\id ACT - Uspanteco NT -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h HECHOS \toc1 Ri Xantak Yak Jtako'n Kakaj Jesucristo \toc2 Hechos \toc3 Hch \mt1 Ri Xantak Yak Jtako'n Kakaj Jesucristo \c 1 \s1 Tina pena Lok'laj Jsantil Kakaj Dios \p \v 1 At wichc'ulchi' Teófilo, li nab'e inwuj ri xintz'ib'ajb'i pi awe, xintz'ib'aji' juntir ri b'analch jwi'l Kakaj Jesús y juntir tijon ri xan cuando xwa'x neri wich ulew \v 2 asta cuando xc'amsajb'i lecj jwi'l Kakaj Dios. Cuando ajqui' chi c'amsajb'i lecj, la' jcwinel Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xcan jb'ij rechak yak jtako'n ri cha'l jwi'l chi trantak lawi' raj Kakaj Dios trantak. \v 3 Chiwch ca'winak (40) k'ij cuando jorok c'astasaji' jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl, q'uilaj b'welt xilsaj jwich pi cristianil jwi'lak yak jtako'n chi jc'utic chi kes tz'etel tz'et xc'astasaji' jwich laj jcamnakl. Y Kakaj Jesús xij rechak nen mo titakon Kakaj Dios chib'ak juntir cristian. \p \v 4 Cuando ajwi' Kakaj Jesús riq'uilak, xij rechak: Mat eltaknab'i Jerusalén, ulb'ejtakna, tiye'saj Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chawechak ri b'il jwi'l Kakaj Dios chapca' ximb'ij chawechak. \v 5 Tz'eti'n, Juan Ajb'anal Ja'tiox xana' ja'tiox rechak cristian la' ja'. Pero atak pi quib' uxib' k'ij tina b'ansajna ja'tiox chawechak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tic'amsajb'i lecj \p \v 6 Y yak jtako'n Kakaj Jesucristo ri mulb'em rib'ak riq'uil, xtz'onajtak re: Kajawl, ¿roni' k'ij ri tawesaj k'atb'itzij laj jk'ab'ak yak ri ma' kawinaktak ta'n y tajach k'atb'itzij laj kak'b' oj ri oj rijajl Israel? xche'tak re. \p \v 7 Kakaj Jesús xij rechak: Atak ta' ye'l luwar chawechak tawetemajtak, xike Kakaj Dios retam nen or tran ri chomorsal jwi'l y xike re wi' k'atb'itzij laj jk'ab' chi jb'anic y atak ta' ye'l luwar chawechak tawetemajtak. \v 8 Pero cuando tac'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj awanmak, ajruc're' tiye'saj acwinelak pire ateltak chi jb'ij li tilmit Jerusalén, juntir luwar re Judea, Samaria y juntir luwar re wich ulew chi kes tz'et xawila'taka' juntir ri ximb'an, xche' rechak. \p \v 9 Xantaj jb'ij rechak jilonli jwi'l Kakaj Jesús, xc'amsajb'i lecj jwi'l Kakaj Dios chiwchak y xch'uksajb'i rij jwi'l jun sutz'. \p \v 10 Y aj tijintaka' chi rilic nen mo jawic Kakaj Jesús lecj, etke xriltak wa'lchak quib' winak chijc'ulelak, sub'laj sak ritz'ikak. \v 11 Y yak quib' winak li xijtak rechak: Atak winak aj Galilea, ¿nen tawiltak lecj? Kakaj Jesús ri xwa'x chaxo'lak ri xc'amsajb'i lecj, tina pena chic. Nen mo jb'ic cuando xe' lecj, jilon jpetic cuando tipe chic, xche'tak rechak. \s1 Ticha'saj Matías pi jq'uexwach Judas \p \v 12 Yak jtako'n Kakaj Jesucristo xeltakch b'a witz ri jb'ij Olivos, xk'ajtak Jerusalén. B'a witz ri jb'ij Olivos raj wi' jun kilometro jnajtil re Jerusalén, ji'ke jnajtil chapca' jnajtil b'e ri ye'l luwar tib'emb'ej lak k'ij re uxlan chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. \v 13 Cuando xtawtak Jerusalén, xjawtak laj jcab' wik re man ja lamas wi' jposadak. Yak ri xjawtak laj jcab' wik re man ja, ri'taka' Pedro, Juan, Santiago, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Santiago ri jc'ajol Alfeo, Simón ri tib'ijsaj Zelote re y Judas ri jc'ajol Santiago. \v 14 Juntir rib'ilak tijmulb'a' rib'ak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios pach yak jk'un Kakaj Jesús, María ri jchuch Kakaj Jesús y nic'j anm chic. \p \v 15 La' mak k'ij li xmulb'a' rib'ak sub'laj ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, raj wi'taka' jun cient pach junwinak (120) chi cristian ri xmulb'a' rib'ak. Xpe Pedro, xwa'r laj xo'lak, xij rechak jilonri: \v 16 Atak wech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, awetamaki' chi lajori xtawi' chiwch juntir ri b'il jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chirij Judas ri xcan jtz'ib'aj David li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij chirij Judas ri xc'amow jb'eak mak ri xtawtak chi jchapic Kakaj Jesús. \v 17 Judas kapachi'n y ri' jun chi chac chikaxo'l. \v 18 Xpe Judas, xlok' jun q'uer ulew la' man pwak ri jtojb'l ri xye'saj re jwi'l man etzl no'j ri xan. Xantaj li jwi'l, xtzaak pi xulan jb'a lak ulew, xpax jch'ol y xelch juntir rixcolb'. \v 19 Juntir cristian Jerusalén xtatak jtaquil chirij Judas, xcojtak jb'ij man ulew pi Acéldama. Ri jcholajl tielwi' man yoloj Acéldama, luwar lamas xtix jquiq'uel camnak. \p \v 20 Jwi'l tz'ib'ali' li wuj re Salmos ri tijb'ij jilonri: \q1 Rulew tican chi ta' chiqui' rajw, ta' chiqui' ni jonok tiwa'x chiwch. \q1 Y jalanchak tioc pi jq'uexwach, tiche', xche' Pedro rechak. \p \v 21 Y Pedro xij chic: Lajori rajwaxi' ticha'saj jun rechak yak cristian ri xojjpachijtak cuando xwo'cot Kakaj Jesús ri Kajawl chikaxo'l \v 22 y cuando xansaj ja'tiox re jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox asta cuando xc'amsajb'i lecj. Rajwaxi' jun rechak yak ri xiliwtak re juntir li tioc pi jq'uexwach Judas, pire tiwa'x laj kaxo'l chi jb'ij chi kes tz'eti' xc'astasaji' jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl, xche' rechak. \p \v 23 Ajruc're' yak ri mulb'em rib'ak cla' xcha'tak quib', xk'asajtak chijxo'lak. Yak quib' ri xcha'tak, ri'taka' José ri tib'ijsaj Barsabás y tib'ijsaj Justo re, pach Matías. \p \v 24 Ajruc're' xch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios, xijtak: Kajawl, at awetami' nen wi' laj ranmak juntir cristian. C'ut chikawch nen rechak yak quib' ri, ri cha'l awi'l \v 25 pire tioc pi tako'n chikaxo'l pi jq'uexwach Judas ri xkej li mac, ri xe' li man luwar ri tosol pire re, xche'tak. \p \v 26 Ajruc're' xoctak chi jtzakic suert chirijak chi rilic nen rechak yak quib' tican pi jq'uexwach Judas y ri' Matías xcanc. Jilonli Matías wi'chak laj rajlalak yak junlajuj (11) chi jtako'n Kakaj Jesucristo. \c 2 \s1 Ri jpetic Lok'laj Jsantil Kakaj Dios \p \v 1 Cuando xtaw nimak'ij Pentecostés, juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo c'amem rib'ak li jun ja. \v 2 Etke xtatak jun kelen tijumum petzal lecj chapca' jtaic jun quiek'ek' tew y sub'laj xjumum la ja lamas cub'ultak. \v 3 Ajruc're' chirib'il rib'ak xriltak nic'j kelen ri chapca' rilic jxak k'ak' xkej chib'ak chi jujunalak. \v 4 Y juntir rib'ilak xnojsaj ranmak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y etke xretemajtak jaljojtak tzijb'al, tichak yolowtak lak jaljojtak tzijb'al chi jujunalak chapca' ri xye'saj rechak jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \p \v 5 Y la' mak k'ij re man nimak'ij li ri xaan li tilmit Jerusalén, wi'taka' sub'laj q'ui yak rijajl Israel ri tijcojtak Jpixb' Kakaj Dios jekeltak cla' ri tipetak lak juntir tilmit. \v 6 Rechak, cuando xtatak xjumum lecj, xmulb'a' rib'ak riq'uilak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. Y sub'laj xsaach jch'olak jwi'l chi jujunalak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo tichak ch'a'wtak laj jtzijb'alak chi jujunalak, \v 7 jilonli sub'laj xsaach jch'olak y xijtak chirib'il rib'ak jilonri: Mak cristian ri tijin tich'a'wtak aj Galileataka'n. \v 8 ¿Nen mo ticwintak chi yoloj laj katzijb'al ri xojq'uiywi'ch chi kajujunal? \v 9 Chikaxo'l neri wi'taka' cristian aj Partia, aj Media, aj Elam, aj Mesopotamia, aj Judea, aj Capadocia, aj Ponto, aj Asia, \v 10 aj Frigia, aj Panfilia, aj Egipto, yak ri tipetak lak luwar re Libia chi nakaj re Cirene, aj Roma, \v 11 wi' jujun rijajltaka' Israel, wi' jujun ri ma' rijajltak ta' Israel, pero xcoja'taka' Jpixb' Kakaj Dios, wi'taka' aj Creta y aj Arabia. Oj juntir laj katzijb'al tijb'ijtakwi' chike juntir ri kus jtaic ri xan Kakaj Dios, xche'tak chirib'il rib'ak. \p \v 12 Juntir sachal jch'olak jwi'l ta' retamak jcholajl nen tijb'ijtak, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jcholajl li? xche'tak. \p \v 13 Pero nic'j chic xtze'jtake y xijtak: K'ab'reltaka'n, xche'tak chirijak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \s1 Pedro tijtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios \p \v 14 Ajruc're' xpe Pedro, xwa'r chijxo'lak yak junlajuj (11) jtako'n Kakaj Jesucristo, cow xch'a'wc, xij rechak juntir cristian: Atak rijajl Israel ri inwinak y juntir ri watak Jerusalén, tatak, tamb'ij jcholajl chawechak. \v 15 Yak winak ri ta' k'ab'reltak chapca' tab'ijtak, lajori aj ak'ab'i'n, ajri'ne' b'elejeb' (9) or re ak'ab'. \p \v 16 Ri' ri xtaw chiwch ri xcan jb'ij Joel ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 \v 17 Lak q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak, Kakaj Dios xij jilonri: \q2 Tina intaknab'i Insantil chib'ak juntir cristian. \q2 Arab'inak y ac'ajolak tina jk'asajtakna Inyolj rechak cristian. \q2 Y yak winak ri ajqui' mas ri'jtak tina riltakna ri tanc'ut chiwchak, yak ri'jtaklaj cristian tina riltakna laj richc'ak ri tanc'ut chiwchak. \q1 \v 18 Y la' mak k'ij li tantakch Insantil chib'ak, chi anm chi winak tik'asintak Inyolj. \q1 \v 19 Lecj y wich ulew tina imb'anna kelen ri sachom ch'olal rilic, tina imb'anna c'utb'i incwinel y tina inc'utna quic', k'ak' y tib'ukuk sib'. \q1 \v 20 K'ij tina uku'marna jwich y tran quiek jwich ic' chapca' quic'. \q2 Ri' li retal tiilsaj nab'e, ajruc're' titaw k'ij tipet Kajawl, ri' jun k'ij li sub'laj nim jk'ij. \q1 \v 21 Y juntir ri tich'a'wtak riq'ui Rajawl wi tijtz'onajtak re chi ticolsajtak, ticolsajtaka'n, xche' Kakaj Dios, xche' Joel, xche' Pedro rechak. \p \v 22 Pedro xij chic rechak: Atak aj Israel, tatak jcholajl nen tamb'ij chawechak. Kakaj Jesús aj Nazaret xan nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios y xan kelen sachom ch'olal rilic chaxo'lak. Ri' li retal xan chawchak pi c'utb'ire chi Kakaj Diosi' takowinakch re chaxo'lak y atak xawetemajtaka' chi re tz'etel tz'et Kakaj Diosi' takowinakch re. \v 23 Pero atak, cuando xjachsaj Kakaj Jesús laj ak'b'ak, atak xachaptak y xajachtak laj jk'ab'ak mak cristian ri etzl jno'jak pire xcamsajtak wich curs. Jilon xab'antak re chapca' jchomorsa'n Kakaj Dios chirij ojrtaktzij. \v 24 Onque jilonli xab'antak re Kakaj Jesús, xpe Kakaj Dios xresaj laj jk'ab' camic y xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib', jwi'l man camic ta' ticwin chirij. \p \v 25 David xij chirij Kakaj Jesús ojr jilonri: \q1 In coc'xo'l twil jwich Wajawl jwi'l re wi' laj impaach chi lak'j chi lak'ab' pire ma' tanquib'aj wanm. \q1 \v 26 Jwi'li'li jor tiqui'cot wanm y imb'ixan jwi'l inqui'cotem y cuando incamc, cub'uli' inch'ol chi ta' tib'e intije' c'ax, li uxlani' tib'e'w wanm \q1 \v 27 jwi'l at, ma' kus ta'ke chawe tican insantil li man luwar lamas tic'olsaj jsantilak camnakib', ni ta' taye' luwar tik'a'y jtio'jl lok'laj atako'n. \q1 \v 28 Xac'uta' b'e chinwch re tzilaj c'aslemal y wi' jun qui'cotemal laj wanm jwi'l wati' wiq'uil, xche' David chirij Kakaj Jesús. \p \v 29 Pero in tz'etel tz'et tamb'ij chawechak atak inwinak ri ojtak rijajl Israel chi kamam David xcami'n, xmuksaji'n y aj na'li' lajori lamas xmuksajwi'. \v 30 David ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios y re retami' chi b'ili' jwi'l Kakaj Dios chi kes tz'et re tina jcha'na jun rechak yak rijajl pire tijye' takon laj jk'ab' chapca' takon ri xwa'x laj jk'ab' re. \v 31 David cuando xijch ojr chapca' chi taem tichak tijin chi rilic ri xij chirij ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew chi tina c'astasajna jwich laj jcamnakl y ta' tican jsantil li man luwar lamas tic'olsaj jsantilak camnakib' y xij chi ta' tijye' luwar tik'a'y jtio'jl li ulew. \p \v 32 Ri' Kakaj Jesús li ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl jwi'l Kakaj Dios y oj juntir xkila' chi tz'eti' xc'astasaji' jwich laj jcamnakl. \p \v 33 Kakaj Dios xc'amb'i Kakaj Jesús lecj pire xcub'a' laj jpaach. Y xye' Lok'laj Jsantil re chapca' ri b'il jwi'l pire tijtakch chikab' ojtak juntir y ri' li ri attijintak chi rilic y attijintak chi jtaic lajori. \p \v 34 Ma' ri' ta' David ri xe' lecj, pero ri' re xin chirij Kakaj Jesucristo jilonri: \q1 Kakaj Dios ri Kajawl xiji' re Wajawl: \q2 Cub'ren laj impaach asta \q1 \v 35 tina injachna laj ak'b' yak ri atcontrinc, xche' Kakaj Dios re, xche' David. \p \v 36 Atak juntir rijajl Israel, etemajtak chi tz'etel tz'et Kakaj Jesús ri Kajawl ri xataktak jcamsaj wich curs, xye'saji' rekle'n pire titakon chib'ak juntir cristian y ri' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche' Pedro rechak. \p \v 37 Cuando xtatak mak cristian chi jilon xijsaj rechak, xc'axc'ob' laj ranmak, xtz'onajtak re Pedro y rechak yak nic'j jtako'n Kakaj Jesucristo: Atak kawinak, ¿nen rajwax tikab'an lajori? xche'tak. \p \v 38 Xpe Pedro, xij chic rechak: Lajori q'uex ano'jak y c'am jk'ab'al amacak chiwch Kakaj Dios pire ticuysaj amacak y tib'ansaj ja'tiox chawechak chi ajujunalak laj jb'ij Kakaj Jesucristo y Kakaj Dios tijya' Lok'laj Jsantil chawechak. \v 39 Ri' li ri b'il jwi'l chi tina jye'na chawechak y tina ye'sajna re awalc'walak y tina ye'sajna rechak yak ri wi'tak chinaj y rechak juntir yak ri tisiq'uijtak jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl pire tiwa'xtak riq'uil, xche' Pedro rechak. \p \v 40 Pedro xij chic nic'j yoloj rechak chi jtijojcak y chi jye'ic jno'jak: Col ayb'ak re jk'atb'itzij Kakaj Dios ri tran chib'ak mak cristian ri wi'tak re mak junab' ri, ri tib'anowtak mak etzltak no'j, xche' rechak. \s1 Ri jc'aslemalak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo \p \v 41 Y jilonli yak ri xcojowtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri xij Pedro, xansaj ja'tiox rechak. La' man k'ij li sub'laj xq'uiyantak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, raj xoctaka' uxib' mil (3,000) chi cristian chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 42 Y juntir rib'ilak, nojel ranmak chi jcojic ri tib'ijsaj rechak jwi'lak yak jtako'n Kakaj Jesucristo y juntir nic' jwichak. Tijc'am rib'ak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios y juntir tijmulb'a' rib'ak chi wic'. \p \v 43 Juntir cristian sub'laj xsaach jch'olak chi rilic nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xansaj chiwchak jwi'lak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. \v 44 Juntir yak ri xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo nic' jwichak y xjach chiwchak juntir kelen rechak chirib'il rib'ak. \v 45 Tijc'ayaj rulewak y juntir kelen rechak y tijjachtak man pwak li chiwchak pire tijlok'tak kelen ri rajwax rechak chi jujunalak. \p \v 46 Nojel k'ij tijmulb'a' rib'ak li nimi richoch Kakaj Dios chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios y tijmulb'a' rib'ak laj richochak chirib'il rib'ak y trantak comon wic'. Tijjach jwaak chiwchak chirib'il rib'ak pi qui'cotemal y ta' ni jun tiq'uixib' chiwch jun chic, jwi'l ta' ni jono rechak tijcoj jk'ij chiwch jun chic. \v 47 Rechak tib'ixantak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios y jor tzi tiilsajtak jwi'lak juntir cristian y Kakaj Dios ri Kajawl tran chi nojel k'ij tijin tiq'uiyantak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pire ticolsajtak laj jk'ab' jmacak. \c 3 \s1 Titzib'saj jun winak co'x \p \v 1 Jun k'ij Pedro pach Juan xe'tak li nimi richoch Kakaj Dios laj jrox or re b'esal k'ij, ri or re tib'an ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 2 Y cla' wi' jun sic' winak co'x, sic' winak li co'xchak pi relexb'al. Nojel k'ij tic'amsajb'ic, tiye'saj chi' oqueb' ri tib'ijsaj Kus re, ri man oqueb' re man tz'aak ri wi' chirij nimi richoch Kakaj Dios. Cla' tijtz'onaj limoxn rechak cristian ri tib'etak li nimi richoch Kakaj Dios. \v 3 Y sic' co'x, cuando xril tijin tioctakb'i Pedro pach Juan chi' man oqueb' re man tz'aak li, xtz'onaj limoxn rechak. \v 4 Rechak cow xriltak, xpe Pedro, xij re: Ojawile', xche' re. \p \v 5 Re cow xna'tun riq'uilak Pedro pach Juan, ulb'elchak jwi'l nen tiye'saj re. \v 6 Xpe Pedro, xij re: Ta' nen tanye' chawe, ta' plata, ni oro, xike ri ye'l chwe, tanye' chawe. Lajori laj jb'ij Kakaj Jesucristo aj Nazaret, b'iiten y wo'coten, xche' re. \p \v 7 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Pedro, xchap la' jpaach jk'ab' sic' winak co'x, xb'it y etke xyuk jchok'b' jb'akel rakan. \v 8 Y sic' winak co'x xch'opinc, xwa'rja', xchol wo'cotem y la'chak rakan xocb'i chirij Pedro y Juan li nimi richoch Kakaj Dios y tichak ch'opin chi jnimirsaj jcojic jk'ij Kakaj Dios. \v 9 Juntir cristian ri wi'tak cla', cuando xriltak chi tichak wo'cot sic' winak y tichak tijin chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios, \v 10 sub'laj xsaach jch'olak chi rilic nen xan sic' winak co'x, jwi'l ch'ob'oli' jwich jwi'lak y retamaki' chi ri' re ticub'ar chi jtz'onaj limoxn chi' man oqueb' ri jb'ij Kus. \s1 Pedro tijtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios \p \v 11 Sic' winak co'x ri xtzib'c, ta' chiqui' raj tican jye' Pedro pach Juan. Mak cristian aj sachali' jch'olak chi rilic ri xansaj, tijolin xe'tak riq'uilak Pedro pach Juan b'atz'aak re nimi richoch Kakaj Dios, la' man b'atz'aak ri cojol jb'ij pi b'atz'aak re Salomón. \p \v 12 Pedro xril chi aj sachali' jch'olak yak cristian, xij rechak: Atak rijajl Israel, ¿nen chac sub'laj tisaach ach'olak? ¿Nen chac cow ojawiltak? Ri' chach'olak chi ojke xojtzib'san re winak ri la' kacwinel o jwi'lke sub'laj ojcojon chiwch Kakaj Dios xkab'an chi xwo'cotc. \v 13 Ri jDios Abraham, Isaac, Jacob y kamam ri' li xye'w jnimal jk'ij Kakaj Jesús ri rajchac ri xajachtak laj jk'ab'ak mak k'atb'itzij. Cuando Pilato raj roj xtake', atak ta' xaye'tak luwar, \v 14 pi jq'uexwach xab'ijtak re Pilato chi titaksajb'i jun ri ta' jmac y suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios, ri' chiqui' xab'ijtak chi titaksajb'i jun ajcamsanl pi jq'uexwach re. \p \v 15 Atak xataktak jcamsaj Kakaj Jesús ri quiek jwi'l tikata'tak tzilaj c'aslemal. Pero Kakaj Dios xc'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. Juntir li oj xkila'n y tijin tikab'ij lajori chi tz'eti'n. \v 16 Winak ri, ri tach'ob'tak jwich, xtzib'i'n, pero laj jb'ijke Kakaj Jesús y jwi'l xcub'ar jch'ol chirij. Jilonli xtzib'c, xcan chapca' rilic tijin tawiltak lajori. \p \v 17 Atak inwinak, in wetami' chi cuando xataktak jcamsaj Kakaj Jesús pach yak ab'ab'alak, ta' awetamak nen attijintak chi jb'anic. \v 18 Jilonli xtaw chiwch chapca' ri b'il jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr cuando xijtak chi tina camsajna Kakaj Jesús ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \p \v 19 Jwi'li'li lajori atak q'uex ano'jak, c'am jk'ab'al amacak chiwch Kakaj Dios ri Kajawl, oquentak laj jk'ab' Kakaj Dios y re tijcuya' juntir amacak \v 20 y Kakaj Dios ri Kajawl tijya' utzil laj awanmak jwi'l tina jtaknach Kakaj Jesucristo ri xijsaj chi tina taksajnach pi awechak. \v 21 Lajori Kakaj Jesús wi' lecj, cla' tiwa'x asta tib'ansaj jwa'x juntir jwi'l Kakaj Dios chapca' ri b'il jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj ojrtaktzij. \v 22 Moisés xiji' rechak kamam ojrtaktzij jilonri: \q1 Kakaj Dios ri Awajawlak tina jtaknach jun ajk'asal Jyolj chaxo'lak chapca' in. Re ji' tiq'uisi'y chijxo'lak yak awijajlak. \q1 Cojtak juntir nen tijb'ij chawechak. \q1 \v 23 Y nen ri ta' tijcoj jyolj ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios li, tiesajb'i chijxo'lak yak jwinak Kakaj Dios pire tisachsaj jwich, xche' Moisés. \p \v 24 Juntir ri tijin tamb'ij chawechak, b'ili'ch jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij, xcholmajch jb'ij jwi'l Samuel asta man q'uisb'i ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \p \v 25 Atak tawechb'ejtaka' ri xijtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij y ri chomorsa'n ri xan Kakaj Dios riq'uilak kamam ojr cuando Kakaj Dios xij re kamam Abraham jilonri: \q1 Tina inye'na ink'b' chib'ak juntir cristian wich ulew nen or jwi'lke jun re yak awijajl, xche'. \m \v 26 Kakaj Dios xc'astasaj jwich rajchac laj jcamnakl y nab'e xtak chaxo'lak pire tijye' jk'ab' chab'ak pire chi ajujunalak taq'uex ano'jak y tican aye'tak mak etzltak no'j ri tijin tab'antak pire ticuysaj amacak, xche' Pedro rechak. \c 4 \s1 Pedro pach Juan wi'tak chiwchak mak comontak b'ab'al \p \v 1 Aj tijintaka' Pedro pach Juan chi yoloj riq'uilak mak cristian cuando xtawtak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach man jb'ab'alak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios y mak saduceo. \v 2 Sub'laj xpe retzalak cuando xriltak chi tijintak Pedro pach Juan chi jtijoj cristian y tijin tijb'ijtak rechak chi xc'astasaji' jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl. Ri' li tic'utuw chi tic'astasaji' jwichak camnakib'. \p \v 3 Xpe rechak, xchaptak Pedro pach Juan y jwi'l b'esal k'ijchak xichak xcan jcoje'tak li cars pire tijchomorsajtak laj jcab' k'ij nen jmacak. \v 4 Pero sub'laj cristian ri xtatak jyoljak, xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesús y jilonli xq'uiyantak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xike winak raj wi' job' mil (5,000) rib'ilak. \p \v 5 Y laj jcab' k'ij mak jb'ab'alak y mak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak rijajl Israel pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios xmulb'a' rib'ak Jerusalén. \v 6 Y wi'taka' Anás cla' ri man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, wi'taka' Caifás, Juan, Alejandro y juntir yak rech'elxicak mak nimaktak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \v 7 Xijtak chi tic'amsajtakch Pedro pach Juan riq'uilak. Cuando wi'takchak Pedro pach Juan riq'uilak, xwab'a'tak chijxo'lak y xtz'onajtak rechak: ¿Nen xatakowtak o nen quiek laj jb'ij xab'antak juntir li? xche'tak rechak. \p \v 8 Y Pedro nojsali' ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xij rechak: Atak b'ab'al y atak yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak rijajl Israel, \v 9 atak, wi ri' tijin tatz'onajtak chike nen xanow tok'ob' re sic' winak yaj y nen mo xtzib'wi', \v 10 lajori tawetemajtak atak juntir y tretemajtak juntir yak rijajl Israel chi winak ri, ri wi' kiq'uil xtzib'i'n, pero laj jb'ijke Kakaj Jesucristo aj Nazaret ri xacamsajtak wich curs y ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib' jwi'l Kakaj Dios. \p \v 11 Kakaj Jesucristo ri' man ab'aj ri ta' xchocon awi'lak ri atak ajb'analtak ja. Pero man ab'aj li xchoconi' pire jcowil ja. \v 12 Ta' chiqui' nen jono quiek jwi'l ojcolmajtak laj jk'ab' kamac, jwi'l Kakaj Dios ta' chiqui' tijtakch ni jono chic wich ulew ri quiek jwi'l ojcolmajtak laj jk'ab' kamac, xche' Pedro rechak. \p \v 13 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel cuando xriltak chi Pedro pach Juan ta' titzaak jch'olak chi yoloj y xretemajtak chi ta' xtijoj rib'ak lamas xtijoj rib'ak yak ajtijonl, juntir rib'ilak xsaach jch'olak y xch'ob'tak chi ri'taka' yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo. \v 14 Y winak ri xtzib'c, wi' cla' pi jpachak, jwi'li'li rechak ta' chiqui' nen xijtak chirijak Pedro pach Juan. \p \v 15 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xijtak rechak chi tieltakb'i chijxo'lak. Cuando xcantak ric'anak xoctak chi jchomorsaj chirib'il rib'ak, \v 16 xijtak: ¿Nen tikab'an rechak mak winak ri? Juntir cristian Jerusalén xrila'taka' jun c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xantak cuando xtzib'sajtak sic' winak co'x y oj ta' mo tikab'ij chi ta' tz'et. \v 17 Pero pire ma' tiel mas jtaquil jwi'lak cristian, lajori kak'ele'tak, kab'ij rechak chi mi jcuxtajtak chic jb'ij Jesús rechak cristian, xche'tak. \p \v 18 Cuando xijmaj jilonli jwi'lak, ajruc're' xsiq'uijtak Pedro pach Juan y xijtak rechak chi mi yolowtak chic y mi jtijojtak chic cristian laj jb'ij Kakaj Jesús. \v 19 Pedro pach Juan xijtak rechak: Atak chomorsajtak wi pi jcholajli' ojcojon chawchak y tikaxut Kakaj Dios. \v 20 Oj ta' tijna' tikamay jb'ij lawi' ri ilan y tal kawi'l, xche'tak rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \p \v 21 Y xpe mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xijtak rechak chi wi mita' tican jye'tak jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo, tina b'ansajna c'ax rechak, ajruc're' xtaktakb'ic. Ta' xta'tak ni jono jmacak pire trantak k'atb'itzij chib'ak jwi'l juntir cristian tijintak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios jwi'l ri xantak. \v 22 Raj wi'chak mas ca'winak (40) junb' man winak ri xtzib'saj la' jcwinel Kakaj Jesús. \s1 Tib'an ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios \p \v 23 Cuando xtakmajtakb'i Pedro pach Juan, xe'tak chic lamas wi' yak jpachak xoctak chi jyolic rechak nen xijsaj rechak jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y jwi'lak yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 24 Cuando xtatak juntir yak jpachak nen xansaj rechak, nic' xoctak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xijtak jilonri: At Kajawl, ati' xatb'anow caj, ulew, mar y juntir kelen ri wi' chiwchak, \v 25 xatak Asantil chi jk'asaj Ayolj re David ri atako'n ri xij jilonri: \q1 Ta' jcholajl tipe retzalak mak cristian wich ulew y trantak jun jchomorsa'nak ri ta' nen tichacuj. \q1 \v 26 Mak rey re wich ulew xmol rib'ak chi jcontrij Kakaj Dios ri Kajawl pach jtako'n ri tina jtaknach wich ulew, xche'. \p \v 27 Ri' li ri xantak Herodes Antipas pach Poncio Pilato, xmulb'a' rib'ak neri Jerusalén pach yak rijajl Israel y yak ma' rijajl ta' Israel chi jb'anic c'ax re Kakaj Jesús ri b'il awi'l chi tina ataknach wich ulew ri atako'n ri ta' ni jun b'welt xmacunc. \v 28 Jilon xantak chapca' ri b'il awi'l chi tina b'anna. \p \v 29 Y lajori, at Kakaj Dios ri Kajawl, il jcholajl nen tijin trantak chike y ye' jcowil kanm ri oj awajchac chi jb'ij Ayolj rechak cristian. \v 30 La' acwinel tzib'saj yak cristian ri yajtak y b'an c'utb'i acwinel y nimaktak retal ri sachom ch'olal rilic laj jb'ij Kakaj Jesús ri awajchac ri tosol pi awe, xche'tak re Kakaj Dios. \p \v 31 Cuando xmaytak ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, sub'laj xquerquen man luwar lamas wi'takwi' y juntir rib'ilak xnojsaj ranmak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y wi'chak jcowil ranmak chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios rechak cristian. \s1 Tijcomonaj kelen rechak \p \v 32 Juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo niq'ui' jchomorsa'nak. Juntir kelen rechak ri wi' chi jujunalak ni jonok tib'in chi rechi' ric'an, jwi'l tijcomonaji' kelen rechak chirib'il rib'ak. \v 33 Wi' jcowil ranmak yak jtako'n Kakaj Jesucristo chi jb'ij chi tz'eti' xc'astasaji' jwich Kakaj Jesús ri Kajawl laj jcamnakl. Y Kakaj Dios xya' sub'laj rutzil ranm rechak juntir rib'ilak. \v 34 Ni jono rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo tijtij c'ax chi jtoquic nen rajwax re, jwi'l wi' jujun rechak tijc'ayaj rulewak o richochak \v 35 y tijjachtak man pwak li laj jk'ab'ak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. Y yak jtako'n Kakaj Jesucristo tijjach chiwchak yak ri wi' rajwax rechak. \p \v 36 Jilon xan José ri rijajl Leví ri tipe Chipre, ri xcojsaj jb'ij pi Bernabé jwi'lak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. Ri jcholajl tielwi' man b'ij Bernabé, jc'ajol ajye'l jcowil kanm. \v 37 Winak li wi' jun q'uer rulew xc'ayaj y xjach rijil laj jk'ab'ak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. \c 5 \s1 Jmacak Ananías pach Safira \p \v 1 Wi' jun winak ri jb'ij Ananías y Safira jb'ij rixokl. Xpe rechak, xc'ayajtak jun q'uer rulewak. \v 2 Pero Ananías xchomorsaj pach rixokl, xcan jmuke' nic'j pwak rijil rulewak y nic'j xjach laj jk'ab'ak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. Xan chapca' xikeli man pwak. \p \v 3 Xpe Pedro, xtz'onaj re Ananías: ¿Nen chac xaye' luwar re man jb'ab'al etzl xoc laj awanm y xab'an jo'slaj tzij chiwch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios cuando xamuk nic'j pwak rijil awulew? \v 4 ¿Ma' awech ta'c'u b'an man ulew ri xac'ayaj? ¿Ma' awech ta'c'u b'an man pwak? ¿Nen chac xab'an jilonli? Ma' re ta' cristian xab'an jo'slaj tzij, rechi' Kakaj Dios, xche' Pedro re Ananías. \p \v 5 Cuando xijmaj jilonli re Ananías jwi'l Pedro, Ananías xtzaak lak ulew y xcamc. Y juntir yak ri xtatak jtaquil jcamic Ananías sub'laj xtzaak jch'olak chi jtaic. \p \v 6 Ajruc're' xpetak nic'j c'ojolb', xpistakb'i jcamnakl li jun itz'ik, xc'amtakb'ic y xe' jmuke'tak. \v 7 Raj uxib' orchak jb'antaj jilonli cuando xtaw chic rixokl Ananías. Re ta' retam wi xcami' richjil. \p \v 8 Xpe Pedro, xtz'onaj re: B'ij chwe, ¿ji'ni'kelonri jq'uiyal pwak ri rijil awulewak ri xac'ayajtak? xche' re. \p Safira xij: Tz'eti'n, ji'ke jq'uiyal pwak li, xche'. \p \v 9 Ajruc're' xpe Pedro, xij re: ¿Nen chac xniq'uib' awchak chi jb'anic jo'slaj tzij chiwch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri Kajawl? Co'taka' yak c'ojolb' li wi'takchak chi' pwert, ajri' xyuktak xpetak chi jmukic awichjil y lajori atjc'amtak chicb'i at, xche' Pedro re. \p \v 10 Cuando xijmaj jilonli re Safira, etke xtzaak lak ulew chiwch Pedro y xcamc. Y cuando xoctak chicch yak c'ojolb' ri xpetak chi jmukic Ananías, xe' jte'tak chic Safira camnakchak. Xresajtakb'ic, xe' jmuke'tak laj jxuct richjil. \v 11 Y juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pach yak nic'j cristian chic, cuando xtatak jtaquil sub'laj xtzaak jch'olak. \s1 Tib'ansaj c'utb'i jcwinel Kakaj Dios \p \v 12 Sub'laj q'ui c'utb'i jcwinel Kakaj Dios xantak yak jtako'n Kakaj Jesucristo chiwchak cristian. Juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo tijmulb'a' rib'ak b'atz'aak re nimi richoch Kakaj Dios ri cojol jb'ij pi b'atz'aak re Salomón chapca' ri nak'tisajem rib'ak. \v 13 Juntir rechak jor tzi tiilsajtak jwi'lak cristian, pero ta' chiqui' ni jonok raj tioc riq'uilak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo jwi'l jtzakic jch'olak. \p \v 14 Sub'laj tijin tiq'uiyantak jwi'l sub'laj q'ui xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. \v 15 Y xresajtakch yak yaj, wi' xc'amtakch pach jch'atak y wi' b'ak ch'atum che'ke c'amalch jwi'lak, xyuk jye'tak lak b'e. Ri' rajak cuando tik'ax Pedro, onque jnachke tik'ax chib'ak, jujun yaj pire tican tzib'tak. \v 16 Y sub'laj cristian ri tipetak lak jaljojtak tilmit chijc'ulel Jerusalén, tijc'amtakch jyowb'ak riq'uilak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. Y wi' jujun ch'u'jursaltak jwi'l wi' etzl laj ranmak y juntir li xcan tzib'tak. \s1 Titakej jb'anic c'ax rechak Pedro pach Juan \p \v 17 Ajruc're' man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach juntir jpach, ri'taka' man k'at re mak saduceo, xti'tijtak yak jtako'n Kakaj Jesucristo, \v 18 xchaptak y xc'amtakb'ic, xe' jcoje'tak li man cars re tilmit. \v 19 Y lak'ab' xtaksajch jun anjl jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl chi jteb'aj man cars y xresaj yak jtako'n Kakaj Jesucristo li cars, xij rechak: \v 20 Lajori jattak li nimi richoch Kakaj Dios y b'ijtatak rechak cristian juntir nen tran Kakaj Dios chi jye'ic aac'laj c'aslemal rechak, xche' rechak. \p \v 21 Jilon xantak chapca' ri xijsaj rechak jwi'l anjl. Laj jcab' k'ij xike xsakarsanc, xe'tak li nimi richoch Kakaj Dios, xoctak chi jtijoj cristian. Y ak'ab' li xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak nic'j jpachak chic, xtaktak jsiq'uij mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel y xtaktak jc'amicak yak jtako'n Kakaj Jesucristo ri wi'tak li cars. \v 22 Pero cuando xtawtak yak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios chi jc'amicak, ta'taka' chiqui' li cars y jilonli xk'ajtak chi jb'ij rechak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel, \v 23 xijtak: Man cars tziyi' jtz'apij xojtawc y mak ajchajaltak re cars wi'taka' chi' pwert re cars chi chajinc, pero cuando xkateb'a' man cars, ta' chiqui' nen wi' li cars, xche'tak. \p \v 24 Man jb'ab'alak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios pach man jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, cuando xtatak jilonli, ta' chiqui' tijta'tak nen trantak, xijtak chirib'il rib'ak: Ta' ketam nen mo tiq'uisb'entak mak cristian li, xche'tak. \p \v 25 Aj tijintaka' chi jb'ij jilonli cuando xtaw jun winak, xij rechak: Mak winak ri xacojtak li cars, wi'taka' li nimi richoch Kakaj Dios lajori, tijintaka' chi jtijoj cristian, xche' rechak. \p \v 26 Ajruc're' man jb'ab'alak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios xe'tak pach mak jpach chi jtoquic yak jtako'n Kakaj Jesucristo. Y xe' jc'ame'takch pi utzil, ta' xantak c'ax rechak jwi'l jtzakic jch'olak pent ticamsajtak chi ab'aj jwi'lak cristian. \p \v 27 Cuando xe' jc'ame'takch, xyuk jache'tak lamas mulb'emwi' rib'ak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel y xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xij rechak: \v 28 Oj xkab'iji' chawechak chi ma tijojtak chic cristian laj jb'ij Jesús, pero atak xatcwintaka' chi jtijojcak juntir cristian Jerusalén re man c'utu'n li y tak'ab'a'tak chikij oj chi oj xojcamsan re Jesús, xche'tak rechak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. \p \v 29 Ajruc're' xpe Pedro pach yak nic'j jtako'n Kakaj Jesucristo chic, xijtak: Oj ri' mas rajwax nab'e ojcojon chiwch Kakaj Dios chiwch ojcojon chiwchak cristian. \v 30 Ri' jDios kamam ri xc'astasan jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl ri xacamsajtak wich curs. \v 31 Pero Kakaj Dios xc'ama'b'i riq'uil y xe' jcub'a' laj jpaach y xcoj pi jb'ab'al y pi ajcolol rechak yak rijajl Israel pire tran chi tijq'uex jno'jak y pire ticuysaj jmacak jwi'l Kakaj Dios. \v 32 Ri' li ri ojtijin chi jb'ij rechak cristian chi tz'eti'n y jilon Lok'laj Jsantil Kakaj Dios tijb'iji' chi tz'eti'n. Ri' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios li tijye' Kakaj Dios rechak yak cristian ri ticojontak chiwch, xche' Pedro rechak. \p \v 33 Mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak, sub'laj xpe retzalak chi jtaic y rajti ranmak roj xcamsajtak yak jtako'n Kakaj Jesucristo. \v 34 Y chijxo'lak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel li, wi' jun fariseo ri jb'ij Gamaliel ri ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios y jor cojol jk'ij jwi'lak juntir cristian. Xpe re, xwa'r chijxo'lak, xtak resajcak junquitz yak jtako'n Kakaj Jesucristo rij ja. \p \v 35 Ajruc're' xij rechak yak ri wi'tak cla': Atak rijajl Israel, iltak jcholajl nen tab'antak re yak winak ri. \v 36 Ri' cuxtaj awi'lak nen xan Teudas ojr. Re xij chi re wi' rekle'n y jilonli sub'laj q'ui cristian xtakentak re, raj wi'taka' quejab' cient (400) chi cristian. Pero cuando xcamsaj Teudas, mak jpach ri xtakentak re xtil rib'ak, ta' chiqui' nen xantak. \p \v 37 Y jilon xan Judas aj Galilea la' mak k'ij ri xesaj jtz'ib'alak juntir cristian, sub'laj q'ui cristian xtakentak re. Pero cuando xcamsaj Judas, juntir ajtijol rib'ak chirij xtil rib'ak. \v 38 Jwi'li'li tamb'ij chawechak, wa'xtakb'a' mak winak li cla', ma coj ayb'ak chi jb'anic c'ax rechak. Wi reke cristian mak c'utu'n ri tijintak chi jc'utic, tike can pi jilonli, \v 39 pero wi rechi' Kakaj Dios ri c'utu'n ri tijin tijc'uttak, ta' tican jye'tak jb'ij man aac'laj c'utu'n li y ta' atcwintak chi jk'atic jwichak. Iltakna jcholajl, ma coj ayb'ak chi ch'o'j riq'ui Kakaj Dios, xche' Gamaliel rechak. \p Cuando xtatak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel chi jilonli xijsaj rechak, juntir rib'ilak ri' xantak lawi' ri xijsaj rechak jwi'l Gamaliel. \v 40 Ajruc're' xtaktak chic jsiq'uijcak yak jtako'n Kakaj Jesucristo y xsec'tak chi xic'a'y y cuando xsec'maj jwi'lak, xijtak chi mi jtijojtak chic cristian laj jb'ij Kakaj Jesús, ajruc're' xtaktakb'ic. \p \v 41 Yak jtako'n Kakaj Jesucristo, cuando xtaksajtak, xeltakb'i chiwchak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel, jorchak tiqui'cottak jwi'l Kakaj Diosi' xye'w luwar chi tijtijtak c'ax jwi'l Kakaj Jesús. \v 42 Y rechak ta' xmaytak jtijoj cristian. Nojel k'ij tib'etak li nimi richoch Kakaj Dios y lak ja chi jtijoj y chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak cristian. \c 6 \s1 Titocsaj wukub' (7) ajt'o'onl \p \v 1 La' mak k'ij li tijin tiq'uiyantak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo y juntir rib'ilak rijajltaka' Israel. Wi' nic'j rechak tiyolowtak li tzijb'al griego y wi' nic'j chic rechak tiyolowtak li tzijb'al hebreo. Xpetak yak ri tiyolowtak li tzijb'al griego, xcojtak tzij chirijak yak ri tiyolowtak li tzijb'al hebreo chiwchak yak jtako'n Kakaj Jesucristo, xijtak chi ta' tiye'saj kelen rechak yak anm ri camnak richjilak ri tiyolowtak li tzijb'al griego cuando tijachsaj kelen nojel k'ij. \p \v 2 Xpetak yak cab'lajuj (12) jtako'n Kakaj Jesucristo, xsiq'uijtak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xijtak rechak: Ke oj ta' tijna' tikamay jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios pire tikil jcholajl kelen awechak. \v 3 Jwi'li'li atak kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, cha'tak chaxo'lak wukub' (7) chi tzitaklaj winak ri nojsal ranmak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y wi' mas jno'jak pire tikacojtak chi rilic jcholajl juntir kelen awechak. \v 4 Y oj tikatakej ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios y ta' tikamay jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 5 Juntir rib'ilak tziyi' xtatak, xcha'tak yak wukub' (7) winak. Xcha'tak Esteban, re sub'laj cub'ul jch'ol chirij Kakaj Jesucristo y nojsali' ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. Yak jpach ri'taka' Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas y Nicolás aj Antioquía re Pisidia, re xoqui' pi rijajl Israel jwi'l xcoja' Jpixb' Kakaj Dios. \v 6 Y xc'amtakb'i yak wukub' (7) winak li chiwchak yak jtako'n Kakaj Jesucristo y rechak xch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios chirijak y xye' jk'ab'ak laj jb'aak chi jc'utic chi xye'saji' rekle'nak. \p \v 7 Jilonli sub'laj tijin tiel jtaquil Jyolj Kakaj Dios y sub'laj tijin tiq'uiyantak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo Jerusalén y sub'laj ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. \s1 Tichapsaj Esteban \p \v 8 Esteban nojsali' ranm la' rutzil ranm Kakaj Dios y la' jcwinel Kakaj Dios chi jb'anic nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios y nimaktak retal ri sachom ch'olal rilic chiwchak cristian. \v 9 Wi' jujun rechak yak rijajl Israel ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios, xpetak, xoctak chi jk'atic jwich Esteban. Jujun rechak ri'taka' yak aj Cirene, aj Alejandría, aj Cilicia y aj Asia. Rechak tijmulb'a' rib'ak li jun sinagog cojol jb'ij pi Takaltakchak, jwi'l cla' tijmulb'a' rib'ak yak ri esaltakchak laj jk'ab' rajwak. \v 10 Pero rechak ta' ticwintak chi jk'atic jwich jno'j y jcwinel Esteban jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri wi' laj ranm. \v 11 Rechak xtakchi'jtak nic'j cristian chi mukukil chi jcojic tzij chirij Esteban chi jb'ij jilonri: Xkata' cuando xyok'on chirij Moisés y chirij Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 12 Jwi'l jilonli xantak, xpetak mak cristian pach yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak rijajl Israel y yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xb'it rib'ak chirij Esteban y xchaptak, xc'amtakb'i riq'ui mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \v 13 Y xpetak, xtoctak chic nic'j cristian pire tijtz'akatsajtak jcojic tzij chirij Esteban ri ta' tz'et, rechak xijtak: Man winak ri, ta' tijk'el rib' chi yok'on chirij nimi richoch Kakaj Dios y chirij Jpixb' Kakaj Dios. \v 14 Y tali' kawi'l tijb'ij chi Jesús aj Nazaret tina jyojna nimi richoch Kakaj Dios y tijq'uexa' mak c'utu'n ri xcan jb'ij Moisés, xche'tak chirij Esteban. \p \v 15 Juntir rib'ilak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel ri cub'ultak cla', cuando xna'tuntak xriltak jcayb'al Esteban, ji'chaklon rilic chapca' jcayb'al jun anjl. \c 7 \s1 Colb'i rib' Esteban chiwchak mak comontak b'ab'al \p \v 1 Xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xtz'onaj re Esteban: ¿Tz'etni' ri tijin tib'ijsaj chawij? xche' re. \p \v 2 Xpe Esteban, xij: Atak kaj y atak inwinak, tatak impuch tamb'ij jcholajl chawechak. Kakaj Dios ri sub'laj nim jk'ij xwab'a' rib' chiwch kamam Abraham cuando ajwi' Mesopotamia, ajqui' chi b'e wa'xtak Harán \v 3 y xij re jilonri: Can ye' awulew pach yak awech'elxic. Y jat li man luwar ri tanc'ut chawch, xche' Kakaj Dios re. \p \v 4 Jilonli Abraham xelb'i laj jluwrak mak aj Caldea y xe' wa'x Harán. Y cuando xcam jkaj Abraham, Kakaj Dios xc'am chicch Abraham la' man luwar ri jb'ij Canaán, lamas watakwi' atak lajori. \v 5 Cuando xyuk neri ta' xjachsaj ni jun raquitz ulew laj jk'ab', pero xijsaji' re jwi'l Kakaj Dios chi man ulew ri, tina ye'sajna rechak yak rijajl nen or cuando camnakchak re. Y Abraham ajqui' jono ralc'wal la' mak k'ij li cuando xijsaj re jilonli. \p \v 6 Xpe Kakaj Dios, xij re Abraham: Yak awijajl nen or tina b'e wa'xtakna li jun jalan tilmit ri ma' jtilmitak ta'n y tina wa'xna rajwak. Cla' tina b'ansajna c'ax rechak chiwch quejab' cient (400) junab'. \v 7 In tina imb'anna ink'atb'itzij chib'ak mak cristian re man tilmit li ri tijcoj rib'ak pi rajwak y rechak tina eltaknach cla' y tina jnimirsajtak ink'ij neri, xche' Kakaj Dios re Abraham. \p \v 8 Kakaj Dios xan jun jchomorsa'n riq'ui Abraham re jcojic retal tio'jl pire retal ri jchomorsa'n ri xan. Y jwi'li'li cuando xq'uisi'y ra jc'ajol ri jb'ij Isaac, waxakib' (8) k'ij jq'uisi'y cuando xcoj retal jtio'jl y jilon xan chic Isaac re Jacob cuando xq'uisi'yc, xcoj retal jtio'jl. Y Jacob cuando xq'uisi'y yak cab'lajuj (12) jc'ajol, xcoj retal jtio'jlak y ri'taka' li yak cab'lajuj (12) jmamak yak rijajl Israel. \p \v 9 Yak jc'ajol Jacob li, ri'taka' kamam ri xti'tijtak José ri jk'unak y xc'ayajtakb'i Egipto, pero Kakaj Dios wi' riq'ui José. \v 10 Kakaj Dios xresaj José laj jk'ab' c'ax y xye' jno'j, jwi'li'li sub'laj tzi xilsaj jwi'l man faraón ri rey re Egipto. Xpe man faraón, xcoj José pi jcab' jb'ab'al k'atb'itzij re Egipto y xjach richoch y kelen re laj jk'ab'. \p \v 11 Xpe jun nimlaj wi'jal Egipto y Canaán ri lamas wi'tak kamam, rechak ta' chiqui' nen tijtijtak. \v 12 Cuando xta jtaquil Jacob chi wi' trig Egipto, xtakb'i kamam chi jlok'ic rechak cla', ri' li cuando kamam xe'tak nab'e b'welt Egipto. \v 13 Y cuando xe'tak chic jca'mul, ajruc're' xij José rechak chi jk'unaki'n, ri' re ri xc'ayajtakb'i ojr y jilonli man faraón xretemaj nen jkaj José. \p \v 14 Ajruc're' José xtak jc'amic Jacob ri jkaj pach yak ratz y jk'un y juntir ralc'walak, oxc'al jo'lajuj (75) rib'ilak xe'tak Egipto. \v 15 Y jilonli xe' wa'x Jacob Egipto y cla' xcamwi' pach yak jc'ajol. \v 16 Jcamnaklak Jacob pach José xesajtakb'i cla', xe' muksajtak li tilmit Siquem li ra luwar ri lok'an jwi'l Abraham riq'ui yak jc'ajol Hamor, xche' Esteban. \p \v 17 Esteban xij chic: Jilonli xk'ax junab'. Cuando tawem tran k'ij tran Kakaj Dios ri b'il jwi'l re Abraham ojr, yak kamam sub'laj xq'uiyantak Egipto. \v 18 Y xoc chic jun rey re Egipto ri ta' xch'ob' jwich José. \v 19 Y man rey li xoc chi jb'anic c'ax rechak yak kawinak y xye' jun takon chi tijxuttak tra ralc'walak winak ri ajq'uisi'y pire ticamtak. \p \v 20 Y la' mak k'ij li xq'uisi'y Moisés, jun ral ac'l ri jor tzi xilsaj jwi'l Kakaj Dios. Uxib' ic' xq'uitzaj jwi'l jkaj jchuch la ja. \v 21 Pero cuando xresajtakb'i la ja, xpe man jrab'in man faraón, xc'amb'i laj richoch pire tijq'uitzaj chapca' ric'lal. \v 22 Y xtijoj Moisés chirij jno'jak mak aj Egipto y wi' mas jno'j chi jb'ij nen raj tijb'ij y nen raj tran. \p \v 23 Pero cuando xtz'akat ca'winak (40) junb' Moisés, xchomorsaj laj ranm xe' chi jsolajcak yak rijajl Israel ri jwinak. \v 24 Y cuando xril Moisés chi jun aj Egipto tijin tran c'ax re jun rechak yak jwinak, xe' chi jcolic y xcamsaj man aj Egipto. \v 25 Moisés ri' chijch'ol re chi tretemajtaka' yak jwinak chi Kakaj Diosi' takowinak re chi jcolicak. Pero yak jwinak ta' xretemajtak. \v 26 Laj jcab' k'ij chic, Moisés xril quib' rechak yak jwinak tijintak chi ch'o'j, re raj roj xjache' jwichak, xij rechak: Atak, awinaki' ayb'ak, ¿nen chac tab'an c'ax ayb'ak chawib'il ayb'ak? xche' Moisés rechak. \p \v 27 Xpe man ri tijin tran c'ax re jpach, xchikajb'i Moisés y xij re: ¿Nen xatcojow pi k'atb'itzij chikab'? Y, ¿nen xatcojow chi jb'anic k'atb'itzij chikab'? \v 28 ¿Miti chawaj inacamsaj chapca' xab'an re jun aj Egipto iwr? xche' re Moisés. \p \v 29 Cuando xta Moisés chi jilonli xijsaj re, xelmajb'ic, xe' wa'x li jun jalan luwar ri jb'ij Madián, xwa'x li jun tilmit ri ma' jtilmit ta'n y cla' xwa'x quib' jc'ajol. \p \v 30 Y ca'winak (40) junab' jtawic Moisés cla', xwab'a' rib' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwch ri wi' laj jxak jk'ak'al jun mat lo'quiej li chekej luwar, chijc'ulel man nimlaj witz ri jb'ij Sinaí. \v 31 Moisés sub'laj xsaach jch'ol chi rilic, xjutun chijc'ulel, ri' raj tran rilic nen chi kelen lal, ri'chak xta xch'a'w Kakaj Dios ri Kajawl, xij jilonri: \q1 \v 32 Ini' ri in jDios amam, Abraham, Isaac y Jacob, xche'. \p Cuando xta Moisés xch'ab'ejc, tichak querquen jwi'l jtzakic jch'ol y ta' chiqui' raj xril. \v 33 Y Kakaj Dios ri Kajawl xij chic re jilonri: \q1 Esaj axajb' jwi'l man luwar ri lamas watwi' tosoli' pi we. \q1 \v 34 In ilani' inwi'l nen c'ax tijin tijtijtak yak walc'wal Egipto y tanta' cuando tijb'ijtak chi sub'laj c'ax tijin tijtijtak, jwi'li'li xinkejch chi jcolicak. \q1 Lajori, tzaj impuch, atintakb'i Egipto, xche' Kakaj Dios re Moisés. \p \v 35 Onque kamam nab'e xxuta'taka' Moisés cuando xijtak re: ¿Nen xatcojow pi k'atb'itzij chikab'? Y, ¿nen xatcojow chi jb'anic k'atb'itzij chikab'? xche'tak re. \p Pero Kakaj Dios xtakna pire k'atb'itzij chib'ak y pire ajcolol rechak cuando xwab'a' rib' jun anjl chiwch ri wi' laj jxak jk'ak'al jun mat lo'quiej. \v 36 Y ri' Moisés li xesan rechak kamam Egipto y ri' xanow nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios Egipto y li Mar Quiek y li chekej luwar chiwch mak ca'winak (40) junab'. \v 37 Y ri' Moisés li xin rechak yak rijajl Israel: Kakaj Dios ri Kajawl tina jcha'na jun chijxo'lak yak awinakak pi ajk'asal Jyolj chaxo'lak chapca' in, xche' rechak. \p \v 38 Y ri' Moisés xwa'x xo'lak yak rijajl Israel ri kamam li chekej luwar. Ri' re xch'ab'ej jwi'l anjl b'a witz Sinaí. Ri' re xtaw Jyolj Kakaj Dios ri tiye'w c'aslemal y xij chic chike oj, xche' Esteban rechak yak rijajl Israel. \p \v 39 Esteban xij chic: Pero kamam ta' rajak xcojtak Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij Moisés, xxuttak Moisés, ri' rajak roj xk'ajtak chic Egipto. \v 40 Xijtak re Aarón: B'an nic'j katiox pi jq'uexwach kadios pire tinab'ertak chikawch chi jc'amic kab'e jwi'l ta' ketam nen xan Moisés ri xojesanch Egipto, xche'tak re Aarón. \p \v 41 Jilonli xantak jun tiox richb'al jun wacx, xcojtak pi jdiosak. Y xcamsajtak awaj pire tijsujtak re, xantak jun nimak'ij pire xc'ultak jk'ij man jtioxak ri ri'ke rechak xanowtak. \v 42 Jwi'li'li xcan ye'sajtak jwi'l Kakaj Dios chi jcojic jk'ijak mak ch'umil pach k'ij pach ic' pi jdiosak. Jilon chapca' tijb'ij lak jwujak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 Atak rijajl Israel, ta' xacamsajtak awaj pire xasujtak chwe, ni xasipajtak kelen chwe cuando xatwa'xtak ca'winak (40) junab' li chekej luwar. \q1 \v 43 Atak xawikajtakb'i man atioxak ri jb'ij Moloc pach man chinam ri richoch man atioxak, pach man atioxak richb'al jun ch'umil ri jb'ij Refán, ri mak tiox ri atake xatb'anowtak pire tacojtak jk'ij. \q1 Jwi'li'li atwesajtakb'i laj atilmitak y atintaktakb'i jilib'i re Babilonia, xche' Kakaj Dios, xche' Esteban rechak. \p \v 44 Esteban xij chic: Cuando xwa'xtak kamam li chekej luwar ojr, wi' jun chinam riq'uilak ri richoch Kakaj Dios ri lamas tijc'oltakwi' mak tz'alam ab'aj ri tz'ib'al mak lajuj Jpixb' Kakaj Dios chiwch. Jilon jb'anic xantak re chapca' rilic man ri xc'utsaj chiwch Moisés jwi'l Kakaj Dios. \v 45 Kamam katit' xc'ultak laj jk'ab'ak jmam jtit'ak man chinam li, ri richoch Kakaj Dios y aj c'amali' man chinam li jwi'lak pach Josué cuando xmajtak man ulew lamas xesajtak mak cristian jwi'l Kakaj Dios chiwchak pire tijachsaj man ulew rechak. Y man chinam li xwa'xna riq'uilak asta la' mak k'ij cuando xwa'x David. \p \v 46 David jor tzi xilsaj jwi'l Kakaj Dios, re xtz'onaj chi tiye'saj luwar re tran jun tz'etel ja lamas tiwa'xwi' Kakaj Dios ri jDios Jacob. \v 47 Pero ta' xye'saj luwar re xan. Ri' Salomón ri jc'ajol xanow jwa'x man ja li. \v 48 Pero Kakaj Dios lecj ta' tiwa'x li jun ja ri b'analke la' jk'ab'ak cristian chapca' xcan jtz'ib'aj ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 \v 49 Caj tz'akatke tran pire lamas incub'arwi' chi uxlan y ulew xike tran pire jluwr wakan. \q1 Ta' ni jun ja atcwintak chi jb'anic pi we y ta' jun inluwr aac'lak lamas inuxlanwi'. \q1 \v 50 Jwi'l la'yi' ink'b' b'analwi' caj pach ulew inwi'l, xche' Kakaj Dios. \p \v 51 Atak, sub'laj atak jip, jilon axicnak y awanmak chapca' rechak yak ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios, tak'attak jwich Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \p Atak atake nic' riq'ui amamak ojr. \v 52 Juntir yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios xansaji' c'ax rechak jwi'l yak amamak. Rechak xcamsajtak ri tib'intak chi tina pena jun ri suc'ul ranm. Y cuando xyuk Kakaj Jesús jun winak ri suc'ul ranm, xajachtak pi c'ax y xacamsajtak. \p \v 53 Atak xijsaji' Jpixb' Kakaj Dios chawechak ri xye'saj re Moisés jwi'l yak anjl, pero ta' xacojtak, xche' Esteban rechak. \s1 Jcamic Esteban \p \v 54 Mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak, sub'laj xkuch'uch'uj reeak jwi'l retzalak chi jtaic jyolj Esteban. \v 55 Pero Esteban nojsali' ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xna'tun lecj y xrilb'i jk'ak'al jnimal jk'ij Kakaj Dios y xrilb'i Kakaj Jesucristo wa'l laj jpaach Kakaj Dios. \p \v 56 Ajruc're' Esteban xij: Iltak impuch lecj, twil in xteri' caj. In tijin twil Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wa'l laj jpaach Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 57 Rechak xtz'apij jxicnak y sub'laj cow xch'ejejtak y juntir nic' jwichak xpetak chi jchapic Esteban. \v 58 Xresajtakb'i Jerusalén. Ajruc're' xcholtak jcamsaj chi ab'aj. Y mak ri xk'ab'antak tzij chirij xrokxa'nijtak ritz'ikak ri tijk'u'jtak riq'ui jun c'ojol winak ri jb'ij Saulo. \v 59 Y cuando tijintak chi jcamsaj Esteban chi ab'aj, Esteban xch'a'w riq'ui Kakaj Dios, xij: Kaj Jesús ri Wajawl, c'ul insantil, xche'. \p \v 60 Ajruc're' xxucar y cow xch'ejejc, xij: ¡At Wajawl, cuy jmacak, ma ye' riq'ui awanm ri tijin trantak chwe! xche'. \p Xijmaj jilonli jwi'l, xcamc. \c 8 \s1 Tijtil rib'ak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo \p \v 1 Saulo jor tzi xril xcamsaj Esteban. La' k'ij li xpetak mak ri xcontrintak re Kakaj Jesucristo, xoctak chi jb'anic c'ax rechak juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén. Rechak juntir rib'ilak nak xtil rib'ak. Wi' jujun xe'tak lak luwar re Judea y wi' jujun xe'tak lak luwar re Samaria. Xike yak jtako'n Kakaj Jesucristo ta' xtil rib'ak. \p \v 2 Xpetak jujun winak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xe' jmuke'tak jcamnakl Esteban y sub'laj xok'tak chirij. \p \v 3 Xpe Saulo, xoc chi jb'anic c'ax rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, ri' raj tijsach jwichak. Y xoc lak ja chi jchapicak chi anm chi winak pire tijc'amb'ic y tib'e jcoje' li cars. \s1 Felipe titaw Samaria \p \v 4 Pero yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri xeltakb'i Jerusalén xtil rib'ak b'ak tilmit y lamas titawtak tijb'ijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. \v 5 Jun rechak ri jb'ij Felipe xe' Samaria. Xtaw cla', xoc chi jb'ij rechak cristian tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesús ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \v 6 Cuando mak cristian xtatak ri tib'ijsaj rechak jwi'l Felipe y xriltak mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri tran, sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak chirij y nojel ranmak tijtatak jcholajl ri tijb'ij Felipe rechak. \p \v 7 Sub'laj cristian ri wi' etzl laj ranmak xtzib'sajtak jwi'l Felipe y mak etzl sub'laj cow tich'ejejtak cuando nak xeltakb'ic y sub'laj q'ui cristian ri siquirnak rakanak y jk'ab'ak y wi' co'xtak nak xtzib'sajtak. \v 8 Jwi'li'li juntir cristian li man tilmit li sub'laj tiqui'cottak. \s1 Simón man ajitz \p \v 9 Y li man tilmit li, ojrchak wi' jun ajitz cla' ri jb'ij Simón, jor xcwin chi jsub'icak cristian Samaria tijcoj jk'ij chi re nimi' jk'ij. \v 10 Y juntir cristian, chi ac'l chi ri'jab' ticojowtak jk'ij y tijb'ijtak chirij: Man winak ri wi' jcwinel ri tib'ijsaj Nimlaj Jcwinel Kakaj Dios re, tiche'tak. \p \v 11 Mak cristian jor tijcojtak nen tijb'ij, jwi'l ojri' sub'ultakch jwi'l la' mak itz ri tran. \v 12 Pero cuando mak cristian xcojtak jyolj Felipe ri tijb'ij chirij tzilaj jtaquil chirij jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian y chirij Kakaj Jesucristo, chi anm chi winak xansaj ja'tiox rechak. \v 13 Y asta ri' jun Simón ri man ajitz xcoja' jyolj Felipe y xansaj ja'tiox re y xchol xamb'erem chirij Felipe, jor tisaach jch'ol chi rilic chi Felipe xan mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios. \p \v 14 Cuando xtatak jtaquil yak jtako'n Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén chi yak cristian aj Samaria xcoja'taka' Jyolj Kakaj Dios, xpetak xtaktakb'i Pedro pach Juan cla'. \v 15 Cuando xtawtak Pedro pach Juan, xch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios chirijak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Samaria pire tijc'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak, \v 16 jwi'l ajqui' chi jc'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak, xike ja'tiox b'anal rechak laj jb'ij Kakaj Jesús ri Kajawl. \v 17 Ajruc're' xpetak Pedro pach Juan, xye' jk'ab'ak laj jb'aak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, jilonli cuando xc'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak. \p \v 18 Cuando xril Simón chi yak cristian xc'ula'taka' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak cuando xye' jk'ab'ak Pedro pach Juan laj jb'aak, xpe re, xsuj pwak rechak, \v 19 xij: Ye'tak chwe man cwinel li pire incwin chi jb'anic jilonli, pire cuando in tanye' ink'b' laj jb'a jono cristian tijc'ul Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm, xche'. \p \v 20 Ajruc're' xpe Pedro, xij re: Chi saachti awch pach apwaak jwi'l at xachomorsaj chi wi'ke chi lok'em cwinel ri tijye' Kakaj Dios. \v 21 At ta' tijna' tac'ul jcwinel Kakaj Dios jwi'l ta' suc'ul awanm chiwch Kakaj Dios. \v 22 Jwi'li'li q'uex ano'j y c'am jk'ab'al amac chiwch Kakaj Dios y tz'onaj jcuyic amac re, jilonli pent tijcuy amac chirij mak etzltak chomorsa'n ri xab'an. \v 23 In twil chi nojsali' awanm chi ti'tin jwi'l jc'axc'ol awanm chi rilic ri xkab'an y nic' riq'uil ximilcati' jwi'l amac, xche' Pedro re. \p \v 24 Xpe Simón, xij re Pedro pach Juan: Ch'a'wentak chwij riq'ui Kakaj Dios ri Kajawl pire ma' tipe man c'ax chimb' chapca' xab'ijtak chwe, xche'. \p \v 25 Pedro pach Juan, cuando xcan b'ijmaj jwi'lak rechak yak cristian nen xan Kakaj Jesucristo y xijtak Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl rechak, xk'ajtak Jerusalén, pi k'axem rechak xk'axtak lak luwar re Samaria xcan jb'ijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak cristian. \s1 Felipe pach jun winak aj Etiopía \p \v 26 Xpe jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl, xij re Felipe: Felipe, jat li sur, tib'e ate' man b'e ri tik'ax li chekej luwar ri tielb'i Jerusalén tib'e Gaza, xche' re. \p \v 27 Felipe laj or xmajb'i jb'e, xec'. B'esal li b'e cuando xe' jte' jun winak aj Etiopía. Y ri' jun winak capunalc. Re nimi' rekle'n jwi'l ri' ajc'olol pwak chirij Candace, jun anm ri wi' pire reina re Etiopía. Man winak li jk'ajicch chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \v 28 B'enam re laj jtilmit y cub'ul li jun carret juralb'i jwi'l cwa'y tijin chi rilic jwich wuj ri xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \v 29 Ajruc're' xpe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xij re Felipe: Jat, jutumb'i chijc'ulel man winak ri b'esal li carret, xche' re. \p \v 30 Xpe Felipe, xe' jol chijc'ulel man winak li, xta chi tijin chi rilic jwich wuj ri xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, xpe Felipe, xtz'onaj re: ¿Ton ata' jcholajl nen tijb'ij li wuj ri attijin chi rilic? xche' re. \p \v 31 Man winak aj Etiopía xij re Felipe: Ta' tanta jcholajl jwi'l ta' nen tib'in chwe nen mo tielwi', xche' re. \p Ajruc're' xij re Felipe chi tijaw riq'uil li carret y ticub'ar riq'uil. \v 32 Y man winak li tijin chi rilic li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri lamas tz'ib'alwi' jilonri: \q1 Xc'amsajb'i pire ticamsaj chapca' tib'ansaj re mak tra carner y chapca' jun ra carner tike jye' rib' cuando tisocaj rij, ta' tich'ejejc y jilon xan re, ta' xch'a'wc. \q1 \v 33 Re xye'ke rib' nen xansaj re, xansaj k'atb'itzij chirij onque ta' tz'et wi' jmac. \q1 Ta' ni jono cristian ticwin chi jyolic nen jnimal etzltak no'j ri wi' laj ranmak mak cristian la' mak junab' cuando xwa'x wich ulew, jwi'l xresajtakb'i jc'aslemal wich ulew, tiche'. \p \v 34 Y man winak li xtz'onaj re Felipe: B'an tok'ob', b'ij chwe, ¿nen quiek chirij tijb'ijwi' ri tz'ib'al neri jwi'l ajk'asal Jyolj Kakaj Dios? ¿Chirijni' re o chirij jono chic? xche'. \p \v 35 Ajruc're' xpe Felipe, xoc chi jb'ij jcholajl re nen tijin tril man winak li wuj y xij tzilaj jtaquil re chirij Kakaj Jesucristo. \v 36 B'esaltak li b'e, xk'axtak li jun luwar lamas wi' jun ja', xpe man winak, xij re Felipe: Neri wi' ja', ¿conta' tijna' tib'ansaj ja'tiox chwe? xche' re Felipe. \p \v 37 Xpe Felipe, xij re: Wi kes tz'et nojel awanm ticub'ar ach'ol chirij Kakaj Jesucristo, tijna'n, xche' re man winak. \p Man winak xij: Lajori tancoja' chi Kakaj Jesucristo Jc'ajoli' Kakaj Dios, xche'. \p \v 38 Ajruc're' xtak jwab'aj man jcarret y xkejtak li ja' chi quib' rib'ilak y Felipe xan ja'tiox re. \p \v 39 Cuando xeltakch li ja' Felipe etke xc'amsajb'i jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri Kajawl, ta' chiqui' xilsaj jwich jwi'l man winak li. Y man winak jorchak tiqui'cotc, xe' chic. \p \v 40 Felipe ri'chak xric'aj wi'chak li man luwar ri jb'ij Azoto. Ajruc're' xe' chic, xmaj chicb'i jb'e. Xk'ax jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo asta xtaw Cesarea. \c 9 \s1 Saulo tijq'uex jno'j \p \v 1 Saulo xtakej jb'anic c'ax rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri Kajawl, tijb'ij chirijak chi tina jcamsajtakna wi mita' tican jye'tak jcojic tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. Y Saulo xe' riq'ui man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri wi' Jerusalén. \v 2 Xe' jtz'onaj jun wuj re pire tiye'saj k'atb'itzij laj jk'ab' pire tib'e lak sinagog re Damasco, pire tib'e chi jtoquic yak ri ticojowtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo, chi anm chi winak tijchap pire tijc'amch prexil Jerusalén pire tib'an k'atb'itzij chirijak. \p \v 3 Cuando b'esal li b'e tawem tran Damasco, etke xpe jun k'ak' lecj xrepaj rib' jk'ak'al chirij. \v 4 Saulo xtzaak lak ulew y xta xaanch jun ch'a'wem lecj, xij: ¡Saulo, Saulo! ¿Nen chac takelquin awi'l pire tab'an c'ax chwe? xche'. \p \v 5 Ajruc're' Saulo xtz'onaj re: ¿Nenc'u at li, Kaj? xche'. \p Kakaj Jesús xij chic: Ini' Jesús ri takel awi'l ri chawaj tab'an c'ax chwe. \v 6 ¡B'iiten! Jat Damasco. Cla' tib'ijsajwi' chawe nen rajwax tab'an, xche' re Saulo. \p \v 7 Y mak winak ri jpach Saulo b'esal, jor xtzaak jch'olak chi jtaic man ch'a'wem ri xaanc, pero ta' nen xriltak jwich. \v 8 Saulo xb'iit lak ulew, xteb'a' b'ak' jwich, ta' chiqui' tina'tunc. \p Xpe mak winak ri jpach, xchaptakb'i chi jk'ab', xc'amtakb'i Damasco. \v 9 Uxib' k'ij xwa'x cla', ta' xna'tunc, ni ta' xwi'nc, ni ta' xuc'a'janc. \p \v 10 Cla' Damasco jekel jun winak ri ajtakel re Kakaj Jesucristo ri jb'ij Ananías, re xch'ab'ej chapca' li jun ichic' jwi'l Kakaj Jesús ri Kajawl, xij re: ¡Ananías! xche' re. \p Ananías xij: Wini' neri, Wajawl, xche'. \p \v 11 Y Kakaj Jesús xij re Ananías: Jat, atb'e la' man b'e ri cojol jb'ij pi Suc'ul, attaw chi' richoch Judas. Cla' tatz'onaj lamas wi' Saulo, jun winak aj Tarso. Re tijini' chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 12 Re xril jwich jun winak chapca' li jun ichic' jb'ij Ananías, xocb'i riq'uil y xye' jk'ab' laj jb'a pire xtzib' chic b'ak' jwich, xche' Kakaj Jesús re Ananías. \p \v 13 Cuando xta Ananías chi jilon xijsaj re, xpe re, xij: Wajawl, pero man winak li sub'laj cristian xintak chwe chi sub'laj c'ax b'anal jwi'l rechak cristian ri ticojowtak tzilaj jtaquil chawij ri wi'tak Jerusalén. \v 14 Y lajori xpe neri, ye'lch k'atb'itzij laj jk'ab' jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios chi jchapicak juntir cristian ri tinimirsantak jk'ij ab'j, xche' Ananías re Kakaj Jesús. \p \v 15 Pero Kakaj Jesús ri Kajawl xij: Jat, in xincha' winak li chi jb'ij intaquil rechak yak cristian ri ma' rijajl ta' Israel, rechak mak rey y rechak yak rijajl Israel. \v 16 In, tina inc'utna chiwch Saulo jurub' c'ax ri tina jtijna chi jye'ic intaquil, xche' Kakaj Jesús re Ananías. \p \v 17 Ananías xe' la ja lamas wi' Saulo. Cuando xoc la ja xye' jk'ab' laj jb'a Saulo y xij re: Saulo ri at wech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, Kakaj Jesús ri Kajawl ri xatch'ab'en li b'e lamas petzalcatwi', ri' re xintakowch aac'l pire atna'tunc y tijnojsaj awanm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xche' re. \p \v 18 Y laj or xtzaakch nic'j kelen laj jwich Saulo chapca' jmatz'ul ixm, jilonli cuando xtzib' chic b'ak' jwich, xb'iit chic y xansaj ja'tiox re. \p \v 19 Y ajruc're' xwi'n chic y xuc'a'jan chic, ji'kelonli cuando xyuk chic jchok'b'. \p Ajruc're' Saulo xcan quib' uxib' k'ij chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Damasco. \s1 Saulo wi' Damasco \p \v 20 Saulo xoc chi jb'ij rechak cristian lak sinagog chi Kakaj Jesús, Jc'ajoli' Kakaj Dios. \v 21 Juntir ri xtatak jyolj sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic y xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Ma' ronin ta' winak ri, ri xanow c'ax rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén? Y, ¿miti ri' re ri xpe neri pire tiyuk jchape' yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pire tijc'amb'i chiwchak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri wi'tak Jerusalén? xche'tak. \p \v 22 Pero Saulo sub'laj tijin tiyuk mas jcowil ranm chi jb'ij chi Kakaj Jesús ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. Jwi'li'li yak rijajl Israel ri wi'tak Damasco xsaach jch'olak chi jtaic, ta' chiqui' tijta'tak nen trantak. \p \v 23 Cuando xe' q'uilaj k'ij, yak rijajl Israel xniq'uib' jwichak, xchomorsajtak nen trantak chi jcamsaj Saulo, \v 24 pero Saulo xretemaji' nen jchomorsa'nak. Chi lak'j chi lak'ab' tijin tijchajajtak chi' man pwert re man tz'aak ri sutuwinak rij man tilmit pire tijcamsajtak. \v 25 Pero xpetak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xresajtakb'i Saulo lak'ab' xye'takb'i li jun nimlaj chicach y xkesajtakb'i chirij man tz'aak ri sutuwinak rij man tilmit Damasco, ji'chaklonli xcolmajb'i Saulo. \s1 Saulo wi' Jerusalén \p \v 26 Cuando Saulo xtaw Jerusalén, re raj roj xoc chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, pero juntir rib'ilak sub'laj titzaak jch'olak chiwch, jwi'l ta' tijcojtak chi Saulo xjacha' rib' laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. \v 27 Pero xpe Bernabé, xc'amb'ic, xe' jwab'a' chiwchak yak jtako'n Kakaj Jesucristo y xij rechak chi Saulo xrila' jwich Kakaj Jesús ri Kajawl li b'e y xij rechak chi xch'ab'eji' jwi'l Kakaj Jesús. Y Saulo wi'chak sub'laj jcowil ranm xij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak cristian Damasco. \v 28 Jilonli cuando xcan Saulo chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén, nic' tiwo'cottak y wi' jcowil ranm xij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. \v 29 Xpe Saulo, xoc chi yoloj pach yak rijajl Israel ri tiyolowtak li tzijb'al griego. Pero rechak xpe retzalak chirij Saulo jwi'l re tijin tiyolow chirij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo, jilonli rechak xoctak chi jtoquic nen trantak chi jcamsajc. \v 30 Y cuando xretemajtak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo nen jchomorsa'nak chirij Saulo, laj or xc'amtakb'i Cesarea y cla' xtaktakb'i Tarso. \p \v 31 Y jilonli cuando xwa'x utzil pi rechak yak k'at ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak lak luwar re Judea, Galilea y Samaria. Jilonli xb'it rib'ak chi jb'anic mas lawi' raj Kakaj Jesucristo, xtakejtak jcojic jk'ij Kakaj Jesucristo ri Kajawl, sub'laj xq'uiyantak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo y ri' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xye'w jcowil ranmak. \s1 Titzib'saj Eneas \p \v 32 Cuando Pedro tijin chi jsolajcak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xe' chi jsolajcak yak ri wi'tak li man tilmit Lida. \v 33 Cla' xe' jte' jun winak ri jb'ij Eneas. Re wi'chak waxakib' (8) junab' jkejic laj jsoc jwi'l siquirnak jtio'jl. \v 34 Xpe Pedro, xij re: Eneas, Kakaj Jesucristo attzib'sanc, b'iiten, can yujb'a' asoc, xche' re. \p Eneas laj or xb'iitc. \p \v 35 Juntir cristian ri wi'tak Lida y Sarón, cuando xriltak chi xtzib'saji' Eneas, laj or xq'uex jno'jak y xoctak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \s1 Tic'astasaj jwich Dorcas laj jcamnakl \p \v 36 Jope wi' jun anm ajtakel re Kakaj Jesucristo ri jb'ij Tabita. Ri jcholajl tielwi' man b'ij Tabita, Dorcas. Sic' anm li nojel k'ij sub'laj utzil tran, tijt'owa' yak cristian ri wi' rajwax rechak. \v 37 Y la' mak k'ij li xpe jun jyaj Dorcas y xcamc. Mak cristian xantak ritin y cuando xantaj ritin jwi'lak, xye'tak li jun cwart laj jcab' wik re man ja. \p \v 38 Jope ji' wi' nakaj re man tilmit Lida ri man tilmit lamas wi' Pedro. Jwi'li'li yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo cuando xtatak jtaquil chi wi' Pedro cla', xtaktakb'i quib' winak chi jtz'onaj tok'ob' re: ¡B'an tok'ob', tzaj laj or kiq'uil! xche'tak. \p \v 39 Jilonli xe' Pedro chirijak. Cuando xtaw cla', xc'amtakb'i la' man cwart lamas wi' camnak. Y juntir yak anm ri camnak richjilak sub'laj tiok'tak, xmulb'a' rib'ak chirij Pedro y nak xoctak chi jc'utic túnica y mak ritz'ikak ri tijk'u'jtak chiwch ri cochal jwi'lak riq'ui Dorcas cuando aj yo'lna. \p \v 40 Xpe Pedro, laj or xresajch juntir cristian ri wi'tak la ja cla'. Ajruc're' xxucar li man cwart y xoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Ajruc're' xril sic' anm ri camnak y xij re: ¡Tabita, b'iiten! xche' re. \p Sic' anm li xteb'a' b'ak' jwich y cuando xril jwich Pedro, xb'iitc, xcub'ar b'a jch'at. \p \v 41 Xpe Pedro, xchap chi jk'ab', xwab'a' y xsiq'uijb'i yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pach yak anm ri camnak richjil. Xwab'a' Dorcas chiwchak, c'astasalchak jwich laj jcamnaklak. \v 42 Y juntir li xetemaj jwi'lak cristian re Jope y sub'laj q'ui xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \v 43 Pedro xcan q'uilaj k'ij Jope. Xwa'x laj richoch jun ajb'anal jwa'x tz'um ri jb'ij Simón. \c 10 \s1 Pedro tisiq'uij jwi'l Cornelio \p \v 1 Cesarea wi' jun winak ri jb'ij Cornelio, ri' jun jb'ab'alak man k'at mak soldad ri tib'ijsaj Italiano re. \v 2 Man winak li pach rixokl y ralc'wal nojeli' ranmak tijcojtak jk'ij Kakaj Dios y trantak lawi' raj Kakaj Dios trantak. Re sub'laj pwak tijye' chi jt'o'icak yak cristian ri wi' rajwax rechak y coc'xo'l tich'a'w riq'ui Kakaj Dios. \p \v 3 Li jun k'ij, raj laj jrox or re b'esal k'ij, Cornelio xril jwich jun anjl chapca' li ichic', xocb'i riq'uil lamas wi' y xij re: ¡Cornelio! xche'. \p \v 4 Y Cornelio cow xril anjl y sub'laj xtzaak jch'ol, xtz'onaj re: Kaj, ¿nen chawaj? xche' re. \p Ajruc're' xpe anjl, xij re: Kakaj Dios xta' ayolj cuando xatch'a'w riq'uil y tziyi' xril xat'o' yak ri wi' rajwax rechak. \v 5 Lajori takb'i jono cristian Jope chi jsiq'uij Simón ri tib'ijsaj Pedro re pire tipe aac'l. \v 6 Ji' wi' jposad riq'ui jun winak ri jb'ij Simón ri ajb'anal jwa'x tz'um ri wi' richoch chi' mar, xche' anjl re Cornelio. \p \v 7 Cuando xelb'i anjl ri xch'ab'en re Cornelio, xpe Cornelio xsiq'uij quib' rechak yak jmocom pach jun soldad ri ticojow jk'ij Kakaj Dios ri jun jtako'n ri cub'ul jch'ol chirij \v 8 y xyol rechak nen xij anjl. Cuando xyolmaj juntir rechak jwi'l, ajruc're' xtakb'i mak jtako'n Jope. \s1 Ri tril Pedro chapca' li ichic' \p \v 9 Laj jcab' k'ij cuando yak jtako'n Cornelio b'esaltak lak b'e tawem trantak Jope, raj tiq'uil cab'lajuj (12) k'ij, Pedro xjaw b'a ja pire tich'a'w riq'ui Kakaj Dios. \v 10 Tichak c'ok jwi'l wi'jal y raj roj xtij jwa, pero cuando tijin jb'anic jwa'x jwa, re xril jun kelen chapca' li ichic'. \v 11 Xril xter caj y xkejch jun kelen lecj asta xtaw lak ulew chapca' rilic jun nimlaj sawn ximil chi quejab' jxiquinl. \v 12 Y chiwch man itz'ik petzal juntir jwich awaj ri cajcaj rakanak pach ca'n ri tijjuraj rib'ak lak ulew cuando tib'entak y ca'n ri tirupuptak lecj. \v 13 Y xta xaan jun ch'a'wem, xij re: B'iiten Pedro, camsaj mak awaj pach mak ca'n ri y tij, xche'. \p \v 14 Pedro xij: Ta'n, Wajawl, in ni jun b'welt tijil kelen inwi'l ri ta' tijye' luwar Jpixb' Kakaj Dios, xche'. \p \v 15 Ri'chak tijta xijsaj chic re: Lawi' kelen ri Kakaj Dios xye' luwar titijsaj, ma b'ij chi ta' tzi titijsaj, xche' re Pedro. \p \v 16 Oxmul xijsaj re jilonli, ajruc're' xchol chic jawem man sawn lecj. \v 17 Pedro aj tijini' chi jchomorsaj nen jcholajl tielwi' man kelen ri xril, cuando xtawtak mak winak chi' pwert, ri takaltakb'i jwi'l Cornelio chi jtoquic richoch Simón. \v 18 Cuando xtawtak, xch'a'wtak y xtz'onajtak wi la'yi' man ja li wi' jposad winak ri jb'ij Simón ri tib'ijsaj Pedro re. \v 19 Y Pedro aj tijini' chi jchomorsaj nen jcholajl tielwi' man kelen ri xril cuando xpe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xij re: Neri wi' uxib' winak tijintak chi atoquic. \p \v 20 B'iiten, kejench cla'. Jat chirijak, mi ran quib' awanm jwi'l ini' xintakowch rechak, xche' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios re Pedro. \p \v 21 Pedro xkejch y xij rechak mak uxib' winak ri jtako'n Cornelio: Ini' ri, ri tijin tatoctak. ¿Nen quiek jwi'l xatpetak chi intoquic? xche' rechak. \p \v 22 Rechak xijtak: Oj xojtaksajch jwi'l Cornelio ri jb'ab'alak mak soldad, ri' jun winak ri suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios y tijcoja' jk'ij Kakaj Dios y mas tilok'aj jwi'lak juntir yak rijajl Israel. Y jun anjl xin re chi tijtak ac'amic pire atb'e laj richoch y pire tijta nen chawaj tab'ij re, xche'tak re Pedro. \p \v 23 Ajruc're' xcojsajtak la ja jwi'l Pedro y cla' xwa'xtakwi' jun ak'ab'. \s1 Pedro tib'e laj richoch Cornelio \p Laj jcab' k'ij, xe' Pedro chirijak mak uxib' winak y xpachijb'i jwi'lak nic'j ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jope. \p \v 24 Y laj jcab' k'ij Pedro xtawtak Cesarea lamas tijin tiulb'ej jwi'l Cornelio pach nic'j yak rech'elxic y yak nic'j richc'ulchi' ri xtak jsiq'uijc. \v 25 Cuando xocb'i Pedro chuch ja, xpe Cornelio, laj or xelch chi jc'ulic y xxucar chiwch chi jcojic jk'ij. \v 26 Pero Pedro laj or xb'it Cornelio y xij re: B'iiten, wa'ren, in inke jun cristian chapca' at, xche' re. \p \v 27 Pedro tijin chi yoloj riq'ui Cornelio cuando xoctakb'i la ja, xe' jte' sub'laj cristian mulb'em rib'ak la ja. \v 28 Pedro xij rechak: Atak awetamaki' chi ta' tiye'saj luwar re jun rijajl Israel tijpachij o tib'e solin laj richoch jun cristian wi ma' rijajl ta' Israel. Pero Kakaj Dios xc'utuw chinwch chi juntir cristian ri b'anal jwi'l ta' luwar tikab'ij oj chi ta' tzi. \v 29 Y jwi'li'li cuando xataktak insiq'uijc, ximpeti'n. Ta' ximb'ij chi ta' chwaj. ¿Nenc'u chawajak chwe xataktak inc'amic? xche' Pedro rechak. \p \v 30 Y Cornelio xij re: Xana' quejab' k'ij lajori, raj jilon or chapca' or lajori, laj jrox or re b'esal k'ij in win la ja neri tijin inch'a'w riq'ui Kakaj Dios cuando ri'chak xwil xwab'a' rib' jun winak chinwch, cojol jun ritz'ik jwi'l pur tikopoponc. \v 31 Y xij chwe: Cornelio, Kakaj Dios xta' ayolj cuando xatch'a'w riq'uil y retami' ri b'anal awi'l chi jt'o'icak yak ri wi' rajwax rechak. \v 32 Tak jsiq'uij Simón ri tib'ijsaj Pedro re, ri wi' Jope ri wi' jposad riq'ui jun winak ri jb'ij Simón ri ajb'anal jwa'x tz'um ri wi' richoch chi' mar, xche' chwe. \p \v 33 Jilonli xintak atoquic y at xab'ana' tok'ob' xatpetc. Y lajori woj neri. Chiwch Kakaj Dios chikaj tikata juntir ri b'il chawe jwi'l Kakaj Dios chi tab'ij chike, xche' Cornelio re Pedro. \p \v 34 Pedro xchol yoloj riq'uilak y xij rechak: Lajori xwetemaji' chi Kakaj Dios tz'etel tz'eti' ta' jaljoj rilic jun cristian tran pach jun chic. \v 35 Lak juntir tilmit re wich ulew Kakaj Dios tziyi' tril yak cristian ri ticojow jk'ij y trantak tzitaklaj no'j. \p \v 36 Atak, awetamaki' tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri xtaksaj jb'ij rechak yak rijajl Israel jwi'l Kakaj Dios, pire tiwa'x utzil laj ranmak jwi'l Kakaj Jesucristo ri Rajawlak juntir cristian. \v 37 Atak, awetamaki' chi tzilaj jtaquil li, ji' xcholmajb'i jb'ij Galilea asta xtaw jtaquil lak juntir tilmit re Judea. Cuando jorok b'ijsaji' rechak cristian jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak y tijc'am jk'ab'al jmacak chiwch Kakaj Dios pire tib'ansaj ja'tiox rechak. \v 38 Awetamaki' chi Kakaj Dios xya' jcwinel y xya' Jsantil laj ranm Kakaj Jesús ri aj Nazaret. Kakaj Jesús xana' utzil chijxo'lak cristian y xtzib'saji' juntir cristian ri tijin tijtijtak c'ax laj jk'ab' man jb'ab'al etzl, jwi'l re wi' Kakaj Dios riq'uil. \p \v 39 Y oj xkila' chi tz'eti' juntir ri xan Kakaj Jesús Jerusalén pach laj jluwrak yak rijajl Israel. Rechak xcamsajtak cocb'al wich curs. \v 40 Pero Kakaj Dios xc'astasaji' jwich laj jcamnakl laj jrox k'ij y xan chi xwab'a' chic rib' chikawch oj pi cristianil. \v 41 Kakaj Jesucristo ta' xilsaj jwich jwi'l juntir cristian, xike oj ri cha'lcoj jwi'l Kakaj Dios. Y xojwi'ni'n y xojuc'a'jani' riq'uil cuando jorok c'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \v 42 Re xojjtak chi jb'ij rechak juntir cristian b'ak tilmit chi ri' re cha'l jwi'l Kakaj Dios pire tran jk'atb'itzij chib'ak juntir cristian ri yo'ltak y ri camnaktak. \v 43 Juntir yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios xijtaka' chi nen tijcub'a' jch'olak chirij, ticuysaji' jmac jwi'l Kakaj Dios laj jb'ij Kakaj Jesucristo, xche' Pedro rechak. \p \v 44 Aj tijini' Pedro chi jb'ij jilonli rechak cuando xkej Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chib'ak yak ri tijintak chi jtaic jyolj Pedro. \v 45 Y yak rijajl Israel ri jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri tijcojtak jk'ij man jcojic retal jtio'jl winak ri xamb'ertakch chirij Pedro, xsaach jch'olak chi rilic chi Kakaj Dios xya' Lok'laj Jsantil laj ranmak yak ma' rijajl ta' Israel. \v 46 Rechak xretemajtak chi xc'ula'taka' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios jwi'l xtatak tichak tijintak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios y tichak yolowtak lak jaljojtak tzijb'al. \p \v 47 Xpe Pedro, xij rechak: Ta' ni jonok tib'in chi ta' tijna' tib'ansaj ja'tiox rechak yak cristian ri la' ja', ri xc'uluwtak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak chapca' xkab'an oj, xche' rechak. \p \v 48 Y Pedro xij chi tib'ansaj ja'tiox rechak laj jb'ij Kakaj Jesucristo. Y ajruc're' sub'laj xpwersijtak jb'ij re Pedro chi tiwa'x chic quib' uxib' k'ij riq'uilak. \c 11 \s1 Pedro tijyol ri nen xan \p \v 1 Yak jtako'n Kakaj Jesucristo pach yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Judea xta'taka' jtaquil chi yak ri ma' rijajl ta' Israel xcoja'taka' Jyolj Kakaj Dios. \v 2 Jilonli cuando Pedro xk'aj chic Jerusalén, xpetak jujun rechak yak rijajl Israel ri ticojowtak Jyolj Kakaj Dios ri tijcojowtak jk'ij man jcojic retal jtio'jl winak, xyajtak Pedro. \v 3 Y xijtak re: ¿Nen chac xe' asolaj mak cristian ri ma' rijajl ta' Israel ri ta' cojol retal jtio'jlak y xatwi'n riq'uilak? xche'tak re. \p \v 4 Ajruc're' Pedro xoc chi jyolic rechak juntir ri ilan y b'anal jwi'l, xij rechak: \v 5 Cuando xinwa'x Jope, in tijin inch'a'w riq'ui Kakaj Dios cuando etke xc'ut rib' jun kelen chinwch chapca' li ichic'. Xwil jun kelen chapca' rilic jun nimlaj sawn ximil chi quejab' jxiquinl xkejch lecj asta lamas winwi'. \v 6 Cow xwil, ri'chak xwil mak awaj wi' chiwch ri cajcaj rakanak pach mak c'a'ntaklaj ca'n pach ca'n ri tijjuraj rib'ak lak ulew cuando tib'entak pach mak ca'n ri tirupuptak lecj. \v 7 Y ri'chak xinta xaanch jun ch'a'wem lecj, xij chwe: B'iiten Pedro, camsaj juntir ri y tij, xche' chwe. \p \v 8 Pero in ximb'ij: Ta'n Wajawl, in ni jun b'welt tijil kelen inwi'l ri ta' tijye' luwar Jpixb' Kakaj Dios, xinche' re. \p \v 9 Ri'chak xinta xinjch'ab'ej chic jca'mul lecj, xij chwe: Lawi' kelen ri Kakaj Dios xye' luwar titijsaj, ma b'ij chi ta' tzi titijsaj, xche' chwe. \p \v 10 Oxmul xijsaj jilonli chwe, ajruc're' xchol chic jawem man nimlaj sawn lecj. \p \v 11 Y laj or xtawtak uxib' winak la ja lamas winwi', takaltakb'i chi intoquic, ji' xeltakb'i Cesarea xtawtak wiq'uil. \v 12 Y Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xin chwe chi mi ran quib' wanm chi b'enam riq'uilak. Y xe'tak chwij yak wakakib' (6) kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo y nic' xojoc laj richoch Cornelio. \v 13 Re xij chike nen mo xril jun anjl wa'l laj richoch y xij re: Takb'i nic'j winak Jope pire tib'e jsiq'uij Simón ri tib'ijsaj Pedro re. \v 14 Y re tiyuk jb'ij chawe pach juntir yak ri wi'tak laj awichoch nen tab'antak pire atcolmajtak laj jk'ab' amacak, xche', xche' Cornelio chwe. \p \v 15 Cuando xinchol jch'ab'ejcak Cornelio pach yak ri wi'tak laj richoch, xkejch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chib'ak chapca' xan chikab' oj nab'e. \v 16 Ajruc're' xcuxtaj inwi'l jyolj Kakaj Jesucristo ri Kajawl cuando xij: Juan Ajb'anal Ja'tiox xana' ja'tiox la' ja', pero tina ac'ultakna Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj awanmak, ri' li ja'tiox ri tran Kakaj Dios chawechak la' Lok'laj Jsantil, xche'. \p \v 17 Kes tz'et Kakaj Dios xya' Lok'laj Jsantil rechak pire jun sipan chapca' ri ye'l chike oj jwi'l, ri jachem kib' laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri Kajawl. Y, in ta' nen incholajl pire tank'at jwich Kakaj Dios, xche' Pedro rechak. \p \v 18 Cuando rechak xtatak jilonli, xtz'apij jchi'ak, xmaytak jyajic Pedro. Y xnimirsajtak jk'ij Kakaj Dios, xijtak: Iltakc'u li, Kakaj Dios xya' luwar rechak yak ma' rijajl ta' Israel chi jq'uexic jno'jak pire tijta'tak tzilaj c'aslemal, xche'tak. \s1 Man k'at ri wi' Antioquía re Siria \p \v 19 La' mak k'ij li, cuando xcamsaj Esteban, xoc jb'anic c'ax rechak juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. Jwi'li'li rechak nak xelmajtakb'ic, wi' jujun xe'tak Fenicia y wi' jujun xe'tak Chipre y wi' jujun xe'tak Antioquía re Siria. Cla' xike rechak yak rijajl Israel xijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. \v 20 Pero wi' jujun chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri aj Chipre y aj Cirene, xtawtak Antioquía re Siria. Xijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl rechak yak ma' rijajl ta' Israel. \v 21 Y jwi'l xt'o'sajtak jwi'l jcwinel Kakaj Jesucristo ri Kajawl, sub'laj cristian xcan jye'tak mak ojrtak c'utu'n, xq'uex jno'jak y xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \p \v 22 Man k'at ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén, cuando xtatak juntir li, xtaktakb'i Bernabé Antioquía re Siria. \v 23 Y cuando xtaw Bernabé xril nen utzil ri ye'l jwi'l Kakaj Dios rechak jwi'l rutzil ranm, re sub'laj xqui'cotc y xij rechak juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chi jcub'a' mas jch'olak chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl riq'ui nojel ranmak. \v 24 Bernabé tzilaj winaki'n y nojsali' ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y cub'uli' jch'ol chirij Kakaj Jesucristo. Sub'laj cristian xc'ultak Kakaj Jesucristo ri Kajawl laj ranmak la' mak k'ij li. \p \v 25 Ajruc're' xe' Bernabé Tarso chi jtoquic Saulo. \v 26 Y cuando xe' jte', xc'amch Antioquía re Siria, xwa'xtak jun junab' riq'uilak man k'at ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak cla' y xtijojtak sub'laj cristian cla'. Antioquía re Siria ri lamas xcojsajwi' nab'e b'welt jb'ijak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo pi ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \p \v 27 Y la' mak k'ij li xeltakb'i jujun ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios Jerusalén, xe'tak Antioquía re Siria. \v 28 Y jun rechak, Agabo jb'ij, re xwa'r y xtaksaj jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chi jb'ij chi tina pena jun nimlaj wi'jal juntir wich ulew. Y cuando xan man nimlaj wi'jal li, ri' Claudio wi' pire jb'ab'al k'atb'itzij re Roma. \p \v 29 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ri wi'tak Antioquía re Siria xchomorsajtak xtaktakb'i kelen re jt'o'icak yak rech'elxicak chirij Kakaj Jesucristo ri wi'tak Judea. Xye'takb'i nen jnimakl xcwintak chi jye'ic, xtaktakb'ic. \v 30 Jilonli xantak xtaktakb'i Bernabé pach Saulo chi jye'ic laj jk'ab'ak yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Judea. \c 12 \s1 Ticamsaj Santiago y ticojsaj Pedro li cars \p \v 1 La' mak junab' li man rey Herodes Nab'e Agripa xoc chi jb'anic c'ax rechak jujun yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 2 Xtak jcamsaj Santiago chi espad, ri ratz Juan. \v 3 Cuando re xril chi tziyi' xriltak yak rijajl Israel ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios, xtak chic jchapic Pedro. Ri' xan li la' man nimak'ij cuando titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la'. \v 4 Cuando xchapmaj Pedro, Herodes Nab'e Agripa xij chi ticojsaj li cars lamas tichajaj jwi'l quejab' k'at chi soldad, cajcaj chi soldad wi' la' jujun k'at. Re chomorsal jwi'l chi xike tik'ax man nimak'ij Pascua, tresaj Pedro li cars pire tran k'atb'itzij chirij chiwchak cristian. \v 5 Y jilonli Pedro wi' li cars tzi jchajajc y yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo coc'xo'l tijin tich'a'wtak riq'ui Kakaj Dios riq'ui nojel ranmak chirij Pedro. \s1 Pedro tiesajb'i li cars \p \v 6 La' man ak'ab' li ri chomorsal jwi'l Herodes Nab'e Agripa chi xike tisakarsanc, tresaj Pedro li cars pire tijwab'a' chiwchak cristian y pire tijb'ij rechak nen jmac. Pedro tijin chi waraj chijxo'lak quib' soldad li cars y ximil la' quib' caden y nic'j soldad chic wi'tak chi' cars chi chajinc. \v 7 Etke xwab'a' rib' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl li cars y sub'laj xsakab'saj jpam man cars y xpe anjl, xyucxij laj jxucul Pedro chi jc'astasaj jwich y xij re: ¡B'iiten laj or! xche' re. \p Y mak caden laj or xquirmaj la' jk'ab' Pedro. \v 8 Xpe anjl, xij re: Coj awitz'ik y coj aperem xajab', xche' re. \p Cuando Pedro xan lawi' ri xijsaj re, xij chic anjl re: Coj awitz'ik ri tak'u'j y xamb'eren chwij, xche' re. \p \v 9 Pedro xelb'i li cars, xe' chirij anjl, pero ajqui' chi retemaj wi tz'eti' jun anjl tijin tiyolow riq'uil. Ri' chijch'ol re tijin tril chapca' li jun ichic'. \v 10 Xk'axtak lamas wi'takwi' mak nab'etak ajchajinl y xk'axtak chic lamas wi'takwi' mak jcab'tak ajchajinl. Cuando xtawtak lamas wi' man pwert ri b'anal la' ch'i'ch' ri wi'b'i chi' b'e, man pwert xter ric'an. Rechak xeltakb'ic y xb'emb'ejtakb'i jun cay, ajruc're' anjl xcan jye' Pedro ric'an. \p \v 11 Ajruc're' Pedro xmaj jcholajl y xij: Lajori xwetemaji' chi tz'etel tz'et ri' Kakaj Dios ri Kajawl xtakowch re anjl chi incolic laj jk'ab' Herodes y laj jk'ab'ak yak rijajl Israel ri ulb'el jwi'lak tisakarsan pire trantak c'ax chwe, xche'. \p \v 12 Y cuando Pedro xretemaj juntir li, xe' la ja riq'ui María ri jchuch Juan ri tib'ijsaj Marcos re, lamas mulb'emwi' rib'ak sub'laj cristian ri tijin tich'a'wtak riq'ui Kakaj Dios. \v 13 Xch'a'wb'i la' man pwert ri wi' chi' b'e y xelch jun ajic' ri jb'ij Rode chi rilic nen tich'a'w la' man pwert. \v 14 Cuando xta chi jyolji' Pedro, sub'laj xqui'cotc. Jwi'l jqui'cotem ta' chiqui' xteb'a' man pwert, xe' jol la ja chi jb'ij rechak chi Pedro tich'a'w la' man pwert chi' b'e. \v 15 Rechak xijtak re Rode: Atni' sons, xche'tak re. \p Pero Rode xij chi tz'eti' Pedro tich'a'wc. \p Y rechak xijtak chic: Ma' ri' ta' re ri tich'a'w, li ri' ranjl ri tichajin re, xche'tak. \p \v 16 Y Pedro aj tijini' tich'a'wb'i la' man pwert. Cuando xteb'a'tak man pwert, xriltak chi Pedro tijin tich'a'w, sub'laj xsaach jch'olak. \v 17 Pero re la' jk'ab' xij rechak chi tijtz'apij jchi'ak y xyol rechak chi usil nen xan Kakaj Dios ri Kajawl chi resaj li cars. Y xij chi tib'ijsaj re Santiago y pach rechak yak rech'elxic chirij Kakaj Jesucristo. Ajruc're' Pedro xelb'ic. Xe' li jun jalan luwar chic. \p \v 18 Cuando xsakarsanc, sub'laj xsaach jch'olak mak soldad jwi'l ta' retamak lamas xe' Pedro. \v 19 Y Herodes xtak jtoquic Pedro, pero ta' chiqui' xta'tak. Xtak jc'otic jchi'ak mak soldad nen xantak re Pedro y xtak jcamsajcak. Xe' quib' uxib' k'ij jb'antaj jilonli, Herodes xelb'i Judea. Xe' wa'xok Cesarea. \s1 Jcamic Herodes Nab'e Agripa \p \v 20 Herodes Nab'e Agripa petzal retzal chirijak mak cristian ri wi'tak Tiro y Sidón. Rechak xchomorsajtak chi tib'etak riq'ui Herodes. Y cuando xe'tak, xch'ab'ejtak Blasto ri ajchajal re man cwart lamas tiwar man rey Herodes pire trantak richc'ulchi' rib'ak riq'uil y xijtak re chi tican jye'tak man ayuwal jwi'l kelen rechak ri tijtijtak, ji' tipe li tilmit lamas wi' Herodes pire rey. \p \v 21 Herodes xcha' jun k'ij pire xtak jsiq'uijcak mak cristian re Tiro y Sidón pire tiyolow riq'uilak. La' man k'ij li ri xcha', Herodes xcoj ritz'ik re rey y xcub'ar lamas ticub'arwi' cuando tran k'atb'itzij, xchol yoloj riq'uilak. \v 22 Y cuando mak cristian xriltak jilonli, xcholtak ch'ejejem, xijtak: ¡Ri tijin tich'a'w diosi'n, ma' jun cristian ta'n! xche'tak. \p \v 23 Y etke xyuk jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl, xan c'ax re Herodes jwi'l ta' xk'el mak cristian cuando xijtak chi re diosi'n y jwi'l ta' xnimirsajtak jk'ij Kakaj Dios. Ji'kelonli xoc ramolil y xcamc. \v 24 Pero Jyolj Kakaj Dios tijini' tib'e mas jtaquil b'ak tilmit. \v 25 Bernabé pach Saulo, cuando xantajch jtajquilak jwi'lak ri takaltakb'ic, xk'ajtak Jerusalén. Xc'amtakb'i Juan chirijak ri tib'ijsaj Marcos re, xe'tak Antioquía re Siria. \c 13 \s1 Ticha'saj Saulo pach Bernabé \p \v 1 Chijxo'lak man k'at ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Antioquía re Siria wi' jujun ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios y wi' jujun ajtijoltak cristian re Jyolj Kakaj Dios. Ri'taka' Bernabé, Simeón ri tib'ijsaj Negro re, Lucio aj Cirene, Saulo y Manaén ri nic' xq'uiy pach Herodes Antipas. \v 2 Jun k'ij cuando tijintak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios ri Kajawl y tijin trantak ayun, xpe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xij rechak: Tostak Bernabé pach Saulo pire trantak lawi' ri tamb'ij rechak, xche'. \p \v 3 Ajruc're' cuando xantaj ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios y xantaj ayun jwi'lak, xye' jk'ab'ak laj jb'aak Bernabé pach Saulo y xtaktakb'i chapca' xijsaj rechak jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \s1 Bernabé pach Saulo wi'tak Chipre \p \v 4 Bernabé pach Saulo xtaksajtakb'i jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xe'tak Seleucia ri wi' chi' mar. Cla' xjawtak li jun barc, xe'tak Chipre ri jun luwar ri wi' li mar. \v 5 Cuando xtawtak Salamina re Chipre, xoctak chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios lak sinagog. Juan b'esali' riq'uilak chi jt'o'icak chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios. \p \v 6 Xe'tak y xk'axtak lak juntir mak luwar re Chipre tijin tijb'ijtak Jyolj Kakaj Dios asta xtawtak Pafos. Cla' xe' jte'tak jun ajitz ri jb'ij Barjesús, jun jo'slaj rijajl Israel y tijb'ij chi ajk'asal Jyolj Kakaj Diosi'n. \v 7 Man ajitz li, ji' wi' riq'ui man jb'ab'al k'atb'itzij re Chipre ri jb'ij Sergio Paulo, jun winak ri wi' jno'j. Man jb'ab'al k'atb'itzij li xtak jsiq'uij Bernabé pach Saulo jwi'l ri' raj tijta Jyolj Kakaj Dios. \v 8 Man ajitz ri jb'ij Barjesús, ri tib'ijsaj Elimas re, tijin tijtoc nen tran pire ma' tijcoj man jb'ab'al k'atb'itzij lawi' ri tijb'ijtak Bernabé pach Saulo pire ma' ticub'ar jch'ol chirij Kakaj Jesucristo. \v 9 Saulo ri' ri tib'ijsaj Pablo re, re wi' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm, cow xril Elimas, \v 10 xij re: Pur at ajsub'unl, ajb'anal etzltak no'j, ati' ralc'wal man jb'ab'al etzl y tacontrij juntir ri tzi. Ta'cojo' tican aye' jq'uexic jcholajl jc'utu'n Kakaj Jesucristo ri Kajawl ri suc'ul b'e. \v 11 Lajori Kakaj Jesucristo ri Kajawl trana' jun c'ax chawe. Atcan moy quib' uxib' k'ij, ta' chiqui' tawil jsakil k'ij, xche' re. \p Etke xoc uku'm laj jwich Elimas. Tichak jtoc nen tic'amowb'i re chi jk'ab' jwi'l moychak. \v 12 Cuando xril man jb'ab'al k'atb'itzij jilonli, ajruc're' xjach rib' laj jk'ab' Kakaj Jesucristo y sub'laj xsaach jch'ol chi jtaic jc'utu'n Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \s1 Pablo pach Bernabé wi'tak Antioquía \p \v 13 Pablo pach yak jpach xeltakb'i Pafos xjawtakb'i li barc, xe'tak Perge re Panfilia. Juan cla' xtos rib' chirijak, xk'aj chic Jerusalén. \v 14 Y rechak xeltakb'i Perge xe'tak Antioquía re Pisidia. Cuando xtaw k'ij re uxlan, xoctak li sinagog y xcub'artak. \v 15 Cuando xilmaj jwich wuj re Jpixb' Kakaj Dios pach mak wuj ri tz'ib'al jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, xpetak mak jb'ab'alak man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog, xijtak rechak Pablo pach Bernabé: Atak kawinak, wi wi' nen chawajak tab'ijtak re ye'b'i jcowil ranmak cristian, b'ijtak lajori, xche'tak rechak. \p \v 16 Ajruc're' Pablo xwa'rc, la' jk'ab' xij rechak chi tijtatak nen tijb'ij rechak y xij rechak: Tatak jcholajl atak rijajl Israel y atak ri ma' atak ta' rijajl Israel ri atcojowtak jk'ij Kakaj Dios. \v 17 Ri jDiosak yak rijajl Israel ri' li xch'ab'en rechak kamam y ri' Kakaj Dios li xpaxin jwichak cuando xwa'xtak Egipto y la' jcwinel li xresajtak chicb'i cla'. \v 18 Kakaj Dios ca'winak (40) junab' xcuy jmacak kamam re juntir mak etzltak no'j ri xantak cuando xwa'xtak li chekej luwar. \v 19 Y xsach jwichak mak wukub' (7) tilmit ri wi'tak Canaán y xye' man luwar rechak kamam pi jtextamentak. \v 20 Y chirij li Kakaj Dios xchol jcojic mak k'atb'itzij pire titakontak chib'ak. Jilonli xk'ax quejab' cient ca'winak lajuj (450) junab' asta cuando xtaw k'ij xwa'x ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri jb'ij Samuel. \p \v 21 Ajruc're' yak kamam li xtz'onajtak jun rey re Kakaj Dios pire titakon chib'ak. Kakaj Dios xcoj Saúl pire rey. Ca'winak (40) junab' xan pire rey. Saúl jc'ajoli' Cis ri jun rechak mak k'at rijajl Benjamín. \v 22 Cuando Kakaj Dios xresaj Saúl pire rey, xcoj David y ri' Kakaj Dios xin chirij David jilonri: \q1 Xincha' David ri jc'ajol Isaí, jun winak ri mas cub'ul inch'ol chirij, re trana' juntir ri chwaj tran, xche' Kakaj Dios. \p \v 23 Y Kakaj Jesús rijajli' kamam David, ri' re xcojsaj jwi'l Kakaj Dios pi ajcolol rechak yak rijajl Israel laj jk'ab' jmacak chapca' ri b'il jwi'l Kakaj Dios. \v 24 Cuando ajqui' chi jchol jtijonc Kakaj Jesús, Juan Ajb'anal Ja'tiox xij rechak juntir yak rijajl Israel chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak y tib'ansaj ja'tiox rechak. \v 25 Y cuando Juan Ajb'anal Ja'tiox tijin tijq'uis jb'anic lawi' ri takalch chi jb'anic, xij rechak: ¿Nen imb'anic in tab'ij atak? In ma' in ta' chapca' ri tachomorsaj atak. Pero petzal chiqui' jun chwij ri mas nim jk'ij, ta' tic'ular pi we intacar chi jquiric jxajb', xche' Juan Ajb'anal Ja'tiox, xche' Pablo rechak. \p \v 26 Pablo xij chic: Atak inwinak ri ojtak rijajl Abraham y atak ri ma' atak ta' rijajl Israel ri atnimirsantak jk'ij Kakaj Dios, ri jtaquil ri nen mo atcolmajtak laj jk'ab' amacak pi awechaki' takalch jwi'l Kakaj Dios. \p \v 27 Yak cristian ri wi'tak Jerusalén pach yak jb'ab'alak ta' xretemajtak nen jb'anic Kakaj Jesús y ta' xtatak jcholajl Jyolj Kakaj Dios ri xcan jtz'ib'aj yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ri tiilsaj chiwchak li wuj nojel k'ij re uxlan. Cuando rechak xjachtak Kakaj Jesús pi camic, jilonli xtaw chiwch ri b'il jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij. \v 28 Onque ta' xta'tak ni jono jmac pire tijcamsajtak, rechak pwers xantak re Pilato chi tijtak jcamsajc. \v 29 Y cuando xantaj jb'anic re Kakaj Jesús juntir ri tijb'ij ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, ajruc're' xpetak, xkesajtak Kakaj Jesús wich curs y xe' jmuke'tak li jun jul. \p \v 30 Pero Kakaj Dios xc'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \v 31 Y q'uilaj b'welt xilsaj chic jwich pi cristianil jwi'lak yak ri xamb'ertak chirij Galilea y Jerusalén y lajori ri' rechak tib'intak chic rechak cristian chi tz'et xc'astasaji' jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl jwi'l Kakaj Dios. \p \v 32 Jwi'li'li oj tikab'ij chawechak ri tz'etel tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri b'il jwi'l Kakaj Dios rechak kamam. \v 33 Chikawch oj xtaw chiwch ri b'il jwi'l Kakaj Dios rechak kamam cuando xc'astasaj jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl chapca' xij Kakaj Dios laj jcab' Salmo jilonri: \q1 At, ati' Inc'ajol, ini' xinalc'walan awe lajori, xche'. \p \v 34 Kakaj Dios b'ili' jwi'l chi tina jc'astasajna jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl xo'lak camnakib' pire ma' tik'a'y jtio'jl li ulew. Jilonli xtaw chiwch ri xij Kakaj Dios: \q1 Tina imb'anna jun nimlaj utzil pi awechak chapca' ri b'il inwi'l re David, xche'. \p \v 35 Jwi'li'li tijb'ij li jun Salmo chic jilonri: \q1 At, ta' taye' luwar tik'a'y li ulew jtio'jl awajchac ri tosol pi awe, tiche'. \p \v 36 David, cuando xantaj jwi'l chapca' jchomorsa'n Kakaj Dios ri tran re jwinak, xcamc y xe' muksaj lamas mukulwi' jkaj jchuch. Re xk'a'yi' jtio'jl li ulew. \p \v 37 Pero Kakaj Jesús ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl jwi'l Kakaj Dios, re ta' xk'a'y jtio'jl li ulew. \p \v 38 Jwi'li'li atak inwinak, tatak jcholajl ri tamb'ij chawechak chi jwi'lke Kakaj Jesús wi' cuyb'i mac. \v 39 Jpixb' Kakaj Dios ta' ticwin chi jcuyic jmacak cristian, pero juntir ri xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesús, trana' suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios jwi'l ticuysaji' jmacak. \v 40 Jwi'li'li atak iltak jcholajl nen tab'antak, mi q'uisb'en chab'ak ri xcan jtz'ib'ajtak li wuj yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr ri xijtak jilonri: \q1 \v 41 Iltak impuch atak ri ta' chawajak jwich jun tz'etel c'utu'n, oquentakcojo' il, sachcojo' ach'olak jwi'l in tamb'ana' nimaktak c'utb'i incwinel laj ac'aslemalak ri tiye'w tzakom ch'olal chawechak, pero atak ta' tacojtak chi tz'eti' onque tib'ijsaj chawechak, xche' Kakaj Dios, xche' Pablo rechak. \p \v 42 Cuando xeltakch Pablo pach yak jpach li sinagog, xpetak yak cristian xijtak rechak chi titawtak chic riq'uilak la' man jun k'ij chic re uxlan chi jb'ij chic rechak lawi' ri xe' jb'ijtak. \v 43 Cuando xeltakch juntir cristian la ja cla', sub'laj rijajl Israel y sub'laj ri ma' rijajl ta' Israel ri ticojowtak jc'utu'nak y juntir rib'ilak xamb'ertak chirijak Pablo pach Bernabé. Pablo pach Bernabé xijtak rechak chi mi jquib'aj ranmak chirij rutzil ranm Kakaj Dios ri xye'saj rechak. \p \v 44 La' man jun k'ij chic re uxlan, raquitzchak ma' juntir cristian li tilmit xmulb'a' rib'ak chi jtaic Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ijtak. \v 45 Pero yak rijajl Israel xriltak chi sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak. Rechak sub'laj xti'tijtak Pablo, xoctak chi jk'atic jwich jyolj y xyok'tak. \p \v 46 Pero Pablo pach Bernabé ta' xtzaak jch'olak chi jc'ululajcak, xijtak: Oj rajwaxi' nab'e xkab'ij Jyolj Kakaj Dios chawechak atak rijajl Israel. Pero jwi'l xaxuttak Jyolj Kakaj Dios y ta' tic'ular pi awechak tata'tak tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, ojb'e riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel. \v 47 Jwi'l jilon katakic xan Kakaj Dios ri Kajawl cuando xij jilonri: \q1 Xatincoj pire tac'ut jb'eak juntir cristian wich ulew pire ticolmajtak laj jk'ab' jmacak, xche' Kakaj Dios, xche' Pablo rechak. \p \v 48 Cuando yak ma' rijajl ta' Israel xtatak chi jilonli, sub'laj xqui'cottak. Xoctak chi jnimirsaj jk'ij Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl y xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo juntir yak ri cha'ltak jwi'l Kakaj Dios pire tijta'tak tzilaj c'aslemal riq'uil lecj ri ta' jq'uisic. \p \v 49 Jilonli xel jtaquil Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl lak juntir luwar re Pisidia. \v 50 Pero xpetak yak rijajl Israel, xtakchi'jtak yak anm ri cojol jk'ijak ri tinimirsantak jk'ij Kakaj Dios y yak winak ri wi' rekle'nak Antioquía re Pisidia pire trantak c'ax rechak Pablo pach Bernabé. Jilonli xcholtak jb'anic c'ax rechak Pablo pach Bernabé y xresajtakb'i li tilmit cla'. \p \v 51 Ajruc're' Pablo pach Bernabé xcan jtotojtak mak pok la' rakanak chi jc'utic chiwchak mak cristian chi ta' tzi xantak y xe'tak Iconio. \v 52 Pero yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo sub'laj tiqui'cottak y xnojsaj ranmak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \c 14 \s1 Pablo pach Bernabé wi'tak Iconio \p \v 1 Cla' Iconio Pablo pach Bernabé xoctak li sinagog. Jor tzi jb'ij jcholajl tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo xantak rechak yak ri mulb'em rib'ak cla'. Ji'kelonli sub'laj cristian xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Wi' rijajl Israel y wi' ri ma' rijajl ta' Israel. \v 2 Pero yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo xoctak chi jtakchi'j yak ma' rijajl ta' Israel, ri' rajak tretzelb'ejtak jwichak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 3 Pero Pablo pach Bernabé sub'laj naj xwa'xtak cla'. Wi' jcowil ranmak chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl. Ri' Kakaj Jesucristo xye'w jcwinelak chi jb'anic nimak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chi jc'utic chiwchak cristian chi tz'eti' ri tijin tijb'ijtak chi Kakaj Dios sub'laj rutzil ranm chirijak juntir cristian. \p \v 4 Pero yak cristian li tilmit Iconio ta' nic' jwichak. Wi' nic'j ri' tijcojtak ri tijb'ijtak yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Y wi' nic'j chic ri' tijcojtak lawi' ri tijb'ijtak Pablo pach Bernabé ri yak jtako'n Kakaj Jesucristo. \v 5 Jujun rechak yak ri rijajl Israel pach jujun rechak yak ma' rijajl ta' Israel xniq'uib' jwichak pach mak jb'ab'alak. Xchomorsajtak chi trantak c'ax rechak Pablo pach Bernabé y tijcamsajtak chi ab'aj. \p \v 6 Cuando xtatak Pablo pach Bernabé chi jilonli xchomorsajtak, xelmajtakb'ic. Xe'tak Listra y Derbe ri mak tilmit re Licaonia y la' mak luwar ri wi' chirijak mak tilmit li. \v 7 Y cla' xtakejtak jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak cristian. \s1 Pablo xansaj c'ax re chi ab'aj \p \v 8 Cla' Listra wi' jun winak ri co'xchak cuando xq'uisi'yc. Y sic' winak li cub'ul \v 9 chi jtaic nen ri tijin tijb'ij Pablo. Y Pablo cow xrilb'i winak li chi cub'uli' jch'ol chi titzib'saji'n. \v 10 Xpe Pablo, cow xch'ab'ej, xij re: ¡B'iiten! ¡Wa'ren suc'ulc! xche' re. \p Y sic' winak xch'opinc y laj or xchol b'e. \v 11 Mak cristian, cuando xriltak chi jilonli xan Pablo, xch'ejejtak laj jtzijb'alak aj Licaonia, xijtak: ¡Yak winak ri, diostaka'n, xwuxtak pi cristianil y xkejtakch kiq'uil! xche'tak. \p \v 12 Bernabé xcojtak jb'ij pi dios Zeus y Pablo xcojtak jb'ij pi dios Hermes jwi'l ri' re kes tich'a'w. \v 13 Chi oqueb' re man tilmit wi' man chotx ri lamas tib'e jnimirsajtak jk'ij man dios Zeus. Y man ajc'amal jb'eak cristian riq'ui man dios Zeus pach mak cristian xc'amtakch cutz'i'j pach nic'j achaj wacx pire tijcamsajtak chi jsujic re Pablo pach Bernabé chi jnimirsaj jk'ijak. \p \v 14 Bernabé pach Pablo ri yak jtako'n Kakaj Jesucristo cuando xtatak jtaquil chi jilonli xantak cristian, xrech' ritz'ikak chirijak chi jc'utic chiwchak chi ta' tzi trantak, xijtak: \v 15 Atak cristian, ¿nen chac tab'antak jilonli? ¡Oj, ojke cristian chapca' atak! Oj xojpet pirechi' tikab'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo chawechak pire tican aye'tak jb'anic mak no'j ri ta' nen tichacuj y atoctak laj jk'ab' Kakaj Dios ri yo'lc, ri xanow caj, ulew, mar pach juntir kelen ri wi' chiwchak. \v 16 Ojr xye'sajke luwar rechak juntir cristian jwi'l Kakaj Dios xantak nen rajak xantak chi jujunalak. \v 17 Re xc'uta' chi ri' re Kakaj Dios cuando xan utzil chawechak. Ri' re tiye'w jab' chawechak pire tzi tiwichin atico'nak y ri' re tiye'w juntir kelen re tatijtak y ri' re tiye'w qui'cotemal chawechak, xche' Pablo rechak yak cristian. \p \v 18 Onque Pablo pach Bernabé xijtak jilonli rechak cristian, sub'laj c'ax xtijtak chi jk'elicak pire ma' tijcamsajtak mak achaj wacx pire tisujsaj rechak. \p \v 19 Cuando xtawtak nic'j rijajl Israel ri jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri tipetak Antioquía re Pisidia pach yak ri tipetak Iconio xtawtak Listra, xoctak chi jtakchi'j yak cristian cla' chi jq'uexic jno'jak pire trantak c'ax re Pablo. Cuando xniq'uib' jwichak, xoctak chi jcamsaj Pablo chi ab'aj. Cuando xantaj jwi'lak, chijch'ol rechak camnakchak, xjurajtakb'ic, xresajtakb'i li tilmit. \v 20 Pero cuando xmulb'a' rib'ak sub'laj ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chirij Pablo, xb'iit chic y xe' chic li tilmit. Laj jcab' k'ij xeltakb'i cla' pach Bernabé xe'tak Derbe. \p \v 21 Cuando xijmaj tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo jwi'lak rechak cristian ri wi'tak Derbe, sub'laj cristian xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Ajruc're' rechak xk'ajtak chic Listra, Iconio y Antioquía re Pisidia. \v 22 La' mak tilmit li xye'tak jcowil ranmak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pire ma' tijquib'aj ranmak chirij y xijtak rechak chi rajwaxi' tina jcuytakna c'ax ri tina b'ansajna rechak pire tioctak lamas titakonwi' Kakaj Dios. \v 23 Y chijxo'lak mak k'at ajtakeltak re Kakaj Jesucristo re mak tilmit li, xcha'tak nic'j cristian pire xcojtak pi ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. Y juntir rechak xoctak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios y xantak ayun chirijak yak ri cha'l jwi'lak. Ajruc're' xcan jache'tak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri Kajawl ri quiek chirij xcub'ar jch'olak. \s1 Pablo pach Bernabé tik'ajtak Antioquía \p \v 24 Pablo y Bernabé xk'axtak Pisidia xtawtak Panfilia. \v 25 Xijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo Perge y xe'tak chic Atalia. \v 26 Cla' xjawtak li barc, xe'tak chic Antioquía re Siria. Ri' tilmit li lamas wi'takwi' cuando xjachsajtak laj jk'ab' Kakaj Dios pire xtaksajtakb'i chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri xq'uistak jb'anic lajori. \p \v 27 Cuando xtawtak Antioquía re Siria, xmulb'a'tak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xoctak chi jyolic rechak juntir ri b'anal rechak jwi'l Kakaj Dios y xyoltak rechak chi Kakaj Dios xye'w luwar rechak yak ma' rijajl ta' Israel ticub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesucristo. \v 28 Pablo y Bernabé sub'laj naj xwa'xtak cla' riq'uilak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \c 15 \s1 Tijmol rib'ak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo Jerusalén \p \v 1 Cuando wi'tak Pablo pach Bernabé Antioquía re Siria, xtawtak jujun rijajl Israel ri jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri tipetak Judea. Xijtak rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo jilonri: Wi mita' ticojsaj retal atio'jlak chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios ta' atcolmajtak laj jk'ab' amacak, xche'tak. \p \v 2 Pero Pablo pach Bernabé xcoj jcowil ranmak chi jb'ij rechak yak rijajl Israel ri tipetak Judea chi ma' jcholajl ta' ri tijin tijb'ijtak y sub'laj naj xyolowtak chirij mak c'utu'n li. Jwi'li'li xpetak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo xtaktakb'i Pablo pach Bernabé y nic'j ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chic Jerusalén, pire xe' jchomorsajtak riq'uilak yak jtako'n Kakaj Jesucristo pach riq'uilak yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén nen rajwax trantak. \p \v 3 Cuando Pablo pach Bernabé xtaksajtakb'i jwi'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Antioquía re Siria, rechak xk'axtak Fenicia y Samaria. Pi k'axem xantak xyoltak rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo nen mo yak ma' rijajl ta' Israel xq'uex jno'jak y xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo sub'laj xqui'cottak chi jtaic. \p \v 4 Cuando xtawtak Jerusalén, xc'ulsajtaka' pi utzil jwi'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, yak jtako'n Kakaj Jesucristo y yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. Pablo pach Bernabé xyoltak juntir nen utzil ri b'anal jwi'l Kakaj Dios rechak. \v 5 Pero wi' nic'j fariseo ri ajtakeltak re Kakaj Jesucristo xwa'rtak y xijtak: Rajwaxi' ticojsaj retal jtio'jlak yak winak ri ma' rijajl ta' Israel y rajwaxi' titaksajtak chi jb'anic lawi' ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 6 Y xmulb'a' rib'ak yak jtako'n Kakaj Jesucristo pach yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chi jchomorsaj nen trantak chirij man c'utu'n li. \v 7 Sub'laj naj xyolowtak chirij, ajruc're' xpe Pedro xwa'rcw y xij rechak: Atak wech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, awetamaki' chi ojri' xincha'saj jwi'l Kakaj Dios chaxo'lak pire tamb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak yak ma' rijajl ta' Israel pire tijjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. \v 8 Kakaj Dios retami' nen jchomorsa'n laj ranmak juntir cristian, xc'ut chi tijc'ula' yak ma' rijajl ta' Israel cuando xye' Lok'laj Jsantil rechak chapca' xye'saj chike oj ri ojtak rijajl Israel. \v 9 Kakaj Dios ta' jaljoj kilic oj tran pach rechak, jwi'l xsakab'saji' ranmak jwi'lke xcub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesucristo. \p \v 10 Y lajori, ta' jcholajl tak'attak jwich ri b'anal jwi'l Kakaj Dios. Taye'tak mas jb'a mak pixab' chapca' jun al laj ika'n pi rechak yak ma' rijajl ta' Israel jwi'l tab'ijtak chi rajwaxi' ticojsaj retal jtio'jlak yak winak. Pero ni oj, ni kamam ojrtaktzij xcwintak chi jcojic juntir Jpixb' Kakaj Dios. \v 11 Oj ketami' chi jwi'lke rutzil ranm Kakaj Jesucristo ri Kajawl xojcolmaj laj jk'ab' kamac y jilon yak ma' rijajl ta' Israel, xche' Pedro rechak. \p \v 12 Juntir rib'ilak ta' chiqui' xch'a'wtak, ri' xtatak nen xijtak Pablo pach Bernabé. Pablo pach Bernabé xoctak chi jyolic rechak lawi' nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios y kelen sachom ch'olal rilic ri b'anal jwi'l Kakaj Dios xo'lak yak ma' rijajl ta' Israel jwi'l rechak. \p \v 13 Cuando xmaytak ch'a'wem Pablo pach Bernabé, ajruc're' Santiago xij rechak: Atak wech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, tatak lawi' tamb'ij chawechak. \v 14 Simón Pedro xin chike nen mo xilsaj c'ur jwichak yak ma' rijajl ta' Israel jwi'l Kakaj Dios. Re xcha' jun k'at chijxo'lak pire tiwuxtak pi ralc'wal. \v 15 Ri' li niq'ui' pach ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 \v 16 Cuando tik'ax ri, tina tawna jun k'ij tamb'an jwa'x chic richoch David ri tzakal. \q1 Juntir mak ri b'anal c'ax tina inyujb'a'na chapca' jb'anic ojr. \q1 \v 17 Jilonli tamb'an pire juntir yak cristian wich ulew ri ma' rijajl ta' Israel ri tijtoctak kajawl tijnimirsajtak ink'ij. \q1 Ri jilon jb'anicak chapca' jun ja tzakal y tamb'an chic jwa'xc, \q1 \v 18 xche' Kakaj Dios ri Kajawl ri tib'anow lawi' ri chomorsal jwi'l ojrtaktzij. \p \v 19 Jwi'li'li tamb'ij in chi ta' tijna' tikab'ij rechak yak ma' rijajl ta' Israel ri xq'uex jno'jak ri xoctak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo chi rajwaxi' tijcojtak juntir Jpixb' Kakaj Dios. \v 20 Xike tikatakb'i jb'ij rechak li wuj chi mi jtijtak chic mak kelen ri tijel rij ri sujulchak re mak tiox, mi rantak tz'i'al, mi jtijtak jti'nicl awaj ri tike jitz'aj rib'ak y mi jtijtak jquiq'uel awaj chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, \v 21 jwi'l ojrtaktziji' wi' cristian lak juntir tilmit ri tijtijojtak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Mak pixab' li, tib'ijsaji' lak sinagog nojel k'ij re uxlan asta lajori, xche' Santiago rechak. \s1 Man wuj ri xtaksaj riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel \p \v 22 Y yak jtako'n Kakaj Jesucristo, yak ajililtak jcholajl chijxo'lak y juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén, nic' jwichak xchomorsajtak chi tijcha'tak nic'j chijxo'lak rechak pire tijtaktakb'i chirijak Pablo pach Bernabé Antioquía re Siria. Xcha'tak Judas ri tib'ijsaj Barsabás re pach Silas ri cojol jk'ijak chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 23 Chirijak rechak xtaktakb'i man wuj ri tijb'ij jilonri: \p Oj jtako'n Kakaj Jesucristo kapach yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo y juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak neri Jerusalén, tikatakb'i rutzil awchak atak kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo ri ma' atak ta' rijajl Israel ri watak Antioquía re Siria, ri watak lak luwar re Siria y lak luwar re Cilicia. \v 24 Xkata jtaquil chi wi' jujun cristian aj neri xtawtak aac'lak xe' jb'ijtak nic'j yoloj chawechak ri ma' jcholajl ta'n y ma' katako'ntak ta'n. Rechak ri'ke rajak tran quib' awanmak chirij Kakaj Jesucristo jwi'l mak jyoljak ri xe' jb'ijtak chawechak. \v 25 Jwi'li'li xkachomorsaj oj juntir xkatakb'i quib' winak chi asolajcak pi jpachak Bernabé pach Pablo ri lok'lajtak kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo. \v 26 Rechak xjacha' rib'ak pi c'ax chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \v 27 Jwi'li'li xkatakb'i Judas y Silas chi awilicak, rechak tiyolowtaka' aac'lak y tijb'ijtaka' chawechak chapca' tz'ib'alb'i li wuj. \v 28 Oj pach Lok'laj Jsantil Kakaj Dios nic' kawch chi ta' tikaye' chic jun jalan pixab' chawechak chapca' jun al laj ika'n, xike mak ri, ri mas rajwaxc, \v 29 ma tijtak chic mak kelen ri tijel rij ri sujulchak re mak tiox, ma tijtak quic', ma tijtak jti'nicl awaj ri tike jitz'aj rib'ak y ma b'antak tz'i'al. Y wi tab'antak juntir li, tziyi' tab'antak. Xikeli chikaj tikab'ijb'i chawechak, tiche' li wuj ri xtaktakb'ic. \p \v 30 Jilonli yak winak ri xe'tak Antioquía re Siria xcan jch'ab'ejtak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén xantajtakb'ic, xe'tak. Cuando xtawtak cla', xmulb'a'tak jwichak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo y xjachtak man wuj rechak. \v 31 Xilmaj jwich man wuj jwi'lak, rechak sub'laj xqui'cottak jwi'l tziyi' jye'ic jno'jak xansajb'i li wuj. \v 32 Judas pach Silas ri'taka' ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios xoctak chi jye'ic jno'jak y jcowil ranmak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \p \v 33 Xk'ax quib' uxib' k'ij jtawicak cla', ajruc're' xcan jch'ab'ej rib'ak pi qui'cotemal pire xk'ajtak riq'uilak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri xtakowb'i rechak. \p \v 34 Pero Silas xchomorsaj xcan Antioquía re Siria. \v 35 Y jilon xantak Pablo pach Bernabé xcantakna cla' pi jpachak nic'j yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chi jtijoj cristian y chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \s1 Pablo tijtos rib'ak pach Bernabé \p \v 36 Xe' quib' uxib' k'ij jwa'xicak cla', Pablo xij re Bernabé: Lajori jo' kasolaj yak kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo lak juntir tilmit lamas k'asalcojwi' nab'e chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios y tikil nen jb'anicak, xche' Pablo. \p \v 37 Bernabé ri' raj roj xe' Juan chirijak ri tib'ijsaj Marcos re. \v 38 Pero Pablo ta' tzi xril tib'e chirijak jwi'l re xcan resaj rib' chirijak Panfilia, ta' raj xpachijtak chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. \v 39 Jwi'lke li ta' xc'ul jwichak chirib'il rib'ak Pablo pach Bernabé, xtos rib'ak, Bernabé xc'amb'i Marcos chirij xjawtakb'i li jun barc, xe'tak Chipre. \p \v 40 Y Pablo xc'amb'i Silas chirij. Yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo xch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios chirijak y xjachtak laj jk'ab' Kakaj Dios pire tiwa'x rutzil ranm Kakaj Dios riq'uilak. \v 41 Xk'axtak Siria y Cilicia, xk'ax jye'tak jcowil ranmak yak k'at ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pire ticub'ar mas jch'olak chirij Kakaj Jesucristo. \c 16 \s1 Timoteo tijpachij Pablo pach Silas \p \v 1 Pablo pach Silas xtawtak Derbe y xeltak chicb'i cla' xe'tak Listra, cla' xta'tak jun ajtakel re Kakaj Jesucristo ri jb'ij Timoteo, jchuch rijajli' Israel y takeli' Kakaj Jesucristo jwi'l y jkaj ma' rijajl ta' Israel. \p \v 2 Yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Listra pach yak ri wi'tak Iconio tijb'ijtak chi sub'laj tziyi' jno'j Timoteo. \p \v 3 Pablo ri' raj tib'e Timoteo chirij, jwi'li'li xcoj retal jtio'jl Timoteo pire ma' tipe retzalak yak rijajl Israel chirij ri wi'tak cla' jwi'l rechak retamaki' chi jkaj Timoteo ma' rijajl ta' Israel. \p \v 4 Juntir tilmit lamas xk'axtak, xcan jb'ijtak rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chi trantak nen tijb'ij man c'utu'n ri xchomorsajtak yak jtako'n Kakaj Jesucristo y yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén. \p \v 5 Jilonli xye'saj mas jcowil ranmak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pire ticub'ar mas jch'olak chirij Kakaj Jesucristo y nojel k'ij tijin tiq'uiyantak. \s1 Ri tril Pablo chapca' li ichic' \p \v 6 Ta' xye'saj luwar rechak Pablo, Silas y Timoteo jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo Asia, jwi'li'li ji' xk'axtak la' mak luwar re Frigia y re Galacia. \v 7 Xtawtak li c'ulb'at' re Misia. Cla' xchomorsajtak chi tib'etak Bitinia, pero Lok'laj Jsantil Kakaj Jesucristo ta' xye' luwar rechak xe'tak cla'. \v 8 Jwi'li'li ji' xk'axtak Misia, xtawtak Troas ri wi' chi' mar. \v 9 Y cla' lak'ab' Pablo xril jun kelen chapca' li ichic'. Xril jwich jun winak tipe Macedonia, wa'l chiwch y xij re: Pablo, tzaj kiq'uil neri Macedonia y cojat'owe', xche' re. \p \v 10 Cuando Pablo xril man kelen li chapca' li ichic', laj or xojb'e Macedonia, jwi'l xkachomorsaj chi Kakaj Diosi' xojsiq'uin chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo cla'. \s1 Lidia tijjach rib' laj jk'ab' Kakaj Jesucristo \p \v 11 Troas xojjawb'i li barc, xojb'e suc'ul li man luwar ri jb'ij Samotracia ri wi' li mar y laj jcab' k'ij xojtaw Neápolis ri wi' chi' mar. \v 12 Ajruc're' xojb'e Filipos jun tilmit re Macedonia. Wi' sub'laj cristian aj Roma jekeltak cla' y xojwa'x quib' uxib' k'ij cla'. \p \v 13 Li jun k'ij re uxlan xojelb'i chirij man tilmit li. Xojb'e chi' jun nimi ja' ri wi'b'i chirij man tilmit, jwi'l xkachomorsaj chi wi' jono luwar cla' lamas tib'e ch'a'wtak yak rijajl Israel riq'ui Kakaj Dios. Xojcub'ar cla' y xojoc chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak yak anm ri wi'tak cla'. \v 14 Chijxo'lak yak anm ri wi'tak cla', wi' jun ri jb'ij Lidia aj Tiatira, ajc'ayal morad itz'ik y re tijnimirsaji' jk'ij Kakaj Dios. Kakaj Jesucristo ri Kajawl xanow re Lidia xoc juntir jyolj Pablo laj ranm. \v 15 Jilonli xansaj ja'tiox re pach juntir yak ri wi'tak laj richoch y cuando xantaj ja'tiox rechak, xpe anm li, xij chike: Wi kes tz'et ini' ajtakel re Kakaj Jesucristo ri Kajawl tawiltak, b'anta aposadak la ja kiq'uil, xche' chike. \p Pwers xan chike, xojcan riq'uil. \s1 Ticojsaj Pablo pach Silas li cars \p \v 16 Li jun k'ij b'esalcoj la' man luwar lamas tib'e ch'a'wtak yak rijajl Israel riq'ui Kakaj Dios, xkac'ul jun k'apoj anm ri wi' rajw. Re wi' etzl laj ranm ticwin chi jk'ijaj rij jun kelen, sub'laj pwak tijch'ec pire mak jpatron. \v 17 Y man k'apoj anm li xamb'er chikij kapach Pablo y xch'ejej chi jb'ij: Yak winak ri jtako'ntaka' tz'etel Dios lecj, ri' tiyuk jb'ij chawechak nen mo atcolmajtak laj jk'ab' amacak, xche' rechak cristian. \p \v 18 Q'uilaj k'ij xamb'er chikij y jilon xan li. Xpe Pablo, xq'uistaj ranm chi jtaic, xsolcopij rib', xij re man etzl ri wi' laj ranm man k'apoj anm: Laj jb'ij Kakaj Jesucristo tamb'ij chawe chi atel laj ranm anm ri, xche' re man etzl. \p Y man etzl laj or xelb'ic. \v 19 Xriltak mak jpatron man k'apoj anm li chi ta' chiqui' tijch'ectak pwak chirij xchaptak Pablo pach Silas, xc'amtakb'i li k'atb'itzij ri wi' lamas tijmulb'a' rib'ak cristian. \v 20 Xjachtak laj jk'ab'ak mak k'atb'itzij y xijtak: Mak winak ri rijajltaka' Israel tijin trantak c'ax rechak cristian laj katilmit. \v 21 Tijin ojjtijojtak re jun jalan c'utu'n chic ri ta' tijna' tikacoj y tikab'an jwi'l oji' aj Roma, xche'tak. \p \v 22 Juntir cristian xb'it rib'ak chirijak Pablo pach Silas y mak k'atb'itzij xtaktak resaj ritz'ikak Pablo pach Silas y xtak jseq'uicak chi xic'a'y. \v 23 Sub'laj c'ax jseq'uicak xansaj. Y xantaj jseq'uic Pablo pach Silas jwi'lak, xcojtak li cars. Mak k'atb'itzij xijtak re man ajchajal prexb' chi tzi jchajaj tran. \v 24 Xta man ajchajal prexb' chi jilonli xijsaj re, xcojb'i Pablo pach Silas li q'uisb'i jpam man cars y xcoj rakanak li cepo. \p \v 25 Xtaw nic'aj ak'ab', Pablo pach Silas tijin tich'a'wtak riq'ui Kakaj Dios y tijin tijb'ixajtak jcojic jk'ij Kakaj Dios. Yak nic'j prexb' chic ri wi'tak li cars tijin tijtatak. \v 26 Etke xpe jun nimlaj cab'rakn. Xyucxij man tz'aak re jxe' man cars y xtertak juntir mak pwert re man cars y xquirmaj mak caden ri quiek la' ximiltakwi' juntir mak prexb'. \v 27 Xc'astaj jwich man ajchajal prexb', xril chi telchak mak pwert re man cars, laj or xresajch man respad, raj roj xcamsaj rib' jwi'l chijch'ol re xelmajtaka'b'i juntir mak prexb'. \p \v 28 Pero Pablo sub'laj cow xch'ejejc, xij: ¡Ma b'an c'ax ayb', oj juntir woji' neri! xche' re. \p \v 29 Ajruc're' xtz'onaj jun k'ak' man ajchajal prexb', xocb'i jol chi rilicak. Y tichak querquen jwi'l jtzakic jch'ol, xxucaj rib' chiwch Pablo pach Silas. \v 30 Laj or xresajb'i Pablo pach Silas li cars, xc'amtakb'i chirij man cars y xij rechak: Atak kaj, ¿nen tamb'an pire incolmaj laj jk'ab' immac? xche' re Pablo pach Silas. \p \v 31 Pablo pach Silas xijtak re: Cub'a' ach'ol chirij Kakaj Jesús ri Kajawl pire atcolmaj laj jk'ab' amac pach awixokl y juntir awalc'wal, xche'tak re. \p \v 32 Y xijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl re man ajchajal prexb' pach rixokl y juntir ralc'wal. \v 33 Man ajchajal prexb' li, la' man or li lak'ab' xoc chi jch'ajic jwich lamas nak xsocmaj rechak Pablo pach Silas chi xic'a'y. \p Ajruc're' xpe Pablo pach Silas, xantak ja'tiox re pach rixokl y ralc'wal. \p \v 34 Xpe man ajchajal prexb', xc'amb'i Pablo pach Silas laj richoch y xye' jwaak. Sub'laj tiqui'cottak man ajchajal prexb' pach rixokl y ralc'wal jwi'l xcub'ari' jch'olak chirij Kakaj Dios. \p \v 35 Ak'ab' laj jcab' k'ij, xtawtak nic'j tako'n chi jb'ij re man ajchajal prexb' jilonri: Tijb'ij mak k'atb'itzij chi tatakb'i mak winak, xche'tak. \p \v 36 Man ajchajal prexb' li xij re Pablo: Mak k'atb'itzij xtaktakch jb'ij chi atintaktakb'ic. Lajori jattak pi qui'cotemal, ta' chiqui' nen tib'anow c'ax chawechak, xche' rechak. \p \v 37 Pero Pablo xij rechak mak jtako'n mak k'atb'itzij: Oj oji' aj Roma. Xojjsec'tak chiwchak juntir cristian chi ma' retamak wi wi' kamac o ta'n y xojjcojtak li cars. Y lajori raj ojjtaktakb'i chi mukukil chiwch cristian. Oj ta' ojb'ec, petakna rechak ojyuk resajtak, xche' rechak mak tako'n. \p \v 38 Y mak tako'n xe' jb'ijtak re mak k'atb'itzij nen xijsajb'i rechak. Mak k'atb'itzij sub'laj xtzaak jch'olak cuando xtatak chi Pablo pach Silas aj Romataka'n. \v 39 Laj or xe'tak chi jtz'onaj jcuyic jmacak chiwchak Pablo pach Silas y xresajtak li cars, xtz'onajtak tok'ob' rechak chi tieltakb'i li tilmit. \v 40 Pablo pach Silas xeltakb'i li cars, xe'tak laj richoch Lidia. Cuando xmulb'a' chic rib'ak pach yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xye'tak jcowil ranmak y ajruc're' xeltak chicb'i cla'. \c 17 \s1 Pablo pach Silas wi'tak Tesalónica \p \v 1 Pablo pach Silas b'esaltak lak b'e, xk'axtak Anfípolis pach Apolonia y xtawtak Tesalónica, cla' wi' jun sinagog. \v 2 Pablo xan chapca' nak'tisajem rib', re xe' li sinagog re k'ij re uxlan. Uxib' xuman nojel k'ij re uxlan tijin tijb'ij rechak cristian ri wi'tak cla' chapca' tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios. \v 3 Xij rechak chi wi' jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y tina camsajna, pero tic'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib' y xij rechak: Ri' Kakaj Jesucristo ri tijin tamb'ij chawechak lajori ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche' Pablo rechak. \p \v 4 Jujun yak rijajl Israel xcojowtak re tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo y xniq'uib' jwichak riq'ui Pablo pach Silas. Y sub'laj q'ui aj Acaya xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo pachak sub'laj anm ri cojol jk'ijak. \p \v 5 Pero yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo xti'tijtak Pablo pach Silas y xoctak chi jmolic mak cristian ri pur etzl jno'jak ri wi'tak lak b'e, pire tijtakchi'jtak sub'laj cristian li tilmit pire tipe retzalak chirij Pablo pach Silas. Y xtortak richoch Jasón chi jtoquic Pablo pach Silas pire tijjachtak lak jk'ab' mak cristian. \v 6 Pero jwi'l ta' xta'tak Pablo pach Silas, ri' Jasón pach nic'j ajtakeltak re Kakaj Jesucristo xc'amtakb'i chiwchak mak k'atb'itzij, xch'ejejtak chi jb'ij: ¡Mak winak ri tijin tijq'uex jchomorsa'nak juntir cristian wich ulew y lajori xpetak neri \v 7 y ri' Jasón xc'uluw rechak mak winak li laj richoch! Juntir rib'ilak ta' tijin tijcojtak jk'ij k'atb'itzij ri wi' laj jk'ab' César, jwi'l tijin tijb'ijtak chi wi' chiqui' jun jalan rey chic ri jb'ij Jesús, xche'tak. \p \v 8 Xtatak mak cristian y mak k'atb'itzij chi jilon xijtak li, sub'laj xpe retzalak chi jtaic. \v 9 Xpe mak k'atb'itzij, xtz'onaj pwak re Jasón pach yak jpach pire titaksajtak, xpetak rechak, xcan jye'tak pwak, ajruc're' xtaksajtakb'ic. \s1 Pablo pach Silas titawtak Berea \p \v 10 Xike xoc ak'ab', xpetak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xijtak re Pablo pach Silas chi tib'etak laj or Berea. Y xe'tak, xtawtak Berea, xoctak li sinagog. \v 11 Yak rijajl Israel ri wi'tak cla' poc kus tijtatak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo chiwchak mak ri wi'tak Tesalónica. Rechak nojel ranmak xtatak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo y nojel k'ij triltak jwich wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios y ri' rajak triltak wi tz'eti' ri tijin tib'ijsaj rechak jwi'l Pablo. \v 12 Y jilonli sub'laj q'ui rib'ilak xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo y sub'laj q'ui anm aj Acaya ri cojol jk'ijak pach sub'laj q'ui winak aj Acaya xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. \v 13 Pero yak rijajl Israel ri ta' xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri wi'tak Tesalónica xtatak jtaquil chi Pablo tijin tijb'ij Jyolj Kakaj Dios Berea, xe'tak chic rechak cla', xoctak chi jtakchi'j cristian pire tipe retzalak y tijb'it rib'ak chirijak Pablo pach Silas. \p \v 14 Y yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo xijtak re Pablo chi tib'e laj or chi' mar pire tib'e li jun jalan luwar chic, pero Silas pach Timoteo xcantak Berea. \v 15 Yak ri xpachintakb'i re Pablo, xe' jache'tak asta Atenas, ajruc're' xk'ajtak chicch Berea y xyuk jb'ijtak chic re Silas y Timoteo chi tijb'ij Pablo chi tib'etak laj or riq'uil Atenas. \s1 Pablo wi' Atenas \p \v 16 Cuando Pablo xcan Atenas chi rulb'ejcak Timoteo pach Silas, sub'laj xc'axc'ob' ranm chi rilicak mak cristian jwi'l sub'laj q'ui tiox tijcojtak jk'ij li man tilmit li. \v 17 Jwi'li'li xoc chi yoloj chirijak mak tiox riq'uilak yak rijajl Israel y riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel ri tinimirsantak jk'ij Kakaj Dios li sinagog. Y re nojel k'ij tiyolow riq'uilak mak cristian li man luwar lamas tijmulb'a' rib'ak cristian. \v 18 Xtawtak nic'j winak riq'ui Pablo, wi' ri tijin titijontak re mak jc'utu'nak ri jb'ij epicúreo y wi' ri tijin titijontak re mak jc'utu'nak ri jb'ij estoico. Xoctak chi yoloj riq'ui Pablo. Wi' tijb'ijtak: ¿Nen chiqui' tijb'ij man winak li? Ta' tita'maj nen tijb'ij, tiche'tak. \p Y wi' jujun chic tijb'ijtak: Ri' re ajye'l jtaquil jalantak dios chic, tiche'tak. \p Jilonli xijtak jwi'l Pablo xij rechak nen b'anal jwi'l Kakaj Jesucristo cuando ajqui' chi camsaj y cuando xc'astasaj jwich laj jcamnakl. \p \v 19 Ajruc're' mak winak li xc'amtakb'i Pablo li man luwar lamas tijmulb'a' rib'ak chi chomorsan ri jb'ij Areópago y xtz'onajtak re Pablo: ¿Ton jna' tiketemaj oj ri aac'laj c'utu'n ri tijin tab'ij? \v 20 Tijin tab'ij nic'j yoloj chike ri ta' tal kawi'l y ri' chikaj tiketemaj jcholajl nen tielwi', xche'tak. \p \v 21 Juntir rajak tijtatak jyolj Pablo jwi'l juntir mak aj Atenas pach mak ri tipetak lak jaljojtak tilmit ri wi'tak li tilmit cla', ri' mas tzi pi rechak tik'asintak rat chi jtaic y chi jyolic aac'tak c'utu'n. \p \v 22 Ajruc're' xwa'r Pablo laj xo'lak mak cristian ri mulantak li man luwar ri jb'ij Areópago y xij rechak: Atak aj Atenas, twil in ri' mas tzi tawiltak tanimirsajtak jk'ijak mak tiox pi adiosak. \v 23 Cuando in tijin inwo'cotc, xwil mak altar lamas tanimirsajtak jk'ijak mak adiosak. Xe' inte' jun altar lamas tz'ib'al chiwch ri tijb'ij jilonri: RE RI' JUN DIOS RI TA' ETEMAL JWICH, tiche'. \p Ri Dios li, ri tijin tacojtak jk'ij ri mita' etemal jwich, ri' Kakaj Dios li, ri tijin tamb'ij chawechak. \v 24 Kakaj Dios ri xanow ulew pach juntir kelen ri wi'tak chiwch, ri' rajawl caj pach ulew. Re ta' tiwa'x lak ja ri b'analke jwi'lak cristian. \v 25 Re ta' rajwax tit'o'saj jwi'lak cristian y ta' nen rajwax re. Ri' tiye'w jc'aslemalak y ruxb'lak cristian y ri' re tiye'w juntir kelen rechak. \v 26 Kakaj Dios xanow nab'e winak. Y jwi'lke jun chi winak li xq'uiyantak juntir cristian y xwa'xtak juntir wich ulew. Y Kakaj Dios xchomorsaj jurub' junab' tiyo'rtak wich ulew y xij lamas tiwa'xtak. \p \v 27 Jilonli xan pire cristian tijtoctak Kakaj Dios ri Kajawl y pent tijmalajtak pire tijta'tak, pero kes tz'etel tz'et re ta' naj wi' chike. \v 28 Y jwi'lke Kakaj Dios yo'lcojtak, ojsilib'tak y wojtak neri wich ulew. Wi' jujun ajtz'ib'al b'ix chaxo'lak xijtak jilonri: Ojtaka' ralc'wal Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 29 Jwi'l ojtaka' ralc'wal Kakaj Dios, mi kab'ijtak laj kanm chi Kakaj Dios niq'ui' pach mak tiox ri b'analke jwi'lak cristian la' oro o la' plata o la' ab'aj chapca' jchomorsa'nak cristian. \v 30 Ojrtaktzij Kakaj Dios ta' xye' riq'ui ranm jmacak juntir cristian ri xantak jwi'l ta' retamak nen tijin trantak. Pero lajori Kakaj Dios tijb'ij rechak juntir cristian lak juntir luwar re wich ulew chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak, \v 31 jwi'l b'ili' jwi'l chi tina tawna jun k'ij tran jk'atb'itzij pi jcholajl. Ri tib'anow k'atb'itzij ri' jun winak ri cha'l jwi'l. Ri' xan jun c'utb'ire chiwchak juntir cristian cuando xc'astasaj jwich winak li laj jcamnakl xo'lak camnakib', xche' Pablo rechak. \p \v 32 Rechak cuando xtatak xij Pablo chi tina c'astasajna jwichak camnakib' laj jcamnaklak, wi' jujun mak ri ta' tijcojtak chi tic'astasaji' jwichak camnakib' laj jcamnaklak, xtze'jtak jwich Pablo, pero nic'j chic xijtak: Tz'akat tab'ij chic chike jilonri nen or, xche'tak. \p \v 33 Xpe Pablo, xelb'i chijxo'lak. \v 34 Pero wi' jujun xamb'ertak chirij Pablo xjacha' rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Chijxo'lak rechak wi' Dionisio re ri' jun rechak mak ri tijmulb'a' rib'ak li Areópago, wi' jun anm chijxo'lak ri jb'ij Dámaris y wi' chiqui' nic'j chic. \c 18 \s1 Pablo wi' Corinto \p \v 1 Xantaj li, Pablo xelb'i Atenas, xe' Corinto. \v 2 Cla' xta' jun rijajl Israel ri jb'ij Aquila ri tipe Ponto. Re pach rixokl ri jb'ij Priscila, ajri' quib' uxib' k'ij jtawicak cla', ji' xeltakch Italia jwi'l Claudio xij chi juntir yak rijajl Israel tiesajtakb'i Roma. \p Pablo xtaw riq'uilak Aquila pach Priscila chi jsolajcak. \v 3 Y jwi'l nic'ke jchacak, xcan riq'uilak pire tichacuntak nic' chi jb'anic jwa'x itz'ik re chinam. \v 4 Pablo nojel k'ij re uxlan tib'e li sinagog pire tib'e yolowok chirij Kakaj Jesucristo riq'uilak yak rijajl Israel pach yak ma' rijajl ta' Israel jwi'l ri' raj chi tijq'uex jno'jak. \p \v 5 Cuando Silas pach Timoteo xeltakb'i Macedonia, xtawtak Corinto. Pablo xcan jye' jchac ri jb'anic jwa'x itz'ik re chinam y nojel k'ij tijb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo y xij rechak yak rijajl Israel chi Kakaj Jesús ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \v 6 Pero yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo sub'laj xpe retzalak, xoctak chi jyok'ic Pablo y xcontrijtak. Pablo xoc chi jtotoj pok la' ritz'ik chi jc'utic chi ta' tzi xril nen xantak y xij rechak: Atakchak ajmacb', taye' ayb'ak li c'ax awic'anak jwi'l ta' xacojtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. In ta' chiqui' immac chawechak. Lajori imb'e riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel, tib'e imb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak, xche' rechak. \p \v 7 Xelb'i chijxo'lak yak rijajl Israel li sinagog, xe' laj richoch jun winak ajtakel re Kakaj Jesucristo ri jb'ij Ticio Justo. Winak li tijnimirsaji' jk'ij Kakaj Dios y ji' wi' richoch laj jxuct man sinagog. \v 8 Y Crispo, man jb'ab'alak man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog, pach rixokl, ralc'wal y sub'laj aj Corinto, cuando xtatak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri tijb'ij Pablo rechak, xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo ri Kajawl y xansaj ja'tiox rechak. \p \v 9 Li jun ak'ab' xwab'a' rib' Kakaj Jesucristo ri Kajawl chiwch Pablo chapca' li jun ichic' y xij re: Pablo, mi tzaak ach'ol, coj jcowil awanm, mi can aye' jb'ij inyolj, \v 10 jwi'l in wini' aac'l y ta' nen tib'anow c'ax chawe, jwi'l li tilmit neri wi' sub'laj cristian ri cha'ltak inwi'l. Tina jcojtakna inyolj ri tab'ij rechak, xche' re. \p \v 11 Y jilonli Pablo xwa'x jun junab' pach pajnic'j cla' Corinto chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios. \v 12 Pero cuando xoc Galión pire jb'ab'al k'atb'itzij re Acaya, xpetak yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo, xmol rib'ak chirij Pablo y xc'amtakb'i chiwch Galión, \v 13 xijtak re: Man winak ri, tijin tijb'ij rechak cristian chi tijcojtak jk'ij Kakaj Dios, pero ma' ji'ta'lon chapca' ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 14 Raj tich'a'w Pablo cuando xpe Galión, xij rechak: Atak rijajl Israel, witi wi' jono jmac o jono c'ax b'anal jwi'l ri quiek jwi'l tacojtak tzij chirij, tanta' jcholajl ayoljak. \v 15 Pero jwi'lke atch'o'jintak chirij mak jyolj ri tijin tachomorsajtak chi wi' jmac chirij mak b'ij y chirij mak apixb'ak, chomorsaj atak chawib'il ayb'ak. In ta' tancoj wib' aac'lak, xche' rechak. \p \v 16 Y xij rechak chi tieltakb'i li man k'atb'itzij. \v 17 Xpetak juntir rib'ilak, xchaptak Sóstenes ri man jb'ab'alak mak k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog y chuchja re man k'atb'itzij, xoctak chi jseq'uic, pero Galión ta' nen xij rechak jwi'l ta' raj tijcoj rib' riq'uilak. \s1 Priscila, Aquila pach Apolos \p \v 18 Pero Pablo xwa'xna q'uilaj k'ij Corinto, ajruc're' xcan jch'ab'ej yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak cla' y xjawb'i li barc, xe' Siria pach Priscila y Aquila. Pero cuando ajqui' chi jawtakb'i li barc, Pablo xresajb'i xe' jb'a li man luwar Cencrea jwi'l wi' nen ri b'il jwi'l re Kakaj Dios chi tina ranna. \v 19 Cuando xtawtak Éfeso, Pablo xtos rib'ak riq'ui Priscila pach Aquila y re xe' li sinagog. Xyolow riq'uilak yak ri wi'tak cla' chirij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. \v 20 Yak rijajl Israel li xijtak re Pablo chi tiwa'x q'uilaj k'ij riq'uilak, pero Pablo ta' raj. \v 21 Cuando xelch, xcan jb'ij rechak: Wi jilon raj Kakaj Dios, inna pena chic chi asolajcak, xche' rechak. \p Ajruc're' xel chicb'i Éfeso, xjaw chicb'i li barc y xe' Cesarea. \v 22 Cuando xtaw Cesarea, xel li barc, xak'amb'i Jerusalén chi jch'ab'ejcak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak cla'. Ajruc're' xkejb'ic, xe' Antioquía re Siria. \v 23 Xe' quib' uxib' k'ij jtawic Antioquía re Siria, xel chicb'ic, xe' chi solin la' mak luwar re Galacia y re Frigia chi jye'ic jcowil ranmak juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \p \v 24 La' mak k'ij li xtaw jun winak rijajl Israel Éfeso ri jb'ij Apolos ji' tipe Alejandría. Re sub'laj tina'w chi yoloj y sub'laj retam jcholajl nen ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios. \v 25 Apolos tijoli' re tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo jwi'li'li nojel ranm xtijoj cristian. Pero ji'kelon jb'ij xan chapca' tal jwi'l ri b'il jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox. \v 26 Apolos ta' xtzaak jch'ol chi jtijoj cristian li sinagog. Cuando xtatak Priscila pach Aquila, xresajtakb'i pi ric'an y xijtak jcholajl re nen raj Kakaj Dios y nen xan Kakaj Jesucristo. \v 27 Cuando Apolos xchomorsaj chi tib'e Acaya, xpe yak kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, xye'takb'i jcowil ranm y xtz'ib'ajtakb'i jun wuj pi rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Acaya pire tic'ulsaj pi utzil Apolos cla'. Y cuando re xtaw Acaya, xye' jcowil ranmak yak ri xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo jwi'l xye' rutzil ranm Kakaj Dios rechak. \v 28 Chiwchak juntir cristian Apolos xcoj Jyolj Kakaj Dios chi jb'ij rechak yak rijajl Israel chi Kakaj Jesucristo ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. Y yak rijajl Israel ta' chiqui' xna' xijtak chi ta' tz'et ri tijb'ij. \c 19 \s1 Pablo wi' Éfeso \p \v 1 Cuando Apolos ajwi' Corinto, Pablo xk'axb'i lak luwar b'ak lom, xtaw Éfeso. Cla' xe' jte' jujun ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 2 Y Pablo xtz'onaj rechak: ¿Xac'ula'takni' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj awanmak cuando xajach ayb'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo? xche' rechak. \p Rechak xijtak re: Ta'n, ni ta' tal jtaquil kawi'l chi wi' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 3 Ajruc're' Pablo xtz'onaj chic rechak: ¿Nen chi ja'tiox lal xansaj chawechak? xche' rechak. \p Y rechak xijtak: Ri' chapca' xan Juan Ajb'anal Ja'tiox, xche'tak. \p \v 4 Pablo xij chic rechak, Juan Ajb'anal Ja'tiox xana' ja'tiox rechak cristian la' ja' pire c'utb'ire chi xq'uexa' jno'jak. Y xiji' rechak chi ticub'ar jch'olak chirij ri tipe chic chirij re. Ri tipe chic chirij re, ri' Kakaj Jesucristo. \p \v 5 Cuando yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo xtatak jilonli, xansaj ja'tiox rechak laj jb'ij Kakaj Jesús ri Kajawl. \v 6 Y cuando xye' jk'ab' Pablo laj jb'aak, rechak xc'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak y xoctak chi yoloj lak jaljojtak tzijb'al ri ta' etemal y xoctak chi jb'ij lawi' raj Kakaj Dios tijb'ijtak. \v 7 Raj wi'taka' cab'lajuj (12) rib'ilak yak winak ri xc'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranmak. \p \v 8 Pablo uxib' ic' xan Éfeso, tib'e li sinagog y ta' titzaak jch'ol chi jb'ij jcholajl rechak ri jtakon Kakaj Dios chib'ak juntir cristian ri' raj tijq'uex jno'jak. \v 9 Pero wi' jujun mas jiptak, ta' rajak xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Chiwch juntir cristian xoctak chi yok'on chirij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. Jwi'li'li xelb'i Pablo chijxo'lak, xc'amb'i yak ri jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo, xe' jmulb'a' rib'ak li jun ja lamas titijonwi' Tirano y cla' nojel k'ij tijb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak cristian ri titawtak cla'. \v 10 Quib' junab' jilonli xan y juntir yak rijajl Israel ri wi'tak Asia pach yak ma' rijajl ta' Israel xta'taka' tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl. \p \v 11 Kakaj Dios xcoj Pablo chi jb'anic nimaktak c'utb'i jcwinel. \v 12 Y jilonli onque jun jsut' o jun ritz'ik Pablo tijc'amtakb'i riq'uilak mak cristian ri yajtak pire titzib'tak y mak etzl tieltaka' laj ranmak. \v 13 Wi' nic'j yak rijajl Israel tike wo'cottak chi resajtak etzl laj ranmak cristian. Rechak rajak roj xresajtak mak etzl laj jb'ij Kakaj Jesús ri Kajawl, tijb'ijtak: Laj jb'ij Kakaj Jesús ri tijin tijb'ij Pablo, tamb'ij chawe chi atelb'ic, tiche'tak. \p \v 14 Mak ri tib'anowtak jilonli ri'taka' mak wukub' (7) jc'ajol jun rijajl Israel ri jb'ij Esceva ri jun jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \v 15 Pero jun k'ij cuando xantak jilonli, xpe jun etzl, xc'ululanc, xij rechak: Kakaj Jesús wetami' nen jb'anic y Pablo tanch'ob'a' nen chi cristian lal, pero atak, ¿nenc'u ab'anicak? xche' rechak. \p \v 16 Y man winak ri wi' etzl laj ranm xt'ojb'i rib' chirijak. La' juntir jchok'b' xcwini' chirijak juntir rib'ilak y rechak xelmajtakb'i li man ja li pi ch'anal y soque'ltak. \v 17 Y juntir yak rijajl Israel pach yak ma' rijajl ta' Israel ri wi'tak Éfeso xtatak jtaquil y sub'laj xtzaak jch'olak. Jilonli xnimirsaj jk'ij jb'ij Kakaj Jesús ri Kajawl. \v 18 Sub'laj cristian ri xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo nak xyoltak rechak cristian juntir mak etzltak no'j ri b'analch jwi'lak. \v 19 Y jujun cristian ajitz ri tijojem rib'ak chi jb'anic itz xc'amch jwujak re itzinc y chiwchak juntir cristian xc'attak. Y cuando xc'atmaj, xrajlajtak jurub' rijil juntir mak jwujak, raj wi' ca'winak lajuj mil (50,000) denario. \v 20 Jilonli xtaw tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl lak juntir luwar y xc'utun chi wi' jcwinel. \p \v 21 Xantaj juntir li, Pablo xchomorsaj laj ranm chi tib'e Jerusalén, pero nab'e tik'axb'i Macedonia y Acaya. Y xij laj ranm: Cuando intaw Jerusalén inna b'ena chic Roma, xche'. \p \v 22 Pablo xchomorsaj tib'e Macedonia. Nab'e xtakb'i quib' ajt'o'ol re cla', ri'taka' Timoteo pach Erasto. Y re xcanna quib' uxib' k'ij Asia. \s1 Cristian tijb'it rib'ak chirij Pablo \p \v 23 La' mak k'ij li wi' sub'laj cristian xtakchi'j rib'ak pire tijb'it rib'ak chirijak yak ri ticojowtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri wi'tak Éfeso. \v 24 Wi' jun winak ri jb'ij Demetrio ri tichacun la' plata, re tran richb'al jchotxak la' plata ri lamas tijnimirsajtak jk'ij man jdiosak ri jb'ij Artemisa y tijc'ayaj. Y sub'laj pakal tijtoj mak jmocom. \v 25 Re xsiq'uij juntir mak jmocom y nic'j cristian chic ri tichacuntak la' plata, xij rechak: Atak, awetamaki' chi oj la'ke kachc ri, tikach'ectak kapwaak. \v 26 Y atak ilani' y tali' awi'lak chi man winak ri jb'ij Pablo tijin tijb'ij rechak cristian chi mak dios ri b'analke jwi'lak cristian ma' dios ta'n. Jilonli b'il re juntir cristian jwi'l y ma' xita'ke neri Éfeso b'il jwi'l, b'ili' jwi'l lak juntir tilmit re Asia y sub'laj cristian xcojowtak jyolj. \v 27 Masi' c'ax tijin tran, jwi'l kac'y ta' chiqui' tilok'sajc y ma' xita'ke kac'y tran c'ax re, jilon jchotx kadios Artemisa, ta' chiqui' ticojsaj jk'ij pach kadios Artemisa ri cojol jk'ij lak juntir luwar re Asia pach lak juntir tilmit chic y lajori juntir mak cristian li tina canna jye'tak jcojic jk'ij kadios li, xche' Demetrio rechak. \p \v 28 Xtatak chi jilonli xijsaj rechak jwi'l Demetrio, xpe retzalak y xch'ejejtak, xijtak: ¡Nim jk'ij Artemisa ri jdiosak yak aj Éfeso! xche'tak. \p \v 29 Juntir cristian ri wi'tak Éfeso xb'it rib'ak, xchaptak Gayo pach Aristarco ri tipetak Macedonia ri xamtak chirij Pablo y xc'amtakb'i li man luwar lamas tijmulb'a' rib'ak cristian chi jchomorsaj nen rajwax trantak. \v 30 Pablo raj roj xoc riq'uilak, roj xe' jch'ab'ej mak cristian, pero yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ta' xye'tak luwar re. \v 31 Y chijxo'lak mak k'atb'itzij re Asia wi' jujun richc'ulchi' Pablo y xtaktakch jb'ij re chi mi ocb'i chijxo'lak. \v 32 Juntir cristian ri mulantak cla' ta' chiqui' na'l nen trantak, nic'j tich'ejejtak chi jb'ij jun kelen y nic'j chic tich'ejejtak chi jb'ij jun jalan kelen chic y sub'laj cristian ta' retamak nen chac xmulb'a' rib'ak cla'. \p \v 33 Yak rijajl Israel xchikajtakch Alejandro chiwchak juntir cristian pire xtaktak chi yoloj riq'uilak mak cristian ri mulantak cla'. Xpe Alejandro, la' jk'ab' xij rechak juntir cristian chi tijmaytak ch'a'wem, raj roj xch'a'w chi jcolic yak quib' winak li chiwchak juntir cristian. \v 34 Pero cuando rechak xretemajtak chi Alejandro rijajli' Israel, sub'laj cow xch'ejejtak, raj xana'taka' quib' or chi ch'ejejem, xijtak: ¡Nim jk'ij Artemisa ri jdiosak yak aj Éfeso! xche'tak. \p \v 35 Man ajtz'ib' li tilmit xk'elonc y cuando xmaytak ch'ejejem, xij: Atak aj Éfeso, juntir cristian lak juntir tilmit retamaki' chi mak cristian ri wi'tak li tilmit neri, ri'taka' tichajintak re chotx lamas wi' dios Artemisa ri xkejch lecj. \v 36 Pero jwi'l ni jonok tib'in chi ta' tz'et, tz'apij áchi'ak. Ma b'antak jun kelen wi mita' tachomorsajtakna nen tab'antak. \v 37 ¿Nen chac xac'amtakch yak winak ri cuando rechak ta' ni jun kelen alk'al jwi'lak li chotx lamas wi' kadios y ta' yok'ol kadios jwi'lak? \p \v 38 Pero wi Demetrio pach mak nic'j ri tichacuntak la' plata rajak tijtz'onajtak k'atb'itzij chirij jono rechak mak winak ri, ri'neca' jchac wi' k'atb'itzij, jb'ijtak re k'atb'itzij nen b'anal jwi'lak mak winak ri. \v 39 Atak, wi wi' nen chawajak tab'ijtak, b'ijtak cuando kamulb'em kib' pach mak k'atb'itzij re katilmit y tichomorsaj pi utzil. \v 40 Jwi'l chapca' ri xab'antak ri masi' c'ax, pent wi' jonok tib'e b'in re man k'atb'itzij chi ojtijin chi jb'anic c'ax laj katilmit. Oj tikatij c'ax jwi'l ta' ketam nen tib'e kab'ij jwi'l ta' jcholajl xamulb'a' ayb'ak neri, xche' man ajtz'ib' rechak. \p \v 41 Xikeli xij rechak cristian y xij rechak chi tieltakb'i cla'. \c 20 \s1 Pablo tib'e Macedonia y Acaya \p \v 1 Cuando xk'ax retzalak juntir cristian, Pablo xsiq'uij yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xoc chi jye'ic jno'jak, ajruc're' xcan jch'ab'ejtak xantajb'ic, xe' Macedonia. \v 2 Cuando xtaw cla', xe' chi jsolajcak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo b'ak tilmit, xoc chi jye'ic jcowil ranmak y ajruc're' xtaw Acaya. \p \v 3 Uxib' ic' xwa'x cla'. Oquem tran li barc pire tib'e Siria cuando xta jtaquil chi yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo chomorsalchak jwi'lak chi trantak c'ax re. Jwi'li'li Pablo xchomorsaj xk'aj chic Macedonia pire tib'e Filipos. \v 4 Y xe'tak quib' uxib' winak chirij. Xe' Sópater aj Berea ri jc'ajol Pirro y xe' Aristarco pach Segundo, rechak aj Tesalónicataka'n, xe' Gayo aj Derbe, xe'tak Timoteo, Tíquico y Trófimo, rechak aj Asiataka'n. \v 5 Y yak winak li xnab'ertakb'ic, ji' xojb'e rulb'ejtak Troas. \v 6 Y oj xojwa'xna Filipos, xk'axna nimak'ij ri titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la', ajruc're' xojb'ec. Xojelb'i Filipos li barc, chi job' k'ij xe' kate'tak kib' riq'uilak li man luwar ri jb'ij Troas, cla' xojwa'x chic wukub' (7) k'ij. \s1 Pablo wi' Troas \p \v 7 Li man nab'e k'ij re xuman xkamulb'a' kib' re jun comon wic'. Y Pablo xoc chi jtijojcak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. Y jwi'l laj jcab' k'ijchak tib'ec, sub'laj naj xyolow riq'uilak chi jye'ic jno'jak asta xtaw nic'aj ak'ab'. \v 8 Ji' xkamulb'a' kib' laj jrox wik re man ja, cla' wi' sub'laj candil tzijil pire tijsakab'saj la ja. \v 9 Wi' jun c'ojol winak ri jb'ij Eutico cub'ul chi' ventan. Jwi'l mas naj xyolow Pablo riq'uilak, re xe' jwarj. Laj jwarj xtzaakb'i li ventan laj jrox wik re man ja, xe' kej lak ulew. Cuando xe' jb'ite'tak, camnakchak. \v 10 Y Pablo xkejb'i chi rilic, xjub'a' rib' chib' y xk'aluj, xij rechak: Mi tzaak ach'olak, ta' xcamc, xche' rechak. \p \v 11 Ajruc're' Pablo xjaw chic laj jrox wik re man ja, xjach cuxlanwa chiwchak pire xwi'ntak, xcolajtak, xoc chic chi jye'ic jno'jak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo asta xsakarsanc y ajruc're' xelb'i chijxo'lak. \v 12 Xc'amtakb'i man c'ojol winak laj richoch, yo'lchak y rechak sub'laj xqui'cottak. \s1 Pablo wi' Mileto \p \v 13 Cuando xojelb'i Troas, xojjawb'i li barc, xojnab'erb'i asta xojtaw Asón ri lamas tib'e kac'ule' kib' riq'ui Pablo. Jilonli xkab'an jwi'l chomorsal jwi'l tib'e chi rakan asta cla'. \v 14 Y cuando xkac'ul kib' riq'ui Pablo li man luwar Asón, xjawb'i kiq'uil li barc, xojb'e Mitilene. \v 15 Xojel chicb'i Mitilene, xojjawb'i li barc, laj jcab' k'ij xojk'ax chiwchb'i jun luwar ri wi' li mar ri jb'ij Quío y laj jcab' k'ij chic xojtaw li jun luwar ri wi' li mar ri jb'ij Samos. Laj jcab' k'ij chic xojtaw Mileto, jun luwar ri wi' chi' mar. \v 16 Jilonli xkab'an jwi'l Pablo ta' raj tib'aymaj lak luwar re Asia, ta' xk'ax Éfeso. Re ri' raj titaw laj or Jerusalén pire tiwa'x cla' re man nimak'ij Pentecostés wi tijna'w. \p \v 17 Pablo, cuando wi' Mileto, xtak jsiq'uijcak yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Éfeso. \v 18 Cuando xtawtak, xij rechak: Atak, awetamaki' nen ximb'an la' mak nab'etak k'ij cuando xintaw lak luwar re Asia. \v 19 Nojel k'ij cuando xinwa'x chaxo'lak chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo, ta' xincoj ink'ij. Y xwok'b'eji' wib' jwi'l yak rijajl Israel xantak c'ax chwe jwi'l tijin tamb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo y ta' rajak tijcojtak. \v 20 Pero ta' ximmay jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo chaxo'lak, jwi'l pirechi' utzil pi awechak. Chiwchak juntir cristian ximb'ij chawechak y ximpeti' laj awichochak chi jb'ijc. \p \v 21 Ximb'iji' rechak yak rijajl Israel y rechak yak ma' rijajl ta' Israel chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak y jcub'a' jch'olak chirij Kakaj Jesús ri Kajawl. \v 22 Y lajori imb'e Jerusalén jwi'l takalquini' jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, pero ta' wetam nen tib'e inte' cla'. \p \v 23 Xike wetam ri xij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chwe chi lak nojel tilmit lamas intawi' inna cojsajna li cars y tina b'ansajna sub'laj c'ax chwe. \v 24 Pero in ta' inoc il onque tib'ansaj c'ax chwe laj inc'aslemal, jwi'l wetami' chi ta' nen tichacuj inc'aslemal. Wi' qui'cotemal laj wanm, tanq'uis jb'anic lawi' raj Kakaj Jesús ri Kajawl, jwi'l takalquin jwi'l chi jb'ij tzilaj jtaquil re juntir cristian wich ulew chi Kakaj Dios tijya' rutzil ranm chike. \v 25 Pero wetami' chi atak juntir ri ximb'ij chawechak nen mo titakon Kakaj Dios chab'ak, ta' ni jono chawechak tiiliw chic inwch. \v 26 Jwi'li'li tamb'ij chawechak chi in ta' chiqui' immac chawechak wi ta' tacojtak ri ximb'ij chawechak, \v 27 jwi'l in ximb'iji' jcholajl chawechak juntir nen jchomorsa'n Kakaj Dios chib'ak juntir cristian. Ta' chiqui' ni jun kelen ri mita' ximb'ij chawechak. \v 28 Lajori chajaj ayb'ak y tachajajtak juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, jwi'l takalcataka' jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chi rilic jcholajl chijxo'lak yak ri ticojontak chiwch Kakaj Dios, juntir ri lok'an jwi'l la' jquiq'uel Jc'ajol ri xtix wich curs. \p \v 29 In wetami' chi cuando imb'ec, tipetaka' nic'j cristian chic ri rajak tijsachtak jwichak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo jilon chapca' trantak mak utiw cuando ta' nen tichajin re mak carner, \v 30 asta chaxo'lak wi'taka' jujun tioctak chi jtijojcak cristian re mak jo'staklaj c'utu'n, trantak chapca' tzitaklaj c'utu'n tijc'uttak, pero ta' tz'et, ri'ke rajak titakejtak jwi'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 31 Jwi'li'li atak cwentijke ayb'ak. Cuxtaj awi'lak la' mak uxib' junab' ri xinwa'x chaxo'lak, chi lak'j chi lak'ab' in ta' xinmay jye'ic ano'jak chi ajujunalak asta xwok'b'ej wib' chi jye'ic ano'jak. \p \v 32 Lajori atinjachtak laj jk'ab' Kakaj Dios y cub'a' ach'olak chirij Jyolj ri tijb'ij chawechak chi tijya' rutzil ranm chawechak y atjb'ita'taka' chi jb'anic mas lawi' raj Kakaj Jesús tab'antak. Y Kakaj Dios tijya' chawechak ri b'il jwi'l chi tijye' rechak yak ri tosoltak pire re. \v 33 In ta' xinrayaj plata ni oro, ni ta' xinrayaj ritz'ik jono cristian. \p \v 34 Atak, awetamaki' chi xinchacuni'n. La' ink'b' xinch'ec rijil kelen we y rijil kelen rechak yak impach. \v 35 In xinchacun jilonli pirechi' xinc'ut chawchak chi rajwaxi' atchacuntak pire tat'o'tak cristian ri wi' rajwax rechak. Cuxtaj awi'lak ri jyolj Kakaj Jesús ri Kajawl ri tijb'ij jilonri: Ri' mas tzi rechak cristian cuando ri' rechak tiye'wtak, chiwch ri' rechak tic'uluwtak, tiche', xche' Pablo rechak. \p \v 36 Y xijmaj jilonli jwi'l Pablo, xxucartak xoctak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios chi juntir rib'ilak. \v 37 Y juntir rib'ilak xrok'b'ej rib'ak jwi'l b'is, xk'alujtak Pablo y xtz'ub'ajtak jcayb'al. \v 38 Sub'laj tib'isontak chirij Pablo jwi'l xij rechak chi ta' chiqui' triltak jwich. Pablo xec' y rechak xe'tak chirij asta xe' jache'tak li barc. \c 21 \s1 Pablo tib'e Jerusalén \p \v 1 Cuando xcan kaye'tak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xojjawb'i li barc, xojb'e suc'ul li man luwar ri jb'ij Cos y laj jcab' k'ij xojjaw chicb'i li barc, xojb'e li man luwar ri jb'ij Rodas. Ajruc're' xojjaw chicb'i li barc, xojb'e li man luwar ri jb'ij Pátara. \v 2 Y cla' Pátara xkata' jun barc b'enam re Fenicia, xojjawb'i xilj y xojb'ec. \p \v 3 Cuando b'esalcoj, xojk'ax jilib'i re Chipre ri man luwar ri wi' li mar. Ji' xcan laj kamax, xojk'axb'i suc'ul xojb'e asta Siria y jwi'l tina can kesajna rika'n man barc Tiro, jilonli xojoc cla'. \v 4 Cla' xkata' quib' uxib' ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xojwa'x wukub' (7) k'ij riq'uilak. Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xij rechak chi tijb'ijtak re Pablo chi ta' tib'e Jerusalén. \p \v 5 Cuando xk'ax mak k'ij li, xojb'ec, juntir rib'ilak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, xojjpachijtakb'i pach rixoklak y ralc'walak, xojelb'i asta chirij man tilmit li. Cuando xojtaw chi' mar, xojxucar y xojoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 6 Ajruc're' xcan kach'ab'ej kib' riq'uilak y xojjawb'i li barc y rechak xk'ajtak laj richochak. \p \v 7 Xojelb'i Tiro, xojb'e asta Tolemaida. Cla' xkaye' rutzil jwichak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo y xojwa'x jun k'ij riq'uilak. \v 8 Laj jcab' k'ij xojelb'i cla', xojjaw chicb'i li barc xojb'e Cesarea. Y cuando xojtaw cla', xojb'e laj richoch Felipe, ri jun ajb'il tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. Ri' jun rechak yak wukub' (7) ajt'o'oltak rechak yak jtako'n Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén y xojcan riq'uil. \v 9 Felipe wi' quejab' jrab'in, ta' c'uli'naktak, rechak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Diostaka'n. \v 10 Q'uilaj k'ijchak kawa'xic cla' cuando xtaw chic jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios aj Judea ri jb'ij Agabo. \v 11 Cuando xtaw kiq'uil, xc'am jpas Pablo y xxim rakan pach jk'ab' la' y xij: Lok'laj Jsantil Kakaj Dios tijb'ij chi yak rijajl Israel ri wi'tak Jerusalén tina rantakna re rajw man pas chapca' rilic ri ximb'an in y tijjachtak laj jk'ab'ak yak ma' rijajl ta' Israel, tiche', xche' Agabo chike. \p \v 12 Cuando xkata chi jilonli, oj pach yak aj Cesarea sub'laj xel kanm chi jb'ij re Pablo chi ta' tib'e Jerusalén. \v 13 Pero Pablo xij chike: ¿Nen chac atok'tak chwij? Awi'lak mas imb'isonc. In ta' titzaak inch'ol wi inximsaj y wi incamsajc. Quincamsajb'a' cla' jwi'li' tijin tamb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl, xche' chike. \p \v 14 Y jwi'l ta' raj tijcoj lawi' ri xkab'ij re, xkamay jb'ij re, xichak xkab'ij re: Rane'na Kakaj Dios ri Kajawl chab' nen raj tran, xojche' re. \p \v 15 Ajruc're' xkab'an jwa'x kelen ke, xojb'antajb'ic, xojb'e Jerusalén. \v 16 Y nic'j ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Cesarea xe'tak chikij Jerusalén. Rechak xojjc'amtakb'i laj richoch jun winak aj Chipre ri jb'ij Mnasón, re ojrchak chi jjach rib' laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. \s1 Pablo titaw Jerusalén \p \v 17 Yak kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo ri wi'tak Jerusalén sub'laj xqui'cottak chi kac'ulic cuando xojtawc. \v 18 Y laj jcab' k'ij xe' Pablo chikij, xojb'e chi jsolaj Santiago y wi'taka' cla' juntir yak ajililtak jcholajl chijxo'lak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. \v 19 Cuando Pablo jorok jc'ama' rutzil jwichak, xyol rechak juntir utzil ri b'anal jwi'l Kakaj Dios jwi'l re chijxo'lak yak ma' rijajl ta' Israel. \v 20 Cuando xtatak nen xijsaj rechak jwi'l Pablo, xoctak chi jb'ixaj jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios y xijtak re Pablo: At kech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, at awetami' chi chijxo'lak yak rijajl Israel, sub'laj q'ui xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo. Pero juntir rechak tijb'ijtak chi rajwaxi' tina cojsajna juntir ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. \v 21 Y xijsaj rechak chi ati' xatb'in rechak juntir yak rijajl Israel ri wi'tak chijxo'lak yak ma' rijajl ta' Israel lak jaljojtak tilmit, chi ta' chiqui' trantak chapca' xcan jb'ij Moisés y xab'ij rechak chi ta' chiqui' tijcojtak retal jtio'jl jc'ajolak y ta' chiqui' trantak mak jc'utu'nak kamam ojrtaktzij. \p \v 22 ¿Nenc'u tikab'an lajori? Mak cristian tijta'taka' jtaquil chi xatyuki' neri. \v 23 Lajori b'an chapca' tikab'ij chawe. Neri chikaxo'l wi'taka' quejab' winak ri trantak chapca' ri b'il jwi'lak chiwch Kakaj Dios. \v 24 C'amtakb'i chawij ch'ajch'ob'ej ayb' chiwch Kakaj Dios pi jpachak y ye' jpwaakak pire tijmoctak resaj xe' jb'aak. Y jilonli juntir cristian triltak chi ta' tz'et ri b'il rechak chawij, jwi'l trila'taka' chi tijini' tacoj ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. \p \v 25 Juntir yak ma' rijajl ta' Israel ri xtakentak re Kakaj Jesucristo, xkataka'b'i jb'ij rechak li jun wuj chi mi jtijtak chic mak kelen ri sujulchak re mak tiox, mi jtijtak jquiq'ueltak awaj, mi jtijtak jti'nicl awaj ri tike jitz'aj rib'ak y mi rechb'ejtak jun jalan cristian chic wi ma' jc'ulajlak ta'n, xche'tak re Pablo. \p \v 26 Laj jcab' k'ij xpe Pablo, xc'amb'i yak quejab' winak li chirij y xesaj xe' jb'aak y ajruc're' xoctak li nimi richoch Kakaj Dios. Y xij re man ajc'amal jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios chi pi wukub' (7) k'ij tijc'amtakb'i kelen pire tijsujtak re Kakaj Dios chi jc'utic chi xana'taka' chapca' ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. \s1 Tichapsaj Pablo \p \v 27 Cuando tichak tz'akat mak wukub' (7) k'ij li, xpe nic'j rijajl Israel ri tipetak Asia, xriltak jwich Pablo li nimi richoch Kakaj Dios, xoctak chi jtakchi'jcak cristian ri wi'tak cla' pire tijb'it rib'ak chirij Pablo y xchaptak. \v 28 Cow xch'ejejtak, xijtak: Atak rijajl Israel, cojat'owe'tak jwi'l ri' man winak ri, ri tijin tiwo'cot lak juntir tilmit tijin tijtakchi'j cristian pire ojcontrijtak ri ojtak rijajl Israel y pire ta' chiqui' tijcojtak Jpixb' Kakaj Dios y pire ta' chiqui' tijcojtak jk'ij nimi richoch Kakaj Dios ri. Y witne' xike li tran, iltak lajori, re xc'ama'ch yak ma' rijajl ta' Israel neri li nimi richoch Kakaj Dios reke tiyuk jtz'ilib'sajtak man luwar ri tosol pire Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 29 Jilonli xijtak chirij jwi'l ilanchak jwich jwi'lak li tilmit Jerusalén chi jpachi' Trófimo ri aj Éfeso ri ma' rijajl ta' Israel y ri' chijch'ol rechak c'amali'b'i Trófimo jwi'l Pablo li nimi richoch Kakaj Dios. \p \v 30 Y juntir cristian li tilmit xb'it rib'ak chirij Pablo. Xmol rib'ak sub'laj cristian, xchaptak Pablo y xresajtakb'i pi jural li nimi richoch Kakaj Dios y laj or xtz'apijtak mak pwert. \v 31 Camsajelchak rij Pablo jwi'lak cuando xe' b'ijsaj re man jb'ab'alak juntir mak soldad re César chi juntir cristian Jerusalén xb'ita' rib'ak chirij Pablo y rajak tijcamsajtak. \p \v 32 Xpe man jb'ab'alak juntir mak soldad, laj or xc'amb'i nic'j jb'ab'alak mak soldad pach nic'j soldad y xkejtakch jol chi rilic mak cristian li. \p Y cuando xriltak xtaw man jb'ab'alak juntir mak soldad pach mak jsoldad laj or xmaytak jch'i'ic Pablo. \v 33 Y man jb'ab'alak juntir mak soldad xjutun chijc'ulelak, xchap Pablo y xtak jximic la' quib' caden y ajruc're' xtz'onaj rechak cristian nen chi cristian lal y nen jmac chiwchak trantak c'ax re. \p \v 34 Pero juntir cristian cow tich'ejejtak, nic'j tijb'ijtak jun kelen y nic'j chic tijb'ijtak jun jalan kelen chic, ta' chiqui' na'l nen tijb'ijtak y man jb'ab'alak juntir mak soldad ta' chiqui' tijta jcholajl nen xantak. Jwi'li'li xij rechak mak soldad chi tijjawsajtakb'i Pablo li cuartel. \v 35 Cuando jawem trantak la' man k'a'm ri tijaw li cuartel, mak soldad xch'elejtakb'i Pablo chi jcolic chiwchak mak cristian ri xb'it rib'ak chirij. \p \v 36 Juntir mak cristian ri xamb'ertakb'ic, sub'laj cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Camsajok man winak ri! xche'tak. \s1 Pablo tijcol rib' chiwchak mak cristian \p \v 37 Cuando c'amalb'i Pablo oquem trantak li cuartel, re xtz'onaj re man jb'ab'alak juntir mak soldad: ¿Ton jna' inyolow junquitz aac'l? xche' re li tzijb'al griego. \p Y man jb'ab'alak juntir mak soldad xij re Pablo: Awetami'ca' griego. \p \v 38 ¿Ma' atinta' man aj Egipto ri ojrchak chi oc chi jtoquic ch'o'j re mak jb'ab'altak k'atb'itzij y xe' li chekej luwar xc'amb'i quejab' mil (4,000) etzltak cristian chirij? xche' re. \p \v 39 Y xpe Pablo, xij re: Ma' in ta'n, in ini' rijajl Israel ji' impe Tarso ri jun nimlaj tilmit re Cilicia. Y ri' chwaj tab'an jun tok'ob', taye' luwar chwe inyolow junquitz riq'uilak juntir cristian, xche' re. \p \v 40 Y man jb'ab'alak juntir mak soldad xye' luwar re Pablo xyolowc. Y ajruc're' xwa'rch Pablo b'a man k'a'm ri tijaw li cuartel y la' jk'ab' xij re cristian chi ta' tich'a'wtak. Cuando xril chi ta' chiqui' nen tich'a'wc, ajruc're' xoc chi jch'ab'ejcak li tzijb'al hebreo y xij rechak: \c 22 \p \v 1 Atak inwinak y atak kaj, tatak lawi' ri tamb'ij chawechak chi jcolic wib', xche' rechak. \p \v 2 Cuando xtatak chi xoc jch'ab'ejcak li tzijb'al hebreo, ni jonok tich'a'w chic chi jtaic. Ajruc're' xij chic Pablo rechak: \v 3 In ini' rijajl Israel ji' xinq'uisi'y Tarso re Cilicia, pero ji' xinq'uiy neri Jerusalén y ji' xintijoj wib' riq'ui jun ajtijonl ri jb'ij Gamaliel y xintijoji' wib' re mak pixab' ri xcojtak kamam y nojel wanm tamb'an lawi' raj Kakaj Dios tamb'an chapca' atak lajori. \v 4 Ojr sub'laj ximb'an c'ax rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo, roj xincamsajtak chi winak chi anm y xincojtak li cars. \v 5 Man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y yak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel xrila'taka' chi tz'eti' ri tamb'ij asta ri' rechak xye'wtakb'i wuj laj ink'b' pire tib'e inchape'takch yak rijajl Israel ri ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Damasco. Y in ximb'e cla' chi jtoquicak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo pire tanc'amtakch neri Jerusalén pire tic'achsaj jwichak, xche' Pablo rechak. \s1 Pablo tijyol nen mo xq'uex jno'j \p \v 6 Pablo xij chic rechak: Pero cuando b'esalquin lak b'e tawem tamb'an Damasco raj nic'aj k'ij, etke xpe jun k'ak' lecj xrepajch rib' jk'ak'al chwij. \v 7 Y in xintzaak lak ulew. Ri'chak tanta xaanch jun ch'a'wem lecj, xij chwe: Saulo, Saulo, ¿nen chac takelquin awi'l chawaj tab'an c'ax chwe? xche'. \p \v 8 In xintz'onaj re: ¿Nenc'u at li, Kaj? xinche' re. \p Re xij: Ini' Jesús aj Nazaret ri takel awi'l ri chawaj tab'an c'ax chwe, xche' chwe. \p \v 9 Yak winak ri b'esaltak chwij xrila'taka' man k'ak', pero ta' xtatak man ch'a'wem ri xinch'ab'enc. \v 10 Y in xintz'onaj re: ¿Nenc'u tamb'an lajori, Wajawl? xinche' re. \p Y Kakaj Jesús xij chic chwe: B'iiten, jat Damasco y cla' tib'ijsaj chawe nen tab'an, xche' chwe. \p \v 11 Y xpetak yak impach, xchaptakb'i chi ink'b' xinjc'amtakb'i Damasco, jwi'l man jk'ak'al man k'ak' ri xrepaj rib' chwij xincan moy. \p \v 12 Cla' wi' jun winak ri jb'ij Ananías, xtaw chi wilic. Re tijcoja' jk'ij Kakaj Dios y trana' nen tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios y jor tzi tiilsaj jwi'lak yak rijajl Israel ri wi'tak li tilmit cla'. \v 13 Ananías xwa'r chinc'ulel, xij chwe: ¡At wech'elxic chirij Kakaj Jesucristo, na'tunok chic! xche' chwe. \p Y cuando xijmaj jilonli chwe jwi'l, laj or xinna'tun chic y xwilchak jwich Ananías. \v 14 Y re xij chic chwe: JDiosak kamam ojrtaktzij xatjcha' pire tawetemaj nen raj re tab'an y tawil jwich Kakaj Jesús ri suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios y tata jyolj nen tijb'ij chawe. \v 15 Jwi'li'li at atna b'ena chi jb'ij jtaquil rechak juntir cristian y juntir ri ilan y tal awi'l chirij Kakaj Jesús. \v 16 Lajori ta' chiqui' nen tawulb'ej, b'iiten y tib'ansaj ja'tiox chawe y tz'onaj laj jb'ij Kakaj Jesucristo chi tich'ajsaj awanm re amac, xche' chwe. \p \v 17 Cuando xink'aj Jerusalén, ximb'e li nimi richoch Kakaj Dios. Cuando tijin inch'a'w riq'ui Kakaj Dios cla', etke xwil jwich Kakaj Jesús chapca' li ichic', \v 18 xij chwe: Pablo, jat, elamb'i laj or Jerusalén jwi'l mak cristian neri ta' tijcojtak lawi' ri tab'ij rechak chwij, xche' chwe. \p \v 19 Y in ximb'ij re: Wajawl, pero juntir cristian retamaki'n y ilani' jwi'lak chi in ocsalquini' lak juntir sinagog chi resajcak yak ri ticub'ar jch'olak chawij pire xincojtak li cars y xinsec'tak. \v 20 Y cuando xcamsajtak atako'n Esteban, in wini' cla' chijxo'lak, tziyi' xwil y in wini' chi jchajaj ritz'ikak mak ri xcamsantak re, xinche' re. \p \v 21 Pero Kakaj Jesús xij chic chwe: Lajori elamb'i Jerusalén. In atintakb'i chinaj riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel, xche' chwe, xche' Pablo rechak. \s1 Pablo tijb'ij chi aj Romi'n \p \v 22 Mak cristian tijini' tijtatak jyolj Pablo asta cuando re xij chi xtaksaji' riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel, ajruc're' xmaytak jtaic jyolj Pablo, cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Camsajok man winak ri! ¡Ta' chiqui' chikaj tiyo'rc! xche'tak. \p \v 23 Y cuando tijin tich'ejejtak chi jb'ij chi ticamsaj, tijin tijrech' ritz'ikak chirijak y tijin tijt'ojtak pok lecj jwi'l retzalak. \v 24 Man jb'ab'alak juntir mak soldad xij chi ticojsaj Pablo li cuartel y xtak jseq'uic chi xic'a'y pire tijb'ij nen chac tich'ejejtak mak cristian chi jb'ij jilonli chirij. \v 25 Y cuando tichak tijintak chi jximic la' caden pire tijsec'tak chi xic'a'y, xpe Pablo, xtz'onaj re man jb'ab'alak mak soldad ri wi' cla': ¿Woni' k'atb'itzij laj ak'b'ak tasec'tak jun cristian aj Roma ri ta' awetamak nen jmac? xche' re. \p \v 26 Cuando re xta chi jilonli xijsaj re jwi'l Pablo, xe' jol chi jtz'onaj re man jb'ab'alak juntir mak soldad: ¿Nen tab'an lajori jwi'l man winak ri, aj Romi'n? xche' re. \p \v 27 Cuando xta man jb'ab'alak juntir mak soldad chi jilonli xijsaj re, laj or xe' riq'ui Pablo y xtz'onaj re: B'ij chwe, ¿tz'etni' at aj Roma? xche' re. \p Pablo xij: Tz'eti'n, xche'. \p \v 28 Y man jb'ab'alak juntir mak soldad xij re: In sub'laj nim pwak xinsach pire xinwux pi jun aj Roma, xche' re. \p Y Pablo xij chic re: In ta' xinsach pwak pire xinwux pi jun aj Roma, jwi'l ji' xinq'uisi'y li jun luwar re Roma, xche' re. \p \v 29 Cuando xij Pablo jilonli, laj or xeltakb'i mak ri roj xc'otowtak jchi' y man jb'ab'alak juntir mak soldad sub'laj xtzaak jch'ol cuando xta chi Pablo aj Romi'n, jwi'l ri' re xtakow jximic la' caden. \s1 Pablo wi' chiwchak mak comontak b'ab'al \p \v 30 Y laj jcab' k'ij, jwi'l man jb'ab'alak juntir mak soldad raj tretemaj kes tz'et nen chac ticojsaj tzij chirij Pablo jwi'lak yak rijajl Israel, xquir mak caden ri quiek la' ximil Pablo y xtak jsiq'uij juntir mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y xtak jsiq'uijcak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Cuando xmulb'a' rib'ak chiwch, xtak resaj Pablo y xwab'a' chiwchak. \c 23 \p \v 1 Xpe Pablo, cow xril mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel y xij rechak: Atak inwinak, ojr y asta lajori ximb'ana' lawi' raj Kakaj Dios tamb'an riq'ui nojel wanm, xche' rechak. \p \v 2 Ajruc're' Ananías ri man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xij rechak yak ri wi'tak chijc'ulel Pablo chi tijcojtak k'ab' laj jchi' Pablo. \v 3 Pero Pablo xij re Ananías: ¡Kakaj Dios tib'anow k'atb'itzij chab'! At ajsolcopil acayb'al, cub'ulcatch cla' chi jtaic wi wi' immac chirij Jpixb' Kakaj Dios, pero at nab'ena xatak inseq'uic y cla' tic'utun chi ta' tacoj nen tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, xche' re. \p \v 4 Pero mak ri wi'tak cla' chijc'ulel Pablo, xijtak re: ¿Nen chac jilonli tab'an chi jyok'ic nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios? xche'tak re. \p \v 5 Pablo xij chic rechak: Atak inwinak, li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tijb'iji'n: Mat yok'on chirij jun cristian ri wi' k'atb'itzij laj jk'ab' laj atilmit, tiche'. \p In xinc'ululani'n, pero jwi'lke ta' wetam wi ri' nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 6 Cuando Pablo xch'ob' chi chijxo'lak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel wi'taka' nic'j saduceo y nic'j fariseo, re cow xch'a'wc, xij: Atak inwinak, in ini' fariseo, ini' ralc'wal jun fariseo, tijin titocsaj nen jono immac pire tib'ansaj k'atb'itzij chimb' jwi'l tijin tancoj chi tz'eti' tic'astasaji' jwichak camnakib' laj jcamnaklak, xche' rechak. \p \v 7 Cuando xtatak mak fariseo y mak saduceo chi jilonli xij Pablo, laj or xpe retzalak, nak xtos rib'ak mak saduceo y xtos rib'ak mak fariseo. \v 8 Jilon xantak li jwi'l mak saduceo tijb'ijtak chi mak cristian cuando ticamtak ta' tic'astasaj jwichak laj jcamnaklak y tijb'ijtak chi ta' anjl y ta' jsantil jun cristian, pero mak fariseo tijcoja'taka' juntir li. \v 9 Y juntir rib'ilak xoctak chi ch'ejejem y wi' nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri xye' Moisés ri ri'taka' jun chijxo'lak fariseo, xwa'rtak y xijtak: Winak ri ta' nen jono c'ax b'anal jwi'l. Pent xch'ab'ejke jwi'l jun santil o jwi'l jono anjl, xche'tak. \p \v 10 Y cuando xniman jwich man ch'o'j chijxo'lak mak saduceo pach mak fariseo, xchaptak Pablo, nic'j tijjurajtakb'i Pablo jili y nic'j chic tijjurajtak chicb'i jili. Man jb'ab'alak juntir mak soldad sub'laj xtzaak jch'ol, xchomorsaj pent tijk'atztak laj nic'ajl Pablo. Jwi'li'li xsiq'uij jun k'at jsoldad y xij rechak chi tresajtakb'i Pablo laj jk'ab'ak y tijc'amtak chicb'i li cuartel pire ma' tib'ansaj c'ax re. \p \v 11 Y laj jcab' ak'ab' xwab'a' rib' Kakaj Jesús ri Kajawl chiwch Pablo chapca' li ichic' y xij re: Mi tzaak ach'ol, Pablo. Coj jcowil awanm. Nen mo xab'an chi jye'ic intaquil neri Jerusalén jilon tab'an chic chi jye'ic intaquil Roma, xche' re. \s1 Tijchomorsajtak jcamsaj Pablo \p \v 12 Laj jcab' k'ij xpetak nic'j rechak yak rijajl Israel, xijtak chiwch Kakaj Dios chi onque tib'an c'ax chib'ak, ta' tijtijtak wa ni ja' asta tina jcamsajtakna Pablo. \v 13 Raj wi' mas ca'winak (40) rib'ilak mak ri xchomorsantak chi trantak jilonli. \p \v 14 Y xe'tak riq'uilak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y riq'uilak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel y xijtak rechak: Oj xkab'iji' chiwch Kakaj Dios chi onque tib'an c'ax chikab' ta' nen tikatij asta tina kacamsajna Pablo. \v 15 Lajori atak pach yak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel taktak jb'ij re man jb'ab'alak juntir mak soldad chi tijc'amch Pablo neri chwek'. B'antak chapca' chawajak tatz'onajtak re Pablo pi utzil nen jmac. Y cuando man jb'ab'alak juntir mak soldad tijc'amch, oj tikachajaj li b'e. Cuando tikil tipetc, tikacamsaj, xche'tak. \p \v 16 Pero jun ric'lal ranab' Pablo xta nen xchomorsajtak chirij Pablo. Re xe' li cuartel lamas wi' Pablo y xij re nen xchomorsajtak chirij. \p \v 17 Xpe Pablo, xsiq'uij jun jb'ab'alak mak soldad y xij re: C'amb'i man c'ojol winak ri riq'ui ab'ab'alak jwi'l wi' nen raj tijb'ij re, xche' re. \p \v 18 Y man soldad li xc'amb'i man c'ojol winak riq'ui man jb'ab'alak juntir mak soldad y xij re: Man prex ri jb'ij Pablo xinjsiq'uij y xij chwe chi tanc'amch man c'ojol winak ri aac'l jwi'l wi' nen raj tijb'ij chawe, xche' re. \p \v 19 Xpe man jb'ab'alak juntir mak soldad, xchapb'i chi jk'ab' man c'ojol winak, xtosb'i rib'ak y xtz'onaj re: ¿Nen chawaj tab'ij chwe? xche' re. \p \v 20 Xpe man c'ojol winak, xij re: Nic'j rijajl Israel xchomorsajtaka' chi tijb'ijtak chawe chi tac'am chicb'i Pablo chiwchak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel chwek'. Y xijtak chi tijb'ijtak chawe chi ri'ke rajak tijtz'onajtak chic jca'mul re Pablo pi utzil nen jmac, pero ta' tz'et rechak. \v 21 Ma cojow ri tijb'ijtak chawe, jwi'l raj wi' mas ca'winak (40) jpachak xijtak chi tijchajajtak Pablo li b'e pire tijcamsajtak. Rechak xijtak chiwch Kakaj Dios chi onque tib'an c'ax chib'ak, ta' tijtijtak wa ni ja' asta tina jcamsajtakna Pablo. Y lajori ri'chak ulb'el jwi'lak nen tab'ij at rechak, xche' man c'ojol winak re man jb'ab'alak juntir mak soldad. \p \v 22 Ajruc're' xpe man jb'ab'alak juntir mak soldad li, xij re man c'ojol winak chi mi jyol chic re jono cristian ri xij re y xtakb'ic. \s1 Pablo titaksajb'i riq'ui Félix \p \v 23 Y man jb'ab'alak juntir mak soldad xsiq'uij quib' jb'ab'alak mak soldad, xij rechak: B'ijtak rechak quib' cient (200) chi soldad chi trantak jwa'x kelen rechak pire tib'etak Cesarea. Y b'ijtak rechak oxc'al lajuj (70) tib'etak chirij cwa'y y quib' cient (200) chic tib'etak pach jlansak. Tib'etak chi jjachic Pablo Cesarea lak'ab' lajori cuando titaw b'elejeb' (9) or. \v 24 B'ijtak rechak chi tijc'amtakb'i cwa'y pire tijquejajb'i Pablo y tijc'amtakb'i Pablo pi utzil pire tzi jwich titaw riq'ui Félix ri man jb'ab'al k'atb'itzij re Judea, xche' rechak. \p \v 25 Y man jb'ab'alak juntir mak soldad xtakb'i jun wuj chirijak mak soldad pire tib'e jye'tak re Félix ri tijb'ij jilonri: \p \v 26 In Claudio Lisias tantakb'i rutzil awch at Félix ri jb'ab'al k'atb'itzij ri sub'laj nim ak'ij. \v 27 Yak rijajl Israel xchaptak winak ri y ri'chak rajak tijcamsajtak, pero ximb'e in pach mak insoldad, xe' incole' jwi'l xinta chi aj Romi'n. \v 28 In chwaj twetemaj nen jmac chiwchak, jwi'li'li xinwab'a' chiwchak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \v 29 Ri'chak tantare' chi jwi'lke jpixb'ak rajak tijcamsajtak, pero ta' jmac pire ticamsaj o ticojsaj li cars. \v 30 Cuando xinta jtaquil chi yak nic'j rijajl Israel chomorsalchak jwi'lak chi tijcamsajtak, jwi'li'li xintakb'i aac'l y ximb'iji' rechak mak ri rajak roj tib'anowtak c'ax re chi tijb'ijtak chawe nen jmac chiwchak, xche'b'i li wuj. \p \v 31 Y mak soldad jilon xantak chapca' xijsaj rechak. Xc'amtakb'i Pablo lak'ab' asta Antípatris. \v 32 Laj jcab' k'ij, mak soldad ri b'esaltak chi rakanak xk'ajtak li cuartel y mak ri b'esaltak chirij cwa'y, xe'takna chirij Pablo asta Cesarea. \v 33 Cuando xtawtak Cesarea xjachtak man wuj laj jk'ab' man jb'ab'al k'atb'itzij re Judea y xjachtak Pablo laj jk'ab'. \p \v 34 Félix xril jwich man wuj y xtz'onaj re Pablo nen chi tilmit lal tipe'w. Cuando xta chi ji' tipe li jun tilmit re Cilicia, xij re: \v 35 Tineca' inta cuando tiyuktak mak ajtz'onaltak k'atb'itzij chawij, xche' re Pablo. \p Y xtak jye'ic lamas tran jk'atb'itzij Herodes Jcab' Agripa y xtak jchajajc. \c 24 \s1 Pablo tijcol rib' chiwch Félix \p \v 1 Pablo job' k'ij jtawic Cesarea, ajruc're' xtaw Ananías ri man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach nic'j yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel pach Tértulo jun ri tich'a'w chirij cristian pire tib'e ch'a'w chirijak chi jtz'onaj k'atb'itzij chirij Pablo. Xoctak riq'ui man jb'ab'al k'atb'itzij pire tijcojtak tzij chirij Pablo. \v 2 Cuando xc'amsajch Pablo, xpe Tértulo, xoc chi jcojic tzij chirij Pablo, xij re Félix jilonri: C'omo chawe kaj Félix ri sub'laj nim ak'ij. Awi'l at, lajori wi' utzil chikaxo'l. C'omo chawe re ano'j jwi'l sub'laj tzi b'anal laj katilmit awi'l. \v 3 Oj juntir ri ojpe lak juntir luwar sub'laj tikac'omowaj chawe re juntir li. \v 4 Y lajori ta' chwaj atimb'ay, tantz'onaj jun tok'ob' chawe, tata jcholajl kayolj ri chikaj tikab'ij chawe. \v 5 Xkata' man winak ri chapca' jun yajel, sub'laj c'ax tijin tran chi jtakchi'j juntir yak rijajl Israel lak juntir tilmit wich ulew y ri' re jun jb'ab'alak mak ri ticojowtak jun jalan c'utu'n ri ta' tzi, ri tib'ijsaj aj Nazaret rechak. \v 6 Y raj roj xtz'ilib'saj nimi richoch Kakaj Dios, jwi'li'li xkachap y oj chikaj roj xkab'ane' k'atb'itzij chirij chapca' tijb'ij kapixb'. \v 7 Pero xpe Lisias ri man jb'ab'alak juntir mak soldad, xcoj rib' y xcoj jchok'b' chi jmajic laj kak'b'. \v 8 Y xij chi mak ri ticojowtak tzij chirij rajwaxi' tina petakna aac'l. Y at lajori kaj Félix, tijna' tac'ot jchi' pire tata chi tz'eti' ri tijin tikab'ij chirij, xche' Tértulo. \p \v 9 Y yak rijajl Israel ri wi'tak cla' xijtak chi tz'eti' ri xij Tértulo. \p \v 10 Xpe man jb'ab'al k'atb'itzij, xan retal re Pablo pire tich'a'wc, ajruc're' Pablo xij: Nojel wanm tamb'ij jcholajl chawe ri colb'i wib' jwi'l wetami' chi ojrchak chatoc pire jb'ab'al k'atb'itzij re katilmit. \v 11 Y at tijna' tatz'onaj jtaquil chi kes tz'et in ajri' cab'lajuj (12) k'ij intawic Jerusalén chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \v 12 Pero mak ajcojoltak tzij chwij ta' ximb'e jte'tak li nimi richoch Kakaj Dios intijin chi yoloj riq'ui jono cristian, ni ta' intijin chi jmulb'aj jwich cristian pire tijb'it rib'ak chi ch'o'j, ni lak sinagog y ni li tilmit ximb'an jilonli. \p \v 13 Mak cristian ri, ta' ticwintak chi jb'ij chi tz'eti' mak ri tijb'ijtak chwij jwi'l ta' nen intijin chi jb'anic cuando xinjchaptak. \v 14 Pero ri' tanc'am jk'ab'al chawch chi tz'eti' in ri' tancoj jk'ij jDiosak kamam y tancoja' jtaquil nen mo ticolmaj cristian laj jk'ab' jmacak jwi'lke Kakaj Jesucristo. Ri' ri tijb'ijtak rechak chi ri' jun jalan c'utu'n ri ta' tzi. In tijin tancoj juntir ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios y ri tz'ib'al jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij. \v 15 Y niq'ui' jcub'arb' inch'ol chirij Kakaj Dios chapca' rechak, tancoja' chi Kakaj Dios tijc'astasaji' jwichak laj jcamnaklak yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios pach mak ri ta' suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios. \v 16 Jwi'li'li tike incwentij wib' chi jb'anic juntir kelen, ri' chwaj ta' etzltak no'j laj wanm chiwch Kakaj Dios y chiwchak juntir cristian. \p \v 17 In ximb'e wo'cotch quib' uxib' junab' b'ak jaljojtak tilmit. Y xink'aj chicch Jerusalén pire xyuk inye' sipan rechak yak inwinak ri wi' rajwax rechak y xinc'amch sipan pire xyuk inye' li nimi richoch Kakaj Dios pire tisujsaj re Kakaj Dios. \v 18 Cuando jorok imb'ana' lawi' ri rajwax tamb'an pire tanch'ajch'ob'ej wib' chiwch Kakaj Dios chapca' jc'utu'nak yak rijajl Israel, ta' mas cristian impach y ta' ni jun cristian intijin chi jtakchi'j. \p \v 19 Pero yak nic'j rijajl Israel ri xpetak Asia ri ximb'e ta'wtak cla', ri' rechak li rajwax tipetak neri pire tiyuk jb'ijtak chawe nen immac chiwchak ri quiek jwi'l rajak trantak c'ax chwe. \v 20 Wi ma' ji'ta'lonli yak ri wi'tak neri jb'ijtak wi wi' jono immac xta'saj cuando xinwa'x chiwchak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \v 21 Xike cuando xinwa'x chijxo'lak, pent jwi'l mas xinch'ejej chi jb'ijc chi rechak tijin tijtz'onajtak k'atb'itzij chwij jwi'lke tancoj chi tic'astasaji' jwichak camnakib' laj jcamnaklak, xche' Pablo re Félix. \p \v 22 Félix ta' xan k'atb'itzij chirij Pablo jwi'l retami' mas chirij jtaquil nen mo ticolmajtak cristian laj jk'ab' jmacak jwi'lke Kakaj Jesucristo, jwi'li'li xij: Petna Claudio Lisias ri man jb'ab'alak juntir mak soldad, tiyuk jb'ij jcholajl chwe nen jmac winak ri, ajruc're' tanchomorsaj nen tamb'an re, xche' rechak. \p \v 23 Félix xij re man jb'ab'alak mak soldad chi tina wa'xna Pablo li cars, pero xij re chi ta' chiqui' tijximtak y tijna' tib'e solaj o tib'e ye'saj kelen re jwi'lak yak richc'ulchi'. \p \v 24 Y xk'ax quib' uxib' k'ij, xtaw Félix pach rixokl ri jb'ij Drusila, anm li rijajli' Israel. Félix xtak jsiq'uij Pablo pire tib'ijsaj re pach rixokl nen mo ticub'ar jch'ol jun cristian chirij Kakaj Jesucristo. \v 25 Cuando Pablo xij re nen mo tran suc'ul ranm jun cristian chiwch Kakaj Dios y xij re chi rajwaxi' tijk'el rib' chi jb'anic lawi' raj re tran y xij re chi Kakaj Dios tina yuk rane'na jk'atb'itzij chib'ak juntir cristian la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak, Félix xtzaak jch'ol chi jtaic y xij re Pablo: Lajori jat, tz'akat tantak chic asiq'uij cuando jamalquin, xche' re. \p \v 26 Félix q'uilaj b'welt xtak jsiq'uij Pablo pire tiyolow riq'uil, pero re ri'ke raj tiye'saj pwak re jwi'l Pablo pire tijtakb'ic. \v 27 Jilonli xantak, xk'asintak quib' junab' y cuando Félix xel re jb'ab'al k'atb'itzij, xcan oc chic Porcio Festo pi jq'uexwach. Félix ri' raj tzi tiilsaj jwi'lak yak rijajl Israel, jwi'li'li xcan jye' Pablo li cars cuando xelb'ic. \c 25 \s1 Pablo wi' chiwch Festo \p \v 1 Festo uxib' k'ij jtawic Cesarea, xe' Jerusalén. \v 2 Cuando xtaw cla', mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel xpetak chi jcojic tzij chirij Pablo chiwch Festo. \v 3 Y xtz'onajtak tok'ob' re Festo chi tijtak jc'amic Pablo pire tipe Jerusalén. Pero rechak chomorsalchak jwi'lak chi wi xtaksajch Pablo cla', tijchajajtak li b'e pire tijcamsajtak. \p \v 4 Pero Festo xij rechak chi Pablo wi' li cars Cesarea y re chomorsalchak jwi'l chi pi quib' uxib' k'ijke tik'aj chic Cesarea. \v 5 Xij rechak: Lajori yak ri wi' rekle'nak chaxo'lak rajwaxi' tib'etak chwij Cesarea y wi wi' jmac winak li b'anal jwi'l, tib'e jb'ijtak chwe cla', xche' rechak. \p \v 6 Festo raj waxakib' (8) o lajuj (10) k'ij xwa'x Jerusalén, ajruc're' xk'aj chic Cesarea. Laj jcab' k'ij xcub'ar li man luwar lamas tib'an k'atb'itzij y xtak jsiq'uij Pablo. \v 7 Y cuando xocb'i Pablo li k'atb'itzij xpetak yak rijajl Israel ri xpetak Jerusalén, xsutajtak rij Pablo y xoctak chi jcojic tzij chirij. Tijb'ijtak chi b'anali' sub'laj c'ax jwi'l, pero ta' nen quiek la' ticwintak chi jc'utic chi tz'eti'n. \p \v 8 Pire colb'i rib' Pablo chiwchak, xij: In ta' xinmacun chirij jpixb'ak yak rijajl Israel y ta' nen b'anal inwi'l re nimi richoch Kakaj Dios y ta' ni jono immac b'anal inwi'l chiwch César, xche' Pablo re Festo. \p \v 9 Festo jwi'l ri' raj tzi tiilsaj jwi'lak yak rijajl Israel xtz'onaj re Pablo: ¿Chawajni' atb'e Jerusalén pire tib'e imb'ane' k'atb'itzij chawij cla'? xche' re. \p \v 10 Y Pablo xij re Festo: Pero lajori wini'ca' chiwch jun k'atb'itzij re Roma, rajwaxi' neri tib'an k'atb'itzij chwij wi kes tz'et wi' immac, pero at awetami' chi ta' nen b'anal inwi'l rechak yak rijajl Israel. \v 11 Pero wi kes tz'et wi' jono immac b'anal inwi'l ri quiek jwi'l incamsaj, in nojeli' wanm tanjach wib' pi camic. Pero wi mita' tz'et ri tijb'ijtak mak ri ticojowtak tzij chwij, ta' tijna' tib'an k'atb'itzij chwij. In tantz'onaj chi ri' man jb'ab'al k'atb'itzij re Roma tib'anow jk'atb'itzij chwij, xche' Pablo re Festo. \p \v 12 Xpe Festo, xtz'onaj jno'j rechak mak ajye'ltak jno'j y ajruc're' xij chic re Pablo: Jwi'l xatz'onaj chi tib'ansaj k'atb'itzij chawij jwi'l man jb'ab'al k'atb'itzij re Roma, lajori atb'e riq'uil, xche' Festo re Pablo. \s1 Festo tiyolow riq'ui man rey Agripa chirij Pablo \p \v 13 Cuando xe' quib' uxib' k'ij, man rey Herodes Jcab' Agripa pach Berenice xtawtak Cesarea chi jsolaj Festo. \v 14 Y quib' uxib' k'ij jwa'xicak cla', xpe Festo, xyol re man rey Agripa nen xan Pablo, xij re: Wi' jun winak canal prexil neri jwi'l Félix \v 15 y cuando ximpe Jerusalén xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel, xcojtak tzij chinwch chirij man prex li, ri' rajak tamb'an ink'atb'itzij chirij pire ticamsaj. \p \v 16 Pero in ximb'ij rechak chi jpixb'ak yak aj Roma ta' tijye' luwar ticamsaj jun cristian wi mita' tiilsaj nab'e wi tz'eti' jmac chapca' ri tib'ijsaj chirij jwi'lak mak ri ticojowtak tzij chirij y chiwchak juntir tiye'saj luwar re tijcol rib' chiwchak mak ajcojoltak tzij chirij. \v 17 Y jwi'li'li cuando xyuktak neri, laj jcab' k'ij xincub'ar li man luwar lamas tib'an k'atb'itzij y xintak jsiq'uij Pablo. \p \v 18 Cuando xpetak mak ri xcojowtak tzij chirij, ta' xinta' ni jono jmac chapca' jmac ri xinchomorsaj in. \v 19 Ri jmac ri xijtak, chirijke ri jcojoncak re jdiosak y chirijke jun winak ri jb'ij Jesús ri rechak tijb'ijtak chi xcami'n, pero Pablo tijb'ij chi yo'li'n. \v 20 Jwi'li'li in ta' tanta' nen tamb'an re, xike xintz'onaj re Pablo wi raj tib'e Jerusalén pire tib'e imb'ane' k'atb'itzij chirij cla', chirij juntir ri tib'ijsaj chirij. \v 21 Pero re xtz'onaj chi ri' man jb'ab'al k'atb'itzij re Roma tib'anow k'atb'itzij chirij, jwi'li'li in xintak chic jcojic li cars asta cuando tantakb'i aac'l, xche' Festo re Herodes Jcab' Agripa. \p \v 22 Y Agripa xij re Festo: In chwaj tanta nen tijb'ij winak li, xche' re. \p Festo xij chic re Agripa: Chwek' tata nen tijb'ij, xche' re. \s1 Pablo wi' chiwch Agripa \p \v 23 Laj jcab' k'ij xtawtak Herodes Jcab' Agripa pach Berenice cla', rechak sub'laj xcojsaj jk'ijak cuando xoctakb'i li k'atb'itzij pach mak jb'ab'alak mak soldad y mak ri mas cojol jk'ijak li tilmit. Xpe Festo, xtak jc'amic Pablo. \v 24 Ajruc're' Festo xij rechak: At Kaj rey Agripa y atak juntir ri watak kiq'uil neri, co' winak ri, ri tijb'ijtak juntir yak rijajl Israel ri tipetak Jerusalén pach yak ri wi'tak neri Cesarea chi wi' jmac y tich'ejejtak chi jb'ij chwe chi tantak jcamsajc. \v 25 Pero twil in ta' ni jono jmac pire ticamsaj y jwi'l ri' re xin chi tib'an k'atb'itzij chirij jwi'l man jb'ab'al k'atb'itzij re Roma, jwi'li'li xinchomorsaj chi tantakb'i Roma. \v 26 Jwi'l ta' tanta' nen tamb'an chi jtz'ib'aj man wuj pire tantakb'i riq'ui man jb'ab'al k'atb'itzij re Roma jwi'li'li xinc'am chicch chawchak atak juntir y chawch at kaj rey Agripa pire tatatak nen jmac y pire wi' nen tantz'ib'ajb'i li man wuj. \v 27 Ta' jcholajl twil tantakb'i jun cristian pire tib'an k'atb'itzij chirij cuando ta' na'l nen jmac ri tib'e li wuj, xche' Festo rechak. \c 26 \s1 Pablo tijcol rib' \p \v 1 Herodes Jcab' Agripa xij re Pablo: Tijna' tab'ij nen chawaj tab'ij pire colb'i ayb', xche' re. \p Pablo xb'it jk'ab' xoc chi yoloj y xij: \v 2 Kaj Agripa ri at rey, lajori sub'laj inqui'cot win chawch jwi'l wetami' chi tijna' inch'a'w chi jcolic wib' laj jk'ab' sub'laj tzij ri cojol chwij jwi'lak yak rijajl Israel. \v 3 Y wetami' chi at awetami' juntir mak jc'utu'nak y mak chomorsa'n ri ta' tijc'ul jwichak yak rijajl Israel y tantz'onaj tok'ob' chawe chi tata chi usil jcholajl inyolj. \p \v 4 Juntir yak rijajl Israel retamaki' nen mo inq'uiyicch. Y retamaki' nen ximb'an laj inc'aslemal cuando xinwa'x laj intilmit y cuando xinwa'x Jerusalén. \v 5 Y rechak retamaki'n y wi rajak, tijna' tijb'ijtak chawe chi tz'eti' ini' fariseo. Mak fariseo ri'taka' jun k'at ri sub'laj tioctak il chi jb'anic juntir ri tijb'ij kac'utu'n chirij Kakaj Dios. \v 6 Y lajori wa'lquin chawch pire tib'ansaj k'atb'itzij chwij jwi'l cub'ul inch'ol chirij juntir ri b'ilch jwi'l Kakaj Dios rechak kamam. \p \v 7 Yak cab'lajuj (12) k'at rijajl Israel tijin trulb'ejtak tib'an ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina ranna, jwi'li'li rechak mas tioctak il chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios chi lak'j chi lak'ab' chapca' in. In cub'uli' inch'ol chirij ri b'il jwi'l Kakaj Dios. Kaj rey Agripa, lajori tijin tijtz'onajtak k'atb'itzij yak rijajl Israel chwij jwi'lke tancoj juntir li. \v 8 In ta' wetam nen chac atak ta' tacojtak chi tic'astasaji' jwichak camnakib' laj jcamnaklak jwi'l Kakaj Dios, xche' rechak. \s1 Pablo tijb'ij nen mo xq'uex jno'j \p \v 9 Pablo xij chic re Herodes Jcab' Agripa: In ojr xinchomorsaj chi tamb'an c'ax rechak yak ajtakeltak re Kakaj Jesús aj Nazaret. \v 10 Y jilon ximb'an Jerusalén. Xye'saji' k'atb'itzij laj ink'b' jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pire tancojtak sub'laj ajtakeltak re Kakaj Jesucristo li cars y cuando ticamsajtak, ini' jun tzi twil. \v 11 Y q'uilaj b'welt ximb'an c'ax rechak, ri' chwaj tican jye'tak jcojic jk'ij Kakaj Jesús y tiyok'ontak chirij. Jilonli ximb'an lak juntir sinagog. Xe' imb'ane' c'ax rechak yak ri wi'tak lak jaljojtak tilmit. \v 12 Ri' li quiek jwi'l ximb'e Damasco, ye'lb'i k'atb'itzij laj ink'b' y takalquimb'i jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \p \v 13 Pero kaj rey Agripa, cuando b'esalquin li b'e, ri'chak xwil jun k'ak' re lecj, xrepajch rib' jk'ak'al chwij y chirijak yak ri b'esaltak chwij. Y man k'ak' li masna tikopopon chiwch k'ij. \v 14 Y oj juntir xojtzaak lak ulew jwi'l y xinta jun ch'a'wem ri xaanch li tzijb'al hebreo, xtz'onaj chwe: Saulo, Saulo, ¿nen chac chawaj tab'an c'ax chwe? At tijin tab'an c'ax ayb' awic'an chapca' tijin tak'osaj ab' wich xe' ja, xche' chwe. \p \v 15 Y in xintz'onaj re: ¿Nenc'u at li, Kaj? xinche'. \p Y re xij chic chwe: Ini' ri Jesús ri chawaj tab'an c'ax re. \v 16 B'iiten, wa'ren. In xinwab'a' wib' chawch jwi'l cha'lcat inwi'l pire atincoj pi intako'n y tab'ij chi tz'eti' ri nen mo ri xawil lajori y nen ri tina inc'utna chawch. \p \v 17 Atintakb'i riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel y riq'uilak yak rijajl Israel y atincola' laj jk'ab'ak cuando rajak trantak c'ax chawe. \p \v 18 Atintakb'i chijxo'lak pire tib'e ateb'a' b'ak' jwichak pire ma' tiwa'xtak li uku'mal pire tieltak chi sak y pire tieltak laj jk'ab' man jb'ab'al etzl y tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios. Y jilonli ticuysaji' jmacak y tiye'saji' utzil rechak pi jq'uexwach jun textament nic' pachak yak ri tosoltak pire Kakaj Dios wi ticub'ar jch'olak chwij, xche' Kakaj Jesús chwe. \p \v 19 Y jilonli ximb'an, kaj rey Agripa, xincojoni' chiwch Kakaj Jesús ri xinch'ab'ench lecj chapca' li ichic'. \p \v 20 Nab'e ximb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak yak cristian ri wi'tak Damasco y ajruc're' ximb'e Jerusalén y lak luwar re Judea y rechak yak ma' rijajl ta' Israel. Juntir rechak li ximb'ij rechak chi jq'uexe' jno'jak pire tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios y rane'tak utzil pire tic'utun chi xq'uexa' jno'jak. \v 21 Y jwi'li'li xinchapsaj jwi'lak yak rijajl Israel ri ta' jachem rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesucristo cuando xinwa'x li nimi richoch Kakaj Dios y rajak roj injcamsajtak. \v 22 Kakaj Dios xint'o'wch asta lajori y ta' xinquib'aj wanm chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak cristian, chi ji' rechak yak nimak jk'ijak pach yak ri ta' nimak jk'ijak tamb'ijwi'. Pero ni jun b'welt tanye' mas jb'a tzij, xike tamb'ij ri b'il jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij pach ri xij Moisés \v 23 chirij ri tib'ansaj re Kakaj Jesús ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y tina jtijna sub'laj c'ax, tina camsajna, pero tic'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. Ri' re tiesan chi sakil chiwchak yak rijajl Israel y chiwchak juntir yak ma' rijajl ta' Israel nen mo ticolmajtak laj jk'ab' jmacak, xche' Pablo re Agripa. \s1 Pablo tijb'ij re Agripa chi tijcoj Jyolj Kakaj Dios \p \v 24 Cuando xijmaj jwi'l Pablo jilonli pire colb'i rib', xpe Festo, sub'laj cow xch'ejejc, xij: ¡At Pablo, ati' ch'u'j! ¡Xatrana' ch'u'j jwi'l jtijoj ayb'! xche' re. \p \v 25 Y Pablo xij re: Ma' in ta' ch'u'j, kaj Festo. Tz'etel tz'eti' ri tijin tamb'ij chawechak y pi jcholajli'n, xche' re. \p \v 26 Y co' kakaj rey Agripa ri, re retami' juntir ri tijin tamb'ij chawechak, jwi'li'li in ta' titzaak inch'ol chi jb'ij chawechak chiwch, jwi'l wetami' chi re retami' jcholajl juntir ri tamb'ij, jwi'l ma' chi mukukil ta' xansaj. \v 27 Kaj rey Agripa, ¿ton acoja' ri xijtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr? In wetami' chi tacoja'n, xche' Pablo re man rey. \p \v 28 Xpe Agripa, xij re Pablo: Ri' chach'ol at laj orke atcwin chwij pire inoc pi ajtakel re Kakaj Jesucristo, xche' re. \p \v 29 Pablo xij chic: Wi lajori o nen or atoc pi ajtakel re Kakaj Jesucristo, in tantz'onaj re Kakaj Dios chi at pach juntir yak ri wi'tak neri ri tijin tijtatak inyolj tiniq'uib' awchak wiq'uil chi jtakej Kakaj Jesucristo. Pero in ta' chwaj atximsajtak la' caden chapca' xansaj chwe in, xche' Pablo re. \p \v 30 Ajruc're' xb'iit man rey Agripa y xwa'r pach Festo, Berenice y juntir mak ri cub'ultak cla'. \v 31 Xeltakb'ic, xtosb'i rib'ak chiwch Pablo xoctak chi jchomorsaj chirib'il rib'ak chirij ri xij Pablo rechak y xijtak: Winak li ta' ni jono jmac b'anal jwi'l. Ta' nen quiek jwi'l ticamsaj y tiwa'x li cars, xche'tak. \p \v 32 Agripa xij re Festo: Winak li tijna' titaksajb'i miti ri' re xtz'onin chi tib'ansaj k'atb'itzij chirij jwi'l César, xche'. \c 27 \s1 Pablo titaksajb'i Roma \p \v 1 Cuando xchomorsajtak, xojjtaktakb'i Italia y xjachtakb'i Pablo pach mak nic'j prexb' chic laj jk'ab' jun jb'ab'alak mak soldad re Roma ri tib'ijsaj Julio re. \v 2 Xojjawb'i li man barc Cesarea ri tipe Adramitio ri b'enam rechak lak luwar re Asia ri wi'tak chi' mar. Xojb'e xilj y b'esal Aristarco kiq'uil, re ji' tipe Tesalónica ri jun tilmit re Macedonia. \p \v 3 Laj jcab' k'ij xojtaw Sidón ri wi' chi' mar. Xpe Julio, xril c'ur jwich Pablo, xye' luwar re tib'e chi jsolajcak yak richc'ulchi' y xye' luwar tiye'saj kelen re jwi'lak yak richc'ulchi'. \v 4 Xojelb'i Sidón y cuando b'esalcoj b'a mar xpe sub'laj tew, ta' chiqui' xna' xojb'e suc'ul, jwi'li'li ji'chak xojk'ax laj jxuct Chipre ri wi' li mar lamas ta' mas jchok'b' tew. \v 5 Ajruc're' xojk'ax chiwch jun luwar re Cilicia ri wi' chi' mar y re Panfilia y jilonli xojtaw Mira ri wi' chi' mar ri jun tilmit re Licia. \p \v 6 Y man jb'ab'alak mak soldad xta' chicb'i jun barc cla' ri tipe Alejandría b'enam re Italia y xojk'asaj chicb'i xilj, xojb'ec. \v 7 Q'uilaj k'ij xojb'en chi usil b'a mar. Sub'laj c'ax xkatij chi k'axem chijc'ulel man tilmit Gnido ri wi' chi' mar. Y jwi'l aj tijini' jk'atic kawch jwi'l tew, jwi'li'li xojk'ax chiwch Creta ri wi' li mar. Y xojk'ax chijc'ulel Salmón ri jun luwar re Creta. \v 8 Sub'laj c'ax xkatij xojk'ax chiwch Creta, ajruc're' xojtaw li man luwar ri jb'ij Buenos Puertos ri wi' chijc'ulel Lasea ri jun luwar re Creta. \p \v 9 Q'uilaj k'ij xojb'aymaj y maschak c'ax b'enam b'a mar jwi'l tawem tran mak riq'uil jab' jwi'l xk'axi' man k'ij re ayun. Jwi'li'li Pablo xij rechak: \v 10 Atak kaj, twil in lajori maschak c'ax tikatijtak laj kab'e. In tamb'ij chi pent tib'e rane' c'ax man barc b'a mar. Y ma' xita'ke man barc tran c'ax, jilon rika'n y jilon oj pent ojb'e camok, xche' rechak. \p \v 11 Pero man jb'ab'alak mak soldad ta' xcojon chiwch Pablo, ri' mas xcojon chiwch man ajc'amal re man barc y chiwch man rajw man barc. \v 12 Y jwi'l li man luwar li, mas c'ax wa'xem la' mak riq'uil jab', jq'uiyalak xchomorsantak chi mas tzi tieltakb'i cla' y tib'etak Fenice ri jun tilmit re Creta ri wi' chi' mar ri tina'tun sudoeste y nordeste. \s1 Man nimlaj quiek'ek' tew b'a mar \p \v 13 Cuando xchol jun raquitz tew b'a mar ri tipe li sur, xchomorsajtak rechak chi tijna' tijtakej jb'eak. Xjawtak chicb'i li barc xe'tak, xk'axtak chijc'ulel chi' mar re Creta. \v 14 Quib' uxib' k'ij kab'ic cuando xpe jun nimlaj quiek'ek' tew ri tipe li nordeste tik'ax chib' Creta. Xojjtuc'b'i mas li mar. \v 15 Cuando xc'amsajb'i man barc jwi'l quiek'ek' tew, ta' chiqui' xna' xojb'e suc'ul lamas chikaj roj xojb'e'w. Xkaye'chak kib' pire xojc'amsajb'ic. \p \v 16 Xojk'ax chirij jun ra luwar ri wi' li mar ri jb'ij Cauda. Cla' ta' mas tijub'ub' tew y sub'laj c'ax xkatij chi jawsaj li barc man nuch' barc re colb'i ib'. \v 17 Y cuando xantaj jawsaj man nuch' barc li barc, tzi jximic man nuch' barc xantak la' colob' jwi'l pent tran c'ax wi tituc'saj jwi'l tew lak saneb' ri jb'ij Sirte. Jwi'l xtzaak jch'olak, xkesajtak man nimlaj itz'ik ri cojol chib' man barc ri tiub'ej jwi'l tew pire tib'en man barc. Jilonli xye'tak luwar tic'amsajb'i man barc jwi'l tew lamas raj tijc'amb'ic. \p \v 18 Y laj jcab' k'ij xriltak chi man quiek'ek' tew tijin jpetic mas jchok'b' b'a mar, xoctak chi jt'ojic mak rika'n man barc li mar. \v 19 Y laj jrox k'ij ruc' jk'ab'ak xcan jt'oje'tak chic li mar mak kelen ri tichocon li barc. \v 20 Y q'uilaj k'ij ta' xkil jwich k'ij ni ch'umil y sub'laj quiek'ek' tew tijin. Oj xkachomorsaj laj kanm chi ta' chiqui' ojyo'rc. \p \v 21 Q'uilaj k'ijchak ta' tijil wa jwi'lak mak cristian li, xpe Pablo, xwa'r chijxo'lak y xij rechak: Atak kaj, ri' mas tzi witi chawajaktaj ri ximb'ij chawechak, miti xojelch Creta ta' roj xkatij c'ax y ta' roj xkat'ojb'i mak kelen li mar. \v 22 Pero lajori coj jcowil awanmak, ta' ni jono chike ticamc, xike man barc tran c'ax. \v 23 Lak'ab' mir xwab'a' rib' jun anjl chinwch takalch jwi'l Kakaj Dios ri quiek laj jk'ab' win y tamb'an nen raj tamb'an. \v 24 Y anjl li xij chwe: Mi tzaak ach'ol Pablo, atna tawna riq'ui man César. Y awi'lke at Kakaj Dios tijcola' juntir yak ri b'esaltak aac'l li barc, xche' anjl chwe. \p \v 25 Y lajori atak kaj, mi tzaak ach'olak, coj jcowil awanmak jwi'l in cub'uli' inch'ol chirij Kakaj Dios y wetami' chi trana' chapca' xijsaj chwe jwi'l anjl. \v 26 Pero ojna c'amsajnab'i jwi'l quiek'ek' tew li jono luwar ri wi' li mar, xche' Pablo rechak. \p \v 27 Jorok k'axi' cajlajuj (14) k'ij kab'ic b'a mar, xc'amsajb'i man barc jwi'l tew li mar ri jb'ij Adriático. Xc'amsajb'i man barc jwi'l tew lamas raj tijc'amb'ic. Cuando xtaw nic'aj ak'ab' mak ajchacb' li man barc xric'ajtak chi ta' chiqui' naj wi'tak b'a ulew. \v 28 Xpajtak nen jnajtil jkejeb' man ja', xriltak junwinak wuklajuj (37) metro jkejeb'. Cuando xjutuntak chicb'i junquitz, xpajtak chic junwinak wukub' (27) metrochak jkejeb'. \v 29 Y jwi'l jtzakic jch'olak wi tib'e jk'osaj rib' man barc wi'chak ab'aj ri wi' chi' mar, jwi'li'li xt'ojtakb'i quejab' al laj ch'i'ch' li mar ri ximil chirij man barc pire tiwa'r man barc. Y rechak rajti ranmak tisakarsanc. \p \v 30 Pero mak ajchacb' li man barc xchomorsajtak chi tieltakb'ic y tican jye'tak man barc. Xresajtak man nuch' barc re colb'i ib' li man barc, xoctak chi jkesaj b'a ja'. Xantak chapca' jximic trantak chiwch man barc mak al laj ch'i'ch' ri tiwab'an re man barc, pero ta' tz'et. \v 31 Cuando Pablo xril chi jilonli, xij re man jb'ab'alak mak soldad y rechak mak soldad: Wi mita' tiwa'xtak yak nic'j li, li barc ta' atcolmajtak, xche' rechak. \p \v 32 Ajruc're' xpetak mak soldad xk'atztak mak ximb'ire man nuch' barc re colb'i ib' pire titzaakb'i li ja'. \p \v 33 Cuando xsakarsanc, xpe Pablo, xij rechak juntir chi tiwi'ntak y xij rechak: Xana' cajlajuj (14) k'ij ta' wa tijil awi'lak chi rulb'ej nen tikata'w. \v 34 Lajori tantz'onaj tok'ob' chawechak chi atwi'ntak. Rajwaxi' atwi'ntak pire atyo'rtak. Mi tzaak ach'olak, ta' ni jun ra b'ak' jwich rusumal áb'ak tican tzakok, xche' Pablo rechak. \p \v 35 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Pablo, xc'am jun cuxlanwa y xc'omowaj re Kakaj Dios chiwchak juntir cristian, ajruc're' xq'uer y xoc chi jtijic. \v 36 Juntir rib'ilak xcowin ranmak y xoctak chi jtijic jwaak. \p \v 37 Juntir kib'il ri b'esalcoj li barc oji' quib' cient riq'ui oxc'al wuklajuj (267) chi cristian. \v 38 Y xwi'ntak asta xnojtak. Cuando xcolajtak, rechak ri' rajak tik'ob' rika'n man barc, xcan jt'oje'tak man trig li mar. \s1 Tikej man barc ralaj mar \p \v 39 Y cuando xsakarsanc, mak ajchacb' li barc ta' tijch'ob'tak lamas wi'takwi'. Pero xriltak jun luwar ri lamas tiq'uilke ja'. Rechak xchomorsajtak pent tijna' tijwab'a'tak man barc cla'. \v 40 Xpetak, xk'atztak lamas ximil mak al laj ch'i'ch' ri tiwab'an re man barc, xcan jt'oje'tak li mar y xquirtak man ximb'ire mak timón re man barc y xcojtak man nimlaj itz'ik chib' man barc pire tituc'sajtakb'i jwi'l tew lamas rajak titawtak chi' mar. \p \v 41 Cuando tawem tran man barc chi' mar, xtz'oc rib' man jtzam li saneb' ralaj ja' y ta' chiqui' nen tisilib'san re y man chirij xchol tik'ipmaj jwi'l jchok'b' mak retumb re mar ri tiyuk jk'osaj rib' chiwch. \v 42 Y mak soldad xchomorsajtak chi tijcamsajtak mak prexb' pire ma' tijt'ojb'i rib'ak b'a ja' y tielmajtakb'ic. \v 43 Pero man jb'ab'alak mak soldad jwi'l ri' raj tijcol Pablo, ta' xye' luwar rechak mak jsoldad tijcamsajtak mak prexb'. Jwi'li'li xij rechak mak ri retamak tiitintak li ja' tijna' tijt'ojb'i rib'ak li ja' y tieltakb'i asta chi' mar. \v 44 Y xij rechak mak nic'j ri ta' retamak tiitintak li ja', tib'etak chib' mak tz'alam y chib' mak q'uere'ltak che' re man barc pire titawtak chi' mar. Y jilonli xcolmajtak, xtawtak juntir rib'ilak chi' mar. \c 28 \s1 Pablo titaw Malta \p \v 1 Cuando jorok ojcolmaji'b'i li ja', ajruc're' xkata jtaquil chi man luwar li ri wi' li mar ri jb'ij Malta. \v 2 Y mak cristian re man luwar li, jor tzi kac'ulic xantak oj juntir y jwi'l tijini' jab' y sub'laj sic tew, xcojtak jun nimlaj k'ak' y xijtak chike chi tib'e kamik'e' kib' riq'uilak. \p \v 3 Y Pablo xmol jun k'alu'n si', tijin tijye' li k'ak' cuando xelch jun cumatz li k'ak' ri ticamsanc. Man cumatz xelmajch jwi'l jc'atol k'ak' y xnac'aj rib' la' jk'ab' Pablo chi jti'ic. \v 4 Y mak cristian re man luwar li, cuando xriltak chi nac'alchak man cumatz la' jk'ab' Pablo, xoctak chi jb'ij chirib'il rib'ak: Man winak ri, ajcamsanli'n. Xcolmajch laj jk'ab' c'ax li mar, pero jwi'l jmac ta' tiye'saj luwar re tiyo'rc, xche'tak. \p \v 5 Pero Pablo xtotoj jk'ab' b'a k'ak', man cumatz xtzaak li k'ak' y ta' xc'axc'ob' lamas xti'saj re jwi'l man cumatz. \v 6 Rechak chajalchak jwi'lak nen or tisipoj lamas xti'saj re Pablo o nen or titzaak lak ulew cuando tipe jcamic. Sub'laj naj xchajajtak, pero cuando xriltak chi ta' nen xta' Pablo, xsaach jch'olak chi rilic, xoctak chi jb'ij chirib'il rib'ak chi Pablo jun diosi'n. \p \v 7 Y chijc'ulel lamas xojtaw, wi' rulew Publio ri man jb'ab'alak mak cristian ri wi'tak la' man luwar li. Re sub'laj tzi kac'ulic xan y jor tzi kalok'aj xan la' mak uxib' k'ij ri xkab'an kaposad riq'uil. \v 8 Y jkaj Publio yaji'n, kesal laj jsoc jwi'l k'ak' chirij y centeriy re. Pablo xe' rile' y xch'a'w riq'ui Kakaj Dios chirij. Ajruc're' xye' jk'ab' laj jb'a y jilonli xtzib'c. \p \v 9 Cuando xtatak mak cristian ri wi'tak li man luwar li chi xtzib'saji' winak li jwi'l Pablo, xpetak juntir ri yajtak riq'ui Pablo y re xtzib'sajtaka'n. \v 10 Jilonli rechak sub'laj tichak qui'cottak chikij y sub'laj kelen ke xsipajtak. Y cuando xojjaw chicb'i li barc xojb'ec, xye'tak juntir kelen ke ri rajwax chike laj kab'e. \s1 Pablo titaw Roma \p \v 11 Uxib' ic' xkab'an li man luwar ri wi' li mar ri jb'ij Malta. Ajruc're' xojel chicb'i cla'. Xojb'e xilj jun barc chic re Alejandría ri xe' wa'xok li man luwar li la' mak riq'uil jab'. Y chiwch man barc li b'anal richb'al mak dios cwach ri jb'ijak Cástor y Pólux. \v 12 Ajruc're' xojtaw Siracusa ri wi' chi' mar y xojwa'x uxib' k'ij cla'. \v 13 Ajruc're' xojel chicb'i cla' li barc xojtaw Regio ri wi' chi' mar. Y laj jcab' k'ij xpe jun nimlaj tew li sur, sub'laj tijub'ub'c y laj jcab' k'ij chic xojtaw Puteoli ri wi' chi' mar. \v 14 Y cla' xe' kate' nic'j ajtakeltak re Kakaj Jesucristo y xijtak chike chi ojwa'x wukub' (7) k'ij riq'uilak. Y jilonli xkab'an laj juntir kab'e asta xojtaw Roma. \p \v 15 Y yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo ri wi'tak Roma xtatak jtaquil chi b'esalcoji' lak b'e, xpetak chi kac'ulic. Ji' xojyuk jc'ule'tak la' man luwar ri jb'ij Foro de Apio y nic'j chic ji' xojyuk jc'ule'tak la' jun luwar ri jb'ij Tres Tabernas. Cuando xril Pablo chi xojyuk c'ulsajok, xc'omowaj re Kakaj Dios y xyuk mas jcowil ranm. \v 16 Y cuando xojtaw Roma, xye'saj luwar re Pablo xcan ric'an li jun ja y xike jun soldad tichajin re. \s1 Pablo tijb'ij Jyolj Kakaj Dios Roma \p \v 17 Pablo uxib' k'ij jtawic Roma, xtak jsiq'uij mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ri wi'tak cla'. Cuando mulb'emchak rib'ak juntir, xij rechak: Atak inwinak, in ta' nen b'anal inwi'l chirijak yak rijajl Israel ni chirij jc'utu'nak kamam. Pero cuando win Jerusalén, xpetak yak rijajl Israel, xinjchaptak y ximb'e jache'tak laj jk'ab'ak mak k'atb'itzij re Roma. \v 18 Mak k'atb'itzij re Roma xc'ottak ínchi' y cuando xriltak chi ta' xta'tak jono immac pire incamsaj, rechak rajak roj xinjtake'tak. \p \v 19 Pero yak rijajl Israel ta' xye'tak luwar xintaksaj, jwi'li'li ximb'ij chi tran jk'atb'itzij César chwij. Pero ma' jwi'l ta' chwaj tancoj tzij chirijak yak rijajl Israel ri inwinak, jilonli ximb'ij. \v 20 Y jwi'li'li xintak asiq'uijcak pire twil awchak y pire inyolow aac'lak. Chwaj tamb'ij chawechak chi in ximilquin la' caden, pero jwi'lke cub'ul inch'ol chirij ri ajcolonl ri tijin trulb'ejtak juntir yak rijajl Israel, xche' Pablo. \p \v 21 Rechak xijtak re Pablo: Oj ni jono wuj c'ulan kawi'l chawij ri tipe Judea y ni jono rechak kawinak, yolowinak chike chi ta' tzi tijin tab'an. \v 22 Oj ketami' chi lak juntir luwar masi' jcontrak yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo. Jwi'li'li oj chikaj tikata nen tab'ij at chirijak, xche'tak re Pablo mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ri wi'tak Roma. \p \v 23 Y rechak xcha'tak jun k'ij chic pire tijmol rib'ak. La' man k'ij li sub'laj cristian xmol rib'ak la ja lamas wi' Pablo chi jtaic jyolj. Pablo xchol jtijoj cristian ak'ab' asta xb'esan k'ij chi jb'ij rechak nen tran Kakaj Dios chi takon chib'ak juntir cristian ri raj tijcojtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo. Y xij rechak lamas tijb'ijwi' Jpixb' Kakaj Dios pach lak wuj ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij chirij Kakaj Jesús. \v 24 Nic'j xcoja'taka' nen xij Pablo, pero nic'j chic ta' xcojtak. \p \v 25 Jwi'l ta' nic' jwichak juntir rib'ilak, xcholtak b'enam y pi q'uisb'i jyolj Pablo xij rechak: Tz'etel tz'eti' ri xij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios re Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij cuando xij jilonri: \q1 \v 26 Jat, b'ijta rechak yak rijajl Israel chi rechak titontaka'n, pero ta' tijtatak jcholajl. \q1 Tina'tuntaka'n, pero ta' tijmajtak jcholajl nen tijin triltak. \q1 \v 27 Jwi'l mak cristian li pur ab'aj ranmak, nic riq'uil tz'apili' jxicnak y nic' riquil tz'apili' b'ak' jwichak. \q1 Ta' triltak jcholajl nen tic'utsaj chiwchak y ta' tijtatak jcholajl nen tib'ijsaj rechak. \q1 Jilonli ta' tijq'uex jno'jak pire tancuy jmacak, xche' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios re Isaías. \p \v 28 Lajori chwaj tawetemajtak chi Kakaj Dios xtakch Kakaj Jesucristo chi resaj cristian laj jk'ab' jmacak. Lajori titawi' jtaquil riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel nen mo ticolmajtak laj jk'ab' jmacak y rechak tijtataka'n, xche' Pablo rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \p \v 29 Y cuando xijmaj jilonli jwi'l Pablo, mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xe'tak. Xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak nen mo tielwi' ri xij Pablo rechak. \p \v 30 Pablo xwa'x quib' junab' li jun ja ri xkej y cla' xc'ulwi' yak cristian nen rajak xtawtak riq'uil. \v 31 Y wi' jcowil ranm xij rechak nen tran Kakaj Dios chi takon chib'ak juntir cristian y xij rechak nen xan Kakaj Jesucristo ri Kajawl. Y ta' chiqui' nen jonok xcoj rib' chi jk'atic jwich jyolj Pablo.