\id ROM - Usarufa 
\h Arómani 
\toc1 Arómani  Îtun anaaé kéwaraa-yubaq Arómubaq Póroma agatáiye. 
\toc2 Arómani 
\mt1 Arómani  
\mt2 Îtun anaaé kéwaraa-yubaq Arómubaq Póroma agatáiye.  
\c 1  
\s1 Póroni mayaígón áaimma  
\p
\v 1 kemá Póro mayaí-nákómá Îtu Káríqtoni mayaírá Áánûqtuma aúyatikarena tááyaraitaq min-áúbá-wánnáámá agatáune. kemá Póroma Áánûqtuni íráqô-kataama tin-áímmá timá tímikaune.  
\v 2 Áánûqtuni amuné-wáyúkábí wení aúba-wannaabi naayóbáqá mimórá-íráqó-kátáámá Áánûqtuma akoqnáá umá tiráiye.  
\v 3 maamin-íráqó-kátáámá Áánûqtuni áanikoqtabama wáqe-uraitana Tébitin-annabike pááq uráiye. maa-márábi-káyúkáúrámmá pááq uráimanibo Áánûqtuni Aokaq-Áágógáráq Áánuqtun áanikoma máqe-uraiye.  
\v 4 áanikoni akoqnáágaraq imaamugáráqá yirááténa pukáapike kímora itó-umakaraiye.  
\v 5 kemá Póroma Îtumma tirummá kámunana Áánûqtu wení mayáimá kétimitaq Îtumma wekáq kémaiyaune. waayúkama máqte-marabake Îtumma yirummá kámeta anaaé kéwaraaqtaba Áánûqtuni íráqô-kataama kemá timá yimunaiq umá  
\v 6 keráwáqá Arómuq-marupaq máa-yuma Áánûqtu tááyaraimma Îtu Káríqtonamoe.   
\p
\v 7 keráwáqá Árómuq-marupaq máa-yuma keráwáqtábá tááyaraitaq Áánûqtun-aama wáráa-kayukama kemá keráwáqtôpaq kágayaune. Áánûqtumma ákái-kayukao, Áánûqtuma ketibotáámá ketááí uyátárai-naqa Îtu Káríqtogaraq yenamáa yenákátí íráqô-qtataakaraq yeqtí kaayoné-yátáákáráq keráwákáq paá waíno.   
\s1 Póroma amuqá maréna nunamummá tiráiye.  
\p
\v 8 áqnáabaq ketí Áánûqtuqtabama Îtu Káríqton áwîkaq timuqá kémarakaune. maragáráq-maragaraq-wayukama keráwáqtí itaí-yátááqtábámá ítama ánataqtukaapoaq keráwáqtábámá timuqá kématikaune.  
\v 9 nunamupí maamin-áímmá túnnama Áánûqtuma wenamáárîq ítaraimma árain-aine. Áánûqtuni íráqô-kataama tirukakékáráq kétimaiyimeq weqtábá kéune. wení íráqô-kataama wenáanikoqtabama wáiye. Áánûqtuma ítaraiye máqte-tupaama keráwáqtábá nunamupí kétune.  
\v 10 aati-aatimá nunamupí Áánûqtumma ítáanana akáinanama ketí aammá awíqtikainaq yayamá keráwáqtôpaq yenúne. ayáqtááq-kanaama yénáae téq uráune.   
\p
\v 11 miráitaq keráwáqtábámá ôriq umá kemá kétikaitaq timónanaq kéune. miráinaq kemá yaímma-yataaqa timénáá kéune. Áánûqtuni íráqô-qtataaqa keráwáqtê keqtirupi wamá akoqnáá íkáae téq kéyune.  
\v 12 minnâ Áánûqtukaq aati-aatimá túyánámmá itáíq-itaiq í-yátááqá keráwáqá tíwáqnaa kéinana keráwáqtí itaí-yátáákómá kemmá tíwáqnaa kéinama itáíq-itaiq í-yátááqá keráwáqtôpaq akoqnáá kéena ketíyápiqtaa akoqnáá íkáae téq kéyune.   
\p
\v 13 ketúnabaro, keráwáqá maamin-áímmá ítama arútáaro. netuqyaa-túpáámá kemá túyánámmá kéitaune, keráwáqá óq-wayukama Yéqtaaeo-wayukama Îtu Káríqtonopaq yíwíqme yénáae téq kéyune. miráimanibo máqte-tupaama yaímma-yataakoma kemmá yáqtoraitaq paá kémaune.  
\v 14 máqte-marabaq-wayukama watáama Îtuqtaba ketí aqtábááma wáiye. minnâ márûkaq-wayukagaraq karaanóbáq-wáyúkágáráq aamá ítaraa-kayukagaraq íma ítaraa-kayukagaraq mi-kátáámá yemmá timá-yimenune.  
\v 15 miráimanibo ketíyakoma iyánáaq kéitaq keráwáqá Arómuq-marupaqa íráqô-kataama timá-timenaae téq kéune.   
\s1 íráqô-kataama Áánûqtuni akoqnááe.  
\p
\v 16 miráimanibo Áánûqtuni íráqô-kataayaba kemá tigaemá íkéune. íráqô-kataayaba nôraq inábiyo? minnâ Áánûqtuni íráqô-kataama wení akoqnááma wáipoana máqte-kayukama kanaaráq mamá atóbamayikaniye. áqnáabaqa Ítíráaeo-wayukama anaaékaq Yéqtaaeo-wayukama maamin-íráqó-kátáánápó atóbamayikaniye.  
\v 17 miráinana Áánûqtuni íráqô-kataagaraq waayúkagoni arupú-aaimma abarokáq pááq kéiye. waayúkagoni áaimma arupú umá minnáyataba yúyánámmá itáíq-itaiq umá yabíqme kéuyoe. Áánûqtuni aúba-wannaabi miráuma kétiye: “móra-nakoma Áánûqtuqtaba aúyánámmá itáíq-itaiq umá yabíqme uwínanama matúq-matuq umá mái-yataaqa Áánûqtu amíniye.” téna kétiye.   
\s1 waayúkaurakoni agaemá  
\p
\v 18 maa-káyúkámá Áánûqtuma yinaaéma kéumamepoana Áánûqtuni áyámma wení márûpake kégumiye. kebó-yátááqá tarôq kéo-kayukama yeqtí kúmiqtababoana Áánûqtuni áraín-aimma yayamá pááq íkeiye.  
\v 19 Áánûqtuni máqten-aaimma íma aúpáq wáiye. miráipoana Áánûqtu yemmá yiráátiraiye.  
\v 20 Áánûqtumma ketáámá kanaaráq íma aónanunataamanibo wemá tarôq urái-qtataaqnapo kanaaráq káonaunatae. maa-márámá pááq urái-kanaarake wení watúq-watuq umá wái-akoqnaama kanaaráq káonaunatae. miráínata yeqtí kúmiq-yataaqa íma aúpáq yuwéta maará tínoe “ketáá íaonaraunatae” ítinoe.  
\v 21 Áánûqtuqtaba ítaretamanibo wení áwîkaqa íma yaaguyabéta wekáq “tíkáiye” ítiraae.  
\v 22 “itaí-wáyúkámá máunatae” téta tiráámanibo yeráwáqá áá íma ítaraa-kayukama yayamá máqe-uraae.  
\v 23 matúq-matuq umá mái-Aanuqtuma yiwikáqtuwetamanibo wenamí-kanamin umá waayúka-amakaraq waíwaakon-amakaraq áwáábiq-wakoni-amakaraq yekáq iraayutáúmá mamá téta uyátá-maqma “íráqô-qtataare” téta yúyánápí tirááe.   
\p
\v 24 áá íma ítaraa-kayukama pááq kéopoana Áánûqtuma iyúwáitata yenamáárîq yetáaimma kéwaraae. yeráwáqtí yikáí-yátáákó yabititata kebó-yátááqá tarôq urááe. yúnapogaraq kebó-yátááríqá urááe.  
\v 25 yaímma-wayukama miráitata Áánûqtuni árain-aimma wenamí-kenamin umá kaaqaari-áímmá wakááe. mi-qtátááqá Áánûqtu tarôq uráiqtataakaq yiraayutáúmá amá yetíwîqa múte yaútaamanibo tarôq urái-nakon áwîqa ímiye. ááqibo Áánûqtuma wenáwîqa múte yaúma watúq-watuq umá waímo. áraimma waíno.   
\p
\v 26 otaa-qtátáárîq oqtábábóana Áánûqtu iyuwáitata yenamáárîq kéweta yetúnapo yigae-yátááqá mamá pááq urááe. miráitataa aaragógáráq aaraukáq-ááímmá íma wakááe. paá yetúraqa íarutainama kéwaraae.  
\v 27 mimóráíq umá waamá aaraukáq-ááímmá paábaq mamá kéyuwaamanibo káqo-waqtaba kéyikaiqtataboata yirunóbáqá iráráá karáiye. yigae-yátááqá káqowa-kaqowamma mamá paá urááe. miráipoata yetúnobaqa ókon-okomma táí-ummaa-yataaqa pááq íno-waigoni ápêqa yeqtí kúmiq-yataakoqtabama wáqe-uraiye.   
\p
\v 28 miráimanibo Áánûqtuni aúyánámmá yeráwáqá íma yáqtóráawana Áánûqtuma iyúwáitata yetúyánápíké waqmá kéitaae. kebó-yátááríqo kéomma kéqoke-kaqoke-kebo-yataaqa tarôq kéoe.  
\v 29 waátâ-aaimma aráágayan-aaimma táí-aaimma iyáábúq-aaimma aweké-ááímmá ááíqa í-ááímmá komarummá í-ááímmá waayúkayaba ítama táíq í-ááímmá ógikaae. anaaépaq-aimma tí-ááímmá  
\v 30 waayáímmá tí-ááímmá Áánûqtuqtaba íyámma umákai-yataaqa aamá aratéta yeqtúma mamé uí-yátááqá yeqtí yúyánápíké aúgemma otaa-qtátááqá mirán-ááímmá ógikaae. anóbon-aama kárate.  
\v 31 áá íma itaí-wáyúkáá yeqtí anóna-anon-aimma arátaae. waayúkayataba íyaqa íkeyimeta kaayoné-yátááqá íyimikaae.  
\v 32 Áánûqtuni ámáan-aiko téna: “máqtemma mirán-ákáq maíyanama puí-yátááqá yeqtí ápêqa waíye.” mirá téta ítaraae. yeráwáqá móragaraq miráute kéuyeta máqte-kayukama miráute kéuyeta waraí-yátááqtábá kéyikaiye.   
\c 2  
\s1 Áánûqtuni yainaí-yátááqá kanaa kéiye.  
\p
\v 1 ketí aanábô, óq-wayukama kéyainaao? móra-nakoma wení kúmiq-yataaqa íma aúpáq yuwániye. óq-wayukati yenáánamanibo yemô oníq umá emá móraiq kée miráuma enamáárîq yawááq kéone.  
\v 2 Áánûqtu óq-wayukama náayubi maamirá-qtátáárîq o-káyúkámá yáínáimma ketáá káounaunatae. wemá kanaa kéiye.  
\v 3 ááqibo ketí aanábô, óq-wayukama yaináánaiq umá móraiq umá emá enamáárîq kéyainaane. “Áánûqtuni yawááq-iyataapike kótanune” téq enaúyánápímmá kéteno?  
\v 4 aqá Áánûqtuni paru-yátáákómá waayúkama íma iyuwaí-yátááqá waayúkayataba yaákarena awé-í-yátááqá enaúyánápímmá pááqya-qtataariq kéteno? enáaimma waéqma tinanamá Áánûqtu wení kaayoné-yátááqá emmá kanaaráq uíniye.  
\v 5 enaákoma akoqnáá umá óqtakaa umágitaa enáimma íma mamá kéwairaane. ení yainaí-yátááqá anókariq kéinana mi-túpááyábá Áánûqtuni áyámma í-yátáákáráq yainaí-í-yátáákáráq pááq ínaama ení yainaí-yátááqá íbêqa anókariq kéone.  
\v 6 máqte-kayukama aókáq-aokaq máqte-qtataariq kéoqtaba Áánûqtuma yeqtí ápêqa yimíniye.  
\v 7 yaímma-wayukama tágama-yataakaraq yíwîqa uí-yátáákáráq paá matúq-matuq umá mái-yataakaraq abáá-umae kéuyeta íráqô-qtataariq kéopoana yemmá matúq-matuq umá maí-yataaqa Áánûqtu yimíniye.  
\v 8 yaímma-wayukama yenamáárîq yetábá yúyánámmá itéta kateko-ámmá ibáq kéyuwaapoata yemmá Ááûqtuma moyáqá yéna áyámma umá nommá atíqtuwainikaa umá ayáuyikaniye.  
\v 9 máqte-kayukama waátâ-yataariq uráiyanama áqnáabaq Ítíráaeo-wayukama mámikaqa Yéqtaaeo-wayukama yemmá yú-tikaraq yíkaraq mayánoe.  
\v 10 ááqibo máqtemma arupú-amma waráiyanama áqnáabaq Ítíráaeo-wayukama mámikaqa Yéqtaaeo-wayukama yemmá tágama-yataakaraq yíwîqa anómma uí-yátáákáráq kaayoné-yátáákáráq Áánûqtu yimíniye.  
\v 11 máqte-kayukama Áánûqtu mimoráíq umá yainániye.   
\p
\v 12 Mótetini ámáama Yéqtaaeo-wayukama íma yímikaiye. ámáan-aimma íma matéta yemá kúmiq-yataaqa umáe kéuyeta yeráwáqá puínoe. Mótetini ámáama Ítíráaeo-wayukama yímikaimma kúmiq-yataariq umáe kéuiyanama ámáan-ainapo yainániye.  
\v 13 ámáan-aimma paá kéiteta Áánûqtuma “íráqô-kayukae” téna íkétimanibo ámáan-aimma waráiyanama Áánûqtun-aurakaq íráqô-kayukama mamá aúqyikaniye.  
\v 14 Yéqtaaeo-wayukama ámáan-aimma Móteti íma yímikaimanibo yeqtí yúyánápíké téta yaímma-taoqa Ítíráaeo-wayukati ámáan-aimma wakááe. miráitata yenamáárîq yeqtí ámáan-aikaq mááe.  
\v 15 Ítíráaeo-wayukati ámáan-aimma wakáapoata árain-aimma yirááténa yirupi aúba-wannaaraa agamá kémaraiye. yaímma-taoqa yúyánákómá yeqtí kúmiq-yataakoma yeqtúbi kémaraitana káqo-taoqa yúyánákómá kanaaráq kéumayikaiye.  
\v 16 Áánûqtuni íráqô-kataayaba kemá abarokáq kétunama miráuma maami-túpáámá Áánûqtu Îtu Káríqtoni óyaupike máqte-kayukati aúpáq-yááímmá mamá yainániye.   
\s1 Ítíráaeo-wayukaraq ámáan-aikaraq  
\p
\v 17 emánô? kemmá Ítíráaeo-naqune té kétima-timene. Ítíráaeo-wayukati ámáan-aimma aúyánápí kéwarema Ítíráaeo-nakoma máiye. emá Áánûqtuqtabama weganoq-kanoq-áímmá abarokáq kétene.  
\v 18 Áánûqtuma mirá-uwo ti-qtátááqá emá ítaraane. ámáan-aimma yoráuma ítaraanaboaa arupú-amma ítaraane.  
\v 19 yúgaroq-wayukati yabi-í-náqá kumayuqnóbáq máa-kayukati ókáán umá máema  
\v 20 áá íma ítaraa-kayukagaraq iyápógaraq yeqtí yirááti-naqa máema ámáan-aipi mútûq itaí-yátáákáráq árain-aikaraq ítama arútarema  
\v 21 waayúkama kéyiraatenamanibo nóraq itááq irááténnaiq umá enamáárîqa ímira-keono? emá “moyámmá ímáyáaro” abarokáq kétemanibo emá moyámmá kémaiyaane.  
\v 22 emá “aaraukáqá íyataaero” abarokáq kétemanibo emá mirá kéono? emá yaataq ikúqma amammá tarôq uráá-qtataakoma kéyiwaagonamanibo yemmá káqo-kayukati monoq-nákáá-náópákémmá emá kémayaano?  
\v 23 ámáan-aiqtaba enaúma mamé kéuyonamanibo Áánûqtuni ámáan-aimma íma kéware wekáq agaemá makáane.  
\v 24 miráitana Áánûqtuni aúba-wannaabi Ítíráaeo-wayukaraq kétiye: “keráwáqá táígo-qtataaqa kéopoata Yéqtaaeo-wayukama kétimonetaboata Áánûqtuni áwîqa yamá akáyáámmá kétee.” téna aúbabi kétiye.   
\p
\v 25 Ítíráaeo-wayukati ámáan-aimma warétama íráqô-qtataaqa yúma kará ínomanibo ámáan-aimma yúma íkáratainikaa ínoe.  
\v 26 Yéqtaaeo-wayukama yúma íkarataamanibo ámáan-aikoma waréta yemmá yúma kárataakaa-kayukama Áánûqtu kéyimonai íyabiyo?   
\p
\v 27 Yéqtaaeo-wayukababoata keráwáqá Ítíráaeo-wayukama yawááq-umayikanoe. paá túma kárataama Mótetini ámáan-aimma keráwáqtábá agatáimanibo íkéwaraae. ááqibo Yéqtaaeo-wayukama túma íkarataama maamin-ámáán-áímmá kéwaraae.  
\v 28 náawaq áraimma Ítíráaeo-naquramma máiyo? náawaq aúma káratai-naqa áraimma máiyo? Ítíráaeo-naqa paá amegaaráq-áúmá íma máiye.  
\v 29 aaqáo. Ítíráaeo-naqa arunóbákéqtábá áraimma Ítíráaeo-naqiye. arunóbáqtábá Áánuqtun Aágoni mayaímá wáitanamanibo ámáan-aikake íma pááq kéiye. min-nákómá arunóbáqá Áánûqtun Aágoni mayaímá wáitana wenáwîqa maa-márábí-káyúkátí yúrakaq anómma íwáimanibo Áánûqtun-aurakaq wenáwîqa anómma wáiye.   
\c 3  
\s1 táí-yaaikoma íráqôn-aaimma íma yawááq-iniye.  
\p
\v 1 Ítíráaeo-naqa máena uyátá-maqma kéqon-naqa íráqôniq kéumakaiyo? yúmo kará-í-yátááqá kanaarárábíyô?  
\v 2 owé. máqten-aukapaq kanaaráq wáiye. Áánûqtuma wení watáama Ítíráaeo-wayukama áqnáabaq iyáápi yímikaitata abarokáq Áánûqtun-aaimma kéitaae.  
\v 3 yaímma-wayukama itáíq-itaiq umá íyabikaamanibo Áánûqtu mimóráíq umá wemá yímikain-aimma aratínô?  
\v 4 túyánámmá íma ítáaro! miráuma máqtemma kaaqaari-wáyúkámá máamanibo Áánûqtuma wemá yímikain-aikaq yabíqma matúq-matuq umá mániye. Áánûqtuni aúba-wannaabi kétiye:  
\q1 “máqten-aimmo tinnamá  
\q1 kateko umá yiráátiniye.  
\q1 emmá yaináíyaama uyáqtanone.”  
\m téna min-áúbábí kétiye.  
\v 5 ketááí otaa-qtátááqô abarokáq kéinana Áánûqtuni kateko-yátááqá tiráá tínataama nóinae téqtaa tenúnataabiyo? otaa-qtátáárîq kéonanataa Áánûqtuma keqtáámá táígoma timínîqtaae. mirá téqtaa tenúnataabiyo? mirá téta yaímma-wayukama kaaqaari kéte. yekáá kéunataae. mirá téqtaa tenúnataabiyo?  
\v 6 aaqáo. Áánûqtu kateko umá íyainenama náaraq umá maa-márábí-káyúkámá kanaaráq yaináníyô?   
\p
\v 7 kaaqaari-áímmá tenanamá Áánûqtuni árain-aikoma máqte-kayukayopaq anómma abarokáq íniye. abarokáq ínatama nôraq ínata “kúmiq-nare” tínô? yaímma-wayukama yúyánápí mirá kéte.  
\v 8 mimórá-wáyúkámá mirá téta: “otaa-qtátáárîq ónátae. mirá kéonanataa Áánûqtuni íráqô-qtataaqa pááq íniye.” téta yaímma-wayukama wakutéta ketí watáama mirá kétune kéte. yeqtí ápêqa yawááq umá wániye.   
\s1 áraimma móra-nakoma kateko-náqá íma máiye.  
\p
\v 9 ketáámá Ítíráaeo-wayukama uyáqtaraunataabiyo? ímiye. kúmiq-yataakoni akoqnáábi máqtemma móraiq umá máunatae.  
\v 10 Áánûqtuni aúba-wannaabi mirá kétiye:  
\q1 “áraimma móra-nakoma katekó-náqá íma máiye.   
\q1
\v 11 kímora áá ítarain-naqa íma maéna Áánûqtuqtaba abáá-i-naqa íma máibo   
\q1
\v 12 máqte-kayukama Áánûqtuma yinaaéma umákaraae.  
\q1 máqtemma otaa-qtátááqá tarôq éta íma móra-nako íráqô-qtataaqa tarôq kéiye.  
\q1 áraimma kímora-naqa íma máiye.   
\q1
\v 13 yeráwáqtí yimóyarokoma agaro umáguraimma waayúka utáí-máíkáá kéitata yimáábírake waéqma kaaqaari-aímmá téta yóyauq-ananaakake puí-áímmá iraakabayaakóní waátâikaan-aimma kéte.   
\q1
\v 14 yeqtí yóyaukaqa íma ikaaq-áímmá ógiqma wáiye.   
\q1
\v 15 waayúkama yíkamma puí-yátááqtábá oyaaq kéoe.   
\q1
\v 16 aati-aatimá yawití-wáátí kéeta yeqtábábóata waayúka yimuqá máráaniq íkeoe.   
\q1
\v 17 kaayoné-ámmá íma waréta   
\q1
\v 18 Áánûqtuqtaba yáaqa íkeigaitata íma kéitaae.”  
\m téna Áánûqtuni aúba-wannaabi mirá kétiye.   
\p
\v 19 ááqibo ketáá kétaunatae. ámáan-aikoma téna máqte-kayukayataba ámáan-aikoni aménáápáqá máqe-uraae. miráráá umá óq-yoyauqa aúyakaitata máqte-kayukama Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukagaraq Áánûqtuni yainaí-yátáápí máqe-uraae.  
\v 20 móra-nakoma ámáan-aimma kéitaitana kateko-náqá Áánûqtun-aurakaq kanaaráq ímanibo ámáan-aikoma paá máqtemma ketááí kúmiq-yataaqtabama kétiraatiqtaae.   
\s1 maamin-ákáq móra-nakoma yayamá kateko umá mániye.  
\p
\v 21 íbêqa ámáan-aikoni-kanaama yátamakitana Áánûqtuni kateko-yátááqá abarokáq uráiye. maami-kátékó-yátááqá miráuma wáiye.  
\v 22 Îtu Káríqtoqtaba itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááré. máqtemma Ítíráaeo-wayukagaraq óq-wayukagaraq wekáq yirummá améta Áánûqtuni kateko-yátááqá mamé kanaaráq mayánoe. naayóbáqá Áánûqtuni ámáan-aikogaraq amuné-wáyúkágáráq mimórá-áí tirááe. Ítíráaeo-wayukagaraq óq-wayukagaraq máqtemma kúmiq-yataariq uráápoata mimórá-yáínáí-wátáámá tirááe.  
\v 23 máqte-kayukama kúmiq-yataariq uráápoata máqtemma Áánûqtuni tágama-yataaqtaba aqtórárîq umá mááe.  
\v 24 ááqibo Îtu Káríqtoma mamá paá umáyikaniye. Áánuqtuni íráqô-qtataakoma paá yímikaiye.  
\v 25 Áánûqtu Îtumma paá yímikaiye. ánibo Îtuma pukáipoana wení naaegómá máqtemma yirummá ámekaa-kayukati kúmiq-yataakoni yigaemá mamá paábaq yuwániye. wenáanikoma paá yiména waayúkaraq katekoîq ínôqtabama Áánûqtu yiráátiraiye. naayóbáqá taígani kúmiq-yataaqtaba Áánûqtu íma yainéna táígoma íyimikaimibo  
\v 26 íbêqa waayúkaraq katekoîq ínôqtabama kéyiraatiye. waayúkama máqtemma Îtukaq yirummá ámê-kayukama wé mamá kateko-wáyúkámá káuqyikaiye.   
\p
\v 27 ámáan-aimma waráinaiyataba aúma mamá uí-yátááqá paá íniye. arummá ámínayaba kateko-yátááqá uíniye.  
\v 28 miráuma kéitaunatae. ámáan-aikakema waayúkama kateko umá íma kanaaráq mánomanibo yirummá Îtumma améta kateko umá mánoe.  
\v 29 Áánûqtu Ítíráaeo-wayukama paá yenamáa yeqtí Áánûqtuwaq máiyo? Yéqtaaeo-wayukati Áánûqtugaraq máiyo? owé. máiye.  
\v 30 Áánûqtu wenamáa mimóráé. Ítíráaeo-wayukama yirummá amíyaqtabama Áánûqtu katekoîq umáyikaniye. móraiq umá Yéqtaaeo-wayukama yirummá amíyaqtabama katekoîq umáyikaniye.  
\v 31 ámáan-aimma paábaq ketáá yuwánátae kétiyo? aaqáo. áraimma ímiye. tirummá amétaaboaqtaa ámáan-aimma ketááí kúmiq-yataaqa kéyiraateqtaa waránátae.   
\c 4  
\s1 Áánûqtu Áabaraaqtaba “kateko-náré” tiráiye.  
\p
\v 1 miráínataa ketítaubikotaama Áabaraama weqtábámá nóineq tenúnataabiyo?  
\v 2 máqte-qtataariq oi-qtátááqtábá kateko-náqá íma aúrákaraipoana aúma mamé kanaaráq íuwiniye.  
\v 3 Áánûqtuni aúba-wannaabi kétiye: “Áabaraama Áánûqtukaq arummá aména aúyánápí itáíq-itaiq umá yabíkáipoana Áánûqtun-aurakaq kateko-náqá máqe-uráiye.” téna kétiye.  
\v 4 móra-nakoma wení mayaíráqtábá ápêqa matáibo íma paá ámikaiye.  
\v 5 ááqibo káqo-nakoma wení mayaírákéqtábámá ímibo paá itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááqtábámá Áánûqtuma kateko-náqá pááq umákaraiye. mirá kéumayikaiye.  
\v 6 minnáyaba Ítíráaeo anó-naqa Tébiti naayóbáqá téna áraimma tiráine. móra-nakoma Áánûqtun-aurakaq katekon-náqá maénama wení mayaíyábámá ibáqyuwena ôriq umá amuqá min-nákómá marániye. ókaraq Tébiti miráuma Áánûqtun-aubabi ibí tiráine:   
\q1
\v 7 “maa-káyúkámá yeqtí otaa-qtátááqá Áánûqtu mamá paábaq yuwéna awikáqtukaitata yeqtí kúmiq-yataaqa Áánûqtu mamá yawíkágutaitata yimuqá ôriq umá kémaraae.   
\q1
\v 8 móra-nakoma kúmiq-yataaqtabama uyátárai-nakoma wenáúbiq íma kémaraitena abo min-nákómá amuqá ôriq umá kémaraiye!”  
\m Tébiti mirá téna ibí tiráine.  
\v 9 maami amuq-yatááqá paá Ítíráaeo-wayukama yúma káraa-kayukabimma yenamáa yeráwápínáq wáiyo? káqo-yuma yemá náayuti yúwaq íma kárataanabiyo? Áánûqtuni aúba-wannaabi mirá téna kétiye tiráunaiq umátaa ketáá kéitaunatae. Áabaraama Áánûqtukaq arummá aména itáíq-itaiq umá yabíkáipoana Áánûqtun-aurakaq kateko-náqá máqe-uraiye.  
\v 10 aanibo nói-kanaabinaq Áabaraama kateko-náqá Áánûqtun-aurakaq máqe-uraiyo? áqnáabaraq aúma káratai anaaékarabiyo? áqnáabaq aúma íkaratai-kanaama wáqe-uraiye.  
\v 11 aúma káratin-abuma matáimma wení itáíq-itaiq umá yabi-í-yátáákóní awaaméqá aúma íkaratai-kanaaraq wáqe-uraimma maami-kátékó-yátááqá áqnáabaq Áánûqtukaq itáíq-itaiq umá yabíkáipoana matáiye. miráipoana Áabaraama máqte-kayukayaba Áánûqtuma yirummá aména yúma íkarataa-kayukayaba yiboáráá-náqá aúkáiye. yeráwáqá wekáá umá Áánûqtukaq itáíq-itaiq umá yabíkéta kateko-yátááqá kanaaráq mayánéta wenáráaqa aúkáae.  
\v 12 mimóráíq umá yúma kárataa-kayukama yeqtibomá máimanibo miráuma íma yúma kárataae. Áabaraani áaimma áqnáabaq aúma karaí-ááímmá wáqe-uraitana yeráwáqá itáíq-itaiq umá móraiq umá yabíkáapoata yeqtibó máiye.   
\s1 Áánûqtu yímikain-aimma itáíq-itaiq umá yabi-í-wáyúká mayánoe.  
\p
\v 13 Áánûtuma Áabaraamma “wenáráabitigaraq máqte-marukaq yiménúne.” téna timá akoqnáá umákaine. ámáan-aimma wáraiqtababoana Áánûqtu minnâ yímikain-aimma ítiraimibo Áabaraama itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááqtábábóana weqatábá “kateko-náré” téna Áánûqtu mirá-tiraiye.  
\v 14 mirá-uraiye. ámáan-aimma kéwaraa-kayukama Áánûqtuma yímikain-aimma kanaaráq mayétama ketááí itáíq-itaiq umá yabi-í-yátáákáráq Áánûqtuma yímikain-aikaraq pááq ínana ketááí yabi-í-yátááqá yayamá paátataakaa íniye.  
\v 15 ámáan-aimma Áánûqtuni áyámma mamé kumínibo ámáan-aimma íma wáinana waayúkama ima kanaaráq aratíyanama Áánûqtuma ááyamma umákanoe.  
\v 16 Áánûqtuma yímikain-aimma wenáaimma itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááqá wáiye. miráipoana Áabaraan-araabitiraq mi yímikain-aimma Áánûqtu wenamáakoni iráqô-qtataapike kanaaráq paá yímiqtukaiye. itáíq-itaiq umá yabi-í-yátáákáráq Áabarakaa-kayukama ámáan-aimma kéwaraa-kayukagaraq itáíq-itaiq umá yabíkáa-kayukagaraq Áánûqtuma yímikain-aimma mayánoe. miráuma máqte-qtataaqa Áánûqtuqtaba yabíkái-qtataaqa Áabaraama yetiboé.  
\v 17 mirá téna Áánûqtuni agamatá-kánnáábí kétiye: “netuqyaa-márúpáq táígani-kayukati yiboámá káurakaune.” téna kétiye. Áabaraama wení itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááqtábábóana ketibotáámá Áánûqtun-aurakaq máiye. mimórá-Áánúqtú pukái-qtataaqa mamá itó-uma paá kéumayikaitana íma abarokáq urái-qtataaqtaba tiráimma pááq kéoe.  
\v 18 Áánûqtuni íráqô-qtataaqtaba Áabaraama awé únnataama íma pááq owáníq kéiye. min-íráqó-qtátááqtábá awé únnátaama arummá aména anaaékaq taígani-marupake-kayukati yiboámá pááq uráiye. minnáma Áánûqtuni wanaagó kétiye: “epíké-ánnámá taígani pááq yínoe.” téna kétiye.  
\v 19 Áabaraama waaqókáq tiyááka-wayukati ááyayaa-kanaama (100 karitimaatiraq) máqe-uraitana wenaúgoma pukáínakaa uráitana ítaraiye. ánáakoma Térain-augogaraq móraiq uráimanibo Áabaraaama itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááqá aboámá auránîqtaba yáqtoqma akoqnáá uráiye.  
\v 20 wení yabi-í-yátááqá íma yukáimanibo Áánûqtuma ámikain-aimma íaratena paá awé uráiye. yabi-í-yátááqá arunóbáqá ógiqma akoqnáá uráitana Áánûqtukaq “tíkáiye” tiráiye.  
\v 21 Áánûqtu nóinabi timá akoqnáá uráimma kanaaráq miráitana Áabaraama ítama ánataqtukaiye.  
\v 22 miráipoana Áabaraama wení itáíq-itaiq umá yabi-í-yátááqnápó Áánûqtun-aurakaq kateko umá máqe-uraiye.  
\v 23-24 mi-kátáámá “Áánûqtun-aurakaq kateko umá” wenamáa weqtábá ítiraiye. wemá Îtuma pukaípike itó-umakarai-nakoma wekáq tirummá kámunanaboanataa keqtááyábágáráqtábá itáiye. ketáámá Áánûqtukaq tirummá améqtaama Áánûqtun-aurakaq kateko umá mánunatae.  
\v 25 ketááí kúmiq-yataaqtaba Îtumma ikámôwana pukáiye. ketáá mamá katekoîq kéumatikaipoanataa pukáipike itó-umakaraiye.   
\c 5  
\s1 Áánûqtun-aurakaq kateko-wáyúkámá mánoe.  
\p
\v 1 Áánûqtu mirá-tiraimma ítáíq-itaiq umá yabíqma kateko umá máunanataa kaayoné-yátááqá Áánûqtugaraq ketááí uyátárai-nakoma Îtu Káríqtokaq tirummá améqtaa matáunatae.  
\v 2 Áánûqtuni íráqô-qtataapi Îtu Káríqto ketáámá tiwíqmenataa uráiye. mipí ketááí itáíq-itaiq umá yabi-í-yátáákáráq máeqtaa timuqá kémaraunatae. íráqô-qtataaqtaba awé kéeta Áánûqtuni tágama-yataaqa yainánúnatae.  
\v 3 ketáá ítama ummaa kéyetaamanibo timuqá kémaraunatae. miráipoana ketáá kéitaunatae. ketááí akoqnáá umá yáqtorai-yataaqa ummaa-yátáákón anaaé yíniye.  
\v 4 Áánûqtuni akaí-yátááqá ketááí akoqnáá umá yáqtorai-yataakon anaaé yínataama Áánûqtuni akaí-yátááqá ketáá kémayetaa Áánûqtuni tágama-yataaqa yainánúnayataba awé ónúnatae.  
\v 5 mi-qtátááqá awé éta ítama táíq íkeunatae. miráinana Áánûqtuma wení akaí-yátááqá ketirupiqtáá ayáutikainaqtaa Áánûqtun Aágoma tirunóbáqá timínénataa makáiye.  
\v 6 mi kenamáárîq tíwáqnaa í-yátááqtábátáá kanaaráq íuraunataamanibo kúmiq-wayukayaba Îtu Káríqto wemá pukái-tupaama pááq uráiye.  
\v 7 móra-nakoma kateko-nákóqtábá puyéna áwáqnaa íyábá ummaa ôriq umá kéyaiye. yaímma-taoqa móra-nakoma kateko-náqtábá áwáqnaa ínéna puínimanibo  
\v 8 Îtu Káríqto kúmiq-wayukataa tíwáqnaa ínéna keqtááyátábá pukáiye. keqtááyábá Áánûqtuni akaí-yátááqá anóniq umá tiráátiraiqtaae.  
\v 9 pukáipoana ketáá mamá katekoîq kéumatikaipoanataa Áánûqtuni áyámma íni-waigoni anónnáma uyátá-maqma keqtáa tiyuwaínaqtaa paá mánunatae.  
\v 10 naayóbáqá Áánûqtuni namuro-wáyúkámá máqe-uraunataamanibo íbêqa katekoîq kéumatikaimma wenáanikoma pukáitaqtaa wení aanábótáá pááq umá máunatae. katekoîq kéumatikaimma wenáanikoma paá máena keqtáá tiwirániye.  
\v 11 ááqibo íma ánataguraiye. minnâ Áánûqtuqtaba Îtu Káríqtoma ínîqtababoana oyaaq-yátáápí kémaunanataa Áánûqtu wení aanábómá aúqtíkaraiqtaae.   
\s1 Áátaayaa Îtu Káríqtoqtaba  
\p
\v 12 kímora-nakoma kúmiq-yataaqa maa-márábí mamé uráitana maami-kúmíq-yátáápíké puí-yátááqá mamá pááq uráiye. minnáyababoana puí-yátááqá máqte-kayukaraq iráiye. miráuma máqtemma kúmiq-yataariq uráapoana máqte-kayukama anónuqma kégeta képuyoe.  
\v 13 ámáan-aimma íyimikai-kanaaraqa kúmiq-yataaqa wáqe-uraiye. ááqibo mi-kánááráqá ámáan-aimma íma wáqe-uraitana móra-naqa ámáan-aikaq íma yáíkaiye.  
\v 14 ááqaanibo Áátaama wení kanaaráké Móteti kanaaráq itáimma máqte-kayukama puí-yátáákóní akoqnáábi máqe-uraae. Áátaani kúmiq-yataakaa íuraa-kayukagaraq máqtemma puí-yátáákóní akoqnáábi máqe-uraae. Áánûqtu mirá-uwo ítirai-qtataariq umá Áátaama kúmiq-yataariq uráiye.  
\p Áátaama anaaékaq Îtuma yíni-waigoni amakáá umá máqe-uraiye. ááqibo yenákámá móraiq íuraaye.  
\v 15 Áánûqtuma paá yímikai-qtataaqa tímitaama Áátaani kúmiq-yataakaa íuraaye. áraine. Áátaani kúmiq-yataaqtababoata taígani-kayukama pukááe. Áánûqtuma wenamáakoni íráqô-qtataaqa uyátá-maqma anóniq uráitana wemá paá yímikai-qtataaqa taígani-kayukaraq Îtu Káríqtoma wenamáakoni íráqô-qtataanapo uyátá-maqma mirá-uraiye.  
\v 16 miráuma íráqô-qtataaqa Áánûqtuma tímîqtaama móra-nakoni kúmiq-yataaqa móraiq íuraaye. móra-nakoni kúmiq-yataakon anaaéma yainaí-kánááráqá yawááq-i-yataaqa paá wániye. ááqibo Áánûqtuma yímî-qtataaqa taígani-kumiq-yataakon anaaéma yainaí-kánááráqá yawááq-i-yataaqa íma wániye.  
\v 17 áraine. móra-nakoma kúmiq-yataariq uráipoata máqte-kayukama puínoe. ááqibo káqo-nakoma Îtu Káríqtoma áraimma uyátá-maqma anó-qtataariq uráiye. máqte-kayukama Áánûqtuma wenamáakoni íráqô-qtataaqa ôriq umá timínaqtaa kateko-yátáákáráq timínaqtaa mayéqtaama mi-káyúkámá Îtu Káríqtoma nôrabi umátíkaraiqtababoana akoqnáá-nakaa umá paá mánoe.   
\p
\v 18 áánibo kímora kúmiq-yataakoma máqte-kayukama yawááq-uraimanibo kímora kateko-yátáákómá máqte-kayukama paá umáyikena matúq-matuq umá mái-yataaqa kéyimiye.  
\v 19 kímora-nakoma Áátaama Áánûqtuni watáama ítarena ímirauraipoana netuqyaammá kúmiq-wayukama pááq urááe. móraiq umá kímora-nakoma Îtuma Áánûqtuni watáama ítaraipoata netuqyaammá kateko-wáyúkámá auránoe.   
\p
\v 20 ámáan-aikaraq netuqyaa-kánáámá kúmiq-yataariq umá anómma pááq urááe. ááqibo kúmiq-yataariq umá anómma pááq uráawana Áánûqtuma wenamáakoni íráqô-qtataaqa uyátá-maqma anómma pááq uráiye.  
\v 21 mirá-uraiye. kúmiq-yataakon akoqnááma puí-yátááqá mamé iráimanibo Áánûqtuma wenamáakoni íráqô-qtataakon akoqnááma kateko-yátááqá mamé iráitana matúq-matuq umá mái-yataakaq keqtáámá uyátárai-nakoma Îtu Káríqto kétiwiraiqtaae.   
\c 6  
\s1 Îtu Káríqtokaq arummá aména paá mái-yataariq íniye.  
\p
\v 1 miráuma nóinae téqtaa kétunataabiyo? Áánûqtuma wenamáakoni íráqô-qtataaqa anómma pááq ínipoata kúmiq-yataakoni akoqnáábinaq mánunataabiyo? mirá tenúnataabiyo?  
\v 2 miráimanibo ímiye. kúmiq-yataaqtaba pukuráunatae. miráipoana kúmiq-yataakoni akoqnáábinaq tikáínaiq umátaa ketáá mánuno? ímiye.  
\v 3 ááqibo minnáma kéitaunatae. ketáá nommá pékaana-wayukataama yagaroqtamá Îtu Káríqtoni puí-yátáápí nommá peránátae.  
\v 4 miráuma nommá peréqtaa waayúka utaí-máíqnóbáq maranóbáq peréqtaa wení puí-yátááqá miráráá onanatáá miráuma tirupí yaímma mórabi pukáunatae. miráumaqtuweqtaa Îtu Káríqto keqtááyábá pukaípike wenaboání tágama-akoqnaanapo akoqnáá umá itó-umakaraitaqtaa móraiq umá aúgemma mái-yataaqa ketáá mayánátae.   
\s1 paá matúq-matuq umá Îtugaraqtaa mánunatae.  
\p
\v 5 wegáráq-kegaraqtaa yayamá móraiq éqtaama pukáinikaa umá tirupí puyéqtaa itó-umakarainikaa umá tirupi itó-unatae.  
\v 6 ókaraq áraimma kéitaunatae. ketááí naayón-ááímmá Îtu Káríqtogaraq yagaroqtamá kaapaq-yátáq pukuráunatae. miráumaraa ketááí naayón-ááímmá yawítíqtukaiye téqtaa kúmiq-yataakoni kaqtó-wayukama íbêqa íma máunatae.  
\v 7 aónaaro. kébuyenama móra-naqa kúmiq-yataakoni akoqnáábike paá kéumakaiye.  
\v 8 Îtu Káríqtogaraq tirupi kébuyeqtaama áraimma kéitaunatae ‘wetê paá mánune’ téqtaa  
\v 9 áraimma ketáá kéitaunatae. Îtu Káríqto pukáipike itó-uraimma ókaraq ípuiniye. puí-yátáákóní akoqnáágoma wemmá íuyata-maqma wáiye.  
\v 10 marabí kímora-taoqa kúmiq-yataaqtaba pukáimanibo íbêqa wení paá mái-yataaqa Áánûqtukaq kúmiq-yataapike nékaq kémaiye.  
\v 11 keráwáqá miráumaraa kúmiq-yataakaq pukáíniq umá kúmiq-yataapike nékaq maéraq Îtu Káríqto wegáráq keráwákáráq yagaroqtamá itéraq ítama arútáaro.  
\v 12 tirunóbáqá kebó-yátáákóní akoqnáágoma íma yabi íno. túnobaqa tikáina-yataaqa íwaraaro!  
\v 13 otaa-qtátáákóqtábámá keráwáqtí tí-tiyaakaraq túranaa tóyaukaraq íma mamá pááq íno. ááqaanibo pukáápike itó-onikaa umá nôrabi íya-qtataaqa Áánûqtuqtaba mirá-umakaaro. kateko-yátááríq oí-yátááqtábá keráwáqá máqtemma kenamáárîq Áánûqtukaq áméro.  
\v 14 kúmiq-yataakoni akoqnáábi keráwáqá íma mánomanibo Áánûqtuma wenamáakoni akoqnáábi máero. Ítíráaeo-wayukati ámáan-ai-kanaaraq ímáamanibo Áánûqtu wenamáakoni íráqô-kanaaraq mááe.   
\s1 kateko-yátáákóní akoqnáábi kaqtó-wayukama mánatae.  
\p
\v 15 abô Ítíráaeo-wayukati ámáan-aimma ketáá íma kéwaraunaboanataa Áánûqtuma wenamáakoni íráqô-qtataapi maéqtaa kúmiq-yataariq onúnataabiyo? ímiye.  
\v 16 áraimma íyaq kéitaao? keráwáqá kaqtó kéeq “wenanaaé kéwaraunatae” téqa móra-tuyanakaq maréq wení kaqtó-wayukama mánoe. kúmiq-yataakoni kaqtó-wayukama máeqa puí-yátáakó kétiwiraiye. aammá itaí-yátáákóní kaqtó-wayukama máawana kateko-yátáákó kétiwiraiye.  
\v 17 naayóbáqá kúmiq-yataakoni kaqtó-wayukama máqe-uraamanibo íbêqa árai-qtataakoma ítareta yirummá amîqtuketa kéwaraae. minnáyaba Áánûqtukaq kemá “tíkáiye” kétune.  
\v 18 kúmiq-yataapike paá umáyíkaraimanibo kateko-yátáákóní kaqtó-wayukama yayarááe.  
\v 19 waayúkati yúyánámmá kéwareq kétune. naayóbáqá kebó-yátáákáq ókaraq-okaraq otaammá kuí-yátáákáq ketúgoma ámikaaniq umá miráuma íbêqa katekoîq umá kaqtó-yataakaraq túgoma améqa keráwáqá Áánûqtuqtaba aokarîq umá máero.   
\p
\v 20 kúmiq-yataakoni kaqtó-wayukama máqe-ureta kateko-yátááqtábá ítaraae.  
\v 21 aanibo mi-qtátááríq ónna-yataaqtaba íbêqa agae kéiye. íráqô-qtataaqa mipíké matáánô? mi-qtátáákómá aqtóráríq ínata puínoe.  
\v 22 ááqibo íbêqa kúmiq-yataapike paá umátikaitaq Áánûqtuni kaqtó-wayukama mááe. minnágon anónnáma keráwáqtí mái-yataaqa Áánûqtukaq paá wáinana min-áqtóráqá matúq-matuq umá paá mái-yataaqa wániye.  
\v 23 kúmiq-yataakoni anónnáma timínîmma puí-yátááré. ááqibo Áánûqtu paá yími-qtataaqa matúq-matuq umá paá mái-yataaqa ketááí uyátárai-nakoma Îtu Káríqtote wáiye.   
\c 7  
\s1 aaraukátí watáae.  
\p
\v 1 ketúnabaro, ámáan-aikoma arupú umá kéitaapoana kemá ténááq únna-aimma ítama kánataae. mi táoqa wemó puíni-tupaama waabámmá ámáan-aimma waraínoe.  
\v 2 ámáan-aikaq aaragómá awaikómá paá máinanagaraq wenanaaé waraíno. ááqibo puínanama aaragómá ámáan-aikake awaikóní anaaé waráíyábá téna paá umákaniye.  
\v 3 mirá-uraiye. wenawaikóma paá máinanagaraq káqon-naqa mayáinama kumari-ínnímí mániye. ááqibo awaikómá puínanama ámáan-aiko paá umákaniye kétiye. puínanama káqon-naqa kanaaráq mayániye.  
\v 4 ketúnabaro, keráwáqtábámá miráumaraa wáiye. Îtu Káríqton-auma máápoaq ámáan-aimma keráwáqtábá pukuráiye. íbêqa keráwáqá ámáan-aikonna íma máawana káqon-awaiqa kanaaráq mayaíyanama min-náqá pukáipike itó-uraimma wennámá mááe.  
\p wennámá ketáá máunaboaqtaa Áánûqtukaq kátobaunatae.  
\v 5 ketúgoni akaí-yátááqá waréqtaama ámáan-aiqtababoana ketááí kebó-yátáákómá pááq uráiye. kúmiq-yataaqa túbiqtaa wáqe-uraitanaboana puí-yátááqá mamá pááq uráiye.  
\v 6 ááqibo áqnáabaqa ámáan-aiqtabama ánná-wayukaraa umá máqe-uraawana íbêqa ketáámá ámáan-aipike ayúqtíkaraiqtae. naayón-ámáán-áímmá agamatán-ámáán-áíkáqá íma kaqtó kéunataamanibo aúgen-api Áánûqtun Aágogaraq kaqtó kéunatae.   
\s1 ámáan-aikaraq kúmiq-yataakaraq  
\p
\v 7 minnáyaba nóinae tenúnataabiyo? ámáan-aimma táí-yataaqa wáiyo? aaqáo. ááqibo ámáan-aikoma kúmiq yataakon áaimma ítiraatinaqa íaonanune. ámáan-aikoma ímo téna “káqo-wannayaba egaamá íao!” tínaqa kemá egaa-áíyábá íma itánúne.  
\v 8 ááqibo maami-kátáámá kéitaunanama egaa-í-yátááqá túyánánóbáq yabékaiye. ámáan-aimmá íma wáikaqa kúmiq-yataaqa íma pááq kéiye.  
\v 9 ámáan-aimma íma ítaraunaraq kemá paá máune. ááqibo ámáa-kataama kéiteqa kúmiq-yataaqa kepí abarokáq pááq éna tiráátiraitaq  
\v 10 kemá tirúnóbáqá pukáune. mi-kátáámá ámáan-aipike mái-yataaqa mamá abarokáq íuraimanibo kepí puí-yátáákóní aammá mamá pááq uráiye.  
\v 11 miráitana kúmiq-yataakoma kemmá makaténa ámáan-aimma yéna kúmiq-yataaqa puí-ápí matíkaraiye.   
\p
\v 12 ámáan-aimma mi-kátáámá ámáan-aipikekaraq aokaq-yátááqá arupú umá íráqô-qtataare.  
\v 13 íráqô-qtataakoma tíkamitaraq tirunóbáqá pukáúnô? áraimma ímiye. íráqô-qtataaqnapo kúmiq-yataakoni áaikoma tíkamita tirunóbáqá pukáune. miráuma kúmiq-yataakon áaimma abarokáq uráimma tiráátiraiye. táwî-yataaqiye. maami íráqô-kataama ámáan-aipike mamá puí-yátááqá pááq ínéna kéiye. miráitana kúmiq-yataakon áaimma abarokáq kétiraatimma anómma táwî-yataare.   
\s1 waabá-káyúkátí kaayaq-ááímmá wáiye.  
\p
\v 14 ítáaro. ámáan-aimma Áánûqtunopake aágotabae. ááqibo kemá marabín-nákómá paá máune. kúmiq-yataakon áaikoni kaqtó-naqa máqe-uraune.  
\v 15 mayáuna-waigoni áaimma íma ítaraune. tíkáina-yataariq ónááqa íma mirá kéunamanibo ímo tíkái-qtataariq paá kéune.  
\v 16 kemá mi-qtátáárîq únna-waigon áaimma íketikaitaq miráunai-yataakoqtaba kemá kétune: “ámáan-aimma arupú-aine.” téq kétune.  
\v 17 miráimanibo maami ítíkái-qtataaqa kenamáa ímira-keunamanibo kúmiq-yataakoma kepí wáina wé mirá kéiye.  
\v 18 minnâ kéitaune. kemá marabín-nákómá íráqô-qtataaqa kepí íma wáiye. íráqô-qtaqaariq íyábá kétikaimanibo íma kanaaráq mirá kéune.  
\v 19 íráqô-qtataaqa tíkáiniq ónáae túnna-yataaqa ímira-keunamanibo táígo-qtataaqa ítíkáiniq ónáae túnna-yataaqa paá mirá kéune.  
\v 20 táígo-qtataaqa ítíkáiniq ónáae túnna-yataaqa paá mirá kéunama kenamáa ímira-keunamanibo paá kúmiq-yataakoma kepímmí wáina mirá kéiye.   
\p
\v 21 miráráá umá wáiye. íráqô-qtataakoma tíkáiniq ónáae túnnamanibo táígo-qtataakoma kekáq wáiye.  
\v 22 ketúnobaqa Áánûqtuni ámáan-aiqtaba ôriq umá kétikaiye.  
\v 23-24 Áánûqtuni ámáan-aimma yúyánápí wáitana kétikaimanibo ketúgoni kágon-aaimma wáitana Áánûqtuni ámáan-aikote ááiqa kéoye. áaimma ketúnobaqa wáimanibo kúmiq-yataakoni áaimma wáitana kemá wení kaqtó-naqa mamá káutikaiye. abô tirunô túyánákó awígíoq kéiye. tirunóbáqá kúmiq-yataakon áaimma puí-yátáápí tiwíqme kéuwimanibo náawa maamin-ááíq-yátáápíké tirunóbáqá mamá paá umátikaniyo?  
\v 25 Áánûqtukaq “tíkáiye” kétune Îtu Káríqtoma ketááí uyátárai-nakoma wemá mamá paá umátikaniye. miráumaraa wáiye. kemá Áánûqtuni ámáan-aimma paá ketúyánánápó kanaaráq miráuma waráunamanibo ketúgoma kúmiq-yataakoni áaimma paá kéwaraiye.   
\c 8  
\s1 kúmiq-yataapike atóbatikenataa aúgen-aagoma Îtu Káríqto timínîqtaae.  
\p
\v 1 Îtu Káríqtote yagaroqtamá máena-wayukayaba yawááq-umayikai-yataakoni ápêqa íma wániye.  
\v 2 nôraq inábiyo? aúgen-aagonapo kúmiq-yataakon áaipike puí-yátáápí tíwíqme kéuitana Îtu Káríqto yemmá paá umáyíkaraiye. Aágoma paá mái-aagoma Îtu Káríqtopi máena umáyíkaraiye.  
\v 3 kúmiq-yataaqa ketááí túnobaqa Áánûqtu yawááq-uraiye. miráipoana wenáanikoma ketááí túrakaraq timákaraimma arunóbáqá kúmiq-yataakoni áaimma urái-naqa keqtááráá-náqá timákaraiye. miráitana kúmiq-yataakoma maqtuwáíkáae téna timákaraiye. naayón-ámáán-áíkó kanaaráq ímaqtukaibo Áánûqtu maqtukáiye. waayúkati áaimma aqnúnîq uráápoana ámáan-aikoma yawéqma kárayikaiye.  
\v 4 ámáan-aikoni mirá-maara í-yátááqá mútûq miráuma ánataniqtaba keqtáábí Áánûqtu wenáanikoma timákaraiye. keqtáábí íma ketúraqtaa wakáábo Áánûqtuni Aágoma wakááwana ámáan-aikoni mirá-maara í-yátááqá miráráá umá wenáanima keqtáábí mirá-uraiye.  
\v 5 mi-káyúkámá yúgoma timá yíminiq kéeta yetúgoni akaí-yátááqá yeqtí yúyanámmá kéyaqtoraiye. ááqibo mi-káyúkámá Áánûqtuni Aágoma timá yíminiq kéeta Aágon-aaikoma yeqtí yúyánámmá kéyaqtoraiye.  
\v 6 túgoma ákáinaiq umá túyánámmá kéwaraiyana anaaékaq puí-yátááqá pááq íniye. ááqibo Áánûqtuni Aágoma ákáinaiq umá kéwaraiyana matúq-matuq umá paá mái-yataakaraq kaayoné-yátáákógáráq pááq íyóye.  
\v 7 morá-nakoma aúgoma ákáiniq umá aúyánámmá kéwaraitana Áánûqtuma webó kágayakaiye. wemá Áánûqtuni áama íkéwarainanama maamin-áímmá áraimma kanaaráq íma warániye.  
\v 8 mi-káyúkámá yetúgon áaimma kéwaretama Áánûqtuma íma yimuqá kanaaráq marakánoe.   
\p
\v 9 keráwáqá Áánûqtuni Aágoma tirunóbáqá paá máinaqa túgon áaimma kéwareqa íma mánobo Aágoma kétima-timitaq mááe. náawabi min-Áágómá Îtu Káríqtopi wáiniq umá wepímmá íma máinaqa Îtu Káríqtonna íma máiye.  
\v 10 ááqibo keráwáqá Îtu Káríqto keráwápí paá máinaqa Áánûqtun-aurakaq kateko umá mánoe. áraimma kúmiq-yataakoma tirunóbáqá ikámma képuitana Aágoma keráwápí paá mái-yataaqa kétimiye.  
\v 11 Áánûqtuni Aágoma Îtumma pukáipike mamá atóbamakaiye. miráráá umá Áánûqtuni Aágoma keráwápí mánipoana maamin-Áánápó keráwápímmá ketúgoma paá mái-yataaqa timíniye. Áánûqtuni Aágoma mamá wení iyápó-annae kéumatikaiqtaae.  
\v 12 miráuma ketúnabaro, ketááí anónnáma wáimma túgon áaimma waraí-yátááqá íma wáiye.  
\v 13 túgon áaimma kéwaretama képuyomanibo Aánapo ketúgon áaimma waraí-yátááqá ánatama paá mánoe.  
\v 14 maa-káyúkámá Áánûqtuni Aágoma tíwíqme wí-naqa Áánûqtuni áanimaaqa mánoe.  
\v 15 móra paá-mayai kaqtó-nakoni aágoma mamá áaqa ikatíniye. miráráá umá Áánûqtuni Aágoma keráwápímmá íma máiye. Áánûqtun Aágogaraqa wenáanimaaqa mááe. Aágoma mamá wenáanimaaqa káutikaitaqtaa ááyeqtaa: “apáo, ketiboó!” téqtaa kétunatae.  
\v 16 Áánûqtuni Aágogaraq ketááí aágogaraq yagaroqtamá kéteye. Áánûqtun-araabitima máunatae.  
\v 17 wenáráabititaa máunaboanataa wemá waaroqá timátikainaqtaa wenáama wení áráabitiyaba wáipoaqtaa mayánúnatae. máqte-qtataaqa “Îtunnae” téna makái-qtataaqa Îtugaraq yagaroqtamá ketááí minnáe. mórabi Îtuni aú-aiqa urái-qtataaqa yaímma mayéqtaa Îtuni tágama-yataaqa yainánúnatae.   
\s1 anaaékaq tágama-yataaqa wániye.  
\p
\v 18 túyámámmá kéitaune. tú-tiqtabaqtaa íbêqa kéunataamanibo anaaékaqa keqtáábímmá Áánûqtuni anómma tágama-yataaqa pááq ínipoana ketááí tú-tiqa mikáq pááqya-qtataakaa umáginiye.  
\v 19 maami-qtátááqá Áánûqtu tarôq umákai-qtataakoma Áánûqtu wenáanimaaqa abarokáq yiráátiniq-kanaayaba awé kéoe.  
\v 20 máqte-qtataaqa Áánûqtu tarôq umákai-qtataakoma yigaé íkéetamanibo Áánûqtu yawááq-uraiye. ááqibo anómma íráqô-qtataaqa kumínîqtaba minnâ awé kéoe.  
\v 21 máqte-qtataaqa Áánûqtuma tarôq umákai-qtataakoma móragaraq íarowaq nániye. Áánûqtuni áráabititi anómma umáyikaiya-taoqa pááq ínata mórabike máqtemma tarôq umákai-qtataakoma yaímma mayánoe.  
\v 22 ketáá kéitaunatae. máqtemma tarôq umákai-qtataakoma karagíkáráq yumá aaragómá iyápó akánéna iníkáá umá karagiqyá kéoe.  
\v 23 tarôq umákai-qtataakoma yenamáa ímiye. ketáámá Áánûqtuni Aágogaraq Áánûqtu wení áqnáabaq-yataaqa tímikaitaqtaa karagíqyá kéyeqtaa awé kéunatae. Áánûqtu wenáráabiti mamá aúqtikenata abarokáq anómma paá umátikainaqtaa ketááráq mútûq pááq umá ánataniye.  
\v 24 kuminîqtabataa kéiteqtaa íráqô-qtataaqtaba awétáá uráunaboaqtaa ketáámá atóbaraunatae. awé únnai-yataaqa íkaonetaamanibo paá awé kéunatae. náawa awé urái-qtataaqa yayamá itanawáq kanaaráq aónaniyo? máqte-kayukama kanaaráq íaonanoe.  
\v 25 ááqibo íma káonauna-yataaqtabataa awé kéonanataa kumínîqtaba kéiteqtaa paá yaákama awé kéunatae.   
\p
\v 26 waabámmá aqnúnîq kéopoana Áánûqtuni Aágoma kuma tíwáqnaa íniqtaae. nunamummá-tí-yátááqá kanaaráq íkéitaunatae. miráipoana Áánûqtuni Aágoma watáama ketáá íkéitauna-yataaqtabataa nunamupí ítama káonatikaiqtaae. áyaqa kétimenataa keqtááyábá ayaqtáá-karagiqya kéyiye.  
\v 27 Áánûqtu waabá-káyúkátí yáaimma káonena Aágoni aúyánámmá kéitaiye. Áánûtuni aúyánákáq máena Aágoma Áánûqtuni waayúkayaba ítama káonamayikaiye.   
\p
\v 28 arútama ítáaro! Áánûqtuqtaba ôriq umá yíkái-kayukama máqte-qtataaqa yayamá íráqôniq umá abarokáq íniye. mi-káyúkámá wenôpaq yááyama kéyikaiye.  
\v 29 naayóbáq máqte-kayukabike yiwíkaimiye. nôraq itana yíwíkainabiyo? miráinata yemá wenáanikoraa umá máiyana wenáanikoma áqnáabaq yiwaaómá mániye.  
\v 30 miráitana mi-káyúkámá Áánûqtu naayóbáqá aokaq yiwíkena anaaékaq yááyaraiye. yááyarena kateko-wáyúkámá aúqyikena wení tágama-yataaqa yeréwáqtê yáíkaaq uráiye.   
\s1 Áánûqtuni akaí-yátááqá Îtu Káríqtopi wáiye.  
\p
\v 31 mi-qtátááqtábá kéiteta ókaraq nóine kanaaráq tenúnataabiyo? ketááí min-áúkápáq Áánûqtu máena tíwâqnaa kéitanataama náayuwaq ketááí namuro-wáyúkámá kanaaráq máno?  
\v 32 wenamáárîq wenáanikoqtaba “ketáanine” téna íma yáqtokaimanibo keqtááyábáé téna tímikaiye. wenáanikoma tíminikaa umá máqte-qtataaqa ókaraq paá timínîqtaabiyo?  
\v 33 Áánûqtuma yiwíkai-kayukama náawaq yúbi maráníyô? yeqtábá Áánûqtu wenamáárîq tiráiye: “yigaé-yátááqá íma wáiye.” mirá téna yáíkaiye.  
\v 34 móra-nakoma yemmá kanaaráq yawááq-umayikaniyo? Îtu Káríqto min-nákómá pukáimanibo paá mái-yataakaq atóbamakaitana Áánûqtuni ayáánurapaq máiye. mibáq wemá Áánûqtukaq kéitatikaiqtaae.  
\v 35 miráinana nóinaq Îtu Káríqtoni akaí-yátáápíké kanaaráq yáíkaaq umátikaniqtaabiyo? aweké kuí-yátááqá otaammá kuí-yátááqá yáama yaí-yátááqá ótakaq í áona-yataaqa unítíqa tí-yátááqá ááiqa í-yátááqá máqtemma Îtu Káríqtoni akaí-yátáápiké kanaaráq íma yáíkaaq umátikaniqtaae.  
\v 36 miráuma agamatán-áípí téna kétiye:  
\q1 “máqte-tupaama keráwáqtábá  
\q1 ketááí puí-yátááqá waaqókáq kéiye.  
\q1 tipi-típi ikámónikaa umá  
\q1 ketáá móraiq kéumatikaae.”  
\m téna kétiye.  
\v 37 minnáyataba Îtu Káríqtogaraq keqtááyábá uyátá-maqma kákaiye.  
\v 38 túyánápí akoqnáá umá kéitaune. Îtu Káríqtoni akaí-yátáápíké máqtemma ketáámá íma kanaaráq maqtuwániye. puí-yátáárábi paá mái-yataarabi kaqtó-wayukama Áánûqtuni márûpakenabi maa-márábíké anónarabi íbêqa paá wái-qtataarabi anaaékaq yíni-qtataarabi máqtemma akoqnáá-yataarabi  
\v 39 yanaapáq-yátáárábi aménáápáq-yátáárábi tarôq uráiq-qtataarabi Áánûqtuni akaí-yátáákáráq ketáágáráq yenákátí aúkáapimma máqte-qtataakoma matúq-matuq umá íma kanaaráq yainániye. maami akaí-yátááqá Áánûqtu tímikaiqtaama ketááí uyátárai-nakoma Îtu Káríqtokaq tímikaiqtaae.   
\c 9  
\s1 Póro Ítíráaeo-wayukama áyámma umáyíkaraiye.  
\p
\v 1 watáama túnnama áraine. kemá Îtu Káríqtonaboaq yaqaroqtamá kaaqaarí-áímmá íkétune. Áánûqtun-Aagoma ketúyánámmá awíkaitaq kaaqaari-áímmá íkétune.  
\v 2 ketí watáama miráuma wáiye. anómma tú-tiqa kéiye. ketí Ítíráaeo-wayukayaba túyánákómá netuq kéiye.  
\v 3 aammá wáinaqa nunamupí ítama aónaanana kemá Îtu Káríqtonopake maqtuwáinaq waéqma miráinaqa ketí tíbâqawaama yíwáqnaa onata umáyíkaanata paá mánoe.  
\v 4 yemmá Áánûqtu yiwíkai-kayukama wenáanimaaqa aúqyíkena wení táqama-yataaqa yaímma yímikaiye. wení anóna-anon-aimma yeráwáqtê téna ámáan-aimma yímikaiye. árain-akaq Áánûqtun-aama itéta wekáq nunamupí kétee. akoqnáá umá árain-aimma yímitata matááe.  
\v 5 máqten-annabike títaubikoma anókoni yeqtí áráabitie. Îtu Káríqto mimórá-ánnábíké iréna máqte-kayukaraq mú mikákáá anómma máiye. matúq-matuq umá Áánûqtun-awiqa múte yauyónátae. miráuma paá waíno!   
\s1 Áánûqtu wení aaraawaamá yiwíkaiye.  
\p
\v 6 Áánûqtuma yímikain-aimma aúyokuraiye íkétune. máqtemma Ítíráaeo-wayukama Áánûqtuma yiwíkai-kayukama íma mááe.  
\v 7 móraiq umá Áabaran-annabike máqtemma Áánûqtun-araabiti íma mááe. Áánûqtu Áabaraamma timá ámikaiye: “Áítekin-annama yenamáa enáwîkaraq mánoe.” téna timá ámikaiye.  
\v 8 paá marákáraina-iyapoma Áánûqtun-araabiti íma mááe. máqte-kayukama Áánûqtuni akoqnáá-arain-aikaq maqyíkaraimma Áánûqtun-araabitie. minnâ  
\v 9 Áánûqtuma yímikai-kataama mirá umá wáqe-uraiye: “móra-taoqa enôpaqa yenanamá Téraima áanikoma marakániye.” téna Áánûqtu Áabaraani ánáakoma timá ámikaiye.   
\p
\v 10 óqa ímibo áre. Arébékani aapaatáráaq-iyaporati yiboámá ketááí títaubikoma mimórá Áíteki Téraini áanikoma máqe-uraiye.  
\v 11-12 Áánûqtu mi-kááyáq-íyápóbíké wetábá ákáimma móra awíkaiye. mayaíyábá íawikaibo paá wetábá ákáimma awíkaiye. Arébékaamma Áánûqtu timá ámikaiye: “áqnáaekoma anaaékoni kaqtó-naqa mániye.” téna Áánûqtu timá ámiqtuwaitana anaaékaq min-íyápórátámá máqyíkáraiye. yenákámá táí-yataarabi íráqô-qtataariqa íuraayamanibo Áánûqtuma awíkai-waigoma paá ááyaraiye.  
\v 13 miráuma Áánûqtuma agamatán-áípí kétiye: “Yáakoboqtaba kétikaibo Étaumma komá yumákaraune.” téna agamatán-áípí kétiye.   
\p
\v 14 nóinae tenúnataabiyo? Áánûqtu wení yainaí-yátááqá kae kááeq uráíyô? ímiye. mirá íuraiye.  
\v 15 aanibo Áánûqtu Mótetimma timá ámikaiye: “móra-nakoqtaba tikáinaqa tíyaqa aménááqa tíyaqa aménúpo. móra-nakoma tikáinaqa tirummá umákanaaqa tirummá umákanune.” Áánûqtu mirá téna tiráiye.  
\v 16 Áánûqtuma áyaqa yiména waayúkati yikaí-yátááqtábá íma wáimanibo Áánûqtuni akaí-yátááqtábáé.  
\v 17 agamatán-áípí Áánûqtuma Péromma (kíni) timá ámikaiye: “ketí akoqnááma aónéta ketíwîqa máqte-marabaq itaígáae téq emá múte itó-umakaraune.” téna timá ámikaiye.  
\v 18 miráitana Áánûqtu móra-nakoqtaba akáinaqa áyaqa aménáe ténama amínimanibo káqo-nakoma akáinaqa aúyánámmá mamá akoqnáá umákanae ténama mirá-iniye.” téna timá ámikaiye.   
\s1 Áánûqtuma áyámma kéumatikenataagaraq áyaqa tímikaiqtaae.  
\p
\v 19 móra-waigoma mirá té kemmá ítama aónanone: “miráinanama Áánûqtu nôraq itana waagóqtábámá agaemá wániye kétiyo? náawa wení akaí-yátááqtábá ímiye tinónô?” té ítama aónanone.  
\v 20 ááqibo ketí aanábô náawa Áánûqtuqtabama emá kanaaráq waéqma-aimma tinónô? maráké kaqmá táápeqa tarôq umárái-waigoma mirá téna íkétiye: “nôraq itaaq kemmá miráuma tarôq umátíkaraano?” téna íkétiye.  
\v 21 tarôq oí-nákómá akáinanama mará maténa kaqmá kaayaq-táápéqá tarôq íniye. mórama íráqômma káqomma kogonaagó íniye. miráínama íarutaniyo?   
\p
\v 22 miráuma móraiq umá Áánûqtu waayúkayaba tarôq uráiye. Áánûqtu wení áyámma í-yátááqá yokaa umá tiráátinenataa kéiye. miráinata máqte-kayukama wení akoqnááma aónanoe. mi-káyúkámá áyámma umákaa-yuma kogonaagó-táápéqá yubákinikaa umá yubamínéna kéimanibo yaákama paá awé kéiye. nôraq itana?  
\v 23 wení anómma tágama-yataaqa keqtáábí yiráátíyaqtaba kákaipoana awé kéiye. keqtááyábá wení áyaqa tiráátiraitana íráqô-taapekaa wení tágama-yataaqa ketááráq atítaiye. áyaqa yirááti-kayukama wení tágama-yataaqa matáá-yuma yokaa umáyíkaraiye.  
\v 24 ketáámá tááyarai-kayukataae. íma paá Ítíráaeo-wayukabike yenamáa tááyaraibo Yéqtaaeo-wayukabike tááyaraiye.  
\v 25 Áánûqtuni agamatá-kánáábímmá min-áúbábí Otía mirá téna kétiye:  
\q1 “móra-wayukama íma ketí-wayukama máamanibo anaaékaq yerawáqtábá ‘ketí-wayukama mááe’ téq yááyanune. maa-káyúkáyábámá kemá íkétikaimanibo paá ‘kétikaiye’ téq tenúne.   
\q1
\v 26 mi-márúpáq timá yímikaunama ‘ketí-wayuka íma mááe’ mibáq íbêqa ‘paá mái-Aanuqtuma wení áanimaare’ yeráwáqtábámá mirá tínóe.”  
\m téna Otía-aubabi kétiye.  
\v 27 Áítáíya naayóbáqá Ítíráaeo-wayukayataba akoqnáá umá tiráiye: “Ítíráaeo-wayukama paá taíganimma miráuma nópíké-gébáráá uráámanibo yeráwápíkémmá pááqyamma kúmiq-yataapike atóbamayikaniye.  
\v 28 uyátárai-nakoma páátákaáá ítama yainéna marabí-káyúkámá anónnáma yimíniye.” téna Áítáíya tiráiye.  
\v 29 minnáyataba naayóbáqá Áítáíya mirá téna tiráine: “uyátárai-nakoma Áánûqtu máqten-akoqnaagaraq íma yaímma-annamo yiyuwaínana mái-yataama Tótômabaq-wayukaraa Komóraabaq-wayukaraa umá ketáá yayamá pááq ónúnatae.” téna Áítáíya naayóbáqá tiráine.   
\s1 Ítíráaeo-wayukama kateko-áqtábá mirá-uraae.  
\p
\v 30 Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtun-aurapi kateko-áqtábá íma abáá uráámanibo paá aónaraae. maami-kátékó-ámmá aónaraamma Áánûqtukaq itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataare.  
\v 31 ááqibo Ítíráaeo-wayukama Áánûqtu yiwíkai-kayukama ámáan-aipike kateko-ámmá abáá uráámanibo ámáan-aimma íma kanaaráq kateko-ámmá íaonaraae.  
\v 32 nôraq itatáq yauwékáao? miráipoana yúyánápímmá íráqô-qtataariq kéowana kateko-ákáq mayíkáitata máqe-uraae. ááqibo paá Áánûqtukaq itáíq-itaiq umá yáqtorai-iyanama kateko-ákáq mayikániye. Ítíráaeo-wayukama aukákáan-oqtakaqa yítauqa yurákaane.  
\v 33 Áánûqtuni agamatán-áípí aukákáan-oqtaba kétiye:  
\q1 “aónaaro! Tááíoni-marupaq aukaí-óqtámá makáune. maamin-ótákáq yítauqa yurákáamanibo wemmá itáíq-itaiq ínná-nakoma ítama táíq íiniye.”  
\m mirá téna agamatán-áípí kétiye.   
\c 10  
\s1 Ítíráaeo-wayukama Áánûqtuni kateko-ákáq íwakaae.  
\p
\v 1 ketúnabaro, Ítíráaeo-wayukayatabama ôriq umá kétikaitaq Áánûqtu kúmiq-yataapike atóbamayikaikaae téq nunamupí kétune.  
\v 2 kemá yeráwáqá yimónaraune. Áánûqtuqtaba ôriq umá abáá kéomanibo yeráwáqtí aakómmá arábaraiye.  
\v 3 Áánûqtun-aurapi kateko-wáyúkámá mamá aúqyíkaraiqtabama íma ítaraabo yenamáa káqon-amma yenamáárîq awíqma waranéta urááe. miráitata yeráwáqá Áánûqtuni kateko-yátáákóní aménáápáqá íma máqe-uraae.  
\v 4 íbêqa Îtu Káríqtogaraq iréna ámáan-aimma mamá ánataqtukaiye. miráipoana máqte-kayukama yirummá amétama Áánûqtuni kateko-yátááqá yaímma kémayaae.   
\s1 Áánûqtu máqte-kayukama kúmiq-yataapike mamá paá umáyikaiyataba kákaiye.  
\p
\v 5 Áánûqtuma kateko-yátáárîq o-káyúkáyábá téna ámáan-aimma kéwaraaqtaba Móteti agatáiye: “morá-nakoma náawabi ámáan-aimma kéwarena wení paá mái-yataaqa mipíké kémaiyaiye.” mirá téna agatáiye.  
\v 6 ááqibo itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqnapo Áánûqtuni kateko-yátááqá náawabi matáitana agamatán-áúbá-wánnáábí weqtábá kétiye: “íma enamáaraq maará té ítiyo ‘Îtu Káríqtoma Áánûqtuni márûpake náawaq kanaaráq umawíqme kumíníyô?  
\v 7 aménáápáq puí-márúpáq náawaq kanaaráq kuména Îtu Káríqtoma múte yawíníyô?’” mirá té maami-négí-náágí-wátáámá túyánápí íma waíno. agamatán-áúbá-wánnáábí mirá kétiye.  
\v 8 aúba-wannaabi óqa kétiye: “Aánûqtuni watáama ení waaqókáq máena enóyaukakaraq enarupi wáiye.” mi-kátáámá Áánûqtukaq itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqtaba ketáá abarokáq kétunatae.  
\v 9 enóyaukakemmo témo “Îtu Káríqto uyátárai-nakoe” tinnamá “Áánûqtu wemmá pukáipike atóbayakaraiye” té arummá ámínanama ení kúmiq-yataapike Áánûqtu atóbamakaniye.  
\v 10 abo tirukakéqtáá itéqtaa Áánûqtuma keqtáá kateko-wáyúkámá káutikaiqtaae. ketááí itáíq-itaiq í-yátááqá tóyaupikeqtaa tennatáámá ketááí kúmiq-yataapike atóbanunatae.  
\v 11 Áánûqtuni agamatán-áípí kétiye: “náawabi wekáq arummá amína-waigoma mamá táíq umáketa agaeráq íma mayakánoe.” téna kétiye.  
\v 12 maa-kánáámá máqte-kayukayaba wáiye. Áánûqtun-aurakaq Ítíráaeo-wayukama Yéqtaaeo-wayukama móraiq kéoe. máqte-kayukayataba Áánûqtuma mimórá uyátárai-nakoma máena máqtemma wekáq nunamupí wanáwîqa yáíyanama wení íráqô-qtataakoma yimíniye.  
\v 13 agamatán-áúbá-wánnáábí kétiye: “máqte-kayukama nunamupí uyátárai-nakon áwîqa ááyaiyamma yeqtí kúmiq-yataapike mamá atóbamayikaniye.” téna agamatán-áípí kétiye.   
\p
\v 14 ááqibo Áánûqtukaq yirummá ímo améta náaraq umá kanaaráq wemmá ááyano? mi-kátáámá íma ítareta náaraq umá yirummá amínô? mi-kátáámá abarokáq íma timá-yimiyamma náaraq umá itánô?  
\v 15 miráuma Áánûqtuni kaqtó-wayukama íma timáyikainanama mi-kátáámá náaraq umá abarokáq timá-yimino? agamatán-áípí mirá téna kétiye: “Áánûqtuni átê-wataama wení kaqtó-wayukama mamé kéyewanaboana yítauq-aagoma abô íráqôniq kéiye!” téna agamatán-áípí mirá kétiye.   
\s1 Ítíráaeo-wayukama paá yaímma aúge-kataama wakááe.  
\p
\v 16 aúge-kataama íma máqte-kayukama kéitaae. Áátáíya Áánûqtuni watáa-naqa naayóbáqá mirá téna: “uyátáráana-nako, nôraq umáyuwa mi-kátáámá ketáá abarokáq timá-yimunataa kéitaao?” mirá téna Áítáíya tiráine.  
\v 17 miráuma mi-kátáábíké kéiteta itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqa kéiye. Îtu Káríqtoqtaba abarokáq timá-yimunabike mi-kátáámá kéiye.   
\p
\v 18 ítáaro. kemá mirá téq ítama káonaune. mi-kátáámá árainaq yeráwáqá íma ítaraao? ítaraae. áraine. átê-wataama kéte-kayukayaba óq-wataama agamatán-áíkó kétiye:  
\q1 “yeráwáqtí yáama máqte-marabaq ítaraae. yeráwáqtí watáagoma kótámaqma maragóní aqtóráqá uráiye.”  
\m téna agamatán-áúbá-wánnáábí kétiye.  
\v 19 ókaraq emmá ítama káonaune. Ítíráaeo-wayukama árainaq ítaraao? Móteti wenamáárîq áqnáabariq umá yauwéqma tiráine:  
\q1 “óq-wayukayaba maramá ímaina-wayukama mamá aúqyíkáan-ayataba koyukayúmma ínoe. aíbôq-wayukayaba mamá aúqyíkáan-ayataba yeqtábá tíyámma ínoe.”  
\m téna Móteti min-áíkaq tiráine.  
\v 20 Áítáíya wemá íma ikatíq éna abarokáq mirá tiráine:  
\q1 “kemmá ímo tibáá-uraa-kayukama timónaraae. kemmá ímo ítana aónaraa-kayukaq yemá kemmá kenamáárîq yiráátiraune.”  
\m téna Áítáíya tiráine.  
\v 21 ááqibo Ítíráaeo-wayukayaba tiráine: “túnnaiq íma éta aamá arátaa-kayukabimma ayáqtááq-yupaa yetôpaq tiyáámma arúqtukaune.” téna Áítáíya Ítíráaeo-wayukayaba wenôpaq yikáinata yínôqtaba tiráine.   
\c 11  
\s1 Ítíráaeo-wayukama Áánûqtu áyaqa kéyimiye.  
\p
\v 1 kemá ítama káonaune. Áánûqtu wení waayúkama waqtukáiyo? aaqáo ímiye. kemá kenamáárîq Ítíráaeo-wayukabike Béqtiamaanin-annabike máune. ketítaubikoma Áabaraae.  
\v 2 Áánûqtu wení waayúkama íwaqtukaiye. yemmá áaikakemma yiwíkaiye. mi-kátáámá Áánûqtuni wannabí Iráíyaqtaba kéitaae. wemá Ítíráaeo-wayukayaba Áánûqtukaq nunamupí akoqnáá umá inaa-inaa tiráine:  
\v 3 “uyátáráana-nako, ení amuné-wáyúkámá yíkamma yuwéta monoq-náúpáké yaaremá yawítíyuwaawaq kenamáa máunata tíkamineta kéoe.” Iráíya nunamupí Áánûqtukaq mirá tiráine.  
\v 4 nóine ténaq Áánûqtu timá ámikaiyo? mirá-tiraiye: “ketábá taígani-kayukama (7,000) iyuwaúnata paá mááe. kaaqaari-máníkókáq wénáwîqa Béoma wekáq yiraayutáúmmá íma atéta nunamummá ítiraae.” téna Áánûqtu timá ámikaiye.  
\v 5 íbêqa mimóráíq kéiye. yaímma pááqya-kayukama wení áyaqa yiména Áánûqtu yiwíkaiye.  
\v 6 yeráwáqá nôrabi uráá-qtataaqa ímira-uraapoana paá wení áyaqa yiména yiwíkaiye. miráinanama waayúka nôrabi uráa-qtataaqa Áánûqtu yiwiráinana áyaqa yimí-yátááqá íma wániye.   
\p
\v 7 nôraq íníyô? Ítíráaeo-wayukama abáá kéo-qtataaqa íaonaraae. paá yaímma pááqya-kayukama Áánûqtu yiwíkai-kayukama aónaraamma wenaúrapi kateko umá máqe-uraae. tébakaq-wayukama Áánûqtuma yááyaiqtaba aíbôriq urááe.  
\v 8 Áánûqtuni agamatán-áípí kétiye:  
\q1 “yirukáráq yúyánákáráq Áánûqtu mamá ummaa yamá yíkaraiye.  
\q1 paá íbêkaraq yúranapo íma kanaaráq aónama arutéta yaáqnapo íma kanaaráq ítama kárutaae.”  
\m téna kétiye.  
\v 9 maa-káyúkámá Áánûqtuqtaba aíbôriq uráapoata Tébiti mirá téna kétiye:  
\q1 “anón-onikaqa yiyuwáiyata waakápi amá máero.  
\q1 kúqôpi péráinikaa oro.   
\q1
\v 10 yúramma keropáinaqa iyuwáiyata íma aónama arútáaro.  
\q1 yeqtí ummaa-yátáákóní aménáápáq awáuma máero.”  
\m téna Tébiti agamatán-áípí tiráine.   
\s1 Áánûqtu káqo-kayukama yiwíkaiye.  
\p
\v 11 íbêqa yeráwáqá ítama káonaune. Ítíráaeo-wayukama Áánûqtuni aamá íma waráiyanama pááqyan-iwiqa matúq-matuq umá yamá-yiminiyo? ímiye. kúmiq-yataariq uráapoana Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtu yiwíqma Ítíráaeo-wayukama íyama ígáae téta atóbamayikaraiye.  
\v 12 Ítíráaeo-wayukama kúmiq-yataariq on-ááímmá káqo-yuraq íráqô-qtataaqa Áánûqtunopake iráiye. Áánûqtunopake-qtataaqa taígani wáipike Ítíráaeo-wayukama pááqyamma matáapoana Yéqtaaeo-wayukaraq netuqyaammá yímikaiye. miráuma Ítíráaeo-wayukama kateko-wáyúkámá Áánûqtun-aurapi máiyanama Áánûqtuma uyátá-maqma íráqô-qtataaqa yimíniye.   
\s1 kúmiq-yataaqa maqtuwéna Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtu atóbamayikaraiye.  
\p
\v 13 íbêqa karáwáqá Yéqtaaeo-wayukaraq tenúne. kemá Áánûqtuni watáama waayúkaraq mamé uréire únna-naqa máeqa mi-máyáíyátábá timuqá kémaraune.  
\v 14 miráinaqa ke ánná-wáyúkámá yeráwáqô komá yumá yíkáanatama yaímma kúmiq-yataapike atóbano?  
\v 15 Ítíráaeo-wayukama Áánûqtu yiwíkaitata káqo-marabi-kayukama Áánûqtuni aanábómá aúkáae. Ítíráaeo-wayukama yiwiráinanama yeqtábá nói-qtataaraq wániyo? miráráá umá minnâ pukáa-kayukama paá máanikaa ínoe.   
\p
\v 16 áqnáabaq-yamma Áánûqtukaq améq oweqa tébakaq-yamma Áánûqtuqtaba aokarîq umá aurániye. mimóráíq umá yaagóní ánûqo Áánûqtukaq améq oweqa mútûq-yagoma amagaráq wennámiye.  
\v 17 ítáaro. uqmatán-óríbétí-yágóní amamá ayáátuweta káqomma abááq-óríbétí-yágóní amamá ayááma arúbamakaae. awaaméq-áímmá nóinabiyo? minnâ keráwáqá Yéqtaaeo-wayukama abááqá óríbêti-yaraa umá mááe. íbêqa Ítíráaeo-yagoni anommá mimórábí yaímma keráwáqtí amabiqtáá kéuiye.  
\v 18 miráipoana amamô ayáátuwaa-kayukama pááqyan-awiqa íyíméro. weganokanoqá íma oro. keráwáqá paá amamóe. amagómmá ánûkoma íyaqtokaibo ánûkoma amagómmá yáqtokaiye.   
\p
\v 19 ááqibo keráwáqá tínoe: “ánibo amagómmá keqtáá tiwiránîqtaba ayáátukaae.” téq tínoe.  
\v 20 owé. Áánûqtukaq íma itáíq-itaiq uráapoana yeráwáqá ayáátukaae. Áánûqtukaq túyánámmá kámepoaq keráwáqá paá mánoe. minnáyataba weganokanoq-túyánámmá íma ítáaro. minnáyataba keráwáqá ikatíq oro.  
\v 21 Ítíráaeo-wayukama áqnáaen-amama Áánûqtu íma yukáiye. túyánámmá ítáamma Áánûqtu keráwáqá tiyuwáníyô?  
\v 22 mikáq Áánûqtu áwáábiqa kéna kaayoné kéena immá káonaunatae. yirummá aati-aatimá ámê-kayukayataba kaayoné umáyikaniye. ááqibo yirummá íma ámê-kayukayataba áwáábiqa kégaimanibo keráwáqtábá kaayoné kéiye. ááqibo keráwáqá Áánûqtukaq tirummá íma ámê-kayukama paá kéiyanama keráwáqtábágáráq wemá áwáábiqa kániye.  
\v 23 ááqaanibo Ítíráaeo-wayukama waéqma yirummá ámê-kayukama yaayamá paá kéiyanama Áánûqtu móragaraq keqnáámmá wení kaayoné-yátááqá yeráwáqá yimíniye.  
\v 24 Áánûqtu óq-yataariq kéena keráwáqá Yéqtaaeo-wayukama áwáábiq-oribeti-yarake ayáátukaamma uqmakáan-oribeti-yaraq arúbaraae. Ítíráaeo-wayukama maaminnámo uqmakáan-oribeti-yaraa umá máeta ayáátukaan-amama mimórá-yáráq yauwéqmena áaikaqa oyaaq umá Áánûqtuma kanaaráq aráápaniye.   
\s1 máqte-kayukama Áánûqtu wenáyaqa yímikaiye.  
\p
\v 25 keráwáqá aúpáq-áráín-áímmá timá-timenune. minnâ Ítíráaeo-wayukama yaímma Áánuûqtuqtaba komá yéta matúq-matuq umá íma mánoe. mi-kánáámá mamé kéowana Yéqtaaeo-wayukabike máqtemma yiwíkai-kayukama Áánûqtunopaqa yínoe. minnágon anaaéma tébakaq Ítíráaeo-wayukama atóbamayikaniye. minnáma itéqa “ketáá itaí-yátááqá ítaraunatae” téq tíyábámá ókaraq mirá ítigaae.  
\v 26 máqtemma Ítíráaeo-wayukama miráuma atóbayikaniye téna Áánûqtuni agamatán-áípí kétiye:  
\q1 “Tááíoni-marupake mamá paá umáyikani-naqa yíniye.  
\q1 máqtemma táígoniq uráiya-qtataaqa Ítíráaeo-wayukabike matuwániye.   
\q1
\v 27 yeqtí kúmiq-yataaqa matuwánîq-kanaaraq anóna-anon-aimma yeráwáqtê tenúne.”  
\m téna agamatán-áípí kétiye.  
\v 28 Ítíráaeo-wayukama Áánûqtuni átê-wataama waqtukáapoata minnágoma keráwáqá Yéqtaaeo-wayukama tíwáqnaa itaq Áánûqtuni aanábómá aúkáae. Ítíráaeo-wayukama Áánûqtuni namuro-wáyúkámá aúkáae. miráimanibo Áánûqtuma naayóbáqá Ítíráaeo-wayukama yiwíkaimma áyaqa yiména áqnáabaq-annabike anó-kayukayababoana aati-aatimá yeqtábá kákaiye.  
\v 29 yiwíkai-kayukama wení íráqô-qtataaqa kéyimena Áánûqtuma íma aúyánámmá waéqma kéitaiye.  
\v 30 keráwáqá Yéqtaaeo-wayukama naayóbáqá Áánûqtun-aama arátaamanibo íbêqa Ítíráaeo-wayukama Áánûqtun-aama arátaapoata keráwáqá Áánûqtuma áyaqa tímîmma matááe.  
\v 31 mimóráíq umá áyaqa matáapoata Ítíráaeo-wayukama íbêqa Áánûqtun-aama arátaamanibo anaaékaq Áánûqtuma áyaqa yímî-qtataaqa mayánoe.  
\v 32 máqte-kayukama Áánûqtuni ámáan-aimma arátaa-kayukama Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukagaraq wemá móraiq umá yawááq-umayikaraimanibo yemmá paru-yátáákómá móraiq umá yimíniye.   
\s1 máqtemma íráqô-kataama Áánûqtukaq tenúnatae.  
\p
\v 33 Áánûqtuma wenáaimma uyátá-maqma abo anóne. wení itaí-yátááqá mórama arááti-nakoma ítima-amena íaraatiraimma mémánóbáqá únókáá kubáutaiye. mimóráíq umá wení itaí-yátááqá yirááti-nakoma waqmá ítaraimma mémánóbáqá únókáá kubáutaiye.  
\v 34 Áánûqtuni agamatán-áípí kétiye:  
\q1 “náayuwaq uyátárai-nakoni aúyánámmá kanaaráq ítaraao? náayuwaq kanaaráq aráátino?   
\q1
\v 35 náawaq móra-yataaqa ámikaitana wení anónnáma ámikaqa ‘yauwéqma aménúne’ téna tiráiyo?”  
\m téna kétiye.  
\v 36 uyátárai-nakoma máqte-qtataaqa wenayáánapo tarôq uráiye. wenôpake tarôq éna wetábá máqte-qtataaqa paá mááe. Áánûqtukaq máqtemma tágama-yataaqa matúq-matuq umá waíno. miráuma waíno.   
\c 12  
\s1 ketáá ketúma Áánûqtukaq aménátae.  
\p
\v 1 miráinataa ketúnabaro, keqtááyábá Áánûqtu áyaqa taígani-tupaa tímikaipoaqtaa keráwáqá tirun-áímmá kétima-timune. Áánûqtukaq keráwáqtí túma aiqta-táúráá umá wekáq áméro. keráwáqtí túma Áánûqtukaq aiqta-táúráá umá amíyábá wáiye. karáwáqtí túyánámmá túgoni akaí-yátááqá paá áméro. keráwáqá weqtábá kanamáárîq timuqá marakéq agamá amé-wao-qtataakaa umá wekáq paá áméro. ánibo wemá keráwáqá miráumatikena wemá keráwáqtábá mirá téna tíniye: “minnâ íráqône.” téna tíniye. Áánûqtuma paá-wayuka íma máipoaqtaa wekáq mirá-onatae. minnáma keráwáqtí árai-monoq-yataare.  
\v 2 káqo-kayukama nôrabi íyamma yimémekaa íinomanibo Áánûqtu keráwáqtí túyánámmá waeráino. keráwáqtí táimma waéqma Áánûqtuqtaba aokaríq umá aúráaro. miráiyataba Áánûqtuni aúyánámmá kanaaráq itánoe. aúge-tuyanapike Áánûqtu tímikaimma íráqô-qtataaqtabagaraq Áánûqtu amuqá kémarai-qtataaqtabagaraq mútûq pááq umá ánatagurai-qtataaqtabagaraq itánoe. mi itaí-yátááqtábámá kímora-amma wenamáa wáimma minnâ Áánûqtu túyánámmá kéwaeraiye.   
\p
\v 3 Áánûqtuma íráqô-qtataakoma kemmá tímikaipoaq máqtemma keráwáqá móra-mora kétima-timune. íuyata-maqma túyánápímmá “kemá uyátaraune” ítero! ímiye. keráwáqá máqtemma Áánûqtu wenamáakoni íráqô-qtataapike keráwáqtí yáqtorai-yataaqa móra-mora tímímma minnáyaba ítama arútáaro.  
\v 4 ítáaro. mimórá-áúráqá netuqyaan-áúkápáqá wáimanibo máqten-aukapaqa móra-mayaima wáiye.  
\v 5 mimóráíq umá aarawaamá netuqyaammá máunataamanibo yegáráq-kegaraqtaa Îtu Káríqtogaraq kímora-turaa umá kéitaunatae. ketáámá máqtemma mórabi yagaroqtamá aokaq-aokakémá máunatae.  
\v 6 miráinata Áánûqtu wenamáakoni íráqô-qtataapike móra-mora umá mayaímá tímîtaqtaa kémayaunatae. móra-nakoma wení aokaq-máyáímá Áánûqtu ámikaimma waabá-káyúkátí yúrakaq Áánûqtuni watáae téna wáinanama arukaké ítama yáqtorai-yataakaraq tíno.  
\v 7 ánibo Áánûqtunopake aokaq-máyáímá kaqtó-í-yátááqá wáinana minnáyaba kaqtó íno. óq-mayaima yiráátinenama maannáyaba yiráátíno.  
\v 8 móra-nakoma wení aokaq-máyáímá umá yíqtaaiq íkáae téna wáinanama timá-yimino. móra-nakoma maqtokái-qtataaqa yaináinama ôrikaa umá yainaíno. káqomma anó-nakoma náápaakaraq máena wemá akoqnáá umá mayaímá mayaíno. óq-nakoma waayúkaraq kaayoné-yátááqá yímikenama minnáyaba amuqá maraíno.   
\p
\v 9 ítáaro. keráwáqtí tíyaqa yimí-yátááqá árai-qtataariq umá waíno. waátâ-yataaqa yiwáágóro. íráqô-qtataakoma yáqtoqma akoqnáá oro.  
\v 10 tirukaké káqowa-kaqowaqtabataa keráwáqá tikaíno. Îtu Káríqto uráiniq umá keráwáqá tirummá améra ábâqwaayuraa umá máero. keráwáqtí káqowa-kaqowan-aama yaaguyábóro. keqtíbâqawaayuyabama uyátá-maqma anóniq umá túyánámmá itéraq timuqá maqyíkáaro.  
\v 11 keráwáqtí mayaíyábámá akoqnáá umá maiyéraq piruq nááruq íma oro. akaí-yátáákómá ógiqma wáinaq uyátárai-nakoma kaqtó umá áméro.  
\v 12 keráwáqá awé uréq íkáonaa-qtataaqtabama timuqá máráaro. awéké kuí-yátááqtábámá yaákare awé oro. nunamummá aati-aatimá tíq-tiq oro.  
\v 13 ábâqawaraayuma móra-yataaqtaba yeráwáqá abáá íyaqa keráwáqtí oótamma yeráwáqtê yainéra namuq-wáyúkámá keráwáqtí oqtamá íyikaaro!  
\v 14 náayuwabi mamá táíq umátikaiya-kayukama Áánûqtukaq yeqtábá tero: “íma mamá yawááq-umayikaao. ímibo yemmá mamá íráqôniq umáyikaao.” téraq tero.  
\v 15 yimuqá maraíya-yutema yagaroqtamá timuqá máráaro. ibiqá yaráiya-yutema yagaroqtamá ibiqá yáráaro.  
\v 16 máqte-kayukama mimórá-ááímmá yíméro. kaayóné umá yíméro. keráwáqtí túma íma mamé úyóro.   
\p
\v 17 móra-nakoma mamá táíq umátikai-naqa anónnáma íma mamá táíq umákaaro. ímiye. máqte-tupaama waayúkama mamá íráqôniq í-yátááqtábá túyánákáq máráaro.  
\v 18 máqte-kayukagaraq kaayoné-yátáápí wenáú-kenaun umá maqmá aónaaro.  
\v 19 ketí aanabô, móra-nakoma mamá táíq umátikai-naqa anónnáma íma túyánámmá umákanomanibo Áánûqtuma ayuwáiyana wení áyamma i-wáígóní anónnáma umáyikaniye. Áánûqtuni agamatá-kánnáábí kétiye:  
\q1 “anónnáma yauwéqma yiménúne uyátárai-nakoma kétiye.”  
\m téna agamatá-kánnáábí kétiye.  
\v 20 miráinaq Áánûqtuni agamatá-kánnáágó tínnaiq oro. minnâ  
\q1 “ení namuro-nákómá áama kéyainama aáwaqa amiyo. noqtábá kéinaama paá amiyo. mirá éma aqnókáq iráama káíq-kaiq iníkáá umá wení agaemá íniye.”  
\m téna Áánûqtuni agamatá-kánnáágó kétiye.  
\v 21 Tááqtaani áaikomma íma uyátaino. ímibo íráqô-qtataaqnapo táí-aaikomma uyátáaro.   
\c 13  
\s1 kámáániti yáaimma wáráaro.  
\p
\v 1 máqte-kayukama kámáániti yáaimma wáráaro! máqte-kamaanima Áánûqtu iyúwáitata máawana kámááni-wayukama Áánûqtu yíkáitata mááe.  
\v 2 náayubi kámáániti yáaimma aratétama Áánûqtukaraq móraiq umá káratemanibo yetôpaqa yenamáárîq yainaí-yátááqá mamá abarokáq ínoe.  
\v 3 otaa-qtátáárîq o-káyúkámá anó-kamaani-wayukama mamá yáaqa kégamayiketamanibo íráqô-qtataariq o-káyúkámá mamá yáaqa íkegamayikaae. keráwáqá anó-kamaani-wayukati yáaqa íyaq kéikateyo? miráinaq íráqô-qtataariq kéyana yemá karáwáqá tikaq káraruinoe.  
\v 4 yemmá Áánûqtuni mayaí-wáyúkábóata keráwáqá tíwáqnaa ínéta kéoe. ááqibo otaa-qtátáárîq éqa ikátéro. miráipoata áraimma yeqtí akoqnáárake táí-yataariq kanaaráq umáqtikanoe. yeráwáqá Áánûqtuni mayaí-wáyúkábóata Áánûqtuni áyámma otaa-qtátáárîq o-káyúkámá kéumayikaae.  
\v 5 minnáyataba keráwáqá paá wáráaro. wenamáa Áánûqtuni áyaqtaba íwaimanibo wemá áyámma mayéna keráwáqtí túyánákómá mamá yawááq umátikaniye.   
\p
\v 6 minnágoni aáimma táákitima meyáníq kéoe. ítama arútáaro. anó-kamaani-wayuka yeqtí kanaaráq o-máíyáama Áánûqtuni mayaímá kémaiyaae.  
\v 7 keráwáqtí aqtábááraq mayánéta íyaqa yemmá meyáníq oro. waabáq-táákítígáráq ení oótakoni táákitigaraq mayáníq oro. anó-kamaani-wayukama yeráwáqtábá anóne téra mi máqtemma yemmá yikaq káraruyoro.   
\s1 móra-nakoma áyaqa ámîn-nakoma ámáan-aikoni anaaé kéwaraiye.  
\p
\v 8 keráwáqá íma móra-nakoma aatábááma éraq kímora-aatabaama aati-aatimá taákaq maráaro. minnâ keráwáqá káqowa-kaqowamma yirummá yíméro mirámô éqa ámáan-aimma kéwaraae.  
\v 9 ámáan-aikoma mirá-tiraine: “aaraukáqá íma mamá yataiyo. awekémá íkuyuwo. moyámmá íma mayao. egaa íao.” máqtemma maamin-ámáán-áímmá káqon-amaan-aikaraq kímora-auwayaapi wáiye. minnâ: “enamáárîq arummá aménaiq umá káqo-kayukama móraiq umá arummá yimiyo.” téna wáiye.  
\v 10 náayubi arummá ámî-nakoma otaammá móra-nakokaq íkeguyakaiye. miráitana arummá amí-yátááqá áraimma minnáe. naayón-ámáán-áíkáráq Îtuni watáagaraq kéwaraiye.   
\s1 ketáámá arupú-akaq uréire ónátae.  
\p
\v 11 nôrabi íni-qtataaqtabama kéitaapoaq keráwáqá yokaa éraq túbanaaq oro. ketáámá kuqtiwiránî-kanaama waaqókáq kéiye. Îtukaq tirummá ámikauna-kanaataama waqókákáá uráimanibo íbêq-kanaama waaqókáq awaararíq kéiye.  
\v 12 awé uráuna-kanaataama kumayukáá aúqma kánataitana keqtáámá kuqitiwiránî-kanaagoma aaqá iráqma tágainikaa umá waaqókáríq kéiye. kumayuq-yátáápíké-qtátááríq únna-yataaqa yuwánátae. ánibo akoqnáá umá tirukákéqtáá iráqma tágama-yataapi yokaa ónátae.  
\v 13 ketáámá arupú umá tágama-yataapi máae-kayukaraa umá uréire ónátae. kebó-yátááqtábámá neginaagí-nomma naíyábá kumari-yátááqtábámá námô-yataaqtaba máqtemma yuwánátae.  
\v 14 máqtemma kúmikomma uyátani-qtataaqa uyátárai-nakoma Îtu Káríqtonopake máyaaro. keráwáqá kúmiq-yataariq ónáae tíya-qtataaqa íma wáráaro.   
\c 14  
\s1 Îtukaq náawaq arummá ámînnarabi íámînarabiyo?  
\p
\v 1 yaímma-wayukama itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqtabama kéitetamanibo paá aqnúníq kéoe. miráiya-kayukama áíkutaiyapi uyáberanomanibo íma nóbíq-naabiq-aimma tero.  
\v 2 yaímma-wayukama itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqa akoqnáá kéeta kéqo-keq-yataaqa paá kénaae. miráimanibo káqo-kayukama itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqa aqnúníq kéetaboata amaqá íkénaae.  
\v 3 kéqo-keq-yataaqa nai-nákómá amaqá ínai-nakoma pááqyan-awiqa íamamiyo. weqtábá kúmiq-yataariq kéiye ítiyo. Áánûqtuma min-nákáráq paá auwirániye.  
\v 4 móra náawaq káqo-nakoni kaqtó-nakoqtaba timá táíq kéumakaiyo? wení mayaímá akoqnáá umá mayaínanabi kumówínanabi minnáma wení anókoma Áánûqtu wenamáa tíniye. miráinana áraimma wemá akoqnáá umá mayániye. wení anó-nakoma kanaaráq áwáqnaa ínanaboana akoqnáá umá mayániye.   
\p
\v 5 yaímma-wayukama móra-yupaagoma tébakaq-yupaagoma “uyátá-maqma anómma wáiye” yúyánápímmá kéte. káqo-kayukama “máqte-tupaayaba mimóráíq kéiye” kéte. móra-mora-wayukama itáíq-itaiq i-yátááqá yúyánápímmá akoqnáá umá ítáaro.  
\v 6 móra-nakoma móra-yupaayataba aúyánápímmá “uyátá-maqma-kanaae” kétena wemá “uyátárai-nakoni anó-kanaae” téna mirá kéiye. min-nákómá kéqo-keq-yataaqa nai-nákómá Áánûqtuma wení anómma uyátárai-koqtaba kéiye. aáwaqtaba Áánûqtukaq “tíkáiye” téna kénaiye. anibo káqo-nakoma kéqo-keq-aawaqa íma nai-nákómá Áánûqtuma wení anómma uyátárai-nakoqtaba kéiye. aáwaqtaba Áánûqtukaq “tíkáiye” téna kénaiye. ánibo káqo-nakoma kéqo-keq-aawaqa íma nai-nákómá Áánûqtuma wení anómma uyátárai-nakoqtaba kéena Áánûqtukaq “tíkáiye” téna íkenaiye.  
\v 7 ketáá kenamáayababoaqtaa íma paá máetaa kenamáayababoaqtaa ípukaunataamanibo paá máunataama uyátárai-nakoqtabataa máunatae.  
\v 8 miráimanibo ketáá puyúnataama uyátárai-nakoqtabataa képuyunatae. paá máunataabi púyonataama ketáámá uyátárai-nakoqtabataa máunatae.  
\v 9 taákaq máráaro. Îtuma pukéna itó-uma paá máqe-uraimma “keráwáqtí uyátárai-naqune” téna kétiye. miráuma paá máa-kayukagaraq pukáa-kayukagaraqti uyátárai-nare.  
\v 10 keráwáqá nôraq itaráq keráwáqtí tíbâqawaaraa-kayukayaba timá táíq kéumayikao? nôraq itaráq tíbâqawaaraa-nakomma pááqyan-awiqa kéyamameyo? ketáágáráq máqtemma Áánûqtuni aúbaq itó-onanataa keqtáámá wemá yainániye.  
\v 11 Áánûqtuni agamatá-kánnáágó kétiye:  
\q1 “uyátárai-nakoma mirá kétiye.  
\q1 ‘kemá paá máeq áraimma kétune.  
\q1 máqte-kayukama ketúbáq yiraayutáúmá ayéta keqtábá Áánûqtue’ tinoe.”  
\m agamatá-kánnáágó mirá kétiye.  
\v 12 miráinataa máqte-kayukataa ketááí táaimma Áánûqtukaq timá uwaénúnatae.   
\s1 tíbâqawaaraa-kayukama íma mamá táíq umayíkáaro.  
\p
\v 13 abo káqoyu-kaqoyuyaba kúmiq-yataariq kéoe-aimma ibáqyuwanatae. miráinataa tíbâqawaaraa-kayukati yítaupi ataráí-yátááqá aaremá íma maqyikétaa kúmiq-yataapi íma mamá yikánataae.  
\v 14 Îtu Káríqtote yagaroqtaráunaboaq kéitaune. wenamáárîq máqte-qtataakoma íma táíq kéiye. ááqibo móra-nakoma wenaákaqa “táíq kéi-qtataare” ténama wetábá áraimma táíq kéiye.  
\v 15 mirá-uraiye. nóin-aawarabi náána-waigoma tíbâqawaaraa-nakomma otaammá kéguyakeq íma kaayoné umá Îturaa umá kémaae. Îtu Káríqtoma wetábá pukáinaqa aáwakakema íma mamá táíq umákaaro.  
\v 16 keráwáqá íráqô-qtataaqa máyáaqtabama íma yuwáiyata waayúkama akáyáámá timátíkáaro.  
\v 17 ítáaro. Áánûqtuni márûpaqa aáwaqa naréq nommá naréq íyábá íma wáiye. ímiye. Áánûqtuni márûpaq kateko-ááíkáráq kaayoné-yátáákáráq amuq-yatáákáráq minnáyaba wáiye. mi-qtátááqá Áánûqtuni Aokaq-Áágómá kétimiqtaae.  
\v 18 abo náawabi Îtu Káríqtokaq kaqtó kéinana miráráá umá Áánûqtuma weqtábá amuqá marakáinata waayúkama téta “wemá kanaa-náré” tínoe.   
\p
\v 19 miráinataa mi-qtátáákómá kaayoné-yátááqá mamé yínîqtaba ketáámá maqmá ónanatae. káqowa-kaqowamma yíwáqnaa umá akoqnáá umá itáíq-itaiq í-wáyúkámá ketáámá auránúnatae.  
\v 20 aáwaqtabae téq Áánûqtuma nôrabi urái-yataaqa íma yawítítuwaaro. máqten-aawaqa naí-yátááré. ááqibo nóinabi keráwáqá naa-qtátáákómá móra-nakoma néna wenaúyánápímmá kúmiq-yataariq kéenama minnâ otaammá kéguiye.  
\v 21 ááqibo keráwáqá amaqá nérabi aíbôq-nomma nérabi mamá kéqokeq-yataariq o-wáígómá mamá tíbâqawaama mamá kúmiq-yataapi kéiyuwaamma mirá íoro.  
\v 22 maami-qtátááqtábá itáíq-itaiq o-qtátááqá yaqtóráaro. maami-qtátááqtábá nói-tuyananabi ítáamma Áánûqtu wenamáa itaíno. keráwáqá nôrabi o-qtátáákómá íma yawááq-umatikainaq timuqá maránoe.  
\v 23 ááqibo móra-nakoma aáwaqtaba kaayaq-áúyánámmá iténa naí-wáígómá wenamáárîq yawááq kéumakaiye. taákaq máráaro. keráwáqá nôrabi o-qtátáákómá keráwáqtí itáíq-itaiq í-yátáápíké íkéitaqa kúmiq-yataariq kéoe.   
\c 15  
\p
\v 1 ketáámá náayuwabi akoqnáá umá itáíq-itaiq kéuna-yutaama itáíq-itaiq í-yátááqtábá aqnúnîq kéo-kayukama yíwáqnaa ónátae. yemá ummaa-yátáápí mái-yataama yíwáqnaa éqtaa keqtáá tikáina-yataariq íonatae.  
\v 2 ketááí túyánámmá káqo-yuraq maréqtaa yíwáqnaa onanatáá yeráwáqá akoqnáá ínoe.  
\v 3 Îtu Káríqtoma wenamáárîq paá wetábá amuqá maranî-qtataariq íuraine. ímibo Áánûqtuni agamatá-kánnáágómá maará téna Îtuqtaba kétiye:  
\q1 “keráwákáq yemá tíyoqa áyáan-aikoma kemmá tíkakaiye.”  
\m téna kétiye.  
\v 4 naayóbáq aúba-wannaabi agatáan-aikoma íbêq-kanaaraqa keqtáá kétiraatiqtaae. Áánûqtuma wení aokaq-áúbábíkémmá keqtáámá umá tíqtaaiq kéitaqtaa ketáámá tú pukáipaq awé kéunatae.  
\v 5 Áánûqtuma keráwáqtí yáqtorai-yataakoni áaimma keráwáqá tíwáqnaa kéinaq keqtábá kákaina máqtemma móra-mora-yutema móra-tuyanakaq maréq kanaaráq mánoe. miráuma Îtu Káríqtoma keqtáámá miráigaae téna tirááqtiraiqtaae.  
\v 6 mirá éqa máqtemma keráwáqá móra-toyaukaq maréq Áánûqtumma ketááí uyátárai-nakoma Îtu Káríqtoni aboámá wenáwîqa kanaaráq múte yauwínoe.   
\s1 átê-wataama Yéqtaaeo-wayukama kéitaae.  
\p
\v 7 Îtuma keráwáqá íráqôniq umátíkáiniq umá móraiq umá móra-mora-yuma mamá íráqôniq umáyíkáaro. mirá éqa Áánûqtun-awiqa keráwáqá múte yauwínoe.  
\v 8 Îtuma minnáyaba Ítíráaeo-kayukati kaqtó-naqa aúkáiye. miráipoana Áánûqtuni áagoma naayóbáqá Ítíráaeo-wayukama yúma kárataa-kayukaraq abarokáq pááq uráiye.  
\v 9 ókaraq Îtuma kaqtó-naqa aúkáimma Yéqtaaeo-wayukama íma Ítíráaeo-wayukamibo Áánûqtun-awiqa wení paru-yátáákóqtábá kanaaráq múte yauwínoe. Áánûqtuni agamatá-kánnáágómá kétiye:  
\q1 “maaminnáyaba kemá Yéqtaaeo-wayukati aúkáapikemma ‘tíkáiye’ tenúne.  
\q1 ibí enáwîqa múte yauyónúne.”  
\m téna  
\v 10 keqnáámmá agamatá-kánnáágómá maará kétiye:  
\q1 “Yéqtaaeo-wayukao, keráwáqá Áánûqtuni waayúkate timuqá máráaro.”  
\m téna  
\v 11 ókaraq maará kétiye:  
\q1 “Yéqtaaeo-wayukao, keráwáqá máqtemma uyátárai-nakoni áwîqa múte yaúyóro.  
\q1 máqte-kayukao, wenáwîqa múte yaúyóro.”  
\m téna kétiye.  
\v 12 ánibo naayóbáqá Áánûqtuni amuné-náqá wenáwîqa Áítáíyama wemá tiráine:  
\q1 “Yétin-annabike móra-naqa pááq éna minnáyaba pááq ínimma Yéqtaaeo-wayukaraq yabíqyikaniye.  
\q1 miráinata Yéqtaaeo-wayukama weqtábá íkáonaamanibo paá awé ínoe.”  
\m téna tiráine.  
\v 13 keráwáqá Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtukaq itáíq-itaiq urááe. Áánûqtu tirunóbáqá mamá mirá kéumatikaipoaq keráwáqá íkáonaamanibo kanaaráq paá awé ínoe. Áánûqtukaq itáíq-itaiq kéyana amuq-yatáákáráq kaayoné-yátáákáráq wemá timíno. Aokaq-Áágóní akoqnáárake keráwáqá Îtuqtaba ôriq umá kétikainaq awé umá máero.   
\s1 Póroni kawáá-máyáímá  
\p
\v 14 ketíbâqawaayuo, kemá kéitaunama keráwáqá íráqô-qtataakaraq itaí-yátáákáráq keráwápímmá ógiqma wáipoaq keráwáqá Îtu Káríqtoqtaba móra-mora-yuma kanaaráq wenarááté-wenaraate ínoe.  
\v 15 miráimanibo yaímma-wataama maamin-áúbábí keráwáqtôpaq agayáunama akoqnáá umá tiráune. kemmá maami-máyáímá Áánûqtu tímikaitapoaq miráuma timá taákaq kéune.  
\v 16 Yéqtaaeo-wayukayataba Áánûqtuma kemmá Îtuni anó-monoq-naqa aútíkaraiye. kemá Áánûqtuni watáama timá-yimuna-naqune. Yéqtaaeo-wayukama min-áímmá kéiteta miráráá umá Áánûqtukaq amí-yátáákáá kéinatama yeqtí yúgaraq yúyánákáráq Áánûqtukaq Aokaq-Áágómá yemmá mamá Áánûqtuqtaba aokarîq umáyikainana Áánûqtu yemmá yiwirániye.  
\v 17 miráitaq kemá Îtu Káríqtogaraq yagaroqtamá mi-máyáímá ketáaraq Áánûqtuma kanaaráq ínîqtaba timuqá kémaraune.  
\v 18 paá Îtu Káríqtoma nôrabi uráinaiyaba ketáanapo ketí mayaínápógáráq uráiqtabama kemá Yéqtaaeo-wayukama timá-yimenune.  
\v 19 miráonata yemá kéiteta anón-awaameq-yataaqa káoneta Aokaq-Áágómá yemmá mamá Áánûqtuma tínnaiq ínoe. miráítaq kemá Yérútáárebake Irírkamabaq mútûq átê-wataama Îtu Káríqtoqtaba ketí máqten-akoqnaarake timátuweq uráune.  
\v 20 ánibo Îtu Káríqtoni áwîqa íma yaráa-marabaqa kemá mibáqá wenamáa átê-wataama móma timá-yimiyaba kétikaiye. mirá éqa átê-wataama káqo-yuma abarokáq timá yímîkaiyapaqa kemá waabá-káyúkáráq íma timá-yimenune.   
\p
\v 21 minnáyaba agamatá-kánnáábí maará téna kétiye:  
\q1 “yemá náayuwabi íma timá-yimikaa-yuma  
\q1 yemá aónanoe.  
\q1 yemá náayuwabi íma ítaraa-yuma  
\q1 yemá ítama arutánoe.”  
\m téna kétiye.   
\s1 Póroma Árómuq wíniye.  
\p
\v 22 miráitana ketí mayaígómá keráwáqtôpaq íyábámá kemmá kéyaqtoraiye.  
\v 23 miráimanibo maan-áúkápáqá ketí mayaímá ókaraq íma wáiye. ayáqtáá-kanaama kemá keráwáqá timónaiyaba ôriq umá kétikaiye.  
\v 24 miráipoaq kemá keráwáqá étaba timónanu íyabiyo? Árómuq kótamaqma wéqa keráwáqá yá-timonateq Tipéini-marabaq ónúne. ánibo kemá keráwáqá timuqá kémareq kétimonaiyaq kemá keráwáqtê pááqya-kanaama ko matáá-onaq keráwáqá Tipéini-marabaq kanaaráq timátíkáiyaq kónunamanibo  
\v 25 íbêqa kemá Yérútáárebaq uréq Áánûqtuni waayúkama ko mamá yíwáqnaa ónáá kéune. abo yemá yenamáárîq Maateróniapakekaraq Karíkipakekaraq Áánûqtun-aaraq móra-iyakaq máráa-kayukama Yérútáárebaq aamá téite umá móra-akaq maréta áwáyoq-wayukama yíwáqnaa umá móneqa paá yimínéta kéowaq kéune.  
\v 26 missing?  
\v 27 yemá yimuqá kemáreta mirá kéomma áraimma yemá yemmá anónnáma aqtábááraq kéyime. ánibo Yéqtaaeo-wayukaraq Áánûqtuni máqtemma íráqô-qtataaqa Ítíráaeo-wayukabike yemmá kéyainaapoata Yéqtaaeo-wayukama yeqtí oótamma Ítíráaeo-wayukagaraq yaínáaro.  
\v 28 ánibo kemá ketí mayaímá maakáq ánateq Yérútáárebaq kónune. mi-mónéqá Maateróniapakekaraq Karíkipakekaraq mamá áíkumaraamma mamá yiménúne. miráumatuweq anaaékaqa Tipéini-marabaq uréq mikákémmá keráwáqtôpaq Arómuq ónúne.  
\v 29 kemá túyánámmá kéitaunama anaaékaq kemá keráwáqtôpaq yenúnama Îtu Káríqtoma anómma íráqô-qtataakoma keráwáqtábá timíniye.  
\v 30 ketíbâqawaayuo, kemá Yérútáárebaq kégonaqa keráwáqá akoqnáá umá nunamummá timátíkáaro téq keráwákáq inaa kétune. kemá Îtu Káríqtoni áwîkaqa keráwáqá akoqnáá umá ítama káonaune. Aokaq-Áágómá mamá ketáámá móra-mora-yuma tikáipoaqtaa keráwáqá kemmá tikánôpoaq ítama káonaune.  
\v 31 nunumummá tíyanama Yérútáárebaq ketááí átê-wataama awéqtátuwaa-kayukabikemma tú-tiqa í-yátááqá íma mayánúne. nunamummá kétiyanawaq Yérútáárebake Áánûqtuni waayúkama yemmá kemá nôrabi únnayaba yikániye.  
\v 32 Áánûqtumma akáinaqa kemá amuq-yatáákáráq ógiqma keráwáqtôpaq iréq keráwáqtê yamáeq aagánúne.  
\v 33 íbêqa Áánûqtuma ketááí kaayoné-yátáákón áaikoma wemá máqtemma keráwáqtê waíno.   
\c 16  
\s1 miráo-maarao-aimma  
\p
\v 1 ketááí tímanaaqa Píbima wení watáama timá-timenune. wemá Tékeriabaq Áánûqtun-aama móra-iyakaq maréta kéitaa-kayukaraq wení mayaímá wáiye.  
\v 2 uyátárai-nakoni anaaé kéwaraa-yuma móra-mora-waigoqtaba yíkáiniq umá keráwáqá wemmá awíráaro. yaímma-yataaqtaba immá wemmá áwáqnaa umá áméro. wemá kemmá tíwáqnaa uréna taíbaq-wayukagaraq yíwáqnaa uráiye.  
\v 3 Îtu Káríqtoqtaba ketê mayaímá mayáaya-nakama Patírayaa Akíra ye aúkátôpaq ketí miráoyo-maaraoyo-aimma yuwaúnana wimmá yíméro.  
\v 4 yenákámá íuraiyana ketí túwaraimma mamá paá umátikaraayapoaq ípukaune. yenákáyábámá kemá “tíkáiye” kétunata máqtemma Yéqtaaeo-wayukagaraq Áánûqtun-aama kéitaa-kayukama “tíkáiye” kéte.  
\v 5 yenákátí naaúpaq Áánûqtun-aama kéítaa-yuyabama ketí miráo-maarao-aimma yuwaúnana yeráwáqtôpaq wimmá yíméro. tíkáin-aanabo-naqa Ipáíneti wemá áqnáabariq umá Étia-marabakemma Îtu Káríqtokaq arummá ámikai-nakonopaq ketí miráono-maaraono-aimma yuwaúnana wimmá áméro.  
\v 6-7 Máríaa wemá akoqnáá umá keráwáqtí aúkáapimma mayaímá kémayain-inikonopaq ketí miráo-maarao-aimma yuwaúnana wemmá áméro. Aaqtarónikatigaraq Yúniatigaraq yenákámá ketimáápake-nakaratama yenákámá móra-taoqa ketê yagaroqtamá ánná-naupaqa máqe-uraayane. yenákámá máqtemma yiwíkai-kayukama yimónama íráqôniq kéeta yenákámá áaimma átáma Îtu Káríqtoni anaaé kéwaraayaq anaaékaqa kemá mirá-uraune. abo yenákáyôpaq ketí miráoyo-maaraoyo-aimma yuwaúnana wimmá yíméro.  
\v 8 Aaparíati wemá uyátárai-nakoqtaba kemmá tíkáin-aanabonapoaq wenôpaqa miráono-maaraono-wataama yuwaúnana kéwiye.  
\v 9 Abáánati wemá Îtu Káríqtoqtaba ketê móra-mayai-naqa ketí aanábó-náqá Títáákitigaraq yenákáyôpaqa miráoyo-maaraoyo-wataama yuwaúnana kéwiye.  
\v 10 Apériti wemá Îtu Káríqtoqtaba aú-aiqa matáimma Eritááburati máqtemma wení aara iyápógaraq yeqtôpaqa miráoro-maaraoro-wataama yuwaúnana kéwiye.  
\v 11 Ítíráaeo-naqa ketimáápake Erótionigaraq máqtemma Naatítatini aara iyápógaraq uyátárai-nakoni waayúkama yeqtôpaq miráoro-maaraoro-wataama yuwaúnana kéwiye.  
\v 12 Taraipínayaa Taripóta yenákámá uyátárai-nakoqtaba akoqnáá umá mayaímá kémayaayaq-nakagaraq tíkái-ketimanaaqa Péti wegáráq uyátárai-nakoqtaba akoqnáá-mayaima matáitaq yeqtôpaq miráoro-maaraoro-aimma yuwaúnana kéwiye.  
\v 13 Árûbati wemá mórama Áánûqtuma wetábá aúyakai-nakaraq anóama minnâ ketinóraa umátíkaraipoaq yeqtôpaq kemá miráoyo-maaraoyo-aimma yuwaúnana kéwiye.  
\v 14 Atíkaritagaraq Périgonigaraq Émitigaraq Paataróbaatigaraq Émaatigaraq yaímma ketíbâqawaayuma yeráwáqtê Áánûqtun-aaraq móra-iyakaq áíkutaawaq yeqtôpaqa kemá miráoro-maaraoro-aimma kétima-yikaune.  
\v 15 Piráárogatigaraq Yúriagaraq Nériati wení ámánaakogaraq Orípatima máqtemma Áánûqtuni waayúkama yeráwáqtê áíkutaawaq yeqtôpaq kemá miráoro-maaraoro-aimma kétima-yikaune.  
\v 16 keráwáqá móra-mora-yuma tíbâqawaaraa umá wenayáá-kenayaamma yiméq tótó umáyíkáaro. máqtemma kéqokeq-kaqokeq-marabaq Îtuqtaba áíkutaa-kayukama keráwáqá miráoro-maaraoro-aimma kétimatikaae.   
\p
\v 17 ketíbâqawaayuo, waayúkama káqon-aimma tiráátétaa Áánûqtuni waayúkama mamá yaíkaaq ígáae téta tíya-kayukabikemma nékaq máero. keráwáqtí itáíq-itaiq í-yátááqá mamá awígíoq íyábámá atéqma máero.  
\v 18 mirá-káyúkámá yemá ketááí uyátárai-naqa Îtu Káríqtoqtabama íma yúyánámmá kéitaamanibo yemá paá yeqtí yúyaba yúyánámmá kéitaae. watáagaraq átê í-áímmá téta táí-aaimma íma ítaraa-kayukama mamá maqtawémma éta makáqma káonaae.  
\v 19 máqte-kayukama keráwáqá Îtu Káríqtokaq tirummá anéq yáqtoraiyaba kéitaae. miráitaq kekáráq timuqá kématikaune. keráwáqá nóinabi íráqô-qtataaqa aónaigaae téq kétunnamanibo táí-yataaqtabama aónéq mirá kéomma íma maraígáae téq kétune.  
\v 20 abo Áánûqtuma ketááí kaayoné-yátáákón áaikoma Tááqtaamma yatámma keráwáqtí títaukoni aménáápáq yawarápaqtuwaniye. ketááí uyátárai-naqa Îtu Káríqtoni paru-yátáákómá keráwáqtê waíno.   
\p
\v 21 Tímotima Îtuqtaba ketê móra-mayai-nakoma wení miráoro-maaraoro-aimma keráwáqtôpaq kéyuwaiye. Arútiagaraq Yéitonigaraq Totípaterigaraq ketimáápake Ítíráaeo-wayukama keráwáqtôpaq miráoro-maaraoro-aimma kétimatikaae.   
\p
\v 22 Téqtiati kemá Póroni óyaupike watáama matéq maamin-áúbámá keráwáqtôpaq kágayeq kemá uyátárai-nakoni áwîkaqa miráoro-maaraoro-aimma kétimatikaune.  
\v 23 kemá Káéatini naaúpaq kémaiyunana ánibo Áánûqtun-aama kéitaa-kayukama wení naaúpaq ya káikuyoe. miráitana Káéati wegáráq yeráwákáráq miráoro-maaraoro-aimma kétimatikaae. Erááqtati wemá maa-márúkáqá mónekaq kawáá urái-nakogaraq keqtíbâqawaaraa-naqa Kawóqtati yenákámá miráoro-maaraoro-aimma keráwáqtôpaq kétimatikaaye.  
\v 24 Îtu Káríqtoma ketááí uyátárai-nakoni íráqô-qtataakoma keráwáqtê waíno. miráuma waíno.   
\s1 aqtó-núnámúné.  
\p
\v 25 ketáámá Áánûqtun-awiqa múte yauyónátae. íbêqa Póro kemá maamin-áúbágóní aqtóráq kéyune. Îtu Káríqtoqtaba átê-wataarakemma kemá kétima-timinata Áánûqtuma keráwáqá kanaaráq mamá akoqnáá-wayukama aúqtikaniye. abo kemá keráwáqá Îtu Káríqtoqtaba aúpáq-áímmá timá tímikaune. Áánûqtuma matúq-matuq umá mái-nakoma maamin-áímmá naayóbáqá aati-aatimá aúpáq makáine.  
\v 26 miráimanibo anaaékaqa wení amuné-wáyúkátí yóyaukaq mamá abarokáq uráiye. miráitana íbêqa wemá keqtáá timátikaitaqtaa ketáámá maamin-áúpáq-wátáámá máqte-kayukabi túnatataa yemá kéitaae. wé máqte-kayukama Îtu Káríqtoqtaba itáíq-itaiq kéeta wenáama waraígáae téna kéitaiye.  
\v 27 Îtu Káríqtoma wenáainapo Áánûqtukaq wenamáa áá ítarai-manikoma tágama-yataaqa matúq-matuq umá waíno. miráuma waíno.