\id REV - Usarufa 
\h Arébárétiani 
\toc1 Arébárétiani 
\toc2 Arébárétiani 
\mt1 Arébárétiani  
\c 1  
\p
\v 1 naayóbáqá maamin-áíkómá áupáq wáqe-uraiye. miráitana Îtu Káríqtoma mamá abarokáq pááq uráiye. minnáma Áánûqtuma Îtumma aráátiraiye. Îtuni mayaí-wáyúkámá keqtáámá tiráátínana mi-qtátááqá anaaékaqa pááq íniye. wemá keqtááyábá ítama arutaígáae téna tímikaiqtaae. móra kaqtó-nakoma Áánûqtunopake wemá timákáitana kemá Yóáanekaq kukáiye. kemá Îtuni mayaínápóana wemá watáama timá tímikaiye.  
\v 2 ánibo kemá Yóáanema kemá mi-qtátááqá máqtemma aónatuwe abarokáq Áánûqtun-aama timá kétagaune. mi-kátáámá Îtu Káríqtoqtaba “áraine” kétune.  
\v 3 náayubi yoraútína-nakoma itaíya-kayukagaraq Áánûqtuni maami-ámúné-áímmá yeráwáqá nónabi tínna éta yeqtábá Áánûqtuma amuqá kémayikaiye. abo mi-kánáámá awaaraq-kánnáábí pááq ínanama Áánûqtu “mirá ónúne” tirái-qtataaqa miráinima wemá paá mirá-iniye.   
\s1 Yóáanema abapaké kaayaq-áyú-wáyúkábá watáama agatáiye.  
\p
\v 4 kemá Yóáanema abapaké kaayaq-áyú-wáyúkámá Étia-aukapaq máa-kayukayopaq maan-áímmá kágáyaune. íbêqa Áánûqtuma máiye. naayóbákáráqá máqe-uraiye. anaaékaraq wemá paá maéna wení íráqô-qtataaqa kaayoné-yátáákáráq keráwáqá Áánûqtuma Îtu Káríqtogaraq tímikaaye. abapaké kaayaq-áágógáráqá aúrapaq Áánûqtuni náápaan-abiqtataraq máena yemá Áánûqtuni íráqô-qtataaqa kaayoné-yátáákáráq tímikaae.  
\v 5 Îtu Káríqtoma Áánûqtuni máqten-aimma arupú umá tín-náqíye. wemá pukáipike áqnáabaq itó-urai-naqiye. maa-márábí mú mikákáá anó-naqa máiye. wemá keqtááyábá ákáitana wení naaenápó ketááí kúmiq-yataapike matukáiye.  
\v 6 wemá miráurai-waigoma keqtáámá mamá wenabomá Áánûqtuni anó-monoq-wayukaraa umátíkáraiqtaae. Îtukaq tágama-yataakaraq akoqnáá-yataakaraq matúq-matuq umá waíno. miráuma waíno.  
\v 7 aónaaro. wemá konnákóní aúkáapi kumínéna kéiye. miráinata máqte-kayukama yeqtúrapike aónainoe. máqte-kayukama wemmá waqtáámmá agaibéta ikákaa-kayukama yegáráq wemmá aónainoe. máqtemma maa-márábí-káyúkáma weqtábá yogapómmá éta ibiqá yaránóe. owé. mirá-qtátááqá pááq íniye.  
\v 8 Áánûqtuma uyátárai-nakoma maará téna: “kenamáa kemá áqnáabakaraq anaaémma kemúne.” téna kétiye. wenamáa Áánûqtuma íbêkaraq naayóbákáráqá anaaékaraq paá máiye. wemá máqten-akoqnaama matokáiye.   
\s1 Yóáanema Waayúkagon-Araaqa aónaraiye.  
\p
\v 9 kemá Yóáanema Îtuqtaba keráwáqtí tíbâqune. kegáráq keráwákáráqá ketáámá Ítuni waayúkamunataae. kemá keráwáqtê yagaroqtamá ummaa-yátááqá tíqa í-kánáámá Áánûqtuni yabíkái-qtataakaraq aménáápáqá máunatae. ánibo ketáámá awé kéeqtaa Îtuqtaba akoqnáá kéunatae. kemá Áánûqtun-aama kéteqa kemá Îtukaq tirummá kámunatapoana yemá kemmá waqmá móra-marukaqa únómmá yaúturaitana áwîqa Páátamoti tíkaraae.  
\v 10 uyátárai-nakoni kanaaráqá Aágoma Áánûqtunopake kemmá mamá akoqnáá kéitana tinaaépakema móra-aimma itaúnana akoqnáá umá kaapáúkoraa tááyaraiye.  
\v 11 min-áíkómá mirá tiráiye: “máqte-qtataaqa aónáánama minnâ wannaabí agamá abapaké kaayaq-áyú áíkuyo-kayukabaq yuwaao. miráuma Ipítiani-marabakaraq Támánabakaraq Págámabakaraq Táíyátáérabakaraq Tááritibakaraq Pírárépiabakaraq Áréórátíabakaraq aúbama agamá yuwaao.” téna tiráiye.  
\v 12 abo náawa kétiyaa téq waéqma aónáúnama kain-ómmá abapaké kaayaq-yááréráq tágagitaq aónaraune.  
\v 13 ánibo kemá aónáúnama mi-táárégóní aúkáapimma móra-naqa itó-uma máqe-uraiye. wemá ayáqtááq-unakaqtoma umá aítaupaqa yuyu umárena wenaúkáapimma áwáarara kain-ámúránámá umá yaútû makaiye.  
\v 14 aqnótáugoma wayámmá wáqe-uraiye. miráuma tipi-típigoni áyáuraa éna wayá-kónnákáá uráiye. miráitana aúrakoma iragóráá kamá tágaraiye.  
\v 15 ánibo aítaukoma tágaguraima miráuma óqtakoma óniq-irabi kamá kawaabába iníkáá uráiye. miráitana áa áyái-waigoma miráuma anó-nomma aúgín-aikaan-aimma tiráiye.  
\v 16 wemá abapaké kaayaq-wíyóqá ayáánurapaqa matokáiye. ánibo mórama tokóru-yakaa-puma téba-tebaq-aama wenóyaupike ku tayaráiye. ánibo wení óíkoma tágama aaqá kain-í-káá uráiye.  
\v 17 kemá wemmá aónatuweq wení aítaupi tipaqagéq puki-nákóráá uráune. miráitana wemá ayáánuranapo kekáq tínekuyena tiráiye: “emá ikatíq íuwo. kemá áqnáabaq-nakaraq anaaékaq-nakaraq kemúne.  
\v 18 kemá aúwarai-naqune. naayóbáqá kemá pukáunamanibo timónaao. kemá aati-aatimá matúq-matuq umá máune. owé. áíta-marupakaraq puígáráqá ketí náápaamma aménáápáqá wáitaq kíma kemá kéyoraune.  
\v 19 miráinaa máqtemma kaikáá aónáána-yataakoma íbêqo aónáana-yataakaraq anaaékaq pááq ínî-qtataaqtabagaraq agayaao.  
\v 20 abapaké kaayaq-wíyóqá tiyáánurapaq wáitaa aóne mi kain-ómmá abapaké kaayaq-yááréráq waéqma itaí-áípóana áaimma miráuma wáiye. abapaké kaayaq-wíyóqá minnâ abapaké kaayaqá áíkuyo-kayukati kaqtó-wayukama Áánûqtunopake maéta abapaké kaayaq-yááréráq minnâ abapaké kaayaqá áíkuyo-kayukarare.” téna Îtuma Yóáanemma tiráiye.   
\c 2  
\s1 watáama Ipítianiq áíkuyo-kayukayatabae.  
\p
\v 1 óq-aimma tiráiye: “Ipítianiq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake maan-áíkómá wekáq agayaao. abapaké kaayaq-wíyóqá ayáánuranapo yabíkái-naqa wemá abapaké kaayaq-káín-ókomá yaaregóní aúkáapi uréire kéeq wení amuné-áímmá mirá-uraiye.  
\v 2 máqte-qtataariq ónna-aaima aónatuweq akoqnáá-mayaima mayáanama aónaraune. keráwáqá itáíq-itaiq umá yabíyemma káonaune. táí-wayukayabama keráwáqá íkéyikaae. máqtemma mi-káyúkámá maará téta ‘Îtuni timáyíkarai-kayukaqtaae’ téta kétemanibo yeráwáqá íma mááe. miráitaa keráwáqá yaímma kéite yetí yáaimma aónatuwaiq yemá paá kaaqaari-wáyúkámá mááe.  
\v 3 ketíwîqtaba keráwáqá yáqtoreq itó-uma akoqnáá éra íma tíbô karááe. minnáma káonaune.  
\v 4 miráimanibo móra-yataaqa íma íráqôniq kéoe. naayóbáqá tirummá kanaaráq íráqôniq umá tímikaamanibo íbêqa ímiye.  
\v 5 naayóbáqá keráwáqá íráqôniq uráámma íbêqa kétiwikatuweq paábaq kóuraae. miráinaq keráwáqá yauwéqma naayóbáqá íráqôniq uráániq umá tirummá waéráaro. miráinaq tirummá íma waeráiyaq kemá ketôpaq iréq keráwáqtí ókóní yaaremmá mamá paábaq yuwánúne.  
\v 6 miráimanibo mirán-íráqón-ááímmá keráwápímmá paá wáiye. Níkórááítini waayúkabimma webómá agayikéwae kéoe. kegáráqá kemá yeqtí yáaiqtaba webómá kágayikaune.  
\v 7 móra-nakoma aáqa wárainanama maamin-áímmá ítama arutaíno. Aágoma Áánûqtunopake áíkuyo-kayukabaq kétima-yimiye. ‘móra-nakoma ááiqa umá uyátáinaqa kemá min-náqá ayúwáanana matúq-matuq umá mái-yataaqa amí-yábíké aáwaqa kemá aménúne. mi-támá Áánûqtuni yópí wáiye.’ téna Aágoma kétima-yimiye.” téna Îtuma Yóáanemma kainapákáá timá ámikaiye. óq-aimma tiráiye:   
\s1 watáama Támánabaq áíkuyo-kayukayatabae.  
\p
\v 8 “Támánabaq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake min-áíkómá wekáq agayaao. áqnáabaq-nakaraq anaaé-nakaraq naayóbáqá pukáimanibo íbêqa paá mái-nakoma wení amuné-áímmá mirá-uraiye:  
\v 9 keráwákáqá ummaa-yátááqá tíqa í-kánáámá pááq íma káonaune. ánibo keráwáqá áwáyoq-wayukaraa ommá kétimonaune. miráimanibo keráwáqá taígani-qtataaqa makááe. mi-káyúkáma akáyáámá timá tíkáama kéitaune. ánibo mi-káyúkámá mirá kéte. ‘ketáámá Ítíráaeo-wayukataa máunatae.’ téta kétemanibo yemá íma mááe. ímiye. yemá paá Tááqtaani áíkuyo-kayukabike mááe.  
\v 10 anaaékaqa tíqa í-yátááqá mayánómma minnáyaba ikatîqa íoro. ítáaro. Tááqtaama keráwáqtí aúkáapike yaímma-wayukama ánná yimínîmma keráwáqá makáqma aónaniye. miráinaq ummaa-yátááqá tíqa í-kánáámá tiyááka-kanaabi mayánoe. miráimanibo keráwáqá tirummá amí-yátááqá paá yáqtokaiyana keráwáqtí puí-kánááráq wínaq kemá anónnáma íráqô-meyamma matúq-matuq umá mái-yataaqa timénúne.  
\v 11 ánibo náawabi aáqa wáinanama maamin-áímmá ítama arutaíno. Aágoma Áánûqtunopake áíkuyo-kayukabaq kétiye. ‘móra-nakoma ááiqa umá uyátenama yauwéqma puí-kánááráqá wemmá íma mamá táíq íniye.’ téna Aágoma kétima-yimiye.” téna Îtuma Yóánemma kainapákáá timá ámikaiye. óq-aimma tiráiye:   
\s1 watáama Págamabaq áíkuyo-kayukayabatae.  
\p
\v 12 “Págamabaq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake min-áíkómá wekáq agayaao. min-nákómá tokóru-yakaa-puma téba-tebaqa áama yawíqmatama matokái-nakoni amuné-áímmá mirá-uraiye:  
\v 13 kemá keráwáqtí márûqa káonaune. mi-márúkáqá Tááqtaani náápaan-abiqtataraq wáiye. miráimanibo keráwáqá ketíwîqa yáqtoqma akoqnáá uréq kekáqá tirummá kétimeraq kekáq tirummá amíyamma íma aúpáqá kéyuwaae. móra-naqa Ááqtipaatima keqtábá téwai-nakoma keráwáqtê máqe-uraiye. áraimma wemá ketáama wárái-naqiye. ánibo keráwáqtí aúkáapi mi-márúkáqá Tááqtaama máitaq Ááqtipaatima ikámôwana pukáiye. mi-kánááráqá keráwáqá íma anaaé umátíkaraae.  
\v 14 miráimanibo yaímma-yataaqa íma íráqôniq kéoe. keráwápímmá yaímma-wayukama Págamabaqa máeta yemá Péiraama áaimma yáqtoqma akoqnáá kéoe. Péiraani áaimma mirá-uraiye. naayóbáqá wemá Péírakimma aráátiraiye. anaaékaq Péiraakini kaaqaari-áímmá Ítíráaeo-wayukama yiráá téna ‘maníkókáq waí-waamma agamá ákûq umákáá-kamma kanaaráq nánoe’ kétena ‘kumari-ááímmá kanaaráq ínoe’ téna kúmiq-yataaqa urááe.  
\v 15 mirá kéowata yaímma keráwápí máe-kayukama Níkórááítin-anna-wayukati táí-wataama ítama akoqnáá kéoe.  
\v 16 miráinaqa keráwáqá tirummá waéráaro. ímo miráinaqa pááqya-kanaabi keráwákáq yénúne. ánibo kemá tokóru-yakaa-puma tóyaupi matokáuna-punapo mi-káyúkátê ááiqa ónúne.  
\v 17 ánibo náawabi aáqa wáinanama maan-áímmá ítama arutaíno. Aágoma Áánûqtunopake áíkuyo-kayukabaq kétiye. ‘náawabi Tááqtaama uyátáinaqa wemmá mórama wíyôpake aáwaqa aúpáq wáimma aménúne. miráinaq kemá móra waayán-óqtámmá aménúne. min-óqtákáqá aúgen-awiqa agamaránúne. min-áwíqá íma móra-nakoma aónaniye. min-óqtámmô mayaína-nakoma wenamáa kanaaráq aónaniye.’ téna Aágoma kétima-yimiye.” téna Îtuma óq-aimma Yóáanemma timá ámikaiye.   
\s1 watáama Táíyátáérabaq áíkuyo-kayukayatabae.  
\p
\v 18 “Táíyátáérabaq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake min-áíkómá wekáq agayaao. Áánûqtun áanikoma wenaúrakoma miráuma ira autakáá kéitana títaukoma miráuma óqtakaa óniq-irabi áwáarara karáiye. mirá-nákóní amuné-áímmá keráwáqtôpaq mirá-uraiye:  
\v 19 keráwáqá máqte-qtataariq on-ááímmá káonatuwaune. keráwáqá waayúkama tirummá kéyimeq máqte-mayaima kaayoné umá mamá yíwáqnaa kéoe. kekáqá itáíq-itaiq umá yabíkáae. kemá káonaune. áqnáabaqa máqte-qtataakon áaimma miráuraamma íráqôniq uráámanibo íbêqa uyátá-maqma íráqôniq kéoe.  
\v 20 miráimanibo móra-yataaqa íma íráqôniq kéoe. keráwáqá móra-inimma Yéteberimma ayúwáawana keráwáqtê máiye. min-íníkómá ‘amuné-ínímúne’ kétimanibo wemá ketí mayaí-wáyúkábímmá kumari-ááímmá waraígáae téna kéyiraatena maníkókáq agamá ákûq umákáá-kamma naígáae téna kéyiraatiye. mirán-ááímmá minnâ kaaqaari kétima-yikaiye.  
\v 21 kemá kanáá améq wení kúmiq-yataapike waeraíkáae téq túnnamanibo wení kumari-áúyánámmá yuwánîn-aaqa paá kéitena arummá íma waékáiye.  
\v 22 ítáaro. kemá aíqa í-yátáákáráq karígáráq min-íníkómmá aménúne. ánibo náayuwabi min-íníkótê kumari-ááímmá waré máiya-kayukama yirummá íma waeréta yinaaéma íumakaiyaqa kanaaráq mi-káyúkáma anómma yíqa í-yátáákáráq ummaa-yátááqá móraiq umá yemmá yiménúne.  
\v 23 máqtemma wení iyápógaraq karínápó yíkamonata puínoe. miráinata máqtemma áíkuyo-kayukama aónainoe. kemá máqte-kayukati yúyánákáráq yirummá yaímma káonaune. ánibo keráwáqá móra-mora-yuti táaiqtaba meyammá timénúne.  
\v 24 miráimanibo tébakaq-noininaukaqa Táíyátáérabaq máe-kayukayaba kétune. keráwáqá min-íníkóní yirááti-yataaqa íma waréra Tááqtaani arunóbáq máin-aaimma íma ítaraiyamma kemá káqon-ummaa-yataaqa keráwápímmá íma maránúne.  
\v 25 miráimanibo mi-qtátááqá keráwáqá yáqtoraiyama mi-túpáámá kemá yénúna-kanaaraq yáqtoqma akoqnáá umá máero.  
\v 26 ánibo móra-nakoma ááiqa umá uyátena wemá ketáaimma waqmé wéqéna wení kanaaráqá mó ánatainaqa kemá náápaamma ketibomá tiména móraiq umá wemmá aménana maa-márábí-wáyúkáma wenáménáápáq mánoe.  
\v 27 mútûq-yanapo mara táwéraq púbúyainikaa umá miráráá umá wení akoqnááma wániye.  
\v 28 miráinaqa kemá nokáapaq-wiyoqa anón-akoqnaakoni awaaméqá aménúne.  
\v 29 náawabi aáqa wáinanama maamin-áímmá Aágoma áíkuyo-kayukabaq tin-áímmá ítama arutaíno.   
\c 3  
\s1 watáama Tááritibaq áíkuyo-kayukayabatae.  
\p
\v 1 Tááritibaq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake maan-áíkómá wekáq agayaao. min-nákómá abapaké kaayaq-áágómá Áánûqtunopake abapaké kaayaq-wíyókáráq kématorena wení amuné-áímmá mirá-uraiye. keráwáqtí máqte-qtataariq on-ááímmá káonatuwaune. keráwáqtábámá yemá maará téta kéte. ‘maamin-áíkúyó-káyúkáráqá matúq-matuq í-yátááqá wáiye.’ téta miráimanibo ímiye. keráwáqá pukurááe.  
\v 2 keráwáqá itó éra tú waí-yátááqá yúwáaro. keráwáqtí máqten-aaimma paá wáena puínîqtababoa keráwáqá mamá akoqnáá oro. máqte-qtataaqa keráwáqá miráuraamma ketí Áánûqtun-aurakaqa móra arupú-yataariq owaq íaonaraune.  
\v 3 naayóbáqa maamin átê-wataama ítama yáqtokaiyama minnáyaba tirummá waéqma kéitera yabíqma akoqnáá oro. ánibo íma itó éqa miráuma moyá-nákóráá umá kemá yennamá keráwáqá mi-kánáámá ítimonanoe.  
\v 4 Tááritibaq keráwáqá yaímma-wayukama yíkaraamanibo yeráwáqtí unáákáqtôma kúmiq-yataaqtaba paí íma auqyíkaraiye. yemá mi-káyúkáma kanaaráq mayánôpoata waayán-únákáqtomá mamaréta ketê uréire ínoe.  
\v 5 ánibo náawabi ááiqa umá uyátainaqa min-nákómá waayán-únákáqtómá umákanune. miráinaq matúq-matuq í-áwíq-wánnáábíkémá wenáwîqa íma yawígáguyonune. ímiye. ketibon aúrakaqa wenáwîqa múte yauyéq Áánûqtuni kaqtó-wayukati aúbákáráq áwîqa múte yauyónúne.  
\v 6 náawabi aáqa wáinanama maan-áímmá Aágoma áíkuyo-kayukabaq tin-áímmá ítama arutaíno.” téna Îtuma Yóáanemma timá ámikáiye. óq-aimma tiráiye:   
\s1 watáama Pírárépiabaq áíkuyo-kayukayatabae.  
\p
\v 7 “Pírárépiabaq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake maan-áíkómá wekáq agayaao. aokaq-náqá árain-aai-naqa kíma Tébitin-annayaba yokáiye. mi-náápáákáráq oqtamá ítuwaanana móra-nakoma íma keqnáámmá aúyaqmaraniye. ánibo oqtamá aúyaqmaraanana móra-nakoma keqnáámmá íma ítuwaniye. min-aókáq árain-aai-nakoni amuné-áímmá mirá-uraiye.  
\v 8 máqten-aaimma keráwáqá miráomma kemá káonatuwaune. ánibo keráwáqá aónaaro. keráwáqtí túbáqá kemá oqtamá makáunana ítuwe wáimma móra-nakoma kanaaráq íma aúyaraniye. kemá káonaune. keráwápímmá pááqyamma akoqnááma wáitaq ketáama kéware ketíwîqa íma kéwakaraae.  
\v 9 miráimanibo Tááqtaani áíkuyo-kayukabikemma yemá mirá kéte. ‘ketáámá Ítíráaeo-wayukamune’ kétemanibo íma máeta ítáaro. kemá mi-káyúkámá mamá keráwáqtí títaupi yiraayutaúmmá má-ayikaanata kemá keráwáqtábá tíkáanna aónanoe.  
\v 10 máqte-marabi-kayukama makáqma móra aíqa í-kánáámá maa-márábáq yíniye. keráwáqá ketáama yáqtoqma yaákare tiwé uráápoaq mi aíqa í-kánáábímmá kemá yayáa tikánúne.  
\v 11 kemá pááqya-kanaabi keráwákáqá yenúne. keráwáqá matoráiya-qtataaqa yáqtoqma akoqnáá oro. móra-nakoma keráwáqtí íráqô-meyamma paábaq matuwaíyábá yáqtoqma akoqnáá oro.  
\v 12 ánibo móra-nakoma ááiqa umá uyátainaqa kemá wemmá mamá ketí Áánûqtuni aokaq-nákóní arúkáá umá itó-umakaanana aokaq-náúkémá íma yáubatuwena keqnáámmá máápaqa kóiniye. wekáqá ketí Áánûqtun-awiqa agamaréq ketiboní márûkoni áwîqa agamaránúne. mi-márúkón áwîqa aúge-maruqa Yérútááre. mi-márúkómá ketí Áánûqtunopake kumínîmma wení márûkake yuwéna ketí aúge-tiwikote kumíniye.  
\v 13 ánibo náawabi aáqa wáinanama maamin-áímmá Aágoma áíkuyo-kayukabaq tin-áímmá ítama arutaíno.” téna Îtuma Yóáanemma timá ámikaiye. Îtuma óq-aimma tiráiye:   
\s1 watáama Áréórátíabaq áíkuyo-kayukayabatae.  
\p
\v 14 “Áréórátíabaq áíkuyo-kayukati kaqtó-nakoma Áánûqtunopake maan-áíkómá wekáq min-nákómá árain-aikon áaimma máena Áánûqtukaq itáíq-itaiq umá yáqtorena wemá Áánûqtuma máqte-qtataaqa tarôq urái-waigoni áaimma máiye. min-nákóní amuné-áímmá keráwáqtôpaq mirá-uraiye:  
\v 15 keráwáqá máqte-qtataariq on-ááímmá kemá káonatuwaune. keráwáqá íma yaugikáá kéeq iraráá kégeq ímá kéoe. yaímma-wayukama yaugikáá o-káyúkámá keqtábá yúyánámmá kétaamanibo yemá kemmá tiwéqtáma kéyuwaawana minnágoma íma kárutaiye. yaímma káqo-kayukama kokoq umá Aokaq-Áágóqtábá kéiteta ketáaimma kéwaraae. minnâ íráqône. miráimanibo keráwáqá aúkáamakaariq umá máa-yuma ôriq umá táígoniq kéoe. keqtábá itáíq-itaiq kéunataae kétemanibo keráwáqá Aokaq-Áágómmá márute awéqtama kéyuweq ketáaimma íkewaraae. kemá keráwáqá kokoq kéeraq Aokaq-Áágóqtábá kéiteraq ketáaimma waraígáae téq kétune.  
\v 16 miráimanibo keqtábá keráwáqá ira-úrámmá íma kégeq yaugiqá íma kéumagoe. keráwáqa paá pááqyamma iráráá kégaapoaq ketóyaupike wiráátima wirakánáá kéune.  
\v 17 keráwáqá maará téq kéte. ‘ketáámá netuqyaan-ótámmá maréqtaa máqte-qtataaqa netuqyaa makáunatae. ketáámá móra-yataaqtabama íma aqtórárîq kéunatae.’ kétemanibo keráwáqá táí-yataapi mááe. keráwáqá áwáyoq-wayukama maéq túramma karopágitaq tiwapáá mááe. miráitaq kenamáárîq maami-qtátááqá íma kanaaráq káonaae.  
\v 18 miráitaq maami-túyánámmá keráwáqá kétimune. oótamma mamá íráqôniq ínétama paá agamá táwî-aayapaqa apibí kéumatuwai-yataaqa keqtôpake máyáaro. mayéqa keráwáqá móra-yataaqtabama íma tikánoe. tigaemá tiwaapááyaba waayán-únákáqtómá íma kúmiq-yataako paí auraínaq keqtôpake máyáaro. keráwáqtí karopaíyábá atóba-i-yataaqa keqtôpake máyáaro. mayéqa keráwáqá kanaaráq aónanoe.  
\v 19 kemá mi-káyúkámá tíkáimma yútiqa yímíqma anaaékaqa akoqnáá auránóe. kéqokeq-yaaimma mamá kárutayikaune. miráinaq keráwáqá tiyáátámma kuyéraq tirummá waéráaro.  
\v 20 ítáaro. kemá oqtaráqá itó-uma pagé-page kétune. náawabi ketáá iténa oqtamá ítikainaqa wení naaúpaq wenôpaq uyábéma wetê nanúne. wetê aáwaqa naanana wemá ketê nániye.  
\v 21 ánibo náawabi ááiqa umá uyátainaqa wemmá timá áménana wemá ketê ketí náápaan-abiqtataraq maraq maína móraiq umá naayóbáqá kemá ááiqa umá uyátámatuweq ketiboní náápaan-abiqtataraq wetê maraq máqe-uraune.  
\v 22 náawabi Aáqa wáinanama maamin-áímmá Aágoma áíkuyo-kayukabaq tin-áímmá ítama arutaíno.” téna Îtuma Yóáanemma kainapákáá timá ámikaiye.   
\c 4  
\s1 Áánûqtuni márûkaq wenáwîqa múte yaútaae.  
\p
\v 1 minnáma ánatagitana kemá Yóáanema aónáúnama oqtamá ítuwe Áánûqtuni márûkaq wáqe-uraiye. mimórá-áágómá kaapáúkaa kabámaraitaq itaúnama timá tímikaiye: “maakáq uyuwo. anaaékaq pááq-ino-qtataaqa aráátenune.” téna tiráiye.  
\v 2 páátákáá Aágoma Áánûqtunopake ketê máqe-uraimma Áánûqtuni márûqa aónáúnama mórama náápaan-abiqtatama wáqe-uraitana móra-naqa mikáq maraq máqe-uraiye.  
\v 3 min-nákómá maraq máqe-uraimma aónáúnana miráuma kawaa-óqtákáá umá karogaromá tágaguraiye. móra-aabotayakoma wení náápaan-abiqtataraqa ikúyakaraitaq aónáúnama miráuma yaayána-oqtakoraa umá tágaguraiye.  
\v 4 miráuma móra-wayuka umá abapaké kaayaqté-kaayaqte náápaan-abiqtatagoma anó-naapaan-abiqtatagoni amakaqá yaúturaitana min-ábíqtátáráqá anó-kayukama móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukama mikáq-maraq máqe-uraae. min anó-kayukama Áánûqtuma kéwaraa-kayukama kawáá kéoe. yeráwáqá waayán-únákáqtómá umátoreta áwáarara kai-kámóqá yiqnókáqá kúbeqtokaae.  
\v 5 anón-abiqtatarake aabayú yóráitana áama kétitana wíyôn-aama tiráiye. anón-abiqtatagoni aúbáqá abapaké kaayaq-ómmá kúraqtokaawana kainíkáá kéeta wáqe-uraae. mi abapaké kaayaq-ómmá kúraqtokaama yetáaimma abapaké kaayaqá aágoma Áánûqtunopake wáiye.  
\v 6 anó-naapaan-abiqtatagoni aúbáqá móra-yataaqa wáqe-uraimma miráuma anó-kayukama kaapókáá umá tágaguraiye.  
\p ánibo anó-naapaan-abiqtatagoni aúkáapimma kaayaqté-kaayaqte-kamma maéwae kéo-kamma máqe-uraae. yeqtí yúrakoma netuqyaa wáena yóíparaa yinaaépaqa yawááq-uraiye.  
\v 7 áqnáabaq maéwae kéo-kamma áwáábiq anó-putiraa (arááyane) uráiye. anaaé maéwae kéo-kamma miráuma awaiq-púrúmákáákóráá uráiye. mamá mikáq maéwae kéo-kamma miráuma waayúka óíkaa uráiye. mamá írêq-kamma akikígómá arabêna uréire iníkáá uráiye.  
\v 8 mi kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kamma máqtemma móra-mora-waigoma abapaké móra yááyamma wáqe-uraiye. miráuraitana netuqyaa-yúrámmá yúbaqa yirunóbáq amegaaráq yawááq-uraiye. ánibo wágáágaraq nokáakaraqa maará téta tíq-tiq kéoe:  
\q1 “aokaré. aokaré. aokaré.  
\q1 uyátárain-Aanuqtuma máqten-akoqnaama yokáimma naayóbáqá wemá máqe-uraimma íbêqa máena anaaékaqa íniye.”  
\m téta yemá í-aageta mirá kéte.  
\v 9 mi maéwae kéo-kamma yemá Áánûqtukaq náápaan-abiqtataraq yaaguyabí-yataaqtaba wení tágama-yataaqtaba téta wemmá matúq-matuq umá mái-nakoma “tíkáiye” tirááe.  
\v 10 ánibo maéwae kéo-kamma maará téta móra-wayuka kaayaqté-kaayaqte anó-kayukama matúq-matuq mái-Aanuqtuma náápaan-abiqtataraq wenaúbáq tipaké agéq mimórá táoqa yeqtí áwáarara kai-kámóqá náápaan-abiqtatagon aúbáq kéiyaabotuweta maará téta kéte:   
\q1
\v 11 “ketááí uyátáráana-nako! ketááí Áánûqtuo!  
\q1 ení aúyánánápó máqte-qtataaqa tarôq uráánae.  
\q1 máqte-qtataaqa emá tarôq uráanaboana tágama-yataakaraq yaaguyabí-yataakaraqa akoqnáágaraq emá kanaaráq mayánóne.”  
\m maará téta tirááe.   
\c 5  
\s1 móra aúba-wannaama aúyaqmakaawana Yóáanema aónaraiye.  
\p
\v 1 ánibo ayáánurapaqa Áánûqtuma náápaan-abiqtataraq maraq máin-aukapaqa aónáúnana móra aúba-wannaama wáqe-uraiye. mi-kánnáágóní arunóbáqá amegaarákáráqá agamatán-áímmá wáqe-uraiye. ánibo abapaké kaayaq-áráátá-káwéqá minnánapo arááparaiye.  
\v 2 ánibo móra akoqnáá-kaqto-nakoma Áánûqtunopake anókaq ááyama téna tiráiye: “náawaq íráqô-naqa máenawaq kanaráq maa-kánnáámá maténa káwékomma aukáqma agatáníyô?” téna Áánûqtunopake kaqtó-nakoma tiráiye.  
\v 3 miráimanibo mórama Áánûqtuni márûkake-nakowabi mórama maa-márábíké-nákówábi mara-áménáápáké-nákómá íma kanaaráq maami-kánnáámá agatétabi yorautíniye.  
\v 4 abáá ománibo móra-nakoma íráqô-naqa kanaaráq máimma íaonaraapoana móra-nakoma mi-kánnáámá íma kanaaráq agaténa yoráutaiye. minnáyaba kemá tirummá itaq ibiqá yakáune.  
\v 5 ánibo móra-wayuka kaayaqté-kaayaqte anó-kayukabike kemmá timá tímikaiye: “emá íma ibiqá yaraao. ítáaro. móra-nakoma Yútaa-wayukabike áwáábiq-putiraa umá (arááyane) ááiqa uyátáraiye. wemá Tébitin-annabike áai-nare. wemá wenamáa káwéqa aukátuwena maami-kánnáámá agatániye.” téna móra anó-nakoma Îtuqtaba kemmá timá tímikaiye.   
\s1 Yóáanema tip-típi-araaqa aónaraiye.  
\p
\v 6 náápaan-abiqtatagaraq kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kamma aúkáapimma anó-kayukagaraq mórama tipi-típi-araaqa aónaraune. ikámaraawana púinikaa umá íto-uma máqe-uraiye. mi-típí-típí-áráákómá aqnókáq abapaké kaayaq-áwáyáámmá waéna abapaké kaayaq-áúrámmá wáqe-uraiye. minnáma yetáaimma abapaké kaayaq-áágómá Áánûqtunopake máqte-marabaq timáyíkaraiye.  
\v 7 wemá náápaan-abiqtataraq uyáyoqmena uténa min-nákóma mibáq maraq máin-ayaanurapake mi-kánnáámá matáiye.  
\v 8 wemá maami-kánnáámá maténa kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kamma móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukagaraq tipi-típi-araakoni aúbáq yipaq agoaq aónaraune. máqtemma anó-kayukama móra-mora-yuma imá yawáámma matoréta móra kugáíqma áwáarara kain-óqtákáá matokááe. ánibo kugáíqma-yataapimma átê-akuq-umuma ógikaiye. yetáaimma Áánûqtuni aokaq-wáyúkátí nunamummá wáiye.  
\v 9 ánibo yemá aúgen-ima maará téta tirááe:  
\q1 “emá íráqô-naqa kanaaráq máanaboana maami-kánnáámá kanaaráq mayé káwéqa aukáqtuwanone.  
\q1 yé ikámôwaa pukáane.  
\q1 keqtáá ení naaenápó meyánîq uráanae.  
\q1 waayúkama máqten-annabike máqten-aaipike máqten-aukaq-yugaraq máqte-marukake-kayukama   
\q1
\v 10 emá mamá yemmá ketááí Áánûqtuni anó-monoq-wayukama aúqyíkaraanama maa-márábí yabi ínoe.”  
\m téta tirááe.   
\s1 tipi-típi-araakon áwîqa máqtemma múte yaguyakááe.  
\p
\v 11 kemá Yóáanema keqnáámmá aónáúnama maéwae kéo-kamma móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte-wayukagaraq taígani kegébá ayuraa kaqtó-wayukagaraq Áánûqtunopake náápaan-abiqtatama ikúma yaútureta yáama ítaraune.  
\v 12 yemá ááyama anókaq téta tirááe:  
\q1 “maa-típí-típí-árááqá naayóbáqá íkámôwana pukáimma wemá kanaaráq akoqnááma mayéna máqten-iraqo-qtataaqa mayéna itaí-yátááqá mayéna náápaamma mayéna yaagumá mayéna tágama-yataaqa mayéna aúgau mayéna wemá kanaaráq mayániye.”  
\m téta tirááe.  
\v 13 ánibo kemá Yóáane máqte-qtataaqa Áánûqtuma tarôq urái-qtataakoni yáama ítaraunama máqte-qtataaqa Áánûqtuni márûkaq wái-qtataaqa maa-márábí wái-qtataaqa mara-áménáápáq wái-qtataaqa únópí wái-qtataaqa máqte-qtataaqa máqten-aukapaq máqten-aukapakoni arunóbákáráq wái-qtataakoma itaúnata maará téta tirááe:  
\q1 “náápaan-abiqtataraq maraq mái-nakokaq tipi-típi-araakote kenákáráq ketáámá túgau aqmá ketáámá yaagumá kémauna kenákátí tágama-yataaqtaba kenákátí akoqnáá-yataaqtabagaraq matúq-matuq umá kétunatae.”  
\m téta máqtemma tirááe.  
\v 14 miráinata kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kamma maará tirááe: “áraimma waíno.” tíyata móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukama yipaq agéta Áánûqtuyaa Îtuma yenákáráq nunamummá kéteta yenákátí yíwîqa múte yaútae.   
\c 6  
\s1 tipi-típi-araaqa Îtuma abapaké móra-kaweqa yamá aráápamaraan-auba-wannaama aukákaiye.  
\p
\v 1 kemá Yóáane aónáúnana tipi-típi-araakoma abapaké kaayaq-káwéqá yamá aráápamata-kannaama maténa áqnáabaq móra-kaweqa aukákaiye. aukáitaq itaúnama kaayaqté-kaayaqte máqe-urai-kapike móra-maqe-urai-kakoma aamá ti-wáígómá wíyôn-aaraa téna tiráiye: “maabáq iyo.”  
\v 2 titaq keqnáámmá aónáúnama waayán-ótímá móra-naqa min-ótí ámûraaq aónaraune. min-ótí ámûraaq mái-nakoma imá matóráitata móra uyátáni-kamoqa ámikaamma miráuma móra-nakoma ááiqa umá uyátárai-naqa améwaokaa-kamoqa ámikaae. miráitana wemá ááikaq kóurena netuqyaan-ááíqá umá uyátaniye.  
\v 3 ánibo tipi-tipí-araakoma mikáké kaayaq-káwéqá aukáitaq itaúnana anaaé máqe-urai-kama ááyama tiráiye: “maabáq iyo.” titaq  
\v 4 aónáúnana káqomma karogaron-ótímá imaamu-wámá pááq uráiye. miráitana móra-naqa ámûraaq mái-nakoma wemá akoqnááma maténa maa-márábí-káyúkátí kaayoné-yátááqá paábaq matuwáinata yegáráqá káqo-kayukama yíkaminoe. miráinata wemmá ááiqa í-tókórú-yákáá-púmá ámikaae.  
\v 5 ánibo tipi-típi-araakoma kaumo-káwéqá yamá aráápamata-kannaama aukáqtúwáitaq itaúnana mamá mikáq máqe-urai-kama ááyama tiráiye: “maabáq iyo” titaq keqnáámmá aónáúnama abuqtán-ótí ámûraaq mái-nakoma móra yainaí-yátááqá (tikérima) ayáápí matokáiye.  
\v 6 ánibo kemá itaúnama maéwae kéo-kakon aúkáapike móra-aikoma aamá téna maará-tiraiye: “móra kamáábauma móra-taoq-meyanawiqa kéaae. móra kaatopébauma móra-taoq-meyanawiqa kéaae. abo matawékaraq wááéni-nomma íma táwîq oro.” téna matawékaraq wááéni-nomma Áánûqtukaq amí-yátáárîq umá ámenibo “íma táwîq oro” tiráiye.   
\p
\v 7 tipi-típi-araakoma kaayaqté-kaayaqte-kaweqa min-áúbá-wánnáráq aráápamatama aukátúwáitaq itaúnana írêq-maewae-keo-kamma ááyama tiráiye: “maabáq iyo.” titaq keqnáámmá  
\v 8 aónáúnama eqábu-otima min-ótí ámûraaq mái-nakoni áwîqa “puí-yátááqá” téta ááyaraawaq aónaraune. ánibo anaaé waqmé “aítabaq” pukáa-kayukati márûpaq iráiye. yenákámá “puí-yátááqá aítabakaraq” náápaamma mamá aarawaamá máqte-marabake kaayaqté-kaayaqtepike móra-aayapaq-wayukama yíkaminoe. yeráwáqá tokóru-yakaa-punapo puyéta yáama kéyainata puyéta karímá kémayeta puyéta marabín-ábááq-wámmá yíkamma puínoe.  
\v 9 tipi-típi-araakoma móra-tiyaapaq-kaweqa yamá aráápamata-kannaama aukátúwáitaq aónáúnama yaímma pukáa-kayukati yimammá aónáúnata Áánûqtukaq amí-yátááq-yááréráqá aménáápáqá máqe-uraae. naayóbáqá mi-káyúkámá Áánûqtun-aama yáqtoqma akoqnáá uréta timáe uréire kéowata namuro-wáyúkámá yíkamowata pukááne.  
\v 10 min-ímákómá yááyama anókaq tirááe: “uyátáráana-nako, aokaq abo árai-naqa é máane. ánibo náaraq umá kanaaq yáwínaaq maa-márábí káyúkáma mamá yainé tíkakaa-waigoni anónnáma yemmá ánná yimínónô?” téta tirááe.  
\v 11 ánibo máqtemma ayáqtááqa waayán-únákáqtómá kéyimena maará téna timá yímikaiye: “keráwáqá pááqya-kanaama aagaaro. anaaékaqa keráwáqtí namuro-wáyúkámá keráwáqtí móra-mayai-wayukagaraq tíbâqawaayugaraq yíkamowata pukáániq móraiq umá tíkamowaq keráwáqá pukááe. anaaékaqa yeráwáqá yoráuma kanaaráq ánatagiyana namuro-wáyúkámá yeráwáqtí anónnáma mayánoe.   
\p
\v 12 ánibo tipi-típi-araakoma abapaké móra-kaweqa yamé aráápamata-kannaama aukáqtúwáita keqnáámmá aónáúnama maa-márábímmá anó-maruma yuráiye. ánibo aabaúgómá mamá waéqma abutámmá aúqma naayó-tópóqón-únákáá uráiye. ánibo wíyôkoma mamá karogaromá auréna naaegóráá uráiye.  
\v 13 ánibo aabayákákémá wiyóqá yaráqmena marabí kuturáama miráuma kaben arammá ábu íkaraitana uwáágoma yoqmá arari umátúwáinikaa umá arammá marabí kuturááe.  
\v 14 aabayákógáráq ánatama yuwiqá yawátáma útínikaa umá útúmena kóuraiye. ánibo máqtemma anugógáráq únópí máqten-aukapaq yaúturai-marukogaraq arari umá yarákááe.  
\v 15 maa-márábí anómma yabíkáa-wayukama anó-kamaani-kayukagaraq ááiq-wayukati kawáá-wáyúkágáráq oótamma netuqyaa makáa-kayukagaraq yíwîqa wái-kayukagaraq kaqtó-mayai mayáa-kayukama ápéqa íma mayéta ápéqa mayéta o-káyúkágáráq muríánóbáq abo anón-anugoni óqtan-ainobaq máqtemma aúpáq aúyokaae.  
\v 16 ánibo anón-anugoraq anón-oqtakokaq kááyeta maará-tiraae: “mapámera tímúraataa ya yawááq éra áúgugu umátíkáaro! anó-naapaan-abiqtataraq mái-nakoni aúrakaqtaba tipi-típi-araakoni áyaqtaba áúgugu umátíkáaro!  
\v 17 yenákátí anó-yiyamma yínna-taoqa íbêqa pááq kéipoata náawaq kanaaráq itó-uma akoqnáá kéena minnágoma uyátaniyo?” téta tirááe.   
\c 7  
\s1 Ítíráaeobake netuqyaa-káyúkámá Áánûqtuni awaaméqá matááe.  
\p
\v 1 minnáma ánatagitaq aónáúnama kaayaqté-kaayaqte Áánûqtunopake kaqtó-wayukama maa-márágóní téba-tebaq itó-uraae. yemá maa-márágóní kaayaqté-kaayaqte-aayakaq yáqtokaama móra maa-máráwábi únónábi yaawábi uwáá yoqmá íma matuwániye.  
\v 2 ánibo káqomma Áánûqtuni kaqtó-nakomma aónáúnana aabaúmá utain-áúkápáké iráiye. matúq-matuq umá mái-Aanuqtuma wení awaaméqá mamé iráimma wemá anókaq ááyama kaayaqté-kaayaqtema Áánûqtunopake kaqtó-wayukama akoqnááma matéta maa-márágáráq únókáráq mamá táíq ínéta o-yúyábá téna  
\v 3 wé mirá-tiraiye: “keráwáqá kabe-kabe umá maa-máráwábi únónábi yaayúrábi íma mamá táíq oro. áqnáabaq ketááí Áánûqtuni mayaí-wáyúkátí yúwáayakaq awaaméq-yátáárîq umá yikánúnatae.” téna tiráiye.  
\v 4 ánibo kemá itaúnata aarawaamá awaaméqá máyáamma yoraútówaq ítaraune. miráuma Ítíráaeo-wayukabike máqten-annabike netuqyaa-káyúkáráq (144,000) awaaméqá makááe.  
\v 5 miráitana Yútaan-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Arúbenin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Káátin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000)  
\v 6 Áátan-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Náábatarin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Manáátaan-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000)  
\v 7 Tímionin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Aríbaen-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Íqtakaan-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000)  
\v 8 Tébirunin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Yótêbin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) Péqtiamaanin-annabikema netuqyaa-káyúkámá (12,000) máqtemma mi-káyúkámá Áánûqtuni awaaméqá matááe.   
\s1 netuqyaa-káyúkámá Áánûqtun anaaé wakááe.  
\p
\v 9 minnáma ánatagitana keqnáámmá aónáúnama netuqyaammá aarawaamá áíkutaama móra-nakoma yemmá kanaaráq íma yorautíniye. máqtemma mi-nóínín-aúkáqá máqte-marabakema ókon-okon-augaraq máqten-aipike-kayukama máqe-uraae. yemá máqtemma anó-naapaan-abiqtatagon-aubaqa tipi-típi-araakon-aubaqa itó-uraae. yemá ayáqtááqa waayán-únákáqtómá umáreta iyáápimma kóbén ánáraa-qtataaqa matoréta máqe-uraae.  
\v 10 yemá anókaq ááyama téta tirááe: “ketááí Áánûqtuma anó-naapaan-abiqtataraq máitana tipi-típi-araakoma yenákáráké keqtáá yauwéqma tiwiraí-yátááqá kéiye.” téta tirááe.  
\v 11 ánibo máqtemma Áánûqtunopake kaqtó-wayukama náápaan-abiqtataraq yaútûmareta móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukagaraq kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kakaraq ikúma yaútûraae. náápaan-abiqtataraq yipaq agéta Áánûqtukaq nunamummá maará téta tirááe:   
\q1
\v 12 “áraine. mirá waíno.  
\q1 ketááí Áánûqtuqtaba aúgaugaraq timukáráq matúq-matuq umá kémaraunatae.  
\q1 wenaúyánápíké tágagitababoaqtaa máqte-qtataaqa aúyánápí kéitaipoaqtaa wenáwîqa matúq-matuq umá yauyónúnatae.  
\q1 wemmá mútûq-yaaguyabi-yataaqa áméro.  
\q1 máqten-akoqnaagon áaimma máena wenáwîqa matúq-matuq umá yauyónúnatae.  
\q1 áraiqtabae. minnáma waíno.”  
\m téta tirááe.   
\s1 íbêqa min-ánná-wáyúkátí yíqa í-yátááqá ánatagiye.  
\p
\v 13 ánibo mórama anó-nakoma timá tímikaimma: “mi-káyúkámá ayáqtááqa waayán-únákáqtôma umátokaamma yemá náayubiyo? ánibo yemá náan-aukapakenaq irááo?” titaq  
\v 14 kemá yuwéqma maará téq timá ámikaune: “ketí anóko, enamáárîq emá káonaane.” túnana wemá timá tímikaiye: “yemá mamin-ánnámá aíqa í-kánáábíké anómma yútiq-yataaqa mayéta ummaa-yátááqá matááe. ánibo yemá tipi-típi-araakoni naaeráké yeqtí unáákáqtôma tete uráawana yeqtí unáákáqtôgoma waayámmá aúkáiye.   
\q1
\v 15 miráipoata yemá Áánûqtuni náápaan-abiqtatagoni aúbáqá itó kéoe.  
\q1 ánibo wágááwa nokáámma wení aokaq-náúpáqá wekáq nunamummá kéitaae.  
\q1 miráitana Áánûqtuma náápaan-abiqtataraq máena wemámáárîq yemmá mayi yuwániye.   
\q1
\v 16 miráinata yemmá ókaraq yáama íma yéna keqnáámmá nonáá íyikena ínoe.  
\q1 ánibo aaqá íma kautéta móra-yataakoma yúraqa íma amanna kuyikániye.   
\q1
\v 17 tipi-típi-araakoma náápaan aúkáapi mái-nakoma yeqtí kawáá-náqá mániye.  
\q1 wemá poqnommá wáinabaq yiwíqme wínata nokópíké aúwaraimma mayánoe.  
\q1 miráiyana Áánûqtuma wenamáárîq yúrapike máqte-yiqnuma ayúnikaniye.”  
\m téna anó-nakoma timá tímikaiye.   
\c 8  
\s1 tipi-típi-araaqa Îtuma abapaké kaayaq-káwéqá yamáta-kannaama aukákáiye.  
\p
\v 1 tipi-típi-araakoma abapaké kaayaq-káwéqá yamá aráápamata-kannaama aukáqtúwáitanama mikáké Áánûqtuni márûpaq pááqyamma ayáqtáá-kanaama íma aamá pááq uráiye.  
\v 2 kemá Yóáane aónáúnata abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámá Áánûqtun aúbáq abapaké kaayaq-wéróq-ánámá yímikaae.   
\p
\v 3 ánibo káqomma Áánûqtunopake kaqtó-nakoma Áánûqtukaq amí-yátááqá ámê-qtaaregoni waaqókáq ya itó-uraiye. wemá áwáarara kai-yáwáámmá íráqôn-akuqa í-yátááqá matokáiye. yemá íráqô-kuyumma í-kánámá ámikaamma Áánûqtuni aokaq-ááráwáátí nunamummá mamá yorupamá náápaan-abiqtataraq maraq mái-nakoni aúbáq áwáarara kain-óqtá-tááréráq agamá ákûq umákanena uráiye.  
\v 4 ánibo íráqô-kuyun í-kánágóní úmûkogaraq Áánûqtuni aokaq-ááráwáátí nunamukógáráq yanaa uténa Áánûqtun-aubake kaqtó-nakoni ayáápike yuwéta Áánûqtunopaq yanaa utarááye.  
\v 5 mi-káqtó-nákómá íráqôn-aku-kana-taapeqa maténa Áánûqtukaq agamá ákûq umákai-irabike iráámma kúrakena mi-táápápímmá maqmá ógiqmarena maa-márábí iyaabótúwáitana kukáiye. iyaabótúwáitana wíyôn-aama téna áa kááyaitana abayú kéyoraitana márûma yokáiye.   
\s1 kaayaqté-kaayaqte Áánûqtunopake kaqtó-nakoma werôq-anabike werôqa yurááe.  
\p
\v 6 abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámá Áánûqtunopake abapaké kaayaq-wéróq-ánámá matóráama werôqa yínéta mamá yokaa urááe.  
\v 7 ánibo áqnáabaq móra-kaqto-nakoma wení werôqa yitana kaágáráq iragógáráq naaégáráq marabí iyaabótúwáawana kuqturááe. máqte-tama kaumo-áúkápáq móra-aayapaq iragómá kágitana máqten-aapepaaqa iragómá karáiye.  
\v 8 anaaékaq-kaqto-nakoma wení werôq-anabike werôqa yumátúwáitata anón-anuma iramá kainíkáá umá iyaabótúwáawana únópí kukéta kaumo-áúkápáq móra-aukapaqa waéqma naaemá aúkáiye.  
\v 9 únópí máqten-auwaraiq-kamma máimma kaumo ánnáiq owana móra-annama pukurááe. únópí-káárégómá kaumo ánnáiq owana móra-unopi-kaare-annama mamá yokíkuraiye.  
\v 10 má mikáq-káqtó-nákómá wení werôq-anabike werôqa yumátúwáitana mórama wiyókómá iraráá kamá ómmá kúraqmena wiyôpake marabí kukéta máqte-nokoma kaumo ánnáiq owana móra-anna-nopikaraq poqnopíkáráq kuturáiye.  
\v 11 wiyóqá wíyôpake yaráqmena kúmî-waigon áwîqa “aabígaraq-irae.” minnágon-aaimma nopí kukétaboata ikaaqá kétiye. kaumo ánnáiq owana móra-anna-nomma waéqma ikaaq-ánnáíq urétaboata netuqyaammá mi-nómmá yaqnaa-káyúkámá pukááe.  
\v 12 ánibo káqo-kaqto-nakoma wení werôq-anabike werôqa yumátúwáitana aabaúmá wíyômma máqtemma wiyóqá mamá kaumo ánnáiq owana móra-annaiq mirá-uraae. móra-aukapaq aabaúgáráq móra-aukapaq wíyôkaraq máqte-wiyokogaraq móra-aukapaq kumayuqá aúkááe. miráitana wágáá-kanaagaraq nokáa-kanaama kaumo-kánáábíké móra-aayapaq íma tágaraiye.  
\v 13 miráimma ánatagitaq kemá aónáúnana mórama anón-akikigoma méyábáq aabayákáq arabéna uréire uráiye. miráitaq itáúnana anókaq ááyama tiráiye: “tirunô. tirunô. maa-márábi máa-noinin-aukaqa tirummá mayikáune. miráitata káqomma kaumo-káqtó-wáyúkámá Áánûqtunopake yeqtí werôq-anabike werôqa yónáae temmá anómma yútiq-yataaqa aarawaabí pááq íniye.” téna anókaq ááyama tiráiye.   
\c 9  
\s1 óqa kaumo-káqtó-wáyúkámá Áánûqtunopake yeqtí werôq-anabike werôqa yurááe.  
\p
\v 1 móra-tiyaapaq-kaqto-nakoma Áánûqtunopake wení werôq-anabike werôqa yitana mórama wiyókómá wíyôpake yuwéna marabí kukáitaq aónaraune. ánibo áítabaq abéyúmmá íma wáiq kíma ámikaae.  
\v 2 miráitana wemá min-áítábáq ítuwaitana úmûmma utaimmá anón-iragoni úmûkaa utaráiye. min-áítánóbáké utain-úmúkómá abaúgáráq uwáágokaraq mamá kumayuqá aúkááye.  
\v 3 netuqyaa-táí-wámmá pítaaqa min-úmúpíké yuwéta marabí kukááe. miráitata yemá akoqnááma matáama miráuma uwabaaikóní akoqnááraq umá matááe.  
\v 4 ánibo yemá maará téta aamá matááe: “karaatatááqá íma namá ánatera máqte-qtataaqa maa-márábí karútaina-yataarabi yaamé íma namá ánataaro. miráimanibo mi-káyúkámá yúwáayakaq Áánûqtuni awaaméq-yátááqá íma matáiya-kayukama yenamáa yúpuyoro.  
\v 5 maa-káyúkámá yíqa í-yátááqá móra-tiyaapaq-wiyokon-arupi yimínômanibo yemmá íma yíkamma púyoro.” téna maan-áímmá matááe. ánibo mi-kákómá waayúkama anómma yíqa yímikaimma miráuma uwabaaikómá yúpuitata yíqtaba oníkáá uráiye.  
\v 6 mi-kánááráqá waayúkama puíáqtábá abáá-inomanibo íaonanoe. mi-kánááráqá áraimma puí-yátááqtábá ôriq umá yikánîmanibo puí-yátáákómá yeqtôpake péqmare kóiniye.  
\v 7 kemá mi-pítááqá aónáúnama oótigoma ááiqa ínéna yokaa iníkáá urááe. yeqtí yiqnókómá áwáarara kain-óqtákáá-kámóqá urááe. yóíkoma miráuma waayúka óíkaa uráiye.  
\v 8 yiqnótáugoma ayáqtááqa miráuma aaratí yiqnótáuraa uráiye. ánibo yíwáyaakoma miráuma anón-awaabiq-putigoni (arááyane) áwáyaakaa uráiye.  
\v 9 yíqtaaraqa aakaqá akoqnáá umá (káápaaraa) kúberaawana yaáyákoma miráuma netuqyaan-áyárémmá oótigoma kúma ááikaq yabitimáena kéwitana kabámînikaa umá wenáama anókariq uráiye.  
\v 10 yemá uwabaaikóní améráakaa umá uwaaqá yiméráan aqtóráq wáqe-uraiye. yetíméráapi waayúkama yúpui-akoqnaama móra-tiyaapaq-wiyokoni-arupi wáqe-uraiye.  
\v 11 yeqtí yabíkái-naqa wemá min-áítábáq abéyúmmá íma waéna kaqtó-naqiye. Íbaru-wayukati yáabimma mi-káqtó-nákóní áwîqa Áábaronie. ánibo Karíki-aipimma Aapórionie.  
\v 12 áqnáae-tiru-kanaama ánataguraimanibo kaayaq-tírú-kánáámá anaaékaq pááq íniye.   
\s1 abapaké móra-kaqto-nakoma wení werôq-anabike werôqa yuráiye.  
\p
\v 13 abapaké móra-kaqto-nakoma wení werôq-anabike werôqa yumátúwáitaq itaúnana kímora-ama kaayaqté-kaayaqte-yaummatapike kaayaqté-kaayaqte óqtan-awayaakoni aúkáapimma Áánûqtukaq amí-yátááqá ámê-taareraqa áwáarara kain-ótáq-táárémá Áánûqtun aúbáq min-ámá  
\v 14 abapaké móra-kaqto-nakomma timá-amitana wení werôq-anama matórái-waigoma timá ámikaiye: “Áánûqtunopake kaayaqté-kaayaqte kaqtó-wayukama anó-nomma Yúpárêti-nokaq ánnáma matáamma emá kanaaráq iyúwénata kóro.” téna timá ámikaiye.  
\v 15 wemá Áánûqtuni kaayaqté-kaayaqte-kaqto-wayukama iyúkaimma yemá yokaa éta máqtemma aarawaamá mamá kaumo ánáaiq owata móra-annama yíkamiyata puínoe. mi-káqtó-wáyúkámá yemá mi-kánááyábá mi-túpááyábá mi-kíyóqtábá min-áúqtábá yokaa uráaqtababoata yemmá iyúkaiye.  
\v 16 ánibo oóti ámûraaqa ááiq-wayukama máa-kayukama netuqyaa táwîgani (200 mírioni) kegébâ ayuraa pááq uráiye. miráitaq nôraq umábiyo téq ítaraune.  
\v 17 ánibo kemá miráuma kaikáá umá min-ótímá aónáúnata waayúkama min-ótí ámûraaqa máe-kayukati yúyawaakoma mirá-uraiye. waayúkama akoqnáá-puyaqa kúbekaama iragóráá tágama yóíkomma eqábuma miráuma-wayukama máqe-uraae. máqten-otigoni aqnómmá miráuma anón-awaabiq-putima (arááyane) aqnókáá uráiye. ánibo yóyaupike abááq-írágógáráq úmûkogaraq uwaaq-áítógáráq yá-uraae.  
\v 18 maami-káúmó-táwí-yátáákáké máqte-kayukama kaumo ánnáiq owana móra-annama yíkamowata pukááe. miráowana min-írágógáráq úmûkogaraq uwaaq-áítógáráq oótigoni yóyaupike pááq-umayikaraae.  
\v 19 máqten-otigoni akoqnááma yóyaupikaraq yiméráapikaraq wáqe-uraae. yiméráakoma miráuma iraakabayaakáá uráitana óq-aqnomma wáqe-uraiye. miráitata minnárake waayúkama kéyupuiye.  
\v 20 máqtemma káqo-kayukama maami-káúmó-táwí-yátáápíkémmá ípukaama yemá yirummá íwaereta yemá iyáánapo tarôq o-qtátáákómá yinaaémma íyumakaraae. ímiye. yemá waátágokaq aágokaraq tíq-tiq kéeta yemá mi-qtátáákómá áwáarara kain-óqtánápógáráq paá óqtanapogaraq yaanapógáráq iyáánapo tarôq o-qtátáákókáq yúyánámmá kémaraae. mi-qtátáákómá aúramma íaonena aamá íitena uréire íurai-qtataaqa máqtemma yaaguyakááe.  
\v 21 mi-káyúkámá yaímma-wayukama yíkamma puyéta uwaatagáánîq éta kebó-yátááqá waréta moyámmá mayéta uráámanibo mi-qtátáákóqtábá íma yirummá éta waékááe.   
\c 10  
\s1 Áánûqtunopake kaqtó-nakoma Yóáanemma aúba-wannaama ámitana naráiye.  
\p
\v 1 mirái-qtataaqa ánatagitaq aónáúnana mórama akoqnáá-kaqto-naqa Áánûqtuni márûpake kukáiye. wenaúraqa konnámmá aqména aabotáyákómá aqnókáqá yaútúraiye. óíkoma tágama aakáá karáitana aítaukoma miráuma arúmmá kamá yaútínikaa uráiye.  
\v 2 wemá pááqyan-auba-wannaama ayáápimma matokáitana min-áúbá-wánnáágómá agátátuwe wáqe-uraiye. wemá ayáánurapaq-aitauqa árûqma únópí maréna ayáánepaq-aitauqa árûqma paá marabáq makáiye.  
\v 3 ánibo wemá anókaq wááqa yimmá miráuma anón-awaabiq-putiraa (arááyane) umá wááqa yuráiye. wemá miráuma wááqa yitana abapaké kaayaq-wíyón-áámá kabámitata tirááe.  
\v 4 mi-wíyón-áámá timátúwáitaq kemá min-áímmô timmá agayánáae téq únana Áánûqtuni márûpake móra-aikoma maará-tiraiye: “min-áímmá abapaké kaayaq-wíyón-áárá timmá minnáma aúyánápí matoraao. aúba-wannaabimma íagayaao.” téna tiráiye.  
\v 5 ánibo mi-káqtó-nákómmá keqnáámmá kemá aónarauna-waigoma únópíkáráq marabákáráq itó-uma máena ayáánuramma múte yaútaiye.  
\v 6 miráitana wemá matúq-matuq umá kémai-nakoqtaba mi-káqtó-náqá wenáiyaba tikáíyana akoqnáá umákaikaae téna tiráiye. Áánûqtu wíyôma máqte-qtataaqa mipí wáitana maragáráq máqte-qtataaqa mibáq wáitana únókáráq máqte-qtataaqa mipí wáitana wemá tarôq uráiye. Áánûqtuni kaqtó-nakoma tiráiye: “awé-í-kánáámá ánataguraiye.  
\v 7 anaaékaqa abapaké kaayaq-káqtó-nákómá Áánûqtunopake wení werôq-anabike werôqa yumátúwáitana wááqa yínéna ínna-taoqa Áánûqtuni aúpáq-áúyánámmá wení amuné-wáyúkámá átê-wataabi timá yímikaimma abarokáq pááq ínana tiráátiniye.  
\v 8 ánibo min-áíkómá Áánûqtuni márûpake ókaraq timá tímikainiq umá keqnáámmá tiráiye: “Áánûqtuni kaqtó-naqa únópíkáráq marabákáráq itó-uma mái-nakoni ayáápi min-áúbá-wánnáámá agátatuwena wáimma ko-mayaao.” téna timá tímikaiye.  
\v 9 mikáké kemá Áánûqtuni kaqtó-nakoni amakaq uréq timá ámikaune: “mi-pááqyán-áúbá-wánnáámá timiyo.” túnana wemá tiráiye: “maaminnâ emá maté naao. áyaqnobaqa ikaa tínimanibo óyaukaq átê umá kopaaq átéráá íniye.” téna timá tímikaiye.  
\v 10 wemá mirá-timatuwaitaq Áánûqtuni kaqtó-nakoni ayáápike pááqya-kanaama mamá naráune. naúnama tóyaukaqa miráuma kopaaq átê uráimanibo nawíkatuwaunana tíyaqnobaqa ikaa tiráiye.  
\v 11 wemá maará téna timá tímikaiye: “emá keqnáámmá Áánûqtuni amuné-áímmá máqten-anna-wayukayopaq máqte-marabaq máqten-aipi anómma yabíkáiya-kayukabakaraq mó timá-yimiyo.” téna tiráiye.   
\c 11  
\s1 kaayaq-nákórátá watáama tirááye.  
\p
\v 1 kemmá ayáqtááq maqmá aónai-yatama tímikaamma timá tímikaae: “emá itó-ure Áánûqtuni aokaq-náúpákáráq Áánûqtukaq amí-yátááqá ámê-taaregaraq máqte-wayukama Áánûqtukaq nunamummá mibáq kéitaa mi-tátánápó maqmá aónaao.  
\v 2 miráimanibo aokaq-nákóní naamátûpaq íma maqmá aónaao. naamátûpaq mi-márúqá Yéqtaaeo-wayukama íma Íbaru-wayukama máewata yiyáápi yímikaae. mi-káyúkámá Yérútáárebaq aokaq-márúqá kaayaq-wáyúká umá kaayaq-wíyókón arupi yatâmmeta uréire ínoe.  
\v 3 miráinaq kaayaq-nákórátá keqtábá áraimma tíya-nakama apekiráq-únákáqtó kúbereta yenákámá amuné-áímmá kaayaq-wáyúká umá kaayaq-wíyókón arupi (1,260 de) yiyúwáanata tíyóye.  
\v 4 yenákámá miráuma kaayaq-óríbétí-yáráá óyana ómmá kaayaq-yááréráq máqte-marabaq-wayukati uyátárai-nakoni aúbáq itó-uraaye.  
\v 5 ánibo yaímma-wayukama yenákámá táígoma yikaíkáae téta yenákátí yóyaupike iramá yá-awitata yenákátí namuro-wáyúkámá kamá kautíniye. owé. móra-nakoma yenákámá mamá táíq ínnama áaiqtaba miráráá umá wemá puíniye.  
\v 6 yenákámá akoqnááma yokááyapoata aabayámmá yáqtoqma Áánûqtuni amuné-áímmá tíya-taoqa aaqá íma yíniye. ánibo yenákámá akoqnááma yokááyapoata máqte-nomma mamá kanaaráq waéqma naaemá auréta maa-márábí-káyúkámá máqte-qtataariq umá mamá kanaaráq táíq íyóye. máqte-tupaama yenákámá mirá-qtátáárîq óyáae tétama kanaaráq paá mirá-iyoye.  
\v 7 yenákámá timá ánatatuwaiyanama min-ábááq-wákómá abéyúmmá íma wáin-aitanobake uwíniye. uténa yenákáqtê ááiqa mú-iniye. miráéna yenákámá uyátena yíkaminata puíyóye.  
\v 8 miráínana yenákátí arááq-yuma mi anó-marukoni anón-api pareráq íyóye. yenákátí anó-naqa mimórá-márúkáq kaapaq-yátáq pukáitaq yenákátí arááq-yuma pareráq íyóye. Tótôma-marukaa Íqtîbi-marukaagaraq mi-márúkáré.  
\v 9 waayúkama ókon-oko-yugaraq máqte-marabakemma máqten-aikaraqa yaímma máqten-annabike-kayukama min-nákátí arááq-yuma kaumo-kánáámá karagébama-yuramma aónanoe. miráinata yemá íma iyuwáiyata min-nákámá íma mamá utánoe.  
\v 10 ánibo maa-márábí-káyúkámá min-nákámô puyóyaqtabama ôriq umá yimuqá maréta imá yéta anón-aawaqa agamá mutaammá maqmá néta aiqta-táúmá yoqmá yeqtí aanábó-wáyúkámá yiméta ínoe. ánibo mi-kááyáq-ámúné-nákórátámá aarawaamá maa-márábí máa-kayukama yíqa í-yátááqá yímikaipoata íyámma umáyíkaraae.  
\v 11 kaumo-kánáámá (3 1/2) ánatagitana Áánûqtuma wení aáma yímena yúwaraimma yepí maréna itata yenákámá itó íyata waayúkama kéyimoneta ôriq umá yáaqa kániye.  
\v 12 yenákámá itáiyana móra-aikoma Áánûqtuni márûpake anókaq yááyama tíniye: “kenákámá maabáq úyokao.” téna tíniye. yenákámá Áánûqtuni márûpaq uyéta konnápí uyáberaiyata máqtemma namuro-wáyúkámá yimónáiyata uwíyóye.  
\v 13 mirámô kéina mikáq anó-maruma yéna tiyáákaaiyapake móra-aayapaq táwîq umátuwaniye. ánibo netuqyaa-káyúkámá (7,000) yíkaminata puínoe. miráitata tébakaq-wayukama paá máe-kayukama anómma yáaqa káinata Áánûqtuma wení márûkaq mái-naqa wenáwîqa múte yauwínoe.  
\v 14 kaayaqá anón-ummaa-yataaqa miráráá umá ánataginiye. pááqya-kanaabi kaumo-úmmáá-yátááqá pááq íniye.   
\s1 abapaké kaayaq-káqtó-nákómá Áánûqtunopake wení werôq-anabike werôqa yuráiye.  
\p
\v 15 abapaké kaayaq-káqtó-nákómá Áánûqtunopake wení werôq-anabike werôqa yumátúwáitana Áánûqtuni márûpaq aagómá anókaq tirááe: “maa-márámá Áánûqtunagaraq wemá mamá timákarai-nakonama káuraiye. ánibo maa-márámá matúq-matuq umá yabi íniye.” téta tirááe.  
\v 16 ánibo móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukama yeqtí náápaa-yibiqtataraq Áánûqtuni aúbáq yipaq ayéta Áánûqtukaq nunamummá mirá téta  
\v 17 tirááe:  
\q1 “uyátárain-Aanuqtuo, eqtábá ketáámá timuqá kémaraunatae.  
\q1 máqten-akoqnaama yokáane.  
\q1 íbêqa emá maé naayóbákáráqá máqe-uraane.  
\q1 ení anón-akoqnaarake emá maa-márámá áaimma átáma yabí éwaniq kéone.   
\q1
\v 18 maa-márábí-káyúkámá íyámma uráámanibo ení áyámma pááq kéiye.  
\q1 íbêqa pukáa-kayukama ítama yainaí-kánáámá pááq kéiye.  
\q1 íbêqa ení mayaí-wáyúkágáráq ení amuné-wáyúkágáráq ení aokaq-wáyúkágáráq máqtemma wenáwîqa yaaguyábô-kayukama yíwîqa wái-kayukama yíwîqa íwai-kayukagaraq anónnáma íráqô-meyamma yimínónna-kanaaraqiye.  
\q1 íbêqa maa-márámá mamá táíq éwao-kayukama yemmá mamá táíq í-kánááráqíye.”  
\m téta tirááe.  
\v 19 yemá mirá-timatuweta yemá Áánûqtuni márûpaq aokaq-námmá ítuwaawana óqtan-anaamma Áánûqtuni aúmatan-aimma Móteti agatáimma wení aokaq-náúpáq wáitata máqtemma aónaraae. ánibo aabayûma kamá yupayo umá wéyáwé kéitana áama kááyaitana wíyôn-aama kétitana márûma kéyoraitana kaábaramma kukáiye.   
\c 12  
\s1 aaragótê anó-kumurokoma  
\p
\v 1 móra anón-awaameqa Áánûqtuni márûpaq pááq uráiye. minnágoma mirá-uraiye. móra-inimma máena aneqá aabaúmá maqmá atáá-uma wáqtô íyáanikaa uráiye. miráitana wíyômma aítaukoni aménáápáqá wáqe-uraiye. ánibo aqnókáqá tiyááka umá kaayaq-wíyóqá kámokaa umá aqtokáiye.  
\v 2 wemá ámûkaraq máqe-uraitana iyápó akaí-áíqá uráiye. miráitana aíqa ôriq itana wááqa kéyena iyápó akánéna uráiye.  
\v 3 miráitana Áánûqtuni márûpaq káqon-awaameqa pááq uráiye. min-áwááméqá mirá-uraiye. mórama anó-karogaro-kumuromma máqe-uraiye. minnáma abapaké kaayaq-áqnómmá waéna tiyááka-awayaammaa aqnókáq wáqe-uraiye. ánibo abapaké kaayaq-náápáá-kámóqá máqten-aqnokaqa wáqe-uraiye.  
\v 4 améráakoma kaumo-wíyókáwápíké mórama wíyôkake kuyúqma márúte marabí iyaabótukaae. mi-kúmúrókómmá iyápó akánéna in-íníkóní aúbáq itó-uma máena min-íníkómá iyápó akáinaq min-íyápó ikámma nánáae téna awé uráiye.  
\v 5 min-íníkómá iyápóma inaamaí marákáraiye. min-íyápógómá anaaékaqa akoqnáá-yatanapo aarawaamá yabíqikaniye. ánibo min-íníkómá iyápó ákátuwaitata páátákáá min-íyápómá awíqmeta yanaa kóuraae. yemá Áánûqtukaq awíqma uyéta wení náápaan-abiqtataraq utááe.  
\v 6 ánibo min-íníkómá péqmarena waayúka íma máa-kaqmaapaq kóuraiye. min-áúkápáqá Áánûqtuma mamá mi-márúqá yokaa umákaraitata kawáá umákareta aáwaqa maténa miráuma netuqyaa-kánáámá (1,260 de) min-íníkómá máqe-uraiye.  
\v 7 Áánûqtuni márûpaq anón-aaiqa pááq uráiye. Mááíkorogaraq wení kaqtó-wayukagaraq anó-kumurokomma ááiqa urááe. mi-kúmúrókógáráq wení kaqtó-wayukate ááiqa uráánamanibo  
\v 8 yeqtí akoqnááma íma wáqe-uraipoata ááiqa íma uyátáraae. miráipoata Mááíkoroma ókaraq Áánûqtuni márûpaqa wenôpaq íma máqe-uraiye.  
\v 9 ánibo anó-kumurokoma wemá naayóbáqá min-íráákábáyáámá áwîqa Tááqtae máqe-uraiye. wemá máqte-marabi-kayukama kaaqaari-áímmá timá-yimena makatéwaine. abo min-ánó-kúmúrókómá wení kaqtó-wayukagaraq Áánûqtuni márûpake márúte iyaabótúwáawata maa-márábí kukááe.  
\v 10 mikáké Áánûqtuni márûpaqa móra-aimma itaúnana anókaq ááyama maará-tiraiye: “íbêqa ketááí Áánûqtuma wení akoqnáá-kanaagaraq wení yabí i-kanaagaraq pááq immá keqtáá yauwéqma kétiwirai-taokaraq abarokáq pááq kéiye. Áánûqtuma mamá timákarai-nakoni anó-naapaamma kéiye. min-nákómá ketááí tíbâqawaaraayuma mamá yúbi makái-nakoma ketááí Áánûqtuni aúbáq wágááwabi nokáámma yúbi makái-nakomma íbêqa Áánûqtuni márûkake márúte kéiyabotuwaae.  
\v 11 ketááí tíbâqawaaraayuti yúbi makáe-nakoma íma makatítatapoata wemmá uyátáraae. tipi-típi-araakoni naaeráké akoqnááma mayéta yetáama Îtuqtaba téta yemá puíyábá íma kéqaraapoata ááiqa uyátáraae.  
\v 12 keráwáqá máqtemma Áánûqtuni márûpaq máa-kayukaa timuqá máráaro. minnáyaba Tááqtaama wení kanaamá pááqyamma awaararîq íníniq kéitanaboana wemá anón-ayakaraq marabí-káyúkáyôpaq kukáiye.” téna min-áíkomá Áánûqtuni márûpake tiráiye.  
\v 13 min-ánó-kúmúrókómá iyaabótúwáawana kégumenama aónaimma maa-márábí máqe-urena min-íníkómá inaamaí marákárain-inikoni anaaé wakáiye.  
\v 14 miráitata min-íníkómmá anón-akikigoni máka-aayamma ámikaae. anó-kumurokoqtaba wemá arabêna wenamáápaq kaqmááq-marabaq waayúka íma máapaq mánena kóuraiye. min-áúkápáqá aáwakaqa íráqôniq umá kawáá uréta kaumo-kárítímáátígáráq abapaké móra-wiyomma mibáq máqe-uraiye.  
\v 15 mi-kúmúrókómá wení óyaupike nommá wiqmá yukáiye. witúwáitana mi-nókómá anó-nokaa auména kégoena min-íníkómmá waqména kóuraiye. mi-kúmúrókómá min-íníqtábá nawíkainana puíkáae téna uráiye.  
\v 16 miráitana maragómá min-ínímmá áwáqnaa uráiye. maragómá kekoqá magéna óyaukaa min-ánón-nókómá anó-kumurokon óyaupike yi-nómmá nawíkatukaiye.  
\v 17 ánibo anó-kumurokoma min-íníkómmá áyámma umákena wení yaímma-iyapo-annate ááiqa mó-umayikanena uráiye. mi-káyúkámá yemá Áánûqtuni ámáan-aimma kéwareta Îtun-aayaba kéteta anaaé waréwaone.  
\v 18 min-ánó-kúmúrókómá únókóní aqtamáábaq itó-uraiye.   
\c 13  
\s1 kaayaq-ábááq-wámmá utarááye.  
\p
\v 1 miráitana abááq-wámmá aónáúnana únópíké utaréna tiyááka-awaayakaraq abapaké kaayaq-áqnómmá wáqe-uraiye. mi-kákóní áwáayakaqa tiyááka-naapaa-kamoqa wáqe-uraiye. yiqnókáq táí-awikaraq akáyáán-áímmá Áánûqtuqtaba wáqe-uraiye.  
\v 2 mi-kámmá aónáúnama anón-awaabiq-putiraa kapoq-kápoqa uráiye. aítaukoma anón-awaabiq-iyakaa uráiye. óyaukoma anómma áwáábiq-putiraakaakoni (arááyane)” akáá umá máiyo? náawaq kanaaráq wemmá ááiqa umákaniyo?” téta tirááe.  
\v 3-4 missing?   
\p
\v 5 miráitana Áánûqtuma yúwáitana min-ábááq-wákómá akáyáán-áímmá Áánûqtuqtaba timmá wení akoqnáárake kaayaq-wáyúká umá kaayaqté-kaayaqte-wiyomma maéna mirá-uraiye.  
\v 6 óyauqa ógaakena Áánûqtuqtaba akáyáán-áímmá timákena Áánûqtuni áwîqtaba wení márûpaqa maéwao-kayukatabagaraq akáyáán-áímmá tirááe.  
\v 7 miráitana Áánûqtuma min-ábááq-wákómá ayúwáitana Áánûqtuni aokaq-wáyúkámá wení aménáápáqá máewana ókon-okon-augaraq-wayukaraq máqte-marabake-kayukagaraq máqten-aikaraq-wayukagaraq máqte-kamaanigaraq min-ábááq-wákóní akoqnááma aménáápáqá máqte-kayukama máqe-uraae.  
\v 8 máqtemma marabí-káyúkámá yeqtí yíwîqa matúq-matuq umá mái-wannaama Áánûqtuma maa-márámá tarôq kéitana wáqe-urai-kannaabimma íma wáinna-yuma yemá abááq-wákómá wekáq nunamummá tínoe. mi-kánnáámá naayóbáqá tipi-típigoni áráaqa ikámôwana pukái-waigoni aúba-wannae.  
\v 9 náawabi aáqa wáinna-nakoma maamin-áímmá ítama akoqnáá íno.   
\p
\v 10 keráwáqá tiyúwáinaq ánná umátikaiyama kanaaráq keráwáqá ánná ínoe. keráwáqá tokóru-yakaa-punapo ikamínéta íyanama keráwáqá tokóru-yakaa-punapo tíkaminoe. miráipoana Áánûqtuni aokaq-wáyúkámá yeqtí itáíq-itaiq í-yátááqá akoqnáá umá yáqtokero.   
\p
\v 11 káqomma móra-abaaq-wama aónáúnana marabíké abarokáq uráiye. min-ábááq-nákóní aqnópíké utaain-áwááyákómá tipi-típi-awaayakoraa uráitana anó-kumurokoraa aamá tiráiye.  
\v 12 maamin-ábááq-wákómá áqnáaen-abaaq-waakoni akoqnááma aménápáqá máqe-uraiye. anaaékaq-abaaq-wakoma maa-márábí-káyúkámá mamá aúqyíkáitata áqnáabaq-wakoma maa-márábí-káyúkámá mamá aúqyíkáitata áqnáabaq-abaaq-wakaq nunamummá kéte. áqnáaen-abaaq-wama ikámôwana náomma kamá atóbarai-wakoe.  
\v 13 anaaékaq yiráin-abaaq-wakoma anón-awaameqa ôriq umá tarôq kéiye. móra-anon-awaameqa mirá kéiye. aarawaatí yúrapimma wíyôpake iramá mamá aúqmáráitana kamáena marabí kukáiye.  
\v 14 miráitana min-ábááq-wámá Áánûqtu yúwáitana anón-awaameqnapo taígani-kayukama makákáiye. min-áwááméq-yátááqá áqnáae-abaaq-wakoni aúbáq tarôq uráiye. máqte-marabi-kayukama áqnáae-abaaq-waqtaba timá yímitana “wení amammá tarôq oro.” tiráiye. mirá kéeq wemmá tokóru-yakaa-punapo náomma karáine atóbarai-kamma yaaguyabíyátábá tiráiye.  
\v 15 miráitana Áánûqtuma yúwáitana min-ábááq-wámá aáma min-ámápí ámitana aamá kanaaráq tínata náayuwabi min-ámákáq íma nunamummá tíyataboata yíkamiyata puínoe.  
\v 16 máqte-kayukama yíwîqa íwai-kayukagaraq yíwîqa wái-kayukagaraq oótamma makáa-kayukagaraq áwáyoq-kayukagaraq máqte mayaí máyáa-kayukama ápéqa matáa-kayukagaraq ápéqa ímataa-kayukagaraq máqte-kayukama anaaékaq-abaaq-wakoma mamá aúqyíkama móra-awaameq-aubauma iyáánurapakaraq yúwáayakaq matááe.  
\v 17 miráinana náanakoabi abááq-wákóní awaaméq-áúbámá íma maténama wemá íma meyámmá mayéna móra-yataaqa íma meyánîq kanaaráq íniye. abááq-wákóní awaaméq-áúbámá mirá kéiye. wenáwîre. náápaamma wenáwîkon awaaméré.  
\v 18 awaaméq-áúyábámá aupaq-ááíkómá mamá ôriq umá tágama-itai-yataaqtaba kákaiye. náawabi aá kéitaina-nakoma máinama abááq-wákóní náápaayaba aúyánápí maíno. mi-náápáámmá móra-nakonnae. abapaké móra abapaké móragaraq abapaké móragarare (666).   
\c 14  
\s1 yeráwáqá taíganimma (144,000) aúgen-ima tirááe.  
\p
\v 1 kemá aónáúnana Tááíoni-anuraqa tipi-típi-araakoma itó-uraitata aarawaamá taíganimma (144,000) itó-uma máqe-uraae. tipi-típi-araakoni áwîkaraq aboán áwîqa yúwáayakaqa máqe-uraae.  
\v 2 kemá itaúnana Áánûqtuni márûpake móra-aikoma téna noniya áaraa kétena anómma wíyôn-aaraa tiráiye. min-áímmá itaúnama imá teníkáá umá náríq-naraaq-yataakoma áama tiráiye.  
\v 3 náápaan-abiqtatagoni aúbáq wáin-aukapaq máeta kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kakoni aúbákáráq móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukati yúbákáráq mi-táígání-káyúkámá (144,000) marabíké yíwíkai-kayukama aúgen-ima tirááe. min-ímá káqo-kayukama íma kanaaráq kéte.  
\v 4 maami-káyúkámá aaranaatéma mórabi máqe-uraae. yeráwáqá tipi-típi-araakoma winnápáq waqméta uréire kéoe. marabí máa-kayukati aúkáapike yíwíkena yeráwáqá áqnáábariq umá Áánûqtukaq tipi-típi-araakokaraq yimi-yátááré.  
\v 5 yeráwáqá yóyaupike kaaqaari-áímmá íma téta móra-otaamma Áánûqtun-aurakaq yepímmá íma wáiye.   
\s1 kaumomá Áánûqtuni márûpake kaqtó-wayukama  
\p
\v 6 miráitaq kemá aónáúnana Áánûqtunopake mórama kaqtó-nakoma yanaa arabéna uráiye. wemá átê-wataama matúq-matuq umá mái-wataagaraq uréna maa-márábí-káyúkámá timá-yiminena máqte-kamaanigaraq ókon-okon-augaraq-wayukagaraq máqten-aikaraq-wayukagaraq máqten-anna-wayukama timá yímikaiye.  
\v 7 anókaq ááyama téna maará-tiraiye: “waayúkama yainánîq-kanaama pááq uráibo Áánûqtuqtaba ikatíq éraq wení anó-qtataaqtaba wenáwîqa múte yaúyóro. Áánûqtuma wení márûpaqa maragáráq únókáráq poqnokáráq tarôq urái-nakomma wekáq nunamummá tero.” téna mi-káqtó-nákómá Áánûqtunopake tiráiye.  
\v 8 Áánûqtunopake irái-kaqto-nakoni anaaé móra-kaqto-nako iréna mirá téna tiráiye: “Pébírôniqa anó-maruqa yawarápamataae. Pébírôni-wayukama yeqtí táwî-aaimma máqten-aukapaq-wayukama yiráátiraae. mirápóata máqten-aukapaq-wayukama aúqyíkáama Áánûqtuni áyámma matááe.” téna mi-káqtó-nákómá tiráiye.  
\v 9 yenákátí yinaaéma káqo-kaqto-nakoma Áánûqtunopake iréna maará téna anókaq ááyama tiráiye: “móra-nakoma abááq-wákókáq wení amakókáráq nunamummá tínnama abááq-wákóní awaaméq-áúbámá aúwáayakaq mayénama  
\v 10 min-nákómá Áánûqtuni akoqnáá-ayamma mayániye. min-nákómá Áánûqtuni aokaq-káqtó-wáyúkáyôpaq tipi-típi-araakonopakaraq iranápó uwaaq-áítókógáráq irá aráinana aíqa ôriq umá íniye.  
\v 11 mi-káyúkámá abááq-wákókáq wení amakókáq nunamummá tíyama yúwáayakaq abááq-wákóní awaaméq-áúbámá mayétama miráráá umá yíqa ínoe. yíqa íq-iq ínoe. minnáyaba úmûmma yíqa ínna-waigoqtaba watúq-watuq umá uwíniye.” téna mi-káqtó-nákómá tiráiye.  
\v 12 miráitana mi-káyúkámá náayuwabi Áánûqtuni ámáan-aimma waréta Îtu Káríqtokaq itáíq-itaiq íya-yuma akoqnáá umá yáqtokero.  
\v 13 mikáké móra-aimma Áánûqtuni márûpake itaúnana min-áímmá téna tiráiye: “aúbabi agayaao. yemá íbêq-kanaarake Îtu Káríqtoma wekáqtábá éta pukáiya-kayukama yimuqá kémaraae. Aokaq-Áágómá minnáyaba ‘owé’ kétiye. íbêqa yeqtí akoqnáá-mayaiyataba kanaaráq agánoe. yeráwáqá yeqtí íráqôn-aaikaraq wínoe.” mi-káqtó-nákómá tiráiye.   
\s1 marabíké aáwaqa mayaí-kánáámá abarokáq uráiye.  
\p
\v 14 ánibo aónáúnana waayá-kónnámá wáqe-uraitana mi-kónnákáq Waayúkagon Áráakaa-naqa máqe-uraiye. min-nákóní aqnókáqá náápaa-kamoqa aqtokéna ayáápimma áanaiq púráá-qtátááqá matokáiye.  
\v 15 ánibo mórama kaqtó-nakoma Áánûqtunopake aokaq-náúpáké yaúbama kukéna anókaq ááyama konnákáq mái-nakomma maará téna timá ámikaiye: “ení púráá-qtátááqnápó marabíkén-ááwáqá yuraraao. yorupáí-kánáámá abarokáq uráitana marabíkén-ááwákómá ábu karáiye.” téna titana  
\v 16 min-nákómá konnákáq máena wení púráá-qtátáánápó marabíké ábukain aáwaqa yurákáiye.  
\v 17 keqnáámmá aónáúnana káqo-kaqto-nakoma aokaq-náúpáké Áánûqtuni márûpaqa ayáápimma púráá-qtátáákáráq matoréna kukáiye.  
\v 18 ánibo káqomma Áánûqtuni kaqtó-nakoma Áánûqtukaq amí-yátááqá ámê-taarerake kukáiye. wemá iratábá akoqnááma matáiye. anókaq ááyama min-nákómá áanaiq púráá-qtátááqá yokái-nakomma timá ámikaiye: “maa-márábín-ááwáqá ábu karáipoata ánnábike arammá yuraraao.” téna tiráiye.  
\v 19 abo ánnábike arammá yuráqma iyaabóma ánáapi kaqmá anommá paábaqtaa urááe. kaqmá ánáamma wenáaimma Áánûqtuni áyáne.  
\v 20 kaqmá ánáamma Ítíráaeo-wayukama nunamummá te-márúpáké népaq matéta arammá káábaraae. min-árámmá wenáaimma Áánûqtuni áyámma matáá-kayukae. yemmá káraapaawata naaegómá ôriq umá ko yááya uráiye. máqten-aayapaq yawáaqmena kéwena oótigon aqnókáq utáiye.   
\c 15  
\s1 Áánûqtunopake abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámá aqtóráq-táí-yátááqá matááe.  
\p
\v 1 miráitaq kemá aónáúnana Áánûqtuni márûpaqa anón-awaameqa abarokáq kéita netuqyaa-tááqá ítaraune. Áánûqtunopake abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámá aqtóráq-táí-yátááqá abapaké kaayaqá matokáama minnáma Áánûqtuni áyámma matokááe.  
\v 2 ánibo mórama únókáá-qtátááqá kaapókáráq iragáráq awígíyôq uráiye. non áwabaq ááiqa umá uyátáraa-kayukama máqe-uraae. yeráwáqá abááq-wakomma wení amakókáq nunamummá íteta wenáwîkon náápaamma yemá ímataapoata ááiqa umá uyátáraae. iyáápi naríq-naraaq-yataaqa Áánûqtu yímimma matokááe.  
\v 3 tipi-típi-araakoni imá Áánûqtuni mayaí-náqá Mótetini igáráqá tirááe. min-ígóní aamá mirá-uraiye:  
\q1 “uyátárai-Aanuqtuo, máqten-akoqnaama ennáé.  
\q1 anó-qtataaqa emá ónnayaba ketáámá taáqa kéitaunatae.  
\q1 enáaimma áraikaraq íráqôniq umá kéyainaiye.  
\q1 máqte-kamaanima yabíkáana-wai máane.   
\q1
\v 4 náawaq enáaqa íma ikatíníyô?  
\q1 náawaq kanaaráq enáwîqa íma múte yauwíníyô?  
\q1 emá enamáa aokaq-náqóne.  
\q1 máqten-anna-wayukama éta enaúbáq nunamummá tínoe.  
\q1 arupú-yataakaraq kateko-yátáákáráq emá ónnayaba abarokáq pááq uráiye.  
\q1 maa-qtátááqtábá náawaq enáwîqa íma múte yauwíníyô?”  
\m téta imá tirááe.  
\v 5 ánatagitaq kemá aónáúnana Áánûqtuni márûpaq tabaráábe-nakon arunóbáqá Áánûqtunopakaraq íguraiye.  
\v 6 miráitana Áánûqtunopake abapaké kaayaq-táí-yátáákáráq marabí pááq ínî-qtataaqa yeráwáqá taaberáábe-naupake yáubaraae. waayá-káqtómá itokéta áwáararaa kai-qtátááqá yímûranna urááe.  
\v 7 kaayaqté-kaayaqtema maéwae kéo-kama yeráwáqtí aúkáapikemma mórama abapaké kaayaq-táápéqá arunóbáqá matúq-matuq umá mái-Aanuqtuni áyámma ógiqma wáena abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámmá yímikaiye.  
\v 8 Áánûqtuni akoqnáágaraq wení tágama-yataakaraq mi-náúpáqá úmûkaa umá ógikaiye. mirá kéiqtaba aokaq-náúpáqá móra-nakoma íma kanaaráq uyáberanimanibo paá máráiyana Áánûqtuni abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámá yeráwáqtí abapaké kaayaq-áqtóráq-táí-yátááqá mamá ánatatukaae.   
\c 16  
\s1 Áánûqtuni áyámma abapaké kaayaq-táápépí  
\p
\v 1 kemá Yóáane ítaraunana aokaq-náúpáké anókaq ááyama abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámmá yááyama tiráiye: “maami-táápéqá Áánûqtuni áyámma ógikaimma mamá marabí aqtítuwaiyana kumíno.” téna tiráiye.  
\v 2 ánibo áqnáabaq-kaqto-nakoma iréna Áánûqtuni áyámma ógikaiq-taapeqa mamá marabí aqtítuwaitana kukáiye. abááq-wákóní amakókáq nunamummá tiráa-kayukama abááq-wákóní awaaméq-áúbámá matáa-kayukagaraq yineqá yíkaraq anó-naomma pááq uráiye.   
\p
\v 3 anaaékaqa kaayaq-káqtó-nákómá iréna wení táápeqa únópí aqtítuwaitana únókómmá waéqma pukái-nakoni naaegóráá itana únópí-kámá máqtepaq pukááe.   
\p
\v 4 anaaékaqa kaumomá kaqtó-nakoma iréna wení táápeqa mamá anó-nopikaraq poqnopíkáráq aqtítuwaitana mi-nókáwákómá waéqma naaemá aúkáiye.  
\v 5 ánibo maami-nókáq-káqtó-nákómá yabíkéna maará téna tiráiye: “naayóbáqá máqe-urena íbêqa máanama emá aokarîq kée táí-wayukama yaináánama arupú uráiye.  
\v 6 maami-káyúkámá ení aokaq-wáyúkágáráq ení amuné-wáyúkágáráq yíkamma púyô-naaema yayaráiye. ánibo íbêqa yeráwáqtí anónnáma yímikaiye. yeráwáqá naaemá yaqnéta minnâ yeráwáqtí táí-mayane.” téna tiráiye.  
\v 7 ánibo kemá Yóáane ítaraunana Áánûqtukaq amí-yátááqá ámê-taarerake anókaq ááyama tiráiye: “owé. uyátárain-Aanuqtuo, máqten-akoqnaama ennáe. enáaimma áraikaraq íráqôniq umá kéyainaiye.” téna tiráiye.   
\p
\v 8 ánibo kaayaqté-kaayaqte-kaqto-nakoma iréna wení táápeqa mamá aabaúbí aqtítuwaitana Áánûqtuma aabaúgómmá paá yúwáitana waayúkama irá kamá káutaiye.  
\v 9 ánibo maamin-ábáúgóní kokokómá irá kamá káútî-kayukama yeráwáqá Áánûqtuni áwîqtaba akáyáán-áímmá tirááe. maami-táí-yátááqá maa-márábí pááq immá Áánûqtun aménáápátáá wáqe-uraimanibo yirummá íma waéqma Áánûqtuni áwîqa íma múte yaaguyakááe.   
\p
\v 10 ánibo móra-tiyaapaq-kaqto-nakoma iréna wení táápeqa mamá abááq-wákóní náápaan-abiqtataraq aqtítuwaitana wení yabíkái-maruqa waayúkabaq kumayuqá aúkáiye. yíqa ôriq kéitataboata yimáábîmma ukákááe.  
\v 11 yeráwáqtí yúgoma yíqa éna náomma kaitata Áánûqtuni áwîqtaba akáyáán-áímmá tirááe. yeráwáqtí waátá-yataaqtaba kúmiq-yataapikaraqa yemá íma waéqma yúyánámmá ítaraae.   
\p
\v 12 ánibo abapaké móra-kaqto-nakoma iréna wení táápeqa maténa Yúpárêti anó-nopi aqtítuwaitana maami-nókómá káqnáguraitana aabaúmá utain-áyápáké anómma yabíkáa-kayukama yínôqtaba aammá yokaa uráiye.  
\v 13 kemá Yóáane aónáúnana anó-kumurokoni abááq-wákóní kaaqaari-ámúné-nákóní yóyauqnobake kaumomá aágoma táí-aama táoraa-kama yáubama irááe.  
\v 14 mi-káúmómá ókon-oko-kaataae. uyátárai-nakoma máqten-akoqnaagaraq wení anó-kanaama abarokáq kéitata kéqo-keq-awaameqa mi-káúmómá tarôq kéoe. máqte-marabaq wéyáwé umá anómma yabíkáa-kayukama yorupamá yiketa Áánûqtuma mútûq-akoqnaama wái-nakoni kanaaráqá ááiqa pááq íniye.   
\p
\v 15 ítáaro. kemá móra moyá-nákóráá umá keráwáqtôpaq yayamá yénúne. móra-nakoma kawáá umá unáákáqtôma aneqá umátorena íma awapáá uréire ínna-nakoma agaé íma éna amuqá marániye.   
\p
\v 16 aágoma táoraan-aama máqtemma yabíkáa-kayukama yíwíqma áíkuyikaitata min-áyápáq Íbaru-aipimma Áámágéroni mirá téta tirááe.   
\p
\v 17 mikáké abapaké kaayaq-káqtó-nákómá iréna wení táápeqa mamá uwáábaq aqtítuwaitana aokaq-náúpákémá anókaq ááyama maará téna tiráiye: “kánataiye.” téna tiráiye.  
\v 18 miráitana wíyôn-aama téna aabayûma kéyoraitana anómma márû yuráiye. mi-márúmá yuráimma naayóbáqá ma-márábímmá márûma yéwainikaq íma uráibo anó-maruma yuráiye.  
\v 19 maamin-ánó-márúqá kaumobí yáíkaaq umá abákaitana máqten-ayapaq waayúkati anó-maruqa yawítiraiye. miráitana uyátárai-nakoma Pébírôniq anó-maruqtaba aákaq itana mi-káyúkámá wení akoqnáá-ayamma matááe.  
\v 20 ánibo máqte-maruqa únómmá yáutugitana máqten-anugaraq aúyoreqena uráiye.  
\v 21 miráitana kaáqa anómma máagaruraa-kaaqa Áánûqtuni márûpake kukéna waayúkamma kuma yíkakaiye. min-áqtóráq-táí-yátááqá ôriq kéumayikaitatapoata Áánûqtuqtaba akáyáán-áímmá tirááe.   
\c 17  
\s1 aakaq-íníkómá táí-meyamma matáiye.  
\p
\v 1 mórama abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkábíké wení abapaké kaayaq-táápéqá maména kéyena maará téna timá tímikaiye: “iyo. aakaq-íníkómá anó-nokoni ámûraaq máena wení táí-meyamma mayánîmma aráátenune.  
\v 2 marabíké anómma yabíkáa-kayukama maami-áákáq-íníkógáráq kumari-yátáárîqa urááe. miráitata taígani marabí-káyúkátí yúranannama nommá naa-káyúkáráá aúqyíkaraiye.” téna timá tímikaiye.   
\p
\v 3 Áánûqtuni aágoma kemmá yamamá akoqnáá kéitana mi-káqtó-nákómá Áánûqtunopake tíwíqmena kaqmáápaq uráiye. min-áyápáqá aónáúnana mórama karogoron-ábááq-wámmá wení ámûraaqa mórama aakaq-nóínímmá máqe-uraitana min-ábááq-wákóní aneqá Áánûqtuqtaba taíganin-akayaan-awiqa wáqe-uraae. maamin-ábááq-wákómá abapaké kaayaq-áqnómmá wáitana tiyááka-awayaamma wáqe-uraiye.  
\v 4 maamin-íníkómá tokô-karogaron-unakaqtoma umátorena maamin-únákátóráqá pááqyan-oqtama ôriq umá áwáarara kégaitana íráqôniq uráiye. maamin-íníkóní ayáápimma áwáarara kain-áwímmá matokáitana maamin-áwíbímmá wení kumari-kébó-yátááqá táwîq uráimma ógiqma wáqe-uraiye.  
\v 5 min-íníkóní áwáayakaq móra-awiqa aúpáq-ááíkáráq wáqe-uraiye. Pébírôniq anó-maruqa máqtemma aakaq-nóínímmá táí-aaikoti yinóae téna wáqe-uraiye.  
\v 6 ánibo maamin-íníkómá Áánûqtuni aokaq-wáyúkágáráq Îtu Káríqtoqtaba pukáa-kayukagaraq yeráwáqtí naaemá naréna maamin-íníkómá nommá naan-íníkóráá uráiye.  
\p ánibo kemá Yóáane maami-qtátááqá káoneq ôriq umá iyánáaq uráune.  
\v 7 ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma ketê yi-wáígómá timá tímikaiye: “nôraq itaawáq iyánáaq kéono? maamin-ábááq-wákómá abapaké kaayaq-áqnómmá wáitana tiyááka-awayaamma wáitana maamin-ínímá ámûraaq máitana yenákáyábá aúpáq-ááímmá timá-amenune.  
\v 8 maamin-ábááq-wámmá aónaraanama naayóbáqá máqe-uraimanibo íbêqa íma máiye. miráimanibo anaaékaqa anón-aitanobake utaréna yawítíma ánataniye. mi-márábí-káyúkámá yeqtí yíwîqa maa-márámá tarôq kéitana wáqe-urai-kanaabimma íma Áánûqtuma agatáina-yuma maamin-ábááq-wámmá máqe-uraimanibo íbêqa íma máebo anaaékaqa abarokáq ínata káoneta iyánáaq ôriq umá ínoe.   
\p
\v 9 maamináyataba ôriq umá tágama-itai-yataaqo kákaiye. abapaké kaayaq-áqnómmá aónaraanama abapaké kaayaq-ánón-ánúráqá maamin-íníkómá maraq máena abapaké kaayaq-ánón-ánúráqá maamin-íníkómá maraq máena abapaké kaayaqá anómma yabíkáa-kayukae.  
\v 10 ánibo abapaké kaayaqá anómma yabíkáa-kayukabike móra-tiyaapaq ánatagoana mórama íbêqa máitana mórama anaaékaqa abarokáq umá pááqya-kanaama mániye.  
\v 11 ánibo maamin-ábááq-wámmá naayóbáqá máqe-urena íbêqa íma máimma minnáma abapaké kaumo-ánómmá yabíkáa-naqa máena abapaké kaayaqá anómma yabíkáan-annabikaraq máiye.   
\p
\v 12 ánibo abááq-wákóní tiyááka-awayaamma tiyááka anómma yabíkáa-kayukae. min-ánnámá yeqtí náápaamma yabíkáiqtaba íma matétamanibo anaaékaqa maamin-ábááq-nákógáráq náápaamma móra-aabaubi mayánoe.  
\v 13 min-ánó-káyúkámá máqtemma yeráwáqá mimórá-yúyánámmá tarôq éta yeráwáqtí akoqnááma náápaakaraq abááq-wámmá káme.  
\v 14 miráinata yeráwáqá máqtemma tipi-típikoni áráakomma ááiqa umákaiyana tipi-típikoni áráakoma ááiqa umá yeráwáqá uyátaniye. minnâ tipi-típi-araakoma máqtemma uyátáráa-kayukati uyátárai-nakoe. máqtemma anómma yabíkáa-kayukati anómma yabíkái-nakoe. mi-káyúkámá tipi-típi-araakote aúyâq máráa-kayukae téta itáíq-itaiq umá yáqtoraa-kayukae téta yeqtábá tirááe.” téna kaqtó-nakoma Áánûqtunopake timá tímikaiye.   
\p
\v 15 óq-aimma timá tímikaiye: “aakaq-ínímmá non ámûraaq maraq máitaa aónaraane. maami-nómmá waayúkae. máqte-kamaanibike ayú-wáyúkámá ókon-okon-aikaraq-kayukagaraq mááe.  
\v 16 ánibo tiyááka-awayaamma aónaraanama abááq-wákógáráq yagarotaréta aakaq-íníkómá yíyamma yíkamiyeta wení máqte-qtataaqa unáákáqtôgaraq matuwáiyana wenaúma néta wemmá iranápó agamá kautínoe.  
\v 17 maami-qtátááqá uráa-kayukama Áánûqtuma yúyánápí maráinata yemá Áánûqtuma akáina-yataaqa éta yé mamá móra-yuyanakaq maréta yeqtí akoqnáá-naapaamma abááq-wámmá amíyana mi-kánááráqá Áánûqtuma tiráin-aimma abarokáq íniye.   
\p
\v 18 ánibo min-ínímá aónaraanama anó-marure. anómma yabíkáa-kayukama máqtemma min-ánó-márúkóní aménáápáqá mááe.” téna mi-káqtó-nákómá Áánûqtunopake timá tímikaiye.   
\c 18  
\s1 Pébírôniq anó-maruqa táíq umáguraiye.  
\p
\v 1 mirái-qtataaqa ánatagitaq aónáúnana Áánûqtuni márûpake móra-kaqto-nakoma anó-naapaakaraq wení tágama-yataaqa máqte-marabaq kamá tágaguraiye.  
\v 2 anókaq ááyama tiráiye:  
\q1 “yawarápamataae. yawarápamataae.  
\q1 anó-maruqa Pébírôniq wení waayúkagaraq yawarápamataae.  
\q1 íbêqa maami-márúkómá waátáma kémain-aukapaqa mamá aúkáiye.  
\q1 káqo-kaqon-aagoma numagáráq táígon-aikaraq íyíkáawata mibáq kémaae.   
\q1
\v 3 ítáaro. waayúkama máqte-marabake min-íníkóní kumari-ááíqtábá yúrananna urááe. ánibo anómma yabíkáa-kayukama min-íníkótêma kumari-yátááqá tarôq urááe.  
\q1 wenaúranannama wéyáwé kéitana minnáyaba marabí meyánîq o-káyúkámá oótamma netuqyaanîq umá matááe.”  
\m téna mi-káqtó-nákómá anókaq ááyama tiráiye.  
\v 4 ánibo kemá Yóáane ítaraunana Áánûqtuni márûpake óq-aagoma akoqnáá umá tiráiye:  
\q1 “ketí waayúkao, népaq min-íníkónôpake yá oro.  
\q1 wení kúmiq-yataakaraqo yagaroqtamá máeq oweqa wení táí-meyamma mayánóe.   
\q1
\v 5 min-íníkómá wení kúmiq-yataakoma Áánûqtuni márûpaq uyátámakitana wení táí-aaiqtaba Áánûqtuma aákaq uráiye.   
\q1
\v 6 keráwáqá umátikaina-yataaqa wemmá móraiq umákáaro.  
\q1 yagaroqtaráina-yataaqa umátikainaqa wemmá móraiq umá yagaroqtaráina-yataaqa umákáaro.  
\q1 wení anónnáma yagaroqtamá ógiqma weqtábá umákáaro.   
\q1
\v 7 ôriq umá koóna-yaona-unakaqtoma umátorena kumari-yátááqtábábóa ôriq umá aíqa í-yátáákáráq aru-qtátááqá áméro.  
\q1 wení aúyánápí maará téna kétiye.  
\q1 ‘kemá anómma yabíkái-inikoraa umá máune. kemá íma keqto-íníné. kemá tirummá íkéiye.’  
\q1 téna aúyánápí kétiye.   
\q1
\v 8 miráinata wení máqte-tai-meyamma kímora-taoq mayéta puí-yátáákáráq yoaa-yátáákáráq ayawaa-yátáákáráq mayániye.  
\q1 iranápó wemmá agamá kautíniye.  
\q1 minnâ uyátárai-nakoma Áánûqtuma akoqnáá máena yainániye.”  
\m téna Áánûqtuni márûpake tiráiye.   
\p
\v 9 ánibo marabíké anómma yabíkáa-kayukama maamin-íníkógáráq kumari-yátááqá uráa-kayukama wemmá káinna-umumma aónanoe. úmûmma káoneta yeráwáqá ibiqá kéyareta yaáqa yabitínoe.  
\v 10 miráitata yeráwáqá wení aíqtaba yaáqa kégainata nékaq yéta maará tínoe:  
\q1 “tirunô. tirunô. Pébírôniqtaba tirunô.  
\q1 akoqnáá márûqanopo paá kímora-aabaubi táí-meyamma yiráiye.”  
\m téta tínoe.  
\v 11 miráitata waayúkama oótamma ókaraq íma meyánîq ínopoata maa-márábí meyánîq o-káyúkámá weqtábá yoaa yúyu ínoe.  
\v 12 maami-máqtén-ótámmá áwáarara kai-qtátááqá íráqôn-oqtanabi íráqô-karunaama áwáarara kai-tábáráábémá tokônabi karogaromá íráqômma waayá-tábáráábégáráq yaímma abááq-wákóní áwayaakake tarôq uráa-qtataakaraq yaímma íráqô-tarake-qtataaqa tarôq urááe.  
\v 13 ánibo yaímma-otamma naí-wínábi yaímma ákû-kanama irabí agamá ákûq í-yátááqá yaímma íráqô-kuyumma í-nókáráq yaímma wááéni-nokaraq íráqôn-aawakaraq yaímma yeráwáqtí tipi-típigaraq oótiwabi yabitíana waéqmena wí-yátáákáráq mayaí-wáyúkágáráq íma ápéqa matáa-kayukama taíbaq-yataaqa ókaraq móra-nakoma íma meyánîq íniye.  
\v 14 miráinata oóqta-mayaima máyáa-kayukama maará téta tínoe: “máqte-qtataakaq keráwáqá túyánámmá máráawana tíkáimma keráwáqtôpake aúyokuraae. máqten-otamma mi-qtátááqá aónáanama íráqôniq immá íbêqa yawítíguraapoaq ókaraq íma aónanoe.” téta tínoe.  
\v 15 miráinata meyánîq o-káyúkámá mi-márúkáké oótamma netuqyaammá matáa-kayukama wení aíqtaba yoaa númámá éta ibiqá yaráíyátábá yáaqa káinata nékaq itó éta tínoe:   
\q1
\v 16 “tirunô. tirunô. anó-maruqtaba tirunô.  
\q1 naayóbáqá wemá íráqô-toko-karogaron-unakaqtoma umátorena pááqyan-oqtama áwáarara kai-qtátááqnápó anéqa umá yawááq éwaine.   
\q1
\v 17 íbêqa kímora-aabaubi wení taíbaq-otamma yawítíguraiye.”  
\m téta tínoe. miráitata anó-kayukama únópí-káárémá awétameta náo-kayukagaraq únópí-káárébí mayaímá kémayaa-kayukagaraq yaímma únópí kéo-kayukagaraq nékaq itó éta  
\v 18 Pébírôniq-marukoni úmûmma káoneta yemá anókaq ááyama tirááe: “náa-marukoqa Pébírôniq anó-marukaa umá wáiyo?” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 19 miráitata yeráwáqá káítôgaraq mamá yeráwáqtí yiqnópí kébereta ibiqá ôriq umá kéyareta maará téta tirááe:  
\q1 “tirunô. tirunô. anó-maruqtaba tirunô.  
\q1 máqtemma únópí uréire kéi-kaaregomma aboánîq uráa-yuma anón-oqtamma maami-márúpíké mayéwaimanibo kímora-aabaubi yawaráparaae.”  
\m téta tirááe.   
\p
\v 20 Áánûqtuni márûpaq-wayukao, Áánûqtuni aokaq-wáyúkáo, timáyíkarai-kayukao, Áánûqtuni amuné-wáyúkáo, timuqá máráaro. wení anónnáma tiwíkaiye. keráwáqtábá Áánûqtuma kéyainena táí-meyamma wenôpaq timákaraiye.   
\p
\v 21 maamin-áímmá ánatagitana Áánûqtunopake akoqnáá-kaqto-nakoma mórama ummaa-óqtámá múte yaútena únópí iyaabótuwena tiráiye:  
\q1 “maamiráráá akoqnáá umá Pébírôniq anó-maruqa Áánûqtu yubáqtuwainaq ókaraq mi-márúqá íáónanoe.   
\q1
\v 22 miráinata naríq-naraaq-aimma timá itaí-yátáákáráq kaapáún-aagaraq puyaq áama ókaraq mi-márúkáké íma itánoe.  
\q1 máqte-mayaigon-aaimma ítaraa-kayukama mibáq ókaraq íáónanoe.  
\q1 aáwaqa kárain-aama ókaraq mibáqá íma itánoe.   
\q1
\v 23 ómmá kamá aati-aatimá íma mibáq táganiye.  
\q1 ókaraq aúgeniq umá ye áúkárîq íyéta íyan-aimma mibáq íma itánoe.  
\q1 wení meyánîq o-káyúkámá naayóbáqá maa-márábí anó-kayukama máqe-uraae.  
\q1 waayúkama máqte-marabake kaaqaari-áímmá téta Pébírôni-wayukama uwaatagáán-áímmá timá yímiketa makákááe.   
\q1
\v 24 maami-márúkáqá Áánûqtuni amuné-wáyúkátí naaegáráq wení aokaq-wáyúkátí naaegáráq máqtemma maa-márábí yíkakaa-kayukati naaegáráq aónanoe.”  
\m téna akoqnáá-kaqto-nakoma Áánûqtunopake tiráiye.   
\c 19  
\s1 máqtemma Áánûqtuni márûpake Áánûqtun áwîqa múte yaútaae.  
\p
\v 1 anaaékaqa kemá Yóáane ítaraunana Áánûqtuni márûpake anókaq ááyama netuqyaa-káyúkábíké maará téta tirááe:  
\q1 “Áánûqtun áwîqa múte yaúyoro.  
\q1 keqtáá yauwéqma kétiwirai-nakoe.  
\q1 tágama-yataakaraq akoqnááma wennáé.   
\q1
\v 2 áraikaraq arupúkaraq kéyainaiye.  
\q1 min-íníkómá wení kumari-yátááqnápó maa-márábí-káyúkámmá mamá táíq uráitana Áánûqtu wemmá yáíkaiye.  
\q1 miráitana Áánûqtu anónnáma wení mayaí-wáyúkámá yíkakaiqtaba min-íníkómá táí-meyamma ámikaiye.”  
\m téta tirááe.  
\v 3 ánibo yeráwáqá móragaraq tirááe:  
\q1 “Áánûqtun áwîqa múte yaúyoro.  
\q1 owé. matúq-matuq umá anó-marukoma ôriq umá úmûmma kéiye.”  
\m téta tirááe.  
\v 4 ánibo móra-wayuka umá kaayaqté-kaayaqte anó-kayukagaraq kaayaqté-kaayaqte maéwae kéo-kakogaraq yeráwáqá máqtemma Áánûqtuni aúbáq yipaq agéta nunamummá tirááe. Áánûqtuma wení náápaan-abiqtataraq máitata wekáq maará téta tirááe:  
\q1 “áraimma waíno. Áánûqtun áwîqa múte yaúyoro.”   
\p
\v 5 mikáké Áánûqtuni náápaan-abiqtatarake móra-aikoma tiráiye:  
\q1 “máqtemma Áánûqtuni mayaí-wáyúkáo, Áánûqtun áwîqa múte yaúyoro.  
\q1 máqtemma mi-káyúkámá yíwîkaraq íma yíwîqa máe-kayukagaraq keráwáré.  
\q1 Áánûqtun áwîqa múte yaúyoro.”  
\m téna tiráiye.   
\s1 tipi-típigoni áráaqa Îtuma aaraukárîq wáiye.  
\p
\v 6 ánibo kemá Yóáane ítaraunana taíbaq-aikoma non-iyaa áara téta wíyôn-aagaraq kétitata maará téta tirááe:  
\q1 “Áánûqtun áwîqa múte yaúyoro.  
\q1 uyátárai-nakoma ketááí Áánûqtu máqten-akoqnaagaraq áaimma átáma yabi ínéna kéiye.   
\q1
\v 7 ketáámá íráqô-tiyaqa maréqtaa timuqá máráanatao.  
\q1 tipi-típi-araakoma Îtuma wení aaraukárîq í-yátááqá kéipoaqtaa wení tágama-yataakaq aónaaro.  
\q1 ketáámá wenánáakaa yokaa uráananataa   
\q1
\v 8 Áánûqtu keqtáámá áwáarara karáina-waayan-unakaqtoma umátikaniqtaae.”  
\m téta tirááe. maamirán-únákáqtómá Áánûqtuni aokaq-wáyúkámá kúberewaone yeqtí kateko-yátááqá uráaqtababoata kéguberaae.   
\p
\v 9 ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma ketê i-wáígómá timá tímikaiye: “maamin-áímmá aúbama agayaao. tipi-típi-araakoni aaraukáq-ááwáqtábá yááyaa-kayukama yimuqá kémaraae.” téna timá tímikaiye.  
\v 10 wekáq nunamummá timákanaae téq kemá wanaítaupi tipaq aguráune. miráimanibo wemá timá tímikaiye: “íma miráráá uwo. Áánûqtukaq wenamáa nunamummá tiyo. egáráq enábâqawaaraayuma Îtuqtaba itáíq-itaiq oníkáá umá kegáráq paá Áánûqtuni mayaí-náqá máune. ketáá máqtemma árain-aimma Îtuma tiráátiqtaa mayéqtaraa mórabi kéunatae.” téna tiráiye.  
\p maamin-áímmá Îtuma tiráátirain-aimma Áánûqtuni amuné-wáyúkámá tiráan-aikaraq Aábike mimórámá mi-kááyáq-áímmá pááq urááye.   
\s1 móra-nakoma waayán-ótígóní ámûraaq máqe-uraiye.  
\p
\v 11 kemá Yóáane aónáúnana oqtamá íyénikaa umá Áánûqtuni márûpi aónaraune. mibáq waayán-ótímá móra-nakoma ámûraaq máqe-uraiye. ámûraaq mái-nakoma itáíq-itaiq umá yáqtorai-nakoe árai-nakoe weqtábá tirááe. arupúkaraq kéyainena arupú-aaiqtaba ááiqa kéiye.  
\v 12 wenaúrakoma íráráá kégaitana wení aqnókáqá netuqyaa-náápáá-kámóqá wáqe-uraiye. móra-awiqa aneqá agamakáimma móra-nakoma wanáaimma kanaaráq íma kéitaiye. wenamáa wenáaimma kéitaiye.  
\v 13 wení unáákáqtôma naaegómá yawááq uráitata áwîqa yamá ámikaamma maará téta tirááe: “Áánûqtuni watáae.” téta tirááe.  
\v 14 Áánûqtuni márûpake ááiq-i-wayukama yeráwáqtí waayán-ótígóní ámûraaq máeta yeráwáqtí yineqá waayán-únákátó umátoreta min-nákóní anaaé waqméta urááe.  
\v 15 áqnáabaq yeráwáqtí anómma wi-nákóní óyaupike áama ôriq umá naimmá tokóru-yakaaa-puma yayaitana minnánapo Îtuqtaba íma ítáan-araukaqa yíkaminiye. ánibo wemá akoqnáá-yatanapo aarawaamá yabíkéna wemá wenamáárîq ánná-aramma yatâmma anommá kaqmá yayáinana miráráá umá wení namuro-wáyúkámá yatamíniye. máqten-akoqnaama matáin-Aanuqtu wení áyámma mirá umáyikaniye.  
\v 16 ánibo maamin-nákóní árûkaq kúberai-unakaqtorakaraq móra-awiqa maará téna wáqe-uraiye: “yabíkáa-kayukati yabíkái-nakoe. uyátáráa-kayukati uyátárai-nakoe.” téna agatáiye.  
\v 17-18 ánibo kemá Yóáane aónaraunana mórama Áánûqtunopake kaqtó-nakoma aaqá kaipí itó éna anókaq ááyama yanaa arabé uréire o-númámá timá yímikaiye:  
\q1 “yayorupamá Áánûqtuni anón-aawakaq áíkuyoro.  
\q1 anómma yabíkáa-kayukati yúgaraq ááiq-i-wayukati kawáá-wáyúkátí yúgaraq yama naaro.  
\q1 akoqnáá-wayukati yúgaraq oótigoni yúgaraq oóti ámûraaq máe-kayukati yúgaraq naaro.  
\q1 máqtemma yíwîkaraq-wayukama íma yíwîqa máe-wayukagaraq mayaí-wáyúkámá ápéqa mayáa-kayukama ápéqa ímayaa-kayukagaraq yeqtí yúma yama naaro.”  
\m téna anókaq ááyama timá yímikaiye.   
\p
\v 19 miráita kemá aónaraunana min-ábááq-wákómá maa-márábí anómma yabíkáa-kayukagaraq yeqtí ááiq-i-wayukagaraq máqtemma yama áíkuteta oótigoni ámûraaq máqe-urai-nakomma wení ááiq-i-wayukagaraq ááiqa ínéta yokaa urááe.  
\v 20 miráimanibo abááq-wákógáráq kaaqaari-ámúné-nákótê anón-awaameqa abááq-wákóní aúbáq tarôq urái-nakoma ánnáma umáyíkaraiye. anón-awaameqa máqte-kayukama abááq-wákóní awaaméq-áúbámá matáa-kayukama wení amakókáq nunamummá tiráa-kayukama wé makákáiye. yenákámá íbukaabo yúwaraikaraq nokaayúnóbáqá iyaabótukaae. mi-nókááyúmmá iragáráq uwaa-áítókáráq kégaiye.  
\v 21 miráitana anó-naqa oótigoni ámûraaq máqe-urai-nakoma tokóru-yamma wenóyaupike yayaitana minnánapo tébakaq-wayukama yíkamitata pukááe. maami-káyúkátí yúgoni amaqá máqte-numagoma nétáá-nétáá umá namá ógikaae.   
\c 20  
\s1 Tááqtaama taíganin-auqa (1,000 karitimaatima) ánnáma uráiye.  
\p
\v 1 kemá Yóáane aónaraunana mórama Áánûqtuni márûpake kaqtó-nakoma kukáiye. ánibo min-nákóní ayáápimma akoqnáá ánnáma (téini) matoréna abeyúmmá íma wáin-aitanobaq kíma matokáiye.  
\v 2 miráitana naayó-kúmúrókómá áwîqa Tááqtaama min-nákómá yáqtokena akoqnáá-annarake atáá-uyakaitana taíganin-auqa (1,000-karitimaatima) anó-kumurokoma miráuma máqe-uraiye.  
\v 3 ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma wemmá yaúma abeyúmmá íma wáin-aitanobaq iyaabótuwena yawááq umá aráápatukaiye. miráuma Tááqtaama móragaraq kaaqaari-áímmá waayúkama íma timá yímikaiye. miráinata taíganin-auqa (1,000-karitimaatima) maínata anaaékaq pááqya-kanaama ayúwáiyana uréire íniye.   
\p
\v 4 ánibo kemá aónaraunana yaímma náápaan-abiqtataraq yainaí-wáyúkámá Áánûqtu aúyáq yíkái-kayukama maraq máqe-uraae. miráita yaímma-wayukama Îtuqtaba Áánûqtuni watáayabagaraq tiráápoata yetiqnómá arákáawaq yeqtí yirun-íyápómá aónaraune. mi-káyúkámá abááq-wákókárábi wení amakókáq nunamummá ítéta wení awaaméq-áúbámá yúwáayakarabi iyáákaqa íma matáápoata pukáápike aúwaraimma mayéta Îtu Káríqtogaraq taíganin-auqa (1,000-karitimaatima) yabíkááe.  
\v 5 ánibo tébakaq pukáa-kayukama íma yú waráamanibo taíganin-auqa (1,000-karitimaatima) yáwítata aúwaraimma matááe. mi-kánááráq áqnáabariq umá pukáapike itó-i-kanaae.  
\v 6 mi-káyúkámá pukáapikemma áqnáabariq umá itó-uraiya-kayukama yimuqá kémareta aokarîq umá mááe. anaaékaqa mórama puí-yátáákóní akoqnááma aménáápáqá íma mánomanibo Áánûqtugaraq Îtugaraq yenákátí anó-monoq-wayukama maéta yeráwáqá Îtugaraq taíganin-auqa (1,000-karitimaatima) yabi ínoe.   
\s1 Tááqtaama táí-meyamma matáiye.  
\p
\v 7 anaaékaqa taíganin-auqa (1,000-karitimaatima) ánatainana Tááqtaama ánnáma ayútuwena  
\v 8 máqten-ayapaq-marabaq waayúkama áíqma yorupa ínata ááiqa yokaa ínoe. yorupa-káyúkámá anómma yabíkái-naqa áwîqa Agóga wení waátá-marukoni waayúkaraa mánoe. mi-márúkón áwîqa Méígogae. Tááqtaani ááiq-i-wayukama únókóní kegébaraa umá taígani mánoe.  
\v 9 miráinata yeráwáqá máqte-marabaq araaraa kéeta Áánûqtuni waayúkati káimma Áánûqtu ákáin-ano-maruqtabagaraq yeráwáqá yáuturaae. miráimanibo Áánûqtuni márûpake iragómá kukéna maamin-ááíq-í-wáyúkámmá kamá ánataraae.  
\v 10 ánibo Tááqtaama maami-káyúkámá kaaqaari-áímmá timá yímikaitana Tááqtaamma Áánûqtuma yáuma nokaayúnóbáq iragógáráq uwaa-áítógómá kéi-nokaayunobaq iyaabótukaiye. mibáq abááq-wákáráq kaaqaari-ámúné-nákáráqá mááyakaq Tááqtaama kúmitata yeráwáqá kaumotá umá wágááwabi nokáámma yíqa ôriq umá maqtúq-matuq kéinata mánoe.   
\s1 anómma yainaí-kánáámá abarokáq uráiye.  
\p
\v 11 kemá Yóáane aónaraunana anómma waayán-ábíqtátámá wáqe-uraiye. min-nákómá mikáq máqe-uraitana wenôpake maragáráq aabayákáráq ikatíq éta aúyoreqeta urááe. yeqtimáákaq íma wáqe-uraiye.  
\v 12 ánibo pukáa-kayukama yíwîqa wái-kayukagaraq yíwîqa íma wái-kayukagaraq abíqtátágóní aúbáq itó-uraawaq aónaraune. káqon-auba-wannaama matúq-matuq í-áwíkáráq agátataae. mi-kánnáábí káonena pukáa-kayukama nôrawabi uráa-qtataakomma yeráwáqá yainániye. aúba-wannaama áqa agátataae.  
\v 13 máqtemma únópí pukáamma únókómá yeráwáqá yauwéqma yukáiye. áítanobaqa pukuráa-kayukama yeráwákáráq yauwéqma yiréta máqtemma nôrawabi uráa-qtataaqtaba yáíkaiye.  
\v 14 miráitana áítayamma yéta puí-yátáákáráq yáuma nokaayúnóbáqá iramá uwaa-áítógáráq kékainobaq iyaabótukaiye. minnáma anaaékaq yauwéqma kaayaq táoriq umá pukáa-kanaae.  
\v 15 ánibo aamá yaínái-nakoma matúq-matuq umá mái-wannaabimma aónaimma móra-waigoni áwîqa íma wáqe-uraitana wemmá yáuma nokaayúnóbáq irá kégainobaq iyaabótukaiye.   
\c 21  
\s1 aúge-maragaraq wíyôkaraq  
\p
\v 1 kemá Yóáane aónaraunama aúge-maragaraq wíyôkaraq wáqe-uraiye. áqnáabaq-maragaraq aabayákáráq yáwítana únómmá ókaraq íma wáqe-uraiye.  
\v 2 miráita aokaq-márúqá aónaraunama mi-márúkóní áwîqa aúge-Yerutaare wáqe-uraiye. Áánûqtuni márûpake kukéna aaragómá waamá mayánéna iníkáá umá wenaneqá matawékaraq kétagaiye.  
\v 3 ánibo ítaraunana náápaan-abiqtatarake móra-aimma maará téna anókaq ááyama tiráiye: “aónaaro. íbêqa Áánûqtuni amááqa waayúkabi wáiye. wemá yetê mániye. yeráwáqá wení aarawaamá maíyana Áánûqtuma wenamáárîq yeráwáqtí aúkáapimma mániye.  
\v 4 miráinata Áánûqtuma wenamáárîq yeráwáqtí máqte-yiqnuma mamá kokoq umáyikaneta naayó-qtátááqá yáuraipoata ókaraq ípuyeta ókaraq yoaa núnu íéta ókaraq ibiqá íma yaréta ókaraq yú-yiqa íma íniye.” téna min-áíkómá tiráiye.   
\p
\v 5 ánibo anó-naapaan-abiqtataraq mái-nakoma maará téna tiráiye: “aónaaro. máqte-qtataaqa aúgemma tarôq kéune.” téna ókaraq tiráiye: “maamin-áímmá wannaabí agayaao. máqte-kayukama maamin-áímmá mayaíyana akoqnáá umáyikaniye. árain-aimiye.” téna tiráiye.  
\v 6 ánibo wemá óqa maará téna timá tímikaiye: “maami-qtátááqá abarokáq umá kánataiye. máqte-qtataaqtaba kemá kenamáárîq áqnáabariq éq aqtórákáráq máune. náawanabi nonáá ákáinama watúq-watuq umá wái-poqnopike paá aménúne.  
\v 7 ánibo móra-nakoma ááiqa umá uyátainikaa umá ketáama waraínna-nakoma maami-qtátááqá wemá mayániye. kemá wení Áánûqtu máenana wemá ketáanima mániye.  
\v 8 ánibo yaímma-wayukama náayuwabi yáaqa kéikateta itáíq-itaiq umá íyáqtoraa-kayukama táí-aaimma tarôq íya-kayukagaraq yíkamma utaí-wáyúkágáráq kumari-yátáákáráq íya-kayukagaraq iraaq-wáyúkágáráq awéqa íya-kayukagaraq kaaqaari-áímmá tiráiya-kayukagaraq máqtemma yeráwáqá nokaayunóbáqá mánoe. iramá uwaaq-áítógáráq kégai-nobaq mánoe. minnáma anaaékaq-pui-yataare.   
\s1 aúge-Yerutaare.  
\p
\v 9 ánibo mórama abapaké kaayaq-káqtó-wáyúkámá Áánûqtunopake wení táápepimma waayúkama mamá táíq í-yátáákáráq kaayaqté-kaayaqte-yataaqa anaaékaq mamá abarokáq ínéna miráitana ketôpaq Yóáanekaq iréna maará téna timá tímikaiye: “iyo. tipi-típi-araakoni aúgen-inimma mayáanikaa umá wení waayúkama yiwíráimma aráátenune.” téna timá tímikaiye.  
\v 10 ánibo ketaágoma kemmá mamá akoqnáá kéitana ayáqtááq-anubaq tíwíqmena aúgemma aokaq-márúqá áwîqa Yérútáárebaq Áánûqtuni márûpake kúmîmma tiráátiraiye.  
\v 11 maamin-áúgé-márúpímmá Áánûqtuni tágama-yataakoma íráqôn-oqtakoma áwáarara kainíkáá umá tágaraiye.  
\v 12 ánibo maami-márúqá anómma ayáqtáá-kuruma wáitana mi-kúrúgómá títaupake kaayaq-óqtámá wáqe-uraiye. miráitana títaupake kaayaq-káqtó-wáyúkámá Áánûqtunopake móra-mora umá máqten-oqtaraqa máqe-uraawana títaupake kaayaq-Ítírááéó-ánná-wáyúkátí yíwîqa móra-mora umá máqten-oqtaraqa wáqe-uraiye.  
\v 13 maami-márúkóní kururáqá aabaúmá utain-áúkápáq kaumo-óqtámá wáitana aabaúmá kubéráipaqa kaumo-óqtámá wáitana téba-teba-aukapaqa miráuma kaumo-óqtámá wáqe-uraiye.  
\v 14 ánibo maami-márúkómá títaupake kaayaqá anón-oqta-karaaqa aménáápáqá wáitana min-óqtákáqá móra-mora umá títaupake kayaaqá tipi-típi-araakoni timáyíkaraa-kayukati yíwîqa wáqe-uraiye.   
\p
\v 15 ánibo mi-káqtó-nákómá aamá kétima-timena ayáápimma maami-ánó-márúqá oqtagáráq kurugáráq maqmá aónanimma áwáarara kai-tátámá matoréna máqe-uraiye.  
\v 16 maami-márúqá máqten-aukapaqa móraiq umá yáumatamma wáqe-uraiye. Áánûqtuni kaqtó-nakoma maami-márúqá maqmá aónaraimma ayáqtááqa nékaq anó-maruqa (2,415 km) wáqe-uraiye. kokupaqá móraiq umá (2,415 km) wáqe-uraiye.  
\v 17 ánibo maami-kúrúmá yanaammô utáimma wayúkama miráoniq umá maqmá aónaraimma ayáqtááqa (144 m) wáqe-uraiye.  
\v 18 maami-márúkóní kurumá íráqôn-oqtakake tarôq uréna kuru aúkáapimma mi-márúqá áwáarara kégaitana nokóráá uráiye.  
\v 19 miráitana maami-kúrúgóní aménáápáqá títaupake kaayaq-íráqón-óqtákáq anón-oqtan-awiqa pááqyan-oqtama áwáarara kégai-qtataaqa aráápamakaiye. áqnáabaq-oqta-karaaqa mara-áyán-óqtámmá wáqe-uraiye. mamá mikáq-óqtá-kárááqá tokôn-oqtama wáqe-uraiye. anaaékaqa awígíoq naráin-oqtakaraq yaaénagaraq  
\v 20 abutákáráq kawaan-áígáráq eqábugaraq tubú áyáuraakaraq waayákáráq karogarokáráq kaqma-wáyúkáákáráq múma aqtóráqá írêq-oqta-karaaqa ikuron arakáá uráiye.  
\v 21 máqtemma títaupake kayaaq-óqtáráqá wayámmá anó-puyakaakake tarôq uréna mi-márúkóní anón-amma áwáarara kégaitana aónama yútînikaa umá umákaiye.  
\v 22 ánibo kemá Yóáane aónaraunama anó-monoq-namma mi-márúkáqá íma wáqe-uraiye. ímiye. Áánûqtuma máqten-akoqnaagaraq tipi-típi-araakoma Îtute yenamáa yenákámá anó-monoq-nakaa umá máqe-uraaye.  
\v 23 Áánûqtuni tágama-yataakoma mi-márúkáqá aakáá kamá tágékaitana tipi-típi-araakoma mi-márúkóní ókáá kéiye. aati-aatimá tágaikaiq kéipoana aabaúkáráq wíyôkaraqtaba íiye.  
\v 24 miráinata waayúkama máqte-marabake mi-tágámá-yátááqá aónéta yetáaimma yabi ínoe. marabíké anómma yabíkáa-kayukama yeráwáqtí kateko-yátááqá akoqnáá-yataakaraq méta mi-márúkáqá uyáberanoe.  
\v 25 mi-márúkáqá wágááma oqtamá íma umá áuyaranoe. ánibo aati-aatimá mibáq kumayuqá íma aurániye.  
\v 26 miráinata máqte-kamaanima yeráwáqtí tágama-yataaqa yaagumá-yataakaraq ma méta mi-márúkáq uyáberanoe.  
\v 27 ánibo máqtemma íma arutáinna-yataakaraq naayó-máníkónôpake-qtataakaraq mi-márúkáq ma méta íma kanaaráq uyáberanoe. waayúkama kaaqaari-áímmá téta Áánûqtun-aama íkéwaraa-kayukama íma kanaaráq uyáberanomanibo mi-káyúkámá tipi-típi-araakoni aúba-wannaabi matúq-matuq í-yíwíkáráq yetíwîqa agamakáina-wayukama kanaaráq mi-márúpáqá uyáberanoe.   
\c 22  
\s1 matúq-matuq umá mái-yagaraq matúq-matuq umá mái-nomma  
\p
\v 1-2 kemá Yóáane kaqtó-nakoma Áánûqtunopake mórama anó-nomma matúq-matuq umá mái-nomma tiráátiraiye. maami-nókómá yóiqa aónai-yataaqa kaapókáá uráiye. Áánûqtuyaa tipi-típi-araakoni náápaan-abiqtatarake maami-nókómá kukéna mi-márúkóní anón-akoni aúkáapimma kukáiye. mi-márúkóní anón-akoni aúkáapimma téba-teba-aukapaqa matúq-matuq umá mái-yama wáena máqte-karitimaatigoni móra-mora-wiyokaqa arammá kéiyaiye. ánibo mi-tágóní ánagoma aarawaamá mamá yeráwáqá íráqôniq uráiye.  
\v 3 mi-márúkáqá mórama Áánûqtuma íma ákáina-yataaqa íma wániye.  
\p mi-márúkón aúkáapimma Áánûqtuyaa tipi-típi-araakoni náápaan-abiqtatama wániye. Áánûqtuni mayaí-wáyúkámá wekáq nunamummá tínoe.  
\v 4 Áánûqtun óipi yeráwáqá aónanoe. ánibo wenáwîqa yeráwáqtí yúwáayakaq agamarániye.  
\v 5 kumayuqá íma auráinana ókáráq aaqá kaíyábágáráqtábá mibáq íma íyé. ímiye. uyátárai-nakoma Áánûqtuma wení tágama-yataakoma yeqtôpaq tágayikainata yeráwáqá wetê matúq-matuq umá yabi ínoe.   
\s1 Îtuma yauwéqma kumíniye.  
\p
\v 6 ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma timá tímikaiye: “áre. maan-áímmá waayúkama mayétama umáyikaniye. árain-aine. uyátárai-nakoma Áánûqtu wenaágoma wení amuné-wáyúkámá kéyimitata watáama tirááe. móra kaqtó-nakoma wenôpake timá káitana máqte-qtataaqa pááqya-kanaabi abarokáq ínîqtaba wení mayaí-wáyúkámá yiráátiraiye.” téna timá tímikaiye.   
\p
\v 7 ánibo Îtuma téna tiráiye: “aónaaro. kemá pááqya-kanaabi keráwáqtôpaq yayamá yénúne. ánibo yeráwáqá náayuwabi maami-kánnáábí wáin-amune-aimma mayétama mi-káyúkámá yimuqá kémaraae.” téna Îtuma tiráiye.   
\p
\v 8 Yóáane kemá marái-qtataaqa itéq aónaraune. ánatatuweqa maami-qtátááqá tiráátirai-kaqto-nakoni aítaupi tipaq atéq nunamummá wekáq áaimma átáma ténáae túnnamanibo  
\v 9 wemá timá tímikaiye: “emá íma mirá uwo. kemá etêgaraq amuné-wáyúkágáráq enábâqawaaraa-kayukagaraq maami-kánnáábí wáin-aimma kéwaraa-kayukagaraq paá mayaí-náqúne. Áánûqtuma wenamáa wekáq nunamummá tiyo.” téna   
\p
\v 10 ánibo ókaraq timá tímikaiye: “Áánûqtuni amuné-áímmá maami-kánnáábí wáimma íma mamá áuyoqtuwaao. ímibo abarokáq ínî-kanaama waaqókárîq kéiye.  
\v 11 náayuwabi táí-yaaimma tárôq kéiya-yuma móragaraq paá tarôq oro. náayuwabi kumari-yááímmá tarôq kéiya-yuma móragaraq paá tarôq oro. ánibo náayuwabi íráqô-qtataariq kéiya-yuma móragaraq paá íráqô-qtataariq oro. náayuwabi aokaq kéiya-yuma móragaraq paá aokaq oro.   
\p
\v 12 Îtuma téna tiráiye: “aónaaro. kemá pááqya-kanaabi kumónúne. kemá máqte-kayukati meyámmá maméq kumónúne. ánibo kemá yauwéqma máqte-kayukama móra-mora umá nôrawabi uráan-awaataqa yiménúne.  
\v 13 kemá máqte-qtataaqtabama áqnáabakaraq írêkaraq kemá máqte-qtaaqtabama áaikaraq aqtógáráq kemá máune.” téna Îtuma tiráiye.   
\p
\v 14 aarawaamá yeráwáqtí kúmiq-yataaqa paábaq matawáiya-kayukama unáákáqtôma tete okáá umá yimuqá kémaraae. yeráwáqá kanaaráq matúq-matuq umá mái-yagoni arammá kéneta yeráwáqá kanaaráq maami-márúkóní oqtaráqá uyáberanoe.  
\v 15 miráimanibo kebó-yátáárîq o-káyúkámá uwaatagáá-káyúkágáráq kumari-yátáárîq o-káyúkágáráq waayúkama yíkamma pukáiya-kayukagaraq maníkókáq nunamummá tiráiya-kayukagaraq kaaqaari-áíqtábá yimuqá kémaraa-kayukagaraq kaaqaari-áímmá te-káyúkágáráq máápaq mánoe.   
\p
\v 16 Îtuma mirá téna tiráiye: “kéma Îtuma ketí kaqtó-nakomma timákaunana maamin-áímmá maména keráwáqtôpaq kukéna itáíq-itaiq í-wáyúkámá mórabi áíkutaawana kétima-timiye. kemá Tébitin-annabiken-anure. Tébitin-annabiken áráakogaraq kemá máune. miráuma nokáápaq-wiyoqa kamá kétagaune.” téna Îtuma tiráiye.   
\p
\v 17 ánibo Áánûqtuni Aokaq-Áágógáráq tipi-típi-araakoma Îtuni waayúkagaraq aaramá mayáanikaa umá yiwíkai-kayukama “yero” téta náayuwabi maamin-áímmá ítaraa-kayukagaraq “yero” téta tero.  
\p owé. móra-nakoma nonáá ákáinana yínaqa matúq-matuq-nomma paá aménúne.   
\p
\v 18 Áánûqtuni amuné-áímmá maami-kánnáábí ítaraa-kayukama kemá Yóáane kékén-áímmá máqtemma kétima-yimune. móra-waigoma maamin-áíkóní ámûraaq óq-aimma ténama mi-táí-méyámmá maami-kánnáábí tirái-meyamma min-nákómá mayániye.  
\v 19 ánibo móra-nakoma maami-kánnáábíké móra-aimma mamá paábaq yuwáinna-nakoma Áánûqtu téna “maami-kánnáábí tirái-maruqa íma mayéna matúq-matuq umá mái-yagoni arammá íma nániye.” téna Áánûqtu tiráiye.   
\p
\v 20 maamin-nákómá téna “maamirái-qtataaqa áraine.” téna wemá tiráiye: “owé. kemá pááqya-kanaabi kumónúne.” téna tiráiye.  
\p Yóáane téna “waíno. uyátáráana-nako, iyo.” téna tiráiye.   
\p
\v 21 uyátárai-nakoma Îtuni íráqô-qtataaqa máqte-kayukate waíno. áre. miráuma waíno.