\id MRK - Usarufa 
\h Mááki 
\toc1 Mááki 
\toc2 Mááki 
\mt1 Mááki  
\c 1  
\s1 Yóáane nommá peraí-náqá timá yímikaiye.  
\p
\v 1 Îtu Káríqto, Áánûqtuni áanikoma, wení átê-wataagoni áaimma mirá-imiye:  
\v 2 weqtábámá Áánûqtu timákaraitana Áítáíya Áánûqtuni watáá-wataa-naqa miráuma agatáiye:  
\q1 “aónaao. kemá ketí watáá-wataa-naqa timá áménana enaúbáqá kéena wemá ení aammá yokaa-yokaa umákaniye.   
\q1
\v 3 kaqmáápaqa móra-nakoma watáá-wataa timá kabámarena kétiye,  
\q1 ‘uyátárai-nakoni aammá yokaa-yokaa umákaaro!  
\q1 wení aammá mamá arupú oro!’”  
\m titana agatáiye.  
\v 4 agatáinapoana Yóáane nommá peraí-náqá kaqmáápaqa iréna tiráiye: “keráwáqtí áaimma waéqmáráaro! waéqma nommá péráaro! pétikaina keráwáqtí kúmiq-yaqtaaqa kebó-yáqtáákáráqá paábaq yúwáaro! paá yuwénama atóbagenana ánataginiye.” titata  
\v 5 máqte-kayukama Yúría-marupakekaraq Yérútáárebakekaraq Yóáane máipaqa kóuraae. kóureta abarokáq tirááe: “ketááí áaimma táígoma uréna kúmikoma uréna kebógómá uráitataa ketáámá aíbôqnaaboq urétaa táígoma uráunataae. urétaa maa-wáí-táígóqtábámá mútûqa tinaaépaqa kémaraunatae.” tewana Yóáane nommá péqyikarena Yótaa-nopi péqyikaraiye.  
\v 6 ááqibo Yóáane oótiraa-kakoni aúwaratima áyaugaraqa kúberena mi-kákóní áwîqa káámoma aúwarati-amurannama umátokena yaatáruraa-kamma uwon ámûkaraqa néwaimiye.  
\v 7 ááqibo wemá abarokáq tiráiye: “tinaaépaqa uyátárai-nakoma kéiye. ketí mú mikáq-náqá kemá wení maqnémá maqnégánópóaqa wení aítauq-anaa-annae íma kanaaráq uwaénúnamiye.  
\v 8 kemá paá nokáráqá kébetikaunana wemá aágogaraqa pétikaniye. Áánûqtuni Aokaq-Áágómíye.” téna tiráiye.   
\s1 Îtuma nommá péqtuwe wení kanaa ínayaba maqmá aónaraiye.  
\p
\v 9 mi-kánáámá Îtuma iréna Náátárêtibake anón-awiqa Kááriribaqa iráitana Yóáane nommá pérakarena Yótaa-nopi pérakaraiye.  
\v 10 pérakaitana Îtuma nopíké kéuwitana káonaitana wíyómma abayámmá kéigitana aágoma máaraa kukéna Îtuni aúraqa atáitana aónaraiye.  
\v 11 wíyôkake aagómá tiráiye: “emá ketáanikoma máane. eqtábámá timuqá kémarakaune.” titana  
\v 12 aágoma páátákáá Îtuma kaqmáápaqa waqtukáiye.  
\v 13 waqtukáitana kaqmáápaqa móra-wiyomma tiyááka-yupaama (40) máqe-uraiye. máqe-uraitana webó-wámmá Tááqtaama Îtuni kanaa inayaba maqmá aónaraitana wemá abááq-wákáráqá máqe-uraitata Áánûqtuni kaqtó-wayukama áwáqnaa urááe.   
\s1 Îtuma noyááqamaa o-káyúkámá yááyaraiye.  
\p
\v 14 ááqibo Yóáane kaarabúti matáitana Îtuma Kááriribaqa iréna Áánûqtuni átê-wataama abarokáq timá yímikena tiráiye:  
\v 15 “Áánûqtuni kawáá kéi-kanaama íbêqa kéyabita wenôpaqa kéiye. kéyabita keráwáqá kúmiq-yaqtaaqa kebó-yáqtáákáráqá yuqmá ánataaro. táígon-aaimma kúmiq-aaimma kebó-ááímmá waéqmáráaro. Áánûqtuni átê-wataama arunóbáqá arupú umá ítáaro. áyakoma tágaino!” timáqtuwena  
\v 16 Kááriri-nokayukoni agínaupaqa uréire kéena kaayaq-nákómá yimónaraitata noyááqa abááóya-nakoratama yíwîqa awaómá Tááímoni ábâkoma Áánaru Îtuma yimónaraitata kúqônapo noyááqtabama abáá kéoye.  
\v 17 kéoyana Îtuma tiráiye: “kenákámá tinaaépaqa yekaao. ketí watáá-wataa timá yímiyata waayúkama itéta ketinaaépaqa yínobo! miráuma waayúka-amaa ínákámá auráyóye.”  
\v 18 titata yenákámá páátákáá kúqômma kéyuwetarata Îtuni anaaépaqa urááye.  
\v 19 uyéq éna waaqókáqá uréire kéena kaayaq-wátámá yimónaraitata yíwîqa Yêmitiyaa Yóááne iboán áwîqa Yébere. yemá nópí-káárébí kúqômma yarákuraitata amuqá kéyoraae.  
\v 20 kéowana Îtuma yimónaqtuwena yááyaraiye. yááyaqtuwaitata páátákáá Îtute kóureta Yébere yenákáti iboámá wení káágóbégaraqa nópí-káárébí iyúwáawata máqe-uraae.   
\s1 kuti-áágógáráq-nákómá  
\p
\v 21 máqe-uraawata Îtute kóureta Kápéranabaqa iréta Tabaatiráqá aapinaa-náúpáqá pékaae. pékaawana Îtuma aapinaammá timá yímikaiye.  
\v 22 timá yímikaitana wení aapinaaqtábámá waayúkama yáaqa karáiye. wemá abarokáqá akoqnáágogaraqa kéyiraa téna timá yímikaitata ááqibo aapinaa-káyúkámá aapinaammá akoqnáágogaraqa ítiraawana wemá aapinaa-káyúkáráá ítima-yimikena wemá uyátárai-nakoraa náápaa wái-nakoraa umá timá yímikaitata waayúkama yáaqa karáiye.  
\v 23 ááqibo aapinaa-náúpáqá móra-nakoma kuti-áágógáráqá máitana kuti-áágómá arunóbáqá wáqe-urena  
\v 24 aamá kabámarena tiráiye: “Îtuo! é Náátárêtibake-nakoe. keqtááyábá nôraq kéono? emá arááq tíkamine iráánô? eqtábámá kéitauna emá Áánûqtuni-nakoe. aítaa í-yátááqá íma wái-nakoe. aokaq-náqá máane.” titana  
\v 25 Îtuma áá awáágurena tiráiye: “páátí mááo! wení arunóbáké yáubaao!” titana  
\v 26 kuti-áágómá min-nákóní aúma kaepú-kaapun uréna wááqa yuréna yáubaraiye.  
\v 27 yáubaguraitata waayúkama yáaqa karéta tirááe: “nóinabiyo? wé abarokáqá kuti-áágóqtábámá aamá káwaagena akoqnáá umá timá ámitana kaqtó umá yáubaguraiye. nóin-aainabiyo? aúgenabiyo?” tiréta  
\v 28 Îtuqtabama watáá-wataa tíq-tiq urááwana mi-kátáámá páátákáá máqte-Kááriri-marupaqa kóuraiye.   
\s1 Îtuma taíbaq-karima kátobamayikaiye.  
\p
\v 29 urááwana aapinaa-náúpáké yáubarena Tááímoniyaa Áánaruni naaúpaqa Yêmitigaraqa Yóáanegaraqa pékaae.  
\v 30 pékaitana Tááímonini ánáakoni anóama karímá kákaitana kokoq yámma kákaitata yemá wení karíyábámá Îtumma ya timá ámíkaawana  
\v 31 wemá iréna ayáákaqa yáqtoqma awáuturaitana kokoq yámma érákáitana wemá aáwaqa agamá yímikaiye.  
\v 32 karáákáq kúmitana abaúmá pékuraitata waayúkama máqte-kari-kakai-kayukama kuti-áágó wái-kayukagaraqa yíwîqmeta Îtunopaqa irááe.  
\v 33 iréta naa márûpake máqte-kayukama oqtaráqá áíkutaawana  
\v 34 Îtu káqo-kaqo-karima atóbamayikaitata netuqyaa-káyúkátí karímá atóbaguraawana kuti-áágómá netuqyaa-káyúkátí irunóbáké waqtukáitata kuti-áágómá Îtuni áaimma ítáraawana kuti-áágótábá wemá timá yímikaiye: “páátí mááro! waayúkamá ítima-yimero!” titata páátí máqe-ureta aamá ítiraae.   
\s1 Îtuma Kááriribaqa abarokáqá tiráiye.  
\p
\v 35 ááqibo nokáá-nokaapaqa aaqá ítágaraitana Îtuma wenamáa itó-urena yáubarena nunamummá mó titata ááqibo  
\v 36 Tááímoni wení aanábó-wáyúkágáráqá wenanaaépaqa wakéta abáá kéeta  
\v 37 káoneta tirááe: “máqte-kayukama eqtábámá abáá kéoe.” tewana  
\v 38 Îtuma tiráiye: “káqo-marukaqa kónunatae. abarokáqá maa-kátáá-wátáá keqnáámmá ko timá-yimenune. miráunaboaqa kukáune.” téna  
\v 39 máqte-Kaariri-marukaqa uréire uréna yetí aapinaa-náúpátáá aapinammá abarokáqá timá yímikena kuti-áágómá waayúkati irunóbáké waqtukáiye.   
\s1 Îtuma kárú-yamma atóbamakaiye.  
\p
\v 40 ááqibo kárú-naqa Îtunopaqa iréna araayukaqá yó peréna egaa aréna tiráiye: “é akáinaama tú kégayubi-karima kanaaráq atóbatikanone.” titana  
\v 41 Îtuma arummá kéitana ayáámma árúqtuwena ánékukuqa uréna tiráiye: “tíkáiye. atóbagaao!” titana  
\v 42 páátákáá atóbaguraiye. karímá érákáitana  
\v 43 Îtuma akoqnáá umá timá ámikaiye: “kóaao!  
\v 44 waayúkama ítima-yimiyo! monoq-nákómá ení aúwaratimma ko aráátiyo. érákái-qtataaqa Móteti timá yímikai-qtataaqa awaaméq náámeq-yaqtaaqa márû-amiyo! ámínatama waayúkama aónáíyana ení karímá érákáinata itánoe.”  
\v 45 titana kóurena kaqtó íurena máqte-kama tíq-tiq umá timá yímikaitana Îtuma naa márûkaqa abarokáqá íma kanaaráq uráimiye. íurena kaqmáápaqa máitata waabámmá máqte-marupake wé máipaqa yó-yo urááe.   
\c 2  
\s1 Îtuma aú aráákagurai-nakoma atóbamakaraiye.  
\p
\v 1 pááqya-kagaama púítana Îtuma Kápéranabaqa yauweré uráitata waayúkama timá aúgen-augen umátukaapoata ítáraawana naaúpaqa máqe-uraiye.  
\v 2 máqe-uraitata taíbaq-wayukama yó-yo éta áíkutaawana naaúpaqa titipáá uráitana máápaq oqtarákáráqá titipáá uráiye. wáátima áíkutaawana Îtuma watáá-wataa abarokáq timá aapinaammá timá yímitata  
\v 3 aú aráákagurai-nakogaraqa kéyeta kaayaqté-kaayaqte-wayukama yaagu yaqméta irááe.  
\v 4 iréta waaqókáqá kanaaráqá íma yewata taíbaq-wayukama oqtaráqá mááwana miráinapoata waaqókáqá íma yéta oáráqá óqtakaan-oaraqa yaagu yaqméta utéta óqtakaan-oama Îtuni yanaa yawátááwana kúkutaaraqa aú aráákagurai-nakoma kéwaitata wemmá oáráké kúkutaagaraqa ánnáraqa yuwáka-yuwaka kéowana kukáiye.  
\v 5 kukáitana Îtuma oáráq máa-kayukama káonaitata írunóbáqá ôriq umá tágama ítááwana yetí irunóbáqá itaígómá iténa tiráiye: “ketáaniko, eni kúmiq-yaqtaaqa kebó-yáqtáákáráqá paábaq kémaraunana ánataguraiye.” titata  
\v 6 ááqibo aapinaa-káyúkámá máeta yúyánánóbáqá itéta  
\v 7 maaráuma yúyánámmá ítáraae: “nôraq itana mirá kétiyo? tiráinapoana wemmá Áánûqtun áwîqa táíq umá yamá káraapaiye. paá-wayukama kúmiq-yaqtaaqa timá áminanama íma atóbaginana íma ánataginibo Áánûqtu wenamáa kanaaráq timá áminiye.”  
\v 8 ítáawana Îtuma yetí yúyánámmá ítárena tiráiye: “nôraq itaráq keráwáqtí túyánánóbáqá miráuma kéitaao?  
\v 9 ááqibo min-áú-áráákágúráí-nákóqtábámá kemá ‘ení kúmiq-yaqtaaqa atóbagiye’ túnana oyaaq kéiyo? ááqibo ‘itó-uma kúkutaagaraqa uréire uwo’ túnanawaq oyaaq kéiyo? nóine tenanawáq mú oyaaq íníyô?  
\v 10 ááqibo ké Waayúka-Araakoma maéq kúmiq-yaqtaaqa marabí kanaaráq atóbamakanaa onata itáiyaqa anón-awaameq umá tiráátenata itánoe.”  
\v 11 téna aú aráákagurai-nakoqtabama timá ámikaiye: “ké kétimamune. itóaao ení kúkutaama aqmé naaópaqa kóaao!” titana  
\v 12 itó éna kúkutaama yáumena páátákáá kóuraitata máqtekoma aónaawana yemmá yáaqa kaitata Áánûqtuni áwîqa múte yaúteta tirááe: “mirái-qtataaqa íaonewaunataae.” téta tirááe.   
\s1 Îtuma Aríbaemma ááyaraiye.  
\p
\v 13 tewana Îtuma nokaayúkóní agínaupaqa móragaraqa kóuraitata waabámmá yewana aapinaammá timá yímikaiye.  
\v 14 timá yímiqtuwena uréire kéena móra óqtamma mayaí-nákómá káonaitana áwîqa Aríbae. Áápiateni áanikoma kéena opíqtiraqa máqe-uraitana Îtuma ááyaraiye: “tinaaépaqa iyo!” titana Aríbae itó éna wenanaaépaqa kóuraiye.  
\v 15 kó éta Aríbaeni naaúpaqa irááwana Îtuma wení iyápó-annagaraqa aáwaqa kénaawata óqtamma mayaí-wáyúkámá netuqyaa kúmikaraq-wayu-kagaraqa Îtuni anaaépaqa kégoeta yaímma yaareráqá Îtugaraqa wení iyápó-annagaraqa máqe-uraae.  
\v 16 máqe-uraawata apinaa-káyúkámá Pérati-wayukagaraqa káoneta tirááe: “nôraq itaná wemá óqtamma moyá-káyúkágáráqá kúmikaraq-wayukagaraqa aáwaqa kénaiyo?” tewana  
\v 17 Îtuma iténa tiráiye: “karí íwái-kayukama tótaa-nakoqtabama kéyikaitana karí-nákómá wenamáa tótaa-nakoqtabama kákaiye. ááqibo keqnáámmá kemá kúmiq-yaqtaaqa íwái-kayukama íkááyaune. kúmiq-yaqtaaqa wái-kayukama kááyeqa kéyune.” téna tiráiye.   
\s1 aáwaqa íkénai-kanaayatabama  
\p
\v 18 ááqibo móra-taoqa Yóáane nommá peraí-nákóní iyápó-annae Pérati-wayukati iyápó-annagaraqa aáwaqa íkénai-kanaama máitata íkénaawata waayúkama Îtunopaqa iréta ítama aónaraae: “Yóáaneni iyápó-annama Pérati-wayukati iyápó-annagaraqa aáwaqa íkénaawata nôraq itata ení iyápó-annama paá kénaao?” tewana  
\v 19 Îtuma yauwéqma tiráiye: “aaramá mayánî-nakoma paá kémainatama wení namuq-wáyúkámá aáwaqa íyaq nanô? ímiye. kénaae.  
\v 20 káqo-taoqa íma máinanama irummá kéitana aáwaqa íkénai-kanaama ínata ínanoe.  
\v 21 ááqibo waayúkama aúge-kannaagaraqa naayón-únákáqtógáráqá íma arááqtata kéiye. yakákuraipaqa arááqtata ínanama móragaraqa yarákínana aammá mú mikáqá yaráqma anómma aurániye.  
\v 22 keqnáámmá waayúkama aúgen-uqtekaa-aran-nomma naayón-áúwárátí-ánáápí íma atíme kéiye. aúgen-uqtekaa-aran-nomma miráuma atíme ínanama nommá naayón-ánáámmá yarákínana atígena káqnáginiye. káqnáginana ánáamma táíq umáginiye. miráipoana aúgen-anaapi aúge-nomma ati íno.” téna tiráiye.   
\s1 Tabaatiyábámá  
\p
\v 23 ááqibo móra-Tabaatiraqa Îtuma yópáqá uréna wení iyápó-annate kénaeta arammá kéguqtowata  
\v 24 Pérati-wayukama tirááe: “aónaao! nôraq itaráq Tabaatiráqá ímira í-yátáárîqa kéoo?” tewana  
\v 25 Îtu tiráiye: “íyaq ítáraao? aúbabi Tébitiqtabama agamatámmá íyaq yoráútaao? ááqibo wemá áa kéyainana wení waayúkagaraqa yáa kéyaitana  
\v 26 Áánûqtuni naaúpaqa pékena Áánûqtuni yammá naráiye. Abíaqtara mú mikákáá anó-monoq-naqa máqe-uraitana Tébiti miráuma aammá aúkai-qtamma kénena wení waayúkama yímîtata narááe. ááqibo mi-qtámmá monoq-nákómá wenamáa kanaaráqá kénaiye.” téna  
\v 27-28 Îtu tiráiye: “Tabaatiráqá aagaí-kánááé aagamá waayúkama áwáqnaa íyábá wáibo waayúkama Tabaatigóní aammá aúmakain-aimma kawáá-íyábá íma wáiye. miráuma ké Waayúka-Araakoma Tabaatiyábá uyátárai-nakoma máune.” téna tiráiye.   
\c 3  
\s1 ayáán ayákagurai-nakoma  
\p
\v 1 móragaraqa aapinaa-náúpáqá pékaitana móra-nakoma wení ayáámma ayákagitana máqe-uraiye.  
\v 2 ayákaguraitata waayúkama Îtuqtabama yúramma karáqtuwe máqe-uraawana ááqibo Îtuma Tabaatiráqá ayáámma atóbamakainatama aamá amínétae.  
\v 3 Îtuma ayáán ayákagurai-naqa timá ámikaiye: “maabáqá iyo!” téna  
\v 4 waayúkayabama ítama yimónaraiye: “ááqibo Tabaatiráqá áwâqnaa ínama kanaarárábiyo? táígoni ínama kanaarárábiyo? karímá atóbamakainama kanaarárábiyo? arááq ikamíníma kanaarárábiyo?” titata yemá páátí máeta íma abarokáq umá timá ámikaae.  
\v 5 ítiraawana Îtuma áyámma kéitana karáqma yimónaima yeráwáqá weganokanoqtábá yirunóbáqtábámá Îtuma arummá kéitana ayáán ayákagurai-naqa timá ámikaiye: “ayáámma arúqtuwaao!” titana arúqtuwaitana atóbagurena kanaaráqá uráiye.  
\v 6 uráitata Pérati-wayukama naaúpake yáubareta páátákáá Érôtini-wayukagaraqa áíkuteta Îtumma arááq ikamínô-kataama tíq-tiq urááe.   
\s1 waabámmá non agínaupaqa máqe-uraae.  
\p
\v 7 ááqibo Îtuma wení iyápó-annagaraqa Kááriri-nokaayukaqa kéowata waabámmá yetinaaépaqa wakááe.  
\v 8 Kááriribake Yúríabake Yérútáárebake Iruméabake Yótaa-nokoma meran-ábápáké Tááyabake Tááíranapake taíbaq-wayukama irááe. máqte-qtataariq Îtuma kéi-qtataaqa itéta yó-yo umá irááe.  
\v 9 waabámmá taíbaq áíkumaraawana non agínaupaqa titipáá uráitana Îtuma iyápó-annayabama timá yímikaiye: “nópí-kááré yokaa-yokaa umátikaaro.” téna miráinata waabámmá íma wemmá yatamínóe.  
\v 10 netuqyaa-kárí-wáyúkámá atóbamayikaraitata máqte kari kéyikai-kayukama kutéta ánekukuqa ínéta urááe.  
\v 11 ááqibo kuti-áágómá yirunóbáq máeta Îtumma káoneta yáaqa karáipoata marabí wenôpaqa kuméta aabarokáq tirááe: “emá Áánûqtuni áanikoma máane.” tewana  
\v 12 áá yiwáágurena “pááti mááro!” titata wenáaiqtabama ítima-yiminewana tiráiye.   
\s1 Îtuma wení iyápó-annamma awaaméqá yááyaraiye.  
\p
\v 13 ááqaanibo wemá anubaqá uténa yaímma-wayuka aúkáapikena wenôpaqa irááe.  
\v 14 tiqtaupake kaayaq-wáyúkámá yááyarena tiráiye: “tiké mánoe. ké timá tímênaq watáá-wataa aabarokáqá mó-tinoe.  
\v 15 kuti-áágómá waayúkati yirunóbáke kanaaráq waqtuwánóe.” téna minnáyaba yááyaraiye.  
\v 16 yááyai-kayukati yíwîqa maaráuma wáiye. Tááímoni aúgen-awiqa ámikena Pítaa téna yaráiye.  
\v 17 Yêmitiyaa Yóáane Yébereni áanikoratama yenákámá káqon-awiqa yímikena Póáánêti yaráitana maan-áwíkóní áaimma wíyôn-aagon-araaqa miráuma aráámáómá aúkáiye.  
\v 18 Áánaru ááyarena Píripi ááyarena Paatááromiyu ááyarena Mááqtiyu ááyarena Tómááti ááyarena Yêmiti Áápiateni áanikoma ááyarena Tááqtiate ááyarena Tááímoni kámáániyaba watáá-wataa tin-náqá ááyarena  
\v 19 Yúqtaati-Itikáárioti ááyaraitana wemá kutaruríq-í-náqá aúkáiye. yááyarena  
\v 20 Îtuma naaópaqa yauweré kóuraiye.  
\s1 waayúkama Îtuqtabama kéteta “webó-áágómá máiye” tirááe.  
\p kóuraitata waabámmá móragaraqa áíkutaawanaboana Îtuma iyápó-annagaraqa aáwaqa kanaaráq ínaraamiye.  
\v 21 ínaraawata Îtuni noganéq-wáyúkámá itéta tirááe: “wemá aún-ááímmá kéiye.” téta iréta áwîqme ínéta irááe.  
\v 22 Yérútáárebake aapinaa-káyúkámá tirááe: “wení aúnobaqa webó-áágómá Tááqtaani aágoma máiye.” tirááwata tébakaqa tirááe: “kuti-áágóní aboágáráqá wemá maqné-kútí-áágómá kéwaqtuwaiye.” tewata  
\v 23 Îtuma waayúkama yááyarena tiráiye: “náaraq umá webó-wámá wenamáárîq kanaaráq kéwaqtuwaiyo?  
\v 24 ááqibo móra-marukoma yáíkaaqa umáqtuwainata tébákáq-tebakaq ááiqa íyana mi-márúkóní waayúkama paá íma mánibo ánataginoe.  
\v 25 miráuma ááqibo keqnáámmá waayúka-annama yáíkaaqa umáqtuwainata tébákáqá-tebakaq ááiqa íyana min-ánnámá paá íma mánobo ánataginoe.  
\v 26 keqnáámmá Tááqtaama wenamáárîq kéwaqtuwena wegáráq íma paá maéna arááq-auma aurániye.  
\v 27 waayúkama imaamu-nákóní naaúpaqa wení oótamma moyámmá mayánéna íma kanaaráq perániye. áqnáabaqa naakóní aboámá yáqtoqma ánnáma ámîqtuwena moyámmá kanaaráq mayániye.  
\v 28 áraimma kétima-timune. taákaqa máráaro! máqtemma kúmiq-yataakoma máqtemma kebó-yátáákómá máqten-awiqa yamá aráápain-aimma paábaq maráinana atóbaginiye.  
\v 29 ááqibo waayúkama Áánûqtuni Aokaq-Áágótábámá áwîqa yamá aráápainanama kí-kumiq-yaqtaaqa paábaq ímarainana íma atóbaginibo paá wániye. min-nákóní negígómá paá wáinana máqte-kanaama aákaq yoqmá aónaniye.” téna tiráiye.  
\v 30 ááqibo weqtábámá “kuti-áágómá arunóbáqá wáiye” aapinaa-káyúkámá tiráápoana Îtuma mi-wáéqmá-ítáí-áípí tiráiye.   
\s1 Îtuni anóama ábâkoutaagaraqa  
\p
\v 31 anóama ábâkoutaagaraqa iréta naa mátûpaqa máeta wemmá ááyaraae.  
\v 32 yááyaawata waayúkama yaayorupamá wenaukápáqá maraq máeta timá ámikaae: “enanóama ábâkoutaagaraqa máápaq máeta kááyaae.” tewana  
\v 33 Îtuma tiráiye: “ketinó náawabiyo? ketíbâkoutaa náayubiyo?” téna  
\v 34 maraq máe-kayukama karáqma kéyimonena tiráiye: “aónaaro! ketinóma ketibâkoutaagaraqa maa mááe. ááqibo  
\v 35 Áánûqtuni kaqtó kéina-nakoma wé ketíbâqa ketímanaaqa ketinóma miyé.” téna tiráiye.   
\c 4  
\s1 ayummá ubín-nákóní waéqma itaí-áímmá  
\p
\v 1 aapinaammá non agínaupaqa móragaraqa timá yímitata ôriq umá aaraukáqá yorupamá áíkutaawana wemá nópí-káárébí nopí ko máitata waayúkama yorupamá agínaupaqa maraq máqe-uraae.  
\v 2 ááqibo Îtuma wení iyápó-annama netuqyaa-kátáámá timá yímikaiye. waéqma itaí-áímmá taíganimma timá yímikena wení aapinaapí tiráiye:  
\v 3 “ítáaro! móra-nakoma ubín-nákómá ayummá iyaabítaaqa ínínapoana kóurena  
\v 4 ayummá iyaabítaaqa itana tébakaq-ayumma aapi kuqturáitata numagómá yama narááe.  
\v 5 yaímma-ayumma óqta-marabi kuqturáitana pááqya-marama wáitanaboana páátákáá utáitana  
\v 6 ááqibo ánûqa íma wáitana aabaúmá utáitana aayákaguraiye.  
\v 7 yaímma-ayumma námagaraan aúkaapi kuqturáitana námama ôriq uráitana karaan aúkáapi titipáá umá wáenaboana ayummá aayákaguraitana arammá íma itáiye.  
\v 8 tébakaq-ayumma íráqô-mararaqa kuqturáitana arammá ôriq umá itáiye.” téna tiráiye:  
\v 9 “ááqibo aáqa wái-nakoma itaíno!”   
\s1 nôraq umábi waéqma itaígómá  
\p
\v 10 ááqibo wemá iyápó-annagaraqa yaímma-wayukagaraqa paá máeta Îtumma wení íyápó-annama waéqma itaí-áíqtábá ítama aónaraae. ítama aónaawana tiráiye:  
\v 11 “keráwáqá kenamáa Áánûqtuni márûqtabama waéqma itaí-áípí itánéqa itánóe. ááqibo tébakaq-wayukama paá-waayukama íma arútama itánóe. waéqma itaí-áípí íma kéitaawana  
\v 12 Áánûqtu yeqtábá mirá-tiraiye:  
\q1 ‘yemá yúrapike káonetamanibo yirunapó íkáonaae.  
\q1 aónáíq-aonaiq kéeta íaonanoe.  
\q1 itáíq-itaiq kéeta íma itánóe.  
\q1 ááqibo yaákake íma itétama yirukógáráqá íma itáiyana íyakoma íma tágaginiye.  
\q1 ítaiyakakaatati kúmiq-yataapikema kebó-yátáápíkékáráqá waeráné oné.  
\q1 waekáiyakakaatati yetí kúmiq-yataaqa kebó-yátáákáráqá paábaq maréq atóbamayikanaa únnae.’”  
\m téna tiráiye.   
\s1 Îtuma ayummá ubín-nákóní aúpáq-wátáágón áaimma timá yímikaiye.  
\p
\v 13 yemmá Îtuma ítama aónaraiye: “wágáábaq tiráuna waéqma itaí-áímmá íyaq kéitaao? ááqibo íma itéqa náaraq umáwaq máqtemma waéqma itaí-áímmá itánô? íma itéqa íma itánóe.” téna tiráiye: “maami waéqma itaí-áíkóní áaimma miráuma wáiye.  
\v 14 ayummá ubín-nákómá Áánûqtuni wátáama ayukáá iyaabítaa kéiye.  
\v 15 kéitana aakáá-káyúkámá Áánûqtuni wátáama kéitaawana ááqibo webó-wámá Tááqtaama numagóráá páátákáá yirunóbáké Áánûqtuni wátáama moyámmá kémayaiye.  
\v 16 ááqibo óqta-mararaa-kayukama Áánûqtuni wátáama itéta yirukaké yáqtoqma yimuqá maréta kéitaae.  
\v 17 kéiteta ááqibo kogonaagó umá máqe-ureta uwáyu matéta pááqya-kanaama kéyaqtoraawata waayúkama Áánûqtuni wátáayaba yíkamowatama páátákáá Áánûqtuni wátáayabama yíbô kégaitata yinaaémma kéumayikaae.  
\v 18 tébakaq-wayukama náma-mararaa máeta Áánûqtuni wátáama kéiteta  
\v 19 ááqibo yópáq-yátááqtábámá maqné-yátááqtábámá yúyánámmá kéitaapoata óqtamma oótakaraqa kéyikaipoata kéqokeq-yaqtaaqa kéyikaipoata yirunóbáqá titipáá kéitana Áánûqtuni wátáama kááyakaitana arammá yirukaqá íma itáiye.  
\v 20 ááqibo káqo-kayukama íráqô-mararaa mááwana Áánûqtuni wátáama kéitaawana yirukaké yáqtokaawana íráqôn-aramma yirukaqá ôriq umá itáiye.” téna tiráiye.   
\s1 iramá kúraqma táganiye.  
\p
\v 21 móra-nakoma iramá kúraqma aúpáqá kémaraiyo? ímiye. abarokáqá kémaraitana kégaiye.  
\v 22 keqnáámmá máqtemma aúpáqá wái-qtataaqa abarokáqá aurániye. máqtemma kumayupí wái-qtataakaq ómmá kamá yupayo ínata aónanoe.  
\v 23 aáqa wáina-nakoma itaíno!” téna tiráiye:  
\v 24 “máqtemma itaígómá arupú umá ítáaro! náaraq umá-yataarabi améqa mimórá-yátááqá mayánóe. mú mikákáa umá mayánóe.  
\v 25 ááqibo móra-nakoma taíbaq-yataaqa wáinanama keqnáámmá taíbaqa mayániye. ááqibo móra-nakoma íma wáinanama ímaya inana wení kéqokeq-yataaqa káqo-wama mayániye.” téna tiráiye.   
\s1 kéitorain-ayukoni waéqma itaí-áímmá  
\p
\v 26 Îtu óq-aimma tiráiye: “Áánûqtuma kawáá kéi-maruqa nóikaa-maruraq wáiyo? maaráuma wáiye. ááqibo móra-nakoma ayummá yópáqá iyaabítaaqa uréna ayúkóní óq-mayaima íkemayaiye.  
\v 27 nokáámma waguréna wágááma itó-uma uréire kéena ayummá paá kéitorena anómma kéumitana maan-nákómá íma ítaraiye. náaraq umá pááq kéiyo?  
\v 28 maragómá wenamáárîq áwáqnaa itana karaa-qtatááqá kéitorena arammá kéiyena émma áqnáabaqa árûma kéutena anaaékaqa anómma aurániye. áqnáabaqa pááqyamma kéutena mú mikáq kéuyena anómma múkáurena arámma kéiyaiye.  
\v 29 naí-kánáámá arammá ábuma kamágitana kégaraiye.” téna tiráiye.   
\s1 pááqyan-ayukoni waéqma itaí-áímmá  
\p
\v 30 óq-aimma tiráiye: “Áánûqtuma kawáá kéi-maruqa nóikaa-maruqa wáiyo? minnáyaba waéqma itaí-áímmá nóine ténúnô?  
\v 31 maará kéiye. pááqyan-ayumma marabí ukáitana  
\v 32 anaaékaqa anómma yaaráá umá itoráinata anón-amama yáinata numamá iréta ánáamma amaraqá kéoe. Áánûqtuma kawáá kéi-maruqa miráráá kéena wenôpaqa mirá kéiye.”  
\v 33 téna wemá abarokáq timá yímikena maami waéqma itaí-áímmá taíbaqa timá yímikaitata ááqibo waayúkama ítáawanama wemá timá yímikaiye.  
\v 34 ááqibo paá waéqma itaí-áípí timá yímikena ááqibo káqoyu yiyuwéna wení iyápó-annagaraqa máápaq-urena waéqma itaí-áíkóní áaimma abarokáq timá yímikaiye.   
\s1 Îtuma timá ámitana uwáágoma ánataraiye.  
\p
\v 35 aabaúmá karáákáq kúmitana Îtuma tiráiye: “meran-ábápáq-ágínáúpáqá kó-onataae!” titata  
\v 36 yaayorupamá paá máqe-uraawata waabáqtábá naaúpaqa kóoro timátuweta iyápó-annagaraq Îtugaraqa nópí-káárébí péketa wekáráq awîqmeta kóuraae. káqomma óq-nopi-kaarema yeráwáqtê urááe. kégowana  
\v 37 yaugikómá anón-uwaama kéyoraitana karááqtoqa ôriq umá kéitana káárenobaqa nokómá ôriq umá ya kéogiraitana ááqibo  
\v 38 Îtuma nópí-kárégóní ayárepaqa kunúraqa aú waguráitata awáutureta tirááe: “tiráátinako, képuyunataama arummá íyaq kéiyo?” tewana  
\v 39 itó-urena nokóqtábámá tiráiye: “paá mááo!” titana uwáágoma ánatagena paá yaákare wáqe-uraiye. wáqe-uraitana  
\v 40 Îtuma tiráiye: “nôraq itanáq táaqa karáiyo? nôraq itaráq tirunóbáqá íkéitaao? íyaq tágaguraiyo?” titana  
\v 41 yáaqa paá kégaitata tirááe: “maan-nákómá náawabiyo? wemá timá yímikaitata uwáágoma nokógáráq kaqtó urááye.” téta tirááe.   
\c 5  
\s1 Îtuma kuti-áágómmá waqtukéna waagómmá atóbamakaraiye.  
\p
\v 1 nokaayúkóní meran-ábápáq-ágínáúpáqá iréta Kerátínêti-marukaqa irááe.  
\v 2 irááwana Îtuma nópí-káárébíké yáubaraitana móra-nakoma máátíq-máatiq-murianobake yáubarena min-nákómá kuti-áágógáráqá máqe-urena aíboqnaaboqa uréna  
\v 3 máátíq-máatipaqa kéwaitata waayúkama kanaaráqá ánnáma íkégutomiye.  
\v 4 ááqibo waayúkama akoqnáá-annagaraqa kútówana wemá paá yarákéna máqten-annama wemá akoqnáá mú mikákáámmá máqe-urena máqte-kayukama wemá imaamumá mú mikákáámmá máqe-uraitata waayúkama wemmá íma kanaaráqá yáqtoqma áyabaa kéomiye.  
\v 5 wágááraqa nokáákaraqa wemá anubaqá muríánóbáqá uréire kéena wááqa kéyena óqtanapo wenamáárîq kégaraiye.  
\v 6 ááqibo wemá ayáqtáákake Îtumma káonena kabe-kabe umá uréna araayukaqá yó peréna  
\v 7 akoqnáá-aagaraqa tiráiye: “Îtuo, emá Áánûqtuni áanikoma máane. Áánûqtu wemá mú mikákáá utái-manikoma máiye. kemmá nôna umátikainono? ketí anónnáma ítimiyo! ítikamuwo!”  
\v 8 miráuma kétitana Îtuma tiráiye: “kuti-áágô, wenaúnobake yáubaao!  
\v 9 enáwîqa náawabiyo?” titana “netuqyaa máunaboataa ketíwîqa Waabámáunatae.” téna  
\v 10 tiráiye: “maakáqá mánataa máunatae. káqo-marabaqa kóiyaba íkétikaitaae ítaa timátikao!” titana  
\v 11 taíbaq-poma anuraqá kénaawana  
\v 12 wemá tiráiye: “timá tíminataa mi-pógóní íyaqnobaqa pékonunatae.” titana  
\v 13 Îtuma tiráiye: “pékoro!” titata yáubareta pógoni íyaqnobaqa pékaawata máqte-pogoma tiyáápa-wayuka áíyayaa-poma (2,000-poma) aítabaqa péketa nopí péketa pukurááe. pukurááwata  
\v 14 pórawaqti yiboámá kaba-kabe umá kóureta máqte-kayukama timá yímikaawata waayúkama aón irááe.  
\v 15 Îtunopaqa irááwana kuti-áágómá naayóbáqá wepí máqe-urai-nakoma unáákáqtôgaraqa maraq máqe-uraitana aákoma kanaaráqá uráitata káonaawana yemá yáaqa kégaiye.  
\v 16 ko aónatuweta ye-káyúkámá kuti-áágógáráq-nákóqtábámá pógoqtabama timá yímikaawata  
\v 17 Îtumma timá ámikaae: “ketááí timáápake kóaao!” tewana  
\v 18 Îtuma nópí-káárébí kéberaitata kuti-áágógáráq máqe-urai-nakoma tiráiye: “etê kóonaare.” titana  
\v 19 Îtu tiráiye: “ímiye. enamáápaqa ení waayúkagaraqa yauweré kóaao! uyátárai-nakoma emmá umákai-qtataaqtaba timá yímiyo! wemá íráqôniq úmákaitaba timá yímiyo!” titana  
\v 20 kóurena tiyááka-naa-marupaqa uréire uréna Îtu nôrabi umákaiqtabama timá yímikaitana máqtemma ítaraawana yáaqa karáiye.   
\s1 pukuráin-inaaruma awáutumakarena aaragóní naae-kárímá atóbamakaraiye.  
\p
\v 21 ááqibo Îtuma móragaraqa meran-ábápáq-ágínáúpáqá iráitata waayúkama yaayorupamá nokaayúkóní agínaupaqa wenôpaqa áíkutaae.  
\v 22 áíkutaawana móra-nakoma Yááírati aapinaan-nááópáké anó-naqa iréna Îtumma káonenama arupi yauwaguréna  
\v 23 tiráiye: “ketiyáámûkoma képukiye. emá ayáánapo ánêkukuqa inanamá érákainana atóbena paá mániye. miráuma yínónô?” titana  
\v 24 wegáráqá kóuraiye. waayúkama ôriq umá yayorupamá wenanaaépaqa wakéta wekáqá áíkutaawana  
\v 25 móra-inikoma naaegárímá títaupake kaayaq-kárítímáátíráqá ákaraitana  
\v 26 netuqyaa-tótáá-wáyúkámá óqtamma áwáqnaa íyábá yímimanibo karímá íma érákaitana paá mayáíq-mayaiq umá kémayaitanaboana wení óqtamma ánataguraiye.  
\v 27 ááqibo wemá Îtuqtabama ítárena yaayoruparáá-kayukagaraqa ya máena aúyánánóbáqá ítaraiye:  
\v 28 “Îtuni unáákáqtômma ánêkukuqa onanamá ketí karímá étikaniye.” téna wení unáákáqtômma ánêkukuqa uráitana  
\v 29 naaegómá páátákáá káqnáguraitana wenaúnobaqa wení karímá atóbaguraiye téna ítaraiye.  
\v 30 Îtuni imaamugómá kóuraitana ítarena tiráiye: “náawa ketí unáákáqtôraqa ánêkukuqa uráiyo?” titata  
\v 31 wení iyápó-anna-wayukama tirááe: “yaayorupamá áíkutaawa yimónarema nôraq itaa tirááno? ‘náawa ánêkukuqa uráiyo?’” tewana  
\v 32 Îtuma paá abáá-urena ánékukuq-nakoma aónane ínana  
\v 33 aaragómá karímá atóbamakaraitana ítáimma karáitana aqtete kéena aúbáq arupi yauwaguréna máqte-qtaqtaaqa Îtumma timá ámikaitana Îtu tiráiye:  
\v 34 “ketiyáámûko, ení áyaqa timí-yátáákómá arunóbáqá ítaraanaboana ení karímá érakaraiye. kanaaráqá kóaao! ení karímá ánatagiye.”  
\v 35 kétitata waayúkama Yááíratini naaópake iréta timá ámikaae: “enayáámûkoma pukuráiye. aúba-naqtaba ibáqyuwaao téq timá ámiyo.” tewana  
\v 36 Îtuma yetí watáama ibáqyukena tiráiye: “áaqa ígáino! áyako tágagino! arummá amíno!”  
\v 37 téna tébakaq-wayukayabama tiráiye: “máaro! tinaaépaqa íma yeró!” titata Pítaa Yêmitigaraqa Yóáanegaraqa wenanaaépaqa kóuraae.  
\v 38 kóureta aapinaa-nááópáke anó-nakoni naaópaqa irááwata waayúkama wááqa kéowana aónaraitata anókaqa ibiqá kéyaraae.  
\v 39 naaúpaqa pékena tiráiye: “nôraq owata wááqa kéyoo? nôraq owata ibiqá yáráánabiyo? iyápóma íma pukuréna paá aú waguráiye.” titata  
\v 40 waayúkama kaaqaari kétene téta wíraama urááwana tiráiye: “máápaqa yáubaaro!” téna iyápógoni aboágáráqá anóagaraqa Pítaagaraqa Yêmitigaraqa Yóáanegaraqa inaarúgómá wayákáa uréta  
\v 41 wení ayáákaqa yáqtokena tiráiye: “tarítá kúmi!” maa-kátáágóní áaimma miráuma kétiye: “inaarúgô, ké kétupo itóaao!”  
\v 42 titana itó-urena uréire uráiye. anómma aúkurainaboana (12-karitimaatima) uréire uráitata waayúkama páátákáá yáaqa ôriq umá karáitata  
\v 43 Îtu akoqnáá umá tiráiye: “waayúkama ítima-yimero.” téna timá yímikaiye: “maan-ínáárúmá aáwaqa amiyo!” téna tiráiye.   
\c 6  
\s1 Náátárêtibaqa waayúkama Îtuqtabama yinaaéma umákaraae.  
\p
\v 1 mikáké kóurena wenamáápaqa iráitata wení iyápó-annae wenanaaé wakááe.  
\v 2 ááqibo Tabaatiráqá aapinaan-náúpáqá wemá aapinaammá kétima-yimitata netuqyaa-káyúkámá ítáawana yáaqa kaitata tirááe: “maan-nákómá náakakenaq maan-áápínáámmá matáiyo? nóikaan-itaigoma ámitanaq matáiyo? náaraq umáwaq anón-awaameqa wenayáánapo kémaiyaiyo?  
\v 3 wemá káámûqtaa-naqiye. Máríaani áanikoe. wenábâkon áwîqa Yêmiti Yóteti Yúqtaati Tááímonigaraq wáiye. wenáukoyaama ketáágáráqá kémaae.” téta weqtábámá áá awááguraawana  
\v 4 Îtuma tiráiye: “Áánûqtuni watáá-wataa-nakon áwîqa máqte-mapaqa anómma uwíniye. ááqibo wenamáápaqa wení wáátigogaraqa wenánnágáráq kíkaqa anómma íma kéuwiye.”  
\v 5 téna mikáqá wemá anón-awaameqa kanaaráqá íma maténa ááqibo pááqya-kari-wayukama ánêkukena yetí karímá atóbamayikaiye.  
\v 6 ááqibo waayúkati yíyako íma tágaguraawana yeráwáqá irummá íma ítáraapoana Îtuma karáitaiye.  
\s1 Îtuma wení iyápó-anna-wayukama timáyíkáitata kóuraae.  
\p anaaékaq káqo-kaqo-marupaqa aapinaammá ko kétima-yimiye.  
\v 7 wení iyápó-annama títaupake kaayaqá yááyaraitata kaaya-kaaya umá kówana timáyíkaraiye. kuti-áágómmá kanaaráqá waqtuwaígáae téna imaamumá yímikena  
\v 8 tiráiye: “koéqa taíbaq ímáyáaro! paá yáumma mamé kóoro! kamááma unáámmá óqtamma íma mayéra paá kóoro!  
\v 9 maqné-áítáúq-ánáámá kanaaráq éra ááqibo kímora kúberai-unaakoqtoma kúberaaro!” téna  
\v 10 timá yímikaiye: “móra-naupaqa peréqa mi-márúkáqá maéq mi-nááúpáqá wáero.  
\v 11 ááqibo móra-marukaqa waayúkama íma agoyáá umátiketa keráwáqtí wátáama íma itétama mi-márágóní kaítôgomma títaupike ayúmóro. ayúqtuwaiyanama yetí negi-yáqtááqá paá wániye.”  
\v 12 titata kóureta abarokáqá tirááe: “waayúkao, keráwáqtí kebó-yátáápíké waérááro!” téta  
\v 13 taíbaq-kuti-aagoma waqtukéta netuqyaa-kárí-wáyúkáma matawékaraqa péketa atóbamayikaraae.   
\s1 Yóáane nommá peraí-nákómá náarabi umá pukáimiye.  
\p
\v 14 maannááyaba Érôti anómma yabíkái-nakoma ítaraiye. Îtuni áwîqa anómma utáitana ítaraiye. yaímma-wayukama tirááe: “Yóáane nommá peraí-nákómá pukuráipike itó-urena imaamugárágá kéiye.” tewata  
\v 15 yaímma-wayukama tirááe: “Íráíyamiye.” tewata tébakaqa tirááe: “naayó-kátáá-wátáá-nákáánákómá wemá watáá-wataa-naqa máiye.” tewana  
\v 16 Érôti ítarena tiráiye: “Yóáanema kemá aqnómmá arákáunana wemá keqnáámmá itó-uraiye.”  
\v 17 téna aáqa ítarena aanibo wemá wení waayúkama Yóáaneqtabama naayóbáqá timáyímikaitata uréta Yóáanemma yáqtoqma kaarabútibi ánnáma kútaane. miráipoana Yóáane kaarabúti matáiye. Érôtini ábâkoma Píripini ánáakoma Erótiati Érôti yabitimá moyámmá matáitana minnáyaba  
\v 18 Yóáane naayóbáqá tiráiye: “enábâkoni ánáakoma yabitimá mayáánabo! ímayaao!”  
\v 19 miráipoana Erótiatini áyámma itana Yóáanema ikámma puínéna kéiye. ááqibo íma kanaaráqá ikamíniye.  
\v 20 Érôti Yóáaneqtabama áaqa kégaitana Yóáaneni kateko-ááítábámá ítaraitana aokaq-náré téna ítaraipoana Érôti kawáá umákaraiye. Yóáaneni watáa ítaraimma áaqa kégaitana amukaráq maqmá kéitaiye.  
\v 21 mi táoqa Érôti wení marákárai-kanaayaqa óniqa kauténa wení maqné-wáyúkáyábámá mú mikáq anó-kayukayabama Kááriribake anó-kayukayabama kaumá yímikaitana  
\v 22 Erótiatini ayáámûkoma imá yamáyíkaitana Érôti amuqá marakéna tiráiye:  
\v 23 “emá akáinaama ítama timónaao! ítama timónenaqa aménúne. kemá yabíkáuna-yataaqtaba tínaqa aúkáapike aráqma mórabaq aménúne.” téna tiráiye: “máqtemma ítama timónenai-yataaqa aménúne.” titana  
\v 24 wemá yáubarena anóama ítama aónaraiye: “nóiqtabawaq timiyó ténúnô?” titana anóama yauwéqma tiráiye: “Yóáane nommá peraí-nákóní aqnóné.” titana  
\v 25 ayáámûkoma páátákáá kóéna Érôti máipaqa iréna ítama aónena tiráiye: “Yóáane nommá peraí-nákóní aqnómmá táápepi timíyábá kétikaiye.” titana  
\v 26 Érôti arummá ôriq umá kéitana ááqibo namuq-wáyúkátí yúbáq wenáama tiráinapoana íma kaaqaarí téna  
\v 27 páátákáá wení kawáá-náqá timá ámikaiye: “aqnómmá ko mamé iyo!” téna timákáitana kóurena kaarabútibike aqnómmá ko aráqmena  
\v 28 táápepi mamé iréna inaarúgómmá má ámikaitana inaarúgómá anóamma ámikaiye.  
\v 29 miráitata Yóáaneni iyápó-annama ítátuweta iréta arááq-auma ya matéta máátiq-máatiq-muriapi mó-uqtamakaraae. miráuma Érôti aákaqa makéna Îtuqtabama tiráiye: “Yóáane pukáipike itó-uraiye.” téna tiráiye.   
\s1 Îtuma taíbaq-wayukama aáwaqa yímitata narááe.  
\p
\v 30 Îtuni iyápó-annama wenôpaqa yauweréta máqteniq aráátababi máqten-aimma timá yímikaataba timá ámikaae.  
\v 31 ááqibo taíbaq-wayukama kéyewata Îtuma wení iyápó-annagaraqa aáwaqa íma kanaaráq naráámiye. íma narááwana Îtuma iyápó-annama timá yímikaiye: “kenamáataa káqopaqa ayáqtáákaqa ónúnatae. keráwáqá aagaq-naagáq téq mikáq aagaínoe.” titata  
\v 32 nópí-káárébi yenamáa Îtugaraq kaqmáápaqa kóuraae.  
\v 33 ááqibo kéowata taíbaq-wayukama yimónareta yeqtábámá ítareta máqte-marupake marabí yó-yo umá yetí áqnáabaqa kaqmáápaqa irááe.  
\v 34 Îtuma nópí-káárébíké marabí kukénama netuqyaa-wáábámmá kéyimonena arummá umayíkaraiye. yetí yabi-í-náqá íma máitata tipi-típiraa umá mááwana miráuma yimónarena netuqyaan-áápínáámmá kétima-yimiye.  
\v 35 aaqá ékitata wení iyápó-annama iréta tirááe: “aaqá kéekibo kaqmáápapoana  
\v 36 emá timá yíminata kó éta aáwaqa naa márûpake ko meyámmá máyáaro.” téta tewana  
\v 37 Îtu tiráiye: “keráwáqá aáwaqa yímero!” titata yemá ítama aónaraae: “nóinapi aáwaqa meyámmá mayánúnataabiyo? kaayaq-tíyááká-wáyúká aíyayaan-oqtakoma (200-kína) íumaataraiye.” tewana  
\v 38 Îtuma tiráiye: “yammá nôraq umá wáiyo? ko aónaaro!” titata aónatuweta timá ámikaae: “morá-tiyaapaq-yamma kaayaq-nóyáákáráqá wááe.”  
\v 39 tewana Îtuma wení iyápó-annama timá yímikaiye: “máqte-kayukama áápêpaakaqa maraq máero téra timá yímero!” titata  
\v 40 araamá máqe-uraae. yaímma-wayukama tiyááka-wayuka áíyayaakaraqa (100) maraq mááwata yaímma-wayukama kaayaq-áíyáyáákáráqá tiyáákagaraqa (50) máqe-uraae.  
\v 41 mááwana Îtuma móra-tiyaapaq-yakaraq kaayaq-nóyáákáráqá maténa wíyôkaqa karáqma káonena amuqá makéna nunamupí “tíkáiye” tiráiye. tiréna yammá kíqtíraaq umá wení iyápó-annama yímikaitata yemá waayúkama yímikaae. kéqnáámmá kaayaq-nóyááqá yáíkaaq umá yímikaiye.  
\v 42 yakaráq noyáákaraq yímikaitata máqte-kayukama nátuweta yímûqa yaitata  
\v 43 wení iyápó-annama yuqáan-aqto-atoma aíqma aíqturaawata títaupake kaayaq-únámmá ógiqma aíqturaae.  
\v 44 yagaroqtamá naa-káyúkámá títaupake kaayaq-wáyúkámá naikamá tiyááka áíyayaa-kayukama narááe (5,000).   
\s1 Îtuma non ánanaakaqa náuraiye.  
\p
\v 45 natúwáawana Îtuma páátákáá wení iyápó-annama timá yímikaiye: “nópí-káárébí Beqtáirapaqa meran-ábápáq-ágínáúpáqá áqnáabaqa kóoro! kemá anaaékaqa yénúne.” téna waabá-káyúkámá timá yímikaiye: “kóoro!” téna tiráiye.  
\v 46 timátuwena anuraqá nunamummá mú tiráiye.  
\v 47 enáinobaqa iyápó-anna-wayukama nópí-káárébí nokaayúkóní aúkáapimma mááwana Îtuma wenamáa iyuwéna marabí máqe-uraiye.  
\v 48 uwáágoma ôriq umá kéyoraitata wení iyápó-annama nópí-káárébí íma kanaaráq kéowana Îtuma yimónarena nokáá-nokaamma non ánanaakaqa yeqtôpaqa kéyena yátamakitata káonaawana  
\v 49-50 yáaqa kégaitata ikatîqa kéeta yúyánánóbáqá “waátáe!” tirááe. yurááwana Îtuma páátákáá tiráiye: “ké kéyune. táaqa ígáino!” téna  
\v 51 nópí-káárébí yetê pékaitana uwáágoma yoqmá ánataguraiye. iyápó-annama yáaqa ôriq umákaitata yúyánákó taítawaa kéiye.  
\v 52 yakaq awaaméqá in-ááímmá íkéitaawana yetí yáakoma ummaamá ôriq uráiye.   
\s1 Îtuma Kénnétáaretibaqa karímá atóbamayikaraiye.  
\p
\v 53 nokaayúkóní meran-ábápáq-ágínáúpáqá iréta mararáqá Kénnétáaretibaqa yáá amakéta nópí-káárémá ánnáraqa kútaae.  
\v 54 nópi-káárébíké yáubaraawata waayúkama páátákáá Îtumma káoneta ítaraae.  
\v 55 ítareta máqte-marukaqa uréta karí-wáyukámá kúkutaaraqa maréta maméta Îtu máipaqa irááe.  
\v 56 máqte-mapaqa Îtuma uréire uráipaqa naa-márûkaqa yópáqá máqtepaqa waayúkama yetí karí-wáyúkámá meyámmá kémayai-marukaqa mamé iréta egaa aéta tirááe: “ayúwénata ení wáqtôraqa karí-wáyúkámá ánekuyoro!” tewata máqtemma ánêkuyowana yetí karímá éqyíkaitata atóbaguraae.   
\c 7  
\s1 aítaubikoni aapinaammá  
\p
\v 1 Pérati-wayukama yaímma aamá aúmakaan-aimma ítaraa-kayukagaraq Yérútáárebake iréta Îtunopaqa áíkutaae.  
\v 2 yaímma Îtuni iyápó-annama iyáámma íma tete éta aáwaqa kénaawata yimónaraae.  
\v 3 ááqibo Pérati-wayukagaraqa máqtemma Ítíráaeo-wayukagaraqa yetí yítaubikoma timáyímikaawata iyáámma íma kateko umá tete étama aáwaqa ínewaomiye.  
\v 4 keqnáámmá aáwaqa meyámmá matéta íma tete étama ínewaomiye. yítaubikoma taíbaq aammá aúkai-kataama yímikaawata yemá mirá kéoe. táápeqa tete íyábá nawimmá tete íyábá taawemá tete íyábá kéqokeq-yaqtaaqa tete íyábá miráuma tete kéoe.  
\v 5 miráitata Pérati-wayukama aamá aúmatan-aimma yirááti-kayukagaraqa Îtumma ítama aónaraae: “nôraq itata ení iyápó-annama ketááí-títaubikoni aamá íkeiteta iyáá-paigaraqa kénaao?” tewana Îtu yauwéqma tiráiye:  
\v 6 “Áítáíya keráwáqtábámá áraimma tiráitaq kaaqaari-wáyúkámá mááe. naayóbáqá wemá miráuma agatáiye.  
\q1 Áánûqtu kétiye.  
\q1 ‘maa-káyúkámá paá yóyaukake tíwîqa múte kéyauyoe.  
\q1 yetí yirummá ketôpaqa íma kémaraae.   
\q1
\v 7 aamá aúmatan-aimma waayúkama ye túyánápíké kétiraatewaq yeráwáqá Áánûqtuni aamá aúmatan-aikaa kéitaae.  
\q1 miráipoana ketíwîqa múte yawíyawaigoma yíwáqnaa kanaaráq íiniye.”  
\m téna agatáitata  
\v 8 Îtuma tiráiye: “keráwáqá Áánûqtuni aammá aúkai-qtataaqa keráwáqtí tinaaépaqa yuwéq wáátigoni maníqá paá yáqtoqme kéoe.” téna tiráiye:  
\v 9 “keráwáqtí maníkóní watáama yáqtoqme kéeta Áánûqtuni watáama yuwéta íkeitaae.  
\v 10 naayóbáqá Móteti tiraíye. ‘enabommá enanókaraqa kaayoné umá yíwîqa múte yauyuwo! kaqtó umá yabíqyikaao! ááqibo móra-nakoma wenaboqtábámá wenanóqtabama táí-aimma tínanama arááqa ikamínana puíniye.’ tiráitaq  
\v 11 ááqibo keráwáqá kétee. ‘móra-nakoma wenaboqtábábi wenanóaqtabama timá-yimena ‘kemá íma kanaaráq timénúne. timúna-yataaqa tíwaqnaa-yaqtaaqa kóbaanie. Íbaru-aipi kóbaani wenáaimma mirá wáiye Áánûqtunnae.’ mirá ténama  
\v 12 aboámmá íma yíwáqnaa íniye.  
\v 13 keráwáqá Áánûqtuni watáama kéyuweq keráwáqtí aamá aúmakaan-aikaraq kéyuwaae. maami wáí-qtátáárîqa taíbaqa kéoe.” téna tiráiye.   
\s1 waayúkama táíq umá aamá kárate-qtataaqa  
\p
\v 14 Îtuma waabámmá wenôpaqa yááyarena timá yímikena tiráiye: “ítáaro!  
\v 15 máqte-qtaaqa arunóbáqá koínama íma kanaaráq táíq éna ááqibo arunóbáké yáubatuwena yáwína-yataakoma minnáma táíq kéiye.  
\v 16 taáqa wáinaaqa ítáaro!” tiréna  
\v 17 waabá-káyúkáyôpake kóurena naaúpaqa pékaitata wení iyápó-annama ítama aónaraae: “maa-kátáágón áaimma nóinabiyo?” tewana yauwéqma tiráiye:  
\v 18 “tébakaq íma ítáane umá íyaq keráwáqá ítaraao?  
\v 19 ááqibo máqtemma kégumibo paá áyapi kégumena miráipoana ayábopike kéyutugiye.” miráuma Îtuma tiráiye: “máqtemma naí-yáqtááqá kanaaráq nánoe.”  
\v 20 móragaraqa tiráiye: “arunóbáké yáubagurai-qtataaqa waayúkama táíq umá kéyiraatiye.  
\v 21 aúpáq arunóbáké táí-auyanamma iténa kebó-yátáákárîq kéena moyámmá kémayena waayúkama kéikamena  
\v 22 aaramá moyámmá yabitimmá kémayena aúrananna káena taíbaq-kumiq-yaqtaaqa wáitana kaaqaari kétena negígómá kéena kéwakarena áwîqa yama aráápena táí-weganokanoqa kéen  
\v 23 maami-kútí-yátáákómá waayúkagoni arunóbáké kéyaubena waayúkama táíq umá káraatiye.” téna tiráiye.   
\s1 aaragóní arupi itaígómá  
\p
\v 24 Îtuma kóurena Tááya-marukaqa iréna móra-naupaqa pékena wemá máitata yemá aónaiyaba íkákaiye. ááqibo aúpáqá íma kanaaráq máqe-uraiye.  
\v 25 móra-inikoni ayáámûkoma kuti-áágógáráqá máitana min anóama Îtuqtabama ítarena páátákáá wenôpaqa iréna Îtuni aítaupi aípaq aguráiye.  
\v 26 min-íníkómá íma naaóq-inimibo wemá Pinítia Tírîabake iréna mibáqá wenanóama marákáraitana mibáké iréna Îtuqtabama egaa aráiye: “ketiyáámûkoni arupiké kuti-áágómá waqtuwaao!” titana Îtuma tiráiye:  
\v 27 “ááqibo áqnáabaqa naaópaq-iyapogotaa aáwaqa yímiketae. iyápógoni aáwaqa mamá iyákómá amíyábá minnáma íma íráqô-qtataaqiye.” téna tiráiye min-íníkómá tiráiye:  
\v 28 “téna. ááqibo iyán áráaqa yaare-aménáápáqá maéta iyápógoni aáwaqa araaqtáma ábûpuma kénaae.” titana  
\v 29 Îtuma tiráiye: “kateko-áímmá tiráánaboana kuti-áágómá enayáámûkoni arupiké yáubagina ení naaópaqa kóaao!” titana  
\v 30 wení naaópaqa kóurena ayáámûkoma aónaraitana wemá waí-yááréráqá kanaaráq máitana kuti-áágómá arupiké yáubama ánatama kóuraiye.   
\s1 Îtuma aíbôq-nakoma atóbamakaraiye.  
\p
\v 31 Îtuma Tááya-marupake Tááíranabaqa kóurena Tááíranabake Kááriri-nokaayukaqa iréna Tekááporitipake tiyááka-marupakene iráiye.  
\v 32 iráitata tébakaq-wayukama aíbôq-naqa awíqme Îtunopaqa irááwana wemá aamá íkéitena íma arupú umá kétitata egaamá arááe: “ayáánapo ánêkuinanama atóbamakaniye.” tewana  
\v 33 Îtuma wegáráqá waabápíké áwîqme kóurena ayáán-amama min-aíbóq-nákóní áárarapi makéna wiráátima wikéna amáábîraq ánêkukena  
\v 34 wiyôkaqa aónarena karagíkáráqá yumákáraiye: “yarótáyakaao!” wemá Áárámê-aipike tiréna “íbaqta” tiráiye. min-áíkón áaimma aáqa yarótáyakao.  
\v 35 tiráitana páátákáá min-nákóní ááraramma yarótáguraitana óyauqa oyaaq uráitana wemá aamá kanaaráq kétiye.  
\v 36 miráitana Îtuma akoqnáá umá timá yímikaiye: “atóbamakaiqtabama ítima-yimero!” titata máqtemma abarokáqá anókaqa timá yímikaiye. timá yímikaitata  
\v 37 máqte-kayukama ítáawanama yáaqa karáiye. yáaqa ôriq umá karáitata tirááe: “wemá máqte-qtataaqa katekoîq kéiye. aíbôqnaaboq-nakoma timá ámikaitana aamá kéitena kanaaráq kétiye.” téta tirááe.   
\c 8  
\s1 Îtuma móragaraqa taíbaq-wayukama aáwaqa yímikaitata narááe.  
\p
\v 1 pááqyamma anaaékaqa káqomma waabámmá anómma áíkutaae. áíkutaawana yetí aáwaqa ánataguraitana Îtuma wení iyápó-annama yááyarena tiráiye:  
\v 2 “maa-káyúkáyábámá tirummá kéumayikaunaboata ketê kaumo-yúpáámá máqe-ureta aáwaqa íkénaawaqa  
\v 3 kemá timá yíménatama naaópaqa! kóétama ayáqtáákaqa kéyepoaqa aáwaqa íma yíménatama yúnááímmá ínóe.” titata  
\v 4 wení iyápó-annama tirááe: “kááyûq-mapaqibo taíbaq waqmé o-káyúkámá náakakena miráuma-aawaqa taíbaq mamá yiménúnataabiyo?” tewana  
\v 5 Îtu tiráiye: “ení yammá nôraq-umabiyo?” titata “abapaké kaayaré.” téta yauwéqma  
\v 6 tewana Îtuma “maraq máaro!” timá yímituwena mi-qtámmá abapaké kaayaqá maténa nunamupí Áánûqtuqtabama amuqá makéna “tíkáiye” tiréna kíqtíraaqa uréna wení iyápó-annama yímikaitata waabámmá yímikaae.  
\v 7 keqnáámmá noyááqa yakaráqá maténa nunamupí “tíkáiye” tiréna iyápó-annama yímikena timá yímikaiye: “yímero!” titata yímikaae. yímikaawata  
\v 8 máqtemma nátúwáawana yímûqa yaráiye. taíbaq-wayukama títaupake kaayaq-wáyúká-áíyáyáámmá (4,000) nátúwáawata  
\v 9 iyápó-annama ábûpuma araaqtáma abapaké kaayaq-únápí aíqturaawana Îtuma timá yímikaiye: “naaópaqa kóoro!”  
\v 10 timátuwena nópí-káárébí iyápó-annagaraqa péketa Táámánûtaa-marupaqa kóuraae.   
\s1 Pérati-wayukama awaaméq-yátááqtábá ítama aónaraae.  
\p
\v 11 tébakaqa Pérati-wayukama utéta aagaren áimma kéteta ítama aóna-aona urááe: “wíyôkakena-awaameqa tiráátiyo!” tewana  
\v 12 Îtuma karagíqa kéyena tiráiye: “nôraq itata íbêq-wayukama aati-aatimá ‘awaaméqá timiyo!’ kéteo? ké kétune awaaméqá íma yiráátéq íyimenune.” téna  
\v 13 yeqtôpake yiyuwé kóurena nópí-káárébí móragaraqa pékena yanaapáq agínááúpáqá kóuraiye.   
\s1 Pérati-wayukagaraq Érôtini yammá itoraí-yáqtááqá  
\p
\v 14-15 Îtuni iyápó-annama aáwaqa yiwikáqtuweta yewana kímora-yamma nópí-káárébí wáqe-uraitana Îtu tiráiye: “keráwáqá Pérati-waayukati yammá itoraí-yátáákáraq Érôtini yammá itoraí-yáqtááqtábámá aónama kawáá oro!” titata  
\v 16 minnáyaba watáá-wataa yé-íyáá tirááe: “nôraq itanáq mirá kétiyo? yammá íma wáitana mirá kétiye.” tewana Îtu yetí watáayabama ítarena  
\v 17 tiráiye: “nôraq itaráq yammá íma wáiqtabama watáá-wataa kéteo? íyaq ítaraao? póraanabono? aíbôqnaaboq kéoo?  
\v 18 túramma wáimma íyaq káonaao? tááraramma wáimma íyaq kéitaao? íyaq taákaqa makááo?  
\v 19 kemá móra-tiyaapaq-yamma taíbaq-waayukama kíqtí-giti umáyíkaraupo nôraq umá unáápímmá tébakaq aqtó-ááwáqá aíturaao?” titata “títaupake kaayaré.” téta yauwéqma tirááe:  
\v 20 “ááqibo abapaké kaayaq-yámmá kíqtí-giti umáyíkaraunata nôraq umá unáápí abûpuma aíqturaao?” titata “títaupake kaayaré.” téta yauwéqma tirááe. tewana  
\v 21 Îtuma ítama yimónaraiye: “paá íyaq arútama ítaraanabiyo?” téna tiráiye.   
\s1 Îtuma aúramma karopágurai-nakoma Béqtáirabaqa atóbamakaiye.  
\p
\v 22 Béqtáirabaqa irááwata mikáqá tébakaq-wayukama aúramma karopágurai-nakoma áwîqme Îtunopaqa iréta egaa arááe: “emá ánekuinanama atóbamakaniye.” téwana  
\v 23 Îtuma ayáákaqa yáqtoqma yabitimá márûpake áwîqme kóurena aúrapi wiráátima wiqmakéna ayáánapo ánêkukena ítama aónaraiye: “ára káonaano?” titana  
\v 24 min-nákómá káonena tiráiye: “kemá waayúkama yaaráá umá uréire kéowaq káonaune.” titana  
\v 25 Îtuma móragaraqa aúrakaqa ayáámma makáitana íbêqa min-nákómá akoqnáá umá aónaraitana aúramma atóbamakarainana máqte-qtataaqa káonaitama  
\v 26 Îtuma timá ámikaiye: “ení naaópaqa kóé! mi-márúpáké yéna márûpaqa móragaraqa íma yauweré iyo!” téna tiráiye.   
\s1 Pítaa Îtuni áaimma abarokáq kétiye.  
\p
\v 27 ááqibo Îtuma wení iyápó-annagaraqa Tétáríá Píripai-marupaqa kégoweta Îtuma ítama yimónaraiye: “timá tíméro! waayúkama keqtábámá nóinae kéteo! náawabuno?” titata yauwéqma tirááe:  
\v 28 “yaímma kétee emá Yóáane nommá pérakarai-nakoe kétewata yaímma emá Iráíya máane téta kétee. tébakaqa emá Áánûqtuni watáá-wataa-nakomone kétee.” tewana Îtuma ítama yimónaraiye:  
\v 29 “keráwáqá nóine kéteo? náawabuno?” titana Pítaa yauwéqma tiráiye: “emá Áánûqtuni aúyánámmá Metáíya máane.” titana  
\v 30 Îtu timá yímikaiye: “keqtábámá waayúkama ítima-yimero!” téna tiráiye.   
\s1 Îtuma wemá aíqa íyábágáráq wemá puínîtabagaraq timá yímikaiye.  
\p
\v 31 Îtuma mirá-timatuwena wení iyápó-annama miráuma kéyiraatena timá yímikaiye: “ké Waayúka-Araaqa máune. taíbaq-yataaqtabama tíqa íniye. ketááí anó-kayukama uyátáráa-monoq-wayukagaraqa aapinaa-káyúkágáráqá anaaéma umátiketa tíkamiyaqa pukónúne. púyónana kaumo-yúpáámá ánataginana tiwáutinaqa paá mánune.”  
\v 32 miráuma abarokáq titana Pítaa ítátuwena Îtumma áwîqme nékaqa mó áá awáágitana  
\v 33 ááqibo Îtu wení iyápó-annama yimónarena Pítaamma áá awááguraiye: “emá webó-náqá máane. ketinaaépaq yáwaao! enaúyánámmá paá waayúkagoni aúyánámíye. íma Áánûqtuni aúyánámíbo!”  
\v 34 timátuwena wemá wení iyápó-annama waabákáráqá wenôpaqa yááyaraiye. yááyarena timá yímikaiye: “ááqibo móra-nakoma akáínana tinaaépaqa yínénama wemá wení akáígómá awikátuwena yuwáino! wenáuma mamé uwí-yátááqtábá kéyuwenawaq wení máárîpuma múte kémayena tinaaé mamé yíno!  
\v 35 móra-nakoma paá mánaae ténama wení paá mái-yataaqa aúyoraniye. ááqibo móra-nakoma keqtábámá puyéna ketí átê-wataayabama puyénama wení paá mái-yataaqa mayániye.  
\v 36 ááqibo móra-nakoma máqtemma mararáq wái-qtataaqa matokáinanama wení paá mái-yataaqa aúyokinanama nôraq íníyô?  
\v 37 nóinapo wení paá mái-yataaqa móragaraqa meyánîq íníyô?  
\v 38 ketí watáayabama íbêqa kebó-yúpááráqá keqtábá agaemá ínaqa ké Waayúka-Araaqa maéqa weqtábámá kemá yéna-taoqa ketiboní tágagi-yataakaraqa wení aokaq-káqtó-wáyúkágáráq yéqa mikáq kemá tigaemá umákanune.” téna Îtuma   
\c 9  
\p
\v 1 tiráiye: “taákaqa máráaro! tébakaqa maakáq itó-uma paá máa-kayukama íma puíyana Áánûtuma kawáá kéi-kanaama akoqnáágaraqa yínata aónéta puínoe.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 Îtuma káqowaraa aúkéna tágaguraiye.  
\p
\v 2 abapaké móra-wagaama pukitana Îtuma Pítaagaraqa Yêmitigaraqa Yóáanekaraqa yíwîqmena anón-anuraqa utéta yenamáa máneta urááe. mikáqá Îtumma káonaawana wemá káqowaraa aúkitata  
\v 3 wení unáákáqtôma waéqma tágagurena mú mikákáá wayámmá aúkitataa waayúkama tete umátúwáakakaatati íma miráuma wayákayana umá tágagine iné.  
\v 4 mirá umátuweta Iráíya Mótetigaraqa Ítugaraqa watáá-wataa kétewata yimónaraawana  
\v 5 Pítaa tiráiye: “yirááti-nako, maakáq mánunataama iráqôniq kéinataa kaumo-námmá taróq onúnataama mórama ennáé. mórama Mótetinnae. mórama Iráíyanna tarôq onúnatae.” titana  
\v 6 yáaqa karáitata Pítaa tínîn-aimma íma ítaraipoana mirá-tiraiye.  
\v 7 ááqibo konnámá kukéna yemmá yawááq uráitana aagómá konnánóbáké tiráiye: “tíkái-ketaanikoma máiye. máinaraq wenáama ítáaro!”  
\v 8 yemá yúrapike abáá uréta Îtumma wenamáa aónaraae.  
\v 9 anuraké kukááwana Îtuma timá yímikaiye: “káqo-kayukama aónaraawaigoqtabama ítima-yimero! ááqibo kemá Waayúka-Araaqa pukuráipike awaútinana itoínaqa mikáq kanaaráq timá yímero!” titata  
\v 10 wenáama ítareta kaqtó uréta ááqibo maannáyaba watáá-wataa tirááe: “pukuráipike awaúturaigoma nóin-aainabiyo!” téta  
\v 11 Îtumma ítama aónaraae: “aapinaa-káyúkámá kétee ‘Iráíya áqnáabaqa yíniye.’ nôraq itatáq mirá kéteo!” titana  
\v 12 Îtuma yauwéqma tiráiye: “Iráíya áqnáabaqa kéyena máqte-qtataaqa yokaa-yokaa kéiye. ááqibo nôraq itana Waayúka-Araaqtabama Áánûqtuni agamátán-áípí mirá kétiyo? ‘wemá anón-aiqa mayáinatama waayúkama wemmá ayúqma ánatainoe.’  
\v 13 titaqá kemá kétima-timune. Iráíya wágáábaqa iráinapoata waayúkama weqtábámá Áánuqtuni agamatán-áípí tiráiniq uréta máqte-qtataariq ónaae yíkái-qtataariq wekáq urááe.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 Îtuma kuti-áágógáráq-íyápómá atóbamakaiye.  
\p
\v 14 kukéta tébakaq iyápó-annaraqa irááwata anómma waabá-káyúkámá yeqtôpaqa áíkutaawata yimónaraae. aapinaa-káyúkámá Îtuni iyápó-annagaraqa aagaren áimma kétewata  
\v 15 waabámmá Îtumma káoneta iyánáaq umáreta uyaaté uréta agoyáá umákaraae.  
\v 16 Îtu wení iyápó-annama ítama yimónaraiye: “nóiqtabama yegáráqá aagaren áimma kéteo?” titana  
\v 17 waabápíké móra-nakoma tiráiye: “yirááti-nako, ketáanikoma enôpaqa áwîqme uráunana wení arupi kuti-áágómá máitana aamá íketitana  
\v 18 kuti-áágómá yáqtoqma marabí kéyuwaitana wemá áwaayaamma agíkíqa kéitana óyaukaqa agaregómá ôriq kétena arááteru-teru kéiye. kemá ení iyápó-annama ítama aónaraune. ‘kuti-áágómá arupiké waqtuwánô téq itáunata kanaaráq íma waqtukááe.’” titana  
\v 19 Îtu tiráiye: “íma ítáa-araakotaama mááe. nôraq umá yupaawaq keráwáqtê mánuno? keráwáqtí íitai-yataakoma tíbô kégaitaqa nôraq umá yupaawaq miráuma ónúnô? iyápóma áwîqme kekáqá yero!” titata  
\v 20 iyápóma áwîqme irááwana Îtuma máitana kuti-áágómá wemmá aónarena iyápóma yáqtoqma marabí yukáitana aúgoma kaipú-kaapu uráitana óyaukake agaremá arááteru-teru uráiye.  
\v 21 Îtu wenaboámmá ítama aónaraiye: “nôraq umá yupaawaq wegáráqá máqe-uraiyo?” titana aboámá yauwéqma tiráiye: “pááqyan-iyapoma máikakene.  
\v 22 taíbaq-kanaama irabí yukéna nopí yukéna arááqa ikámita ááqibo emá arummá umátikaao! emá kanaaráq énnaraq tíwáqnaa uwo!” titana  
\v 23 Îtu tiráiye: “náawabi keqtábá arupi ítama aruténama máqte-qtataaqa kanaaráq íniye.” titana  
\v 24 aboámá ibiqá yaréna tiráiye: “kemá tirupi kéitaupo ketí itaígómá pááqyamma itaígóqtábámá tíwáqnaa uwo!” titana  
\v 25 Îtuma waabámmá yimónaraitata ya áíkutaawana kuti-áágóqtábámá abarokáqá akoqnáá umá tiráiye: “aíbôqnaaboq kuti-áágó, kemá timá ámenaa iyápógoni arunóbáké yaúbagaao! yaúbarema móragaraqa arunóbáq íperaao!” titana  
\v 26 wááqa yumátuwena iyápóma marabí yukáitana aúgoma kaipú-kaapu uráitana yáubaguraiye. yáubaraitana iyápóma pukurénaraa máqe-uraitata waayúkama tirááe: “pukuráiye!” tewana  
\v 27 Îtuma ayáámma yáqtoqma awaútitana itó-uraiye.  
\v 28 Îtuma naaúpaqa pékuraitata wení iyápó-annama aúpáq ítama aónaraae: “nôraq itatáá ketáámá íma kanaaráq waqtukáunataabiyo?” tewana  
\v 29 tiráiye: “nunamunápó maa-wáín-áágómá kanaaráq waqtuwáinoe. káqo-qtataaqnapo kanaaráq waqtuwáinoe.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 Îtuma móragaraqa wení pukígóqtábámá tiráiye.  
\p
\v 30 mikáké kóureta Kááriribaqa kégowata waayúkama itánéowana Îtuma itaíyábá íkákaipoana wení iyápó-annama kétima-yimena tiráiye:  
\v 31 “Waayúka-Araaqa yáqtoqma áwîqma yimíyatama ikamíyana puyéna kaumo-yúpáámá ánataginana itó-iniye.” titata  
\v 32 wemá tin-áíkón áaimma íma ítareta ikaqtíq uréta ítama íma aónaraae.   
\s1 náawa mú mikákáá anó-nakoma máiyo?  
\p
\v 33 Kápéranabaqa iréta naaúpaqa maéta máawana Îtuma ítama yimónaraiye: “nóiqtabama aakaqá uréire uréta watáá-wataa tirááo?” titata  
\v 34 timá abarokáqá íma tirááe. aakaqá uréire umá maéta yemá aagaren áimma tiráápoata náawabi áqnáaenariq íyábá aagaren áimma tiréta timá abarokáqá íma tirááwana  
\v 35 Îtuma maraq maéna títaupake kaayaq-íyápó-ánnágómá yááyarena tiráiye: “ítáaro! áqnáabataba akáina-nakoma aqtóbáq maíno! máqtekoni maqnémá auraíno!” tiréna  
\v 36 iyápóma áwîqma yetúbáqá ákarena áyabaa uréna tiráiye:  
\v 37 “móra-nakoma kebóana maaráá-íyápómá yabírakenaraa kemmá yabítikane íniye. yabítikanenaraa kenamáa íma yabítikanibo timátíkarai-naqa yabírakane íniye.” téna tiráiye.   
\s1 namurommá íma maénama aanábómá máiye.  
\p
\v 38 Yóáane Îtumma timá ámikaiye: “yirááti-nako, móra-nakoma enáwîqa tiráinapoana kuti-áágómá waqtukáitataa ketáámá aónaretaa timá ámikaunatae ‘éqaao! ímira-uwo!’ tirétaa ení iyápó-annabike íma ketáátê íma máitataaboataa mirá-tiraunatae.” tewana  
\v 39 Îtu tiráiye: “ímira timá áméro! ‘éqaao!’ ítero! ááqibo ketíwîqa yáninapoana akoqnáá-yataaqa umá inéna min-nákómá keqtábámá táí-aimma íma kanaaráq tíniye.  
\v 40 ááqibo íma namuroîq kéumatikenataama wemá aanábó máena íniye.  
\v 41 ááqibo keráwáqá Îtu Káríqtoni iyápóma máapoana móra-nakoma keqtababóana pááqya-qtataaqa miráumaraa nommá nawááena timénama wení íráqô-qtakaakoni anónnámma mayániye.” téna tiráiye.   
\s1 Îtun anaaé waraí-yátááqá mamá taítawaa kéiye.  
\p
\v 42 Îtu tiráiye: “móra-nakoma ketáama ítarain-iyapoma kaaqaari-ááímmá aráátínanama min-íyápógómá ketáama yuwáinanama anón-oqtamma kaaqaari-nákóní ánúwarakaqa atáá-ataa umá nopí óqtakaraqa yuwáiyana pékena nommá nawîkama pukínanama minnâ kateko umá íni ááqibo iyápóma tinaaépaqa yuwáné ínanama mú mikákáá táígoma íniye.  
\v 43 ááqibo tiyáákoma táígo-qtataariqo kéinaqa keráwáqá tinaaépaq yuwáneqa tiyáámma aráráaro! áánibo kímora-ayaakaraqa mú mikákáá íráqômma keráwáqá tágagurai-marukaqa wínóe. kaayaq-áyáákáráqá márú mikákáá táígoma keráwáqá puí-márúkáqá  
\v 44 irabí wínóe.  
\v 45-46 ááqibo aítaukoma táí-apima áwîqmena kéwinaama tinaaépaq yuwánéqa títauqa aráráaro! kímora-aitaukaraqa mú mikákáá íráqômma tágaruraipaqa yínéqa kaayaq-áítáúkáráqá márú mikákáá táígoma ína puíbáqá wínóe.  
\v 47 ááqibo túrakoma kúmiq-yataariqo kéinaqa tinaaépaq yuwánéqa túramma kubíqtúwáaro! Áánûqtuni kurubáqá kímora-aurakaraqa mú mikákáá íráqômma yínéqa kaayaq-áúrákáráqá márú mikákáá táígoma ínaq puíbáqá irabí wínóe.  
\v 48 puí-márúkáqá marikómá íma ánatainana irágómá íma kama ánataniye.  
\v 49 úmá irabí agatuwáinana anaaékaq yaímma íráqô-qtataaqa paá wániye. móraiq umá ketáá maqmá aóna-aona onanatáá yaímma íráqô-qtataaqa paá wániye.  
\v 50 ááqibo úmá ikaaq kétena aáwakaraqa átê kéinana ááqibo ikaaqá íma tínanama nóinapo móragaraqa átê íníyô? miráuma tirupí úmá-úráá-qtátááqá wáinaqa máqte-kayukagaraqa aarawaamá paá máaro!” téna tiráiye.   
\c 10  
\s1 ánáakoma ayuwaíyábámá Îtuma timá yímikaiye.  
\p
\v 1 mibáqá kóurena Yúría-marupaqa kóurena Yótaa-nomma atamá kóuraitata waabámmá móragaraqa áíkutaawana wemá keqnáámmá aapinaammá timá yímikaitata  
\v 2 tébakaq Pérati-wayukama wenôpaqa iréta yoqmá aónaneta ítama aónaraae: “ketááí monoq watáabi yaaguyabí-áípí awaaikómá wenánáakoma kanaaráq ayuwáníyô?” tewana  
\v 3 Îtu ítama aónarena tiráiye: “Móteti nóineq timá tímikaiyo?” titata  
\v 4 yé tirááe: “Móteti tiráiye. ‘akáinama awaaikómá ayúkai-kanaamma agayéná ánáakoma kanaaráq ayuwániye.’” tewana  
\v 5 Îtu tiráiye: “kaúbîq uráápoana Móteti miráuma timá tímikena agatáitana  
\v 6 áqnáabaqa Áánûqtu ímira-uraiye. Áánûqtu áqnáabaqa awaaikógáráqá ánáakogaraqa tarôq uráiye.  
\v 7 ááqibo waagómá anóama aboámá iyuwéna ánáakote iyikááyata kónanaratama  
\v 8 mi-káyákómá kímora-auma auráyóye. kaayakómá íma paá maéta kímoragoma aúgemma mániye.  
\v 9 ááqibo Áánûqtu mi-móráráq makáinata waayúkama íma yataínoe.” titata  
\v 10 naaúpaqa wení iyápó-annama maannáyaba ítama aónaraawana  
\v 11 wemá tiráiye: “ánáakoma ayúwái-nakoma káqon-inimma mayánénama wemá morímá yamákárena moyámmá mayéna ánáakoma agaemá amíniye.  
\v 12 keqnáámmá awaaikó ayúkain-inimma wemá káqokanokoma mayánénama wemá morímá yamákárena moyámmá kémayaiye.” téna tiráiye.   
\s1 Îtuma pááqya-noiyaporawaqa atimuqá timá yíkaraiye.  
\p
\v 13 ááqibo pááqya-noiyaporawaqa yiwîqme Îtunopaqa ánêkuku íkáae téta irááwata Îtuni iyápó-annama áá yiwááguraawana  
\v 14 Îtuma aónaimma áyámma uráitana tiráiye: “paá máaro! iyápóma ketôpaqa kanaaráq kéyee. áá íma yiwáágoro! Áánûqtuma kawáá kéi-maruqa miráráá umá iyápógoni márûqa wáiye.  
\v 15 túwááyakaq máráaro! Áánûqtuni watáama iyápóraa umá arupi kéitai-nakoma Áánûqtuma kawáá kéi-marukaqa kóiniye. miráumaraa íkéitenama íma kóine iné.” téna  
\v 16 iyápóma yirákena íyóbaruqma uréire kéena tiráiye: “eqtábámá íráqôniq umákaniye.” mirá téna íráqôn-aimma timá yíkaraiye. atimuqá ámikaiye.   
\s1 anó-nakoma  
\p
\v 17 kégoitana móra-nakoma uyááténa Îtunopaqa marabí araayutaúmá aténa ítama aónaraiye: “íráqô-yiraati-nako, nóin-iraqo-qtataariraq éraq kemá íma ánatagena tágagigoma mayánááq únabiyo?” titana  
\v 18 Îtu tiráiye: “nôraq itaa keqtábámá íráqône tiráano? kímora-iraqokoma máena Áánûqtu wenamáa íráqômma máena kéiye.  
\v 19 emá máqtemma yaaguyabí-áímmá ítaraane. aaramá moyámmá morímá yamákaanabo! íyamakaao! waayúka ikámma puyónabo! íikamuwo! moyámmá mayáánabo! ímayaao! kaaqaari-áímmá ténabo! ítiyo! wakaráánabo! íwakaraao! aboámá anóagaraqa kaayonéma umá yíwîqa múte yauyuwo. kaqtó umá yabíqyikaao!” titana  
\v 20 anó-nako tiráiye: “yirááti-nako, maa yaaguyabí-yátááqá máqtemma iyápó máqe uráuna-kanaarake íbêkaraqa kaqtó kéune.” titana  
\v 21 Îtu aónaraitana wenaúyánámmá wenôpaqa kóuraitana tiráiye: “kímora-yataaqa íarutaiye. ení máqte-qtataaqa oótamma íma wái-kayukama yimiyo. yiméma Áánûqtugaraq ení oótamma taíbaqa anómma aurániye. yímituwe tinaaépaq iyo!” titana  
\v 22 mi-kátááyábá arummá ôriq uráitana wení oótamma taíbaq wáinapoana karagíqá yumáena kóuraiye.  
\v 23 kóuraitana Îtuma karáqme uré karáqme iré kéena wení iyápó-annama timá yímikaiye: “anó-nakoma taíbaq oótamma makáina-nakoma Áánûqtuni-marupaqa umaagáráqá kóiniye.” titata  
\v 24 iyápó-annama wení watáayatabama yáaqa karáitana Îtuma móragaraqa tiráiye:  
\v 25 “oótiraa-kakoma (káámo) waigóní-aapi péránéna iníkáámá oóta-nakoma Áánûqtuni márûpaq uínénama kamáa ániye.” titana  
\v 26 yáaqa ôriq kégaitata tirááe: “náawa kanaaráq peráníyô?” tewana  
\v 27 Îtuma karáqma káonena tiráiye: “ááqibo umaa-yátááqá waayúkama íma kanaaráqá ínana Áánûqtu kanaaráq íniye.” titana  
\v 28 Pítaa tiráiye: “ketáámá máqte-qtataaqa yukétaa enanaaépaqa kéyunatae.” titana  
\v 29 tiráiye: “ááqibo kétima-timune ááqibo keqtábámá maan átê-wataayabama móra-nakoma naaópaqa yuwánénama awaaómá ábâkogaraqa yuwánénama anaanoámá aúkogaraqa yuwánénama aboámá anóagaraqa yuwánenama áanikoma ayáámûkogaraqa yuwánénama yókáráq yuqmá ánatatuwenama  
\v 30 móragaraq-moragaraqa mayániye. taíbaq mayánéna íbêq-kanaama naammá taíbaq mayéna awaaútááma ábâkotaagaraq taíbaq mayéna anaanoútááma aúkoutaagaraqa taíbaq mayéna anóautaama taíbaq mayánéna aíkaraqa mayániye. mayéna anaaéka-kanaama íma ánatagena tágagigoma mayániye.  
\v 31 íbêq-ano-kayukama maqnémá ínana íbêq-maqne-wayukama uyátaneta yínóe.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 Îtuma móragaraqa wení puíyábámá tiráiye.  
\p
\v 32 aapaqá máeta Yúrútáárebaq kégowana Îtuma áqnáabaqa kégoitana wení iyápó-annama yáaqa kégaitata wenanaaépaqa kégowata tébakaq-wayukama yinaaépaqa kéyewana yáaqa ôriq umá karáiye. Îtuma móragaraqa wení iyápó-annama wenôpaqa yáárena máqtemma yínê-qtataaqa timá yímikaiye:  
\v 33 “aónaaro! Yérútáárebaqa kéuyonatama mikáqá monoq-wáyúkámá aapina-káyúkágáráqá Waayúka-Araaqa yáqtoqma ánnáma amínéta aa íitai-wayukama yimíyata  
\v 34 weqtábámá makatéta wirááti wekáqá wituwéta ikamíq-ikamiq umá ikamíyana puyéna kaumo-yúpáámá ánataginana itó-uma paá mániye.” téna tiráiye.   
\s1 Yêmitiyaa Yóáaneti ítama aónaigoma  
\p
\v 35 Yêmiti Yóáanegaraqa Yéberen áanikoma wenôpaqa iréta ítama aónaraaye: “yirááti-nako, móra-yataaqa ítama aónayaa kekárátá mirá-umatikanono?” téyana tiráiye:  
\v 36 “tikaí-yátááqá nôraq umátikanuno?” titata  
\v 37 tirááye: “emá ení tágagi-marupaqa yénaka kerátámá enaukápáqá maraq máyaakae. meran-áúkápáqá maan-aukapaqa anó-kayukati yibíqtátáráq maraq máyaakae.” teyana  
\v 38 tiráiye: “ítama aónááya-qtataaqa kenákámá íma ítaraaye. kemá naúna-yataaqa kanaaráq náyóyô? kemá peraúna-yataaqa peráyóyô?” titata  
\v 39 tirááye: “kanaaráqá mirá-oyuye.” téyana tiráiye: “keqnáámmá kínnamo naúna-yataaqa náyóye. kínnamo peraúna-yataaqa peráyóye.  
\v 40 ááqibo ketukápáqá kemá íma kanaaráqá ‘maraq máékao!’ tenúne. Áánuqtu wenamáa maannáyaba tíniye.” titata  
\v 41 tébakaq iyápó-anna-wayukama ítaraawana Yêmitiqtabama Yóáaneqtabama íyámma uráitata  
\v 42 Îtu yááyarena tiráiye: “aa íitai-wayukagoni áaimma keráwáqá ítaraae. yetí uyátárai-kayukama kawáá-wáyúkágáráqá náápaakaraqa imaamugáráq-áímmá kétepoaq  
\v 43 keráwáqá ímira-inoe. uyátaiyaba kákainanama tébakaqa yíwâqnaa íno!  
\v 44 mú mikákáá áqnááemma mánae téna kákainanama máqtekoni maqnémá maíno!  
\v 45 Waayúka-Araaqa wemmá áwáqnaa íyábá íma kukáibo máqtekoma yíwâqnaa umá wenamáárîq uyéna yauwéqma meyánîq inéna kukáiye.” téna tiráiye.   
\s1 Îtuma Páátáméati aúramma karopágurai-naqa atóbamakaraiye.  
\p
\v 46 Yérikobaqa irááwana Îtuma wení iyápó-annagaraqa anó-kaabakaraqa Yérikobake kégowana móra aúra karopágurai-naqa Páátáméati Timéyati áanikoma pari-páriakoni áwábaqa maéna óqtataba inaa-inaa kétitana  
\v 47 Náátárêtibake Îtuma kéyataitana ítarena akoqnáá umá ááyama tiráiye: “Îtuo! Tébitini áanikoo! keqtábámá arummá umátikaao!” titana  
\v 48 taíbaq-wayukama áá awáágureta “páátí máao!” kétewana mú mikákáá akoqnáá umá tiráiye: “Tébitini áanikoo! arummá umátikaao!” titana  
\v 49 Îtuma paá máena tiráiye: “ááyaaro!” titata aúra karopágurai-nakoma ááyareta tirááe: “áaqa ígáino! kááyaina itóaao!” tewana  
\v 50 unáákáqtôma ámuraake kabe-kabe umá káyutuwena itó-uma Îtunopaqa iráitana  
\v 51 Îtuma ítama aónaraiye: “akaígómá nôraq umá umákanuno?” titana tiráiye: “tikái-tiraati-nako! keqnáámmá túrama aónanaare.” titana  
\v 52 “kóaao!” téna tiráiye: “enarupi ítaraiwaigoma atóbamakaraiye.” titana páátákáá kanaaráq káonena Îtuni anaaépaqa pari-páriakaqa kóuraiye.   
\c 11  
\s1 Îtuma Yérútáárebaqa pékaitata kaayonémá urááe.  
\p
\v 1 ááqibo Yérútáárebaq waaqókáqá iréta Óríbêti-anuraqa Béqtápégibaqa Béqtanibaqa irááwana Îtuma kaayaq-íyápó-ánná-wáyúkáyátábámá timá yímikaiye:  
\v 2 “kenákámá mi-márúpáqá kóokao! uréka oóti-araaqa aónéka waayúkama íma ayááqme uréire uráiyamma min-árááqá ayúqma áwîqme yekaao!  
\v 3 ááqibo móra-waigoma aónéna ‘nôraq kéoyo?’ tínakama mirá-tima-amekao. uyátárai-nakoma kákaipoana páátákáá yauwéqma uwáyu amíniye.” titata  
\v 4 yenákámá kóureta oóti-araaqa abarokáqá ánnáraqa aónareta káyuboyata  
\v 5 tébakaq-wayukama ítama yimónaraae: “nôraq kéoyo? nôraq itaka min-árááqá káyuboyo?” tewata  
\v 6 Îtuma timá yímikain-aimma yauwéqma timá abarokáqá tirááyata “kanaarapaq íye” tirááe.  
\v 7 oóti-araaqa Îtunopaqa áwîqme iréta yetí unáákáqtôma oóti-araaq-amuraaqa akéta Îtuma ámûraaqa kéuyataitata  
\v 8 tébakaq-wayukama unáákáqtôma aakaqá ákaraamma mú mikákáá anómma yabíkái-naqa kéitata mirá éwaoniq umá mirá-uraae. tébakaqa yaayamamá ánagaraqa akáteta aakaqá ákaraawana wemá yínîtaba mirá-umakaraae.  
\v 9 ááqibo aakaqá áqnáabaq o-káyúkágáráq anaaé ye-káyúkágáráq kabámareta tirááe: “atóbatikai-naqa otáána yi-nákóqtábámá anón-uyatarai-nakon áwîkaq kéyenana Áánûqtu amuqá kémarakaiye.  
\v 10 Tébiti ketibotáámá wení kawáá kéi-maruqa uyátárai-nakon áwîkaq wení yabi-í-yátááqá Áánûqtuo, wemmá íráqôniq umákaao! ya-matiyuwaao!” mirá-timatuwaawana  
\v 11 Îtuma Yérútáárebaq utáiye. anó-monoq-naupaqa pékena karáqme uré karáqme iré kéena máqte-qtataaqa aónaimanibo aa ékitana yáubama Béqtanibaqa wení iyápó-annagaraqa kóuraae.   
\s1 Îtuma arammá íma wái-qtagoma áá awááguraiye.  
\p
\v 12 aaq iráráimma Béqtanibake yauwaré kéyewana Îtumma áa-yaitana  
\v 13 kopaakáá-qtámá taíbaq-anagaraqa ayáqtáákaqa aónarena waaqókáqá uréna araqtabámá aónarena ááqibo abáá-abaa immá uráitana arammá íkéiyai-kanaaboana paá ánáma wáqe-uraiye.  
\v 14 Îtuma yaayamagómmá timá ámikaiye: “ekáqá yaa-yarammá íma iyaíno! waayúkama móragaraqa ení arammá íma nánoe!” titata wení iyápó-annama ítaraae.   
\s1 Îtuma anó-monoq-naupaqa pékaiye.  
\p
\v 15 Yérútáárebaqa irááwana Îtuma anó-monoq-naupaqa kurubáqá pékaitata mibáq meyámmá kémayaawata meyámmá kémaraawana yemmá Îtuma kurunóbáké waqtukéna óqtamma waékáa-kayukati yaaremá waéqtukena wáqwaaimma kémayaa-kayukati yibíqtátámá waéqtukaiye.  
\v 16 máqte-kayukama íma iyúwáitata oótama aqméta anó-monoq-namatupaqa kótawe-yatawe urááe.  
\v 17 mikáq yiráá téna tínoe: “Áánûqtuni agamatán-áípí agataíye! ‘ketí naaúpaqa máqte-kayukati nunamu-námmá téq ááqibo ketí naaúpaqa moyá-káyúkágoní naakáá ke máqtemma káuqmaraae.’” titata  
\v 18 uyátárai-monoq-wayukama aapinaa-káyúkágáráqá ítareta Îtuma ikamíyábá téite urááe. ááqibo waabámmá máqtemma wení aapinaaqtábámá yáaqa karáinapoana yáaqa karáiye.  
\v 19 ááqibo énaikaqa Îtuma Yérútáárebake kóuraiye.   
\s1 kopaakáá-qtágóní wátáagoni áaimma  
\p
\v 20 aaq iráráimma aakaqá uréire kéeta kopaakáá-qtámá aónaraawana mútûqa aayákagurena ánûpake aayákaguraitana  
\v 21 Pítaa aákaqa mákena tiráiye: “yirááti-nako! aónaao! emá áá awááguraana-yama aayákaguraiye.” titaana  
\v 22 Îtu tiráiye: “itaao! arupi Áánûqtuqtabama yáqtoqma akoqnáá uráánama  
\v 23 maan-ánúyábámá náawabi tíniye. ‘anugô, itó-uma únópí pékaao!’ tíyanama arupi káqon-auyanamma íma wáinama wenáimma pááq ínîn-aikoma mirá-umakaniye.  
\v 24 miráinaqa kemá timá-timenune. kerawáqá tirummá améq móra-yataaqtabama nunamupí ítama aónáiyana máqtemma ítama aónaa-qtataaqa mayánóe.  
\v 25 ááqibo nunamummá kétiyanama káqo-yama táígo-qtataariq kéumatikaiyaqa tíyámma kéinaqa tíyámma paábaq yúwéraq! tirummá umákáaro! miráuma keqtibomá Áánûqtu keráwáqtí kúmiq-yataaqa paá umátikaniye.  
\v 26 íma káqo-yuti kúmiq-yataaqa paá umákaiyanama keráwáqtí kúmiq-yataaqa keqtibomá Áánûqtu íma mamá paá umátikaniye.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 Îtuma wení náápaaqtabama timá yímikaiye.  
\p
\v 27 Yérútáárebaqa yauweréta irááe. Îtuma anó-monoq-naupaqa uréire kéitata uyátárai-monoq-wayukama aapinaa-káyúkágáráqá anó-kayukagaraqa wenôpaqa iréta  
\v 28 ítama aónaraae: “nói-naapaakaraqa maa-qtátáárîqa kéono? náawa mi-náápáámmá ámikaiyo?” tewana  
\v 29 Îtuma yauwéqma timá yímikaiye: “móraiq umá kemá móra-yaqtaaqa kímorama ítama timónaanaqa yauwéqma abarokáqá timá-timiyaqa kemá nói-naapaakararaq kéyunopoaq timá-timenune.  
\v 30 timá tímero! Yóáane nói-naapaakaraqa nommá péqyikaraiyo? náawa mi-náápáámmá ámikaiyo. Áánûqtu ámikaiyo? waayúkama ámikaao?” titata  
\v 31 yenamáárîq aamá kégareta tirááe: “nóine tenúnataabiyo? ááqibo Áánûqtu ámikaiye tenanatáámá wemá tíniye. ‘nôraq itata wenáama tirupi íma ítaraao?’ tínataa  
\v 32 ááqibo ‘waayúkama ámikaae’ tenanatáámá waayúkama íyako táíq kéinata yé máqtemma Yóáaneqtabama yirummá amétama tínoe. ‘wemá Áánûqtuni watáá-wataa-naqa aúkáiye.’” mirá waayúkayaba téta yáaqa kaitata  
\v 33 Îtumma timá ámikaae: “íma ítaraunatae.” tewana Îtu tiráiye: “móraiq umá kemá ketí náápaaqtabama ítima-yimenune.” téna tiráiye.   
\c 12  
\s1 uqtékáán-áráqtókóní kawáá-nákóní waéqma itaí-áímmá  
\p
\v 1 timátuwena waéqma itaí-áímmá timá yímikaiye: “móra-nakoma yómmá uqtékáán-áráqtómmá yoqmakéna kurumá umá ikútena arammá igáriq í-máíqá ukéna yawáákaa-namma tarôq umákena yabi-í-wáyúkámá yabi-ígáae téna yímikaiye. yímituwena óq-marupaqa kóuraitana  
\v 2 arammá ábûma kaitana kuqtí-kánááráqá wemá wení maqné-kánókómá timákáitana tébakaq-aramma yabi-í-wáyúkáráké mamé kóuraiye.  
\v 3 kóuraitata yabi-í-wáyúkámá maqné-nákómá yáqtoqma ikámma waqtúwáawana yauweréna arammá ímayena paá kóuraiye.  
\v 4 ááqibo yókóní aboámá káqo-maqne-nakomma uréna mó-timaanikitana iráitata yabi-í-wáyúkámá aqnókáq kéikameta timákaawana kóuraitana ááqibo  
\v 5 yókóní aboámá káqo-maqne-nakomma timákáitana kóurena iráitata yemá arááqa ikámôwana pukáiye. miráuma keqnáámmá káqomma timá ámikaitata kóuraawata tébakaqa yikákaawata pukááe.  
\v 6 ááqibo yókóní aboámá kímora-aanikoma márainanama aboámá aúyánámmá ítarena ‘yemá ketáanikomma íma ikamínóe’ téna ítarena wemá írêkaqa wenáanikoma timá ámikaitana kóurena iráitata  
\v 7 yabi-í-wááyúkámá tirááe: ‘minnâ yókóní aboáni áanikoma ínataama ikámónanataa puínataa ketáámá yómmá mayánúnatae.’ téta  
\v 8 ikámôwana púítata arááq-auma yónaaumepaqa yaúma iyaabótukaae.  
\v 9 ááqibo yókóní aboámá nôraq íníyô? wemá yabi-í-wáyúkámá yíkaminata pukíyana wemá káqomma yabi-í-wáyúkámá yómmá yimínye.” ááqibo téna  
\v 10 Îtuma mirá-timatuwena ítama yimónaraiye: “Áánûqtuni agamatán-áípí íyaq yoráutaao? mirá kétiye.  
\q1 ‘óqtakaraqa naammá taróq urááwana móra-oqtamma taróq kéo-kayukama maqné téta ayúkaawana mi-máqné-óqtákómmá mú mikákáá uyátárain-oqtamma aúkáitana   
\q1
\v 11 maannâ anón-uyatarai-nakonopake kéitataa káonaunataama ketúrakaq átê kéiye.’”  
\m titata  
\v 12 anó-kayukama waéqma itaígóní áaimma ítareta yeqtábámá tiráitata ánnáma amíyataba maqmá aónaraamanibo waabáqtábámá yáaqa kégaitata paá ayuwéta kóuraae.   
\s1 óqtamma amíyaqtabama ítama aónaraae.  
\p
\v 13 tébakaq Pérati-wayukama Érôtini waayúkagaraqa timáyímikaawata Îtumma wenáayaba waakápi akánéta irááe.  
\v 14 wenôpaqa iréta timá ámikaae: “yirááti-nako, emá kateko umá máanaqtaa ítaraunataama emá waayúkayatabama áaqa íkégaitaa Áánûqtuni aammá áraimma káraatiye. ááqibo waayúkama káqo-yuyaba yúyánámmá itánôqtaba emá paá abarokáq umá áraimma kétene. miráuma kéyenataa ketáámá ítama káonaunatae. ‘Arómani-kamaani-nakomma óqtamma kanaaráq aménúnataabiyo?’” tewana  
\v 15 aménúnataabi íyaq aménúnataabiyo?” téta tirááe. Îtuma yeqtí yáaimma ítarena tiráiye: “nôraq itaráq waakápi mó-tikaneraq kéoo? móra-oqtamma mamé íyaraq kemá aónaano.” titata  
\v 16 maméta má ámikaawana ítama aónaraiye: “óqtakaqa náawani amammá áwîkaraqa wáiyo?” titata yauwéqma tirááe: “mú mikákáá anó-kamaani-nakonae.” tewana  
\v 17 Îtuma tiráiye: “kámááni-nakon-nama kámááni-nakomma áméro! ááqibo Áánûqtun-nama Áánûqtumma áméro!” titata weqtábámá yáaqa karáiye.   
\s1 pukuráipike itó-uiniqtabama tiráiye.  
\p
\v 18 tébakaqa Táátûti-wayukama Îtunopaqa iréta mi-káyúkámá yúyánánóbáqá tirááe: “waayúkama pukuráapike íma kéitoe.” téta Îtumma ítama aónareta tirááe:  
\v 19 “yirááti-nako, Móteti aúbama agamátíkarena tiráiye. ‘ááqibo móra-nakoma puínanama wenánáakoma paá máena iyápóma ímo máinanama min-nákóní ábâkoma ánáakoma mayaíno! awaaóqtábámá iyápóma marakaíno!’ ááqiye téna  
\v 20 móra-taoqa abapaké kaayaq-wátámá máqe-uraae. máqe-uraawana áqnáabaqa yiwaaómá aaramá maténa iyápóma ímarakena pukuráiye.  
\v 21 pukuráitana ábâkoma min-ínímmá mayákarena iyápóma ímarakena pukitana wenanaaéken-aoma keqnáámmá ánáakoma maténa iyápóma ímarakena pukuráiye.  
\v 22 tébakaq-watama keqnáánîq urááe. ye-wátámá máqtemma min-ínímmá mayákareta iyápóma íma marakéta pukurááe. ááqibo pukowana írêqa min-íníkómá pukuráiye.  
\v 23 pukuráiyapike itó-i-kanaama min-ínímmá náawani ánáako aurániyo? yé abapaké kaayaq-wátámá matááe!” tewana  
\v 24 Îtu yauwéqma tiráiye: “keráwáqá íarutain-aimma kétee. monoq-áúbámá íkéiteta Áánuqtuni akoqnáágoma íma ítaraae.  
\v 25 ááqibo pukuráipike itó-iyamma Áánûtuni kaqtó-wayuka auránoe. awaikómá ánáakoma mórabi íma mánoe. paá aokaq-aokaq mánoe.  
\v 26 ááqibo pukuráipike itó-iyabama Mótetini aúbabi íyaq yoráutaao? wemá abamá móra-yaa-wannama kaipáq máitana Áánûqtu timá ámikaiye. ‘kemá Áabaraama Ááítekima Yáakobouyaati manikómá máune.’ téna  
\v 27 wemá íma pukurái-kayukagoni maníkómá máibo wemá paá mái-kayukagoni maníkómá máiye. keráwáqá arábaguraae.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 mú mikákáá yaaguyabí-áímmá  
\p
\v 28 móra-aapinaa-nakoma máena mi-kátáá-wataa ítarena Îtuni kateko-áímmá abarokáq timá ítaraiye. iténa ítama aónaraiye: “nóin-aare-aimma mú mikákáámmá yaaguyabí-áínábiyo?” titana  
\v 29 Îtu tiráiye: “minnáma Ítíráaeo-wayukaao! ítáaro! Áánûqtu ketááí manikómá wenamáa anómma utái-nakoma máiye.  
\v 30 Áánûqtu keráwáqtí maníkóqtábámá tikaíno! wenôpaqa túyánámmá koíno! tirupikékáráqá taákogaraqa akoqnáágoraraqa máqtekaraqa weqtábámá tuyánámmá itaíyana tikaíno!’ maannâ áqnáaen-aare-aimma  
\v 31 ááqibo keqnáámmá mórama kétiye. keráwáqtí waaqókáq-nákómá keqtábáráá umá tikaíno!’ mi-kááyáq-ámáán-áíkárátámá mú mikákáámmá wáitana maannáratati mú mikákáámmá yaaguyabí-áímmá íma wáiye.” titana  
\v 32 aapinaa-nákómá tiráiye: “yirááti-nako, téna emá áraimma kétene. Áánûqtu wenamáa anómma utái-manikoma káqo-manikoma íma máitana wenamáa máiye.  
\v 33 máinana wenôpaqa aúyánámmá kóinana arupikékáráqá aágogaraqa akoqnáágogaraqa akáina ení waaqókáq-nákóqtábámá enamáárîq akáiniq umá minnáyaba Áánûqtu ôriq umá amuqá kémaraiye. kéqokeq-wamma mamá irabí agamá Áánûqtuma ámînanama maannâ maqné-yátáápóana maaminnáyaba Áánûqtu pááqyan amuqá kémaraiye.” titana  
\v 34 Îtuma wení kateko-áíqtábámá ítarena tiráiye: “emá Áánûqtuma kawáá kéi-marukaqa waaqókáqá máane.” titana máqte-kayukama yáaqa karáitata móragaraqa íma ítama aónaraae.   
\s1 Metáíyaqtabama ítama aónaraiye.  
\p
\v 35 monoq-náúpáqá aapinaammá kétena Îtuma ítama aónaraiye: “náaraq umá aapinaa-káyúkámá Metáíyaqtabama kéteo ‘wemá Tébitini áanikoe’? kétewana  
\v 36 ááqibo Áánuqtuni Aágoma timá ámikaitana Tébiti tiráiye!  
\q1 ‘anómma utái-nakoma ketí utái-nakokaq timá ámikaiye ketukápáqá maraq máao!  
\q1 maínaq ení namurommá enaítaukaqa akánúne.’   
\m
\v 37 keqnáámmá Tébiti ‘utái-nakoe’ téna yaráinapoana náaraq umá Metáíya Tébitini áanikoabiyo?” téna tiráiye. waabámmá yimuqá kémareta ítaraae.  
\s1 aapinaa-kááyúkáyáqtáb*** kékén-áímmá kétiye.  
\p waabámmá anómma áíkuteta Îtun-aama ítátuweta yimuqá marákáraae.  
\v 38 ááqibo wemá timá yímikaiye: “aapinaa-kááyúkáyáqtábámá yabíqma akoqnáá oro! yemá ayáqtááq-unaakaqtogaraqa uréire íyábá kéyikainata meyánîq í-márúpáqá kaayonéma umáyîkaayaba kéyikainata  
\v 39 aapinaa-náúpáqá mú mikákáá íráqôn-abiqtatamma kémayeta ónikaqa mú mikákáá íráqôpoaqa kémayeta  
\v 40 keqtoq-nóínítí naammá moyámmá kémayeta ayáqtááq-nunamumma awaaméq-núnámúmmá kéteta yeqtí anónnáma mú mikákáá anómma yíkaraqa íniye.” téna tiráiye.   
\s1 keqtoq-íníkóní ámikai-qtaqtaaqa  
\p
\v 41 monoq-náúpáqá Îtuma óqtakoni yawáákaqa maraq máqe-uraitata waayúkama yeqtí ámikaan-oqtamma yáwáápi kémaraawana karáqma aónaraiye. taíbaq-wayukama taíbaq-oqtamma wái-kayukama taíbaq-oqtamma yawáápi makááwana  
\v 42 ááqibo móra-keqtoq-inikoma iréna kímora karogaron-óqtámá yawáápi makáitana  
\v 43 Îtuma wení iyápó-annama timá yímikaiye: “aónaaro! kín-inima oótamma íma wáin-inimma keqtoq-íníkómá wemá mú mikákáá anómma ámikaitata  
\v 44 tébakaq-wayukama taíbaq-otapike ámikaawana wemá íma wáipike mútûqa ámikena máqte-qtaqtaaqa ámikena nóikararaq paámá mániyo?” téna tiráiye.   
\c 13  
\s1 anó-monoq-namma yawítíginiqtaba timá yímikaiye.  
\p
\v 1 Îtuma anó-monoq-naupake kéyaubaitana mórama iyápó-annabike-nakoma tiráiye: “yirááti-nako, aónaao! anó-monoq-namma naakómá mú mikákáá íráqôniq kéitana naan-óqtákáráqá íráqôniq kéiye.” titana  
\v 2 Îtu tiráiye: “naammá máqtemma káonaano? maan-ánón-námmá yawítíginana máqten-oqtakoma yawítíma okaq-okaqa iyaabógínana kaayaq-kaayaq umá íma paá wániye.” téna tiráiye.   
\s1 táígo-kanaama aíkaraqa yíniye.  
\p
\v 3 Îtuma Óríbêti-anuraqa maraq máena anó-monoq-naopaqa karáqma káonaitata Pítaa Yêmitigaraqa Yóáanegaraqa Áánarugaraqa yenamáa wetê máeta ítama aónaraae:  
\v 4 “nói-taoraq mi-kánáámá pááq íníyô? nóin-awaameqyataaraq pááq íníyô? minnáyaba timá timiyo!” tewana  
\v 5 Îtuma yauwéqma tiráiye: “yabíqma akoqnáá oro. káqowama ubaayammá umátikainabo!  
\v 6 taíbaq-wayukama iréta ubaayammá umátikanoe. miráinata ketíwîkaq iréta tínoe. ‘wemúne’ téta kaaqaari tínoe.  
\v 7 miráinaq uwáá-aimma ááiqtabama itéqa waaqókáqá ááiqa éta nékaq ááiqa éta íyan-aimma itáíyanama táaqa ígáino! mirán-ááíqá yínîmanibo mi-kánáámá maramá ánatai-kanaama íma pááq uráiye.  
\v 8 móra-marukaq-wayukama itó-uma káqo-marukaq-wayukama ááiqa kéumayikaiyata móra-marukaq anó-nakoni waayúkama itó-uma káqo-nakoni waayúkama kéyikamiyata yaímma-aukapaqa márûma kéyinana yáa kéyainana mirá-qtátáákómá yíqa éna aaragómá iyápó marakánéna iníkáá íniye.  
\v 9 yabíqma akoqnáá oro! keráwáqá koti-áímmá timátiketa ánnama timéta tebûqa timínoe. aapinaa-náúpáqá tíkameta ókaq-okaq tíkameta keráwáqá anó-kayukayopaq mú mikákáá anó-kayukayopakaraq ketíwîkake yúbáqá itó-umatikayaqa ketí átê-watama timá yíménata mirá-inoe.  
\v 10 áqnáabaqa máqte-marupaq-wayukama átê-wataama waayúka abarokáq timá-yiminoe.  
\v 11 ááqibo ánnáma timí-kánáámá ‘nóin-ainaq ténúnô?’ ítero! anaaékaqa keqtúyánápíkén-áímmá ítero! áama tí-kánáámá timá-timin-aimma tero! ketááq maqma ítinobo Áánûqtuni Aágoma timá-timina-aimma tínóe.  
\v 12 mi-kánáámá yiwaaómá yíbâkoma yíkamigaae téta yiboámá yeqtí iyápóma kutarurîq ínóe. iyápóma yetinóboyuma kutarurîq ínopoata yetinóboyuma yíkaminoe.  
\v 13 miráíyata ketíwîqtababoata keráwáqá tíyamma ôriq umátikanoe. ááqibo ánatagini-kanaama ketíwîkaq akoqnáá umá yáqtoraiya-kayukama paá atóbamayikaniye.” téna tiráiye.   
\s1 mú mikákáá anómma kabiraí-yátááqá  
\p
\v 14 óq-aimma tiráiye: “kabiramá táíguyun ínna-yataakoma pááq ínanama yawitíniye. aónáiyana mibáq íma waínabaq anubaq uyaatéra kóoro!” téna ááqibo aúbama yorautíya-kayukama ítáaro! tiráiye: “aammá aúkaipaqa máinata máqtemma Yúríabaq máiya-kayukama uyaatéta anubaq kóoro!  
\v 15 ááqibo móra-nakoma naan-ámútáqá maína-nakoma íma naaúpaqa ku péqma táitawaa-yataaqa mayéna paá kóíno.  
\v 16 ááqibo móra-nákoma yópáqá máinama íma naaópaqa yauwéqma unáákáqtôma ko mayéna paá koíno!  
\v 17 mi-túpááráqá ámûkaraq-inimma iyápóma náámma kámina-inikaraqa anómma aíq-yaqtaaqa mayáíyana yirummá ôriq íniye.  
\v 18 ááqibo yaugiq kéi-kanaama wáinatama yíqa anómma íné ínatama nunamupí íbêqa ítama aónaaro! ‘Áánûqtuo, mi-qtátááqá yaugiq-kánáábí ímira-uwo!” tíyana márû mikákáá íniye.  
\v 19 ááqibo mi-táígó-kánáámá mú mikákáá táígoma ínama ááqibo naayóbáqá Áánûqtu máqte-qtataaqa tarôq urái-kanaarake íbêkaraqa íma mirá-uraiye. keqnáámmá móragaraqa íma mirá-kánáámá aurániye.  
\v 20 ááqibo mi-kánáámá íma ánataginaraatata máqte-kayukama íma paá máne oné. miráitana Áánûqtu maa-kánááyábámá pááqya-kanaama iyo téna timákárena wení awaaméq-wáyúkáytábámá timáyíkaraiye.” téna tiráiye.  
\v 21 Îtuma timá yímikaiye: “ááqibo mi-táí-kánáámá ínana móra-nakoma timá-ámena ‘Metáíyama maabáqá máibo aónaao! mibáqá máiye.’ tínaama íma arupi itaao!  
\v 22 taíbaq kaaqaari-Métáíyá kaaqaari-wátáá-wáyúkágáráqá auréta awaaméqá aráátineta Áánûqtuni waayúkama ubaayammá umáyiketaraa ínóe. miráuma kanaaráq inéta ínóe.  
\v 23 ááqibo karáqtuwe paá máaro! kemá áqnáabaqa kétima-timune. ítáaro!” téna tiráiye.  
\v 24 Îtuma óq-aimma tiráiye:  
\s1 Waayúka-Araakoma kumínî-kanaayabama  
\p “ááqibo táígo-kanaama aíqa urái-kanaama ánatatuwena aabaúmá kumayuqá aukéna wíyômma móragaraqa íma tágaginana  
\v 25 wiyóqa wíyôpake kutínana wíyôkoni akoqnáágoma popoq umáginiye.  
\v 26 umáqtuwena Waayúka-Araakoma konnákáqá kuména anón-akoqnaagaraqa tágagigogaraqa kumíniye.  
\v 27 kukéta Áánûqtuni kaqtó-wayukama timá-yiminata múqtûq maragóní aqtóbáké íyata Áánûqtuma awaaméqá umáyíkarai-kayukama yiwíqme yínoe.  
\v 28 yaagómá aapinaammá yiráátínata ítáaro! ááqibo yaayamamá yaa ánagaraqa yáinatama miráini-kanaama ítaraae.  
\v 29 móraiq uma maa-wáí-qtáqtááqá auráínatama kemá kumónúna-kanaama waaqókárîq íniye.  
\v 30 ááqibo taákaq máráaro! íbêqa paá máa-kayukama tébakaqa íma puíyana maa-wáí-qtátááqá máqtemma auránóe.  
\v 31 wíyôkaraqa maragáráqá ánataginamanibo ketáama íma ánataginiye.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 mi-kánáágóní aabaúmá máqte-kayukama nói-kanaaraqa yíníyô téta íkéitaae.  
\p
\v 32 Îtuma timá yímikaiye: “ááqibo aabaúmá nôraq umá mi-kánáámá íníyô? nói-kagaama íníyô? máqte-kamma máqte-kayukagaraqa Áánûqtuni kaqtó-wayukama áanikogaraqa íkéitaae. aboámá wenamáa kéitaiye.  
\v 33 mi kumíni-kanaama mi-kágáámá íma ítaraabo yabíqma akoqnáá oro!  
\v 34 miráraa umá wáiye! móra-nakoma naaópake aammá kóinena wení maqne-wáyúkámá yeqtí iyáánikaraqa iyuwéna kóitata yemá yabikááe. ááqibo wemá oqtaráq yabikái-nakoqtabama timá ámikaiye. ‘kawáá uwo! karáqtuwe mááo!’ téna tiráiye.  
\v 35 keráwáqá keqnáámmá karáqtuwe máaro! naakóní aboámá nói-tupaawaq yíníyô? énaikaraq yíníyô? aabáyaanapimma nokáán-aukaanaq yíníyô? iráqma tágaina-kanaararaq yíníyô? íma ítaraapoana  
\v 36 páátákáá yínibo wagobo!  
\v 37 ké kétima-timune. keqnáámmá máqte-kayukayabama kétima-yimune ‘karáqtuwe máaro!’” téna tiráiye.   
\c 14  
\s1 Îtumma ikamínôn-aimma tirááe.  
\p
\v 1 kaayaq-yúpáámá paá wáinana kótámaki-oniqa íma itóraitan-onikaraqa yínata uyátárai-monoq-wayukama aapinaa-káyúkágáráqá Îtumma aúpáq yáqtoqma arááqa ikaméta náaraq umákainoqtababi abáá kéoe.  
\v 2 abáá kéeta tirááe: “óniqa kaugi-kánáámá miráonatataama waayúkama ááiqa ínópoataa mi-kánáámá íma kanaaráq ónúnatae.” téta tirááe.   
\s1 Îtumma Béqtanibaqa matawékaraqa pérakaraiye.  
\p
\v 3 Îtuma Tááímoni kárú-nakoni naaúpaqa Béqtanibaqa nammáqá ya máitata aáwaqa kénaawana móra-inimma uyábékena anón-oqtanawiqa yaan-ákúq-mátáwékáráqá óqta-motorema yubáqtukena Îtuni aqnókáqá atíma pérakaraitata  
\v 4 tébakaq-wayukama íyámma ôriq umá uráitata tirááe: “nôraq itana min-áté-ákúq-nómmá paá atíma pérakaraiyo? kaumo-tíyááká-tíyááká-óqtámmá (300) wáiye. nôraq itana min-áté-ákúq-nómmá íma kéyimenawaq meyámmá matáiyo?  
\v 5 ááqibo meyámmá matáikakaatati mi-méyámmá oótamma íma wái-kayukama kanaaráq yiminé iné.” téta áá awááguraawana  
\v 6 Îtuma timá yímikaiye: “wemmá ayúwáaro! nôraq itaráq áá awááguraao? wemá keqtábámá íráqôniq uráiye.  
\v 7 áwáyoq-wayukama keráwáqtê máqte-kanaama paá mánobo! tikáinama aati-aatimá yíwáqnaa kanaaráq ínoe. ááqibo kemá keráwákáráqá máqte-kanaama íma paá mánune.  
\v 8 wemá kanaa uráiye. wemá áqnáabaqa ketúraqa átê-akuq-nokaraqa puyónúna-kanaayaba pétikaraiye.  
\v 9 ítáaro! máqtepaqa ketí átê-wataama abarokáq timá yímikai-marukaqa wení íbêq mirái-waigoma abarokáq timá-yimiyana wenáwîqa íma awikáinoe.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 Yúqtaati Itikáárioti Îtuqtabama namuro-wáyúkámá timá yímikaiye.  
\p
\v 10 titana Yúqtaati Itakáárioti iyápó-aanabike-nakoma uyátárai-monoq-wayukayopaqa kóurena tiráiye: “kemá tíwáqnaa onaq Îtumma yáqtoqma áwîqme ínóe.”  
\v 11 titata yimuqá ôriq umá makéta meyámmá amínéta tirááe. tewana Yúqtaatima aúyánámmá iténa “nói-tupaama Îtumma oyaa umá yiráátenuno?” téna ítama táíq uréna kanaayábá abáá-abaa kéiye.   
\s1 Îtuma kótámaki-oniqa wení iyápó-annagaraqa naráiye.  
\p
\v 12 yammá itoraí-óníq-kánááráqá áqnáae-wagaabaqa kótáma-ki-kanaaraqa tipi-típi-araaqa ikákaawata Îtuni iyápó-annama ítama aónaraae: “náakaraqa ení kótámaki-oniqa ko kauma akánúnataabiyo?” tewana  
\v 13 Îtuma iyápó-annabike kaayaq-wáyúkámá mayaí-áímmá timáyímikena tiráiye: “naa márûkaqa peráiyana móra-nakoma nommá yaqména kéyinaka wenanaaépaqa okaao.  
\v 14 naammá peráinaka min-náákóní aboámá timá ámekaao ‘tirááti-nakoma kétiye ketí naaúpaqa ketí iyápó-annagaraqa kótámaki-oniqa naí-námmá náakarabiyo?’ timáqtuwena  
\v 15 wemá anón-amuraaq-namma tiráátiniye. máqte-qtataaqa yokaa-yokaa umátikarainaka mikáqá kótámaki-oniqa kaumá tíkáakaao!” timáqtuweta  
\v 16 kóureta naa márûkaqa péketa máqtemma Îtu timá yími-qtataaqa paá aónareta kótámaki-oniqa kaumakááye.  
\v 17 énaikaqa Îtu wení iyápó-annagaraqa iráitata  
\v 18 yaareráqá aáwaqa kénaawana Îtu tiráiye: “keráwápíké móra-nakoma ítama táíq umátikanena wemá kemmá kutarurîq íniye. aáwaqa ketê náina-nakoma mirá-iniye.” titana  
\v 19 yirummá ôriq kéitata móra-mora-yuma ítama aónaraiye: “keábiyo?” titana káqomma “keábiyo?” titana  
\v 20 Îtu yauwéqma tiráiye: “eé títaupake kaayapíké móra-nakoma mimórá-táápépíké kegáráqá aáwaqa kénai-nakoe.  
\v 21 agamátán-áípí Waayúka-Araakoni aamá tiráiniq umá miráuma ínana ááqibo kutarurîq í-nákóní anónnáma mú mikákááné. min-nákómá íma marákaraikakaatati mú mikákáá íráqôniq íne iné.” téna Îtuma tiráiye.   
\s1 írêq-oniqa kénaae.  
\p
\v 22 aáwaqa kénaawana Îtuma yammá maténa nunamupí amuqá makéna “tíkáiye” timátuwena yímikena tiráiye: “máyáaro! ketúmiye.” téna  
\v 23 wááéni-nomma káápubi maténa nunamupí amuqá makéna “tíkáiye” timátuwena yímikaitata máqtemma nátukaawana  
\v 24 Îtu timá yímikaiye: “maannáma ketí naaegómíye. taíbaq-wayukayabama atíma kéguminana ónipi nokáá umáyikanena kaayóqá kémayikaiye.  
\v 25 kemá kétima-timune. aran-nómmá móragaraqa ínanupo! ínanaaqa káqo-taoqa Áánûqtuni kawáá kéi-marukaqa káqomma nánúne.” timátuwaitata  
\v 26 imá tiréta yúbareta Óríbêti-anubaqa kóuraae.   
\s1 Pítaama wakákáin-aimma Îtuma timá yímikaiye.  
\p
\v 27 Îtu timá yímikaiye: “keé keráwáqá máqtemma íbêq-nokaamma táaqa káinaqa tiyuwé kóinoe. Áánûqtuni agamatán-áípí kétiye! ‘kemá tipi-típi yabi-í-náqá ikámónata tipi-típima ókaq-okaq kóinoe.’ tiráinapoata tiyuwéta kóinoe.  
\v 28 kemá tiwáutumatuwainaqa itó-uma kenókáámá Kááriribaqa ónúne.” tiráitana  
\v 29 Pítaa tiráiye: “ááqibo máqtemma tébakaq-wayukama ayuwéta kóiyaqa kemá íma ayuwéqa kónune.” titana  
\v 30 Îtu tiráiye: “íbêq-nokaamma kokóregoma áama íma kaayapáq tínaama emá kaumo táoqa keqtábámá tínóne. ‘min-nákómmá kemá íaonareqa íkéitaune.’” titana  
\v 31 Pítaa akoqnáá umá tiráiye: “ímiye! kemá puí-kánááráqá etê puyónúne. imá ayuwéqa kónune.” titata máqtemma miráráá umá tirááe.   
\s1 Îtuma Kéqtêmani-yopaqa nunamummá tiráiye.  
\p
\v 32 Kéqtêmani-yopaqa irááwana Îtu tiráiye: “maakáq máraiyaro! nunamummá tenáá úne.” tiréna  
\v 33 Pítaa Yêmitigaraqa Yóáanegaraqa yíwíqmena kéyana áaqa kaitana táíq umá yáumetaraitana arummá ôriq umá kéitana  
\v 34 tiráiye: “tirummá ôriq umá kéitaqa túyánámmá kéitaqa pukónúne. máraiyaro! waagobo! karáqtuwe máaro!” titata  
\v 35 waaqókáqá marabí aipaq aguréna aíqa mayánénaboana nunamummá tiráiye:  
\v 36 “apááô! ketiboó! máqte-qtataaqa kanaaráq kéena maa-qtátááqá paábaq-matikaao! ááqibo ení akaígómá wárááo. ketí tikaígómá íwaraao.” téna  
\v 37 yauwéré immá yú wagurááwana aónaraiye. Pítaaqtabama tiráiye: “Tááímonio! aú waguráánô? kímora-abauma íma kanaaráq karáqtuwe máqe-uraano?  
\v 38 karáqtuwe mááo! nunamummá tiyo! íma karáqtuwe máiya íma nunamummá tiráánaboaq Tááqtaan áama itánóne. aágoma kaqtó kéimanibo túgoma aqnúmmá kéena túgáibaa kéiye.” téna tiráiye.  
\v 39 móragaraqa keqnáámmá nunamummá timátuwena  
\v 40 yauwéréna immá keqnáámmá yúgáibaa ôriq kéitata íma kanaaráq karáqtuwe máqe urétapoata yú wagurááwana aónaraiye. wemmá yauwéqma timá ámínon-aimma íma ítaraae.  
\v 41 wemá kaumobáq yauwaré iréna tiráiye: “waguréqa paá wagoro! áágaaniye. íbêqa aabaúmá umáguraiye, Waayúkagon-Araaqa kemmá kutarurîq i-nákómá kúmiq-wayukati iyáápi kémaraiye.  
\v 42 itó-uma kónunatiabo! aónaaro! kutarurîq umátíkarai-nakoma kéiye.” téna tiráiye.   
\s1 Îtumma ánnáma ámikaae.  
\p
\v 43 kétitana páátákáá Yúqtaati iyápó-annabike-nakoma iráitata wegáráqá waabámmá yáákáráqá waqtáákáráqá iréta uyátárai-monoq-wayukabike aapinaa-káyúkábíké anónuqma-wayukabikekaraq irááe.  
\v 44 kutarurîq i-nákómá awaaméqá yímikena tiráiye: “kemá ámóqnaana-nakomma yáqtoqma ánnáma áméro! áwîqmeta yaákare kóoro!” tiráiye.  
\v 45 Yúqtaati iréna páátákáá Îtunopaqa kéena kaayonébáké ámóqnaraitata  
\v 46 yáqtoqma ánnáma ámiketa akoqnáá umá yáqtokaae.  
\v 47 ááqibo móra-nakoma maéna yáámmá maténa mú mikáq anó-monoq-nakoni maqné-nákóní ááraramma agáuqtukaiye. ááqaanibo téna  
\v 48 Îtuma tiráiye: “nôraq itaráq maaráuma yáákáráq waqtáákáráq yáqtoraneraq kéyeo? kemá íma moyán-árááq-náqá maéqa  
\v 49 máqte-tupaaraqa keráwákáráqá anó-monoq-naupaqa maéqa aapinaammá abarokáq tiráunaqa kemmá íma yáqtoqma ánnáma ítíkikaae. ááqibo Áánûqtuni agamatán-áímmá áraimma auraíno!” titata  
\v 50 máqtemma iyápó-anna-wayukama ayuwéta péqmare kóuraae.  
\v 51 ááqibo móra-maabugoma wáqtô itokáikaraq Îtun-annaepaqa kégoitata yáqtorakaraawana  
\v 52 wemá wáqtôma ayúqtukena unáákáqtôma aneqá íma wáikaraqa awaapáá uyaaténa kóuraiye.   
\s1 Ítíráaeo anó-kayukama Îtumma aítaa umá aónaraae.  
\p
\v 53 ááqibo yemá Îtumma awíqmeta mú mikákáá anó-monoq-nakoni naaúpaqa irááwata mikáqá máqtemma uyátárai-monoq-wayukama anó-kayukagaraqa aapinaa-káyúkágáráqá áíkutaawana  
\v 54 ááqibo Pítaa Îtun-anaaepaqa ayáqtáápake wakéna mú mikákáá anó-monoq-nakoni naamátûpaqa pékena kawáá-wáyúkágáráqá iraráqá maraq máena kégaanitata  
\v 55 ááqibo uyátárai-monoq-wayukama máqtemma káánítôre-wayukagaraqa Îtumma ikamínéta aítaa umá abáá kéomanibo íma máqe-uraiye.  
\v 56 taíbaq-wayukama kaaqaari-áímmá Îtuqtabama timákáreta ááqibo mimórá-wátáámá íma kéteta káqo-kaqon-aimma netuqyaa tirááe.  
\v 57 ááqibo tébakaq-wayukama itó-uma kaaqaari-áípí tirááe:  
\v 58 “wemá tiráitata ítaraawana tiráiye: “maamin-ánó-mónóq-námmá waayúkama tarôq uráá-namma kemá yauwítíyuwaiyaqa kaumo-wágáábí aúgemma tarôq ónááq únnae waayúkama íma tarôq kéiya-namma tarôq ónúne.” tirááwana  
\v 59 yeqtí watáagoma íma móraiq uráiye.  
\v 60 mú mikákáá anó-monoq-nakoma yeqtí aúkáapimma itó-urena Îtumma aítaa umá aónarena tiráiye: “wení watáayaba yauwéqma íma kanaaráq timá abarokáq tinónô?” titana  
\v 61 Îtuma páátí máqe-urena aamá ítiraitana mú mikákáá anó-monoq-nakoma móragaraqa ítama aónaraiye: “emá Metáíyabono? mú mikákáá uyátárai-manikoni áanikobono?” tiráitana Îtuma yauwéqma tiráiye:  
\v 62 “máune.” téna “Waayúka-Araakoma Áánûqtuni ayáánurapaqa maraq máena wíyokoni konnákáq kumínata aónanoe.” téna tiráiye.  
\v 63 mú mikákáá anó-monoq-nakoma áyámma uráitana unáákáqtômma yuráqtukena tiráiye: “nôraq itatáá káqo-kataama itánétaa kéunataabiyo?  
\v 64 wenamáárîqa kaaqaari-áímmá tiqtábámá nói-tuyananaq kéitaao?” titata máqtemma yauwéqma tirááe: “wemá mú mikákáá táíq uréna puíno.” tewata  
\v 65 tébakaqa Îtumma wirááti wirákáreta aúramma yawááq-ureta ikamíq-ikamiq kéeta tirááe: “náawa ikákaiyo?” tirááwata kawáá-wááyúkámá áwîqmeta iyáán-arunapo ikákaae.   
\s1 Pítaa Îtuqtabama “wemmá íaonareq íkéitaune” téna tiráiye.  
\p
\v 66 Pítaa naamátûpaqa paá máitana móra-inaaruma mú mikákáá anó-monoq-nakoni maqné-ínáárúgómá  
\v 67 Pítaamma iraráqá aónarena wemmá karáqma káonena tiráiye: “emá Îtuma Náátárêtibake-nakote máqe-uraane.” titana  
\v 68 Pítaa tiráiye: “ímiye. enáama íkéiteqa íma ítaraune.” téna oqtaráq kóuraitana kokóregoma áama tiráiye.  
\v 69 anaaékaqa min-ínáárúgómá móragaraqa káonena móra-nakoma amakaq mái-nakomma timá ámikaiye: “wemá min-nákóní iyápómiye.” titana Pítaa  
\v 70 “ímiye.” tiráiye. ááqibo pááqyamma anaaékaqa mikáq máa-kayukama Pítaamma timá ámikaae: “Kááriribake-nakoma máeboaa emá iyápó-annabike mórabi máane.” tewana  
\v 71 Pítaa timá akoqnáá uréna tiráiye: “ááqibo kemá kaaqaari kétunaraa Áánuqtu tíkamine iné. min-nákómá íaonareq íkéitaune!” titana  
\v 72 kokóregoma móragaraqa áama tiráitana Pítaa Îtuma tiráin-aikoma aákaq itana ítaraiye: “kokóregoma áama kaayapáq íma tíráinaama emá kaumo táoqa keqtábámá wemmá íkéitaune tínóne.” tiráin-aimma Pítaama yauwéqma aúyánámmá ítaraiye. ánibo ibiqá ôriq umá yakáiye.   
\c 15  
\s1 Îtuma aítaa umá aónaraae.  
\p
\v 1 aabáyaanapimma nokáápaqa uyátárai-monoq-wayukama anó-kayukagaraqa aapinaa-kááyúkágáráqá káánítôre-wayukagaraqa watáá-wataa timátuweta Îtumma yáqtoqma ánná kúmeta anó-kamaani-nakonopaqa mó ámikaawana min-ánó-nákóní áwîqa Pááíratima ááqibo téna  
\v 2 Pááírati Îtumma aítaa umá aónarena tiráiye: “emá Ítíráaeo-wayukati mú mikákáá anómma yabíkáánabono?” titana Îtuma yauwéqma tiráiye: “téne.” titata  
\v 3 uyátárai-monoq-wayukama weqtábámá tirááe: “wemá taíbaq-taigo-qtataariq uráiye.” tewana  
\v 4 Pááírati móragaraqa ítama aónaraiye: “yauwéqma íyaq timá-yiminono? eqtábámá taíbaq-taigon-aimma kétee.” titana  
\v 5 Îtuma páátí máena móragaraqa yauwéqma ítima-amitana Pááíratima ítama iyánáaq uráiye.   
\s1 Îtumma arááq ikamínéta tirááe.  
\p
\v 6 ááqibo kótámaki-onikaqa aati-aatimá Pááíratima móra ánná-naupaqa mái-nakoma ayuwéwaimiye. wáátigoma awaaméqá maréta tewana Pááíratima ayúwáitana ánná-naupake kanaaráq ayúbákáitana kó éwaimiye.  
\v 7 ááqibo mi táoqa kaarabútibi móra-nakoma áwîqa Baráábatima máqe-urena anón-aaiqa wemá taíbaq-wayúkagaraqa uréna wemá móra-nakomma arááq ikámítana pukitana kaarabútibi máqe-uraiye.  
\v 8 ááqibo waabámmá áíkuteta Pááírati ánná-naupake ayúwái-nakoqtabama ítama aónaraae. aónaraawana  
\v 9 Pááírati ítama yimónaraiye: “Ítíráaeo-wayukati mú mikákáá anómma yabíkái-naqa ayúbakanuno?” téna  
\v 10 uyátárai-monoq-wayukati yáaimma ítareta paá yirunóbáqá kárún-aimma kétetaboata Îtumma ánnáma ye ámikaae. miráuma ítarena tiráitata  
\v 11 uyátárai-monoq-wayukama waabámmá timá yímikaae: “Baráábatiqtaba kétikaiqtaae tero!” miráitata waabámmá timá yímikaae: “Baráábatimma ayúqmataa timiyo!” tewata keqnáámmá  
\v 12 Pááírati móragaraqa timá yímikaiye: “ááqibo Ítíráaeo-wayukati mú mikákáá anó-nakoqtabama nôraq ónúno?” titata  
\v 13 waabámmá kabámareta tirááe: “yaaraqá nírigaraqa ikámíyana puíno?” tewana  
\v 14 Pááírati ítama yimónaraiye: “nóin-otaaniraq uréna nói-taigoniraq uráinabiyo?” titata mú mikákáá anókaq kabámareta tirááe: “yaaraqá nírigaraqa ikámíyana puíno!” tewana  
\v 15 Pááírati waabá-káyúkátí yimuqá máráinapoana Baráábatimma ayúbákaraiye. miráumatuwena Îtumma i-wáyúkámá yímikena timá yímikaiye: “akoqnáá-annanapo ikámoro! ikáqtuwera yaaraqá nírigaraqa ikámíyana puíno!” téna Pááírati tiráiye.   
\s1 i-wáyúkámá Îtuqtabama ámiyoq-naayoq urááe.  
\p
\v 16 timátuweta i-wáyúkámá Îtumma áwîqmeta kámááni-nakoni naamátûpaqa iréta tébakaq-i-wayukama yááyareta  
\v 17 tokô-kaqtoma mú mikákáá anó-nakoni wáqtôraa-katoma matéta áwáábiq-annama matéta mú mikákáá anó-nakoni kámokaa-kamoqa atoyumá tarôq uréta Îtuni aqnókáqá abákareta  
\v 18 paá awaaméqá umá kaaqaarigó kaayoné umákareta tirááe: “Ítíráaeo-wayukati mú mikákáá anó-nakoni áwîqa múte yaúyoro! wemá anó-kanaama ayáqtáákaqa paá maíno!” téta  
\v 19 oótátánápó aqnókáq kéikameta kaáqá kémareta yiraayutaúmá ayéta kaayoné umáketa  
\v 20 ámiyoq-naayoq éta tokô-kaqtoma yukéta wení wáqtôma móragaraqa umáketa áwîqmeta yaaraqá nírigaraqa ikamínô-marupaq kóuraae.   
\s1 Îtumma yaaráqá nírigaraqa aráápama ikákaae.  
\p
\v 21 kégoeta móra-nakomma yáqtokaamma wenáwîqa Tááímoni Tááírínipake-nare. Érékáánarayaa Árûbatiti yiboámá wemá yópáké kéitata yemá Îtuni kaapaq-yámá ámiketa timákaawana aqména kóuraiye.  
\v 22 Îtumma áwîqmeta móra-anuraqa iréta min-ánúgóní áwîqa Kórákóta-anue. áwîkoni áaimma aqnón-ayaatapare.  
\v 23 mibáqá iréta wááéni-nomma yaagóní anókáráq waéqma ámikaawana ínaraitata yaaraqá nírigaraqa aráápama ikákaae.  
\v 24 ikáqtuweta wení unáákáqtôma yáíkaaq umá uréta aábê yaréta unáákáqtôma móra-mora umá matááe.  
\v 25 ááqibo nírima ikákaan-abauma (9.00 kiroki) aabáyaanapimma aabaúmá kéuitata ikákaae.  
\v 26 yaaraqá aúbama wení táígoqtabama agáyáan-aikoma tiráiye: “Ítíráaeo-wayukati mú mikákáá anómma yabíkái-nare.” titata  
\v 27 ááqibo wegáráqá kaayaqá moyánákáratámá yíkaketa Îtuni aukápáq mórama ayáánurapaq maréta mórama ayáánuropaq maréta urááe.  
\v 28 ááqibo miráuma monoq-áúbábí naayóbáqá agamátán-áíkómá tiráiniq umá íbêqa áraimma mirá kéiye: “wemmá otaa-káyúkábí makááe.” téna tiráine.  
\v 29 yaaraqá máitata waayúkama kótayata kéeta iyáátaq-iyaataq yumá ámiyoq-naayoq kéeta aamá káwaageta tirááe: “enamáárîq anó-monoq-namma yawítíyuwe kí-kaumo-yupaama móragaraqa keqnáámmá tarôq ínáq óne  
\v 30 ááqibo yaaraké enamáárîq kumuwo! enamáárîq kuméma ípuinone.” tewata  
\v 31 keqnáámmá uyátárai-monoq-wayukama aapinaa-káyúkágáráqá ámiyoq-naayoq kéeta tirááe: “wemá káqo-yuma yíwâqnaa uráitata íma pukáábo wenamáárîq íma kanaaráq áwâqnaa éna miráipoana puíniye.  
\v 32 ááqibo Metáíyama máikakaatati Ítíráaeo-wayukati mú mikákáá anó-nakoma yaaraké kumínataa aónétaa mikáq itánúnatae.” tewata keqnáámmá wegáráqá yíkakaa-nakorata ámiyoq-naayoq-aimma timákaraaye.   
\s1 Îtuma pukáiye.  
\p
\v 33 ááqibo wágááma aabaúmá aúkáapi uyáwitana kumayuqá aúqma máqte-maruqa yawááquraiye.  
\v 34 aabaúmá kaumoráq kégumitana Îtuma kabámarena anókaq wááqa kéyena tiráiye: “Érói, Érói, arááma tebákátáni?” téna wenáabike mirá kétiye: “ketí Áánûqtuo, ketí Áánûqtuo, nôraq itaa tiyúkáano?” titata  
\v 35 tébakaqa máqeo-kayukama ítareta tirááe: “ítáaro! wemá Iráíyamma kááyaiye.” tewana  
\v 36 móra-nakoma uyaaté iréna parubaru-wánnáámá ikaaq-nókáráqá yátaraq makéna Îtumma ámitana nátúwáitana min-nákómá tiráiye: “éqtukaiyanao! Iráíyama yaaraké yamatuwáinana kumínaayaba aónaaro!” titana  
\v 37 Îtuma anókaq wááqa yumátuwena pukuráiye.  
\v 38 pukitana ááqibo anó-monoq-naupaqa oqtaráq tabaraáberaa-kannaama abí kúmakaama wenamáárîq aúkáapike kabááqma yakákuraiye.  
\v 39 ááiq-i-wayukati kawáá-nákómá máitana Îtu aúbáqá itó-uma máitana Îtuma wááqa yumátuwena pukitana aónatuwena wemá tiráiye: “áraine. min-nákómá Áánûqtuni áaniko máqe-uraiye!” téna tiráiye.  
\v 40 ááqibo aaranaamá mikáqá nékaq máeta káoneta Tárômeyaa Máríaa Máátariniyaa Máríaa maqné Yêmitiyaa Yótéti anóaratama máqe-ureta  
\v 41 Kááriribaqa yemá Îtuni anaaé waqmé kéweta áwâqnaa urááe. taíbaq-kaqon-noinima Îtugaraqa Yérútáárebaq uráán-noinima mibáq nékaq máqe-uraae.   
\s1 Îtuma uqtamákaraae.  
\p
\v 42 ááqibo aabaúmá karaakáq kúmitana Tabaatiráqá yokaa-yokaa-í-yúpáámá wáitanaboana Yótêbi Aarimatéabake-nakoma iréna wemá káánítôre uyátárai-naqa maéna Áánûqtuni kawáá kéi-kanaayabama awé kéiye.  
\v 43 mimórá-nákómá Pááíratinopaqa ikatîq íma uréna Îtuni arááq-auyabama ítama aónaraiye: “timínónó?” tíminaq mó-uqtamakaano.” titana  
\v 44 Pááírati aúyánámmá ítarena “árainaq pukuráinabiyo?” téna i-wáyúkátí kawáá-nákómá ááyarena ítama aónarena tiráiye: “ara pukáiyo?” titana kawáá-nákómá timá ámikaiye: “owé pukáiye.” téna  
\v 45 Pááírati iyánáaq umárena ítátuwena Yótêbimma timá ámikaiye: “kanaaráqíye. arááq-auma mayaao.” titana  
\v 46 Yótêbi kateko-wánnáámá meyánîq umá maténa yaaraké aúma maténa wannaabí atáá-umakena óqtanobaqa maipí uqtamákena anón-oqtamma muríákóní ótaqa makéna yawááq-uraiye. mirá umáqtuwaitata  
\v 47 Máríaa Máátariniyaa Máríaa Yótétini anóagaraqa máeta uqtamákaraipaqa aónaraaye.   
\c 16  
\s1 pukáipike itó-uraiqtabama  
\p
\v 1 Tabaatimá ánatagitata Máríaa Máátariniyaa Máríaa Yêmitini anóama Tárômegaraq átê-kuyumma i-qtáqtááqá meyámmá maqméta Îtumma pérakaneta matááe.  
\v 2 Tóqtaaraqa iráqma tágagikaqa uqtamákaraapaqa kóureta  
\v 3 kégoeta watáá-wataa tiréta “náawa oqtaráké óqtamma mamá páabaq “aukátikanitaabiyo?”  
\v 4 anón-oqtapoana ummaa yánitata tirááe. kéteta ko aónaamma óqtamma páabaq aukákuraitata aónaraae.  
\v 5 miráitata muríyánóbáqá péketa aónááyama móra-mabugoma wayán-únákáqtôgaraqa mibáqá maraq máqe-uraitana aónaraawana yáaqa ôriq umá karáitana min-nákómá tiráiye:  
\v 6 “táaqa ígáino! Îtuma Náátárêtibake-nakomma kaapaq-yátáráq ikámaraa-nakomma abáá kéoyamma wemá pukáipike itó-urena íma máiye. uqtamá káraapaqa aónaaro!  
\v 7 ááqibo wení iyápó-anna ko timá yímero! Pítaagaraqa timá áminata timá yímero! ‘Îtuma we-nókáámmá Kááriribaqa kégoitata mibáqá aónanowana keqnáámmá wemá keráwáqá miráuma timá tímikaiye.’” téna tiráiye.  
\v 8 aanibo yemá yáubareta muríyápáké uyaaté kóureta ikatéyana yáaqa karáitatapoata páátí máqe-ureta máqte-kayukama íma timá yímikaae.   
\s1 Îtuma Máríaa Máátarininopaqa iráitana aónaraiye.  
\p
\v 9 Îtuma pukuráipike itó-umatuwena Tóqtaa-abayaanapimma nokáápaqa wemá áqnáabaqa Máríaa Máátarininopaqa iráiye. naayóbáqá min-íníkóní arunóbáké abapaké kaayaq-kútí-áágómá Îtuma waqtukáiye. ááqibo iráitana aónarena  
\v 10 Îtuni aanábómá ibiqá kéyaraawana ko timá yímikaiye Îtuma paá máitana aónarena  
\v 11 timá yímiqtuwena kéiteta wenáama irunóbáqá íma ítaraae.   
\s1 iyápó-annabike kaayaq-nákórátá Îtuma aónaraaye.  
\p
\v 12 anaaékaqa waéqma káqon-nakaa umá kaayaq-nákórátá yeqtôpaqa iráitata karaa-márúkáqá kégowana iráitata aónareta  
\v 13 yauwaréta tébakaqa timá yímikaawata kanaaráq íma ítaraae.   
\s1 iyápó-annama Îtumma aónaraae.  
\p
\v 14 ákaqa Îtuma wení iyápó-annama yeqtôpaqa iráitata ye títaupake móra-anna-wayukama aáwaqa kénaawana Îtuma iréna áá yiwááguraiye. yemá irupí íkéiteta káúbîq uréta wemá pukáipike itó-itata aónaraa-kayukama temmá íkéitaawanaboana áá yiwááguraiye.  
\v 15 wemá timá yímikaiye: “máqte-marukaqa kóoro! máqte-kayukama maan-áté-wátáámá mó-tima-yimero!  
\v 16 máqtemma yirupi kéitaa-kayukama nommá peráiyaqa atóbamayikanune. íkeitaa-kayukama yawááq-umayikanune.  
\v 17 aamá kéitaiya-kayukama maamin-áwááméq-yátááqá mayéta ketíwîkake kuti-áágómá waqtuwánoe. aúgen-aimma mayénama aúgen-aikaraq tínana  
\v 18 puí-íráákábáyáámá yáqtoraiyana ípuinana uwaatagááq-yátááqá naínama ípuinana karí-wáyúkámá ánekuiyanama karímá éqyikainata atóbaginoe.” téna tiráiye.   
\s1 Áánûqtuma kawáá kéi-marukaq Îtuma utáiye.  
\p
\v 19 timátuwena áwíkaitana Áánûqtuni kawáá kéi-marukaq uténa Áánûqtuni aukápáqá maráq máqe-uraitata  
\v 20 wení iyápó-annama máqtepaqa ko timá yímikaae. abarokáq timá yímikaawata uyátárai-nakoma yegáráq yíwâqnaa uréna yé tiráama áraimma kéitana uyátárai-nakoma awaaméqá yímikaiye.