\id ACT - Usarufa 
\h nôrabi urááqtaba (Apótoro) 
\toc1 nôrabi urááqtaba (Apótoro)  timáyíkarai-wayukama nôrabi uráátaba 
\toc2 nôrabi urááqtaba (Apótoro) 
\mt1 nôrabi urááqtaba (Apótoro)  
\mt2 timáyíkarai-wayukama nôrabi uráátaba  
\c 1  
\s1 Îtuma aáma tíménune téna árain-aimma tiráiye.  
\p
\v 1 Tíópiratio, naayóbáqá maami-kánnáábímmá watáama agatáunama minnâ Îtuma mi-qtátááqá tarôq uréna aarawaamá yiráátirai-qtataaqtaba agatáune.  
\v 2 naayóbáké áaimma átárena íbêq-kanaaraqa Îtuma wenamáárîq awaaméqá umáyikena timáyíkarai-kayukama yiwíkena aamá áúmatan-aimma kéyiraatiye. wemá mayaímá mamá ánataigae téna Áánûqtuni Aokaq-Áágóní akoqnááraq timá yímikaiye. mikáké Áánûqtuma Îtumma awíqmena Áánûqtuma yabíkái-marupaqa utáiye.  
\v 3 naayóbáqá Îtuma wenamáárîq aú-aiqa maténa pukáipoana anaaékaqa netuq-kánáámá wemá iyápó-annaraq wenaúma má-yiraatiraiye. miráuma kaayaq-wáyúká ái-ayaa-kanaama (40 kanaama) Îtuma yetôpaqa uréna Áánûqtuma yabíkái-qtataaqtaba timá yímikaiye.  
\v 4 mirá téna Îtuma yeráwáqtê aáwaqa naí-yááréráq maraq máena timá yímikaiye. keráwáqá Yérútáárebaq íma yuwéraq kóoro. keráwáqá paá yaákareq aboámá ‘timénúne’ téna timá akoqnáá tiráine. naayóbáqá Îtuma maará-tiraine: “kemá timá tímikaunna-yataaqaba awé oro.  
\v 5 Yóáane wemá aarawaamá nommá péqyikaraimanibo anaaékaqa pááqya-kanaabimma nommá peránómma Aokaq-Áágómá péqtikaniye.” téna Îtuma tiráine.  
\v 6 ánibo mi-kánááráqa iyápó-annama mórabi áíkuma máqe-uraae. yeráwáqá maará téta Îtuma ítama aónaraae: “uyátáraana-nako, íbêqa emá káámááni yabíkáanna-yataaqa yauwéqma ketáámá Ítíráaeo-wayukama yimínónô?” téta yemá tirááe.  
\v 7 ánibo wemá yauwéqma yeráwáqá timá yímikaiye: “maami-qtátááqá keráwáqtí minnâ íma wáipoaq mi-kánááwábi mi-túpááyábámá itánóe. ímiye. ketibomá aúyánápí kéitana wenamáa mi-qtátááqtábámá kéitaiye.  
\v 8 miráimanibo anaaékaqa Áánûqtuni Aokaq-Áágómá keráwáqtê kumáinaq keráwáqá akoqnááma mayánoe. ánibo keráwáqá ketáama maméq Yérútáárebakaraq Yúríabakaraq Támériabakaraq máqten-aukapaq-marabaqa mamé wéyáwé umá ínóe.   
\s1 Îtuma aboání márûpaq utáiye.  
\p
\v 9 Îtuma wemá maamin-áímmá timá ánatatuwaitata wení iyápó-annama aónraawana aboání marûpaq Îtuma utáiye.mórama waayá-kónnákómá awíqmena utáiye. miráitata móra-konnakoma awíqmena kóitata yeráwáqá ókaraq wemmá íma aónaraae.  
\v 10 Îtuma aboání marûpaq kóitata yeráwáqá paá karáqtuwe máawana yeráwáqtí yimakaqá kaayaq-nákárátá itó-uma máqe-uraaye. yenákámá wayán-únákáqtôma umátoketa maará téta tirááye:  
\v 11 “keráwáqá Kááriri-wayukama nôraq itaráq itó-uma máeraq aabayápáqá karáqtuweraq mááo? maami Îtuma káonaawana Áánûqtuma wení márûpaq yauwéqma awíráitana kóiniq umá anaaéqa wemá miráráá umá yauwéqmena kumínaq aónanoe.” téta yenákámá tirááye.   
\s1 iyápó-annama yeráwáqá téta ‘Yúqtaatini mayaíráqá móra-nakoma mayániye’ tirááe.  
\p
\v 12 miráitata yemá Óríbêti-anuraq máqeta yuwéta Yérútáárebaq waaqókáq uréire urááe.  
\v 13 ánibo yemá uréta naayóbáqá máqe-uraan-namma yanaammá aráqmata-naupaq máqtemma máqe-uraae. min-íyápó-ánnámá mibáq máqe uráa-yuti yíwîqa Pítaae. Yóáane. Yêmitie. Áánarue. Píripie. Tómáátie. Paatááromiyue. Máátiyue.anibo Yêmitima Áápiatimma áanikoe. ánibo Tááímonima káámááni-ayubike karuwaaq-náré. Yúqtaatima Yêmitimma áanikoe. mirá-uraiye.  
\v 14 maami-káyúkámá yemá máqtemma móra-iyakaq maréta nunamummá tíq-tiq urááe. ánibo yaímma aaranaammá Máriaama Îtuma anóama wení ábâqawaaraayugaraq máqtemma nunamummá tirááe.  
\v 15 mi-kánááráqá Pítaama itó-urena máqtemma wení ábâqawaaraayuma Îtun anaaé wáráa-kayukati yúrakaq móra-aimma tiráiye. mi-káyúkámá miráuma netuqyaammá (120) máqe-uraae.  
\v 16 Pítaama maará-tiraiye: “keráwáqá ketíbâqawaayuo, ítáaro.naayóbáqá móra-aimma maará téna Aokaq-Áágómá Tébitini óyaukaq tiráine. maamin-nákómá Yúqtaatima aammá yiráátiqtata Îtumma yáqtokaae. min-áímmá Yúqtaatitaba arammá iyaíno. tiráimma íbêqa abarokáq kéiye.  
\v 17 Yúqtaatima ketáátê yagaroqtamá máqe-uraimma wemá maami-máyáímá matáiye.” téna Pítaama mirá-tiraiye.  
\v 18 maamin-nákómmá Yúqtaatima naayóbáqá wenamáárîq wení otaa-mónéqnápó maramá meyaníq uráine. min-áúkápáqá wenamáárîq ikákuraine. ko yutákitana yarákéna áyaqa kugúbagitana pukuráine.  
\v 19 minnáyaba máqtemma Yérútáárebaq máa-kayukama ítaraane. miráitata min-áúkápáqtábámá yeqtí yáabikemma Aaketááma miráuma ‘naae-márábáré’ kéte.  
\v 20 ánibo Pítaama maará-tiraiye: “maamin-áímmá Táámupi agatáin-aikoma maará kétiye. ‘wení naammá paá-namma wániye. móra-nakoma íma min-áúpáqá maíno.’ téna kétiye. ánibo ókaraq Táámuni wannaabí téna ‘káqo-nakoma ayuwáiyana wení mayaímá mayaíno.’ téna kétiye.  
\v 21 miráinataa íbêqa ketáámá móra-naqa uyátárai-naqa Îtute uréire uráiya-kayukabike aónama awiránúnatae.  
\v 22 naayóbáqá Yóáanema áaimma átárena nommá waayúkama péqyikaraikake Îtuma mayaímá áaimma átáma maténa aqtóráq itana Áánûqtuma yauwéqma wení márûpaq awíqmena úitata aónaraiya-kayukabike móra-naqa awiránúnatae. miráinana Îtuma pukáipike itó-urai-waigoni ketáátê watáama tíniye.” tená Pítaama tiráiye.  
\v 23 Pítaama mirá-timatuwaitata yemá kaayaq-náqá yiwíkaae. móra-waigon-awiqa Yótêbi Yátatie. wení káqon-awiqa Patáábatie.morá-nakon áwîqa Máátáíyatie.  
\v 24 miráitata yeráwáqá nunamummá maará tétá tirááe: “uyátárai-nako, emá máqte-kayukati íyaqnobaqa kanaaráq káonaane. maa-kááyáq-nákábíkémmá náawanaq awiránónáa keqtáámá tiráátiyo.  
\v 25 miráinana min-nákómá Yúqtaatini mayaíráq mayániye. wemá mórama ení iyápó-annabi mániye. ánibo Yúqtaatima maami-máyáímá yuwéna puí-márúpáq kói-nakoni mayaíráq mayániye.” téta nunamupí tirááe.  
\v 26 mi máka-nakoratama kanaaráq mi-máyáímá máyáawaniq urááyataboata yemá nunamummá kéteta yátáma maqmá akátémma Áanûqtuma mi-tátámá mamá Máátáíyatinopaq makáiye. mikáké Máátáíyatima wemá uyátáitata wemmá awíqma tiyááka umá móra timáyíkáan-annate yagaroqtamá ákáraae.   
\c 2  
\s1 Aánûqtunopake Aokaq-Áágómá kukáiye.  
\p
\v 1 Îtuma pukéna itó-urai-kanaarake áaimma átárena kaayaq-wáyúkágáráq tiyááka-kanaaraq (áwíqa Péqtekoti-omaqa) yeráwáqá móra-naupaq yama áíkutaae. ánibo  
\v 2 anókaq áama ayéna akoqnáá uwáágoraa umá Áánûqtunopake kukéna maraq máa-naupaqa ógikaiye.  
\v 3 ánibo irautakáá-qtátááqá aónaraae. mi-qtátáákómá yabí-tábí umá móra-mora-yuti yiqnókáq kukáiye.  
\v 4 ánibo Áánúqtuni Aokaq-Áágómá yepí máqtemma ógiqme uráiye. mi táoqa yeráwáqa áaimma átáma óq-aipike Aokaq-Áágómá yímitata tirááe.   
\p
\v 5 mi-kánááráqá yaímma Yérútáárebaq yamáa-kayukama yemá monoq-wáyúkábóata yemá máqte-marabake-kayukae.  
\v 6 maamin akoqnáá-uwaagoraan-aimma timá abarokáq itata máqtemma aarawaamá mórabita áíkutaae. miráitata yemá máqtemma móra-mora-yuma iyápó-annama yimónaamma óq-ain oq-aipike aamá kétewata ôpake ya máe-kayukama yeqtáábike aamá kétewataboata yimurere urááe.  
\v 7 ánibo yemá máqtemma iyánáaq umá kánateta yúyánámmá ôriq umá itéta tirááe: “yemá maami-káyúkámá máqtemma aamó te-káyúkámá Kááriri-marupake-kayukamoe.  
\v 8 náaraq íyô? ketáá móra-mora-yutaama ketááí táabikenaq kéitaunataabiyo?” téta tirááe.  
\v 9 ketáá máqtemma miráuma Páátíya-wayukama Maríya-wayukama Írama-wayukama Metapotémia-wayukama Yúría-wayukama Kaaparótia-wayukama Pááqtati-wayukama Étia-wayukama  
\v 10 Parítiya-wayukama Paapíriya-wayukama Íqtîbi-wayukama Aríbiya-wayukama Tairíni-marupaq waaqókáre Aróma-wayukama Íbarugaraq Yéqtaaeo-wayukagaraq Karíti-wayukama Arébiya-wayukama itáunataama  
\v 11 ketáámá káqo-kaqo-marupake yemmá máqtemma ketááí táabike watáama Áánûqtuni anó-qtataatriq iqtábá kéte.  
\v 12 máqte-kayukama iyánáaq umá ánataraamanibo móra-nakoma mi-qtátáákón áaimma íma kanaaráq timá yímikaiye. yemá yeíyáá maará téta tirááe: “maami-qtátááqá nói-qtataakoni áainabiyo?” téta tiráámanibo  
\v 13 yaímma-wayukama akáyáámmá téta maará-tiraae: “yemá taíbaq-aipike téta taíbaq aúgemma wááéni-nomma naréta neginaagí kéoe.” téta tirááe.   
\s1 Pítaama watáama tiráiye.  
\p
\v 14 miráimanibo Pítaama tiyááka umá móra-iyapo-annate itó-uma máena anókaq ááyama máqte-kayukama watáa timá-yimena tiráiye: “keráwáqá Ítíráaeo-wayukao, Yérútáárebaqa máa-kayukama ketáama itéraq maami-wágóní áaimma keráwáqá ítama arútáaro.  
\v 15 keráwáqá túyánámmá ítáama keqtááyábá ‘aíbôq-nomma naréta neginaagí kéoe’ téq kétemanibo íbêqa paá aabayaaráq (9 kirokiraq) kéuyawiye.  
\v 16 miráimanibo maami-qtátááqtábá naayóbáqá Áánûqtuni amuné-náqá Yóéroma maará-tiraine.  
\v 17 Áánûqtu tiráine.  
\q1 ‘aqtó-kánáámá waaqókárîq kéinaqa ketí Aágoni akoqnááma yúwáanana máqtemma aarawaabí kumíniye. miráinata keqtáanimaarabi keqtiáámûmaaqa amuné-áímmá tínoe.  
\q1 keráwáqtí awaayatí-wayukama yúramma karákéta kainapákáá umá aónaiyata keráwáqtí anónuqma-wayukama kaimmá aónanoe.   
\q1
\v 18 mi-kánááráqá ketí mayaí-mákónábi mayaí-íníkómmá ketí Aágoni akoqnááma yíménata yeráwáqá amuné-áímmá tínoe.   
\q1
\v 19 kemá aabayákáqá awaaméq-yátááqá yiráátéq aménáápáqá maa-márábímmá awaaméq-yátááqá yiráátenune.  
\q1 naaegógáráq iragáráq úmukaraq wánoe.  
\v 20 uyátárai-nakoni anó-kanaama íma pááq uráinana aabaúgómá kumayuqá auráinana wíyokoma mamá naaemá aurániye.   
\q1
\v 21 mi-kánááráqá náayubi uyátárai-nakon áwîkaq yaíya-kayukama Áánûqtuma yeráwáqá yauwéqma yiwiraínata yemá wenná mánoe.’  
\m téna Áánûqtuni amuné-nákomá Yóéro mirá-tiraine.” téna Pítaama tiráiye.  
\v 22 Pítaama ókaraq tiráiye: “keráwáqá Ítíráaeo-wayukao, maamin-áímmá ítáaro. Îtuma Náátárêtibake-nakoqtaba aamá timá-timenaa kéune.  
\v 23 wemá keráwáqtí aúkáapi máitanama Áánûqtuma wepí taígani awaaméq-yátáákáráq amuné-áíkáráq tarôq itaq keráwáqá kenamáárîq aónaraae. naayóbáqá Áánûqtuma wenamáárîq aúyánámmá ítarena maamin-náqá Îtumma keráwáqtí tiyáápikaraq maréna keráwáqá ámáam-aimma arátê-kayukama iyáápi tímitaq wemmá kaapaq-yátáq ikámôwana pukáiye.  
\v 24 miráimanibo Áánûqtuma min-náqá yauwéqma pukáipike múte itó-umakaraiye. ánibo wemmá aú-aiqa éna puí-yátáápíké mamá paábaq ayúkaiye. miráuma puí-yátáákómá min-náqá íma kanaaráq yáqtokaiye.  
\v 25 Tébitima min-nákóqtábá pukáipike itó-iniqtaba maará téna tiráine.  
\q1 ‘kemá máqte-tupaama uyátárai-nakoma ketí túbáq aati-aatimá máetaq aónaraunaboana wemá ketimakáq máipoana kemmá móra-yataakoma íma tiweqtániye.  
\q1 minnáyaba timuqá ôriq umá kémaraunana   
\q1
\v 26 ketáagoma amuq-yatáákáráq tóyaupikemma anókaq ááyama kétiye.   
\q1
\v 27 emá íma ketí tirun-íyápómá yúwénana puí-márúpáq wíniye.  
\q1 ítaraunboana ketí túgogaraq aagániye. minnâ kemá ení Aokaq-náqá íma ayúwénana kabiraíno.   
\q1
\v 28 matúq-matuq umá mái-apaq wí-ámmá kemmá tiráátiraanama kemá kétê máeboaa kepímmá timuq-yatááqá ógitikaraane.’  
\m téna ketináábútáá Tébitima tiráine.  
\v 29 ketíbâqawaaraayuo, ketináábútáámá Tébitima púítata uqtamákaraane. wení mararaamá ketáátê íbêqa paá wáiye.  
\v 30 miráimanibo Tébitima Áánûqtuni amuné-náqá máenaboana kéitaitana Áánûqtuma árain-aimma akoqnáá umá maará-tiraine. mórama ‘enánnábíké-nákómá ení márûqa yabíkái-yataaqa mayániye’ téna Áánûqtuma Îtuqtaba Tébitimma timá ámikaiye.  
\v 31 naayóbáqá Áánûqtuma nôrabi ínéna i-qtátááqá Tébitima aónatuwena Îtuma pukéna itó-iniqtaba tiráine. Îtu Káríqtoma wemá min-nákóqtábá Áánûqtu íma ayúwáitana puí-márúpáqá máena wení aúgoma íma kabiraráiye. ímiye.  
\v 32 Îtuma pukáipike Áánûqtuma mamá itó-umakaraiye. miráitaqtaa ketáámá aónareqtaa kétunatae.  
\v 33 íbêqa wemá Áánûqtuni márûpaq uténa Áánûqtuni Aokaq-Áágómá mayéna aboání aayáánurapaq máiye. ánibo naayóbáqá Áánûqtuma téna ‘Aokaq-Áámá aménúne’ téna tiráiniq umá íbêqa aboámá Aokaq-Áámá keqtáábí atítikaraitaq íbêqa keráwáqá káonaae.  
\v 34 Tébitima Áánûqtuni márûpaqa Áánûqtuni aayáánurapaq ímamanimanibo wemá maará téna tiráine.  
\q1 ‘uyátárai-nakoma ketí uyátárai-nakoqtaba maará-tiraine.  
\q1 emá ketiyáánurapaq maraq mááo.  
\v 35 ánibo anaaékaqa kemá ení namuro-wáyúkámá mamá ení aítauq aménáápáq yikánúne.’  
\m téna Tébitima tiráine. maamin-áimmá téna anaaékaq Áánûqtuma Îtuni namuro-wáyúkámá yítábí mayuwánîqtaba amuné-áípí tiráiye.  
\v 36 miráinataa ketáámá máqtemma Ítíráaeo-anna-wayukama maaminnáyabama ketáámá ítama arutánátae.maamin-náqá Îtumma keráwáqá kaapaq-yátáq ikámôwana pukáimma minnâ Áánûqtuma wemmá mamá anómma uyátárai-naqa Metáíyamma aúrákaraiye.” téna Pítaama tiráiye.   
\s1 aarawaamá taíbaq yirummá waeréta monoq-nómmá pékaae.  
\p
\v 37 yemá maamin-áímmá ítáawana min-áíkóma yeqtí íyaqa atákáiye. yeráwáqá Pítaakaraq yaímma iyápó-annama maará téta timá yímikaae: “ketíbâtiwaayuo, ketááí túnabaro íbêqa ketáámá náaraq ónúnataabiyo?” téta tirááe.  
\v 38 Pítaa maará téna timá yímikaiye: “keráwáqá máqtemma móra-mora-wayukama tirummá waeréraq monoq-nómmá Îtu Káríqton áwîkaq kéberaiyanawaq keráwáqti kúmiqa mamá paá umátikaino. keráwáqá mirá kéiyanawaq Áánûqtuma wení Aokaq-Áámá timíniye.  
\v 39 naayóbáqá Áánûqtuma maami-qtátááqá keráwákáráq keráwáqtí iyápógaraq yaímma nékaq máiya-kayukagaraq ‘timénúne’ téna timá akoqnáá uráine. owé. Áánûqtuma ketááí uyátárai-nakoma ‘timénúne’ ténaboana máqtemma yááyarai-kayukama Aokaq-Áámá yimíniye.” téna Pítaama tiráiye.  
\v 40 ánibo Pítaama aayáqtáákaq watáama akoqnáá umá maará tiraiye: “keráwáqá atéráaro! keráwáqá íma arupú o-káyúkátí táí-aaikake nékaq mááero. yetí táí-meyamma anómma aurániye.” téna Pítaama tiráiye.  
\v 41 miráitata máqte-kayukama Pítaan áama ítáa-kayukama monoq-nómmá pékaae. mi táoqa taígani-kayukama yirummá waékáamma (miráuma 3,000) mórabi yorupamá yoráutaiye.   
\s1 aúgemma Îtun aamá ítáa-kayukati íráqôn-aaine.  
\p
\v 42 mi-káyúkámá íráqôniq umá timáyíkáan-annati yáama kéiteta yíbâqawaayuma yíwáqnaa éta yeráwáqtê mórapike aáwaqa kéneta nunamummá tirááe.  
\v 43 miráitana Áánûqtuma taíbaq-awaameq-yataaqa iyápó-annabi tarôq uráitataboata máqte-kayukama ikatíq urááe.   
\p
\v 44 máqte-kayukama Îtu Káríqtokaq itáíq-itaiq uráá-kayukagaraq mórabi máqe-uraae. ánibo yemá yeqtí máqte-qtataaqtabama mórabi maqmá yaíkááe.  
\v 45 miráitata yemá yeqtí máqte-qtataaqa waayúkaraq máráawata meyáníq kéowata móneqa matááe. mi-mónékáké yeqtí waayúkama móra-mora-yuma nóiqtababi o-qtátááqá meyáníq urááe.   
\p
\v 46 máqte-tupaama yemá máqtemma mórabi anó-monoq-naupaq uráámanibo yemá óq-naun oq-nauke Îtuma naayóbáqá yímikainikaa umá yammá wááéni-nokaraq mórabike narááe.yeráwáqá yimuqá kémareta máqtemma yímikaae.  
\v 47 máqte-kanaaraqa yemá Áánûqtun áwîqa múte kéyauyowana káqo-kayukama yeqtí yáaimma yimónéta ‘íráqôniq kéoe’ tirááe. máqte-kanaabimma uyátárai-nakoma yauwéqma yiwírái-kayukama ókaraq-okaraq yoráutaiye.   
\c 3  
\s1 mórama aítauqa táíq urái-naqa íráqôniq uráiye.  
\p
\v 1 móra-taoqa Pítaayaa Yóáanema anó-monoq-naupaq nunamummô téqo-kanaa énaikaq (3 kiroki) kéitata utááye.  
\v 2 ánibo móra-naqa aítauqa táíq urái-naqa mikáq awíqmeta utááe. min-náqá anóama miráuraimma marákáraine. máqte-tupaama anó-monoq-nakoni oqtaráqá aati-aatimá máitata min-óqtáyábá ‘íráqôn-auramma aónaiye’ téta tirááe. máqte-kayukama yemá wemmá káonaawana máqte-kanaaraqa móneqtaba waayúkaraq inaa-inaa tiráiye.  
\v 3 ánibo maamin-nákómá Pítaayaa Yóáanemma yumónaimma anó-monoq-naupaq uyáberaiyeta kéoyana min-nákómá oqtaráq máena yenákáráq yaímma-yataaqa timígáae téna ítama aónaraiye.  
\v 4 Pítaama mi kárú-nakomma aúrapi karáqma akoqnáá kéitana Yóáanegaraqa miráuma aúrapi karákáitana Pítaama maará téna tiráiye: “emá kekárátá timónaao.” téna tiráiye.  
\v 5 ánibo “móra-yataaqa yenákámá timíyéta kéoye” téna wemá waéqma yenákátí yúrapi karákáiye.  
\v 6 miráimanibo Pítaama maará téna tiráiye: “kemá móneqa íma matokáunnamanibo kemá móra-yataaqa matokáunnama kanaaráq emmá aménúne. minnâ Náátárêtipake-naqa Îtu Káríqton áwîkaq emá itó-uma aammá waao.” téna timá ámikaiye.  
\v 7 min-nákóní ayáákaq yáqtoqma itó-umakaitana páátákáá min-nákóní áíyayaakoma arupú umágéna akoqnáá uráiye.  
\v 8 ánibo min-nákómá yaúmetameta kéena uréire éna yenákátí yinaaé waqména anó-monoq-naupaqa uténa wemá yáumetameta kéena Áánûqtun áwîqa múte yaútaiye.  
\v 9 ánibo máqtemma aarawaamá min-náqá káonaawana uréire kéitata yemá Áánûqtun áwîqa múte yaútaae.  
\v 10 miráitata aarawaamá min-nákómá anó-monoq-nakoni íráqôn-oqtaraqa máena máqte-kayukaraq móneqtaba inaa-inaa téwai-nakoma aarawaamá íbêqa káonaawana atóbamagitata aónama iyánáaq kéeta taíbaq-yuyanamma ítaraae.   
\s1 Pítaama anó-monoq-naupaq watáama tiráiye.  
\p
\v 11 maami aítauqa táíq urái-nakoma Pítaayaa Yóáaneti iyáákaq toto umá aarawaamá anó-monoq-namma ‘Tórómónini naamátûpare’ tenn-áúkápáq uyaatéta yama áíkutaae.  
\v 12 Pítaa mi-káyúkámá kéyimonena maará téna watáama timá yímikaiye: “keráwáqá nôraq itaráq maami-qtátááqtábámá netuqyaa-túyánámmá kéitaao? nôraq itaráq kerátátí túrapimma kégararaao? keráwáqá túyánámmá ítáama kerátámá kerátátí akoqnáágaraq aokaq-ááíkákénáq maamin-náqá mamá itó-umakarauyo? áraimma ímiye.  
\v 13 keráwáqá Ítíráaeo-wayukao, Áabaraagaraq Ááítekigaraq Yáakoboma yeráwáqá ketááí títaubikotaai Áánûqtuma wení mayaí-íyápógón áwîqa múte yaútaimma Îtue. wemá min-nákómmá keráwáqá awîqma ááíq-wayukati iyáápi máráawana anó-kawaa-nakoma Pááíratima aónaimma otaa-qtátááqá íma wáitanaboana yauwéqma paá timákanena uráimanibo ímiye. keráwáqá wemmá tinaaéma umákaraane.  
\v 14 miráita keráwáqá wemá arupú éna Aokaq-náqá íráqôniq umá yainaí-náqá aabi mayákaraae. keráwáqá waayúkama ikámma puí-náqá ayúkaamanibo  
\v 15 aúwaraikoni áai-naqa wemmá ikákaae. miráimanibo Áánûqtuma wemmá pukáipike mamá itó-umakaraitaka yauwéqma kerátámá minnáyaba wení watáama timáe uréire kéuye.  
\v 16 miráitaka kerátámá weqtábá itáíq-itaiq kéuye. miráitana Îtun áwîkaqa maamin-náqá mamá akoqnáá kéumakaitaq keráwáqá wemmá káoneq ítama kárutaae. Îtuma wenamáárîq kerátátí itáíq-itaiq í-yátááqá kétimitaka maami itaí-yákáákómá maan-nákókáqá keráwáqtí túrakaq íráqôn-akoqnaa-yataaqa abarokáq kéiye.   
\p
\v 17 áraine. ketíbâtiwaayuo, kemá itáunnama maami-qtátááqá keráwákáráq keráwáqtí anó-kayukagaraq Îtu Káríqtomma íma ítama arútarepoaq keráwáqá mirá-uraane.  
\v 18 miráimanibo naayóbáqá Áánûqtuma maará téna wení amuné-wáyúkátí yóyaukaq tiráine. ketí timákai-naqa Káríqtoma aíqa í-yátááqá mayániye.’ tirááne. keráwáqá mirá kéowanaibeqa min-ááímmá abarokáq kéitana naayóbáqá Áánûqtuma tiráin-aikoma arammá kéiyaiye.  
\v 19 miráínaq túyánámmá waéqma itéraq tirummá waeraíyana Áánûqtuma keráwáqtí kúmiq-yataaqa mamá paábaq yuwéna awikátuwaniye.  
\v 20 miráiyanama Áánûqtuma keráwáqá aúgen-akoqnaama tiména Îtumma Káríqtoma timákainana kerawaqtôpaq kumínímma Áánûqtuma naayóbáq Îtumma awaaméqá umákaraine.  
\v 21 íbêqa wemá Áánûqtuni márûpaq máena Áánûqtuma máqte-qtataaqa keqnáámmá mamá aúgeniq íní-kanaayaba awé ínímma miráuma naayóbáqá Áánûqtuma wení aokaq-ámúné-wáyúkátí yóyaukaq tiráine.  
\v 22 Móteti maará-tiraine. ‘Áánûqtuma uyátárai-nakoma keráwáqtí tíbâqawaayupike mórama amuné-náqá kekáá umá mamá timíniye. keráwáqá wenáama anaaé waqmá kéiteraq keráwáqtábá tínna-yataakoni anaaé wáráaro.  
\v 23 náayuwabi min-ámúné-nákón áama íma itáiyanama Áánûqtuma yeráwáqá yíkaminata puínoe. miráinata yemá ókaraq Ítíráaeo-wayukate móragaraq íma mánoe.’ téna Mótetima tiráine.  
\v 24 naayóbáqá Áánûqtuni amuné-wáyúkámá maamin-áímmá tiráamma Táámuyogaraq yaímma anaaékaqo abarokáq uráa-kayukagaraq yeráwáqá maamin-áímmá tiráamma íbêq-kanaaraqa wáiqtaba tirááne.  
\v 25 keráwáqá Áánûqtuni amuné-wáyúkátí iyápó-annama mááe. keráwáqtí tináábútáábi Áánûqtuma aamá timá yarúmakai-qtataaqa matáa-kayukae. Áánûqtu maará téna Áabaraamma timá ámikaine. ‘ení iyápógokake máqtemma maa-márábí-káyúkámá kemá yemmá íráqôniq umáyikanune.’ tiráine.  
\v 26 Áánûqtuma áqnáabaq wení iyápóma Îtumma timákaitana keráwáqá mamá íráqôniq kéomatikena keráwáqtí táí-aaipike mamá waétikanena iráine.” téna Pítaama tiráiye.   
\c 4  
\s1 Pítaayaa Yóáanema ánná yímikaae.  
\p
\v 1 Pítaayaa Yóáanema yenákámá máqte-kayukabi watáama kéteyaqtaba anó-monoq-wayukagaraq monoq-náúpáq-káwáá-nákáráq Tááqtûti-wayukagaraq mikáq irááe.  
\v 2 ánibo anó-monoq-wayukama maamin-nákámá aarawaamá watáama kétima-yimeta ‘Îtu Káríqtoma pukáipike itó-urai-waigoni watáama kétima-yimeta yaímma pukáa-kayukama itó-inoe’ téta tiráiye.  
\v 3 miráitata yemá maamin-nákámá yáqtoqma ánná yiméta íbêqa énaikariq itata aabáyaamma aamá ítama yainánúnatae’ téta yiwíqmeta urááe.  
\v 4 miráimanibo netuqyaa-káyúkámá aaramá waamá yenákátí Îtuqtaba téyan-aimma itéta yirummá waékáamma yemá netuqyaa-káyúkáé (miráuma 5,000).   
\s1 yenákámá káánítôre-wayukati yúrakaq aamá ítama yaíkaae.  
\p
\v 5 aabáyaamma anó-kayukagaraq anó-monoq-wayukagaraq yaímma ámáan-aimma yirááti-wayukagaraq máqtemma Yérútáárebaq áíkutaae.  
\v 6 ánibo máqtemma anó-monoq-wayukagaraq Áánatima Kááyápatima Yóáanegaraq Érékáánara yeráwákáráq yeqtí móra-annagaraq yeráwáqá mórabita Yérútáárebaq áíkutaae.  
\v 7 mi-kááyáq-íyápórátámá yemá yeqtí yúbáq mamá itó-umayikareta yemá maará téta ítama aónaraae: “kenákámá náawan áwîkarabi akoqnááraraq maami-qtátááqá tarôq kéoyo?” téta tirááe.  
\v 8 ánibo Aokaq-Áágómá Pítaani arupimmá ógiraitana wemá maará téna tiráiye: “keráwáqá Ítíráaeo-wayukati anómma kawáá-wáyúkágáráq waayúkati áaimma kawáá uráa-kayukagaraq keráwáqô,  
\v 9 kekárátá ítama aónéq ‘naayóbáqá maamin-náqá aítauqa táíq uráimanibo nôraq itanawáq aítaukoma íráqôniq uráiyo’ téq keráwáqá kétemanibo  
\v 10 keráwáqá káonaiyata máqtemma Ítíráaeo-wayukama aónaaro. maamin-náqá wemá keráwáqtí túbáq itó-uma mái-nakoma Îtu Káríqtoma Náátárêtibake-nakoni áwîkaq atóbama íráqôniq kéiye. min-náqá keráwáqá kaapaq-yátáq ikámôwana púitana Áánûqtuma wemmá yauwéqma itó-umakaraiye.  
\v 11 maamin-náqá Îtuqtaba Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáágómá maará kétiye. ‘keráwáqá mayaí-wáyúkámá naammá inéq maamin-óqtáqtábá táí-oqtane téq tiráámanibo akoqnáá uráitata naakóní áwáá moyakaq makéta káqon-oqtamma min-ámúráq kémaraae.íbêqa maamin-óqtákómá akoqnáá-oqtama káuraiye.’ kétiye.  
\v 12 máqte-marabaqa Áánûqtuma íma káqon-awikaq keqtáámô yauwéqma tiwirániqtaama tiráátiraae. paá Îtun áwîkarapi akoqnááraraq tímikaiye.   
\p
\v 13 ánibo káánítôre-wayukama yemá Pítaayaa Yóáanema yimónaamma yenákámá íma ikatîqa éta akoqnáá umá watáama tiráiye. miráitata monoq-káánitóré-wáyúkámá yenákámá yimónaamma naayóbáqá íma aúba-namma pékaaye. yenákámá paá Îtugaraq yagaroqtamá uréire uréta yaákaq urááe.  
\v 14 miráitata yemá aónaamma minnámo aítauqa táíq uráimma mamá íráqôniq umákaayan-nakoma yenákátê itó-uma yagaroqtamá máitata aónawaeta káánítôre-wayukama yemá tínón-aimma íma wáitata ókaraq íma watáama tirááe.  
\v 15 miráitata yemá min-nákámá timáyikaayata min-námmá yuwéta máápaq yaúbama mááyata yemá naaúpaqa watáama yeíyáá téite urááe:  
\v 16 “ketáámá maamin-nákámá nôraq umáyikanunataabiyo? yenákámá móra-awaameq-yataaqa tarôq óyata máqtemma Yérútáárebaq-ininaukaqa yemá aónama ánataraapoata ketáámá minnâ kanaaráq íma mamá aúyoranunatae.  
\v 17 miráimanibo maamin-áíkómá móragaraq anóniq umá máqte-kayukabi wéyáwé ínîpoaqtaa ketáá yenákámá yiwíkeqtaa ókaraq Îtuni áwîqa íma káqo-kayukama timá yíméro téqtaa akoqnáá-aimma timá-yimenunatae.” téta yemá tirááe.   
\p
\v 18 ánibo yeráwáqá maamin-nákámá yiwíketa akoqnáá-aimma téta “kenákámá móragaraq maamin-náqá Îtun áwîkaqa káqo-kayukama íma timá yímekao.” téta tirááe.  
\v 19 miráimanibo Pítaayaa Yóáanema yenákámá maará téta tirááye: “kerátámá Áánûqtun aúrakaqa arupú-aainaq tarôq óyú keráwáqtí táawaq itáyúyô? keráwáqá kenamáárîq yainaí-wáyúkáráá umá máeqa timá tíméro.  
\v 20 kerátámá maami kateko-yátááqá káoneka ítarauyatabama íma kanaaráq paátí máyubo abarokáq timá-yimeyuye.” téta Pítaayaa Yóáanema tirááye.  
\v 21 máqtemma anó-monoq-wayukama akoqnáá umá iragáráq-áímmá téta maamin-nákámá timáyikayata kóuraaye. miraitata yeráwáqá máqte-kayukati yáaqa ikatîq urááe. ánibo anó-monoq-wayukama maamim-nákámá ánná yimínônaqtaba abáá uwaeta ibáqyukaae. máqte-kayukama maami-qtátááqá tarôq kéoyata káoneta yemá Áánûqtun áwîqa múte yaútaae.  
\v 22 ánibo aítauqa táíq uráimma mamá íráqôniq umákaraaya-nakoni-karitimaatima uyátá-maqma kaayaq-wáyúká áíyayaamma (40 karitimaatima) máqe-uraiye.   
\s1 monoq-wáyúkámá akoqnáá umá nunamummá tirááe.  
\p
\v 23 iyuwáiyatama yauwéqma yenákátí aanábó-wáyúkámá máápaq uréta anó-monoq-wayukama ten-áímma máma timá-yimikaaye.  
\v 24 ánibo yemá maamin-áímmá kéiteta yeráwáqá móra-iyakaq maréta nunamummá maará téta tirááe: “anó-nako, enamáárîq wíyôkaraq maragáráq únókáráq tarôq kée máqte-qtataaqa arunóbáqá wáimma tarôq urááne.  
\v 25 naayóbáqá ení Aokaq-Áágómá ketááí títaubikomma ení mayaí-náqá Tébitimma maará téna timá ámikaiye. ‘nôraq itatawáq Yéqtaaeo-wayukama íma Íbaru-wayukama íyamma yeráwáqá kéitatawaq nôraq itatawáq waayúkama aamá íma ítaraa-kayukaraa umá kéitao?  
\v 26 maa-márábí yabíkái-kayukama (kíni) yeráwáqá yokaa umá ánateta anó-kayukama mamá áíkuyeta Áánûqtumma wení Metáíyakaraq namuroíq umákaraae.’ téna Aokaq-Áágómá Tébitini ibí tiráiye.   
\s1 yemá nunamupí téite kéoe.  
\p
\v 27 áraain-uraane. kínima Érôtigaraq anó-kamaami-naqa Pááqtati Pááíratigaraq yaímma Yéqtaaeo-wayukagaraqa Ítíráaeo-wayukate yeráwáqá yagaroqtaréta máqtemma Îtumma ení Metáíyama namuroíq umákáraae.  
\v 28 miráimanibo yemá áíkuteta emá túyánápíké timá akoqnáá uráán-aimma abarokáq mamá pááq urááe.  
\v 29 uyátáráana-nako, íbêqa emá itaao.maamin-áíqtába yeráwáqá akoqnáá-aimma téta iragáráq-áímmá kéte. ení watáama abarokáq ikatîq íma éqtaa timá yiménúnayabataama tíwáqnaa uwo.  
\v 30 ení ayáámma múte yaúte waayúkama mamá atóbamayikeaq enamáárîq ení Aokaq-náqá Îtumma wenáwîkaqa anón-awaameq-yataakaraq kateko-yátáárîq uwo.” téta nunamupí tirááe.  
\v 31 miráitana yeráwáqá áíkuma máqeo-nakoma waráá-waraa kéitana yeráwápímmá Aokaq-Áágómá ógikaiye. miráipoata yeráwáqá ókaraq íma ikatîqa éta yeráwáqá akoqnáá umá Áánûqtuni watáama abarokáq áaimma átáma timá yímikaae.   
\s1 yirummá ámê-kayukama máqtemma móra-iyakaq makááe.  
\p
\v 32 máqtemma Îtukaq yirummá ámê-kayukama móra-iyakaq maréta móra-nakoma íma móra-yataaqtabama ‘kennáe’ téna tiráibo máqte-qtataaqa minnâ ‘máqte-kayukati minnáe’ téta yeráwáqá tirááe.   
\p
\v 33 ánibo timáyíkarai-wayukama yeráwáqá Îtuma pukéna itó-urain-aimma téta wení akoqnáá-yataaqtabagaraq tirááe.miráitana máqtemma Áánûqtuma wení íráqô-yataa yímikaiye.   
\p
\v 34 ánibo yeráwápíkémmá móra-nakoma íma aáwaqtabama áama yaráiye. miráitata máqtemma yeráwáqtí marawábi naammá waayúkaraq maráawata meyáníq urááe. minnárake móneqa matéta timáyíkarai-wayukama yímikaae.  
\v 35 ánibo timáyíkarai-wayukama yemá móneqa matéta aqtórárîq o-qtátááqá íma makáá-kayukama yaímma yímikaae.   
\p
\v 36 ítáaro. móra-naqa máqe-uraimma wenáwîqa Yótêbie. wemá Aríbae-annabike abarokáq uráimanibo timáyíkarai-wayukama weqtábá Páánabati téta tirááe. min-áwíkon áaimma umá yíqtaiq í-árááré’.  
\v 37 wení maramá Táíparatibaq wáitana waayúkaraq máraitata meyáníq urááe. minnárake móneqa maténa timáyíkarai-wayukama má yímikaiye.   
\c 5  
\s1 Áánánáíyatiyaa Tapáírae.  
\p
\v 1 móra-naqa máqe-uraimma min-nákón áwîqa Áánánáíyatie. ánibo ánáakon áwîqa Tapáírae. miráitana Áánánáíyatima wení yaímma-yataakaraq maragáráq yaímma-wayukaraq maráyata meyáníq ígáae tirááye.  
\v 2 miráitana Áánánáíyatima mikáké móneqa maténa yaímma wetábá aúpáq máráimma ánáakogaraq aónaraiye. tébakaq-moneqa iyápó-annati yítaupi má-makaiye.  
\v 3 ánibo Pítaama maará téna tiráiye: “Áánánáíyatio, nôraq itaawáq emá Tááqtaamma ayuwáánanawaq ení áyaqnobaqa ógiraitaa emá Aokaq-Áágómmá kaaqaari-áímmá timá ayuwé mi-máráráké enamáárîq yaímma-moneqa aúpáq makáánô?  
\v 4 maami-márámá ení maramá íyaq wáqe-uraiyo? anaaékaqa maami-márámá meyáníq kéowana móragaraq ení maramá íma wáqe-uraimanibo móneqa maténa ennámíbo mónekaraq arupú íma urááne. nôraq itaawáq mirán-ááímmá tarôq uráano? emá morá-wayukama íma kaaqaari-áímmá timákáraapo Áánûqtuma kaaqaari timákáraane.” téna Pítaama tiráiye.  
\v 5 ánibo Áánánáíyatima maamin-áímmá kéitena marabí yutákéna pukuráiye. miráitata min-áímmá ítáa-kayukama ôriq umá yáaqtaba urááe.  
\v 6 miráitata yaímma awaayatí-wáyúkámá wení arááq-auma tabaráábe wáqtôbi múqmúmeta mó-uqtamakaraae.  
\v 7 anaaékaqa aabaúgómá kaumotá kéitana Áánánáíyatimma ánáakoma nói-qtaarabi abarokáq immá íma ítarena min-náúpáqá utáiye.  
\v 8 ánibo Pítaama maará téna: “Tapáírao, timá-timiyo. mararákémmá móneqa káginnawaq enawaikótêma matááyô?” téna Pítaa titana Áánánáíyatimma ánáakoma maará-tiraiye: “owé. kínnamiye.” téna tiráiye.  
\v 9 ánibo Pítaama maará téna timá ámikaiye: “nôraq itakawáq kenákámá aamá timá móraraq marékawaq uyátárai-nakomi Aágómmá kémakateyo? emá itaao. enawaikómmá maaméta mó-uqtamakatuweta ye-káyúkámá yemá waaqókáq oqtaráq máanapoata yemá ekáráq maméta mó-uqtanoe.” téna tiráiye.  
\v 10 miráitana Tapáírama wemá min-áímmá kéitena páátákáá marabí yutákéna pukuráitata awaayatí-wáyúkámá min-náúpáq utéta aónaamma Tapáírama pukuráitata yemá min-ínímmá maméta awaikómmá uqtamákáraa-waigoni waaqókáq mó-uqtamakaraae.  
\v 11 miráitata máqtemma yirummá ámê-kayukama káíkuyogaraq yaímma-waayukagaraq maamin-áímma kéiteta yeráwáqá yáaqa ôriq umá karáiye.   
\s1 ókon-okomma awaaméq-yátááqá abarokáq uráiye.  
\p
\v 12 timáyíkarai-wayukama aarawaatí aúkáapimma netuqyaamá awaaméq-yátááqá ókon-okomma tarôq urááe. miráitata máqtemma itáíq-itaiq kéo-kayukama yeráwáqá móra-iyakaq maréta Tórómónini naamátûpare téta áwîqa yaakáq ya áíkutaae.  
\v 13 yaímma káqo-kayukagaraqa yemá ikatéta íma yeráwáqtê yagaroqtamá máqe-uraae. miráimanibo yemá aarawaamá maami-káyúkátí arupú-yaaimma aónaraae.  
\v 14 taíbaq-wayukama uyátárai-naqa Îtukaq itáíq-itaiq kéeta yeráwáqtê yagaroqtamá mórabi yorupamá yoráutaae.  
\v 15 miráitata máqtemma aarawaamá karí-wáyúkámá yíwíqmeta aakaq mó yíkaraae. miráinana Pítaama aakaq uréire kéinana amakómá mi-kárí-wáyúkámá yúgeqtaaq íniye.  
\v 16 yaímma aarawaamá máqte-marupakemma Yérútááre-marukoni waaqókáq-wáyúkágáráq yemá yama áíkutaae. mi-káyúkámá yemá karí-wáyúkágáráq yaímma táí-aagoma yeráwápí mái-kayugaraq yíwíqmeta irááe. miráitata máqtemma mi-kári-wáyúkámá atóbageqe urááe.   
\s1 Áánûqtuni kaqtó-nakoma iyápó-annama ánnábike paábaq iyúkaiye.  
\p
\v 17 miráitata anó-monoq-wayukagaraq yaímma yeráwáqtê yagaroqtamá máa-kayukama yemá Táátûtiq-wayukaboata tímáyíkarai-wayukama anómma íyamma umáyíkaraae.  
\v 18 miráitata anó-monoq-wayukama yemá íyamma itata timáyíkarai-wayukama kárún-aaimma timáyiketa yáqtoqma ánná-naupaq otaa-káyúkágáráq yagaroqtamá yíkáawata máqe-uraae.   
\p
\v 19 miráimanibo nokáámma uyátárai-nakonopake kaqtó-nakoma ánná-naupake oqtamá ítuwena máápaq yiwíqma márûte kéiyuwena maará-tiraiye:  
\v 20 “keráwáqá anó-monoq-naupaq uréraq maami máqtemma aúgen aúwarai-waigoni áaiqtaba ítáamma abarokáq máqte-kayukama mó timá yíméro.” téna uyátárai-nakoni kaqtó-nakoma Áánûqtunopake iréna tiráiye.  
\v 21 yemá iyápó-annama maamin-áímmô kéitetama aabáyaanapaq yaúbama iréta anó-monoq-naupaq watáama máqte-kayukama má timá yímikaae. ánibo anó-monoq-wayukagaraq yaímma yeráwáqtê yagaroqtamá máa-kayukagaraq káánítôre-wayukagaraq yaímma Ítíráaeobake anó-kayukagaraq yeráwáqá mórabi áíkutaae. miráitata yemá ánná-naupaq aamá yuwéta iyápó-annama yíwíqme yero.” téta tirááe.  
\v 22 miráitata yaímma i-wáyúkámá ánná-naupaq uréta aónaamma min-náúpáqá iyápó-annama íma máqe-uraae. miráitata yemá yauwéqmeta anó-monoq-wayukaraq uréta maará-tiraae:  
\v 23 “ketáámá ánná-nakoni oqtamá aónáunataama akoqnáá umá aúyaqmaketa ánná-wayukaraq yabi-í-wáyúkámá yemá máqten-oqtaraq yabíqtuweta máqe-uraae. miráitaqtaa ketáámá min-nákóní oqtamá íma aónáunataama min-náúpáqá móra-naqa íma máqe-uraiye.” téta tirááe.  
\v 24 ánibo i-wáyúkatí monoq-káwáá-nákógáráq wayúkati yaímma anó-monoq-wayukagaraq yemá maamin-áímmá ítátuweta yeráwáqá netuq-yúyánámmá kéiteta maará téta tirááe: “mi-qtátááqá náaraq umá pááq uráiyo?” téta tirááe.  
\v 25 miráitana móra-nakoma yeqtôpaq iréna timá yímikaiye: “ítáaro. maami-káyúkámá keráwáqá ánná-naupaq yíkáa-kayukama yeráwáqá anó-monoq-naupaq máeta máqte-kayukama watáama kétima-yime.” téna wemá tiráiye.  
\v 26 miráitata yaímma i-wáyúkágáráq yeqtí anó-kawaa-nakogaraq yeráwáqá anó-monoq-naupaq uréta iyápó-annama yíwíqmeta iráamanibo íma yíkakaae. ímiye. yemá máqte-kayukati yáaqa kéikatetaboata yeráwáqá tíkaminoqtaae téta ikatîq urááe.   
\s1 iyápó-annama káánítôre-wayukati yúrakaq aamá tíyábá íma ikatîqa urááe.  
\p
\v 27-28 miráitata i-wáyúkámá iyápó-annama yíwíqmeta káánítôre-wayukati aúkáapi máma yíkaraawata anó-monoq-makoma maará téna timá yímikaiye: “ketáámá akoqnáá-aimma téqtaa keráwáqtábámá ‘Îtun áwîqa íma yamá máqte-kayukama timá yíméro’ téqtaa ketáámá tiráunatae. miráimanibo keráwáqtí watáagoma Yérútááre-marupaq máa-kayukabimma wéyáwé umá anóniq kéitaq keráwáqá keqtááyábá maamin-náqá Îtumma ikámôwana pukáiye téq keqtááyábá kaaqaari-túbí kémaraae.” téna tiráiye.  
\v 29 miráimanibo Pítaagaraq yaímma timáiyíkarai-wayukama yemá maará-tiraae: “ketáámá Áánûqtun áama waránúnatae. maa-márábí-káyúkátí yáama íma waránúnatae.  
\v 30 keráwáqá Îtumma kaapaq-yátáq ikámma puyówana ketibotáámá Áánûqtu mamá itó-umakaraiye.  
\v 31 Áánûqtuma Îtuma kun áwíqmena wení márûpaqa wení waaqókáq múma akáitana wétê máiye. miráitana wemá keqtáámá kétiwirai-naqa áqnáabariq umátikenataa wemá ketááí anómma máena Ítíráaeo-wayukagaraq ketááí táí-aaipike mamá waétikenaqtaa kúmiqataapike mamá paá kéumatikaitaae.  
\v 32 maami-qtátááqtábá ketáámá Aokaq-Áágógáráq aónaraunatae. aarawaamá Áánûqtun-aimma wáráa-kayukama wení Aokaq-Áámá kéyimiye.  
\v 33 maamin-áímmá kéitaawana íyámma ôriq itata yíkama puyónúnatae tirááe.   
\s1 ‘iyápó-annama kaayoné umáyíkáaro’ téna Kaméírioma tiráiye.  
\p
\v 34 móra-naqa Kaméírioma anó-monoq-naqa káánítôre-wayukati yúrapaq itó-uraiye. miráitana Kaméírioma wemá naayóbáqá ámáan-aimma yirááténa timá yímikaipoana máqte-kayukama wenáwîqa múte yaútaae. ánibo Kaméírio tiráiye: “iyápó-annama paá máápaq iyuwáiyata kóoro.” téna  
\v 35 káánítôre-wayukama timá yímikaiye: “Ítíráaeo-wayukao, keráwáqá maami-káyúkámá nôrawabi umáyikanae téqa túyánámmá ítama arútáaro.  
\v 36 Tiútatiqtabama táakaq máráaro. wemá tiráiye. ‘kemá akoqnáá-naqa máune’ téna titata netuqyaa-káyúkámá (400) wenanaaé kéwaraawata yeqtí namuro-wáyúkámá Tiútatima ikámôwana képuiqtaba wení máqte-kayukama yuwéta pípéban umá péqmare kóuraane.  
\v 37 anaaékaqa kámááni-wayukama máqte-kayukati yíwîqa agataí-kánááráqá káqo-nakoma Yúqtaati Kááriri-marupake-nakoma wemá miráuma ‘akoqnáá-naqune’ téna titata taíbaq-wayukama wenanaaé wakáamanibo wemmá ikámôwana képuiqtaba wení waayúkama pípéban umá péqmareta kóuraae.  
\v 38 miráitaq kemá keráwáqá kétima-timune. maami-káyúkámá paá iyuwáiyataq mááero. yeqtáaraqa taíbaq-wayukama wáraamma paá waayúkagon-ama wáinanama paá ánataginiye.  
\v 39 miráimanibo yeqtáama Áánûqtunopake kukáinama keráwáqá íma kanaaráq aúyaqyikanoe. aúqyikaneqo éq oeqa Áánûqtuni namuró aúráabo.” téna Kaméírioma tiráiye.   
\s1 iyápó-annama Îtun áwîkaq otaammá kéguyikaawataboata yeráwáqá yimuqá makááe.  
\p
\v 40 miráitata anó-monoq-wayukama yemmá tebûqa yímíqtuweta ókaraq ‘Îtun áama íma máqte-kayukama timá yíméro’ timátuweta timáyíkarai-wayukama timá yíkáawata kóuraae.  
\v 41 Kaméírioma wenáama waráiyata yeráwáqá káánítôre-wayukama iyuwéta kégoeta yeqtí yú-aiqa í-yátááqá Îtun áwîkake maétaboata yemá íma yiruqtabá urááe. ímiye. Áánûqtuma yemmá Îtun áwîkake yú-aiqa í-yátááqá mayaígáae téna yíwíkaiqtaba yemá yimuqá makááe.  
\v 42 miráitata máqte-tupaama anó-monoq-nauparabi waayúkati-naupaqa aarawaamá mamá áíkuyikareta Îtuma keqtáá yauwéqma tiwiránîn-nakoni átê-wataama íma yuwéta paá timá yímikaae.   
\c 6  
\s1 abapaké kaayaq-wáyúkámá yiwíráawata urááe.  
\p
\v 1 mi-túpáámá Îtun anaaé wáráa-kayukama netuqyaa abarokáq urááe. miráitata yaímma min Ítíráaeo-wayukama Karíki-aimma ítaraa-kayukama Íbaru-aimma ítaraa-kayukaraq maará-tiraae: “máqte-tupaama keráwáqá Karíki-wayukati keqtoq-nóínímmá umaatamá aáwaqa íma yíméwata kémayaae.” téta tirááe.  
\v 2 miráitata Îtuni tiyááka umá timáyíkarai-wayukama máqtemma Îtun anaaé wáráa-kayukama yááreta yeráwáqá maará-tiraae: “ketáámá Áánûqtuni mayaímá yuwéqtaa aáwaqa yaímma yímíqmetaa uréire onatáámá íarutaniye.  
\v 3 miráinaq tíbâtiwaayuo, abapaké kaayaq-wáyúkámá yiwíráaro. yemá ketoq-nóínímmá aáwaqa kanaaráq yimínoe. keráwápíkémmá aabapaké kaayaq-wáyúkámá aaraukáqtí yúrakaqa yepímmá Áánûqtuni Aokaq-Áágógáráq itaí-yátáákógáráq ógikaina-wayukama yiwíráaro. yemmá yetí mayaímá ketáámá yiménúnatae.  
\v 4 miráinata ketáámá kenamáárîqtaa nunamummá kétetaa aarawaamá Áánûqtun áama yiráátenunatae.” téta tirááe.  
\v 5 ánibo máqte-kayukama min-áíqtábá yimuqá makááe. miráitata yemá mórabi áíkuteta abapaké kaayaqá yiwíkaae. móra-naqa Tíbeni wemá akoqnáá umá Áánûqtukaq itáíq-itaiq kéitana wepímmá Aokaq-Áágómá ógikai-nakagaraq Píripikaraq Parókaratikaraq Níkaanogaraq Tímonigaraq Paaménatikaraq mórama káqon-annabike-naqa Níkorautie. Níkorautima wemá Áátioki márûpakemma Yéqtaaeo-naqa áqnáabaqa máqe-uraimanibo anaaékaqa wemá mórama Íbaru-naqa yama aúqma máqe-uraiye.  
\v 6 miráitata yemá maami abapaké kaayaq-wáyúkámá mamá iyápó-annati yúbáq itó-umayikareta iyááma yínêkuyeta nunamummá timá yíkaraae.  
\v 7 miráitana Áánûqtun áagoma wéyáwé kéitana taíbaq-wayukama Yérútááre-aukapaqa iyápó-annagaraq yorupamá yoráutaae. yaímma anó-monoq-wayukagaraq min-áímmá kéiteta Îtun anaaé áaimma átáma wakááe.   
\s1 yaímma Íbaru-wayukama Tíbenimma aabi mayákaraae.  
\p
\v 8 Tíbenimma Áánûqtuni íráqô-qtataakaraq akoqnáágaraq ógikaitana máqte-kayukati yúrakaqa taígani awaaméq-yátáákáqá ôriq uma tarôq uráiye.  
\v 9 miráimanibo yaímma-wayukama Tíbenimma aamá káwaageta namuroíq umákaraae. yeráwáqá Îbaru-wayukama Arómani-wayukati paá-mayaima mayéwao-kayukama máqe-uraane. yemá Tairínibakekaraq Érékáánarabakekaraq Tirítiabakekaraq Étiabakekarare. yemá Tíbenimma aamá timákaraamanibo wemá yeqtí itaí-yátááqá uyátáraitana Aokaq-Áágómá aamá tínín-aimma aráátitana tiráiye. miráitata paá-mayai-wayukati monoq-náúké-káyúkámá yemá Tíbenimma íma uyátáawaniq urááe.  
\v 10 miráimanibo Tíbenimma Áánûqtuni Aokaq-Áágómá akoqnáá umá itaí-yátááqá kámitataboata wenáaraqa yemá kanaaráq íma uyátáraae.  
\v 11 miráitata mi-mónóq-wáyúkámá yeráwáqá yaímma-wayukama aúpáq yiwíráawata maará téta kaaqaari-áímmá tirááe: “ketáá kéitaunanataa wemá Mótetikaraq Áánûqtun áwîkaraq timá táwîq uráiye.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 12 ánibo yeráwáqá mirá téta aarawaagáráq anó-monoq-wayukagaraq ámáan-aimma yirááti-wayukagaraq íyaqa timá atáráawata yeráwáqá Tíbenimma yáqtoqma awíqmeta káánítôre-wayukati yúrakaq urááe.  
\v 13 miráitata mi-mónóq-wáyúkámá yeráwáqá Tíbenimma kaaqaari-áúbí maránô-kayukama maará-tiraae: “aati-aatimá maan-nákómá maan aokaq-námá ámáan-aiqtabagaraq timá táíq kéiye.  
\v 14 ketáá kéitaunana wemá maará-tiraiye. ‘Îtuma Náátárêtabake-nakoma maan anó-monoq-naopaqa mamá táíq umátuwena Móteti naayóbáqá ámáan-aimma tímikaitaama mamá waéqma tawîq íniye.’ téna tiráiye.” téta yemá kaaqaari-áímmá tirááe.  
\v 15 miráitata káánítôre-wayukama yeráwáqá máqtemma Tíbenini óipi aónaamma Áánûqtunopake kaqtó-nakoni óikoraa uráiye.   
\c 7  
\s1 Tíbenima káánítôre-wayukati yúrakaq watáama tiráiye.  
\p
\v 1 ánibo uyátá-maqma anó-monoq-nakoma Tíbenimma ítama aónaraiye: “árainaq maamin-áímmá emá tiráánô?” téna tiráiye.  
\v 2 ánibo Tíbenima yauwéqma tiráiye: “ketíbâqawaayugaraq ketibóutaagaraq keráwáqá ítáaro. naayóbáqá ketináábútáámá Áabaraama Éraamuqa íurena paá Métápótémia mái-kanaaraqa tágama-yataaqa wáin-Aanuqtuma wekáq kukáine.  
\v 3 mi-kánááráqá Áánûqtuma Áabaraamma maará timá ámikaiye. ‘ení maragáráq ení waayúkagaraq iyuwé móra-aukapaq aúge-marama aráátenaaq únnabaq waao’ téna Áánûqtuma tiráiye.  
\v 4 miráitana Áabaraama wemá Káátía-maruqa yuwéna móra-maruqa Éraamubaq ko máqe-uraiye. ánibo anaaékaq Áabaraamma aboámá pukitana Áánûqtuma wemá timákáitana maami íbêqa keráwáqô máa-mararaq timákáitana iráine.  
\v 5 mi-kánááráqá Áánûqtuma Áabaraamma íma móra-marama ákaq wemmá ámikaine. ímiye. miráimanibo Áánûqtu wemá aamá timá akoqnáá éna téna Áabaraaqtaba ‘anaaékaqa maami-márámá matoké ení iyápó-annagaraq téna Áánûqtuma tiráine. miráimanibo mi-kánááráqá Áábaraama wemá iyápóma íma maqyíkaraitana Áánûqtuma akoqnáá-aimma tiráine.  
\v 6 Áánûqtu maará téna Áabaraamma timá ámikaine. ‘anaaékaqa ení iyápó-annama káqo-kayukati marabí mánoe. ánibo mi-káyúkámá yeráwáqá yiwíqma paá-mayaima kaayóq-wáyúkámá aúqyiketa miráuma netuqyaa-kárítímáátígóní (400) aúkáapi mamá táwîq umáyikanoe.  
\v 7 miráimanibo ení iyápó-annama anaaékaqa paá-mayaima kaayóqá mamá yíme-kayukama ánnáma yíménata yeráwáqá mi-nóíyápómá mi-márúqá yuwéta kóinoe. miráinata yemá maami-máráráq kekáq nunamummá má-tinoe.’ téna Áánûqtu tiráine.  
\v 8 ánibo Áánûqtuma aamá timá yarúmarena mórama áúma karaí-áwááméqá Áabaraamma ámikaiye. miráitana anaaékaqa Áabaraama móra-iyapoma Ááítekimma marákátuwena abapaké kaumo-kánááráqá aúma kárátaimma minnâ Áánûqtuni awaaméré. miráitana Ááítekima Yáakobomma aboaé. ánibo Yáakoboma tiyááka umá kaayaq-ánnátí yiboámá ketááí títaubikomma yúma kárátaine.   
\p
\v 9 miráitata títaupake kaayaq-ánnátí yiboámá yeqtíbâkoma Yótêbimma kárún-aimma timáketa káqo-kayukama awíqma kéyimeta meyámmá matááe. miráitata Íqtîbibake-kayukama yemá Yótêbimma awíqmeta Íqtîbibaqa kóuraamanibo Ááûqtuma paá wetê máqe-uraiye.  
\v 10 Áánûqtuma Yótêbimma áwáqnaa kéena máqtemma wení ummaa-yátáápíké mamá paá kéumakena kaayoné-yátáákáráq íráqôn-auyanama kínima Péron aúbáq ámikaiye. miráitana Íqtîbibaqa kínima Péroma Yótêbimma kawáá-yátááqá mayaména wení naaúparabi máqtemma Íqtîbibaq-wayukaraq kawáá umákaraiye.  
\v 11 anaaékaqa mórama anómma aayawaa-kánáámá abarokáq itana Íqtîbi-aukapakaraq Kéinani-aukapakaraqa anómma yáayaba urááe. miráitata ketítaubikotaama yeráwáqá aáwaqa kanaaráq íma naawánîq urááe.  
\v 12 miráimanibo Yáakoboma Íqtîbi-marabaq aáwaqa wáiye ten-áímmá ítátuwena wenáráábitima ketááí títaubikoqtaama áqnáabariq umá meyáníq ínéta kukáane.  
\v 13 ánibo anaaékaqa yeráwáqá ókaraq yauwéqmeta Íqtîbi-marupaq kúmôwanaYótêbima wení awaaútááma timá yímikaiye. ‘kemá keqtíbâkoma Yótêbimune.’ téna kétima-yimitana Íqtîbi-marupake-kinima Péromma timá-amena ‘ketiwaaútááé’ téna wegáráq Yótêbini yimónaraiye.  
\v 14 miráitana Yótêbimma aboámá Yáakobonopaq aamá yuwéna máqtemma awaaútááti aara íyápóma miráuma abapaké kaayaq-tíyáákágáráq móra-tiraapaq-wayukama (75) Íqtíbibaq kumígáae téna yááyaraiye.  
\v 15 miráitana Yáakoboma mi-tínáábútáágáráq Íqtîbibaq kumáeta anaaékaqa mibáq pukurááne.  
\v 16 miráitata Yáakoboma aara iyápógaraq Íqtîbibaq kumáeta yemá anaaékaqa mibáq pukurááe. mi-káyúkátí arááq-yuma maméta Tékemabaq mó uqtamáyíkaraane. mi-márámá naayóbáqá Áabaraama Émorini ánnábike móneqa yuwéna meyáníq urái-marama Tékemabaq mó uqtamáyíkaraae.   
\p
\v 17 ánibo naayóbáqá Áánûqtuma nôrabi ínîqtaba Áabaraamma timá ámikaimma mi-kánáámá íbêqa waaqókáq uráiye. Ítíráaeo-wayukama Íqtîbi-marabaqa netuqyaa-káyúkámá abarokáq umá máqe-uraae.  
\v 18 ánibo Íqtîbi-marabaqa mórama aúge-kinimma abarokáq uréna wemá Yótêbimma wenaúyánámmá íamikaiye.  
\v 19 miráitana min-nákómá ketááí tináábútááma makaténa kaaqaari-áímmá kétima-yimena anón-ummaa-yataaqa mayiména yeráwáqti pááqyan-iyapoma karaanóbáq yuwáiyana puígáae téna tiráiye.  
\v 20 mimórá-kánááráqá Mótetimma anóama marákáraiye. miráitana min-íyápómá íráqôn-iyapoboana Áánûtumma ôriq umá ákaraiye. miráitana Mótetimma anóayaa aboámá kaumo-wíyókóní arupimmá yeqtí naaúpaq ákáreta kawáá umáketa anóama náámma ámikaiye.  
\v 21 ánibo anaaékaqa Mótetimma awíqmeta karaanóbáq mó ayúwáawana máitana kínima Péromma ayáámûkoma Mótetimma awíqma wení iyápóraa umá awíqme iréna awítaiye.  
\v 22 ánibo Mótetima Íqtîbi-marupaq máitata yirááti-wayukama wemmá íráqô-qtataaqa aráátewana wemá itaí-yátááqá kémayena akoqnáá-aimma kétena wení mayaírákáráqá akoqnáá-naqa máqe-uraiye.   
\p
\v 23 ánibo Mótetima anómma auréna miráuma kaayaq-wáyúká áíyayaa-karitimaatima maéna (40)wení Ítíráaeo-wayukama ko yimónanena uráiye.  
\v 24 miráitana Mótetima aónaimma mórama Íqtîbi-marupake-nakoma Ítíráaeo-naqa yáqtoqma ikákaiye. miráitana Mótetima Ítíráaeo-nakomma áwáqnaa umá Íqtîbi-marupake-naqa ikámma pukáiye.  
\v 25 Mótetima aúyánámmá ítáimma wení waayúkama téta Áánûqtuma wemmá akoqnááma amínana yauwéqma tiwiránítaae téta yúyánámmá itánóáa téna Móteti timánibo Ítíráaeo-wayukama yemá íma yúyámámmá ítaraae.  
\v 26 móra-aabayaanapimma Mótetima aónaimma kaayaqá Ítíráaeo-nakoratama ááiqa kéoyana Mótetima min-nákámá mamá paá umáyikanaae téna maará-tiraiye. ‘ááiqa íma okao. kenákámá kewátámóbo nôraq itakawáq ááiqa kéoyo?’ téna Mótetima tiráiye.  
\v 27 miráimanibo mi ááiqa i-nákómá Mótetimma taábaq káweqtatuwena maará-tiraiye. ‘emá ketááí anómma mááe aamá ítama yainaí-náqá emmá náawaq tarôq umákarauyo?  
\v 28 énaimma emmá Íqtîbibake-naqa ikámma puyétaanaiq umá íbêqa emá kemmá tíkamma puíneq kéono?’ téna min-nákómá tiráiye.  
\v 29 miráitana Mótetima min-áímmá kéitenama péqmarena káqon-aukapaq Míria-marabaq ko máqe-uraiye. mibáq wemá aaramá maténa iyápó kaayaqá inaamaí maqyíkáraiye.   
\p
\v 30 ánibo miráuma kaayaq-wáyúká áíyayaa-karitimaatima (40) yáwitana mi-kánááráqá Áánûqtunopake kaqtó-nakoma Mótetinopaq waayúkama íma máa-kaqmaapaq paaq uráimma Tááínai-anugoni waaqókáq pááqya-tabike iramá karáiye.  
\v 31 miráitana Mótetima min-írámá káonena wemá netuq-áúyánámmá ítátuwena wemá min-írágóní waaqókáq uréna aónanaae téna uráiye. ánibo Áánûqtuma abarokáq maará-tiraiye.  
\v 32 ‘kemá Áánûqtue. enanáábútááti uyátárai-nakoma kemá Áabaraama Ááítekigaraq Yáakobogaraq yeqtí uyátárai-naqune.’ téna Áánûqtuma tiráiye. miráitana Mótetima ikatîq éna aqtete kéena ókaraq min-írágómmá íma aónaraiye.  
\v 33 ánibo Áánûqtu maará téna Mótetimma timá ámikaiye. ‘emá aítauq-anaamma ayúqtuwao. mi-máráráqá emá aítauqa yáánama kemá máunaboana aokaq márámíye.  
\v 34 ketí-wayukama Íqtîbibaq kemá aónáunnama mamá táwîq kéumayikaawaq kemá yeráwáqtí ibíq-áímmá kéiteq íbêqa yemmá yíwáqnaa ónáá kéune. miráinaa emá íbêqa itóaao. kemá Íqtîbi-marabaq emmá timákáanaa wínóne.’ téna Áánûqtuma Mótetimma timá ámikaiye.  
\v 35 miráimanibo naayóbáqá Mótetima Ítíráaeo-wayukama taábaq awéqtátuweta maará-tiraane. ‘náawaq eqtábámá anómma mááe aamá ítama yainaao téna timákaraiyo?’ téta tiráa-nakomma íbêqa Áánûqtuma anó-kawaa-naqa aúrákáitana Ítíráaeo-wayukama yauwéqma yiwiraí-nákáá umá timákáitana uráiye. pááqya-tabike iramá karáimma móra kaqtó-nakoma Áánûqtunopake Mótetimma akoqnááma ámikaiye.  
\v 36 miráitana Mótetima Íqtîbibake waayúkama yiwíqmena karogaron-únópíkáráqá waayúka íma máa-kaqmaapakaraqa miráuma kaayaqté-kaayaqte-wayuka áíyayaa-karitimaatima (40) yeqtí aúkáapimmma ókon-okomma anón-awaameq-yataaqa tarôq uráiye.  
\v 37 ánibo mi Mótetima wemá Ítíráaeo-wayukama maará timá yímikaine. ‘Áánûqtuma keráwáqtí ánnábike móra-naqa amuné-náqá aúrakanimma Áánûqtu kemmá timátikarainiq umá timákaniye.’ tiráiye.  
\v 38 naayóbáqá Mótetima waayúkama íma máa-kaqmaa-marabaqa yaímma-wayukagaraq áíkumareta máqe-uraane. wemá ketááí títaubikotetaa máitana kaqtó-nakoma Tááínai-anupike watáama timá ámikaine. wemá Áánûqtun áama matáimma min-áímmá aúwarain-aipoana ketááí títaubikomma tímikaiqtaama íbêqa ketáámá kémayaunatae.  
\v 39 miráimanibo mi-kánááráqá ketááí títaubikoma yeráwáqá Mótetin áama íwakaabo yemá Mótetimma paábaq káweqtatuweta Íqtîbibaq wínóqtaba yúyánámmá ítaraane.  
\v 40 miráitata yemá Mótetimma ábâkoma Éronikaq maará-tiraae. ‘Éronio, emá móra-yataaqa tarôq umákenana mi-qtátáákómá ketááí Áánûqturaa umá ketááí túbáq kéwinaqtaa ketáámá minnáraq itáíq-itaiq ónúnatae. ketááí anó-nakoma Mótetima náakaraq kóuraiyo? íkéitaunatae.’ téta tirááe.  
\v 41 ánibo mi-kánááráqá yemá mórama purumakaakón áráaqa tarôq umáketa yeráwáqá yaímma naí-wámmá ikámma yeqtí kaaqaari-yátáákáq agamá ákûq umákaraae. maami-púrúmákáákón áráaqa yeráwáqtí iyáápike tarôq umáráakaq yimuqá marakéta nunamummá mi-qtátáákáq tirááe.  
\v 42 miráitana Áánûqtuma mi-káyúkámá yeráwáqá anaaémma umayíkáitata yeráwáqá máqtemma aabáyákáq wái-qtataaqa aabaúráqá wîyokaqa wiyókáqá yekáq nunamummá tirááe. miráitana Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáábí tiráiye. ‘keráwáqá Ítíráaeo-anna-wayukama keráwáqá Mótetigaraq yagaroqtamá miráuma kaayaq-wáyúká áíyayaa-karitimaatigoni (40) arupimmá waayúkama íma máa-kaqmaapaq-marabaqa keráwáqá naí-wámmá ikámma agamá ákûq uráámma minnâ kekáráq mirá-uraanabiyo? ímiye.  
\q1 Ítíráaeo-wayukao, keráwáqá kaayáqté-kayaaqte-wayuka áíyayaa-karitimaatigoni arupimmá kaqmáápaqa naí-wámmá ikámma agamá ákûq uráámma minnâ kekáq ímira-uraane.  
\q1 kaaqaari-Áánúqtúráá-náqá Móroki wení tabarááberake-namma keráwáqá yaagumá matááne.   
\q1
\v 43 keráwáqá wiyókóní amammá tarôq umákeq minnágónáwîqa Arébaana óq-yataakaraq tarôq umákeq yekáq nunamummá tiráánaboaq Bébírônibake nékaq óq-mapaq timátíkáanaq kóinoe.’  
\m wení amuné-wáyúkámá agatáá-kannaabimma Áánûqtu mirá-tiraine.  
\v 44 ánibo naayóbáqá ketááí títaubikotaama waayúkama íma máa-kaqmaapaqa máqe uráá-kanaaraqa tabaráábe-nama Áánûqtunopakaraq wáqe-uraine. miráitana naayóbáqá Áánûtuma Mótetiqtaba maami-námmá ‘miráuma uwo’ téna aráátitana Mótetima mirán-námmá tarôq uráine.  
\v 45 anaaékaqa ketááí títaubikotaama maami-tábáráábé-námmá yeráwáqá yaaguyaqméta Yótuate kéweta káqo-kayukati maramá ketááí tináábútááti yúrakaq Áánûqtuma mi-káyúkámá watukáine. mi-márámá yíkamma kéwareta yeráwáqtí maramá matááne. mi-kanááráqá tabarááberake umáta-monoq-namma maméta iráámma íbêqa paá wáqena Tébitini kanaaráq iráiye.  
\v 46 ánibo Áánûqtuma Tébitiqtaba ákáitana Tébitima ‘Yáakobon-annagoni monoq-námmá yetí uyátárai-nakoqtaba mórama umákanune’ téna nunamupí ítama aónaraiye.  
\v 47 miráimanibo Tébitimma áanikoma Tórómónima mi-námmá Áánûqtuni monoq-námmá tarôq uráine.  
\v 48 miráimanibo mú mikákáá anómma uyátárai-naqa Áánûqtuma waayúkama umáráapi-namma íma kémaiye. wemá miráuma Áánûqtuni amuné-nákómá Áítáíya maará-tiraine.  
\v 49 ‘uyátárai-nakoma maará-tiraiye.  
\q1 ketí márûpaq aabayápáqá ketí yabíkái-tibiqtatae.  
\q1 ánibo maa-márámá ketí títauqa maqmá arage kéune.  
\q1 keráwáqá náaraq nanaq kemmá kanaaráq umátikano?  
\q1 kemá náa-marukaraq máeraq aagánúnô?   
\q1
\v 50 maami-máqté-qtátááqá ketiyáákoma íyaq tarôq uráíyo?’  
\m téna Áánûqtu tiráine. Áánûqtuni amuné-nákómá Áítáíya agatáine.  
\v 51 keráwáqá aamá ítáma yagu-yagu kée. keráwáqtí tíyaqnobarabi túyánánóbáqá aamá íma itaí-wáyúkáé. keráwáqá aati-aatimá Aokaq-Áágómmá kárate. keráwáqá móraiq umá keráwáqtí tináábútááraa kéoe.  
\v 52 áraimma naayóbáqá ketítaubikotaama nóin-amune-wayukawaq naayóbáqá máawatawaq keráwáqtí tináábútááma íma mamá táíq umáyíkáráanabiyo? áraimma mórama ímiye. anaaékaqa arupú-naqa yínîn-nakoni watáama te-káyúkámá yíkakaane. ánibo íbêqa wemmá mamá namuro-wáyúkátí iyáápi máráawata keráwáqá wemmá ikámôwana pukáiye.  
\v 53 miráitaq keráwáqá Áánûqtuni ámáam-aimma wení kaqtó-wayukati iyáápike matáamanibo anaaémma ímo kéwaraae.” téna Tíbenima ayáqtááq-aimma tiráiye.   
\s1 Tíbenimma óqtatannapo ikámôwana pukáiye.  
\p
\v 54 ánibo anó-monoq-wayukagaraq káánítôre-wayukagaraq yeráwáqá Tíbenini watáama kéiteta yemá íyamma itata yíwáyaa kaabu-kaabun urááe.  
\v 55 miráimanibo Áánûqtuni Aokaq-Áágómá Tíbenipimma ógikaitana wemá Áánûqtuni márûpaq múte aónaimma Áánûqtuni táqama-yataaqa káonena Îtuma Áánûqtuni amakaq ayáánurapaq itó-uma máitana aónaraiye.  
\v 56 ánibo Tíbenima maará-tiraiye: “aónaaro! íbêqa kemá Áánûqtuni márûqa agaro umágitaq aónáúnnama Waayúkagon Áráaqa Áánûqtuni ayáánurapaq itó-uma máiye.” téna Tíbenima tiráiye.  
\v 57 mirá titata mi máqte-kayukama yeráwáqtí yaákaq káuyareta yemá anókaq ááyama tirááe. mikáké Tíbenimma yemá waqméta mórabi uyaaté urááe.  
\v 58 ánibo yemá Tíbenimma anó-marukoni áwábaq awíqmeta mó ákáreta óqtatannapo ikákaae. áqnáabaqa káánítôre-yurakaq wenáúbimmo maráa-kayukama yemá yeráwáqtí kúberai-unamma ayúqma mórama awaayatí-nákóní amakaq makáámma min-nákón áwîqa Tóroe.  
\v 59 ánibo yemá Tíbenimma óqtatannapo kéikamowana Tíbenima maará téna nunamummá tiráiye: “uyátáraana-naqa Îtuo, emá ketí taáma mayaao.” téna tiráiye.  
\v 60 miráitana wemá araayutaúmmá aténa anókaq ááyama maará tiráiye: “uyátáraana-nako, emá maami-káyúkátí kúmiq-yataakoni anónnáma íma yimiyo.” Tíbenima mirá kétena wemá pukuráiye.   
\c 8  
\s1 Îtun áama ítáa-kayukama Tóroma mamá táíq umáyikaraiye.  
\p
\v 1 Tíbenimma ikámma púyôqtabama Tóron áyakoma kanaa uráiye. ánibo mi-kánááráq-wáyúkámá Yérútáárebaq máeta Îtun anaaé wáráa-kayukama mamá táíq umáyikaraae. miráitata yeráwáqá péqmareta Yúría-marupakaraq Táméria-marupakaraq kóuraae. ánibo máqtemma Îtuni iyápó-annama mikáq Yérútáárebaq máqe-uraae.  
\v 2 yaímma-wayukama Áánûqtun áaimma íráqôniq umá wáráa-kayukama Tíbenini arááq-auma maméta mó kéuqtamaketa yemá ôriq umá anómma ibiqá yakááe.  
\v 3 ánibo Tóroma Îtun anaaé wáráa-kayukama yíkamena uréire kéena yeráwáqtí naaúpake mórabi iyáákaq aaramá waamá yáqtoqma yiwíqmena ánná-naupaq mamá yíkáraiye.  
\v 4 miráitata Îtun anaaé wáráa-kayukama yaímma péqmareta káqo-marabaq wéyáwé uréta mi-káyúkábímmá yemá átê-wataama Îtuqtaba timá yímikaae.  
\v 5 ánibo Píripima Táméria-wayukati márûpaq kukéna Áánûqtuma timákarai-nakoma Îtuqtaba watáama timá yímikaiye.  
\v 6-7 miráitata netuqyaa-káyúkámá Píripin áama itéta awaaméq-yátááríq immá káoneta taíbaq-wayukabikemma táí-aagoma ógikai-kayukabikema táí-aagoma anókaq wááqa kéyeta iyuwéta kóuraae. ánibo taíbaq-wayukama yítauqa táwîq urái-kayukagaraq iyáátámma akátai-kayukagaraqa wemá mamá atóbamayikaraiye. minnáyaba wení waaqókáq ya áíkuteta watáama ítaraae.  
\v 8 miráitana Táméria-marabaqa mááe-kayukabimma anómma yimuq-yatááqá pááq uráiye.  
\v 9 mi Táméria-marukaqa móra-naqa máqe-uraimma min-nákón áwîqa Tááímonie. wemá máqte-qtataariq kéena awéqa kétena wemá téna “kemá máqte-kayukati anómma máune.” téna kétitata  
\v 10 akoqnáá umá kéiteta máqte-kayukama anó-kayukagaraq paá-wayukagaraq weqtábámá “anó-naqiye. maamin-náqá Áánûqtu timákaitana akoqnáágaraq kukáiye.” téta yemá tirááe.  
\v 11 ánibo yemá akoqnáá umá ayáqtáá-kanaama wenáama kéiteta máqten awaaméq-yátááqá tarôq kéitataboata yeráwáqá wenáama ítaraae.  
\v 12 miraimanibo Píripima iréna átê-wataama Áánûqtuma yabíkái-qtataaqtabagaraq Îtuma keqtáá yauwéqma tiwiránîn-nakoni áwîqtabagaraq má-tiraiye. miráitata mi-kánááráqá aarawaamá min-áímmá itáíq-itaiq éta monoq-nómmá pékaae.  
\v 13 ánibo Tááímonigaraq awéqa téwai-nakoma wegáráq maamin-áímmá kéitaitana Píripima wemmá monoq-nómmá pérakaraiye. miráitana Tááímonima Píripite máqe-uraiye. wemá aónaimma Píripima uyátá-maqma anón-awaameq-yataaqa tarôq kéitana wemá káonena iyánáaq uráiye.   
\p
\v 14 ánibo Îtuni timáyíkarai-wayukama Yérútááre-marupaq máeta yeráwáqá ítáama yaímma Táméria-marupake-kayukama yemá íráqôniq umá Áánûqtun áama ítaraae. miráitata yemá kaayaq-nákámá Pítaayaa Yóáanema timáyikaayata Táméria-wayukayopaq kóuraaye.  
\v 15 miráitata yenákámá Táméria-marupaq uréta Îtukaq yirummá ámê-kayukama Áánûqtuni Aokaq-Áámá yeráwáqá mayaígáae téta yenákámá nunamummá tirááye.  
\v 16 miráitata yeráwáqá paá Îtun áwîkaq monoq-nómmá kéberaawana Aokaq-Áágómá yeráwápímmá íma kukáiye.  
\v 17 ánibo Pítaayaa Yóáanema yenákámá mi-káyúkáráq iyáámma makéta nunamummá kéteyata mi-káyúkámá Aokaq-Áámá matááe.   
\p
\v 18 miráitana Tááímonima Pítaayaa Yóánema yimónaimma yenákámá máqte-kayukaraq iyáámma kánekuyoyata mi-káyúkámá yemá Aokaq-Áámá matááe. miráitana Tááímonima yaímma móneqa maména yenákáyôpaq iréna maará-tiraiye:  
\v 19 “kenákámá maamin-ákóqnáámá kekáráq tímêkao. miráinaq kemá móra-nakoni aneq tiyáámma ánékuyonana wemá Aokaq-Áámá miráuma mayábute.” téna Tááímonima tiráiye.  
\v 20 miráimanibo Pítaama wemmá maará timá ámikaiye: “ibáqyuwaao. Áánûqtuma maaminnámo amínna-yataaqa ení mónekake meyáníq inanamá ení mónekogaraq egáráq puí-márúpáq kókaao.  
\v 21 enáyakoma Áánûqtuni aúrakaqa íma kárutaipoana ketááí mayaímá kanaaráq íma yainánóne.  
\v 22 ánibo emá íbêqa maa mirái-qtataakoma anaaémma umakátuwe arummá waeraao. miráumatuwe Áánûqtukaq nunamummá kétinanawaq wemá mi-táí-áúyánámmá mamá paábaq yuwéna awikátuwaniye.  
\v 23 áraimma kemá ení áyaqnobaq aónáúnnama enáyapimma aúrananna aí-yátááqá ógikaitana kúmiq-yataakoma emmá yáqtoqma akoqnáá kéiye.” téna Pítaa Tááímonimma timá ámikaiye.  
\v 24 ánibo Tááímonima Pítaamma maará téna timá ámikaiye: “kenákámá uyátárai-nakokaq nunamummá kétiyanawaq maamin-áímmá timá-timeya-qtataakoma kemmá íma mamá táwîq íno.” téna Tááímoni tiráiye.   
\p
\v 25 miráitata Pítaayaa Yóáanema yenákámá akoqnáá-aimma téta naayóbáqá Îtuma timá yímikain-aimma timá yímiqtuweta yenákámá yauwéqma Yérútáárebaq utááye. ánibo aapaqá yenákámá kéuyeta taíbaq Táméria-marukaq-wayukabimma uyátárai-nakoni átê-wataama tirááye.   
\s1 Píripima Ítíópiabake-nakomma átê-wataama Îtuqtaba timá ámikaiye.  
\p
\v 26 mórama uyátárai-nakoni kaqtó-nakoma iréna Píripimma timá ámikaiye: “Píripio, emá itó-uma kaapaq ákáq uréaq Yérútáárebake Káátaq uráin-akaq waao.” téna tiráiye. min-ákómá waayúkama íma máa-kaqmaapaq uráiye.  
\v 27 ánibo Píripima páátákáá wení oótamma yokaa kéena min-ápáq maréna uráiye. ánibo min-ákáqá Ítíópiabake-naqa aónaraiye. wemá anó-kawaa-naqa Ítíópia-wayukaraq yabíkáin-inikoma Káánetini mayaíma matáiye. miráitana máqtemma Káánetini mónekaq kawáá uráiye.  
\v 28 min-nákómá wení naaópaq yauwéqma wení oóti ayárepi kéwena Áítáíyanama agatái-kannaama yoráutaiye.  
\v 29 miráitana Áánûqtuni Aokaq-Áágómá Píripimma timá ámikaiye: “emá páátákáá uyaaté uré oótigoma ayáremma kúma yabitimáena wi-wáígóní waaqókáq waao.” téna tiráiye.  
\v 30 ánibo Píripima uyaaténa waaqókáq uréna ítáimma maamin-nákómá Áánûqtuni watáama naayóbáqá Áítáíya agatái-kannaama yoráutiye. miráitana Píripima maará téna min-náqá ítama aónaraiye: “maamin-áímmá emá yorautónama áaimma ítama kárutaano?” téna tiráiye.  
\v 31 ánibo min-nákómá yauwéqma maará-tiraiye: “móra-nakoma maamin-áíkóní áaimma kemmá kanaaráq ímo tirááti-naqa kemá náaraq umáwaq áaimma ítama arutánúnô?” téna tiráiye. miráitana Píripimma maará timá ámikaiye: “emá kanaaráq ketê uyáqtama máinaka kóyo.” téna tiráiye.  
\v 32 miráitana min-nákómá Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáábí yoráútín-aikoma maará-tiraiye:  
\q1 “yemá wemmá awíqme iréta tipi-típi áráaqa ikamínéta oníkáá umá kaayoné uráitata min-náqá awíqmeta irááe.  
\q1 maamin-nákómá aamá íma téna miráuma tipi-típi áráakoni áyáuma karanéta kéowana áama íma tiníkáá uráiye.   
\q1
\v 33 miráitata yemá wemmá mamá márúte yuwéta wenáama yainaíyábá íma ítama arútaraae.  
\q1 wenaúwaraimma paábaq matúwáapoana náawaq wení iyápóyataba tíniyo?”  
\m téna Áítáíya agatái-kannaagoma tiráiye.  
\v 34 ánibo mi-káwáá-nákómá Píripimma maará téna ítama aónaraiye: “timá-timiyo. náawaqtabawaq amuné-nákómá náawaqtabaq tiráíyô? wetábáq tiráí káqo-nakoqtabaq tiráíyô?” téna tiráiye.  
\v 35 ánibo máqtemma maamin-áíkómá Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáábí tiráimma minnâ átê-wataama Îtuqtaba Píripima timá ámikaiye.  
\v 36 ánibo yenákámá aapaqá mirá titeta wéqéta móra-nomma wáikaq urááye. mi-káwáá-nákómá maará téna Píripimma timá ámikaiye: “aónaao! nommá maa wáiye. nói-qtataakowaq ketí aammá káuyaraitaraq kemá kanaaráq monoq-nómmá íma kéberauno?” téna tiráiye.  
\v 37 ánibo Píripima tiráiye: “emá kanaaráq enarukaké Îtuqtaba itáíq-itaiq emá kanaaráq nommá peránóne.” téna tiráiye. miráitana min-nákómá yauwéqma tiráiye: “kemá tirummá amúnama Îtu Káríqtoma Áánûqtumma áanikoe.” téna tiráiye.  
\v 38 ánibo mi-káwáá-nákómá mirá titana oóti ayárekoma mikáq máqe-uraiye. ánibo Píripiyaa mi-káwáá-nákómá nopí kukéta Píripima wemmá nommá pérakaraiye.  
\v 39 nommá pérakatuweta nopíké yuwéta kéuyoyana páátákáá uyátárai-nakoni Aágoma Píripimma awíqmena kóuraiye. miráitana mi-káwáá-nákómá Píripimma ókaraq íma aónena wemá min-ápáq maréna wení naaópaq kégoena ôriq umá amuqá maqména kóuraiye.  
\v 40 ánibo Píripima wemá móra-marukaq iráimma mi-márúkón áwîqa Ááqtáátiq iráiye. min-aúkápáq wemá uréire kéena átê-wataama Îtuqtaba waayúkama timá yímikaiye. anaaékaqa Tétáría-marukaq koyaraíye.   
\c 9  
\s1 Tóroma arummá waeréna Îtun áama ítaraiye.  
\p
\v 1 Tóroma akoqnáá-aimma téna Îtuma uyátárai-nakoni anaaé wáráa-kayukama yíkamma puínéna uráiye. miráitana wemá mú mikákáá anó-monoq-makonopaq uréna mó titana  
\v 2 aúba-wannaabi Ítíráaeo monoq-wáyúkámá Tamáátikati-marupaq áíkuma máa-kayukayopaq agatáimma maará-uraiye: “móra-nakowabi aaragómá Îtun aammá kéwareta min-áímmá kéwaraiya-kayukama yeráwáqá yiwíqmena Yérútááre-marupaq máma ánnáma umáyikaniye.” téna tiráiye.   
\p
\v 3 miráitana Tóroma wemá maréna Tamáátikati-marukoni waaqókáq kéwitana páátákáá aabayápáké móra ókómá wenôpaq kamá yupayo uráiye.  
\v 4 ánibo Tóroma marabí yutákurena kéitaitana aabayápíké móra aagómá maará téna tiráiye: “Tóro, Tóro, emá nôraq itaawáq kemmá mamá táíq kéumatikaano?” téna tiráiye.  
\v 5 ánibo Tóroma maará-tiraiye: “uyátáraana-nako, emá náawabono?” téna titana wemá tiráiye: “kemá Îtue. emá kemmá mamá táwîq kéone.  
\v 6 miráimanibo emá itó-ure anó-marupaq uyuwo. anaaékaqa emá nôrabi ínónayaba móra-nakoma watáama timá-aminiye.” téna aagómá tiráiye.  
\v 7 miráitata yaímma Tórote yagaroqtamá o-káyúkámá yeráwáqá itó-uma máeta aamá íma tirááe. ánibo watáama kétitata yeráwáqá ítaraamanibo mi kátáámo ti-náqá íaonaraae.  
\v 8 ánibo Tóroma itó-urena aúramma karáráimanibo wenáurakoma kumayuqá aúkaiye. miráitata yaímma-wayukama wemmá ayáátoqmeta Tamáátikati-marupaq urááe.  
\v 9 ánibo kaumo-yúpáámá Tóroni aúrakoma kumayuqá aúkáitana mi-kánááráqá wemá aáwárabi nommá íma naráiye.   
\p
\v 10 ánibo Tamáátikati-marupaqa móra Îtun anaaé wáráa-naqa máqe-uraimma min-nákómá áwîqa Áánánáíyatie. wemá Îtukaq itáíq-itaiq kéitana aúramma karákéna kaikáá umá aónaitana uyátárai-nakoma Îtuma tiráiye: “Áánánáíyatio.” titana ánibo Áánánáíyatima tiráiye: “uyátáráana-nako, kemá maa máune.” téna tiráiye.  
\v 11 ánibo uyátárai-nakoma Îtuma maará téna timá ámikaiye: “emá itó-uma arupú-apare téta ten-ápáq waao. Yúqtaatini-naupaqa uré mórama Táátiti-marupake-naqa máena nunamummá kétibo aónao. min-nákón áwîqa Tóroe.  
\v 12 ánibo min-nákómá maaráuma kaikáá umá aónáitana móra-nakoma wenôpaq iréna ayáámma ánekuitana wenaúrakoma yauwéqma íráqôniq itana káonaiye. min-nákóní áwîqa Áánánáíyatie.” téna uyátárai-nakoma tiráiye.  
\v 13 ánibo Áánánáíyati maará téna yauwéqma tiráiye: “uyátáráana-nako, taíbaq-wayukama téta min-nákóqtábámá yemá máqtemma Áánûqtuni aokaq-wáyúkámá Yérútááre-marupake kéyikamena mamá táwîq umáyíkaraiye. téta tirááe.  
\v 14 miráitata wemá anó-monoq-wayukarake náápaamma matáipoana áwîqa múte yaútai-kayukama yáqtoqma yiwíqmena ánná-naupaq mó-yikaniye.” téna Áánánáíyatima tiráiye.  
\v 15 miráimanibo uyátárai-nakoma Îtuma tiráiye: “emá paá waao. min-náqá ketí mayaí-náqíye. kemá wemmá awíkaunaboana anaaékaqa wemá ketí mayaímá kémayena ketáama káqo-kayukagaraq yeráwákáq yabíkáa-kayukawabi Yéqtaaeo-wayukagaraq keráwáqá Ítíráaeo-anna wayukagaraq mó timá-timiniye.  
\v 16 miráinaq kenamáárîq wemmá ketíwîkake aú-aiqa ummaa-yátáákáráq mayánîq-qtataaqtaba timá-amenune.” téna Îtuma tiráiye.   
\p
\v 17 miráitana Áánánáíyatima uréna naaúpaq uyábékena Tóromma ayáámma ánekuyena maará téna tiráiye: “ketíbâkoma Tóro, uyátárai-naqa Îtuma aapaqá wenamáárîq ekáq abarokáq i-nákómá kemmá timátikaitaq enôpaq kéyune. miráinaa emá keqnáámmá aúramma káonenanama Aokaq-Áágómá epímmá ógiraniye.” téna tiráiye.  
\v 18 páátákáá Tóroni aúrapike kumayuq-yátáákómá akakó aukákitanaraa mikáké wení aúrakoma tágagitana máqte-qtataaqa aónaraiye. miráitana wemá mikáq itó-uma monoq-nómmá pékaiye.   
\p
\v 19 anaaékaqa Tóroma aáwaqa kénaitana wenaúgoma akoqnáá uráiye. miráitana wemá yaímma-kanaama Îtumma wáráa-annate yagaroqtamá Tamáátikatiq máqe-uraiye.   
\s1 Tóroma Tamáátikati-marupaq máá-kayukama Îtun áama timá yímikaiye.  
\p
\v 20 Tóroma páátákáá Ítíráaeo-wayukati anó-monoq-naupaq uréire kéena Îtuni watáama kétima-yimena ‘maamin-náqá Îtuma Áánûqtuni áanikoe’ téna timá yímikaiye.  
\v 21 miráimanibo máqte-kayukama wenáama itéta iyánáaq umáreta tirááe: “maamin-náqá wemá Yérútááre-marupaq máeta Îtun-awiqa múte yaútai-kayukama yíkamma ánatatuwewaine. miráumatuwena íbêqa wemá maabáq Tamáátikati-marupaq iráipoana wemá ánnábi yiwíqmenata Yérútáárebaq anó-monoq-wayukaraq wínímma wemá maamin-náqíye.” téta tirááe.   
\p
\v 22 miráimanibo Tóroma akoqnáá umá iragáráq-áímmá téna ‘Îtuma keqtááí kúmiq-yataapike kétiwirenataa-naqa wenamáa akoqnáá-naqa máiye’ téna kétitata Tamáátikatiq máa-kayukama yemá iyánáaq umáreta aamá íma tirááe.   
\p
\v 23 ánibo taíbaq-kanaama yáwitata móra-taoqa Ítíráaeo-wayukama mórabi áíkuteta aamá téite éta Tóromma ikamí-áímmá tirááe.  
\v 24 miráimanibo Tóroma wemmá ikamínón-aimma temmá ítaraiye. miráitata Ítíráaeo-wayukama Tamáátikati-marukaqa kurugóní oqtaráqá wágááwabi nokáámma Tóroma kumínnayabae téta yeráwáqá yabíqtuwe máqe-uraae.  
\v 25 móra-nokaamma Tóroni aanábó-wáyúkámá yemá ayáqtááq-annama matéta kámááguq-unakaq kú-mareta mipí Tóromma awírakatuweta ánnáraq yabitimá yuwáka-yuwaka kéowana Tóroma kurugóní aaumépaq metátuwena kóuraiye.   
\s1 Tóroma Yérútáárebaq máqe-uraiye.  
\p
\v 26 anaaékaqa Tóroma Yérútááre-marupaq uréna Îtumma wáráa-annate yagaroqtamá máiyaba ákáraimanibo wenáaqa ikatéta ‘maamin-náqá wemá áraimma íma Îtuni wáráa-annabikene’ téta yemá tirááe.  
\v 27 miráitana móra-naqa áwîqa Páánabatima Tóromma áwáqnaa umá awíqmena timáyíkarai-wayukaraq uréna Tóroni watáama kétima-yimena Tóroma Tamáátikati-marupaq kéwitana aapaqá Îtuma wemmá watáama timá ámítana wemá Tamáátikati-marupaq Îtuni watáama timá yímikain-aimma timá tága-yimikaiye.  
\v 28 miráitana mikáké Tóroma Îtumma wáráa-annate máqten-aukapaq uréire kéena wemá ikatîqa íma éna Îtuma uyátárai-nakoqtaba wení watáama timá yímikaiye.  
\v 29 ánibo wemá mirá kéena yaímma Ítiráaeo-wayukama Karíki-aimma ítaraa-kayukati yúyánámmá mamá iráqôniq inéna kéitata yemá wemmá ikamínônaqtaba abáá urááe.  
\v 30 miráitata yaímma Îtuqtaba wenábâqawaaraayuma yeráwáqá min-áímmá ítátuweta Tóromma awíqmeta Tétáríaq mó ayúwáawana mikáké wemá wení márûpaq Táátiti-marabaq kóuraiye.   
\p
\v 31 miráitana mi-kánááráqá máqtemma Îtun áama kéitaa-kayukama Yúríabarabi Kááriribarabi Támériabakaraqa máa-kayukama yemá íráqôniq umá máqe-uraae. ááiq-yataaqa íma wáitata yeráwáqá íráqôniq umá máeta Îtun aamá ítaraae. miráitata yemá uyátárai-nakoni aménáápáq máawana Aokaq-Áágómá yepímmá mamá akoqnáá kéitana taíbaq-wayukama móra-iyakaq Îtun anaaé wakááe.   
\s1 Pítaama Aríra-marupakaraq Yáapa-marupakaraq itó-umakaraiye.  
\p
\v 32 Pítaama máqten-aukapaq uréire kéena Áánûqtun áama itáíq-itaiq kéo-kayukama kéyimonena móra-taoqa wemá Aríra-marabaq máeta Áánûqtuni aokaq-wáyúkámá yimónanena uráiye.  
\v 33 ánibo mi-márúkáqá móra-naqa máqe-uraimma min-nákóní áwîqa Iníatie. wení aúgoma akoqnááma íma wáitana abapaké kaumo-kárítímáátímá aammá íma kanaaráq uréire éna atípááraq waguréna matúq-matuq uráiye.  
\v 34 ánibo Pítaama min-nákóqtábá tiráiye: “Iníatio, íbêqa emmá Îtuma Káríqtoma emmá mamá kátobamakaiye. emá itó-urewaq ení atípááma mamá arutaao.” téna Pítaa tiráiye. mirá titana min-nákómá páátákáá itó-uraiye.  
\v 35 miráitata yaímma aarawaamá Aríra-marabaq-wayukagaraq yaímma Téroni-marabaq máa-kayukagaraq yeráwáqá aónaamma maamin-náqá uréire kéitata máqte-kayukama yirummá waeréta uyátárai-nakoma Îtun anaaé wakááe.   
\s1 Pítaama Táábitaamma mamá itó-umakaraiye.  
\p
\v 36 móra-maruqa Yáapare. mi-márúkáqá móra-inimma máqe-uraimma min-íníkón áwîqa Táábitaae. ánibo káqon-awiqa Karíki-aipimma Tókatie téta áwîqa yarááe. min-íníkómá Îtuqtaba itáíq-itaiq kéena wemá káqo-kayukama ôriq umá aáwaqa kéyimena máqte-qtataaqa yíwáqnaa uráiye.  
\v 37 mi-kánááráqá min-íníkómá karímá mayéna púitata yaímma-noinimma wení arááq-auma matéta nopí tete umátuweta móra-naupaq yanáá makááe.  
\v 38 ánibo Yáapa-maruqa Aríra-marukoni waaqókáq wáitataboata yaímma Îtun áama itáíq-itaiq kéo-kayukama yeráwáqá itáamma maamin-náqá Pítaama Aríra-marupaq máiye tirááe. miráitata yemá páátákáá kaayaq-nákámá timáyíkáawata yenákámá Pítaamma ko awíqmeta irááye.  
\v 39 ánibo Pítaama páátákáá yokaa kéena yenákátê yagaroqtamá uráiye. mi-náúpáq itata yemá awíqmeta yanáá-náúpáq utááe. miráitata yaímma keqtoq-nóínímmá naayóbáqá Táábitaama aúwaraikaqa tarôq umá yímikain-unakaqtoma matokéta yeráwáqá ibiqá kéyareta Pítaamma aráátiraae.  
\v 40 ánibo Pítaama máqtemma aarawaamá timáyíkáitata máápaq kówana wemá araayutaúmmá aténa nunamummá timátuwena waéqma maamin-íníkóní arááq-auma káonena tiráiye: “Táábitaao, emá itóaao.” téna tiraiye. ánibo min-íníkómá aúramma káonena wemá Pítaamma aónatuwena itó-uma máqe-uraiye.  
\v 41 miráitana Pítaama min-ínímmá áwáqnaa umá ayáátoqmena keqtoq-nóínímmá Áánûqtuni óq-aokaq-wayukama yááyarena Tókatimma yímikaiye.  
\v 42 miráitana min-áíkómá máqtemma Yáapa-aukapaq wéyáwé itata taíbaq-wayukama Îtun áama akoqnáá umá itáíq-itaiq urááe.  
\v 43 ánibo Pítaama taíbaq-kanaama Yáapa-marabaq máena móra-naqa áwîqa Tááímonini naaúpaq watúq-watuq uráiye. ánibo min-náqá Tááímonima purumakaakóní aúwaratiraq unáákáqtôyaba yokaa kéema wení mayaíyé.   
\c 10  
\s1 Áánûqtunopake kaqtó-nakoma Koníriatimma watáama timá ámikaiye.  
\p
\v 1 móra-naqa Tétáría-marupaq máqe-uraimma min-nákón áwîqa Koníriatie. Koníriatima mórama Arómuq-marukaq tiyááka-wayuka áíyayaan-aaiq-i-wayukati anómma máena yeráwákáq yabíkáitata yeráwáqtábámá Ítariq ánnáe téta tirááe.  
\v 2 ánibo maami-Yéqtááéó-náqá Koníriatima wení móra-naoq-wayukagaraq Áánûqtun áama kéitena máqtemma áwáyoq-wayukama yíwáqnaa kéena aati-aatimá wemá Áánûqtukaq nunamummá tíq-tiq uráiye.  
\v 3 ánibo móra-taoqa énaikaqa miráuma aabaúgómá karáákáq kumáwitana wemá kaikáá umá tágama aónaitana Áánûqtuni kaqtó-nakoma wenôpaq iréna tiráiye: “Koníriatio.” téna tiráiye.  
\v 4 ánibo Koníriati maamin-náqá káonena áaqa kégaitana wená tiráiye: “umaataráána-nako, nóitabawaq kéteno?” téna wemá tiráiye. ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma tiráiye: “Áánûqtuma ení nunamummá kéitena óqtamma íma makáa-kayukama yíwáqnaa kéonana minnáyaba Áánûqtu kéitaiye.  
\v 5 íbêqa emá yaímma-wayukama timáyíkénatawaq Yáapa-marupaq uréta móra-nakoni áwîqa Tááímonie. káqon-awiqa Pítaae. wemmá awíqmeta yero.  
\v 6 min-náqá Tááímoni Pítaa wemá móra káqo-Taaimonima purumakaakóní aúwaratiraq unáákáqtôma yokaa kée-nakoni naaúpaq únókóní áwabaq máiye.” téna tiráiye.  
\v 7-8 ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma Koníriatimma mirá timámíqtuwena kóuraiye. Koníriatima wení naaúpaqa kaayaqá mayaímá kémayaaya-nakaratagaraq káqomma móra-naqa ááiq-i-wayukabike Áánûqtun áama itáíq-itaiq i-nákáráq mi-káúmómá timáyikaitata yeráwáqá Yáapa-marupaq urááe.  
\v 9 óq-aabayanapimma yemá maréta Yáapa-marukoni waaqókáq kéowana min-náqá Pítaama naakóní ámûraaq aagaí-márúkáq umáena nunamummá kétitana wágááma aabaúgómá aáwaqa naí-kánáá uráiye.  
\v 10 miráitana Pítaamma áama yaitana aáwaqa nánéna itata yemá aáwaqa yokaa kéowana Pítaama móra-yataaqa kaikáá umá aónaraiye.  
\v 11 kaikáá umá aabayákómá agaro umágitana mórama miráuma anó-tabaraaberaa-qtataakoni kaayaqté-kaayaqte-aqtoraq móra-yataakoma yáqtokaitana marabí kukáitana aónaraiye.  
\v 12 miráitana mi-tábáráábégóní arupimmá máqtemma abááq-wáí-wáámmá iraakabayaanábi numagáráqá mipímmá ógikaiye.  
\v 13 mórama aagómá maará téna Pítaama timá ámikaiye: “Pítaao, emá iré maami-kámmá ikámma naao.” téna tiráiye.  
\v 14 miráimanibo Pítaama tiráiye: “aaqáo ímiye. uyátáraana-nako, maami-kámmá ketááí aúmatan-aiqtaba Ítíráaeo-wayukama ketáá íma kénaunatae.” téna tiráiye.  
\v 15 ókaraq aagómá keqnáámmá tiráiye; “emá ‘aaqáo táí-yataare’ ítiyo. Áánûqtuma mi-kámmá naí-yátááré téna tarôq uráinaama emá aammá aúmatan-aaware té ítiyo.” téna tiráiye.  
\v 16 ánibo maami-qtátáákómá kaumobáq abarokáq uréna yauwéqma aabayápáq kóuraiye.   
\p
\v 17 ánibo Pítaa wemá máena maami-qtátááqá kaikáá umá aónai-qtataaqtabama taíbaq-auyanamma ítaraiye. miráitata maami-káyúkámá Koníriati timáyíkáitata ye-káyúkámá yeráwáqá yaímma-wayukama ítama aónaawata Tááímonini naammá yiráátewata yeráwáqá Tááímonini márûq-kurugoni oqtaráq ko máqe-uraae.  
\v 18 ánibo yeráwáqá anókaq ááyama ítama aónaraae: “móra-naqa áwîqa Tááímoni Pítaama keráwáqtê máiyo?” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 19 miráimanibo Pítaa wemá paá máena maami-qtátááqá kaikáá umá aónai-qtataaqtaba aúyánámmá kéitaitana Áánûqtuni Aokaq-Áágómá tiráiye: “Pítaao, kaumo-wáyúkámá emmá abáá kéoe.  
\v 20 emá itó-urewaq yokaa uré kégume yeráwáqtê waao. emá íma netuq-áúyánámmá itaao. maami-káyúkámá kemá timáyikaunata irááe.” téna Áánûqtuni Aokaq-Áágómá tiráiye.  
\v 21 ánibo Pítaa wemá kukéna timá yímikaiye: “keráwáqá abáá-o-naqa minnâ kemíbo nôraq itaráq keráwáqá ketôpaqa kéyeo?” téna Pítaa tiráiye.  
\v 22 ánibo yeráwáqá tirááe: “móra-naqa Arómuq-marupake ááiq-i-wayukati anómma kawáá-nákómá Koníriati wemá timátikaitata kéyunatae. ánibo maamin-náqá Koníriati wemá Áánûqtun áama itáíq-itaiq kéitata weqtabá Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá yimuqá kémaraae. miráitana mórama Áánûqtuni kaqtó-nakoma eqtábá timá ámitana wemá enóyaupiken-aimma itánéna kéiye.” téta yeráwáqá tirááe.   
\p
\v 23 miráitana Pítaama mi-káyúkámá yiwiqma yíkáitata wetê watúwáawana aabáyaa-aabayaanapimma Pítaagaraq yaímma Yáapa-marupaq Áánûqtun áama itáíq-itaiq kéo-kayukagaraq mi-káyúkátê yagaroqtamá kóuraae.  
\v 24 ánibo aapaqá móra-nokaamma ko watuwéta óq-aabayaanapimma yeráwáqá Tétáría-marukaq ko yarááe. miráitana Koníriatima wení aanábó-wáyúkátê yiwíqma wení naaúpaq áíkuteta yiwé urááe.  
\v 25 ánibo Pítaa Koníriatini naaúpaq uyáberanena kéitana Koníriatima awáutena amuqá makáiye.  
\v 26 miráimanibo Pítaama Koníriatimma mamá itó-umakatuwena tiráiye: “Koníriatio, emá itóaao. kemá kegáráqá emô ónnaiq umá maa-marábí-náqúne.” téna Pítaama tiráiye.  
\v 27 ánibo Pítaama wetê watáama titéta mi-náúpáq uténa aónaimma netuqyaa-káyúkámá áíkuma mi-náúpáqá máqe-uraawana aónaraiye.  
\v 28 ánibo Pítaa maará téna mi-káyúkámá timá yímikaiye: “ketáámá Ítíráaeo-wayukama íma káqo-kayukate yagaroqtamá kémayunataama keráwáqá ítaraae. miráimanibo Áánûqtuma kemmá timá-timena ‘móra-nakoqtaba táí-naqiye ítiyo’ téna Áánûqtu tiráiye.  
\v 29 miráitaq kemá íma keráwáqtí táama aratéq ‘aaqáo’ ítiraunamanibo kemá paá keráwáqtí táama itéq keráwáqtôpaq iráune. ánibo íbêqa keráwáqá ítama káonaune. kéráwáqá nôraq itaráq kemmá tááyaawaraq keráwáqtôpaq iráúnô?” téna Pítaa tiráiye.   
\p
\v 30 ánibo Koníriatima tiráiye: “kekáq móra-yataaqa pááq uráimma íbêqa kaumo-kánáámá kéyawiye. mi táoqa nunamummá-tí-kánááráqá aabaúgómá karáákáq kégumitaq ketí naaúpaq máeq nunamummá kétunana páátákáá móra-nakoma ketimakaq yama itó-uraiye. ánibo min-nákóní unáákáqtôrakemma tágama wayá-tábáráábéráá uráiye.  
\v 31 miráitana min-nákómá maará-tiraiye. ‘Koníriatio, Áánûqtuma ení nunamummá kéitena emá óqtamma íma makáa-kayukama yíwáqnaa kéonana minnáyaba Áánûqtuma kéitaiye.  
\v 32 miráinaa emá íbêqa yaímma-wayukama timáyíkénatawaq Yáapa-marupaq uré móra-nakoni áwîqa Tááímonie. káqon-awiqa Pítaae. ánibo min-nákómá káqo-Taaimonite purumakaakóní aúwaratiraq yokaa kée-nakoni naaúpaq únókóní áwábaq máiye.’ téna min-nákómá tiráiye.  
\v 33 miráitaq kemá páátákáá yaímma-wayukama timáyikaunata emmá koma awíráawaa íráqôniq umá kéyenaqtaa ketáámá yagaroqtamá áíkuma Áánûqtun aúrakaqa uyátárai-nakoma emmá watáama timámîn-aimma keqtáá timá tímînaqtaa itánúnatae.” téna Koníriati tiráiye.   
\s1 Koníriatini naaúpaqa Pítaama watáama tiráiye.  
\p
\v 34 Pítaama áaimma átáma watáama tiráiye: “áraimma kemá káonaune. waayúkama máqten-aukapake yemmá máqtemma Áánûqtuma mimóráíq kéumayikaiye.  
\v 35 máqte-kayukama náayuwabi Áánûqtun-aaqa ikatéta wenaúrakaqa arupú-aaimma tarôq oyúmá yemmá Áánûqtu kéyiwiraiye.  
\v 36 Áánûqtuni átê-wataama yukáimma minnâ Îtu Káríqtoma kétitana keqtáámá kaayoné-yátááqá kétimiqtaama máqte-marabi-kayukati anómma uyátárai-nare. maamin-áímmá áqa keráwáqá ítaraane.  
\v 37 Yóáanema áaimma átáma wení watáama kétena Kááriri-marupaq nommá péqyikarena Îtuma wení watáama tiráin-aikoma máqtemma Yúría-aukapaq wéyáwé uráiye.  
\v 38 Îtuma Náátárêtibake-naqa wekáq Áánûqtuma wení Aokaq-Áágáráq wení náápaakaraq ámikaiye. Áánûqtuma wetê máitanaboana máqten-aukapaq uréire kéena waayúkama Tááqtaani aménáápáq máa-kayukama mamá íráqôniq umáyíkaraiye. maamin-áíqtábágáráq keráwáqá ítaraae.  
\v 39 miráitaqtaa ketáámá máqtemma Ítíráaeo-wayukabimma máqten-aukapakaraq Yérútáárebakaraq Îtuma máqte-qtataariq uráiqtaba kétima-yimunatae. yeráwáqá Îtumma kaapaq-yátáq ikámôwana pukáiye.  
\v 40 miráimanibo min-náqá pukáipike kaumo-kánáámá yáwitana Áánûqtuma wemmá mamá abarokáq itó-umakaraiye.  
\v 41 máqtemma Ítíráaeo-wayukama wemmá íma aónaraae. ímiye. wemá pukáipike itó-itaqtaa ketáámá wení watáama timáetaa uréire ónúnna-wayukataama Áánûqtuma keqtáá awaaméqá umátikenataa tiwíkai-kayukama wemmá káoneqtaa wetê aáwaqa naráunatae.  
\v 42 miráitana wemá akoqnáá-aimma téna ‘maamin-áímmá máqte-kayukama maará téraq mó timá-yimero’ tiráiye. ‘Áánûqtu Îtumma náápaamma aména yúareta paá máiya-kayukagaraq pukáa-kayukagaraq wemá yetí yainaí-náqá máiye tero’ tiráiye.  
\v 43 miráitata naayóbáqá Áánûqtuni amuné-wáyúkámá agatáan-aikoma maará-uraiye. ‘máqtemma náayuwabi wekáq itáíq-itaiq íya-kayukama wení akoqnáán-awikake yeráwáqtí kúmiq-yataaqa mamá paábaq yuwéna Áánûqtuma awikátuwaniye.’ téta agatááne.” téna Pítaama tiráiye.   
\s1 íma Ítíráaeo-wayukamibo káqo-kayukama Áánûqtuni Aokaq-Áámá matááe.  
\p
\v 44 Pítaa wemá maamin-áímmá máena kétitana Aánûqtuni Aokaq-Áágómá maamin-áímmá ítáa-kayukabi kukáiye.  
\v 45 miráitata yaímma Ítíráaeo-wayukama Îtuma yiwíkai-kayukama Pítaagaraq yagaroqtamá Yáapa-marupake iráa-kayukama yeráwáqá maami-qtátááqá káoneta maará-tiraae: “maami-káyúkámá yeráwáqá íma Ítíráaeo-wayukama máamanibo Áánûqtuma Aokaq-Áámá paá kéyimiye.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 46 miráitata yeráwáqá ítáamma maami-káyúkámá óq-ain oq-aipike aamá kétena Áánûqtun-awiqa múte kéyauyowana Pítaa wemá tiráiye:  
\v 47 “ketááráá yemá Aokaq-Áámá kémayaapoata nommá peraíyábámá náawaq kanaaráq yemmá aammá aúnikaniyo?  
\v 48 keráwáqá yokaa kéeraq Îtun-awikaq monoq-nómmá péráaro.” kétitata yemá Pítaamma yáqtóráawana yeráwáqtê yaímma-kanaama yagaroqtamá máqe-uraiye.   
\c 11  
\s1 Pítaani mayaígón áaimma Yérútáárebaq Îtun áama ítáa-kayukaraq timá yímikaae.  
\p
\v 1 ánibo yaímma Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtun áama máyáan-aimma máqtemma timáyíkarai-wayukama yeqtíbâqawaayugaraq Yúríabaq máe-yuma mi-kátáámá ítaraae.  
\v 2 miráimanibo yaímma Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá yúma karéta Îtuni anaaé wáráa-kayukati awaaméqá matáa-kayukama yeráwáqá akoqnáá-aimma téta Pítaamma awáágúraae.  
\v 3 ánibo yeráwáqá maará téta tirááe: “emá Yéqtaaeo-wayukama íma ketáágáráq yagaroqtamá máe-kayukati naaúpaqa máqe-uraannama yemá yúma kárataa-kayukate aáwaqa naráane.  
\v 4 miráitana Pítaa wemá áaimma átáma nôrawabi urái-qtataaqtaba kétima-yimena maará téna tiráiye:   
\p
\v 5 “kema Yáapa-marupaq máeq nunamummá kéteq móra-yataaqa kaikáá umá aónáúnana aabayámmá agaro kéitana mórama tabarááberaa-qatataakoma wení kaayaqté-kaayaqte-aqtoraq móra-yataakoma yáqtokaitana marabí ketimakaq kukáiye.  
\v 6 miráitaq kemá mi-tábáráábébí aónáunama taíbaq waí-wáámmá iraakabayaakáá-kákógáráq abááq-númágógáráq mipí ógikaiye.  
\v 7 miráitana móra-aikoma maará téna tiráiye. ‘Pítaao, emá maami-kámmá yaímma ikámma agamá naao.’ téna tiráimanibo  
\v 8 kemá maará-tiraune. ‘aaqáo ímiye. uyátáraana-nako, aúmatan-aiqtaba íarutai-kamma kemá aati-aatimá íma kénaune.’ téq tiráune.  
\v 9 ánibo móragaraq aabayápáké móra watáagoma tiráiye. ‘emá íma aaqáo táí-yataare ítiyo. maami-kámmá Áánuqtuma naí-yátááré téna tarôq uráinaama aammá aúmatan-aaware té ítiyo.’ tiráiye.  
\v 10 miráitana maami-qtátáákómá kaumobáq pááq uréna maami-tábáráábégómá yauwéqma aabayápáq utáiye.  
\v 11 ánibo kaumo-wáyúkámá Tétáría-marupake Koníriatima timáyíkáitata ye-káyúkámá yeráwáqá naammá kéwauna-nakoni waaqókáq ya máqe-uraae.  
\v 12 miráitana Áánûqtuni Aokaq-Áágómá tiráiye. ‘emá Ítíráaeo-wayukati yáaiqtaba aúyánámmá íma ité paá yeráwáqtê waao.’ titaq kéunata yaímma tíbâqawaayuma miráuma abapaké móra-wayukama yeráwáqá ketê yagaroqtamá yewaqtaa Koníriatini naaúpaq Tétáría-marabaq uráunatae.  
\v 13 ánibo Koníriati wemá tiráiye naayóbáqá Áánûqtuni kaqtó-nakoma wení naaúpaq iréna timá ámikaiye. ‘yaímma-wayukama timáyíkénatawaq yeráwáqá Yáapa-marupaq urétawaq móra-naqa wení áwîq-uramma Tááímoni Pítaa wemmá koma awíqmeta yero.  
\v 14 maamin-náqá Pítaa wemá iréna wení watáama kétena Áánûqtuma emmá ení móra-naoq-wayukama yauwéqma tiwiránîn-aimma máma timá-timiniye.’ téna Áánûqtuni kaqtó-nakoma tiráiye. Koníriatimma wemá timá ámikaiye.  
\v 15 miráitaq kemá áaimma átáma Áánûqtun áama tén-ááqa mikáq Áánûqtuni Aokaq-Áágómá yekáq kukáimma miráuma áqnáabaqa keqtááráq kukáiniq uráiye.  
\v 16 miráitaq kemá uyátárai-nakoma tiráin-aimma taákaq uráune. ‘Yóáanema wemá no-núrápí péqtikaraipoana anaaékaqa keráwáqá Aokaq-Áágómá péqtikaniye.’ téna wemá tiráiye.  
\v 17 miráitaqtaa naayóbáqá ketáámá Îtuma keqtáá yauwéqma tiwiránîn-nakoqtaba itáíq-itaiq kéunanata akoqnááma tímikainiqtaa umá maamin-ákóqnáámá Áánûqtu yeráwáqá yímikaiye. miráitaq kemá paá-naqa máeq yetí aammá íma aúkaune. maami-qtátááqtábá Áánûqtuma íma timá yáqtorakanune.” téna Pítaama tiráiye.  
\v 18 ánibo mi-káyúkámá Pítaama tin-áímmá kéiteta yeráwáqá Áánuqtuma yimuqá kémaraketa maará-tiraae: “áraimma íbêqa Áánûqtuma Yéqtaaeo-wayukabima aammá awíqyikaitata yeráwáqá táí-yataakoma yinaaépariq éta matúq-matuq mái-auwaraima mayánóe.” téta yeráwáqá tirááe.   
\s1 Áátioki-marabaq áíkuta-kayukama íráqô-mayai matááe.  
\p
\v 19 naayóbáqá Tíbenimma ikámôwana pukái-kanaaraqa yaímma-wayukama Îtun áama kéwareta watáama Áánûqtuqtaba kéita-kayukama yíkamineta owata yeráwáqá péqmareta yaímma-wayukama Pinítiabakaraq Tááíparati-marabakaraq Áátioki-marabakaraq urááe. miráimanibo yeráwáqá Ítíráaeo-wayukaraq yenamáa áíqma Áánûqtun áama timá yímikaae.  
\v 20 ánibo yaímma átê-wataama Îtuqtaba ítaraa-kayukama péqmareta Tááíparatikaraq Tairíniq uráa-kayukama yeráwáqá Áátioki-marabaq uréta átê-wataama Îtuqtaba káqon-anna-wayukagaraq timá yímikaae.  
\v 21 miráitana Áánûqtuma wení akoqnááma kéyimitata taígani Yéqtaaeo-kayukama táí-yaaimma yuwéta Îtuni anaaé kéwareta uyátárai-nakon-aama ítaraae.   
\p
\v 22 miráitana maamin-áíkómá Yéqtaaeo-wayukayaba máqtemma Yérútááre-aukapaq wéyáwé itaqtaa yeráwáqá kéiteta Páánabatimma Áátioki-marabaq timákáawana uráiye.  
\v 23 Páánabati wemá Áátioki-marukaq uréna maami-káyúkámá Áánúqtuma íráqôniq umáyímikai-kayukama kéyimonena wemá amuqá kémarena maará téna timá yímikaiye: “keráwáqá máqtemma móra-tuyanakaq maéraq uyátárai-nakoma Îtuni anaaé waqmá wenáama ítáaro.” téna tiráiye.  
\v 24 miráitana Páánabati wemá íráqôniq umá itáíq-itaiq kéitana Áánûqtuni Aokaq-Áágómá wepí ógikaitana mi-kánááráqá taíbaq-wayukama yirummá kámeta uyátárai-nakoma Îtukaq itáíq-itaiq urááe.   
\p
\v 25 ánibo Páánabati Táátiti-marabaq Tóromma abáá-inena uráiye.  
\v 26 miráitana Páánabati wemá Tóromma awíqmeta yenákámá yauwéqma Áátioki-marabaq móra-karitimaatima ko máqe-uraaye. ánibo yenákámá Îtumma wáráa-kayukama móra-iyakaq taíganimma kétima-yimeyata kéitaa-kayukayabama áqnáabariq umá “Káríqton-annae” téta yiwiqá yarááe.  
\v 27 mi-kánááráqá yaímma Áánûqtuni amuné-wáyúkámá Yérútáárebakemma Áátioki-marabaq kukááe.  
\v 28 miráitana yaímma Áánûqtuni amuné-wáyúkábíkémmá móra-naqa áwîqa Áágabaati wemmá Aokaq-Áágómá timá ámitana tiráiye: “máqte-marabaqa aáwaqa íma wáinata anómma aayawaamá yánóe.” téna tiráiye. (ánibo móra-naqa áwîqa Karótiati wemá anó-kawaa-naqa máena Arómuq yabíkái-kanaaraqa maamin-ááyáwáámá pááq uráiye.)  
\v 29 miráitata yaímma Áátioki-marabaq Îtukaq itáíq-itaiq kéo-kayukama yeráwáqá Yúríabaq yeráwáqtí yíbâqawaayuma yimínéta urááe.  
\v 30 miráumatuweta mi-yímí-yátááqá Páánabatiyaa Tóroti iyáápi marááyata maméta Yúríabaq anó-monoq-wayukaraq urááye.   
\c 12  
\s1 Érôtima Yêmitimma ikámma képuyena Pítaamma ánná umákaraiye.  
\p
\v 1 mi-kánááráqá kínima Érôtima yaímma Îtumma wáráa-kayukama móra-iyakaq yíkamitata pukááe.  
\v 2 miráitana Érôtima wení ááiq-i-wayukama timáyíkáitata yeráwáqá Yêmitima Yóáanemma ábâkomma yáqtoqma tokóru-yakaa-punapo ikámôwana pukáiye.  
\v 3 miráitata Yúría-wayukama yemá minnâ káoneta yeráwáqá yimuqá kémaraawana Érôtima óqa wení ááiq-i-wayukama timáyíkáitata yemá Pítaamma yáqtokaae. ánibo mi-kánááráqá wemá mirá kéitata Yúríabaq-wayukama yammá íma iqtoraí-kánááráqá yeráwáqtí kótámaki-kanaaraqa anón-aawaqa agamá naí-kánááráqá mirá urááe.  
\v 4 miráitata mi-kánááráqá yeráwáqá Pítaamma yáqtoqma ánná-naupaq ákátuwena kaayaqté-kaayaqte ááiq-i-wayukati iyáápi máráitata kawáá urááe. mi kaayaqté-kaayaqte-anna-i-wayukama miráuma kaayaqté-kaayaqte-i-wayukama yiwíqma-yiwiqma urááe. miráitana Érôtima aúyánámmá ítaraiye: “maami Ítíráaeo-wayukati kótámaki-kanaama ánatainatama Pítaamma awíqma máqte-kayukati yúbáq aamá ítama yainánúne.” téna Érôtima tiráiye.  
\v 5 miráitana Pítaama ánná-naupaq ákaraae. miráimanibo Îtumma wáráa-kayukama móra-iyakaq yeráwáqá akoqnáá umá nunamummá téta Áánûtuqtaba áwáqnaa íkáae téta tirááe.   
\s1 Áánûqtuni kaqtó-nakoma ánná-naupake Pítaamma paábaq mamá ayúbákaraiye.  
\p
\v 6 Érôtima Pítaamma aabi mayakánéna i-nókáámmá Pítaama kaayaq í-nákátí aúkáapi aúmá watáiye. yemá Pítaamma kaayaqá akoqnáá-annanapo (téini-annarake) kúyakaraae. miráitata yaímma-i-wayukama ánná-nakoni oqtaráq yabíqtuweta máqe-uraae.  
\v 7 páátákáá mórama uyátárai-nakoni kaqtó-nakoma Áánûqtunopake kúmítana mi-náupáqá wení tágama-yataakoma ókóráá kamá tágaraiye. anibo mi-káqtó-nákómá Pítaani ábûkaq ikámma awáuturena tiráiye: “emá páátákáá itóaao.” téna kétitana Pítaani ayáápike kaayaq-ánnágórátá yaráqmeta kuturááye.  
\v 8 ánibo Áánûqtuni kaqtó-nakoma tiráiye: “Pítaao, emá páátákáá ení aítauq-anaamma kégubere ení ámûrannama mamá uwo.” tená timá ámitana Pítaama miráumatuwaitana Áánûqtuni kaqtó-nakoma tiráiye: “ení kúberai-unamma kémaye ketinaaé waraao.” téna tiráiye.  
\v 9 miráitana Pítaama mi-námmá yuwéna Áánûqtuni kaqtó-nakoni anaaé waqména uráiye. Pítaama íma ítama aruténa kaináq káonaunaa timmá abarokáq kéwena aónaraiye.  
\v 10 ánibo yenákámá maréta kaayaq-óqtáráq yabíqtuweta máen-i-wayukama kumátámaqtuweta uyátá-maqma akoqnáá-oqtaraq kumóyana akoqnáá umá aúyaqmakaan-oqtagoma wenamáárîq íguraiye. miráitata yenákámá móra-apaq urááye. maré kéoyana mikáké Áánûqtuni kaqtó-nakoma páátákáá Pítaamma ayuwéna kóuraiye.   
\p
\v 11 miráitana Pítaama wemá mikáq ítáimma kaimmá íma aónarenaboana wé tiráiye: “áraimma íbêqa Áánûqtuma wení kaqtó-naqa timákáitana wemá Érôtini ayáápikekaraq Ítíráaeo-wayukama nôrawabi ónáae teq-qtátáápíkémmá kemmá mamá paá umátikaiye.” téna Pítaama tiráiye.   
\p
\v 12 ánibo Pítaama maami-qtátááqtábá aúyánámmá ítama ánatatuwena wemá móra-inimma Máríaama Yóáanema káqon-awiqa Mááki wení anóani naaúpaq uráiye. ánibo min-náúpáqá taíbaq-wayukama áíkuma máeta nunamummá kéteta máqe-uraae.  
\v 13 ánibo Pítaama oqtaráq pagé-page kétitana mórama mayaí-ínímmá Aróta wemá Máríaamma áwáqnaa umá mayaímá kémayain-inikoma oqtamá íyakanena uráiye.  
\v 14 ánibo min-íníkómá wemá Pítaan-aama kéitena wemá amuqá ôriq umá kémarena wemá min-óqtámá íma íyakaraiye. wemá paá yauwéqma naaúpaq uyaaté uréna máqte-kayukama timá-yimena tiráiye: “maamin-náqá Pítaama máápaq ya máiye.” téna tiráiye.  
\v 15 ánibo mi-káyúkámá yeráwáqá máqtemma tirááe: “negi-íní-móne. emá kaaqaari kétene.” téta yeráwáqá kétewana min-íníkómá akoqnáá umá árain-aimma kétitata yemá ókaraq tirááe: “Pítaani amakómá ya marániye.” téta tirááe.  
\v 16 miráimanibo Pítaama oqtaráq paá máena pagé-page tiráiye. miráitata yemá oqtamá íteta Pítaamma aónatuweta yemá iyánáaq urááe.  
\v 17 ánibo Pítaama wení ayáámma múte káruraitata yemá káoneta aamá móragaraq íma tirááe. miráitana Pítaama wemmá ánná-naupake uyátárai-naqa Áánûqtuni kaqtó-nakoma mamá paábaq ayúwáin-aimma kétima-yimena tiraiye: “keráwáqá maamin-áímmá Yêmitigaraq tébakaq kétíbâqawaayuma timá yíméro.” téna wemá timátuwena iyuwéna móra-aukapaq kóuraiye.   
\p
\v 18 anaaékaqa aabáyaanapimma i-wáyúkámá anómma ikatíq kéeta yeráwáqá maará-tiraae: “Pítaama náakaraq máiyo?” téta yemá tirááe.  
\v 19 miráitana Érôtima yaímma-wayukama timáyíkáitata Pítaamma abáá-omanibo yemá íma wemmá aónaraae. miráitana ááiq-i-wayukama yeráwáqá máqtemma Pítaakaq kawáá umátuwe máqeon-i-wayukama yíkamiyaba Érôtima tiráiye.  
\p miráitana anaaékaqa Érôtima wemá Tétáría-marabaq ko máqe-uraiye.   
\s1 Érôtima pukuráiye.  
\p
\v 20 Érôtima Tááyabaq-wayukagaraq Tááíranapaq-wayukagaraq aamá yiwáágúraiye. miráitata mi-káyúkámá yeráwáqá mórabi yorupamá Érôtimma aónaneta urááe. ánibo áqnáabaqa yeráwáqá kínima Érôtini naaúpaq yabíkái-kawaa-nakon áwîqa Paráátatae. wekáq min-áímmá yemá timáméwana wemá Érôtimma timá ámitana anón-anon-aimma mamá paá umákaraiye. miráimanibo yeráwáqtí aáwaqa Érôtimma yabíkáin-aukapake meyánîq kéetapoata mirá-uraae.   
\p
\v 21 móra-kanaama maréna Érôtima kínin-unakaqtoma umátorena wení kínin-abiqtataraq máena máqte-kayukama akoqnáá-aimma timá yímikaiye.  
\v 22 miráitana máqte-kayukama yemá anókaq ááyama tirááe: “maamin-náqá wemá waayúkagoraan-aimma íma kétibo Áánûqturaan-aimma kétiye.” téta yemá anókaq ááyama tirááe.  
\v 23 miráimanibo min-áímmá ítarena wemá Áánûqtukaq íma yaagumá káonaitanaboana páátákáá mórama uyátárai-nakoni kaqtó-nakoma Áánûqtunopake kukéna Érôtimma ikákaiye. miráitana Érôtima pukáitana marikómá narááe.   
\p
\v 24 miraimanibo Áánûqtun áagoma akoqnáá umá máqte-marabaq wéyáwé umá anóniq uráiye.   
\p
\v 25 ánibo Páánabaatiyaa Tóroma yenákátí mayaímá Yérútááre-marupaq mamá ánatatuweta yenákámá Yóáanema káqon-awiqa Máákima awíqmeta yenákáqtê Áátioki-marabaq yauwéqma kóuraaye.   
\c 13  
\s1 Páánabatiyaa Tórama timáyíkáawata Áánûtuqtaba waayúkaraq mó-tima-yimikaaye.  
\p
\v 1 Áátioki-marukaqa Îtun-aama ítáa-kayukama áíkutaae. yepímmá yaímma Áánûqtuni yirááqti-wayukama amuné-wáyúkágáráq máqe-uraamma yeráwáqtí yíwîqa Páánabatie. Tímionie. wení káqon-awiqa Abuqtákóé. káqomma Arútiama Tairíni-marukake-nakaraq Máánéoma Érôtini ábârawaaogaraq Tórogarare.  
\v 2 mi-kánááráqá Îtun-anna-wáyúkámá yemá aáwaqa awetá-ureta nunamummá tirááe. ánibo Áánûqtuni Aokaq-Áágómá tiráiye: “keráwáqá Páánabatiyaa Tóroma aokaq timáyikaiyata mayaígáae téq yááyaraa-mayaima mayáatao.” téna tiráiye.  
\v 3 yemá aáwaqa awéta-ureta maamin-nákámá Páánabatiyaa Tóroti yineq iyáámma kéyinekuyeta nunamummá timáyikaayata mi-máyáíráq kóuraaye. Páánabatiyaa Tóroma Táíparatiq átê-wataama tiráíye.   
\p
\v 4 ánibo min-nákámá Áánûqtuni Aokaq-Áágómá timáyíkáitata Terútia-marabaq kukááye. mikákémmá únópí-káárébí utéta móra-maruqa Táíparati únókóní kebóqyáa-marupaq urááye.  
\v 5 ánibo yenákámá maréta Tááramibaq Táíparati-marupaq uréta Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáq Áánûqtuni átê-wataama mó-tima-yimikaaye. miráitana Yóáane Máákima mayaímá mataíye.   
\p
\v 6 miráitata yeráwáqá Táíparati-marupaq uréire umátuweta Páábotiq urááe. ánibo mi-márúkáqá mórama Ítírááeo-annabike-naqa máena awéqa téna máqteniq i-nákómá wenáwîqa Baa-Îtue. wení káqon-awiqa Karíki-aipimma Érimatie.  
\v 7 miráitana Érimatima wemá anó-kamaani-naqa áwîqa Tégíá-Póruma wení aanábó-náqíye. ánibo min-ánó-káwáá-náqá Tégíá-Póruma wemá aá ítarai-naqiye. Áánûqtun áama itánénaboana Páánabatiyaa Tóroma wení naaúpaq yááyaitata yenákámá irááye.  
\v 8 miráimanibo maamin awéqa tín-náqá Érimatima wenáaiyabama íma yíkaraiye. miráitana Érimatima anó-kawaa-nakoni aúyánámmá mamá táwîq kéonana maami-kááyáq-nákátí watáama íma ítama arutáikae téna mirá-uraiye.  
\v 9 ánibo Tóroqtabama yaímma-taoqa Póroma téta tirááe. miráitana wepímmá Aokaq-Áágómá ógikaitana wemá maamin-náqá Érimatini aúrapi karákéna tiráiye:  
\v 10 “emá Tááqtaan-araaqa máane. emá máqtemma íráqô-qtataakoma mamá táwîq kée. namuro-náqá máane. emá táí-yataariq é epímmá makatí-ááímmá ógikaiye. kaaqaari-áímmá kéte uyátárai-nakoni aammá mamá táwîq kéone.  
\v 11 íbêqa uyátárai-nakoma emmá ikamíniye. enaúramma kumayuqá auráina móragaraq máqte-qtataaqa yaímma-kanaaraqa íma aónanone.” téna Póroma kétitana páátákáá konnákóráá-qtátáákómá Érimatini aúramma yawááq-umatuwaitana wemá aammá íaonena paábaq uréire kéena waayúkama ayáákaq yáqtoketa aamá arááti-wayukayaba yibáá uráiye.  
\v 12 miráitana anó-kawaa-nakoma maami-qtátááqá Érimatini aúramma karopágitana káonena uyátárai-nakoni akoqnááyaba iyánáaq umárena Îtuqtaba itáíq-itaiq uráiye.   
\s1 Páánabatiyaa Póroma Áátioki-aukapaqa Patíria-marabaq mayaímá matááye.  
\p
\v 13 ánibo Pórogaraq yaímma wení aanábó-wáyúkágáráq yeráwáqá Pááboti-maruqa yuwéta únópí-káárébí maréta Pégaabaq Paapíriya-marabaq urááe. miráitana mikáké Yóáane Máákima wemá iyuwéna yauwéqma Yérútáárebaq kóuraiye.  
\v 14 miráitata yeráwáqá Pégaabaq yuwéta Áátioki-marabaq Patíriabaq urááe. ánibo Tabaati-yúpáámá yeráwáqá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáq uréta yeráwáqtê yagaroqtamá maraq máqe-uraae.  
\v 15 ánibo anó-monoq-wayukama yeráwáqá agamatá-kánnáábíké Mótetini ámáan-aikaraq yaímma Áánûqtuni amuné-wáyúkámá agatáan-aikaraq yeráwáqá yoráuma ítátuweta anaaékaqa anó-monoq-wayukama yeráwáqá aamá yúwáawana Póroyaa Páánabatikaq kéyitata yeráwáqá maará-tiraae; “ketíbâqawaayuo, keráwáqá yaímma íráqôniq í-áímmá matokéqa keráwáqá maami-káyúkámá timá yíméro.” téta tirááe.  
\v 16 ánibo Póro wemá itó-uma ayáámma múte kéyauyena tiráiye:  
\p “keráwáqá Ítíraaeo-anna-wayukao, yaímma káqo-kayukama Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtukaq nunamummá kéte-kayukama keráwáqá ítáaro.  
\v 17 wenamáa Áánûqtukaq Ítíráaeo-wayukama nunamummá tirááne. wemá ketááí títaubikomma yiwíkaine. wemá pááq umáyíkaraitataboata Ítíráaeo-wayukama Íqtîbibaqa máetama akoqnáá umá pááq urááe. ánibo wení anón-akoqnaanapo Íqtîbibake yemmá yiwíkaine.  
\v 18 ánibo yeráwáqá kaaqmáápaqa waayúka íma máa-marabaqa kaayaq-wáyúká áíyayaa tiyááka-karitimaatigoni (40) arupimmá Áánûqtuma íraqôniq umá yíwáqnaa uráiye.  
\v 19 min-áúkápáqá Kéinabaqa abapaké kaayaqá anó-marukaq máa-kayukama Áánûqtuma mamá táwîq umáyikena yíkamma ánatatuwena yeráwáqtí maramá Áánûqtu mamá Ítíráaeo-wayukama yímikaine.  
\v 20 ánibo mi-márábáqá Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá netuqyaamá taígani-karitimaatima (450) máqe-uraae. anaaékaqa yainaí-wáyúkámá yíkáraawata yeqtí kawáá-wáyúkámá máqeta mórama Áánûqtuni amuné-náqá Táámuyoni kanaaráq iráiye.  
\v 21 ánibo mi-kánááráqá Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá mórama yeráwáqtí anó-kawaa-naqa (kínima) máikaae téta Áánûqtuma ítama aónaawana Áánûqtu wemá móra-naqa Tóroma Kítimma áanikomma awîqma yímikaitana wemá yeráwákáqá kaayaq-wáyúká áíyayaa tiyááka-karitimaatigoni (40) arupimmá yeráwákáq yabíkáiye.  
\v 22 ánibo Áánuqtuma min-náqá Tóroma kéwatuwena wení anónnáma móra-naqa áwîqa Tébitima Yétimma áanikomma awíqma Ítíráaeo-wayukati yabí-í-náqá (kínima) tarôq umákaraiye. Tébitiqtaba maará téna waayúkama timá yímikaiye. ‘Tébitima Yétimma áanikomma káonaunana ketíyakoma íráqôniq kéiye. miráipoana wemá kanaaráq kemô tenna-máyáímá mayániye.’ téna Áánuqtu tiráiye.  
\v 23 miráitana naayóbáqá Áánûqtuma timá akoqnáá uráine. ‘anaaékaqa Tébitin-annabike móra-naqa abarokáq uréna wemá akoqnáá-naqa máena Ítíráaeo-wayukama puí-yátáápíké mamá paá umáyíkaniye.’ tiráine. min-náqá Îtumma Áánûqtuma mamá pááq umákena Ítíráaeo-wayukama yímikaiye.  
\v 24 ánibo naayóbáqá maa-márábímmá abarokáq Îtuma íma kukáitana móra-naqa Yóáanema Ítíráaeo-wayukama kétima-yimena ‘keráwáqtí tirummá waeréra monoq-nómmá péráaro.’ téna tiráine.  
\v 25 miráitana Yóáane wení mayaímá mamá ánatani-kanaagoma waaqókárîq kéitana Ítíráaeo-wayukama maará téna timá yímikaiye. ‘keráwáqá náawae téraq keqtábámá kéteo? maamin-nákóní awé o-náqá kemá íma máune. miráimanibo ítáaro. móra-naqa ketinaaé yínîn-nakomma kemá íráqô-naqa íma máunaboaq kanaaráq wení aítauq-anaamma íma múte mayánúne.’ tiráiye.   
\p
\v 26 ketíbâtiwaayuo, keráwáqá Ítíráaeo-wayukama Áabaraan-anna-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukagaraq Áánûtukaq nunamummá kéte-kayukao, keqtááyábáé téna maami-kátáámá puí-yátáápíké atóbamatikaniqtabataa Îtuma timákaitana tiráiye.  
\v 27 miráimanibo yaímma Yérútáárebaq máa-kayukagaraq yeráwáqtí anó-kawaa-wayukagaraqa yemá wemmá atóbamatikanin-naqa íma aónaraae. Áánûqtuni amuné-wáyúkámá máqte-Tabaatiraqa aúba-wannaabike yoráuma timá yímémma íma ítaraae. ímiye. yemá wemmá íma ítaraamanibo Îtumma ikámówana Áánûqtuni amuné-wáyúkátí yáagoma áraimma abarokáq uráiye.  
\v 28 mi-káyúkámá wemmá ikámma puínôn-otaa-qtataaqa íma aónaraamanibo yemá Pááíratima paá Îtumma ikámma puíkáae tirááe.  
\v 29 miráitata mi-káyúkámá naayóbáqá Áánûqtuni amuné-wáyúkámá tiráániq umá ánatatuweta Îtuni arááq-auma kaapaq-yáráké mamá muríánóbáq uqtamákáraae.  
\v 30 miráimanibo Áánûqtuma wemmá pukáipike mamá itó-umakaraiye.  
\v 31 ánibo Îtuma íma pukái-kanaama waayúkama Îtugaraq yagaroqtamá Kááriri-marupakemma Yérútáárebaq utáá-kayukama yemá wemmá taíbaq-kanaama aónaraae. ánibo mi-káyúkámá íbêqa yemá máqtemma Ítíráaeo-wayukabimma maamin-nákón áama timá yíméwata kéitaae.  
\v 32 miráitaqtaa ketáámá keráwákáq maará téqtaa Îtuni átê-wataama kétima-timunatae. naayóbáqá Áánûqtuma téna maami-qtátááqá ketááí títaubikomma yiménúne tiráimma  
\v 33 mi aónaaro. maami-qtátááqá Áánuqtuma keqtáá yeqtí iyápó-annaraq abarokáq pááq uráiye. Áánûqtuma Îtumma mamá itó-umakaraimma Áánûqtuni agamatá-kánnáábímmá naayóbáqá Táámupi tiráine.  
\q1 ‘emá ketáanimone.  
\q1 íbêq-kanaaraqa kemá enabomá káuraune.’  
\m tiráine.  
\v 34 miráitana Áánûqtu wemmá pukáipike mamá itó-umakaitana íkabirarena ókaraq íma yauwéqma aúma íma kabiránîqtaba miráuma Áánûqtuma maará-tiraiye.  
\q1 ‘kemá aokaq-yátáákáráq akáí-yátáákáráq keráwáqá timénúnama naayóbáqá kemá Tébitimma aménúne téq timá akoqnáá uráunnae.’  
\m tiráiye.  
\v 35 miráitana káqomma wannaabí agamatán-áípímmá Tébitima Áánûqtuqtaba tiráiye.  
\q1 ‘miráinaa ení aokaq-náqá íma ayuwénana wenaúma kabirániye.’  
\m téna Îtuqtaba tiráine.  
\v 36 ánibo Áánûqtuma maa-márábí miráonae ti-qtátááqá wemá Tébitini ayáákaq mirá-uraiye. anaaékaqa Tébitima púítata wení aítaubikon-amakaq uqtamákáawana kabiraráiye.  
\v 37 miráimanibo Îtumma Áánûqtuma pukáipike mamá itó-umakarai-naqa wenaúgoma íma kabiraráiye.  
\v 38-39 miráinaq ketíbâqawaayuo, keráwáqá maamin-áímmá ítama arútáaro. maamin-náqá Îtuma wemá keráwáqtí kúmiq-yataaqa mamá paá umátikaniye. Mótetini ámáan-aikoma keráwáqtí kúmiqa íma mamá paá umátikena keráwáqtábámá ‘arupú-wayukae’ téna ítiniye. miráimanibo maamin-nákómá Îtumma máqtemma yirummá ámê-kayukama yeráwáqtí kúmiqa mamá paá umáyikena yeráwáqtábámá ‘arupú-wayukae’ téna tíniye.  
\v 40 miráinaq keráwáqá atéráaro. naayóbáqá Áánûqtuma wení amuné-náqá Áábakaakama timá ámitana wemá tirái-qtataama káubiq keráwákáq pááq íyábáé. wemá maará-tiraine.   
\q1
\v 41 ‘ítáaro. keráwáqá akáyáán áráaq-wayukao, keráwáqá iyánáaq umáreq pukínoe.  
\q1 kemá keráwáqtí aúkáapi ketí mayaímá kémayaunamanibo maami-qtátááqtábá móra-nakoma minnágoni áaimma timá-timinimanibo keráwáqá íma itáíq-itaiq ínoe.’  
\m téna Áánûqtuni amuné-nákómá tiráine.” téna Póroma timá yímikaiye.   
\p
\v 42 ánibo Póroyaa Páánabatima mi-mónóq-náúpáké yaúbama kégumoyata aarawaamá maará-tiraae: “kenákámá yauwéqma iréka káqo-Tabaatiraqa maamin-áímmá ókaraq keqtáámá timá tímékao.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 43 miráitata yenákámá monoq-náúpáké yaúbama máápaq kégumoyata yaímma Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukama yemá Ítíráaeo-wayukate máa-kayukama yeráwáqá Póroyaa Páánabatiyaa min-nákátí yinaaéq waqmé urááe. miráitata yenákámá umá yíqtaaiq éta Áánûqtuni íráqô-qtataapi paá máero tiráiye.   
\p
\v 44 ánibo káqo-Tabaatiraqa mi-márúkóní waaqókáké máqte-kayukama Áánûqtun-aama itánéta ya áíkutaae.  
\v 45 miráimanibo yaímma Ítíráaeo-wayukama yemá aónaamma maami taíbaq-wayukama mórabi káíkuyowata yemá ítama táwîq kéeta yemá Póroma timá yímîn-aimma timá márúte yukááe.  
\v 46 Póroyaa Páánabatima yenákámá anókaq ááyana tirááye: “áqnáabaqa kerátámá Áánúqtun-aama timá-timikauyamanibo keráwáqá maamin-áíkómá mamá tinaaépaq kéyuwama minnâ keráwáqá kenamáárîq matúq-matuq umá mái-auwaraimma íma mayánóe. ánibo keráwáqá ítáaro. íbêqa kerátámá tiyuwéka káqo-kayukayopaq yagaroqtamá kégouye.  
\v 47 mirámô ínaqa anómma uyátárai-naqa maará téna anón-anon-aimma keqtáá timá-timikaiye.  
\q1 ‘kemá keráwáqá Yéqtaaeo-wayukabimma ókáá kamá tágaikaae téq keráwáqá kétima-tikaune. ánibo  
\q1 máqte-marabake-kayukama yíwáqnaa umá kétima-yiminana anaaékaqa kemá yeráwáqá yauwéqma yiwiránúne.’  
\m téna Áánûqtuma tiráiye.” téta Póroyaa Páánabati tirááye.   
\p
\v 48 ánibo káqo-kayukama Yéqtaaeo-wayukama yeráwáqá maamin-áímmá kéiteta yeráwáqá min-áíqtábá Áánûqtun awîqa múte kéyuyeta yimuqá makááe. miráitana máqtemma aarawaamá matúq-matuq umá mái-auwaraimma Áánûqtuma mayánóe téna awaaméqá umáyíkarai-kayukama yeráwáqá Áánûqtuqtaba itáíq-itaiq urááe.   
\p
\v 49 miráitana máqtemma min-áúkápáq-márábáqá Áánûqtun-aagoma wéyáwé umá kanaaráq uráiye.  
\v 50 ánibo yaímma Ítíráaeo-annabike anó-kayukagaraq yaímma Yéqtaaeobake anó-noinimma Áánûqtukaq nunamummá tiráa-noinimma mamá íyaqa atáráawata Póroyaa Páánabatima áaimma átáma mamá táwîq umáyiketa yeráwáqtí márûpikemma paábaq waqtukááe.  
\v 51 ánibo yenákámá yítaukake yomá ayúqtuweta ‘móragaraq íma yauwéqma keráwáqtí táí-aaipike nékaq kóyuye.’ téta Aikónia-marabaq kóuraaye.  
\v 52 miráitata Îtun-anna-wayukama Áátioki-marabaq máa-kayukama yeráwáqá yimuqá kémaraawana Áánûqtuni Aokaq-Áágómá yeráwápímmá ógikaiye.   
\c 14  
\s1 Póroyaa Páánabati yenákámá Aikónia-marabaq máqe-uraaye.  
\p
\v 1 Aikónia-marupaqa yenákámá keqnáánîq umá Ítíraaeo-wayukati yirááti-naupaq uréta íráqôn-aimma tirááye. yeráwáqá maamin-áímmá kéiteta taíbaq Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukagaraq Îtuqtaba itáíq-itaiq urááe.  
\v 2 miráimanibo mi Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá maamin-áímmá íma itáíq-itaiq kéeta yeráwáqá yaímma Yéqtaaeo-wayukati yúyánámmá mamá táwîq umáyiketa Káriqton-annati yíbâqawaayuma ítama táwîq urááe.  
\v 3 miráimanibo yenákámá Aikónia-marupaqa ayáqtáá-kanaama máeta uyátárai-nakoqtaba akoqnáá-aimma kéteyana Áánûqtuma Aokaq-Áágóni akoqnáámá kéyimitata yenákámá Áánûqtuni íráqô-qtataaqa wenamáa wenôpake kéyitata áraikoniq uráiye. netuqyaamá awaaméq-yátááqá tarôq urááye.  
\v 4 ánibo Aikónia-marupake-kayukama aarawaamá yeráwáqá yaíkaaq umá kaayaq-ánnáíq uréta yaímma Ítíráaeo-wayukayopaq owata tébakaqa Îtuma yiwíkai-kayukayopaq urááe.   
\p
\v 5 anaaékaqa Yéqtaaeo-wayukagaraq Ítíraaeo-wayukagaraq yeqtí anó-kayukagaraq yeráwáqá aarawaamá áíqma áíkuyikareta Póroyaa Páánabatima óqtatannapo yíkami-aimma tirááe.  
\v 6 ánibo Póroyaa Páánabatima maamin-áímmá kéiteta yenákámá péqmareta kaayaq-márúpáqá Arítaraabakaraq Tébeq-aukapaq kóuraaye. ánibo mi-kááyáq-márúqá Araaikóniabaq anó-marukoni aúkáapi wáqe-uraaye.  
\v 7 miráitata min-áúkápáqá máa-kayukabimma yenákámá mi átê-wataama Îtuqtaba tirááye.   
\s1 Arítaraabaq Póroyaa Páánabatima máqe-uraaye.  
\p
\v 8 Arítaraa-marabaqa móra aítauqa táwîq urái-naqa máqe-uraiye. ánibo min-náqá aítauqa miráuma táwîq uráimma naayóbáqá anóama marákáraipoana wemá kanaaráq aammá íma uréire uráiye.  
\v 9 miráitana min-nákómá Póroni watáama kéitaitana Póro wemá maamin-nákóní itáíq-itaiq-yataakoma káonena wení aúyánápímmá téna ‘maamin-nákóqtábá kanaaráq itó-uma uréire íniye’ téna ítaraiye. miráitana Póroma wenaúrapi karákéna tiráiye:  
\v 10 “emá itó-uma aítauqa yamá arupú uwo.” téna kétitana min-nákómá wemá páátákáá itó-urena uréire uráiye.  
\v 11 miráitata máqte-kayukama yeráwáqá Póron áama kéiteta máqe-o-kayukama maami-qtátááqá káoneta yeráwáqtí yáabikemma anókaq ááyama tirááe: “ketááí maníkómá wíyôpake waayúkaraa umá ketááráq kukááye.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 12 miráitata yemá Páánabatimma áwîqa Tútie téta kéyamameta ánibo watáama tiráí-náqá Póromma Émitie téta áwîqa yarááe.  
\v 13 yeráwáqtí maníqá Tútikaq nunamummá tí-námmá anó-marukoni áwábaq wáqe-uraiye. ánibo mórama anó-nakoma Tútini áwîqa múte yaúyewai-nakoma wemá wíráati-yataariq umáketa awai-púrúmákáámá mi-márúkóní kurubín-óqtáráq itó-urena Póromma Páánabatigaraq ikámma yiménáae téna uráiye.  
\v 14 ánibo timáyíkarai-nakarata Póroyaa Páánabatima yenákámá maamin-áímmá ítátuweta mirákómmá íma ígáae téta íyamma ôriq itata yenákátí unáákáqtôma yaráqma mipí yuwéta uyaatéta máqte-kayukati aúkáapi uréta anókaq ááyama maará-tiraaye:  
\v 15 “maa-káyúkáô, nôraq itaráq keráwáqá maami-qtátááqá tarôq kéoo? kerátámá keráwáqtê móraiq umá maa-márábí-káyúkámúye. kerátámá paá keráwáqa Áánûqtuni átê-wataama kétima-timuye. naayó-qtátáákóqtábá yetíwîqa múte yaúyoqtabama minnábike waéqtikayaaka kerátámá iráuye. matúq-matuq umá maí-Aanuqtuma aabayákáráq maragaráq únókáráq máqte-qtataakaraq máqte-kamma marabíkáráq nópíkáráq tarôq urái-nakoqtaba timá-timeyaaka kerátámá iráuye.  
\v 16 naayóbáqá wemá iyúwáitata yeráwáqá máqte-marabake yeqtí yúyánákáq máqte-qtataaqa tarôq urááe.  
\v 17 miráitana máqte-tupaama wemá máqte-kayukati aúkáapimma yaímma-yataaqa kéyimitata mi-qtátááqá yemá aónaraae. ánibo Áánûqtu wemá keráwáqá aaqá kétimitana keráwáqtí yókáq-yátááqá mamá parú kéitaq yókáké-qtátááqá mamá kéneq keráwáqá timuqá kémaraae.  
\v 18 miráitana Póro wemá maamin-áímmá waayúkama kétima-yimitatamanibo yeráwáqá íma kéiteta yeráwáqá paá máqte-kayukabama aáwaqa agamá ákûq umáyikaiyaba yíkaraae.   
\s1 Póromma óqtatannapo ikákaae téta tirááe.  
\p
\v 19 yaímma Ítíráaeo-wayukama Áátioki-marabakekaraq Aikónia-marabake iráa-kayukama yeráwáqá waayúkati yúyánámmá mayéta Póromma óqtatannapo ikákaae. miráitata yemá Póroqtabama pukaíyáa téta anó-marupakema yabitimá paábaq márûte yukááe.  
\v 20 miráimanibo yaímma Îtun-anna-wayukama Póromma amakaq ya ikúyakaraawana Póroma itó-urena anó-marupaq yauwéqma utáiye. ánibo aabáyaama Póroma Páánabatigaraq yenákámá Tébe-marabaq kóuraaye.   
\s1 Póroyaa Páánabatima yenákámá Tíriabake yauwéqma Áátioki-marabaq irááye.  
\p
\v 21 Póroyaa Páánabatima Îtuni átê-wataama Tébe-marabaq máa-kayukama kétima-yimeta Îtun-awikaqa netuqyaa-káyúkámá iyápó-annama mamá aúqyiketa anaaékaqa maréta Arítara-marabaq uréta mikákémmá Aaikóniabaq uréta Patíriyaa Áátiokaq urááye.  
\v 22 miráitata yenákámá mi kaumo-márábáq Îtun-anna-wayukati íyaqa mamá akoqnáá kéumayiketa maará téta yenákámá akoqnáá umá tiráiye: “keráwáqá maamin-áímmá itáíq-itaiq umá yaqtóráaro. Aánûqtuma yabíkái-marupaqa uyáberanunataamanibo áqnáabaqa ketáámá ummaamá mamayéqtaae.” téta tirááye.  
\v 23 ánibo máqten-aukapaqa Îtun-aama itáa-kayukama áíkuyo-kayukati aúkáapikemma yaímma yetí anó-wayukama mamá tarôq umáyíkaraaye. miráitata yenákámá aáwaqa awéta uréta Îtukaq nunamummá kéteta Îtukaq itáíq-itaiq o-káyúkámá uyátárai-nakoma yemmá yíwáqnaa ígáae.” téta tirááye.  
\v 24 anaaékaqa yenákámá Patíria-aukapaq kótámatuweta Paapíriya-marabaq urááye.  
\v 25 miráitata yenákámá Pégaabaq átê-wataama timá yímiqtuweta anaaékaqa Aatáária-marabaq kukááye.  
\v 26 ánibo Aatááriabakemma yenákámá únópí-káárébí Áátioka-marabaq yauwéqma urááye. ánibo naayóbáqá mi-márúkákémmá Póroyaa Páánabatima yínêkuyeta nunamummá kéteta Áánûqtuni yíwáqnaa í-yátáákómá yenákáyôpaq máinata wení mayaímá mayaígáae téta tiráa-mayaima yenákámá mamá ánatatuweta irááye.  
\v 27 yenákámá Áátioki-marukaq iréta Îtun-aama kéitaa-kayukama mamá áíkuyikaraaye. ánibo Áánûqtuma yenákátê yagaroqtamá nôrawabi urái-qtataaqtaba kétima-yimeta maará téta tirááye: “káqo-kayukabimma Áánûqtuma aamá awíqyikena oqtamá íyikaitata yemá Îtun-aama itáíq-itaiq kéoe.” téta yenákámá máqte-kayukama timá yímikaaye.  
\v 28 ánibo yenákámá mi-káyúkátê taíbaq-kanaama máqe-uraaye.   
\c 15  
\s1 Yérútáárebaqa monoq-áímmá kéitaa-kayukama áíkuma watáama tirááe.  
\p
\v 1 yaímma Yúría-wayukama iréta Îtun-anna-wayukama maará téta watáama timá yímikaae: “keráwáqá Mótetini ámáan-aimma íma waráiyata kerawáqtí túma káráraiyanama kanaaráq Áánûqtuma íma kúmiq-yataapike tiwirániye.” téta tirááe.  
\v 2 yemá mirá-timatuwaawata Póroyaa Páánabatima min-áímmá kéiteta yenákámá mi-káyúkátê íyamma éta akoqnáá umá aamá tirááye. miráitata yaímma yíbâqawaaraa-kayukama Póroyaa Páánabatima timáyikaayata tébakaq-wayukate Yérútáárebaq uréta iyápó-annagaraq anó-kawaa-wayukama yekáq watáama móma téite urááe.   
\p
\v 3 ánibo Áátioki-marabaq Îtun-aama itéta áíkuyo-kayukama yeráwáqá mi-káyúkámá timáyikaawata kégomma yemá Pinítiabakaraq Tamériabakaraq urááe. miráitata mi-kááyáq-áúkápáqá yemá Îtun-anna-wayukaraq timá tágeta káqon-anna-wayukama Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtuma yirummá mamá waéráiye téta timá yímikaae. miráitata yemá Îtun-anna-wayukati íyaqa mamá íráqôniq urááe.  
\v 4 miráitata yeráwáqá Yérútáárebaq yewata yaímma timáyíkarai-kayukagaraq yetí kawáá-wáyúkágáráq yemá kéyimoneta miráo-maarao timáyíkaraae. miráitata Póroyaa Páánabatima yenákátê Áánûqtuma nôrawabi i-qtátááqtábámá watáama timá yímikaaye.  
\v 5 ánibo yaímma Pérati-wayukabike Îtun-anna-wayukama itó-uma maará-tiraae: “tiwiránîqtaba yeqtí yúma kégareq yeráwáqá timá-yimiyata Mótetini ámaan-aimma wáráaro.” téta tirááe.  
\v 6 miráitata yaímma anó-monoq-wayukagaraq timáyíkarai-wayukagaraq mórabi áíkuteta min-áímmá timá uwákáae.  
\v 7 miráitata yemá taíbaq-aimma timátúwáawana Pítaama itó-urena maará téna timá yímikaiye: “ketíbâqawaayuo, naayóbáqá Áánúqtuma kemmá tiwiréna átê-wataama káqo-kayukabi mó-ketima-yiminata yemá kéiteta Áánûqtukaq itáíq-itaiq ígáae téna tiwíkaiye. minnáyaba keráwáqá ítaraae.  
\v 8 Áánûqtuma máqte-kayukati íyaqnobaqa káonenaboana yíyaqnobaqa iráqôniq kéitana keqtáá kétiraatiye. miráitana wemá wení Aokaq-Áámá yeráwáqá kéyimimma miráuma naayóbáqá keqtáá tímikainiq umá kéyimiye.  
\v 9 Áánûqtuma wemá keqtáámá ôriq umá íma kétiraatenata yeráwáqá aokarîq imá kéiye. ímiye. yeqtí yúma íkegareq yeráwáqá Áánûqtuqtaba itáíq-itaiq kéowana wemá yeráwáqtí yirunóbáké kúmiq-yataaqa mamá paá kéumayikaiye.  
\v 10 miráitaq yeqtí yúma kégareqtaba keráwáqá nôraq itaráq Áánûqtumma áyamma iníq kémakateo? miráitaq maamin-úmmáán-ámáán-áímmá monoq-áímmá kéita-kayukabimma íma yíméro. naayóbáqá ketítaubikotaama yeráwákáráq ketáágáráq maamin-úmmáá yátááqá kanaaráq umá íma wakáunatae.  
\v 11 miráimanibo ketáámá Îtuqtaba itáíq-itaiq kéunanata wení íráqô-qtataaqa wenamáa wenôpake kéitana keqtáá mamá paá kéumatikenata tiwíkaipoana miráráá umá káqon-annama Yéqtaaeo-wayukama yiwíkaiye.” téna Pítaama tiráiye.   
\p
\v 12 Pítaa wemá mirá téna kétitata yaímma áíkutaa-kayukama yeráwáqá aamá íma téta yéráwáqá Póroyaa Páánabatima min-nákátí yúrapi karákááyata Áánûqtuma yenákátí iyáákaq máqtemma awaaméq-yátááqá tarôq umá káqon-annama Yéqtaaeo-wayukama yiráátin-aimma yenákámá tirááye.  
\v 13 ánibo yenákámá maamin-áímmá timá ánatatuwaayana Yêmiti wemá tiráiye: “ketíbâqawaayuo, keráwáqá ketáámá ítáaro.  
\v 14 Tááímoni Pítaama wemá keráwáqá timá-timikaiye. áqnáabaqa Áánûqtu wemá wení yabíkái-qtataaqa yúwáitana káqon-annama Yéqtaaeo-wayukabimma kégumitana mi-káyúkábíkémmá Áánûqtu wemá yaímma yiwíqma wení waayúkaiq uráiye.  
\v 15 minnáyaba naayóbáqá mórama Áánûqtuni amuné-náqá Émoti wemá agamatá-kánnáábí maará-tiráine.   
\q1
\v 16 ‘uyátárai-nakoma Áánûqtu wemá tiráiye.  
\q1 anaaékaqá kemá yauwéqma yénúne.  
\q1 miráinaq kemá yeráwáqá Tébitin-anna-wayukama aúgen-augen umáyikanune.  
\q1 miráitata yeráwáqá miráuma móra-namma aútú kamá wáinikaa umá yeráwáqá mááe.  
\q1 miráipoaq kemá mi-námmá yawítíma aúge-nakaa ónúnnama miráuma Tébitin-anna-wayukama mamá íráqôniq umá umáyikanune.   
\q1
\v 17 miráipoana máqtemma káqon-anna-wayukagaraq yaímma ketábá yiwíkauna-wayukagaraq yemá uyátárai-nakoqtaba abáá-inoe.’   
\m
\v 18 téna naayóbáqá uyátárai-naqa Áánûqtumma wenamáárîq maamin-áímmá aúyánápi téna tiráiye.”   
\p
\v 19 miráitana Yêmiti wemá móragaraq maará téna tiráiye: “káqon-anna-wayukama yeráwáqá Áánûqtuma yirummá káme-kayukama ketáá íma ummaan-ámáán-áímmá yeráwáqá yiménúnatae.  
\v 20 minnáyaba ketáá aúbama agamá yeráwáqá paá maará timá-yimenunatae. ‘yeráwáqá yeráwáqtí maníkáq awéqa timátuweta yeqtáaimma táwîq kéomayiketa miráráá íoro. miráuma aaraukáqá mamá yataí-ááímmá íma tarôq ígáae. miráuma yaímma waí-waakoni naaemá íma néta móra-wamma ánúwaramma ibibamá ikámaraiye-kama naaemá íarena íma naaro.’ téqtaa timá-yimenunatae téna Yêmiti tiráiye:  
\v 21 “ánibo minnáyaba Mótetini ámáan-aimma máqte-marupaqa monoq-náúpáqá Tabaati-yúpáámá yoráuma ítaraae.” téna tiráiye.   
\s1 yeráwáqá aúbama agamá káqon-annama Yéqtaaeo-wayukama timáyíkaraae.  
\p
\v 22 miráitata yeráwáqá yaímma iyápó-annagaraq yeráwáqtí aúkáapimma yeqtí anó-kayukagaraq awaaméqá umáyikena yiwíkai-kayukagaraq máqtemma Îtukaq yirummá ámê-kayukama yemmá yiwíkaae. minnámo yiwiráa-kayukama Póroyaa Páánabatite Áátioki-marupaq wígáae téta yiwíkaae. miráitata yeráwáqá kaayaq-nákámá Yúqtaatima móra-awiqa Paatáábati wegáráq móra-naqa Táératima yenákámá máqte-kayukati yúrakaqa íráqôn-ano-wayukae.  
\v 23 maamin-áúbámá yetê mamé urááe:  
\p “ketáámá keqtíbâqawaayutaama timáyíkarai-wayukagaraq anó-kayukagaraq keráwáqá káqon-annama Yéqtaaeo-wayukama ketíbâqawaayuraa umá Áátioki-aukapaq Tíriyapakaraq Tirítiabaq máa-kayukama keráwáqtábá wágááe téqtaa kétunatae.  
\v 24 yaímma-wayukama keqtáábíkémmá keráwáqtôpaq uréta yeráwáqá kaaqaari-áímmá téta keráwáqtí túyánámmá mamá táíq kéoe-aimma ketáá itáunataamanibo keqtáábíkémmá aamá yeráwáqá íma mamé uréta yeráwáqá paá kaaqaarigónîq kéoe.  
\v 25 miráitata ketáámá minnáyabataa aamá timá móra-akaq maréqtaa keqtáábíkémmá kaayaq-nákámá timáyikaunatataa yenákámá yagaroqtamá ketáá tíkái-nakama Páánabatiyaa Pórogaraq keráwáqtôpaq yeráwáqá kéoe.  
\v 26 yenákámá ketááí uyátárai-nakoma Îtu Káríqtoni mayaírákémmá puíyóyaqtabama íma ikatîqa kéoye.  
\v 27 miráitaqtaa ketáámá kaayaq-nákámá Yúqtaatiyaa Táérati yenákámá timáyikaunatataa keráwáqtôpaq kéoyapoata yenákámá yenamáárîq mimórá watáama agayáuna-aimma mó-tima-timiyaq itánoe.  
\v 28 ánibo keqtáábímmá Áánûqtuni Aokaq-Áágómá mimóráq-túyánámmá kétimitaqtaa ketáámá aamá timá móra-akaq maréqtaa ummaa-yátááqá keráwáqá íma mayánóe téqtaa ketáámá pááqyan-amaan-aimma paá agatáunatae.  
\v 29 ítáaro. maníkáq awéqa timátuweta yimíyan-aawaqa íma naínoe. waí-wáákóní naaemá íma néta móra-wamma ánúwaramma ibibamá ikámaraiya-kamma íma naaro. miráuma aaraukáqá mamá yataí-áímmá íma tarôq oro. mirá-qtataariq éqa keráwáqá íráqôniq ínoe. áre.” téta min-áúbábí tirááe.  
\v 30 miráitata yemá maamin-áúbámá maméta Áátioki-marabaq kóuraae. Áátioki-marabaq kéwetama áíkuma itáíq-itaiq kéo-kayukama maamin-áúbámá maméta móma yímikaae.  
\v 31 ánibo mi-káyúkámá yeráwáqá maamin-áúbágómá umá yíqtaaiq iqtábá yoráuma ítátuweta yeráwáqá yimuqá ôriq umá makááe.  
\v 32 miráitata Yúqtaatiyaa Táératima yenákámá Áánûqtuni amuné-nákórátámá yenákámá mi-kayúkábímmá ayáqtáákaq watáama téta Káríqton-anna-wayukati yirummá mamá akoqnáá umáyíkaraae.  
\v 33 miráitata yenákámá Áátioki-marupaqa pááqyamma ayáqtáá-kanaama kémaeyata yetíbâqawaayuma min-nákámá iyuwáíyáqtábá timá kaayoné umáyíkaraae.  
\v 34 miráimanibo Táérati wemá yuwéna mibáq Áátioki-marabaq máqe-uraiye.  
\v 35 Póroyaa Páánabati yenákámá Áátioki-marupaqa netuqyaa-kánáámá taíbaq óq-wayukate yagaroqtamá kémaeyata Áánûqtuni watáama kéyiraateta timá yímikaaye.   
\s1 Póroyaa Páánabati yenákámá yatákááye.  
\p
\v 36 yaímma-kanaama yátáitana Póro wemá maará téna Páánabatimma timá ámikaiye: “kerátámá máqte-marabaq uréire umá Áánûqtuni watáama timá yímikauya-kayukama yeráwáqá íráqôniq umáwaq uyátárai-nakokaq itáíq-itaiq kéino téna tiráiye.  
\v 37 miráitana Páánabatima Yóáane Máákima awíqmena yenákátê wínéna uráiye.  
\v 38 miráimanibo Póroma maará-tiraiye: “naayóbáqá wemá Paapíriya-marukaqa tiyuwénarata wemá maami-máyáímá íma mayéna kóuraipoaka wemá kerátátê íwiniye.” téna tiráiye.  
\v 39 miráitana Póroyaa Páánabatima yenákátí yúyánákómá íma móraiq uráibo ôriq-oriq itata mikáké yaíkaaq urááye. miráitana Páánabatima Yóáane Máákimma awíqmeta yenákámá únópí-káárébí uréta Táíparati-marabaq kóuraaye.  
\v 40 ánibo Póroma Táératimma awíqmeta kóyata Îtun-anna-wayukama maará-tiraae: “uyátárai-nakoni kaayoné-yátááqá kenákátê waíno.” téta tirááe.  
\v 41 ánibo Póroma Táératimma awíqmeta Tíriabakaraq Tirítiabakaraq kéwena Îtun-aama itáíq-itaiq kéo-kayukama yeráwáqtí yúyánámmá mamá akoqnáá uráiye.   
\c 16  
\s1 Tímoti wemá Póroyaa Táératite yagaroqtamá uráiye.  
\p
\v 1 Póroyaa Táératima Tébe-marabakaraq Arítaraa-marabakaraq uráiye. ánibo mi-márúkáqá mórama Îtun-anna-naqa máqe-uraimma min-nákón áwîqa Tímotie. mórama Ítíráaeo-annabiken-inikoni áanikoe. min-íníkómá Îtukaq itáíq-itaiq miráimanibo aboámá Karíki-nare.  
\v 2 miráitata yaímma Îtun-anna-wayukama Arítaraabakekaraq Aikónia-marupakekaraq yemá Tímotin áaikoma yeqtí yúrakaq íráqôniq uráiye.  
\v 3 ánibo Póroma Tímotimma ketê wíkáae ténaboana wení aúma kárataiye. Ítíráaeo-wayukama mibáq máaqtabae téna miráuraimanibo wení aboámá Yéqtaaeo-naqa máetata máqte-kayukama aónaraae. Ítíráaeo-wayukayaba íyamma iyá téta wení aúma kárátaiye.  
\v 4 ánibo yeráwáqá anó-marupaq kéweta naayóbáqá Káríqton-annagaraq aúbabi agamá tiráan-aimma kétima-yimeta ‘keráwáqá maamin-áímmá wáráaro’ téta tirááe.  
\v 5 miráitana máqten-aukapake Káríqton-anna-wayukama yeráwáqá akoqnáá umá itáíq-itaiq kéowana móra-mora-taoqa taíbaq yorupamá mórabi yoráutaae.   
\s1 Póroni kaikáá-qtátááré.  
\p
\v 6 yeráwáqá maréta Parítia-marabake Karétia-marabaq kéowana Áánûqtuni Aokaq-Áágómá Étia-maragoni aúkáapimma Áánûqtun áama abarokáq mó-tiyaba íma iyúwáitata tirááe.  
\v 7 miráitata yeráwáqá maréta Mítia-marukaq uréta mikákémmá yeráwáqá Pitínia-marupaq wínéta kéowana Aokaq-Áágómá yeráwáqá yáqtokaiye.  
\v 8 miráitata yeráwáqá Mítia-maruqa kótámatuweta Taróqaati-marabaq urááe.  
\v 9 mi-nókáámmá Póroma móra-yataaqa kaikáá umá aónaraiye. miráitana mórama Maaterónia-marupake-nakoma itó-urena Póromma inaa-inaa tiráiye: “emá Maaterónia-marabaq iréwaq keqtáá tíwáqnaa uwo.” téna kétitana aónaraiye.  
\v 10 ánibo Póroma mirá-qtátááqá káonaiqtaba páátákáá kemá Arúkegaraq ketáámá yokaa uréta aammá ónúnna-aqtabataa abáá-uraunatae. miráitaqtaa ketáá utáunataama Áánûqtuma mi-káyúkábí átê-wataama mó-tima-yimero téna kétaayaiye téqtaa ketáá tiráunatae.   
\s1 Aríriaama Káríqton-annama aúkáiye.  
\p
\v 11 ketáámá Taróqaati-marukakemma únópí-káárébí kéunanataa únópí-kááregómá maréna Tamáátarati-marabaq uréna káqon-aabayanapimma mikákémmá Niyáápori-marukaq uráunatae.  
\v 12 ánibo mikákémmá ketáá mi-márúqá yuwéta Píripaaibaq uráunatae. Maaterónia-wayukati anó-marukaqa naayóbáqá Arómani-wayukama yeráwáqá mi-márúkáqá ya máqe-uraane. miráitaqtaa mi-márúkáqá ketáámá yaímma-kanaama ya máqe-uraunatae.  
\v 13 ánibo Tabaati-yúpáámá ketáámá anó-marupakemma yuwéta máápaqa móra-nokoni áwábaq nunamummá ténaqtaa kéunanataa min-áúkápáqá yaímma-noinimma yemá mórabi áíkuma máawaqtaa yeráwáqtê ketáámá watáá-wataa tiráunatae.  
\v 14 ánibo mi-nóínípíkémmá móra-inikoni áwîqa Aríriaae. wemá Táíyátáéra-marapaken-inimma wemá karogaro-tábáráábémá yakáqma anó-kayukama kéyimena minnárake móneqa kémayena Áánûqtukaq nunamummá téwain-inikomma wemmá uyátárai-nakoma wení aúyánámmá mamá íráqôniq umákáitana wemá Póron áama ítaraiye.  
\v 15 ánibo min-íníkómá yaímma wení waayúkagaraq yeráwáqá Îtuqtaba nommá péqtuwaawana min-íníkómá maará-tiraiye: “kemá áraimma uyátárai-nakokaq itáíq-itaiq kéonaqa keráwáqá kanaaráq máqtemma ketí naaúpaq yero.” téna titaqtáá ketáá wení-naupaq uráunatae.   
\s1 Póroyaa Táératima yenákámá Píripaibaq ánná-naupaq máqe-uraaye.  
\p
\v 16 móra-taoqa ketáá nunamummá tí-márúpáq kéweqtaa mórama paá-mayai-inaaruma aónaraunatae. ánibo wepímmá táí-aagoma máena mi táí-áágómá wemmá amuné-áímmá tiráiye. anaaékaq abarokáq ínî-qtataaqtaba kétitata min-ínáárúgóní kawáá-wáyúkámá wení akoqnáárake móneqa mayéwaone.  
\v 17 min-ínáárúgómá Pórogaraq ketááí tinaaé kéyena wemá anókaq ááyama tiráiye: “maami-káyúkámá yemá mú mikákáá anómma uyátárai-nakoni mayaí-wáyúkábóata yemá Áánûqtuma keqtáá kúmiq-yataapike tiwiránîqtaba watáama kétima-timetaae.” téna min-ínáárúgómá tiráiye.  
\v 18 máqte-tupaama min-ínáárúgómá min-áímmá timáe kéuwitana Póroma min-áímmá ítáimma ábôgaitana wemá waéqma min-ínáárúmá káonena maará téna táí-aagoqtaba tiráiye: “Îtuma keqtááí kúmiq-yataapike tiwiránîn-nakon áwîkaq emá min-ínáárúgóní arunóbáké ayuwé paábaq kóaao.” téna kétitana páátákáá táí-aagoma ayuwéna kóuraiye.  
\v 19 ánibo min-ínáárúgóní kawáá-wayukama aónaamma yemá móneqa mayéwaon-aaimma táí-aagoma ayuwéna kégoiqtaba mi-káyúkámá yemá Póroyaa Táératimma yáqtoqma yiwíqmeta máqte-kayukati yúbáq anó-kawaa-wayukaraq urááe.  
\v 20 mikákémmá yiwíqmeta aamá ítama yainaí-wáyúkáráq uréta maará-tiraae: “maamin-nákámá yenákámá Ítíráaeo-nakaboata ketááí márûqa mamá táwîq kéoye.” téta yemá tirááe.  
\v 21 miráitata yenákámá keqtááyábá káqon-aaimma ‘wáráaro’ téta kéteyamanibo ketáámá Arómani-wayukama min-ááímmá waraíyábá aammá áúkaiye.” téta tirááe.  
\v 22 ánibo aarawaamá yemá máqtemma min-nákátí paá-yubi kémaraaqtaba aamá ítama yainaí-wáyúkámá yemá Póroyaa Táératini kúberai-unamma ayúqtuweta máqte-kayukama ‘tebûqa yíméro’ tewata yemá maami-kááyáq-nákámá tebûqa yímikaae.  
\v 23 miráitata yeráwáqá maamin-nákámá tebûqa yímítuweta yiwíqmeta ánná-naupaq móma yíkáreta ánná-wayukati kawáá-nákóqtábá oqtamá umá akoqnáá uwo’ téta tirááe.  
\v 24 ánibo ánná-wayukaraq-kawaa-nakoma wemá maamin-ákóqnáá-áímmá iténa wemá maamin-nákámá yiwîqma naaún-arunobaq yíkarena yenákátí yítaukaqa akoqnáá-annanapo kúyikatuwena iyúwáitata min-náúpáq máqe-uraaye.   
\p
\v 25 nokáámma Póroyaa Táératima Áánûtukaq nunamummá timátuweta imá kéteyata ánná-wayukama yemá ítaraae.  
\v 26 mirá kéitana páátákáá anómma márûma yokéna ánná-wayukati naakóní ábo-tagoma karekóq uráiye. páátákáá máqten-anna-wayukati iyáápikema akoqnáá-annagoma máqtepaq yarákuraiye.  
\v 27 miráitana ánná-wayukaraq-kawaa-nakoma wemá itó-urena aónaimma ánná-nakoni máqten-oqtagoma íguraiye. máqtemma ánná-wayukama kóuraawaa téna wení tokóru-yakaa-puma yabitiréna wenamáárîq wení ánûwaramma araráánéna uráiye.  
\v 28 mirá kéitana Póroma anókaq ááyama tiráiye: “emá enamáárîq enaúma íma mamá táwîq uwo. ketáá máqtemma kanaaráq máunatae.” téna Póroma tiráiye.  
\v 29 ánibo ánná-wayukaraq-kawaa-nakoma ikatíq kéitata ‘ómmá kúraqme yero’ titata ómmá kúraqma tágaraawana wemá uyaaténa Póroyaa Táératiti yítaupi aiqá ya atákuraiye.  
\v 30 ánibo mi-kawáá-nákómá Póroyaa Táératimma yiwíqmena máápaq kumá yaúbarena maará téna timá yímikaiye: “kenákámá umaatarááya-nakao, nôraq kéonanawaq Áánûqtuma kemmá mamá atóbatikaniyo?” téna wemá tiráiye.  
\v 31 ánibo yenákámá maará téta timá ámikaaye: “emá Îtu Káríqtoqtaba itáíq-itaiq kéinana Áánûqtuma emmá kúmiq-yataapike káwirainana ení aara iyápógaraq móraiq oro.” téta tirááye.  
\v 32 miráitata yenákámá uyátárai-nakon-aama kétimameta máqtemma wení naaúpaq máa-kayukayabagaraq timá yímikaaye.  
\v 33 mi-nókáámmá Póroyaa Táératimma tebûqa yímîqmaraapimma yenákátí náomma nommá kumá tete kéumayikena min-nákógáráq máqtemma wení aara iyápóma yeráwáqá Îtuqtaba nommá pékaae.  
\v 34 miráitana wemá Póroyaa Táératima yawíqmena wení naaúpaq uténa aáwaqa yímítata narááye. ánibo wemá wení móra-naoq-wayukagaraq wegáráq máqtemma Áánûqtun-aama ítááqtaba yimuqá makááe.   
\p
\v 35 aaqá iráráitata aabáyaanapimma aamá ítama yainaí-wáyúkámá yaímma i-wáyúkámá timáyiketa ‘min-nákámá timáyíkénata kóotao’ téta máma timá ámikaae.  
\v 36 miráitana ánná-wayukaraq kawáá-nákómá Póromma timá ámikaae: “aamá ítama yainaí-wáyúkámá téta ‘kenákáyábámá iyúwénata kóotao’ téta tepóaka yaákare kóyuye.” téna timá yímikaiye.  
\v 37 Arómani-wayukati ámáan-aimma téna “Arómani-wayukama tebûqa íyimero.” kétepoana Póroma maará téna timá yímikaiye: “kerátámá Arómani-nakamuyamanibo yemá kekárátábíkémmá árain-aimma íma ítama yaíkaae. ímiye. aarawaatí yúrakaqa paáyaba kekárátámá tíkakaakarataae. miráitata yemá kekárátámá ánná-naupaq tíkaraae. ánibo íbêqa kekárátámá aúpáráq timátikanetaq kéoo? áraimma ímira-inoe. yenamáárîq iréta kekárátámá mamá máápaq márûte tiyuwánôkarataae.” téna Póroma tiráiye.  
\v 38 ánibo i-wáyúkámá maamin-áímmá maméta aamá ítama yainaí-wáyúkáráq mó-tima-yimewata yemá min-áímmá ítáamma Arómani-nakaboata ôriq umá ikatíq urááe.  
\v 39 miráitata yeráwáqá uréta min-nákámá mó-tima yiruqtabá umáyiketa máápaq iyúwáawata ‘mi-márúqá yuwéka kóokao’ téta yeráwáqá tirááe.  
\v 40 miráitata yenákámá ánnábike yuwéta Aríriaani naaúpaq urááye. mibáq yenákámá yaímma yíbâqawaaraa-kayukama yimónatuweta Îtuni watáama kétima-yimeta yeráwáqtí íyaqa mamá akoqnáá umáyiketa yenákámá kóuraaye.   
\c 17  
\s1 Tetarónáíkaq-wayukama Póroyaa Táératima yíkamineta urááe.  
\p
\v 1 Póroyaa Táératima yenákámá maréta Áápîpori-marabakemma Aaporónia-marukaq uréta mikákémmá maréta Tetarónáíkaq Ítíráaeo-wayukati monoq-námmá wái-marukaq urááye.  
\v 2 miráitana naayóbáqá Póro wemá mirá éwainiq umá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáqá kaumo-Tábáátígóní aúkáapimma wemá yeráwáqtê yagaroqtamá maéna Áánûqtuni wannaabí agamatán-áímmá timá-yimikaiye.  
\v 3 ánibo wemá Áánûqtuni áaimma kétima-yimena “keqtááí kúmiq-yataapike tiwiránîn-nakoma wemá aú-tiqa mayéna pukéna itó-iniye” téna tiráimma “maamin-náqá wemá Îtue. wemá keqtááí kúmiq-yataapike tiwirániye.” téna Póro wemá tiráiye.  
\v 4 miráitana mi-káyúkábíkémmá yaímma-wayukama yeráwáqá Áánûqtqtaba kéiteta yeráwáqá Póroyaa Táératiti yinaaé wakááe. yaímma Karíki-wayukama yeráwáqá Áánûqtuqtaba itáíq-itaiq kéo-kayukama kaayaq-nákátí yinaaé kéwaraawata yaímma anó-noinimma yeráwákáráq mirá-uraae.   
\p
\v 5 miráitana yaímma Ítíráaeo-wayukati íyakoma táwîq kéitata yeráwáqá yaímma-wayukama oótamma íma makáa-kayukagaraq yaímma táí-wayukama timáyíkaawata yeráwáqá márûqnobaq uréire kéeta anókaq ááyama aamá kéteta Yéitonini naammá yeráwáqá ya ikúteta Póroyaa Táératima máqte-kayukati yúrakaq yiwíqmeta yinéta urááe.  
\v 6 miráimanibo yeráwáqá íma mi-kááyáq-nákámá yimóneta yeráwáqá Yéitonikaraq yaímma yíbâqawaaraa-kayukama yáqtoqma yiwíqmeta kámááni-wayukaraq kéyeta yeráwáqá maará téta anókaq ááyama tirááe: “maami-káyúkámá yeráwáqá máqten-aukapaqa táí-aaimma tarôq umáe uréire kéeta íbêqa yeráwáqá maa-márúkáq ketáábí ya mááe.  
\v 7 ánibo Yéitonima wemá mi-káyúkámá yiwíqmena wení naaúpaqa ma kéyikaiye. máqtemma yeráwáqá Arómani-wayukati yabíkái-nakoni ámáan-aimma kárateta tirááe: “káqomma yabíkái-naqa máimma áwîqa Îtue kéte.” téta tirááe.  
\v 8 aarawaagáráq kámááni-wayukagaraq yeráwáqá maamin-áímmá kéiteta yeráwáqá máqtemma ôriq umá íyaqtaba urááe.  
\v 9 miráitata Yéitonigaraq wetê oq-wáyúkágáráq yeráwáqá máqtemma móneqa meyánîq umátúwáawata anó-kamaani-wayukama yeráwáqá iyúwáawata kóuraae. Póroyaa Táératinopake nékaq máiyaq yetí móneqa yauwéqma yimínoe.   
\s1 Póroyaa Táérati yenákámá Péríabaq mayaímá matááye.  
\p
\v 10 kumayuqá aúráitata nokáámma Póroyaa Táératimma yíbâqawaaraa-kayukama yenákámá Péríabaq timáyikaayata mi-márúkáq uréta yenákámá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáq uyábékaaye.  
\v 11 ánibo Ítíráaeo-wayukama Péríabaq máa-kayukama yeráwáqá íráqôniq umá Áánûqtuni watáama itéta yaímma-wayukama Tetarónáíkaq máeta Áánûqtuni watáama íma ítáa-kayukaraa yeráwáqá íma urááe. ánibo máqte-tupaama yeráwáqá Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáámá kéyorauteta Póroni watáama ‘árainabiyo?’ téta yeráwáqá tirááe.  
\v 12 miráitata taígani aarawaamá yaímma Karíki-wayukabike yaímma waagáráq anó-noinikaraq yeráwáqá Áánûqtuqtaba itáíq-itaiq kéeta yirummá ámikaae.  
\v 13 Póro wemá Áánûqtuni watáama Péríabaq máa-kayukama kétima-yimitata yaímma Ítíráaeo-wayukama Tetarónáíkaq máa-kayukama yeráwáqá itéta mi-márábáq uréta aarawaamá Póroni watáama kéita-kayukati yúyánámmá mamá tawîq umáyikaraae.  
\v 14 mirátata yaímma Káríqton-anna-wayukama yemá páátákáá Póromma únón áwabaq timákáawana kóitata Táératiyaa Tímotima Péríabaq paá máqe-uraaye.  
\v 15 ánibo Póromma aapaké awíqmeta ye-káyúkámá Áátenibaq nékaq mó-ayuweta yemá yauwéqma Péríbaq kégowana Póro maará téna timá yímikaiye: “keráwáqá móma Táératiyaa Tímotima timá-yimiyatawaq yenákámá páátákáá ketôpaq yetao.” téna timá yímikaiye.   
\s1 Póroma Áátenibaq Îtuni watáama tiráiye.  
\p
\v 16 ánibo Póroma Táératiyaa Tímotiti yiwémá Áátenibaq máena aónaimma mi-márúkáqá yaataq ikúqma waayúka óiqa tarôq umáketa minnáraq nunamummá kétewana Póroma minnáma aónaimma wení áyakoma táwîq uráiye.  
\v 17 miráitana wemá máqte-tupaama monoq-náúpáqá uténa Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtukaq nunamummá kéte-kayukagaraq yemmá akoqnáá umá watáama tiráiye. miráitana máqte-tupaama waabá-káyúkámá áíkutaawana yeráwáqtí yúrakaq agarokáq watáama tiráiye.  
\v 18 ánibo yaímma yeqtí yirááti-wayukama yetí tugarukón áwîqa Epikúriayaa Atóika yemá Pórote kárún-aaimma tirááe. yaímma-wayukama maará-tiraae: “wemá aamá íma ítarai-nakoma waayúkama timónaigaae téna mirá kéiye. netuqyaan-áímmá tin-nákómá nóin-ainaq tínénaq kéiyo?” téta kétewata yaímma-wayukama maará-tiraae: “wemá káqo-marupake kaaqaari maníkóní watáama kétiye.” téta tiráámanibo Póroma Îtuni átê-wataama kétima-yimena Îtuma pukéna itó-uraiqtaba kétima-yimitata yeráwáqá mirán-áímmá tirááe.  
\v 19 miráitata yeráwáqá Póromma awíqmeta káánítôre-wayukaraq uréta yemá maará téta tirááe: “emá aúgen-aimma máqtemma aarawaamá timá-yimen-aimma tinaqtaa ítáano.  
\v 20 maamin-áímmá ténaqtaa ketáá ítáúnama aokaríq kéiye. miráinaa min-áíkoní áaimma tinaqtáá ítáano.” téta tirááe.  
\v 21 Áátenibaq-wayukagaraq káqo-marupake Áátenibaq yama kémae-kayukama yemá yeqtí anó-kanaama yuwéta mikáq yama máeta máqtemma aúgen-aiqtaba kéiteta téite urááe.   
\p
\v 22 ánibo Póroma káánítôre-wayukati áíkuma máa-marupaq Éríáápagatiq wenáwîqa itó-urena wemá tiráiye: “keráwáqá Ááteni-wayukao, keráwáqtí maníkókáq akoqnáá umá nunamummá kétewaq káonaune.  
\v 23 miráitaq kemá uréq keráwáqá nunamummá kéte-naupaq utéq aónaraunama keráwáqtí maníkókáq agamá amí-yáréráqá móra áubama maará téq agamakááe. ‘maaminnáma ketáá íma aónarauna-naqa móra uyátárai-nakoe.’ téq agamakéq min-náqá keráwáqá íma aónareq wekáq nunamummá paáyaba tiráamanibo íbêqa kemá min-nákóní watáama kétima-timune.  
\v 24 ánibo Áánûqtu wemá máqte-qtataaqa maa-márábí wái-qtataaqa tarôq uráiye. miráitana Áánûqtuma wenamáa wîyopakaraq mararákáráq anómma uyátá-maqma máiye. miráitana wemá waayúkama iyáápike umáráan-naupaqa íma kémaiye.  
\v 25 ánibo Áánûqtu wemá móra-yataaqtaba íma aqtórárîq kéena móra-nakoni ayáákogaraq mamá tíwáqnaa íniye. téna íma kémaiye. ímiye. wemá wenamáárîq máqte-kayukabimma aúgen-auwaraima kéyimena máqte-qtataakaraq aáma kéyimiye.  
\v 26 miráitana kímora-naqa wemá tarôq uráitana wepíkémmá mamá netuq-wáyúkámá abarokáq urááwana wemá mamá máqte-marabaq yíkáraiye. miráitana wenamáárîq yeráwáqtí máe-kanaama maréna yeráwáqtí máa-maruqa kéyimena uráiye.  
\v 27 ánibo Áánuqtuma miráuraipoata yeráwáqá wemmá abáá kéetama wemmá aónainoe. miráitana Áánûqtuma keqtáá móra-mora-yutaa ketááí nékaq íma máiye.   
\p
\v 28 ‘miráitaqtaa ketáámá wepí máeqtaa ketáámá tú aréqtaa uréire kéunataae.’ miráuma naayóbáqá keráwáqtí aamá ítaraa-kayukama yemá tirááne; ‘ketáágáráqá Áánûqtuni iyápó-annataa máunatae.’ téta tirááne.  
\v 29 owé. ketáámá Áánûqtuni iyápó-anna máeqtaama weqtábámá íma áwáarara kain-óqtánábi mónerabi óqtane. ítenatae. móra-yataaqa waayúkagoni ayáápikenabi aúyánápíké tarôq umákáraiye téqtaa íma ténátae.  
\v 30 naayóbáqá waayúkama aamá íma ítaraa-kanaaraqa yeráwáqá nói-qtataarabi mi-kánááráqá tarôq kéowanama Áánûqtu wemá aamá minnáyaba yainaí-áímmá íma tiráine. íbêqa wemá máqte-marupaq máa-kayukayabama téna ‘keráwáqá keráwáqtí táí-aaipike waéráaro.’ téna kétiye.  
\v 31 miráitana Áánûqtu wemá móra-kanaama maréna móra-taoqa máqte-kayukama kateko-yátáákáq yeráwáqtí yáaiqtaba aamá ítama yainánîn-naqa awíkaipoana weqtábá ketáá itáíq-itaiq ónúnataama min-náqá wemmá pukáipike mamá itó-uyakaraiye.” téna Póroma Ááteni-wayukama tiráiye.   
\p
\v 32 yeráwáqá ítáamma maamin-náqá Îtuma wemá pukéna itó-urain-aimma Póroma kétitata yaímma-wayukama yeráwáqá kéiteta wíráa kéowata yaímma yeráwáqá tirááe: “emá móragaraq maamin-áíqtábá kétinaqtaa anaaékaqa ítáano.” téta yerwáwáqá tirááe.  
\v 33 miráitana Póro wemá mi-káyúkámá iyuwéna kóuraiye.  
\v 34 ánibo yaímma-wayukama Póroni anaaé kéwaraawata káánítôre-wayukapikemma móra-naqa áwîqa Taeonítiati wegáráq móra-inimma áwîqa Aráámari wegáráq yaímma-wayukagaraq Áánûqtuqtaba itáíq-itaiq urááe.   
\c 18  
\s1 Póroma Kóriti-wayukabi mayaímá matáiye.  
\p
\v 1 anaaékaqa Póro wemá Áátenibaq yuwéna Kóriti-marabaq uráiye.  
\v 2 ánibo mórama Ítíráaeo-naqa wenáwîqa Akíra wení márûqa Pááqtatibaq naayóbáqá Akíra wegáráq wení ánáakoma áwîqa Patíra yenákámá Ítari-maruqa yuwéta yaímma Ítíráaeo-wayukayaba Ítari-marupake anó-kawaa-nakoma áwîqa Karótiatima téna máqtemma Ítíráaeo-anna-wayukama kóoro téna titata iráa-kayukayopaq uráiye.  
\v 3 miráitana Póro wemá yenákátê kémaena naayóbáqá kémayai-mayaima kémayena yíwáqnaa kéena tabarááberaq-namma urááe.  
\v 4 ánibo máqtemma Tabaati-yúpáámá Póro wemá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáq uténa yeráwáqtê Ítíráaeo-wayukagaraq Karíki-wayukagaraq máitata móra-mora-yuma yemá itó-uma yeqtí watáama tirááe.   
\p
\v 5 ánibo anaaékaqa Táératiyaa Tímoti yenákámá Maaterónia-maruqa yuwéta kégumoyana máqte-tupaama Póro wemá akoqnáá umá Ítíráaeo-wayukabimma min-áímmá kétima-yimena “Îtuqtabama keqtáá yauwéqma tiwiránîn-nare.” téna timá yímikaiye.  
\v 6 miráimanibo Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá maamin-áímmá kéiteta yeráwáqá áyoqa káyeta weqtábá waáq táimma tirááe. miráitana Póro wemá itó-urena abíkáké kaítôma popoq umátuwena wemá tiráiye: “keráwáqá aúyokiyamma minnâ kanaaráq keráwáqtí minnáe. ánibo íbêqa kemá keráwáqá tiyuwéq káqon-annama Yéqtaaeo-wayukayopaq kégoune.” téna Póro timá yímikaiye.  
\v 7 ánibo Póro wemá iyuwéna móra Yéqtaaeo-nakoni naaúpaq ko mánena uráimma min-nákón áwîqa Títíá Yátati ánibo min-nákómá wemá Áánûqtukaq nunamummá tíq-tiq kéitana wení naammá Ítíráaeo-wayukati monoq-nákóní waaqókáq wáqe-uraiye.  
\v 8 miráitana mórama Ítíráaeo-wayukati anó-monoq-naqa áwîqa Karípu wegáráq máqtemma wení aara iyápógaraq yeráwáqá uyátárai-nakoma Îtumma itáíq-itaiq kéowata yaímma Kóriti-wayukama yeráwáqá Póron-aama kéiteta yeráwáqá Áánûqtuqtaba kéiteta Îtuqtaba nommá pékaae.   
\p
\v 9 ánibo móra-nokaamma uyátárai-nakoma wemá kainapákáá umá Póromma maará téna timá ámikaiye: “Póro, emá íma ikatíq íéaq maamin-áímmá íyuwaao. emá paá tíq-tiq umá timá-yimiyo.  
\v 10 kemá etê yagaroqtamá mánunaboana móra-nakoma íma emmá ikaména mamá táwîq umákaniye. ánibo maami-márúkáqá ketí waayúkama taígani-kayukama mááe.” téna Áánûqtuma tiráiye.  
\v 11 ánibo Póro wemá mi-márúkáqá móra-karitimaatigaraq abapaké móra-wiyomma kémaena wemá mi-káyúkábímmá Áánûqtuni watáama timá yímikaiye.   
\p
\v 12 anaaékaqa Arómani kámááni-wayukama yeráwáqá móra-naqa Kááriomma timáketa móra-marukoni naayón-áwíqá Akááiya íbêqa káqon-awiqa Karíti mi-márúkáq anó-kawaa-naqa ‘maao’ téta tirááe. miráitata mi-kánááráqá Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá ááiqa Póromma kéumaketa awíqmeta kawáá-wáyúkáq urááe.  
\v 13 ánibo yeráwáqá maará téta tirááe: “maamin-nákómá wemá máqte-kayukabimma téna “keráwáqá Áánûqtukaq nunamummá tero.” téna “wemá Ítíráaeo-wayukati yáaimma mamá táwîq kéiye.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 14 ánibo Póro wemá watáama tínéna kéitana Káário wemá Ítíráaeo-wayukama timá yímikaiye: “maamin-nákómá wemá táí-aaimma tarôq éna móra ámáan-aimma araténa uráinaqa minnâ kemá keráwáqá Ítíráaeo-wayukati táama itánúnamanibo  
\v 15 mórama keráwáqtí tíwîkaraq yaímma keráwáqtí táaiqtabama íma maamin-áímmá maméraq kemmá máma timá-timiyaraq kemá aamá ítama yaínáano.” téna aamá ítaama yainaí-nákómá tiráiye.  
\v 16 mirá téna aamá itaí-nákómá wemá maami-káyúkámá yainaí-náúpáké waqtúwáitata kóuraae.  
\v 17 ánibo mi-káyúkámá yeráwáqá mórama Ítíráaeo-wayukati anó-kawaa-naqa monoq-náúpáqtábá wenáwîqa Tóqtanimma yáqtoqma aamá ítama yainaí-márúkóní waaqókáq tebûqa ámikaae. aamá ítama yainaí-náqá Káário wemá minnáyaba taíbaq-auyanamma íma ítaraiye.   
\s1 Póroma yauwéqma Áátioki-marabaq iráiye.  
\p
\v 18 Póro wemá Kóriti-marabaqa netuqyaa-túpáámá kémaena wení ábâqawaaraa-kayukate íráqôniq umáyikena wemá mórama únópí-káárébí maréna Tíria-marabaq uráiye. miráitana Patíragaraq Akíra yenákámá yagaroqtamá Pórogaraq urááe. ánibo áqnáabaqa Tékariabaq wemá mórama yanaan-áímmá ánatanena Ítíráaeo-wayukati yáaimma waréna wení aqnótáuma kárátaiye.  
\v 19 miráitata yeráwáqá maréta Ipítiani-wayukati márûkaq uréta Póro wemá Patíragaraq Akíra yenákámá iyuwéna wemá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáq uréna watáama akoqnáá umá timá yímikaiye.  
\v 20 ánibo Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá téta ‘Póro wemá yeráwáqtê ayáqtáá-kanaama kémaena wíniye’ téta tiráámanibo Póroma yeráwáqtí yáama íma ítaraiye.  
\v 21 miráitana Póro wemá tiráiye: “Áánûqtu wemmá akáinanama wemá kanaaráq kemmá timátíkáinaqa keráwáqá ya timónanune.” téna timátuwena Póro wemá yauwéqma kúmîtaqtaa ketáámá únópí-káárébí maréqtaa Ipítiani-marama yuwéqtaa kóuraunatae.   
\p
\v 22 ánibo únópí-káárégómá maréna Tétáríá-marabaq uráitana Póro wemá Yérútáárebaq uténa Îtun-aama kéitaa-kayukama ‘mirá-maara oro’ kétima-yimena timá íráqôniq kéumayikena wemá Áátioki-marabaq kóuraiye.   
\s1 Póroma yauwéqma kaumobárîq umá aammá uréire uráiye.  
\p
\v 23 ayáqtáá-kanaama Póro wemá Áátioki-marabaq máqena anaaékaqa wemá maréna káqo-kaqo-marupaqa Karétiabakaraq Parítiyabakaraq kéwena máqtemma Áánûqtun-aama kéita-kayukati yúyánámmá mamá íráqôniq kéena watáama timá yímikaiye.  
\v 24 miráitana móra Ítíráaeo-nakon-awiqa Aapóro wení márûqa Érékáánaria mikáké maréna Ipítiani-marabaq uráiye. ánibo min-nákómá wemá íráqôn-aimma kétena Áánûqtuni watáama agamatán-áímmá ítarena  
\v 25 Îtuma ketáái kúmiq-yataapike kétiwiraiqtaba ítarena wení arukómá íráqôniq kéitana máqte-kayukama uyátárai-nakoni aammá waraíqtábá timá-yimikaimanibo wemá paá Yóáanenin-aiqtaba nommá péqyikaraiye. Îtuma káqomma péqyikaiyaba íma ítaraiye.  
\v 26 ánibo wemá akoqnáá umá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpápá máqte-kayukama Áánûqtuni watáama kétima-yimitata Patíragaraq Akíra yenákámá awíqmeta yenákátí naaúpaq uréta Áánûqtuni aammá waráá éta timá íráqôniq umá ámikaaye.  
\v 27 anaaékaqa Aapóro wemá Karíki-marupaq wínéna kéitata yaímma Ipítiani-marupaq Áánûqtun-aama kéita-kayukama yeráwáqá wemmá áwáqnaa umá aúbama agamá ámêwana wemá maména móma Karíki-marupaq Îtun-aama itáíq-itaiq kéo-kayukama yímikaiye. miráitana Aapóro wemá mi-márúkáq uréna waayúkama Îtuqtaba itáíq-itaiq kéowana Áánûqtuma wení íráqô-qtataaqa wenamáa kéyimi-kayukabimma watáama kétena yíwáqnaa uráiye.  
\v 28 Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáágómá ‘áraimma Îtuma keqtááí kúmiq-yataapike tiwiránîn-naqiye’ téna yemmá yiráátiraiye. mirá kétena wemá máqte-kayukati yúrapimma akoqnáá umá Ítíraaeo-wayukati táí-aimma mamá paábaq yukáiye.   
\c 19  
\s1 Póroma Ipítianiq mayaímá matáiye.  
\p
\v 1 Aapóro wemá Koríti-marabaq máqe-uraimma mi-kánááráqá Póro wemá máqtemma anugómá ôriq in-áúkápáq uréna wemá Ipítiani-marukaq yayamá iráiye. ánibo mi-márúkáqá yaímma Îtun-aama kéita-kayukama ya yimónaraiye.  
\v 2 ánibo Póro wemá yeráwáqá ítama aónaraiye: “naayóbáqá Áánûqtun-aama itáíq-itaiq kéo-kayukama keráwáqá Aokaq-Áámá matááô?” téna kétitata yeráwáqá tirááe: “aaqáo. ímiye. mórama Aokaq-Áámá wáiye téta íma timá tímewaqtaa kétáámá íma ítaraunatae.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 3 miráitana Póro wemá tiráiye: “keráwáqá náaraq umáwaq pékaao?” téna kétitata yeráwáqá tirááe: “ketáámá Yóáanenin-aiqtaba nonápó pékaunatae.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 4 ánibo Póro wemá tiráiye: “naayóbáqá Yóáane wemá aarawaamá nonápó kébeqyikena tiráiye: “keráwáqtí tirummá yokaa kéeraq nommá péráaro. ánibo ketinaaémo yínîn-nakoqtaba itáíq-itaiq inomma min-náqá wemá Îtue.” téna tiráine.  
\v 5 maamin-áímmá kéiteta anómma uyátárai-naqa Îtun-awikaq nommá pékaae.  
\v 6 miráitana Póro wemá yekáq ayáámma arááparena nunamummá kétitatana yeráwápímmá Áánûqtuni Aokaq-Áágómá kukáiye. miráitata yeráwáqá káqo-kaqon-aimma téta Áánûqtun-aama yemá amuné-áímmá tirááe.  
\v 7 ánibo mi-káyúkámá máqtemma miráuma tiyááka umá títaupake kaayáré (12).   
\p
\v 8 miráitana Póro wemá Ítíráaeo-wayukati monoq-náúpáq uréna kaumo-wíyókóní arupimmá watáama kétena Áánûqtuma yabíkái-qtataaqtaba timá yímikaiye.  
\v 9 ánibo yaímma-wayukama yeráwáqá maamin-áímmá íma kéiteta yeráwáqá máqte-kayukati yúrapimma Îtun aammá waráíqtábá timá táwîq urááe. miráitana Póro wemá iyuwéna yaímma Îtun-aama kéita-kayukama yiwíqmena káqomma yirááti-naupaq uráamma mi-naakón áwîqa Tiráánati-naupaqa yeráwáqá Áánûqtuma yabíkái-qtataaqtaba téite urááe.  
\v 10 ánibo Póro wemá kaayaq-kárítímáátímá máena miráráá kéteta yaímma Étia-marabaq máa-kayukama Ítíráaeo-wayukagaraq yaímma káqon-annama Yéqtaaeo-wayukagaraqa yeráwáqá máqtemma ketááí anómma uyátárai-nakon-aama ítaraae.   
\s1 Tíbaani iyápó-annama  
\p
\v 11 Póroni ayáápimma mórama Áánûqtuma aokaríq umá anón-awaameqa tarôq uráiye.  
\v 12 miráitata yaímma-wayukama yeráwáqá Póroni óiqa ayumí-tábáráábémá maméta karí-wáyúkátí yineqá móma kémaraawana yeráwáqtí karígómá kánataitata yeráwápíkémmá táí-aagoma iyuwéna paábaq kóuraiye.  
\v 13-14 mi-káyúkátí aúkáapike mórama Ítíráaeo-wayukati anó-monoq-naqa áwîqa Tíbaa wení abapaké kaayaq-íyápó-ánnámá yeráwáqtí mayaímá táí-aagoma matuwáíyátábá wáqe-uraiye. miráitata yaímma Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá maami-máyáíráq uréire kéeta yaímma-wayukabikemma táí-aama mamá paábaq yuwánétama yeráwáqá maará téta tirááe: “Póroma maamin-nákón áwîkaq akoqnáá-aimma kétitaqtaa ketáá kéitaunataama min-náqá Îtun-awikaq paábaq kóaao.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 15 miráimanibo maami-táí-áágómá yeráwáqá maará téna timá yímikaiye: “kemá Îtumma aónéq Póromma káoneq uraúpo keráwáqá náayuwabo?” téna yeráwáqá timá yímikaiye.  
\v 16 miráitata yaímma-wayukama yeráwápí táí-aagoma mái-kayukama yeráwáqá itó-ureta maami-káyúkámá ááiqa kéumayiketa yeráwáqtí unáákáqtôma yaráqma táíq kéowata táí-aagoma yíkamma ayáá ayíkáitata naae áráaq-wamma kóuraae.  
\v 17 ánibo anaaékaqa Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukama Ipítiani-marabaq máa-yuma máqtemma maami-qtátááqá kéiteta yáaqa karáiye yeráwáqá uyátárai-nakon áwîqa múte yaútaae.  
\v 18 netuqyaammá Îtuqtaba itáíq-itaiq kéo-kayukama yeráwáqá máqte-kayukati yúrakaq iréta naayóbáqá nói-atataarabi tarôq uráa-qtataaqtaba timá abarokáq urááe.  
\v 19 miráitata yaímma-wayukama yeráwáqá maa-márábín-ámúné kéguteta awéqa téta uwaaqtagáánîq éta awaaméq-yátááqá tarôq kéo-kayukama yeráwáqtí wannaamá máqte-kayukati yúrakaq maméta irabí má-agataae. ánibo mi-kánnáágóní meyámmá mórabi komáé-yamae umá yoruparáamma móneqa miráuma netuqyaa-mónéqá (50,000) abarokáq uráiye.  
\v 20 ánibo yeráwáqá mirá kéowana uyátárai-naqa Îtun-aagoma akoqnáá umá anóniq éna wéyáwé uráiye.   
\s1 Ipítiani-marupaq anón-aaiqa urááe.  
\p
\v 21 miráitana anaaékaqa Póro wemá aúyánámmá ítaraiye: “kemá maréq Maateróniakaraq Karíkiq uréq mikákémmá maréq Yérútáárebaq uréq ánibo anaaékaqa Arómuq ónúne.” téna wemá auyánámmá ítaraiye.  
\v 22 miráitana kaayaqá wemmá áwáqnaa umá mayaímá kémayaaya-nakama Tímotiyaa Irááqtimma timáyíkáitata yenákámá maréta Maaterónia-marabaq kéoyana wemá pááqya-kanaama Étia-marabaq máqe-uraiye.   
\p
\v 23 mi-kánááráqá yaímma-wayukama yeráwáqá Áánûqtun-aama timá táwîq kéeta uyátárai-naqa Îtuni aammá auyáráaqtaba ááiqa urááe.  
\v 24 ánibo móra-naqa máqe-uraimma áwîqa Timítarie. wemá áwáarara kain-óqtákáké máqte-qtataaqa tarôq í-náré. miráitana wemá máqte-qtataaqa tarôq umá Ááqtamima yeqtí maníq-íníkóní aman-náópáq téna makáiye. miráitana mi-máyáíráké móneqa maténa yaímma wení mayaí-wáyúkámá yímikaiye.  
\v 25 miráitana wemá mi-káyúkámá yiwíqma móraraq yíkarena maará téna tiráiye: “waayúkao, keráwáqá máqtemma aónaraae. ketááí móneqa maami-máyáíráké paá kéena Póroni watáama táwîq kéumakaiye.  
\v 26 ánibo maamin-náqá Póroma máqte-kayukati yúyánámmá mamá táwîq kéitaq minnâ keráwáqá káoneq kéitaae. miráitana maami-qtátááqá wemá Ipítiani-marukaqa wenamáa íma mirá kéibo máqte-marabaq Étia-aukapaqa mirá kéena wemá maará téna kétiye. ‘maníqá ketááí tiyáápike tarôq únna-yataaqa minnâ íma Áánûqtue.’ téna kétiye.” téna Timítarima timá yímikaiye.  
\v 27 ánibo Póroni watáágoma ketááí móneqa mayaí-ámmá mamá táíq kéena máqte-kayukati yúyánákómá ketááí maníqá Ááqtamiqtabama máqte-kayukama yúyánámmá íma ítéta paá “táí-yataare.” téta tínoe. ánibo naayóbáqá Étia-wayukagaraq máqte-marabake-kayukama yeráwáqá maamin-ínímmá Ááqtamima ketááí maníkókáq nunamummá kétemanibo Póroma maamin-íníkóní áwîqa mamá táíq kéiye.” téna Timítarima tiráiye.   
\p
\v 28 ánibo yemá maamin-áímmá ítáamma ôriq umá íyamma itata yeráwáqá anókaq ááyama tirááe: “ketáá Ipítiani-wayukama ketááí anómmá Ááqtamima máiye.” téta yemá tirááe.  
\v 29 miráitata máqte-kayukama yemá anókaq ááyama kéteta kaayaqá Maateróniabake-nakama yiwíqmeta iráan-nakama Káéatiyaa Áárítáákatima min-nákámá Pórogaraq yagaroqtamá uréire kéoya-nakaboata waabá-káyúkátí yúrakaq páátákáá yiwíqmeta urááe.  
\v 30 miráitana Póroma waabá-káyúkátí yúrakaq wínéna kéitata yaímma Káríqton-anna-wayukama yemá wemmá yáqtokaae.  
\v 31 ánibo yaímma Étia-marabake anó-kamaani-wayukama yeráwáqá Póroni aanábó-wáyúkábóata yemá téta Póroqtaba íma waabá-káyúkátí yúrakaqa wíno.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 32 miráitana waabá-káyúkátí yúyánákómá táíq umáguraiye. yaímma-wayukama óq-aipike ááyama kétewata yaímma-wayukama óq-yataaqtaba kétewata yaímma-wayukama yemá “nóin-aaiqtabawaq ya áíkutaunataabiyo?” téta paá aíbôqnaaboq urááe.  
\v 33 yaímma Ítíráaeo-wayukama yemá móra-naqa Érékáánaramma timákáawana maamin-náqá tíkáae téta máqte-kayukama ákaraae.  
\v 34 ánibo aarawaamá aónaamma Ítíráaeo-nakoma maamin-áímmá kétitataboata yeráwáqá Ipítiani-wayukama máqtemma maará téta tirááe: “Ááqtamima ketááí uyátárai-maniqa máiye.” téta ayáqtááq-kanaama mirá tíq-tiq urááe.   
\p
\v 35 anaaékaqa móra-naqa aúbama agayaí-nákómá aarawaakáráq timá yubínikena tiráiye: “keráwáqá Ipítiani-wayukao, máqte-kayukama yeráwáqá ítaraae. ketáámá Ipítiani-wayukama yemá yeqtí anómma maníq-íníkómá Ááqtamitini nunamu-nákáráq aokaq-óqtámmá aabayápáké kukáimma yemá kéyabiye.  
\v 36 miráitana móra-nakoma íma maamin-áíqtábámá kaaqaari-áíné ítinibo keráwáqá paátí máero.  
\v 37 keráwáqá maa-kááyáq-nákámá yiwíqme má yíkaraamanibo yenákámá íma ketááí aokaq-náúpákémmá moyámmá mayéta maamin-ínímá Ááqtamima ketááí maníkómmá timá táíq íuraaye.  
\v 38 ánibo Timítarigaraq yaímma wení mayaí-wáyúkámá yemá móra-nakomma aamá timákaneta kéiyanama anó-kamaani-wayukama yemá maamin-áímmá ítama yainánóe.  
\v 39 ánibo keráwápímmá móra-wataama wárainaqa keráwáqá máqte-kayukama áíkuteraq waabá-káyúkábí min-áímmá tero.  
\v 40 íbêqa máqte-kayukama ketáá ááiqa owáníq kéunataamanibo maami-wágóní áaimma móra íma wáiniq kéunaboatataa keqtáá ítama káonaiyaqtaama ketáámá kanaaráq aamá íma tenúnatae.” téna tiráiye.  
\v 41 aamá ítama aúbama agayaí-nákómá wemá maamin-áímmá kétima-yimena máqtemma waabá-káyúkámá timáyíkáitata wéyáwé urááe.   
\c 20  
\s1 Póroma Maateróniabakaraq Karíki-marukaraq uráiye.  
\p
\v 1 anaaékaqa maamin-áíkómá ánatagitana Póroma máqtemma Káríqton-anna-wayukama yááyama yiwíqmena iréna yeqtí íyaqa mamá akoqnáá umáyikena wemá Maaterónia-marabaq kóuraiye.  
\v 2 ánibo wemá min-áúkápáq uréire kéena Îtun-anna-wayukabimma wemá watáama kétima-yimena yeráwáqtí yirummá mamá akoqnáá umáyikaraiye. miráitana mikákémmá maréna Karíki-marukaq uréna  
\v 3 mi-márúkáqá wemá kaumo-wíyómmá máqe-uraiye. anaaékaqa Tíria-marabaq wínéna kéitata Ítíráaeo-wayukama yemá Póroma ikamí-áímmá tewana ítátuwena únópí-káárébí mikáké wemá yauwéqma Maaterónia-marabaq wínéna uráiye.  
\v 4 ánibo Tópaateri Píraatimma áanikoe. wemá Péría-marabake-nakoma Pórote yagaroqtamá uráiye. miráitana Tetarónáíka-marabakemma kaayaq-nákárátámá Áárítáákatima Tekútue. ánibo Káéatima Tébe-marabakekaraq Tímotigaraq kaayaqá Étia-marabakemma Tíkikatiyaa Tarópima yemá máqtemma Pórogaraq yagaroqtamá kóuraae.  
\v 5 mi-káyúkámá yemá áqnáabaq uréta keqtááyábá Taróqaati-marabaqa tiwétáá urááe.  
\v 6 ánibo yammá irabí agamá naí-kánáámá yátámakitaqtaa kemá Arúkegaraq ketáámá Píripai-marabakemma yuwéqtaa únópí-káárébí maréqtaa Taróqaati-marabaq uréqtaa yeráwáqtê yagaroqtamá mibáqá móra-Toqtaama máqe-uraunatae.   
\s1 Póroma ákaq uréire uráiye.  
\p
\v 7 Tóqtaagoni áqnáabaq-kanaaraqa ketááma aáwaqa kénaunanataa Póroma aabáyaama kóinenaboana aarawaamá watáama kétima-yimitana nokáan-aukaaniq uráiye.  
\v 8 mi yanaa-náúpáqá ketáá áíkuma máeqtaa watáá-wataa túnna-naupaqa ómmá netuqyaa kúraqmakaae.  
\v 9 miráitana mórama maabu-nákóní áwîqa Yútikatie. wemá naammá yanaa-nákóní motôqakaqa máena Póroma watáama tin-áímmá Yútikatima itéq éna aúgáibaa itana aúmá waguré máqena yanaa-nákóní motôqakake kuména marabí yutákuraiye. miráitata yemá kukéta aónaamma wemá pukuráiye.  
\v 10 ánibo Póroma kukéna ámûraaq áyabaa uréna tiráiye: “keráwáqá íma túyánámmá ítáaro. wemá íma pukáibo paá máiye.” téna tiráiye.  
\v 11 ánibo Póroma yauwéqma naaúpaq uténa Îtuma yímikainikaa yammá mapámma kénena móragaraq watáama kétima-yimitana aaqá iráráitana Póroma iyuwéna kóuraiye.  
\v 12 miráitata yemá mi-mábú-náqá íráqôniq umá máitata yemá yimuqá maréta awíqmeta urááe.   
\s1 Póroma Taróqaati-maruqa yuwéna Mairítati-marabaq uráiye.  
\p
\v 13 Póroma marabí tiyuwénata ‘Ááqtoti-marabaq kégonabo ko tiwíráaro’ téna timá tímîtaqtaa ketáámá únópí-káárébí maréqtaa Ááqtoti-marabaq uráunatae.  
\v 14 mikákémmá Póromma awíqmetaa ketáámá únópí-káárébí Mítíríni-marabaq uráunatae.  
\v 15 mikákémmá ketáámá únópí-káárébí uréqtaa Kááíoti-marukaq ko watuwéqtaa mikákémmá mimórá táoqa Táámoti-marukaq uréqtaa Mairítati-marukaq ko yamá uráunatae.  
\v 16 ánibo Póro wemá maará téna aúyánámmá ítaraiye. wemá yaímma-kanaama Étia-aukapaqa íma máena páátákáá Ipítiani-maruqa kótámatuwena Yérútáárebaq ya-kánáámá (péqtakoti-omaqa) aónanena uráiye.   
\s1 Póroma Ipítianiq monoq-náúpáq kawáá uráa-kayukama watáama timá yímikaiye.  
\p
\v 17 Póro wegáráq wemmá áwáqnaa umá mayaímá kémayaa-kayukagaraq yeráwáqá Mairítati-marupaq máeta Póro wemá Ipítianiq Îtun-aama kéita-kayukati anó-kawaa-wayukama yááyaitata yemá wenôpaq irááe.  
\v 18 ánibo yemá wenôpaq kéyewana wemá maará téna timá yímikaiye: “keráwáqá kenamáárîq kemmá kétimoneq ketáaimma aónaraane. kemá Étia-marabaqa karáwáqtê áqnáabaqa máqe-uraune.  
\v 19 miráitaq keráwáqá aónaraane. netuqyaa-túpáámá Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá kemmá mamá táíq kéumatikaawaq kemá ôriq umá ummaa-yátááqá kémayeq kemá anómma uyátárai-nakoni mayaímá matáunae.” téna Póroma tiráiye.  
\v 20 miráitaq keráwáqá káonaae. kemá keráwáqá tíwáqnaa í-áímmá íma yáqtoqma akoqnáá éq kemá paá keráwáqá kétiraateq waabá-káyúkátí yúrakarabi naaúpaq timá tímikaune.  
\v 21 miráitaq máqte-tupaama kemá Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukagaraq maará téq timá yímikaunae: “keráwáqá keráwáqtí tirummá Áánûqtumma améraq keráwáqtí kúmiq-yataaqa mamá paábaq kéyuweraq ketááí uyátárai-naqa Îtuqtaba itáíq-itaiq oro.” téq timá yímikaune.  
\v 22 keráwáqá ítáaro. íbêqa Aokaq-Áágómá kemmá tiwíqmena Yérútáárebaq kéwipoaq mórama nói-qtataarabi ketineqá abarokáq ínî-waigoqtabama kemá íma ítaraune.  
\v 23 ánibo kemá kímora-yataaqtaba ítaraunama Aokaq-Áágómá akoqnáá umá timá tímikaiye. ‘máqte-marupaqa uréire innamá emá ummaa-yátááq áátuqma kémaye ánnáma mayánóne.’ téna timá tímikaiye.  
\v 24 miráimanibo kemá ketí túwaraiqtabama túyánámmá íma itéq yáqtoqma akoqnáá íkéune. minnáyaba kemá ketí mayaímá uyátárai-nakoma Îtuma tímikai-mayaima mayánúnama minnâ Áánûqtuni átê-wataama Îtuqtaba timá-yimenune.   
\p
\v 25 miráinaq keráwáqá ítáaro. naayóbáqá kemá keráwáqtí aúkáapi uréire kéeq Áánûqtuma yabíkái-qtataakoqtaba timá-timikaune. miráimanibo kemá itáunama anaaékaqa keráwáqá íma móragaraq kemmá timónanoe.  
\v 26-27 ánibo kemá Áánûqtun-auyanamma keráwáqá timá-timiyabama ikatîqa íma éq yáqtoqma akoqnáá íuraupo máqten-aimma keráwáqá timá-timikaune. miráitaq kemá keráwáqá kétima-timune. móra-nakoma keráwáqtí aúkáapikemma wemá aúyokinimma minnâ íma kennámíye.  
\v 28 ánibo keráwáqá yabíqma arutéraq yaímma tipi-típi-annagaraq Aokaq-Áágómá keráwáqtábá yekáq yabíéro téna keráwáqá tiwíkaiye. miráinaq keráwáqá Áánûqtuma wení naaenápó meyaníq umá yiwíkai-kayukagaraq keráwáqá keqtimáárîq yabíqma akoqnáá oro.  
\v 29 ánibo anaaékaqa kemá keráwáqá tiyuwéq kégonanama mórama táí-wayukama abááq-íyákóráá umá keráwáqtí aúkáapi iréta keráwáqtí itáíq-itaiq umá mái-yataaqa mamá táíq umátikanoe.  
\v 30 ánibo yaímma keráwápíkémmá keráwáqtí waayúkama yemá itó-uma kaaqaari-áímmá kéteta máqtemma Áánûqtun-aama itáíq-itaiq kéo-kayukama tiwíqma táí-akaq tikánóe.  
\v 31 minnáyaba keráwáqá yabíqma máero. keráwáqá túyánámmá ítáaro. kaumo-kárítímáátígóní arupimmá wágááwabi nokáámma maamin-áímmá keráwáqá timá tímikaunnama minnáyaba kemá tiqnumá kéyaitaq maamin-áímmá kétune.  
\v 32 íbêqa kemá keráwáqá máqtemma Áánûqtuni ayáápi kétikaunaboana wení watáagoni kaayoné-yátáákómá keráwáqtê wáinana Áánûqtu wemá kanaaráq máqte-qtataaqa wení waayúkama yiménúne téna tirái-qtataaqa keráwáqá timíniye.  
\v 33 ánibo kemá móra-waigoni mónerabi unáákáqtôyabama íma túran-annama káune.  
\v 34 miráitaq keráwáqá aónaraae. kemá kenamáárîq ketiyáápike mayaímá kémayaunana móneqa abarokáq kéita kemá aáwaqa meyáníq umá kéneq ketê yagaroqtamá máa-kayukama yíwáqnaa kéune.  
\v 35 miráitaq kemá máqte-mayaima tiráátúnna máqtemma ketááma miráuma mayaímá kémayeqtaa káqo-yuma yeráwáqá íma akoqnáá íya-kayukama yíwáqnaa ónúnatae. ánibo Îtuma maará téna wemá tiráin-aimma keráwáqá túyánámmá ítáaro.  
\q1 ‘keráwáqá paá móra-yataaqa mayéqa timuqá maranóe. ánibo móra-nakoma wení mi-qtátááqá yiménama yímîqma ánatenama wemá amuqá ôriq umá marániye.’  
\m Îtuma tiráine.” téna Póroma tiráiye.   
\p
\v 36 ánibo wemá maamin-áímmá timátuwena wemá arayutaúmmá aténa máqte-kayukate nunamummá tiráiye.  
\v 37 miráitata máqte-kayukama yeráwáqá Póromma yáqtoqma kámoqneta ibiqá ôriq umá yakááe.  
\v 38 ánibo Póro wemá téna keráwáqá móragaraq íma tóikaqo timónanoe tin-áíqtábá yemá ibiqá kéyareta awíqmeta únópí-káárébí móma ayúwáawana kóuraiye.   
\c 21  
\s1 Póroma únópí-káárébí maréna Yérútáárebaq uráiye.  
\p
\v 1 ketáámá timá íráqôniq umáyikeqtaa únópí-káárébí maréqtaa Kóti-marukaq uréqtaa ánibo óq-aabayaanapimma ketáámá maréqtaa Aróti-marukaq uréqtaa mikákémmá Páátaraaq uráunatae.  
\v 2 miráitaqtaa mi-márúkákémmá mórama únópí-káárégómá Pinítiabaq wínéna kéitaqta ketáámá mipí maréqtaa Pinítiabaq uráunatae.  
\v 3 ánibo ketáámá Táíparatibaq káoneqtaa móra-aukapaq maréqtaa Tiríabaqa uréqtaa únópí-káárégómá Tááyabaq oótamma móma yuwanéna kéitaqtaa mibáq uráunatae.  
\v 4 ánibo mi-márúkáqá ketáámá yaímma Káríqton-anna-wayukama kéyimoneqtaa yeráwáqtê yagaroqtamá abapaké kaayaq-yúpáámá máqe-uraunatae. miráitana Aokaq-Áágómá Káríqton-anna-wayukati yúyánámmá mamá akoqnáá kéitata yeráwáqá Póroqtabama wemá Yérútáárebaqa íma wíno téta tirááe.  
\v 5 ánibo ketáámá yeráwáqtê máqetaa kégounanataa máqte-kayukama yeráwáqtí aara iyápógaraq maréta kéyewaqtaa máqtemma únón áwábaq ya áíkuma nunamummá tiráunatae.  
\v 6 miráitata yeráwáqá keqtáá timá íráqôniq umátíkáawataa ketáámá únópí-káárébí kóúnatataa yeráwáqá maréta yeqtí naaópaq kóuraae.   
\s1 Tétáríá-marabaqa amuné-áímmá Póromma Áágabaatima timá ámikaiye.  
\p
\v 7 ánibo ketáámá únópí-káárébí maréqtaa Tááyabaq yuwéqtaa móra-maruqa Tórameti koyamá uráunatae. miráitaqtaa ketááí tíbâqawaaraa-kayukama timá íráqôniq umáyikeqtaa yeráwáqtê yagaroqtamá kímora-yupaama máqe-uraunatae.  
\v 8 mikákémmá maréqtaa Tétáría-marabaq uréqtaa móra-naqa áwîqa Píripi wemá mórama Yérútáárebake abapaké kaayaqá Áánûqtuma yiwíkai-kayukabikemma wemmá mayaíráq yíwáqnaa min-áúkápáq urááne.  
\v 9 miráitata min-nákóní kaayaqté-kaayaqte-noinaaruma wení ayáámûmaaqa yeráwákáráq Áánûqtuni watáama amuné-wáyúkáráá umá tirááe.  
\v 10 ánibo ketáámá Tétáría-marabaq yaímma-kanaama kémayunanataa mórama Áánûqtuni amuné-náqá áwîqa Áágabaati wemá Yúría-marabake yuwéna Tétáría-marabaq kukáiye.  
\v 11 miráitana wemá kukéna Póroni amûrannama maténa wení ayáákaraa aítaukaqa atáá kéena tiráiye: “Aokaq-Áágómá kétiye. ‘maamin-ámúránnágóní aboámmá Yérútáárebaqa Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá maamiráuma atáá umá káqon-anna-wayukama yimínóe.’ téna Aokaq-Áágómá kétiye.” téna Áágabaati tiráiye.  
\v 12 ánibo ketáámá maamin-áímmá kéiteqtaa ketáágáráq yaímma aarawaagáráq Póroqtabama “wemá Yérútáárebaq íma wíno” téqtaa tiráunatae.  
\v 13 ánibo Póro wemá maará téna tiráiye: “nôraq itaráq keráwáqá ibiqá kéyareraq ketí tirummá mamá táwîqa kéoo? kemá íma ánnáma mayaíyábámá yokaa kéupo? kemá *érútáárebaqa Îtuni áwîkaqa puyónáá kéune.” téna Póro *emá *aiye.  
\v 14 ánibo ketáámá íma káqomma túyánámmá itéqtaamanibo maará téqtaa ketáámá tiráunatae. ‘kanaaráq uyátárai-nakoni aúyánákáq mi-qtátááqá abarokáq íniye.’ téqtaa tiráunatae.   
\p
\v 15 anaaékaqa mi-márúkákémmá ketááí oótamma yokaa umá maméqtaa Yérútáárebaq uráunatae.  
\v 16 miráitata yaímma Káríqton-anna-wayukama Tétáría-marabakemma yeráwáqá keqtáá tiwíqmetataa owaqtáá ketáámá mórama naayóbáqá *q-itaiq kéi-naqa Náátonini-naupaq auráunatae.   
\s1 Póro wemá Yêmitimma aónaraiye.  
\p
\v 17 ketáámá Yérútáárebaq yaayamá kéyunanataa yaímma ketíbâqawaaraa-kayukama yeráwáqá yimuqá kémareta keqtáámá tiwíkaae.  
\v 18 ánibo aabáyaanapimma Póro wemá Yêmitimma aónane kéitaqtaa yaímma Káríqton-annabike anó-wayukama yeráwáqá Yêmitigaraq yagaroqtamá máqe-uraae.  
\v 19 ánibo Póro wemá íráqôn-aimma téna Áánûqtuma Yéqtaaeo-wayukabimma íráqô-qtataariq umáyíkáin-aimma wemá timá yímikaiye.   
\s1 Póroma anó-monoq-wayukati yáama iténa anó-monoq-naupaq uráiye.  
\p
\v 20 yeráwáqá maamin-áímmá kéiteta yeráwáqá Áánûqtumma yimuqá marakéta tirááe: “taígani-kayukama Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá Îtukaq itáíq-itaiq kéeta akoqnáá umá ámáan-aimma kéwaraae.” téta yeráwáqá tiráámanibo  
\v 21 yaímma-wayukama yeráwáqá maará téta tirááe: “Póro wemá Ítíráaeo-wayukama Yéqtaaeo-wayukabi máa-kayukayabama Mótetini ámáan-aimma yuwéraq túma íma karéraq Áánûqtuni awaaméqá íma mayéraq naayón-ááímmá ímáyáaro. téna kétiye.” téta yaímma-wayukama tirááe.  
\v 22 miráitata emá yénna-aimma yeráwáqá ítaraapoaqtaa “ketáámá nôraq ónúnataabiyo?” téta tirááe.  
\v 23 ánibo emá ketáá timá ámenaiqtaa uwo. kaayaqté-kaayaqte-wayukama yeráwáqá yanaan-áímmá téta mi-yánáán-áímmá ína-kanaama yiqnótáuma karánóe.  
\v 24 ánibo emá mi-káyúkámá yiwíqme anó-monoq-naupaq uréwaq kúmiqa mamá paá í-yátááqá tarôq kéewaq mi-káyúkágáráq mirá kéumayikewaq yemmá meyámmá Áánûqtukaq amí-wámmá yímínatawaq yeqtí yiqnótáuma anaaékaqa kégaraiyata máqte-kayukama yemá emmá káoneta maamin-áímmá eqtábá tiráamma minnâ “kaaqaari-áíné” téta kéteta eqtábámá “áraimma Mótetini ámáan-aimma kéwaraiye” téta tínoe.  
\v 25 ánibo káqon-annama Yéqtaaeo-wayukama Áánûqtun-aama kéita-kayukama aúbama agamá kéyimeta maará téta yemá tirááe: “yeráwáqá yabíqma arutéta maníkóní amammá tarôq umáketa amíyan-aawaqa waí-wámmá ánûwaramma ibibamá ikamí-yamma naaemá íma naaro. mirá kéeta yeráwáqá aaraukáqá íma mamá yatáero.” téta agatááe.  
\v 26 ánibo Póro wemá maami-káyúkámá yiwíkena yeráwáqtí kúmiq-yataaqa mamá paá inéta wemá anó-monoq-naupaq uténa anó-monoq-wayukaraq nói-tupaawaq yeráwáqá kúmiq-yataaqa mamá paá matuwáinata yeráwáqá Áánûqtukaq óq-ami-yataaqa agamá ákûqa umákanunataabiyo?” téna ítama aónaraiye.   
\s1 Ítíráaeo-wayukama anó-monoq-naupaq Póromma yáqtokaae.  
\p
\v 27 anaaékaqa abapaké kaayaq-yúpáámá yanáán-áíqtábá ánatanena kéitata yaímma Ítíráaeo-wayukama Étia-marabaq máa-kayukama yemá aónaamma Póro wemá anó-monoq-naupaq máitata máqtemma Póroqtaba yemá téta íyamma ôriq kéitata wemmá yáqtokaae.  
\v 28 miráitata yemá anókaq ááyama téta “keráwáqá Ítíráaeo-wayukama keqtáá yama tíwáqnaa oro. maamin-nákómá wemá máqten-aukapaq uréire kéena wemá Mótetini ámáan-aimma mamá táíq kéena ketááí anó-monoq-naupaqa káqon-annama Yéqtaaeo-wayukama yiwéqmena kéuwiye.” téta yemá ááyama tirááe.  
\v 29 miráitata naayóbáqá Ipítiani-marabake-naqa Tarópima wemá Pórote yagaroqtamá máitata yemá aónatuweta Póro wemá min-náqá awíqmenaq aokaq-mónóq-náúpáq táwî éna utaíyáá téta mirá-uraae.  
\v 30 ánibo máqtemma Yérútáárebake-kayukama yemá anó-monoq-naupaq uréta Póromma áyábaa umá yáqtometa máápaq kégumeta anó-monoq-nakoni oqtamá máqtepaq aúyareqeta yukááe.  
\v 31 miráitata yem* Póromma kéikamowata yaímma-wayukama maréta i-wáyúkátí anó-kawaa-naqa móma timá ámikaae.  
\v 32 ánibo wemá wení i-wáyúkámá yiwíqmena kéyitata Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá i-wáyúkámá kéyimoneta yemá móragaraq íma Póromma ikákaae.  
\v 33 ánibo i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma Póroni amakaq iréna i-wáyúkáyábá timáyíkáitata yemá Póromma yáqtokaawana i-wáyúkátí kawáá-nákómá téna “maamin-nákómá wemá nôraq uráiyo?” téna ítama aónaraiye.  
\v 34 máqte-kayukama yeráwáqá óq-aimma kétewana yaímma-wayukama káqon-aimma kétewana anó-kawaa-nakoma wemá maamin-áíkóní áaimma íma iténa wemá i-wáyúkámá timáyíkáitata Póromma awíqmeta yeráwáqtí-naupaq urááe.  
\v 35 miráitana Póro wemá mórama naakóní oqtaráq kéwitata Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá Póromma ikamínéta kéowata i-wáyúkámá yeráwáqá Póromma yaaguyaqméta kóuraae.  
\v 36 miráitata netuqyaammá aarawaamá yinnaaé waqméta kéweta ikámma púyóro.” téta tirááe.   
\s1 Póroma wení watáama timá yímikaiye.  
\p
\v 37 Póromma awîqmeta naaúpaq uwínéta kéowana Póro wemá i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoqtabama “mórama watáama timá ámena kéune.” téna tiráiye. ánibo i-wáyúkátí kawáá-nákómá téna Póroqtabama “emá kanaaráq Karíki-aimma tinónô? kemmá timá-timiyo.  
\v 38 naayóbáqá móra-nakoma Íqtîbibake miráuma náápaamma awétáma taígani-kayukama (4,000) yiwíqmena kaqmáápaqa waayukáma íma máa-marabaq uráimma minnâ íma eyábono?” téna ítama aónaraiye.  
\v 39 ánibo Póro wemá tiráiye: “ímiye. kemá Ítíráaeo-naqa ketí márûqa Táátiti minanó-marupake kemá watáama aarawaamá timá-yimenaaq kéune.” téna anó-kawaa-naqa timá ámikaiye.  
\v 40 ánibo i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma “kanaaráqíye” téna kétitana Póro wemá min-nákóní oqtaráq itó-uma ayáámma múte yaútena waayúkama yaákare maéra wemá máqte-kayukabimma Íbaru-aipike watáama maará téna timá yímikaiye:   
\c 22  
\p
\v 1 “ketíbâqawaayuo, ketibôutaao, kemá watáama ténááq kéupo keráwáqá ítáaro. keráwáqá kemmá yaináné kéoe.” téna Póroma tiráiye.  
\v 2 miráitata yeráwáqá ítáamma Póro wemá Ítíráaeo-wayukati yáama Íbaru-aipike watáama kétitata yeráwáqá yaákare uyátá-maqma maamin-áímma ítaraae.  
\v 3 ánibo Póro wemá tiráiye: “kemá Ítíráaeo-naqa ketinóma kemmá Táátati-marukaq maqtíkáitaq kemá Yérútáárebaq iréq anómma káureq Kaméírioe. wemá yirááti-nakoma kemmá naayóbáqá ketááí títaubikoni amáan-aimma timá tímikaitaq kemá akoqnáá umá Áánûqtun-aama íbêqa keráwáqá wáráaniq umá kemá kéwaraune.  
\v 4 miráitaq kemá Îtun aammá itáíq-itaiq kéo-kayukama kéyikameq aarawaamá yiwíqme máma ánná-naupaq yíkaraune.  
\v 5 ánibo mú mikákáá anó-monoq-naqa wení anó-monoq-wayukagaraq yemá maami-qtátááqtábá aónaretama ‘áraine’ téta tínoe. naayóbáqá yeráwáqá aúbama agamá tímêwaqa kemá maméq Tamáátikati-marabaqa Îtun-aama kéita-kayukama koma yiwíqme yenata Yérútáárebaqa yemá yútiqa mayéta ánnáma ínoe téq uráunae.   
\s1 Póro wemá Káríqton-annama aúkáin-aimma tiráiye.  
\p
\v 6 miráitaq Póro kemá maréq Tamáátikati-marukoni waaqókáq kéunana aabaúgómá miráuma wágáá aúkáammakariq kéitana páátákáá aabayápíké móra ókómá wenôpaq kamá yupayo uráiye.  
\v 7 miráitaq kemá marabí yutákure kéitaunana móra-aikoma aabayápáké maará téna tiráiye. ‘Tóro! Tóro! emá nôraq itawáq kemmá mamá táwîqa kéono?’ tiráiye.  
\v 8 ánibo kemá tiráune. ‘uyátáráana-nako, emá náawabono?’ téq kétunana wemá yauwéqma tiráiye. ‘kemá Îtuma Náátárêtibake-nakoma kemmá mamá táwîqa kéone.’ tiraiye.  
\v 9 miráitata yaímma ketê yagaroqtamá uráa-kayukama yemá maamin-ómmá káonetamanibo watáamo timá tímîn-naqa íma aónaraae.  
\v 10 miráitaq Póro kemá tiráune. ‘uyátáráana-nako, kemá nôraq ónúnô?’ kétunana uyátárai-naqa Îtuma tiráiye. ‘emá itó-uma Tamáátikati-marabaq kéwinana móra-nakoma kéma emmá mayaímá aménúnna-yataaqtaba watáama timá áminiye.’ téna wemá tiráiye.  
\v 11 miráitana min-ókómá ketí túramma mamá kumayuqá aúraitaq kemá máqte-qtataaqa íma kanaaráq umá aónáunata yaímma ketê yagaroqtamá o-káyúkámá yemá tiyáákaq yáqtoqma tiwíqmeta Tamáátikatiq urááe.   
\p
\v 12 ánibo mi-márúkáqá móra-naqa máqe-uraimma áwîqa Áánánáíyatie. wemá íráqôniq umá ketááí ámáan-aimma kéitena kéwaraitata Ítíráaeo-wayukama Tamáátikati-marukaq kémae-kayukama yemá weqtábá ‘iráqô-nare’ téta tirááe.  
\v 13 min-nákómá wemá ketimakaq iréna maará-tiraiye. ‘Tóro, ketíbâko, emá kanaaráq aúramma kararánóne.’ téna kétitaq kemá páátákáá túramma kégarareq wemmá aónaraune.  
\v 14 ánibo wemá tiráiye. ‘ketáágáráq ketááí títaubikoni Áánûqtuma emmá awíkena wení áaimma aónaikae. téna wenamáárîq wení óyaupike watáama emmá timá ámikaiye.  
\v 15 miráina emá maamin-áímmá kéite aónáanna-yataaqtabama máqte-kayukama timá-yiminone.  
\v 16 ánibo emá nôraq itawáq paá máano? itó-uma Îtun-awikaq nommá kéberewaq wenáwîqa kéyenanawaq ení kúmiq-yataaqa mamá paábaq yuwániye.’ téna wemá tiráiye.   
\s1 Áánûqtuma Póromma káqon-annama Yéqtaaeo-wayukabi timákaraiye.  
\p
\v 17-18 ánibo anaaékaqa kemá yauwéqma Yérútáárebaq uréq anó-monoq-naupaq nunamummá kéteq mórama kainapákáá umá uyátárai-naqa Îtumma aónáúnana wemá timá tímikaiye. ‘páátákáá emá maami-márúqá yuwéwaq kóaao. emá maami-márúkáqá kémae ketáama timá yíminamanibo yemá maamin-áímmá íma itánóe.’ téna tiráiye.  
\v 19 ánibo Póro kemá tiráune. ‘uyátáráana-nako, kemá kenamáárîq máqtemma monoq-náúpáq uréire kéeq enáama kéita-kayukama kéyikameq yáqtoqma ánnáma kéumayikaunata yemá kemmá timónaraae.  
\v 20 ánibo naayóbáqá ení átê-wataama tirái-naqa Tíbenimma ikámôwana pukáimma mi-kánááráqá kemá máeq mi-káyúkátí kúberai-unamma matokáunata ikákaane.’ téq kétunana wemá tiráiye.  
\v 21 emá paá kéwinaq kemá emmá káqon-annama Yéqtaaeo-wayukabi timákaana waao.’ téna Îtuma timá tímikaiye.” téna Póroma tiráiye.  
\v 22 ánibo Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá maamin-áímmá kéitetamanibo Yéqtaaeo-aiqtabama yeráwáqá anókaq ááyama maará téta tirááe: “wemmá ikámma púyoro. mirán-nákómá wemá maa-márúkáqá íma mániye.” téta tirááe.  
\v 23 miráitata máqte-kayukama yeráwáqá yeqtí kúberai-unamma ayúqma paábaqtaa kéyuweta mé móyuweo téta obamá apákáma yukááe.  
\v 24 ánibo i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma i-wáyúkámá timáyíkáitata yemá Póromma awíqmeta naaúpaq múma ákareta tebûqa kámeta ‘nôraq itatawáq Ítíráaeo-wayukama emmá maamin-áíqtábá kéteo?’ téta yeráwáqá tirááe.  
\v 25 miráitata yemá ánnánapo Póromma yaataq atáá umákareta tebûqa kámewana Póro wemá kawáá-nákómmá maará téna ítama aónaraiye: “keráwáqtí ámáan-aikoma téna Arómani-wayukama aamá íma ítama yainéq paá tebûqa yíméro ténawaq keráwáqtí ámáan-aimma wáiyo?” téna ítama aónaraiye.  
\v 26 ánibo kawáá-nákómá maamin-áímmá kéitena wemá maréna i-wáyúkátí anó-kawaa-nakomma móma timá ámikaiye: “emá maamin-nákómmá nôraq umákanewaq kéono? maamin-náqá wemá Arómani-naqiye.” téna timá ámikaiye.  
\v 27 ánibo anó-kawaa-nakoma Póroni amakaq iréna “emá Arómani-naraq máano?” téna kétitana Póro wemá “owé” téna tiráiye.  
\v 28 miráitana anó-kawaa-nakoma tiráiye: “kemá anó-moneqa meyánîq umátuweq kemá Arómani-naqa máune.” téna titana Póroma tiráiye: “kemmá ketinóma maqtíkáitaq kemá Arómani-naqa máqe-uraune.” téna tiraíye.  
\v 29 miráitata máqtemma Póromma tebûqa ikamítáae téta yemá péqmareta kégowana anó-kawaa-nakoma itáimma Póro wemá “Arómani-naqune” téna kétitana kawáá-nákómá ikatíq uráiye.   
\s1 Póro wemá káánítôre-wayukati yúrakaq uráiye.  
\p
\v 30 ánibo i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma Ítíráaeo-wayukama yemá nôraq itatawáq maamin-nákóqtábámá maamin-áímmá kéteo?” téna wemá ítama arútanena móra-taoqa wemá ánnáma ayúqtuwena uyátá-maqma anó-monoq-wayukagaraq káánítôre-wayukagaraq áíkutaawana Póromma awíqmena yeqtí yúrakaq uráiye.   
\c 23  
\p
\v 1 Póro wemá káánítôre-wayukati yúrapi karákéna tiráiye: “ketíbâqawaayuo, keráwáqá ítáaro. kemá Áánûqtuni aúrakaqa íráqôniq umá uréire kéeq ketáaiqtaba netuq-túyánámmá íkémayaune.” téna tiráiye.  
\v 2 ánibo mú mikákáá anó-monoq-nakoma Áánánáíyati wemá yaímma-wayukama timáyíkáitata Póroni óyauqa yurákááe.  
\v 3 miráitana Póro wemá tiráiye: “enaúraqa miráuma aúgemma naakaqá ayammá péqmaraanikaa kéimanibo ení arunóbáqá miráuma kabirai-qtátáákáá kéipoana Áánûqtuma emmá ikamíniye. ánibo emá enamáárîq makaq ámáan-aimma kéware. aamá kéyainemanibo emá maamin-ámáán-áímmá kárate waayúkama timáyikaanata yemá ketóyauqa kéyuraraae.” téna tiráiye.  
\v 4 miráitata yaímma Póroni amakaq máa-kayukama yemá tirááe: “emá Áánûqtuni mú mikákáá anó-monoq-naqa timá táíq kéumakaane.” téta yemá tirááe.  
\v 5 ánibo Póro wemá tiráiye: “keráwáqá ketíbâqawaayuo, ítáaro. wemá mú mikákáá anó-monoq-naqa áraimma máiyo? miráitana Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáábímmá maará téna kétiye. ‘emá ení anó-kawaa-nakoqtabama íma timá táíq umákaao.’ tiráimma minnâ kemá ítaraune.” téna tiráiye.   
\p
\v 6 ánibo Póro wemá káánítôre-wayukama yimónaimma yeráwáqá yaímma Pérati-wayukagaraq anó-monoq-wayukagaraq máawana wemá káánítôre-wayukayaba maará téna tiráiye. “keráwáqá ketíbâqawaayuo, ítáaro. kemá Pérati-naqa máeq Pérati-nakoni áanikomune. miráitaq kemá pukáa-kayukama yauwéqma itó-inoe téq kemá itáíq-itaiq kéune.” téna tiráiye.  
\v 7 Póro wemá mirá téna kétitata yaímma Pérati-wayukagaraq Tááqtuti-monoq-wayukagaraq yeráwáqá unítíqa tirááe.  
\v 8 miráitata Tááqtuti-wayukama yeráwáqá kéte. pukáa-kayukama yeráwáqá yauwéqma íma itó-iyana yeqtí yimammá íma wáitana Áánûqtuni kaqtó-wayukama yeqtábá íma mááe kétewatamanibo Pérati-wayukama mi-qtátááqtábá itáíq-itaiq kéoe.  
\v 9 miráitata máqte-kayukama yeráwáqá anókaq ááyama kétewana yaímma Pérati-wayukabike ámáan-aimma yirááti-wayukama yeráwáqá maará téta tirááe: “ketáámá maamin-náqá aónáúnataama wení otaa-qtátááqá íma wáipoana Áánûqtunopake móra-nakowabi mórama aágobi wepí watáama titana áraimma íyaq kétiyo?” téta yemá tirááe.   
\p
\v 10 ánibo yeráwáqá anókariq umá unítíqa kéteta Póromma máka-ayaakaq yabitimá uréire kéeta aúma mamá yaráráawaniq kéowana i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma aónaimma wemmá áaqa kégaitaba wemá yaímma i-wáyúkámá timáyíkáitata yeráwáqá mi-káyúkátí aúkáapike Póromma awíqmeta yeráwáqtí-naaupaq kóuraae.  
\v 11 ánibo nokáámma uyátárai-naqa Îtuma Póroni amakaq iréna timá ámikaiye: “enáyakoma íráqôniq kéina emá akoqnáá umá Yérútáárebaqa ketáama timá-yimennaiq umá Arómuq-wayukama timá-yimiyo.” téna timá ámikaiye.   
\s1 Ítíráaeo-wayukama Póromma ikamínéta téta urááe.  
\p
\v 12 óq-aabayaanapimma Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá áíkuteta mórama yanaan-áímmá timá aúwáayakaq maréta Póromma ikamínéta urááe. miráitata yeráwáqá aáwaqa íma néta awetá umá máeta Póromma ikátuweta naínéta urááe.  
\v 13 Póromma ikamí-áímmá tiráá-kayukama miráuma kaayaq-wáyúká áíyayaamma naikamá taígani-kayukama maamin-áímmá timá akoqnáá urááe.  
\v 14 miráitata yemá uyátárai-monoq-wayukararabi anó-kayukaraq uréta tirááe: “ketáámá mórama aáwaqa ínéqtaa awetá umá máeta Póroma ikátuweqtaa mikáq aáwaqa nanúnatae téqtaa timá aúwáayakaq maráúnatae.” téta tirááe.  
\v 15 miráinaq keráwáqá kawáá-wáyúkágáráq káánítôre-wayukagaraq aamá yuwáiyana i-wáyúkátí anó-kawaa-nakaq kéwinaq wemmá maará téraq timá ámero. ketáámá móragaraq maamin-náqá Póron-aama itánáqtaa kéune tíyana wemá timákainana kéyinaqtaa ketáámá aapaq yabíkéqtaa ikámóno.” téta tirááe.   
\p
\v 16 ánibo Póromma ámánaakoni áanikoma anaugómá maamin-áímmá itátuwena wemá maréna i-wáyúkátí naaúpaq uréna Póromma maamin-áímmá timá ámikaiye.  
\v 17 miráitana Póro wemá i-wáyúkátí kawáá-nákóqtábá tiráiye: “emá maan-íyápómá awíqme anó-kawaa-nakaq winanawáq wemá anó-kawaa-naqa watáama timá ámino.” téna tiráiye.  
\v 18 ánibo i-wáyúkátí kawáá-nákómá maamin-íyápómá awíqmena anó-kawaa-nakaq kéwena wemá tiráiye: “ánná-nakoma Póro wemá téna maan-íyápómá awíqme anó-kawaa-nakaq winanawáq wemá emmá watáama timá áminiye. téna titaq kemá awíqme kéyune.” téna i-wáyúkátí kawáá-nákómá tiráiye.  
\v 19 ánibo anó-kawaa-nakoma min-íyápómá awíqma ayáákaq yáqtoqma móma áwábaq ákárena wemá tiráiye: “emá nói-kataawaq timá-timinono?” téna min-íyápómmá ítama aónaraiye.  
\v 20 miráitana min-íyápógómá tiráiye: “Íríráaeo-wayukama yeráwáqá akoqnáá umá yanaan-áímmá timá aúwáayakaq maréta aabáyaama eqtábá Póromma awíqme káánítôre-wayukati yúrakaq kumínaqtaa ketáámá móragaraq maamin-áímmá ítama wemmá aónanunataae.”  
\v 21 tiráámanibo emá yeqtí yáama íma itaao. mi-káyúkámá miráuma kaayaq-wáyúká áíyayaamma naikamá taígani-kayukama yemá yanaan-áímmá timá akoqnáá kéeta Póromma ikámma puínéta aáwaqa íma néta paá máeta íbêqa yeráwáqá aúpáq yokaa kéoe.’” téna tiráiye.  
\v 22 ánibo anó-kawaa-nakoma wemá maamin-íyápómá timákáitana kégoitana wemá tiráiye: “maamin-áímmá emá timá-timenna-aimma káqo-yuma íma timá-yimiyo.” téna timákáitana kóuraiye.   
\s1 Póromma timákáawana anó-kawaa-naqa Pírikikaq uráiye.  
\p
\v 23 ánibo ááiq-i-wayukati anó-kawaa-nakoma kaayaqá kawáá-nákárátámá yááyama timá yímikaiye: “kenákámá ááiq-i-wayukama taígani-kayukama (200) kéyiwirekawaq ánibo kaumo-wáyúkágáráq tiyáákama oóti ámûraaq wínó-kayukagaraq yaímma taígani-kayukama (200) paromá matóráiyaraq nokáámma aúwai-kanaaraq keráwáqá Tétáría-marabaq oro.  
\v 24 miráinaq keráwáqá Póromma móra-otima wemmá amíyana wemá min-ótíbí máínaq keráwáqá kékén umá awíqme anó-naqa Pírikikaq móma ayúwáaro.” téna timá yímikaiye.  
\v 25 miráitana wemá móra aúbama maará téna agatáiye:   
\p
\v 26 “kemá Karótiatima kemá maamin-áúbámá anó-kamaani-naqa Pírikikaq agamá kámeq wágááe téq kétune.  
\v 27 Ítíráaeo-wayukama yemá maamin-náqá ikamínéta kéowaq kemá itáúnnama wemá Arómani-naqune’ téna kétiqtaba kegáráq ketí ááiq-i-wayukagaraq ketáámá Ítíráaeo-wayukati iyáápike maamin-náqá awíkaunatae.  
\v 28 miráitaq kemá nóin-aaiqtabawaq yeráwáqá maamin-áímmá kéteo téq kemá maamin-náqá awíqme káánítôre-wayukati yúrakaq uráune.  
\v 29 ánibo wemmá ikámma puyéta ánnáma amí-yátááqá wemá íma tarôq uráibo paá yeráwáqtí ámáan-aikaraq naayón-ááíqtábá yeráwáqá mirá-uraae.  
\v 30 miráitaq kemá itáúnnama yeráwáqá akoqnáá-aimma timá aúwáayakaq maréta maamin-náqá aúpáq ikámma puínéta kéowaq kemá páátákáá timákaunana wemá enôpaq kéwepoata mi-káyúkámá yeráwáqá maamin-áímmá enaúrakaq tínoe.” téna Karótiati wemá aúbama agatáiye.   
\p
\v 31 miráitata ááiq-i-wayukama yeráwáqá Póromma awíqmeta Áátípárááti-marukaq ko watéta  
\v 32 ánibo mikákémmá yaímma marabí uráan-i-wayukama yeráwáqá yauwéqmeta yeqtí-naopaq kéyewata yaímma oóti ámûraaq uráan-i-wayukama yemá Póromma awíqmeta Tétáría-marabaq urááe.  
\v 33 mirátata yaímma oóti ámûraaq uráan-i-wayukama yemá maamin-áúbámá maméta anó-kawaa-naqa móma kámeta Póromma awíqmeta wení aúrakaq urááe.  
\v 34 ánibo anó-kamaani-nakoma wemá maamin-áúbámá káonena wemá Póromma ítama aónaraiye: “emá náakake-narabono?” téna kétitana Póro wemá tiráiye: “kemá Tirítia-marabakena” téna kétitana  
\v 35 ánibo anó-kawaa-nakoma tiráiye: “maamin-áímmá eqtábá tiráá-kayukama yeráwáqá maakáq íyaqa maamin-áímmá ítama yainánúne.” téna wemá yaímma-wayukama timáyíkáitata yemá Póromma awíqmeta Érôtini kámááni-naupaq móma ánná umákáawana máqe-uraiye.   
\c 24  
\s1 Ítíráaeo-wayukati anó-kawaa-wayukama Póromma aabi mayákaraae.  
\p
\v 1 anaaékaqa móra-tiyaapaq-kanaama yátáitata anó-monoq-naqa Áánánáíyati wegáráq yaímma anó-kayukagaraq mórama yeráwáqtí yáama waeránîn-naqa áwîqa Tetúrati yeráwáqá máqtemma Póromma aabi mayakánón-aimma anó-kamaani-naqa Pírikikaq tirááe.  
\v 2 ánibo anó-kamaani-nakoma Póromma ááyaitana kéyitana Tetúrati wemá maará téna kaaqaari-áímmá tiráiye:  
\p “anó-nako, emá keqtáá íráqôniq umá tíwáqnaa kéonaqtaa ketáámá ááiqa íma kéeqtaa ení aúyánákáqá máqte-marukaqa móra-yataqa íma abarokáq kéiye.  
\v 3 miráitaqtaa ketáámá minnáyaba emmá ítama íráqôniq kéeqtaa timuqá kémaraunatae.  
\v 4 miráimanibo emmá watáama timá yáqtoraiyabama ení paru-yátáákáq emá ketááí watáama awaaraq-áímmá itánóne.  
\v 5 maamin-nákómá máqte-tupaama wemá ááiqa kéena máqte-marabaqa Ítíráaeo-wayukati aúkáapimma wemá táí-aaimma tarôq kéena wemá áqnáabariq umá keqtáá Ítíráaeo-wayukabikemma wemá Náátárêti-wayukaraq yabíkéna yúyánámmá mamá táwî kéumayikaiye.  
\v 6 miráitana wemá ketááí anó-monoq-naupaqa kúmiq-yataaqa tarôq kéitaqtaa ketáámá wemmá yáqtokaunatae.  
\v 7 miráimanibo ááiq-i-wayukati anó-kawaa-naqa Arítiati wemá iréna maamin-náqá akoqnáá umá awíqmena kóuraiye.  
\v 8 miráitana Arítiati wemá téna ‘maamin-náqá aabi mayakánéqa keqtááyábámá enôpaq oro.’ téna wemá timá tíkaraaiqtaae. miráipoaq emá maamin-náqá enamáárîq ítama káonenana weqtábá ketáama ‘áraine’ tíya emá aónanone.” téna Tetúrati wemá tiráiye.  
\v 9 máqtemma Ítíráaeo-wayukagaraq yemá téta maamin-áímmá “áraine” téta yemá tirááe.   
\s1 Póro wemá Pírikikaq watáama tiráiye.  
\p
\v 10 ánibo anó-kamaani-nakoma wemá Póroni aúrapi aayóq uráitana Póro wemá watáama tiráiye:  
\p “kemá aónaraunama emá netuqyaa-túpáámá maami-káyúkátí anó-kawaa-naqa mááe. aamá ítama kéyainanaq kemá akoqnáá umá yauwéqma tenúne.  
\v 11 ánibo emá enamáárîq maami-káyúkámá ítama yimónao. kemá Yérútáárebaqa monoq-námmá peránááq uráunama títaubake kaayaq-yúpáámá kéyataiye.  
\v 12 miráitata Ítíráaeo-wayukama yemá íma kétimonawaq kemá móra-naqa unítíq-aimma ítimayikeq ánibo kemá máqte-kayukati yúyánámmá mamá táwîq íma kéeq yeráwáqtí anó-monoq-naupaqa yirááti-naupakaraq íma anó-maruqa mamá táwîqa íma uráune. ímiye.  
\v 13 ánibo íbêqa maami-káyúkámá máqten-aimma kétemanibo íma kanaaráq abarokáq yiráátin-aimma kéte.” téna Póroma óq-aimma tiráiye:  
\v 14 “miráimanibo kemá móra-yataaqtaba emmá timá-amenunama minnâ aammá uyátárai-nakoma tiráátiraiye. ketí aúbi máráa-kayukama min-áqtábá ‘kaaqaari-áíné’ kéte. kemá Ítíráaeo-wayukabikemma yatáqma kémaeq naayóbáqá ketááí títaubikoni Áánûqtukaq anaaé kéwáreq kemá máqtemma ámáan-aima kéwareq Áánûqtuni amuné-wáyúkátí watáama agamatá-kánnáábímmá wáitaq kemá itáíq-itaiq kéune.  
\v 15 miráitata yeráwáqá maami-káyúkámá Áánûqtuqtaba awé oníq umá kegáráq Áánûqtumma awé kéeq kemá Áánûqtuqtaba wemá pukáa-kayukama mamá itó-umayikaniye. téq kemá itáíq-itaiq keune.   
\p
\v 16 ánibo ketirukómá íráqôniq kéena arupú kéitaq kemá Áánûqtugaraq aarawaatí yúrakaqa kemá ketáaiqtaba netuq-túyánámmá íma kémayaune.   
\p
\v 17 ánibo kemá Yérútáárebaq yuwéq káqo-kayukate yagaroqtamá máqe-uraune. mibákémmá kemá yauwéqma ketí márûkaq iráunnama kemá Áánûqtukaq amí-yátááqá maméq iréq móneqa ketí waayúkama íma makáa-kayukama yímikaune.  
\v 18 ánibo kemá mirá kéeq anó-monoq-naupaq máeq ketí kúmiq-yataaqa mamá paá i-yátááríq kéunatama taíbaq-wayukama ketê íma áíkuteta unítíq-aimma íma wáqe-uraiye.  
\v 19 miráitamanibo yaímma Ítíráaeo-wayukama Étia-marabaq kémaae-kayukama yeráwáqá máqe-uraae. yemá kemmá aabi matikánétama yemá maakáq enaúrakaq irétawaq ókaraq yeqtí watáama ítáaro.  
\v 20 ánibo mi-káyúkámá min-áímmá íma timá-amiyaama maanámo máa-kayukama iyúwénatawaq káánítôre-wayukati yúrakaqa itó-uraunata otaa-qtátáárîq íuraane tiráan-aimma timá-amero.  
\v 21 miráimanibo kímora-yataaqa kemá maará téq tiráune. ‘Áánûqtu wemá pukáa-kayukama yauwéqma mamá itó-umayikanitaq kemá minnáyaba itáíq-itaiq kéune téq tiráunayaba yemá minnáyaba kemmá aabi kématikaae.’” téna Póroma tiráiye.   
\p
\v 22 ánibo anó-kawaa-naqa Píriki wemá uyátárai-nakon aammá itáíq-itaiq on-ááímmá aónéna wemá tiráiye: “i-wáyúkátí anó-kawaa-naqa Arítiati wemá maakáq yínna-yupaama kemá keráwáqtí táama ítama yainánúne.” téna anó-kamaani-naqa Píriki wemá tiráiye.  
\v 23 ánibo anó-kawaa-nakoma yaímma-wayukama timáyíkáitata yeráwáqá Póromma awîqma ánná-naupaq móma ákáreraq akoqnáá-aimma íma téraq wemmá ayuwáiyana paá uréire kéinaq wení waayúkama iyuwáiyata paá yama káoneta aáwaqa wemmá áméro.” téna tiráiye.   
\s1 Píriki Póromma kaayaq-kárítímáátímá ánnáma umákaraiye.  
\p
\v 24 Píriki wegáráq wení ánáakoni áwîqa Tarútíra wemá Ítíráaeo-annabiken-inimiye. miráitana Píriki yaímma-taoqa wemá Póromma ááyaitana Póro wemá iréna Îtuma keqtáá yauwéqma tiwiránîn-nakoqtaba itáíq-itaiq kéo-waigoni áaimma timá ámikaiye.  
\v 25 miráimanibo Póroni watáagoma arupú áaiqtaba téna ketááí túma yabi-íyábágáráq Áánûqtuma ketáámá mamá yainánîq-kanaayabagaraq wé tiráiye. Píriki wemá maamin-áímmá kéitena ikatíq uráiye. miráitana Píriki wemá Póromma timá ámikaiye: “anaaékaqa aamá tí-kánááráqá emmá ááyaanaa aamá máma tínópo emá kóaao.” téna timákaraiye.  
\v 26 miráitana Píriki wemá Póroqtaba “yaímma móneqa timíniye” téna wemá Póromma taígani-tupaama timákaitana kégoitana wemá awé umá máqe-uraiye.   
\p
\v 27 anaaékaqa kaayaq-kárítímáátímá kéyataitana Pótitati Péqtati wemá Pírikini-maruqa mayéna wemá anó-kawaa-naqa maínna-kanaaraqa Píriki wemá Ítíráaeo-wayukama yimuqá maraígáae téna Póromma paá ánná-naupaq ayúwáitana máqe-uraiye.   
\c 25  
\p
\v 1 kaumo-yúpáámá kéyataitana anó-kamaani-naqa Péqtati wemá Tétáría-marabake maréna yauwéqma Yérútáárebaq uráiye.  
\v 2 miráitata uyátáraí-monoq-wayukagaraq Ítíráaeo-wayukati kawáá-wáyúkágáráq yeráwáqá Póromma aabi mayakánôn-aimma anó-kamaani-nakokaq maméta urááe.  
\v 3 yemá anó-kamaani-nakaq inaa-inaa tirááe: “emá keqtáá tíwáqnaa éaq emá maamin-náqá timákénanawaq wemá Yérútáárebaq yíno.” téta yemá aapaq kéwinaraq aúpáké atíqtuweta ikamónáae téta tirááe.  
\v 4 ánibo anó-kamaani-naqa Péqtati wemá tiráiye: “Póro wemá Tétáría-marabaq ánná-naupaq máipoaq kemá mibáq yauwéqma ónúne.” téna wemá tiráiye.  
\v 5 miráinata keráwáqtí anó-kayukama yemá ketê yagaroqtamá mibáq uréta min-nákóní otaa-qtátááqá wáinatama yemá Póromma aabi mayakánoe.” téna anó-kamaani-nakoma tiráiye.   
\p
\v 6 ánibo Péqtati wemá Yérútáárebaqa tiyááka-kanaama yeráwáqtê maéna wemá Tétáría-marabaq uréna móra-taoqa wemá aamá ítama yainaí-náúpáq máena wemá yaímma-wayukama timáyíkáitata yemá Póromma ánná-naupake awíqmeta irááe.  
\v 7 ánibo Ítíráaeo-wayukama yemá Yérútáárebake ye-káyúkámá iréta máqten-aimma téta Póroni aúbi makáámanibo árain-aimma íma anó-kamaani-naqa timá ámikaae.  
\v 8 ánibo Póro wemá tiráiye: “kemá mórama otaa-qtátááqá íma tarôq éq ánibo Ítíráaeo-wayukati ámáan-aimma íma mamá táwîqa kéeq yeráwáqtí monoq-námmá íma mamá táíq kéeq Arómani-wayukati anómma yabíkái-naqa íma awáágúraune.” téna Póroma tiráiye.  
\v 9 ánibo Ítíráaeo-wayukayaba yimuqá kémarena Péqtati wemá Póromma awíqma Ítíráaeo-wayukati iyáápi maráinayaba wemá maará téna Póromma timá ámikaiye: “Póro, emá kanaaráq Yérútáárebaq kéwinaraq mibáqá kemá enáama ítama yainánúnô?” téna tiráiye.  
\v 10 ánibo Póro wemá tiráiye: “íbêqa kemá maami-náúpáq itó-uraunama maammi-náúmmá Arómani-wayukati yabíkái-nakoni íráqôn ámáan-aikaraq ketáámá ítama keráwáqá yainánóe. ánibo emá káonaane. kemá Ítíráaeo-wayukabimma mórama otaa-qtátááqá íma tarôq uráune.  
\v 11 kemá mórama kemmá tíkamma puí-yátáárîq uráanatama minnâ kanaaráq tíkaminoe. miráimanibo yeráwáqá kaaqaari-áímmá tétama kemmá yeqtí yiyáápi yimínîqtabama móra-nakoni náápaamma íma wáiye. minnáyaba kemmá Arómani-wayukaraq yabíkái-nakoma yúrakaq ketáámá yainániye.” téna Póroma tiráiye.  
\v 12 ánibo Péqtati wemá maamin-áímmá kéitena wení káánítôre-wayukagaraq watáama timátuwena wemá Póromma timá ámikaiye: “emá anómma yabíkái-nakoma enáama ítama yainániye ténnaboa emá kanaaráq wekáq wínóne.” téna tiráiye.   
\s1 Póro wemá káqomma yabíkái-naqa Aagarípaani aúrakaq uráiye.  
\p
\v 13 yaímma-kanaama kóitana anómma yabíkái-naqa (kíni) Aagarípaa Peníti wení anaanoágáráq yenákámá maréta Tétáría-marabaq uréta Péqtatimma yaagumá téta timá ákaraaye.  
\v 14 miráitata yenákámá Tétáría-marabaqa ayáqtáá-kanaama kémaeyana anó-kamaani-nakoma Péqtati wemá mi yabíkái-naqa Aagarípaamma Póroqtaba maará téna tiráiye: “naayóbáqá Píriki wemá móra-naqa Póromma ánná-naupaq ákáraimma wemá íbêqa paá máiye.  
\v 15 miráitaq naayóbáqá kemá Yérútáárebaq máunata Ítíráaeo-wayukati uyátárai-monoq-wayukama yemá téta ‘maamin-náqá aabi mayakéta ikamíyana puíno.’ tirááe.  
\v 16 ketáámá Arómani-wayukataama maamiráráá kéunatae. áqnáabaq móra-nakoni aúbímmô maráina-waigoma wenáama ítátuwena aúbi maráin-aiqtaba wemá kanaaráq tíniye. anaaékaqa ayúwáananataa yainánúnatae.  
\v 17 miráitata yemá maréta maakáq kéyewaq kemá íma ayáqtáá-yupaama máqe-ureq kemá aamá ítama yainaí-náúpáq káqon-aabayaanapimma kemá yaímma-wayukama timáyíkaunata Póromma ánná-naupake awíqmeta irááe.  
\v 18 miráitata mi-káyúkámá yama itó-uraamanibo yemá Póromma aabi mayakaí watáama íma tirááe. ímiye.  
\v 19 yemá paá yeráwáqtí monoq-nááqtábá kéteta mórama pukurái-naqa wenáwîqa Îtue wetábá tirááe. Póroma wemá téna maamin-náqá ‘paá máiye’ téna kétiye.  
\v 20 miráitaq kemá maamin-áímmá itáúnnama ummaa kéyaitaq kemá Póroqtaba maará téq tiráune. ‘emá kanaaráq Yérútáárebaq kéwinaraq maamin-áímmá ítama yainánúnô?’ téq kemá tiráunamanibo  
\v 21 Póro wemá téna Arómani-wayukaraq yabíkái-nakoma ketáama ítama yainániye.’ téna kétitaq ayuwáunana wemá ánná-naupaq máiye.” téna Péqtati wemá timá yímikaiye.  
\v 22 ánibo anómma yabíkái-naqa Aagarípaa wemá tiráiye: “kemá kenamáárîq maamin-nákón áama itánáaq kéune.” téna kétitana Péqtati wemá téna “maamin-áímmá aabáyaama itánóne.” téna tiráiye.   
\p
\v 23 káqon-aabayaanapimma kínima Aagarípaa wegáráq Peníti yenákámá anómma yabíkái-kayukati unáákáqtôma yenákátí yineqá umátoreta yaímma i-wáyúkátí anó-kawaa-wayukagaraq yaímma anó-kayukagaraq yeráwáqá móra-naupaq áíkuma máeta Péqtati wemá yaímma-wayukama timáyíkáitata yemá Póromma ánná-naupake ko awíqmeta irááe.  
\v 24 ánibo Péqtati wemá tiráiye: “kínima Aagarípaao, ketáágáráq máqte-kayukao, maamin-náqá aónaaro. Ítíráaeo-wayukama aarawaamá Yérútáárebaq kémaae-kayukagaraq yaímma maabáqá Tétáría-marabaq máa-kayukagaraq yeráwáqá téta ‘maamin-náqá wemá paá íma mánibo ikámínana puíno’ téta yemá ketúrakaq ááyama tirááe.  
\v 25 miráimanibo kemá maamin-náqá aónáúnnama wemá mórama otaa-qtátááqá tarôq éna puínî-qtataaqa íma wáitana wemá wenamáárîq téna Arómani-wayukaraq yabíkái-nakoma ketáama ítama yainániye.’ téna kétitaq kemá ‘wekáq wakúyakaanana wíniye.’ tiráune.  
\v 26 miráitaq kemá weqtábá aúbabi agatúwáanana Arómani anómma yabíkái-nakokaq wínîn-aimma íma ítaraune. miráitaq kemá wemmá awíqme kínima Aagrípaao, emá anómma yabíkáana-waigokaraq yaímma-yuti yúrakakaraq kéyunaboaq keráwáqá wenáama kéitaiyaq anaaékaq kemá wení otaa-qtátááqtábá kanaaráq agayánúne.  
\v 27 miráinaq kemá móra-nakomma ánnábimmo Arómuq timákaanana kéwinaq wemmá aamá mayákáan-aimma kemá íma aúba-wannaabi agáyáanama minnâ íma arupú íniye.” tena anó-kamaani-nakoma Péqtati wemá tiráiye.   
\c 26  
\s1 Póro wemá Aagarípaani aúrakaq watáama tiráiye.  
\p
\v 1 ánibo Aagarípa wemá tiráiye: “Póro, emá íbêqa ení watáama tiyo.” téna kétitana Póro wemá ayáámma múte yaútena wenaúbi máráan-aiqtaba tínéna itata waayúkama yaákama máqe-uraae. Póro mirá téna:  
\v 2 “anó-kawaa-naqa Aagarípaao, emá ketááí áaiqtaba kéitaanaboaq kemá timuqá ôriq umá kémareq kemá anaúrakaq watáama ténááq kéune. miráitaq kemá emmá watáama timá-amenunama minnâ Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá keqtábá kaaqaari-áímmá téta túbi kémaran-aimma timá-amenune.  
\v 3 miráita emá Ítíráaeo-wayukama ketááí táaikaraq ketáámá watáama túnnatama minnâ emá káonaane. minnáyaba emá ketáama ítama íráqôniq éwaq emá íma ábôkariq uwo.   
\p
\v 4 ánibo Ítíráaeo-wayukama yemá máqtemma ketáaimma aónaraae. naayóbáqá kemá pááqyan-iyapogoma ketí-wayukate yagaroqtamá kémaeqa kemá Yérútáárebaqa uréire uráune.  
\v 5 miráitata naayóbáqá yemá kemmá timónaraapoata yemá kanaaráq ketáaimma timá-aminetama minnâ kanaaráq íye. miráitata yemá aónaraane. naayóbáqá kemá Pérati-wayukati yáaimma kéwaraunata min-ááíkómá akoqnáá umá ketááí monokóní áaimma uyátáraiye.  
\v 6 miráitaq kemá íbêqa itó-uma máunata yemá kemmá aabi kématikamma maamin-áíkóní áaimma mirá-uraiye. naayóbáqá Áánûqtuma ketáái títaubikomma akoqnáá-aimma timá yímikaitaq minnáyaba kemá itáíq-itaiq kéune.  
\v 7 ánibo ketááí títaubake kaayaq-ánná-wáyúkámá yeráwáqá wágááwabi nokáámma Áánûqtukaq nunamummá tíq-tiq umá awé kéone. ánibo anómma yabikáana-nako, kemá itáíq-itaiq kéunata Ítíráaeo-wayukama yemá kemmá aabi matíkaraae.  
\v 8 keráwáqá Ítíráaeo-wayukao, Áánûqtuma pukáa-kayukama mamá itó-umayikaniqtaba nôraq itaráq íma tínô?   
\p
\v 9 naayóbáqá kemá kenamáárîqa Îtuma Náátárêtibake-nakon áwîqa mamá táíq uráune.  
\v 10 miráitaq kemá Yérútáárebaq uyátárai-monoq-wayukabikemma akoqnááma matéq netuqyaammá Áánûqtuni waayúkama yáqtoqma Yérútáárebaq ánná-naupaq kéyikeq yaímma-wayukama yíkamiyata púyoro téq tiráunae.  
\v 11 miráitaq kemá máqte-tupaama yeráwáqtí monoq-náúpáq uréq ánnáma kéyimeq Îtuni anaaémo wáráan-aaimma yuwaígáae téq uráune. minnáyaba kemá káqo-marabaq uréire umá Îtuni anaaé kéwaraa-kayukama mamá táíq umáyikaraune.   
\s1 Póro wemá Káríqton-annama aúkain-aimma tiráiye.  
\p
\v 12 miráitaq kemá uyátárai-monoq-wayukabike náápaamma kémayaunata yemá timátíkáawaq kemá maréq Tamáátikati-marabaq uráune.  
\v 13 miráitana wágááma aabaúgómá aáwaqa naí-kánáá kéita kemá aónáúnana aabáyákákémmá ókómá kamá yupayo uréna ketê yagaroqtamá uráa-kayukati yineqá ókómá kamá yupayo uráiye.  
\v 14 ánibo máqtemma ketáámá marabí yutákureqtaa kéitaunana móra-wataagoma Íbaru-aipikemma maará téna tiráiye. ‘Tóro! Tóro! emá nôraq itawáq kemmá mamá táwîqa kéono? kemmá apupé kée emá ketí-wayukama mamá táíq kéumayikaanaboa emá enamáárîq aú-aiqa mayánóne.’ téna min-áíkómá tiráiye.  
\v 15 ánibo Póro kemá tiráune. ‘uyátáráana-nako, emá náawabono?’ tiráune. ánibo uyátárai-nakoma wemá tiráiye. ‘kemá Îtue. emá kemmá mamá táwîqa kéone.’ téna tiráiye.  
\v 16 miráimanibo íbêqa emá itó-urewaq kemá enôpaq iráunapoaq kemá emmá awíráana emá ketí mayaí-náqá mááe. emá íbêqa kéite aónáana-yataaqtabama máqte-kayukama kétimayiminaq ánibo anaaékaqa abarokáq ínî-qtataaqtabagaraq emmá aráátenune.  
\v 17 miráinaq emmá timákáana Ítíráaeo-anna-wayukayaqtaba káqo-wayukayaqtaba kawáá onúne.  
\v 18 minnáyaba emá yeráwáqtí yúramma mamá tágamayikenata yemá kumayuq-yátáápíkémmá yuwéta yeráwáqá waéqma tágama-yataakaq maéta Tááqtaani akoqnáápikemma yuwéta kekáq itáíq-itaiq kéiyaq kemá yeráwáqtí kúmiqa mamá paá umáyíkáanata yemá Áánûqtuma yiwíkai-kayukagaraq aokaríq umá yagaroqtamá mánoe.’ téna Îtuma tiráine.” téna Póroma tiráiye.   
\s1 Póroma wení mayaígón áaimma tiráiye.  
\p
\v 19 ánibo emá anómma yabíkáan-naqa Aagarípaao, kemá Áánûqtunopake-tataaqa káoneq kemá íma wenáama arátaune.  
\v 20 miráitaq kemá áqnáabaqa Tamáátikati-marabakemma Yérútáárebaq uréq mikákémmá máqtemma Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukabimma Áánûqtuni átê-wataama kétima-yimunata yeráwáqtí kúmiq-yataapikemma waéqma yeráwáqá Áánûqtukaq yirummá ámiketa íráqôn-aaimma íyábá timá yímikaune.  
\v 21 kemá mirá kéunata minnáyaba Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá monoq-náúpáké kemmá yáqtoqma tíkamineta urááe.  
\v 22 ánibo ketirummá akoqnáá wáqe-urena Áánûqtuma kemmá tíwáqnaa uréna kemá máqte-kayukagaraq yaímma anó-kayukati túrapi watáama tiráiye. miráitaq kemá íma káqon-aimma kétupo kemá naayóbáqá Mótetigaraq yaímma Áánûqtuni amuné-wáyúkámá yeráwáqá maará téta tirááe.  
\v 23 Áánûqtunopake tiwiránîn-nakoma wemá aú-aiqa maténa keqtáámá áqnáabariq umá pukáipike itó-urena wemá Ítíráaeo-wayukagaraq Yéqtaaeo-wayukabimma aúwaraimma tágama-yataakaraq timá-yiminiye.’ téta yeráwáqá tirááe.” téna Póroma tiráiye.   
\p
\v 24 Póro wemá mirá téna kétitana Péqtati wemá tiráiye: “Póro! emá aíbôqnaaboq kéone! emá ení taíbaq itaí-yátáákómá emmá mamá aíbôqnaaboq kéiye.” téna Péqtati tiráiye.  
\v 25 ánibo Póro wemá tiráiye: “anó-nako, kemá íma aíbôqnaaboqa kéune. kemá paá túyánámmá kéiteq kétune.  
\v 26 Aagarípaao, ketáama itaao. emá maami-qtátááqtábámá káone kéite uráánaq minnáyabama kemá íma ikatîqa éq watáama kétunama maami-qtátááqá íma aúpáq abarokáq uráiye.  
\v 27 anómma yabíkáana-naqa Aagarípaao, emá Áánûqtuni amuné-wáyúkátí yáama kéitaano? kemá ítáunama emá yetáama itáíq-itaiq kéone.” téna Póroma tiráiye.  
\v 28 ánibo anómma yabíkái-nakoma Aagarípaa wemá Póromma maará téna timá ámikaiye: “emá maamin-áwááráq-yúpááwáq kemmá mamá Káríqton-anna-naqa káutikaano?” téna tiráiye.  
\v 29 ánibo Póro wemá tiráiye: “awaaraq-yúpááwábi ayáqtááq-yupaama minnâ kanaaráq íye. miráimanibo kemá Áánûqtukaq maará téq nunamummá kétune. egáráq yaímma-wayukama kéráwáqá maamin-áímmá kétuna ítáa-kayukama keráwáqá Îtun anaaé waqmá ketê móraiq umá kétikaiye. miráiyana maamin-ánnábí keráwápímmá íma wániye.   
\p
\v 30 Póro wemá mirá téna kétitana anómma yabíkái-naqa Aagarípaa Penítigaraq yaímma-wayukagaraq yeráwáqá itó-uma máápaq kóuraae.  
\v 31 miráitata yeráwáqá máápaq máeta maará téta tirááe: “maamin-náqá wemá mórama ikámma puyéta ánnáma améta ínín-úmmáá-yátááqá íma tarôq uráiye.” téta tirááe.  
\v 32 ánibo Aagarípaa wemá Péqtatimma maará téna timá ámikaiye: “maamin-náqá Póro wemá ‘Arómani-wayukati anómma yabíkáan-nakoma ketáama ítama yainániye’ téna íma tínnarakaa wemmá timákáanana paá yauwéqma kóine iné.” téna Aagarípaa kínima wé tiráiye.   
\c 27  
\s1 Póroma únópí-káárébí maréna Arómuq uráiye.  
\p
\v 1 ánibo yeráwáqá aamá timá móra-akaq maréta keqtáá timátikaawaqtaa únópí-káárébí maréqtaa Arómuq Ítari-marupaq kéunanata yeráwáqá yáqtoqma Pórogaraq yaímma ánná-wayukagaraqa anómma i-wáyúkátí kawáá-náqá áwîqa Yúriati wení ayáápi yíkaraae. miráitana maamin-náqá i-wáyúkátí kawáá-nákóqtábámá Arómani-wayukati i-náré.  
\v 2 ánibo kemá Arúkegaraq ketáámá mórama Áátáráámítiq únópí-káárégómá Étia-marupaq kéwitaqtaa ketáámá mipí uyáqtama uráunatae. ánibo móra-naqa áwîqa Áárítáákatima wemá Tetarónáíkaqa Maateróniabake-nakoma wegáráq yagaroqtamá ketáátê iráiye.  
\v 3 ánibo óq-abayaanapimma ketáámá Tááíranapaqa ko yamá uráunatae. miráitana Yúriati wemá Póromma mamá íráqôniq kéumakena ayúwáitana uréire kéena wení aanábó-wáyúkámá yimónaraiye.  
\v 4 ánibo ketáámá Tááíranapakemma únópí-káárébí maréqtaa kéunanata uwáágoma keqtáá mamá táwîq kéitaqtaa íyórai-aukapaq maréqtaa Táíparatibaq uráunatae.  
\v 5 miráitaqta ketáámá únókóní aúkáapi maréqtaa Tirítiabaq uréqtaa mikákémmá Paapíriya-marupaq uréqtaa ánibo mikákémmá Mááíraqa Arítia-marabaq uráunatae.  
\v 6 ánibo mi-márúkákémmá mórama i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma wemá Érékáánaraa-marabake únópí-káárégómá maréna Arómuq Ítari-marupaq wíné kéitana wemá timátíkáitaqtaa ketáámá mipí uyáqtama uráunatae.   
\p
\v 7 miráitaqtaa ketáámá mi-únópí-káárébímmá yaákare kéweta yaímma-kanaama máqe-uraunatae. miráitana móra-maruqa Nááítatiq kéyúnanata mikákémmá anón-uwaagoma keqtáá mamá táíq kéiqtaba mikáké maréqtaa Karíti-marukoni íyórai-aukapaq waaqókáq Táárámóniq uráunatae.  
\v 8 ánibo mikákémmá maréqtaa únókóní áwabaq kégumunanata min-áúkápáqá anón-ummaa-yataaqa kémayeqtaa ketáámá maréqtaa Áráátía-marukoni waaqókáqá únópí-káárémá maraí-márúkáq yayamá iráunatae.  
\v 9 ánibo netuqyaa-túpáámá kéyataitana Ítíráaeo-wayukati aáwaqa awetá i-kánáámá yátamakitata mimórá-kánáámá uwáágoma ôriq umá kéyorena únókómá yeráwáqá mamá táíq uráiye. miráitana Póro wemá maará téna timá yímikaiye:  
\v 10 “máqte-kayukama ítáaro! íbêqa ketáámá kéonanataama taíbaq-yataaqa aúyoranimanibo miráuma únópí-káárégáráq oótakaraq yenamáa mi-qtátááqá íma aúyoraiyobo ketáámá waayúkagaraq aúyoranunatae téq kemá kéitaune.” téna Póro wemá tiráiye.  
\v 11 miráimanibo i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma wemá únópí-káárémá awéqtameta uréire kéo-kayukati yáama kéitena Póron-aama íma ítaraiye.  
\v 12 ánibo min-áúkápáqá únópí-káárémá maraí-márúqá uwáágo ôriq kéena íma íráqôniq uráitata mi-káyúkámá yeráwáqá aamá timá móra-akaq maréta Karíti-aukapaqa Pinítiabaqa únópí-káárémá maraí-márúqá uwáá kéyorai-kanaama íráqôniq uráitata yeráwáqá mibáq wínéta urááe.   
\s1 únópímmá anón-uwaama yokáiye.  
\p
\v 13 anaaékaqa uwáágoma mamá pááqyaniq kéitata yeráwáqá yúyánámmá ítáaniq umá únópí-káárémá maméta Karíti-aukapaq maréta urááe.  
\v 14 miráitata yeráwáqá únópí-káárébí maréta pááqya-kanaama kéowana Karíti-marukake uwááma áwiqa anón-uwaama yokáiye.  
\v 15 miráitana min-úwáágómá únópí-káárémá mamá táíq kéitana ketáámá íma kanaaráq yáqtoqma awíqmeqtaa uráunatae.  
\v 16 miráitaqtaa mikákémmá ketáámá maréqtaa pááqya-marukaqa Kótaq uréqtaa íyórai-aukapaqa ketáámá anón-ummaa-yataaqa matáunatae. ketááí pááqya-unopi-kaarema anón-unopi-kaarenobaq múte makáunatae.  
\v 17 miráitata únópí-káárébí mayaímá kémayaa-kayukama yeráwáqá únópí-káárémá yáqtorai-yataaqa yabitiréta ánnáma atáá umá akoqnáá kéeta yeráwáqá téta únópí-káárégómá tíwíqmenata Aríbiya-aukapaq wíniye téta yeráwáqá tabaráábera-qtataaqa ayútuwaawana mi-káárégómá únókóní ámûraaqa mayaqména uréire uráiye.  
\v 18 miráimanibo anón-uwaagogaraq únókógáráqá keqtáámá tiwéqtamena uréire kéitata yeráwáqá káqon-abayaanapimma áaimma átáma oótamma mamá iyaabítaaq urááe.  
\v 19 ánibo óq-taoqa yeráwáqtí iyáápikemma únópí-káárémá mamá íráqôniq i-yátááqá mamá iyaabítaaq urááe.  
\v 20 miráitaqtaa netuqyaa-túpáámá ketáámá aabaúwábi wiyóqá íma káonaunataama ‘náakaqtaa máuno?’ téqtaa anón-uwaama kéyoraitaqtaa ketáámá íma paá mái-tuyanamma ítaraunataamibo “táíq ónúnatae” téqtaa tiráunatae.   
\p
\v 21 ánibo netuqyaa-túpáámá máqte-kayukama aáwaqa íma néta máawana Póro wemá yeráwáqtí aúkáapi itó-urena tiráiye: “keráwáqá maami-káyúkámá ítáaro. naayóbáqá keráwáqá ketáama kéiteqa Karítibaq yuwéq íma uráiyakakaa maamiráuma ummaa-yátááqá íma mayéqtaa máqte-qtataaqa íma aúyoranena iné.  
\v 22 miráimanibo kemá timá-timunna-aimma ítáaro. keráwápíkémmá móra-naqa íma aúyoranibo kímora-yataaqa únópí-káárémá wenamáa aúyoraniye.  
\v 23 ánibo kemá Áánûqtukaq nunamummá kéteq wekáq itáíq-itaiq kéunana nokáámma Áánûqtuni kaqtó-nakoma ketimakaq yama itó-urena tiráiye.  
\v 24 ‘Póro, emá íma ikatîqa éwaq anómma Arómani-nakoma Títaama wenaúrakaq koma itóaao. ánibo maami-káyúkámá máqtemma yeráwáqá únópí-káárébí máa-kayukama eqtábá Áánûqtuma kawáá íniye.’ téna tiráiye.  
\v 25 minnáyaba waayúkama keráwáqá íma ikatîqa oro. kemá Áánûqtuqtaba itáíq-itaiq kéunapoana Áánûqtu wemá tínna-yataaqa kanaaráq tarôq íniye.  
\v 26 minnáyaba ketáámá páátákáá únópí-káárémá maméqtaa móra-marukaq onúnatae.” téna Póroma tiráiye.   
\p
\v 27 ánibo tiyááka umá títaubake kaumo-nókáámmá kéyataitata uwáá kéyorena ánibo móra-nokaama títaubake kaayaqté-kaayaqtekomma yeráwáqá Meriteréinia-unokoni áwabaqa nokáan-aukaama únópí-káárébí mayaímá mayáa-kayukama yúyánámmá ítáama maami-káárégómá “móra-marukaq kéwiye” téta yeráwáqá yúyánámmá ítiraae.  
\v 28 miráitata yeráwáqá ayáqtááq-annaraqa ummaa-yátááqá abíkumareta únópí yúwáawana kúmîmma waaqókárîq uráiye. miráitaqtaa ketáámá maréqtaa móragaraq pááqya-kanaama kéweta min-ánnámá únópí yúwáawana kúmîmma waaqókárîq éna kegébaraq kukáiye.  
\v 29 ánibo únópí-káárébí mayaímá kémayaa-kayukama yeráwáqá ótakaq ya kumayániye téta yeráwáqá ôriq umá ikatîqa urááe. miráitata yeráwáqá páátákáá únópí-káárémá yáqtoqma akoqnáá i-yataaqa mi-káárégóní ayárepaqa kaayaqté-kaayaqte ummaa-yátááqnápó yáqtoq-mareta máiyana aabaúmá utaíkáae téta yeráwáqá nunamummá tirááe.  
\v 30 miráitata únópí-káárébí mayaímá kémayaa-kayukama yeráwáqá yuwéta péqmareta kóineta únópí-káárégóní aipakémmá ummaa yamá yáqtorai-yataaqa karikaa uréta pááqya-unopi-kaarema mémánóbáq yubéqtukaae.  
\v 31 miráitana Póro aónarena wemá i-wáyúkátí kawáá-nákáráq yaímma i-wáyúkágáráq timá yímikaiye: “maamin-únópí-káárébímmá mayaímá kémayaa-kayukama yeráwáqá íma máiyaqa minnâ máqtemma keráwáqá táwîq ínoe.” téna Póroma tiráiye.  
\v 32 ánibo i-wáyúkámá yeráwáqá maami-káárégóní ánnáma kárátuwaawana uraíye.   
\p
\v 33 aabaúma utánéna kéitana Póro wemá maami-káyúkámá aáwaqa naígáae téna watáama tiráiye: “máka-tiyaapari umá títaubake kaayaqté-kaayaqte miráuma ayáqtáá-kanaama ketáá ikatíq umá aúyokeqtaa aáwaqa íma naráunatae.  
\v 34 miráitaq kemá akoqnáá umá keráwáqá kétima-timune. keráwáqá yaímma paá-aawaqa mamá kénaiyanawaq min-ááwákómá keráwáqá mamá akoqnáá íniye. minnâyaba keráwáqá ítáaro. keráwáqtí túma íma ayáá atikaniye.”  
\v 35 Póro wemá mirá kétena yeráwáqtí yúrakaqa yammá maténa Áánûqtumma amuqá marakéna nunamummá kétena Póro wemá yammá naráiye.  
\v 36 miráitata máqte-kayukama yeráwáqtí íyakoma íráqôniq kéitata aáwaqa mamá narááe.  
\v 37 miráitaqtaa ketáámá taígani-kayukama (miráuma 276) mi únópí-káárébímmá máqe-uraunatae.  
\v 38 ánibo mi-káyúkámá yeráwáqá aáwaqa mamá nátuweta anaaékaqa yeráwáqá únópí-káárébíkémmá aáwaq-unamma mamá únópítáá iyabótúwáawana únópí-káárégómá ummaamá íma yéna oyaaq umá uráiye.   
\s1 únópí-káárémá táíq uráiye.  
\p
\v 39 aabaúmá utamá kégaitata únópí-káárébí mayaímá kémayaa-kayukama yeráwáqá márûqa káonetaamanibo maramá íma aónaraae. miráitata yeráwáqá min-áúkápáqá íráqôniq umá únópí-káárégóní márûqa wáitana íráqôniq umá kegébama wáitata yeráwáqá min-áúkápáq wínéta urááe.  
\v 40 miráitata yeráwáqá mi únópí-kááréráqá ánnáma kúma akoqnáá umáráan-annama kárátuwaawana únókóní ámûraaq wáqe-uraiye. miráitata yeráwáqá aweqtaí-yátáráqá ánnáma kúma akoqnáá umáráan-annama kégareta ánibo taabaráábema múte abíkumaraawana uwáágoma yiwíqmena únókóní kegébabaq uráiye.  
\v 41 miráitana mi únópí-káárégómá maréna únókóní kegébanobaqa aipaké koma aguréna maranóbáqá akoqnáá uráiye. miráitana anón-uwaama yokéna maamin-únópí-káárégóní ayáremma mamá táwîq uráiye.   
\p
\v 42 ánibo i-wáyúkámá yeráwáqá yaímma ánná-wayukama péqmareta kóinoe téta yeráwáqá yíkamineta urááe.  
\v 43 miráimanibo i-wáyúkátí anó-kawaa-nakoma wemá Póromma áwáqnaa kéena íma mirá-inoe téna wemá yaímma-anna-wayukama timáyíkáitata yeráwáqá nokótaaqa yubámeta únókóní kegébabaq urááe.  
\v 44 ánibo yaímma-wayukama únópí-káárégóní yaa aqtóráq yáqtoqma mayaqméta nokegébábaq urááe. miráitaqtaa máqte-kayukama íráqôniq umá máqe-uraunatae.   
\c 28  
\s1 Póroma Mórota-marabaq máqe-uraiye.  
\p
\v 1 ketáámá máqtemma mi-nókóní kegébabaq iréqtaa ketáá itáunama mi-márúkón áwîqa Mórota-marabare.  
\v 2 miráitata mi-márúkáké-káyúkámá yeráwáqá keqtáámá mamá íráqôniq kéowana ánibo aaqá yéna yaugiqá kéitata yeráwáqá iramá agamakéta min-íráráqá keqtáá tiwíqma tíkawaqtaa máqe-uraunatae.  
\v 3 ánibo Póro wemá móra ira-átáámá mamá irabí agamakáitana móra-iraakabayaakoma min-írá-átáábí máqena kokoqá kéiqtaba min-íráákábáyáákómá Póroni ayáákaqa ya útúraiye.  
\v 4 ánibo mi-márúkáké-káyúkámá aarawaamá yeráwáqá aónaamma maamin-íráákábáyáákómá Póroni ayáákaqa ya útúrena upúkáiye. miráitata mi-káyúkámá yeráwáqá maará téta tirááe: “áraimma maamin-nákómá wemá yaímma-wayukama únópí yíkamitata pukáawana ketááí maníkómá íráqôn-aaimma tarôq í-nákómá wemá maami-nákóqtábámá íma paá mániye. téna maami-qtátááqá tarôq kéiye.” téta yeráwáqá tirááe.  
\v 5 miráimanibo Póro wemá maamin-íráákábáyáámmá iranóbáq awéqtáma kéyuwena paá máqe-uraiye.  
\v 6 ánibo mi-káyúkámá yeráwáqá Póromma awé umá karákéta iqtoráinana wemá puíniye téta temmá Póroni aneqá móra-yataaqa íma abarokáq kéiqtaba yeráwáqá téta “maamin-náqá wemá maníkóé.” téta yúyánámmá ítaraae.   
\p
\v 7 min-áúkápáqá mórama maramá wáqe-uraitana mi-máráráqá yabíkái-naqa áwîqa Púbiria wemá keqtáámá mamá íráqôniq umátíkáitaqtaa ketáámá kaumo-yúpáámá wení-naupaqa máqe-uraunatae.  
\v 8 ánibo Púbiriamma aboámá anó-karima kokoq-kárímá mayéna waguráitana Póro wemá min-nákóní naaúpaqa uténa min-nákóní aneqá ayáámma aráápare nunamummá kétitana min-nákómá atóbaraiye.  
\v 9 Póro wemá mirá kéitata mi-márúkákémmá netuqyaammá karí-wáyúkámá yeráwáqá kéyewana Póro wemá mamá atóbamayikaraiye.  
\v 10 miráitata mi-káyúkámá yeráwáqá keqtáámá íráqôniq umá tíwáqnaa kéetata ánibo yaímma-yataaqa keqtáá kétimetata tíwáqnaa umá móma únópí-káárébí tiyúkataae.   
\s1 Póroma Arómuq yayamá iráiye.  
\p
\v 11 ánibo mi-márúkáq ketáámá kaumo-wíyómmá maéqtaa anaaékaq ketáámá maréqtaa morama únópí-káárémá Érékáánara-marabakemma anón-uwaama yóráitana mi-márúkáq ya máqe urái-kaarebiqtaa uyáqtama uráunatae. miráitana únópí-káárégóní aikaqá Tútie téta yeráwáqtí maníkóní ábárawaao-aanikoratati yimammá tarôq umákáawana wáqe-uraiye.  
\v 12 ánibo ketáámá min-únópí-káárébí maréqtaa Tírakuti-marukaq yayamá iréqtaa mi-márúkáqá kaumo-yúpáámá máqe-uraunatae.  
\v 13 miráitaqtaa mi-márúkákémmá ketáámá min-únópí-káárébí maréqtaa Arégiuma-marukaq yaútûma yayamá iréqtaa mikákémmá anón-uwaama yóráitaqtaa maréqtaa Putióribaq anó-marukaq ko yamá uráunatae.  
\v 14 ánibo mi-márúkáqá yaímma Káríqton-anna-wayukama kéyimonaunatata yemá keqtáá yáqtóráawata abapaké kaayaq-yúpáámá yeráwáqtê maéqtaa Arómuq uráunatae.  
\v 15 ánibo Arómuq yaímma ketíbâqawaayutaama Îtun-aama kéitaa-kayukama yeráwáqá ítáamma keqtááyábámá kéye téta kétewata yemá máqtemma maréta mi-márúkáq áwîqa kaumo-áúwáí-náúpáqá mááketi-marukaraq wenáwîqa Áápiatibaq iréta keqtáámá aapaq ya kétimonaawaqtaa Póro wemá yemmá kéyimonena wemá Áánûqtumma amuqá marakéna akoqnááma matáiye.   
\s1 Póroma Arómuq Áánûqtuni watáama tiráiye.  
\p
\v 16 ánibo ketááma Arómuq yayamá kéyunanata kámááni-nakoma Póroqtaba wenamáa móra-naupaq máinana móra i-nákómá wekáqá yabíkáiye.   
\p
\v 17 ánibo kaumo-yúpáámá kéyataitana Póro wemá Ítíráaeo-wayukati kawáá-wáyúkámá yááyaitata yemá máqtemma ya áíkutaawana wemá maará téna tiráiye: “keráwáqá ketíbâqawaayuo, ítáaro. kemá íma táí-aaimmá tarôq kéeq Ítíráaeo-wayukama ketááí títaubikon-aaimma mamá táíqa íma uráunamanibo Ítiráaeo-wayukama yeráwáqá Yérútáárebaqa kemmá ánnáma umátiketa Arómani-wayukati iyáápi kemmá tíkaraae.  
\v 18 miráitata Arómani-wayukama yeráwáqá aamá ítama yaíkaamanibo kemá móra-yataaqa tarôq kéeq puyónúnna-aaimma íma tarôq uráunata yemá kemmá tiyuwánéta urááe.  
\v 19 miráimanibo Ítíráaeo-wayukama yemá ímiye téta maamin-áímmá arátéwaq óqa kemá aamá ténúnna-aimma íma wáqe-uraiye. miráitaq kemá anó-kamaani-wayukama yááyaanata yeráwáqá ketáama ítama yaínánóe. téq kemá tiráunamanibo ketí-wayukama yeráwáqá móra-yataaqtaba aabimmá íma mayikánúne.  
\v 20 ánibo kemá maamin-áíqtábá keráwáqá tááyama kétima-timune. miráitaq Ítíráaeo-wayukama keráwáqá kéiteq awé uráa-qtataaqtaba kemá itáíq-itaiq kéeq awé uráune. miráitana minnáyaba maamin-ánnágómá kemmá yáqtoqma akoqnáá kéiye.” téna Póroma tiráiye.  
\v 21 ánibo yemá tirááe: “Ítíráaeo-wayukabikemma móra-nakoma ení watáama íma aúbabimma agamá timá-timenata ánibo móra ketíbâqawaayutaama iréta ení watáama íma téta emmá íma timá táwîq urááe.  
\v 22 miráitaqtaa ketáámá enóyaupiken-aimma itánáqtaa kéune. ánibo ketáámá itáunataama máqte-kayukama yemá uyátárai-nakoni aammá kéwaraa-kayukama keráwáqtábágáráq yatáqma-yataapi mááe.” téta tirááe.   
\p
\v 23 ánibo Ítíráaeo-wayukati kawáá-wáyúkámá yeráwáqá mórama kanaamá maréta Ítíráaeo-wayukama yemá máqtemma aarawaamá Póroni márûpaq irááe. miráitana Póro wemá aabáyaanapike áaimma átárena énaikaqa wemá watáagon áaimma timá kétagena Áánûqtuma yabíkái-qtataaqtaba Îtuqtabagaraq watáama tiráiye. miráitana wemá Mótetini ámáan-aimma kétena yaímma Áánûqtuni amuné-wáyúkámá wannaabí agamakáan-aimma kétitana maamin-áíkómá yeqtí yúyánámmá mamá íráqôniq kéitata yeráwáqá Îtuqtaba itáíq-itaiq ínoe.  
\v 24 miráitata yaímma-wayukama wenáama kéitaawata yaímma-wayukama wenáama íma ítama arútaraae.  
\v 25 miráitata yeráwáqá yenamáárîq óq-yuyanamma itéta kégowana Póro wemá áqnáabaqa maará téna tiráiye: “Áánûqtuni Aokaq-Áágómá árain-aimma keráwáqá yúbi-kayukayaba téna Áánûqtuni amuné-náqá ketááí títaubikoma Ááítáíyani óyaukaq tiráine.   
\q1
\v 26 ‘emá maami-káyúkábí kéweaq maará téaq timá-yimiyo.  
\q1 keráwáqá aamá itánómanibo áaimma íma itánoe.  
\q1 keráwáqá túramma aónainomanibo móra-yataaqa íaonainoe.   
\q1
\v 27 maami-káyúkátí íyakoma akoqnáá umáguraitataboata yaákoma aamá itaíyábá yíbôgaitata yemá yúramma karoparááe.  
\q1 miráitana yúrakoma móra-yataaqa íkáonaitana yaákoma móra-yataaqtaba íkéitaitataboata yúyánámmá íkéitaae.  
\q1 yemá ketôpaqa íma ko yáútúmeta mamá íráqôniq umá tikaao téta íkéye.’  
\m téna agamatán-áúbábí Áítáíyama tiráine.  
\v 28 Ítíráaeo-wayukama yúbi máin-aaiqtaba maami íráqô-mayaima Áánûqtuma keqtáá yauwéqma tiwiránî-kataama minnâ Áánûqtu wemá káqon-anna-wayukabi yúwáitana kéwiye. ánibo ketáámá maamin-áímmá timá-yimenatataa yemá itánoe.  
\v 29 Póro wemá mirá téna kétitata Ítíráaeo-wayukama yeráwáqá yenamáárîq aamá téite urááe.   
\p
\v 30 ánibo Póroma mi-márúkáq máena kaayaq-kárítímáátígóní arupimmá móra naammá meyaníq uréna yaímma-wayukama wení-naupaq kéyewanama wemá mamá íráqôniq umáyikaraiye.  
\v 31 miráitana wemá akoqnáá umá Áánûqtuma yabíkái-qtataaqtaba watáama kétena uyátárai-naqa Îtu Káríqtoma watáama máqte-kayukama timá yímikaiye. miráitana wemá maamin-áímmá waayúkama abarokáq akoqnáá umá timá-yimiyabama móra-nakoma aammá íma aúnakaraiye.