\id 1PE - Usarufa 
\h 1 Pítaa 
\toc1 1 Pítaa  Ítíráaeo-wayukama máqte-marabaq wéyáwé umáguraa-kayukayopaq Pítaama mórama Îtu Káríqtoni timáyíkarai-kayukabike-nakoma kétitana Táératima agatáiye. 
\toc2 1 Pítaa 
\mt1 1 Pítaa  
\mt2 Ítíráaeo-wayukama máqte-marabaq wéyáwé umáguraa-kayukayopaq Pítaama mórama Îtu Káríqtoni timáyíkarai-kayukabike-nakoma kétitana Táératima agatáiye.  
\c 1  
\p
\v 1 kemá Pítaama keráwáqá máqtemma káqo-kaqo-marabaq namuq-wáyúkáráá umá Pááqtati-marabaq máa-yugaraq Karétia-marabaq máa-yugaraq Kaaparótia-marabaq máa-yugaraq Étia-marabaq máa-yugaraq Pitínia-marabaq máa-yugaraq máqtemma keráwáqtôpaqa kágayaune.   
\p
\v 2 ketibotáámá Áánûqtuma wenaúyánápíké keráwáqá wetábá aokarîq umá máigaae téna aúyaqtikaraiye. Aokaq-Áágómá keráwáqtí tirunóbáq kémayaitapoaq keráwáqá aokaq-wáyúkámá káuraae. Îtu Káríqtoma keráwáqá wení naaenápó tete umátíkaraiqtaba keráwáqá wanáama wáráaro. wení íráqô-qtatakakekaraq wení kaayoné-yátáákékáráq uyátá-maqma taíbaq ókaraq-okaraq keráwáqá timíno.   
\p
\v 3 Áánuqtuma uyátárain-naqa Îtu Káríqtomma aboákáq wení anó-paru-yataaqtaba “tíkáiye” kétunatae. wení paru-yátááqnápómá aúgen-auwaraimma matéqtaa íma aónáunayabataa íráqô-qtataaqa yínîqtaba kanaaráq awé ónúnatae. Áánûqtuma Îtu Káríqtomma pukáipike mamá itó-umakaraiqtababoaqtaa ketáámá miráuma kanaaráq akoqnáá umá awé ónúnatae.  
\v 4 miráuma kéitaunatae. anón-iraqo-qtataaqa keqtááyábá Áánûqtuma wení márûpaq tíkaraiqtaae. maami-qtátáákómá íma kabiréna íma aqnúnîq éna ínî-qtataaqa wáiye.  
\v 5 wení akoqnáágaraq Áánûqtuma keqtáá Îtukaq itáíq-itaiq únna-yutaa yabí tíkarainanataa min-áwáátáqá Îtuma yauwéqma kumíniye. mi-kánáágóní aqtó-kánááráqá Îtu Káríqtoma yokaa kéonanataa kukéna keqtáámá wetábá tiwiránîqtaae.   
\p
\v 6 miráinaq keráwáqá minnáyaba timuqá kanaaráq maránoe. paá pááqya-kanaabimma keráwáqtí tú-tiqa í-yátáákáráq ummaa-yátáákáráq maa-márábímmá mayánoe.  
\v 7 maamin-úmmáá-yátáákómá keráwáqtí íráqôn-aaikomma maqmá timónaniye. miráuma áwáarara kain-óqtákómmá iranápó agamakéta námô ai-wáígómmá mamá paábaq kéyuweta áwáarara kai-wáígómmá máráaniq umá miráráá umá keráwáqtí itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqtaba Áánûqtuma maqmá timónaniye. keráwáqtí itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqa uyátá-maqma anómma áwáarara kain-óqtákóqtábámá wáiye. áwáarara kain-óqtámá waayúkama yawarápatuwanoe. keráwáqá maqmá timónatuwainanama Îtu Káríqtoma kukénama keráwáqá matúq-matuq umá yaaguyabí-yátáákáráq tágama-yataakaraq timíniye.   
\p
\v 8 kemá Pítaama kenamáárîq Îtumma aónaraune. keráwáqá maa-márábímmá íma aónaraamanibo wemmá keráwáqá tirummá káme. ibêkaraqa keráwáqá wemmá íma káonaamanibo wekáq itáíq-itaiq kéoe. miráiqtapoaq keráwáqá timuq-yatáákáké kétagaae. ánibo min-ánó-tímúq-yátááqátábámá kanaaráq móra-aimma íma tenúnatae.  
\v 9 keráwáqtí itáíq-itaiq umá yáqtorai-yataaqtababoaq áqa íráqô-meyamma kémayaae. keráwáqá itáíq-itáíq umá yáqtoraaqtabapoana Áánûqtuma keráwáqtí tirun-íyápógómmá wení márûpaq awíqmena uíyábá kákaiye.   
\p
\v 10 naayóbáqá Áánûqtuni amuné-wáyúkámá Áánûqtuma wení íráqô-qtataaqa timínîqtaae téta yemá tirááne. Áánûqtuma náaraq umáwaq keqtáámá tiwiráníyô téta yemá abáá íq-iq urááne.  
\v 11 Îtu Káríqtoni Aágoma yeráwápí wáitata yemá min-Áágóqtábá ítama aónaraane: “náawaq kukénawaq maa-márábí-káyúkámá mamá atóbamayikaniyo? náa-taoraq wemá kumíníyô?” téta yemá ítama aónaraane. ánibo naayóbáqá yemá amuné-áímmá Îtu Káríqtoqtaba tirááne: “Metáíya kukéna anómma aú-aiqa í-yátááqá mayániye. anaaékaqa Áánûqtu wemmá pukáinabike mamá itó-umakainana anómma tágama-yataaqa mayániye.” téna Aágoma timá yímikaine.  
\v 12 Áánûqtu wení amuné-wáyúkáráqá yeqtí kanaaráqtábámá íma tiráimibo anaaékaq-yupaayaba tiráine. min-ámúné-wáyúkámá keráwáqtábágáráq ketááí íbêq-kanaayabagaraqtaba tirááne.  
\p íbêqa yeráwáqá náayuwabi Îtuqtaba átê-wataama te-yúmá Aokaq-Áágómmá Áánûqtuma timáyíkáitata wení mimórá-wátáámá kéte. owé. mi-kátáámá ketáámá áqa kéitaunanataa yemá Áánûqtunopake kaqtó-wayukama yemá itaíyábámá ôriq umá kéyikaiye.   
\p
\v 13 miráinaq keráwáqtí túyánápímmá íráqôn-aaiqtaba yokaa oro. kamuqá kéiteraq máero. Îtu Káríqtoma yauwéqma kumínî-kanaaraqa Áánûqtuma wení íráqô-qtataakake keráwáqá timínîmma minnáyaba awé oro.  
\v 14 wení árain-iyaporaa umá Áánûqtun-aama wáráaro. keráwáqá keqtúgoni akaí-yátááqá íma wáráaro. mi-tíkáí-yátááqá keráwáqá wakáamanibo íbêqa arútarain-aqtaba keráwáqá kéitaae.   
\p
\v 15 Áánûqtuma keráwáqá tááyarai-naqa wemá árain-iraqo-qtataaqtabama aokarîq umá máiye. miráinaq máqtemma keráwáqtí táaimma Áánûqtuqtaba mamá aokarîq oro.  
\v 16 Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáagómá kétiye:  
\q1 “kemá aokarîq kéunaboaq  
\q1 keráwáqá aokarîq umá máero.”  
\m téna Áánûqtuma wení agamatá-kánnáábi kétiye.   
\p
\v 17 keráwáqá Áánûqtukaq nunamummá kéteqa “ketibotááo” téq tiráámanibo wemá máqte-kayukama mimóráíq umá kéyainaitana minnáyabama móra-waigoma íma wení aanábómá máiye. ibêqa máqten-aukapaq wéyáwé kéeq keráwáqtí naa márûkakemma yuwéq népaq mááe. íbêq-kanaama waátá-kanaama wáinaqa keráwáqtí táaiqtaba atéráaro. Áánûqtumma amuqá mamá íma marakaíyábámá keráwáqá ikatíq oro.   
\p
\v 18 keráwáqtí títaubikoni ámáan-aikaraq yáaikaraq yeqtí aménáápáq máqe-uraamanibo keráwáqá mi-qtátááqá kéwareq Áánûqtun-aurakaq kanaaráq íma kateko umá máqe-uraae. Îtu Káríqtoma keráwáqá meyánîq uréna maamin-áqnún-ámáán-áíkóní aménáápákémmá keráwáqá tiwíkáiye. wemá mónekakekaraq áwáarara kain-óqtákákékáráráq keráwáqá meyánîq uráiyo? ímiye.  
\v 19 wemá wení naaenápó keráwáqá meyánîq uráiye. tipi-típi-araakaa umá abumá íma wáimma Áánûqtukaq amí-yááréráq máráanikaa umá Îtuma miráráá umá máqe-uraiye.   
\p
\v 20 maa-márámá Áánûqtu íma tarôq urénama ákaq téna “Îtu Káríqtoma mirá-iniye” tiráine. íbêqa ketááí kanaamá aqtó-kánááráqá Îtu Káríqtoma abarokáq uráiye. wemá keráwáqtábámá kukéna pukáipike itó-uraiye.  
\v 21 Îtu Káríqtotababoaq keráwáqá Áánûqtumma kamuqá ítáyaminoe. wemá Îtu Káríqtomma pukáipike mamá itó-umakarena tágama-yataaqa ámikaiye. miráipoaq keráwáqá Áánûqtukaq itáíq-itaiq kanaaráq kéeq matúq-matuq umá mái-auwaraimma íbêqa íma káoneqa kanaaráq awé ínoe.  
\v 22 keráwáqá Îtu Kárítomma anaaé wakáaqtababoana keráwáqtí tirun-íyápógómmá Îtuma mamá íráqôniq umá pááq uráiye. keráwáqtí tirun-íyápógóní abumá íma wáiye. íbêqa keráwáqtí tíbâqawaaraa-kayukama áraimma kanaaráq tirummá yimínoe. miráuma tirun-íyápórákémmá keráwáqá móra-mora-yuma tirummá yímero.  
\v 23 ítáaro. keráwáqá aúgen-auwaraimma áqa matááe. min-áúwáráíkómá íma waayúkagoni ánayukakemma pááq uráiye. min-ánáyúkómá anaaékaqa puíniye. ímibo keráwáqtí aúgen-auwaraimma Áánûqtuni matúq-matuq umá mái-wataama min-ánáyúkákémmá pááq uráiye. ánibo keráwáqtí aúgen-auwaraikogaraq matúq-matuq umá mániye.  
\v 24 minnáyaba Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáábí kétiye:  
\q1 “máqte-kayukama ókáráákáá kéoe.  
\q1 ánibo yeqtí tágama-yataakoma ón-arakaa kéoe.  
\q1 ókómá aayámmá kamágitana  
\q1 ókóní arakómá apibí umá kégumawiye.   
\q1
\v 25 miráimanibo uyátárain-nakoni watáagoma  
\q1 watúq-watuq umá wáiye.”  
\m téna Áánûqtuni wannaagómá kétiye. uyátárai-nakoni watáagoma nói-kataabiyo? Îtuqtaba átê-wataama ketáámá timá tímikauna-aine. mi-kátáánápó keráwáqá aúgen-auwaraimma kémayaae.   
\c 2  
\p
\v 1 miráinaq máqte-tawi-yataaqa paábaq yúwáaro. kaaqaari-áímmá ítero. kaayaq-tóyáúqá íma wáinaraq karun-áímmá ítero. anón-aimma íma téq agamá káútôro.  
\v 2 miráimanibo keráwáqá aqnún-íyápógómá náaqtaba áama yainikáá umá keráwáqá máero. keráwáqá íráqô-naananoqtaba táa yánîmma minnâ Áánûqtuni watáae. keráwáqá miráuma wení watáama kénaamma keráwáqá ábu kamá yokaa ínoe. miráiyanaboana Áánûqtuma keráwáqá tiwiráinana keráwáqtí tirun-íyápógómá íma puíniye.  
\v 3 minnáyaba Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáágómá kétiye:  
\q1 “keráwáqá uyátárai-nakoni kaayoné-yátáákómá mamá aónaraae.” téna Áánûqtuni watáagoqtaba kétiye.   
\p
\v 4 Îtu Káríqtoni aúrakaq yero. wemá Áánûqtuni-naupaq matúq-matuq umá mái-aboqtama máiye. waayúkama wemmá awéqtátukaamanibo Áánûqtuma wemmá aúyárákáitana Áánûqtun-aurakaqa anón-nare.   
\p
\v 5 Áánûqtuma keráwáqá ayuwáiyanawaq wemmá keráwáqnápó wení anó-monoq-namma tarôq umáraino. keráwáqá matúq-matuq umá mái-arukaa umá máeq Áánûqtuqtaba aokarîq umá anó-monoq-wayukaraa umá mánoe. mi-qtátááqá Îtu Káríqtoma mamá íráqôniq umá pááq urái-qtataaqa Áánûqtukaq amínoe. Îtuma mirá-uraiqtababoana Áánûqtuma keráwáqtí amí-yátááqtábá amuqá marániye.  
\v 6 Áánûqtuni agamatá-kánnábí kétiye:  
\q1 “aónaaro. kemá Tááíoni-marukaq óqtamma kémaraune.  
\q1 min-íráqón-óqtámmá matáunama  
\q1 wenámûraaq naammá yemá ínoe.  
\q1 náawabi min-óqtákáq itáíq-itaiq ínanama  
\q1 Áánûqtuma wemmá íráqôniq umákainayabama  
\q1 wemá agaemá íma íniye.”  
\m téna Îtukaq itáíq-itaiq íyátábá kétiye.  
\v 7 mi-káyúkámá Îtu Káríqtokaq itáíq-itaiq kéo-yuma weqtábá téta “áraimma anón-iraqo-qtataare” téta kéte. miráimanibo náayuwabi Îtu Káríqtokaq itáíq-itaiq íma íya-yuma yemá yawarápanoe. Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáábí kétiye:  
\q1 “min-óqtámmá naammá o-káyúkámá paábaq awéqtátuwaamma  
\q1 yemá mamá akoqnáá-oqtamma aúrakareta  
\q1 wenámûraaq naamma kéoe.”  
\m téna ókaraq kétiye:   
\q1
\v 8 “wemá yítauqa mamá yuraráí-óqtámíye.  
\q1 wemá waayúkama mamá márúte yuwánîn-oqtamiye.”  
\m téna kétiye. Îtuma óqtapoata waayúkama yemá yítauqa yuraránoe. Áánûqtun-aama íma warétama Îtumma awéqtátuwetama yemá yawarápanoe. mirá-qtátááqá Áánûqtun-aama íma kéwaraa-kayukaraqa abarokáq íniye.   
\p
\v 9 miráimanibo Áánûqtu keráwáqá aúyaqmakain-annama mááe. keráwáqá miráuma anómma yabíkái-nakoni anó-monoq-wayukaraa umá mááe. keráwáqá Áánûqtuqtaba aokarîq umá máan-annae. keráwáqá taígani-kayukabikemma Áánûqtuma keráwáqá anómma kateko-yátááqá keráwáqtábá mirá-umatikaiqtaba maa-márábí-káyúkámá timá-yimigaae téna keráwáqá tiwíkaiye. wemá keráwáqá keráwáqtí waátágoni kumayu-ááíkáké tááyama wení tágama-yataakoni ókáq keráwáqá tíkaraiye.   
\p
\v 10 naayóbáqá keráwáqá íma Áánûqtuni waayúkama máqe-uraamanibo íbêqa keráwáqá Áánûqtuni waayúkama mááe. naayóbáqá Áánûqtuni paru-yátáákómmá íma matáamanibo íbêqa wení paru-yátáákómmá kémayaae.   
\p
\v 11 tíkái-kayukao, keráwáqá káqo-kaqo-marabaqa namuq-wáyúkáráá umá mááe. kemá inaa kétima-timune. keqtúgoni akaí-yátáákóní anaaé waraíyábámá nékaq máaro. waayúkámá náayuwabi yeqtí yúgoni akaí-yátááqá kéwaraawana yeqtí yúgoni akaí-yátáákógáráq yeqtí yirun-íyápógógáráq ááiqa kéoe.  
\v 12 keráwáqá Áánûqtukaq íma itáíq-itaiq o-káyúkátí aúkáapimma máeqa íráqôn-aaimma wáráaro. mirámô kéiyatama keráwáqá kétimonetama yainaí-kánáámá yínatama yemá íbêqa waátá-yataariq kéo-qtataaqtabama túbimma íma maránoe. ímiye. yemá keráwáqtí íráqôn-aaiqtaba Áánûqtukaq “tíkáiye” téta tínoe.   
\p
\v 13 uyátárai-nakoma mirá-tiraiqtaba keráwáqá náápaakoni aménáápáq máaro. anómma yabíkái-nakoma maa-máráráqtábá áqnáae-naapaamma matáipoaq wenáama wáráaro.  
\v 14 anómma kámááni-wayukama yeqtí yáama wáráaro. anómma yabíkái-nakoma yemmá timáyíkáitata yemá náayuwabi waátá-aaima tarôq o-yúmá táí-meyamma kéyime yemá náayuwabi íráqôn-aaima tarôq o-yúmá yeqtí yíwîqa múte kéyauyoe.  
\v 15 Áánûqtuni aúyánámmá waráiyanama keráwáqtí íráqôn-aikoma min-áíbóq-wáyúkámá náayuwabi keráwáqá túbi maránéta íyamma yeqtí yóyauqa aúyaraniye.  
\v 16 keráwáqá Áánûqtuni aúyánákáké paá umáguraamanibo otaa-qtátáárîq oqtábámá íma paá umáguraae. paá wení kaqtó-wayukayaba mirá-umaguraae.  
\v 17 máqte-kayukama tikaq múte yíkáaro. keráwáqtí tíbâqawaaraa-kayukama tirummá yímero. Áánûqtumma timuqá íma marakaíyábámá ikatîq oro. miráinaq anómma yabíkái-nakomma yaaguyábóro.   
\p
\v 18 kaqtó-wayukao, keráwáqtí kawáá-wáyúkátí náápaakon aménáápáq máeraq yemmá múte tikaq yíkáaro. yemá kaayoné kéetabi áwáábiqa kégaiyaqa keráwáqá paá yemmá yaaguyábóro.  
\v 19 táí-kawaa-nakoma keráwáqá táí-tu-tiqa í-yátááqá kétiminaqa taákaq máráaro. keráwáqá tú-tiqa Áánûqtuni aúyánámmá wáráaqtaba kémayaapoana Áánûqtuma keráwáqá íráqôniq umátikaniye.  
\v 20 miráimanibo keráwáqá otaammá kuíyata tú-tiqa í-yátááqá timíyamma Áánûqtuma minnáyabama íma íráqôniq umátikaniye. miráuma paá keráwáqá arutáiyaqtaba tú-tiqa timíyaq keráwáqá paá kémayaiyanama Áánûqtu keráwáqá íráqô-meyamma timíniye.   
\p
\v 21 Îtu Káríqto keráwáqá tááyarena “tú-tiqa kemá mayaúnaiq umá mayánoe” téna tiráiye. mirá-itanapoana Îtu Káríqtoma wenamáárîq keráwáqtábá aú-aiqa paá matáimma keráwáqtí awaaméqá wemá máiye. ánibo wemá keráwáqtábá wenanaaé waraígáae téna kétiye.  
\v 22 Îtu Káríqtoma aati-aatimá kúmiq-yataariq íuraiye. wení óyaupikemma kaaqaari-áíkómá aati-aatimá íma iráiye.  
\v 23 yemá wemmá anón-aimma téta agamá kégautowanama wemá yemmá anónnáma íma anón-aimma téna agamá káutaiye. wemá aú-aiqa kémayenama mi-káyúkámá wemmá ayáá ayákáa-yuma íma iyáábûqa yíkaraiye. ímiye. wemá Áánûqtuma kateko-náqá arupú umá yainaí-nákóqtábá kamuqá ítaraiye.  
\v 24 Îtu Káríqtoma kaapaq-yátáq pukáimma ketááí kúmiq-yataakaraq ketááí táí-meyamma wenaúraq matáiye. wemá mirámô uráimma keqtááyábámá kúmiq-yataariq íyábámá pukáa-kayukaraa ígáae téna ákaraiye. keqtááyábá Áánûqtun-aurakaq mútûq kateko íyábá ákaraiye.  
\p ánibo íbêqa ketááí kúmiq-yataaqtabama Îtu Káríqtoni abunápó keqtáámá mamá atóbamatikaraiqtaae.  
\v 25 keráwáqá naayóbáqá tipi-típima aúyokinikaa umá keráwáqtí aammá íma wáitaq uréire uráamanibo íbêqa keráwáqá yauwéqma tipi-típi-kawaa-naqa wemá keráwáqtí tirun-íyápógómmá yabíkái-waigonopaq irááe.   
\c 3  
\p
\v 1 keráwáqá aaraukáríq uréna-iniko, keráwáqtí tiwaikóní náápaakoni aménáápáq máero. enawaikómá Áánûqtun-aayaba íma kéwarenama ení íráqôn-aimma káonena anaaékaqa wemá Áánûqtun-aayaba itáíq-itaiq íníyô? enáaikoma áraimma íráqôniq kéinaamma enáaiqtaba tíyábá íma ínóne.  
\v 2 miráinata yemá emmá aónaiyamma emá Áánûqtumma amuqá marakaíyábá kéinanama yemá enáaiqtaba otaammá íma wáinata aónanoe.  
\v 3 keráwáqá ketúraqa áwáarara kain-únákáqtówábi konaarirímá íma umátóráaro. ayáqtáá-kanaama keráwáqá tiqnótáugomma mamá íráqôniq kéeq tiyáápimma waatammá kéeq anón-oqtan-awiqa yaan-únákáqtómá kémareq ommá paá amegaa-túráqtábá konaarirímá kéoe.  
\v 4 ímibo keráwáqá kenamáárîq keqtí tirunóbáqtábá konaarirímá oro. kaayoné kéeraq áráwáá umá máero. mi-kónáárírígómá aati-aatimá wáinana Áánûqtuma maaminnáyaba kákaiye.  
\v 5 min-nóínímmá naayóbáqá yemá Áánûqtuqtaba aokarîq umá máeta weqtábá kamuqá ítáyamikaae. mirá o-wáígómá yemmá mamá waayúkati yúrakaqa íráqôniq umáyíkaraiye.  
\v 6 Téraima awaikómá Áabaraani anaaé wakáiniq umá yemá yeqtiwaikóní yinaaé wakááe. Téraima Áabaraaqtaba “ketí uyátárai-nako” tiráine. keráwáqá aaraukárîq uráa-noinimma keráwáqtí táaikoma íráqôniq kéinaq ummaa-yátááqá kémayeq ikatíq íma ommá keráwáqá miráuma Téraomo ayáámûmaakaa kauraae.   
\p
\v 7 keráwáqá aaraukárîq uráiya-kayukama keráwáqtí tínaaqmaate kémaeqa yemmá múte tikaq yíkáaro. aaranaammá yeqtí yúgoma waatí yúgoqtabama uyátá-maqma aqnúnîq kéimanibo yemá Áánûqtuni íráqô-qtataakokaraq matúq-matuq umá mái-yuwaraikaraq waatê mimóráíq umá mayánoe. keráwáqtí tínaaqmaaqa íma múte tikaq yikáiyanama keráwáqtí nunamukómmá Áánûqtukaq akoqnáá íiniye.   
\p
\v 8 maamin-áqtó-áíkáráq kétima-timune. keráwáqá máqtemma móra-mora-yuma keqtirummá kéyimeraq mimórá-túyánákáq máero. tíyaqa kéyimero. ánibo keqtíwîqa íma yanaa máráaro.  
\v 9 waayúkama mamá táíq kéumatikaiyaqa anónnáma yemmá mamá táíq íumayikaaro. yemá keráwáqá táí-aimma kétima-tikaiyaqa anónnáma yemmá táí-aimma íma timá yíkáaro. ímibo yemmá íráqôniq umáyíkáaro miráin-oqtaba keráwáqá Áánûqtu tááyaraiye. mirá kéiyanama Áánûqtu keráwáqá íráqôniq umátikaniye.  
\v 10 Áánûqtuni wannaagómá kétiye:  
\q1 “náawabi wemá íráqôniq umá máena  
\q1 wemá amuqá maqmá máiyaba kákainanama  
\q1 táí-aimma íma téna  
\q1 wení óyaupikemma kaaqaari-áímmá íma yíno.   
\q1
\v 11 wemá táí-aaimma tarôq í-yátáápíkémmá waeréna  
\q1 íráqôn-aaimma tarôq íno.  
\q1 káqo-kayukate kaayoné umá mái-amma abáá éna  
\q1 wemá min-ámmá waqména uwíq-uwiq íno.   
\q1
\v 12 miráitana uyátárai-nakoni aúrakoma  
\q1 arútáiniq o-yúmá kéyimonena  
\q1 minnáyabama amuqá kémaraiye.  
\q1 uyátárai-nakoma yeqtí nunamummá kéitaimanibo  
\q1 táwî-aaimma tarôq o-yúyôpakemma waeréna  
\q1 áyámma kéitana anaaéma kéumayikaiye.”  
\m téna kétiye.   
\p
\v 13 keráwáqá arutáinaiq íyábá karuwaaqá kéiyatama waayúkama yenamáa keráwáqá íma mamá táíq umátikanomanibo  
\v 14 yaímma-taoqa keráwáqá arutáinaiq íyatababoaq tú-tiqa kémayaiyana Áánûqtuma keráwáqá íráqôniq umátikaniye. miráinaq waayúkayabama íma ikatîqa éraq netuq-túyánámmá íma itánômanibo  
\v 15 Îtu Káríqtoma Áánûqtuni aokaq-náqá múte tikaq kákeraq keqtirummá wemmá áméro. yaímma-wayukama keráwáqtí itáíq-itaiq í-yátááqtábá ítama timónáiyaq yemmá timá-yiminoqtabama aati-aatimá yokaa oro.  
\v 16 keráwáqtí itáíq-itaiq í-yátááqtábá kétima-yimeqa kaayoné kéeraq keráwáqá ítama aónaiya-yuma yemmá múte tikaq yíkáaro. keráwáqá nóinawabi arutáinaiq uréqa paá taíbaq-tuyanamma íma itánoe. keráwáqá Îtu Káríqtoni íráqôn-aaimma kéwaraiyatama yaímma-wayukama keráwáqtí íráqôn-aaiqtaba kaaqaari-áímmá tíyamma anaaékaqa yemá yigaeyábá ínoe.  
\v 17 otaammá kúyoqtabama tú-tiqa mayaí-yátááqá minnâ íma arútái-qtataaqa wáimanibo Áánûqtuni aúyánákómá téna “arútái-qtataaqtabama tú-tiqa máyáaro” kétimma minnâ íráqô-qtataare.  
\v 18 Îtu Káríqtoma otaammá íma kutáimanibo yemá wemmá aú-aiqa ámikaae. miráimanibo ketáámá kúmiq-wayukayataba wemá pukáiye. keqtáámá yauwéqma Áánûqtunopaq tiwíqmenataa uwínîqtaba wemá paá kímora-taoqa pukáiye. wenaúgoma pukáimanibo wení aágoma aúgen-auwaraimma matáiye.   
\p
\v 19 Îtuma pukáipike itó-urenama wemá min-áámá púitata ánná umákaraapaq kukéna Áánûqtuni watáama abarokáq timá yímikaiye.  
\v 20 min-áámá minnâ naayóbáqá Nóaani kanaaráqá Áánûqtun-aama íma anaaé wakáa-kayukati yaáe. mi-kánááráqá Nóaama únópí-káárémá tarôq kéitanama Áánûqtuma aú pukáipaq awé umá máqe-uraimanibo waayúkama yeqtí kúmiq-yataapikemma íma waékááe. anaaékaqa nommá aúgítata abapaké kaumo-wáyúkámá yenamáa nommá aúgipikemma atóbaraae. tébakaq pukurááe.   
\p
\v 21 min-nókómá minnâ Îtuqtaba nommá peraígóní amané. ketáámá Îtuqtaba nommá peráunataama minnágoma káqo-yuma kéyiraatimma Nóaagaraq wení aara iyápóma atóbaraanikaa umá keqtáámá Îtuma mamá kátobamatikaiqtaae. Îtuqtaba nommá peraímá paá túma tete íyábá íma wáiye. ímibo minnágoni áaimma minnâ ketáámá Áánûqtukaq nunamummá túnnataama Áánûqtun-aurakaq tigaemá íyátábáámá ketááí kúmiq-yataaqa íkéwaiye. Îtu Káríqtoma pukáipike itá-uraiqtababoana Îtuqtaba nommá peraígómá keqtáámá mamá kanaaráq atóbamatikaniqtaae.  
\v 22 íbêqa Îtu Káríqtoma Áánûqtuni márûpaq máena wemá Áánûqtuni ayáánurapaq maraq máiye. mibákémmá máqtemma Áánûqtuni kaqtó-wayukagaraq máqtemma náápaakaraq máqten-akoqnaagaraq wemá kéyabiqyikaiye.   
\c 4  
\p
\v 1 Îtu Káríqtoma keráwáqtábá aú-aiqa matáiye. miráinaq keráwákáráq tú-tiqa mayánôqtaba yokaa oro. keráwáqá Îtu Káríqtoni anaaé kéwaraaqtababoaq tú-tiqa matáawana kúmiq-yataakoni akoqnáágoma keráwáqá íma kéuyataiye.  
\v 2 miraúma íbêkakemma Áánûqtuni aúyánámmá kéwareraq máero. keráwáqtí túgoni akaí-yátáákóní anaaé miráuma íwaraaro.   
\p
\v 3 naayóbáqá keráwáqá Áánûqtukaq íma itáíq-itaiq o-káyúkámá miráoniq umá mirá-uraae. kebó-yátáárîq keráwáqá urááe. keráwáqá aíbôq-nokakemma aíbôriq urááe. keráwáqá aábêguye kéeq aíbôq-nomma taíbaq nánôqtaba maqmá aónaraae. keráwáqá óqtakaa-qtataarabi yaaráá-qtátáákáqá nunamummá tiréq ókon-okomma táí-yataariq urááe.  
\v 4 íbêqa Îtukaq íma itáíq-itaiq kéo-yutema keráwáqá yeráwáqtí táí-aaiqtaba yagaroqtaíyábámá íma kétikaitanaboana yemmá mamá iyánáaq kéumayikaae. miraítata yemá keráwáqá anón-aimma kétimatiketa agamá kégautoe.  
\v 5 miráimanibo anaaékaqa yemá yeqtí táwî-aaiqtaba Áánûqtukaq aamá maránóe. Áánûqtuma yú waráa-kayukagaraq pukáa-kayukagaraq yainánîqtaba yokaa kéiye.  
\v 6 miráitanaboana Îtu Káríqtoma pukáa-kayukama ánná umáyíkaraapaq kukéna átê-wataama timá yímikaiye. yemá pukáawata wemá yemmá móraiq umá máqte-kayuka umá yainániye. miráimanibo Îtu Káríqtoma yeqtôpaq kukéna timá yímikaiye. miráuraiqtaba yemá kanaaráq mánoe. Áánûqtuma wení Aágopi paá kémainiq umá móraiq umá yemá yaágopi aúgen-auwaraikaraq kanaaráq mánoe.   
\p
\v 7 máqte-qtataakoma ánatai-kanaagoma aqtórárîq kéiye. túbanaaq umá máeraq arupú umá túyánámmá ítáaro. mirá kéeqa Áánûqtukaq nunamummá kanaaráq tíq-tiq ínoe.  
\v 8 keráwáqá móra-mora-yuma tirummá ôriq umá yimínôqtaba taákaq máráaro. keráwáqá áqnáabariq umá miráiyaqtaba keráwáqtí otaammá oyaaq umá matuwéq tiwikátuwanoe.  
\v 9 keráwáqá móra-mora-yuma yemmá yiwíqmeraq keráwáqtí naaúpaq kéweraq minnáyaba timuqá máráaro.   
\p
\v 10 Áánûqtuma keráwáqá móra-mora-yuma aokaq-ákóqnáámá tímikaiye. miráinaq min-ákóqnáárákémmá keráwáqá waayúkama yíwáqnaa kéeraq miráuma Áánûqtuma keráwáqá tímikai-qtataaqa yetê yaínáaro.  
\v 11 náawabi Áánûqtuqtaba watáama waabá-káyúkátí yúbáq tínénama Áánûqtuni watáa-aatuqma tíno. náawabi kaqtó éna Áánûqtuqtaba mayaímá kémayenama Áánûqtuni akoqnáárake kaqtó íno. miráuma Îtu Káríqton-awikaq máqte-qtataariq ínôqtaba keráwáqá kéiyata waayúkama Áánûqtuni áwîqa múte yaúyóro. tágama-yataakaraq akoqnáá-yataakaraqa wennámá watúq-watuq umá wáiye. miráuma waíno.   
\p
\v 12 íbêqa tíkái-aanabo, tú-tiqa í-yátáákómá iraráá kégena keráwáqá maqmá timónaraimma minnáyaba íma ikatíq oro. ímibo tú-tiq-yataakoma yínîqtaba kéitaae.  
\v 13 keráwáqá Îtu Káríqtoni aú-aiq-yataaqa yainánôqtaba timuqá máráaro. ánibo wemá tágama-yataakaraq kumínaqa keráwáqá timuq-yatááqnápó ógiranoe.  
\v 14 keráwáqá Îtu Káríqtoni anaaé wáráaqtababoaqta waayúkama keráwáqtábá timá táíq íyamma Áánûqtuma keráwáqá íraqôniq umátikaniye. miráitana Áánûqtuni Aágogaraq tágama-yataakogaraqa keráwákáq kéwaiye.  
\v 15 ketáama maannáyaba íma wáiye. minnâ waayúkama yú-tiqa mamá yímikeq yíkamma képuyeq moyámmá kémayeq káqo-kayukama ummaa-yátááqá yimíyábámá mirá-yútíq-yátááqátábámá íma kétune. ímiye. aati-aatimá keráwáqá mirá-qtataariq íoro.  
\v 16 miráimanibo keráwáqá Îtu Káríqton-annabi máatababoaq tú-tiqa í-yátááqá kémayeqa minnáyabama netuq-áímmá ítero. ímibo. yemá Îtu Káríqtoni áwîqtababoata keráwáqá tú-tiqa í-yátááqá kétimiyaqa keráwáqá Áánûqtuni áwîqa múte yaúyóro.   
\p
\v 17 Áánûqtuma maa-márábí-káyúkámá yainaí-kánááráqá áqnáabaqa wemá wení waayúkama yainániye. miráinana Áánûqtuni yainaí-yátáákómá keqtááráq áaimma atáínanama mi-káyúkámá náayuwabi wení átê-wataama íma itáíq-itaiq kéo-yuraq nói-qtataaraq pááq íníyô? minnáyaba Áánûqtuni watáama agamatá-kánnáágómá kétiye:  
\q1 “Áánûqtuma íráqô-kayukama mamá atóbamayikanimma  
\q1 íma oyaaq kéimanibo  
\q1 mi-káyúkámá náayuwabi kúmiq-yataariq éta  
\q1 Áánûqtukaq itáíq-itaiq íma kéo-yuraqa  
\q1 nói-qtataaraq pááq íníyo?”  
\m téna kétiye.  
\v 18 missing?   
\p
\v 19 miráinaq keráwáqá náayuwabi Áánûqtuni aúyánámmá wáráaqtababoaq tú-tiqa kémayeqa arutáina-yataariq íq-iq oro. keráwáqá kenamáárîq tarôq umátíkarai-nakomma améraq weqtábá kamuqá ítáaro. wemá wení timá akoqnáá umákain-aimma aati-aatimá mirá kéiye.   
\c 5  
\p
\v 1 Îtuni waayúkabimma kawáá-wáyúkámá máa-yugaraq íbêqa kemá kétima-timune. keráwáqá oníq umá kemá Îtuni waayúkaraqa kawáá-náqá máune. Îtu Káríqtoma aú-aiqa matáimma kemá aónaraune. ánibo wemá yauwéqma kumínaqa kegáráq wení tágama-yataaqa yáíkaaq umá mayánúne.  
\v 2 Áánûqtuni tipi-típiraa-kayukama wemá keráwáqá tímikaimma yabíqyíkáaro. mirá kéeraq minnáyaba timuqá máráaro. Áánûqtuma tímikai-mayaima kémayeraq paá móneqtaba íma mi-máyáímá mayánômanibo karuwaaq umá máyáaro.  
\v 3 kawáá umáyíkaiyaq-kayukama yemmá íma akoqnáá-aimma téq wakúyikanomanibo keráwáqá máqte-qtataaqtabama yeqtí awaméqá máiyatawaq yegáráqá keráwáqá íyaniq umá móraiq oro.  
\v 4 miráinana anómma kawáá-náqá Îtuma kumínaqa keráwáqá anómma yabíkáa-kayukati íráqô-meyamma kámokaa umá áwáarara káina-kamoqa mayaíyana mi-kámókóní áwáarara káina-yataakoma íma ayumíniye.   
\p
\v 5 maabugô, keráwáqá waayúka-uraqti náápaakon aménáápáqá máero. keráwáqá máqtemma keqtí tíwîqa márúte móra-mora-yuti timénáápáq maréraq móra-mora-yuti kaqtó-naqa máaro. minnáyaba Áánûqtuni agamatá-kánnáábí kétiye:  
\q1 “mi-káyúkámá yeqtíwîqa yanaa múte yaúyo-yuma  
\q1 Áánûqtuma kéyiweqtaimanibo  
\q1 mi-káyúkámá yeqtíwîqa márúte yúwáa-yuma yemmá  
\q1 Áánûqtuma wení íráqô-qtataakomma kéyimiye.”  
\m téna kétiye.   
\p
\v 6 miráinaq keráwáqá kenamáárîq Áánûqtuni akoqnáá-ayaakoni aménáápáq maráiyana wemá tirái-kanaaraqa keráwáqá múte yauwíniye.  
\v 7 wemá keráwáqá áyaqa kétimiye. miráinaq keráwáqá wemmá ayuwáiyanama keráwáqtí taíbaq-tuyanamma paá mayániye.   
\p
\v 8 arútama kéiteraq yokaa oro. áwáábiq-araayakoma uréire kéena wemá upúqma nánîq-qtataaqtaba abáá iníkáá umá keráwáqtí namuro-náqá Tááqtaama mirá kéiye.  
\v 9 miráipoaq keráwáqá itáíq-itaiq í-yátááqtábámá akoqnáá kéeraq wemmá awéqtátuwaaro. taákaq máráaro. Îtuqtaba keráwáqtí tíbâqawaayuma mimórá-yú-áíqá í-yátááqá yeqtí itáíq-itaiq í-yátááqátábá kémayaae.  
\v 10 keráwáqá maami-tú-tíqá í-yátááqá pááqya-kanaama paá máyáaro. miráitana mikáké Áánûqtuma íráqô-qtataakoni áaikoma keráwáqá mamá akoqnáá umátikena abaúmma ánûqa yamátikaniye. wemá keráwáqá mamá mútûq íráqôniq umá ánataniye. Áánûqtuma wení watúq-watuq umá tágama-yataaqa Îtu Káríqtogaraq yagaroqtamá yáíkaaq ígáae téna keráwáqá tááyaraiye.  
\v 11 Áánûqtukaq máqten-akoqnaama wáiye. miráuma waíno.   
\p
\v 12 Táératima maamin-áwááráq-áúbámá kennámá agatáiye. Îtuqtaba wemá ketí tima-tíbáqáwáámíye. maamin-áúbágómá keráwáqá umá tíqtaaiq ínîqtaba keráwáqtôpaq yuwáuyana kéwiye. mi-kánáágómá Áánûqtuni íráqô-qtataakoqtaba árain-aimma kétiye. miráinaq keráwáqá maami-kánáágómá yaqtóráaro.   
\p
\v 13 keráwáqtí tíbâqawaaraa-kayukama maakáqá Pébírônikaa-marukaq máa-yuma keráwáqtôpaq miráo-maarao-aimma yúwáawana kéwiye. Áánûqtuma keráwáqá aúyakainiq umá mimóráíq umá yemmá aúyakaiye. ketáanikoma Máákigaraq keráwáqtôpaq miráo-maarao-aimma yúwáitana kéwiye.  
\v 14 keráwáqá wenaóné-wenaone kéeqa móra-mora-yuma tiyááma wenamí-kanamin éraq tótó umáyíkáaro.  
\p kaayoné-yátáákómá keráwáqá máqtemma náayuwabi Îtu Káríqtoni waayúkabi máa-yubaq waíno.  
\q1 kemá Pítaae.