\id 1CO - Urub'u-Kaapor NT -Brazil 1987 (DBL -2013) \h 1 KORIN \toc1 Korin ok ta pe har ta pe Páu mupinim Peteĩhar ke \toc2 1 Korin \toc3 1Ko \mt1 Korin ok ta pe har ta pe Páu mupinim Peteĩhar ke \ip Amõ paper pinim ke Páu mondo py (1 Korin 5.9-11.) My ame'ẽ my? Ukwa ym awa. Kanim ame'ẽ. \ip A'engi amõ amõ ma'e rehe har Korin ok ta pe har ta ukwa tar katu. A'erehe upa ame'ẽ rehe har Páu mujekwa katu (1 Korin 7.1; 1 Korin 7.25; 1 Korin 8.1; 1 Korin 12.1; 1 Korin 16.1.) Ame'ẽ paper pinim ke kome'ẽ. Peteĩhar ke aja jakwa. \ip Jesu kotyhar ta pe: “Ihẽ mu ta” aja Páu pandu. \c 1 \s1 Korin ok ta pe Jesu kotyhar ta ixo ame'ẽ ta pe Páu mupinim \p \v 1-2 Pehẽ riki Jesu kotyhar ta ke. Korin ok ta pe har ta ke pehẽ. Ko pehẽ pe paper pinim ihẽ amupinim aĩ. Ihẽ Páu. Ihẽ namõ Sote ixo tĩ. Ihẽ pe Tupã pandu kwe: \p —Nde ke ihẽ amondo axo. Jesu Kirisutu rehe har nde erepandu pandu ereho, aja ihẽ aputar — aja Tupã pandu. \p Korin ok ta pe har ta! Jesu rehe pejurujar katu ame'ẽ ta ke pehẽ. Aja ym rahã we Tupã pandu: \p —Ihẽ kotyhar wan ta pehẽ. Ihẽma'e wan ta — aja. \p Jesu Kirisutu kotyhar ta ke pehẽ, a'erehe Tupãma'e ta ke pehẽ apo 'y. Aja upa Korin ok ta juramã rupi ixo ame'ẽ ta tĩ. Jesu Kirisutu rehe ipy'a moĩ moĩ ame'ẽ ta ke a'eta. Jesu Kirisutu riki jandema'e sawa'e te. A'eta Tupãma'e ta ke tĩ. Jesu riki jandema'e sawa'e te. A'etama'e sawa'e te a'e tĩ. \p \v 3 Tupã riki jande pái keruhũ. Jesu Kirisutu riki jandema'e sawa'e te. Mã peja pehẽ rehe a'eta usak katu. Mã peja pehẽ py'a ke a'eta muhury katu. \p \v 4 Jesu kotyhar ta ke pehẽ, a'erehe pehẽ rehe Tupã usak katu. A'erehe Tupã namõ ihẽ apandu pandu rahã: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja ihẽ apandu ipe. Aja te'eha ihẽ. \v 5 Jesu kotyhar ta ke pehẽ, a'erehe upa katu te ma'e ke namõ pexo. Tupã'ã me'ẽ me'ẽ, ame'ẽ ke namõ pexo. A'erehe ko upa amõ awa ta je'ẽha ke pekwa katu. Ame'ẽ pekwa katuha ke pehẽ pe a'e me'ẽ. Upa ma'e pekwa katuha namõ pexo tĩ. Ame'ẽ ke pehẽ pe a'e me'ẽ tĩ. Tupã rehe har amõ ta mu'e, ame'ẽ ke upa pekwa katu tĩ. Ame'ẽ ke pehẽ pe a'e me'ẽ tĩ. \v 6 Kirisutu rehe har pehẽ pe ihẽ apandu pandu. A'erehe ehe har pekwa katu. Pehijar ym ta. \v 7 A'erehe upa katu te ma'e katu ame'ẽ ke pehẽ pe Tupã muwyr. Tupã'ã me'ẽ ame'ẽ ke a'e muwyr. Jesu Kirisutu, jandema'e sawa'e te ke Tupã mujywyr ta. Ame'ẽ ke rehe peharõ katu pexo rahã, upa katu te ma'e katu ame'ẽ namõ pexo. \v 8-9 Ma'e Tupã pandu ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu. A'e pandu pehẽ pe: \p —Ihẽ ra'yr namõ pehẽ juehe katu pehẽ pexo — aja. \p Jesu Kirisutu riki jandema'e sawa'e te. Pehẽ py'a ke Tupã mãtã katu te we ta rĩ. Aja te'eha a'e. Kuja pekwa ta. Pehẽ py'a a'e mãtã rahã, pejurujar katuha ke pehijar ym ta. Aja rahã, Jesu Kirisutu, jandema'e sawa'e te jywyr rahã, pehẽ rehe har kuja: \p —Pehẽ peka'u te'eha pema'ema'eha namõ pexo — aja pandu ym te ta. \p Pesarahã! A'e pandu ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu. A'erehe a'e pandu ym ta: \p —Pehẽ peka'u te'eha pema'ema'eha namõ pexo — aja pandu ym te ta. \s1 Amõ koty koty Jesu kotyhar ta ukwa ukwa \p \v 10 Ihẽ mu ta! Jesu Kirisutu, jandema'e sawa'e te je'ẽha rupi pehẽ pe ihẽ apandu. Peje'ẽ je'ẽ hũ ym pehẽ jupe pexo! Aja rahã, amõ koty koty pekwa ym ta. Peteĩhar aja pekwa pexo. Pexoha peteĩhar aja pexo. \v 11 Korói anam ta ngi har amõ ta ihẽ pe pandu: \p —Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ta je'ẽ je'ẽ hũ ngã jupe. Korin ok ta pe har ta ke ame'ẽ ta — aja. \p \v 12 Kuja amõ koty koty pekwaha. Amõ pandu: “Páu kotyhar ke ihẽ.” Amõ pandu: “Anĩ. Apor kotyhar ke ihẽ” aja. Amõ pandu: “Anĩ. Petu kotyhar ke ihẽ” aja. Amõ pandu: “Anĩ. Jesu kotyhar ke ihẽ” aja. \p \v 13 Mã! Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ta amõ koty koty ixo. Katu ym aja. Ihẽ riki myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe amanõ my? Anĩ. Aja ym. (Jesu riki ame'ẽ rehe manõ. A'erehe: “Páu kotyhar ke ihẽ” aja pepandu rahã, katu ym.) Pehẽ ke amõ ta mujahuk rahã, ihẽ kotyhar ke pehẽ, a'erehe mujahuk my? Anĩ. Aja ym. (Jesu kotyhar ta ke pehẽ, a'erehe pehẽ ke amõ ta mujahuk. Aja rahã: “Páu kotyhar ke ihẽ” aja pepandu rahã, katu ym tĩ.) \p \v 14-15 Pehẽ ngi har heta ngã ke ihẽ amujahuk ym. A'erehe: “Páu riki jande johu mujahuk. A'erehe Páu kotyhar ta ke jande” aja marã ka ym pepanduha. A'erehe ihẽ rury katu. A'erehe Tupã pe ihẽ apandu: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja. Pehẽ ngi har mokõi jõ ihẽ amujahuk riki. Kiri ke ihẽ amujahuk. Ngái amõ tĩ. A'eta mokõi jõ. \v 16 Pe, amõ ta ixo. Ihẽ aharái. Esete amõ ihẽ amujahuk tĩ. Ianam ta aja tĩ. A'eta jõ nahã my. Amõ ta akwa ym ihẽ. (Heta ym amujahuk, a'erehe: “Páu kotyhar ta ke jande” aja pepandu rahã, katu ym.) \p \v 17 —Ngã ke emujahuk eho — aja ihẽ pe Kirisutu pandu ym te. \p Kuja a'e pandu: \p —Myrandu katu epandu pandu eho — ame'ẽ jõ ihẽ pe pandu. \p A'erehe ame'ẽ ke ihẽ apandu rahã, sawa'e ukwa katu te pandu aja ym ihẽ apandu. Aja ihẽ apandu tipe rahã, myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ, ame'ẽ rehe hendu katu ym ta awa. Amõ koty hendu ta. Amõ katu te pandu ame'ẽ ke rehe hendu katu ta. Katu ym aja. Mupara aja saka ta. Aja rahã, myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe manõ, ame'ẽ riki pyrãtã ym, ame'ẽja saka ta. Pyrãtãha rupi ngã ke Tupã muhã katu, aja ym ta tipe. A'erehe pyrãtã ym, ame'ẽja saka ta. \s1 Pyrãtãha ke Tupã mujesak. Ukwa katu ha ke a'e mujesak tĩ. \p \v 18 “Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ.” Ame'ẽ rehe jurujar katu ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu. Ame'ẽ ta kuja ukwa katu: “Pyrãtãha rupi jande ke a'e muhã katu” aja ukwa katu. Amõ ta anĩ. Mupyraraha renda pe oho ta ame'ẽ ta hendu rahã: “Ma'ewã manõ my. Ka'u te'e” aja ukwaha naĩ. \v 19-20 Aja Tupã ma'eha ke ukwa ym. Aja yman Tupã je'ẽha rehe amõ mupinim tĩ. Kuja Tupã pandu: \q1 “‘Jande jakwa katu te’ aja pandu ame'ẽ ta ukwaha ke ihẽ amukanim ta” aja Tupã pandu, aja amõ mupinim. \p Aja rahã, Tupã ma'eha ke mupyraraha renda pe oho ta ame'ẽ ta ukwa ym. A'erehe my ukwa katu ame'ẽ ta ixo my? My mu'e katu te hũ ame'ẽ ta ixo my? My je'ẽha pandu katu te ame'ẽ ta ixo my? Upa ame'ẽ ta ukwaha ke Tupã mukanim. Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwa katuha jaxer aja Tupã mujekwa. \p \v 21 Tupã ukwa katu te ame'ẽ ke a'e. Pandu: \p —Amõ ukwa katu te ha namõ marã ka ym ihẽ rehe har ukwaha — aja. \p Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ, ame'ẽ ke japandu pandu. “Ka'u te'e ame'ẽ” aja Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwaha naĩ. Tupã pe jõ anĩ. A'e pandu: “Myra ngã mupia, ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ, aja Páu ta pandu pandu. Pe, Kirisutu rehe jurujar katu ame'ẽ ta ke ihẽ amuhã katu ta” aja Tupã pandu. \p \v 22 “Ma'e ke marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽ ke pyrãtãha namõ Tupã ma'ema'e rahã, jande jajurujar katu ta ehe” aja jundéu awa ta pandu. Jundéu awa aja ym ame'ẽ ta amõ koty pandu: “Ma'e ukwa katu te ha namõ Tupã rehe har pemujekwa rahã, jande jajurujar katu ta ehe” aja riki. \v 23 Jande riki anĩ. “Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ” aja jõ japandu pandu ngã pe. “Ame'ẽ ke japutar ym” aja jundéu awa ta pandu jande pe. Kirisutu manõ ame'ẽ rehe har jundéu awa aja ym ame'ẽ ta hendu rahã: “Mã! Ka'u te'e ame'ẽ” aja riki a'eta ukwaha naĩ. \p \v 24 Tupã muhã katu ame'ẽ ta anĩ. Jetehar te ke ukwa. Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ. Pe, Kirisutu rehe jurujar katu ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu. Pyrãtãha namõ muhã katu. Kirisutu rehe jurujar katu ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu rahã, a'e ukwa katu te, aja jakwa katu. Aja upa Tupã muhã katu ame'ẽ ta ukwa katu tĩ. \p \v 25 “Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ. Mã! Ka'u te'e” aja amõ ta ukwaha naĩ. Anĩ. Ame'ẽ ta ukwaha 'ar koty te we Tupã ukwa katuha. “Tupã pyrãtã ym” aja amõ ta ukwaha naĩ. Anĩ. Ame'ẽ ta pyrãtãha 'ar koty te we Tupã pyrãtã te hũ. \p \v 26 Ihẽ mu ta! Pesarahã! “Ihẽ kotyhar ta aja pemuruwak” aja pehẽ pe Tupã pandu kwe. Myja pexoha my, ame'ẽ rehe har pekwa pekwa pexo. Arahã pehẽ namõ ukwa katu te ame'ẽ ta heta ym ixo. Aja pekwa katu. Pehẽ namõ kapitã ta aja me'ẽ ta heta ym ixo tĩ. Aja pekwa katu. Ima'ehũ namõ ixo ame'ẽ ta heta ym ixo tĩ. Aja pekwa katu tĩ. \v 27 “Ukwa ym” aja ngã ukwa ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu. Ixotyhar ta aja a'e muruwak tĩ. Aja rahã, ukwa katu te ame'ẽ ta ke a'e muhuxĩ. Pete'e pyta, a'erehe huxĩ. “Jande pitu te'e” aja amõ ta ukwa ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu tĩ. Ixotyhar ta aja a'e muruwak. Aja rahã, pyrãtã te ame'ẽ ta ke a'e muhuxĩ tĩ. Pete'e pyta, a'erehe huxĩ. \v 28 “Katu ym a'eta” aja ngã ukwa ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu. Ixotyhar ta aja muruwak tĩ. “Jaxer ame'ẽ ta ke” aja ngã ukwa ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu tĩ. Ixotyhar ta aja muruwak tĩ. “Katu ym te a'erehe jaxer ai te” aja ngã ukwa ame'ẽ ta ke Tupã muhã katu tĩ. Ixotyhar ta aja muruwak tĩ. Upa aja muhã katu rahã: “Ko ukwa katu te ame'ẽ ke katu te” aja Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwaha jupe naĩ, ame'ẽ ke Tupã mukanim. “Ko pyrãtã te ame'ẽ ke katu te” aja ukwaha jupe naĩ, ame'ẽ ke Tupã mukanim tĩ. \v 29 Aja Tupã muhã katu rahã: “Ihẽ atu katu te ame'ẽ ke ihẽ” aja Tupã pe marã ka ym panduha. \p \v 30 Jesu Kirisutu kotyhar ta ke pehẽ, aja Tupã pehẽ ke muruwak. A'erehe Kirisutu ukwa katuha ke jande pe a'e muwyr. Kirisutu kotyhar ta ke jande, a'erehe jande pe Tupã pandu: “Pehẽ katu te. Ma'e peka'u te'eha pema'eha nixói te pehẽ pe” aja. Ima'e ta ke jande tĩ. Jande ke a'e muhã katu. \v 31 Upa aja riki Tupã ma'ema'eha, a'erehe: “Mã! Katu” aja amõ pandu rahã: “Tupã ma'ema'eha jõ katu te ame'ẽ ke” aja pandu. Aja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: \q1 “Katu aja ma'e ke rehe har amõ pandu ta rahã: ‘Tupã ma'ema'eha jõ katu te ame'ẽ ke’ aja epandu” aja amõ mupinim. \c 2 \s1 Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ \p \v 1 Ihẽ mu ta! Pehẽ rehe ihẽ ahyk rahã, Tupã je'ẽha ke ihẽ apandu pehẽ pe kwe. Jetehar te ke ame'ẽ. Yman mujekwa ym ngã pe a'e rĩ. Apo mujekwa katu 'y. Ame'ẽ pehẽ pe ihẽ apandu rahã, je'ẽha pandu katu te ha namõ ihẽ apandu ym riki. Amõ ukwa katu te ha namõ ihẽ apandu ym tĩ. \v 2 Pehẽ namõ ihẽ axo rahã, ihẽ ajupandu ihẽ jupe: \p —Jesu Kirisutu rehe har jõ ihẽ apandu ta. Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe a'e manõ. Ame'ẽ jõ ihẽ apandu ta. Amõ ma'e ke apandu ym ta — aja ihẽ jupe. \p \v 3 Pe, pehẽ namõ ihẽ axo rahã, akyjeha ihẽ kangwer ym aja axo. Aryrýi ihẽ tĩ. Tupã putar aja ym ihẽ apandu my, ame'ẽ rehe ihẽ ajumupyai. A'erehe akyjeha ihẽ kangwer ym aja axo. Aryrýi ihẽ tĩ. \v 4 A'erehe myrandu ihẽ apandu pandu pehẽ pe rahã, amõ ukwa katu te ha namõ ihẽ apandu my? Anĩ. Aja ym. Ihẽ apandu rahã, pyrãtãha namõ marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽ ke Tupã'ã ma'ema'e katu. Ame'ẽ ke rehe pesak. A'erehe ihẽ apandu ame'ẽ ke jetehar te ke aja pekwa. (Tupã ihẽ namõ ixo, aja pekwa katu tĩ.) \v 5 A'erehe Jesu rehe pejurujar katu. Amõ ukwa katu te ha namõ ihẽ apandu, a'erehe pejurujar katu ehe my? Anĩ. Aja ym. Tupãma'e pyrãtãha ke rehe pesak, a'erehe pejurujar katu ehe. \s1 Tupã ukwa katu te a'e \p \v 6-7 Tupã'ã rehe hendu katu te ame'ẽ ta pe jõ amõ ukwa katu te ha namõ ihẽ apandu pandu. Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwa katu te. Ame'ẽ ukwa katu te ha namõ aja ym ihẽ apandu. Kapitã ta ukwa katu te tĩ. Ame'ẽ ukwa katu te ha namõ aja ym ihẽ apandu tĩ. Anĩ. Kuja riki. Tupã ukwa katu te, ame'ẽ ukwa katu te ha namõ ihẽ apandu pandu. Kapitã tama'e pyrãtãha ke Tupã muputu'u ta. Tupã ukwa katu te ame'ẽ ke a'e. Yman kome'ẽ ywy keruhũ a'e mujã ym rahã we a'e ukwa katuha ke a'e mujekwa. A'erehe a'e jupandu jupe: \p —Ihẽ kotyhar ta ihẽ namõ ixo ta. Katu te hũ ta — aja Tupã. \p Yman ame'ẽ je'ẽha a'e mujekwa ym rĩ. Apo a'e mujekwa katu 'y. Ame'ẽ je'ẽha ke ihẽ apandu pandu ngã pe. \v 8 Ame'ẽ Tupã ukwa katu te ha ke kapitã ta ukwa ym. Kome'ẽ ywy keruhũ pe ixo ame'ẽ tama'e kapitã ta ukwa ym. A'eta ukwa katu rahã, jandema'e sawa'e te ke a'eta jukwa ym ta tipe. Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe jukwa ym ta tipe. Jandema'e sawa'e te riki katu te ame'ẽ ke a'e. \v 9 Kuja Tupã je'ẽha rehe amõ mupinim: \q1 “Ma'e ke Tupã moĩ katu. Ame'ẽ ke ipy'a katu ehe ame'ẽ ta pe a'e me'ẽ katu. \q1 Ame'ẽ ke rehe usak ym we awa rĩ. Ame'ẽ ke rehe har hendu ym tĩ. \q1 Ame'ẽ rehe har ipy'a pe ukwa ukwa ym awa tĩ. \q1 Ame'ẽ ke ipy'a katu ehe ame'ẽ ta pe a'e me'ẽ katu” aja amõ mupinim. \s1 Tupã rehe har Tupã'ã mujekwa katu \p \v 10 (Ma'e katu ame'ẽ ke ipy'a katu ehe ame'ẽ ta pe Tupã me'ẽ katu.) A'erehe Tupã ukwa katu te ha ke kome'ẽ ywy keruhũ pe ixo ame'ẽ tama'e kapitã ta ukwa ym. Ame'ẽ ke jande pe Tupã mujekwa katu. Yman mujekwa ym ngã pe rĩ. Apo a'e mujekwa katu 'y. I'ã jande pe a'e muwyr. A'e riki mujekwa katu jande pe 'y. Upa katu te ma'e ke I'ã ukwa katu. Tupã putar ame'ẽ ke ngã ukwa ym. Ame'ẽ ke upa katu te I'ã riki ukwa katu tĩ. Ma'erehe ma'e ke Tupã ma'ema'e my? Ame'ẽ ke ngã ukwa ym. I'ã anĩ. Ukwa katu a'e. \v 11 Amõ ipy'a pe ukwa ukwa ixo ame'ẽ ke a'e jõ ukwa katu. Amõ anĩ. Ukwa ym. Aja Tupã rehe har amõ ukwa ym tĩ. I'ã jõ ukwa katu. \v 12 A'erehe ehe har jande pe I'ã mujekwa. Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ma'e ukwa. Aja ukwaha namõ jande jaxo ym. Anĩ. I'ã ke jande pe Tupã muwyr, a'erehe ehe har jande pe I'ã mujekwa. Ma'e katu ame'ẽ ke jande pe Tupã me'ẽ, ame'ẽ rehe har upa katu te jande pe I'ã mujekwa. \p \v 13 Amõ ukwa katuha namõ ma'e ke mu'e, ame'ẽ ke japandu pandu ym. Tupã'ã mujekwa ame'ẽ ke jõ japandu pandu katu. Ame'ẽ ke ipy'a rehe I'ã ihĩ ame'ẽ ta ke jande jamu'e mu'e katu. \v 14 Ipy'a rehe Tupã'ã ihĩ ym rahã, a'e mu'e ame'ẽ ke marã ka ym a'e ukwaha. “Ma'e puki my?” aja a'e pandu. Ukwa ym a'e. Tupã'ã ihĩ ym ehe, a'erehe ukwa ym. “Mã ka'u” aja a'e pandu tĩ. Ma'e ke Tupã'ã mujekwa, ame'ẽ ke ipy'a rehe Tupã'ã ihĩ ame'ẽ ta jõ ukwa katu. \v 15 Ipy'a rehe Tupã'ã ihĩ rahã, upa ma'e ke ukwa katu. “Ko katu. Peme'ẽ ihẽ pe katu” aja upa ukwa katu. Pe, Tupã'ã ihĩ ehe, ame'ẽ rehe har amõ ukwa ym. “Mã ka'u te'e a'e” aja Tupã'ã ihĩ ym ehe ame'ẽ ukwaha naĩ. \v 16 Aja Tupã rehe har a'e ukwa ym tĩ. Aja kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: \q1 “Tupã ukwa ukwa uĩ, ame'ẽ ke ukwa ym awa. Tupã ke marã ka ym amõ mu'eha” aja panduha ihĩ. \p Aja rahã, Tupã rehe har Tupã'ã ihĩ ym ehe ame'ẽ ta ukwa ym te, aja mujekwa katu. A'erehe Tupã'ã ihĩ ehe ame'ẽ rehe har ukwa ym tĩ. Jande anĩ. Tupã'ã jande py'a rehe ihĩ katu, a'erehe Kirisutu ma'e ukwa ukwa uĩ, ame'ẽ ke jande jakwa. (Tupã'ã mujekwa jande pe, a'erehe jakwa. Aja rahã, Tupã ukwa ukwa uĩ, ame'ẽ ke jande jakwa tĩ.) \c 3 \s1 Ta'yn ta aja pehẽ \p \v 1 Ihẽ mu ta! Tupã'ã rehe tapijar te'e we pepy'a katu, aja ym pexo. A'erehe pehẽ ke marã ka ym amu'e katuha. Pepy'a katu ym ehe, aja pexo. Ta'yn ra'yr u'ar ramõ, ame'ẽja pexo. Aja rahã, Kirisutu rehe har amõ amõ we pejumu'e ym pexo. \v 2 Ta'yn ra'yr ta aja pehẽ. Imembyr ra'yr pe imãi kamby me'ẽ. Aja pehẽ ke ihẽ amu'e. (Aja rahã ta'yr mi Kirisutu rehe har amu'e pehẽ ke.) Ma'e so'o rukwer pehẽ pe ihẽ ame'ẽ ym, ame'ẽja amu'e ym. (Aja rahã, upa katu te Kirisutu rehe har apandu ym pehẽ pe.) Arahã pekwa katu ym. Apo pekwa katu ym we ta rĩ. \v 3-4 Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta aja pehẽ, a'erehe pahar pekwa ym riki. Amõ pandu: “Páu kotyhar ke ihẽ” aja. Amõ pandu: “Ihẽ anĩ. Apor kotyhar ke ihẽ” aja. Aja amõ koty koty jy'ar rahã, Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta aja pexo. Katu ym aja. A'erehe upa katu te Kirisutu rehe har pehẽ pe apandu ym we ta rĩ. A'erehe pejyty'ym pehẽ juehe rahã, Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta aja pehẽ tĩ. Pehẽ peje'ẽ je'ẽ pehẽ jupe rahã, Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta aja pehẽ tĩ. A'eta ixoha aja pehẽ pexo tĩ. Katu ym aja. \s1 Tupãma'e miasu ta ke \p \v 5 Ma'e riki Apor ma'ema'e my? Tupãma'e miasu ke a'e. Ma'e riki ihẽ ama'ema'e my? Ihẽ Páu. Tupãma'e miasu ke ihẽ tĩ. Jande juja katu te jande tĩ. (A'erehe amõ koty koty pejy'ar rahã, katu ym. “Páu kotyhar ta ke jande.” “Anĩ. Apor kotyhar ta ke jande.” Aja rahã, katu ym.) Tupã je'ẽha ke pehẽ pe japandu pandu. Tupãma'e miasu ta ke jande. Pe, pejurujar katu ehe. Tupã pandu ame'ẽ ke Apor ma'ema'e. Aja ihẽ ama'ema'e tĩ. Jande juja katu te jande tĩ. \p \v 6 Pehẽ riki Tupãma'e kupixa aja pehẽ. Pe, ma'e ra'ĩ ihẽ ajytym ipe, ame'ẽja saka. (Aja rahã Tupã je'ẽha pehẽ pe ihẽ apandu pandu, a'erehe Jesu rehe pejurujar katu.) Apor riki ma'eywa'y ra'yr rehe y ombor ixo, ame'ẽja saka. (Aja rahã, pehẽ pe Tupã je'ẽha ke a'e mu'emu'e katu. A'erehe Tupã rehe har pekwa katu pexo.) Pe, Tupã riki upa ma'e kupixa pe har ta ke mutiha, ame'ẽja saka. (Aja rahã Tupã riki pehẽ ke muhury katu.) \v 7 A'erehe ma'e ra'ĩ jytym ame'ẽ ke katu te aja ym. (Aja rahã, ihẽ katu te aja ym ihẽ tĩ. Tupã je'ẽha apandu ame'ẽ ke ihẽ.) Y ombor ame'ẽ ke katu te aja ym tĩ. (Aja rahã, Apor katu te aja ym tĩ. Tupã je'ẽha ke mu'e ame'ẽ ke a'e.) Tupã jõ riki katu te ame'ẽ ke a'e. A'e riki pehẽ ke muhury katu. \p \v 8 Ma'e ra'ĩ jytym ame'ẽ ke amõ namõ juja katu te riki. Y ombor ame'ẽ namõ juja katu te. Aja rahã, Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ ke juja katu te. Mu'e ame'ẽ ke namõ juja katu te riki. A'eta pe ma'e ke Tupã me'ẽ ta. Paraky katu ame'ẽ pe a'e me'ẽ katu ta. Paraky katu ym ame'ẽ pe me'ẽ katu ym ta. \v 9 Je'ẽha pandu ame'ẽ ke namõ mu'e, ame'ẽ ke pandu pandu ixo. Aja rahã, Apor namõ Tupã je'ẽha ke ihẽ apandu pandu, ame'ẽja jaxo. Jande juja katu te jande tĩ. (A'erehe amõ koty koty pejy'ar rahã, katu ym. “Páu kotyhar ta ke jande.” “Anĩ. Apor kotyhar ta ke jande.” Aja rahã, katu ym.) \p \v 10 Pehẽ riki Tupã rok aja tĩ. Ukwa katuha ke ihẽ pe Tupã muwyr. Ame'ẽ namõ ok ke ihẽ amujã katu, aja ihẽ axo. Pyter ke ihẽ ajytyka. (Aja rahã, Tupã je'ẽha ke ihẽ apandu pandu, pe, Jesu rehe ngã jurujar katu.) Ok ke amõ ta upa mujã, ame'ẽja saka. (Aja rahã, Tupã rehe har a'eta mu'emu'e katu ngã pe.) Ok mujã rahã, katu mujã rahã, katu tiki. (Aja Tupã je'ẽha katu mu'e rahã, katu tiki.) \p \v 11 Jesu Kirisutu riki ok pyter aja saka. A'e jõ riki ok pyter katu te ame'ẽ ke aja saka. Tupã riki mu'am aja saka. A'erehe amõ ok pyter ke marã ka ym mu'ãha. (Aja rahã, Jesu Kirisutu rehe har jõ amõ pandu ta me'ẽ te'e.) \v 12 Ok pyter ke amõ mu'am rahã, myra hãtã ke mu'am. Pahar ijuk ym ta. (Aja rahã, Kirisutu rehe har katu mu'e.) Aja rahã, katu mujã, ame'ẽja saka tĩ. Itatawa ke te'e mujã, ame'ẽja saka. Itatuwyr ke te'e mujã, ame'ẽja saka tĩ. Ita hepy hũ ame'ẽ ke te'e mujã, ame'ẽja saka tĩ. Amõ ta myra hãtã ym ame'ẽ ke mu'am. Pahar ijuk ta. (Aja rahã, Kirisutu rehe har katu ym mu'e aja saka.) Aja rahã, katu ym mujã, ame'ẽja saka. Inaja ro ke te'e mujã, ame'ẽja saka. Kupi'i ke te'e mujã, ame'ẽja saka tĩ. Myra hãtã ym ame'ẽ ke te'e mujã, ame'ẽja saka tĩ. \p \v 13 Ok ke tata ukwái rahã, myra hãtã jõ pyta u'am. Aja Kirisutu jywyr rahã, ngã ke a'e mupyrara ta. Arahã myja me'ẽ ehe har amõ mu'e, ame'ẽ ke Kirisutu mujekwa ta. Tata aja ame'ẽ namõ a'e ukwa ta. Katu mu'e my? Katu ym mu'e my? Ame'ẽ ke a'e mujekwa ta. \v 14 Katu amõ mu'e, aja Kirisutu ukwa rahã, ma'e katu ame'ẽ ke Tupã me'ẽ ta. Katu mu'e, ame'ẽ pe me'ẽ ta. \v 15 Katu ym mu'e, aja Kirisutu ukwa rahã, ma'e ke Tupã me'ẽ ym ipe. Nixói ma'e ke ipe. A'e ke Tupã muhã katu jõ. Tata ngi jawe te'e uhem oho, ame'ẽja saka a'e. \p \v 16 Tupã'ã riki pehẽ py'a rehe ihĩ katu. A'erehe pehẽ riki Tupã ixoha renda aja pehẽ. Ame'ẽ ke pekwa katu. \v 17 A'erehe pehẽ pe amõ jaxer ame'ẽ ke mu'e rahã, Tupã ixoha renda ke mujaxer, ame'ẽja saka tĩ. Aja rahã, ame'ẽ mu'eha ta ke Tupã mupyrara ta. Tupã ixoha renda riki katu te ame'ẽ ke. Pehẽ riki ixoha renda aja pehẽ. A'erehe pemujaxer ym pehẽ juehe har. \p \v 18 “Upa ihẽ akwa katu” aja amõ ukwa ixo. Aja mã peja pejumuka'u te'e ym pehẽ juehe. “Upa ihẽ akwa katu” aja Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwa ukwa ixo. Aja pehẽ ngi har amõ ta ukwa ukwa ixo rahã, mã peja kuja pepandu: “Mã! Jaka'u te'e jande. Jakwa ym jande” aja. Aja rahã ima'e ukwa katuha ke Tupã muwyr ta a'eta pe. Ehe har mujekwa ta a'eta pe tĩ. Aja rahã, Tupã rehe har a'eta ukwa katu ta. \v 19 Upa ma'e ukwa katu, aja Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwaha naĩ. Anĩ. Ame'ẽ ta ukwa ym. Ka'u te'e aja Tupã ukwa katu. Yman aja Tupã je'ẽha rehe panduha amõ mupinim: \q1 “Ma'e ukwa katu ame'ẽ kuja pandu: ‘Mã! Akwa katu ihẽ’ aja. Anĩ. Ame'ẽ ukwaha namõ a'e ke Tupã muka'u te'e ta. Aja ame'ẽ ukwaha ke amõ mukanim” aja panduha ihĩ. \m \v 20 Aja amõ we Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ. Ame'ẽ ke mujekwa tĩ. Kuja: \q1 “ ‘Akwa katu’ aja amõ ukwa. Ame'ẽ riki jaxer aja Tupã ukwa katu” aja panduha ihĩ. \p \v 21 A'erehe: “Páu mu'e katu te.” “Anĩ. Apor mu'e katu te” aja mã peja pepandu ym. Aja rahã, amõ koty koty pejy'ar ym ta. “Páu kotyhar ta ke jande.” “Apor kotyhar ta ke jande” aja ym ta pehẽ. Pesarahã! Upa ma'e ke pehẽ py'a mãtãha ke. \v 22 Apor pehẽ mu'eha ke. Petu aja tĩ. Mu'eha ke a'e tĩ. Ihẽ aja tĩ. Ihẽ Páu. Pehẽ mu'eha ke ihẽ tĩ. Kome'ẽ ywy keruhũ Tupã mujã, ame'ẽ pe pexo. A'erehe pehẽ rury katu aja pexo. Pehẽ pexo katu, a'erehe pehẽ rury katu pexo. Pehẽ pemanõ rahã, Tupã namõ pexo ta kỹ. Apo Tupã usak katu pehẽ rehe rĩ. Yman rahã aja ta tĩ. A'erehe aja upa ma'e ke pehẽ py'a mãtãha ke. \v 23 Pe, Kirisutu kotyhar ta ke pehẽ. Tupã kotyhar ke Kirisutu. (A'erehe mã peja amõ koty koty pejy'ar ym.) \c 4 \s1 Kirisutu mondo ame'ẽ ta ke \p \v 1 Pehẽ ke jande jamu'e. Jande rehe har pekwa pekwa pexo rahã, Kirisutuma'e miasu ta ke jande, aja mã peja pekwa pekwa pexo. Yman myrandu katu ke Tupã mujekwa ym rĩ. Ame'ẽ ke a'e mujekwa apo 'y. Ame'ẽ myrandu katu japandu pandu ame'ẽ ta ke jande, aja mã peja pekwa pekwa pexo. \v 2 Miasu rahã, ijar pandu ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu ta me'ẽ te'e. Aja Kirisutu pandu ame'ẽ ke ihẽ ama'ema'e ta me'ẽ te'e tĩ. \v 3 Pesarahã! “Kirisutu pandu ame'ẽ ke Páu ma'ema'e katu ym” aja pepandu naĩ. Aja pepandu rahã, pehẽma'e panduha ihẽ pe anĩ ta. “Kirisutu pandu ame'ẽ ke ihẽ ama'ema'e katu my?” aja ihẽ juehe har ajupandu ym ihẽ jupe tĩ. \v 4 A'e pandu ame'ẽ ke ihẽ ama'ema'e katu, aja ihẽ akwa katu. Ihẽ akwa tipe. “Nde katu” aja mujekwa ym we rĩ. Jandema'e sawa'e te riki pandu ta. “Katu nde erema'ema'e” aja a'e. (Ame'ẽ jõ ihẽ aputar katu.) \v 5 A'erehe: “Kirisutu pandu ame'ẽ ke nde erema'ema'e” aja peje'ẽ ym ta me'ẽ te'e. Jandema'e sawa'e te jywyr ym rahã we, aja peje'ẽ ym ta me'ẽ te'e. A'e jywyr rahã, amõ ma'ema'eha ke a'e riki pandu ta. Amõ ma'ema'eha ke amõ ta ukwa ym, ame'ẽ ke jandema'e sawa'e te mujekwa ta. Ukwa katu a'e. Ipy'a pe ma'e ke amõ ukwa ukwa ixo, ame'ẽ ke a'e mujekwa ta tĩ. Ukwa katu te a'e. Pe, ame'ẽ rehe har a'e pandu ta. Pe, katu ame'ẽ ke ma'ema'e, ame'ẽ ta pe Tupã jõ pandu ta: “Pehẽ katu” aja. A'erehe: “Kirisutu pandu ame'ẽ ke Páu ma'ema'e katu ym” aja ihẽ rehe har peje'ẽ je'ẽ ym ta me'ẽ te'e. \p \v 6 Ihẽ mu ta! Apandu ramõ ame'ẽ ke Apor rehe har ihẽ apandu. Ihẽ juehe har amõ tĩ. Apandu tĩ. Jande mokõi jande juehe har ihẽ apandu. Aja rahã: “Peme'ẽ katu te ame'ẽ ke” aja pepandu ym ta. Aja Tupã je'ẽha mujekwa. Kuja: \q1 “Mã peja amõ mupinim ame'ẽ rehe pehendu katu” aja panduha ihĩ. \p Aja rahã, kuja ym ta: “Peme'ẽ katu. Jande ke mu'e katu” aja. “Anĩ. Peme'ẽ anĩ. Jande mu'eha riki katu te” aja pepandu ym ta tĩ. \v 7 Pehẽ mu'eha riki amõ ta 'ar koty te we katuha aja ym riki. Upa mu'eha ta ke pehẽ koty Tupã mondo. Aja rahã: “Jande mu'eha ta amõ mu'eha ta 'ar koty te we katuha” aja marã ka ym pepanduha. Tupã riki mondo. Pehẽ atu mu'am ym. Tupã mondo. A'erehe: “Jande mu'eha ta amõ mu'eha ta 'ar koty te we katuha” aja marã ka ym pepanduha. \p \v 8 Korin ok ta pe har ta! Upa pehẽma'e ke pehĩ, aja pekwaha naĩ. Pehẽma'e hũ namõ pexo, aja pekwaha naĩ tĩ. Pehẽ riki kapitã keruhũ. Jande anĩ, aja pekwaha naĩ. Mã! Pehẽ riki kapitã keruhũ ta tipe rahã, katu tiki. Aja ta tipe rahã, pehẽ namõ jande riki kapitã keruhũ ta tipe tĩ. Upa ma'e ke namõ pexo, a'erehe: “Páu ke japutar ym” aja pepandu. \v 9 Jande riki Kirisutu mondo ame'ẽ ta ke. Jande riki amõ ta wyr koty te we katuha, aja Tupã mu'am, aja ihẽ akwa. Sonda ta jukwa ta ame'ẽ ta riki jaxer, aja ngã ukwa. Aja jande riki tĩ, aja upa ngã pe Tupã mujekwa. Aja Tupã je'ẽha rahoha ta ukwa tĩ. Aja Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwa tĩ. Jande jaxer ame'ẽ ta ke jande, aja ukwa tĩ. \v 10 Myra ngã mupia ame'ẽ ke rehe Kirisutu manõ, aja japandu pandu, a'erehe jande riki jaka'u te'e, aja amõ ta ukwaha. Pehẽ anĩ. Kirisutu kotyhar ta ke pehẽ, a'erehe pekwa katu te ame'ẽ ta ke pehẽ, aja amõ ta ukwa. Jande riki pitu te'e aja amõ ta ukwa. Pehẽ anĩ. Pehẽ pyrãtã riki, aja amõ ta ukwa. Katu ame'ẽ ta ke, aja pehẽ rehe har amõ ta ukwa. Jande anĩ. Jaxer ame'ẽ ta ke aja ngã ukwa. \v 11 Apo jande myahy jande jaxo. Jande janengwéi jaxo tĩ. Jandema'e mundeha ymanihar namõ jaxo tĩ. Jande ke amõ ta mupyrara tĩ. Jande jawata te'e jaxo. Jande rok nixói. \v 12 Jande japaraky hũ. Aja tamatarer japyhyk. Pe, ame'ẽ pe upa jandema'e ke jande jajo'ok jo'ok. Jande rehe har amõ ta juru ai rahã, ame'ẽ ta pe japandu: “Mã peja pehẽ rehe Tupã usak katu” aja. Jande ke amõ ta mupyrara rahã, jande py'ahu te'e jahendu. \v 13 Jande rehe har katu ym amõ ta pandu rahã, ame'ẽ ta pe hãtã jaje'ẽ ym jande. Katu ame'ẽ ke japandu a'eta pe. Ma'e puxi aja jande aja Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta ukwaha. Jaxer ai te aja jande rehe har ukwaha tĩ. Upa aja apo jaxo we rĩ. (Jesu mondo ame'ẽ ta ke jande.) \p \v 14 Ihẽ amupinim ramõ ame'ẽ pe pehẽ ke ihẽ amuhuxĩ my? Anĩ. Aja ym. Pehẽ ke ihẽ amu'e tar katu, a'erehe aja ihẽ amupinim. Aja rahã, pehẽ pexoha ke pemukatu ta nahã my. Ta'yr ke ipái mu'e katu, aja pehẽ ke ihẽ amu'e tar katu tĩ. \v 15 Myja Kirisutu kotyhar ta pexoha katu my? Ame'ẽ rehe har mu'e ame'ẽ ta mãte hũ ixo pehẽ koty. Pehẽ pái aja ame'ẽ ta heta ym. Peteĩ jõ pehẽ pái aja ixo. Ihẽ ame'ẽ. Jesu Kirisutu kotyhar ta ke pehẽ aja pexo. Myrandu katu pehẽ pe ihẽ apandu rahã, Kirisutu rehe pejurujar katu, a'erehe pehẽ pái aja ihẽ. \v 16 A'erehe ihẽ aja pehẽ pexo tĩ. Aja rahã: “Katu te jande” aja pekwa ym pexo tĩ. \v 17 Ko Timo ke pehẽ koty ihẽ amondo ta. Pehẽ pe a'e pandu ta: \p —Jesu Kirisutu kotyhar ke Páu, a'erehe ixoha pyahu aja a'e ixo katu. Ame'ẽ ixoha pyahu ame'ẽ ke Jesu kotyhar ta pe Páu mu'e mu'e. Amõ amõ ok ta rupi ixo ame'ẽ ta ke mu'e mu'e — aja pehẽ pe Timo pandu ta. \p Aja rahã, peharái ym ta. Timo pe Jesu rehe har ihẽ apandu rahã, a'e jurujar katu ehe. A'erehe ihẽ ra'yr aja a'e. Ihẽ apy'a katu ehe ame'ẽ ke a'e. Ihẽ apandu ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu tĩ. \p \v 18 Pehẽ koty ihẽ aho ym ta tipe aja pekwaha, a'erehe pehẽ ngi ihẽ akyje aja pekwaha naĩ. A'erehe pehẽ ngi har amõ amõ kuja ukwaha: “Mã! Jande ngi Páu kyje, a'erehe Timo ke a'e muwyr” aja riki. \v 19 Pesarahã! Tupã putar rahã, pahar pehẽ koty ihẽ ahyk ta aho. Ihẽ ahyk rahã, ma'e ke ihẽ atu akwa ta. Amõ amõ ta pandu: “Mã! Jande ngi Páu kyje, a'erehe Timo ke a'e muwyr” aja pandu ame'ẽ ta ixo. Panduha jõ my? Panduha aja ma'ema'e katu my? Ame'ẽ ke ihẽ akwa ta. \v 20 Aja riki jande. Amõ pandu: “Tupã! Ihẽma'e kapitã keruhũ aja exo katu.” Aja pandu rahã, Tupãma'e pyrãtãha ke a'e mujekwa ta ipe. Pyrãtãha namõ ma'e ke ma'ema'e ta. Panduha jõ aja ixo ym ta. (Pyrãtãha muwyr ta.) \v 21 A'erehe pehẽ koty ihẽ ahyk rahã, myja me'ẽ pehẽ pe katu my? Myra ra'yr namõ ahyk ta aho my? (Aja rahã, pehẽ ke anupã ta.) Pehẽ rehe ihẽ apy'a katuha namõ ihẽ ahyk ta aho my? Wewe katu panduha namõ ihẽ ahyk ta aho my? Pesarahã! Wewe katu panduha namõ ihẽ ahyk tar katu. (A'erehe pahar pexoha pemukatu.) \c 5 \s1 Amõ rehe ka'u te'eha ke \p \v 1 Jesu kotyhar ta ke pehẽ. Pehẽ namõ amõ ixo. “Imãi nungar namõ a'e ukwer ou” aja ihẽ pe pehẽ koty ngi uhyk uwyr ame'ẽ ke pandu. Mã jaxer ai te ma'eha ke ame'ẽ. Jesu rehe jurujar ym ame'ẽ ta aja ym ma'eha. \v 2 Mã! Pehẽ ruxĩ ym. Anĩ. “Katu” aja pekwaha pehẽ jupe. Anĩ. Katu ym aja. Mã peja ym pehẽ! Ame'ẽ ma'eha ngi pehẽ ruxĩ pexo. Ame'ẽ jaxer ai ame'ẽ ke ma'e, ame'ẽ ke pejy'ar rahã, pehẽ pyter ngi pemuhem pemondo. Jesu kotyhar tama'e jy'ariha renda rehe pejy'ar rahã, ame'ẽ sawa'e ke pemuxe ym. \v 3-4 Pehẽ namõ ihẽ axo ym. Pepaite ihẽ axo. Anĩ. Ihẽ py'a rupi pehẽ rehe har ihẽ akwa akwa axo. A'erehe pehẽ namõ ihẽ axo, ame'ẽja saka. Pe, ame'ẽ jaxer ai ame'ẽ ke ma'e ame'ẽ pe, Jesu, jandema'e sawa'e te je'ẽha rupi ihẽ apandu. \p —Mã peja nde ke Tupã mupyrara! — aja riki. \p Amõ Jesu kotyhar har ta namõ pejy'ar rahã, pehẽ rehe har ihẽ akwa akwa axo, a'erehe pehẽ namõ ihẽ axo, ame'ẽja saka. Pehẽ pejy'ar rahã, Jesu, jandema'e sawa'e te riki pehẽ py'a ke mãtã ixo. Aja rahã, ma'e katu ame'ẽ ke pema'ema'e ta. \v 5 A'erehe ame'ẽ sawa'e ke pemuhem pemondo pehẽ ngi. Aja rahã, Satana koty mondo, ame'ẽja saka. (Ãjã ramũi a'e.) Pe, ame'ẽ sawa'e ke a'e riki mahy ta. Mujaxer ta tĩ. Sawa'e i'ã anĩ. Jandema'e sawa'e te muhã katu ta. A'e jywyr rahã, ngã ke a'e mupyrara ta. Arahã ame'ẽ sawa'e'ã ke a'e muhã katu ta tĩ. \p \v 6 “Katu te” aja pehẽ pekwa pehẽ jupe pexo rahã, katu ym. Mã peja ym pexo. Amõma'e panduha ke pekwa: \p —Jaxi muhãi rahã, ipy'a ngi pyairo ke jo'ok. Ta'yr mi mupuk rahã, upa hukwer ke moro ta — aja panduha ihĩ. \p Ame'ẽ ke pekwa katu. Aja peteĩ sawa'e ma'e ka'u te'eha ke ma'e rahã, a'e aja upa amõ ta ma'e ta tĩ. (Upa moro, ame'ẽja saka.) \v 7 A'erehe ma'e ka'u te'eha ke ma'e ame'ẽ ke pehẽ pyter ngi pemuhem pemondo. Aja rahã, pehẽ py'a juhyk, aja pexo. Ymanihar aja pehẽ tĩ. (Pyairo ke pembor, ame'ẽja saka.) Aja rahã, hukwer ke moro ym ta tĩ. Aja rahã, pehẽ namõ ma'e ka'u te'eha ma'eha nixói tĩ. Aja pexo riki apo 'y, aja ihẽ akwa. Eji ywy ngi jundéu awa ta uhem oho rahã, arapuharan ra'yr ke a'eta jukwa. Ame'ẽ ke jukwa rahã, ma'e ka'u te'eha ma'ema'eha ke Tupã mukanim, ame'ẽja saka. Ame'ẽ arapuharan ra'yr aja Kirisutu tĩ. A'e manõ. Jande ma'e jaka'u te'eha jama'ema'eha ke rehe a'e muhepy. Ma'e jaka'u te'eha jama'ema'eha ke mukanim, ame'ẽja saka. \v 8 A'erehe mã peja ima'e ta ke aja jaxo. Mã peja jande py'a juhyk, aja jaxo. Amõ namõ pandu rahã, mã peja jetehar te ke jõ japandu. Ma'e jaka'u te'eha ke mã peja jama'ema'e ym jaxo. Amõ ta rehe jaxer ai ame'ẽ ke mã peja jama'e ym tĩ. \p \v 9 Amukwehe paper pinim pehẽ pe ihẽ amondo. Ame'ẽ pe kuja ihẽ amupinim: \q1 “Amõ kũjã rehe ka'u te'e. Ame'ẽ ke namõ mã peja pejy'ar ym. Amõ sawa'e rehe ka'u te'e tĩ. Ame'ẽ ke namõ aja tĩ. Pejy'ar ym tĩ.” \p \v 10 “Pejy'ar ym inamõ” aja amupinim rahã, Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta rehe har amupinim ym riki. Tupã kotyhar ta rehe har amupinim. Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta amõ kũjã rehe ka'u te'e hũ. Amõ sawa'e rehe kũjã ka'u te'e hũ tĩ. Amõ tama'e ke rehe ipy'a moĩ moĩ hũ. A'erehe mukanim riki amõma'e ke. Tupãran rehe ipy'a ke a'eta moĩ moĩ tĩ. Upa ame'ẽ ta namõ pexo tar ym rahã, kome'ẽ ywy keruhũ ngi pehem te ta tipe. \v 11 “Pejy'ar ym inamõ” aja ihẽ amupinim rahã, Jesu kotyhar ta rehe har ihẽ amupinim. Ame'ẽ riki amõ kũjã rehe ka'u te'e. Amõ sawa'e rehe ka'u te'e tĩ. Tupãran rehe ipy'a ke moĩ moĩ tĩ. Amõ ta rehe juru ai tĩ. Kawĩ ngi ka'u tĩ. Amõma'e ke mukanim tĩ. Pesarahã! Ame'ẽ namõ pejy'ar ym pexo. Hake inamõ ma'e ke pe'u ym te tĩ. \p \v 12-13 Pesarahã! Jesu rehe jurujar ym ame'ẽ ta pe kuja ihẽ apandu ym: \p —Ma'e peka'u te'eha ke pema'e. Mã peja pehẽ ke Tupã mupyrara — aja. \p Ihẽ anĩ. Tupã riki aja me'ẽ pandu ta. Jesu kotyhar ta pe anĩ. Pehẽ atu pepandu katu: \p —Mã peja ma'e peka'u te'eha ke pema'e ym — aja riki. \p A'erehe ame'ẽ ka'u te'eha ma'eha ke mã peja pehẽ pyter ngi pemuhem pemondo. \c 6 \s1 Myja je'ẽ je'ẽha ke muputu'u ngã ngi my? \p \v 1 Jesu rehe pejurujar katu, a'erehe pehẽ riki pehẽ mu mu. Pe, pehẽ ngi har imu namõ amõ je'ẽ je'ẽ rahã, jurujar ym ame'ẽ ta ruwa koty oho riki. Mã katu ym. Mã peja peho ym. Anĩ. Tupã kotyhar ta ruwa koty peho. A'eta riki je'ẽ je'ẽha ke mukatu ta. \p \v 2 Pesarahã! 'Ar rehe angaha uhyk rahã, kome'ẽ ywy keruhũ pe har ta pe Tupã kotyhar ta pandu: “Pehẽ katu.” Aja katu ame'ẽ ta pe pandu ta. “Pehẽ katu ym.” Aja katu ym ame'ẽ ta pe pandu ta tĩ. Kome'ẽ ywy keruhũ pe har ta Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta pe aja rahã, ma'erehe pehẽ mu je'ẽ je'ẽha ke pemukatu ym my? Mã peja ame'ẽ ke pemukatu! \p \v 3 Pesarahã! Tupã je'ẽha rahoha ta pe japandu ta tĩ. “Pehẽ katu.” Aja Tupã rehe hendu katu ame'ẽ ta pe japandu ta. “Pehẽ katu ym.” Aja Tupã rehe hendu ym ame'ẽ ta pe japandu ta tĩ. Aja Tupã je'ẽha rahoha ta pe japandu rahã, ma'erehe sehar peje'ẽ je'ẽha ke pehẽ atu pemukatu ym my? Mã peja pemukatu! \p \v 4 Mã! Ame'ẽ rehe har amõ ta je'ẽ je'ẽ rahã, jurujar ym ame'ẽ ta ruwa koty peho ta my? A'eta riki je'ẽ je'ẽha mukatu ta my? Katu ym aja. A'eta riki katu ym ame'ẽ ta aja pekwa. A'erehe a'eta ruwa koty peho ym. \p \v 5 Mã katu ym. Pehẽ ngi ihẽ ruxĩ riki. Pejurujar katu ame'ẽ ta ngi har ukwa katu te ame'ẽ ixo my? Peteĩ ixo my? Pehĩ riki. (Ixoty peho.) A'e riki pehẽ mu ta je'ẽ je'ẽha ke mukatu ta kỹ. \v 6 Pehẽ anĩ. Ixoty peho ym riki. Pehẽ mu ta riki je'ẽ je'ẽ rahã, jurujar ym ame'ẽ ta ruwa koty peho. A'eta riki je'ẽ je'ẽha mukatu riki. Katu ym aja. \p \v 7 Mã jetehar te riki. Imu ta je'ẽ je'ẽha ke jurujar ym ame'ẽ ta ruwa koty peho. A'eta riki mukatu. A'eta ruwa koty peho, a'erehe katu ym pehẽ aja pemujekwa. Pehẽ rehe ma'e ka'u te'eha ke amõ ma'e rahã, mã peja pexo. Pehẽ py'a pemujywyr. Aja rahã, pahar pemukatu ta. Pehẽma'e ke amõ mukanim rahã, mã peja pexo. Pehẽ py'a pemujywyr. Aja rahã, pahar pemukatu ta tĩ. \v 8 Anĩ. Aja pema'e ym pehẽ. Ma'e peka'u te'eha ke pema'ema'e pehẽ jupe. Pehẽ riki pehẽ mu mu! Pehẽ mu ma'e ke pemukanim pexo. Katu ym aja. \p \v 9 Pesarahã! Tupã ixo ame'ẽ pe ma'e ka'u te'eha ke ma'ema'e, ame'ẽ ta oho ym te ta. Ame'ẽ ke pekwa katu. Peka'u te'e ym. Pesarahã! Sawa'e te renda pe amõ kũjã rehe ka'u te'e, ame'ẽ ke oho ym te ta. Amõ sawa'e rehe ka'u te'e ame'ẽ ke aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Tupãran rehe ipy'a moĩ moĩ, ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Sawa'e ta pame te'e ka'u te'e a'eta juehe, ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Kũjã ta pame te'e ka'u te'e a'eta juehe, ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Tupã ixo ame'ẽ pe oho ym te ta tĩ. \v 10 Amõ ma'e ke mukanim, ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Amõma'e ke rehe ipy'a moĩ moĩ ixo ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Kawĩ ngi ka'u ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Amõ ta rehe juru ai, ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Nupã. Aja amõma'e ke mukanim, ame'ẽ ta aja tĩ. Oho ym te ta tĩ. Upa ame'ẽ ta sawa'e te renda pe oho ym te ta. Tupã ixo ame'ẽ pe oho ym te ta. \p \v 11 Aja me'ẽ pehẽ ngi har amõ amõ ixo kwe. Apo pehẽ py'a ke Tupã juhyk 'y. Upa ma'e ka'u te'eha ma'ema'eha ke a'e juhyk. “Ihẽ kotyhar ta ke pehẽ. Ihẽma'e ta” aja Tupã pandu. Jesu Kirisutu, jandema'e sawa'e te rehe pejurujar katu, a'erehe: “Pehẽ katu te. Ma'e peka'u te'eha pema'eha nixói te pehẽ pe” aja Tupã pandu. Pehẽ py'a rehe Tupã'ã ihĩ katu, a'erehe: “Pehẽ katu te” aja Tupã pandu tĩ. (A'erehe pexoha katu aja pexo.) \s1 Pehẽ rehe har Tupã pe amõ ta pandu: “Ne jõ riki katu te ame'ẽ ke” \p (Amõ rehe peka'u te'e aja pexo rahã, katu, aja pekwaha pehẽ jupe naĩ. Anĩ. Katu ym aja. Pehẽ riki Tupãma'e ke, a'erehe pexoha katu aja pexo rahã, katu tiki.) \v 12 Pe, amõ pandu: \p —Upa ma'e ke ihẽ ama'e tar katu, ame'ẽ ke ihẽ ama'e katu — aja. \p Ame'ẽ jete tipe. Amõma'e ma'eha riki katu ym nde pe. “Upa ma'e ke ihẽ ama'ema'e tar katu, ame'ẽ ke ihẽ ama'ema'e katu” aja ihẽ apandu ta tipe. Pe, ihẽ ama'e rahã, marã ka ym ame'ẽ ama'eha ngi amuputu'uha. Ihẽ ke muma'e, ame'ẽja saka. A'erehe ihẽ ama'e. Katu ym aja. \v 13 Amõ pandu: \p —Awa mi'u pehĩ, a'erehe awa pusu pehĩ tĩ. (U'u ta.) Pe, awa pusu pehĩ, a'erehe awa mi'u pehĩ tĩ, aja. (A'erehe jande myahy) — aja. \p Ame'ẽ jete. Yman rahã, ame'ẽ mokõihar ke Tupã mumba ta. Awa mi'u ke. Awa u'uha ke tĩ. Mumba ta. Jande ke anĩ. Pete'e jande jaxo ta rĩ. A'erehe jaxoha katu, aja jaxo ta me'ẽ te'e. Amõ kũjã rehe sawa'e ka'u te'e, a'erehe sawa'e ke Tupã mujã my? Anĩ. Aja ym. Amõ sawa'e rehe kũjã ka'u te'e, a'erehe kũjã ke a'e mujã my? Anĩ. Aja ym tĩ. “Ihẽma'e ke” aja jandema'e sawa'e te putar, a'erehe awa ke a'e mujã. A'e riki jandema'e sawa'e te. Aja rahã, awa rete riki sawa'e tema'e ke, ame'ẽja saka. \v 14 Manõha ngi jandema'e sawa'e te ke Tupã mukwera katu muhem. Pe, ima'e pyrãtãha namõ jande ke a'e mukwera katu ta muhem tĩ. A'erehe awa rete riki sawa'e tema'e ke. \p \v 15 Kirisutuma'e ke pehẽ, ame'ẽ ke pekwa. Pe, Kirisutuma'e ke kũjã ka'u te'e ame'ẽ koty ihẽ amondo ta my? Anĩ ta. Marã ka ym amondoha. \v 16 Pesarahã! Kũjã ka'u te'e ame'ẽ namõ amõ jumusarái rahã, mokõi riki peteĩhar aja ixo. Ame'ẽ ke pekwa my? Pekwa katu riki pehẽ! Kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: \q1 “Mokõihar riki peteĩhar wan ta” aja riki. \p A'erehe kũjã ka'u te'e ame'ẽ namõ pejumusarái rahã, inamõ Kirisutu peteĩhar aja ixo. Mã! Katu ym! A'erehe Kirisutuma'e ke kũjã ka'u te'e ame'ẽ koty ihẽ amondo ym te ta. \v 17 Pe, amõ riki jandema'e sawa'e tema'e ke rahã, inamõ peteĩhar aja ixo. Tupã'ã ihĩ katu ehe, a'erehe inamõ peteĩhar aja ixo. \p \v 18 Mã peja amõ kũjã rehe eka'u te'e ym. Mã peja amõ sawa'e rehe eka'u te'e ym tĩ. Ma'e ka'u te'eha ke amõ ma'e rahã, juehe jumujaxer ym. Kũjã ka'u te'e ame'ẽ namõ amõ jumusarái rahã, a'e jumahy juehe. Kirisutuma'e ym aja mujekwa, a'erehe a'e jumahy juehe. \v 19 Amõ we tĩ. Tupã'ã riki pehẽ py'a rehe ihĩ katu, a'erehe pehẽ riki Tupã'ã rok aja pexo. Ame'ẽ ke pekwa katu. Pehẽ rehe I'ã ke Tupã muwyr. A'erehe pema'e tar katu ame'ẽ ke jõ pema'e ym. Anĩ. Tupã putar ame'ẽ ke pema'ema'e katu. A'erehe pexoha rehe pesak katu. Peka'u te'eha ke pema'e ym. \v 20 Ta'yr manõ. Peka'u te'eha pema'ema'eha ke rehe a'e muhepy. A'erehe Tupãma'e ke pehẽ. (A'erehe pema'e tar katu ame'ẽ ke jõ, pema'e ym. Anĩ.) Tupã putar ame'ẽ ke pema'ema'e katu tĩ. Pexoha katu aja pexo. Aja rahã amõ ta pandu ta: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja Tupã pe pandu ta. \c 7 \s1 Jumendar rahã, katu my? Ame'ẽ rehe har Páu mujekwa. \p \v 1 Paper pinim ihẽ pe pemuwyr kwe. “Amõ jumendar rahã, katu my?” aja paper pinim ihẽ pe pemuwyr. Ame'ẽ rehe har ihẽ amupinim ta pehẽ pe apo 'y. Amõ jumendar ym rahã, katu tiki. \v 2 Amõ rehe ka'u te'e hũ ngã. Amõ kũjã rehe sawa'e ka'u te'e. Amõ sawa'e rehe kũjã ka'u te'e tĩ. A'erehe kũjã namõ sawa'e jumendar rahã, katu tiki. Aja rahã, amõ kũjã rehe ka'u te'e ym ta. Sawa'e namõ kũjã jumendar rahã, katu tiki tĩ. Aja rahã, amõ sawa'e rehe ka'u te'e ym ta tĩ. \v 3 Hakehar riki putar rahã, mã peja inamõ ixawa'e ukwer. Ixawa'e riki putar rahã, mã peja inamõ hakehar ukwer tĩ. Jumuhury katu a'eta juehe. \v 4 Hakehar putar rahã jõ anĩ. Ixawa'e putar rahã, mã peja inamõ hakehar ukwer. Ixawa'e putar rahã jõ anĩ tĩ. Hakehar putar rahã, mã peja inamõ ixawa'e ukwer. \v 5 A'erehe hakehar putar rahã, mã peja inamõ ixawa'e ukwer. Ixawa'e putar rahã, mã peja inamõ hakehar ukwer tĩ. \p Pe, hakehar pe ixawa'e kuja pandu: \p —Tupã namõ ihẽ apandu pandu ta axo. A'erehe ne namõ ihẽ aker ym ta kỹ — aja. \p —A'e tỹ — aja hakehar pandu. \p Ixawa'e pe aja hakehar pandu tĩ. Aja jõ rahã, inamõ ixo ame'ẽ namõ mã peja eker ym. Aja heta ym ukwer rahã, katu. Ame'ẽ upa rahã, inamõ ukwer katu tĩ. Aja ym rahã, heta ukwer rahã, hakehar ame'ẽ ym rahã, amõ kũjã rehe ixawa'e ka'u te'e ta. Marã ka ym ame'ẽ mukanĩha. Ixawa'e ame'ẽ ym rahã, amõ sawa'e rehe hakehar ka'u te'e ta tĩ. Marã ka ym mukanĩha. “Amõ rehe eka'u te'erahã” aja Satana pandu, ame'ẽja saka. (Ãjã ramũi a'e.) Aja rahã katu ym. A'erehe Tupã namõ panduha upa rahã, mã peja inamõ ixo ame'ẽ namõ ukwer katu. \p \v 6 Jumendar ame'ẽ rehe har ihẽ apandu ramõ. “Mã peja ejumendar” aja ym ihẽ apandu. “Amõ putar rahã, ejumendar” aja ihẽ apandu. \v 7 Ihẽ rakehar ym riki ihẽ. Ihẽ Páu. Upa pehẽ ihẽ aja pexo, aja ihẽ aputar. Aja pame katu te amõ koty koty Tupã mujã. Amõ jumendar ta me'ẽ te'e. Amõ jumendar ym ta me'ẽ te'e tĩ. \p \v 8 Jeje te'e ixo ame'ẽ ta pe ihẽ apandu ta kỹ. Ixawa'e manõ ame'ẽ ta pe aja tĩ. Pesarahã! Ihẽ jeje te'e axo. Ihẽ aja pehẽ pexo rahã, katu tiki. \v 9 Amõ rehe peka'u te'e rahã, mã peja pejumendar. Marã ka ym amõ rehe ka'u te'eha mukanĩha. Aja rahã, pejumendar rahã, katu tiki. \p \v 10 Upa jumendar ame'ẽ ta pe ihẽ apandu ta apo 'y. Ihẽ akwaha aja ym. Jandema'e sawa'e te mu'e ame'ẽ ke ihẽ apandu ta 'y. Kũjã ta pe apandu. Ne sawa'e ke mã peja ehijar ym. \v 11 Nde erehijar, pe, amõ sawa'e ke epyhyk ym. Nde jeje te'e exo kỹ. Aja nde ereputar ym rahã: “Nde sawa'e namõ ejumukatu eho tĩ. Nde sawa'e koty ejywyr eho” aja apandu. Hakehar ke ixawa'e hijar ym ta me'ẽ te'e tĩ. \p \v 12 Amõ ta pe ihẽ apandu ta apo 'y. Ihẽ akwaha ke ihẽ apandu ta. Jandema'e sawa'e te je'ẽha anĩ. Ko sawa'e riki Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ke a'e. Pe, hakehar riki jurujar ym ame'ẽ ke a'e. Pe, ixawa'e namõ a'e ixo tar katu rahã, mã peja a'e ke ixawa'e hijar ym. \v 13 Ko kũjã riki Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ke a'e. Pe, ixawa'e riki jurujar ym ame'ẽ ke a'e. Pe, hakehar namõ a'e ixo tar katu rahã, mã peja a'e ke hakehar hijar ym. \v 14 Ame'ẽ jurujar ym ame'ẽ ixawa'e riki hakehar namõ ixo, a'erehe Tupã usak katu ehe, ixawa'e rehe. Hakehar riki jurujar ym ame'ẽ ke a'e. Ixawa'e namõ ixo, a'erehe Tupã usak katu ehe tĩ, hakehar rehe. Aja ym rahã, ta'yn ta riki Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta aja saka ixo. Anĩ. Ta'yn ta Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta aja ym. A'erehe a'eta rehe Tupã usak katu tĩ. \p \v 15 Pe, Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ixo. Inamõ ixo ame'ẽ ke Jesu rehe jurujar ym ame'ẽ ke a'e. Pe, a'e pandu: “Nde ke ahijar ta” aja. Aja rahã, mã peja hijar oho. “Eho ym” aja mã peja jurujar katu ame'ẽ epandu ym. Mã peja hijar oho. Kuja Tupã putar. Jumokõi je'ẽ je'ẽ ym ha rupi ixo, aja a'e putar. \v 16 Kũjã! Nde riki Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ke nde. Ne sawa'e namõ exo katu. Aja rahã, a'e riki Jesu rehe jurujar katu ta nahã my tĩ. Sawa'e! Ne riki Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ke nde. Ne rakehar namõ exo katu. Aja rahã, a'e riki Jesu rehe jurujar katu ta nahã my tĩ. \s1 Tupã putar, aja pehẽ pexo katu \p \v 17 A'erehe myja me'ẽ amõ ixo apo, aja mã peja exo rĩ. Pehẽ rehe Tupã katu usak, a'erehe a'e pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar ta aja pemuruwak” aja. Arahã myja me'ẽ pexo my? (Pehẽ rakehar namõ pexo my? Pehẽ sawa'e namõ pexo my? Pehẽ pexo te'e me'ẽ te'e pehẽ, aja pexo my? Te'e paraky aja pexo my?) Ame'ẽ pexoha Tupã me'ẽ, muwyr saka riki. A'erehe aja pame katu te pexo rĩ. Amõ koty koty amõ ta aja tĩ. Aja Jesu kotyhar ta pe ihẽ apandu pandu. Amõ amõ ok ta rupi ixo ame'ẽ ta pe ihẽ apandu pandu tĩ. \v 18 Amõ rehe Tupã katu usak, a'erehe a'e pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar ta aja pemuruwak” aja. Arahã ehe ihĩ ame'ẽ pirer jupãha ihĩ my? Aja rahã, mã peja aja ixo, jupãha namõ. Emukanim ym ame'ẽ ke. Jurujar katu py rahã, a'e ixo. Ame'ẽja exo rĩ. Amõ pe Tupã pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar ta aja pemuruwak.” Arahã, ehe ihĩ ame'ẽ pirer ke jupã ym my. Aja rahã, mã peja jupã ym aja exo rĩ. Jurujar katu py rahã, a'e ixo. Aja exo rĩ. Jupã ym, aja exo rĩ. \v 19 Ehe ihĩ ame'ẽ pirer jupã my? Ame'ẽ ke Tupã ukwa tar ym. Ehe ihĩ ame'ẽ pirer jupã ym my? Ame'ẽ ke a'e ukwa tar ym tĩ. Kuja jõ a'e ukwa tar katu. Ima'e je'ẽha rehe amõ hendu katu my. Ame'ẽ ke jõ a'e ukwa tar katu. \p \v 20 Ngã rehe Tupã katu usak rahã, a'e pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar aja pemuruwak” aja. Arahã myja me'ẽ ngã ixo my, aja mã peja exo katu rĩ. \v 21 Ne rehe Tupã katu usak rahã, a'e pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar aja pemuruwak” aja. Arahã se te'e paraky ame'ẽ ke nde my? Aja exo rĩ. Pe, nde jar pandu: \p —Ihẽma'e miasu ym nde apo 'y. Te'e eho katu — aja. \p Aja rahã, mã peja ame'ẽ parakyha ngi ehem eho. \p \v 22 Sehar te'e paraky ame'ẽ ke rehe jandema'e sawa'e te katu usak, a'erehe pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar aja pemuruwak” aja. Aja rahã, ma'e ka'u te'eha ma'ema'eha ngi uhem oho, ame'ẽja saka. Ame'ẽ ngi poir ame'ẽ ke a'e, ame'ẽja saka. Jandema'e sawa'e te kotyhar ke a'e, a'erehe poir aja saka ixo. \p Pe, sehar amõ pe te'e paraky aja ym ame'ẽ pe Kirisutu pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar aja pemuruwak” aja. Aja rahã, Kirisutu pe te'e paraky aja a'e ixo apo 'y. \v 23 Kirisutu manõ. Arahã peka'u te'eha pema'ema'eha ke rehe a'e muhepy. Aja rahã Kirisutu manõha rupi pehẽ rehe Tupã muhepy, ame'ẽja saka. A'erehe amõ ta pe te'e paraky ame'ẽ tama'e aja ym pexo. (Tupãma'e ke pehẽ.) \v 24 Ihẽ mu ta! Pesarahã! Pehẽ rehe Tupã katu usak rahã, a'e pandu: “Mã peja ihẽ kotyhar ta aja pemuruwak” aja. Arahã Tupã namõ pehẽ juehe katu pehẽ pexo. Ame'ẽ ke pehijar ym. Tapijar te'e we inamõ pehẽ juehe katu pexo rĩ. \s1 Jeje te'e ixo ame'ẽ ta rehe har \p \v 25 “Myja me'ẽ jeje te'e ixo ame'ẽ ta pe japandu ta my” aja ihẽ pe paper pinim pemuwyr kwe. Ame'ẽ rehe har jandema'e sawa'e te je'ẽha rupi ihẽ apandu ym. Ihẽ akwa ame'ẽ ke ihẽ apandu ta. Ihẽ rehe jandema'e sawa'e te pyrara usak. A'erehe ihẽ apandu ame'ẽ ke rehe mã peja pehendu katu. (Ihẽ Páu.) \p \v 26 Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ta ke Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta mupyrara ixo. A'erehe amõ jeje te'e ixo rahã, aja te'e exo rĩ. Aja rahã, katu tiki. \v 27 Nde rakehar namõ nde erexo rahã, ehijar ym. Jeje te'e nde erexo rahã, kũjã ke epyhyk ym. Jeje te'e nde erexo rĩ. \v 28 Jumendar rahã, ma'e ka'u te'eha ke nde erema'e ym. Kũjã jeje te'e ixo ame'ẽ jumendar rahã, ma'e ka'u te'eha ke ma'e ym. Jumendar ame'ẽ ta ima'e ke rehe usak usak ixo. Kupixa mujã. Imi'u matyr. Ima'e ke rehe usak usak hũ ixo. Aja pehẽ rehe ihẽ aputar ym. A'erehe mã peja jeje te'e pexo, aja ihẽ apandu. \p \v 29-31 Ihẽ mu ta! Pekwa katu pexo! 'Ar rehe angaha upa tate. Kome'ẽ ywy keruhũ yman ym ta ixo. Apo ixo ame'ẽ ke upa ta. A'erehe Tupãma'e ma'ema'eha rehe pesak py. A'engi ima'e ixoha rehe amõ usak katu. A'erehe hakehar namõ ixo ame'ẽ ta hakehar aja ym ame'ẽ ta aja pexo katu. Jeje te'e aja pexo katu. Aja rahã ixoha rehe har ukwa ukwa ym ta ixo. Jixi'u ame'ẽ ta riki hury katu ame'ẽ ta aja pexo katu! Puka puka ame'ẽ ta riki pyai ame'ẽ ta aja pexo katu! Ma'e ke muhepy jo'ok, ame'ẽ ta riki jo'ok ame'ẽ ke ima'e ym aja pexo katu. Ima'ehũ namõ ixo ame'ẽ ta riki ma'e ke ima'e ym te ame'ẽ ta aja pexo katu! Aja rahã ixoha rehe har ukwa ukwa ym ta ixo. 'Ar rehe angaha upa tate, a'erehe Tupãma'e ma'ema'eha rehe pesak py. A'engi pehẽma'e pexoha rehe pesak katu. \p \v 32 “Ma'e jande ja'u ta my? Ma'e jande jamunde ta my?” aja te'eha pekwa pekwa pexo. Pexoha rehe har pekwa pekwa pexo, aja ihẽ aputar ym. Sawa'e jeje te'e ixo rahã, jandema'e sawa'e te putar ame'ẽ ke a'e ma'ema'e tar katu. A'erehe: “Myja me'ẽ ima'e parakyha rehe ihẽ ama'ema'e katu my” aja jõ a'e ukwa ukwa ixo. Ixoha rehe har ukwa ukwa ym ixo. \v 33 Hakehar namõ sawa'e ixo rahã, hakehar ke a'e muhury tar katu. A'erehe imi'u matyriha rehe har aja te'eha a'e ukwa ukwa ixo. Myja hakehar ke a'e muhury katu ta my. Ame'ẽ rehe har aja te'eha a'e ukwa ukwa ixo. \v 34 A'erehe mokõi ukwaha rehe har ukwa ukwa ixo. Myja me'ẽ Tupã putar ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu my, aja a'e ukwa ukwa ixo tĩ. \p Kũjã jeje te'e ixo ame'ẽ riki jandema'e sawa'e te pe ma'ema'e katu. Myja me'ẽ pyrãtãha namõ ima'e ke ma'ema'e katu my, aja a'e ukwa ukwa ixo. Myja me'ẽ ipy'a ke a'e moĩ moĩ katu ehe my, aja a'e ukwa ukwa ixo tĩ. Ixawa'e namõ ixo, ame'ẽ anĩ. Ixawa'e ke a'e muhury tar katu, a'erehe: “Ma'e jande ja'u ta my” aja te'eha a'e ukwa ukwa ixo. Ixoha rehe har jõ a'e ukwa ukwa ixo. \p \v 35 Ihẽ apandu ramõ ame'ẽ ke katu. Katu pehẽ pexoha ke ihẽ aputar, a'erehe aja me'ẽ ihẽ apandu ramõ. “Ejumendar ym” aja ym ihẽ apandu riki. Katu ame'ẽ ke pema'ema'e, ame'ẽ ke ihẽ aputar. Ma'e matyriha rehe har pekwa pekwa ym ha namõ jandema'e sawa'e te pe pema'ema'e katu. Aja ihẽ aputar. Tupã je'ẽha ke pepandu pandu, ame'ẽ riki pehẽma'e parakyha ke. \p \v 36 Kũjã pái pe sawa'e pandu: “Nde rajyr ihẽ aputar” aja. Ame'ẽ ta rehe har ihẽ apandu ta apo 'y. Ame'ẽ sawa'e pandu: “Kũjã ke ihẽ apyhyk ym ta apo 'y” aja. Aja a'e ukwa ukwa ixo: “Ihẽ apandu, a'erehe ihẽ apyhyk ym rahã, kũjã huxĩ ta” aja. Aja rahã, a'eta jumendar rahã, katu tiki. Pe, amõ kũjã rehe sawa'e ka'u te'e hũ. Marã ka ym mukanĩha. A'erehe jumendar rahã, katu aja a'e ukwa ukwa ixo. Aja a'e putar. Aja rahã, kũjã pyhyk rahã, katu tiki. Pe, jumendar rahã, ma'e ka'u te'eha ke a'e ma'e ym. \v 37 Pe, sawa'e pandu: \p —Ihẽ ajumendar ym ta apo 'y — aja. \p Pe, kũjã pái pandu: “Ere” aja. Kũjã pandu tĩ: “Ere” aja tĩ. Pe, amõ kũjã rehe ka'u te'e ym, aja ukwa katu tĩ. Upa aja me'ẽ rahã, jumendar ym rahã, katu tiki. \v 38 A'erehe kuja riki. Sawa'e kũjã namõ jumendar rahã, katu tiki. Amõ rahã, kũjã namõ jumendar ym rahã, i'ar koty te we katuha. \p \v 39 Ixawa'e ixo rahã, inamõ kũjã ixo katu tĩ. Jeje te'e aja ixo ym. A'erehe amõ sawa'e ke a'e pyhyk rahã, katu ym tiki. Ixawa'e manõ rahã, amõ sawa'e ke a'e pyhyk katu. A'e putar ame'ẽ ke pyhyk katu. Ame'ẽ sawa'e Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ke a'e. Aja me'ẽ jõ a'e pyhyk katu. Jurujar ym ame'ẽ ke anĩ. Epyhyk ym. \v 40 Ixawa'e manõ ame'ẽ jeje te'e ixo rahã, i'ar koty te we a'e hury katuha. Aja riki ihẽ akwa. Tupã'ã ihẽ py'a rehe ihĩ katu, a'erehe ihẽ apandu ame'ẽ ke rehe mã peja pehendu katu tĩ. \c 8 \s1 Tupãran ruwa koty ngã mi'u ke amõ moĩ \p \v 1 Tupãran ruwa koty ngã mi'u ke amõ ta moĩ moĩ. “Ame'ẽ mi'u ke jande ja'u rahã, katu my?” aja ihẽ pe paper pinim pemuwyr kwe. Ame'ẽ rehe har ihẽ apandu ta apo 'y. (Anĩ. Apandu ym we rĩ.) Pehẽ ngi har amõ panduha ihĩ: “Upa jande riki jakwa katuha namõ jaxo” aja riki pandu. Aja: “Ihẽ akwa katu” aja amõ ukwa ukwa ixo rahã, katu te aja ukwaha jupe. Pe, ma'e ke rehe harái. Kuja. Imu ta rehe ipy'a katuha harái. Imu ta rehe amõ ipy'a katu rahã, ame'ẽ ta py'a ke mãtã katu ta. \v 2 Amõ pandu: \p —Upa katu te ihẽ akwa katu — aja ukwaha jupe. \p Ame'ẽ riki jupe katu ame'ẽ te'e a'e jupe. A'erehe upa katu te a'e ukwa ym riki. \v 3 Pe, Tupã rehe amõ ipy'a katu, a'erehe imu ta rehe ipy'a katu tĩ. Aja rahã: “A'e katu” aja Tupã ukwa. \p \v 4 Apo ngã mi'u rehe har apandu ta. Tupãran ruwa koty ma'e so'o rukwer ke amõ ta moĩ moĩ. (Ame'ẽ ke muhepyha renda pe amõ ta muhepy hepy. Ame'ẽ ke Jesu kotyhar ta u'u rahã, katu my? Katu ym my?) Ame'ẽ rehe har ihẽ apandu ta apo 'y. \p Ma'e ixuwe ym ame'ẽ ke tupãran aja amõ ta ukwaha naĩ. \v 5 “Tupã” aja amõ ta ukwaha naĩ tĩ. Ame'ẽ heta pete'e ixo my? Ywa pe pete'e ixo my? Kome'ẽ ywy keruhũ pe pete'e ixo my? “Jandema'e sawa'e te” aja ukwaha naĩ tĩ. Ame'ẽ pete'e ixo my tĩ? \p \v 6 Jande pe anĩ. Peteĩhar jõ Tupã te riki. A'e jõ ixo aja jakwa katu. Jande pái keruhũ a'e. Upa ma'e ke a'e mujã. Jande jaxo, a'erehe: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja japandu ipe. \p Peteĩhar jõ riki Jesu Kirisutu. Jandema'e sawa'e te a'e. A'e je'ẽha rupi upa ma'e ke Tupã mujã. A'e ixo, a'erehe jande ko jaxo tĩ. \p \v 7 Tupãran nixói te, aja upa katu te Jesu kotyhar ta ukwa ym. Jurujar ym rahã we tupãran ruwa koty ngã mi'u ke a'eta moĩ moĩ hũ. A'erehe apo ame'ẽ humi'u ke u'u rahã, ame'ẽ riki tupãran kotyhar ta ke, aja a'eta ukwa naĩ rĩ. Ame'ẽ ukwaha marã ka ym mukanĩha. A'erehe: “Ma'e aka'u te'eha ke ihẽ ama'e. Katu ym ihẽ” aja ukwaha. \fig |src="CO01475B.TIF" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Wan Korĩt 8.1-13" \fig* \v 8 Ma'e ke jande ja'u, a'erehe i'ar koty te we Tupã namõ a'e juehe katu a'e ixo my? Anĩ. Aja ym. Ma'e ke ja'u ym rahã, i'ar koty te we Tupã namõ a'e juehe katu a'e ixo my? Anĩ. Aja ym tĩ. Juja katu te riki awa ta Tupã pe. U'u rahã, juja katu te. U'u ym rahã, juja katu te tĩ. \p \v 9 Tupãran ruwa koty ngã mi'u ke amõ moĩ moĩ. Ame'ẽ ke pe'u rahã, katu. Pe'u ym rahã, katu tĩ. Pehẽ pe juja katu te. Jesu rehe jurujar katu wan ame'ẽ ta pe anĩ. “Katu ym” aja ukwa. Pe, pehẽ pe'u rahã, pehẽ rehe a'e usak. A'erehe a'e u'u tĩ. A'engi: “Mã! Ma'e aka'u te'eha ke ihẽ ama'e. Katu ym ihẽ” aja a'e ukwa. Aja rahã, mã peja ame'ẽ mi'u pe'u ym. (Ne mu ixoha ke emujaxer ym.) \p \v 10 Tupãran ihĩ. Ame'ẽ rok pe ngã mi'u ke huwa koty amõ moĩ. Ame'ẽ ke u'u rahã, katu ym, aja Jesu rehe jurujar katu wan ame'ẽ ke ukwa. Nde pe anĩ. “Upa ihẽ akwa katu. Tupãran ixuwe ym” aja nde erekwa katu. A'erehe ame'ẽ rok pe nde erexe, pe, ngã mi'u ke nde ere'u. Ame'ẽ ke jurujar katu wan ame'ẽ ke usak, a'erehe a'e u'u tĩ. \v 11 Pe, a'e pyai ixo. “Mã! Ma'e aka'u te'eha ke ihẽ ama'e. Katu ym ihẽ” aja a'e ukwa jupe. Mã! “Upa ihẽ akwa katu. Tupãran ixuwe ym” aja nde riki erekwa katu nde jupe. A'erehe jurujar katu wan ame'ẽ ke aja: “Katu ym ihẽ” aja ukwa jupe. A'e riki nde mu ke. A'e uhãha ke rehe Kirisutu manõ. \v 12 Ne mu ke nde eremupyai riki. A'erehe: “Ma'e aka'u te'eha ke ihẽ ama'e” aja a'e ukwa jupe. Ne mu ke nde eremupyai rahã, nde riki ereka'u te'eha ke nde erema'e, aja Kirisutu riki ukwa katu, ame'ẽja saka. \v 13 A'erehe ihẽ mu ixoha ke ihẽ amujaxer ym. Ihẽ Páu. Tupãran ruwa koty ngã mi'u ihĩ. Ame'ẽ ke a'u rahã, katu ym, aja ihẽ mu ukwa rahã, ame'ẽ mi'u ke ihẽ a'u ym te ta tĩ. Ihẽ aja nde rahã, katu tiki tĩ. (E'u ym tĩ.) \c 9 \s1 Jesu mondo ame'ẽ ta ke \p \v 1 Ihẽ aputar ame'ẽ ke ihẽ ama'ema'e katu. Jesu mondo ame'ẽ ke ihẽ. Ihẽ Páu. Upa Jesu kwera katu uhem rahã, ihẽ asak ehe. Jandema'e sawa'e te ke a'e. Ima'e je'ẽha ke ihẽ apandu pandu pehẽ pe, a'erehe pehẽ pejurujar katu ehe. Ixotyhar ta ke pehẽ. A'erehe Jesu mondo ame'ẽ ke ihẽ, aja pekwa ta me'ẽ te'e. \v 2 “Amõ Jesu mondo ame'ẽ ta jandema'e tamatarer ke pyhyk. Páu anĩ. Pyhyk ym. A'erehe Páu Jesu mondo ame'ẽ aja ym a'e” aja amõ ta pandu naĩ. Pehẽ anĩ. “Páu riki Jesu mondo ame'ẽ ke a'e” aja pekwa katu. Pehẽ riki jandema'e sawa'e te rehe pejurujar katu. A'erehe ihẽ riki Jesu mondo ame'ẽ ke ihẽ, aja pemujekwa ngã pe. \p \v 3 Amõ Jesu mondo ame'ẽ ta jandema'e tamatarer ke pyhyk. Páu anĩ. Jandema'e tamatarer ke pyhyk ym. A'erehe: “Páu riki Jesu mondo ame'ẽ aja ym a'e” aja ukwaha. A'erehe: “Páu pe jande mi'u jame'ẽ ym ta” aja pandu pandu rahã, mã kuja ihẽ apandu. \v 4 Tupã je'ẽha ke ihẽ apandu pandu. Ame'ẽ riki ihẽma'e parakyha. A'erehe ihẽ pe a'eta mi'u ke amõ ta muwyr rahã, katu tiki. \v 5 Amõ amõ ok ta rupi Tupã je'ẽha ke amõ Jesu mondo ame'ẽ ta pandu pandu oho rahã, hakehar ta namõ a'eta oho. Hakehar ta pe ngã mi'u me'ẽ me'ẽ tĩ. Jandema'e sawa'e te mu ta aja tĩ. Hakehar ta raho tĩ. Petu aja tĩ. Hakehar raho a'e tĩ. Mã! A'eta aja ihẽ rahã, katu tiki tĩ. Ngã mi'u ihẽ pe amõ ta muwyr rahã, katu tiki tĩ. \v 6 Amõ parakyha rehe Jesu mondo ame'ẽ ta paraky ym. Tupã je'ẽha ke jõ pandu pandu. Pe, imi'u ke amõ ta me'ẽ me'ẽ ngã pe. Mã! Ihẽ jõ aja ym my. Manambe amõ. Amõ parakyha rehe jande mokõi japaraky, pe, ame'ẽ rehe tamatarer japyhyk. Ame'ẽ pe jandema'e ke jajo'ok. Mã! Jande jõ aja rahã, katu ym. \p \v 7 Jumaiha rehe sonda oho rahã, amõ parakyha rehe paraky ym oho. Ima'e kapitã riki imi'u me'ẽ ipe. Ma'e ke kupixa pe ijar jytym rahã, ame'ẽ ke a'e u'u tĩ. Ixamby ke arapuharan ngi ijar jo'ok. Ame'ẽ ke a'e u'u. Mã! Aja saka ihẽ tĩ. Tupã je'ẽha ke ihẽ apandu pandu. A'erehe ihẽ pe ngã mi'u amõ ta muwyr rahã, katu tiki tĩ. Manambe pe aja tĩ. Me'ẽ ipe rahã, katu tiki tĩ. \p \v 8 Kupixa jar rehe har ihẽ apandu. Sonda ta amõ. Arapuharan jar amõ. Ame'ẽ ke jõ ym. Aja Moise je'ẽha mujekwa katu tĩ. \v 9 Kuja Moise je'ẽha rehe jasak: \q1 “Ahúi aja me'ẽ kurer ke jo'ok rahã, tapi'iruhu pyrũ pyrũ oho ehe. Arahã iãpũi ke epukwar ym ingi. U'u tar katu rahã, mã peja u'u, aja riki.” \p Paraky rahã, ma'e ke u'u tĩ. Tapi'iruhu rehe jõ Tupã pyrara usak my? \v 10 Anĩ. Ame'ẽ rehe jõ ym. Jande rehe har a'e ukwa ukwa ixo. (Jesu mondo ame'ẽ ta ke jande.) Je'ẽha ke japandu pandu rahã, ngã mi'u amõ ta muwyr jande pe. (Tapi'iruhu paraky, ame'ẽja saka.) Pesarahã! Kupixa ke amõ mondok. Amõ riki ma'e ke jytym. Ame'ẽ mokõi riki kupixa ngi ma'e ke u'u ta. Aja a'eta ukwa katu. \v 11 Kupixa pe ma'e ke amõ jytym. Ma'e tyarõ rahã, ame'ẽ ke ijar u'u ta. Aja jande tĩ. Tupã je'ẽha ke pehẽ pe japandu pandu rahã, ma'e ke jajytym, ame'ẽja saka. Apo pehẽ ngi pehẽ mi'u japyhyk rahã, katu tiki. (Kupixa ngi ijar ma'e u'u, ame'ẽja saka.) \v 12 Aja amõ Jesu mondo ame'ẽ ta riki. Pehẽ ngi pehẽ mi'u ke pyhyk rahã, katu tiki. A'erehe pehẽ ngi ihẽ apyhyk rahã, i'ar koty te we katuha. Manambe aja tĩ. \p Pesarahã! Pehẽ ngi ihẽ apyhyk ym te riki ma'e ke. Amõ ma'e ke rehe ihẽ aparaky, aja tamatarer apyhyk. Pe, ame'ẽ pe ihẽma'e ke ajo'ok. Manambe aja tĩ. Aja rahã: “Páu ta te'e u'u tar katu, a'erehe Tupã je'ẽha ke pandu pandu” aja amõ ta pandu ym te ta. Aja pandu ym te ta awa, a'erehe myrandu katu rehe amõ ta jurujar katu ta. Kirisutu rehe har ukwa katu ta tĩ. \v 13 Tupã rehe ngã jumu'eha renda keruhũ pe pa'i ta paraky u'am. (Jundéu awa tama'e pa'i ta ke ame'ẽ ta.) Ame'ẽ renda pe ngã mi'u ke amõ ta werur. Ame'ẽ ke pa'i ta u'u tĩ. Ame'ẽ ke pekwa katu. Tupã rehe ipy'a ke amõ ta moĩ moĩ rahã, arapuharan ra'yr ke a'eta hapy. Jumu'eha renda keruhũ pe hapy. Pe, ame'ẽ ngi amõ ke hapy ame'ẽ ta u'u tĩ. Ame'ẽ ke pekwa katu. \v 14 Aja saka apo tĩ. “Mã peja myrandu katu ke pandu pandu ame'ẽ ta pe pehẽ mi'u ke peme'ẽ katu.” Aja jandema'e sawa'e te mujekwa katu. \p \v 15 Aja amõ ta ngi ma'e ke ihẽ apyhyk ym. Kome'ẽ paper pinim ihẽ amondo rahã, ihẽ pe ngã mi'u ke amõ ta me'ẽ ta, a'erehe ihẽ amupinim axo, aja pekwa. Anĩ. Aja ym. Muhepyha ke ihẽ apyhyk rahã, ihẽ ruxĩ ta. Ihẽ amanõ py ta tipe. Muhepyha ihẽ aputar ym. “Muhepyha ihẽ apyhyk ym ta” aja ajupandu katu te ihẽ jupe. “Aja ym” aja marã ka ym amõ ta panduha. \v 16 Myrandu katu ke ihẽ apandu pandu. A'erehe: “Katu te ihẽ” aja akwa ihẽ jupe rahã, katu ym tiki. Pesarahã! Jandema'e sawa'e te riki pandu: “Myrandu katu ke epandu pandu eho” aja ihẽ pe. Mã! Ame'ẽ ke ihẽ apandu pandu ym aho rahã, ihẽ ke Tupã mupyrara ta, aja akwa. \v 17 Ihẽ atu ihẽ aputar, a'erehe myrandu katu ke ihẽ apandu pandu aho rahã, muhepyha ke ihẽ apyhyk rahã, katu tiki. Anĩ. Aja ym riki. Tupã riki ihẽ pe pandu: “Myrandu katu epandu eho” aja. Ame'ẽ parakyha ke ihẽ pe me'ẽ. A'erehe ihẽ apandu pandu aho. \v 18 Anĩ. Myrandu katu ihẽ apandu pandu aho rahã, muhepyha ke ihẽ apyhyk ym. (Jesu mondo ame'ẽ ke ihẽ.) A'erehe muhepyha ke ihẽ apyhyk rahã, katu tiki. Anĩ. Aja ym ta ihẽ. Apyhyk ym ta. \p \v 19 Ihẽ aputar ame'ẽ ke ihẽ ama'ema'e katu riki. Amõma'e te'e paraky ame'ẽ ke ihẽ aja ym ihẽ. Anĩ. Upa amõ ta rehe te'e aparaky ame'ẽ ke ihẽ aja ihẽ axo. Aja rahã upa ngã pe myrandu katu ihẽ apandu pandu. Aja rahã, heta ngã Jesu rehe jurujar katu ta nahã my. \v 20 Jundéu awa ta namõ ihẽ axo rahã, a'eta ixoha aja ihẽ axo tĩ. Aja rahã, Jesu rehe har ihẽ apandu rahã, heta a'eta jurujar katu ta ehe my. Moise je'ẽha rehe jõ ihẽ ahendu ym. Jesu je'ẽha rehe ihẽ ahendu katu tĩ. Amõ ta riki Moise je'ẽha rehe jõ hendu katu. A'eta namõ ihẽ axo rahã, a'eta ixoha aja ihẽ axo tĩ. Aja rahã, Jesu rehe har ihẽ apandu rahã, heta a'eta jurujar katu ta ehe my tĩ. \v 21 Aja jundéu awa aja ym ame'ẽ ta tĩ. A'eta namõ ihẽ axo rahã, a'eta ixoha aja ihẽ axo tĩ. A'eta namõ ihẽ axo rahã, jundéu awa ta ixoha, aja ym ihẽ axo. Aja rahã, Jesu rehe har ihẽ apandu pandu rahã, heta jundéu awa aja ym ame'ẽ ta jurujar katu ta ehe my tĩ. Pesarahã! Kirisutu je'ẽha rehe ihẽ ahendu katu. A'erehe Tupã je'ẽha rehe ihẽ ahendu katu tĩ. \v 22 Jesu rehe jurujar katu wan ame'ẽ ta namõ ihẽ axo rahã, a'eta ixoha aja ihẽ axo tĩ. Aja rahã, Jesu rehe har ihẽ amujekwa katu rahã, a'eta ukwa katu te we ta my tĩ. Pesarahã! Amõ ta ixoha, aja ihẽ axo tĩ. Aja rahã, Jesu rehe har ihẽ apandu pandu rahã, a'eta jurujar katu ta ehe my tĩ. \p \v 23 Aja ihẽ axo. Aja rahã, myrandu katu ke ihẽ apandu pandu katu aho. Pe, ma'e katu ame'ẽ ke ihẽ pe Tupã muwyr. \v 24 Jumusarái ha rehe amõ ta ujan. Arahã heta ujan oho tipe. Uhyk py ame'ẽ ke jõ ma'e ke pyhyk. Ame'ẽ ke pekwa katu. A'erehe uhyk py, aja pejan katu tĩ. Aja rahã, uhyk py, aja ma'e katu ame'ẽ ke Kirisutu me'ẽ, ame'ẽ ke pepyhyk ta. \v 25 Jumusarái ha rehe amõ ujan rahã, wera rahã pame katu te a'e ujan riki. Aja rahã pyrãtã katu oho. Pe, uhyk py rahã, iãkã rehe har ke iãkã rehe kapitã moĩ ta. Aja ujan ame'ẽ ke putar. Ame'ẽ iãkã rehe har pahar jaxer ta oho. Tupã je'ẽha mujekwa aja jande jaxo rahã, ujaniha rehe jaxo, ame'ẽja saka. Pe, ma'e katu ame'ẽ ke Tupã me'ẽ ta. Ame'ẽ jaxer ym te ta. A'erehe mã peja Tupã je'ẽha mujekwa aja pexo katu. \v 26 A'erehe ihẽ ajan aja ihẽ axo tĩ. Tupã je'ẽha mujekwa aja ihẽ axo. Pahar ahyk py ta aja tĩ. Jumusarái ha rehe amõ ipo pe tukwa tukwa. Te'e ihẽ atukwa tukwa ym. Pahar amõ ke ihẽ aityk ta, aja hãtã ihẽ atukwa tukwa. \v 27 Ihẽ ke ihẽ ajutukwa tukwa ihẽ jupe. Aja rahã, pyrãtã katu ihẽ axo. Aja rahã, ihẽ aputar ame'ẽ ke pahar ihẽ ama'ema'e ta. Ame'ẽ riki Tupã je'ẽha mujekwa aja ihẽ axo. Amõ ta pe ihẽ apandu: “Tupã je'ẽha mujekwa aja pexo. Aja rahã, ma'e katu ame'ẽ ke Tupã me'ẽ ta pehẽ pe” aja riki. Pe, ihẽ riki Tupã je'ẽha mujekwa aja axo ym rahã, ma'e katu ame'ẽ ke a'e me'ẽ ym ta ihẽ pe. Aja rahã, katu ym. A'erehe Tupã je'ẽha mujekwa aja ihẽ axo. Ihẽ aja pexo tĩ. (Tupã je'ẽha mujekwa, aja pexo tĩ.) \c 10 \s1 Tupãran rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩ ym \p \v 1 Ihẽ mu ta! Jande ramũi ymanihar rehe har pekwa pekwa pexo. (Ame'ẽ ta Eji ywy ngi uhem ame'ẽ ta ke.) Moise namõ ixo ame'ẽ ta ke a'eta. Upa ame'ẽ ta ywa takãxĩha pu'am, ame'ẽ raikwer rupi wata oho. Upa ame'ẽ ta y apyrer rupi wata aha oho. Y rer riki y pytã ke. \v 2 Ywa takãxĩha pu'am ame'ẽ raikwer rupi wata oho. Mujahuk, ame'ẽja saka. (Aja rahã, a'eta riki Moise kotyhar ta ke aja a'eta mujekwa. Hendu ta ehe.) Y apyrer rupi wata aha oho tĩ. Mujahuk, ame'ẽja saka tĩ. (Aja rahã, a'eta riki Moise kotyhar ta ke aja mujekwa tĩ. Hendu ta ehe.) \v 3 Upa ame'ẽ ta ma'e mi'u ke u'u riki. Tupã'ã me'ẽ ame'ẽ ke a'eta u'u. Ywa ngi mungyr ame'ẽ ke u'u. \v 4 Upa ame'ẽ ta y u'u tĩ. Tupã'ã me'ẽ ame'ẽ ke a'eta u'u. Y ke a'eta putar rahã, ita ngi y ke Moise muhem. Tupã'ã mujekwa ame'ẽ ngi muhem. Kirisutu je'ẽha rupi muhem, ame'ẽja saka. A'erehe Kirisutu rehe har a'eta pandu rahã: “Jande namõ ita wata oho ixo ame'ẽja saka” aja pandu. A'eta namõ Kirisutu wata oho, ame'ẽja saka a'erehe aja pandu. \v 5 A'eta rehe Tupã usak katu tipe. Tupã rehe a'eta hendu ym. A'erehe Tupã hury ym a'eta rehe. A'erehe a'eta rehe Tupã parahy. A'erehe upa tate a'eta ke a'e jukwa. Awa nixói te ame'ẽ rupi a'e tama'e kangwerupa heta túi. \p \v 6 Ame'ẽ ta aja jande jaxo rahã, katu ym tiki. A'erehe ame'ẽ ta aja pexo ym tĩ. Ma'e ka'u te'eha ke a'eta ma'ema'e. A'eta aja pema'ema'e ym tĩ. \v 7 Tupãran rehe ipy'a ke a'eta moĩ moĩ riki. A'eta aja pema'ema'e ym tĩ. A'eta rehe har kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: \q1 “Tupãran rehe ipy'a ke a'eta moĩ moĩ rahã, ma'e ke u'uha rehe jõ putar katu. A'engi purahái tĩ. Aja tupãran rehe ipy'a ke ame'ẽ ta moĩ moĩ.” \p Mã peja ame'ẽ ta aja pexo ym tĩ. Tupãran rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩ ym tĩ. \v 8 Amõ kũjã ta rehe sawa'e ta ka'u te'e. Amõ sawa'e ta rehe kũjã ta ka'u te'e tĩ. Mã peja ame'ẽ ta aja pexo ym tĩ. A'eta ka'u te'e rahã, heta ngã ke Tupã jukwa. Kuja, 23.000 hetaha jukwa. Peteĩ wera rahã, aja hetaha manõ. \v 9 A'eta pandu: “Ma'e jaka'u te'eha ke jama'ema'e rahã, jande ke Tupã mupyrara ym ta” aja pandu naĩ. A'erehe a'eta hendu ym ehe, pe, tapijar te'e we ma'e ka'u te'eha ke a'eta ma'ema'e. A'erehe a'eta ke mbói su'u riki. Pe, heta ngã manõ. A'eta aja mã peja ma'e peka'u te'eha ke pema'ema'e ym pexo tĩ. \v 10 Tupã rehe har a'eta je'ẽ je'ẽ hũ. A'eta aja pexo ym tĩ. A'eta je'ẽ je'ẽ hũ rahã, Tupã je'ẽha rahoha uhyk uwyr, pe, heta ame'ẽ ta ke a'e jukwa. A'erehe a'eta aja mã peja pexo ym tĩ. (Tupã rehe har peje'ẽ je'ẽ ym pexo tĩ.) \p \v 11 Jande ramũi ymanihar rehe mãte me'ẽ uhyk. A'eta ixoha rehe har amõ ta mupinim. Pe, ame'ẽ ke rehe jasak rahã, a'eta aja jaxo rahã, jande ke Tupã mupyrara ta tĩ, aja mujekwa. 'Ar rehe angaha uhyk tate, a'erehe jande ramũi ta aja mã peja ma'e jaka'u te'eha ke jama'ema'e ym tĩ. \p \v 12 A'erehe mã peja pandu ym amõ: “Ihẽ akwa katu, a'erehe ma'e aka'u te'eha ke ihẽ ama'e ym ta” aja ukwaha naĩ. Mã! Aja ym a'e jupe. Pahar ma'e ka'u te'eha ke a'e ma'e ta my. \v 13 Ma'e peka'u te'eha ke pema'e tar katu rahã, pehẽ riki awa ta te'e aja pemujekwa pehẽ jupe. Tupã pandu ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu ta. Ma'e peka'u te'eha ke pema'e tar katu. Marã ka ym peputu'uha ingi. Pe, pema'e ym rahã riki Tupã pandu ta: “A'ewan” aja. Pe, peputu'u ta ingi. Pema'e ym ta. Tupã pandu: “Ma'e peka'u te'eha ke pema'e tar katu rahã, pehẽ py'a ke ihẽ riki amãtã ta” aja riki. Aja rahã, ame'ẽ ke pema'e ym ta. Tupã pandu ame'ẽ ke a'e ma'e katu ta. \p \v 14 Ihẽ rehe katu me'ẽ ta! Pehẽ ramũi ta ke Tupã mupyrara. A'erehe mã peja tupãran rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩ ym apo 'y. \v 15 Pehẽ pekwa katu ame'ẽ ta ke pehẽ. Aja me'ẽ ta pe ihẽ apandu pehẽ pe. Ihẽ apandu ame'ẽ ke jete my? Ame'ẽ ke pehẽ riki pekwa katu pehẽ jupe. \p \v 16 Jandema'e sawa'e te manõha ke jande jakwa jakwa jaĩ rahã, ma'e rykwer ke ja'u. Ita rekúi japyhyk rahã, japandu: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja Tupã pe. Pe, ame'ẽ rykwer ja'u rahã, Kirisutu ruwy ke uhem, ame'ẽ ke jakwa jakwa jaĩ. Aja rahã, Kirisutu namõ jande juehe katu jaxo, aja jamujekwa ngã pe. Kirisutu kotyhar ta ke jande aja jamujekwa tĩ. Pe, mbeju ke jamopok tĩ. Ame'ẽ ke ja'u rahã, Kirisutu manõ, ame'ẽ ke jakwa jakwa jaĩ tĩ. Aja rahã, Kirisutu namõ jande juehe katu jaxo aja jamujekwa tĩ. Kirisutu kotyhar ta ke jande aja jamujekwa tĩ. \v 17 Jande reta jaxo. Mbeju riki peteĩ. Ame'ẽ jande johu ja'u. A'erehe jande johu peteĩhar aja jaxo. \p \v 18 Jundéu awa ta rehe har pekwa pekwa pexo. Jesu rehe jurujar ym ame'ẽ ta ke a'eta. Tupã rehe ipy'a ke a'eta moĩ moĩ rahã, ma'e hymba ke a'eta hapy. Jundéu awa tama'e pa'i ta hapy hapy. Ame'ẽ riki a'etama'e parakyha. Pe, ame'ẽ hymba ka'ẽ ke amõ u'u rahã, Tupã rehe ipy'a moĩ moĩ. Ixotyhar ta ke a'eta aja mujekwa. \v 19 Aja rahã, tupãran ixuwe, aja ihẽ apandu my? Anĩ. Aja ym. Ixuwe ym. Huwa koty amõ mi'u ke amõ moĩ. Ame'ẽ ke amõ u'u rahã, pyrãtãha pyhyk my? Anĩ. Aja ym. \v 20 Kuja ihẽ apandu. Tupãran ruwa koty ma'e ke moĩ moĩ rahã, ãjã ta pe ma'e ke me'ẽ, ame'ẽja saka riki. Tupã pe me'ẽ, aja ym. A'erehe ame'ẽ ke pe'u rahã, ãjã ta namõ pehẽ juehe katu pexo. Aja ihẽ aputar ym. Ixotyhar ta ke pehẽ, a'erehe aja ihẽ aputar ym tĩ. (A'erehe tupãran ruwa koty ma'e ke pemoĩ ym.) \p \v 21 Jandema'e sawa'e te manõha ke pekwa pekwa peĩ rahã, ma'e rykwer pe'u. Aja rahã, jandema'e sawa'e te namõ pehẽ juehe katu pexo, aja pemujekwa. Ixotyhar ta ke pehẽ aja tĩ. Aja rahã, marã ka ym ãjã ta namõ pehẽ juehe katu pexoha. A'erehe huwa koty ma'e ke moĩ ame'ẽ ke marã ka ym pe'uha. Mbeju ke pe'u rahã, jandema'e sawa'e te manõha ke pekwa pekwa peĩ. Aja rahã, jandema'e sawa'e te namõ pehẽ juehe katu pexo, aja pemujekwa. Ixotyhar ta ke pehẽ aja tĩ. Aja rahã, marã ka ym ãjã ta namõ pehẽ juehe katu pexo. A'erehe huwa koty ma'e ke moĩ, ame'ẽ ke marã ka ym pe'uha. \v 22 Tupã ke jamuparahy tar ym. A'erehe mã peja ãjã ta namõ jande juehe katu jaxo ym. Tupãma'e pyrãtãha 'ar koty te we jandema'e pyrãtãha my? Anĩ. Aja ym riki. A'erehe ãjã ta namõ jande juehe katu jaxo rahã, jande ke Tupã mupyrara ta tĩ. A'erehe tupãran ruwa koty ngã mi'u moĩ, ame'ẽ ke pe'u ym. \p \v 23 “Upa japutar ame'ẽ ke jama'e katu” aja amõ ta pandu. Ame'ẽ riki jetehar te tipe. Upa ma'e ke katu, aja ym riki. “Upa japutar ame'ẽ ke jama'e katu” aja panduha. Jetehar te tipe. Upa ma'e amõ ta ke muhury ym riki. \v 24 Ma'e ke jumuhury juehe ame'ẽ ke jõ amõ ma'e rahã, katu ym tiki. Amõ ta ke muhury, ame'ẽ ke amõ ma'e rahã, katu tiki. \p \v 25-26 Kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: \q1 “Kome'ẽ ywy keruhũ Tupã mujã. Ima'e ke. \q1 Upa katu te kome'ẽ ywy keruhũ pe ixo, ame'ẽ ke a'e mujã tĩ. Ima'e ke tĩ” aja. \p A'erehe muhepyha renda ngi ma'e so'o rukwer ke pejo'ok rahã, pe'u katu te'e. “Tupã mujã ame'ẽ ke ko” aja pekwa. “Tupãran ruwa koty kome'ẽ so'o rukwer amõ moĩ my?” aja ym pepandu. “Moĩ my?” aja pepandu ym ha namõ pe'u katu. \p \v 27 Jesu rehe jurujar ym ame'ẽ ke nde pe pandu: \p —Ihẽ rok pe ma'e ke e'u ejur — aja. \p Pe, nde erepandu: \p —Ihẽ aho ta kỹ — aja. \p Pe, nde erehyk rahã, nde pe me'ẽ, ame'ẽ ke e'u. Hok jar pe: “Tupãran ruwa koty kome'ẽ mi'u ke nde eremoĩ my” aja epandu ym. (Nde erepandu ym ha namõ e'u katu ma'e ke.) \v 28 Pe, amõ pandu. Jurujar katu wan ame'ẽ ke a'e. \p —Tupãran ruwa koty kome'ẽ mi'u moĩ ame'ẽ ke ko — aja. \p Aja rahã, ame'ẽ mi'u ke e'u ym. Jurujar katu wan ame'ẽ ke pandu, a'erehe e'u ym. “U'u rahã, katu ym” aja a'e ukwaha naĩ, a'erehe e'u ym. \v 29 A'e ukwaha ke, a'erehe e'u ym. Nde erekwa, aja ym. “Nde ere'u rahã, katu” aja nde erekwa katu. \p Pe, amõ pandu: \p —Amõ ukwa ame'ẽ ke ihẽ ama'e rahã, katu ym aja akwa ihẽ jupe. A'erehe ihẽ akwa ame'ẽ ke ihẽ ama'e ta. Amõ ukwa ame'ẽ ke ihẽ ama'e ym ta. \v 30 Ihẽ mi'u ihẽ a'u rahã, Tupã pe ihẽ apandu: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke. Ihẽ mi'u ihẽ pe nde eremuwyr” aja. Pe, ihẽ a'u. Aja rahã, ma'erehe ihẽ rehe amõ je'ẽ je'ẽ my? Je'ẽ je'ẽ rahã, katu ym — aja riki amõ pandu. (Anĩ. Jurujar katu wan ame'ẽ rehe nde erepy'a katu ta me'ẽ te'e, a'erehe aja epandu ym.) \p \v 31 Upa ma'e ke pema'e rahã, katu ame'ẽ ke pema'e. Ma'e ke pe'u rahã, aja tĩ. Katu ame'ẽ ke pema'e tĩ. Aja rahã, Tupã pe: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja amõ ta pandu ta. \v 32 Katu aja pexo. Ma'e peka'u te'eha ke pema'e ym. Ame'ẽ ke upa ngã ukwa rahã, ma'e ka'u te'eha ke a'eta ma'e ym ta tĩ. Tupã kotyhar ta aja tĩ. Ma'e ka'u te'eha ke ma'e ym ta tĩ. \v 33 Ihẽ aja pexo tĩ. Upa ihẽ ama'e ame'ẽ namõ amõ ta py'a ke ihẽ amuhury tar katu. Ihẽ juehe ajumuhuryha ke ihẽ ama'e ym. Amõ ta ke ihẽ amuhury tar katu. Aja rahã, a'eta Jesu rehe jurujar katu ta my. Aja rahã, a'eta ke Tupã muhã katu ta. \c 11 \s1 Iãkã ke jupyk ame'ẽ rehe har \p \v 1 (Amõ ta ke ihẽ amuhury tar katu.) A'erehe ihẽ aja pexo tĩ. Ihẽ riki Kirisutu aja ihẽ axo tĩ. Amõ ta py'a ke ihẽ amuhury tar katu. \v 2 Ihẽ apandu ame'ẽ ke pekwa pekwa pexo, a'erehe: “Pehẽ katu” aja ihẽ apandu ta. Ihẽ amu'e ame'ẽ ke rehe pehendu katu, a'erehe: “Pehẽ katu” aja apandu ta tĩ. \v 3 Pesarahã! Kirisutu riki upa katu te awa tama'e sawa'e te. Ame'ẽ ke pekwa, aja ihẽ aputar. Pe, ixawa'e riki hakeharma'e kapitam. Tupã riki Kirisutuma'e sawa'e te. \v 4 Jesu kotyhar tama'e jy'ariha renda pe Tupã namõ sawa'e pandu pandu. Arahã iãkã rehe ma'e ke namõ jupyk rahã, katu ym. Ejupyk ym. Tupã je'ẽha ngã pe pandu pandu rahã, aja tĩ. Iãkã ke ejupyk ym tĩ. Jupyk rahã, Kirisutu rehe hendu ym, aja mujekwa. Kirisutu sawa'e te aja ym, aja mujekwa. \p \v 5 Tupã rehe ngã jumu'eha renda pe Tupã namõ kũjã pandu pandu. Arahã iãkã rehe ma'e ke namõ jupyk ym rahã, katu ym. Ixawa'e rehe a'e hendu ym, aja mujekwa ngã pe. A'erehe ixawa'e ke a'e muhuxĩ. (A'erehe mã peja iãkã ke jupyk.) Tupã je'ẽha ke kũjã pandu pandu rahã, aja tĩ. Mã peja iãkã jupyk tĩ. Jupyk ym rahã, ixawa'e ke a'e muhuxĩ tĩ. Iãkã ke kũjã jãpĩ rahã, huxĩ aja saka a'e. Iãkã jupyk ym rahã, aja tĩ. Juja katu te riki. Huxĩ aja a'e ixo tĩ. (A'erehe mã peja iãkã ke jupyk.) \v 6 Iãkã rehe ma'e namõ kũjã jupyk ym rahã, mã peja iãkã ke amõ jãpĩ. Iãkã jãpĩ aja ixo rahã, a'e huxĩ. Aja rahã, jãpĩ ym rahã we, mã peja iãkã ke jupyk. Tupã je'ẽha pandu rahã, jupyk. Tupã namõ pandu rahã, aja tĩ. Jupyk tĩ. \v 7 Tupã riki sawa'e te. A'e aja sawa'e riki kome'ẽ ywy keruhũ pe kapitã a'e. A'erehe iãkã rehe ma'e ke namõ jupyk rahã, katu ym. Amõ wyr koty te we a'e aja a'e mujekwa ym ta. Amõ rehe te'e paraky aja mujekwa ym ta. Kũjã anĩ. Sawa'e rehe a'e hendu katu, aja mujekwa katu ta me'ẽ te'e. A'erehe mã peja iãkã rehe ma'e namõ jupyk. \p \v 8 Pesarahã! Sawa'e ke Tupã mujã py. A'engi sawa'e ngi ma'e ke jo'ok, pe, ame'ẽ ke te'e kũjã ke a'e mujã. Kũjã ngi sawa'e ke a'e mujã ym riki. \v 9 Sawa'e pete'e ixo, a'erehe kũjã ke Tupã mujã. Sawa'e namõ ma'eha ke kũjã. Kũjã pete'e ixo, a'erehe sawa'e ke a'e mujã my? Anĩ. Aja ym riki. \v 10 A'erehe Tupã je'ẽha sawa'e pandu rahã, iãkã rehe ma'e ke namõ kũjã jupyk. Aja rahã, ixawa'e rehe a'e hendu katu, aja mujekwa katu ngã pe. Ame'ẽ ke Tupã je'ẽha rahoha ta usak rahã: “Katu tiki” aja ukwa. \p \v 11 Tupã kotyhar ta aja jande jaxo. A'erehe marã ka ym sawa'e jejeha. Kũjã namõ ma'eha putar. Marã ka ym kũjã jejeha. Sawa'e namõ ma'eha putar a'e tĩ. \v 12 Sawa'e ngi ma'e ke Tupã jo'ok, pe, ame'ẽ ke te'e kũjã ke a'e mujã. Aja apo kũjã ngi sawa'e uhem. U'ar rahã, ima'e pusu ngi uhem. Aja rahã, mokõi a'eta jumujã a'eta juehe aja mujekwa. Upa aja riki Tupã mu'am. Aja a'e putar. \p \v 13 Jesu kotyhar tama'e jy'ariha renda pe Tupã namõ kũjã pandu pandu rahã, iãkã rehe ma'e ke namõ jupyk ym rahã, katu my? Ame'ẽ ke pehẽ riki pepandu. Pesarahã! Katu ym, aja pekwa. \v 14 Sawa'e'a riki puku rahã, muhuxĩ, aja jakwa jande jupe. \v 15 Kũjã'a puku rahã, anĩ. Puku rahã, a'e katu te aja jakwa jande jupe. I'a riki jupyka ke aja Tupã mujã. \v 16 “Aja ym ta” aja amõ ta je'ẽ je'ẽ tar katu rahã, kuja jõ ihẽ apandu. Jande riki Jesu mondo ame'ẽ ta ke jande. Jande riki japandu: “Iãkã rehe ma'e ke namõ kũjã jupyk rahã, katu tiki” aja. Pesarahã! Amõ amõ henda pe Tupã rehe ipy'a ke jurujar katu ame'ẽ ta moĩ moĩ rahã, aja kũjã ta ixo. Iãkã rehe ma'e ke namõ a'eta jupyk riki. A'erehe a'eta aja pehẽ kotyhar ta kũjã ta tĩ. Jupyk rahã, katu tĩ. \s1 Jandema'e sawa'e te manõha ke ukwa ukwa uĩ \p \v 17 Apo amõ rehe har ihẽ apandu ta. Tupã rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩ rahã, pepy'a ym pehẽ juehe pexo. Tupã rehe har pejumu'e katu te we aja ym rĩ. A'erehe ihẽ rury ym ihẽ. Amõ ta Tupã rehe ipy'a moĩ moĩ tar katu rahã, pemuka'u te'e pehẽ juehe. A'erehe Tupã rehe ipy'a moĩ moĩ katu ym. \v 18 Pesarahã! Pehẽ pejy'ar rahã, amõ koty koty pekwa pexo. Aja pehẽ koty ngi uwyr ame'ẽ ta pandu ihẽ pe. Aja nahã my, aja ihẽ akwa. \v 19 [Amõ koty koty ukwa ame'ẽ ta ixo nahã my. Aja rahã, katu ixo ame'ẽ ta ke amõ ta ukwa ta. Ame'ẽ ke mujekwa ta me'ẽ te'e.] \v 20 Pehẽ pejy'ar rahã, ma'e ke pe'u. Aja jandema'e sawa'e te manõha ke pekwa pekwa peĩ my? Anĩ. Aja ym pehẽ. \v 21 Pehẽ pe'u rahã, pe'u te'e. Uhyk py, ame'ẽ ke pahar riki u'u. Uhyk u'u. A'ejõhar uhyk ame'ẽ ke myahy riki. Nixói ma'e ke. Upa amõ ta u'u. A'erehe amõ ta iãpũ riki. Amõ ta kawĩ ngi ka'u riki. Amõ ta myahy riki. Katu ym aja. \v 22 Pehẽ rok pehĩ. Pehẽ myahy rahã, a'ep pe'u katu. Amõ Tupã kotyhar ta ke pemuhuxĩ. Ma'e nixói te, ame'ẽ ta jy'ar uwyr tĩ. Ame'ẽ ta uhyk rahã, ma'e u'uha ke nixói. A'erehe ame'ẽ ta ke pemuhuxĩ. Katu ym aja. Myja me'ẽ ihẽ apandu ta my? Pehẽ pejy'ar rahã, katu pexo, aja ihẽ apandu ta my? Anĩ. Aja ym riki pehẽ. Katu ym aja. \p \v 23 Pesarahã! Jandema'e sawa'e te mu'e ihẽ ke. Ame'ẽ ke pehẽ pe ihẽ apandu tĩ. Jesu, jandema'e sawa'e te rehe huwajan ta ke Jun muhyk werur. Muhyk ym rahã we, ame'ẽ pytun rahã, mbeju ke Jesu pyhyk. \v 24 Tupã pe a'e pandu: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja. Upa pandu rahã, mbeju ke a'e mopok. Pe, pandu: “Kome'ẽ riki ihẽ rete ke. Ihẽ amanõ ta, a'erehe pehẽ pemanõ ym ta. Ihẽ aja mbeju ke pemopok tĩ. Aja ihẽ amanõha ke pekwa pekwa peĩ” aja Jesu pandu. \v 25 Aja upa a'eta mi'u u'u rahã, ita rekúi ke a'e pyhyk. Pe, pandu: “Kome'ẽ riki Tupã panduha pyahu aja saka. Ihẽ amanõ ta, pe, ihẽ ruwy uhem ta. A'erehe a'e panduha pyahu riki jetehar te ke aja mujekwa. Ita rekúi pe ma'e rykwer pe'u rahã, mã peja ihẽ amanõha ke pekwa pekwa peĩ” aja riki Jesu. \v 26 Aja rahã, kuja pekwa apo. Pejy'ar rahã, mbeju ke pe'u rahã pame katu te: “Ko jandema'e sawa'e te manõ” aja pepandu pandu pehẽ jupe. Ita rekúi pe ma'e rykwer ihĩ. Ame'ẽ ke pe'u rahã pame katu te: “Ko jandema'e sawa'e te manõ” aja pepandu pandu pehẽ jupe. A'e jywyr ym rahã we, aja tapijar te'e we pema'ema'e. \p \v 27 Mbeju ke u'u rahã, jandema'e sawa'e te manõha rehe har pandu pandu. Aja rahã, jumusarái ha rupi u'u rahã, Kirisutu ke a'e putar ym. Aja a'e mujekwa. Ita rekúi pe ma'e rykwer ke jumusarái ha rupi u'u rahã, aja tĩ. Kirisutu ke a'e putar ym tĩ, aja a'e mujekwa tĩ. Huwy ke a'e putar ym tĩ, aja mujekwa tĩ. Katu ym aja. \v 28 “Ihẽ py'a juhyk aja me'ẽ ihẽ axo” aja amõ ukwa py uĩ. Aja jõ rahã, pe, mbeju ke a'e u'u katu. Ita rekúi pe ma'e rykwer ke u'u katu tĩ. Ipy'a juhyk ym ixo rahã, mã peja a'e u'u ym. \v 29 Mbeju ke amõ u'u rahã, jandema'e sawa'e te manõha rehe har a'e ukwa ukwa uĩ, aja a'e ukwa. Ita rekúi pe ma'e rykwer u'u rahã, aja tĩ. Jandema'e sawa'e te manõha rehe har a'e ukwa ukwa uĩ tĩ. Aja ukwa ym rahã riki u'u rahã, a'e ke Tupã mupyrara ta. \v 30 Pesarahã! Amõ ta ukwa ym rahã, u'u. A'erehe ame'ẽ ta ahy ixo. Amõ ta pitu te'e ixo tĩ. Amõ ta manõ tĩ. (Tupã mupyrara riki.) \v 31 “Ihẽ py'a juhyk aja me'ẽ ihẽ axo” aja jakwa py. Pe, mbeju ke jande ja'u. Ma'e rykwer aja tĩ. Ja'u tĩ. Aja rahã, jande ke Tupã mupyrara ym ta. \v 32 “Pehẽ py'a juhyk ym pexo” aja jande pe Tupã mujekwa. Pe, jande ke a'e mupyrara. Aja rahã, ma'e jaka'u te'eha jama'ema'eha ke jahijar. Aja rahã, Tupã rehe ipy'a ym ame'ẽ ta namõ jande ke a'e mupyrara hũ ym ta. \p \v 33 Ihẽ mu ta! Pesarahã! Pejy'ar rahã, jandema'e sawa'e te manõha rehe har pekwa pekwa peĩ rahã, peharõ pehẽ juehe peĩ. Uhyk py ame'ẽ ta ke mã peja amõ ta rehe peharõ we peĩ rĩ. (Haikwer rupi uhyk uwyr, ame'ẽ ta rehe peharõ katu. Pe, pehẽ johu peteĩhar aja pe'u.) \v 34 Amõ myahy rahã, mã peja hok pe a'e u'u. Pe, jy'ar uwyr rahã, u'u hũ ym ta. Aja rahã, a'e ke Tupã mupyrara ym ta. Pe, amõ we ma'e rehe har ihẽ apandu tar katu riki. Ame'ẽ ke pehẽ rehe ihẽ ahyk rahã, ihẽ apandu ta. \c 12 \s1 Ma'e katu ame'ẽ ke Tupã'ã me'ẽ, ame'ẽ rehe har \p \v 1 “Ma'e ke Tupã'ã me'ẽ, ame'ẽ rehe har jande pe emujekwa” aja ihẽ pe paper pinim pemuwyr. Ame'ẽ rehe har ihẽ apandu ta apo 'y. Ihẽ mu ta! Jetehar te ke pekwa, aja ihẽ aputar. \v 2 Yman Tupã rehe pepy'a ym rahã we, tupãran rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩ. Ixuwe ym ame'ẽ ke rehe pehẽ py'a pemoĩ moĩ. Arahã, peka'u te'e riki. Aja pekwa katu. \v 3 Ipy'a rehe Tupã'ã ihĩ, ame'ẽ ke kuja pandu ym: “Jesu riki jaxer ai” aja pandu ym te. Aja marã ka ym panduha. Pe, kuja pandu katu: “Jesu riki ihẽma'e sawa'e te. Tupã a'e” aja amõ pandu. Aja pekwa katu ame'ẽ ke ihẽ aputar. \p \v 4 Ma'e ke Tupã'ã me'ẽ. Ame'ẽ ke amõ koty koty a'e me'ẽ me'ẽ. Me'ẽha riki peteĩhar jõ. Tupã'ã ke a'e. \v 5 Tupãma'e parakyha ke amõ ma'ema'e rahã, amõ koty koty paraky. Ijar riki peteĩhar. Jandema'e sawa'e te a'e. \v 6 Tupãma'e parakyha ke amõ ma'ema'e rahã, amõ ukwa katu te. Amõ ukwa we. Amõ ukwa katu ym. Me'ẽha riki peteĩhar. Tupã a'e. Ma'eha ke ma'ema'e katu te rahã, ukwa katuha ke Tupã muwyr ipe. Ma'eha ma'ema'e we rahã, ukwa we ha ke a'e muwyr ipe tĩ. Aja a'e me'ẽ me'ẽ riki. \p \v 7 Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ta ixo. Ame'ẽ ta rehe pame katu te pyrãtãha ke Tupã'ã muwyr. A'erehe amõ ta py'a ke ame'ẽ ta muhury katu. A'erehe pyrãtãha ke Tupã'ã muwyr. Kuja. \v 8 Amõ pe pyrãtãha ke Tupã'ã muwyr. A'erehe upa ma'e ke ukwa katu te a'e. Tupã aja: “Ko katu.” “Ko katu ym” aja ukwa katu a'e tĩ. Amõ pe Tupã rehe har Tupã'ã mujekwa tĩ. A'erehe ukwa katu a'e. Mujekwaha riki peteĩhar. Tupã'ã ke a'e. \v 9 Amõ pe pyrãtãha ke Tupã'ã muwyr. A'erehe ame'ẽ riki Tupã rehe amõ ta 'ar koty te we jurujar katu. Amõ pe pyrãtãha ke a'e muwyr tĩ. A'erehe ahy ixo ame'ẽ ta ke a'e mukatu. Pyrãtãha muwyr ame'ẽ ke peteĩhar. Tupã'ã ke a'e. \v 10 Amõ pe pyrãtãha ke a'e muwyr tĩ. A'erehe marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽ ke a'e ma'ema'e katu. Amõ pe pyrãtãha ke a'e muwyr tĩ. A'erehe Tupã mujekwa, ame'ẽ ke a'e pandu pandu katu ngã pe tĩ. Amõ pe pyrãtãha ke a'e muwyr tĩ. A'erehe a'e ukwa katu, kuja: “Tupã rehe har Tupã'ã je'ẽha rupi pandu my” ame'ẽ ke ukwa katu. Anĩ rahã: “Tupã rehe har Tupã'ã je'ẽha rupi pandu ym my” aja ukwa katu. Amõ pe pyrãtãha ke a'e muwyr tĩ. A'erehe amõ awa je'ẽha ke a'e pandu. Amõ pe pyrãtãha ke a'e muwyr tĩ. A'erehe ame'ẽ amõ awa je'ẽha ke amõ pandu, ame'ẽ ke ima'e je'ẽha namõ mujekwa katu ngã pe. (A'erehe ma'e pandu my, ame'ẽ ke upa ngã ukwa katu.) \v 11 Ame'ẽ pyrãtãha muwyr ame'ẽ ke peteĩhar jõ. Tupã'ã ke a'e. A'e putar, a'erehe pyrãtãha ke a'e muwyr muwyr katu ngã pe. \s1 Jande rete riki peteĩhar aja saka \p \v 12 Kirisutu riki peteĩhar. Awa ke rehe heta ma'e ke ihĩ. Ijywa. Ipy. Itymã. Aja heta ihĩ. Aja jurujar katu ame'ẽ ta heta ixo. Upa ame'ẽ ta riki peteĩhar aja ngã ixo. Awa rete peteĩhar aja saka. Aja riki Kirisutu tĩ. Peteĩ a'e. Ixotyhar ta riki heta. Upa ame'ẽ ta peteĩhar aja ixo. \v 13 Aja jande tĩ. Jundéu awa ta ke jande my? Jundéu awa aja ym ame'ẽ ta ke jande my? Amõ pe te'e paraky ame'ẽ ke jande my? Amõ pe te'e paraky ame'ẽ aja ym ame'ẽ ke jande my? Upa jande ke peteĩhar aja Tupã'ã mu'am. Kirisutu kotyhar ta ke jande aja mu'am. Upa jande py'a rehe a'e ihĩ katu. Peteĩ a'e. \p \v 14 Amõ rete rehe heta ma'e ke ihĩ. Peteĩ jõ aja ym. Heta ihĩ. Ijywa. Itymã. Ipy. Heta riki. Awa rete riki peteĩhar. \v 15 Ipy pandu: “Ihẽ riki awa po aja ym. A'erehe kome'ẽ retema'e ym ihẽ” aja. Aja pandu naĩ. Ame'ẽ py riki ame'ẽ retema'e ke. \v 16 Inambi pandu: “Ihẽ riki awa reha aja ym. A'erehe kome'ẽ retema'e ym ihẽ” aja pandu naĩ. Ame'ẽ reha riki ame'ẽ retema'e ke. \v 17 Amõ rehe eha jõ ihĩ rahã, marã ka ym a'e henduha. (Inambi nixói.) Amõ rehe inambi jõ ihĩ rahã, marã ka ym a'e hẽtũha. (Iãpũi nixói.) \v 18 Aja ym riki. Amõ koty koty ma'e ke amõ rete rehe Tupã moĩ. Eha ke. Inambi ke. Ijywa ke. A'e putar aja a'e moĩ. \v 19 Eha pame katu te rahã, hete nixói ta tipe. Ipy pame katu te rahã, aja tĩ. Hete nixói ta tipe. Inambi pame katu te rahã, aja tĩ. Hete nixói ta tipe. \v 20 Aja ym riki. Amõ koty koty ma'e ke hete rehe ihĩ. Inambi ke. Ijywa ke. Eha ke. Hete riki peteĩhar. Aja riki Tupã kotyhar ta ke. Heta ixo. Ame'ẽ ta pe pyrãtãha amõ koty koty Tupã'ã muwyr. A'erehe ahy ixo ame'ẽ ke amõ mukatu. Amõ awa je'ẽha ke amõ pandu. Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu pandu katu. Aja riki. Pe, Tupã kotyhar ta riki peteĩhar aja ixo ta me'ẽ te'e. \p \v 21 Pesarahã! Ipo pe eha: “Nde ke ihẽ aputar ym” aja pandu. Aja marã ka ym panduha. Ipy pe iãkã: “Nde ke ihẽ aputar ym” aja pandu. Aja marã ka ym panduha tĩ. (A'erehe amõ Tupã kotyhar pe: “Nde ke ihẽ aputar ym” aja nde erepandu ym ta me'ẽ te'e.) \v 22 Amõ we tĩ. Amõ rete rehe ma'e ke pyrãtã ym ame'ẽ ixo, aja amõ ukwaha naĩ. Ame'ẽ nixói rahã, hete katu ym riki. \v 23 Amõ rete ke rehe ma'e ke ihĩ. Ame'ẽ riki jaxer aja jakwaha naĩ. Ame'ẽ ke jande jajupyk. Pe, katu te aja a'e ukwa. Amõ rehe amõ usak rahã, huxĩ riki awa. Ame'ẽ ke jande jajupyk tĩ. Pe, katu te aja a'e ukwa tĩ. \v 24 Amõ hete ke rehe usak rahã, katu te aja amõ ukwa. Ame'ẽ ke jupyk ym awa. Huwa ke aja jupyk ym awa. Amõ rete ke Tupã mujã rahã, amõ ma'e ke jupyk ta me'ẽ te'e. Ame'ẽ riki i'ar koty te we katu, aja a'e mujã. \v 25 Aja rahã, amõ koty koty ym ta riki awa rete. Peteĩhar aja jõ ixo. Upa awa retema'e ke ma'ema'e katu a'e juehe. \p \v 26 Ijywa riki ahy ixo rahã, upa hete mahy. Ipy ahy ixo rahã, upa hete mahy tĩ. (A'erehe peteĩ Jesu kotyhar ahy ixo rahã, amõ ta pyai tĩ.) Ijywa namõ ma'e ke ma'e rahã, amõ pandu: “Nde pyrãtã” aja. Aja rahã, upa hete hury katu, ame'ẽja saka. Ipy namõ ma'ema'e rahã, amõ pandu: “Nde pyrãtã” aja. Aja rahã, upa hete hury katu, ame'ẽja saka tĩ. Aja peteĩ katu rahã, wetep riki katu tĩ. Aja Tupã kotyhar ta tĩ. (Peteĩ hury katu rahã, upa amõ ta hury katu tĩ.) A'erehe amõ pe: “Nde ke japutar ym” aja marã ym panduha. Amõ ta namõ jande juehe katu jande jaxo ta me'ẽ te'e. Amõ ta riki katu ym aja jande jakwa tipe rahã, ame'ẽ riki katu te aja Tupã ukwa. A'erehe amõ riki jaxer aja mã peja pepandu ym. Amõ koty koty pekwa ym pexo. Peteĩhar aja jõ pexo katu. (Amõ rete rehe har apandu rahã, Tupã kotyhar ta rehe har ihẽ apandu. A'erehe: “Pehẽ ke japutar ym” aja pepandu ym. “Pehẽ katu ym” aja pepandu ym tĩ.) \p \v 27 Upa pehẽ riki Kirisutu rete aja saka. Peteĩ teĩ riki Kirisutu retema'e ke aja saka. Amõ riki ijywa aja saka. Amõ riki ipy aja saka. Amõ riki eha aja saka. Aja pame katu te. \v 28 Tupã kotyhar ta aja tĩ. Amõ amõ ta ke Tupã mu'am. Kuja. Jesu mondo ame'ẽ ta ke aja a'e mu'am py. A'engi Tupã mujekwa, ame'ẽ ke pandu pandu ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. A'engi Tupã je'ẽha ke mu'e ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. A'engi marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽ ke ma'ema'e katu ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. A'engi Tupã'ãma'e pyrãtãha namõ ahy ixo ame'ẽ ta ke mukatu ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. Amõ ta ke amõ namõ ma'ema'e katu ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. Je'ẽha te rupi mondo mondo ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. Amõ awa je'ẽha ke pandu ame'ẽ ta ke a'e mu'am tĩ. \p \v 29 Pesarahã! Upa katu te Jesu mondo ame'ẽ ta aja ym. Amõ amõ aja. Upa katu te Tupã mujekwa, ame'ẽ ke pandu pandu ame'ẽ ta aja ym tĩ. Amõ amõ aja. Upa katu te Tupã je'ẽha pandu ame'ẽ ta aja ym tĩ. Amõ amõ aja. Upa katu te marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽ ke ma'ema'e katu ame'ẽ ta aja ym tĩ. Amõ amõ aja. \v 30 Upa katu te ahy ixo ame'ẽ ta ke mukatu ame'ẽ ta aja ym tĩ. Amõ amõ aja. Upa katu te amõ awa je'ẽha ke pandu ame'ẽ ta aja ym tĩ. Amõ amõ aja. Amõ awa je'ẽha ke pandu ame'ẽ ke ima'e je'ẽha namõ mujekwa. Upa katu te ame'ẽ ta aja ym tĩ. Amõ amõ aja. Pesarahã! Amõ koty koty Tupã kotyhar ta ma'ema'eha. \v 31 Ma'e ke Tupã'ã me'ẽ me'ẽ. Amõ riki katu te. Amõ riki katu. I'ar koty te we katuha, ame'ẽ ke peputar pexo. \p Pesarahã! Kuja riki i'ar koty te we katu te ha ke. Ko amujekwa ta kỹ. \c 13 \s1 Ipy'a katuha ke \p \v 1 Amõ awa ta je'ẽha ke ihẽ apandu katu my? Tupã je'ẽha rahoha ta je'ẽha ke ihẽ apandu katu my? \m Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \m Ihẽ apandu, ame'ẽ riki ma'e tyapuha jõ riki. \q1 “Pẽ! Pẽ! Pẽ!” aja ita nupã tyapuha jõ riki. \q1 Tyapu te'e jõ. Katu ym aja. \q1 (A'erehe amõ ta rehe ihẽ apy'a katu ta me'ẽ te'e. \q1 Ame'ẽ riki katu te me'ẽ ke.) \m \v 2 Tupã mujekwa ame'ẽ ke ihẽ apandu pandu katu my? \q1 Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \m Upa katu te ma'e ke ihẽ akwa katu my? \q1 Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \m Amõ ukwa ym ame'ẽ ke ihẽ pe Tupã mujekwa my? A'erehe ame'ẽ ke ihẽ akwa katu. \q1 Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \q1 (A'erehe amõ ta rehe ihẽ apy'a katu ta me'ẽ te'e. \q1 Ame'ẽ riki katu te me'ẽ ke.) \m Ihẽ ajurujar katu te. A'erehe ajurujar katuha namõ marã ka ym amõ ma'eha, ame'ẽ ke ihẽ ama'e katu. \q1 Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \q1 Te'e riki ihẽ axo. Katu ym aja. \q1 (A'erehe amõ ta rehe ihẽ apy'a katu ta me'ẽ te'e. \q1 Ame'ẽ riki katu te me'ẽ ke.) \m \v 3 Ima'e ym te ame'ẽ ta pe upa katu te ihẽma'e ke ihẽ ame'ẽ me'ẽ my? \q1 Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \m Tata pe ihẽ ke amõ hapy my? Aja jukwa. Aja Jesu rehe ajurujar katuha ke ahijar ym, aja ihẽ amujekwa my? \q1 Pe, amõ ta rehe ihẽ apy'a ym rahã, katu ym. \q1 Marã ka ym ihẽ katuha. Katu ym aja. \q1 (A'erehe amõ ta rehe ihẽ apy'a katu ta me'ẽ te'e. \q1 Ame'ẽ riki katu te me'ẽ ke.) \m \v 4 Amõ ta rehe japy'a katu rahã, pahar amõ ta rehe japarahy ym. Wewe katu japandu ipe. \q1 Amõ ta rehe japy'a katu rahã, \q1 Jajyty'ỹ ym a'eta rehe. \m Amõ ta i'ar koty te we jande katuha aja ym jakwa. “Katu te ame'ẽ ke jande” aja jakwa ym jande jupe tĩ. \p \v 5 Amõ ta rehe jande japy'a katu rahã, jajumuhuxĩ ame'ẽ ke jama'e ym. \q1 Jande juehe har jõ jakwa jakwa ym jaxo tĩ. \q1 Amõ ta rehe har jakwa jakwa ta jaxo. \m Pahar japarahy ym tĩ. \q1 Amõ ta rehe japy'a katu, \q1 A'erehe pahar amõ ka'u te'eha ma'eha ke jaharái. \q1 Pahar jande py'a jamujywyr ehe. \m \v 6 Amõ ta rehe japy'a katu, a'erehe amõ riki ma'e ka'u te'eha ke ma'e rahã, jande rury ym. Japyai riki. \q1 Katu aja amõ ixo rahã, jande rury katu ehe. \m \v 7 Amõ ta rehe japy'a katu, a'erehe: “A'e jyty'ym. Jaxer ai a'e” aja ehe har japandu ym. \q1 Amõ ta rehe japy'a katu, a'erehe juehe har \q1 Amõ pandu rahã, jande jajurujar katu ehe. \m Amõ riki katu ym rahã, a'e katu wan ta oho, ame'ẽ rehe jaharõ katu jaxo. \q1 Amõ ta rehe japy'a katu, a'erehe jande ke \q1 A'e mahy rahã, jande py'ahu te'e jahendu. \m \v 8 Amõ ta rehe tapijar te'e japy'a katu jaxo. Ipy'a katuha upa ym ta. \q1 Amõ ma'e ke upa ta. Kuja. \m Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ ta pandu pandu. Ame'ẽ panduha ke upa ta. \q1 Amõ awa ta je'ẽha ke pandu ame'ẽ ke \q1 Tupã'ã muwyr amõ pe. Ame'ẽ ke upa ta tĩ. \m Ma'e ukwa katu te ha ke Tupã'ã muwyr amõ pe. Ame'ẽ ke upa ta tĩ. \q1 Ipy'a katuha anĩ. Upa ym ta ame'ẽ. \m \v 9 Ma'e ukwa katu te ha ke Tupã'ã muwyr tipe. Upa katu te ukwa ym awa, ukwa we. \q1 Tupã'ã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu pandu. \q1 Upa katu te a'e mujekwa ym. Mujekwa we mi. \m \v 10 Pe, Kirisutu jywyr rahã, upa katu te ngã ukwa katu te ta kỹ. Pyta we ym ta ma'e ukwa ym ha. Upa katu te Tupã mujekwa, ame'ẽ ke a'e mujekwa ta jande pe tĩ. \p \v 11 Kurumĩ rahã, ihẽ je'ẽha riki kurumĩma'e riki. Ihẽ axoha riki kurumĩma'e. Akwaha riki kurumĩma'e. \q1 Apo riki sawa'e ihẽ axo 'y. A'erehe kurumĩ ym axo. \m \v 12 Waruwa xi'a rahã, jesak katu ym ma'e. Aja upa katu te Tupã rehe har jakwa katu ym we apo. Waruwa xi'a, ame'ẽ rehe jasak, ame'ẽja saka. \p Yman rahã, huwa koty japu'am rahã, ehe har upa katu te jakwa ta kỹ. Apo ihẽ akwa we riki. Yman rahã, upa katu te ihẽ akwa katu ta kỹ. \p Ihẽ rehe har upa katu te Tupã ukwa katu apo. Aja yman rahã, upa katu te ehe har ihẽ akwa katu ta kỹ tĩ. \p \v 13 Tupã pete'e ixo, ame'ẽ rehe jajurujar katu. Inamõ jaxo ta tĩ. Ame'ẽ angaha ke rehe jaharõ katu jaxo. Amõ ta rehe japy'a katu tĩ. \q1 Ame'ẽ mahapyr riki katu. \q2 Jajurujar katuha ke. \q2 Jaharõha ke tĩ. \q2 Japy'a katuha ke tĩ. \p Pesarahã! Amõ ta rehe tapijar te'e we jande japy'a katu rahã, ame'ẽ riki i'ar koty te we katuha. \c 14 \s1 Ma'e ke Tupã'ã me'ẽ, ame'ẽ ke amõ we Páu mujekwa \p \v 1 Amõ ta rehe amõ ipy'a katu rahã, i'ar koty te we katuha. A'erehe mã peja amõ ta rehe pepy'a katu pexo. Ma'e ke Tupã'ã me'ẽ me'ẽ katu, ame'ẽ ke mã peja peputar katu. Tupã mujekwa ame'ẽ ke pepandu pandu, ame'ẽ riki katu te me'ẽ ke. Ame'ẽ ke peputar katu te. \v 2 Amõ awa je'ẽha ke amõ pandu rahã, Tupã namõ jõ a'e pandu katu. Amõ ta namõ pandu ym. Amõ jeje te'e ukwa ym ame'ẽ ke Tupã'ã mujekwa, ame'ẽ ke amõ awa je'ẽha ke pandu. A'erehe amõ ta ukwa ym. \v 3 Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu rahã, jande je'ẽha rupi a'e pandu tĩ. (A'erehe ukwa katu.) A'erehe mujekwa katu ngã pe ma'e ke. A'erehe Tupã rehe har a'e mujekwa katu ngã pe. A'eta py'a ke a'e mãtã, a'erehe Tupã rehe a'eta jurujar katu te we rĩ. Pyai ame'ẽ ta ke a'e muhury katu tĩ. \v 4 Amõ awa je'ẽha ke amõ pandu rahã, juehe a'e jumuhury. A'e jeje te'e Tupã rehe jurujar katu te we rĩ. Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu rahã, jande je'ẽha rupi a'e pandu tĩ. A'erehe Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ta ke a'e muhury katu. Upa a'eta Tupã rehe jurujar katu te we rĩ. A'erehe Tupã mujekwa ame'ẽ ke pandu rahã, jande je'ẽha rupi pandu. Aja rahã, katu te. Upa ukwa katu ta. \p \v 5 Upa pehẽ riki amõ awa ta je'ẽha ke pepandu ame'ẽ ke ihẽ aputar we. Tupã mujekwa ame'ẽ ke pepandu, ame'ẽ ke ihẽ aputar katu te. Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu rahã, katu te ame'ẽ. Amõ awa je'ẽha ke amõ pandu rahã, katu we ame'ẽ. Ame'ẽ amõ awa je'ẽha ke jande je'ẽha rupi amõ mujekwa rahã, katu tiki. Mujekwa rahã, upa Jesu kotyhar ta ukwa ta. Aja rahã, hury katu ta. \v 6 Ihẽ mu ta! Pehẽ rehe ihẽ ahyk rahã, amõ awa je'ẽha rupi ihẽ apandu rahã, marã ka ym katuha. Je'ẽha pekwa ym ta. Amõ we Tupã rehe har pekwa ym ta tĩ. Mujekwaha nixói, a'erehe pekwa ym ta. Tupã mujekwa ame'ẽ ke ihẽ apandu my? Amõ we amõ we Tupã rehe har ihẽ apandu my? Tupã'ã mujekwa ame'ẽ ke apandu my? Ma'e ke amu'e katu my? Upa aja amõ awa je'ẽha rupi apandu rahã, marã ka ym katuha. Ukwa ym ta, a'erehe katu ym. Jande je'ẽha rupi mujekwaha nixói rahã, marã ka ym pehẽ py'a mãtãha. Katu ym aja. \p \v 7 Je'ẽha ukwa ym rahã, kuja saka. Takwar ra'yr aja saka. Peju rahã, tyapu katu ym rahã, awa peju my? Ukwa ym ta amõ. \v 8 Tapi'iruhu 'ak ke peju rahã, tyapu katu ym rahã, marã ka ym jawar henduha. So'o mujan ym ta. \v 9 Ame'ẽja saka riki. Amõ awa je'ẽha rupi ma'e ke pepandu rahã, amõ ta ukwa ym ta. Je'ẽha ukwa ym ta. Hendu tipe. \v 10 Kome'ẽ ywy keruhũ rupi awa ta je'ẽha heta ihĩ. Amõ koty koty je'ẽha ke. Amõ awa ta amõ koty je'ẽha. A'eta pandu rahã, ianam ta ukwa katu riki. Amõ awa ta amõ koty je'ẽha. A'eta pandu rahã, ianam ta ukwa katu ta tĩ. Aja pame katu te. \v 11 Pe, amõ pandu rahã, pe, ame'ẽ je'ẽha ihẽ akwa ym rahã, a'e riki amõ awa aja akwa katu. Ihẽ riki amõ awa aja a'e ukwa tĩ. \p \v 12 Pyrãtãha ke Tupã'ã muwyr ame'ẽ ke peputar katu riki. Pe, a'e muwyr rahã, ame'ẽ namõ mã peja Jesu kotyhar ta ke pemu'e katu. Aja rahã, ame'ẽ ta py'a ke pemãtã katu te we ta rĩ. Aja rahã katu te. (Amõ awa ta je'ẽha rupi pepandu rahã, amõ ta py'a ke pemãtã ym ta. Ame'ẽ katu ym.) \p \v 13 Amõ awa je'ẽha rupi amõ pandu rahã, mã peja Tupã namõ epandu: “Ame'ẽ amõ awa je'ẽha rupi amõ pandu. Ame'ẽ ke emujekwa katu ihẽ pe. Aja rahã, amõ ta pe ihẽ amujekwa katu ta tĩ” aja inamõ epandu. Aja rahã, amõ pandu ame'ẽ ke jande johu jakwa katu ta. \v 14 Pesarahã! Tupã namõ amõ awa je'ẽha rupi ihẽ apandu rahã, Tupã'ã pyrãtãha namõ ihẽ apandu. A'erehe ma'e ihẽ apandu my, ihẽ atu ihẽ akwa ym. (Aja rahã, amõ ta ukwa ym tĩ. Katu ym aja.) \p \v 15 Pesarahã! Myja me'ẽ ihẽ axo my? Kuja katu te. Tupã'ã pyrãtãha namõ ihẽ apandu ta Tupã namõ. Ihẽ akwa katuha namõ ihẽ apandu ta inamõ tĩ. Tupã'ã pyrãtãha namõ Tupã rehe har ihẽ ajyngar ta tĩ. Ihẽ akwa katuha namõ ehe har ihẽ ajyngar ta tĩ. \v 16 Tupã'ãma'e pyrãtãha namõ Tupã pe: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja amõ awa je'ẽha rupi nde erepandu. A'erehe nde rehe hendu ame'ẽ ta ukwa ym. Je'ẽha ukwa ym. Aja rahã: “Amen, a'e tỹ” aja marã ka ym panduha. \v 17 Katu te ame'ẽ ke nde erepandu Tupã pe tipe. Hendu ame'ẽ ta ke ukwa ym. Je'ẽha ukwa ym, a'erehe ipy'a ke nde eremãtã ym riki. Katu ym aja. \p \v 18 Amõ awa ta je'ẽha rupi pepandu. Ihẽ riki pehẽ 'ar koty te we amõ awa je'ẽha rupi ihẽ apandu. A'erehe Tupã pe ihẽ apandu: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja. \v 19 Jesu kotyhar ta jy'ar rahã, anĩ. Amõ awa je'ẽha rupi apandu ym ta. Jande je'ẽha ke apandu. Heta ym ihẽ apandu, ame'ẽ ke a'eta ukwa katu. Aja rahã, katu tiki. Je'ẽha ke ukwa katu. Aja Tupã rehe har ihẽ amu'e rahã, katu tiki. Mãte hũ amõ awa je'ẽha rupi apandu rahã, marã ka ym ngã ukwaha. Je'ẽha ukwa ym. Aja rahã, amõ we Tupã rehe har amu'e ym. Katu ym aja. A'erehe amõ awa je'ẽha rupi apandu ym ta. \p \v 20 Ihẽ mu ta! Ma'e peka'u te'eha ke pema'e rahã, ta'yn ta aja pexo. (Aja rahã, ta'yr mi pema'e.) Pehẽ pekwaha anĩ. Tuwete aja pexo. Aja rahã, amõ awa je'ẽha rupi amõ pandu rahã: “Mã! Katu” aja pepandu ym ta. \v 21 Kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ. Tupã pandu: \q1 “Jundéu awa ta! Ihẽ kotyhar ta ke pehẽ. Pehẽ pe amõ sawa'e ta ke ihẽ amondo ta. \q1 Amõ awa je'ẽha rupi pehẽ pe a'eta pandu ta. \q1 Pehẽ namõ ame'ẽ ta pandu tipe. Anĩ. Ihẽ rehe pehendu ym riki” aja Tupã pandu. \p (Amõ awa ta ke Tupã muwyr. Ame'ẽ ta amõ awa je'ẽha rupi pandu. Tupã putar, ame'ẽ ke ame'ẽ ta ma'ema'e.) \v 22 Aja apo tĩ. Amõ awa je'ẽha rupi amõ ta pandu. Aja rahã, Tupã putar ame'ẽ ke ma'ema'e. Ame'ẽ kuja mujekwa. Amõ awa je'ẽha rupi amõ pandu rahã, jurujar ym ame'ẽ ta hendu. Pe, a'eta kuja ukwa: “Mã! Tupã'ãma'e pyrãtãha namõ ame'ẽ ta pandu” aja ukwa. Jesu rehe jurujar katu ame'ẽ ta anĩ. Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu rahã, jande je'ẽha rupi a'e pandu tĩ. A'erehe kuja ukwa: “Mã! Tupã'ãma'e pyrãtãha namõ ame'ẽ ta pandu” aja ukwa. Jurujar ym ame'ẽ ta anĩ. Aja ukwa ym. \p \v 23 Jesu kotyhar ta jy'ar rahã, upa riki amõ awa je'ẽha rupi pandu u'am. Arahã ame'ẽ je'ẽha ukwa ym ame'ẽ ta ixe uwyr rahã, pehẽ riki peka'u te'e aja a'eta ukwa. Jurujar ym ame'ẽ ta ixe uwyr rahã, aja tĩ. Peka'u te'e aja ukwa tĩ. \v 24 Tupã mujekwa ame'ẽ ke upa riki pandu u'am rahã, jurujar ym ame'ẽ ke ixe uwyr. Tupã rehe har ukwa ym ame'ẽ ke ixe uwyr tĩ. Upa ame'ẽ ke hendu rahã, ukwa ta. Pe, a'e pandu: “Mã! Ma'e aka'u te'eha ke ihẽ ama'ema'e, aja ihẽ akwa. Ihẽ ke Tupã mupyrara ta, aja ihẽ akwa tĩ” aja pandu ta. \v 25 Pe, ma'e ka'u te'eha ke ipy'a pe a'e ukwa ukwa ixo. Ame'ẽ ke a'e ukwa ta a'e jupe. Aja rahã, ipy'a ke Tupã koty a'e muruwak ta. Pe, Tupã rehe ipy'a ke moĩ moĩ ta. A'e pandu: “Jetehar te ke. Ihẽ akwa apo 'y. Apo pehẽ namõ Tupã ixo katu” aja riki. \s1 Myja Jesu kotyhar ta ixo katu my \p \v 26 Ihẽ mu ta! Pehẽ pejy'ar rahã, myja me'ẽ pexo katu my? Ame'ẽ ke ihẽ amujekwa ta apo 'y. Pejy'ar rahã, mã peja jurujar katu ame'ẽ ta py'a ke pemãtã katu. Peteĩ teĩ epandu katu. Amõ riki Tupã rehe har jyngar. Amõ riki ehe har mu'e katu. Amõ riki ma'e ke Tupã mujekwa ame'ẽ ke mu'e katu. Amõ riki amõ awa je'ẽha rupi pandu. Ame'ẽ ke hendu ame'ẽ ta pe amõ riki mujekwa katu. Aja rahã, upa ukwa ta. Pejy'ar rahã, aja peteĩ teĩ pandu rahã, katu tiki. \v 27 Amõ awa je'ẽha rupi amõ pandu rahã, mahapyr sawa'e ta pandu. Mokõi sawa'e ta pandu rahã, katu tĩ. Ko peteĩ sawa'e pandu. A'e upa pandu rahã, amõ pandu. Aja pema'e. Pe, amõ riki ame'ẽ amõ awa je'ẽha ke jande je'ẽha rupi mujekwa katu ta me'ẽ te'e. Hendu ame'ẽ ta pe mujekwa katu. Jande je'ẽha rupi mujekwa katu. Aja rahã, johu upa ukwa katu ta. \v 28 Pe, amõ mujekwa ame'ẽ ke nixói rahã, amõ awa je'ẽha rupi pandu tar katu, ame'ẽ ke mã peja epandu ym. Jeje ejupandu jupe. Tupã namõ jõ epandu tĩ. \v 29 Jande je'ẽha rupi Tupã mujekwa ame'ẽ ke amõ pandu rahã, mahapyr sawa'e ta jõ pandu. Mokõi sawa'e ta pandu rahã, katu tĩ. Pe, upa hendu ame'ẽ ta pandu a'eta jupe: “Tupã mujekwa ame'ẽ ke a'e mujekwa my” aja riki. \v 30 Pe, amõ pandu u'am rahã, ma'e myrandu ke amõ pe Tupã mujekwa. Aja rahã, ame'ẽ ke pandu apo 'y. Pandu u'am ame'ẽ ke mã peja eputu'u. Ewapyk. \v 31 Pehẽ peputar rahã, upa pehẽ riki Tupã mujekwa ame'ẽ ke pepandu katu. Peteĩ pandu. Pe, upa pandu rahã, amõ riki pandu. A'e upa pandu rahã, amõ riki pandu. Aja pame katu te. Aja rahã upa hendu ame'ẽ ta ukwa katu ta. Aja Tupã rehe har upa ngã ukwa katu te we ta rĩ. \v 32 Tupã mujekwa, ame'ẽ ke amõ pandu rahã, myja rahã pandu my, ame'ẽ ke mã peja ekwa katu. Myja rahã, putu'u my, ame'ẽ ke mã peja ekwa katu tĩ. \v 33 A'erehe pejy'ar rahã, johu pepandu rahã, tyapu hũ, ame'ẽ ke Tupã putar ym. Anĩ. Peteĩ teĩ pandu, aja a'e putar katu. \p Tupã kotyhar ta jy'ar rahã, \v 34 kũjã ta ma'e ke pandu ym rahã, katu tiki. Jy'ariha renda pe ixo rahã, mã peja pandu ym riki. “Ngã jy'ar rahã, kũjã riki kapitã aja ym ta” aja jundéu awa ta je'ẽha mujekwa. \v 35 Ma'e ke kũjã ta ukwa tar katu rahã: “Myja my?” aja jy'ariha renda pe pandu ym. Hok pe jywyr oho rahã, ixawa'e pe pandu: “Jy'ariha renda pe ma'e a'eta pandu my?” aja riki. Jy'ariha renda pe pandu rahã, katu ym ta tiki. \p \v 36 Pehẽ riki Korin ok ta pe har ta ke. Pehẽ riki Tupã je'ẽha ke pepandu py my? Anĩ riki. Pehẽ pe jõ Tupã je'ẽha ke amõ ta pandu my? Anĩ riki tĩ. A'erehe: “Katu te jande” aja pekwa pekwa ym pehẽ jupe. \v 37 Pehẽ ngi har amõ ta riki Tupã mujekwa ame'ẽ ke pandu pandu. Amõ ta riki pyrãtãha namõ ma'eha ke Tupã'ã muwyr, ame'ẽ ke namõ ixo. Aja rahã, ihẽ amupinim ame'ẽ riki jandema'e sawa'e te je'ẽha ke, aja ame'ẽ ta ukwa ta me'ẽ te'e. \v 38 “Jandema'e sawa'e te je'ẽha rupi Páu mupinim ym” aja amõ pandu rahã, mã peja pete'e ixo. \p \v 39 Ihẽ mu ta! Tupã mujekwa ame'ẽ ke pepandu pandu. Mã peja ame'ẽ ke peputar katu te. Amõ ta amõ awa ta je'ẽha rupi pandu tar katu rahã: “Mã peja epandu ym” aja pepandu ym ipe. \v 40 Pehẽ pejy'ar rahã, johu upa katu te pepandu pandu rahã, tyapu hũ. Aja ym pexo. Anĩ. Peteĩ teĩ epandu katu. \c 15 \s1 Kirisutu kwera katu uhem \p \v 1 Ihẽ mu ta! Mã peja myrandu katu rehe har pekwa pekwa pexo. Ymaniwe ame'ẽ ke pehẽ pe ihẽ apandu pandu. Pe, pejurujar katu ehe. Aja pexo apo rĩ. \v 2 Ame'ẽ myrandu katu ke pehẽ pe ihẽ apandu pandu. Tapijar te'e we pejurujar katu ehe rahã, pehẽ ke Tupã muhã katu ta. Te'e pejurujar rahã, pehẽ ke Tupã muhã ym ta. \p \v 3 Myrandu katu ke ihẽ ahendu, ame'ẽ ke pehẽ pe ihẽ apandu pandu. Ame'ẽ riki amõ panduha 'ar koty te we katuha. Kuja riki. Ma'e jaka'u te'eha ke jande jama'ema'e. Ame'ẽ ke rehe Kirisutu muhepy. A'erehe a'e manõ. Tupã je'ẽha rehe amõ mupinim, aja a'e ma'e. \v 4 Itakwar keruhũ rupi a'e ke amõ ta mou raho. Mokõi ukwer rahã, a'e ke Tupã mukwera katu muhem. Tupã je'ẽha amõ mupinim, aja ma'e. \v 5 Upa kwera katu uhem rahã, Petu pe a'e jumujesak. A'engi jumu'eha ta pe a'e jumujesak tĩ. Awa py mokõi hetaha ta pe. \v 6 A'engi ymaniwe inamõ ixo ame'ẽ ta pe a'e jumujesak tĩ. Heta ame'ẽ ta pe. Kuja, 500 hetaha ta pe a'e jumujesak. Peteĩ wera rahã, 500 hetaha ta usak ehe. Upa tate ame'ẽ ta ixo we rĩ. Amõ ta manõ riki. \v 7 A'engi Tian pe a'e jumujesak tĩ. A'engi upa a'e mondo ame'ẽ ta pe a'e jumujesak tĩ. \p \v 8 A'engi ihẽ pe a'e jumujesak tĩ. Ihẽ katu ym ihẽ jupe ihẽ tipe. Ihẽ pe a'e jumujesak tĩ. Ihẽ riki a'ejõhar aja saka. \v 9 Amõ Jesu mondo ame'ẽ ta riki ihẽ 'ar koty te we katuha. Ihẽ riki iwyr koty te'e we katuha. Jesu kotyhar ta ke ihẽ amupyrara hũ axo, a'erehe ihẽ riki Jesu mondo ame'ẽ ke aja ihẽ apandu ym ta tipe ihẽ juehe har. \v 10 Anĩ. Ihẽ rehe Tupã usak katu. A'erehe Jesu mondo ame'ẽ ke ihẽ tĩ. Te'e riki aja ym. Amõ Jesu mondo ame'ẽ ta 'ar koty te we ihẽ aparaky katu. Tupã je'ẽha ke ihẽ apandu pandu, ame'ẽ parakyha ke. Ihẽma'e pyrãtãha namõ ame'ẽ ihẽ ama'ema'e my? Anĩ. Aja ym. Tupãma'e pyrãtãha namõ ima'e je'ẽha ke ihẽ apandu pandu katu. \v 11 Amõ Jesu mondo ame'ẽ ta riki myrandu katu ke pandu pandu. Ihẽ riki apandu pandu tĩ. Juja katu te riki. Ame'ẽ rehe pejurujar katu tĩ. \s1 Kwera katu uhem ame'ẽ rehe har \p \v 12 Jande japandu: “Kirisutu manõ. Pe, a'e ke Tupã mukwera katu muhem” aja riki. Aja rahã: “Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ym ta” aja marã ka ym pepanduha. \v 13 Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ym, ame'ẽ riki jetehar te rahã, Kirisutu ke a'e mukwera ym tĩ. \v 14 Pe, Kirisutu ke a'e mukwera ym rahã, Kirisutu rehe har marã ka ym japandu panduha. A'e kwera ym rahã, a'e nixói, a'erehe marã ka ym pejurujariha ehe. \v 15 Amõ we tĩ. Tupã rehe har te'e jande japandu tĩ. Jande japandu: “Kirisutu ke a'e mukwera katu muhem” aja riki. Pe, manõ ame'ẽ ta ke a'e mukwera ym ta rahã, te'e japandu ehe har. Aja ngã pe jamujekwa. Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ym ta, ame'ẽ riki jetehar te rahã, Kirisutu ke a'e mukwera ym tĩ. \v 16 Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ym ta rahã, Kirisutu ke a'e mukwera ym tĩ. \v 17 Kirisutu ke a'e mukwera ym rahã, pejurujar katu naĩ. Peka'u te'e riki. Peka'u te'eha ke pema'ema'e. A'erehe pemanõ rahã, mupyrara renda pe peho ta. \v 18 Amõ we tĩ. Jesu kotyhar ta manõ. Ame'ẽ ta riki mupyraraha renda pe ixo apo 'y. \v 19 Kome'ẽ ywy keruhũ pe jande jaxo rahã jõ riki Kirisutu rehe jajurujar katu. Jamanõ rahã, ixoty jaho ym rahã, jande pe amõ ta pandu: “Mã! Te'e pejurujar naĩ” aja. Upa amõ ta 'ar koty te we japyaiha. Katu ym aja. \p \v 20 Anĩ. Pesarahã! Kirisutu ke Tupã mukwera katu muhem 'y. Ame'ẽ riki jetehar te ke. Kirisutu ke a'e mukwera rahã, manõ ame'ẽ ta ke a'e mukwera ta tĩ, aja a'e mujekwa katu. \v 21 Peteĩ riki ma'e ka'u te'eha ke ma'e. (Anã ke a'e.) A'erehe upa katu te jamanõ ta. Aja tĩ. Peteĩ Tupã mukwera katu. (Kirisutu ke a'e.) A'erehe upa katu te jamanõ rahã, upa katu te jande ke Tupã mukwera katu ta tĩ. \v 22 Anã rainõ ta ke jande. A'erehe upa katu te jamanõ ta. Jande riki Jesu kotyhar ta ke tĩ. A'erehe jande ke Tupã mukwera katu ta tĩ. \v 23 Ngã ke Tupã mukwera rahã, ka'u te'eha rupi ym ta. Anĩ. Katu ta. Kirisutu ke a'e mukwera py. Pe, Kirisutu jywyr rahã, ixotyhar ta ke Tupã mukwera katu ta tĩ. \v 24 A'engi 'ar rehe angaha uhyk katu ta. Arahã ãjã tama'e pyrãtãha ke Kirisutu muputu'u katu te ta. Upa katu te huwajan ta ke a'e muputu'u ta tĩ. Upa rahã, Tupã pe Kirisutu pandu ta: “Papa! Ne jõ riki kapitã keruhũ te apo 'y” aja riki. \v 25 Upa katu te huwajan ta ke Tupã muputu'u ta tĩ. Aja rahã, upa ame'ẽ ta Kirisutu rehe hendu katu ta. Huwajan ta ke Tupã muputu'u ym rahã we Kirisutu riki kapitã keruhũ rĩ. \v 26 Amõ manõ rahã, ame'ẽ manõha riki awa ruwajan aja saka we rĩ. Ame'ẽ ke a'ejõhar Tupã mukanim ta. Aja rahã, manõ ym te ta awa. \v 27 Kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: “Kirisutu rehe upa katu te ngã ke Tupã muhendu katu ta. Aja rahã, upa katu te hendu katu ta ehe.” Upa katu te aja pandu rahã, Tupã jõ anĩ. A'e riki upa katu te amõ ta ke muhendu katu ta. Kirisutu rehe muhendu katu ta. \v 28 Aja rahã upa katu te hendu katu ta ehe. Kirisutu rehe upa katu te ngã ke Tupã muhendu katu rahã, Tupã pe ta'yr pandu ta: \p —Papa! Nde rehe ihẽ ahendu katu ta tĩ — aja ipe. \p Aja rahã, Tupã riki upa katu te ma'e kapitã keruhũ te riki. A'e jõ riki kapitã keruhũ te. \p \v 29 Pesarahã! Amõ ta ke amõ mujahuk riki. Aja rahã, y ngi uhem rahã, kwera katu uhem, aja mujekwa. Manõ ame'ẽ ta kwera ta, aja panduha saka. Pe, amõ ta pandu naĩ: “Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ym ta” aja naĩ. Ame'ẽ jetehar te rahã, mujahuk ym ta tipe. Anĩ. Tapijar te'e we pemujahuk riki. Aja rahã, ngã ke Tupã mukwera ta, aja pemujekwa. \v 30 Jande aja tĩ. Mãte we jaxo. Tapijar te'e we aja jaxo. Anĩ. Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ym rahã, ihẽ ke mukwera ym ta tĩ. A'erehe ihẽ amanõ tar ym. \p \v 31 Ihẽ mu ta! Pesarahã! Wera rahã pame katu te amõ ta ihẽ ke jukwa tar katu. Tapijar te'e we jukwa tar katu. (Anĩ. Akyje ym ingi. Ihẽ ke Tupã mukwera katu ta, aja akwa katu. A'erehe ihẽ akyje ym ingi.) Ame'ẽ riki jete. Kuja jetehar te tĩ. Jesu rehe tapijar te'e we pejurujar katu, a'erehe ihẽ rury katu ihẽ axo. Amõ we tĩ. Jesu kotyhar ta ke pehẽ, a'erehe aja ihẽ rury katu axo. Jesu riki jandema'e sawa'e te. \v 32 Ko Ese ok ta pe ihẽ axo. Amõ ta ihẽ rehe parahy riki. So'o jarõ ame'ẽ ta aja saka. Ihẽ ke ame'ẽ ta mupyrara rahã, ihẽ py'ahu te'e ahendu axo. Anĩ. Manõ ame'ẽ ke Tupã mukwera ym rahã, marã ka ym katuha. Manõ ame'ẽ ke Tupã mukwera ym rahã, amõ mupinĩha aja jaxo ta tipe. Kuja: \p —Koĩ jamanõ ta, a'erehe mã peja ja'u te'e jaxo. Jajumuhury katu jande juehe jaxo apo 'y — aja riki yman amõ mupinim. \p \v 33 Anĩ. Aja mã peja ym pexo. “Katu ym ame'ẽ namõ amõ ixo rahã, a'e katu ym wan ta tĩ.” A'erehe mã peja peka'u te'e ym pexo. \v 34 Pehẽ py'a pemupak! Aja rahã, manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera katu ta, aja pekwa katu ta kỹ. Pemuka'u te'e ym, aja rahã, ma'e peka'u te'eha ke pema'e ym ta, aja pexo ta kỹ. Pehẽ namõ amõ ta ixo. Tupã rehe har ukwa ym ame'ẽ ta. Katu ym aja. A'erehe pehẽ ngi ihẽ ruxĩ. \s1 Kwera rahã, awa rete myja me'ẽ ta my \p \v 35 Amõ pandu my: \p —Myja me'ẽ manõ ame'ẽ ke Tupã mukwera ta my? Hete nixói riki. Myja me'ẽ awa rete my tĩ — aja. \p \v 36 Mã! Pekwa ym. Pesarahã! Ma'e ra'ĩ te'e hywõi ym. Pejytym ym rahã, hywõi ym. \v 37 Pehẽ pejytym ame'ẽ ke ma'e ra'ĩ te'e. Ahúi aja me'ẽ ha'ĩ nahã my. Amõ ma'e ra'ĩ nahã my. Pesarahã! Ha'ĩ ke pejytym. I'y ke anĩ. \v 38 Ma'e ra'ĩ hywõi rahã, i'y ke uhem. Tupã putar, aja me'ẽ i'y ke. Ma'e ra'ĩ ngi i'y uhem. Amõ ma'e ra'ĩ ngi amõ koty i'y uhem. Amõ ma'e ra'ĩ ngi amõ koty i'y uhem. Aja pame katu te. (Ame'ẽja saka jande rete tĩ. Tupã mukwera rahã, amõ koty jande rete uhem ta tĩ.) \p \v 39 Awa rukwer riki so'o rukwer aja ym. Amõ koty riki. Ma'ewyra rukwer amõ koty tĩ. Pira rukwer amõ koty tĩ. Upa juja ym. \p \v 40 Ywa pe ma'e ke ixo. Kome'ẽ ywy keruhũ pe ma'e ke ixo tĩ. Ywa pe har ta amõ koty katuha. Kome'ẽ ywy keruhũ pe har ta amõ koty katuha tĩ. \v 41 Warahy hendy katu. Jahy hendyha amõ koty weraha. Jahy rata hendyha amõ koty hendyha a'e tĩ. Heta jahy rata ihĩ tĩ. Upa ame'ẽ hendyha amõ koty koty hendyha. \p \v 42 Aja ta tĩ. Manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera rahã, awa rete amõ kotyhar. Awa rete ke amõ jytym rahã, inem ta oho. Pe, manõ ame'ẽ ke Tupã mukwera rahã, ame'ẽ inem ym te ta. Uhã te hũ ta ixo. \v 43 Awa rete ke amõ jytym rahã, awa rete jaxer. Pitu te'e ame'ẽ ke ame'ẽ. Tupã mukwera rahã, awa rete katu te. Pyrãtã katu te. \v 44 Awa rete ke amõ jytym rahã, manõ ame'ẽ ke jytym. Hete riki. Tupã mukwera rahã, amõ kotyhar uhem. Tupã'ã me'ẽ, ame'ẽ ke uhem. Pesarahã! Kome'ẽ ywy keruhũ pe awa rete ixo. Ywa pe amõ kotyhar ixo. Tupã'ã me'ẽ, ame'ẽ ke ixo. \v 45 Kuja Tupã je'ẽha rehe panduha ihĩ: “Anã sawa'e py. Kome'ẽ ywy keruhũ pe har hete ke Tupã me'ẽ ipe, aja riki.” Amõ Anã ixo. A'ejõhar ame'ẽ ke aja japandu. A'e Kirisutu. A'e riki awa ke muhã katu. \v 46 Kome'ẽ ywy keruhũ pe har hete ke uhem py. A'engi amõ kotyhar hete ke Tupã muhem ta. Tupã'ã me'ẽ, ame'ẽ ke uhem ta. \v 47 Anã sawa'e py tĩ. Ywy ke te'e a'e ke Tupã mujã. A'erehe kome'ẽ ywy keruhũ pe har ke a'e. Amõ Anã rehe har a'ejõhar ame'ẽ ke aja japandu. Kirisutu a'e. A'e riki ywa ngi uwyr. A'erehe ywa pe har ke a'e. \v 48 Ywy ke te'e Anã Tupã mujã. Anã aja kome'ẽ ywy keruhũ pe har ta tĩ. A'erehe manõ ta. Ywa ngi amõ wyjy uwyr. Kirisutu a'e. Kirisutu aja ixotyhar ta tĩ. A'erehe manõ ym te ta tĩ. \v 49 Ywy ke te'e Tupã mujã ame'ẽ ke aja jande jaxo tĩ. Yman rahã, ywa ngi wyjy uwyr ame'ẽ ke aja jande jaxo ta tĩ. \p \v 50 Ihẽ mu ta! Pesarahã! Ihẽ amujekwa ta pehẽ pe apo 'y. Tupã ixo ame'ẽ pe manõ ame'ẽ ta oho ym te ta. Ma'e inem ame'ẽ ta marã ka ym Tupã namõ pytaha. (A'erehe jande rete amõ koty uwak ta me'ẽ te'e.) \p \v 51-52 Ihẽ rehe pehendu katurahã! Yman ukwa ym awa. Ame'ẽ ke ihẽ amujekwa ta pehẽ pe apo 'y. Jande ngi har amõ ta manõ ta. Upa jande jamanõ ym ta. Tupãma'e jumi'a tyapu ta. A'ejõhar tyapu rahã, pahar amõ koty jande rete ke Tupã muruwak ta. Eha ke amõ jupimi, aja pahar te muruwak ta. Jumi'a tyapu rahã, manõ ame'ẽ ta ke Tupã mukwera ta. Pe, manõ ym te ta tĩ. Pe, upa jande rete ke amõ koty Tupã muruwak ta. \v 53 Awa manõ rahã, inem ta. Ame'ẽ ke Tupã muruwak ta me'ẽ te'e. Aja rahã, inem ym te ta. Manõ ame'ẽ ta ke a'e muruwak ta me'ẽ te'e tĩ. Aja rahã, uhã te hũ ta ixo. \v 54-55 Upa aja rahã, inem ame'ẽ ke Tupã muruwak ta. Aja rahã, inem ym te ta. Aja rahã, Tupã je'ẽha rehe amõ mupinim. Aja uhyk ta. \q1 Manõ ym te ta awa apo 'y. Uhã te hũ ta awa ixo. \q1 Manõ ym te ta awa apo 'y. Upa Tupã mukwera katu riki. \q1 Manõ ym te ta awa apo 'y. A'erehe marã ka ym jande ke mupyaiha. \p \v 56 Ma'e ka'u te'eha ke amõ ma'ema'e. A'erehe a'e manõ riki. Ma'e riki ma'e ka'u te'eha ma'eha ke my? Ame'ẽ ke Moise je'ẽha riki mujekwa katu ngã pe. \v 57 Jesu Kirisutu, jandema'e sawa'e te manõ. Upa jaka'u te'eha jama'ema'eha ke rehe a'e muhepy. A'erehe inamõ jaxo rahã, jamanõ ym te ta 'y. A'erehe: “Ne jõ riki katu te me'ẽ ke” aja Tupã pe japandu katu. \p \v 58 Ihẽ mu ta! Ihẽ apy'a katu ame'ẽ ta ke pehẽ! Mã peja Jesu rehe pejurujar katuha ke pehijar ym. Mã peja jandema'e sawa'e te rehe tapijar te'e we peparaky pexo. A'e putar ame'ẽ ke pema'ema'e rahã, ame'ẽ riki pehẽma'e parakyha ke. Ima'e parakyha rehe pema'ema'e rahã, ma'e katu ame'ẽ ke pehẽ pe a'e me'ẽ me'ẽ ta, aja pekwa. (Pehẽ ke a'e mukwera katu ta muhem kỹ.) \c 16 \s1 Jesu kotyhar ta ngi tamatarer ke matyr \p \v 1 Tamatarer matyriha rehe har ihẽ apandu ta apo 'y. Ame'ẽ rehe har paper pinim ihẽ pe pemuwyr. Pesarahã! Ngara ywy rupi Jesu kotyhar ta ixo. Ame'ẽ ta pe ihẽ apandu, aja pema'ema'e tĩ. Kuja. “Jundéi ywy rupi Tupã kotyhar ta ixo. Ame'ẽ ta ngi har amõ amõ ta ima'e ym te ma'e ke. Ame'ẽ ta pe mã peja tamatarer ke pemondo. Pehẽ pematyr, ame'ẽ ke pemondo” aja ihẽ apandu ngara ywy pe har ta pe. \v 2 Nomin pame katu te tamatarer ke pemupyta. Ta'yr mi pehẽ pame katu te pemupyta. Pehẽ peparakyha namõ heta pepyhyk rahã, heta we pemupyta. Heta ym pepyhyk rahã, heta ym pemupyta. Aja pame katu te. Aja me'ẽ pehẽ rehe ihẽ ahyk ym rahã we, pematyr. \v 3 Pe, pehẽ rehe ihẽ ahyk rahã, ame'ẽ tamatarer ke Jerusarẽ ok ta pe ihẽ amondo ta. Pehẽ pepandu ame'ẽ sawa'e ta namõ ihẽ amondo ta. Sawa'e rehe har paper rehe ihẽ amupinim ta tĩ. Aja rahã, Jerusarẽ ok ta pe har ta ukwa katu ta a'eta rehe har tĩ. \v 4 Heta tamatarer ke pematyr rahã, sawa'e ta namõ ihẽ araho ta tĩ. Aja rahã, sawa'e ta ihẽ namõ oho ta tĩ. \s1 Páu rehe har \p \v 5 Masendo ywy rupi ihẽ aho py ta. A'engi pehẽ koty ihẽ aho ta. Masendo ywy rupi ihẽ aho ta me'ẽ te'e. \v 6-7 Pehẽ koty ihẽ ahyk rahã, pehẽ namõ ihẽ apyta we ta nahã my. Aman ndy'ar rahã, apyta ta nahã my. Pahar pehẽ ngi ihẽ aho ym ta rĩ. Tupã putar rahã, pehẽ namõ ihẽ apyta katu we ta rĩ. Pe, a'ewan asak rahã, pehẽ ngi ihẽ aho ta tĩ. Myp ihẽ aho ta my? Akwa ym rĩ. Ihẽ aho rahã, ihẽ pe ma'e ke peme'ẽ ta, aja ihẽ akwa. \p \v 8 Se Ese ok ta pe ihẽ apyta we ta rĩ. Penteko 'ar upa rahã, sengi ihẽ aho ta. \v 9 Se Tupã rehe har ihẽ amu'e mu'e hũ axo. Pe, ame'ẽ ke amõ ta putar ym riki. Ihẽ ruwajan ta aja saka. \p \v 10 Pehẽ rehe Timo uhyk rahã, pahar ipo ke pepyhyk pyhyk katu te ingi. Pehẽ rok pe pemupyta katu. Ihẽ aja Tupã rehe a'e paraky ixo tĩ. Tupã je'ẽha ke a'e pandu pandu, ame'ẽ riki ima'e parakyha. \v 11 A'erehe: “Jaxer a'e” aja ym pekwaha ehe har. Pehẽ ngi a'e oho rahã, ma'e ke peme'ẽ katu ipe. A'e putar ame'ẽ ke peme'ẽ ipe. Aja rahã, ihẽ rehe a'e uhyk katu ta. A'e uhykiha rehe ihẽ aharõ axo. Imu ta namõ a'e uhyk ta. Jurujar katu ame'ẽ ta ke a'eta. \p \v 12 Apor rehe har ihẽ apandu ta apo 'y. Ihẽ apandu pandu ipe: “Korin ok ta pe har ta rehe esak eho. Jande mu ta namõ eho. Jesu kotyhar ta rehe esak eho” aja riki. A'e pandu: “Apo anĩ ta rĩ” aja a'e. A'e ukwa rahã, pehẽ koty a'e oho ta. \s1 Je'ẽha a'ejõhar \p \v 13 Pehẽ ruwajan ta aja me'ẽ pewe ixo. Pekwa katu pexo. Aja rahã, pehẽ ke a'eta muka'u te'e ym ta. Aja rahã, Jesu rehe pejurujar katuha ke pehijar ym ta. Pehẽ ruwajan ta ngi pekyje ym pexo. Pehẽ py'a ke pemãtã katu. \v 14 Upa ma'e ke pema'ema'e rahã, amõ ta rehe pepy'a katu pexo. \p \v 15 Esete rehe har pekwa katu. Ianam ta rehe har aja tĩ. Pekwa katu tĩ. Ngere ywy pe Jesu rehe jurujar katu py ame'ẽ ta ke a'eta. Pe, Tupã kotyhar ta namõ ma'e ke a'eta ma'ema'e katu. Ihẽ mu ta! Ihẽ apandu pehẽ pe. \v 16 Ame'ẽ ta rehe pehendu katu. Ame'ẽ ta aja amõ ta ixo tĩ. Tupã kotyhar ta namõ ma'e ke ma'ema'e katu tĩ. Ame'ẽ ta rehe pehendu katu tĩ. \p \v 17 Se Esete uhyk riki. Potuna aja tĩ. Akái aja tĩ. A'eta uhyk, a'erehe ihẽ rury katu axo. Se ihẽ namõ pexo ym, a'erehe ihẽ py'a pemãtã ym. A'erehe Esete ta riki ihẽ py'a ke mãtã katu. \v 18 A'erehe ihẽ ke a'eta muhury katu. Pehẽ ke a'eta muhury katu, aja ihẽ ke muhury katu tĩ. Katu ame'ẽ ta ke a'eta, aja ihẽ apandu. \p \v 19 Asia ywy pe Jesu kotyhar ta ixo. Katuha ke a'eta mondo ixo pehẽ pe. Ak mondo ixo tĩ. Pirisi mondo ixo tĩ. A'eta rok pe Jesu kotyhar ta jy'ar. Ame'ẽ ta katuha ke mondo ixo tĩ. \v 20 Se Jesu kotyhar ta ixo. Upa a'eta katuha ke mondo ixo pehẽ pe tĩ. \p Pehẽ pejuman juman pehẽ juehe. Aja pepy'a katu pehẽ juehe pexo aja pemujekwa ngã pe. \p \v 21 Ko ihẽ po pe te'e ihẽ riki paper pinim ihẽ amupinim aĩ. Ihẽ Páu. Katuha ke pehẽ pe ihẽ amondo axo tĩ. \p \v 22 Jandema'e sawa'e te rehe amõ ipy'a ym rahã, mã peja ame'ẽ ke Tupã mupyrara. Mã peja jandema'e sawa'e te pahar jywyr. \p \v 23 Mã peja Jesu, jandema'e sawa'e te ipy'a katu pehẽ rehe. \p \v 24 Upa jande riki Jesu Kirisutu kotyhar ta ke. A'erehe pehẽ rehe ihẽ apy'a katu tĩ. \p Upa.