\id LUK - Urarina NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h Locasiicha Laenai \toc1 Locasiicha laenai Ena Nenaa Cana Coaunera Ere \toc2 Locasiicha Laenai \toc3 Lc \mt1 Locasiicha laenai \mt2 Ena Nenaa Cana Coaunera Ere \c 1 \s1 Teofilo rai Locasiicha laenai quiricha \p \v 1 Arajii cachaaurute caa canacaanu jana Jesoso ichanohichuru laenacurelu. \v 2 Nii laenaeraaurute nunuhe caje coaauneein aina amuhemujueein niicha coarai que canacaanu relaeraneein neeuruhane coina tenojoineein neeurelu. \v 3 Nii jaunna, canuhetonai satiin coitucuurera caje bajaaun, rai nunuhe caje coaauneein colalajiin, caohachaain coitucuhanune coina. Nii jana, carai netonai jataain caohachaane jaunna carai nelatein neeine rai laenaaunra Teofilo, \v 4 esinae rauhijiriin erenaa niha nii ii relaauruhalune jaa esenetaain caohachaain coitucuhin neeine coina. \s1 Nejanoarichaain cacha baotisaera Joaanne biha anjerane \p \v 5 Jodea batane curuaanaa- \it rey \it* neein niha leinjiin Jorioneein nenaa Erodesine bana jetaote, ichoaelu leinjiin Cana Coaunera aina caohachaain niha cachane coina rucuheraneein nenaa saseredote Sacariasi. Aca jetaote, acaauru inoaensi saseredotecuru Abiasa lauri caje nenaanelu. Nii jana rai sinijera Isabeli jetaote, jauriaanejeein saseredoteneein nenaa Aaroon nefoerateeuru caje nenaanelu. \v 6 Acaauru jetaote, esinae rauhijiriin jiniiquiin Cana Coaunera esenetaain naitoonjoan tonoraain neeurelu. Nitohaneeunruhane jaun jetaote nii chuni- acaauru que chatohanai ujuaitena nainecurenelu. \p \v 7 Nejetaote, canaanai sirina inaeniha nii Isabeline jaun, leinjiinejei canaanai sirilanaala jiniiquiin biinaaneeurelu. \p \v 8-9 Nitohaneein jetaote, inae Cana Coaunera notaracaae saseredote neeuruhane ichanohin jujui mocooruhane coina neeuruha Sacariasi laurichurune jaa cojoinacaque tihane jaun jetaote, nitohaniha saseredote neeuruhane ichaone jaun, Sacariasi que tacaajeein dadae, rori ichoaae teein jujui mocoha Teenforo asaaene coina. \p \v 10 Nitohaneein jujui mocoha enohane tonohanau jetaote, aerene neein Cana Coaunera bajae bajaecure leeochaauru saseredotecuru aina cachaauru. \p \v 11 Nii jana jetaote, Sacariasi rai ecocohin, nii jujui mocohane jaa rori raotono nichajai que jetao chujujuae Cana Coaunera letono anjera. \v 12 Nii jaun jetaote, nii anjera coaariin, nesoonetiin cojoaelatoha Sacariasine jana jetao: \p \v 13 “Coa nesoonetohara Sacariasi. Bajaebajaequiine aonajian Cana Coaunerara. Nii ii sinijera Isabelite leinjiin canaanai siricheeincha. Acate Joaan neein curuaateriquiincha. \v 14 Chaentechu aina jataain raotojoein neriquiincha. Leeochaauru cachaauru netonaite nejanoa coroaecurureein, \v 15 jataain Cana Coaunera rai nelateinneein nerichaainne jaunra. Coatiha bino, abariinti, naaonjoainuri corinaainta. Acate esinae rauhijiriin Cana Coaunera suujue que suujuecoha cureein nejanoaane ajiniha caje coaauneeincha. \v 16 Acate, Cana Coaunera Ere tonoraaiche Isaraeli cocoaichaneeichene coina ichareeincha. \v 17 Nii Joaante turuha uheneni Cana Curuaanaa ajiniha cureein, Cana Coaunera ere bera inoaensi Irihasi rai niicha tei suujueque suujuequiin- Cana Coauneraacha ichana nainei ichaain naaonjoaaincha. Acate aicheein calaohichuru aina jiniiquiin ita que suujua acateein neeuruha acaauru fojiaraaurune coinara. Chaen erenaa tonorana jeriheichuru netonai erenaa tonoraain naaonjoaaunruhane, raotojoeein Cana Curuaanaa ranaa nainecuruhane coinara,” naa rai nii anjerane jaun jetaote: \p \v 18 “Inasiine bajiaa nitohaneein nerichaaunnine esenetareeun, inae casinejera aina jiniiquiin jataain biinaanihacaanu natiinta,” naa Sacariasine jana jetaote: \p \v 19 “Canune, Cana Coaunera letono Cabirieli neeun. Acate caletoae, ichei caa erenaa raotono bihanune coina. \v 20 Nete caa ichei aitocoaaunne esenetaeneeine jaun, ena caje coaauneei caa ichei caitoonjoan cojoinaca que tihanereein tiaain erenaachara neein neriquiincha,” nae jetao Sacariasi rai nii anjera. \p \v 21 Nii tonohanau jetaote, aerene neein Sacariasi cohacuruha cachaaurune jana, jataain carajaane jaun jetao, “Chana jataain ichae carajaain Teenforo asaae caje mituenihane coina,” naain jetao ita caje bajaaure nii aerene neein coharaauru. \p \v 22 Nii jana jetaote, tabiicha acaauru rene eresilanaala Teenforo caje mituha uhe nii Sacariasi, acaauru rai biji nejesinaacha que bihajeein. Nii jaun jetaote: “Jerihanete chaelai coaaratiha Cana Coaunerane jaa coaracaiha Teenforo asaaera,” naaunre jetao ita rai. \p Nii caje nunuheteein jetaote, erenaa nainelanaala nelu Sacariasi. \p \v 23 Inae nitohaneein teenmforo asaae niicha ichanenu nainaain jetaote, jelaiha nenajaun cauha cue Sacariasi. \v 24 Nii baiha neeonriin, inae ausirineein jetaote, rai loreri caje amuelanaala ecuhacha ne saoqui ateein rai sinijera Isabeli: \p \v 25 “Cana Coaunerate, caa catohaneein caete, nabana caque nererojoecaain jaolecooruha cachaaurune coataa,” naain suujua ereein. \s1 Nejanoarichaain Jesosone biha leinjiin anjerane \p \v 26 Inae saota ateniha canaanai siriha Isabeline jana jetaote, Calileea batane que nenaa Nasareteu jetao, leinjiin letono anjera Cabirieli letoae Cana Coaunera. \v 27 Chariji bana quicha aina ichoaelanaala nenaa leinjiin ranuna Mariha rene turuha cuhane coina. Nii ranuna jetaote, cana inoaensihuru curuaanaa Rabiri nefoerateneein nenaa Jose que nelanajaane rai ne. \p \v 28 Nitohaneein cuhin jetaote, nii niha Marihane jaaun rene turuhin enohin jetao: \p “Ii renena bedaeniha uunra, Cana Coauneraacha rausiajei. Jataainte ii rausiaje Cana Coaunerara” naa rai nii anjerane jaun jetaote, \v 29 coaariin nesoonetiin: “Chanuna caritiin ere canu rai,” naa suujua cuhane Marihane jana jetao, \p \v 30 “Coa nesoonetohara Mariha. Cana Coaunerate ii janiji, ii rai caohacha ichaane coina. \v 31 Inae leinjiin canaanai siririquiincha. Inae nejanoaane jana Jesoso neein curuaateeunicha. \v 32 Acate itolere cacha amurijiriin itolere que nelateinneein, acaihaniji Cana Coaunera Calaohineein nenaaneein coitucuha cuurureein cachaaurura. Nii jana Cana Curuaanaa Cana Coaunerate, nii rai foeratera inoaensihuru curuaanaa neein nenaa Rabiri rijijieein \it rey\it*neein tereein, inara Curuaanaaneein nihane, \v 33 rai nere tonoraaiche inara Isaraeli cocoaichaneeichene, chabana satonoelanaala inara Curuaanaaneein nihane coinara,” naa nii anjerane jana jetao: \p \v 34 “Inasiine bajiaa nitohaneein leinjiin canaanai siricheeun nii chuni cacha aina ichaohanune coaalanaalata,” naa Marihane jana jetao: \p \v 35 “Cana Coaunera Suujuete aiha suruaane rijijieein ichoae fauha ureein, leinjiin canaanai siriine coinara. Nii jaunte nii canaanai iicha sirii, Cana Coaunera Calaohinereeincha. \p \v 36 Ii araai Isabeli netonai techu, inae leinjiin canaanai siricheeincha. Inae biinaa nihane sainejeeinte inae canaanai siricha. ‘Canaanai sirina inaenihane jaun jete canaanai sirine,’ naauruhane jaate, inae saota atene rai canaanaicha. \v 37 Coatiha Cana Coaunera rai caaintaai chata,” naa Mariha raine jana jetaote: \p \v 38 “Aihachuhisicha. Niicha belai nichaaunne rai aitohine rijijieein, niicha ichana jerei ichamiin Cana Coaunerara,” naa Marihane jana jetao, inae jelai caje amue nii anjera. \s1 Isabeli rene turuha cuha Marihane \p \v 39 Nii bana jetaote, erojoeein cuhin Jodea bichatane que nenaa neseu cuhin Isabeli rene turuha cue jetao Mariha. \p \v 40-41 Nitohaneein cuhin jetaote, inae ecu turuhin Sacariasi loreri asae enohin, Isabeli rai iriha Marihane aonaain jetao, Isabeli suri cuhane neein nerurujuae nii rai canaanai. \p Nii jaun jetaote, Cana Coaunera Suujue que suujuequiin jetao, \v 42 jataain tonijiaain: \p “Cana Coaunerate, itolere enecuru rai caohacha ichaane amurijiriin ichei caohacha ichae. Nii rijijieeintechu nii ii calaohi rai netonai caohacha ichae. \v 43 Nii jaun chaneeinna jana nereeun canu, Cana Curuaanaa nebaneeine saijieein carene turuha uhine coina. \v 44 Nii carene turuhin ereeine aonaainte, rachoojoenaa caaun canu suri cuhane neein nerurujuae carai canaanai. \v 45 Nii jaunte raotojoeein neei, ii rausiaaeca nii ichei aitoha Cana Curuaanaane esenetaain tonoraaine jaun,” naa Mariha rai Isabeline jana jetaote: \q1 \v 46 “Aihanuchujian. \q1 \v 47 Canu suujuate, \q1 itolere niicha ichana naineei ichaain, \q1 canu ichoterateein niha \q1 Cana Curuaanaa \q1 Cana Coaunerane jaun \q1 coroaje, \q1 \v 48 rai chaneein nenihanune saijieein \q1 canu janijiin canu rausiaaeca \q1 Cana Coaunerane jaun. \q1 Nii jaunte \q1 ena caje coaauneein \q1 Cana Coauneraacha rausiajeineein \q1 cacurujuatiha cuurureein \q1 itolere janonaa bana cachaauru, \q1 \v 49 nitohaneein \q1 jataain canu belaiha \q1 itolere que nelateein \q1 itolere ichana nainera \q1 Cana Coaunerane jaun. \q1 Leinjiin acaachate \q1 Acaneein ne. \q1 \v 50 Nii Cana Coaunerate, \q1 cairichaaojoaai itolere bana \q1 que suujua acateein \q1 ichaonacaauru coarae. \q1 \v 51 Nitohaneein itolere niicha \q1 ichana nainei ichaainte, \q1 nii chaque nelatelanaala neeuruha \q1 nii itolere que nelaaetoha \q1 nocoetonacaaurune coina \q1 icharaneein ne. \q1 \v 52 Chaentechu, curuanaacuru \q1 \it rey\it*churu nihanatiin, \q1 \v 53 inae cha nelanaala \q1 neeuruhane coina ichae. \q1 Chaentechu, \q1 nii leeochaauru rai \q1 chaque nelatelanaala \q1 cairicheinejeein nenacaauru \q1 rausiaeraneein ne, itolere que. \q1 Jana nii coriqui nebaneein nenacaaurute, \q1 nii cha colane bijiicha baaejeein \q1 niha cuurureein. \q1 \v 54 Aihane jaunte \q1 rai cacha Isaraelitanichaachene \q1 cairichaaojoaain cana \q1 coaraane jaun, \q1 cana coroatajanereein, \q1 \v 55 inae nitohaneein ichaane coina, \q1 cana inoaensi Abaraaun, \q1 nii rai inamacooru, \q1 naaonjoainuri rai aitohalu \q1 Cana Coaunerane jaun,” \b \m naain jetao Cana Coaunera coroaje Mariha. \p \v 56 Nitohaneein turuha cunajau nichata ateein Isabeli aina nihane baiha jetaote, jelaiha nenajaun cauha cuelu Mariha. \s1 Inae nejanoaa cacha coujunacateein baotisaera Joaanne \p \v 57 Inae nejanoaane que tiha nii Isabeli rai canaanaine jaun jetaote, quicha cojoaajineein janoae rai neba Isabeli. \p \v 58 Nii jana jetaote, rene turuhacoaain jetao coroaeca cuure rai naraaichuru aina rai laurijiracuru, rai caohacha ichaa Cana Coaunerane coitucuuruha raotojoeeine jaun. \p \v 59 Inae fosa janoniha nii canaanai nejanoane jana jetaote, amaain rai jaberoco cari saerateein jetao, rai inaca Sacariasi curuaa que jetao curuaatenaa jerecure. \v 60 Ne jetaote jerelanaala: \p “Aihei, jiaohine. Joaan neein curuaacanete caohachae,” naa rai nebane jaun jetao: \p \v 61 “Chanuna. Inasiina niha niritocojoaain curuajaain charaaine coaalanaala niritocohare rai curuaa,” naain jetao jerecurene. \p \v 62 Niritiin jetaote, nii canaanai inaca coujueluhin: “Tohanriani rai curuaata,” naain jetao bajaaure coitucuuruhane coina. \p \v 63 Nii jaun jetaote, acaauru caje que teein laenaane jaanu bajae jetao biji nejesinaacha que. Nitohaneein bajaain jetaote, “Joaan neein curuaacanete ne,” naain jetao laenae rai inaca, jaiti mituheniha rai nerene jaun. Nii jaun jetaote, satiin cojoelatoore cachaauru. \p \v 64 Nii rijieeoritiin inae nacoauneein mituha nerene jaun jetaote, rachoojoeiin Cana Coaunera coroaje Sacariasi. \v 65 Nii jana jetaote, nitohanihane jaun cojoelatoore rai laurijiracuru coarajeuurera. Nii jaun jetaote, itolereneein Jodea bichatane batane sacuritaain coitucuhin ita rai beebejerejetocurelu. \p \v 66 Nii aonaain cojoelatiin jetaote: “Chatohanai neeinna nereein nii canaanai,” naaure jetao, esinae rauhijiriin niicha jerenohineein nenaa nihane coaaratiha acaauru que Cana Coaunerane coaracuruhane jaun. \s1 Rachoojoiha Sacariasine \p \v 67 Nii jana, nii canaanai inaca Sacariasi suujueniha neein que beratiha Cana Coaunera Suujuene jaun jetaote: \b \q1 \v 68 “Jataainte caohacha ichae \q1 Cana Curuaanaa Isaraeli Coaunerara, \q1 raotojoeein neeuruha \q1 rai cachaaurune coina, \q1 ichoteratiha uhana jaunra. \q1 \v 69 Nii jaunte, \q1 cana inoaensihuru curuaanaa \q1 Rabiri nefoerateneein, \q1 jataain itolere amurijiriin \q1 nelateein laraajiin nenaa letoae, \q1 jianacoon cana mitaeraanu quera. \q1 \v 70 Inae catohaneein \q1 ichaane coinate, \q1 rai nere bera inoaensihuru \q1 que beratelura. \q1 \v 71 Itolere \q1 cana que nererojoecaain, \q1 cana aina nejerateein nenacaaru, \q1 naaonjoaihunri caje \q1 cana mitaane coina \q1 aitohalune jaunte, \q1 \v 72 nii baitena nainene, \q1 cairichaaojoaain \q1 cana inoaensihuru coaraain \q1 aitohalune jaun, \q1 Cana Coaunerara. \q1 \v 73 Nitohaneein \q1 esinae rauhijiriin ichaane coina, \q1 cana foeratera inoaensi Abaraaun rai: \q1 \v 74 ‘Jianacoon, \q1 cana aina nejeratenacaauru caje \q1 jete cana mitaane, \q1 cha que casilanaala nere tonoraain \q1 leinjiin raaicha nelateein, \q1 \v 75 esinae rauhijiriin \q1 caohacha nejesina ichaain, \q1 baaso coacuelanaala \q1 inoaenlu netojoeein, \q1 itolere janonaa bana \q1 nerichaacheeinje,’ \q1 naain belu Cana Coaunera, \q1 cana foeratera inoaensi Abaraaun rai. \q1 \v 76 Jana ii, cacalabineeinete, \q1 acaihanijin Cana Coaunera \q1 neein nenaa ere beraneein, \q1 Cana Curuaanaa ajiinchatera \q1 neein niha curiquiin, \q1 jeriha Cana Coaunerane rijijieein, \q1 turunaa nainihane jaanu \q1 beebejeeine coina, \q1 \v 77 acaauru osa caje \q1 acaauru ichoteraterichaain \q1 Cana Coaunerane \q1 coitucuuruha cachaaurune coinara. \q1 \v 78 Jataain cairichaaojoaain \q1 cana coaraane jaunte, \q1 dede caje cana rai \q1 ena nenaa Cojoanonaa teein \q1 ne Cana Coaunera, \q1 \v 79 nocohena tabai caje nichoteein, \q1 nii rai Cojoanonaa que \q1 neconaain cuhin, \q1 cana rai niicha tenojoin \q1 raotojoeein rachoojoeein \q1 ichaonaanaja que \q1 turuhacachene coinara,” \b \m naain jetao nii canaanai inaca Sacariasi suujueniha neein que beratiha Cana Coaunera Suujue. \p \v 80 Nii jana jetaote, esinae rauhijiriin Cana Coaunera Suujue que suujuequiin jetao, fohejeein cuujue nii canaanai. Nitohaneein fohejeein ichauhenaneein jetaote, cacha areroo amuhemujueein nelu, rai lauri Isaraelitacuru que necoitucueratihane reein tiaaojoaain. \c 2 \s1 Nejanoa Jesosone \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 Nii nejanoa rai niha Jesosone bana jetaote, itolereneein cana rai chauratane sacuritaain cachaauru letoaelu \it rey\it*churu curuaanaacuru curuaanaa enferadoro Aogosto, satiin cachaauru janijiin acaauru curuaacuru cocoirichaauruhane coina. \v 2 Nii jauriaanejeein cachaauru curuaa cocoirichaauruhane bana jetaote, Siria batane coberenadoro neein nelu Sirenio. \v 3 Nii jaun jetaote, satiin acaauru foerateracuru atane cuhacoaain, quiricha cuhane curuaa teratiha cuhacoaaurelu lauri lauri caje uhin ecu turunacaauru cachaauru. \p \v 4 Nii jaun jetaote, Calileea batane que nenaa Nasarete caje cuhin jetao, Jodea batane que nenaa Beleeun cuelu jetao Jose, jelai caje nejanoanaaneein nihalu rai foeratera \it rey\it*neein nenaalu Rabirine jaun. \v 5 Nii jaun jetaote, canaanai cousurihu niha Marihane jana, aina jiniiquiin quiricha cuhane curuaa laenaratiha Beleeun cue jetao Jose, ita raauruhane rai netiin. \v 6 Nii jana inae nejanoaane que tiha nii Mariha rai canaanaine jaun jetaote, nii Beleeun neeurunajau nejanoaelu rai canaanai. \v 7 Nitohaneein, inae nejanoaa nii jauriaanejeein nenaa rai calaohine jana jetaote, rai belaae que conaconariin jetao, baca lenone omane ichoae tocoeecae rai neba, neniha loreri turuurunajaanune jaun baca coloheri asaae neeuru jana nejanoaane jaun. \s1 Carenero beraihurera renete turuure anjeraauru. \p \v 8 Nii jana jetaote, Beleen rohan neeure fasoto jana janoaajihanaain, letononeein carenerocuru beraihurera cachaauru. \v 9 Nii jana jetaote, acaauru rai ecooca Cana Coaunera letono anjerane jana jetao, acaauru curuhacaain jilinetoha Cana Coaunera conone jaun, luaa nesoonetoore eluhatohane jaun. \v 10 Nejetaote acaauru rai: “Coa nesoonetohachera. Raotojoeein satiin rachoojoeein neriquicheeine jaanune inara rai jataain erenaa caohachaneein biha uunra. \v 11 Enenete inara inoaensihuru curuaanaa Rabiri neseu nejanoae inara Curuaanaa- inaraacha cohajei Mesihasi jianacoon inara ichoterateraanura. \v 12 Caa inara rai aitocoaaunne jaate, coaraa cuhichene, baca coloheri asaae omane ichoaae rai belaae que conaanojoineein tocoeecoha jana eruha curiquicheeincha,” \v 13 naa acaauru rai nii anjerane rijieeoritiin jetaote: \b \q1 \v 14 “Jataain rachoojoeein \q1 Cana Coaunera coroaecuruhine dedeeu. \q1 Raotojoeein rachoojoeein \q1 neeuruhine cau chauratane quene maajeein \q1 niicha rausiajeineein \q1 nenacaauru- \q1 rai cachaaurura,” \b \m naain jetao Cana Coaunera coroaecure dede caje arajiin ecoojoacoaain anjeraauru, nii leeocha anjera rohan ecocohin. \p \v 15 Inae niritiin jelaiha dedeeu cuuruha nii anjeraaurune jana jetaote: \p “Chajamaaunchete aihane, caa cana rai Cana Coauneraacha beratenojohin coaanichaache Beleeun cuhincha. Chatohanaiquecha aiteta,” naaure jetao ita rai, nii letononeein carenerocuru beraaihurera- cachaauru. \p \v 16 Niritiin erojoeein cuhin coaracuruhane jana jetaote, Mariha aina Jose eruuruhane jana jetao, baca lenone omane ichoae rai belaaeque conaanojoineein tocoeeque nii canaanai. \v 17 Nitohaneein eruhin, nii acaauru rai nii canaanai que aitoha anjerane beeuruha nii letononeein carenerocuru beraihurerane jaun jetaote, \v 18 cojoelatoore jetao satiin ecu neein aonajeeurera cachaauru. \v 19 Nii jana, rai neba Mariha jetaote, rai suujua cuhane nitohanihane coacuhin jetao, suujuaacha cuhane coaraje. \v 20 Nitohaneein esinae rauhijiriin nii acaauru rai biha anjerane rijijieein, jitariin coaracuruhane jaun jetaote: “Caohachate ichae cana rai Cana Coaunerara,” naain Cana Coaunera coroajeein jelaiha cauha cuure nii letononeein carenerocuru beraihureraauru cachaauru. \s1 Cacha que suujua acatiha Cana Coaunerane jaa coloheri Teenforo asaae Jesoso causine amaauruhane \p \v 21 Inae fosa janoniha nejanoane jana jetaote, nii canaanai jaberoco macohi cari saerateein, Jesoso neein curuaateeure, jaiti ausirineniha Marihane jana aitohalu anjerane rijijieein. \p \v 22 Inae nii aitohalu Moisesane jaan cojoanonaa rijiu que tihane jaun jetaote, jiniiquiin nocoulucoherateeuruhane baiha jetao, Jerosaleeun nii canaanai amaain Cana Coaunera que coitucueratiha cuure. \v 23 Nitohanihane coina: “Satiin jauriaanejeein quicha cojoaajineein bereeconaa Cana Coauneraachaque nii rai beree banihatemiin. \v 24 Chaen coroatajai tajaae laaojoiri serori rijijieein nenaa torotola nenihane, coroatajai serori aao uhaaine,” naain aitohalu Cana Coaunerane rijijieein nii niicha bajai tajaae amaain cuure, rai naitoonjoan rijijieein nii tajaae niicha amaauri mocohin que Cana Coaunera belaain, que nii beree banihateeuruhane coina. \p \v 25 Nii bana jetaote, Jerosaleen ichoaelu leinjiin cacha Simeon. Aca jetaote, esinae rauhijiriin Cana Coauneraacha jerei ichajeein, tururichaain jianacoon Isaraeli cocoaichacuru mitaeranune cohajeein nelu. Aca jetaote, que coitucueratiha Cana Coaunera Suujuene jaun, \v 26 nii niicha letoaeni Mesihasi coaraelanaala ohenihane coitucuelu. \v 27 Nitohanihane jaun jetaote, nii cachaauru que suujua acatiha Cana Coaunerane jaa coloheri Teenforo asaae Jesoso causine amaauruha rai fojiaraaurune jana que coitucueratiha Cana Coaunera Suujuene jaun coitucuhin, Teenforo asaae cuha Simeonne jana jetaote, que jiniichaain nii Jesoso causine turuaaure rai fojiaraauru Teenforo asaae, Cana Coaunera aitoonjoan nainaaruhane coina. \v 28 Nii jana jetaote, nii canaanai coaariin, raain baiichaain jetao: \b \q1 \v 29 “Inae laen \q1 nii iicha ichanenu \q1 carai chaitoonjoan \q1 coaracaaunne jaun, \q1 inae laen nainichaaun ohanu \q1 iicha jerei icharanichaaunnera, \q1 \v 30 itolere notaracae \q1 \v 31 iicha tei jianacoon \q1 canacaanu mitaeranu \q1 coaracaaunne jaunra. \q1 \v 32 Acate Cana Coaunera \q1 coitucuelanaala \q1 Isaraelitaniheichuru \q1 lauri lauri nenacaauru que \q1 acaauru aina \q1 Cana Coauneraacha \q1 ichanenu coitucueratereein. \q1 Chaentechu \q1 raotojoeein rachoojoeein \q1 neeurureein Isaraelitaauru, \q1 acaauru lauri caje nenaa \q1 neein niha caa iicha letoaine jaun,” \b \m naain jetao Cana Coaunera coroaje Simeon. \p \v 33 Niritoha nii canaanai que Simeonne aonajeein jetaote, ecu cojoelatoore nii canaanai fojiaraauru. \v 34 Nii jana jetaote: “Inara coroatajanemiin Cana Coaunera,” naa acaauru raine baiha jetao, Mariha coarajeein: \p “Aonaaun. Caa canaanaite, arajii Isaraeli cocoaichacuru itolere que nelaaetoha nocoetonacaauru nelatelanaala nedaauruhane jana, leeochaauru tabaauru itolere que nelateein nedaauruhane coina nenaane. Nitohaneein nihane corenihate, que jaolecoorureein arajii Isaraelitaauru, \v 35 satiin que acaauru ichao coitucueraterichaaine jaun. Nete jataain cunaain cacha jaberoco sauha saberene rijijieein, jataain cunaain ii suujuaque tacareein, que nejerateeriin neeururichaaine jaun,” nae jetao Mariha rai Simeon. \v 36 Nii jana jetaote, ecu nelu leinjiin ene netonoai- Cana Coaunera ere beraneein nenaa. Acate Asere laurineein nenaa- Fanoeri cacunu camotojoe Ana ne. Aca jetaote, jataain ranuna neein nelanajaain, caaunsi jaanacanejeein lana aina ichoaelu. \v 37 Nii baiha jetaote, fosachoonca jena jaanacaaneein nirijieein autananeein ichaohin jetao, suri couu netiinchuru janotiin inetojoeeinchuru, sonafaajihanaainchuru Cana Coaunera bajaae bajajeein nerejetelu nii Teenforo caje mituhelanaala. \v 38 Nii Ana jetaote, nii Jesoso causine turuaauruhane jana ereereeca Simeonne coaraain jetao, acaaentonoai nii Jesoso causine que ereereje, satiin nii nichoteeururichaain Jerosaleen cocoaichacurune cohajeraauru cachaauru rai. \s1 Jelaiha Nasarete caauruhane \p \v 39 Inae nitohaneein jeriha Cana Coaunerane rijijieein rai naitoonjoa ichacuruhane baiha jetaote, jelaiha rai natane- Calileea batane que nenaa Nasarete jetao cauha cue Jose, Mariha aina. \v 40 Nii jana jetaote, fohejeein itolere que nainaain ichauhenanihajeein sacue nii canaanai, coroatajaniha Cana Coaunerane jaun. \s1 Teenforo asaae niha canaanai Jesosone \p \v 41 Ajaanaa naineein jetaote, Jerosaleeun cuhin Fasocoa beseta bitoaa cunajaaoncure nii Jesoso fojiaraauru. \v 42 Nitohaneeuruhane jaun jetaote, inae lechoonca coroata jaanacaa Jesosone jana jetao, nitohaniha acaauru ichaone jaun satiin cuhin nii beseta bitoaa cuure Jerosaleen. \v 43 Inae beseta bitoaauruhane baiha, jelaiha nenajaun cauha cuuruha rai fojiaraaurune jana jetaote, Jerosaleeun nedae coitucuurenihane jana nii canaanai Jesoso. \v 44 Nii jaun jetaote, “Inae jecha ichoaichaniha cunacaauru aina cauha cuha nii Jesoso,” naa fojiaraauru suuujuane jaun jetao, le janohin cuuru baiha, niicha coitucuuri, naraaichuru, naaonjoaihunri jana arihure niqui rai fojiaraauru, nejetaote eruurene. \v 45 Nitohaneein eruurenihane jaun jetaote, jelaiha nejenohin ariha cuure Jerosaleeun. \p \v 46 Nitohaneein cuhin jetaote, nichata janohane cuhane jetao Teenforo asae, Moisesa aitoonjoan que cacha relaaureraauru aina, ita rai ereeuruhane aonajeein, acaauru caje nii ereeuruhane jaan bajaa lauhequiinne jana eruha cuure. \v 47 Nii jana, jataain nainaain, nii ereeuruhane aonajeein, acaauru caje bajaain, acaauru tonoraane jaun jetaote, cojoelatoore satiin ecu neein aonajeeurera cachaauru. \v 48 Nitohanihane jana eruhin jetaote: \p “Chanuna canacaanu rai belanaala nitohaneeinte canaanai. Ii inaca ainane ii ariirijiacaanu, neeine jaa coitucuenihacaanune jaun ii coinaderaain,” naa rai nebane jana jetaote: \p \v 49-50 “Chanuna canu ariirijieeiche. Tana canu inaca loreri asaae nihanu niicha jerenohineeine coitucuhicheneta,” naain acaauru tonoraa Jesosone jana jetaote: “Naaonjoaiquete aitera,” naain coitucusichurene rai fojiaraauru. \p \v 51 Nitohaneein fojiaraauru jiniichaain Nasarete cauhin jetaote, rai fojiaraauru ere tonoraain nerejetelu. \p Satiin niriinanai jetaote, rai suujuaacha cuhane coarajerejetelu rai neba. \v 52 Nitohaneein fohejeein ichauhenanihajeein, itolere que jataain nainaain jetaote, satiin cachaauru aina caohachaain ne nii Jesoso, coroatajaneein aina caohachaain niha Cana Coaunerane jaun. \c 3 \s1 Cacha areroo niha cacha cojunacatera Joaan ne \r (Mt 3.1-12; Mr 1.1-8; Jn 1.19-28) \p \v 1 Inae lechoonca saoqui jaanacaain satiin cocoainanacaaihuri curuaanaa enferadoro neein niha Tiberione bana jetaote, Jodea batane rai coberenadoro neein nelu Ponsio Filato. Nii jana Erodesi jetaote, Calileea batane rai coberenadoro neein nelu. Nii jana rai nejera Ferifi jetaote, Taraconite, Itorea, naaonjoahuinri batane rai coberenadoro neein nihane jana, Abilinia batane rai coberenadoro neein nelu Lisania. \v 2 Nii jana Caifasi, Anasi, naaonjoaihunri jetaote, saseredotecuru curuaanaacuru- curuaanaaneein neeurelu. Nii bana jetaote, Sacariasi calaohi Joaan rai jetao erelu Cana Coaunera, cacha areroo rai ecocohin. \p \v 3 Nii jaun jetaote, Jorodaan auhaniha nenacaauru nenaanajaauru cuujecujueein jetao, “Jeriha Cana Coaunerane rijijieein inara suujua coreeuchete acauhanau teein cojunacatenohineein baotisanojoineein neeichete, inara osa caje inara ichoteratemiin Cana Coaunerara,” naain jetao, cachaauru rai beebeje Joaan. \v 4-5 Nitohaneein jetaote, icharejete Joaan. Niritiin laenaalu Cana Coaunera ere bera inoaensi Isaihasine rijijieein: \b \q1 “Nerichaain cacha areroo eheehejeein: \q1 ‘Cana Curuaanaa turunajaanu coeroteeuche, \q1 raujuiin cuaain. \q1 Satiin turiararoorute \q1 nemoanojoinereein. \q1 Atane ucuunooru nihanatiinte \q1 ranaasiin macaracanojoi \q1 nijihacoaa cureein. \q1 \v 6 Nii banate, \q1 satiin caa chauratane que \q1 nenacaauru cachaauru \q1 jianacoon cacha mitaeraanu \q1 letoaa Cana Coaunerane \q1 coaracurureein,’ ” \b \m naain nii Joaan que aitiin laenaalu \it profeta \it* inoaensi Isaihasine rijijieein jetaote ichae Joaan. \p \v 7 Inae nitohaneein cachaauru cojunacatiha acauhanau teein baotisaa Joaanne coitucuhin, rene cuuruha cachaauru, acaauru baotisaane coinane jana jetaote: “Chaa inara osa coreniha caseteco tabai turu rai nenaa caje nichoteein, jianacoo mituriquicheeine que inara rai aite, taibinaecuru. \v 8 Nitohanihane jaun, nii ajiniha caohachaain inara ichao coreein, Cana Curuaanaa Cana Coaunera coitucuhin esenetaain neeuchete, Cana Curuaanaa coitucueraneein inanacaaichene coaracurumiin cachaauru. Chaenchu jiaonriha: ‘Abaraaun nefoerate nichaanune jaun cha latihaacaanu canacaanu,’ naain inara raajenihane necoritanaa nainiheeiche. Cana Coauneraachate nainere, caa ajeri jaberoco caje Abaraaun nefoerate coaaunaane. \v 9 Chaentechu, inae ajianojoineein ne tero, inaana inaeniha temulene rai cojoaisi aina curuataain sauhin usihanau mocohacane rijijieein, inae jaoleneein neeuruha Cana Coaunera coitucutoha nocoetonacaaurune coina,” nae jetao acaauru rai Joaan. \p Niritoha acaauru rai Joaanne jaun jetaote: \v 10 “Chatohanai jana icharihacaanu canacaanuta,” naain caje bajaauruhane jaun jetaote: \p \v 11 “Coroatajaain obiri siricha, nii obiri colane nenaa rai leinjiin teeine. Chaen lenone siricha, nii lenone colane nenaa rai teeinera,” nae jetao acaauru rai Joaan. \p \v 12 Nii jana jetaote, Roma curuaanaa rai \it impoesto \it* nuque cachaauru cobaraain coriqui bajaaurera tabaauru netonai, acaauru baotisaa Joaan necoina turuhin jetao: \p “Chatohanai jana ichariacaanu canacaanuta cacha relaera,” naauruhane jana jetao: \p \v 13 “Jiaonriha aitocuruha inara curuaanaacurune amuritoojoaain cachaauru cobaraain leruhin basijiauhichenera,” naa acaauru rai Joaanne jana jetaote: \p \v 14 “Chatohanai jana icharihacaanu canacaanuta,” naain caje bajaauruha soondarooru tabaaurune jana jetaote: \p “Jiaonriha chatohanai ichaeniha chunine jana coulurujeein sonaa coacuhin cotaain niicha sirii rulunaa coauquichene. Inara amihaneeo corenihacha ichaaochera,” naa Joaanne jana jetaote, \v 15 jataain turuha Mesihasine cohajeeuruhane jaun jetao: \p “Caa canaacha cohajei Mesihasi chara inae caa turuera,” naain jetao ita caje Joaan bajaaure nii ecu neein coarajeeurera cachaauru. \p \v 16 Niritiin ita caje bajaauruhane jaun jetaote, acaauru rai: “Canune esinae rauhijiriin, raujiaain acauhanau inara teein inara baotisaaun. Jana nii cacaaijie uhenite, Cana Coaunera Suujue, usi, naaonjoain que inara baotisaa ureein. Acate jataain camurijiriin nelateein cocoainaain letononeein ne. Nii rai safato ichora rutueranuque nihanatiin nelatejeehaaun. \v 17 Chaentechu leinjiin inaro uhareein que aroso jiatuhin rai caohacha raain, rai bano mocoha charijibana jacanaacharanejeein nenaa usihanaau teeine coina. Nii rijijieeinte, nii jeriha Cana Coaunerane rijijieein nenaa jeriheichuru mocoha cureein, jerihane rijijieein nenacaauru janijiin raaincha,” nae jetao satiin ecu rene turunacaauru cachaauru rai Joaan. \p \v 18 Niritiin acaauru suujuateein jetaote, acaauru rai Cana Coaunera beratenojoi Jesoso que Erenaa Raotono beebeje Joaan. \v 19 Chaen jetaotechu, coberenadoro Erodesi netonoai suujuate, rai nocoala Ferifi comasai Erodiasi siria comasaineeine jaun, chaen itolere baasooru ichaain nihane jianihane coina. \v 20 Nejetaote, nitohaneein nii baaso ichaane ichoae tacaain, caresero cuhane Joaan enoae, rai niritohane coreniha. \s1 Jesoso baotisaa Joaanne \r (Mt 3.13-17; Mr 1.9-11) \p \v 21 Nitohaneein jetaote, jaiti caresero cuhane enoaeniha Erodesine jana, acauhanau satiin cachaauru teein cojunacatenaaca acaauru baotisarejete Joaan. Nitohaneein cachaauru baotisaa Joaanne jana jetaote, Jesoso netonai nebaotisaerateein Cana Coaunera bajaane jana, nejoracaa dede bacuujuane jana jetao, \v 22 nichoae fauhin nelauriaa uhe inanacaain Cana Coaunera Suujue leinjiin serori rijijieein. Nii jana jetaote: “Iite acaihaniji quiicha jereei, quiicha janijiin cacalabineein neeicha,” naain toniha erenaa dedeeune jana jetao aonajeeure. \s1 Jesocurisito foerateeureraauru \r (Mt 1.1-17) \p \v 23 Inae nii Cana Coauneraacha icharatenohin namihaneeon nunuhetihane bana jetaote, nichata choonca jaanaca nelu- nii Jose calaohi niha acaauruacha bei Jesoso. \p Nii jana nii Jose jetaote Eli calaohi nelu. \li1 \v 24 Jana Mataa calaohilu jetao Eli. \li1 Jana Lebi calaohilu jetao Mataa. \li1 Jana Meriqui calaohilu jetao Lebi. \li1 Jana Janaa calaohilu jetao Meriqui. \li1 Jana Jose calaohilu jetao Janaa. \li1 Jana Matatiasi calaohilu jetao Jose. \li1 \v 25 Jana Amoso calaohilu jetao Matatiasi. \li1 Jana Naaoso calaohilu jetao Amoso. \li1 Jana Esili calaohilu jetao Naaoso. \li1 Jana Nacaai calaohilu jetao Esili. \li1 \v 26 Jana Maati calaohilu jetao Nacaai. \li1 Jana Matatiasi calaohilu jetao Maati. \li1 Jana Semei calaohilu jetao Matatiasi. \li1 Jana Jose calaohilu jetao Semei. \li1 Jana Jodaa calaohilu jetao Jose. \li1 \v 27 Jana Joanaan calaohilu jetao Jodaa. \li1 Jana Resaa calaohilu jetao Joanaan. \li1 Jana Sorobaberi calaohilu jetao Resaa. \li1 Jana Salatieli calaohilu jetao Sorobaberi. \li1 Jana Neeri calaohilu jetao Salatieli. \li1 \v 28 Jana Meriqui calaohilu jetao Neeri. \li1 Jana Adiin calaohilu jetao Meriqui. \li1 Jana Cosamii calaohilu jetao Adiin. \li1 Jana Eremadaan calaohilu jetao Cosamii. \li1 Jana Eri calaohilu jetao Eremadaan. \li1 \v 29 Jana Jesoso calaohilu jetao Eri. \li1 Jana Eliseri calaohilu jetao Jesoso. \li1 Jana Jorimi calaohilu jetao Eliseri. \li1 Jana Mataa calaohilu jetao Jorimi. \li1 \v 30 Jana Lebi calaohilu jetao Mataa. \li1 Jana Simeon calaohilu jetao Lebi. \li1 Jana Jodaa calaohilu jetao Simeon. \li1 Jana Jose calaohilu jetao Jodaa. \li1 Jana Jonaaun calaohilu jetao Jose. \li1 Jana Eliaquiin calaohilu jetao Jonaaun. \li1 \v 31 Jana Meleea calaohilu jetao Eleaquiin. \li1 Jana Mena calaohilu jetao Meleea. \li1 Jana Matata calaohilu jetao Mena. \li1 Jana Nataan calaohilu jetao Matata. \li1 \v 32 Jana Rabiri calaohilu jetao Nataan. \li1 Jana Isaihasi calaohilu jetao Rabiri. \li1 Jana Oberi calaohilu jetao Isaihasi. \li1 Jana Bosi calaohilu jetao Oberi. \li1 Jana Sala calaohilu jetao Bosi. \li1 Jana Nasoon calaohilu jetao Sala. \li1 \v 33 Jana Aminadaba calaohilu jetao Nasoon. \li1 Jana Admin calaohilu jetao Aminadaba. \li1 Jana Esroon calaohilu jetao Armi. \li1 Jana Faresi calaohilu jetao Esroon. \li1 Jana Jodaa calaohilu jetao Faresi. \li1 \v 34 Jana Jacobo calaohilu jetao Jodaa. \li1 Jana Isaca calaohilu jetao Jacobo. \li1 Jana Abaraaun calaohilu jetao Isaca. \li1 Jana Tare calaohilu jetao Abaraaun. \li1 Jana Nacoro calaohilu jetao Tare. \li1 \v 35 Jana Seroo calaohilu jetao Nacoro. \li1 Jana Raco calaohilu jetao Seroo. \li1 Jana Fele calaohilu jetao Raco. \li1 Jana Eberi calaohilu jetao Fele. \li1 Jana Sala calaohilu jetao Eberi. \li1 \v 36 Jana Cainaa calaohilu jetao Sala. \li1 Jana Arafasa calaohilu jetao Cainaa. \li1 Jana Sem calaohilu jetao Arafasa. \li1 Jana Nohe calaohilu jetao Sem. \li1 Jana Lamee calaohilu jetao Nohe. \li1 \v 37 Jana Matosalee calaohilu jetao Lamee. \li1 Jana Enoco calaohilu jetao Matosalee. \li1 Jana Jaredi calaohilu jetao Enoco. \li1 Jana Malareri calaohilu jetao Jaredi. \li1 Jana Cainaa calaohilu jetao Malareri. \li1 \v 38 Jana Enoso calaohilu jetao Cainaa. \li1 Jana Seti calaohilu jetao Enoso. \li1 Jana Adaan calaohilu jetao Seti. \p Nii jana Adaan jetaote, jauriaanejeein Cana Coauneraacha coaunaineein nelu. \c 4 \s1 Jesoso coujuhin coaraa moconajaerane \r (Mt 4.1-11; Mr 1.12-13) \p \v 1 Nii baotisaa Joaanne baiha Cana Coaunera Suujue que suujuequiin nucuhe Jorodaaun caje cauha cuha Jesosone jana jetaote, cacha areroo amaa Cana Coaunera Suujuene jaun jetao, \v 2 ucuaae niha jena choonca janoneeinne jana, nechu cojuha sarue moconajaera. \p Nitohaneein jenachoonca janoneein lenone lanaala nihane jaun mijiintohane jana jetaote: \p \v 3 “Chajaain aihane esinae rauhijiriin Cana Coaunera Calaohi neeine, caa ajeri jaberoco rai aitoote lenoneneein nerotomiincha,” naa nechu saruha rai moconajaerane jana jetao: \p \v 4 “ ‘Coatiha lenoneecha que ichaonaa nainihei cacha,’ aite Cana Coaunera, rai Quiricha cuhane,” naain tonoraa Jesosone jaun jetaote, \v 5 luhecotariin ecuun amaain, satiin caa chauratane coaarateein jetao: \p \v 6 “Canune jitariin canuhacha ichana nainei aina satiin caa chauratane que nenacaauru curuaanaacuru curuaanaaneein neeine coina, ichei tenaa naineeun. Satiin acaauru canu raineein neeuruhane jaunne chunicoha jerera rai tenaa naineeun. \p \v 7 Aihane jaun neseeoriaain canu coroajeein, canu bajae bajaequinete satiin ichei niha cureein,” naa moconajaerane jana jetao, \p \v 8 “Nete, ‘Acaihanijin ii Coauneraacha coroajeein, rai nelateein niicha jerei ichaau,’ naain laenaerate Cana Coaunera, rai Quiricha cuhane,” naain jetao tonorae Jesoso. \p \v 9 Nii baiha jetaote, Jerosaleeun amaain ecuun Teenforo ichoae inaain jetao: \p “Chajaain aihane esinae rauhijiriin Cana Coaunera Calaohi neeine caalai caje nemaroteeute coaracaa. \v 10 Cana Coaunera Quiricha inoaensi cuhane te: \q1 ‘Rai letonocuru anjeraauru \q1 letoarichaain Cana Coaunera \q1 ii beraaihuruhane coina. \q1 \v 11 Acaaurute rai biji que \q1 ii michuurureein, nabana ajeri que \q1 necunaitaaine coataa,’ \m naain laenaerate Cana Coaunera, rai Quiricha cuhane,” naa moconajaerane jana jetao, \p \v 12 “Chaentechu: ‘Coa ii Coaunera coujuhin coaraara,’ naain laenaerate Cana Coaunera, rai Quiricha cuhane,” naain tonoraa Jesosone jana jetaote, \v 13 ecu ratiriin carajaaojoaain caje amuhe nii Moconajaera, neniha tonaain Jesoso coujuhin coaraane jaane coitucuenihane jaun. \s1 Calileea bataneu namihaneeo nunuhetiha Jesosone \r (Mt 4.12-17; Mr 1.14-15) \p \v 14 Nitohaneein, Cana Coaunera Suujue que suujuequiin niicha ichana nainei coitucuhin, Calileea cauha cuha Jesosone jana jetaote, satiin atane sacuritaain jetao que ereeure coitucuhacoaain cachaauru. \v 15 Nitohaneein cuhin jetaote, netaojiaain Cana Coaunera rai Rauhi que ereereecuruhane jaa coloheri sinacocaauru naineein cuhecujeein cachaauru relaane jaun jetao, satiin coroaecure cachaauru. \s1 Nasareteu niha Jesosone \r (Mt 13.53-58; Mr 6.1-6) \p \v 16 Nitohaneein cuujue cuujueein jetaote, nii neein fohecalune jaan Nasareteu jetao cauha cue Jesoso. Nii jana jetaote, nitohaniha rai nichaone jaun jetao, nebetacaanaa cojoanonaa bana sinacoca asae enoha cue, Cana Coaunera Quiricha ereretaane coina. Nitohaneein ecu enohin chujuhecohane jana jetaote, \v 17 rai \it profeta \it* inoaensi Isaihasicha laenai quiricha teeure, ereretaane coina. Nii Quiricha ereretaane coina jasasaane jana jetaote: \b \q1 \v 18 “Cana Coaunera Suujuete \q1 caniha ne, \q1 niicha jerenohineein, \q1 ‘Inae raotojoeein neriquicheein,’ \q1 naain cairichaihuru rai bihanune coina. \q1 Chaentechu, \q1 ‘Inae jianacoo neriquicheein,’ \q1 naain casetecocuru rai bihanune coina caletoae. \q1 Nii choae tacaain techu, \q1 maosacuru coichaain acaauru nota rautaain, \q1 cairichaihuru ichoteratichaaunne coina caletoae, \q1 \v 19 nitohanerichaain \q1 inaraacha cohajei Cana Coaunera Cojoanonaa \q1 coitucueratihanu inara quene coina,” \b \m \v 20 naain ereretaane baiha jelaiha nii quiricha seriin, sinacoca curuaanaa rai teein nelauriariin lauhecoha Jesosone jana jetaote, chaque tonaelanaala coarajeeure satiin ecu nenacaauru cachaauru. \v 21 Nii jana jetaote: “Enenete esinae rauhijiriin caa Cana Coaunera Quiricha cuhane aitohane rijijieein, satiin inara acatiha turuhe caa naitoonjoa coarajeeichene notaracae,” naa acaauru rai Jesosone jana jetaote, \v 22 ita rai ereerecure caohacha ichaa Jesosone que, satiin cojoelatiin coarajeein, acaauru rai raotojoeein ereerecane jaun. Nejetaote tabaauru: \p “Tajian caa Jose calaohinihaneta,” naain jetao ita caje bajaaure. \p \v 23 Nii jaun jetaote: \p “Jerihanete esinae rauhijiriin caque, ‘Aihane, cacha coichana inaeraneeine, ichaajenihane nocohichaain canacaanu notaacune coaracaanura,’ naain caque ereeiche. Chaentechu jerihane, ‘Aihane itolere ichaai Caferenaaonne rijijieein, cau chatane que jerichanejeein itolere ichaain canacaanu notaacune coaracaanura,’ naain ereeiche canu esenetaeneeinchene jaun,” naain jetaote: \p \v 24 “Esinae rauhijiriine inara rai aitoreeunni. Coatiha esinae rauhijiriin, caohachaain ranojoineein niheilu chuni Cana Coaunera ere beraneein nenacaauru \it profeta\it*curu rai nataneque. \v 25 Coaracuche nachuhinti jataain arajiin neeuruhalu Isaraelitanichaachene benecuru autanaaunru, nihalu Cana coaunera ere bera \it profeta \it* Irihasine banane. Nii banate nichata jaanaca amurijiriin uheniha elone jaun, banejelanaala cana atane Isaraeli batane sacuritaain nelu mijitena omaroeniha temulene jaun. Nete nii cana benecuru autanaauru rene letono nenelu nii bana nenaa \it profeta \it* Irihasi. \v 26 Nete laen coriaae atane que leinjiin Sidoon nese roha nenaa Sarepta neein curuajai neseu cana lauri Isaraelitanelanaala nenaa autana reneecha letononeein cuhelu nii Irihasi, nii autana rai lenone faane coina. \v 27 Jerichanejeein techu, arajii cana laurichuru Isaraelitacuru somane cauun cunaitecuruhane jana, acaauru rautaaenelu Cana Coaunera ere bera \it profeta \it* inoaensi Iriseeo, cana lauri caje nenaa nihane saijieein. Nete laen, leinjiin Siria cocoaicha cana lauri Isaraelitanelanaala nenaa Naamaancha jetaote rautaelu,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 28 Niritoha acaauru rai Jesosone jaun jetaote, satiin aina jataain obaaecure nii sinacoca asaae nenacaauru cachaauru. \v 29 Nitohaneein aina obajeein nimichucutaain jetaote, nii sinacoca caje sitaain, ichatane ecuunoo ichoae ichanohi niha nii nesene jaun jetao, ecu amaaunre jelai caje coaauneein nii Jesoso saruhitocuruhane coina niqui, \v 30 nejetaote, cha que tonajelanaala acaauru cataaun situhin amuhe Jesoso. \s1 Suujua cuhane coitucuchuhi siricha cacha \r (Mr 1.21-28) \p \v 31 Nitohaneein sitaauruhane jaun amuhin jetaote, Calileea batane que nenaa Caferenaaon cue Jesoso. Nitohaneein cuhin, ecu turuhin jetaote, ecu neein nebetacanaa cojoanonaa bana, \v 32 ecu nenaa sinacoca asaae neein cachaauru relaane jana jetao, rautatiin aonajeeure cachaauru, leeochaauru cacha relaaurera rijijielanaala, esinae rauhijiriin rai suujua caje rocohin acaauru relaane jaun. \p \v 33 Nii jana jetaote, nii sinacoca asaae ne leinjiin rai suujua cuhane coitucuchuhi siricha cacha. Aca jetaote, tonijiaain ehequiin: \p \v 34 “Coa canacaanu rerohecaara Nasarete cocoaicha Jesoso. Nechu canacaanu cairichaain canacaanu itajihate uhicha. Canune raotojoeein ichoitucuunra. Iite acaihaniji Cana Coaunera letononeein nenaaneeicha. Canacaanu jianeeura,” naane jana jetao, \p \v 35 “Coaa maitaa. Nii cacha suujua jianeein caje amuura,” naa Jesosone jana jetaote, satiin cachaauru acatiha chatohaneein cunaitaelanaala atane ichoae nii cacha siheitiin rai suujua caje amue nii coitucuchuhi. \p \v 36 Nii jana jetaote, satiin nesoonetiin coarajeein jetao: \p “Chatohanai cocoainanacaineein nenaana caa cacha, jataain chaque tonajelanaala nere nejesinaacha que caritohane jana caa cacha suujua caje mituha coitucuchuhi, rai nere tonoraainne coina,” naain jetao ita caje bajaaure ecu neein nii coarajeeurera cachaauru. \p \v 37 Nitohanihane jaun jetaote, satiin nii atane sacuritaain jetao, Jesoso que ita rai ereereecure cachaauru. \s1 Simoon Fedoro tano rautaa Jesosone \r (Mt 8.14-15; Mr 1.29-31) \p \v 38 Inae nii sinacoca caje mituhin, Simoon loreri asae turuha cuha Jesosone jana jetaote, najiniha ajaa caaun cunaiteein niha Simoon tanone jaun jetao, Jesoso rai aitocure rautaane coina. \v 39 Nii jaun jetaote, nichoae nenoracaain nii ajaa sitaa Jesosone jana jetao, inae caje amuhe nii ajaa. Nii jaun jetaote, inae nerautaane jaun nimichuin acaauru rai lenone chalue. \s1 Arajii cunaitenaacuru rautaa Jesosone \r (Mt 8.16-17; Mr 1.32-34) \p \v 40 Nii jana jetaote, inae nuna macohi ichoae teejia enotone jana, araai laurii cunai caaun cunaitenacaauru turuaa cuure Jesoso rene, acaauru rautaane coina. Nii jana jetaote, cajanae cajanajeein acaauru ichoae biji meracaane jaun jetao nerautaacoaaure. \v 41 Chaen jetaotechu, suujua cuhane moconajaera letono sirichaauru netonoai rautaane nii nerautanacaauru cachaauru caje mituhin: \p “Iite Cana Coaunera Calaohi neeicha,” naauruha cojioriinne jetao, ereeuruha nii coitucuchuhichurune caohate Jesoso, Aca Mesihasineein nihane coitucuuruha nii coitucuchuhichurune jaun. \s1 Sinacoca asae Cana Coaunera cojoanonaa beebejia Jesosone \p \v 42 Nitohaneein jetaote, inae nemataracaa janonaane jana, nii nese caje amuhin neniha cachane jaa cue Jesoso. Nii jaun jetaote ariin, nii nihane jaa turuhin, jelai caje amuhane caohateeuruha cachaaurune jana jetao, \p \v 43 “Nena leeochaauru nenaanajaaunru cuhecujueein Cana Coaunera Cojoanonaa beebejia cureeun, nii coina letononeein nihanune jaun,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 44 Nitohaneein jetaote, Jodea batane sacuritaain nenacaauru Isaraelitacuru rai sinacocacuru naineein cuhecuje niicha beeni beebejeein. \c 5 \s1 Cojoelanaacojoaain ate mucuuruhane \r (Mt 4.18; Mr 1.16-20) \p \v 1 Calileea conemuri auhaniha turuhin, ecu Cana Coaunera naitoonjoan que cachaauru relaa Jesosone jaun, aonaa turuuruha arajiinne jaun jetaote, sururucure cachaauru. \v 2 Nitohaneein sururucuruhane jana jetaote, caje fauhin redeeuru culeecuruha ate mucuurerane jana, carene que conera colane coroatajaain boteeuru coaari Jesoso. \v 3 Nii jana, Simoon rai niha nii ecu nenaa leinjiin botene jaun jetaote, cuhane fauhin, nemuri auha caje acau cataaunjeri nii bote amaa Simoonne coina aite Jesoso. Inae nemuri auha caje acau cataaunjeri amaauruhane jana jetaote, nii bote cuhane netiin, ecu nelauriariin caje coaauneein cachaauru rai ereerejeein acaauru relaje. \p \v 4 Inae acaauru relaane nainaain jetaote: \p “Taa nemuri ucuaano que caa bote amaain, ecu caa inara rai redeeuru jaaochete ate mucuhichera,” naa Simoon raine jana jetaote: \p \v 5 “Nena inae janoaajeein rede jaohacaanu natiin, leinjiinnijin ate mucuelanaala janohacaanura cacha relaera. Nenachu ii aitohine jaun, nacoaauneein caa redeeuru jaohin coaraa curichaanura,” naain jetao tonorae Simoon. \p \v 6 Niritoha acaauru rai Jesosone jaun redeeuru jaooruhane jana jetaote, jataain arajiin ate mucuuruhane jaun jetao, ate caaun nesoaiji nii acaauru rai redeeuru. \v 7 Nii jaun jetaote, leeocha bote cuhane nenacaauru acaauru leeochaauru cotihacure biji que, acaauru coroatajaniha cuuruhane coina. Nii jaun jetaote cuhin, nii coroatajai bote nemoaauruha ate quene jaun jetao, jataain naluhene rijijieein nelemue nii coroatajai bote. \v 8-9 Nitohaneein jataain arajiin ate mucuuruhane jaun jetaote, jataain cojoelatiin satiin nesoonetooruhane jaun, Jesoso tijia asae neseeonriaain jetao: \p “Jataain osaaotohanune jaun ii rohan nenaa nainihaaunta Curuaanaa,” nae jetao Simoon Fedoro nesoone caaun. \p \v 10 Nii jana jetaote, nii Simoon aina neeurelu Sebedeeo calaohichuru, Joaan, Saantiaao, naaonjoaihunri, nii Simoon aina ate mucueraneein neeuruhane jaun. \p Niritoha Jesoso rai Simoonne jana jetaote: \p “Coa nesoonetohara, Simoon. Inae ate mucueraneein neriheeini. Ena caje coauneeinte, cachaauru mucuhin raeraneein neriquiincha,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 11 Niritoha raine jaun jetaote, atane ichoae acaauru rai boteeuru inaain, jitariin niicha sirii ratiriin jetao Jesoso aina cuure Simoon Fedoro, Joaan, Saantiaao, naaonjoaihunri. \s1 Leinjiin cosibi ruhecaera cacha rautaa Jesosone \p \v 12 Nii baiha leinjiin neseu neeuruhane jana jetaote, Jesoso rene turuha cue leinjiin cacha cosibi ruhecaain caaun cunaiteein, nitohanai cunai siricha cacha leeochaauru rohan turunaa nainenihane saijieein. Aca jetaote, Jesoso coaariin atane que nauri turuanacanejeein notoroaain jetao: \p “Ii jereeine canu rautaau caa canu cosibi cajera Curuaanaa,” naane jana jetao: \p \v 13 “Jerichaaun chujian. Ii caje amuhine caa ii cosibi,” naain biji que dadae Jesoso, nihei chuni cacha, nitohaneein cosibi ruhacaera dadanaa nainenihane saijieein. Nitohaneein dadaa Jesosone rijieeoritiin jetaote, inae caje amue nii rai cosibichuru. \p \v 14 Nitohaneein rautaain jetaote: \p “Inae nerautaaicha. Coa chaen chuni rai: ‘Acate canu rautaera,’ naain caque iriha. Raujiaaincha Cana Coaunera aina caohachaain niha cachane coina rucuheraneein nenaa saseredote rene turunihute, inae coulunohineein ii cosibi caje nerautaaine coaramiincha. Chaen nerautaaine coujunacane que nii aitohalu Moisesane rijijieein belaaine jaanu amaain teeu saseredote raicha. Aihute inae nerautaain somaraain neei nii ii cosibi cajene coaraain, inae acaauru rohan turunaa naineeine coitucuurumiin satiin cachaaurura,” naain jetao letoae Jesoso. \p \v 15 Ne jetaote, niritiin bihane caohatiha Jesosone saijieein, acaauru rautaane coinane maajeein jataain jelai amuritoheriin turuhacoaain coaraain aonaa uure cachaauru. \v 16 Ne jetaote, tabaauru que acaauru caje amuhin, nii neniha cachane jaau cuhin jetao Cana Coaunera bajarejetelu Jesoso. \s1 Leinjiin jiurona rautaa Jesosone \r (Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) \p \v 17 Nii baiha, cachaauru relaa Jesosone jana jetaote, ecu nelauriaacoaain aonajeeure fariseeocuru tabaauru, Cana Coaunera naitoonjoa que cacha relaaurera, naaonjoainuri, Calileea batane, Jodea batane, Jerosaleen, naaonjoaihunri sacutaainchuru caje uhacoaain. Nii jana jetaote, aina cuaain niicha ichana nainei ichaa Cana Coaunerane jaun, cunaitenacaauru rautaacoaa Jesosone jana jetao, \v 18 leinjiin cacha jiurona turuaa uure cachaauru, rai nela cuhane tijichaain amaain. Inae turuaain jetaote, loreri asae enoanaa jerecure, nacatiha coaraa Jesosone coina niqui. \v 19 Ne jetaote, nene enooruhane jaanu, jataain araaicha cachana jaun. Nii jaun jetaote, loreri coarana joaracaain jetao rai nela cuhane tijichaain, satiin cachaauru cataaun jetao Jesoso acatiha nii jiurona cacha faaure. \v 20 Nii jana, esinaen rauhijiriin rautarichaainne esenetaain aihuruha nii cachaaurune coaraane jaun jetaote: \p “Inae ii que suujua acateein ii osa caje ichoteratenohineeicha cacalabi,” naa Jesosone jana jetao, inae nerautae nii cunaitenaa cacha. \p \v 21 Niritiin nii jiurona rautaa Jesosone aonaain jetaote: \p “Chaneeinna ne caa cacha, caritiin ereein Cana Coaunera baijiaraanu rijitiin irihane coina. Leinjiin Cana Coauneraachate nainere nosa caje cacha ichoterateein cacha que suujua acateein nihanera,” naain jetao ereeure Cana Coaunera naitoonjoan que cacha relaaurera aina fariseeocuru. \p \v 22 Niritiin que ereeuruhane que nainaain jetaote: “Chanuna niritiin ereeiche. \v 23 Chaquena caaintare: ‘Inae ii que suujua acateein ii osa caje ichoteratenohineeicha,’ naenihacane: ‘Nimichuhin amuun,’ naacane. \v 24 Coarajeeuchenejian, Cana Coaunera Calaohi cachaneein nejanoanaa nichaaunne, itolere Curuaanaa neein nihanu caa cana rai chauratane quene coaaratete, rai nosa caje cacha ichotena nainichaaunne coitucuhiche,” naain jetao, nii jiurona cacha rai jetao: \p “Icheine aitoon. Nimichuhin chela seriin chenenajaun caunihu,” naane \v 25 rijieeoritiin jetao, satiin coarajeeuruhane notaracae nimichuhin, nii tocohacane jaa nela seriin jetao, Cana Coaunera coroajeein rai nenajaun cauha cue nii jiurohane caje nerautanaa cacha. \p \v 26 Nitohanihane coaraain jetaote, satiin cojoelatiin Cana Coaunera coroaaecuruhane saijieein jetao coasiin: \p “Charijibana coaaraa catohanaine que airijiinte, enene catohanai cojoelanaacojoai coaracaachera,” naaure jetao ita rai. \s1 Lebi cotijiaa Jesosone \r (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17) \p \v 27 Nitohaneein nii jiurona cacha rautaane baiha, jelai caje mituha cuuruhane jaun jetaote, leinjiin cacha, Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que coriqui que cachaauru cobaraera Lebi coaari Jesoso, nii coriqui teeuruhana jaa rori ichoae lauheco jana. Nitohaneein coaariin jetaote: \p “Chajaau canihara,” naain cotihaca Jesosone \v 28 rijieeoritiin nimichuhin jetao, satiin niicha ichanenu ratiriin Jesoso jiniichaain aina cue Lebi, caaijie cunacaauru aina. \p \v 29 Nitohaneein Jesoso jiniichaain cuhin jetaote, nii baiha neenejeein coroaena caaun rai loreri asae beseta ichaa Lebine jana jetao, ecu neeure arajiin leeochaauru Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que coriqui que cachaauru cobaraaurera, chaen leeochaauru cachaauru, naaonjoaihunri. \p \v 30 Nii jaun jetaote, Jesoso aina nerelanacaauru rai: \p “Chanuna cocoaeraa Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que coriqui que cachaauru cobaraaurera aina leeochaauru osaaonacaauru aina lenoneein, acau cohin, naaonjoainchene saijieein, nii acaauru aina netaojiaain lenonequiche,” naaure jetao acaauru rai, nechu jataain acaauru que iriha Cana Coaunera naitoonjoa que cacha relaaureraauru fariseeocuru aina leeochaauru fariseeocuru. \p \v 31 Niritocuruha nii aina nerelanacaauru raine aonaain jetaote: \p “Coatiha coichara latecuruhi raotojoeein raurohin nenacaauru. Leinjiin cunaitenacaauruhachate coichara latecure. \v 32 Coatihachu baaso ichacuruhane nihanatiin coitucunaa jeriheichuru cotihaca uhahaun. Leinjiin osaaocuruhane coitucuureraaurune cotijiaaun, rai suujua coreein jeriha Cana Coaunerane rijijieein neeunruhane coinara,” naain jetao tonoranajae Jesoso. \s1 Ena Niicha Tei Ichaonaa que cacha relaa Jesosone \p \v 33 Nii jana jetaote: \p “Chanuna jana chaen, Joaan, fariseeocuru, naaonjoaihunri relanojoinuru jataain Cana Coaunera bajaae bajaaecure suri couu netiin cosinacaain. Nete laen itolere bana ii aina nerelanacaauru, acau cohin, lenoneein, naaonjoaunreta,” naauruha Jesoso raine jana jetaote: \p \v 34 “Aiha chuhisi niqui. Nete ene ranaa jeriha cachana jaa beseta que neeuruhane jaun, suri couu neein cosinacanaa nainecurene caa cotihanohinchuru, jaiti acaauru aina niha nii ene raeranu cachane jaun. \v 35 Nete laen, inae nii jianacoon teein cacha ranaa jerera nichaaunne amaauruhane suri couu neein cosinacaain inaderaa cuurureeincha,” naain jetao: \v 36 “Coaraanachuhinti, nihei chuni, obiri enachasine soaain que cajione siri counera. Nitohaneein nii obiri enachasine soaihanete nii obiri enachasine asaaere, nii cajione siri. Chaen caohachaain nedanaa nainihei nii obiri enachasine, nii cajione siri que couneraane. \v 37 Nii rijijieeinchu, nihei chuni inae conaca que tiha coaaeraine jana cuhane ichonai tera. \v 38 Nitohaneein cuhane teraa ichonainete naasaaere nii coaaerai. \v 39 Niheichu coaaerati cohane baiha ichohanti coera, ichonai amuritoheriin raotoha coaaeratine jaun,” nae jetao, cacha relaauruha fariseeocurune rijijielanaala, leeochaneein cacha relaane jaun. \c 6 \s1 Nebetacanaa janonaa bana tirico moloonejeeuruha Jesoso aina nerelanacaaurune \r (Mt 12.1-8; Mr 2.23-28) \p \v 1 Nebetacanaa janonaa bana tirico coocana jana situujueeuruha aina nerelanacaauru aina Jesosone jana jetaote, nii tirico moloonejeein biji cuhane situsitunijihanaain nucuhe quihure nii aina nerelanacaauru. \p \v 2 Nii coaraain jetaote: \p “Chanuna nebetacanaa janonaa bana cocoaeraa nitohanai ichara natiin, nitohanai ichacure nii ii aina nerelanacaauru,” naain bajaauruha fariseeocuru tabaaurune jana jetaote: \p \v 3-4 “Aiha niqui. Nete laenanohineein ne Cana Coaunera Quiricha cuhane. Tana lesajei que Cana Coaunera loreri taberenacolo asae enohin Cana Coaunera que banijiaineein niha nii faan natiin, mijitenacaaun rai corihacuru aina jiniiquiin nii faan quiha Rabirine ereretaain coaraquicheneta. Acaihaniji saseredotecuruhacha nii faan quihane rai nihanatiinte quihurelu,” naain jetao: \p \v 5 “Canu- cachaneein nejanoanaa nichaaunnena, nebetacanaa cojoanonaa amurijiriin cocoainanohineein neeun.” naain jetao acaauru tonorae Jesoso. \s1 Jiurona bijihona cacha \r (Mt 12.9-14; Mr 3.1-6) \p \v 6 Nii baiha jetaote, coaiteen nebetacanaa cojoanonaa bana, sinacoca asae enohin cachaauru relaa Jesosone jana jetao, ecu acaauru jana niha leinjiin cacha, rai biji raotono nichajai que jiuronane jaun jetaote: \v 7 “Necha caa nebetacanaa janonaa bana nihane saijieein, caa jiurona bijii cacha rautarichaainta,” naain jetao, Jesoso cojoelaaure colurujueeuruhane jaan lera ariha aihuruhane jaun, Cana Coaunera naitoonjoa que cacha relaurera aina fariseeocuru. \v 8 Ne jetaote, nii cojoelaauruhane que nainaain jetao, nii jiurona bijii cacha rai jetao: \p “Nimichuhin nii ena cataaun nichaauraaura,” naa nii Jesosone jana jetaote, nimichuhin nichaauraa nii cachane jaun jetao, nii fariseeocuru rai: \p \v 9 “Inara raine leinjiin erenaa bajanaa jereeun. Chatohanai ichacaane caohachae. Nebetacanaa janonaa bana, cacha ichao rai caohacha ichacaanena caohachaa. Ainihane cacha ichao itajihacanena caohachaa,” \p \v 10 Nii baiha jetaote, nii ecu satiin curuhacaain nenacaauru coaraain jetao, nii cacha rai aitoha jetao: \p “Ichoii raujiaaute coaracaara,” naa rai Jesosone jana jetao, rai biji raujiaa nii cachane jana jetao, jiurohane caje inae nerautae nii cacha biji. \p \v 11 Nitohaneein nii jiurona rautaane coaraain jetaote: “Chana icharihacache caa aansai aina,” naain jetao, jataain Jesoso aina obaaecure nii ecu neein coarajeeurera fariseeocuru aina Cana Coaunera aitoonjoan que cacha relaaureraauru. \s1 Lechoonca coroatajai rai afosotooru janiicha Jesosone \r (Mt 10.1-4; Mr 3.13-19) \p \v 12 Nii bana jetaote, ichatane ecuunno que cuhin, janoaajeein Cana Coaunera bajaebajajeein janoe jetao Jesoso. \v 13 Inae janohane jana jetaote, nii aina nerelaa amuhemuhenacaauru jitariin cotihanajaain acaauru caje janijiin lechoonca coroatajaihuri cocoainaain, afosotooru neein acaauru curuaate. “Afosoto” naanete, “Letononeein nenaa” naane aite. \p \v 14 Nii niicha janijiichuru jetaote, Simoon- nii Fedoro neein niicha curuhateeni, chaen nii Simoon nejera Aanderesi, chaen Saantiaao, Joaan, Ferifi, Bartolomee, \v 15 Mateeo, Tomasi, chaen Arafeeo calaohi- Saantiaao, chaen Selote neein niicha curuaateeuri- Simoon, \v 16 chaen Saantiaao calaohi- Jodasi, chaen nii Jesoso coulurujueranu Jodasi Isacariote, naaonjoaihurine. \s1 Arajii cacha relaa Jesosone \r (Mt 4.23-25) \p \v 17 Inae nitohaneeein ichatane ecuunno cuhin, nii rai afosotooru janijiin cocoainaane nainaain jetaote, acaauru aina jiniiquiin atane macararo que fauha cue Jesoso. Nii jana jetaote, ecu turuhin nii aina amuhemuhenacaauru aina netaojiaaure arajii cachaauru. Jodea batane, Jerosaleeun, cucuhana auhaniha nenacaauru neseeuru- Tiro aina Sidoon, naaonjoaihunri cajeeurune maajeein turuhacoaaure. Acaauru relaa Jesosone aonanacanejeein, acaauru rautaa acaauru cunain cajene coinane maajeeinchuru turuuure jataain arajiin cachaauru. \p \v 18 Nii coitucuchuhi ichanohineein cunaitenacaauru rautaane jana jetaote, nerautaacoaaure. \v 19 Nii coaraain jetaote, satiin cachaauru, Jesoso dadanaa jerecure biji que, aca jerihane rijijieein nerautaacoaauruha nii cunaitenacaaurune coaracuruhane jaun. \s1 Raotojoeein neeuruha tabaaurune jana tabaaurute raotelanaala neeurureein. \r (Mt 5.1-12) \p \v 20 Nii jana jetaote, nii aina nerelanacaauru coaraain jetao: \p “Ena cairicheineein neeichene natiinte, nerausiajeein neeiche, Cana Coaunera cojoanonaa inara rai nihane jaun. \p \v 21 Ena mijitenaanaun neeichene natiinte, nerausiajeein neeiche, nii chaque lanaelanaala neriquicheeine jaun. \p Ena chanaaiche natiinte, nerausiajeein neeiche, rachoojoeein enoanaain neriquicheeine jaun. \p \v 22 Canu cachaneein neeichene coreniha, inara cotaain, inara sitaain, inara nocoeje chanuhin, inara que jaolequiin naaonjoaauruha canu corenihane nihanatiinte nerausiajeein neriquicheein. \v 23 Nitohaneein inara teeuruhane nihanatiin jataain raotojoeein rachoojoeein neeuche, canu coreniha dedeeu raotojoeein neriquicheeinne jaun. Coaracuchenachuhinti, inara cairichaauruha inara araaichurune rijijieein, Cana Coaunera ere beracuru \it profeta\it*curu cairichaeriin nerejetucuruhalu acaauru inoaensihuru. \p \v 24 Coaraain nainacuche coriquihonacaauru. Inae ena aaichene rijijieein rachoojoeein niha curieeicheein. \p \v 25 Coaraain nainacuche ena raotojoeein lenoneein nenacaauru. Inae nerinaain inara rai lenone. \p Coaraain nainacuche ena enoanaain nenacaauru. Inae inaderanaa caaun chanaa curiquicheein. \p \v 26 Coaraain nainacuche itolere neein atane sacuritaain coroaenohineein nenacaauru. Nitohaneeinte \it profeta\it*niha nocoetonacaauru coroajeein nerejetocurelu inara inoensihuru. \s1 Ichei nejeratenacaauru belaihu. \p \v 27 Nena laen inara canu ere tonoraera nequichene rai aitoreeunni. Inara que nererojoecaain jaolequiin nenacaauru belaain caohachaain acaauru aina neeuche. \p \v 28 Nechu jataain inara cotaiha: ‘Coaraain nainacuche necha aansaihuru,’ naain inara que ereein nei belaain, rai Cana Coaunera bajaauche. \v 29 Chunucoha lejerajei chomeri faohitohane, rai jera netonai icharateeu. Jana chunucoha ii cajione buri ruluhane, rai ii obiri netonoai teeute amaaine. \v 30 Jerichanejeeinchu, ii caje chaelai bajaeranihane teeu. Coa ii caje iicha sirii rulueranihane, coa tonaain iriha. \v 31 Charijieeinchaainti, inara belaiha cachane jeriquiche, nii rijijieein acaauru belaihuche inara netonai. \p \v 32 Inara belaichaauruhacha belaain neeichenete, aihuruha nii Cana Coaunera coitucuelanaala nenacaaurune rijijieein neriquicheein. \v 33 Nii rijijieeintechu, inara coroatajaneraauruhacha belaain neeichene, aihuruha nii Cana Coaunera coitucuelanaala nenacaaurune rijijieein neriquicheein. \v 34 Chaentechu, chaelai lateein niha cachane jana, inara rai cainaane coina teeichene, aihuruha nii Cana Coaunera coitucuelanaala nenacaaurune rijijieein neriquicheein. \v 35 Jana laen, nii inara que jaolequiin, inara que nererojoecaaeriin, naaonjoaain nenacaaru aina caohachaain neein, chaelai latecuruhane acaauru rai teeiche, inara rai cainacuruhane latelanaalane, caohachae. Nii rijijieein neeichenete, esinaen rauhijiriin jerihane rjijieein ichaquichene jaun, inara rai nii cainareein Cana Coaunera, nitohaneein acaauru belaiha natiin coitucunaa jerelanaala nenacaauru, neechu aansaineein ichaonacaauru, naaonjoaihunri belaain ichaa Cana Coaunerane jaun. \v 36 Nii cairichaaojoaain cachaauru coaraa Cana Inaca Cana Coaunerane rijijieein, inara netonoai cairichaaojoaain inara amute cachaauru coaracuche. \s1 Jiaonriha leeochaauru que baasoneein ereein neeichene \r (Mt 7.1-5) \p \v 37 Jiaonriha leeochaauru amurijiriin nenaa coacuhin, leeochaauru que baasoneein ereein neeichene, nabana, nii leeochaauru ichaquichene rijijieein inara tiha Cana Coaunerane coataa. Chatohanai ichaa inara leeochaaurune, acaauru que inara suujua acatecuchete, inara que netonoai suujua acatemiin Cana Coaunera. \v 38 Chaelai lateein neeuruha inara amute cachaaurune jana rai teeichenete, inara rai inaraacha latei tereein Cana Coaunera. Jitariin inaraacha sirii teeichene nihanatiinte, jelai amuritoheriin inara rai cainareein Cana Coaunera. Chaentechu leeochaauru coaraquichene rijijieein, inara netonain coaareein Cana Coaunera,” naain jetaote: \p \v 39 “Coatiha nelaterihei, leinjiin maosa amaeraanu que niha leeocha namute maosane. Enaachate nitohanihane, leinjiin ecuha jachu cuhane naluhin jiniiquiin nitajenaa nainecurure. \p \v 40 Niheichu nii chuni, rai relaera amurijiriin nenaa nainera. Nii inara relaera rijijieein nerelaaichene banaachate nainereeiche, raujiaain rijijieein neeichene. \p \v 41 Chanuna inejeraacha baaso ichajeein ichaohane coaraai. Tana iitonai jataain amurijiriin baaso ichajeein ichaohine coaraaine. \v 42 Chasiina iitonai baaso ichajeein ichaohine coitucueneeine, baaso ichajeein ichaoha inejerane coitucureei. Jauriaanejeein ii baaso ichajeein ichaohine coitucuhin jianeein ichaao. Nii baihate laen nainereei inejera rai: ‘Baaso ichajeeinte ichaohi. Chajaain baaso ichajeein ichaohine jianeein caohachaain ichaao,’ naain erenaa nainereei. \s1 Rai ninaa cajete, coitucunacaine temule caohacha \r (Mt 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 Nihei chuni temule caohacha, baaso que inaana nainei. Niheichu temule baasoniha natiin caohacha que inaana nainei. \v 44 Nitohaneeinte, rai ninaa caje temule caohacha coitucuhaca. Nitohanihane jaunte, chabana tijiemule que inaana nainene ojoa. Jerichanejeeinchu chabana cajiauhi que, inaana nainihei ijiaaen soririji. \v 45 Nii rijijieein techu, caohachaain suujua coaara cacha, caohacha nejesina que ere, satiin caohacha- rai suujua cuhane nihane jaun. Jana cacha, baasoneein suujua coaarate baasoneein ere, satiin baaso- rai suujua cuhane nihane jaun. Nitohaneeinte cacha ujuae caje mitue satiin rai suujua cuhane nenaa. \s1 Coroata laurii loreri icharaauru rijiicha nere aonaera biha Jesosone \p \v 46 Chanuna itolere bana, ‘Canu Curuaanaa,’ naainchene sainejeein quere tonoraain quiicha jerei ichaeneeiche. \p \v 47 Aonacuchena inara rai canu ere tonoraain caitoonjoan icharaauru que erete coitucuhiche. \v 48 Charijiein chaainti, loreri jaane coina jauriaanejeein ucuaatiin bajeein, enuha suuji caohachaauru temuhin ichaa leinjiin cachane jana, uha tabanaane jana que tacaa uujinaa mijiaaineein nihanatiin nii loreri comaene, caohatiin ichanohin nihane jaun. Nii rijiicha cacha, canu ere tonoraain caitoonjoan ichaa chabana jianelanaala ne. \v 49 Jana quere tonoraeniha cachanete, araracaaeriin atane bajeein, baasooru que banesijiateein loreri ichara cacha rijijieein ne. Nii jana uha tabanaane, que mijiaaineein tacaa uujuinaane jana, beraujuaain nitaje nii loreri, nii rijiicha nii canu aonaane sainejeein, quere tonoraelanaala nenacaauru cachaauru,” nae acaauru rai Jesoso. \c 7 \s1 Romanocuru rai soondarooru curuaanaa cafitaan letono rautaa Jesosone \r (Mt 8.5-13) \p \v 1 Inae nii cachaauru rai irihane nainaain jetaote, Caferenaaon cue aina nerelanacaauru aina Jesoso. \v 2 Nii jana jetaote, nii Caferenaaon ichoae leinjiin Romanocuru rai soondarooru curuaanaa cafitaan. Nii jana nii cafitaan letono- jataain belaain niicha sirii jetaote, cunaiteein ohane rai ne. \p \v 3 Nii jaun jetaote, nii Caferenaaon turuhin niha Jesosone inaaoriin jetao, Jorioocuru bichauhenaauru letoae nii cafitaan, conujueein Jesoso cotihaca cuuruhane, nii rai letono cunaitenaa rautaa uhane coina. \v 4 Nii jaun jetaote, rene turuhin: \p “Iine cotihaca uhacaanu canacaanu letoaa cafitaane jaunra. \v 5 Jataain canacaanu araaichuru belaichaneein, aca canacaanu rai sinacoca ichaerateein, naaonjoaain nihane jaunne, caa cafitaan coroatajaneein rai letono rautaaine jerichaanura,” naaure jetao Jesoso rai. \p \v 6 Nii jaun jetaote, acaauru aina cuhin, inae turuhe lalajeein cuujueeruha Jesoso ainane jana jetao, rai belaichaauru letoae nii cafitaan: “Curuaanaa, coatiha nii chaque ichei nelateein nihaaun canu loreri asae turuhine coina. \v 7 Nii jaunne caraajenihane ii cotihaca uheneeun. Acaihaniji aitoote nerautamiin canu letono. Ii aitohine rijijieein nerautarichaain canu letonone coitucuhanune jaunne ichei raujiaain berateeun. \p \v 8 Nii rijijieeinne canu letoaauruha canu curuaanaacurune tonoraain neeun. Nii rijijieeintechu, canu bijiu nenacaauru soondarooru caje chunucoha letoaanune, canu ere tonoraain cue. Jana chunucoha cotihacaaun uhane coinanete canu ere tonoraain uhe. Jana canu letono letoaanu chaelai ichaane coinanete canu ere tonoraain ichae, nanichuchera,” naain letoaa cafitaane jaun inae aitoha cuuruhane jana jetaote, \v 9 cojoelatiin, nii aina amuhemuhenacaauru cachaauru coarajeein jetao: \p “Coatiha Isaraelita nichaachene lauri jana, caa cacha tocohaneein jataain quesenetaera coarahaaunta,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 10 Nii jana inae jelaiha cauha cuuruha nii cafitaan loreri asae nii niicha letoaaurine jana jetaote, inae acaauru ajiniha nerautaain niha nii rai letono cunaitenaane jana turuure. \s1 Leinjiin autana calaohi ichatiha ohane caje Jesosone \p \v 11 Nitohanihane baiha jetaote, aina nerelanacaauru, chaen arajiin sacuurera cachaauru, naaonjoaihunri aina leinjiin nese Naain ineein curuajai nichae cue jetao Jesoso. \v 12 Nii jana jetaote, inae turuhelalajeein cuujueeruha nii nese quene jana jetao, leinjiin ene autana calaohi- leinjiin acaacha calaohineein nenaa onaa conautiha jetao cuure. Nii jana jetaote, nii nese caje cuhacoaain arajiin corihaniha cuure cachaauru. \v 13 Nii jana nii autana coaraa Jesosone jana, cairichaaojoaain coaraane jaun jetaote: “Coa chanaara,” naain jetao, \v 14 nii rijieeoritiin, nii onaa roha nichuuntaain, nii amaaunruhane jaa rori dadaane jaun jetao, ecu inacuhin coarajeeuruha nii baijiaain amaaurerane jana jetao: \p “Enamanaa, nimichuhin nelauriaaura,” naa Jesosone jana jetao, \v 15 inae nimichuhin nelauriaain ere nii onaa. Nitohaneein nii neba rai nii onaa ichateein tiha Jesosone \v 16 coaraain jetaote, satiin acaneein nihane que suujua acateein cojoelatiin jetao: \p “Jataain itolere amurijiriin nelateein, itolere ichana nainera \it profeta\it*te cana rene turuera,” naain jetao: \p “Cana Coaunerate rai cacha nichaachene coroatajaniha uhera,” naaure jetao Cana Coaunera coroajeein, neebana nitohanai coaracuruhane jaun. \p \v 17 Nitohaneein coaraain jetaote, satiin Jodea batane sacuritaain jetao beeuruhane jaun, nii onaa ichatiha Jesosone coitucuure. \s1 Joaan Baotisita letonocuru \r (Mt 11.2-19) \p \v 18 Nitohaneein onacaauru ichateein, naaonjoan Jesosone coaraain jetaote, Joaan rai biha cuure sacuureraauru. Nii caje coitucuhin jetaote, coroatajai sacuurera cotijiaain jetao: \v 19 “ ‘Iina esinae rauhijiriin canacaanuhacha cohajei turuha uhenenineei. Aca neneeine canacaanu rai beeu, leeocha cohacaanune coina,’ naain bajanichuche rene turuhincha,” naain jetao letoanajae Joaan Baotisita. \v 20 Nii jaun cuhin, Jesoso rene turuhin: \p “Joaan Baotisitate canacaanu letoae, ii esinae rauhijiriin nii canacaanuhacha cohajei turuha uhenenineeine bajaacanune coina. Aca neneeine leeocha cohacaanune coina,” naauruha Jesoso rene turuhin Joaan letonocurune \v 21 rijieeoritiin jetaote, araai laurii cunai caaun cunaitenacaauru cachaauru rautaain, arajii maosacuru nota teein, coitucuchuhi caaun cunaitenacaaurune maajeein rautaacoaane baiha jetao, nii coroatajai Joaan letonocuru rai jetao: \p \v 22 “Chajaain Joaan rai caa ena inaraacha coarai aina inaraacha aonai benichuche. Chaen, inae maosa neeuruhane caje notaauruha maosacuru. Bacosacuru netonaite inae nichaauraain amuure. Cosibinacaauru netonoaite inae cosibi caje nerautaacoaaure. Iricho saaecuru netonaite, inae irichohin neeure. Nii jana onacaaurute jerichanejeein cacha neein jaberoconeein nichaauraain neeure. Jana cairicheinejeein nenacaauru raite, jataain acaauru rausiaaerichaain Cana Coaunerane beebeje. \v 23 Nitohanihane jaunte, nerausiajeein neeurureein canu que jaaecohane jianelanaala nenacaauru,” naain jetao, “Chajaain caritiin benichuche Joaan raicha,” naain jetao acaauru letoae Jesoso. \p \v 24 Niritoha acaauru raine jaun, jelaiha cauha cuuruha nii Joaan letonocurune jana jetaote, nii Joaan que cachaauru rai ereereje jetao Jesoso. “Chatohanai coaraa curejetocoichelu nii cacha areroo cuhin. Leinjiin jiarana nujuan cujuanaacha rurujuaina coaraquichelu. \v 25 Chatohanai coaraquichelu. Leinjiin cacha cajione caohacha que necoreeteein neina coaraquichelu. Nete nii cajione caohacha que necoreeteein nenacaauru, cocoainanacaihuru loreri asae neeuruhane coitucuhiche raotojoeein. \v 26 Chatohanai jian coaraquichelu. Leinjiin \it profeta\it*na coaraquichelu. Aiha jerihane, jataain \it profeta\it*curu amurijiriin nenaa leinjiin \it profeta\it*te coaraquichelu. \p \v 27 Nii Joaan que tejian, rai Calaohi nichaunne rai aitelu jetao: \q1 ‘Chajinihane quere beranu que leinjiin letoareeunni, \q1 turuhine jaanu rucuheraanu quera,’ \m naain belu Cana Coaunera, niicha laenaeratenojoi rai Quiricha inoaensi cuhane. \v 28 Coatiha inoaenlu caje coaauneein, enanetojoeein nihei chuni nii Joaan amurijiriin nei cacha. Nete laen ena turunaa Cana Coaunera Cojoanonaa, canuhacha tei que nenaa cacha, leeochaauru fautaain nihane niha natiin jataain Joaan amurijiriin ne. \p \v 29 Nete cachaauru relaa Joaanne jana, satiin aonaraauru cachaauru, nii Joaan que acauhanau teein nebaotisaerateeurelu. Nii choae tacaaintechu, Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que cachaauru cobaraain coriqui bajaaurera netonai necha ansaineein neeuruhane saijieein nebaotisaerateeurelu, esinae rauhijiriin Cana Coauneraacha icharatenohi ichaa Joaanne esenetaauruhane jaun. \v 30 Jana fariseeocuru aina Cana Coaunera naitoonjoa que cacha relaaureraauru, itolere amurijiriin Cana Coaunera coitucutoha nocoetocuruhane saijieein nebaotisaeratenaa jerecuruhilu, Cana Coaunera icharatenohi icharaneein aiha Joaanne esenetana jerelanaala que jaolecooruhane jaun. \p \v 31 Nitohaneeinte itolere acaauru rai baaso ne. Nihei acaauru rai chabana caohacha. \p \v 32 Acaaurute nenaanaja cataaun nocoatijiana jaun auno toteeuruha acaauru amute canaanaihurune jana, raasanaa jerelanaala neein, niheichu berane ichacuruhane jana chanaaurene acaauru amute canaanaihuru. Nii rijiichuruha caa enene nenacaauru cachaauru. \v 33 Nii rijiichuruhane jaunte, turuha Joaan Baotisita coaaerai conaa inaelanaala, faan niha natiin quinaa inaelanaala, naaonjoaaine jana, ‘Nechu aansainihane jaunte ai, nechu jataain coitucuchuhi siriha rai suujua cuhanene jaun,’ naain que ereeichelu. \p \v 34 Nii baiha canu- Cachaneein nejanohanaa nichaaunne turuhin, coaaerai cohin, lenoneein, naaonjoaanune jaunte, ‘Achotiritiinjiene tabaain lenoneein ajetoriaaneeun. Chaen jene nechu aansaineein ichaonacaauru cachaauru belaain, Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que cachaauru cobaraain coriqui bajaaurerane maajeein belaitoon,’ naain ereeiche caque. \v 35 Nete inae ecu tihane bana esinae rauhijiriin Cana Coauneraacha icharatenohi ichacaaunne coitucuha cuurureein satiin cachaauru,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Leinjiin fariseeoneein nenaa Simoon rene turuha Jesosone \p \v 36 Leinjiin fariseeo jetaote, Jesoso cotijiae rai loreri asae turuhin lenoniha cuhane coina. Nitohaneein cotihacane jaun cuhin, inae loreri asae turuhin, lenonecuruhane coina rori ichoae nelauriaa Jesosone jana jetaote, \v 37 turuha cue leinjiin ene cojoaeloroheri nii neseu ichaonaa. Nii ene jetaote, nii fariseeo loreri asaae turuhin lenoniha cuha Jesosone inaaoriin jetao, lecuruhin jataain coretiin nenaa erene jujui amaain turuhin jetao, \v 38 chanaain Jesoso tijia rohan nelauriaain, rai nota baca que jetao rai tijia rujuae. Nitohaneein rujuaane baiha jetaote, rai couturiji que caruruhin jetao liosiin, erene jujui que rujuae. \p \v 39 Nitohaneein ichaane coaraain jetaote: “Esinae rauhijiriin leinjiin \it profeta\it*nihane jana nihanete, caaoneein tiha caa ene cojoaeloroerine jana, baaso nihane coitucure caa cachara,” naain jetao suujua ereein coaraje nii Jesoso cotihara fariseeo. \p \v 40 Nii jaun jetaote, nii fariseeo rai: \p “Simoon, icheina erenaa jereeun aonaaine coina,” naa Jesosone jana jetao: \p “Saan. Aitoo caraine aonaera, cacha relaera,” naa nii fariseeone jaun jetao: \p \v 41 “Leinjiin cacha jetaote, coroatajai cacha rai coriqui te, jelai amuritoheriin rai cainacuruhane coina niqui. Nitohaneein jetaote, leinjiin rai te saoqui fashaain. Jana leeocha rai jetaote, te saoqui chooncaain. \v 42 Ne jetaote, coretena nainecurenihane jaun, nii coroatajai que rebeeonacaauru cachaauru cobaraelanaala acaauru que suujua acate nii coriqui erora. Tonaai jana nii que. Chariji jana nii coroatajaaihuri caje, jataain nii coriqui erora belaain coaare,” naa Jesosone jana jetao: \p \v 43 “Jerihane nii leeocha amurijiriin rebeeona cachate jataain nii coriqui erora belaain coaraera,” naa nii Simoonne jaun jetao: \p “Esinae rauhijiriinte aitohicha,” nae jetao Jesoso. \p \v 44 Niritiin jetaote, nii ene coarajeein, nii Simoon rai jetao: \p “Caa ene coaraaunachuhinti. Coatiha jauriaanejeein ii loreri asae turuhanune jana, catiha culeecaaunne coina carai acau tiheei. Nete laen caa ene, rai nota baca que catiha culejeein rai couturiji que caruruhin jacorae. \v 45 Coatihachu turuhanune jana canu meri lioracaheei. Caa enete laen turuhin enohane caje coaauneein canu tijia lioracaane jianene. \p \v 46 Niheichu nii jujui niha natiin cacouturi ichoae tiheei. Jana caa enete laen catiha ichoae erene jujui chorohin que catiha rujuae. \v 47 Nitohanihane jaunne ichei aitoon. Arajii rai nosate inae que suujua acate, jataain canu esenetaain canu belaihane coaaratiha caa ene ne jaun. Nete laen, nii leeochaauru amurijiriin caohachaain ichaoha nocoetonacaauru, rai nosa caje chabana nichoteeurenereein, chabana osaaocuruhane coitucuhin canu belaina jerecurenihane jaun,” naa nii fariseeo raine baiha jetao, \v 48 nii ene rai: \p “Inae itolere baaso ichajeein ichaohine caje ichoteratenojoineeichera,” naa Jesosone jana aonajeein jetao: \p \v 49 “Chaneeinna ne caa cacha, itolere baaso ichajeein niha caa enene jaan caje niha natiin ichoterateein nihane coina,” naauruha nii aina ecu cotihanohineei neein aonajeeurerane coitucuhin jetao: \p \v 50 “Quesenetaaine jaunte, ichoteratenojoineein neeiche, baaso ichajeein neeine jaan caje. Raotojoeein chenenajaun caunihuchera,” nae jetao Jesoso, nii ene rai. \c 8 \s1 Jesoso coroatajaneraauru enecuru \p \v 1 Nitohaneein jetaote, itolereneein neseeuru naineein, nenanajaaunru naineein amuhemujueein Cana Coaunera cojoanonaa que ereerejeein amuhemuherejete Jesoso, lechoonca coroatajai rai afosotooru, \v 2 chaen coitucuchuhi caje, joaenreein cunai caje, naaonjoaihunri caje niicha rautaauri enecuru tabaauru que corihaneraain. Niichuru aina jetaote cuelu, nii caaunsineein suujua cuhane coitucuchuhi sirihane jana nii Jesosohacha rautai “Maadala bene” naain niicha curuaateeuri Mariha, \v 3 chaen Erodesi amihaneeo beraichaneein nenaa Cosa comasai Joana, chaen Sosana, naaonjoaihunri aina leeochaauru arajii enecuru jetao, acaauruhacha sirii que acaauru coroatajaneraneein cuure. \s1 Temule jaera \it parabola \it* que erenaa \r (Mt 13.1-9; Mr 4.1-9) \p \v 4 Nii jana jetaote, neseeuru caje cuhacoaain Jesoso coaraa cuuruha arajii cachaaurune jaun, arajiin netaojiaauruhane jaun jetao acaauru rai: “Aonacuchene ena inara rai temule jaera \it parabola \it* que erete coitucuhiche. \p \v 5 Leinjiin cacha, ucuhe riaaca cuhane jaun jetaote, bero cuhane naluha nii niicha riaajai nucuhene jaun shaaocure cachaauru. Chaen tabaauru quihure tajaaelinaacuru. \v 6 Nii jana tabaauru ajeri choae nalunacaauru jetaote, omarohane sainejeein ohijiacoae. \v 7 Tabaauru ojoa neeonjoai jana nalunacaauru jetaote, omarohane jana amurijiriin omaroha ajaenane jaun ohacoae. \v 8 Jana tabaauru atane caohacha choae nalunacaauru jetaote, caohachaain omarohane jaun, ele ucuhecuru caje ele fashai ucuheneeinchuru nefae,” naain jetaote, acaauru rai tonijiaain: “Caa caitoonjoan coitucunaa jeriquichene aonacuche,” nae jetao Jesoso. \s1 Temule jaera \it parabola \it* que acaauru relaa Jesosone bajaauruhane \r (Mt 13.10-17; Mr 4.10-12) \p \v 9 Niritiin temule jaera que cachaauru relaa Jesosone jaun jetaote: \p “Chatohanai quena nii temule jaera que cuaain cachaauru rai aitohi,” naain Jesoso caje bajaauruha aina nerelanacaaurune jaun jetaote: \p \v 10 “Inaraacha quete rai Cojoanonaa coitucuerate Cana Coaunera. Nena laen, nii canu esenetana jeriheichuru cachaauru rai carijieein erenaa \it parabola \it* que cuaain acaauru rai beeun, nabana coaracuruhane nihanatiin coitucuurenihane coina, niheichu aonacuruhane nihanatiin coitucuuruhane coataa. \s1 Temule jaera \it parabola \it* que cachaauru relaane biha Jesosone \r (Mt 13.18-23; Mr 4.13-20) \p \v 11 Nii temule ucuhe riaara que aitocoaaunne jaan erenaa \it parabola\it*te, Cana Coaunera beratenojoi rijijieein ne. \p \v 12 Jana nii bero cuhane nalunaa nucuhe que caitoonjoante, Cana Coaunera beratenojoin aonaain inae esenetaain neeuruhane jana, nabana nichoteeuruhane coataa acaauru coritaa uha moconajaerane jaun suujua elonaain nenacaauru cachaauru rijijie. \p \v 13 Jana nii ajeri choae nalunaa nucuhe que caitoonjoante, Cana Coaunera beratenojoin aonaain, coroajeein esenetaain neeuruhane nihanatiin, carajaelanaala basiinjiincha esenetaaoriin, inae necairichanaa coaracuruhane que nererojoecaain jianeraauru rijijie. \p \v 14 Jana nii ajaena jana nalunaa nucuhe que caitoonjoante, tonoraain aonacuruhane nihanatiin, jeraaen jianejeein cuaajeein, jataain niicha lateeicha que coacuhin, coriquiquiin raotojoeein neeururichaainne coacuhin, itolere bana niicha jereeicha ichajeein, jeriha Cana Coaunerane rijijieein cha chana jerelanaala nitajerai nenacaauru rijijie. \p \v 15 Jana nii atane caohacha choae nalunacaauru nucuhe que caitoonjoante, nii jataain jereein aonaain, nii beratiha Cana Coaunerane rijijieein naitoonjoan ichajeein, itolere bana tonoraain laraajiin jianelanaala nenacaauru cachaauru rijijie,” \s1 Cono que cacha relaa Jesosone \r (Mr 4.21-25) \p \v 16 “Nihei chuni cono mocohin bujuaihu tera. Niheichu arana asae tenaa nainihei, nabana nocohenaanau turuuruha loreri asaae turunacaaurune coataa. Nitohaneein bujuaihu telanaalate ecuun te, conohanau loreri asaae enooruha turunacaaurune coina. \v 17 Nii rijijieeintechu, ena caa inara relaanune jaan coitucuelanaala nenacaauru, rijieeori bana coitucuurureein. \p \v 18 Aihane jaun, caohachaain aonacuche. Nii rijijieeintechu ena canuhacha tei raera jelai amuritoheriin rareein inae ecu tihane bana. Jana nii canuhacha tei latelanaala nenaate cha colane nedaareein inae ecu tihane bana,” naain acaauru rai be Jesoso. \s1 Rai neba aina Jesoso nejeraauru \r (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35) \p \v 19 Niritiin cachaauru rai ereerejiha Jesosone jana jetaote, rene turuha uure neba aina rai nejeraauru. Ne jetaote, rohan turunaa nainecurene, jataain arajiin ecu turuuruha cachaaurune jaun. \v 20 Nii jana ecu nenacaauru tabaauru jetaote, \p “Taute aerene neeure ii nejeraauru, ii neba aina. Jataainte ii coaana jerecure,” naain Jesoso rai beeuruhane jana jetaote, \p \v 21 “Aiha niqui. Nete Cana Coaunera beratenojoi esenetaain, rijijieein ichaohin, naintonjoa rijijieein ichara cachate, canu fojiara aina canu nejeraaurunera,” naain jetao tonoranajaen Jesoso. \s1 Fichafichanaa aina cujuana suruaa Jesosone \r (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41) \p \v 22 Nii baiha jetaote: “Amaauchete caa nemuri jerau cunichaachera,” naain jetao, aina nerelanacaauru aina leinjiin bote cuhane fauhin cuhin jetao, \v 23 nemuri jera jaohajeeuruhane jana jetao, uhe cujuana tabai aina fichafichanaa. Nii jana, sinitoha Jesosone jana jetao, inae nemoha acaune jaun, caaun nalunaa jere nii cuurunaja bote. \v 24 Nii jaun jetaote nesoone caun \p “Cacha relaera, cacha relaera, inae nalurichaacheje,” naain Jesoso nocoaauruhane jaun jetao, nimichuin cujuana aina fichafichanaa suruha Jesosone jaun jetao, tonajelanaala cuujeeure. \p \v 25 Nitohaneein cujuana aina fichafichanaa suruaain jetaote, nii aina nerelanacaauru rai jetao, \p “Chanuna cha esenetaeneeiche,” naa acaauru rai Jesosone jana jetao, nesoonetiin cojoelatiin jetao, “Chaneeina ne caa cacha, nere tonoraain nesuruha cujuana aina fichafichanaane coina,” naain jetao nejesinajeein ita caje bajaaure. \s1 Jerasa batane que nenaa coitucuchuhi siricha \r (Mt 8.28-34; Mr 5.1-20) \p \v 26 Nirijieein cuujeein jetaote, tabiicha nemuri jera jaohin, najauriaa cuure Calileea jeraniha nenaa Jerasau batane que. \p \v 27 Inaen ecu turuhin najauriaain, atane choae iniha cuha Jesosone jana jetaote, nii nese caje cuhin que tacaa cue suujue cuhane coitucuchuhi siricha cacha. Nii cacha jetaote, nii chaabana cajione jiaain, niheichu loreri asae nihanatiin ichoaelanaala atane bana ichoaecha ichoae. \p \v 28 Aca jetaote, Jesoso coaariin nacatiha auhaquiin semojoaain tacaain jetao; \p “Coa caniha nenoaain carerojoecaara, acaihaniji nenaa Cana Coaunera Calaohi Jesoso,” nae jetao Jesoso rai, \v 29 caje mituha, nii suujua cuhane neein aasaera coitucuchuhi coina aitoha Jesosone jaun. \p Nitohanihane jaun jetaote, araai saain \it cadena \it* que caohatiin biji aina tijia ichohacuruhane nihanatiin, rai molohin cacha nenajanihu amaauruha nii coitucuchuhicurune, ecu nii cacha areroo ne. \v 30 Nitohaneein rai irihane jana jetaote: \p “Tonaa ichurujuata,” naain caje curuaa bajaa Jesosone jana jetao, \p “Lejioon niha canu curuaara,” nae jetao nii cacha, jataain arajiin suujua cuhane neeuruha coitucuchuhicurune jaun. \v 31 Nii arajiin suujua cuhane nenacaauru jetaote, usi jana acaauru letoaa Jesosone coataa jetao, \v 32-33 ichatane ucuunno que arajiin lenoniha neeuruha coosichurune jaun jetao, nii coosichuru suujueniha enooruhane coina Jesoso caje bajaaure. Nii jaun jetaote, nii jereein caje bajaauruhane rijijieein jeriha Jesosone jaun jetao, nii cacha caje mituhacoaain nii coosichuru suujueniha enooruhane jaun jetao, nemuri cuhane nichorohin acauhanau naluhin ohacoaaure nii coosichuru. \p \v 34 Nii coaraain jetaote, satiin jelai caje sorohin, nenaanajaaunru, neseeuru, naaonjoaihunri naineein biha cuure nii coosi beraihurera cachaauru. \v 35 Nitohaneein beeuruhane jaun, cuhin coaraa cuuruha cachaaurune jana jetaote, Jesoso tijia asae lauhaca coujurihu cacha neein necoreeteein nii suujua caje coitucuchuhichuru mitunaja cachane jaun jetao, coaraain coasichure nii cachaauru. \p \v 36 Nii jana, nii cacha caje mituuruha coitucuchuhichurune jana coaraauru jetaote, esinae rauhijiriin nii nerautaane rijijieein beeure leeochaauru cachaauru rai. \p \v 37 Nitohaneein coaraain jetaote, satiin nii Jerasa batane que nenacaauru cachaauru jetao, jelai caje amuha Jesosone jerecure, jataain coasichuruhane jaun. \p Nii jaun jetaote, bote cuhane fauhin, jelai caje amuha Jesosone jana jetao, \v 38 aina cunaa jere nii coitucuchuhichuru mitunaja cacha. Ne jetaote, aina cuhane jerelanaala: \p \v 39 “Jiaohine. Chajaaincha jelaiha chenenajaun cauhin, ii rautaain niha Cana Coaunerane beebejenihun,” nae jetao rai Jesoso. \p Nii jaun jetaote, ecu nedaain, satiin nenaanajaaunru naineein cuhecujueein jetao, rautaain niha Jesosone beebejeein amuhemujuen nii cacha. \s1 Jairo cacunu. Chaen leinjiin ene Jesoso cajione dadaera \r (Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) \p \v 40 Nitohanihane baiha, jelaiha nemuri jerau cauha cuuruhane jana jetaote, jataain coroajeein Jesoso raaure, turuhane cohajeeuruhane jaun, satiin cachaaauru. \v 41 Nii jana jetaote, turuha uhe leinjiin cacha- sinacoca curuaanaa neein nenaa Jaironeein niicha curuaateeuri. Nii cacha jetaote, Jesoso tijia asae neseeoriaain jetao conujueein cotijiae, rai loreri asae turuha cuhane coina, \v 42 jataain ohane rai niha leinjiin rai cacunu- lechoonca coroata jaanacajine jaun. \p Nii jaun cuha Jesosone jana jetaote, jataain arajiin sacuuruha cachaaurune jaun, sururucure cachaauru. \p \v 43 Nii arajiin cunacaauru jana jetaote cue leinjiin ene- lechoonca coroata jaanacaain nirijieein ichana jaohajeein cunaiteein nenaa. Nii jetaote, jitariin niicha sirii coriqui jaohin nocoicharate niqui. Nejetaote, rautasihurene nii chuni coichaeraauru. \p \v 44 Nii ene jetaote, Jesoso caaijie cuhin, rohan nichuuntaain rai cajione auha dadae. Nii Jesoso cajione auha dadaane rijieeoritiin jetaote, inae nesurue rai ichana. \p \v 45 Nitohaneein dadaane jana jetaote: \p “Chatoon canu dadae,” naain bajaa Jesosone jana, satiin dadaauruhane suujueeuruhane jaun jetaote, \p “Cacha relaera jataain araaicha cachane jaunte, ii sururucure jerane,” naa rai Fedorone jana jetaote: \p \v 46 “Aihei bajiaa. Chunucohate jerihane canu dadae. Cacaje mituha cacha rautacaaunne jaan cajene coitucuunra,” naain jetao bajae Jesoso. \p \v 47 Niritoha Jesosone jaun, nesuujuenaa nainenihane jaun jetaote, rijijijianeein Jesoso acatiha neseeorihaain: “Naaonjoaain cunaitichaaunne jaunne, nii caje nerautasinihanune jaun, ii dadaaunra. Nii ii dadaanune rijieeoritiine inae nerautaaun canu cunai cajera,” naain satiin aonajera urichoo jitariin biha nii enene jana jetaote; \p \v 48 “Aihachuhisi. Jataain ii rautaanune esenetaaine jaunte, ii cunai caje nerautaaicha ene. Chajaain chaque tonajelanaala chenenajaun caunihunra,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 49 Nitohaneein jaiti ereerejiha Jesosone jana jetaote, turuhin jetao: \p “Coa nenacaaeneein nii cacha relaera reroecaa. Inae oha ii cacunura,” naain jetao biha uhe letoaauruhane jaun leinjiin cacha, nii sinacoca curuaanaa Jairo rai. \p \v 50 Niritoha nii cachane aonajeein jetaote, \p “Coa tonajian. Raujiaaincha quesenetaaute nacoaauneein ichanamiin oo caje ii cacunura,” nae jetao Jairo rai Jesoso. \p \v 51 Niritiin cuhin jetaote, nii Jairo loreri asaae turuhin, Fedoro, Saantiaao, Joaan, chaen, nii ene fojiaraauru, naaonjoaihunriicha enoae jiniichaain nii loreri asae. \v 52 Nitohaneein inae loreri asae enooruhane jana jetaote, jataain satiin coinaderaain nii ene coisichuruha nii loreri asaae nenacaaurune jaun: \p “Coa chanaache. Coatiha ohane jaun aihei caa ranuna. Sinihane jaunte aicha,” naa acaauru rai Jesosone jana jetaote, \v 53 satiin esenetaelanaala coenacure- nii ecu neein coarajeeurera cachaauru, esinaen rauhijiriin oha nii ranunane coaracuruhane jaun. \p \v 54 Nii jana jetaote, biji que nii ranuna onaa mucuhin tonijiaain jetao: “Ranuna, chajaain nimichuura,” naa Jesosone rijieeoritiin nimichuhin jetao, \v 55 nacoaauneein raurononeein oo caje ichanae nii ranuna. Nitohaneein ichateein jetaote, corohateeuruhane coina aite Jesoso. \v 56 Nii jaun jetaote, jataain cojoelatooruha rai fojiaraaurune jana jetao: “Jiaonriha caa catoaneein ichateein nihanune beeiche chuni rainera,” naain jetao suujuatenajaen Jesoso. \c 9 \s1 Cana Coaunera Cojoanonaa biha cuuruhane coina aina nerelanacaauru letoaa Jesosone \r (Mt 10.5-15; Mr 6.7-13) \p \v 1 Jelai lechoonca coroatajai aina nerelanacaauru taojiaain, acaauru aina neein cocoainanajaain jetaote, letoanajae Jesoso, cacha suujua cuhane nenacaauru itolere coitucuchuhichuru sitaain, cunaitenacaaurune maajeein rautaauruhane coina. \v 2 Nitohaneein jetaote, Cana Coaunera Cojoanonaa beein, cunaitenacaaurune maajeein rautaauruhane coina acaauru letoae. \p \v 3 Nitohaneein letohanajaain jetaote: \p “Coa inara biji achune, inara atora, inara achano, inara coriqui, necoreeteeichene jaanu que inara cajione, naaonjoainuri amaain cuhache. \v 4 Chunijihun loreri asae turuhichene ecu neeuche jelai caje amuhichene reentiaain. \v 5 Jana chunijihun nese que turuhichene jana, inara ranaa jerelaanaala inara aohana jerecurenihane, jelai caje amuuche. Inara tijia batane faofaohin riariaain ratiriinte, ‘Coaraain cau neein nainacuche,’ naain ichaquichene coitucuurumiin caje,” naain jetao letoanajae Jesoso. \p \v 6 Nii jaun jetaote, nii letoanajaane rijijieein cuhin, neseeuru naineein cuhecujueein jetao, ichoteratenajaane jaa erenaa rauhi raotono beebejeein jetao, cunaitenacaaurune maajeein rautaacoaaure. \s1 Suujua auhacaa Erodesine \r (Mt 14.1-12; Mr 6.14-29) \p \v 7 Nitohaneein itolere ichaechajeein niha Jesosone coitucuhin jetaote, que suujua auhacaain nererojoecae Jorioocuru curuaanaa Erodesi. Tabaauru, “Joaan jete oo caje ichanaain ai,” naauruhane jana, \v 8 leeochaauru, \it “Profeta \it* Irihasi jiete, oo caje ichanae,” naaure. Jana tabaauru jetaote, “Cana Coaunera Ere bera inoaensi tabaauru jete, oo caje ichanaain ai,” naaure. \p \v 9 Ne jetaote, niritocuruhane coitucuhin jetao: “Caraajenihanena nii Joaan uluno moloheratihanune jana moloorelura. Chaaquena jana, nii itolere ichaa beein ereeure,” nae jetao Erodesi. \p Nii jaun jetaote, jataain Jesoso coaana jere Erodesi. \s1 Saoqui oharaancai cacha rai lenone tiha Jesosone \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14) \p \v 10 Inae nii letoanajaa Jesosone caje turuhin, jitariin acaauruhacha ichai beeuruha nii cocoainaain niicha letoaauri afosotoorune jana jetaote, jelai cachaauru caje acaauru amaain, leinjiin nese Betesaaidau amanajae niqui Jesoso. \v 11 Nejetaote, inae cuhane coitucuuriin, sacuhin, rene turuha cuuruha cachaaurune jana jetao, raotojoeein acaauru raain, Cana Coaunera Cojoanonaa que acaauru rai ereerejeein, cunaitenacaaurune maajeein rautae. \p \v 12 Nii jana inae sohane jaun jetaote, Jesoso rohan nichuuntaain: \p “Chajaain caa cachaauru rai aitoote, taa ichuunucohacuru nenacaauru neseeuru cuhin, nesurunajaanu aina lenone ariha cuurumiincha. Coatiha nihei cau cacha caje lenone coreteein acaauru coroaatenaa jaanuta,” naauruha nii lechoonca coroatajai aina nerelanacaaurune jana jetaote: \p \v 13 “Niriimiin. Atiin inara, acaauru coroaateeuche,” naa acaauru rai Jesosone jana jetaote: \p “Saoquijieeinchate neeje faan, chaen coroatajaain ate naajeeinchara. Coretiha cuhacaanune banaachate nenaa nainere lenone, satiin caa cachaauru raicha,” naaure jetao Jesoso rai, \v 14 itolereneein saoqui oharaancaain acaauru aina neeuruha cachaaurune jaun. \p Ne jetaote aina nerelanacaauru rai jetao: \p “Saoquichooncaa nanaain ita rohan teein acaauru lauriaauchera,” naa acaauru rai Jesosone jaun jetao, \v 15 nii aitohane rijijieein, ita rohan teein acaauru lauriaacoaaure nii aina nerelanacaauru. \p \v 16 Inae satiin nelauriaacoaauruhane jana jetaote, nii saoquii faan aina coroatajai ate mucuhin, coreniha dede coarajeein Cana Coaunera coroaecane baiha jetao, nii faan aina ate beeunebeeuneein aina nerelanacaauru rai jetao te Jesoso, jitariin cachaauru rai chaluuruhane coina. \p \v 17 Nitohaneein jetaote, inaeneeuruhane jaaun tiaaojoaain lenonecuruha satiin cachaaurune natiin jetao, lechoonca coroata omariin, omari nemoaaure caute que. \s1 Esinae rauhijiriin Mesihasi niha Jesosone biha Fedorone \r (Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) \p \v 18 Nii baiha jetaote, jelai aina nerelanacaauru aina cuhin Cana Coaunera bajaane jaun jetao: \p “Tonacuruha canu que cachaauru. Chanichaaunchata,” naain acaauru caje bajaa Jesosone jana jetaote: \p \v 19 “Tabaaurute, ‘Joaan Baotisita jete, oo caje ichanaain ai,’ naaurera. Jana tabaaurute, ‘Cana Coaunera Ere bera inoaensi Irihasite ai,’ naaure. Jana tabaaurute, ‘Cana Coaunera Ere bera inoaensi caje leinjiin jete, oo caje ichanaain ai,’ naaure,” naain beeuruhane jaun jetaote: \p \v 20 “Tonaquiche jana inara canu que. Cha nichaaun,” naain acaauru caje bajaane jana jetaote: \p “Iite, Cana Coauneraacha letoai Mesihasineeicha,” naain jetao tonorae Fedoro. \s1 Orichaaine biha Jesosone \r (Mt 16.20-28; Mr 8.30–9.1) \p \v 21 Ne jetaote, niritocuruha raine jana, nii acaneein nihane beeuruha chuni raine coataa, caohate Jesoso. \p \v 22 Niritiin jetaote: “Nii inaraacha cohajei Cachaneein nejanohanune cairichaeriinte, caque jaolecoha cuurureein Jorioocuru bichauhenaauru aina saseredotecuru curuaanaacuru, chaen Cana Coaunera naitoonjoan que cacha relaaureraauru, naaonjoainuri. Acaaurute catinaa cuurureein niqui, nena nichata janohane cuhane ichanaa cureeunnicha,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 23 Nii baiha jetaote, nii satiin ecu aina nenacaauru rai jetao: \p “Chunucoha canuhacha relaineein canu ere tonoraeraneein nenaa jerihane, itolere suujua letono ichana jerihane jianeein, coroso que canu teein canu cairichaaururichaaine rijijieein necairichanaa abaataain caitoonjoan tonoraain, jerichaaunne rijijieein neeine. \v 24 Nitohanihane jaunte, cacoreniha nichao itajera, nichotiha cureein. Jana suujua letonohacha ichajeein, itolere bana rai caohachanuhacha coacuhin neite nitajereein. \v 25 Chaaquena nelatere caa chauratane que neein, itolere rai nelateeicha que coacuhin rai nichao itajiha cachane. \v 26 Chunucoha, canu que coejeein caitoonjoa quene maajeein coejera quene necoejereeunni canuhetonai, canu- inaraacha cohajei Cachaneein nejanohanune, itolere ichana nainichaaunne coaarateein, Canu Inaca necaohacha que necaohachaain rai letonocuru anjeraauru aina turuha uhanune bana. \v 27 Esinae rauhijiriin satiin cau nenacaauru tabaauru cachaauru oorurinaain, Cana Coaunera Cojoanonaa coaracuruhane reeintiaain,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Nejelauneein nerotoha Jesosone \r (Mt 17.1-8; Mr 9.2-8) \p \v 28 Nii cachaauru rai irihane baiha, fosa janoneein catiaain, ichatane ucuuno que cuhin Cana Coaunera bajaa cuha Jesosone jana jetaote, corihaniha cuure Fedoro, Saantiaao, Joaan, naaonjoaihuri. \v 29 Inae ecu turuhin Cana Coaunera bajaane jana, ecu neein coarajeeuruhane jana jetaote, itolereneein nejelauneein nerotoha nomerine jana jetao, rai cajione netonai jataain somajaain jiquihaquiin nerotohane jana, \v 30 ecu aina ococohin aina ereeure coroatajai cachaauru Moisesa, Irihasi, naaonjoainuri. \v 31 Nitohaneein jetaote, jataain cono caohacha que conaeraain neein jetao, Jerosaleeun cairichanojoineein oha curichaain Jesosone que jetao ereeure. \p \v 32 Nii jana jataain siniitooruhane sainejeein jetaote, nirijieein ichaojoeein jetao, cono caohacha cataaun neein coroatajai cacha aina iriha Jesosone jana, coaraje rai corihacuru aina Fedoro. \p \v 33 Inae Jesoso rohan neeuru caje amuuruha nii coroatajai cachaaurune jana jetaote: \p “Cacha relaera, jataainte caohate cau nihacachene. Coanete nichatajaain lohanari jaacache, leinjiin ii rai, leinjiin Moisesa rai, leinjiin Irihasi rai, naaonjoaain,” nae jetao Fedoro. “Naaonjoaane coinate catohaneein coaarate Cana Coaunera,” naain coitucuenihane jaun nirite Fedoro. \p \v 34 Niritiin ereerejihane jana, acaauru conaacotaa dede sacarine jana jetaote, jataain nesoonetooruhane jana jetao, \v 35 nii dede sacari jana toniin jetao: “Caate jataain jereein canuhacha cocoainaain quiicha letoai Canu Calaohinera. Nere tonoraain neeuchera,” naain jetao toni erenaa. \p \v 36 Niritiin toniha erenaane aonajeeuruhane baiha, Jesoso coaracuruhane jana jetaote, inae jelai ecu ne. Ne jetaote, nii bana nii chuni rai nitohaniha Jesosone belanaala inauheneecha suujua cuhane coarajeein nii chuni rai beeurene. \s1 Coitucuchuhi siricha leinjiin canaanai rautaa Jesosone \r (Mt 17.14-21; Mr 9.14-29) \p \v 37 Nii cojoanoo nii ichatane ucuuno neeuru caje jelaiha fauha cuuruhane jana jetaote, Jesoso que tacaa cuure arajiin cachaauru. \v 38 Nii arajiin que tacaa cunacaauru cachaauru jana toniin jetaote: \p “Cacha relaera, atiin nohane caa acaihanijin quiicha sirii canu calaohi coaraau. \v 39 Suujua cuhane coitucuchuhi sirihane jaunte, baasoneein tihane, auhaquiin tocojoaain tacaane, nujuaae caje lajane mitae. Jataainte, baasoneein jaberoco teein jianena jerene. \v 40 Nii jaaunne niqui ii aina nerelanacaauru rai aitoon, caje nii coitucuchuhi sitaauruhane coina. Nete ichana nainesihurene,” naa tonijiaain ehequiin, nii leinjiin cachane jaun jetaote: \p \v 41 “Jataainachura cha esenetaeneeichete nitaje rai nenacaauru cachaauru. Inaaonjoan saneeina inara aina neein inara abaantareeun. Chajaain cajiha nii ii calaohi uhaaura,” naa Jesosone jaun, \v 42 rohan nichuuntaa nii cunaitenaa canaanaine jana jetaote, atane ichoae tacaain siheite nii suujua cuhane nenaa coitucuchuhi. \p Nii jaun jetaote, nii suujua cuhane nenaa coitucuchuhi suruaain jetao, nii canaanai rautaain, rai inaca rai te Jesoso. \v 43 Satiin nii coaraain jetaote, itolere que nelateein, itolere ichana nainiha Cana Coaunerane coaraain cojoelatoore. \s1 Orichaainne biha coroata saain Jesosone \r (Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) \p Nitohaneein cojoaelanaacojoai ichaain, acaauru notaaca Jesosone cojoaelatooruha satiin cachaaurune tonohanau jetaote: \p \v 44 “Caohachaain caa inara rai aitocoaaunne aonacuche. Coa baitichache. Canu acaihaniji inaraacha cohajei Cachaneein nejanohanaa nichaaunne, cocoainanacaihuru bijihu tenojoiniha cureeunicha,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \p \v 45 Ne jetaote, acaauru que coitucuerateniha Cana Coaunerane jaun, nii acaauru rai aitohane coitucuurenihane sainejeein, acaauru rai biha Jesosone coina caje bajanaa nainecurene, bajaauruhane que nocoatocuruhane jaun. \s1 Chariji jataain nelateineein ne \r (Mt 18.1-5; Mr 9.33-37) \p \v 46 Nii jana jetaote: “Charijina, caa cana jana, jataain leeochaauru amurijiriin nelatineein nere,” naauruha nejesinajeein ita rai aina nerelanacaaurune \v 47 aonajeein jetao, leinjiin canaanai mucuhin rohan teein jetao: \p \v 48 “Canu coreniha, caa canaanai raerate, canu raane rijijieein aicheein. Jerichanejeein canu raain neitechu, caletoaera Ofa raa aicheein. Nitohanihane jaun, cau inara jana nelatihei rijijieein inaraacha coaraite, jataain nelatineein ne,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Canaacha ichai icharate, cana lauri rijijieein nenacaauru ne. \r (Mr 9.38-40) \p \v 49 Nii jana jetaote: “Cacha relaera, ii letononeein nenaa rijijieein coitucuchuhi que suujuequiin nenacaauru rautaain niha leinjiinne janane eruhin nii caohatihacaanu, cana aina nenaaneein ainihane jaun,” naa Joaanne jaun jetaote: \p \v 50 “Jiaonriha nitohanai ichara caohateein neeichene. Canaacha ichai ichaain nenaate cana lauri rijijieein nenacaauru ne,” nae jetao rai Jesoso. \s1 Joaan aina Saantiaaocha ichana jerei caohatiha Jesosone \p \v 51 Inae jelaiha dedeu cuhane catainajeein jetaote, Jerosaleeun necairichanaa coaraane rai nihane saijieein, atiin nelararajiaain, nii Jerosaleeun turuhane coina ucuae cue Jesoso. \v 52 Nitohaneein cuhin jetaote, najiniha nere beraanuuru letoaelu, turuhane jaanu ariha cuuruha leinjiin nese Samariaune coina. \v 53 Ne jetaote, ecu ranaa jerecurenelu Samaria cocoaichacuru, rauhijiriin Jerosaleeun cuhane coitucuuruha raotojoeeinne jaun. \p \v 54 Nitohaneein, acaauru ranaa jerecurenihane jaun jetaote: \p “Curuaanaa, jereeune acaauru ichoae usi letoaacaanute, satiin mocohin nitajeeuruhine,” naaure jetao Joaan aina Saantiaao. \v 55 Ne jetaote, acaauru rene nauriteriin jetao: \p “Caohachaai nitohanai ichaain nihacachene,” naain jetao, acaauru cotaicha rijitiin caohate Jesoso. \p \v 56 Niritohane baiha jetaote, leeocha neseu jetao cuure. \s1 Jesoso aina cunaa jerecuruha cachaaurune \r (Mt 8.19-22) \p \v 57 Inae bero cuhane cuujeeuruhane jana jetaote: \p “Curuaanaa, cuhine jaaun niha natiine, itolere bana ii aina nenaa jereeunra,” naa Jesoso rai leinjiin cachane jana jetaote: \p \v 58 “Aonaaun, arolarihuru niha natiinte, sininajaanu siriin naaonjoaaurera. Jerichanejeeintechu, sininajaanu siriin ne tajaaecurura. Nii jana canu inaraacha cohajei- Cachaneein nejanohanune, coatiha nihei chunijihun neloraain nesurucuaaunne jaanuta,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 59 Niritiin jetaote, leeocha rai: \p “Chajaau canihara,” naa Jesosone jana jetao: \p “Curuaanaa, jauriaanejeein canu cohacune, oha canu inacane reentihaain aina nenicha,” naane jana jetaote: \p \v 60 “Niriimiin, caa chabana nitajenaachara quiicha tei ichaonaa ranaa jeriheichuru, ecu nejesinajeein ita coaracurumiincha. Ii caniha uute, Cana Coaunera Cojoanonaa beebejeeicha,” naa Jesosone jana jetaote, \v 61 leeocha netonai: \p “Curuaanaa, ii ainane unaa jereeun canuhetonai. Jauriaanejeein canu cohacune, canu nenajaun nenacaauru rai necoenicha,” naane jana jetao: \p \v 62 “Nete, Cana Coaunera Cojoanonaa que nenaa jeriha cachane, itolere bana niicha ichana jerei jianihane caohachae,” nae jetao Jesoso. \c 10 \s1 Caainsi choonca coroatajai Jesoso letonocuru \p \v 1 Nitohanihane baiha jetaote, caaunsi choonca coroatajaain jetao aina nerelacaauru janijiin jetao, coroatajaanana coroatajaananaain najiniha letoanajae Cana Curuaanaa Jesocurisito, nii turuha curichaainne jaaun neseeuru naineein cuuruhane coina. \p \v 2 Nitohaneein letoanajaain jetaote: “Esinae rauhijiriin arajiinte neeure Cana Coaunera coitucunaa jereraauru cachaaurura. Nete jataain coroatajaaecure acaauru relaeranuurura. Aihane jaun Cana Coaunera bajaauchete neeine acaauru relaeranuurura. \v 3 Nii nitohanihane jaunne ena inara letoaaunra. Nete jataain alalacaraain nii curiquicheein, taebiaen mululune jana situha cuha irine rijijieein curiquicheeinne jaunra. \v 4 Jiaonriha inara coriqui, inara atora, inara safato, naaonjoaihunri amaain cuhichenera. Coa chunijiun inacuhin, chuni rai caeneenejeein ereein cuhache. \v 5 Chaen chunijiun loreri asae turuhichene, ‘Raotojoeein neeuche saain caa loreri asae neinequichenera,’ naauche inara turuneeicha. \v 6 Nii jana nii loreri asae niha caohachaain nenaa jereraaurunete nerausiaejeein neeurureeincha. Jana caohachaain raotojoeein nenaa jerecurenihane, coatiha nerausiaecururiaainta. \v 7 Chaen chunijiun nese que turuhichene, leinjiin loreri asaecha neein, lenonecuruhane jaan que lenoneein, acau cohin, naaonjoaaunchera. Niha rauhi, coreteraauruha amihanenacaaurune jaanura. Jiaonriha lorerichuru naineein cajihaneein amuhemuhequichenera. \v 8 Chaen chunijiun nese que turuhichene jaaun, caohachaain inara raain inara coroateeuruhane jaan que lenonecuchera. \v 9 Chaen ecu neeuruha cunaitenacaaurune, acaauru rautaain, ‘Inaen ichuunnijiha, inara caje Cana Coaunera Cojoanonaara,’ naain acaauru rai beeuchera. \v 10 Leinjiin neseu turuhichene jana, ecu inara coaana jerecurenihane: \v 11 ‘Cau inara neseu turuhacaanune jana canacaanu tijia que nitiririchana utoonena riariaain ratirihacaanu, “Coaraain cau neein nainaacuche,” naain ichacaaunne que nainaquichene coina. Nete laen, inae ichuunnejeeoriha inara caje Cana Coaunera Cojoanonaane saijieein que jaolecohichene coitucuhichene caohachaera,’ naain acaauru rai beein, jelai caje amuuchera. \v 12 Nii inara coiinteraauru cachaaurute, neecha aansaineein ichaonacaauru Sodoma cocoaichacuru amurijiriin jataain caseteco tabai coaraa cuurureeincha,” naain nii rai niicha letoanojoinunri rai be Jesoso. \s1 Erenaa tonoraaichuru cachaauru \r (Mt 11.20-24) \p \v 13 Niritiin jetaote: “Cairichaaojoaaiche, Corasiin, Betesaaida, naaonjoaain nese cocoaichacuru, jataain necairichanaa coaariquicheeinne jaun. Bana inara rai cojoelanaacojoai ichacaaunne rijijieein, Tiro, Sidoon, naaonjoaihun cana lauri Isaraelitanelanaala ichaonacaauru rai cojoelanaacojoai ichacaaunne jana niha nete, acaauru ichoaichaniha inae Cana Coaunera que suujua acatecuruhane coaarateein, baaso ichajeein ichaaoruhane jianeein neeuruhane coujunacane que inaderaain costaro siri caje nenaa cajione jiaain, ajane que nerujuaain neeurure. \p \v 14 Nitohaneeichene jaunte, inae nii cojoanonaa que turuhane bana, Tiro, Sidoon, naaonjoaihun cana lauri Isaraelitanelanaala ichaonacaauru amurijiriin, caseteco tabai coaraa curiquicheein. \v 15 Jana inara Caferenaaon cocoaichaneeinchene, inacojoeein dedeeu cuha nocoetona jereein coaauquiche. Inarate, usi tabai cataaun jaonojoineein nitajiha curiquicheein,” naain bihane baiha jetaote: \p \v 16 “Nitohanihane jaun, caohachaain inara raerate, jerichanejeein caohachaain canu netonoai raa aicheein. Jana, inara que jaolequiin, inara ranaa jeriheichurute, jerichanejeein canu que jaolequiin canu ranaa jerenihane jaun aihurureein. Nii rijijieein techu, canu que jaolequiin, canu ranaa jeriheichuru, jerichanejeein caletoaera Cana Coaunera que jaolecoha aihurureein,” nae rai nii letonocuru rai Jesoso. \s1 Jelaiha cauha cuuruha caaunsi choonca coroatajai nii niicha letoanojoinunrine \p \v 17 Nitohaneein letoanajaane jaaun cuhin jetaote, caje jelaiha rachoojoeein turuhin jetao: \p “Curuaanaa, ii letononeein nihacaanune jaunte irihacaanune, coitucuchuhichuru nihanatiin canacaanu ere tonoraain neeure,” naauruha nii caaunsi choonca coroatajai letonocurune jana jetaote: \p \v 18 “Aihachuhisi. Jiacane amuneein dede caje naluha uha Moconajaerane janane coarajeeun. \v 19 Canune, nitohaneein itolere que nelateein laraajiin cuhin, acanocuru, canaaunru, naaonjoaihunri ichoae situhin, itolere coitucuchuhicuru amuritohiche, nii necairichanaa coaraelaanaalane coina inara letoaaun. \v 20 Nete, nii nitohaneein inara ere tonoraain neeuruha coitucuchuhichurune nihanatiin que rachoojoeein nenaa naineneeiche. Inae laenanohineein niha Cana Coaunera Quiricha cuhane dedeeu inara curuaacuruneecha quete laen nainequiche rachoojoeeichenera,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Rachoojiha Jesosone \r (Mt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Nitohaneein turuhin itolere ichacuruhane beeuruha nii rai letonocurune jaun jetaote, rachoojoeein Cana Coaunera Suujue que suujuequiin jetao: \p “Ii, dede, chauratane, naaonjoaain Coaunera neein, itolere Curuaanaa neein neeine coroaecaaunra Ofa. Iite, nii itolere coitucutoha nocoetonacaauru que coitucueratelanaala, nii cha que nelatihei rijijieein nenacaauru que nii coitucueraelanaala nenaa coitucuerateeicha. Aihara Ofa. Nitohaneein jereeine jaunte ichaaicha,” naa Cana Coaunera raine baiha jetao: \p \v 22 “Ofate caque itolere coitucuerateein ne, coitucuhin nihanune coina. Nihei chuni canu coitucunaa nainera, cacoitucuerateniha Ofane. Nii rijijieeinchu canu, rai Calaohineein, que coitucueratenihanune, nihei chuni Ofa coitucuera. Canu, rai Calaohineein coitucueratenaa jerichaunne jaanruhachate Ofa coitucuurureein,” nae jetao rachoojoeein Jesoso. \p \v 23 Nii baiha jetaote, jelai teein aina nerelanacaauru rai jetao: “Nerausiajeeinte neeiche, caa ena inaraacha coarai coaraain neeichene jaun. \v 24 Arajii \it profeta\it*curu, chaen \it rey\it*curu, naaonjoaihunru inoaesihurute niqui, caa ena inaraacha coarai coaana jereein, caa inaraacha aonai aohana jerecurelu. Nete, nii coaraain, aonaain, naaonjaaunrenelu,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Samaria cocoaicha que \it parabola \it* que cuaain, leinjiin cacha relaera relaa Jesosone \p \v 25 Niritoha Jesosone jana jetaote, rene turuhin jetao, “Tohanrihanicha,” naain nechu jataain coujuha jetao: \p “Cacha relaera, cha ichareeun chariji bana nitajenaachara ichaonaa que ichaonaa nainichaaunne coina,” naa rai leinjiin Moisesa naitoonjoan rauhi que cacha relaerane jaun jetao: \p \v 26 “Tonaainjia laenanohineein ne Moisesa aitoonjoan rauhi cuhane ereretaain coaraaine jana,” naa rai Jesosone jaun jetaote: \p \v 27 “ ‘Jataain ishuujua, ii suujue, ii coichana, naaonjoain aina cutaain, ii Curuaanaa ii Coaunera que ii suujua acateein, aca jerihane rijijieein coitucuhin naitoonjoan ichaain neeu. Chaen ijiabereeo belaain coaraain neeine rijijieein, chamute cacha belaain neeu,’ naainte ne nii rauhi cuhane,” naain jetao tonorae nii Moisesa naitoonjoan rauhi que cacha relaera. \p \v 28 Nii jaun jetaote: \p “Jataain caohatiinte aitohi. Nitohaneein neeinete, ichaonaa chariji bana nitajenaachara que niha curiquiincha,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 29 Nii jaun jetaote, jaiti jitaain nii niicha coitucunaa jerei beniha raine que nainaa Jesosone coina jetao: \p “Charijina camute cacha neein belaain ichaoreeun,” naa Jesoso raine jana jetao: \p \v 30 “Aonaaun. Coaraaunachuhinti, leinjiin cacha jetao, Jerosaleen caje Jericoo cuhane jana, bero cuhane eruhin, enuha que faofoaain sohin- rai cajione ruluhin- jitariin niicha siriine maajeein ruluhin- ateinanee lalajeein ratiriin amuuruha necha aansaineein ichaonacaauru cachaaurune. \p \v 31 Nii jana jetao, nii jeelai bero cuhane cuujiha leinjiin Isaraelitanichaachene lauri caje nenaa saseredotene jana, najiniha niha nii cachane coaariin, comarohin rauhijiriicha situhin amue. \v 32 Nii jana jetao coaiteen caaijie cuujiha, leeocha Isaraelitanichaachene lauri caje nenaa Lebitane jaun, acaaentonai coaariin, inauheneeicha coarajeein comarohin rauhijiriicha situhin amue. \v 33 Nii jana jetao, acaauru caaijie cuujiha leinjiin cana lauri Isaraelitanelanaala nenaa inara jaole Samaria cocoaichane jaun jetao, coaariin, cairichaaojoaain coaraane jaun jetao, \v 34 rene nichuuntaain erene aina bino caje ichanohineein nenaa coi que culejeein jetao, nii nocoasaja coichaain, cajione que conajaain jetao rai cabario ichoae lauriaain, coreteein turunaanaja leinjiin loreri asaae amaain ecu teein jetao berai. \p \v 35 Nii cojoanoon jetaote, rai coriqui rocohin jetao nii nenaanaja erora corete jetao nii Samaria cocoaicha. Nitohaneein coreteein jetaote, ‘Atiin canu rai caa cacha beraain coichaau. Caa cacha coreniha ii coriqui jaohinene ii rai cainareeunni caaujiataain,’ nae jetao nii cacha, nii nenaanaja erora rai. \p \v 36 Nitohanihane jaun, chariji jana nii nichatajaihuri caje nii necha aansaineein ichaonacaauru cachaauru sonojoi cacha belaain coarae, rai jaberoco belaihane rijijieein,” naa Jesosone jana jetaote: \p \v 37 “Nii cairichaaojoaain coaraain belaain coichaera,” naa nii Moisesa aitoonjoan que cacha relaerane jaun jetaote: \p “Inae laen coitucuhi. Nitohaneein iitonai ichaau,” nae jetao, rai Jesoso. \s1 Mariha aina Marata loreri asaae turuha Jesosone \p \v 38 Nii baiha jetaote, jelai caje amuhin leinjiin neseu turuhane jana jetao, rai loreri asaae rae leinjiin ene Marata. \v 39 Nii Marata nejera Mariha jetaote, ecu turuhin ereerejiha Jesosone jaun jetao aonaane coina rai tijia asaae nelauriariin lauheque. \v 40 Nii jana jetaote jelai niicha ichanenu aina ratiriin aihane jaun jetao, Jesoso rohan nichuuntaain jetao: \p “Curuaanaa, tana itolereneein camijianeeon aina jelai caratiriin aiha caa canejerane coaraainete rai aiteneei canu coroatajaniha uhane coina.” naa Maratane jaun jetaote: \p \v 41 “Marata, aonaaun. Jataain niha iicha ichanenune jaunna jataaain nererojoecaai. \v 42 Nete jataain leinjiincha ne cacha rai jataain nelatei. Caa Marihate nii jataain cacha rai nelateein nei janijiin rae. Nii jaun nerinaain chuni caje ruluera,” naain jetao tonorae Jesoso. \c 11 \s1 Cana Coaunera bajanaa que aina nerelanacaauru relaa Jesosone \r (Mt 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Jelai cuhin Cana Coaunera bajaa cuha Jesosone jana jetaote, inae nainaane jana jetao: \p “Curuaanaa, aina nerelanacaauru relaalu Joaanne rijijieein canacaanu relaau Cana Coaunera bajanaa quera,” naauruha aina nerelanacaaurune jana jetaote: \v 2 “Saan ai. Cana Coaunera bajaaichene: \q1 ‘Cana Coaunera, \q1 ii acaihaniji Cana Coauneraneein \q1 neeine coitucuhin neeurumiin satiin cachaauru. \q1 Nihei chuni ii baiha ii rijijieein nei. \q1 Dedeeu iicha jerei ichacuruhane rijijieein, \q1 cau chauratane que netonai \q1 ichacurumiin satiin chauratane que nenacaauru. \q1 \v 3 Canacaanu rai lenone teeute \q1 canacaanu rai lanaeneeine lenone. \q1 \v 4 Baaso ichaechajeein \q1 nihacaanune nihanatiin \q1 canacaanu que ii suujua acateeu, \q1 canacaanu rai baaso ichaain \q1 nenacaauru que \q1 canacaanu suujua acateein nihacaanune rijijieein. \q1 Jiaonriha osa que nesaruhin nihacaanune \q1 nainatejeein neeine,’ \m naain Cana Coaunera bajaauche bajaaichenera,” naain jetao acaauru relae Jesoso. \p \v 5 Niritiin jetaote: \p “Coaracuchenachuhinti inara tabaauru niha rai belaichane jana, janotiin dede cataaun rai loreri asae turuhin: ‘Quiicha belaai, taa niha ii lenone cautene. \v 6 Ena canu loreri asae turuha jataain quiicha belaaine jaunne, que coroaatihanune coina aitoon, neniha rai canuhacha teeninune jaun. Ii raine jeelai que corereeunni,’ naane janate nainere: \v 7 ‘Coa carerojoecaa. Inae canu bereecuru aina nesurucuaaunne jaun nimichuhin tenaa nainihaaun,’ naainte nesurunajaun neein tonorana nainere nii belaicha. \v 8 Netechu nimichuhin tenaa jerenihane saijieein conujiha nii belaichane, atiin nimichuhin jitariin niicha latei tenaa nainere. \v 9 Nii rijijieeinte Cana Coaunera caje cha lateein bajaaichene, inara rai inaraacha latei tereein. Cha lateein ariin bajaera raite, cha teein ne Cana Coaunera. \v 10 Satiin cha lateein ariin bajaerate, niicha latei eruhin ne. Nitohaneeinte rohan nichuutaain cha bajaa cachane, rai cha teein naaonjoareein Cana Coaunera,” naain jetaote, \p \v 11 “Coaracuchenachuhinti inara, inara caje ate bajaain niha inara calaohine jana, inara, inacaneein rai acano teriquiche. \v 12 Ainihane inara caje taje bajaane jana rai canau teriquiche. \p \v 13 Coaracuchenachuhinti inara baasoneein ichaohichene natiin, caohacha nejesina teein neeiche inara bereecuru raine. Nii amurijiriin techu lateein caje bajaain neeichene, rai Suujue que suujuequiin neeichene coina, nii bajaera rai Suujue teein nereein dedeeu nenaa Cana Inaca Cana Coaunera,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Moconajaera ichanohineein niicha ichai ichaa Jesoso beeuruhane \r (Mt 12.22-30; Mr 3.20-27) \p \v 14 Nii baiha jetaote, suujua cuhane coitucuchuhi sirihane jaun, caaun eresilanaala niha leinjiin cachane jana jetao, caje sitaain rautae Jesoso. Inae caje mituhin amuha nii moconajaera letono coitucuchuhine jana, inae iriha nii eresilanaala nenaa cachane coaraain jetaote, jataain cojoaelatoore nii ecu neein coarajeeurera cachaauru. \v 15 Ne jetaote tabaauru: “Coitucuchuhichuru curuaanaa Beelseboote caa cacha rai catohanai ichaane jaan tihane jaun, caa catohanai ichaera,” naaure jetao Jesoso coarajeein. \p \v 16 Jana tabaauru jetaote, esinae rauhijiriin aina niha Cana Coaunerane coaracuruhane coina nechu cojuha jetao, cojoelanaacojoai ichaane coina caje bajaaure. \v 17 Ne jetaote, nechu cojuha aitocuruhane coitucuha raotojoeeine jaun jetao: \p “Inarate caa coitucuchuhi ichanohineein cunaitenaa cacha rautaanune jaun, Moconajaera letononiha canu beeiche. Nete inara coitucuhichene rijijieein, satiin caa atane que nenacaauru ita que nejerateein neein ita sooruhanete, jiniiquiin ita ichao itajeeurureein. \v 18 Nii rijijieein techu, nii coaauquichene rijijieein, nejesinajeein ita que nejerateein neeuruha rai letonocuru ainane, ita ichao itajeeurureein Moconajaera aina rai letonocuru. Nitohanihane jiniiquiin nii cha que nelateein neeururihei. ‘Nii coitucuchuhichuru curuaanaa Beelseboo caletoaane aina, coitucuchuhi ichanohineein cunaitenaa caa cacha rautaa,’ canu beeichene jaunne caa inara rai aitoon. \p \v 19-20 Inara tabaauru, chunocoha cacha suujua caje coitucuchuhi sitanaa jerecuruhanete, ‘Cana Coauneraacha ichaneni ichaeraniha’ beriquiche. Jana laen canu, cacha suujua caje coitucuchuhi rocohanune jaunte, ‘Moconajaeraacha ichai ichaeraniha’ canu beeiche. ‘Nete laen, Moconajaera letono coitucuchuhi rocohanu cajene jaun, canu, Cana Coauneraacha ichai ichaeraneein, Moconajaeraacha ichai itajeraneein nihanune coaraquichene saijieein aitocoiche. \p \v 21 Nii rijijieein techu, jataain laraajiin nenaa cacha, rai biji achune aina rai loreri beraihane, satiin rai loreri asaae nenacaauru rai rucuhele rulunaa nainene caje chuni. \v 22 Nete laen, jataain amurijiriin jataain laraajiiin nenaa, turuhin caje nii rai rucuhele niicha berai ruluha uhane, enaacha caje nii biji achune ruluhin jitariin raine que nii rai rucuheleeuru rulureein,’ naain jetao Moconajaera amurijiriin laraajiin itolere ichana nainihane,” be Jesoso. \p \v 23 Niritiin jetaote: “Nitohanihane jaun canuhacha ichai rautaelanaala coaarate, canu que nejeratenaa neein nihane jaun ai. Jana canu aina Cana Coaunera rai cachaauru ranaa jeriheite, moconajaera aina nitajeeuruha cachaaurune jerihane jaun ai,” nae jetao Jesoso \s1 Jelaiha mitunaja rene cauha moconajaera letono coitucuchuhine \r (Mt 12.43-45) \p \v 24 Niritiin jetaote: “Nitohaneein leinjiin cacha caje mituhin amuha coitucuchuhinete, enohane jaanu ariirijie cajianeein joaereein amuhemujueein. Nii jana erusinihanete, ‘Jelaiha taolu mituhanune jaa rene cauha cuhanunete caohachae,’ nae. \v 25 Niritiin nii mituhalune jaa cacha suujua cuhane turuhane, aiha leinjiin loreri coneraelanaala caohatiin lojoinojoineein rucuhenojoineeine rijijieein nii cacha suujua eruhane, \v 26 nacoaauneein jelaiha cauhin, caaunsineein amurijiriin jataain baasoneein nenacaauru coitucuchuhicuru cotijiaain amaain, nii cacha suujua cuhane enohin ichaaoruha nii coitucuchuhichurune, jauriaanejeein aihalune amuritoheriin jataain baasoneein ichoae nii cacha,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Esinae rauhijiriin rausiaenojoineein niha cachane jaan esine \p \v 27 Niritiin jaiti acaauru rai ereerejiha Jesosone jana jetaote, nii cachaauru jana toniin jetao: \p “Nerausiaaeca ene ii janoaain efojiaralura,” naa rai leinjiin ene ehequiine jaun jetaote: \p \v 28 “Aiha chuhisi niqui. Nete Cana Coaunera aitoonjoan aonaain tonoraain nenacaauru nii amuritoheriin nerausiaaecure,” naain jetao tonorae Jesoso. \s1 Cojoelanaacojoai bajaauruha necha aansai cachaaurune \r (Mt 12.38-42; Mr 8.12) \p \v 29 Nitohaneein netaojiajeein, jataain arajiin turuuruha curuhacaain cachaaurune jaun jetaote, acaauru rai: “Caa Moconajaera cojoanonaa que nenacaauru cachaaurute, jataain necha aansaineein ichaooruhane jaun, acaauru rai cojoelanaacojoai ichacaaunne jerecure. \p Nete Isaraelita neeurenihane saijieein, dede caje cojoelanaacojoai coaracuruhane latelanaala, acaauru rai Cana Coauneraacha beratei biha Jonasine jana esenetaaurelu Ninibe cocoaichacuru. \v 30 Nii rijijieeinne canuhetonai inaraacha cohajei Cachaneein nejanohanaa nichaaunne, caa enene cojoanonaa que ichaonacaauru cachaauru rai Cana Coauneracha ichaneni beraneein neeun. \p \v 31 Nitohanihane jaunte, inae satiin cachaauru ichao coitucuhin rucuheca Cana Coaunerane Cojoanonaa que turuhane bana, nimichureein Egipto bujuau nenaa atane curuaanaa eneneein nenaa reina, caa enene neiniquichene coulurujiane coina. Acate coriaji atane caje uhin turuelu, niicha coitucui biha Salomoonne jana aonaane coina. Nitohanihalu natiinte, Salomoon amurijiriin neinichaaunne saijieein, canu ere aohana jereneeiche. \v 32 Nii rijijieein techu, inae enene cojoanonaa que ichaonacaauru cachaauru ichao coitucuhin rucuheca Cana Coaunerane jaan Cojoanonaa que turuhane bana, inara colurujueeuruhane coina nimichua cuurureein Ninibe cocoaichacuru. Aiha nii Ninibe cocoaichacuru, inae caseteco coaracuruhane rai neeuru jana acaauru rai Jonasi que beratiha Cana Coaunerane jana, cojoaelanaacojoai coaracuruhane latelanaala esenetaain nichao coreeuruhalune jaun. Nete laen, Jonasi amurijiriin nei nichaaunne sainejeein canu esenetaeneeiche,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Cacha cono niha cacha notane \r (Mt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Niritoha acaauru raine baiha jetaote: “Charijieein teeinti, nene chuni cono mocohin bujuaihu tera. Niheichu rori asae nii cono telanaala ecuun nii cono mocohin te, satiin nii loreri asaae turunacaauru conohanau neeuruhane coina. \v 34 Nii rijijieein techu inara jaberoco cononeein ne inara nota. Aihane jaun, esinae rauhijiriin jataain caohachaain cha coaraain coitucuhin neeichenete, satiin jianacoon niha cureein inara suujua. Nete laen caohachaain cha coaraquichene nihanatiin que jaolequiin joaenreein chachaquichene, jataain nocohena tabai jana niha cureein inara suujua. \v 35 Aihane jaun, cha coaraain coitucuhin caohachaain nocohalajiin neeuche, nabana cha coaraquichene nihanatiin que jaolequiin neeichene, nocohenaneein nerotoha nii inara conaerane coataa. \v 36 Aihute itolere inaraacha coarai coitucuhin ichaquichene, nocohena coaraelanaala satiin jianaacoon neeine inara suujua, raafariin conohanau cha coaana rijijieein, esinae rauhijiriin satiin itolere coaraain neeichene,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Cacha relaaurera aina fariseeocuru colurujiha Jesosone \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 20.45-47) \p \v 37 Inae niritiin cachaauru rai ereerejihane nainaa Jesosone jana jetaote, rai loreri asae lenoniha cuhane coina jetao cotijiae leinjiin fariseeo. \v 38 Nii jaun cuhin, rai loreri asae turuhin nitohaniha acaauru ichaone saijieein biji culeje lanaanla rori ichoae nelauriaa Jesosone jaun jetaote, cojoaelate jetao nii cotihara fariseeo. \p \v 39 Nii jaun jetaote: \p “Inara fariseeo neeichenete jataain inara jaberoco culeena inaaiche niqui. Nete nii saijieein jataain banejelanaala calanaineein ne asijiauhin, naosateein, naaonjoaainchene coreniha inara suujua cuhanai. \v 40 Asoneeojoaaichenaate. Tana nii jianacoon nenaa inara jaberoco coaunera inara jaberoco cuhane nenaa, inara suujua netonai coaaunaane coitucuhichene. \v 41 Aihana jaun inara suujua coaraain inaraacha ichaneni ichaain neeuchete nuculocohin neeine inara suujua aina inara jaberoco,” naain jetaote acaauru rai, \p \v 42 “Cairichaaojoaaiche fariseeocuru, cacha caohachaniha nocoetocoichene coaracuruha cachaaurune coina, biha inara rai rauhine rijijieein nii lechoonca turineein inaraacha taojiai inara temule caje le turii teeichene saijieein jeriha Cana Coaunerane rijijieein inara amute cachaauru belaain, nii chuni que jaolequelanaala satiin ita rijijieein cachaauru coaraain neneeichene jaun. Aihane jaun, nii cacha caohachaniha nocoetocoichene jianeein inara amute cacha belaain, nii choae tacaain aitoha inara rai rauhine rijijieein ichaaoche. \p \v 43 Cairichaaojoaaiche fariseeocuru, esinae rauhijiriin jataain nelateein nenaa rijijieein sinacoca asaae rori caohacha janijiin nichoae nelauriaain, inara que suujua acateein, chunijiun inara eruuruhane inara rai ereein, naaonjoaaunruha cachaaurune jeriquichene jaun. \p \v 44 Cairichaaojoaaiche. Charijieein teeinti atane bana shaquiin nichoae situhin amue cacha, asaaun niha calanaine coitucuelanaala. Nii rijijieeinte ne, inara suujue cuhane calani neosateeichene coreniha,” naa acaauru rai Jesosone jaun jetaote: \p \v 45 “Cacha relaera, fariseeocuru que niritiin canacaanu quene maajeein ereeine jaunne, saneein rautaenihacaanu,” naa acaauru caje leinjiin Cana Coaunera aitoonjoan que cacha relaerane jaun jetaote, \p \v 46 “Cairichaaojoaaiche inara netonai. Nitohaneein ichaohiche inarane que ainaan tocohaneein, ichaonaa anajiin teein, inara amute cachaauru cairichaaeriin neeichene jaun. \p \v 47-48 Cairichaaojoaaiche, Cana Coaunera ere bera \it profeta\it*curu sohin jaooruha inara foerateracurune coitucuhin, baaso ichacuruhane coitucuhichene saijieein inara netonai acaauru rijijieein neeichene jaun. \p \v 49 Nitohaneriquicheeine coitucuhinte: ‘Acaauru raine, \it profeta\it*curu, afosotooru, naaonjoainuri letoareeunni. Nii janate, tabaauru sohin jaohin, tabaauru que nejerateein, acaauru que nererojoecaa curiquicheeincha,’ naain besilu Cana Coaunera, nitohaneeichene coitucuhane jaun. \p \v 50 Nii jaunte, cana rai chauratane coaaunaalu Cana Coaunerane caje coaauneein, nii inara foerateracuru aina nii inaraacha sohi inaraacha jaoorilu \it profeta\it*curu coichana core coaaratiha cureein inara que Cana Coaunera. \v 51 Nitohaneeinte nii Abeli sohin coichana jaohalune jaan caje coaauneein, Cana Coaunera rai lenonecuru mocooruha saseredotecuruhachane jaan rori aina \it santuario \it* cataaun teein inara foerateracuruhacha atinailu Sacariasi que tiaaojoaain caa enene neiniquichene que nii core coaaratiha cureein Cana Coaunera. \p \v 52 Cairichaaojoaaiche, Cana Coaunera ere bera Moisesa naitoonjoan que cacha relaaurera; Cana Coaunera naitoonjoan coitucuhin neeichene saijieein tonorana jerelanaala neein, coitucuhin tonoraauruha cachaaurune jerelanaalane maajeeine jaun,” nae caauru rai Jesoso. \p \v 53-54 Niritoha acaauru raine jaun jetaote, aina obajeein, nechu jataain tonaane coulurujeeuruhane jaan lera ariha jetao, Jesoso rerohecaaure Cana Coaunera naitoonjoan que cacha relaaurera aina fariseeocuru. \c 12 \s1 Baaso ichacuruhane nihanatiin caohacha ichaa nocoetocuruhane coataa cachaauru relaa Jesosone \p \v 1 Nitohaneein araai oharaancaain netaojiaauruha cachaaurune jaun jetaote, nejesinajeein ita sururucuruhane jana jetao, aina nerelanacaauru rai jetao: “Jiaonriha aihuruha fariseeocurune rijijieein asinojoineein baaso ichaain caohacha ichaa nocoetiin nihache. \v 2 Nii asinojoineein coitucueraelanaala baaso ichaain caohacha ichaa nocoetocoichene nihanatiinte inae ecu tihane bana coitucunojoinereein. \v 3 Nitohanihane jaunte, inae nii cojoanonaa que inae turuhane bana, nii coitucueraane coataa asiin ereeichene jaan coitucunojoinereein. Jana nii coaraa chunine coataa asiin inaraacha beite satiin aonajera urichoo coitucunojoinereein. \s1 Esinae rauhijiriin coasinacai \p \v 4 Nitohanihane jaunne, jataain canuhacha belaaineeichene rai aitoreeunni. Jiaonriha inara sohin inara jaonaa jerera que casiin neeichene, nii inara atinaaruhane baiha nii chatohaneein inara teein inara itajenaa nainecurenihane jaun. \v 5 Nena laen esinae rauhijiriin coasinacai que inara rai aitoreeunni. Nii ohin niha inara jaberocone baiha usi jana inara suujue itajeranu quete laen nainequiche casiin neeichene. Aiha laen, nitohaneein cana tenaa nainerate laen naine coasiin ichaohacane. \p \v 6 Tana nii coitucuhichene rijijieein jataain corelanaala nenaa coroatajajei moneda coriqui coreniha saoquii tajae laaoinaa que necoreteeichene. Nete nitohaneein cachaauru rai jataain cha que nelatenihane saijieein, nii leinjiinniji acaauru baitene Cana Coaunera. \v 7 Nii rijijieein techu, leinjiana leinjianaain janiinojoineein ne inara couturijihuru. Aihana jaun, itolere tajaae laaoinaacuru amurijiriin nelateein neeiche Cana Coaunera raine jaun, jiaonriha casiin neeichene. \s1 Cachaauru que acaneein nihane coitucuerateeuruhane jeriha Jesocurisitone \r (Mt 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Chunocoha cacoitucuhin canu coreniha laraajiin cachaauru acatiha netiin ereein neine, inae Cana Coaunera Cojoanonaa que turuhane bana, Cana Coaunera aina letonocuru anjeraauru notaracaae netiin canu, acaihaniji inaraacha cohajei cachaneein nejanohanaa nichaaunne aca coreniha erereeunni. \v 9 Jana chunocoha, cachaauru que canu neein nihanune coitucueratelanaala nenaane, acaaentonoai coitucuha cuhenereeunni canuhetonai, Cana Coaunera aina rai anjeraauru acatiha netiin. \p \v 10 Canu acaihaniji inaraacha cohajei Cachaneein nejanohanune que baasoneein ereein nei que nihanatiinte suujua acatena nainereein ofa Cana Coaunera. Nete laen baaso neein Cana Coaunera Suujue que ereein nei que suujua acatenereein. \p \v 11 Nitohanihane jaun inara colurujueein inara amaauruha sinacoca asae Joriocuru cocoainanacaihuri, joesiocuru, naaonjoainuri renene, jiaonriha chaque tonajeein cuhichene. Coa: ‘Tonaainnera erereeunta,’ naain nocoatiin ereeichene jaanu coacuhin cuhache. \v 12 Inae ereeichene coina neeichene janate, caohachaain ereeichene coina inara relaa cureein Cana Coaunera Suujue. Coatiha inara suujua caje rocohin ecu ereriheicheein,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \s1 Jataain alalacaraa coriquihonacaauru ichaone \p \v 13 Nitohaneein cachaauru relaa Jesosone jana jetaote, nii arajii cachaauru caje leinjiin cacha jetao Jesoso rai: \p “Cacha relaera, canu nejera rai aitoote, canu rai canacaanu inaca amureecha ratirii rucuhele canacaanu raineein nenaa leruhin teeine canu raicha,” naa Jesoso raine jaun jetaote; \p \v 14 “Chana jana chaen, cocoainanacaineein canu teein, nitohanai rucuheraneein inara rene caletoae inara inaca amureecha sirii rucuhele leruhin tihanu inara raine coina,” naain jetao, \p \v 15 saain nii ecu neein aonajeeurera cachaauru rai jetao: “Jiaonriha itolere siriin necoriquijiaain nenaa coauquiche inara netonaine. Coatiha coriqui siriin nihacaneecha que nelateein nihei cana ichaota,” naain jetaote; \p \v 16 “Coaracuchenachuhinti niqui niha leinjiin cacha, jataain itolere siriin coriquihonane. Nii jaun jetao, jelai teein atane siriin, arajiin ocoana sirihane jaun jataain arajiin rai temulecuru taojiae. \p \v 17 Nii jaun jetaote: ‘Cha laen ichareeun canu temulecuru canuhacha taojiai ainata. Inae nihei rucuhecaaunne jaanuta,’ naain jetao coacuhin; \v 18 ‘Saan. Inae canuhacha ichaneni coitucuhanu. Jitariin canu temulecuru coloherihuru comaain jaohinne, nacoauneein leeochaauru lorerichuru tabaihuri jareeun, jitariin catemuleeuru canuhacha taojiai rucujueein, jitariin carujueleeurune maajeein rucuhecaaun nasae teeinne coina. \v 19 Nii baihane laen caraajenihane: Inae niha araai jaanacaneein ichaohin, tonajelanaala acau cohin, lenoneein, rachoojoeein naaonjoaanune jaanu,’ naain suujua cuhane iriha nii coriqui coriquihonane jana jetaote; \v 20 ‘Asoneeojoaainaate, ena cojoanotiin cuhanete oriquiincha. Nii ii rucuhele inacojoeein arajiin rucujueein chunaain iicha sirii, chaa raineein chaainti niha cureeinta,’ nae jetao rai Cana Coaunera. \p \v 21 Nitohanihane jaunte, nechu jataain raineein chaque namute cacha coroatajanelanaala rucuhele siriin nenaa cacha, Cana Coaunera rai cairichainejeein ne, nitajihane rai nihane jaun,” naain jetao nii coriquihona cacha que erenaa \it parabola \it* que acaauru relae Jesoso. \s1 Nere tonoraain jerihane rijijieein ichaohin nenacaauru beraiha Cana Coaunerane \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 Niritohane baiha jetaote, aina nerelanacaauru rai jetao: “Caa quene inara rai erenaa jereeun. Jiaonriha lenoneein ichaohiche jaanu aina inara cajioneecha que nererojoecaaichene. \v 23 Jataain nelateein niha lenonene amurijiriinte, jataain nelateein ne inara ichao. Jerichanejeein techu nelateein niha cajionene amurijiriin jataain nelateein ne inara jaberoco. \p \v 24 Coaracuche nachuhinti temule jaain, niicha quiineeuri rucuhecuruhane jaanu coloheri siriin, naaonjoaain neeururiha rohirihuru. Nete laen Cana Coaunera, lenoneein ichaaoruhane coina acaauruhacha quiine teein ne. Inarate rohirihuru amurijiriin jataain nelateein neeiche. \p \v 25 Inaonjoa saain nihanatiin itolereneein suujua cuhane coaauca cachane nihanatiin, nichao cariaain ichaonaa nainihei. \v 26 Chanuna aansijiin laaojoiri que coacuhin neeichene nihanatiin, ichana nainequichene coaalanaala itolere que nererojoecaaeriin neeiche. \p \v 27 Coaracuche nachuhinti caohachaenanaain omarohin neeuruha caa ajaena ujuanecuru amihanejeein neeuruhane que airijiinne. Nete aihuruha caa ajaena ujuanecurune tocohaneein jataain caohachaain inanacaenelu \it rey \it* Salomoon, cajione caohacha que necoreeteein nihalune saijieein. \v 28 Nitohaneein mocohenineein niha caa ajaena ujuanecuru natiinte, caohachaain omarohin neeuruhane jaanu teein ne Cana Coaunera. Tana nii amurijiriin inara- cachaneein neeichene cajione terichaain Cana Coaunerane esenetaaicheneta. \p \v 29 Nitohanihane jaun, coa lenoneein, acau cohin, naaonjoaaichene jaanuhacha que nererojoecaaeriin nihache. \p \v 30 Satiin caa chauratane que Cana Coaunera coitucuelanaala nenacaauru cachaaurute, nechu jataain nitohaneein nererojoecaaeriin neeure. Nete laen, satiin inaraacha latei coitucuhin teraneein ne Cana Inaca Cana Coaunera. \v 31 Nitohanihane jaun jeriha Cana Coaunerane rijijieein ichaaoruha cachaaurune jaan Cojoanonaa que coacuhin neeichenete lanaenereein inaraacha latei,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \s1 Dedeeu charijibana satonohelanaala ichaonaana jaan \r (Mt 6.19-21) \p \v 32 Niritiin jetaote: “Jiaonriha casiin neeichene, charijieein teeinti carenero beraain neeure irilaain sirichaauru, nii rijijieein inara beraain nerichaaunnine jaun. Inara Cana Coaunera coitucuheraneeichenete, jataain coroatajajeein neeiche niqui. Nete jataain inara belaihane jaun rai Cojoanonaa que inara rareein Ofa Cana Coaunera. \v 33 Aihane jaun, jitariin nii inaraacha sirii rucuhele que necoreteein, cairichainejeein chaelai que latejiojoiriin nenacaauru coroatajanecuche. Nitohaneein neeichenete, dedeeu charijibana satonoelanaala nenaa Cana Coauneraacha teeninu rariquicheein. Nerinaain inara caje nii dedeeu inara raineein nenaa ruluera. Nii bana asijiautooru nihanatiin ecu turuhin inara basijiahuna nainihei. Niheichu cojoano nihanatiin ecu enohin asaaena nainihei. \p \v 34 Nitohanihane jaun jauriaanejeein caohatiin, nii chabana satonoelanaala nenaa, nii ena nitaje rai nenaa inara ichao, naaonjoai que coaaucuche. \s1 Letonoa jatoroaain neeuche \p \v 35 Letona jatoraain inara cajione jiaain neeuche, inara siricho mocohin conohanau. \v 36 Charijieein teeinti, nesirihatenaa beseta caje cauhin, acuujua dadaa fatoroone jana, acuujua joaracaain raaure nii letonocuru. Nii rijijieein jatoraain neeuche. \v 37 Raotojoeeinte neeurureein nii rai letonocuru, sinilanaala neeuruhane jana acaauru eruha nii acaauru fatoroone. Esinae rauhijiriinte raajenihane rori ichoae acaauru lauriaain lenone que acaauru coroaatiha cureein nii acaauru fatoroon. \v 38 Dede cataaun, janonaa nichae, naaonjoaain turuhane jana, sinilanaala cohacuruhanete, raotojoeein neeurureein. \p \v 39 Caohachaain inara rai caitoonjoa aonacuchete coitucuhiche. Chunocoha loreri erora turuhin basijiauha uha asijiatone coitucuhane, coatiha nii acuujua joracarihei, nabana enohin basijiauha nii asijiautone coataa. \v 40 Nii rijijieein inara netonai nainaain jatoroaain neeuche, turuha urichaain nacoauneein nii jauriaa acaihaniji inaraacha cohajei Cachaneein nejanohanaa que,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Letoaera tonoraera aina letoaera tonoraai \r (Mt 24.45-51) \p \v 41 Niritoha Jesosone jaun jetaote: “Leinjiin canacaanuhacha ii aina nerelanaanichaanune relanaa aitohi Curuaanaa, ainihane satiin raine maajeeinna aitohi,” naain caje bajaa Fedorone jaun jetaote, \p \v 42 “Tana coitucuhichene. Chariji jian, nii jataain nelateein nere tonoraeraneein loreri beraichanu que ratiri rai fatoroon, turuhanereen tiaain nii rai cachaauru coroaateein acaauru sirihane coina. Tana satiin canuhacha cocoainai neeichene, canu cachaauru beraichaneein neeichene coitucuhichene. \v 43 Jataain raotojoeeinte nereein nii nere tonoraera, nii letoain ratirihane jaa ichaa jerihane rijijieeine jana, eruha nii fatoroone. \v 44 Nii banate, esinae rauhijiriin jerihane rijijieein ichaohin nere tonoraain nihane, aca cocoinaain itolere niicha sirii coaaranu que tereein rai fatoroon. \p \v 45 Jana, ‘Jaitijiecha carajaain lanae turuha rai fatoroone’ naain coacuhin baasoneein niicha beraihuri quichaauru, enecuru, naaonjoainuri que jaolequiin acau cohin, lenoneein, ajeein, naaonjoaane jana \v 46 eruhanete, rai cachaaurunelanaala rai nere tonoraaichuru cairichaa curichaain Cana Coaunerane rijijieein acaentonai cairichaa cureein nii rai fatoroon. \p \v 47 Jana inae nitohaneein coitucuhane saijieein, jatoroaain nelanaala nii letoaa rai fatoroonne tonoraelanaala, nenaate casetecareein jataain banejelanaala bisiin rai fatoroon. \v 48 Nete laen coitucuelanaala nenaa rai cacha, baaso ichaane nihanatiin coitucuuruhane saijieein baaso ichaeraauru fautaeriin cairichanojoiniha cureein. Nitohanihane jaun, quiicha coitucui coitucuheratihanune jaancuru cajene, jataain jelai amuritoheriin bajareeunni, canuhacha jerei ichacuruhane coina. \s1 Jesoso coreniha ita que nejerateeuruha cachaaurune \r (Mt 10.34-36) \p \v 49 Canune caa chauratane que usi mocoha uun. Bajiaa nachuhinti chajaain mocohane jana turueneeunlu. \v 50 Jataain necairichanaa tabai abaantanunete ne. Nii jaunne, nii que turuhanereen tiaain, que nererojocaeriin neeun. \v 51 Inacojoeein chachu, ‘Caa cana rai chauratane que jecha raoti ichaonaanaja turuaa uun,’ naaiche niqui. Aihei bajiaa. Raujiaain ita caje neleruhin niha cachane coinane turuunlu. \v 52 Nitohanihane jaunte, saoquiin le lorerijieeincha ita aina ichaonacaauru, ena caje coauneein ita caje neleruhin, nii nichatajaihuri que nejeratiha cuurureein nii coroatajaihuri. Jana coroatajaihurite, nejeratiha cuurureein nichatajaihuri que. \v 53 Jana calaohi aina te nejeratereein rai inaca. Nii jana calaohite inaca que nejeratereein. Jana acaauru nebate, rai cacunu que nejeratihane jana, rai cacunu netonai que nejeratereein. Rai nacano que nejeratiha nebaenene janate, nebaene que nejeratereein rai nacano,” naain jetao Fedoro tonorae Jesoso. \s1 Janonaa cojoinacaauru coitucuha cachane \r (Mt 16.1-4; Mr 8.11-13) \p \v 54 Nii baiha jetaote, leeochaauru cachaauru rai jetao: \p “Enoto soo nichajai que nijichorianaa coaraaichenete, ‘Urichaain elo,’ naain ereeichene, nii aitocoichene rijijieein esinae rauhijiriin uhe elo. \v 55 Jerichanejeein techu, enoto mitu coarajeein cana raotono nichajai caje uaain jiatuha cujuanane, ‘Ajaarotorichaain,’ naaichene esinae rauhijiriin ajaarote. \v 56 Cha coitucunaa jeriheichuru casajeeuru. Nitohaneein dede, cana rai chauratane, naaonjoain caje coaraain cha coitucuhiche natiinte, canu coaraaiche natiin, ‘Naaonjoaa ichaonaane coinate aicha,’ naain canu coitucunaa jereneeiche. \s1 Aina nejeratenaa aina raotojoeeein niha cachane \r (Mt 5.25-26) \p \v 57 Chanuna baaso ichaain neeichene niha natiin, baaso ichaquichene coitucuhi nenaa jereneeiche. \v 58 Nitohanihane jaunte, inae ena caje coauneein colurujuenojoi ineriquicheein. Aihane jaun, joesio rene inara amaa inara colurujueranu ajiniha aina rucuecuche. Ainihanete, inae coulurujuenojoi nequichene jaan cojoanonaa que turuhane bana, inara netonai colurujuiha nii nejerateeichene jaan jera joesio raine, inara tiha coaridiaauru bijihune, caresero cuhane inara enohaurureein. \v 59 Nii bana jelai caje mituriheeicheein nii baaso ichaquichene jaan core nainaaiche jitaain inara coriqui jaohinne reein tiaan,” nae jetao cachaauru rai Jesoso. \c 13 \p \v 1 Nii bana jetaote, turuha cuure cachaauru Jesoso rene. Nitohaneein rene turuhin jetaote, “Jerosaleen nenaa Teenforo asaae lenonecuru sohin mocohin, Cana Coaunera coroaeca neeuruha Calileea cocoaichacuru tabaaurune janate, acaauru sohin jaonajaain, nii lenone acaauruhacha sohi coichana que acaauru coichana jasiite Filatora,” naain jetao Jesoso rai beeure nii cachaauru. \p \v 2 Niritocuruhane jana jetaote: “ ‘Jataain naraaichuru amurijiriin osaaocuruhane jaun jecha aihure nii Calileea cocoaichacuru’ naaiche niqui. \v 3 Nete aine. Inara netonaite ohin nitajeriquicheein, inara ichao coreein jeriha Cana Coaunerane rijijieein neneeichene. \p \v 4 Jerichanejeein techu jerihane, ‘Nii leeochaauru Jerosaleeun ichaonacaaurulu amurijiriin jecha osaaotooruhane jaun, nii le choonca fosaneeuri ichoae comoe nii ucuuneein ininaanaja nenaa Silohe,’ naaiche niqui. \v 5 Nete aine. Nii aihuruhane rijijieein techu inara netonai ohin nitajeriquicheein, jeriha Cana Coaunerane rijijieein inara ichao coreein ichaonaa jereneeichene,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Inacaeniha temulene que \it parabola \it* que cacha relaa Jesosone \p \v 6 Niritiin jetaote: “Leinjiin cacha nocoana jana leinjiin temule sirihane jaun jetaote, inaacane coaraa cue. Nii jana leinjiinniji inacaenihane jaun jetaote, \v 7 nii ocoana beraicha cacha rai jetao, ‘Aonaaun. Nichata jaanaca naineeinne niqui le jaanacaauru naineein turuhin caa temule coaraa unajacoon. Nena chabana inaacane jana coaraeneeun. Aihane jaun chajaain ena sauhin jaao. Cha inacojoeeinte atane lanaaeca nere,’ naane jana jetaote: \v 8 ‘Aihachuhisi niquicha curuaanaa. Jauriaa nirijieein coarajeeune, ena ajaanaa cuhane rai nasaji retuhin ajaena setuuru te temurau. \v 9 Nitohaneein tihanune saijieein inacaenihanete laen nainere sauhin jaohine,’ naain jetao tonorae nii ocoana beraicha,” naain jetao cachaauru relae Jesoso. \s1 Nebetacanaa cojoanonaa bana leinjiin ene janori rarohacaera rautaa Jesosone \p \v 10 Nii baiha jetaote, nebetacanaa cojoanonaa bana sinacoca asae enohin jetao, cachaauru relaa cue Jesoso. \v 11 Nii jana jetaote, ecu ne leinjiin ene- lechoonca fosa jaanacanihane caje coauneein baasoniha jaberocone jaun caaun cunaiteein. Nitohaneein jetaote, suujua cuhane neein jaberoco asaaeca coitucuchuhine jaun, nii chariji bana neraujiasilanaala janori rarohacaain ne. \v 12-13 Nii ene coaraain jetaote, cotijiaain nichoae biji meracaain: \p “Inaen ii cunai caje nerautaaicha ene,” naa Jesosone rijieeoritiin, cunai caje nerautaain nichaauraain jetao, Cana Coaunera coroajeein rachoojoe nii cunaitenaa ene. \v 14 Nitohaneein nebetacanaa cojoanonaa bana cunaitenaa rautaa Jesosone coaraain jetaote, obaje nii sinacoca curuaanaa. Nitohaneein obajeein jetaote: \p “Niha saota janoneein amihanenaana jaan cojoanonaa. Nii amihanenaana jaan cojoanonaa bana nerautaeratiha uuchera. Coa nebetacanaa cojoanonaa bana nerautaeratiha uhachera,” naa cachaauru raine jana jetaote: \p \v 15 “Chanuna nebetacanaa janonaa bana cha ichaain neeiche inara netonaine saijieein, cha ichaain neeuruha leeochaaurune jereneeiche. Tana inara netonai nebetacanaa cojoanonaa bana, inara baca, inara boro, naaonjoinuri cosi batuhin amaaiche jesinaaeca cohane coinane. \v 16 Nii rijijieeiina caa ene Abaraaun nefoerateneein nenaa, lechoonca fosa jaanacaneein Moconajaera ichanohineein caaun cunaiteein nihane caje, nebetacanaa cojoanonaa bana rautaaun,” naa Jesosone jaun jetaote, \v 17 jataain nocoejeeure jetao, nii aina nejeratenacaauru. Ne jetaote jataain itolere que nelateein, itolere ichaa Jesosone coaraain jetao coroaecure satiin cachaauru. \s1 Mosatasa ucuhe que \it parabola \it* que cuuaain cacha relaa Jesosone \r (Mt 13.31-32; Mr 4.30-32) \p \v 18-19 Niritiin jetaote: “Coaracuchenachuhinti aansijihan mosatasa ucuhe natiin, nocoana jana temuha cachane jana omarohin fohecane, rai nunecuru que nucuhateeuruha tajaaecurune. Nii rijiicha cacha inae Cana Coaunera Cojoanonaa canuhacha tei que ichaoha cachane,” nae jetao Jesoso. \s1 Faan jorerera que cuaain \it parabola \it* que cacha relaa Jesosone \r (Mt 13.33) \p \v 20-21 Niritiin jetaote: “Coaracuchenachuhinti faan ichacuruhane coina neleeriha tabaain nii colihane jaanu que jorerera teein, nichata sajeein coujunaca que arina coujunacate leinjiin ene, inae neleeriha tabaain nii colihane jana caje arajiin faan jaane coina. Nii rijijieeinte neleeriha tabaain colihane coina nenaa jorerera rijijieein, neruujiha cacha ichaone coina nenaa ne Cana Coaunera Cojoanonaa,” naain jetao acaauru relae Jesoso. \s1 Acuujua jaratoelanaala nenaa \r (Mt 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Nii baiha jetaote, Jerosaleeun cuuruna jaaun jetao, situuruna jaaunru nenacaauru nenaanajaaunru, neseeuru, naaonjoainuri naineein cachaauru relajeein cuujue Jesoso. \v 23 Nii jana jetaote: \p “Curuaanaa, jataainna coroatajaaecuruha caa nosa caje nichotenacaauru,” naain caje bajaa leinjiinne jaun jetaote: \p \v 24 “Eenjeen. Nitohanihane jaun, nii acuujua jaratoelanaala nenaa cuhane enooche. Arajiite niqui enonaa jerereein nete nainecurenereein. \p \v 25 Inae ecu tihane bana nimichuhin acuujua fuha nii loreri erora nete, inara airiniha nedainequichene, ‘Curuaanaa, acuujua joaracaaune enohacaanura,’ naaichene janate, ‘Inara coitucuhanune coaalanaala, cha nequiche chaainti,’ naa inara rai nii loreri eroranete, \v 26 ‘Ii ainane lenoneein, acau cohin, naaonjoarejetocoaanulu. Iite canacaanu relarejetohi canacaanu berooru cuhanera,’ naaichene janate, \v 27 ‘Inae inara rai aitocoaaun, cha nequiche chaainti. Inara coitucuhaaun. Naain cacaje amuuche, baaso ichaechajeein ichaonacaauru,’ nareein. \v 28 Nii banate, inara airiniha nedainiquichene inara catu rihoneein chanaa curiquicheein, Cana Coaunera Cojoanonaa que neeuruha satiin \it profeta\it*curu, Abaraaun, Isaca, Jacobo, naaonjoainurine coarajeeincha. \p \v 29 Nitohaneeinte enoto mitu nichajai coarajeein cana jaabiji nichajai caje, enoto mitu nichajai coarajeein cana raotono nichajai caje, enoto mitu nichajai caje, enoto soo nichajai caje, naaonjoainuri nichajai cajeeurute turuha uurureein cachaauru, Cana Coaunera aina rai Cojoanonaa que neein nelauriaain lenonecuruhane coina. \p \v 30 Nitohanerichaainne jaunte, nii ena jaolecooruhane jaaunru nelatelanaala nenacaauru tabaaurute, ichoaichaniha ranojoineein niha cuurureein. Jana leeochaauru amurijiriin nelaaetoha nocoetonacaauru tabaaurute, satononejeein ranojoiniha cuurureein,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Jerosaleen cocoaichacuru coreniha chanaa Jesosone \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 Niritohane jana jetaote: \p “Chajaain ena caalai caje amuu. Ii sohinte ii jaonaa jere Erodesicha,” naauruha Jesoso rene turuhin fariseeocuru tabaaurune jaun jetaote: \p \v 32 “Aiha niqui. Chajaain nii ataibinae rai: ‘Enene, eresi, eresi cojoanoon, naaonjoaichurune coitucuchuhichuru sitaain, cunaitenacaauru rautaain, naaonjoareeunni,’ naain benichuche. \v 33 Nena laen enene, eresi, eresi cojoanoo, naaonjoaainchuru canuhacha ichaneni ichaaechajeein cuujuereeunni, nii Jerosaleeun edaa onaa naineniha leinjiin \it profeta\it*ne jaun, ecu turuhanune reentiaaincha,” naain Erodesi rai beratihane baiha jetaote: \p \v 34 “Cairichaaojoaaiche nohane satiin Jerosaleen cocoaichacuru, inara rene Cana Coaunera letonocuru, chaen \it profeta\it*curu, naaonjoainuri bodoosiin ajeri que sohin jaonajaaonquichene jaun. Araai saaine niqui nitaro asae calaohichuru sararaain siniha ataoharine rijijieein, inara ranaa jereeun, nete cacoitucunaa jereneeiche. \v 35 Aihane jaunte inaen jelai neriquicheein. Inae cacoharariheeicheein nacoaauneein inara rene turuhanune reeintiaaincha. Nii nacoauneein tururichaaunine cojoanonaa banate: ‘Raotojoeein turuhine Cana Coauneraneein nenaa cana Curuaanaara,’ nariquicheein canu raicha,” nae jetao cachaauru rai Jesoso. \c 14 \s1 Laracaain cunaitenaa rautaa Jesosone \p \v 1 Nii baiha jetaote, nebetacanaa janonaa bana leinjiin curuaanaa fariseeo loreri asae lenoniha cuha Jesosone jana jetao colurujueeuruhane jaanu leratihane coaracuruhane coina, “Chatohanaicha ichareein,” naauruhane jaun jetao ecu coarajeeure leeochaauru fariseeocuru. \p \v 2 Nii jana, niritiin coaaucuruhane que nainaane jaun jetaote, ecu rohan niha leinjiin cacha laracaain cunaitenaane jaun jetao: \p \v 3 “Nainihana nebetacanaa janonaa bana rautaeraa leinjiin cunaitenaane. Tonaquiche inara,” naain jetao Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaurera, chaen fariseeocuru, naaonjoainuri caje jetao bajae Jesoso. \p \v 4 Nii jana inauheneecha curuaaequiin aonajeeuruhane jaun jetaote, biji que nii cunaitenaa mucuhin rautaain jetao letoae amuhane coina. \p \v 5 Nitohaneein cunaitenaa rautaain jetaote: \p “Chariji inara caje nebetacanaa janonaa bana naluha rai toro acau netaojianaja atane jachu ucuacaain nenaa cuhanene jana, inauheneecha rocoelanaala coarajere. Ainihane rai calaohi naluha acau netaojiana jaan atane jachu cuhanene, nirijieein rocoelanaala coarajere,” naain fariseeocuru caje bajaa Jesosone jana jetaote, \v 6 tonoraelanaala inauheneecha aonajeeure. \s1 Nesirihatenaa beseta que cotihanojoihuri \p \v 7 Niritoha Jesosone jana, nelaurianaanaja rori caohacha janijiin nichoae nelauriaauruha nii cotihanojoihurine coaraain jetaote, acaauru suujuatiha: \p \v 8 “Chunocoha inara cotihaca nesiriatenaa beseta quene, jiaonriha rori caohacha janijiin nichoae nelauriaaichene. Nabana turuha uha inara amuritoheriin nelateein nenaa cotihanohinete, \v 9 ‘Nii ii rori jianeeute ecu nelauriamiin caa leeocha,’ naa uha nii inara cotiharane, coejetiin rori baaso ichoae nelauriaa cunaa nainequiche. \v 10 Aihane jaun nii ajiniha inara cotihara nihane, rori baasonejeein nenaa ichoae nelauriaauche. Nii banate turuhin, satiin nii ii rohan rori ichoae nelaurianacaauru notaracaae, ‘Caa rori caohacha ichoae nelauriaa uura quiicha belaai,’ naa nii inara cotiharane, ichei caohachanere. \v 11 Nitohaneein leeochaauru amurijiriin nelateein nenaa jerenacaaurute, necoeje chanunojoiniha cuurureein. Jana nii nelatecuruhane coaaratelanaala nenacaaurute, raotojoeein ranojoi niha cuurureein,” naain jetao suujuatenajae Jesoso. \p \v 12 Niritiin jetaote acaauru cotihara cacha rai jetao: \p “Cachaauru cotijiaain coroatenaa jereeine, jiaonriha ii nejeraauru, charaaichuru, iicha belaihuri, ii laurijiracuru coriquihonacaauru, naaonjoainuri cotihaquine. Acaauru cotijiaain acaauru coroateeine jana, ii cotijiaain ii coroaateeuruhanete, inae ii rai nii cainaenereein Cana Coaunera. \p \v 13 Nitohanihane jaun beseta ichana jereeine, cairichaihuri, nelatelanaala nenacaauru, bacosacuru, maosacuru, naaonjoainuri cachaauru cotihacu. \v 14 Acaaurute laen ichei cainana nainecurenihane nihanatiin, Cana Coaunera ichei cainaa cureein, inae rai cachaneein nenacaauru ichatiha oo caje Cana Coaunerane bana,” nae jetao nii cotihara fariseeo rai Jesoso. \s1 Cana Coaunera Cojoanonaa que cacha relaa Jesosone \r (Mt 22.1-10) \p \v 15 Niritoha Jesosone jana aonaain jetaote: \p “Bajiaanachuhinti Cana Coaunera Cojoanonaa que neein lenonenihacache,” naa Jesoso rai leinjiin acaauru aina rori ichoae nenaane jaun jetaote: \p \v 16 “Coaracuchena chuhinti leinjiin cacha jetao, lenone jaain arajiin cachaauru cotiharate. \v 17 Nitohaneein jetaote, inaen jatoroaa nii lenonene jana jetao rai letono letoae cotihanajaane coina. \p Nii jaun jetaote, cuhin acaauru rene turuhin: ‘Chajaauchejete lenone, inae jatoroaa lenonera,’ naain cotihanajaane jana jetaote: \v 18 ‘Saan, naininaaun. Ena atane coretichaaunne jaun coaraa cuhanunete ne. Canu que ii suujua acateeu,’ naain jetao berate leinjiin. \v 19 Nii jana leeocha jetaote: ‘Lechooncaain toro amihanenaa que nelatei coretichaaun enane jaunne, acaauru coujuhin coaraa cureeun, amihanenaa que nelatecuruhane coitucuhanune coina. Nii jaunne ichei aitoon caque ii suujua acateeine coina,’ naain beratihane jana jetaote, \v 20 leeocha netonai: ‘Ena nesirihatihanune jaun nainihaaun uhanune,’ naain jetao satiin ita rijitiin beratihacoaaure, acaauru que suujua acatiha acaauru cotiharane coina. \p \v 21 Nii jaun jetaote, jelaiha cauhin nii rai aitocuruhane rijitojoeein biha cue rai fatoroon rai nii letono. Nii jaun jetaote obajeein, ‘Chajaain soroneein nese sacutaain cuhin, cairichaihuri, cacha nelatelanaala nenacaauru, maosacuru, bacosacuru, naaonjoainuri cotijiaain cajia uhanajaau,’ nae jetao rai fatoroon nii letono rai. \p \v 22 Nii jaun jetaote, nii rai aitohane rijijieein satiin cachaauru chaque nelatelanaala nenacaauru cotijiaain jetao: ‘Curuaanaa, inae nii carai aitohine jaa ichacaaun. Nete jaiti caute nelaurihananajaauru,’ naa nii letonone jaun jetaote: \v 23 ‘Chajaain nenaanajaauru naineein cuhin, unaa jereraauru leeochaauru cachaauru cotihanihute nemomiin canu lorericha. \v 24 Coatiha inae canu loreri asaae lenonecururihaain nii jauriaanejeein cotihanojoinunrita,’ nae jetao nii letono rai fatoroon,” naain jetao nii cacha tonorae Jesoso. \s1 Jesoso cacha nena jerichaane, necairichanaa abaantaacanete ne. \r (Mt 10.37-38) \p \v 25 Jelai caje amuha Jesosone jana, arajiin sacuuruha cachaaurune jaun jetaote, acaauru rai: \v 26 “Chunocoha canu esenetaain canu cachaneein nenaa jerihane, rai inaca, rai neba, rai comasai, rai bereecuru, rai nejeraauru, rai baihuru, rai jaberoco, naaonjoainuri belaihane amurijiriin cacoelaain quere tonoraain nihanete ne. \p \v 27 Canuneein nihanune coitucuhin canu cachaneein nenaa jerera, coroso que airichaaunnine rijijieein itolere necairichanaa abaantaain letohaanune jaan ichaain neeine. Jana ainihane, coatiha canu cachaneein nenaa nainihei chuni. \p \v 28 Tana inara tabaauru, leinjiin loreri janaa jerihane jauriaanejeein nelauriaain: ‘Necha besautiana nainerichaaunni,’ naain coaaucane coitucuhichene. \v 29 Nitohaneein coacuelanaala ichaain, nunuheniha nenaa tihane baiha jianihanete, satiin ecu situhin coaaraauru nainere: \v 30 ‘Caa leinjiin cachate niqui caa loreri ichana jere. Nete jauriaanejeein besautiaane jaanu que coacuhin ichaenihane jaun nainaelanaala ecu jiane,’ naain erenaa nainecurure que cachaauru. Aihane jaun jauriaa nejeein besautiana nainihane coitucuhane coina coaauca nii loreri ichara cachane rijijieein coaumiin canu cachaneein nenaa jerera. \p \v 31 Nii rijijieein techu jauriaanejeein nelauriaain coaauna nainere leinjiin \it rey, \it* leeocha \it rey \it* aina sonaana que nenaa jerihane: ‘Necha lechoonca oharaancani soondarooru aina caa coroata choonca oharaancani soodaroo aina nenaa \it rey \it* amuritonaa nainichaaun,’ naain coaaucane jana, \v 32 nainenihane coitucuhanete, jaiti coriaae niha nii nejeratihane jaa \it rey\it*ne jana, raotojoeein jiniiquiin ita aina rucujueein ichaaoruhane coina jitariin nii leeocha \it rey \it* nejeratenajaacha bajai tihane coina aitiin nere beranu letoare. \p \v 33 Nii rijijieein coacuelanaala, niicha sirii jianena jerelanaala nenaa, coatiha canu cachaneein nenaa nainihei. \s1 Cotebihane jianihane, nii chaque nelateniha tebene \r (Mt 5.13; Mr 9.50) \p \v 34 Coaracuchena chuhinti jataain nelatiha niqui tebene. Nete nii cotebihane jianihane, inae chaque nelateein nenere. \v 35 Niheichu temule jaacane coina, atane jasiitihacane jaanu que nihanatiin nelaterihei. Nechu jataain joaereeinte jaoleneein nere. \p Nii rijijieein nii chaque nelaterihei, relaanune rijijieein ichaohane baiha, jianeein niha canu cachane. Caa caitoonjoan aonacurumiin uricho nacaauru,” nae jetao nii arajiin sacuurera cachaauru rai Jesoso. \c 15 \s1 Rai nitajenaa carenero eruha carenero beraichane que cuaain nenaa \it parabola \it* que cacha relaa Jesosone \r (Mt 18.10-14) \p \v 1 Satiin naraaichuru Jorioocuru cairichaeriin Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que coriqui que cachaauru cobaraaurera, chaen leeochaauru cachaauru baasoneein ichaonacaauru, naaonjoainuri jetaote, Jesoso rene turuure irihane aonacuruhane coina. \p \v 2 Nii coaraain jetaote, “Caa cachate osaaonacaauru cachaauru raain nihanatiin acaauru aina lenonenajaque,” naain jetao Jesoso necoeje chanuure Moisesa aitoonjoan que cacha relaaurera aina fariseeocuru. \p \v 3-4 Niritocuruhane jaun jetaote, acaauru rai: “Tana chunocoha inara caje lefashaain carenero siriquichene jana, nitajiha leinjiine nii iscoonchoonca iscooni ratiriin nii nitajenaa carenero ariha curiquiche eruhichenereein tiaaine. \v 5 Nitohaneein inae eruhichenete raotojoeein baijiaain turuaain, \v 6 loreri asaae inaraacha belaihuri, inara laurijiracuru, naaonjoainuri cotijiaain, ‘Canu coroaecuche. Inae carai nitajenaa carenero eruhanu,’ nanaa naineriquiche. \p \v 7 Nii rijijieein techu osaaocuruhane coitucunaa jerelanaala neeuruha nii iscoonchoonca iscooneeurine jana, leinjiin cacha osaaocane coitucuhin, Cana Coaunera lateein rene turuhane, nii iscoonchoonca iscoonni coroajelanaala, nii leinjiin turunaacha coroaaecure dedeeu nenacaauru,” naain jetao fariseeocuru tonorae Jesoso. \s1 Coretiin nenaa moneda nitajenaa eruha enene que \it parabola \it* \p \v 8 Niritiin jetaote: “Nii rijijieeintechu, leinjiin ene, lechooncaain moneda jataain rai nelateineein nenaa caje nitajiha leinjiinne, tana raafariin mocohin, eruhanereen tihaain loreri asaji lojoiin caohatiin aririhane. \v 9 Nitohaneeein ariin eruhane, tana niicha belaihuri, chaen rai laurijiracuru, naaonjoainuri cotijiaain, ‘Canu coroaecuche. Inaen canu rai nitajenaa jataain canu rai nelateineein nenaa moneda eruhanura,’ nariha nii ene ne. \v 10 Nii rijijieein techu, ita coroajeein neeure Cana Coaunera rai anjeraauru, nosa caje nichoteein niha leinjiin cachanera,” naain jetao acaauru relae Jesoso. \s1 Rai calaohi ocoala que suujua acatiha rai inacane que \it parabola \it* \p \v 11 Niritiin jetaote: “Niha jetao leinjiin cacha coroatajaain calaojoiin. \v 12 Nii jana, nii rai calaohi ocoala jetaote: ‘Ofa, canu rai, ohine bana caraineein neeninu iicha sirii irihuru, ii atane, ii rucuhele naaonjoaihunri leruu,’ naane jaun jetao, nii rai ninana aina acaauru naineein jetao lerue nii acaauru inaca. \p \v 13 Nii jana rai nocoala jetaote, nii baiha neeoriin jetao nii que banijiaai que jitariin necoreteein jetao nii coriqui aina coriajai atane cuhin, nechu jataain joaereein jitariin rai coriqui jaohin nichao que ichoae. \p \v 14 Inaen jitariin rai coriqui jaohane jana, nii nihane jaan neniha quinacaine jaun jetaote, ecu mijitena que necairichae. \p \v 15 Nii jaun jetaote, nii nihane jaan nenaa leinjiin cacha caje amihanenaa ariha cuhane jaun, rai cosichuru beraihane coina jetao letoae nii cacha. \p \v 16 Nii jaun jetaote, nii cosichuru lenone raain que lenonenee rijitocojoae. Nejetaote nene rai cha tera. \p \v 17 Nii jaun jetaote: ‘Arajiin neeuruha ofa rai amihanenacaauru natiinte, itolere bana ne banejelanaala acaauru lenonenu, cau mijitenacaaun ohajihanu canune jana. \v 18 Jelaiha cauha cuhanunete ne ofa loreri asae. Chaenne inae ofa rene turuhanune: “Jataainine banejelanaala baaso ichaaun Cana Coaunera aina, ii aina, naaonjoaaincha. \v 19 Aihane jaun jiaonriha inae ii calaohineein caeteeinera. Raujiaain ichei amihanenacaauru rijijieein caeteeura ofa,” nareeunni ofa raicha,’ naain jetao suujua ere nii cacha calaohi ocoala. \p \v 20 Niritiin suujua irihane baiha bero cuhane cuhin jelaiha cauha cuha rai inaca loreri asaene jana jetaote, jaiti nita nihane jana coaariin cairichaaojoaain coaraane jaun, soroneein coineteein jetao que baluunetiin, jataain belaain rae nii rai inaca. \p \v 21 Nii jana jetaote: ‘Jataain banejelanaalane baaso ichaaun Cana Coaunera aina, ii aina, naaonjoaaincha ofa. Aihane jaun jiaonriha ii calaohineein caeteeinera ofa,’ nae jetao nii calaohi, rai inaca rai. \v 22 Nejetaote niritohane jana: ‘Chajaain erojoeein cajione enachasine uhaain, caa rai cajione coreeuche. Chaen rai biji couturi que leinjiin anicho teein, rai tijia quene maajeein safato curuhacuche. \v 23 Chaen leinjiin baca narejeen coereneti soochete, lenoneein beseta ichacaache, \v 24 ohin nitajihane rai ne caje turuha uha caa canu calaohine jaun,’ naain jetao rai cachaauru letoae nii inaca. \p \v 25 Nii tonohanau jetaote, neeuruha irihurune jaaun nihane caje cauha uhe nii calaohi inana. Nii jana jetaote, inaen nenaanaja catainaane jana jetao, auno toteein raansaauruhane jana erunajae. \v 26 Nii jaun jetaote, nii leinjiin acaauru cacha cotijiaain jetao: ‘Chatohanai besetate ichaquicheta,’ naain caje bajaane jana jetao, \v 27 ‘Ii nejerate jerichanejeein raurohin turuhane jaun, baca narejeen coereneti soerateein beseta ichae ii inacara,’ naain rai biha nii acaauru cacha, nii calaohi inana raine jaun jetaote, \v 28 jataain obajeein loreri asaae turunaa jerene. Nii jana jetaote, raajenihane coineteein raa cue nii rai inaca, acaauru aina nihane coina. \p \v 29 Nii jana jetaote, jataain rautaelanaala jetao: ‘Iite raotojoeein araai jaanacaain ichei nelateein nihanune coitucuhi. Chaen nechu canu letoaaine chabana coiintelanaala ichaain neeun. Nii sainejeein chariji bana leinjiin niji carenero tiheei carai, canuhacha belaihuri aina sohin beseta ichacaaune coinata. \v 30 Nii saijieeinte turuha caa ii calaohi, ene cojoaeloroeerihuru aina nechu joaereein ii coriqui jaoinne janate, rai baca coereneti sohin teeicha,’ naa coaetaain rai inaca raine jaun jetaote, \p \v 31 ‘Aiha chuhisicha cacalabi. Iite chuhisi itolere bana canu aina neeicha. Nitohanihane jaunte satiin quiicha sirii icheineein nera. \v 32 Nete laen ena esinae rauhijiriin caohachae beseta ichaain rachoojoihacachene, ohin nitajihane rai ne caje nacoaauneein turuha ii ocoalane jaunra,’ nae jetao rai inaca,” naain jetao acaauru relae Jesoso. \c 16 \s1 “Caohachaain jecha ichareein,” naain loreri beraichaanu que cacha ratiriha rai fatoroonne que \it parabola \it* \p \v 1 Niritiin jetaote, aina nerelanacaauru rai jetao: “Niha jetao leinjiin cacha jataain coriquihonaneein. Nii jetaote, rai loreri beraichaanu que leinjiin cacha ratiri jitariin rai rucuheleeuru, rai cachaauru, rai coriqui, naaonjoaihunri beraichanu que. Nii jana nii rai rucuheleeuru itajihacoaane jaun jetaote: ‘Inae ichujeleeuru itajeein, ii coriqui que niicha jerei ichaa taa ii cachara,’ naain jetao biha cuure nii fatoroon rai. \v 2 Nii jaun jetaote cotiharateein: ‘Chatohanai ichaaine jaunna, ii biha uure canu rai. Chajaain jitariin chamijianeeocuru cocoirichaain uhane coitucue. Inaen nenacaen nainiheei canu loreri aina canu rucuheleeuru beraichanu que neeineta,’ nae jetao nii rai fatoroon. \p \v 3 Nii jaun jetaote: ‘Chana nohane jana ichareeun, camijianeeon caje canu sitaa canu fatoroone jana. Coatiha atane que chatohanai amihanenaa ichana que nelatejeecaaunne coaalanaalata. Chaen nechu jataain nocoejeeun cacha caje chaaelai bajaanune quera,’ naain coaaucane baiha jetao \v 4 ‘Saan. Inae canuhacha ichaneni coitucuhanu, canu amihaneeon colane nedaanune bana canu raa chunocoha loreri asaaene coina,’ naain jetao suujua ere nii loreri beraichanu que niicha ratirii. \p \v 5 Niritiin jetaote, leinjiana leinjianaain jetao, nii rai fatoroon que rebeeonacaauru cotijiaain: ‘Inaoonjoaain rebeeoqui canu fatoroon queta,’ naain bajaane jana jetaote; \v 6 ‘Lefasha bareranei erene que ne rebecoonra,’ naain jetao tonorae nii jauriaanejeein niicha cotijiai. Nii jaun jetaote: ‘Saan, aihachuhisi. Nocoa nii rebeeoquine jaan, ninu nelauriaain saoquichoonca bareranejeeicha laenaaura,’ naane baiha jetao, \v 7 Leeocha cacha rai jetao: ‘Inaaonjoaain jana rebeeoqui ii, canu fatoroon queta,’ naain bajaane jana jetaote: ‘Lefashai costaronei tirico quene rebecoonra,’ naain tonoraane jaun jetaote: ‘Saan, aihachuhisi. Nocoa nii ii rebe. Fosachoonca costaronejeeicha cau teein laenaaunra,’ nae jetao rai. \p \v 8 Nitohaneein jetaote, jataain nainaain rai caohachanuhacha que coacuhin ichaa nii rai loreri beraichane que nainae nii rai fatoroon. \p Nitohaneeinte Cana Coaunera Cojoanonaa que neenihuru amurijiriin, jataain nainaain rai caohachanuhacha que coacuhin neeure Cana Coaunera coitucuhichuru,” naane baiha jetaote: \p \v 9 “Inara netonoaite nii rijijieein Cana Coaunera tenojoi beraichaneein neeiche. Aihane jaun nii itolere inara rai Cana Coauneraacha teei que, aca jerihane rijijieein niicha jerei ichaain neeuche, inae ohichene bana niha raotojoeein inara raeranune coina. \p \v 10 Nitohanihane jaun, aansijiin laojoiri raa cachane niha natiin caohachaain nii rai teraacha jerei icharate, arajiin cha raane jerichanejeein caohachaain ichareein. \v 11 Nitohanihane jaun, caa nitajerai nenaa chauratane que cha siriin neeichene nihanatiin caohachaain ichaeneeichene coatiha nerinaai inara rai esinaen rauhijiriin chabana nitajenaacharanejeein nenaa tera. \v 12 Aihane jaun, inara rai eroraqui tenojoi que caohachaain cha ichaain neneeichene, coatiha nerihaain inara raineein neeninu tera. \p \v 13 Nihei chuni coroatajai fatoroon rai niicha latei icharaneein nenaa nainei, nabana leeocha que jaolecohin, leeochaacha ere tonorana nainihane jaun. Nitohanihane jaun Cana Coauneraacha ere tonoraain nenaa jerichaane, nii canaacha jerei que coaauna nainihaaca,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \p \v 14 Niritoha Jesosone jana aonajeein jetaote, Jesoso necoeje chanuure fariseeocuru, acaauru jataain coriquiicha que coacuhin neeuruhane jaun. \v 15 Nii jaun jetaote, “Inarate caohacha ichaa nocoetiin neeiche itolere bana cachaauru notaracaae. Nete inara suujua cuhane inaraacha coacui coitucue Cana Coaunera. Nitohaneein jataain nelateineein cachaauruhacha coarai que te jaoleque Cana Coaunera. \s1 Cana Coaunera rai rauhi inoaensi aina Jesosohacha tei rai cojoanonaa \p \v 16 Moisesa, chaen \it profeta\it*curu, naaonjoainuri cojoanonaate turuha Joaan Baotisitane que tiaaojoaain nelu. Nii caje coauneeinte beebejenojoineein nelu Cana Coaunera cojoanonaa canuhacha turuai. Nii quete necounujueeure nii canuhacha teei Cojoanonaa sirichuruhane coina. \p \v 17 Canu Cojoanonaa que neeichene nihanatiin satiin Cana Coaunera rai rauhi inoaensi tonoraain neeichenete caohachae. \s1 Comasai joaera que cacha relaa Jesosone \r (Mt 19.1-12; Mr 10.1-12) \p \v 18 Leinjiin cacha rai comasai jaohin leeocha ene raanete jataain osa que nesaruha aicheein. Jerichanejeein techu, lana joaera ene raain niha cachane osa que nesauruha aicheein. \s1 Jataain coriquihona aina oha cairichaineein nenaa Lasarone \p \v 19 Niha jetao leinjiin cacha jataain coriquihonaneein. Nitohaneein coriquihocane jaun jetaote, itolere bana jataain cajione caohacha que necoreeteein, lenone caohacha nejesina que beseta ichanajaque. \v 20 Nii jana jetaote, ecu ne jaberoco nainecojoaain abero siriin leinjiin cairicheinejeein nenaa Lasaro. Aca jetaote, nii coriquihona loreri chajeniha lauheque nejesinane atanichoae. \v 21 Nitohaneein cairicheinejeein nihane jaun jetaote, nii coriquihona rori caje nalunaa rai lenone coni raain que lenonena jere nii cairichei. Nii jana remaaecuru jetaote, rohan turuhacoaain nii rai nabero lojoihure. \p \v 22 Nitohaneeinne baiha inaen oha nii cairicheinejeein nenaa- nii Lasarone jana jetaote, amaaure anjeraauru Abaraaun aina dedeeu nihane coina. Nii jana jetaote, nii coriquihona netonai inae ohane jaun conautecure. \p \v 23 Nitohaneein ohin necairichaauruha onacaaurune jaan netiin necairichajeein, nita icharajeriin neein Abaraaun coaaraa nii coriquihonane jana jetaote, Abaraaun rohan ne nii jaiti jiniiquiin ichaaoruhane bana niicha cairichaerii Lasaro. \v 24 Nii jaun jetaote: auhaquiin: ‘Cairichaaojoaain cacoharaaura ofa Abaraaun. Atiin nii Lasaro rai aitoote, esinaeca que biji coturi macohin setejiaain calele jelaroaa uhinera. Caune jataain necairichajeeun usi tabai janara,’ naane jana jetaote: \v 25 ‘Aiha chuhisi niqui. Nete jiniiquiin inara jaberoconeein ichaohichene bana, jataain raotojoei ichaonaa que ichaorejetohilura cacalabi. Nii jana caa Lasarote, jataain ichaonaa baaso que ichaohin cairicheinejeein nerejetelu. Nii jaunte nii coacuhin, necairichaaequi iine jana, aca caohachaain ranojoineein nera. \v 26 Nii choae tacaain techu, cana cataaun ne jataain ucuacaain ucuha jachu satonoelanaalara. Nii jaun nii inara nichae situnaa nainecuruhi cajicheique nenacaauru. Niheichu inara niha natiin nii cajicheique turunaa nainiheeicheta,’ nae jetao Abaraaun, nii coriquihona onaa rai. \p \v 27 Niritoha raine jaun jetaote: ‘Nii jaunne ichei aitoon, canu inaca loreri asaae \v 28 nii neeuruha saoquii canu nejeraaurune jaaun Lasaro letohaine, acaauru rai iriha cuhane coina. Nabana caa necairichaecaaunne jaaun acaauru netonai uuruhane coataara, ofa Abaraaun,’ naa nii coriquihonane jana jetaote; \v 29 ‘Nete Moisesa aina \it profeta\it*curuhacha laenanohin siriin neeure, nii tonoraain neeuruhinera,’ naa Abaraaunne jana jetaote; \v 30 ‘Aiha chuhisicha ofa Abaraaun. Nete acaauru rene ichanaain turuhin biha leinjiin onaane, acaauru netonai nii esenetana nainecururera,’ naa nii coriquihonane jana jetaote; \v 31 ‘Aiha chuhisi niqui. Nete Moisesa, chaen \it profeta\it*curu, naaonjoainuri esenetaaurenihalune rijijieein, acaaauru rene ichanaain turuuruha onacaaurune nihanatiin, esenetana nainecurunerera,’ naain tonorae Abaraaun,” naain jetao fariseeocuru suujuate Jesoso. \c 17 \s1 Jataain necohalajiine osa que namute cacha saruera \r (Mt 18.6-7, 21-22; Mr 9.42) \p \v 1 Niritiin jetaote: \p “Itolere banate nereein osa que inara sarueranu. Nete laen jataain necairichanaa coaareein nii osa que leeochaauru saruera cacha. \v 2 Nitohaneein caa ena Cana Coaunera coitucuhajeraauru sarueratiha osa quene ajinihate caohachare nulunoque ajeri tijichaain cucuana cuhane joaeratenojoi nihane. Aihane jaun nii que necohalajiin neeuche. \p \v 3 Chatohaneein baaso ichaain niha ii nejerane suujua teeu. Suujua teeine jana ii ere tonoraain caohachaain nichao coreein nihane que ii suujua acateeu. \v 4 Lejiichoo cuhane caaunsi saneein ichei baaso ichaain nihane nihanatiin, caaunsi saneein turuhin, ‘Inae laen coaiterihaaunnita,’ naa uhane, que ii suujua acateeura,” nae jetao Jesoso. \s1 Esinae rauhijiriin esenetaacane itolere ichana nainichaane \p \v 5 Nii jana jetaote: “Jataain itolere ichana nainiha Cana Coaunerane esenetaain nihacaanune jaanu teeu canacaanu raicha,” naauruha Jesoso rai niicha cocoainaauri afosotoorune jaun jetaote: \p \v 6 “Mosatasa ucuhe laojoiri jataain aansijieein nenaa rijijieein aasaeriin esinae rauhijiriin esenetaaichenete caa shabeento rai: ‘Niilai caje nerocohin caa cucuana cuhane omaronihunra,’ naaiche caa shabeento raine inara ere tonoraain aiche caa shabeentora,” naain jetao acaauru tonorae Jesoso. \s1 Letononeein nenaacha ichaneni \p \v 7 Niritiin jetaote: “Inara leinjiin cachaaoquichene jana, inara ocoana jana temule jaane jaanu que atane retuhin, baca beraain, naaonjoaanne caje cauhane janate rai: ‘Nelauriaaute lenoneei,’ nanaa coacuhelanaala: \v 8 ‘Chajaain ena canu lenonenu jaain, ena uhaaune lenoneein acau coe. Nii baihate ii netonai lenoneein acau coriquiincha,’ nariquiche. \v 9 Nii choae tacaain techu, ‘Narihara,’ nanaa coitucueneeiche nii inara cacha rai, letoaain neeichene jaan ichaain nihane coreniha. \v 10 Nii rijijieein inara letoaain niha Cana Coaunerane jaan nainaain neeichene bana, nainiheeiche: ‘Jataain cacha caohacha neeine nihacaanura’ naain erenaa nainiheeiche. Raujiaain: ‘Canacaanu letoaain nihalune jaanchane inae nainacaanura,’ naauche,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Lechoocaain cosibi aonaain caaun cunaitenacaauru rautaa Jesosone \p \v 11 Jerosaleeun cuhane jaun jetaote, Calileea, Samaria, naaonjoainuri batane cataaun situhin cue Jesoso. \v 12 Nii jana jetaote, leinjiin neseu turuhane jana jetao, nii nese caje que tacaa cuure lechooncaain cosibi caaun cunaitenacaauru cachaauru. Nitohaneein cuhin jetaote, cocoaaeraa cacha rohan turuha nitohanai cunai aonaera cachane jaun jetao, Jesoso caje coriaae netiin: \p \v 13 “Cairichaaojoaain nohane canacaanu coaraaura cacha relaera Jesoso,” naaunre jetao Jesoso rai ehequiin. \v 14 Niritocuruha raine jana jetaote: \p “Chajaaincha saseredotecuru rene turunichuchete inara coaracurumiincha,” naa acaauru rai Jesosone jaun, cuujueeuruhane jana jetaote, inaen cosibi caje nerautaain somaraain neeure, acaauru dadaelanaala aitoha Jesosone saijieein. \v 15 Inae nitohaneein nerautaauruha acaauru cosibi cajene coaraain jetaote, jelaiha nejenohin cuhin, tonijiaain ereein Cana Coaunera coroajeein jetao, \v 16 Jesoso acatiha rai tijia asae atanichoae neseeoriaain jetao, rachoojoe leinjiin cacha Samaria cocoaicha Jorionelaanaa nenaa. \v 17 Nii jaun jetaote: \p “Tajian lechooncaauruhani caa cosibi caje nerautanacaaurune. Aancaauru chaen leeochaauru iscoon neeurita. \v 18 Leinjiin caa Jorionelanaala nenaa cacha estaraajerohachate jelaiha nejenohin Cana Coaunera coroaeca uhe rautaanune corenihara,” naain \p \v 19 “Esinae rauhijiriin esenetaaine jaunte, ii cunai caje nerautaai, chajaain nimichuhin caunihura,” nae jetao rai Jesoso. \s1 Naaonjoaain tururichaain quiicha tei Cana Coaunera Cojoanonaane \r (Mt 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Nii baiha jetaote, “Chabana turureein Cana Coaunera cojononaa,” naain jetao Jesoso caje bajaaure fariseeocuru. \p \v 21 Nii jaun jetaote: “Coatiha inanacaain tururinaain Cana Coaunera cojoanonaa. Niheichu, ‘Caute ne. Tajihate ne,’ naain coitucurieeicheein. Inaen inara jana niha quiicha tei Cana Coaunera Cojoanonaa,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 22 Niritohane baiha jetaote, aina nerelanacaauru rai jetao: “Inae amuhanune baihate jaiti nacoauneein turuenihanune ajiniha le janojoeeinniji ena caa canuhacha tei janonaa coarana jereriquicheein niqui, nete coaraeneriquicheein. \v 23 Nii jana tabaaurute inara rai, ‘Caute ne. Tajihate ne,’ naaurureein. Nete nelatene, niritocuruhane jana acaauru esenetaain acaauru sacuhichene. \v 24 Nacoauneein turuha urichaaunni acaihaniji cachaneein nejanohanaane Cojoanonaa que turuhane banate, charijijieein teeinti jeraneeojoaain dede conaa jiacanone, saain coaanojoineein ne. Nii rijijieeinte saain coaanojoineein coitunojoiniha cureein inae nacoauneein turuhanune bana. \v 25 Nete amuhanune ajiniha jauriaanejeein jataain canu que nererojoecaain canu que jaolecoorureein, caa ena cojoanonaa que nenacaauru cachaauru. \p \v 26 Charijieein teeinte nihalu Nohene bana ailu, nii rijijieeinte jerichanejeein aiha cureein nacoauneein turuha uhanu canu acaihaniji Cachaneein nejanohanune Cojoanonaa que tihane bana. \p \v 27 Coaracuche nachuhinti nii chaque nererojoecaaeriin nelanaala, nisirihateein, lenoneein, acau cohin, naaonjoaaunruhalu cachaauru bote cuhane enohin nichotiha Nohene cojoanonaa que turuhanereein tiaaine. Nii jana uha elo tabaine jaunte satiin ohacoaaurelu. \p \v 28 Nii rijijieein techu cha coacuelanaala raotojoeein neein, acau cohin, lenoneein, netemulijiaain, namihaaneeo que necoreteein, niicha latei coreteein, neloheriteein, naaonjoaaurelu cachaauru nihalu Lotone bana. \v 29 Nii jana, Sodoma neseu ichaohane caje amuha Lotone janate, usi aina naluha asofere dede cajene jaun caaun satiin oorelu cachaauru. \v 30 Nii rijijieeinte jerichanejeein aiha cureein nacoaauneein turuha uhanu acaihaniji cachaneein nejanohanaa nichaaunne Cojoanonaa que turuhane bana,” naain jetaote, \p \v 31 “Nii cojoanonaa bana inara loreri janori ichoae neeichene, jiaonriha jelaiha fauhin inara loreri caje inara rucuhele ranaa coaauquichene. Niheichu inara ocoana jana neeichene jana aihane, inara loreri asaae caunaa coacuelanaala rauhijiriincha sorooche. \v 32 Nitohanihane jaun, niicha ratirii coaaucane jaun aihalu Loto comasaine coacuhin nainaain ichaaoche. \v 33 Aihane jaun rai rucuheleeuru queecha coacuhin neite rai nichao itajereein. Jana nii rucuhele que coacuelanaala nichao rainuhachaque coacuhin neite nichotereein,” naain jetaote, \p \v 34 “Nii airichaainne cojoanotiin banate, leinjiin eruhari cuhane niha cuurureein coroatajai cachaauru. Nii jana leinjiin amanojoinihane janate, ecu nedaa cureein leeocha. \v 35 Jana coroatajai enecurute, ederi que chaelai tutuurureein. Nii jana leinjiin amanojoinihane janate ecu nedareein leeocha. \v 36 Nii jana coroatajai quichaaurute nocohana jana neeurureein. Leinjiinte amanojoinereein, leeochate ratirinojoinereein,” naane jana jetaote: \p \v 37 “Chatoanai bana, chucha nitohanereeinte Curuaanaa,” naain caje bajaauruhane jaun jetaote: \p “Inae ecu tihane banate coitucunojoinereein, canii setu que fauha uha ichotarine jana caje coaraain coitucunojoinihane rijijieein,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \c 18 \s1 Joesio necha ansaineein nenaa rai cacha coulurujiha autanane que \it parabola \it* \p \v 1 Coiinteerilanaala Cana Coaunera bajaauruhane, Cana Coaunera bajaauruhane coina \it parabola \it* que cuaain acaauru relaa Jesosone. \p \v 2 Niritiin jetaote: “Coaracuchenachuhinti leinjiin neseu nihalu jetao leinjiin joesio cachaauru que suujua acatelanaala, niheichu Cana Coaunera batohane que casilanaala nenaa ne. \v 3 Nii jana jetao, nii neseu ichoae leinjiin autana. Nii autana jetaote, nii joesio rai leinjiin cacha nejeratenaja colurujiha cue. \v 4 Nii jana jetaote, carajaain nirijieein nere tonorana jerelanaala ne nii joesio. Nejetaote nii baiha: ‘Cachaauru que nihanatiin casuujua acateein, niheichu Cana Coaunera batocoaaunne que casiin nihaaun niqui. \v 5 Nena raotojoeein nihanune rerohecaain, casuujua rerohecaain sacuha caa autanane coataa naitoonjoa tonoraain ichareeun caihanihane coina,’ nae nii joesio. \v 6 Coaracuchenachuhinti, jataain necha aansaineein nihane saijieein suujua coaraa nii joesione. \v 7 Nii jaunte nii amurijiriin, nii janijiin nii raauri, janotiinetojoeein, jiichoonetojoeein, naaonjoaain bajaaebajaeraauru cocoaaeratenaa nainereein Cana Coaunera. \v 8 Nitohaneeinte carajaain cohacuruhane latelanaala enaacha acaauru cocoaaeratere. Nena laen inara caje bajaaun, canu inaraacha cohajei cachaneein nejanohanaa nichaaunne, nacoauneein turuhanune reeintiaainacha canuneein nihanune esenetaain caitoonjoa ichaaechajeein neeururichaain cachaauru,” naain jetao acaauru relae Jesoso. \s1 Roma rai coriqui bajaaurera aina fariseeocuru que \it parabola \it* que cuaain cacha relaa Jesosone \p \v 9 Nii baiha jetaote, nii acaauruhacha caohachaain niha nocoetiin leeochaauru que jaoleconacaauru rai jetao, acaauru ichaohacha que \it parabola \it* que cuaain jetao: \v 10 “Coroatajai cacha jetaote, Teenforo asae cuhin Cana Coaunera bajaa cuure. Leinjiin jetaote, nechu jataain naraaichuru cairichaa Roma rai \it impoesto\it*nu que coriqui bajaerane. Jana leeocha jetaote fariseeone. \v 11 Nii fariseeo jetaote, ‘Narihara Cana Coaunera ichoreniha ainacaauru tocohaneein asijiautoneein, necha aansaineein ichaohin, joaereein ene canu sinijeranelanaala nenaa aina ichaohin, naaonjoaain nenihanu canune coreniha. Chaen nechu, naraaichuru cairichaa Roma rai \it impoesto\it*nu que coriqui bajaaurera rijijieein neneeun. \v 12 Chaen nechu, jataain ii coitucuhanune esenetaaine coina, le semanacuru cuhane coroata saain casuri couu lenone lanaala neein ii bajaae bajajeein, lechooncaain chaaelai raanu camijianeeo corenihane, rai lechoocani teein neeun ii raicha,’ naain jetao Cana Coaunera bajae chujuhequiin. \v 13 Nii jana nii naraaichuru cairichaeriin coriqui bajaera jetaote, caje icharaain neein necoeje caaun najabaracaain dede coaraelanaala jetao: ‘Cairichaaojoaain cacoaraau osaaotohanune jaaunra Cana Coaunera,’ nae nalarijia faone faoneein. \p \v 14 Niritiin bajaane jaunte, inae que suujua acatiha Cana Coaunerane jana jelaiha nenajaun cauha cue nii naraaichuru cairichaa coriqui bajaera. Nete laen nii fariseeo que suujua acatene Cana Coaunera. \p Nitohaneeinte nii leeochaauru amurijiriin Cana Coaunera coitucutiin, itolere que nelaaetoha nocoetiin nenacaaurute chaque nelatelanaala jaoleneein neeurureein. Jana rai nichao coitucuhin leeochaauru amurijiriin nenaa coacuelanaala nenacaaurute nelateein ranojoinecurureein,” nae. \s1 Canaanaihuru belaiha Jesosone \r (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16) \p \v 15 Jesoso rene canaanaihuru turuaa uuruha acaauru mucuhane coinane jana jetaote, Jesoso rene turuanajaauruhane caohateeure aina nerelanacaauru. \v 16 Nii jaun jetaote, nii aina nerelanacaauru cotijiaain jetao: \p “Coa rerohecanajaachete canu rene turuuruhine nii canaanainuru. Jiaonriha canu rene turuuruha canaanaihurune caohateeichenera. Cana Coaunera Cojoanonaate, aihuruha caa canaanaihurune rijijieein nenacaauru raineein nenaa nera. \v 17 Esinaen rauhijiriine inara rai aitoreeunni. Aihuruha caa canaanaaihurune rijijieein canu raain neniha chunine, coatiha Cana Coaunera Cojoanonaa que nerihaain,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \s1 Jesoso aina iriha leinjiin cacha coriquihonane \r (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31) \p \v 18 Leinjiin cocoainanacai jetaote, Jesoso aina iriha uhe. Nitohaneein rene turuhin jetaote: \p “Caohachanejei cacha relaera, cha ichareeun chariji bana nitajenaachara ichaonaa caohacha que ichaonaa nainichaaunne coina,” naain Jesoso caje bajaane jana jetaote; \p \v 19 “Chanuna ‘caohachanejei cacha relaera,’ naain cacurujuateei. Leinjiin Cana Coauneraachate caohachanejeein ne,” naain jetaote: \v 20 “Inae raotojoeein Moisesa aitoonjoan coitucuhi: ‘Jiaonriha nejelau ene ii sinijeranelanaala nenaa aina ichaohin neeine. Coa sonajaain jaoha. Coa asijiauha. Coa chamute cacha cairichanaa jerenacaaun chuni cacha coacuhin, casaje que ereein niha. Chaen efojiaraauru que ii suujua acateein acaauru coitucuhin neeun,’ naane coitucuhi,” naa rai Jesosone jaun jetaote: \p \v 21 “Aihanu chujian. Canu enamanaca caje coauneeinne jitariin nii naitoonjoan tonoraain neeun,” naain tonoraa nii cocoainanacaine jaun jetaote: \p \v 22 “Aihachuhisi niqui. Nete jaiti lanajejen leinjiin tonoraain ichaaine coina. Jitariin nii iicha sirii rucuhele que necoreteein, cairicheihuru rai jitariin nii coriqui chaluu. Nii banate dedeeu ichaonaa caohacha que ichaonaa naineriquiin. Nitohaneein ichaaine baiha canu aina uu,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 23 Nejetaote niritoha rai Jesosone jaun, jataain inaderae nii cacha jataain coriquihocane jaun. \p \v 24 Nii jaun jetaote: \p “Jataainte caaintate Cana Coaunera Cojoanonaa que ichaoa leinjiin coriquihonane. \v 25 Nii Cana Coaunera Coajoanonaa que ichaaoruha coriquihonacaaurune coina caaintaane fautaain caaintarihei leinjiin camecho rai oco jachu cuhane situhane coina,” nae jetao inaderaa nii coriquihonane coaraain Jesoso. \p \v 26 Nii jaun jetaote: \p “Nitohanihane nichotenaa nainerinaain chuni,” naain caje bajaauruha ecu neein aonajeeunrerane jaun jetaote, \p \v 27 “Nii caaintatiin cachaauruhacha coarai, coatiha Cana Coaunera rai caaintajiehita,” naa Jesosone jaun jetaote, \p \v 28 “Canacaanune jitariin canacaanuhacha sirii ratiriin ii sacuhacaanulu,” naa Fedorone jaun jetaote: \p \v 29 “Esinae rauhijiriin chunocoha, Cana Coaunera Cojoanonaa que ichaohane coina, rai loreri, rai sinijera, rai bereecuru, rai nejeraauru, rai fojiaraauru, naaonjoin ratirichate, \v 30 jataain nii amuritoheriin caa chauratane que siriin, nii choae tacaain nii turuha uheni Cana Coaunera Cojoanonaa que chariji bana nitajenaachara ichaonaa siricheeincha,” naain jetao Fedoro tonorae Jesoso. \s1 Orichaainne bihane nichatasatiha Jesosone \r (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34) \p \v 31 Nii baiha jetaote, jelai nii lechoonca coroatajaain niicha cocoainaauri cotijiaain jetao: “Enate laen Jerosaleeun cuhacache, cuu nii acaihaniji Cachaneein nejanohanaa nichaaunne que aitiin laenacuruhalu satiin \it profeta\it*curune nainaanune coina. \p \v 32 Nitohaneeinte nejelau ataneu nenacaauru estaraanjerooru bijihu canu teeurureein nechu jataain cacotaiha baasoneein caeteein, canu nocoeje chanuhin, canu coluneein, naaonjoaaunruhane coina. \v 33 Nitohaneein canu teeinte, enuha que canu faohacuruhane baiha canu ateinaa cuurureein. Nena nichata janohane cuhane nacoauneein ichanaareeunni,” nae jetao niicha cocoainaauri rai Jesoso. \p \v 34 Nii niritoha acaauru raine jana jetaote, nii naitoonjoan aonacuruhane saijieein esenetana nainecurene. \s1 Jericoo leinjiin maosa rautaa Jesosone \r (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52) \p \v 35 Niritohane baiha jelai caje amuhin Jericoo turue lalajeein cuujiha Jesosone jana jetaote, bero cuhane lauhequiin coriqui bajaa niha leinjiin maosane jaun jetao, \v 36 arajiin situha cachane aonaain jetao: “Chaauruna toon situha cue,” naain bajaane jana jetaote: \v 37 “Nasarete cocoaicha Jesosote sacuureraaura cachaauru aina situha cuera,” naain beeuruhane jaun jetao: \v 38 “Atiin nohane cairichaaojoaain cacoharaaura Rabiri nefoerate Jesoso,” naa ehequiin nii maosane jaun jetao, \v 39 niritohane caohateeure sitonaane coina nii ichohaichaniha cunacaauru. Nejetaote, acaauru ere tonoraelanaala jeelai amuritoheriin ehequiin jetao: \p “Atiin nohane cairichaaojoaain cacoharaaura Rabiri nefoerate Jesoso,” nae jetao nii maosa. \p \v 40 Nii jaun jetaote, ecu inacuhin raerateein jetao inaen rohan nichuutaane jana jetao: \p \v 41 “Chate jereeita,” naain caje bajaa Jesosone jana jetao: \p “Canota rautaainene jereeunra Curuaanaa,” naain tonoraa nii maosane jaun jetaote, \p \v 42 “Saan ai. Esinae rauhijiriin quesenetaaine jaunte inae maosaneeine caje nerautaaicha,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 43 Niritoha rai Jesosone rijieeoritiin maosanihane caje inae conoha rai notane jaun jetaote, Cana Coaunera coroajeein Jesoso sacue nii maosa. \p Nitohaneein nii maosa rautaane jana, ecu neein coarajeeurera cachaaauru netonai jetaote, satiin Cana Coaunera coroajeein rachoojoeeure. \c 19 \s1 Saqueeo loreri asae cuha Jesosone \p \v 1 Jericoo turuhin jetaote, nii Jerico nese cataaun situha cue jetao Jesoso. \v 2 Nii jana jetaote, ecu ichoae leinjiin cacha, naraaichuru Jorioocuru cairichaeriin nenaa, Roma curuaanaa rai \it impoesto\it*nu que coriqui bajaaurera curuaanaaneein nenaa coriquihona Saqueeo. \v 3 Aca jetaote, jataain Jesoso coitucunaa jerihane jaun coaana jere niqui. Nejetaote, jataain araaicha cachane jaun coaana nainesine Saqueeo, leeochaauru fautaain ecoainijihane jaun. \v 4 Nii jaun jetaote, coaana nainihane coina soroneein najiniha cuhin jetao situha curichaain nii Jesosone jaaun nenaa leinjiin enuha que iniin jetao cohaca cue. \v 5 Nii jana jetaote, nii iniin cohacane jaan nenaa enuha asaae situha cuhane jaun, jabatoroaain coaraain jetao: \p “Saqueeo, chajaain soroneein niilai caje fauha uu. Enenene ii loreri asae nesurureeunni,” naa rai Jesosone jaun jetaote, \v 6 soroneein nii enuha caje fauhin jetao, coroajeein rai loreri asae Jesoso amae jetao nii Saqueeo. \v 7 Nii coaraain jetaote: “Chanuna jataain osaaona niha taa cachane coitucuhane saijieein rai loreri asae aina nesuruha cue,” naain jetao Jesoso que ereeure ecu satiin neein coarajeeurera cachaauru. \v 8 Niritiin Jesoso que ereeuruhane jana jetaote, nichaauraain jetao: \p “Aonaaun Curuaanaa. Jitariin quiicha sirii rucuhelene leruhin tereeunni cairichaaihuru rai. Chaen nechu chaaelai que chuni basijiauhin nihanune, jena saain jelai amuritoheriin cainareeunnicha,” nae jetao Jesoso rai nii Saqueeo. \p \v 9 Nii jaun jetaote: \p “Caa cacha netonai inara rijijieein, Abaraaun nefoerateneein nihane jaunte, enene caa rai loreri asae turue jianacoon osa caje mitaeranura. \v 10 Nii acaihaniji cachaneein nejanohanaa nichaaunnena, caa chauratane que turuun, nii jaolecohichene jaan cachaauru nitajenaa neein nenacaauru ariin, acaauru ichoterateein raanune coina,” nae jetao rai Jesoso. \s1 Coriqui raaurera cachaauru que \it parabola \it* que cuaain cachaauru relaa Jesosone \r (Mt 25.14-30) \p \v 11 Niritoha Jesosone jana, ecu neein aonajeeuruha cachaaurune jaun jetaote, acaauru relae \it parabola \it* que. Inae Jerosaleen rohan nichuuntaauruhane jaun, “Inae jerihane turuhelalajiha Cana Coaunera Cojoanonaara,” naain coaaucuruhane jaun jetao acaauru rai: \p \v 12 “Coaracuche jetao nihalu leinjiin cacha \it rey \it* araaineein nenaane. Nii cacha jetaote, \it rey \it* ineein cocoainaauruhane coina jetao coriaji atane cue, inae \it rey \it* ineein cocoainaauruhane jana jelaiha natane que cauha uhane coina. \p \v 13 Inae amuhane rai jetaote, lechooncaain rai letonocuru cotijiae, acaauru naineein jequiin coriqui chaluhane coina. Nitohaneein acaauru cotijiaain coriqui chaluhin jetaote: ‘Caa coriqui aina amihaneeuche turuhanune reeintiaaincha,’ naain ratirinajae. \p \v 14 Nejetaote, jataain que nererojoecaaure nii natane que nenacaauru cachaauru. Nii jaun jetaote, caaijie acaauru ere beranu que leinjiin letoaaure ‘Coatiha canacaanu curuaanaa \it rey \it* ineein niha caa cachane jerihacaanuta,’ naa cuhane coina. \p \v 15 Nejetaote nitohaneein nere bera letoaauruha caaijiene sajieein, \it rey \it* ineein cocoainaauruhane jaun, \it rey \it* ineein jelaiha natane que turuha uhe. \p Inae nenajaun turuhin jetaote, nii letonocuru coriqui teein ratirihane jaaunru cotiharate, ‘Inaaonjoaaincha canu coriqui joocure le cacha cachaauruta,’ naain coitucuhane coina. \p \v 16 Nii jana nii niicha cotiharatei ichoaichaniha rene turunaa jetaote: ‘Curuaanaa lechoonca saneeinte nefae ii coriqui,’ naa turuhinne jaun jetaote; \v 17 ‘Saan. Aihane jaun iite jataain caohati canu cachaneein neei. Inae acaihaniji que caohacha ichaai caa coroatajaji coriqui ainane jaunne, lechooncai nese coaaranu que coberenadoroneein chetereeunnicha,’ nae rai nii \it rey. \it* \v 18 Nii jana leeocha jetaote: ‘Curuaanaa, saoqui saainte nefae ii coriqui,’ naa turuhinne jana jetaote, \v 19 jerichanetojoeein: ‘Saan. Aihane jaun saoquii nese coaaranu que coberenadoroneeinte neriquiincha,’ nae jetao rai. \p \v 20-21 Nii jana leeocha jetaote: ‘Curuaanaa, nocoa ii coriqui. Jataain necha aansai cacha neeine jaunne ii coasiha, cajione que conajaain cau rucujueeun. Chaen chaelai teneeine nihanatiin, enaacha temunojoi taain raain, naaonjoain neeine coitucuhanune jaun,’ naane jaun jetaote; \v 22 ‘Ichaajenihanete ii ereecha que necouluruhequi canu cacha baaso. Chanuna chaen, nii chaelai tihanune que airijiin, enaacha temunojoi taain, raain, naaonjoaanune coitucuhi raotojoeein inatiin, \v 23 baanco cuhane nii canu coriqui tiha cueneei, canu loreri asae turuhanune, jelai amuritoheriin carai cainaainerichaae,’ naain jetao, \v 24 nii ecu nenacaauru rai: ‘Caje nii coriqui ruluhin, nii lechoonca saneein faera rai teeuchera,’ naane jana jetaote: \v 25 ‘Curuaanaa, chanuna inae lechoonca saneein jelai amurijiriin siriha natiin nacoaauneein tenacare raita,’ naaunruha raine jaun jetaote: \v 26 ‘Inae inara rai aitocoaaun, jataain siricha raite jeelai amuritoeeriin terareein. Jana sirihei cajete, coroatajajeein sirihane nihanatiin jitariin caje ruluherareein,’ naain jetaote: \v 27 ‘Chajaain chaen nii \it rey \it* ineein nihanune jerelanaala caque nejeratenacaauru uhaain cau canotaracaae teein sohin jaonajaauche,’ nae jetao nii \it rey\it*,” naain jetao cachaauru relae Jesoso. \s1 Jerosaleen cuha Jesosone \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Jn 12.12-19) \p \v 28 Niritohane baiha jetaote, Jerosaleen cunajaun, \v 29 nii Jerosaleen rohan ichuunejeein nenaa ichatane ucuuno Olibo neeonjoain neein niicha curuateeuri rohan nenaa Betafajee, Betania, naaonjoainu turuhin jetaote, coroatajaain aina nerelanacaauru rai: \p \v 30 “Chajaain taa cana ajiniha nenaa neseeu cunichuche. Ecute cositenojoineein teequi leinjiin boro chabana cacha amunajaniheine eruriquicheein. Chaen cajiha carai cosi rutuhin uhaauche. \v 31 Inae uhaaichene jana, ‘Chanuna nii boro cosi rutuhin amaaiche,’ naa chunine, ‘Cana Curuaanaate latihane jaun raeratera,’ naauche,” naain jetao letoanajae Jesoso. \p \v 32 Niritiin acaauru letoaa Jesosone jana, nii neseu cuuruhane jaun jetaote, nii acaauru rai aitohane rijijieein nii boro eruha cuure nii aina nerelanacaauru. \v 33 Nitohaneein ecu turuhin, nii boro cosi rutuhajeeuruhane jana jetaote: \p “Chanute nii boro cosi rutuhicheta,” naa acaauru rai nerorane jaun jetao: \p \v 34 “Cana Curuaanaate latihane jaun raeratera,” naaure jetao rai. \p \v 35 Nitohaneein cosi rutuhin jetaote, nii boro ichoae rai cajione teein jetao, Jesoso rene amaaure nichoae nelauriaain cuhane coina. \v 36 Nitohaneein nii boro amaain Jesoso rene turuaauruhane jana jetaote, nichoae nelauriaain raotojoeein cuujiha Jesosone jana jetao, najiniha bero cuhane rai cajione maririjiacoaaure cachaauru. \p \v 37 Inae Olibo neeonjoain bichatane ucuuno fauque cuujiha Jesosone jana jetaote, itolere cojoaelanaacojoai ichanajaaoncane coaranajaaoncuruhane jaun jetao, cojioriin Cana Coaunera coroaecure satiin nii sacuurera cachaauru. \p \v 38 “Raotojoeein turuhine aca neein nenaa rijijieein cocoainaain Cana Coaunera letono \it Rey\it*cha. Dedeeu raotojoeein nihacachene coina icharaneein nihane coitucuhin Cana Coaunera coroaecuruhine cachaauru,” naauruha cachaaurune jana jetaote: \p \v 39 “Cacha relaera, toon ii sacuurera cachaauru rai aitoote, toritocuruhane jianecurumiincha,” naauruha nii cachaauru jana cunacaauru fariseeocuru tabaaurune jaun jetaote: \p \v 40 “Esinae rauhijiriine aitoonra. Toritocuruhane caje inauheneecha neeuruhanete, cojiorichurureein caa ajerichurura,” naain jetao tonoranajae Jesoso. \p \v 41 Inae Jerosaleen rohan nichuutane jaun, inae inanacaa nii Jerosaleenne coaraane jaun jetaote, ecu nenacaauru cachaauru coreniha chanaain jetao: \v 42 “Bajiaana chuhinti caa janonaa cuhane jianacoon inara mitaeraanu que cau turuhanune coitucuhin neneeiche. Nete quesenetaain canuneein nihanune coitucuhin coarana naineneeiche. \v 43 Nitohaneeichene jaunte, inaen nereein itolere neein inara curuhacaain inara corihateein, inara mucuhin niha nii nejerateein neeiche jaa cojoanonaara. \v 44 Caa inara nese fejeeinte itajeein, inara cocoaichucuru soaajeein jaoha cuurureeincha. Coatiha nerinaain leinjiiniji ajeri ita choae teein ichanohita. Inara ichoterateein, jianacoon inara mitaeraanu que turuha uhanu inara Coauneraneeinne jana canu esenetaain cacoitucunaa jereneeichene corenihara,” nae jetao inaderaain Jesoso. \s1 Teenforo couluuoca Jesosone \r (Mt 21.12-17; Mr 11.15-19; Jn 2.13-22) \p \v 45 Inae Jerosaleen turuhin jetaote, Teenforo asae enohin, ecu necoretiha nenacaauru sitaain jetao: \p \v 46 “Cana Coaunera Quiricha inoaensi cuhanete aite: ‘Canu lorerite nasae neein canu bajae bajaaecuruhane jaan coloherine,’ naain. Nete necha aansai asijiautooru ucuhaneein teeiche inarara,” nae jetao nii cachaauru rai Jesoso. \p \v 47 Nitohaneein cojoanoonetojoeein Teenforo asae cuhin cachaauru relaa Jesosone jana jetaote, nechu jataain sohin jaaoruhane jaa lera ariha jetao, cuhin coaracure saseredote curuanaacuru, Cana Coaunera naitoonjoa que cacha relaaureraauru, nii nese curuaanaacuru, naaonjoainuri. \v 48 Nejetaote, nii chatohaneein teeuruhane jaan lera erusichurene, satiin cachaauru jataain nii acaauru relaane jaa rautatiin aonajeeunruhane jaun. \c 20 \s1 Nitohanai ichaane coina cocoainaain letononiha Jesosone \r (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33) \p \v 1 Teenforo asaae nosa caje nichoteeururichaain cachaaurune beebejeein, acaauru relaa Jesosone jana jetaote, turuha cuure saseredotecuru curuaanaacuru, Cana Coaunera naitoonjoa que cacha relaaureraauru, Joriocuru rai nelateein nenacaauru ichauhenaauru, naaonjoainuri. \v 2 Nitohaneein turuhin jetaote: \p “Chatohanai cocoainanacaineeina neei catohanai ichaaine coina. Chate catohanai ichaaine coina ii cocoainaain ii letoaain neta,” naauruhane jaun jetaote: \p \v 3 “Saan. Canuhetonaina inara caje leinjiin erenaa bajareeun catoonraaichene coina. \v 4 Cha Joaan letoaain nelu cachaauru baotisaain cachaauru coujunacatiha uhane coina. Cana Coaunera letoaenihanena, cachaauruhachana letoaain nihalu,” naain acaauru caje bajaa Jesosone jana jetaote, \v 5 ecu inauheneeicha aonajeein jetao: “ ‘Cana Coaunera letononeeinte ailu,’ naacachenete: ‘Chanuna jana esenetaain tonoraain neneeichelu,’ nareein. \v 6 Niheichu, ‘Cachaauru letononeeinte ailu,’ nanaa nainihaacache. Niritocoaachenete ajeri que cana bodoosiin cana sohin cana atinaaurureein cachaauru, satiin Cana Coaunera letononeein aihalu Joaanne esenetaauruhalune jaun,” naain jetao, ecu nejesinajeein ita rai ereerejeeuruhane baiha jetao: \v 7 “Coatiha coitucuhaacaanu. Chachaainti cacha baotisaain coujunacatiha Joaanne coina letoaain neluta,” naaure jetao. \p \v 8 Nii jaun jetaote: \p “Niheichu canuhetonai nihanatiin ‘Naaonjoainte canu cocoainaain nihane ainane, caa catohanai ichaaunra,’ naain benaa nainihaaun inara raita,” naain jetao acaauru tonorae Jesoso. \s1 Necha aansaineein ichaonacaauru ocoana beraichacuru que \it parabola \it* que cuaain cachaauru relaa Jesosone \r (Mt 21.33-44; Mr 12.1-11) \p \v 9 Niritohane baiha jetaote, necha aansaineein ichaonacaauru ocoana beraihurera que \it parabola \it* que cuaain jetao: “Leinjiin cacha jetaote, leinjiin ocoana sirihane jaun jetao, que amihanenacaauru rai teein ratiriin jetao, coriajai ataneu cue, latihane naineein raineein nenaa letoaauruha raine coina. \p \v 10 Nitohaneein teein ratiriin jetaote, inaen tainaca que tihane jana jetao, leinjiin letono letoae, nii amihanenacaauru caje raineein niha nii ocoanane coreniha que banihateein niicha taihuri bajaa cuhane coina. Ne jetaote, nii cha telanaala faojoaain sohin jelaiha letoaaure. \v 11 Nii jaun jetaote, nacoauneein leeocha letono letoaa nii ocoana erorane jana jetao, nocoeje chanuhin faojoaain sohin, cha colane acaentonai letoaaure. \v 12 Nii jana coaiteen leeocha letono letoaane jana jetaote, jataain cunaitaain jelai caje acaentonai sitaaure nii ocoana que amihanenacaauru. \p \v 13 Nii jaun jetaote: ‘Cha laen ichareeun. Satononejeein caa jataain jereein canuhacha belaai canu calaohi letoaanunete ne. Quete laen acaneein nihane coitucuhin raotojoeein raain nere tonoraaurureein,’ nae nii atane erora. \p \v 14 Nejetaote niritiin nii rai calaohi letoaane jana jetao, cuujihane jana coaariin: ‘Taate caa atane erora calaohi ne. Acate inae oha rai inacane bana, caa itolere que banijiaain nenaa rareeincha. Coanete mucuhin sohin jaohacachete cana raineein nedaaine caa iolere que banijiaain nenaara,’ naain ita caje bajaacoaain jetao, \v 15 nii ocoana caje amaain sohin jaaore nii ocoana que amihanenacaauru. \p Nitohanihane jaun, tonaquiche jana nii que inara. Chatohaneeicha acaauru tereein nii ocoana erora, nii rai calaohi mucuhin sohin jaaoruhane jaun. \v 16 Raajenihane uhin inacha nii ocoana que amihanenacaauru sohin jaohin, leeochaauru rai nii ocoana teriha nii ocoana erora,” naain jetao \it parabola \it* que cuaain cachaauru rai ereerejeein relanajaen Jesoso. \p Nii jana jetaote: \p “Jiaonriha icharaa nitohaninera,” naaure jetao nii cachaauru. \p \v 17 Nii jana jetaote, acaauru coarajeein jetao: \p “Chaquena jana chaen, Cana Coaunera Quiricha inoaensi cuhane: ‘Nii jaolecooruha loreri icharaaurune jaan ajerite jauriaanejeein loreri nunuheneein ichanohineein niha cureeincha,’ nae. \p \v 18 Aihana jaun chunocoha nii ajeri ichoae comoite, nichaluchaluriha cureein. Jana chunucoha ichoae comoha nii ajerinete jitohitoreein,” naain jetao be cachaauru rai Jesoso. \p \v 19 Niritiin acaauru que cuaain, cachaauru relaa Jesosone que nainacuruhane jaun jetaote, nii rijieeoritiin mucueratenaa jerecure saseredotecuru curuaanaacuru aina Cana Coaunera aitoonjoan que cacha relaaureraauru. Nejetaote chatohaneein tenaa nainecurene cachaauru coasichuruhane jaun. \s1 Jesoso mucuuruhane jaan lera ariha Roma curuaanaa rai coriqui teeuruhane bajaauruhane \r (Mt 22.15-22; Mr 12.13-17) \p \v 20 Nitohaneein sohin jaonaa jerecuruhane jaun jetaote, acaauru letono letoaaure, belaicha cacha rijijieein turuhin Jesoso caje chaelai erenaa bajaauruhane jana, tonaain acaauru tonoraane nohaneein colurujueeuruha coberenadoro raine coina. \v 21 Nii jaun jetaote, rene turuhin: \p “Cacha relaera, nii aitiin cachaauru relaaine jaane esinae rauhijiriin chuni que suujuelanaala, satiin cachaauru rai jerichanetojoeein aitohine coitucuhacaanu. Iite esinae rauhijiriin jeriha Cana Coaunerane rijijieein ichaoha cachane coina aitiin cachaauru relaai. \v 22 Nitohanihane jaunne ii caje bajaa uhacaanu. Caohachaana Romanocuru curuaanaa enferadoro rai \it impoesto\it*nu que coriqui tihacaanune,” naain jetao Jesoso caje bajaaure. \p \v 23 Nii jaun jetaote, nechu jataain baasoneein coacuhin que iriha aitocuruhane que nainaane jaun jetao: \p \v 24 “Saan. Canu que leinjiin nii coretequichene jaan coriqui coaarateeuche,” naane jana, que nii coriqui coaarateeuruhane jana coaraain jetaote: “Cha cojunaca caa, ecu laenanohineein curuaa siriin,” naa Jesosone jaun jetaote: “Enferadoro rai,” naauruhane jaun jetao: \v 25 “Aihane jaun chujian- caa enferadoro raineein nenaa teeuche enferadoro raicha. Jana Cana Coaunera raineein nenaa teeuche Cana Coaunera raicha,” nae jetao nii cachaauru rai Jesoso. \p \v 26 Niritoha satiin cachaauru notaracaae Jesosone jaun jetaote, nii chatohaneein mucuhin teeuruhane jaa lera eruurenihane jaun jetao, ecuhacha cojoelatiin inauheneecha neeure nii saseredotecuru letonocuru, niritiin acaauru tonoraane jaun. \s1 Chatohaniha cacha inae oo caje ichanaane \r (Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) \p \v 27 Nii baiha jetaote, Jesoso coaraa cuure nii ohane baiha jerichanejeein jaberoco rijijieein niha cacha suujuene esenetaauruhi sadoseeocuru. Nitohaneein cuhin rene turuhin jetaote: \p \v 28 “Cacha relaera, Moisesate canacaanu rai laenaain ratirilu, oha leinjiin cacha nesiriateein nii comasai aina canaanai sirilanaalane, nii autana raain aina canaanai siriha rai ocoalane coina. Nitohaneein nii autana aina canaanai siriha nii ocoalane, aca siricha rijijieein nii onaa calaohineein niha nii canaanaine coina. \v 29 Nii janate ita nejera nejesinaneein caaunsineein neeure cachaauru. Jauriaanejeein acaauru inanate, leinjiin ene aina nesirihateein, nii leinjiin niji canaanai sirilanaala ohe. \v 30-31 Nii janate neeuruha coroatajaain rai nejeraaurune jaun, oha coaiteen nii nihanane jaun nii ene rae nii rai nejera. Nii rijijieein techu satiin nii ene raaure acaauru ocoalacuru itolere bana ooruha acaauru inanacurune jaun. Nete leinjiin niji canaanai sirilanaala oore nii caaunsineeuri ita nejeraauru. \v 32 Nii janate inae oohe nii ene netonai. \p \v 33 Aihane jaun chariji comasaineein jana nereein nii ene, inae Cana Coaunera Cojoanonaa que ichaaoruhane bana, caaunsineeuri ita nejeraauru aina nisiriatihalune jaun,” naain jetao Jesoso caje bajaaure nii sadoseeocuru. \p \v 34 Niritiin caje bajaauruhane jaun jetaote: \p “Caa chauratane que nenacaauru quichaauru, enecuru, naaonjoainurite nisiriateein naaonjoaaunre. \v 35 Nete laen inae ooruhane baiha oo caje ichanaain Cana Coaunera rene turuhenihuru quichaauru, enecuru, naaonjoainuri inae oo caje ichanacuruhane nisirihateeurenereein, \v 36 onaa inaaureniha anjeraaurune rijijieein neeururichaainne jaun. Chaen techu Cana Coaunera Calaohineein neeurureein acaauru ichateein nerichaain Cana Coaunerane jaun. \v 37 Jerichanejeein techu ohane baiha ichanaain neeuruha onacaaurune que laenaain coitucuerateein nelu cana que Moisesa, nii nuna laaojoiri iihani netiin Cana Coaunera aina irihane bana, ‘Canune, Abaraaun, Isaca, Jacobo, naaonjoainuri Coaunera, inara Coaunera neein neeun,’ naalu Cana Coaunera Moisesa raine jaun. \v 38 Aihane jaun coatiha ichaonacaauruhacha Coaunera neein nihei Cana Coaunera, onacaauru nihanatiin rai ichaohin neeuruhane jaun,” naain jetao sadoseeocuru tonorae Jesoso. \p \v 39 Niritoha sadoseeocuru rai Jesosone jana jetaote: \p “Jataain caohatiinte acaauru rai aitohicha cacha relaera,” naaure jetao Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaureraauru tabaauru, acaauru laen oo caje ichanaa cachane esenetaauruhane jaun. \p \v 40 Niritoha acaauru rai Jesosone jaun jetaote, inae nenacaaen caje chatohanai bajaanaa nainecurene. \s1 “Cha caje nefoeratenaane Mesihasi,” naain bajaa Jesosone \r (Mt 22.41-46; Mr 12.35-37) \p \v 41 Nii jana jetaote: \p “Chanuna Rabiri caje nefoeratenaaniha canaacha cohajei Mesihasine jaun, Rabiri amurijiriin nenaa naineniha beeiche. \v 42 Inasiina raajenihane, quiricha Salmo cuhane: \q1 ‘Cana Coaunerate, \q1 Canu Curuaana Mesihasi rai: \q1 “Cau carohan \q1 canu raotono nichajai que \q1 nelauriaain coarajeeuna, \q1 \v 43 nii iniha nejeratenacaauru amuritiin, \q1 ii bijihu tenajaanune reeintiaaicha,” \m naa Cana Coaunera, Canu Curuaanaa Mesihasi raicha,’ naain raajenihane Salmo cuhane bihalu Rabiri inatiin. Chanuna Rabiri amurijiriin nenaa nainenere Mesihasi. \v 44 Inasiinna jana chaen amurijiriin nenaa naineniha Mesihasine saijieein nii Rabiri netonai, ‘Canu Curuaanaa,’ naain Mesihasi nichaaunne curuaatihalu natiin,” naain jetao bajae Jesoso. \s1 Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaurera biha Jesosone \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 11.37-54) \p \v 45 Niritohane jana satiin ecu neein aonajeeuruha cachaaurune jana jetaote, aina nerelanacaauru rai jetao: \v 46 “Caohachaain necohalajiin neeuche, caa Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaureraauru que. Acaaurute acaauru que suujua acatena nainiha cachane jaan cocoajione jiaain, itolere coitucueraneein, caohachaain niha nocoetocuruhane jaun, chunijihu nenaanaja cataaun nihanatiin, acaauru que suujua acateein niha satiin cachaaurune jereein neeure. Chaen techu, sinacoca asae nelauriaauruha jataain nelatenacaaurune jaan rori caohacha janijiin, nichoae ichoaichaniha nelauriaaure. Chaen techu ichoaichaniha nelaurianana jaan janiijiin, lenone rohan nelaurihaain lenonecure. \v 47 Chaen techu cairichei autanaauru caje acaauru lorerichuru nihanatiin ruluhin naaonjoaaunre. Nii choae tacaain techu nitohaneeuruhane jaun, jataain nohaniha Cana Coaunera coitucueraniha nocoetocuruha itolere amurijiriine jaun, satiin notaracaae Cana Coaunera bajaauruhane carajaain bajaaure. Nitohaneeuruhane jaunte leeochaauru osaaonacaauru cachaauru amurijiriin, jataain caseteco tabai coaraa cuurureein,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \c 21 \s1 Acaihaniji ichaaojihane jaanu coriqui tiha cairichei autanane \r (Mr 12.41-44) \p \v 1 Niritiin Teenforo asae coriqui coreniha Cana Coauneraacha icharatenohi amihanenaa ichacuruhane coina curu cuhane coriqui teeuruha cachaaurune jana, ecu coarajenajaa Jesosone jana jetaote, \v 2 leinjiin autana jataain cairicheinejeein nenaa netonai coroatajajeein jataain coretelanaala nenaa coriqui te, \v 3 jataain teeuruha leeochaaurune fautaaine jaun jetaote: \p “Esinae rauhijiriine aitoon inara rai. Caa cairichei autanate, leeochaauru amuritoheriin coriqui te. \v 4 Satiin caa leeochaaurute nechu jataain inae acaauru rai cauteecha teeure. Jana caa autanate, jataain cairicheinejiha natiin jitariin acaihaniji ichaaojoihane jaanu te,” nae jetao Jesoso. \s1 Nitajerichaain Teenforone biha Jesosone \r (Mt 24.1-2; Mr 13.1-2) \p \v 5 Nii jana jetaote, caohatiin ajeri caje ichanohiniha Teenforone coaraain, jataain caohatiin inanacaane coina, nasaae itolere niicha teeuri coaraain jetao que ereerejeeure cachaauru. Nii jana jetaote acaauru rai: \p \v 6 “Caa ena ajeri caje caohatiin ichanohineein inaraacha coarajeite, inae ecu tihane bana fejeein itajenojoinereein,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Nerichaain cojoelanaacojoaine biha Jesosone \r (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23) \p \v 7 Niritohane jaun jetaote: \p “Cacha relaera, chabanacha aicheein nii chaitoonjoan. Chatohanai cojoelanaacojoaicha inae que turuhelalajihane jana coararichaanuhin,” naain jetao caje bajaaure. \p \v 8 Nii jaun jetaote: “Caohachaain nainaain necohalajiin neeuche, inara coritaa chunine coataara. Inae nerichaain arajii canu niha nocoetiin inara coritaeraanuurura. Tabaaurute: ‘Canune acaneeunra,’ naaurureein. Jana tabaaurute: ‘Inae taolu caitoonjoa cojoanonaa que nihacachera,’ naauruha inara raine, jiaonriha esenetaain sacunajaaichenera. \v 9 Jiaonrihachu nejesinaneein ita sohin neeuruha satiin chauratane que nenacaauru cachaaurune coitucuhin neeichene nihanatiin nesoonetohichenera. Nitohaneeinte jaiti nii cojoanonaa que turuenihane ajiniha aicheeincha. Nete nitohanihane nihanatiin jaiti cana janonaa satono que turuhenereeincha,” nae jetao Jesoso. \p \v 10 Niritiin jetaote: “Leeocha atane que ichaonacaauru cachaaurute, lauriu ichaonacaauru cachaauru aina ita cotaiha cuurureein. Jana leinjiin atane que ichaonacaauru cachaaurute, leeocha atane que ichaonacaauru aina ita soorureein. \v 11 Nii janate itolere cana rai chauratane sacuritaain niha cureein jataain mijiaaineein carora, mijitena, cunai, naaojoainuri. Nii jana dede quete jataain coasinaacojoai coaraain, cojoelanaacojoai coaraa cuurureein cachaaurura. \p \v 12 Nete nii cojoanonaa que turuenihane ajiniha, inara rerohecaain inara mucuhin sinacoca asae inara amaain, curuaanaacuru, chaen coberenadorocuru, naaonjoainuri acatiha inara teein inara cairichaain caresero cuhane inara enohaa cuurureein canu ere tonoraera neeichene corenihara. \v 13 Nitohaneein inara teeuruhane banate, canu nichaaunne coitucuerateriquicheein cachaauru quera. \v 14 Jiaonriha, ‘Tonaainera erereeunta,’ naain inara jabereco coreniha ereeichene jaanu que coacuhin cuhiche inara amaauruhanene. \v 15 Canune jataain nainaain ecu ereeichene jaanu tereeunni inara raicha. Nii bana nii tonaain inara tonoracuruhane jaanu coitucuhin neeururihaain nii inara aina nejeratenacaauruta. \v 16-17 Nete laen inara cairichaeriin inara cotaairiin nenacaauru coroatajaniha cuurureein nechu jataain inara cairichaa, inara inacaauru, inara nejeraauru, inara araaichuru, inaraacha belaihuri, naaonjoainuricha. Nitohaneeinte inara tabaauru sohin jaaoha cuurureein. Satiin caa chauratane que nenacaauru cachaaurute Canu ere tonoraera neeichene coreniha inara que nererojoecaaeriin, inara cairichaeriin, inara cotaairiin, naaonjoaain neeurureeincha. \v 18 Nete nii leinjiiniji inara couturiji nihanatiin nitajenereein. \v 19 Nii jaun caohachaain laraajiin nii inara suujua corelanaala, raotojoeein neeuchete nii caje nichotenaa nainequiche. \p \v 20 Inae Jerosaleen curuhacaain neeuruha soondaroorune coaraquichene, inae nitajerichaainne cojoanonaa que turuhane que nainacuche. \v 21 Inae nitohaneeuruhane coaraquichene, Jodea nenacaauru naain ichatane ucuuno cuhin sorooruhine. Jana Jerosaleen nenacaauru, nii nese caje coriaae amuurumiiincha. Jana chunocoha rai nocoana jana nihane jana nitohanihane, jiaonriha jelaiha nii neseu turuha cunaa coaaucanera. \p \v 22 Inaen nitohanihane coina, niritiin inoaenlu quiricha inoaensi cuhane satiin laenacuruhane jaa cojoanonaa nainaane coina jataain caseteco tabai niha curichaaine jaunra. \v 23 Jataainte cairichaaojoaa cuurureein nii cojoanonaa bana ausirineein nenacaauru enecurura, chaen sisiajeein canaanai siriin nenacaauru, naaonjoainuricha. Nitohaneeinte caseteco tabai coaraa cuurureein nii Jodea batane que nenaa aina Jerosaleen ichaonacaauru cachaaurura. \v 24 Tabaaurute sabere que sohin jaonojoiniha cuureeincha. Jana tabaaurute mucunojoineein corihaji ataneeuru amanojoiniha cuurureein. Nitohaneeinte Cana Coaunera coitucuhichuru, nii Jerosaleen nenacaauru itajiha cuurureein caohatenojoiniha nitohanei ichacuruhane jaan que turuhanereein tihaaincha,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \s1 Nacoaauneein turuha urichaaunni Canu cachaneein nejanohanaa nichaaunne \r (Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) \p \v 25 Niritiin jetaote “Enoto, atene, arasijie, naaonjoainuri quete cojunacateein coaaratenojoinereeincha. Nii jana satiin caa chauratane que nenacaauru cachaaurute, nesooniha cuurureein, ‘Naaonjoaanne jaunte caa aicha’ naain coitucuurenihane jana jataain tonihaca coasinacaain fichafichanaa cucuanane coaraaincha. \v 26 Nitohanihane janate inae nitajerichaain cana rai chauratanene coaracuruhane jaun, coasinacaaun acunoha cuurureein cachaauru. Dedeeu nenacaauru netonaite jataain nerurujuaa cuurureein. \v 27 Nii janate jataain nelateein itolere ichana nainichaaunne coaarateein turuha uuhanu Canu Cachaneein nejanohanaaneein dede sacari jana uuhinne coaraa cuurureein cachaauru. \v 28 Inae nitohanihane nunuhetihane jana, nii chaque tonajelanaala neeuche, inae inara que nejeratenacaauru caje nichoteriquicheeinine coitucuhichene jaun,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 29 Acaauru rai niritiin jetaote, nechu jataain nainacuruhane jaanu que jetao: “Coaracuchena chuhinti \it iquera \it* aina joaenreein enuhacuru, satiin neroeeca nalone baiha \v 30 nacoaauneein omaroha nalone, inae elohena que turunaa jerihane que nainaquichene. \v 31 Nii rijijieein techu inae caa caitoonjoan cojoanonaa que tihane bana, inae coaraquichene, nichuuntaa Cana Coaunera Cojoanonaane que nainariquicheeincha. \p \v 32 Esinae rauhijiriinte jaiti ooreniha caa ena nenacaauru cachaaurune jana, satiin situha cureein caa caitoonjoan. \v 33 Dede, chauratane, naaonjoainurite nitajiha cuurureein. Nete laen caa caitoonjoan leinjiiniji nitajelanaala satiin aitocoaaunne rijijieein aihane rai ne. \p \v 34 Aihane jaun caohachaain necohalajiin, nii cajihaneein inara suujua coacuelanaala, nii ajelanaala, nii inara ichaohacha que nererojoecaaeriin neeichene jianeein neeuche, inae nii cojoanonaa que tihane bana, ujua cuhane foroaa chaelaine rijijieein inara foratiaa nii cojoanonaane coataa. \v 35 Itolere sacuritaain caa chauratane que nenacaauru cachaauru ichoaaete naluha cureein nitohanai. \v 36 Aihane jaun letona jatoroaain itolere cojoanonaa bana Cana Coaunera bajaaebajajeein neeuche. Aihate caa caitoonjoan tocoaneein situhane bana, caje nichoteein, nii acaihaniji Cachaneein nejanohanaa nichaaunne acatiha raotojoeein turunaa nainequiche inara,” nae jetao caje bajaauruhane jaun aina nerelanacaauru rai Jesoso. \p \v 37 Nitohaneein jetaote, jiichoonihane Teenforo asae cachaauru relaain, inae nocohecane jana Oliboneein niicha curuaateeuri ichatane ucuuno cuhin nihane nesururejetelu Jesoso. \v 38 Nitohaneein jetaote, janohetiin Teenforo asae cuhin, acaauru relaa Jesosone aonaa curejetucurelu satiin cachaauru. \c 22 \s1 Jesoso mucuuruhane coina ita suujua tacaauruhane \r (Mt 26.1-5, 14-16; Mr 14.1-2, 10-11; Jn 11.45-53) \p \v 1 Inae jorerera colane faan quihuruhane jaa cojoanonaa Fasocoa beseta catainaane jana jetaote, \v 2 Jesoso sohin joaerateeuruhane coina jetao, “Chatohaneein ichanaareta,” naain coaaucure saseredotecuru curuaanaacuru aina Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaureraauru. Nabana raajenihane mucuhin sohin jaaoruhane, chatohaneein acaauru teeuruha cachaaurune que necasacuruhane jaun. \p \v 3 Nitohaneein inaen sohin jaaoruhane coina que nocousuujuaaruhane jana jetaote, nii aina nerelanacaauru lechoonca coroataja Jodasi Isacariote neein niicha curuaateeuri suujua saruha Moconajaerane jaun jetao, \v 4 batirichuru curuaanaacuru, Teenforo curuaanaacuru, naaonjoainuri coaraa cue: “Canune naaonjoaain inara rai naineeun, nii Jesoso mucuhinchene coina ecu inara turuaanunera,” naa acaauru raine coina. \p \v 5 Inae niritoha acaauru raine jaun jetaote, jataain coroajeein coretena jerecure. \v 6 Nii jaun jetaote, acaauru suujua rijitojoeein cachaauru colane niha Jesosone cojoae, ecu Jorioocuru bijihu Jesoso tihane coina Jodasi. \s1 Cana Curuaanaa aina lenonecuruha afosotoorune \r (Mt 26.17-29; Mr 14.12-25; Jn 13.21-30; 1Co 11.23-26) \p \v 7 Nii jana inae jorerera colane ichanohin faan quiin carenero narejeen sooruhane jaan beseta cojoanonaa Fasocoa que turuhane jaun jetaote, \v 8 Fedoro aina Joaan rai jetao: \p “Chajaain Fasocoa beseta cosonaina que canaacha quiine ichanihuchete que lenonichaachera,” naain jetao acaauru letoae Jesoso. \p \v 9 Nii jaun jetaote: \p “Chujian ichacaaunne jereeita,” naain jetao caje bajaaure. \p \v 10 Nii jaun jetaote: \p “Inaen cuhin nii neseu turuhichene janate, baichaje cuhane acau baaibaaichaain cuujiha leinjiin cachane jana eruriquicheein. Chaen loreri asae enohane reentiaain sacuuchera. \v 11 Chaen inae nii loreri asaae turuhichene, nii loreri erora rai: ‘Taa cana relaerate, Chariji loreri asae nenaa ecuha cuhane, Fasocoa beseta cosonaina que lenonereeunni canu aina nerelanacaauru ainata, naain ii caje bajaeratera,’ naauche. \v 12 Niritocoichene janate, nii loreri coroata coarana ecuha seeonjoa siricha coaaratereein inara que. Chaen inae nitohaneein inara que coaaratihane baiha, ecu sonaina lenonichaachene jaanu jelai rucuhecuchera,” naain jetao letoanajaen Jesoso. \p \v 13 Nii jaun jetaote cuhin, nii acaauru rai aitoha Jesosone rijijieein eruuruhane jaun jetao, ecu teein Fasocoa beseta bitoaain, cosonaina que lenonecuruhane jaanu jelai rucuhecure. \p \v 14 Inae nitohaneein enoalaauruhane jana jetaote turuhin, inae que lenonecuruhane jaan rijiu tihane jana, rai afosotooru aina rori ichoae nelauriae lenonecuruhane coina Jesoso. \p \v 15 Nitohaneein rori ichoae nelauriaain jetaote: “Jataaine inara aina carijieein caa Fasocoa beseta bitoaain, cosonaina que lenonena jerenajacoon osichaaunne ajiniha. \v 16 Coatiha laen caa baiha, inaen caa Fasocoa beseta bitoaain inara aina lenonerihaaunni Cana Coaunera Cojoanonaa que turuhanune reentiaain,” naain jetao, \v 17 curu cuhane, oba caje ichanohin bino teberiaain Cana Coaunera bajaane baiha jetao, acaauru rai teein: \p “Nocoa, inara nejesinajeein caa leruune leruuneein cooche. \v 18 Inae caa baiha nacoaauneein caa oba caje ichanohin bino corihaaunni Cana Coaunera Cojoanonaa que turuhanunereen tiaain,” \v 19 naane baiha jetaote, faan mucuhin Cana Coaunera bajaain, cataaun nii faan tatuhin beeune beeuneein acaauru rai teein jetao: \p “Caa inara rai canuhacha teite cajabereeoneein ne. Acate jianacoon neeichene coina, inara coreniha cairichanojoineein atinanohinereein. Aihane jaun, itolere bana canuneein nihanune coacuhin que lenonecuche,” nae jetao acaauru rai faan teruhin teein Jesoso. \p \v 20 Niritoha acaauru rai Jesosone jana lenonecuruhane baiha jetaote, nii faan que aitohane rijitojoeein, acaauruhacha coheni teein jetao; \p “Caa oba caje ichanohin binote, inara caohachanu que cacoichana jaohin canuhacha ichaneni icharihanuhinne cojunaca nera. \v 21 Nitohaneein caque nejeratenacaauru rai caeteraanute ena cau cana aina lenoniha ne. \v 22 Nitohaneein acaihaniji Cachaneein nejanohanaa nichaaunne cairichaeriin neeuruhane coina, aitiin neeuruhalune rijijieein aihanete ne. Nete jataain cairichaaojoaa cureein, nii caque nerotohin cacairichaerateranu,” naain jetao bino teberiaain Cana Coaunera bajaane baiha afosotooru rai te Jesoso. \p \v 23 Nii jaun jetaote, “Charijinachara toon totohaneein que nerotohin aina nejeratenacaauru rai coulurujueein cairichaeratiha cureein,” naain jetao ita caje bajaacoaaure aina nerelanacaauru. \s1 Charijina jataain nelateineein ne \p \v 24 Niritiin jetaote nejesinajeein: “Charijina caa cana caje jataain nelateineein coaanojoineein ne,” naain jetao ita caje bajaacoaaure aina nerelanacaauru. \v 25 Nii jaun jetaote acaauru rai: “Cana Coaunera coitucuelanaala nenacaauru curuaanaacurute, itolere amurijiriin nenaa jereein cachaauru cairichaeriin neeure. Niite acaauru cairichaauruhane coitucuuruhane nihanatin coroaaecure caohacha ichaa benajaain. \v 26 Nete laen inara naineneeiche nitohaneein neeichene. Nitohaneein nenaa coacuelanaala, leeochaauru amurijiriin nelateein nenaa jeriha chuni inara cajene, leeochaauru ere tonoraain, letoaauruhane jaan ichaain neeine. Jana chunocoha leeochaauru letoaeraneein nenaa jerihane satiin rai, chachaeraneein neeine. \p \v 27 Nitohanihane jaun chariji jataain nelateineein nere, nii lenonihane coina rori ichoae nelaurianaana. Ainihane nii lenone chaluherana nelateein neriha. Aihei jerihane. Nii rori ichoae lenonihane coina nelaurianaate nii lenone chaluera amurijiriin nelateein niha nocoete. \p Nena laen canu nitohanelanaala, inara letono rijijieein ena cau inara aina inaraacha latei icharaneein neeun. \p \v 28 Inarate cajiniichaain necairichanaa coaraain nenajaaonquiche. \v 29 Nii jaunne itolere Curuaanaa neein nelateein nihanune coina canu cocoainaain caeteein niha Ofane rijijieein, inara netonai cocoainaaain nereeunni. \v 30 Nii banate inae nii cojoanonaa que turuhane bana, cajiniichaain rorihuru ichoae nelauriaain acau cohin, lenoneein, naaonjoanriquicheein. Chaen techu baaso ichacurenihane, caohacha ichacuruha lechoonca coroata laurii Isaraeli cocoaichacurune coaraain coitucuhichene coina cajiniinchaain nii coina banijiaain nenaa rori ichoae nelauriariquicheein, inae nii cojoanonaa que tihane bana,” nae jetao aina nerelanacaauru rai Jesoso. \s1 Coitucuha nocoetenerichaain Fedorone biha Jesosone \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Jn 13.36-38) \p \v 31 Niritiin jetaote: “Simoon, inae Canu sacueraneein neeichene bajaa moconajaera inara raane coina. \v 32 Nena ii coreniha Cana Coaunera bajaaun, canu esetaaine jianeeine nihanatiin nacoauneein nelalararajiaain Canu esenetaain neeine coina. Aihana jaun, inae nacoaauneein canu esenetaaine bana, inejeraauru coroatajanecuhin caohachaain laraajiin, canu esenetaauruhane jianelanaala raotojoeein rachoojoeein neeuruhane coina,” nae jetao Simoon rai Jesoso. \p \v 33 Niritoha raine jaun jetaote: \p “Curuaanaa, canune ijiniichaain caresero cuhane enohin nihanatiin ii coreniha onaa naineeun,” nae jetao rai Simoon. \p \v 34 Nii jaun jetaote: \p “Fedoro, enene janotiin cuhanete, iriha janonaa rai ataohari curuaanaane ajiniha, nichata saain canu coitucuha nocoetoeneriquiin,” nae jetao Fedoro rai Jesoso. \s1 Inae nichuutaa coujunojoiniha Jesosone \p \v 35 Niritiin jetaote: \p “Inara letoaain nihanulu coriqui curu, inara safato, inara atora, naaonjoain colane janana lanaain nihalu inara rai cha,” naain acaauru caje bajaa Jesosone jaun jetaote, \p “Aihei. Coatiha nii lanaailu canacaanu rai chata,” naain jetao tonoraaure. \p \v 36 Niritocuruhane jaun jetaote: \p “Nete laen ena chateeinti coriqui curu siriin, natora siri, nii amaain cuhane caohachae. Chateeinti sabere sirine nii jelaronaa bana niicha jiai cajione burique necoreteein leinjiin sabere coretemiin. \p \v 37 Inara raine aitoon, inae caque aitiin Quiricha inoaesi cuhane: ‘Naaonjoaain cairichaaeriinte necha aansai caseteco coaraane rai nenaa ichara rijijieeinte teeurureeincha,’ naain itolereneein niritiin caque aitiin laenacuruhalune rijijieein situhane rai te ne,” naa acaauru raine jaun jetaote: \p \v 38 “Curuaanaa, caute ne corotajaain sabere,” naauruhane jaun jetaote: \p “Inae nainejerichaain niriimiin,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Olibo neeonjoaihu Cana Coaunera bajaa Jesosone \r (Mt 26.36-56; Mr 14.32-42) \p \v 39 Niritoha acaauru raine baiha jetaote, ecu nesurunajaaoncane jaun, Oliboneein niicha curuaateeuri ichatane ucuuno cuha Jesosone jana jetao, caaijie cuure aina nerelanacaauru. \v 40 Nitohaneein cuhin, inae nii Olibo neeonjoaihu turuhin jetaote: \p “Cana Coaunera bajaauche nabana osa que nesaruquichene coataara,” nae jetao acaauru rai. \p \v 41 Acaauru rai niritiin jetaote, nita acaauru aonajeein cuhin neseeonrariin jetao; \v 42 “Ofa, ii jereeine caa jataain necairichanaa tabai caje canu mitaaura. Nena canu jerichaaunne rijijieein ichaaine jereneeunra. Ii jereeine rijijieein ichaaura,” naain jetao Cana Coaunera bajae Jesoso. \p \v 43 Niritohane jana jetaote, dede caje ecocohin lararajiaa leinjiin anjerane jaun jetaote, aina suujua nunaaojoae. \v 44 Nii aina jataain nesoonenaa cataau neein jelai rutaain, Cana Coaunera bajaaebajaaeca Jesosone jana jetaote, atanichoae tabaanaain nalue rai doroana ichananeein. \p \v 45 Nitohaneein inae Cana Coaunera bajaane nainaain, aina nerelanacaauru coaraa cuhane jana jetaote, jataain cotaaena aina inaderanaa caaun sinihure. \v 46 Nii jaun jetaote acaauru rai: \p “Chanuna siniiche. Chajaain nimichuhin Cana Coaunera bajaauche nabana osa que nesaruquichene coataara,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Jesoso mucuuruhane \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Jn 18.2-11) \p \v 47 Niritiin jaiti acaauru rai ereerejiha Jesosone jana jetaote, turuha cuure arajii cachaauru. Nii aina nerelanacaauru lechoonca coroataja neein nenaa Jodasi jetaote, acaauru ichoaichaniha acaauru amaeraneein cue. Aca jetaote, Jesoso rohan nichuuntaain nechu jataain belaicha rijijieein jetao rai nomeri lioracae. \v 48 Nii jaun jetaote: \p “Jodasi, belaicha rijijieeina nomeri lioracaain nii acaihaniji cacha Calaohineein nenaa teei aina nejerateeriin nenacaauru bijihute,” nae jetao Jesoso. \p \v 49 Inae inooneeuruhane coaraain jetaote: \p “Curuaanaa, coanene ii cocoaeratihacaanu sabere quera,” naaure jetao nii Jesoso aina nerelanacaauru. \p \v 50 Niritiin jetaote, leinjiin saseredotecucu curuaanaa letono uricho beuhite, rai raotono nichajai que tacaain sabere que, leinjiin nii Jesoso aina nerelanaa. \v 51 Nii jaun jetaote: \p “Inae nirimiin, coa cunaitaa,” naain jetao jelaiha nii saseredotecuru curuaanaa letono uricho tirichaain jetao rautae Jesoso. \v 52 Nitohaneein rautaane baiha jetaote, saseredotecuru curuaanaacuru, Teenforo beraihurera, chaen Joriocuru bichauhenaauru, Joriocuru rai nelateein nenacaauru, naaonjoainuri rai jetao: \p “Chanuna leinjiin necha ansai ausijiautoneein sonajaain joaeraneein nihanune que airijiin sabereeuru aina enuhacuru uhaain canu mucuha uhiche. \v 53 Itolere cojoanonaa banara, inara aina Teenforo asae nenajacoonna. Nii jana nii chatohaneein coatiha canu dadanajaaoheeiche. Nete inae nitohaneein nocohena tabai osa que nesaruhin namuritocohichene cojoanonaa que tihane jaun aiiche inarara,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Jesoso coitucuha nocoeniha Fedorone \r (Mt 26.57-58, 69-74; Mr 14.53-54, 66-72; Jn 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Nitohaneein jetaote, Jesoso mucuhin saseredotecuru curuaanaa loreri asae amaauruhane jana jetao, nita caaijie coarajeein jetao cuujue Fedoro. \v 55 Cuu turuhin jetaote, jelarotohane jaun, nenaanaja cataaun teein usi mocohin, curuhacaain nichaatiha neeuruhane jana jetao, Fedoro netonai cuu turuhin acaauru aina nichaatiha usi rohan lauheque. \v 56 Nii jana saseredotecuru curuaanaa coseenraneein nenaa leinjiin ene jetaote, cuu usi rohan lauhequiin nichaatiha Fedorone jana, cuu coarajihane baiha jetao coujueluhin: \p “Caa netonaite aina nenaane,” naane jaun jetao: \p \v 57 “Ainaaunchenaate. Coatihana Jesoso coitucuhaaunche canute,” naain jetao suujue Fedoro. \p \v 58 Nii baiha neeoriin jetaote, leeocha netonai: \p “Caa netonaite acaauru aina nenaanera,” naane jaun jetaote; \p “Ainaaunnaate, coatihana aca nihaaunte,” naain jetao nii cacha tonorae Fedoro. \p \v 59 Nii baiha carajaaojoaain jetaote, coaiteen leeocha netonai; \p “Esinae rauhijiriin caa cacha netonaite, aina nenaane. Nii choae tacaain techu Calileea cocoaichanera,” naane jana jetao: \p \v 60 “Coatihana nii carai chaitoonjoan cacha coitucuhaaunte,” nae jetao nii cacha rai Fedoro. Niritiin jaiti ereerejiha Fedorone jana, nii rijieeoritiin iriha ataohari curuaanaane jana, \v 61 jaotoroaain Fedoro coaraa Jesosone aina jetaote: “Enene cojoanotiin cuhanete, nichata saain cacoitucuha nocoetelanaala nesuujueeine jana erereein ataoharicha,” naa Jesoso raine coacuhin nainaain jetao, \v 62 nii neeurunaja loreri caje mituhin jetao jataain obajeein chanae Fedoro. \s1 Jesoso que ninichaajeeuruhane \r (Mt 26.67-68; Mr 14.65) \p \v 63 Nitohaneein nii Jesoso mucuuruhane jana beraiha nenacaauru cachaauru jetaote, que ninichaajeein faohacure. \v 64 Nitohaneein faojoaain jetaote, nota conajaain: \p “Aihane esinae rauhijiriin \it profeta\it*neeine caa ii soera coitucuura,” naainchuru jetao sohin, \v 65 jataain que ereeinchuru nocoeje chanuure. \s1 Jataain Jorioocuru rai nelateein nenacaauru \it Junta Suprema \it* acatiha niha Jesosone \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Jn 18.19-24) \p \v 66 Nitohaneein teein jetaote, inae janohane jana, ita taojiaaure Jorioocuru coaaraneein nenacaauru bichauhenaauru, chaen saseredotecuru curuaanaacuru, Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaureraauru, naaonjoainuri, jataain Jorioocuru rai nelateein nenacaauru \it Junta Suprema \it* acatiha amaauruhane coina. Nitohaneein amaain inae cuu turuhaain jetaote: \p \v 67 “Esinae rauhijiriin Mesihasi neeine canacaanu rai beeune coitucuhacaanura,” naaunruhane jaun jetaote: \p “ ‘Aca nichaaunchujian,’ naanune nihanatiin, nii quesenetareeichene coaalanaalata. \v 68 Nii inara caje erenaa bajaanune nihanatiinchu catoonrariquichene coaalanaalata. \v 69 Nena laen inae, enene caje coaauneein, itolere Coauneraneein nelateein nenaa Cana Coaunera raotono nichajai que nelauriaa cureeinni, canu acaihaniji cachaneein nejanohanaa nichaaunnera,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 70 Niritoha acaauru raine jaun jetaote, satiin: \p “Aihane jaunna, ii Cana Coaunera Calaohineei,” naauruhane jaun jetao: \p “Esinae rauhijiriinte acanichaaunne que aitocoichera,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 71 Niritoha acaauru raine jaun jetaote: \p “Cha nenacaaeneein cana rai berana laterihacache, inae raajenihane nujuaae caje acanihane que aitohane aonacaache natiin,” naaure jetao. \c 23 \s1 Jesoso coulurejeeuruha Filato raine \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Niritiin jetaote, satiin nimichucutaain coineteein mucuhin jetao, Filato rene Jesoso amaaure. \v 2 Ecu turuaain jetaote, Filato acatiha teein Jesoso coulurujeeure: \p “Caa cachane eruhacaanu, caa cana atane que nenacaauru cachaauru suujua rerohecaain, cana curuaanaa Romanocuru curuaanaa enferadoro rai coriqui tihacachene caohateein, ‘Aca jete nii canaacha cohajei \it Rey \it* Mesihasi ne,’ naain cachaauru suujua auhacaane jana,” naain jetao coulurujeeure. \p \v 3 Niritiin coulurujeeuruhane jaun jetaote, \p “Iina chuhisi Jorioocuru Curuaanaa \it Rey \it* ineei,” naain caje bajaa Filatone jaun jetaote: \p “Esinae rauhijiriin acanichaaunne quete aitohicha,” nae jetao rai Jesoso. \p \v 4 Niritohane jaun jetaote, saseredotecuru curuaanaacuru, chaen ecu neein aonajeeurera cachaauru, naaonjoainuri rai jetao: \p “Coatiha chatohaneein baaso ichaa caa cachane coarahaaun canuta,” naa acaauru rai Filatone jaun jetaote: \p \v 5 “Nete cachaauru relaane aina cuaain satiin cachaauru suujua auhacae. Nitohaneeinte Calileea batane caje nunuheteein, caa Jodea batane netonai que jerichanejeein ichana jerera,” naain jetao jataain acaauru esenetaa Filatone jereein counujeeure. \s1 Erodesi rene Jesoso letoaa Filatone \p \v 6 Niritocuruhane aonaain jetaote: “Calileea cajena nenaana caa cachate,” naain jetao acaauru caje bajae Filato. \v 7 Niritiin acaauru caje bajaane jana, “Aca chujianrana,” naauruhane jaun jetaote, Calileea coberenadoroneein bana niha Erodesine jaun rene letoae Filato, nii bana nii Jerosaleeun turuhin niha nii Erodesine jaun. \v 8 Nitohaneein Jesoso letoaa Filatone jana coaraain jetaote, jataain rachoojoe Erodesi, cojoelanaacojoai ichaane coitucuhin, acaaentonai Jesoso coarana jeretohane jana rene letoaauruhane jaun. \v 9 Nii jaun jetaote, araai saain niqui, “Chatohaneein nenaa neein,” naain caje bajae Erodesi. Nejetaote, nere tonorana jerene Jesoso. \v 10 Nii nainiha jetaote, ecu neeure saseredotecuru curuaanaacuru, chaen Cana Coaunera aitoonjoa que cacha relaaureraauru, naaonjoainuri, jataain acaauru esenetaain, Jesoso cairichaa Erodisine coina counujeein coulurujiha neeure. \v 11 Nitohaneein nere tonorana jereniha Jesosone jaun jetaote, coaetaain rai soodarooru aina jiniinquiin nocoeje chanuhin jetao cairichaain, nocoreeteeuruha \it rey\it*churune jaan tocohanai cajione que jetao Jesoso cajione corerate Erodesi. Nitohaneein teein jetaote, nacoaauneein Filato rene letoae Erodesi. \v 12 Nitohaneein Jesoso cairichaauruhane bana caje coaauneein jetaote, ita que nejerateeriin neeuruhane baiha jetao, ita belaichaneein neeure Filato aina Erodesihuru. \s1 Jesoso atinaauruhane coina rucuhecuruhane \r (Mt 27.15-26; Mr 15.6-15; Jn 18.39–19.16) \p \v 13 Nitohaneein Filato rene letoaa Erodesine jana jetaote, saseredotecuru curuaanaacuru, chaen cocoainacaihuru, satiin ecu nenacaauru cachaauru, naaonjoainuri taojiaain jetao: \p \v 14 “Inarate canu rene caa cacha turuaa uhiche, ‘Cachaauru suujua reroecaain jete, cachaauru suujua auhacae,’ naain coulurujeein. Nena caraajenihane inara acatiha teein caje bajaaunune janate, nii chatohaneein cotainacai ichaain, nii coulurujeeichene jaa lera coitucueneeun. \v 15 Niheichu caa cana rene jelaiha letoaera Erodesi nihanatiin, nii chatoanai ichaane jaa lera coitucuhi. Aihane jaun inae coaraquiche inara, nihei nii chatoaneein cairichaain ateinaacachene jaan lera. \v 16 Raujiaainchane casetecaain nii baiha jianereeunni, \v 17 Fasocoa beseta naineein niha coulurujuenojoine, nirijieein jianenajaaoncaaunne rijijieein,” naa acaauru rai Filatone jana jetaote, \p \v 18 satiin ita rijitiin jachaatorohaain jetao: \p “Jiaohine. Jiaonriha nii Jesoso jianeeinera. Nii Barabasi jianeeujian laenra,” naaure jetao Filato rai Jorioocuru. \p \v 19 Nii Barabasi jetaote, caresero cuhane enohaaure, nii neseu Romanocuru que nejerateein, acaauru aina sonaana que neein leinjiin cacha sohin jaohane coreniha. \v 20 Nitohaneein nii chatohaneein Jesoso cairichanaa jerenihane jaun jetaote, nirijieein jianihane coina jetao niqui, nacoaauneein acaauru rai ere Filato. \v 21 Nejetaote, jataain tonijiaain jeelai rutaain jachaatoroaain jetao: \p “Letonanocoriin coroso que teeute ecu neein ohinera,” naaure jetao ita rijitiin. \p \v 22 Niritocuruhane jaun jetaote: \p “Chatohanai baasonajian ichae. Coatiha cairichaain atinaanune coina chatohaneein baaso ichaain nihane coarahaaun canuta. Raujiaainchane casetecaain, nii baiha nirijieein jianereeunnicha,” nae jetao acaauru rai Filato nichata saain. \p \v 23 Niritoha acaauru raine jana jetaote, jachaatoraain ehequiin jetao, “Coroso que tihachaaura,” naauruha araai saaine cotabeniha jetaote, \v 24 nii aitocuruhane rijijieein jetao ichae Filato. \v 25 Nitohaneein jetaote, nii Romanocuru que nejerateein sonaana que neein sonajaain joaera caresero cuhane nenaa, acaauruhacha jianeratei cacha mitaain jetao acaauruhacha jerei rijijieein jetao, acaauru bijihu Jesoso te Filato. \s1 Coroso que Jesoso teeuruhane \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Jn 19.17-27) \p \v 26 Nii jaun jetaote, coroso que Jesoso teeuruhane coina, amaauruhane jana, situujiha cuha leinjiin cacha Sirene caje unaa Simoonne jaun jetaote, cotijiaain que nii Jesoso teeuruhane jaanu coroso baijiaeratecure. Nii jaun jetaote Jesoso caaijie, nii coroso teeuruhane jaanu amae. \v 27 Nitohaneein amaauruhane jana jetaote, arajii enecuru, quichaauru, naaonjoainuri jetao, caaijie cuure. Nii caaijie cunacaauru jana cunacaauru enecuru jetaote, cojioriin chanaaure Jesoso coinaderaa. \v 28 Nii chanaauruhane jana acaauru coaraain jetaote: \p “Jiaonriha cacoreniha chanaaichenera Jerosaleen benecuru. Inara bereecuru, inara jaberoco, naaonjoain coreniha chanaauchera. \v 29 Inae nerichaain inara cairichaauruhane jaan cojoanonaa. Nii banate: ‘Caohatoriha canaanai sirilanaala nihacachene niqui,’ nariquicheein. \v 30 Nii banate ichatane ecuunooru rai, ‘Canacaanu ichoae neranuu,’ naa cuurureein cachaauru. Jana atane rarororooru raite, ‘Canacaanu asihu,’ naaurureein. \v 31 Coaracuche nachuhinti chatohanai baaso ichaain nenihanune sainejeein catohaneein caetecuruhane. Nii jaun chatohaneein teeinti inara teeurureein inae amuhanune baiha,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 32 Nii Jesoso jiniichaain jetaote, coroatajaain necha aansai baaso icharaauru cachaauru amaaure, sohin ateinanajaauruhane coina. \v 33 Inae nii “Couturi Bejero” neein acaauruhacha curuaateihu turuhin jetaote, coroso que Jesoso aina jiniiquiin nii coroatajai necha aansai baaso icharaauru teeure. Leinjiin jetaote, Jesoso najaabiji nichajai que teeure. Jana leeocha jetaote, raotono nichajai que teeure. \v 34 Nitohaneein coroso que teeuruhane jana jetaote: \p “Caa catohaneein caetecuruhane coreniha, acaauru que ii suujua acateeura Ofa, cha coitucuurenihane jaunte aihurera,” nae jetao Jesoso. Nii jana jetaote, ecu nejesinajeein ita rai Jesoso cajione chaluure soodarooru. \v 35 Nitohaneein teeuruhane jana jetaote, ecu neein coarajeeure cachaauru. Nii nainiha jetaote, cocoainanacaaihuri netonai: \p “Chajaain aihane ena esinae rauhijiriin Cana Coaunera tenojoi Mesihasineein niicha janijiineein nihane, raajenihane rai jaberoco ichoteratemiin leeochaauru ichoteratihane rijijieeinte coaracaachera,” naaure jetao nechu jataain cairichaain que ninichaajia. \p \v 36 Nii jana soodarooru netonai jetaote, Jesoso que ninichaajeein nechu jataain cairichaa rohan nichuutaacoaain jetao, bino elorajiojoaain nenaa que jetao cocoaain: \p \v 37 “Aihane esinae rauhijiriin Jorioocuru rai \it Rey \it* neeine, ichaajenihane ijiabereeo ichoterateeune coaracaanura,” naaure jetao rai. \p \v 38 Nitohaneein coroso que teein jetaote, rai bichoeniha teein jetao: “Caate Jorioocuru rai \it Rey\it*neein ne,” naain laenacure. \p \v 39 Nii jana nii necha aansaineein coroso que nenaa cacha coroataja jetaote, nechu jataain cairichaa cotaiha jetao: \p “Aihane esinae rauhijiriin Mesihasineeine, ichaajenihane ijiabereeo ichoterateeute coaracurumiin, chaen canacaanune maajeein ichoterateeune coaracaanura,” naane jana jetaote: \v 40 “Coa niritoha. Tana ichasetecarichaain Cana Coaunerane coasiine. Itonai rijijieein caseteconeein neeinatiinachura aitohite. \v 41 Canatejian esinae rauhijiriin itolereneein baaso ichacaane coreniha necairichaecaa cau. Jana caa cacha, nii chatohanai baaso ichaain nihane coreniha caa aihei,” \v 42 naane baiha jetao: \p “Canu coaaucuhin ii Cojoanonaa que neeine banara Jesoso,” naa nii baaso icharaauru coroso que nenaa leeochane jana jetaote: \p \v 43 “Enenete esinae rauhijiriin raotojoeein ichaonaana jaun caniha neriquiincha,” nae jetao rai Jesoso. \s1 Oha Jesosone \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Jn 19.28-30) \p \v 44 Nitohaneein inae ohane rai niha Jesosone jana jetaote, enoto chujutora caje coaauneein jetao, caohachanainejeein nocoenaneein nedae satiin chauratane, nuna macohi ichoae teejiha enotonereetiaain. \p \v 45 Nitohanihane jana jetaote, neleruhin nesoaihacoae nii Teenforo leruera cajione, ecu bujuaneein nenaa. \p \v 46 Nii jana jetaote, jataain tonijiaain auhaquiin jetao: \p “Ii bijihune canu suujue teeunra Ofa,” naain jetao inae ohe Jesoso. \p \v 47 Nii jana ecu beraiha nenacaauru Roma rai sondarooru cafitaaun jetaote, Cana Coaunera coroajeein jetao: \p “Esinae rauhijiriinte, nii chatoanai baaso ichaain nenecaiha caa cachara,” nae jetao. \p \v 48 Nitohanihane jana ecu satiin neein coarajeeurera cachaauru jetaote, nesoone caaun rai nalarijia faojoaain jelai caje cauhacoaaure. \v 49 Nejetaote, satiin nii Jesoso coitucuureraauru, chaen Calileea caje coauneein sacuurera enecuru, naaonjoainuri jetao ecu neein coarajeeure jelai caje amuelanaala nita netiin. \s1 Ajeri jachu cuhane Jesoso jaberoco rucuhecuruhane \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Jn 19.38-42) \p \v 50-51 Nii jana jetaote, ecu ne leinjiin cacha Jodea batane que nenaa Arimatea cocoaichaneein nenaa Jose. Aca jetaote, caohacha cachaneein, satiin Jorioocuru rai nelateein Jorioocuru coaaraneein nenacaauru- \it Junta Suprema \it* tabaneein nihane sainejeein, turuha uha Cana Coaunerane Cojoanonaane cohajihane jaun jetao, nitohaneein nii Jesoso teeuruha nii rai leeochaauru \it Junta Suprema\it*curune rautaain coaraene. \v 52 Nii Jose jetaote, Filato caje Jesoso jaberoco bajaa cue, rucuhecane coina. \v 53 Nitohaneein bajaain jetaote, coroso caje fauhin jetao, shojoera que conajaain jetao, jaiti chuni onaa teeurenihane jaan ichatane ramara que nenaa ajeri jachu cuhane jetao rucuheca cuure. \v 54 Nitohaneein jetaote, inae nunuheneelalajiha nebetacanaa cojoanonaane jaun, inae niicha ichanenu ichana nainecuruhane nainejeein jetao, luhecaain nii Jesoso rucuhecure. \p \v 55 Nitohaneein Jesoso jaberoco rucuheca cuuruhane jana jetaote, acaauru aina cuure Calileea caje coaauneein jiniichaain unacaauru enecuru. Nitohaneein cuhin jetaote, caohachaain rai jaberoco rucuhecuruha ajeri jachu cuhanene coaracure. \v 56 Nitohaneein ajeri jachu cuhane rai jaberoco rucuhecuruhane jana caohachaain coaracuruhane baiha jetaote, nenajaun cauhin jetao, meetoon rijijieein jujuaain nenaa ichacuruhane nainaain jetao, Quiricha inoaensi cuhane aitoha Cana Coaunerane rijijieein, nebetacanaa cojoanonaa bana nebetacaaure nii enecuru. \c 24 \s1 Oo caje ichanaa Jesosone \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Jn 20.1-10) \p \v 1 Nitohaneein nebetacaauruhane cojoanoo janohetiin jetaote, nii teeuruhane jaan ajeri jachu coaraa cuure nii acaauruhacha ichai jujui amaain nii enecuru. \v 2 Ecu turuhin coaracuruhane jana jetaote, elonanohi ne nii ajeri jachu fuuruhane jaa ajeri jaberoco. \v 3 Nii jana enohin coaracuruhane jana jetaote, inae ecu Cana Curuaanaa Jesoso jaberoco eruurene. \p \v 4 Nii jaun jetaote, niicha ichanenu coitucuelanaala nesoonetooruhane jana jetao, somaratohanai que cajionequiin, ecu luhecotariin acaauru aina ecocohin temeenete coroatajai cacha. \v 5 Nii coaraain jetaote, nesoone caaun, suujua acatecuruhane coaaratiha nenoracaauruhane jana jetao: \p “Chanuna onacaauru jana, ichaohin nenaa ariiche inara. \v 6 Inae ichanaane jaun, coatiha cau nihei. Tana Calileea inara aina nihane bana inara rai: \v 7 ‘Acaihaniji cachaneein nejanohanaaneein nenaate, necha aansaineein ichaonacaauru rai tenojoineein niha cureein. Nii janate coroso que teein ateinaa cuurureein. Nete nichata janohane cuhane ichanareein,’ narejetoha inara raine que nainaquicheneta,” naaure jetao ecu ecoonacaauru cachaauru. \p \v 8 Niritocuruha acaauru raine que nainaain jetaote, acaauru rai aitoroaetoha Jesosone coaaucure. \v 9 Nitohaneein inae nainaain, nii atane bana caje jelaiha cauhin jetaote, jitariin nii acaauruhacha coarai biha jetao cuure lechoonca leinjiin afosotooru rai, chaen satiin acaauru aina nenacaauru cachaauru, naaonjoainuri rai. \v 10 Nitohaneein coaraain afosotooru rai biha cunacaauru jetaote, Maadala bene Mariha, chaen Joana, chaen Saantiaao neba Mariha, chaen leeochaauru enecuru acaauru aina cunacaauru, naaonjoainurine. \v 11 Nitohaneein turuhin beeuruhane jana jetaote, acaauru esenetana jerecurene afosotooru. \v 12 Nejetaote, nii acaauru esenetaaurenihane sainejeein soroneein jeluhariin cuhin turuhin, nii atane bana cuhanai coaraa Fedorone jana jetao, nii conaacuruhane jaa shojoeraacha ecu codoheque. Nitohaneein shojoeraacha eruhane jaun jetaote, jataain cojoelatiin jelaiha nenaanajaun cauha cue Fedoro. \s1 Emaoso nese coero cuhane cuuruhane \r (Mr 16.12-13) \p \v 13 Nii bananeein jetaote, enoto chujutora rijiu fautaain amunaanaja itaanejeein nii Jerosaleen caje nenaa Emaoso neseu jetao, cuure coroatajai Jesoso aina nerelanacaauru. \v 14 Nitohaneein Jesoso ateinaauruhane que ereerejeein bero cuhane cuujeeuruhane jana jetaote, \v 15 jaiti que ereerejeeuruhane jana, acaauru rohan nichuutaain jetao, acaauru aina bero cuhane cuujue Jesoso. \v 16 Nejetaote, acanihane coitucuurene, acanihane coitucuuruhane jereniha Jesosone jaun. \v 17 Nitohaneein jetaote, acaauru rai: \p “Chaaquena bero cuhane ereerejeein cuujueeiche,” naa acaauru rai Jesosone jaun jetaote, ecu inaderatonanaain inacuhin jetao: \p \v 18 “Ii netonai Jerosaleeun neeinatiinna: ‘Naaonjoain ichacuruha caa janonaacha cuhanera,’ naain coitucueneeite,” naain tonoraa nii bero cuhane cuujuenaa coroataja Cureeofasine jaun jetaote: \p \v 19 “Chatohaneeuruhanaate aitohi,” naane jaun jetao: \p “Nasarete cocoaicha Jesoso, satiin cachaauru notaracae nere que irihane naitoonjoan ichaain, itolere que laraajiin Cana Coauneraacha letoai \it profeta\it*neein nihanatiinte \v 20 Romanocuru rai coulurujueeure saseredotecuru curuaanaacuru, chaen cana rai cocoinanacaihuri, naaonjoaihunri, coroso que teein ateinaauruhane coina. \p \v 21 Canacaanune niqui, cairichaerinojoineein neeuruha Isaraeli cocoaicha nichaachene ichoteratihane cohajihacaanu. Nete inae nichata janoha nitohaneein ateinaauruhane saijieein, \v 22 canacaanu aina nenacaauru enecuru tabaauru, janonaa aonaain cuhin natane bana coaraa cuuruhane jana, \v 23 ecu Jesoso jaberoco eruurenihane jaun, jelaiha nenaanajaun cauhin canacaanu rai beein canacaanu socoinaaure. Acaauru rai ecocohin jete: ‘ “Coatiha cau nihei Jesoso jaberoco, inae oo caje ichanaane jaunta,” naaunre anjeraauru,’ naain beeure. \v 24 Niritocuruha turuhinne jaunte, canacaanu caje nenacaauru tabaauru netonai cuhin, nii atane bana coaraa cuure. Nii janate chuhisi, nii aitocuruha enecurune rijijieein, inae ecu nene Jesoso jaberoco. Niheichu nii Jesoso nihanatiin coaracuruhi,” nae jetao rai Cureeofasi. \p \v 25 Niritohane jaun jetaote acaauru rai: \p “Chanuna cha esenetana jerelanaala, nii aitocuruhalu \it profeta\it*curune coacuhin esenetana jereneeiche. \v 26 Tana jauriaanejeein dedeeu cusihane ajiniha, catohaneein necairicharichaain Mesihasine coitucuhicheneta,” naane baiha jetao, \v 27 Moisesa quiricha caje coaauneein nunuheteein jetao, que aitiin laenacuruhalu \it profeta\it*curune beebejeein jetao, acaauru rai ereereje Jesoso. \p \v 28 Nitohaneein nii cuuruhane jaan, Emaoso neseu turuuru jana jetaote, rauhijiriin situujiha cunaa rijijieein cuujue Jesoso. \v 29 Nejetaote: \p “Cauna canacaanu aina nesuruure. Inae jataain sohane jaun nocohejia natiin,” naain jetao chunaaure. Nitohaneein chunaauruhane jaun jetaote, ecu acaauru aina nesurue Jesoso. \p \v 30 Nitohaneein acaauru aina nesuruhin jetaote, lenonecuruhane coina nelauriaauruhane jana jetao, faa teberiaain Cana Coaunera bajaane baiha jetao, acaauru rai beeunebeeuneein te. \v 31 Nitohaneein faan tihane que nainaain jetaote, Jesoso nihane coaraain acanihane coitucuuruhane jana jetao, inae acaauru caje jianatoroaain amue. \p \v 32 Nitohaneein jianatoraain amuha acaauru cajene jana jetaote: ecu jelai nedaain ita rai nejesinajeein, \p “Esinae rauhijiriin acanihane jaun jiara bero cuhane uujueein, ereerejiha Cana Coaunera Quiricha inoaensi quene jana, aca netoojoaain naonae cana suujua cuhanaina,” naaure jetao ita rai. \p \v 33 Niritocuruhane baiha jetaote, caeneenejelanaala jelaiha bero cuhane soroneein cuhin Jerosaleen, ita taojiaain neeuruha lechoonca leinjiin nenacaauru afosotooru aina acaauru leeochaaurune jaan cauha cuure. Inae nii Jerosaleen nenacaauru rene turuuruhane jana jetaote: \p \v 34 “Esinae rauhijiriinte inae ichanae Cana Curuaanaara, Simoon raite inae ecocoera,” naain jetao acaauru rai beeure. \p \v 35 Niritocuruha acaauru raine jana jetaote, bero cuhane acaauru rai netonai ecocohin acaauru aina cuujihane beein, acaauru aina lenoneein faan teberiaain, Cana Coaunera bajaain acaauru rai tihane que nainacuruhane beeure jetao nii acaauru ajiniha netaojiaain nenacaauru rai, nii coroatajaihuri Emaoso coero cuhane cunacaauru. \s1 Aina nerelanacaauru rai ecooca Jesosone \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Jn 20.19-23) \p \v 36 Niritiin acaauru rai bero cuhane ecoocane que jaiti ereereecuruhane jana jetaote, luhecotariin acaauru cataaun neeoritiin: \p “Raotojoeein neeuche,” naa acaauru rai Jesosone jaun jetao: \v 37 “Rai corii jecha coaracure,” naauruhane jaun jetao jataain nesoonetoore. \v 38 Nitohaneein nesoonetooruhane jana jetaote: \p “Chanuna jataain nesoonetohiche. Chanuna nainanacharanejeein, baasoneein inara suujua cuhane coaauquiche. \v 39 Cacoiichuru, catihacuru, naaonjoaihunri coaracuchenachuhiti, jeelai cajabereeoneeinte neeure caa cajabereeocuru. Cajabereeo mucuhin cacoharaauche. Leinjiin onaa corii, caa cacoaraaichene tocoaneein bucuhin, jaberoconeein nichaauraain nenaa naineriheita,” nae jetao acaauru rai Jesoso. \p \v 40 Niritiin jetaote, coroso que teein, rai tijia, biji, naaonjoain curuabaauruhane jaacuru coaarate acaauru que. \v 41 Nejetaote, jataain esenetana jerecurene, jataain cojoelatiin rachoojoeeuruhane jaun. Nitohaneeuruhane jaun jetaote: \p “Tana cau enohalanohineein niha cau chaelai lenone nijine,” naain acaauru caje bajaane jaun jetao, \p \v 42 niha ate basichone jaun, rai teeuruhane jaun jetao, \v 43 ecu acaauru notaracae netiin que lenone. \v 44 Nitohaneein lenonihane baiha jetaote acaauru rai: \p “Caa catohaneein caetecuruhanene quene inara rai berejetoonlu, jaiti canu atinaaurenihane jana inara aina nihanune bana. Inae catoaneein caetecuruhane coina, rai quiricha cuhane itolereneein caque aitiin laenaalu Moisesane nainaain, chaen aitiin quiricha cuhane laenacuruha \it profeta\it*curu, Salmo naaonjoain cuhanene rijijieeine inae nainaaun,” naa acaauru raine baiha, \v 45 Cana Coaunera Quiricha inoaensi cuhane aitoane rijijieein acaauru que coitucuherateein jetaote: \p \v 46 “Laenanohineeinte ne, canu Mesihasi nichaaunne ohanune baiha, nichata janohane cuhane ichanacaaunne que. \v 47 Aihana jaun, canuhacha cocoainanohineein Jerosaleen caje nunuheteein, satiin atanecuru sacuritaain cachaauru rai, ‘Esinae rauhijiriinte, coreniha ichoteratenohineein nerichaacheein,’ naain beeuchete, nacoaauneein Cana Coaunera coacuhin suujua coreein neeuruhine acaauru osa caje acaauru ichoteratiha Cana Coaunerane coina. \v 48 Inarate caa ohanune caje ichanacaaunne coaaraneein neeiche. \v 49 Canune inara rai Ofa aitoonjoalu tereeunni. Aihane jaun, jiaonriha caa Jerosaleen caje amuhiche, laraajiin neeichene jaanu dede caje unaa raaichene reeitihaaineta” nae jetao acaauru rai Jesoso. \s1 Dedeeu cauha cuha Jesosone \r (Mr 16.19-20) \p \v 50 Niritoha acaauru raine baiha jetaote, Jerosaleen caje amanajaain jetao, Betaniau turuanajaain, ecuun biji sijirichaain jetao acaauru cojiotae. \v 51 Nitohaneein acaauru cojiotaain coroaenaacane baiha jetao, inae dedeeu cauha cue, ecu acaauru ratiriin. \v 52 Nii jana jetaote, ecu Jesoso coroaecuruhane baiha, jataain rachoojoeein jelaiha Jerosaleeun cauha cuure. \v 53 Nitohaneein cauhin jetaote, itolere bana Teenforo asae Cana Coaunera coroaerejetecurelu.