\id RUT
\h Rut 
\toc1 Rut 
\toc2 Rut 
\toc3 Rut 
\mt1 Rut  
\c 1
\s1 Əlimǝlǝk ailisining Moabⱪa berixi  
\m
\v 1 \add Batur\add* Ⱨakimlar ⱨɵküm sürgǝn mǝzgildǝ xundaⱪ boldiki, zeminda aqarqiliⱪ yüz bǝrdi. Xu waⱪitta bir adǝm ayali wǝ ikki oƣlini elip Yǝⱨuda zeminidiki Bǝyt-Lǝⱨǝmdin qiⱪip, Moabning sǝⱨralirida bir mǝzgil turup kelixkǝ bardi. \f □ \fr 1:1 \ft \+bd «mǝzgildǝ»\+bd* — ibraniy tilida «künlǝrdǝ». \+bd «sǝⱨralirida»\+bd* — ibraniy tilida «etizliⱪlirida». Moabtikilǝr Yǝⱨudiylarƣa ɵq idi. Bu Əlimǝlǝk wǝ ailisidikilǝrning Moabning xǝⱨǝrlirigǝ ǝmǝs, bǝlki sǝⱨrasiƣa berixining bir sǝwǝbi bolsa kerǝk.\f*  
\v 2  U kixining ismi Əlimǝlǝk , ayalining ismi Naomi, ikki oƣlining ismi Maⱨlon bilǝn Kilyon idi. Ular Bǝyt-Lǝⱨǝmdǝ olturuⱪluⱪ, Əfrat jǝmǝtidin idi. Ular Moabning sǝⱨrasiƣa kelip xu yǝrdǝ olturaⱪlaxti.  
\v 3 Keyin Naomining eri Əlimǝlǝk ɵldi; ayali ikki oƣli bilǝn ⱪaldi.  
\v 4 Ular Moab ⱪizliridin ɵzlirigǝ hotun aldi. Birining eti Orpaⱨ, yǝnǝ birining eti Rut idi. Ular xu yǝrdǝ on yildǝk turdi.   
\m
\v 5 Maⱨlon bilǝn Kilyon ⱨǝr ikkisi ɵldi; xuning bilǝn apisi eri ⱨǝm oƣulliridin ayrilip yalƣuz ⱪaldi.   
\b  
\m  
\s1 Naomi bilǝn Rutning Bǝyt-Lǝⱨǝmgǝ ⱪaytip kelixi  
\m
\v 6 Xuning bilǝn ayal ikki kelini bilǝn ⱪopup Moabning sǝⱨrasidin ⱪaytip kǝtmǝkqi boldi; qünki u Pǝrwǝrdigarning Ɵz hǝlⱪini yoⱪlap, axliⱪ bǝrgǝnliki toƣrisidiki hǝwǝrni Moabning sǝⱨrasida turup angliƣanidi.  
\v 7 Xuning bilǝn u ikki kelini bilǝn billǝ turƣan yeridin qiⱪip, Yǝⱨuda zeminiƣa ⱪaytixⱪa yolƣa qiⱪti.  
\v 8 Naomi ikki kelinigǝ: — ⱨǝr ikkinglar ⱪaytip ɵz ananglarning ɵyigǝ beringlar. Silǝrning mǝrⱨumlarƣa wǝ manga meⱨribanliⱪ kɵrsǝtkininglardǝk Pǝrwǝrdigarmu silǝrgǝ meⱨribanliⱪ kɵrsǝtkǝy!  
\v 9 Pǝrwǝrdigar silǝr ikkinglarni ɵz eringlarning ɵyidǝ aram tapⱪuzƣay! — dǝp, ularni sɵyüp ⱪoydi. Ular ⱨɵrkirǝp yiƣlixip  
\v 10 uningƣa: — Yaⱪ, biz qoⱪum sening bilǝn tǝng ɵz hǝlⱪingning yeniƣa ⱪaytimiz, — deyixti.   
\m
\v 11 Lekin Naomi: — Yenip ketinglar, ǝy ⱪizlirim! Nemixⱪa mening bilǝn barmaⱪqisilǝr? Ⱪorsiⱪimda silǝrgǝ ǝr bolƣudǝk oƣullar barmu?  
\v 12  Yenip ketinglar, ǝy ⱪizlirim! Qünki mǝn ⱪerip kǝtkǝqkǝ, ǝrgǝ tegixkǝ yarimaymǝn. Dǝrⱨǝⱪiⱪǝtǝn bügün keqǝ bir ǝrlik boluxⱪa, xundaⱪla oƣulluⱪ boluxⱪa ümid bar degǝndimu,  
\v 13  ular yigit bolƣuqǝ sǝwr ⱪilip turattinglarmu? Ularni dǝp baxⱪa ǝrgǝ tǝgmǝy saⱪlap turattinglarmu? Yaⱪ, bolmaydu, ⱪizlirim! Qünki Pǝrwǝrdigarning ⱪoli manga ⱪarxi bolup meni azablaydiƣini üqün, mǝn tartidiƣan dǝrd-ǝlǝm silǝrningkidin tehimu eƣir bolidu, — dedi.\f □ \fr 1:13 \ft \+bd «Mǝn tartidiƣan dǝrd-ǝlǝm silǝrningkidin tehimu eƣir bolidu»\+bd* — gǝrqǝ Rut bilǝn Orpaⱨ ⱨǝr ikkisi eridin ayrilix azabini tartⱪan tul hotunlar bolsimu, Naomining azabi tehimu eƣir idi; uning eridin ⱨǝm ikki oƣlidin ayrilip ⱪelix azabi bar idi. Uning üstigǝ, u ikki kelinining ɵzidǝk yaⱪa yurtta tul bolup turux dǝrdini taritixini halimaytti. 
\fp  Bu sɵzning yǝnǝ ikki tǝrjimisi bar: «Mǝn silǝr üqün (tul ⱪalƣanliⱪinglardin) intayin azablinimǝn» yaki «Mening dǝrd-ǝlimim silǝrgǝ bǝk eƣir yük bolup ⱪalidu, silǝr kɵtürǝlmǝysilǝr»\f*   
\m
\v 14  Ular yǝnǝ ⱨɵrkirǝp yiƣlaxti. Orpaⱨ ⱪeynanisini sɵyüp hoxlaxti, lekin Rut uni qing ⱪuqaⱪlap turuwaldi.  
\v 15 Naomi uningƣa: — Mana, kelin singling ɵz hǝlⱪi bilǝn ilaⱨlirining yeniƣa yenip kǝtti! Sǝnmu kelin singlingning kǝynidin yenip kǝtkin! — dedi.   
\m
\v 16 Lekin Rut jawabǝn: — Mening sening yeningdin ketiximni wǝ sanga ǝgixix niyitimdin yenixni ɵtünmǝ; qünki sǝn nǝgǝ barsang mǝnmu xu yǝrgǝ barimǝn; sǝn nǝdǝ ⱪonsang mǝnmu xu yǝrdǝ ⱪonimǝn; sening hǝlⱪing meningmu hǝlⱪimdur wǝ sening Hudaying meningmu Hudayimdur.  
\v 17 Sǝn nǝdǝ ɵlsǝng mǝnmu xu yǝrdǝ ɵlimǝn wǝ xu yǝrdǝ yatimǝn; ɵlümdin baxⱪisi meni sǝndin ayriwǝtsǝ Pǝrwǝrdigar meni ursun ⱨǝm uningdin axurup jazalisun! — dedi. \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar meni ursun ⱨǝm uningdin axurup jazalisun!»\+bd* - ibraniy tilida: «... Pǝrwǝrdigar mangimu xundaⱪ ⱪilsun wǝ uningdin axurup ⱪilsun!»\f*   
\m
\v 18 Naomi uning ɵzigǝ ǝgixip berixⱪa ⱪǝt’iy niyǝt ⱪilƣinini kɵrüp, uningƣa yǝnǝ eƣiz aqmidi.   
\m
\v 19 Ikkisi mengip Bǝyt-Lǝⱨǝmgǝ yetip kǝldi. Xundaⱪ boldiki, ular Bǝyt-Lǝⱨǝmgǝ yetip kǝlginidǝ pütkül xǝⱨǝrdikilǝr ularni kɵrüp zilziligǝ kǝldi. Ayallar bolsa: — Bu rasttinla Naomimidu? — deyixti.   
\m
\v 20 U ularƣa jawabǝn: — Meni Naomi demǝy, bǝlki «Mara» dǝnglar; qünki Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir manga zǝrdab yutⱪuzdi. \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Meni Naomi demǝy...»\+bd* — «Naomi» degǝnning mǝnisi: «yeⱪimliⱪ», «kɵngüllük», «ⱨuruzluⱪ»; «Mara» bolsa «aqqiⱪ», «ǝlǝmlik», «zǝrdabliⱪ» degǝn mǝnidǝ.\f*  
\v 21 Toⱪⱪuzum tǝl ⱨalǝttǝ bu yǝrdin qiⱪtim; lekin Pǝrwǝrdigar meni ⱪuruⱪ ⱪaytⱪuzdi. Pǝrwǝrdigar meni ǝyiblǝp guwaⱨliⱪ bǝrdi, Ⱨǝmmigǝ Ⱪadir meni harliƣanikǝn, nemixⱪa meni Naomi dǝysilǝr? — dedi.\f □ \fr 1:21 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar meni ǝyiblǝp guwaⱨliⱪ bǝrdi»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimiliri: — «Pǝrwǝrdigar manga ⱪarxi qiⱪti» yaki «meni azablidi». Bu sɵzlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz.\f*   
\m
\v 22  Xundaⱪ ⱪilip Naomi bilǝn kelini Moab ⱪizi Rut Moabning sǝⱨrasidin ⱪaytip kǝldi; ular ikkisi Bǝyt-Lǝⱨǝmgǝ yetip kelixi bilǝn tǝng arpa ormisi baxlanƣanidi.   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Rutning Boazning etizida baxaⱪ terixi  
\m
\v 1 Naomining erigǝ tuƣⱪan kelidiƣan Boaz isimlik bir adǝm bar idi. U Əlimǝlǝkning jǝmǝtidin bolup, intayin bay adǝm idi. \x + \xo 2:1 \xt Mat. 1:5\x*  
\v 2 Moab ⱪizi Rut Naomiƣa: — Mǝn etizliⱪⱪa baray, birǝrkimning nǝziridǝ iltipat tepip, uning kǝynidin mengip arpa baxaⱪlirini tǝrsǝm? — dedi.  
\m U uningƣa: — Barƣin, ǝy ⱪizim, dedi.\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «Baxaⱪ terix»\+bd* - Tǝwrat ⱪanuni boyiqǝ namrat kixilǝr wǝ yaⱪa yurtluⱪlarning ormiqilarning arⱪisidin qeqilip kǝtkǝn baxaⱪlarni terixigǝ ruhsǝt berilixi kerǝk («Law.» 19:9-10ni kɵrüng). 
\fp  Gǝrqǝ Naomining ɵzining bir parqǝ etizi bar bolsimu (4:3), uningƣa xu pǝsildǝ birnǝrsǝ terilmiƣanidi. Rut muxu iltimasi bilǝn Naomini «baxaⱪ terix» hijalǝtqilikidin ⱪutⱪuzidu, ǝlwǝttǝ.\f*   
\m
\v 3 Xuning bilǝn u qiⱪip etizliⱪlarƣa kelip, u yǝrdǝ ormiqilarning kǝynidin baxaⱪ tǝrdi. Bǝhtigǝ yarixa, dǝl u kǝlgǝn etizliⱪ Əlimǝlǝkning jǝmǝti bolƣan Boazning etizliⱪliri idi.   
\b  
\m
\v 4 Mana, u waⱪitta Boaz Bǝyt-Lǝⱨǝmdin qiⱪip kelip, ormiqilar bilǝn salamlixip: — Pǝrwǝrdigar silǝr bilǝn billǝ bolƣay! — dedi.  
\m Ular uningƣa jawabǝn: — Pǝrwǝrdigar sanga bǝht-bǝrikǝt ata ⱪilƣay! — dedi.   
\m
\v 5 Boaz ormiqilarning üstigǝ nazarǝtkǝ ⱪoyulƣan hizmǝtkaridin: — Bu yax qokan kimning ⱪizi bolidu? — dǝp soridi. \f □ \fr 2:5 \ft \+bd «Hizmǝtkaridin»\+bd* - ibraniy tilida «yigitidin». \+bd «Bu yax qokan kimning ⱪizi bolidu? »\+bd* - Xu qaƣda Rut tehi tul bolƣaqⱪa, xuningƣa yarixa alaⱨidǝ kiyimlirini kiywatⱪan idi. 3:3ni wǝ izaⱨatini kɵrüng.\f*   
\m
\v 6 Ormiqilarning üstigǝ ⱪoyulƣan hizmǝtkar jawab berip: — Bu Naomi bilǝn billǝ Moabning sǝⱨrasidin ⱪaytip kǝlgǝn Moabiy qokan bolidu.  
\v 7 U: «Ormiqilarning kǝynidin ɵnqilǝrning arisidiki qeqilip kǝtkǝn baxaⱪlarni teriwalaymu?» dǝp tǝlǝp ⱪildi. Andin u kelip ǝtigǝndin ⱨazirƣiqǝ ixlǝwatidu; u pǝⱪǝt kǝpidǝ bir’az dǝm aldi, — dedi. \f □ \fr 2:7 \ft \+bd «Kǝpidǝ»\+bd* - ibraniy tilida «ɵydǝ». Orma mǝzgildǝ ormiqilar bǝlkim etizliⱪta dǝm elixⱪa waⱪitliⱪ kǝpǝ salƣan bolsa kerǝk.\f*   
\m
\v 8 Boaz Rutⱪa: — Əy ⱪizim, anglawatamsǝn?! Sǝn baxaⱪ tǝrgili baxⱪa bir kimning etizliⱪiƣa barmiƣin, bu yǝrdinmu kǝtmǝ, mening dedǝklirim bilǝn birgǝ muxu yǝrdǝ turƣin. \f □ \fr 2:8 \ft \+bd «Dedǝklirim bilǝn birgǝ muxu yǝrdǝ turƣin»\+bd* - dedǝklǝrning ixi bǝlkim arpa paylirini yiƣip ɵnqǝ ⱪilix idi. Rut «ularning ⱪexida» ixlisǝ kɵprǝk baxaⱪlarni terǝlǝytti, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 9 Diⱪⱪǝt ⱪilƣin, ⱪaysi etizda orma orƣan bolsa, \add dedǝklǝrgǝ\add* ǝgixip barƣin. Mǝn yigitlǝrgǝ: Uningƣa qeⱪilmanglar, dǝp tapilap ⱪoydum! Əgǝr ussap ⱪalsang berip, idixlardin yigitlirim \add ⱪuduⱪtin\add* tartⱪan sudin iqkin, — dedi.   
\b  
\m
\v 10 Rut ɵzini yǝrgǝ etip tizlinip, bexini yǝrgǝ tǝgküzüp tǝzim ⱪilip, uningƣa: — Mǝn bir biganǝ tursam, nemixⱪa manga xunqǝ ƣǝmhorluⱪ ⱪilƣudǝk nǝziringdǝ xunqilik iltipat tapⱪanmǝn? — dedi.   
\m
\v 11 Boaz uningƣa jawabǝn: — Ering ɵlüp kǝtkǝndin keyin ⱪeynanangƣa ⱪilƣanliringning ⱨǝmmisi, xundaⱪla sening ata-anangni wǝ ɵz wǝtiningdin ⱪandaⱪ ayrilip, sǝn burun tonumaydiƣan bir hǝlⱪning arisiƣa kǝlgining manga pütünlǝy ayan boldi;  
\v 12 Pǝrwǝrdigar ⱪilƣiningƣa muwapiⱪ sanga yandurƣay, sǝn ⱪanatlirining tegidǝ panaⱨ izdigǝn Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar tǝripidin sanga uning toluⱪ in’ami berilgǝy, dedi.  
\v 13 Rut jawabǝn: — Əy hojam, nǝziringdǝ iltipat tapⱪaymǝn; mǝn sening dediking boluxⱪimu yarimisammu, sǝn manga tǝsǝlli berip, dedikinggǝ meⱨribanǝ sɵzlǝrni ⱪilding, — dedi. \f □ \fr 2:13 \ft \+bd «dediking»\+bd* - ibraniy tilida «dedǝk»ni tǝswirlǝydiƣan ikki sɵz bar. Rut bu ayǝttǝ bulardin ǝng tɵwǝn orunni kɵrsitidiƣan sɵzni ixlitip ɵzini tǝswirlǝydu.\f*   
\m
\v 14 Tamaⱪ waⱪtida Boaz uningƣa: — Ⱪeni, buyaⱪⱪa kǝlgin, nandin yǝ, nanni sirkigǝ tɵgürgin! — dedi. Rut ormiqilarning yeniƣa kelip olturdi; Boaz ⱪomaqtin elip uningƣa tutti. U uningdin toyƣuqǝ yedi wǝ yǝnǝ azraⱪ axurup ⱪoydi.   
\m
\v 15 U baxaⱪ tǝrgili ⱪopⱪanda, Boaz yigitlirigǝ buyrup: — Uni ⱨǝtta ɵnqilǝrning arisida baxaⱪ tǝrgili ⱪoyunglar, uni ⱨeq hijalǝttǝ ⱪaldurmanglar.  
\v 16 Ⱨǝtta ⱨǝm uning üqün azraⱪ baxaⱪlarni ɵnqilǝrdin ǝtǝy ayrip, uningƣa tǝrgili qüxürüp ⱪoyunglar, uni ⱨeq ǝyiblimǝnglar, dedi.   
\m
\v 17 Xundaⱪ ⱪilip u kǝqkiqǝ etizliⱪta baxaⱪ tǝrdi, teriwalƣanlirini soⱪⱪanda, tǝhminǝn bir ǝfaⱨ arpa qiⱪti. \f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Bir ǝfaⱨ arpa»\+bd* - tǝhminǝn 15 kilogramqǝ idi.\f*  
\v 18 Andin u arpisini elip, xǝⱨǝrgǝ kirdi, ⱪeynanisi uning tǝrgǝn \add arpisini\add* kɵrdi; u yǝnǝ u yǝp toyunƣandin keyin saⱪlap ⱪoyƣinini qiⱪirip uningƣa bǝrdi.   
\m
\v 19 Ⱪeynanisi uningƣa: — Sǝn bügün nǝdǝ baxaⱪ tǝrding, nǝdǝ ixliding? Sanga ƣǝmhorluⱪ ⱪilƣan xu kixigǝ bǝht-bǝrikǝt ata ⱪilinƣay! — dedi.  
\m U ⱪeynanisiƣa kimningkidǝ ix ⱪilƣinini eytip: — Mǝn bügün ixligǝn etizning igisining ismi Boaz ikǝn, dedi.   
\m
\v 20 Naomi kelinigǝ: — Tiriklǝrgimu, ɵlgǝnlǝrgimu meⱨribanliⱪ ⱪilixtin bax tartmiƣan kixi Pǝrwǝrdigardin bǝht-bǝrikǝt kɵrgǝy! — dedi. Andin Naomi uningƣa yǝnǝ: — U adǝm bizning yeⱪin tuƣⱪinimizdur, u bizni ⱪutⱪuzalaydiƣan ⱨǝmjǝmǝtlǝrdin biridur, — dedi. \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «Bizni ⱪutⱪuzalaydiƣan ⱨǝmjǝmǝtlǝrdin biri»\+bd* - (««ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar»imizdin biri» yaki ««ⱨǝmjǝmǝt-ⱪutⱪuzƣuqi»imizdin biri») — bu ibraniy tilida «goel» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵzining alaⱨidǝ mǝnisi bar. Birsi namratliⱪtin ɵzini ⱪulluⱪⱪa setiwǝtkǝn bolsa yaki baxⱪa ⱪiyin ǝⱨwalƣa uqrap mal-mülükini satⱪan bolsa, Musa pǝyƣǝmbǝr tapxuruwalƣan ⱪanunƣa asasǝn, xu kixining yeⱪin uruⱪ-tuƣⱪanliri, ⱨǝmjǝmǝtlirining uni ⱨɵrlükkǝ qiⱪirip ⱪutⱪuzux ⱨoⱪuⱪi bar idi. Demǝk, u setiwalƣuqiƣa adil bir baⱨada pul bǝrsila, u uning ɵz ⱪerindixini ⱨɵr ⱪilip ⱪutⱪuzux ⱨoⱪuⱪi bar idi. Ⱨoⱪuⱪni ixlitix ⱨǝmjǝmǝtining ɵz ihtiyarliⱪi bilǝn bolatti, ǝlwǝttǝ. U ⱨoⱪuⱪini ixlǝtmǝkqi bolsa, ⱨeqkim uni tosalmaytti. Naomi muxu yǝrdǝ: «Bizdin hǝwǝr elix mǝs’uliyiti bolƣan yeⱪin tuƣⱪanlirimizdin biri bar» demǝkqi bolidu.\f*   
\m
\v 21 Moab ⱪizi Rut yǝnǝ: — U manga yǝnǝ: «Mening yigitlirim pütün ⱨosulumni yiƣip bolƣuqǝ ular bilǝn birgǝ bolƣin» dedi, — dedi.   
\m
\v 22 Naomi kelini Rutⱪa: — Əy ⱪizim, birsining sanga yamanliⱪ ⱪilmasliⱪi üqün baxⱪisining etizliⱪiƣa barmay, uning dedǝkliri bilǝn billǝ qiⱪip ixlisǝng yahxidur, dedi.\f □ \fr 2:22 \ft \+bd «Birsining sanga yamanliⱪ ⱪilmasliⱪi üqün»\+bd* - Naomining bu agaⱨ sɵzliri bizgǝ «Batur Ⱨakimlar» dǝwridiki omumiy ǝⱨwalni ayan ⱪilsa kerǝk.\f*   
\m
\v 23 Xuning bilǝn arpa wǝ buƣday ⱨosuli yiƣilip bolƣuqǝ, Rut Boazning dedǝkliri bilǝn yürüp baxaⱪ tǝrdi. U ⱪeynanisi bilǝn billǝ turuwǝrdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Rutning hamanƣa berip, Boaz bilǝn kɵrüxüx  
\m
\v 1 Xu künlǝrdǝ, ⱪeynanisi Naomi uningƣa: — Əy ⱪizim, ⱨal-ǝⱨwalingning yahxi boluxi üqün, sening aram-bǝhtingni izdimǝymǝnmu?\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «Sening aram-bǝhtingni izdimǝymǝnmu?»\+bd* - Naomining muxu «aram-bǝht» degini Rutni ⱪaytidin ɵy-oqaⱪliⱪ ⱪilixni kɵrsitidu.\f*  
\v 2 Sǝn dedǝkliri bilǝn ixligǝn Boaz bizgǝ tuƣⱪan kelidu ǝmǝsmu? Mana, bügün ahxam u hamanda arpa soruydu.  
\v 3 Əmdi sǝn yuyunup-tarinip, ɵzünggǝ ǝtirlik may sürüp, \add esil\add* kiyimliringni kiyip, hamanƣa qüxkin; lekin u ǝr kixi yǝp-iqip bolmiƣuqǝ, ɵzüngni uningƣa kɵrsǝtmigin.\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «Ɵzünggǝ ǝtirlik may sürüp»\+bd* - ibraniy tilida «ɵzüngni mǝsiⱨ ⱪilip» yaki «ɵzüngni mǝsiⱨlǝp».\f*  
\v 4 U yatⱪanda uning uhlaydiƣan yerini kɵrüwal. Andin sǝn kirip, ayaƣ tǝripini eqip, xu yǝrdǝ yetiwalƣin. Andin u sanga nemǝ ⱪilix kerǝklikini eytidu, — dedi.   
\m
\v 5  Rut uningƣa: — Sǝn nemǝ desǝng mǝn xuni ⱪilimǝn, — dedi.  
\v 6 U hamanƣa qüxüp, ⱪeynanisi uningƣa tapiliƣandǝk ⱪildi.  
\v 7 Boaz yǝp-iqip, kɵnglini hux ⱪilip qǝxning ayiƣiƣa berip yatti. Andin Rut xǝpǝ qiⱪarmay kelip, ayaƣ tǝripini eqip, xu yǝrdǝ yatti.  
\v 8 Yerim keqidǝ Boaz qɵqüp, aldiƣa engixkǝndǝ, mana bir ayal ayiƣida yatatti!\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «Qɵqüp, ...»\+bd* - baxⱪa birhil tǝrjimisi «titrǝp ketip, ...». Ⱨeqbolmiƣanda, Boaz putliriƣa soƣuⱪ urulƣanda oyƣinip kǝtkǝn bolsa kerǝk. \+bd «Engixkǝndǝ»\+bd* - baxⱪa birhil tǝrjimisi «ɵrülgǝndǝ»\f*   
\m
\v 9 Kim sǝn?! — dǝp soridi u.  
\m Rut jawabǝn: — Mǝn hizmǝtkaring Rut bolimǝn. Sǝn mening ⱨǝmjǝmǝt-nijatkarim bolƣining üqün hizmǝtkaringning üstigǝ tonungning etikini yeyip ⱪoyƣaysǝn, — dedi.\f □ \fr 3:9 \ft \+bd «Hizmǝtkaring»\+bd* — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, ibraniy tilida «dedǝk»ni tǝswirlǝydiƣan ikki sɵz bar. Bu ayǝttǝ Rut ornini yuⱪiriraⱪ kɵrsitidiƣan sɵzni ɵzigǝ ixlǝtti (2:13ni wǝ izaⱨatni kɵrüng) \+bd «Ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar»\+bd* degǝn uⱪum toƣruluⱪ 2:20ni wǝ izaⱨatni kɵrüng. \+bd «Toningning etikini hizmǝtkaringning üstigǝ yepip ⱪoyƣaysǝn»\+bd* - Rut eytⱪan «Toningning etikini hizmǝtkaringning üstigǝ yepip ⱪoyƣaysǝn» degǝn ibarǝ: — «Meni sayǝngning astiƣa alƣin, meni ǝmringgǝ alƣin» degǝnni wǝ ɵzining Boazning ayali boluxⱪa razi ikǝnlikini bildüridu. Hudamu Israilni ɵz ⱪaniti astiƣa alƣanliⱪi toƣruluⱪ xu sɵzni ⱪilƣan — «Əz.» 16:8ni kɵrüng.\f*   
\m
\v 10 U jawabǝn: — Əy ⱪizim, Pǝrwǝrdigardin bǝht-bǝrikǝt tapⱪaysǝn! Sening keyin kɵrsǝtkǝn sadaⱪǝt-meⱨribanliⱪing ilgiri kɵrsǝtkiningdinmu artuⱪtur; qünki \add seni izdigǝn\add* yigitlǝr, mǝyli kǝmbǝƣǝl bolsun, bay bolsun, ularning kǝynidin kǝtmiding.\f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Seni izdigǝn yigitlǝr»\+bd* - Boazning sɵzigǝ ⱪariƣanda (xübⱨisizki, u ⱨǝm tirixqan ⱨǝm qirayliⱪ bolƣaqⱪa) Rutni birⱪanqǝ yigit izdǝp kǝlgǝn. Lekin Rut ɵz mǝyligǝ ǝgixip ularni tallimay, bǝlki orniƣa ⱪeynanisi Naomiƣa yahxi bolsun dǝp rǝⱨmǝtlik erigǝ «ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar» bolƣan Boazning panaⱨliⱪini izdigǝn. Xuning bilǝn Boaz Rutning ⱪilƣini toƣruluⱪ: «Sening keyin kɵrsǝtkǝn sadaⱪǝt-meⱨribanliⱪing ilgiri kɵrsǝtkiningdinmu artuⱪtur» dǝydu. Rutning «ilgiri kɵrsǝtkǝn (sadaⱪǝt-meⱨribanliⱪi)» bolsa ⱪeynanisiƣa bolƣan sadaⱪǝtlikini, uningƣa ⱨǝmraⱨ bolup ɵz yurtini taxlap Israillarning arisiƣa kǝlgǝnlikini kɵrsitidu. Boazning «Sǝn keyin kɵrsǝtkǝn sadaⱪǝt-meⱨribanliⱪ» degini bolsa ɵzini izdigǝnlikini kɵrsitidu.\f*  
\v 11 I ⱪizim, ǝmdi ⱪorⱪmiƣin! Deginingning ⱨǝmmisini orundap berimǝn; qünki pütkül xǝⱨirimizdiki mɵtiwǝrlǝr seni pǝzilǝtlik ayal dǝp bilidu.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «Pütkül xǝⱨirimizdiki mɵtiwǝrlǝr»\+bd* - ibraniy tilida «hǝlⱪimning xǝⱨirining dǝrwazisidiki kixilǝr» — ⱪǝdimki zamanda «xǝⱨǝrning dǝrwazisi» aⱪsaⱪallar wǝ mɵtiwǝrlǝr olturidiƣan jay idi; xu yǝrdǝ sot eqilatti. Xunga Boazning sɵzining toluⱪ mǝnisi «Mening xǝⱨirimdiki barliⱪ mɵtiwǝrlǝr seni pǝzilǝtlik ayal dǝp ⱪaraydu».\f*   
\m
\v 12  Durus, sanga ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar bolƣinim rast; lekin sening mǝndin yeⱪinraⱪ yǝnǝ bir ⱨǝmjǝmǝting bar.  
\v 13 Əmdi keqiqǝ bu yǝrdǝ ⱪalƣin; ǝtǝ sǝⱨǝrdǝ ǝgǝr u ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪini ixlitip seni elixni halisa, u alsun; lekin ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪi boyiqǝ seni almisa, Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, mǝn sanga ⱨǝmjǝmǝtlik ⱪilip seni alay. Tang atⱪuqǝ bu yǝrdǝ yetip turƣin! — dedi.   
\m
\v 14 U uning ayiƣida tang atⱪuqǝ yetip, kixilǝr bir-birini tonuƣudǝk boluxtin burun ⱪopti. Qünki Boaz: — bir ayalning hamanƣa kǝlginini ⱨeqkim bilmisun, dǝp eytⱪanidi.\f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Eytⱪanidi»\+bd* - ibraniy tilida «eytⱪanidi» yaki «oyliƣanidi» degǝn mǝnǝ birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Biz bu yǝrdǝ «eytⱪanidi» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.\f*   
\m
\v 15 U yǝnǝ \add Rutⱪa\add*: — Sǝn kiygǝn yepinqini eqip turƣin, dedi. U uni eqip turuwidi, Boaz arpidin altǝ kǝmqǝn kǝmlǝp berip, uning ɵxnisigǝ artip ⱪoydi. Andin u xǝⱨǝrgǝ kirdi. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Altǝ kǝmqǝn»\+bd* - bǝlkim «altǝ ǝfaⱨ», yǝni 27-45 kilogramni kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 16 Rut ⱪeynanisining yeniƣa kǝldi. U: — Əy ⱪizim, sǝn ⱨazir kim?! — dǝp soridi. Xuning bilǝn u ⱪeynanisiƣa u kixining ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisini dǝp bǝrdi. \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «Sǝn ⱨazir kim?»\+bd* - Naomining bu soali bilǝn Rutning ⱨazirⱪi salaⱨiyitini soraydu: u: «Ⱨazir sǝn Boazning ayali boldungmu-yoⱪ?» degǝn mǝnini bildüridu.\f*  
\v 17 U: — U bu altǝ kǝmqǝn arpini manga bǝrdi, qünki u: «ⱪeynanangning yeniƣa ⱪuruⱪ ⱪol ⱪaytip barmiƣin» dedi, — dedi.   
\m
\v 18 Naomi: — Əy ⱪizim, bu ixning ahirining ⱪandaⱪ bolidiƣinini bilgüqǝ muxu yǝrdǝ tǝhir ⱪilƣin; qünki u adǝm bügün muxu ixni pütküzmǝy aram almaydu, dedi.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Boazning Rutni nikaⱨiƣa elixi, ⱨǝmjǝmǝt-nijatkarliⱪ burqini ada ⱪilixi  
\m
\v 1 Boaz xǝⱨǝr dǝrwazisiƣa qiⱪip, xu yǝrdǝ olturdi. Mana, u waⱪitta Boaz eytⱪan ⱨeliⱪi ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ kixi keliwatatti. Boaz uningƣa: — Əy buradǝr, kelip bu yǝrdǝ olturƣin, dewidi, u kelip olturdi. \f □ \fr 4:1 \ft \+bd «Əy buradǝr!»\+bd* - ibraniy tilida «Əy, palanqi-pokunqi!» deyilidu. Bu adǝm bǝlkim Rut wǝ Naomiƣa ⱪarita ⱨǝmjǝmǝtlik burqini ɵz üstigǝ elixni rǝt ⱪilƣaqⱪa, u bu bayanda namsiz ⱪalƣan bolsa kerǝk.\f*   
\m
\v 2 Andin Boaz xǝⱨǝrning aⱪsaⱪalliridin on adǝmni qaⱪirip, ularƣimu: — Bu yǝrdǝ olturunglar, dedi. Ular olturƣanda  
\v 3 u ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ kixigǝ: — Moabning sǝⱨrasidin yenip kǝlgǝn Naomi ⱪerindiximiz Əlimǝlǝkkǝ tǝwǝ xu zeminni satmaⱪqi boluwatidu.  
\v 4 Xunga mǝn muxu ixni sanga hǝwǝrlǝndürmǝkqi idim, xundaⱪla muxu yǝrdǝ olturƣanlarning aldida wǝ hǝlⱪimning aⱪsaⱪallirining aldida «Buni setiwalƣin» demǝkqimǝn. Sǝn ǝgǝr ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪiƣa asasǝn alay desǝng, alƣin; ⱨǝmjǝmǝtlik ⱪilmay, almaymǝn desǝng, manga eytⱪin, mǝn buni bilǝy; qünki sǝndin \add awwal\add* baxⱪisining ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪi bolmaydu; andin sǝndin keyin mening ⱨoⱪuⱪum bar, dedi.  
\m U kixi: — Ⱨǝmjǝmǝtlik ⱪilip uni alimǝn, dedi.   
\m
\v 5 Boaz uningƣa: — Undaⱪta yǝrni Naomining ⱪolidin alƣan künidǝ mǝrⱨumning mirasiƣa uning nami bilǝn atalƣan birǝr ǝwladi ⱪalduruluxi üqün mǝrⱨumning ayali, Moab ⱪizi Rutnimu elixing kerǝk, — dedi.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Moab ⱪizi Rutnimu elixing kerǝk»\+bd* — «Law.» 25:25-34 wǝ 47-55gǝ, wǝ «Ⱪan.» 25:5-10ƣa ⱪarang. «Rut» 4:6-12-ayǝttiki ixlarƣa ⱪariƣanda, Bǝyt-Lǝⱨǝmdǝ «pǝrzǝntsiz ⱪalƣan ⱪerindixining tul hotunini elix» toƣrisidiki bǝlgilimǝ bǝja kǝltürülüwatⱪanda, ⱪoxumqǝ maddilar ⱪoxulƣan bolsa kerǝk (ǝslidiki ⱪanun bǝlgilimisi boyiqǝ, birsi pǝrzǝntsiz ɵlgǝn bolsa, uning akisi yaki ukisi uning mirasiƣa mirashor ⱪaldurux üqün tul hotunini elix kerǝk idi; Bǝyt-Lǝⱨǝmdikilǝr muxu bǝlgilimigǝ aka-ukisidin baxⱪa barliⱪ uruⱪ-tuƣⱪanlirinimu ɵz iqigǝ alidu, dǝp ⱪoxⱪan ohxaydu). «Yar.» 38:8-10nimu kɵrüng.\f*   
\m
\v 6  Ⱨǝmjǝmǝt kixi: — Undaⱪ bolsa ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪumni ixlitip \add etizni\add* alsam bolmiƣudǝk; alsam ɵz mirasimƣa ziyan yǝtküzgüdǝkmǝn. Ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪini sǝn ɵzüng ixlitip, yǝrni setiwalƣin; mǝn ixlitǝlmǝymǝn, dedi.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «mǝn \+bd*\+bdit xu ⱨoⱪuⱪni\+bdit* ixlitǝlmǝymǝn» - bu kixi bǝlkim: «Əgǝr Ruttin pǝrzǝnt kɵrsǝm, ular mening balilirim ⱨesablanmaydu; ⱨalbuki, ular baxⱪa ayalimdin bolƣan pǝrzǝntlirim bilǝn tǝng mening mirasimƣa waris boluxi mumkin, xuning bilǝn ɵz pǝrzǝntlirim erixidiƣan mirasining ülüxi ǝslidikidin azlap ketidu» dǝp oylisa kerǝk; xunga u «almaymǝn» degǝn ⱪararƣa kǝlgǝn.\f*   
\m
\v 7 Ⱪǝdimki waⱪitlarda Israilda ⱨǝmjǝmǝtlik ⱨoⱪuⱪiƣa yaki almaxturux-tegixix ixiƣa munasiwǝtlik mundaⱪ bir rǝsim-ⱪaidǝ bar idi: — ixni kǝsmǝk üqün bir tǝrǝp ɵz kǝxini selip, ikkinqi tǝrǝpkǝ berǝtti. Israilda soda-setiⱪni bekitixtǝ mana muxundaⱪ bir usul bar idi.\x + \xo 4:7 \xt Ⱪan. 25:7\x*  
\v 8 Xunga ⱨǝmjǝmǝt ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ kixi Boazƣa: — Sǝn uni alƣin, dǝp, ɵz kǝxini seliwǝtti.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Ɵz kexini seliwǝtti»\+bd* - bu kǝxni Boaz elip ketidu. U mǝzkur soda-setiⱪⱪa ispat bolidu. Kǝx bǝlkim bir parqǝ yǝrning tǝwǝlikigǝ simwol boluxi mumkin idi («Ⱪan.» 11:24 wǝ 25:7-10ni kɵrüng).\f*  
\v 9 Boaz aⱪsaⱪallarƣa wǝ kɵpqilikkǝ: — Silǝr bügün mening Əlimǝlǝk kǝ tǝwǝ bolƣan ⱨǝmmini, xundaⱪla Kilyon bilǝn Maⱨlonƣa tǝwǝ bolƣan ⱨǝmmini Naomining ⱪolidin alƣinimƣa guwaⱨtursilǝr.  
\v 10 Uning üstigǝ mǝrⱨumning nami ⱪerindaxliri arisidin wǝ xǝⱨirining dǝrwazisidin ɵqürülmǝsliki üqün mǝrⱨumning mirasiƣa uning nami bolƣan \add birǝr ǝwladi\add* ⱪaldurulsun üqün Maⱨlonning ayali, Moab ⱪizi Rutni hotunluⱪⱪa aldim. Silǝr bügün buningƣa guwaⱨtursilǝr, dedi. \f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Xǝⱨǝrning dǝrwazisi»\+bd* - oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, «xǝⱨǝrning dǝrwazisi» ⱪǝdimki zamanlarda aⱪsaⱪallar wǝ mɵtiwǝrlǝr olturidiƣan jay idi.\f*  \fig Boaz Rutni ɵz ǝmrigǝ ilixi arⱪiliⱪ yǝrni ⱪayturup setiwalidu|src="boaz-shoe.jpg" size="span" ref="«Rut» 4:9" \fig*   
\m
\v 11 Dǝrwazida turƣan ⱨǝmmǝ hǝlⱪ bilǝn aⱪsaⱪallar: — Biz guwaⱨturmiz. Pǝrwǝrdigar sening ɵyünggǝ kirgǝn ayalni Israilning jǝmǝtini bǝrpa ⱪilƣan Raⱨilǝ bilǝn Leyaⱨ ikkisidǝk ⱪilƣay; sǝn ɵzüng Əfrataⱨ jǝmǝti iqidǝ bayaxat bolup, Bǝyt-Lǝⱨǝmdǝ nam-izziting ziyadǝ bolƣay; \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Raⱨilǝ wǝ Leyaⱨ»\+bd* - Yaⱪupning ikki ayali bolup, kɵp pǝrzǝnt kɵrgǝn.\f*  \x + \xo 4:11 \xt Yar. 29:32-35; 30:1-25; 35:17, 18\x*  
\v 12 Pǝrwǝrdigar sanga bu yax qokandin tapⱪuzidiƣan nǝsling tüpǝylidin sening jǝmǝting Tamar Yǝⱨudaƣa tuƣup bǝrgǝn Pǝrǝzning jǝmǝtidǝk bolƣay! — dedi.\x + \xo 4:12 \xt Yar. 38:29; 1Tar. 2:4; Mat. 1:3\x*   
\b  
\m  
\s1 Padixaⱨ Dawut Boaz bilǝn Rutning ǝwladidur  
\m
\v 13 Andin Boaz Rutni ǝmrigǝ elip, uningƣa yeⱪinliⱪ ⱪildi. Pǝrwǝrdigar uningƣa xapaǝt ⱪilip, u ⱨamilidar bolup bir oƣul tuƣdi.  
\v 14 Ⱪiz-ayallar Naomiƣa: — Israilning arisida sanga ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar nǝslini üzüp ⱪoymiƣan Pǝrwǝrdigarƣa tǝxǝkkür-mǝdⱨiyǝ ⱪayturulsun! Xu nǝslingning nami Israilda izzǝt-abruyluⱪ bolƣay! \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar»\+bd* - xu «ⱨǝmjǝmǝt-nijatkar» bolsa tuƣulƣan bala ɵzidur. 15-ayǝtni kɵrüng.\f*  
\v 15  U sanga jeningni yengiliƣuqi ⱨǝm ⱪeriƣiningda seni ǝzizliƣuqi bolidu; qünki seni sɵyidiƣan, sanga yǝttǝ oƣuldin ǝwzǝl bolƣan kelining uni tuƣdi, — dedi.  
\v 16  Naomi balini elip, baƣriƣa basti wǝ uningƣa baⱪⱪuqi ana boldi. \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «baⱪⱪuqi ana»\+bd* — bǝlkim ⱪanun jǝⱨǝttin balining ataⱪ anisi bolƣanliⱪini kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 17 Uningƣa ⱪoxna bolƣan ayallar «Naomiƣa bir bala tuƣuldi» dǝp, uningƣa isim ⱪoydi. Ular uningƣa «Obǝd» dǝp at ⱪoydi. U Yǝssǝning atisi boldi, Yǝssǝ Dawutning atisi boldi.\f □ \fr 4:17 \ft \+bd  «Obǝd»\+bd* — «ⱪul», «hizmǝtkar» degǝn mǝnidǝ. \+bd «Dawut»\+bd* — Dawut padixaⱨ, Dawut pǝyƣǝmbǝr.\f*   
\b  
\m  
\s1 Dawut padixaⱨ, yǝni Dawut pǝyƣǝmbǝrning nǝsǝbnamisi  
\m
\v 18 Pǝrǝzning nǝsǝbnamisi tɵwǝndikidǝktur: — Pǝrǝzdin Ⱨǝzron tɵrǝldi, \x + \xo 4:18 \xt 1Tar. 2:5; Mat. 1:3\x*  
\v 19 Ⱨǝzrondin Ram tɵrǝldi, Ramdin Amminadab tɵrǝldi,  
\v 20 Amminadabtin Naⱨxon tɵrǝldi, Naⱨxondin Salmon tɵrǝldi,  
\v 21 Salmondin Boaz tɵrǝldi, Boazdin Obǝd tɵrǝldi,  
\v 22 Obǝdtin Yǝssǝ tɵrǝldi wǝ Yǝssǝdin Dawut tɵrǝldi.