\id ROM
\h Rimliⱪlarƣa 
\toc1 Rimliⱪlarƣa 
\toc2 Rimliⱪlarƣa 
\toc3 Rim. 
\mt1 Rimliⱪlarƣa  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Rim xǝⱨǝrdiki jamaǝtkǝ yazƣan mǝktup  
\m
\v 1 Rosulluⱪⱪa tallap qaⱪirilƣan, Hudaning hux hǝwirini jakarlaxⱪa ayrip tǝyinlǝngǝn, Mǝsiⱨ Əysaning ⱪuli bolƣan mǝnki Pawlustin salam! \x + \xo 1:1 \xt Ros. 9:15; 13:2; Gal. 1:15. \x*   
\m
\v 2 Huda bu hux hǝwǝrning kelixini heli burunla pǝyƣǝmbǝrliri arⱪiliⱪ muⱪǝddǝs yazmilarda wǝdǝ ⱪilƣanidi. \x + \xo 1:2 \xt Yar. 3:15; 22:18; 26:4; 49:10; Ⱪan. 18:15; 2Sam. 7:12; Zǝb. 132:11; Yǝx. 4:2; 7:14; 9:5; 40:10; Yǝr. 23:5; 33:14; Əz. 34:23; 37:24; Dan. 9:24; Mik. 7:20. \x*  
\v 3-4 Bu hux hǝwǝr Ɵz Oƣli, yǝni Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ toƣrisididur; jismaniy jǝⱨǝttin U Dawutning nǝslidin tuƣulƣan; birdinbir pak-muⱪǝddǝs Roⱨ tǝripidin ɵlümdin tirildürülüx arⱪiliⱪ «küq-ⱪudrǝt Igisi Hudaning Oƣli» dǝp kɵrsitilip bekitilgǝn;\f □ \fr 1:3-4 \ft \+bd «jismaniy jǝⱨǝttin u Dawutning nǝslidin tuƣulƣan»\+bd* — muxu «Dawut» bolsa Dawut pǝyƣǝmbǝr, yǝni Israilƣa padixaⱨ bolƣan Dawut. Nurƣun pǝyƣǝmbǝrlǝr Mǝsiⱨ Dawutning ǝwladidin bolidu, dǝp bexarǝt bǝrgǝnidi. \+bd «birdinbir pak-muⱪǝddǝs Roⱨ»\+bd* — grek tilida «pak-muⱪǝddǝskǝ tǝwǝ bolƣan Roⱨ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Bizningqǝ, xübⱨisizki, Hudaning Ɵz Muⱪǝddǝs Roⱨini kɵrsitidu; bǝzi alimlar bu ibarini Mǝsiⱨ Əysaning ɵz roⱨini bildüridu, dǝp ⱪaraydu.\f*  \x + \xo 1:3-4 \xt Mat. 1:1; Luⱪa 1:32; Ros. 2:30; 13:23; 2Tim. 2:8; Yǝx. 9:5; 44:6; 54:5; Yⱨ. 2:19; Rim. 9:5; 1Yuⱨa. 5:20. \x*  
\v 5 U arⱪiliⱪ, xundaⱪla Uning nami üqün barliⱪ ǝllǝr arisida Hudaƣa etiⱪadtin bolƣan itaǝtmǝnlik wujudⱪa kǝltürülüxkǝ biz meⱨir-xǝpⱪǝtkǝ wǝ rosulluⱪⱪa muyǝssǝr bolduⱪ;\f □ \fr 1:5 \ft \+bd «Uning nami üqün barliⱪ ǝllǝr arisida Hudaƣa etiⱪadtin bolƣan itaǝtmǝnlik wujudⱪa kǝltürülüxkǝ biz meⱨir-xǝpⱪǝtkǝ wǝ rosulluⱪⱪa muyǝssǝr bolduⱪ»\+bd* — «ǝllǝr» muxu yǝrdǝ Yǝⱨudiy ǝmǝs ǝllǝrni kɵrsitidu. Tǝwratta bǝzidǝ Yǝⱨudiylarƣa nisbǝtǝn «yat ǝllǝr» dǝp tǝrjimǝ ⱪilimiz. \+bd «Hudaƣa etiⱪadtin bolƣan itaǝtmǝnlik wujudⱪa kǝltürülüxkǝ...»\+bd* — grek tilida sɵzmusɵz pǝⱪǝt «etiⱪadning itaiti üqün...» deyilidu.\f*  
\v 6 Silǝr ular arisida, Əysa Mǝsiⱨ tǝripidin qaⱪirilƣansilǝr.\f □ \fr 1:6 \ft \+bd «Silǝr ular arisida, Əysa Mǝsiⱨ tǝripidin qaⱪirilƣansilǝr»\+bd* — «ular arisida» — yǝni Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣan yat ǝllǝr arisida. Demǝk, Rimliⱪ etiⱪadqilar dǝl rosul Pawlus ularning hizmitidǝ boluxⱪa qaⱪirilƣan kixilǝrdindur. \+bd «Əysa Mǝsiⱨ tǝripidin qaⱪirilƣansilǝr»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Mǝsiⱨkǝ mǝnsup boluxⱪa (Huda tǝripidin) qaⱪirilƣan...».\f*   
\m
\v 7 Xunga, Huda sɵygǝn wǝ U «muⱪǝddǝs bǝndilirim» dǝp qaⱪirƣan Rim xǝⱨiridiki ⱨǝmminglarƣa, Atimiz Hudadin wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨtin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ aman-hatirjǝmlik bolƣay!\x + \xo 1:7 \xt 1Kor. 1:2; Əf. 1:1. \x*   
\b  
\m  
\s1 Tǝxǝkkür duasi  
\m
\v 8 Aldi bilǝn mǝn Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨǝmminglar üqün Hudayimƣa tǝxǝkkür eytimǝn; qünki silǝrning etiⱪadinglar pütkül alǝmgǝ pur kǝtti.\f □ \fr 1:8 \ft \+bd «silǝrning etiⱪadinglar pütkül alǝmgǝ pur kǝtti»\+bd* — Rim imperiyǝsidikilǝr Rimning ⱪanuni boyiqǝ: «Imperatori «Ⱪǝysǝr»ni «Rǝb Huda» dǝp etirap ⱪilixⱪa mǝjbur idi. Xunga «Əysa Mǝsiⱨ Rǝbbimdur» dǝp etirap ⱪilƣuqilar ⱪattiⱪ ⱪarxiliⱪⱪa wǝ kɵp ⱪetim dǝⱨxǝtlik ziyankǝxlikkǝ uqraxⱪa baxlidi. Paytǝhti Rim xǝⱨiridiki puⱪralardin bǝzilirining Mǝsiⱨkǝ baƣlanƣanliⱪi: «Rim xǝⱨiridǝ Mǝsiⱨkǝ ǝgǝxküqilǝr bar ikǝn!» dǝp dunyani zilzilgǝ kǝltürgǝnidi.\f*  
\v 9 Ɵz Oƣli toƣrisidiki hux hǝwǝrdǝ qin roⱨ-ⱪǝlbim bilǝn mǝn hizmitini ⱪiliwatⱪan Huda Ɵzi mening dualirimda silǝrni xunqǝ üzlüksiz ǝslǝp turƣanliⱪimƣa guwaⱨtur. \f □ \fr 1:9 \ft \+bd «Ɵz Oƣli toƣrisidiki hux hǝwǝrdǝ qin roⱨ-ⱪǝlbim bilǝn mǝn hizmitini ⱪiliwatⱪan Huda...»\+bd* — grek tilida «qin roⱨ-ⱪǝlbim bilǝn» pǝⱪǝt «roⱨimda» deyilidu. \+bd «hizmitini ⱪiliwatⱪan Huda...»\+bd* — «hizmiti» muxu yǝrdǝ grek tilida alaⱨidǝ «roⱨiy hizmǝt» yaki «kaⱨinliⱪ hizmǝt»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:9 \xt Rim. 9:1; 2Kor. 1:23; 11:31; Gal. 1:20; Fil. 1:8; 1Tes. 2:5; 2Tim. 1:3. \x*  
\v 10 Mǝn dualirimda, mumkin ⱪǝdǝr Hudaning iradisi bilǝn silǝrning yeninglarƣa berixⱪa ahir muyǝssǝr boluxⱪa ⱨǝmixǝ ɵtünimǝn. \x + \xo 1:10 \xt Rim. 15:23,32. \x*  
\v 11 Qünki mǝn silǝrni birǝr roⱨiy iltipatⱪa igǝ ⱪilix arⱪiliⱪ mustǝⱨkǝmlǝx üqün silǝr bilǝn kɵrüxüxkǝ intayin tǝⱪǝzzamǝn; \f □ \fr 1:11 \ft \+bd «roⱨiy iltipat»\+bd* — Muⱪǝddǝs Roⱨtin kelidiƣan alaⱨidǝ, mɵjizilik ⱪabiliyǝttin ibarǝttur. Mǝsilǝn, «1Kor.» 12-14-bablarni kɵrüng.\f*  \x + \xo 1:11 \xt Rim. 15:29; 1Tes. 3:10. \x*  
\v 12 yǝni, mǝn aranglarda bolsam, bir-birimizning etiⱪadidin ɵzara tǝsǝlli wǝ ilⱨam alalaymiz demǝkqimǝn.   
\b  
\m
\v 13 Ⱪerindaxlar, mǝn silǝrning xuni bilixinglarni halaymǝnki, baxⱪa yǝrdiki ǝlliklǝrning arisida hizmitim mewǝ bǝrgǝndǝk, silǝrning aranglardimu hizmitimning mewǝ berixi üqün yeninglarƣa berixni kɵp ⱪetim niyǝt ⱪildim, lekin bügüngiqǝ tosalƣuƣa uqrap keliwatimǝn. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «silǝrning xuni bilixinglarni halaymǝnki...»\+bd* — bu sɵzlǝr adǝttǝ Rim imperatori yarliⱪ qüxürgǝndǝ ixlitidiƣan ibarǝ idi. Rosul Pawlus tɵwǝndiki gepini «Alǝm imperatori Əysa Mǝsiⱨ»din kǝlgǝn dǝp puratmaⱪqi ohxaydu. Əyni sɵzlǝr «xuni bilmǝslikinglarni halimaymǝnki,...». \+bd «ǝlliklǝr...»\+bd* — barliⱪ Yǝⱨudiy ǝmǝs millǝtlǝr, «yat ǝllǝr», «taipilǝr».\f*  \x + \xo 1:13 \xt 1Tes. 2:18. \x*  
\v 14 Mǝn ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmlǝrgǝ, mǝyli Yunanliⱪlar wǝ yat taipilǝrgǝ, danixmǝn wǝ nadanlarƣa bolsun, ⱨǝmmisigǝ ⱪǝrzdarmǝn. \f □ \fr 1:14 \ft \+bd «... ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmlǝrgǝ, mǝyli Yunanliⱪlar wǝ yat taipilǝrgǝ, danixmǝn wǝ nadanlarƣa bolsun...»\+bd* — muxu yǝrdǝ «yat taipilǝr» Yunanliⱪ ǝmǝslǝrni yaki xu dǝwrdiki «mǝdǝniyǝt bǝlgisi bolƣan Yunan tili»ni sɵzliyǝlmǝydiƣan «mǝdiniyǝtsizlǝr»ni kɵsitidu. \+bd «mǝn...  ⱨǝmmisigǝ ⱪǝrzdarmǝn»\+bd* — buning mǝnisi bǝlkim «ⱨǝmmisigǝ hux hǝwǝrni yǝtküzüxkǝ ⱪǝrzdarmǝn» bolsa kerǝk.\f*  \x + \xo 1:14 \xt 1Kor. 9:16. \x*  
\v 15 Xuning üqün imkaniyǝt manga yar bǝrsila mǝn Rimdiki silǝrgimu hux hǝrwǝrni yǝtküzüp bayan ⱪilixⱪa ⱪizƣinmǝn.   
\b  
\m  
\s1 Hux hǝwǝrning zor ⱪudriti  
\m
\v 16 Qünki mǝn Mǝsiⱨ toƣrisidiki bu hux hǝwǝrdin ⱨǝrgiz hijil bolmaymǝn! Qünki u uningƣa ixǝngüqilirining ⱨǝmmisini, aldi bilǝn Yǝⱨudiylarni, andin keyin Greklǝrni nijatⱪa erixtüridiƣan Hudaning küq-ⱪudritidur! \f □ \fr 1:16 \ft \+bd «Mǝsiⱨ toƣrisidiki bu hux hǝwǝr»\+bd* — grek tilida «Mǝsiⱨning hux hǝwiri» degǝn sɵzdǝ ipadilinidu. \+bd «Greklǝr»\+bd* — (yaki «Yunanliⱪlar») muxu yǝrdǝ barliⱪ Yǝⱨudiy ǝmǝs millǝtlǝr yaki ǝlliklǝrgǝ wǝkil kelidu. \+bd «...nijatⱪa erixtüridiƣan Hudaning küq-ⱪudritidur»\+bd* — «nijat» degǝn Huda adǝmni gunaⱨini kǝqürüp, uningdin ⱪutⱪuzup, mǝnggülük ⱨayatni ata ⱪilixini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:16 \xt Zǝb. 40:9-10; 1Kor. 1:18; 15:2; 2Tim. 1:8. \x*  
\v 17 Qünki \add hux hǝwǝrdǝ\add* etiⱪadⱪa asaslanƣan, Hudaning birhil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi etiⱪad ⱪilƣuqilarƣa wǝⱨiy ⱪilinƣandur. \add Muⱪǝddǝs yazmilarda\add* yezilƣinidǝk: — «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ixǝnq-etiⱪadi bilǝn ⱨayat bolidu».\f □ \fr 1:17 \ft \+bd «hux hǝwǝrdǝ etiⱪadⱪa asaslanƣan, Hudaning birhil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi etiⱪad ⱪilƣuqilarƣa wǝⱨiy ⱪilinƣandur»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «hux hǝwǝrdǝ Hudadin kǝlgǝn, baxtin ahir etiⱪadⱪa asaslanƣan bir ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ axkarilanƣandur». \+bd «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ixǝnq-etiⱪadi bilǝn ⱨayat bolidu»\+bd* — «Ⱨab.» 2:4.\f*  \x + \xo 1:17 \xt Ⱨab. 2:4; Yⱨ. 3:36; Rim. 3:21; Gal. 3:11; Fil. 3:9; Ibr. 10:38. \x*   
\b  
\m  
\s1 Insaniyǝtning qüxkünlük jǝryani  
\m
\v 18 Qünki ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizlik bilǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni basidiƣan insanlarning barliⱪ iplasliⱪiƣa wǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizlikigǝ nisbǝtǝn Hudaning ⱪaratⱪan ƣǝzipi ǝrxtin oquⱪ wǝⱨiy ⱪilinmaⱪta.  
\v 19 Qünki insanlar Huda toƣrisida bilǝlǝydiƣan ixlar ularning kɵz aldida turidu; qünki Huda ⱨǝmmini ularƣa oquⱪ kɵrsitip bǝrgǝn \x + \xo 1:19 \xt Ros. 14:17. \x*  
\v 20 (qünki dunya apiridǝ bolƣandin beri Hudaning kɵzgǝ kɵrünmǝs ɵzgiqilikliri, yǝni mǝnggülük ⱪudriti wǝ birdinbir Huda ikǝnliki Ɵzi yaratⱪan mǝwjudatlar arⱪiliⱪ oquⱪ kɵrülmǝktǝ, xundaⱪla buni qüxinip yǝtkili bolidu. Xu sǝwǝbtin insanlar ⱨeq baⱨanǝ kɵrsitǝlmǝydu) \x + \xo 1:20 \xt Zǝb. 19:1-2\x*  
\v 21 — qünki insanlar Hudani bilsimu, uni Huda dǝp uluƣlimidi, Uningƣa tǝxǝkkür eytmidi; ǝksiqǝ, ularning oy-pikirliri bimǝnǝ bolup, nadan ⱪǝlbi ⱪarangƣulixip kǝtti. \x + \xo 1:21 \xt Ⱪan. 28:28 \x*  
\v 22 Ɵzlirini danixmǝn ⱪilip kɵrsǝtsimu, lekin ǝⱪilsiz bolup qiⱪti;  
\v 23 qirimas Hudaning uluƣluⱪining orniƣa qirip ɵlidiƣan adǝmzatⱪa, uqar-ⱪanatlarƣa, tɵt ayaƣliⱪ ⱨaywanlarƣa wǝ yǝr beƣirliƣuqilarƣa ohxaydiƣan butlarni almaxturup ⱪoyƣanidi.\x + \xo 1:23 \xt 2Pad. 17:29. \x*   
\m
\v 24 Xunga Huda ularni ⱪǝlbidiki xǝⱨwaniy ⱨǝwǝsliri bilǝn iplasliⱪ ⱪilixⱪa, xundaⱪla bir-birining tǝnlirini nomusⱪa ⱪalduruxⱪa ⱪoyup bǝrdi.  
\v 25 Ular Huda toƣrisidiki ⱨǝⱪiⱪǝtni yalƣanƣa aylandurdi, Yaratⱪuqining orniƣa yaritilƣan nǝrsilǝrgǝ qoⱪunup, tawap-taǝt ⱪilƣanidi. Ⱨalbuki, Yaratⱪuqiƣa tǝxǝkkür-mǝdⱨiyǝ mǝnggügǝ oⱪulmaⱪta! Amin!   
\m
\v 26 Mana xuning üqün, Huda ularni pǝskǝx xǝⱨwaniy ⱨǝwǝslǝrgǝ ⱪoyup bǝrdi. Ⱨǝtta ayallarmu tǝbiiy jinsiy munasiwǝtni ƣǝyriy munasiwǝtkǝ aylandurdi; \f □ \fr 1:26 \ft \+bd «ayallarmu tǝbiiy jinsiy munasiwǝtni ƣǝyriy munasiwǝtkǝ aylandurdi»\+bd* — grek tilida «ayallarmu jinsiy munasiwǝtni tǝbiiy ⱪanuniyǝtkǝ hilap munasiwǝtkǝ aylandurdi» deyilidu.\f*  \x + \xo 1:26 \xt Law. 18:22,23. \x*  
\v 27 xuningdǝk, ǝrlǝrmu ayallar bilǝn bolidiƣan tǝbiiy jinsiy munasiwǝtlǝrni taxlap, baxⱪa ǝrlǝrgǝ xǝⱨwaniy ⱨǝwǝslǝr bilǝn kɵyüp pixidiƣan boldi. Ərlǝr ǝrlǝr bilǝn xǝrmǝndilikkǝ kirixti wǝ nǝtijidǝ ularning muhalip ⱪilmixliri ɵz bexiƣa qiⱪti.   
\m
\v 28 Ular Hudani bilixtin waz keqixni layiⱪ kɵrgǝnliki talliƣanliⱪi üqün, Huda ularni buzuⱪ niyǝtlǝrgǝ wǝ nalayiⱪ ixlarni ⱪilixⱪa ⱪoyup bǝrdi.  
\v 29 Ular ⱨǝrhil ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizlik, rǝzillik, nǝpsaniyǝtqilik, ɵqmǝnlikkǝ qɵmüp, ⱨǝsǝthorluⱪ, ⱪatilliⱪ, jedǝlhorluⱪ, mǝkkarliⱪ wǝ ⱨǝrhil bǝtniyǝtlǝr bilǝn toldi. Ular iƣwagǝr,  
\v 30 tɵⱨmǝthor, Hudaƣa nǝprǝtlinidiƣan, kibirlik, mahtanqaⱪ, qongqi, ⱨǝrhil rǝzilliklǝrni oylap qiⱪiridiƣan, ata-anisining sɵzini anglimaydiƣan,  
\v 31 yorutulmiƣan, wǝdisidǝ turmaydiƣan, kɵyümsiz wǝ rǝⱨimsiz insanlardur.  
\v 32 Ular Hudaning xularƣa bolƣan adil ⱨɵkümini, yǝni xundaⱪ ixlarni ⱪilƣuqilarning ɵlümgǝ layiⱪ ikǝnlikini eniⱪ bilsimu, bu ixlarni ɵzliri ⱪilipla ⱪalmay, bǝlki xundaⱪ ⱪilidiƣan baxⱪilardin sɵyünüp ularni alⱪixlaydu.\x + \xo 1:32 \xt Ⱨox. 7:3. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Hudaning ⱨɵkümi  
\m
\v 1 Əmdi ǝy baxⱪilarning üstidin ⱨɵküm ⱪilidiƣan insan, kim boluxungdin ⱪǝt’iynǝzǝr baⱨanǝ kɵrsitǝlmǝysǝn; qünki baxⱪilar üstidin ⱪaysi ixta ⱨɵküm ⱪilsang, xu ixta ɵz gunaⱨingni bekitisǝn. Qünki ǝy ⱨɵkümqi, sǝn ɵzüngmu ularƣa ohxax ixlarni ⱪiliwatisǝn.\x + \xo 2:1 \xt 2Sam. 12:5; Mat. 7:1; 1Kor. 4:5. \x*  
\v 2 Bizgǝ mǝlumki, Hudaning undaⱪ ixlarni ⱪilƣanlar üstidin ⱨɵküm qiⱪirixi \add mutlǝⱪ\add* ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ asaslanƣandur.   
\m
\v 3 Xunga, i xundaⱪ ixlarni ⱪilƣanlar üstidin ⱨɵküm qiⱪarƣuqi, xundaⱪla xuningƣa ohxax ixlarni ⱪilƣuqi insan, ɵzüng Hudaning ⱨɵkümidin ⱪaqalaymǝn dǝp hiyal ⱪilamsǝn?  
\v 4 Yaki Hudaning meⱨribanliⱪining seni towa ⱪilix yoliƣa baxlaydiƣanliⱪini ⱨeq bilmǝy, uning meⱨribanliⱪi, kǝng ⱪorsaⱪliⱪi wǝ sǝwr-taⱪitining molluⱪiƣa sǝl ⱪarawatamsǝn?\x + \xo 2:4 \xt 2Pet. 3:15. \x*  
\v 5 Əksiqǝ, towa ⱪilmaydiƣan jaⱨilliⱪing wǝ tax yürǝklikingdin, Huda adil ⱨɵkümini ayan ⱪilidiƣan ƣǝzǝplik küni üqün sǝn ɵz bexingƣa qüxidiƣan ƣǝzipini toplawatisǝn.\x + \xo 2:5 \xt Rim. 9:22. \x*   
\m
\v 6 Huda ⱨǝrkimgǝ ɵz ǝmǝllirigǝ yarixa ix kɵridu.\x + \xo 2:6 \xt Zǝb. 62:12; Yǝr. 17:10; 32:19; Mat. 16:27; Rim. 14:12; 1Kor. 3:8; 2Kor. 5:10; Gal. 6:5; Wǝⱨ. 2:23; 22:12. \x*  
\v 7 Yahxi ixlarni sǝwrqanliⱪ bilǝn ⱪilip, xan-xǝrǝp, ⱨɵrmǝt-eⱨtiram wǝ baⱪiyliⱪni izdigǝnlǝrgǝ U mǝnggülük ⱨayat ata ⱪilidu;\f □ \fr 2:7 \ft \+bd «ⱨɵrmǝt-eⱨtiram wǝ baⱪiyliⱪ...»\+bd* — grek tilida «ⱨɵrmǝt-eⱨtiram wǝ qirimǝslik...».\f*  
\v 8 lekin xǝhsiyǝtqilǝrgǝ, ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ tǝn bǝrmǝy, ǝksiqǝ ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizlikkǝ ǝgǝxkǝnlǝrgǝ ƣǝzǝp-ⱪǝⱨr yaƣdurulidu;\x + \xo 2:8 \xt 2Tes. 1:8. \x*  
\v 9 yamanliⱪ ⱪilidiƣan barliⱪ jan igisigǝ, aldi bilǝn Yǝⱨudiylarƣa, andin Greklǝrgǝ külpǝt wǝ dǝrd-ǝlǝm qüxidu; \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «Yǝⱨudiylarƣa, andin Greklǝrgǝ...»\+bd* — «Greklǝr» (yaki «Yunanliⱪlar») muxu yǝrdǝ wǝ 10-ayǝttǝ grek tilida , barliⱪ Yǝⱨudiy ǝmǝs ǝlliklǝr wǝ millǝtlǝrgǝ wǝkil kelidu.\f*  
\v 10 biraⱪ, barliⱪ yahxiliⱪ ⱪilƣuqilarƣa, aldi bilǝn Yǝⱨudiylarƣa, andin Greklǝrgǝ xan-xǝrǝp, ⱨɵrmǝt-eⱨtiram wǝ aman-hatirjǝmlik tǝⱪdim ⱪilinidu.  
\v 11 Qünki Hudada adǝmning yüz-hatirisini ⱪilix yoⱪtur.\x + \xo 2:11 \xt Ⱪan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Gal. 2:6; Əf. 6:9; Kol. 3:25; 1Pet. 1:17. \x*   
\m
\v 12 — qünki Tǝwrat ⱪanunini bilmǝy gunaⱨ sadir ⱪilƣanlarning ⱨǝrbiri Tǝwrat ⱪanunining ⱨɵkümigǝ uqrimisimu, \add ǝyibkǝ uqrap\add* ⱨalak bolidu; Tǝwrat ⱪanunini bilip turup gunaⱨ sadir ⱪilƣanlarning ⱨǝrbiri bu ⱪanun boyiqǝ soraⱪⱪa tartilidu \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanuni»\+bd* — yaki pǝⱪǝt «ⱪanun» yaki «muⱪǝddǝs ⱪanun», muxu yǝrdǝ wǝ tɵwǝndiki barliⱪ ayǝtlǝrdǝ Huda Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürgǝn ⱪanunni kɵrsitidu. Bu ⱪanun Muⱪǝddǝs Kitabning awwalⱪi bǝx ⱪismini tǝxkil ⱪilƣan; xunga Yǝⱨudiy hǝlⱪi bǝzidǝ muxu bǝx ⱪisimni «ⱪanun-yolyoruⱪ» (ibraniy tilida «Toraⱨ») dǝp ataydu. Ərǝb tilidiki «Tǝwrat» muxu sɵzdin qiⱪⱪan. 
\fp  Adǝttiki ǝⱨwal astida «muⱪǝddǝs ⱪanunni bilmigǝnlǝr» Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr («yat ǝllǝr») ni kɵrsitidu, «muⱪǝddǝs ⱪanunni bilgǝnlǝr» Yǝⱨudiylarni kɵrsitidu. 
\fp  «Tǝwrat» wǝ «Tǝwrat ⱪanuni» toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng.\f*  
\v 13 (qünki Hudaning aldida ⱪanunni angliƣanlar ǝmǝs, bǝlki ⱪanunƣa ǝmǝl ⱪilƣuqilar ⱨǝⱪⱪaniy ⱨesablinidu. \x + \xo 2:13 \xt Mat. 7:21; Yaⱪ. 1:22; 1Yuⱨa. 3:7. \x*  
\v 14 Qünki Tǝwrat ⱪanunini bilmǝydiƣan ǝlliklǝr tǝbiiy ⱨalda bu ⱪanunƣa uyƣun ixlarni ⱪilsa, gǝrqǝ bu ⱪanundin hǝwǝrsiz bolsimu, Tǝwrat ⱪanuni ularda kɵrüngǝn bolidu.  
\v 15 Ularning bu ⱪilƣanliri ɵz ⱪǝlblirigǝ ⱪanun tǝlǝplirining pütüklük ikǝnlikini kɵrsitidu; xuningdǝk, ularning wijdanlirimu ɵzlirigǝ ⱨǝⱪiⱪǝtning guwaⱨqisi bolup, oy-pikirliri ɵzini ǝyiblǝydu yaki ɵzini aⱪlaydu)  
\v 16 —  mǝn yǝtküzüp keliwatⱪan bu hux hǝwǝrgǝ asasǝn Hudaning Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ insanlarning ⱪǝlbidǝ pükkǝn mǝhpiy ixlar üstidin ⱨɵküm qiⱪiridiƣan künidǝ \add yuⱪirida eytilƣan ixlar qoⱪum yüz beridu\add*.\f □ \fr 2:16 \ft \+bd «yuⱪirida eytilƣan ixlar qoⱪum yüz beridu»\+bd* — «yuⱪirida eytilƣan ixlar» 6-12-ayǝtlǝrdǝ eytilƣan ixlarni, demǝk Hudaning soraⱪ ⱪilidiƣinini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 2:16 \xt Mat. 25:31. \x*   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨudiylar wǝ Tǝwrat ⱪanuni  
\m
\v 17 Sǝnqu, ǝgǝr ɵzüngni Yǝⱨudiy dǝp atap, Tǝwrat ⱪanuniƣa ümid baƣlap, Hudaƣa tǝwǝmǝn dǝp mahtansang, \f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Hudaƣa tǝwǝmǝn dǝp mahtansang...»\+bd* — grek tilida «Hudada mahtansang...».\f*  \x + \xo 2:17 \xt Rim. 9:4. \x*  
\v 18   ⱪanundin ɵginip uning iradisini bilip, esil bilǝn pǝsni pǝrⱪ ǝtkǝn bolsang,  
\v 19-20 Tǝwrat ⱪanunidin bilim wǝ ⱨǝⱪiⱪǝtning jǝwⱨirigǝ igǝ boldum dǝp ⱪarap, ɵzüngni korlarƣa yol baxliƣuqi, ⱪarangƣuda ⱪalƣanlarƣa mayak, nadanlarƣa ɵgǝtküqi, gɵdǝklǝrgǝ ustaz dǝp ixǝngǝn bolsang —  
\v 21 ǝmdi sǝn baxⱪilarƣa tǝlim berisǝnu, ɵzünggǝ bǝrmǝmsǝn? Oƣriliⱪ ⱪilmanglar dǝp wǝz eytisǝnu, ɵzüng oƣriliⱪ ⱪilamsǝn?  
\v 22 «Zina ⱪilmanglar» — dǝp wǝz eytiysǝnu, ɵzüng zina ⱪilamsǝn? Butlardin nǝprǝtlinisǝnu, ɵzüng buthanilardiki nǝrsilǝrni bulang-talang ⱪilamsǝn?  
\v 23 Tǝwrat ⱪanuni bilǝn mahtinisǝnu, ɵzüng xu ⱪanunƣa hilapliⱪ ⱪilip, Hudaƣa daƣ kǝltürǝmsǝn?!  
\v 24 Huddi \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* yezilƣinidǝk: «Silǝrning ⱪilmixinglar tüpǝylidin Hudaning nami taipilǝr arisida kupurluⱪⱪa uqrimaⱪta».\f □ \fr 2:24 \ft \+bd «Silǝrning ⱪilmixinglar tüpǝylidin Hudaning nami taipilǝr arisida kupurluⱪⱪa uqrimaⱪta»\+bd* — «Yǝx.» 52:5.\f*  \x + \xo 2:24 \xt Yǝx. 52:5; Əz. 36:2. \x*   
\m
\v 25 Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilsang, hǝtnǝ ⱪilinƣiningning ǝⱨmiyiti bolidu, lekin uningƣa hilapliⱪ ⱪilsang, hǝtnǝ ⱪilinƣining hǝtnǝ ⱪilinmiƣandǝk ⱨesablinidu. \f □ \fr 2:25 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilsang, hǝtnǝ ⱪilinƣiningning ǝⱨmiyiti bolidu, lekin uningƣa hilapliⱪ ⱪilsang, hǝtnǝ ⱪilinƣining hǝtnǝ ⱪilinmiƣandǝk ⱨesablinidu.»\+bd* — demisǝkmu, Yǝⱨudiylar Tǝwrat ⱪanuni boyiqǝ hǝtnǝ ⱪilidu. Hǝtnilikning ɵzi «Mǝn Hudaning adimimǝn» degǝnlikni wǝ «Yǝⱨudiy bolux»ning simwoli dǝp ⱪarilatti.\f*  
\v 26 Əmdi hǝtnisizlǝr ⱪanunning tǝlǝpligǝ ǝmǝl ⱪilsa, gǝrqǝ hǝtnisiz bolsimu, Huda tǝripidin hǝtnilik ⱨesablanmamdu?  
\v 27 Tǝwrat ⱪanun dǝsturidin hǝwǝrdar wǝ hǝtnilik turuⱪluⱪ ⱪanunƣa hilapliⱪ ⱪilƣuqi, i Yǝⱨudiy, ⱪanunƣa ǝmǝl ⱪilidiƣan jismaniy hǝtnisizlǝr tǝripidin sening gunaⱨing üstidin ⱨɵküm qiⱪiriliwatmamdu?   
\m  
\m
\v 28 Qünki sirtⱪi kɵrünüxi Yǝⱨudiy bolsila uni \add ⱨǝⱪiⱪiy\add* Yǝⱨudiy degili bolmaydu, sirtⱪi jǝⱨǝttiki jismaniy hǝtninimu \add ⱨǝⱪiⱪiy\add* hǝtnǝ degili bolmaydu, \x + \xo 2:28 \xt Yⱨ. 8:39; Rim. 9:7. \x*  
\v 29  roⱨida Yǝⱨudiy bolƣini \add ⱨǝⱪiⱪiy\add* Yǝⱨudiydur; uning hǝtnǝ ⱪilinƣini hǝtnǝ ⱪanun dǝsturi arⱪiliⱪ ǝmǝs, bǝlki ⱪǝlbidǝ, Roⱨtindur. Bundaⱪ kixining tǝriplinixi insanlar tǝripidin ǝmǝs, bǝlki Huda tǝripidin bolidu.\f □ \fr 2:29 \ft \+bd «roⱨida Yǝⱨudiy bolƣini ⱨǝⱪiⱪiy Yǝⱨudiydur; uning hǝtnǝ ⱪilinƣini hǝtnǝ ⱪanun dǝsturi arⱪiliⱪ ǝmǝs, bǝlki ⱪǝlbidǝ, roⱨtindur»\+bd* — «Roⱨtindur» bolsa, Muⱪǝddǝs Roⱨtindur. Bǝzi alimlar «Roⱨtin»ni «roⱨta» dǝp qüxinidu, xundaⱪla bundaⱪ ayǝtni «...hǝtnǝ ⱪǝlbdǝ, roⱨta,... dǝsturidin ǝmǝstur» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu. Hǝtnǝ toƣruluⱪ «Əzakiyal», «Filippiliⱪlarƣa» wǝ «Kolossiliklǝrgǝ»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»lirimizni kɵrüng. \+bd «Bundaⱪ kixining tǝriplinixi insanlar tǝripidin ǝmǝs, bǝlki Huda tǝripidin bolidu»\+bd* — ibraniy tilida «Yǝⱨuda» degǝnning ǝsliy mǝnisi «mahtax», «tǝriplǝx», «tǝrip» degǝnliktur. Xunga ayǝtning tegidiki mǝnisi: ««Ⱨǝⱪiⱪiy Yǝⱨudiy» bolux üqün, u Huda tǝripidin tǝriplǝngǝn («Yǝⱨuda») boluxi kerǝk.\f*  \x + \xo 2:29 \xt Ⱪan. 10:16; Yǝr. 4:4; Fil. 3:2, 3; Kol. 2:11. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\m
\v 1 Undaⱪta, Yǝⱨudiy bolƣanning Yǝⱨudiy ǝmǝstin nemǝ artuⱪqiliⱪi bar? Hǝtnilik bolƣanning nemǝ paydisi bar?  
\v 2 Əmǝliyǝttǝ, ularning ⱨǝr jǝⱨǝttin kɵp artuⱪqiliⱪi bar. Birinqidin, Hudaning bexarǝtlik sɵzliri Yǝⱨudiylarƣa amanǝt ⱪilinƣan.\x + \xo 3:2 \xt Zǝb. 147:19; Rim. 9:4. \x*  
\v 3 Əmdi gǝrqǝ ulardin bǝziliri ixǝnqsiz qiⱪⱪan bolsimu, buningƣa nemǝ bolatti? Ularning ixǝnqsizliki Hudaning ixǝnqliklikini yoⱪⱪa qiⱪiriwetǝrmu?\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «Əmdi gǝrqǝ ulardin bǝziliri ixǝnqsiz qiⱪⱪan bolsimu, buningƣa nemǝ bolatti? Ularning ixǝnqsizliki Hudaning ixǝnqliklikini yoⱪⱪa qiⱪiriwetǝrmu?»\+bd* — Pawlus bǝlkim Hudaning Israilƣa ⱪilƣan ǝⱨdǝ-wǝdilirini kɵrsitidu. Huda: «Silǝr Mening hǝlⱪim bolisilǝr» dǝp wǝdǝ ⱪilƣandin keyin, bǝzi Yǝⱨudiylarning ⱪilmixliri ɵzlirining Uning hǝlⱪi ikǝnlikini inkar ⱪilƣan bolsimu, bu ⱪilmixliri Hudaning wǝdisini yoⱪⱪa qiⱪiriwetǝmdu?\f*  \x + \xo 3:3 \xt Qɵl. 23:19; Rim. 9:6; 2Tim. 2:13. \x*  
\v 4 Ⱨǝrgiz undaⱪ ⱪilmaydu! Huda rastqil ⱨesablinip, ⱨǝmmǝ adǝm yalƣanqi ⱨesablansun! Huddi \add muⱪǝddǝs yazmilarda Huda ⱨǝⱪⱪidǝ\add* yezilƣinidǝk: —  
\m «Sɵzliginingdǝ adil dǝp ispatlanƣaysǝn,  
\m Xikayǝtkǝ uqriƣiningda ƣǝlibǝ ⱪilƣaysǝn».\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «Sɵzliginingdǝ adil dǝp ispatlanƣaysǝn, xikayǝtkǝ uqriƣiningda ƣǝlibǝ ⱪilƣaysǝn»\+bd* — «Zǝb.» 51:4. «Xikayǝtkǝ uqriƣiningda ƣǝlibǝ ⱪilƣaysǝn» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Ⱨɵküm qiⱪarƣiningda ƣǝlibǝ ⱪilƣaysǝn». Zǝburdiki bu küydǝ Dawut pǝyƣǝmbǝr eƣir gunaⱨini Huda wǝ hǝlⱪ aldida iⱪrar ⱪilidu; u bu sɵzlǝrni, Huda meni jazaliƣanda, hǝlⱪ beximƣa qüxidiƣan külpǝtning Hudadin adil jazasini bilsun dǝp eytidu. Gunaⱨini oquⱪ iⱪrar ⱪilmiƣan bolsa bǝlkim hǝlⱪ: «Nemixⱪa sɵyümlük Dawut padixaⱨimiz külpǝtkǝ uqriƣandu, Huda uningƣa adalǝtsiz muamilǝ ⱪilƣanmidu?» deyixi mumkin. Uning degini Pawlusning deginigǝ opmu-ohxax; Huda ⱨǝⱪtur ⱨǝm alǝm aldida Uning ⱨǝⱪliⱪi ispatlansun; Uning ⱨǝr ixtiki durusluⱪi ispatlansun (wǝ ispatlinidu!), hataliⱪ yaki yalƣanqiliⱪning bolsa bizdila ikǝnliki ispatlansun (wǝ ispatlinidu!).\f*  \x + \xo 3:4 \xt Zǝb. 51:4; 116:11; Yⱨ. 3:33. \x*   
\m
\v 5 Lekin bizning ⱨǝⱪⱪaniysizliⱪimiz arⱪiliⱪ Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi tehimu eniⱪ kɵrsitilsǝ, buningƣa nemǝ dǝymiz? Ⱨǝⱪⱪaniysizliⱪ üstigǝ ƣǝzǝp tɵkidiƣan Hudani ⱨǝⱪⱪaniy ǝmǝs dǝymizmu (mǝn insanqǝ sɵzlǝymǝn)?\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «mǝn insanqǝ sɵzlǝymǝn!»\+bd* — demǝk, pǝⱪǝt isanning kɵz-ⱪarixi boyiqǝ sɵzlǝymǝn. Bu ibaridin kɵrgili boliduki, ⱨǝrⱪandaⱪ adǝm towa ⱪilmisa, gunaⱨi tüpǝylidin uning kɵzⱪaraxliri tumanlixip ketidu, ɵzi elixip ⱪalidu.\f*  
\v 6 Mundaⱪ deyixkǝ ⱨǝrgiz bolmaydu! Əgǝr undaⱪ bolsa, Huda alǝmni ⱪandaⱪ soraⱪⱪa tartidu?   
\m
\v 7 \add Bǝzilǝr yǝnǝ\add*: «Mening yalƣanqilⱪimdin Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝtliki tehimu oquⱪ ⱪilinsa, xundaⱪla uluƣluⱪi tehimu yorutulsa, ǝmdi mǝn yǝnǝ nemǝ üqün gunaⱨkar dǝp ⱪarilip soraⱪⱪa tartilimǝn?» \add deyixi mumkin\add*.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «Mening yalƣanqiliⱪim arⱪiliⱪ Hudaning ⱨǝⱪiⱪiti tehimu oquⱪ ⱪilinidu...»\+bd* — Huda pǝyƣǝmbǝrlǝr arⱪiliⱪ Ɵz hǝlⱪining bǝziliri Ɵzigǝ asiyliⱪ ⱪilidiƣanliⱪi, ⱨǝtta mǝsilǝn Ɵz Mǝsiⱨigǝ satⱪunluⱪ ⱪilidiƣanliⱪi toƣruluⱪ kɵp bexarǝt bǝrgǝnidi. Xunga «mening yalƣanqiliⱪim» Hudaning toƣra eytⱪanliⱪini ispatlaydu.\f*  
\v 8 Undaⱪ bolƣanda nemixⱪa (bǝzilǝr bizgǝ tɵⱨmǝt qaplimaⱪqi bolup, gǝplirimizni buriwǝtkǝndǝk) «Yamanliⱪ ⱪilayli, buningdin yahxiliⱪ qiⱪip ⱪalar» — deyixkǝ bolmaydu? Bundaⱪ degüqilǝrning jazalinixi ⱨǝⱪliⱪtur!   
\b  
\m  
\s1 Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪtur  
\m
\v 9 Əmdi nemǝ deyix kerǝk? Biz \add Yǝⱨudiylar\add* \add Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrdin\add* üstün turamduⱪ? Yaⱪ, ⱨǝrgiz! Qünki biz yuⱪurida Yǝⱨudiylar bolsun, Greklǝr bolsun ⱨǝmmisining gunaⱨning ilkidǝ ikǝnlikini ispatlap ǝyibliduⱪ.\f □ \fr 3:9 \ft \+bd «Yǝⱨudiylar bolsun, Greklǝr bolsun ⱨǝmmisining gunaⱨning ilkidǝ ikǝnlikini ispatlap ǝyibliduⱪ»\+bd* — «Greklar» muxu yǝrdǝ barliⱪ «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»gǝ wǝkillik ⱪilidu.\f*  \x + \xo 3:9 \xt Gal. 3:22. \x*   
\m
\v 10 Dǝrwǝⱪǝ, muⱪǝddǝs yazmilarda yezilƣinidǝk: —  
\m «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur,\x + \xo 3:10 \xt Zǝb. 14:3; 53:3 \x*   
\m
\v 11 Yorutulƣan kixi yoⱪtur,  
\m Hudani izdiginimu yoⱪtur.   
\m
\v 12 Ⱨǝmmǝ adǝm yoldin qǝtnidi,  
\m Ularning barliⱪi ǝrzimǝs bolup qiⱪti.  
\m Meⱨribanliⱪ ⱪilƣuqi yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur.\f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur, ... Ⱨǝmmǝ adǝm yoldin qǝtnidi, ularning barliⱪi ǝrzimǝs bolup qiⱪti. Meⱨribanliⱪ ⱪilƣuqi yoⱪ, ⱨǝtta birimu yoⱪtur»\+bd* — (10-13-ayǝt) «Zǝb.» 14:1-3 (yǝnǝ 53:1-3); «Top.» 7:20.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Zǝb. 14:1-3; 53:1-3; Top. 7:20\x*   
\m
\v 13 Ularning geli eqilƣan ⱪǝbridǝk sesiⱪtur,  
\m Tilliri kazzapliⱪ ⱪilmaⱪta;  
\m Kobra yilanning zǝⱨiri lǝwliri astida turidu; \f □ \fr 3:13 \ft \+bd «Ularning geli eqilƣan ⱪǝbridǝk sesiⱪtur, tilliri kazzapliⱪ ⱪilmaⱪta; kobra yilanning zǝⱨiri lǝwliri astida turidu»\+bd* — «Zǝb.» 5:9 wǝ 140:3.\f*  \x + \xo 3:13 \xt Zǝb. 5:9; 140:4. \x*  
\v 14 Ularning zuwani ⱪarƣax ⱨǝm zǝrdigǝ tolƣan.\f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Ularning zuwani ⱪarƣax ⱨǝm zǝrdigǝ tolƣan»\+bd* — «Zǝb.» 10:7.\f*  \x + \xo 3:14 \xt Zǝb. 10:7\x*   
\m
\v 15 «Putliri ⱪan toküxkǝ aldiraydu;\x + \xo 3:15 \xt Pǝnd. 1:16; Yǝx. 59:7. \x*   
\m
\v 16 Barƣanla yeridǝ wǝyranqiliⱪ wǝ pajiǝlik ixlar bardur.   
\m
\v 17 Tinqliⱪ-aramliⱪ yolini ular ⱨeq tonuƣan ǝmǝs».\f □ \fr 3:17 \ft \+bd «Putliri ⱪan toküxkǝ aldiraydu; barƣanla yeridǝ wǝyranqiliⱪ wǝ pajiǝlik ixlar bardur. Tinqliⱪ-aramliⱪ yolini ular ⱨeq tonuƣan ǝmǝs. Ularning nǝziridǝ Hudadin ⱪorⱪidiƣan ix yoⱪtur»\+bd* — (15-17-ayǝt) «Yǝx.» 59:7-8.\f*  \x + \xo 3:17 \xt Yǝx. 59:7,8\x*   
\m
\v 18 «Ularning nǝziridǝ Hudadin ⱪorⱪidiƣan ix yoⱪtur».\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «Ularning nǝziridǝ Hudadin ⱪorⱪidiƣan ix yoⱪtur»\+bd* — «Zǝb.» 36:1.\f*  \x + \xo 3:18 \xt Zǝb. 36:1\x*   
\m
\v 19 Tǝwrattiki barliⱪ sɵzlǝrning Tǝwrat ⱪanuni astida yaxaydiƣanlarƣa ⱪarita eytilƣanliⱪi bizgǝ ayan. Bularning mǝⱪsiti, ⱨǝr insanning aƣzi baⱨanǝ kɵrsitǝlmǝy tuwaⱪlinip, pütkül dunyadikilǝr Hudaning soriⱪida ǝyibkar ikǝn dǝp ayan ⱪilinsun, degǝnliktur. \f □ \fr 3:19 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanuni astida yaxaydiƣanlar»\+bd* —Yǝⱨudiy hǝlⱪini kɵrsitidu. \+bd «Tǝwrattiki barliⱪ sɵzlǝrning Tǝwrat ⱪanuni astida yaxaydiƣanlarƣa ⱪarita eytilƣanliⱪi bizgǝ ayan. Bularning mǝⱪsiti, ⱨǝr insanning aƣzi baⱨanǝ kɵrsitǝlmǝy tuwaⱪlinip, pütkül dunyadikilǝr Hudaning soriⱪida ǝyibkar ikǝn dǝp ayan ⱪilinsun»\+bd* — «Tǝwrattiki barliⱪ sɵzlǝr» muxu yǝrdǝ bǝlkim yuⱪurida nǝⱪil kǝltürülgǝn, barliⱪ insanning gunaⱨkar ikǝnlikini ispatliƣan (Tǝwrattiki) ayǝtlǝrni alaⱨidǝ tǝkitlǝydu.\f*  
\v 20 Xunga, ⱨeqⱪandaⱪ ǝt igisi Tǝwrat-ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn \add Hudaning\add* aldida ⱨǝⱪⱪaniy ⱨesablanmaydu; qünki Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ insan ɵz gunaⱨini tonup yetidu.\x + \xo 3:20 \xt Rim. 7:7; Gal. 2:16; Ibr. 7:18. \x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning insanni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilixi  
\m
\v 21 Biraⱪ, ⱨazir ⱪanun yoli bilǝn ǝmǝs, bǝlki Hudaning Ɵzidin kǝlgǝn birhil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ axkarilandi! Bu hil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa ⱪanunning ɵzi wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝrning \add yazmilirimu\add* guwaⱨliⱪ bǝrgǝndur; \x + \xo 3:21 \xt Rim. 1:17; Fil. 3:9. \x*  
\v 22 yǝni, Hudaning Əysa Mǝsiⱨning ixǝnq-sadaⱪǝtliki arⱪiliⱪ etiⱪad ⱪilƣuqilarning ⱨǝmmisining iqigǝ ⱨǝm üstigǝ yǝtküzidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪidur! Bu ixta ayrimqiliⱪ yoⱪtur \f □ \fr 3:22 \ft \+bd «Mǝsiⱨning ixǝnq-sadaⱪǝtliki arⱪiliⱪ etiⱪad ⱪilƣuqilar...»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Əysa Mǝsiⱨkǝ baƣliƣan itiⱪadi arⱪiliⱪ etiⱪad ⱪilƣuqilar...». Grek tilida «ixǝnq, etiⱪad» wǝ «sadaⱪǝtlik, ixǝnqlik» birla sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*  
\v 23 (qünki barliⱪ insanlar gunaⱨ sadir ⱪilip, Hudaning xan-xǝripigǝ yetǝlmǝy, uningdin mǝⱨrum boldi) \f □ \fr 3:23 \ft \+bd «Qünki barliⱪ insanlar gunaⱨ sadir ⱪilip, Hudaning xan-xǝripigǝ yetǝlmǝy, uningdin mǝⱨrum boldi»\+bd* — buning ikki tǝripi bar; (1) Huda ǝslidǝ adǝmni «Ɵz süriti boyiqǝ», yǝni «Ɵz xan-xǝripi boluxi üqün» yaratⱪanidi. Gunaⱨ sadir ⱪilƣinida insan bu xan-xǝrǝpkǝ yetǝlmidi, xunglaxⱪa Hudaƣa wǝkil boluxtiki imtiyazdin mǝⱨrum boldi. (2) gunaⱨi tüpǝylidin insan Hudaning padixaⱨliⱪida uning xan-xǝripini kɵrǝlmǝydiƣan boldi.\f*  
\v 24 Qünki etiⱪadqilarning ⱨǝmmisi Mǝsiⱨ Əysada bolƣan nijat-ⱨɵrlük arⱪiliⱪ, \add Hudaning\add* meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn bǝdǝlsiz ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinidu.\f □ \fr 3:24 \ft \+bd «Mǝsiⱨ Əysada bolƣan nijat-ⱨɵrlük arⱪiliⱪ...»\+bd* — yaki «Mǝsiⱨ Əysaning gunaⱨtin ⱨɵr ⱪilix hizmiti arⱪiliⱪ...».\f*  \x + \xo 3:24 \xt Yǝx. 53:5. \x*   
\m
\v 25 Huda Uni gunaⱨlarning jazasini kɵtürgüqi kafarǝt ⱪurbanliⱪi süpitidǝ tǝyinlidi; \add insanlarning\add* Uning \add ⱪurbanliⱪ\add* ⱪeniƣa ixǝnq baƣlixi bilǝn \add ⱪurbanliⱪ\add* inawǝtliktur. Huda bu arⱪiliⱪ burunⱪi zamandikilǝrning sadir ⱪilƣan gunaⱨliriƣa sǝwr-taⱪǝtlik bolup, jazalimay ɵtküzüwetixining adilliⱪ ikǝnlikini kɵrsǝtti. \f □ \fr 3:25 \ft \+bd «gunaⱨlarning jazasini kɵtürgüqi kafarǝt ⱪurbanliⱪi»\+bd* — grek tilida birla sɵz bilǝn ipadilinidu. «Kafarǝt» toƣruluⱪ «Mis.» 29:33 wǝ izaⱨati, xundaⱪla «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng. \+bd «Huda Uni gunaⱨlarning jazasini kɵtürgüqi kafarǝt ⱪurbanliⱪi süpitidǝ tǝyinlidi; (insanlarning) Uning (ⱪurbanliⱪ) ⱪeniƣa ixǝnq baƣlixi bilǝn (ⱪurbanliⱪ) inawǝtliktur. Huda bu arⱪiliⱪ burunⱪi zamandikilǝrning sadir ⱪilƣan gunaⱨliriƣa sǝwr-taⱪǝtlik bolup, jazalimay ɵtküzüwetixining adilliⱪ ikǝnlikini kɵrsǝtti»\+bd* — bu toluⱪ ayǝt intayin muⱨim. Huda burunⱪi zamandiki towa ⱪilƣan etiⱪadqi kixilǝrning gunaⱨlirini jazalimay kǝqürüm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi Mǝsiⱨning kǝlgüsi zamanda ⱪurbanliⱪ bolup, xu gunaⱨlirining jazasini kɵtüridiƣanliⱪiƣa asaslanƣanidi, xunglaxⱪa pütünlǝy adilliⱪ idi. «Gunaⱨlarƣa ... ɵtküzüwetix» degǝn ibarǝ bǝlkim burunⱪi dǝwrdiki \+bd barliⱪ gunaⱨlarnimu\+bd* ɵz iqigǝ alidu; biraⱪ Huda bu gunaⱨlarni jazalimay ɵtküzüwǝtkǝn bolsimu, hǝⱪlǝr towa ⱪilmisa bǝribir ahir berip ɵzliri jazalirini tartidu. Ⱨazirⱪi zamandimu xundaⱪ.\f*  \x + \xo 3:25 \xt Mis. 25:17; 2Kor. 5:19; Kol. 1:20; Ibr. 4:16; 1Yuⱨa. 4:10. \x*  
\v 26 Buningƣa ohxax bu \add ⱪurbanliⱪ\add* arⱪiliⱪ U ⱨazirⱪi zamanda bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪinimu kɵrsǝtkǝn. Xundaⱪ ⱪilip U Ɵzining ⱨǝm ⱨǝⱪⱪaniy ikǝnlikini ⱨǝm Əysaning etiⱪadida bolƣuqini ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣuqi ikǝnlikinimu namayan ⱪildi.\f □ \fr 3:26 \ft \+bd «Xundaⱪ ⱪilip U Ɵzining ⱨǝm ⱨǝⱪⱪaniy ikǝnlikini ⱨǝm Əysaning etiⱪadida bolƣuqini ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣuqi ikǝnlikinimu namayan ⱪildi»\+bd* — Mǝsiⱨ Əysa ⱨǝr zamandiki barliⱪ kixilǝrning ⱨǝmmǝ gunaⱨining tegixlik jazasi (Hudaning gunaⱨ üstigǝ qüxüridiƣan ƣǝzipi)ni ⱪobul ⱪilƣandin keyin Huda tolimu ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn towa ⱪilƣan kixilǝrni kǝqürüm ⱪilip ularni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣuqi bolidu.\f*   
\m
\v 27 Undaⱪ bolsa, insanning nemǝ mahtanƣuqiliki bar? Mahtinix yoⱪ ⱪilindi!  
\m — Nemǝ prinsipⱪa asasǝn? Ⱪanunƣa intilix prinsipi bilǝnmu?  
\m — Yaⱪ! «Etiⱪad» prinsipi bilǝn!   
\m
\v 28 Qünki «Insan Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn ǝmǝs, bǝlki etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinidu» dǝp ⱨesablaymiz! \f □ \fr 3:28 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn ǝmǝs...»\+bd* — muxu ibarǝ grek tilida intayin ⱪisⱪartilip: «ⱪanundiki ǝmǝllǝr bilǝn ǝmǝs...» yaki «ⱪanunƣa ⱪaritilƣan ǝmǝllǝr bilǝn ǝmǝs...» yaki «ⱪanundin qiⱪⱪan ǝmǝllǝr bilǝn ǝmǝs...» dǝp ipadilinidu. Bu ibarǝ «Rim.» 3:28, «Gal.» 2:16, 3:2, 5, 10dimu tepilidu. Insanning barliⱪ «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri» ɵzining gunaⱨⱪa patⱪan bir gunaⱨkar ikǝnlikini ispatlaydu, halas.\f*  \x + \xo 3:28 \xt Ros. 13:38; Rim. 8:3; Gal. 2:16; Ibr. 7:25. \x*  
\v 29 Əjǝba, Huda pǝⱪǝtla Yǝⱨudiylarningla Hudasimu? U ǝllǝrningmu Hudasi ǝmǝsmu? Xundaⱪ, u ǝllǝrningmu Hudasidur.  
\v 30 Huda bolsa birdur, U hǝtnǝ ⱪilinƣanlarni etiⱪad bilǝn ⱨǝmdǝ hǝtnǝ ⱪilinmiƣanlarnimu etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilidu. \f □ \fr 3:30 \ft \+bd «Huda bolsa birdur, U hǝtnǝ ⱪilinƣanlarni etiⱪad bilǝn ⱨǝmdǝ hǝtnǝ ⱪilinmiƣanlarnimu etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilidu»\+bd* — bu ayǝttiki «hǝtnǝ ⱪilinƣanlar» Yǝⱨudiylarni, «hǝtnǝ ⱪilinmiƣanlar» barliⱪ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni bildüridu.\f*  
\v 31 Əmdi etiⱪad prinsipi bilǝn Tǝwrat ⱪanunini bikar ⱪiliwetimizmu? Yaⱪ, dǝl buning ǝksiqǝ, uni küqkǝ igǝ ⱪilimiz.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Ibraⱨimning etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ⱨesablinixi, bizgǝ bir ülgidur  
\m
\v 1 Undaⱪta, biz \add Yǝⱨudiylarning\add* jismaniy jǝⱨǝttiki atimiz Ibraⱨimning erixkini toƣrisida nemǝ dǝymiz?\f □ \fr 4:1 \ft \+bd «atimiz Ibraⱨimning erixkini..»\+bd* — yaki «atimiz Ibraⱨimning ɵgǝngini..», «atimiz Ibraⱨimning bilgini..».\f*  \x + \xo 4:1 \xt Yǝx. 51:2. \x*  
\v 2 Əgǝr Ibraⱨim ǝmǝlliri bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlanƣan bolsa, uningda mahtanƣudǝk ix bolatti (bǝribir Hudaning aldida uning mahtinix ⱨǝⱪⱪi yoⱪ idi).  
\v 3 Qünki muⱪǝddǝs yazmilarda nemǝ deyilgǝn? —  
\m «Ibraⱨim Hudaƣa etiⱪad ⱪildi;  
\m Bu uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi» deyilidu.\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «Ibraⱨim Hudaƣa etiⱪad ⱪildi; bu uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi»\+bd* — «Yar.» 15:6.\f*  \x + \xo 4:3 \xt Yar. 15:6; Gal. 3:6; Yaⱪ. 2:23. \x*   
\m
\v 4 Ixligüqigǝ berilidiƣan ⱨǝⱪ «meⱨir-xǝpⱪǝt» ⱨesablanmaydu, bǝlki birhil «ⱪǝrz ⱪayturux» ⱨesablinidu.  
\v 5 Biraⱪ, ⱨeq ix-ǝmǝl ⱪilmay, pǝⱪǝt nomussiz gunaⱨkarlarni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣuqi Hudaƣa etiⱪad ⱪilidiƣan kixining bolsa, uning etiⱪadi ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ dǝp ⱨesablinidu!\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Biraⱪ, ⱨeq ix-ǝmǝl ⱪilmay, pǝⱪǝt nomussiz gunaⱨkarlarni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣuqi Hudaƣa etiⱪad ⱪilidiƣan kixining bolsa, uning etiⱪadi ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ dǝp ⱨesablinidu!»\+bd* — «ⱨeq ǝmǝl ⱪilmay» degini, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa erixix üqün tirixix jǝⱨǝtidin eytilidu, «adǝmlǝr jan beⱪix üqün ixlixi kerǝk ǝmǝs» degǝnlik ǝmǝs, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 6 Huda ⱪilƣan ǝmǝllirigǝ ⱪarimay, ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ⱨesabliƣan kixining bǝhti toƣruluⱪ Dawut \add pǝyƣǝmbǝrmu\add* mundaⱪ degǝn: —   
\m
\v 7 «Itaǝtsizlikliri kǝqürüm ⱪilinƣan,  
\m Gunaⱨliri yepilƣan kixi nemidegǝn bǝhtliktur!\x + \xo 4:7 \xt Zǝb. 32:1\x*   
\m
\v 8 Pǝrwǝrdigar gunaⱨliri bilǝn ⱨeq ⱨesablaxmaydiƣanlar nemidegǝn bǝhtliktur!».\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Itaǝtsizlikliri kǝqürüm ⱪilinƣan, gunaⱨliri yepilƣan kixi nemidegǝn bǝhtliktur! Pǝrwǝrdigar gunaⱨliri bilǝn ⱨeq ⱨesablaxmaydiƣanlar nemidegǝn bǝhtliktur!»\+bd* — (7-8-ayǝt) «Zǝb.» 32:1-2.\f*  \x + \xo 4:8 \xt Zǝb. 32:1, 2\x*   
\m
\v 9 Əmdi bǝht yalƣuz hǝtnǝ ⱪilinƣanlarƣila mǝnsup bolamdu, yaki hǝtnǝ ⱪilinmiƣanlarƣimu mǝnsup bolamdu? Qünki: «Ibraⱨimning etiⱪadi uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi dǝp ⱨesablandi» dǝwatimiz.\f □ \fr 4:9 \ft \+bd «Ibraⱨimning etiⱪadi uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi dǝp ⱨesablandi»\+bd* — «Yar.» 15:6.\f*  \x + \xo 4:9 \xt Yar. 15:6\x*   
\m
\v 10 Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ ⱪandaⱪ ǝⱨwalda uningƣa ⱨesablandi? Hǝtnǝ ⱪilinixtin ilgirimu yaki hǝtnǝ ⱪilinixtin keyinmu? U hǝtnǝ ⱪilinƣan ⱨalda ǝmǝs, bǝlki hǝtnǝ ⱪilinmiƣan ⱨalda ⱨesablandi!  
\v 11 Uning hǝtnini ⱪobul ⱪilƣini bolsa, uni hǝtnǝ ⱪilinixtin burunla etiⱪadi arⱪiliⱪ igǝ bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa mɵⱨür bǝlgisi süpitidǝ bolƣanidi. Demǝk, u hǝtnisiz turup Hudaƣa etiⱪad ⱪilƣuqilarning ⱨǝmmisining atisi boldi — ularmu \add etiⱪadi bilǝn\add* ⱨǝⱪⱪaniy ⱨesablinidu!\x + \xo 4:11 \xt Yar. 17:11. \x*   
\m
\v 12 U yǝnǝ hǝtnǝ ⱪilinƣanlarningmu atisidur; demǝk, hǝtnǝ ⱪilinƣan boluxi bilǝn tǝngla hǝtnǝ ⱪilinmiƣan waⱪtidimu etiⱪadliⱪ yol mangƣan atimiz Ibraⱨimning izlirini besip mangƣanlarningmu atisi bolƣandur.   
\m
\v 13 Qünki \add Hudaning\add* Ibraⱨimƣa wǝ nǝsligǝ dunyaƣa mirashor bolux toƣrisidiki wǝdǝ berixi Ibraⱨimning Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilginidin ǝmǝs, bǝlki etiⱪadtin bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪtin kǝlgǝn.  
\v 14 Qünki ǝgǝr ⱪanunƣa intilidiƣanlar mirashor bolidiƣan bolsa etiⱪad bikar nǝrsǝ bolup ⱪalatti, Hudaning wǝdisimu yoⱪⱪa qiⱪirilƣan bolatti. \x + \xo 4:14 \xt Gal. 3:18. \x*  
\v 15 Qünki Tǝwrat ⱪanuni \add Hudaning\add* ƣǝzipini elip kelidu; qünki ⱪanun bolmisa, itaǝtsizlik degǝn ixmu bolmaydu.\f □ \fr 4:15 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanuni Hudaning ƣǝzipini elip kelidu»\+bd* — adǝm Hudaning ǝmr-pǝrmanliriƣa ǝmǝl ⱪilalmiƣaqⱪa, ⱪanun uning gunaⱨini namayan ⱪilidu; namayan ⱪilinixi bilǝn Hudaning ƣǝzipi uning gunaⱨi üstigǝ qüxidu.\f*  \x + \xo 4:15 \xt Yⱨ. 15:22; Rim. 5:20; 7:8; Gal. 3:19. \x*   
\m
\v 16-17 Xuning üqün, Hudaning wǝdisining \add pǝⱪǝt\add* Ɵz meⱨir-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ ǝmǝlgǝ axuruluxi üqün, u etiⱪadⱪila asaslinidu. Buning bilǝn u wǝdǝ Ibraⱨimning barliⱪ ǝwladliriƣa, pǝⱪǝt Tǝwrat ⱪanuni astida turidiƣanlarƣila ǝmǝs, bǝlki Ibraⱨimqǝ etiⱪad ⱪilƣuqilarning ⱨǝmmisigimu kapalǝtlik ⱪilinƣan. Qünki muⱪǝddǝs yazmilarda: «Seni nurƣun ⱪowmning atisi ⱪildim» dǝp yezilƣinidǝk, Ibraⱨim ⱨǝmmimizning atisidur. Dǝrⱨǝⱪiⱪǝt, u ɵlüklǝrni tirildüridiƣan, mǝwjut bolmiƣanni bar dǝp mǝwjut ⱪilidiƣan, ɵzi etiƣad baƣliƣan Huda aldida ⱨǝmmimizning atisi boldi. \f □ \fr 4:16-17 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanuni astida turidiƣanlar»\+bd* — Yǝⱨudiy hǝlⱪ. \+bd «Seni nurƣun ⱪowmning atisi ⱪildim»\+bd* — («Yar.» 17:5). Hudaning Ibraⱨimƣa eytⱪan bu sɵzi «ɵtkǝn zaman» xǝklidǝ («\+bd ⱪildim\+bd*») bolup, ⱨeq pǝrzǝntsiz bolƣan waⱪtida uningƣa eytilƣan. Bu keyinki ayǝtlǝr bilǝn ziq baƣliⱪtur.\f*  \x + \xo 4:16-17 \xt Yǝx. 51:2; Yar. 17:5. \x*  
\v 18 Ⱨeqⱪandaⱪ ümid ⱪalmisimu u yǝnila ümidtǝ etiⱪad ⱪildi wǝ xuning bilǝn uningƣa: «Sening nǝsling \add san-sanaⱪsiz\add* bolidu» dǝp aldin eytilƣandǝk nurƣun ⱪowmning atisi boldi. \f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Sening nǝsling san-sanaⱪsiz bolidu»\+bd* — «Yar.» 15:5.\f*  \x + \xo 4:18 \xt Yar. 15:5; Ibr. 11:12. \x*  
\v 19 U yüz yaxⱪa yeⱪinlap, tenini ɵlgǝn ⱨesablisimu, xundaⱪla ayali Saraⱨningmu baliyatⱪusini ɵldi dǝp ⱪarisimu, yǝnila etiⱪadta ajizlaxmidi; \f □ \fr 4:19 \ft \+bd «U yüz yaxⱪa yeⱪinlap, tenini ɵlgǝn ⱨesablisimu, xundaⱪla ayali Saraⱨningmu baliyatⱪusini ɵldi dǝp ⱪarisimu...»\+bd* — demǝk, u ɵz tenining ɵlüktǝk bolƣan ǝⱨwaliƣa wǝ Saraⱨning ⱪǝt’iy tuƣmasliⱪiƣa tolimu realliⱪ wǝ eƣirbesiⱪliⱪ bilǝn ⱪaraytti, biraⱪ bu ixlar uning etiⱪadiƣa ⱨeq tǝsir yǝtküzmidi.\f*  
\v 20 Hudaning wǝdisigǝ nisbǝtǝn etiⱪadsizliⱪ ⱪilip ⱨeq ikkilǝnmidi, ǝksiqǝ u etiⱪadi arⱪiliⱪ küqǝytildi wǝ Hudani uluƣlidi, \x + \xo 4:20 \xt Yⱨ. 8:56; Ibr. 11:11, 18. \x*  
\v 21 «U nemini wǝdǝ ⱪilƣan bolsa xuni ǝmǝlgǝ axurux ⱪudritigǝ Igidur» dǝp toluⱪ ixǝndürüldi. \x + \xo 4:21 \xt Zǝb. 115:3\x*  
\v 22 Xuning bilǝn bu «uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi». \x + \xo 4:22 \xt Yar. 15:6. \x*  
\v 23-25 Bu, «Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi» degǝn sɵz yalƣuz uning üqünla ǝmǝs, bǝlki Rǝbbimiz Əysani ɵlümdin tirildürgǝn Hudaƣa etiⱪad ⱪiliximiz bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱨesablinidiƣan bizlǝr üqünmu yezilƣan; \add Mǝsiⱨ\add* bolsa itaǝtsizliklirimiz üqün pida yoliƣa tapxuruldi wǝ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün tirildürüldi.\f □ \fr 4:23-25 \ft \+bd «Mǝsiⱨ bolsa itaǝtsizliklirimiz üqün pida yoliƣa tapxuruldi wǝ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün tirildürüldi»\+bd* — «pida yoliƣa tapxuruldi» degǝn ibarǝ bolsa, u rǝzil adǝmlǝrning ⱪoli bilǝn ɵlümgǝ tapxuruldi, lekin bularning ⱨǝmmisi insaniyǝtni ⱪutⱪuzux üqün Hudaning uluƣ pilani idi, dǝp kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 4:23-25 \xt Rim. 15:4. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Huda bilǝn inaⱪ ɵtüx  
\m
\v 1 Xunga etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinƣan ikǝnmiz, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Huda bilǝn inaⱪ munasiwǝttǝ bolimiz.\x + \xo 5:1 \xt Yǝx. 32:17; Yⱨ. 16:33; Əf. 2:13. \x*  
\v 2 U arⱪiliⱪ etiⱪad yolida bizni qing turƣuzidiƣan bu meⱨir-xǝpⱪitining iqigǝ kirix ⱨoⱪuⱪiƣa muyǝssǝr bolduⱪ, xuningdǝk Hudaning xan-xǝripigǝ baƣliƣan ümidimizdin xad-huram bolimiz. \x + \xo 5:2 \xt Yⱨ. 10:9; 14:6; 1Kor. 15:1; Əf. 2:18; 3:12; Ibr. 3:6; 10:19. \x*  
\v 3-4 Xundaⱪ bolupla ⱪalmay, müxkül ǝⱨwallar iqidǝ xadlinimiz; qünki müxküllük sǝwrqanliⱪni, sǝwrqanliⱪ qidamliⱪni, qidamliⱪ ümidni elip kelidu, dǝp bilimiz.\f □ \fr 5:3-4 \ft \+bd «müxkül ǝⱨwallar iqidǝ xadlinimiz...»\+bd* — yaki «müxkül ǝⱨwallardin tǝntǝnǝ ⱪilimiz».\f*  \x + \xo 5:3-4 \xt Yaⱪ. 1:3. \x*  
\v 5 Wǝ bu ümid bizni yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoymaydu, qünki bizgǝ ata ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti alliburun ⱪǝlbimizgǝ ⱪuyulup exip taxti.\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Wǝ bu ümid bizni yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoymaydu, qünki bizgǝ ata ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ Hudaning meⱨir-muⱨǝbbiti alliburun ⱪǝlbimizgǝ ⱪuyulup exip taxti»\+bd* — insanning Hudaƣa baƣliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ümidi, uning bizgǝ bolƣan muⱨǝbbitining bar-yoⱪ ikǝnlikigǝ ziq baƣlinidu, ǝlwǝttǝ. Əgǝr biz «Huda bizni sɵyidu» dǝp bilsǝk ⱨǝmdǝ Hudaning muⱨǝbbiti ɵz wujudimizda pǝyda bolƣan bolsa, ⱨǝrⱪandaⱪ zor ümidlǝrmu bolidu.\f*   
\m
\v 6 Qünki biz pǝⱪǝt amalsiz ⱪalƣinimizda, Mǝsiⱨ biz ihlassizlar üqün \add Huda\add* bekitkǝn waⱪitta ɵzini pida ⱪildi.\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Qünki biz pǝⱪǝt amalsiz ⱪalƣinimizda...»\+bd* — «amalsiz» — ɵzimizni gunaⱨtin ⱪutulduruxⱪa amalsiz.\f*  \x + \xo 5:6 \xt Əf. 2:1; Kol. 2:13; Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18. \x*  
\v 7 Birsining ⱨǝⱪⱪaniy adǝm üqün jenini pida ⱪilixi naⱨayiti az uqraydiƣan ix; bǝzidǝ yahxi adǝm üqün birsi pida boluxⱪa jür’ǝt ⱪiliximu mumkin;  
\v 8 lekin Huda Ɵz meⱨri-muⱨǝbbitini bizgǝ xuningda kɵrsitiduki, biz tehi gunaⱨkar waⱪtimizda, Mǝsiⱨ biz üqün jenini pida ⱪildi.\x + \xo 5:8 \xt Ibr. 9:15; 1Pet. 3:18. \x*  
\v 9 Ⱨazir biz Uning ⱪeni bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinƣan ikǝnmiz, ǝmdi U arⱪiliⱪ \add kelidiƣan\add* ƣǝzǝptin ⱪutuluximiz tehimu jǝzmǝndur. \f □ \fr 5:9 \ft \+bd «ǝmdi U arⱪiliⱪ kelidiƣan ƣǝzǝptin ⱪutuluximiz tehimu jǝzmǝndur»\+bd* — «kelidiƣan ƣǝzǝp» Hudaning gunaⱨlarning üstigǝ qüxidiƣan ƣǝzipi.\f*  
\v 10 Qünki burun Hudaƣa düxmǝn bolƣan bolsaⱪmu, Oƣlining ɵlümi arⱪiliⱪ bizni Uning bilǝn inaⱪlaxturƣan yǝrdǝ, Uning bilǝn inaⱪlaxturulƣandin keyin, ǝmdi \add Oƣlining\add* ⱨayati arⱪiliⱪ biz tehimu ⱪutuldurulmamduⱪ?! \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Qünki burun Hudaƣa düxmǝn bolƣan bolsaⱪmu, Oƣlining ɵlümi arⱪiliⱪ bizni Uning bilǝn inaⱪlaxturƣan yǝrdǝ, Uning bilǝn inaⱪlaxturulƣandin keyin, ǝmdi Oƣlining ⱨayati arⱪiliⱪ biz tehimu ⱪutuldurulmamduⱪ?!»\+bd* — Hudaning nijatida «ⱪutulux» pǝⱪǝt dozahtin ⱪutulux ǝmǝs, gunaⱨning barliⱪ asarǝtliridin azad bolup yengi ǝⱨmiyǝtlik ⱨayattin bǝⱨrimǝn boluxtin ibarǝttur.\f*  
\v 11 Buning bilǝnla ⱪalmay, ⱨazir biz Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Huda bilǝn inaⱪlaxturulduⱪ, U arⱪiliⱪmu Hudaning Ɵzidin xadlinimiz.\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «U arⱪiliⱪmu Hudaning Ɵzidin xadlinimiz»\+bd* — «Hudaning Ɵzidin xadlinimiz» degǝnning baxⱪa birhil mǝnisi barki, «Hudani ⱪattiⱪ danglaymiz».\f*   
\b  
\m  
\s1 Adǝm’atidin ɵlüm, Mǝsiⱨtin ⱨayatliⱪ — gunaⱨning yiltizi  
\m
\v 12 Xuningdǝk, gunaⱨning dunyaƣa kirixi birla adǝm arⱪiliⱪ boldi, ɵlümning dunyaƣa kirixi gunaⱨ arⱪiliⱪ boldi; xuning bilǝn gunaⱨ arⱪiliⱪ ɵlüm ⱨǝmmǝ adǝmgǝ tarⱪaldi; qünki ⱨǝmmǝ adǝm gunaⱨ sadir ⱪildi \f □ \fr 5:12 \ft \+bd «Xuningdǝk, gunaⱨning dunyaƣa kirixi birla adǝm arⱪiliⱪ boldi»\+bd* — «birla adǝm arⱪiliⱪ» bolsa, Adǝm’atimiz arⱪiliⱪ, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 5:12 \xt Yar. 2:17; 3:6; 1Kor. 15:21. \x*  
\v 13 (qünki Tǝwrat ⱪanunidin ilgirimu gunaⱨ dunyada bar idi, ǝlwǝttǝ; ⱨalbuki, ⱪanun bolmisa gunaⱨning ⱨesabi elinmaydu.  
\v 14 Xundaⱪtimu, ɵlüm Adǝm’ata waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ insanlarƣimu ⱨɵküm sürdi; ular gǝrqǝ Adǝm’atining sadir ⱪilƣan itaǝtsizlikidǝk gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsimu, bu insanlarmu ɵlüm ⱨɵkümidin haliy bolmidi).  
\m Adǝm’atining ɵzi — keyin kelidiƣan Mǝsiⱨning bir bexarǝtlik ülgsidur; \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «... Xundaⱪtimu, ɵlüm Adǝm’ata waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ insanlarƣimu ⱨɵküm sürdi; ular gǝrqǝ Adǝm’atining sadir ⱪilƣan itaǝtsizlikidǝk gunaⱨ sadir ⱪilmiƣan bolsimu, bu insanlarmu ɵlüm ⱨɵkümidin haliy bolmidi)»\+bd* — rosulning gepi boyiqǝ, gunaⱨ pǝⱪǝt ɵz-ɵzidin mǝlum bolƣandila andin gunaⱨ ⱨesablinidu. Bu mǝlum bolux ikki yol bilǝn bolidu: — (1) Hudaning insanƣa biwasitǝ eytⱪan sɵzliri, ⱪanuni arⱪiliⱪ; (2) insaning wijdani arⱪiliⱪ. Adǝm’atimiz Hudaning biwasitǝ buyruⱪini angliƣan wǝ uningƣa itaǝtsizlik ⱪildi. Adǝm’atimiz waⱪtidin Musa pǝyƣǝmbǝr waⱪtiƣiqǝ, yǝni Tǝwrat ⱪanuni berilgüqǝ, insanlar Hudadin biwasitǝ kǝlgǝn birǝr ⱪanunni kɵrmigǝn. Ⱨalbuki, xu dǝwrlǝrdiki adǝmlǝrning ⱨǝmmisi ɵldi. Ularda Hudaning oquⱪ kɵrsǝtkǝn ⱪanuni bolmisimu, Pawlus yuⱪirida eytⱪandǝk, Hudaning ⱪanunidiki ǝhlaⱪiy tǝlǝplǝr ɵz ⱪǝlb-wijdanlirida mǝwjut idi. Xuning bilǝn xu dǝwrlǝrdikilǝr «Adǝm’atimizning itaǝtsizliki» (yǝni Hudaning biwasitǝ bir ǝmrigǝ hilapliⱪ ⱪilƣan itaǝtsizliki)dǝk gunaⱨ ⱪilmiƣan bolsimu, ular gunaⱨ sadir ⱪilƣinida wijdani arⱪiliⱪ uni eniⱪ bilip yǝtkǝn wǝ gunaⱨ sǝwǝbidin ɵlüp ketiwatⱪanidi. \+bd «Adǝm’atining ɵzi — keyin kelidiƣan Mǝsiⱨning bir bexarǝtlik ülgsidur»\+bd* — Adǝm’atimizning birla ⱪetimliⱪ gunaⱨi pütkül insanƣa yaman tǝsir yǝtküzgǝndǝk, Mǝsiⱨning xu bir ⱪetimliⱪ itaǝt ⱪilƣini (ⱪurbanliⱪi ⱪilƣini) pütkül ixǝngǝn insanƣa dǝl uning ǝksini yǝtküzidu.\f*  
\v 15 ⱨalbuki, \add Hudaning\add* xapaǝtlik sowƣiti Adǝm’atining itaǝtsizlikining pütünlǝy ǝksidur. Qünki birla adǝmning itaǝtsizliki bilǝn nurƣun adǝm ɵlgǝn bolsa, ǝmdi Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti wǝ xuningdǝk birla adǝm, yǝni Əysa Mǝsiⱨning meⱨir-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ kǝlgǝn sowƣat exip-texip turƣaqⱪa, nurƣun adǝmgǝ yǝtküzülüp tehimu zor nǝtijǝ ⱨasil ⱪildi!   
\m
\v 16 Xu xapaǝtlik sowƣatning nǝtijisi bolsa, xu bir adǝmning gunaⱨining aⱪiwitigǝ pütünlǝy ohximaydu. Qünki bir adǝmning bir ⱪetim ɵtküzgǝn itaǝtsizlikidin qiⱪarƣan ⱨɵküm insanlarni gunaⱨkar dǝp bekitkǝn bolsimu, ǝmma xu xapaǝtlik sowƣat bolsa kɵpligǝn kixilǝrning nurƣun itaǝtsizlikliridin «ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinix»ⱪa elip baridu.  
\v 17 Əmdi bir adǝmning itaǝtsizliki tüpǝylidin, ǝnǝ xu bir adǝm arⱪiliⱪ ɵlüm ⱨɵkümran bolƣan yǝrdǝ, \add Hudaning\add* mol meⱨir-xǝpⱪitini, xundaⱪla ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bolƣan xapaǝtlik sowƣitini ⱪobul ⱪilƣanlar bir adǝm, yǝni xu Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatta xunqǝ ƣalibanǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar bolmamdu!\f □ \fr 5:17 \ft \+bd «xu Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatta xunqǝ ƣalibanǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar bolmamdu!»\+bd* — «ⱨɵkümranliⱪ ⱪilƣuqilar» degǝn ibarǝ: — bu dunyada gunaⱨ üstidin, ɵlüm üstidin, Xǝytan ⱪatarliⱪlar üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip ⱨɵkümran boluxni kɵrsǝtsǝ kerǝk. Kǝlgüsidǝ, Hudaning padixaⱨliⱪi kǝlgǝndǝ xu ⱨɵkümranliⱪning baxⱪa tǝrǝplirimu bolidu.\f*   
\m
\v 18 Xunga, bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizlik tüpǝylidin barliⱪ insanlar gunaⱨning jazasiƣa mǝⱨkum ⱪilinƣan bolsa, ohxaxla bir ⱪetimliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ǝmǝl bilǝn ⱨayatliⱪ elip kelidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ pütkül insanlarƣa yǝtküzülgǝn.  
\v 19 Bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizliki arⱪiliⱪ nurƣun kixilǝr dǝrwǝⱪǝ gunaⱨkar ⱪilinip bekitilgǝndǝk, bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtmǝnliki bilǝnmu nurƣun kixilǝr ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip bekitilidu. \f □ \fr 5:19 \ft \+bd «Bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtsizliki arⱪiliⱪ nurƣun kixilǝr dǝrwǝⱪǝ gunaⱨkar ⱪilinip bekitilgǝndǝk, bir adǝmning bir ⱪetimliⱪ itaǝtmǝnliki bilǝnmu nurƣun kixilǝr ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip bekitilidu»\+bd* — bu intayin muⱨim ayǝt, Adǝm’ata «ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa gunaⱨliⱪ tǝbiitini yǝtküzgǝndǝk, ohxaxla Mǝsiⱨ Əysamu etiⱪad arⱪiliⱪ «Ɵz iqigǝ alƣan» barliⱪ insanlarƣa yengi ⱨǝⱪⱪaniy tǝbiitini yǝtküzidu. Adǝm’ata gunaⱨkar insan ailisining bexi bolƣan; Mǝsiⱨ Əysa yengi birhil insan ailisining bexi wǝ uning tunji ǝzasi ⱨǝm wǝkili boldi.\f*  
\v 20 Əmdi Tǝwrat ⱪanuni insanning itaǝtsizlikliri kɵprǝk axkarlinip bilinsun dǝp kirgüzülgǝnidi. Lekin gunaⱨ ⱪǝyǝrdǝ kɵpǝygǝn bolsa, \add Hudaning\add* meⱨir-xǝpⱪitimu xu yǝrdǝ tehimu exip taxti. \x + \xo 5:20 \xt Luⱪa 7:47; Yⱨ. 15:22; Rim. 4:15; 7:8; Gal. 3:19\x*  
\v 21 Xuningdǝk, gunaⱨ \add insaniyǝtning\add* üstidin ⱨɵkümranliⱪ ⱪilip \add ularni\add* ɵlümgǝ elip barƣinidǝk, \add Hudaning\add* meⱨir-xǝpⱪiti ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa asaslinip ⱨɵkümranliⱪ ⱪilip, insanni Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ mǝnggülük ⱨayatliⱪⱪa erixtüridu.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Gunaⱨtin ⱪutulup Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨayatliⱪⱪa erixix  
\m
\v 1 Undaⱪta, nemǝ degülük? Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti tehimu axsun dǝp gunaⱨ iqidǝ yaxawerǝmduⱪ?  
\v 2 Yaⱪ, ⱨǝrgiz! Gunaⱨⱪa nisbǝtǝn ɵlgǝn bizlǝr ⱪandaⱪmu uning iqidǝ yaxawerimiz?  
\v 3 Yaki silǝr bilmǝmsilǝr? Ⱨǝrⱪaysimiz Mǝsiⱨ Əysaƣa kirixkǝ qɵmüldürülgǝn bolsaⱪ, Uning ɵlümi iqigǝ qɵmüldürülduⱪ?\f □ \fr 6:3 \ft \+bd «Ⱨǝrⱪaysimiz Mǝsiⱨ Əysaƣa kirixkǝ qɵmüldürülgǝn bolsaⱪ, Uning ɵlümi iqigǝ qɵmüldürülduⱪ?»\+bd* — «Mǝsiⱨ Əysaƣa kirixkǝ qɵmüldürülüx» suƣa qɵmüldürüp etiⱪadni etirap ⱪilixni kɵrsitǝmdu, yaki Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa qɵmüldürülüxni kɵrsitǝmdu? Bizningqǝ ⱨǝr ikkisini kɵrsitidu. Qünki Huda aldida pǝⱪǝt «bir qɵmüldürülüx» bar («Əf.» 4:5); Hudaning adǝmning suƣa qɵmüldürülüxidǝ bolƣan mǝⱪsiti, bu qɵmüldürülüx arⱪiliⱪ Ɵz Roⱨiƣa qɵmüldürülüxni elip berixidin ibarǝt. Birsi suƣa qɵmüldürülüp Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa qɵmüldürülmigǝn bolsa tehi toluⱪ «Mǝsiⱨ iqigǝ qɵmüldürülgǝn» bolmaydu (Injil, «Ros.» 19:1-6, «Əf.» 4:5, «Kol.» 2:11-13, «1Pet.» 3:21 wǝ izaⱨatlarni kɵrüng).\f*  \x + \xo 6:3 \xt Gal. 3:27. \x*  
\v 4 Biz qɵmüldürüx arⱪiliⱪ Uning ɵlümi iqigǝ kirip, Uning bilǝn billǝ kɵmülduⱪ; buning mǝⱪsiti, Mǝsiⱨ Atining xan-xǝripi arⱪiliⱪ ɵlümdin tirilginidǝk, bizningmu yengi ⱨayatta mengiximiz üqündur.\f □ \fr 6:4 \ft \+bd «Biz qɵmüldürüx arⱪiliⱪ uning ɵlümi iqigǝ kirip»\+bd* — grek tilida «qɵmüldürülüx» «xu qɵmüldürülüx» deyilidu. Yuⱪiriⱪi izaⱨatni kɵrüng. \+bd «Mǝsiⱨ Atining xan-xǝripi arⱪiliⱪ ɵlümdin tirilginidǝk...»\+bd* — «Ata» Huda’atini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 6:4 \xt Rim. 8:11; Əf. 4:23; Fil. 3:10,11; Kol. 2:12; 3:10; Ibr. 12:1; 1Pet. 2:2. \x*   
\m
\v 5 Qünki \add Mǝsiⱨning\add* ɵlümigǝ ohxax bir ɵlümdǝ Uning bilǝn birgǝ baƣlanƣanikǝnmiz, ǝmdi biz qoⱪum Uning tirilixigǝ ohxax bir tirilixtimu Uning bilǝn birgǝ bolimiz.\f □ \fr 6:5 \ft \+bd «Qünki Mǝsiⱨning ɵlümigǝ ohxax bir ɵlümdǝ Uning bilǝn birgǝ baƣlanƣanikǝnmiz, ǝmdi biz qoⱪum Uning tirilixigǝ ohxax bir tirilixtimu uning bilǝn birgǝ bolimiz»\+bd* — «Uning ɵlümigǝ ohxax bir ɵlüm» suƣa qɵmüldürülüxni kɵrsitidu; «Uning tirilixigǝ ohxax bir tirilix» bizningqǝ (1) yengi ⱨayatⱪa erixix; wǝ (2) ⱪiyamǝt künidiki tirilixnimu kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 6:5 \xt Rim. 8:11; Kol. 3:1. \x*  
\v 6 Xuni bilimizki, gunaⱨning makani bolƣan tenimiz kardin qiⱪirilip, gunaⱨning ⱪulluⱪida yǝnǝ bolmasliⱪimiz üqün, «kona adǝm»imiz Mǝsiⱨ bilǝn billǝ krestlinip ɵlgǝn\x + \xo 6:6 \xt Gal. 2:20; 5:24; Fil. 3:10; 1Pet. 4:1, 2. \x*  
\v 7 (qünki ɵlgǝn kixi gunaⱨtin halas bolƣan bolidu).\x + \xo 6:7 \xt 1Pet. 4:1. \x*  
\v 8 Mǝsiⱨ bilǝn billǝ ɵlgǝn bolsaⱪ, uning bilǝn tǝng yaxaydiƣanliⱪimizƣimu ixinimiz.\x + \xo 6:8 \xt 2Tim. 2:11. \x*  
\v 9 Qünki Mǝsiⱨning ɵlümdin tirilgǝndin keyin ⱪayta ɵlmǝydiƣanliⱪi, ɵlümning ǝmdi Uning üstidin yǝnǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilalmaydiƣanliⱪi bizgǝ mǝlum. \x + \xo 6:9 \xt Wǝⱨ. 1:18. \x*  
\v 10 Qünki Uning ɵlümi, U gunaⱨni bir tǝrǝp ⱪilix üqün pǝⱪǝt bir ⱪetimliⱪ ɵldi; Uning ⱨazir yaxawatⱪan ⱨayati bolsa, U Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan ⱨayattur. \f □ \fr 6:10 \ft \+bd «Uning ⱨazir yaxawatⱪan ⱨayati bolsa, U Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan ⱨayattur»\+bd* — «Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan ⱨayattur»: bu ibarining bǝlkim üq mǝnisi bar boluxi mumkin; (1) Hudaning xan-xǝripi üqün yaxax; (2) Hudaƣa pütünlǝy tayinip yaxax (xundaⱪ ⱪilƣanda ɵlüm bolmaydu); (3) Hudaning yetǝkqiliki astida yaxax. Rosul bǝlkim ixǝngüqilǝrning yaxawatⱪan yengi ⱨayatimu ɵzining xǝhsiy niyǝtliri üqün ǝmǝs, bǝlki «Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan» boluxi kerǝk, demǝkqi bolidu (11-ayǝtni kɵrüng).\f*  \x + \xo 6:10 \xt 1Pet. 2:24. \x*  
\v 11 Xuningƣa ohxax, silǝrmu ɵzünglarni gunaⱨⱪa nisbǝtǝn ɵlgǝn, ǝmma Mǝsiⱨ Əysada bolup Hudaƣa yüzlinip tirik dǝp ⱨesablanglar.   
\m
\v 12 Xunga gunaⱨning ɵlidiƣan teninglarda ⱨɵkümranliⱪ ⱪilixiƣa yol ⱪoymanglar, uning rǝzil arzu-ⱨǝwǝslirigǝ boysunmanglar,  
\v 13 xuningdǝk teninglarning ⱨeq ǝzasini ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizliⱪⱪa ⱪoral ⱪilip gunaⱨⱪa tutup bǝrmǝnglar. Əksiqǝ, ɵlümdin tirildürülgǝnlǝrdǝk, ɵzünglarni Hudaƣa atanglar ⱨǝmdǝ teninglardiki ǝzalarni ⱨǝⱪⱪaniyǝtning ⱪorali ⱪilip Hudaƣa atanglar.\x + \xo 6:13 \xt Luⱪa 1:74; Rim. 12:1; Gal. 2:20; Ibr. 9:14; 1Pet. 4:2. \x*   
\m
\v 14 Gunaⱨ silǝrning üstünglarƣa ⱨeq ⱨɵkümranliⱪ ⱪilmaydu; qünki silǝr Tǝwrat ⱪanunining astida ǝmǝs, bǝlki Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti astida yaxawatisilǝr.   
\b  
\m  
\s1 Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning ⱪuli bolux ⱨayatliⱪ yolidur  
\m
\v 15 Undaⱪta, ⱪandaⱪ ⱪilix kerǝk? Ⱪanunning astida ǝmǝs, meⱨir-xǝpⱪǝt astida bolƣanliⱪimiz üqün gunaⱨ sadir ⱪiliwǝrsǝk bolamdu? Yaⱪ, ⱨǝrgiz!  
\v 16 Ɵzliringlarni itaǝtmǝn ⱪullardǝk birigǝ tutup bǝrsǝnglar, xu kixining ⱪuli bolƣanliⱪinglarni bilmǝmsilǝr — yaki ɵlümgǝ elip baridiƣan gunaⱨning ⱪulliri, yaki Huda aldida ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa elip baridiƣan itaǝtmǝnlikning ⱪulliri boluxunglar muⱪǝrrǝr? \x + \xo 6:16 \xt Yⱨ. 8:34; 2Pet. 2:19. \x*  
\v 17 Hudaƣa tǝxǝkkür! Burun gunaⱨning ⱪuli bolƣansilǝr, biraⱪ \add Mǝsiⱨning\add* tǝlimigǝ baxlinip, bu tǝlim kɵrsǝtkǝn nǝmunigǝ qin dilinglardin itaǝt ⱪildinglar.  
\v 18 Silǝr gunaⱨning küqidin ⱪutuldurulup, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning ⱪulliri boldunglar.\x + \xo 6:18 \xt Yⱨ. 8:32; Gal. 5:1; 1Pet. 2:16. \x*   
\m
\v 19 Ətliringlar ajiz bolƣaqⱪa, silǝrgǝ insanqǝ sɵzlǝwatimǝn: — ilgiri silǝr tǝn ǝzayinglarni napak ixlarƣa wǝ ǝhlaⱪsizliⱪⱪa ⱪullardǝk tutup berixinglar bilǝn tehimu ǝhlaⱪsizliⱪlarni ⱪilƣandǝk, ǝmdi ⱨazir tǝn-ǝzaliringlarni pak-muⱪǝddǝslikkǝ baxlaydiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa ⱪullardǝk tutup beringlar. \f □ \fr 6:19 \ft \+bd «ǝtliringlar ajiz bolƣaqⱪa, silǝrgǝ insanqǝ sɵzlǝwatimǝn...»\+bd* — «mǝn insanqǝ sɵzlǝwatimǝn» degǝn ibarǝ toƣruluⱪ 3:5tiki izaⱨatni kɵrüng.\f*  
\v 20 Silǝr gunaⱨning ⱪulliri bolƣan waⱪtinglarda, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning ilkidǝ ǝmǝs idinglar. \x + \xo 6:20 \xt Yⱨ. 8:34. \x*  
\v 21 Ⱨazir nomus dǝp ⱪariƣan burunⱪi ixlardin xu qaƣda silǝr zadi ⱪandaⱪ mewǝ kɵrdünglar? U ixlarning aⱪiweti ɵlümdür.  
\v 22 Biraⱪ, ⱨazir silǝr gunaⱨtin ǝrkin ⱪilinip, Hudaning ⱪulliri bolƣan ikǝnsilǝr, silǝrdǝ ɵzünglarni pak-muⱪǝddǝslikkǝ elip baridiƣan mewǝ bar, uning nǝtijisi mǝnggülük ⱨayattur.   
\m
\v 23 Qünki gunaⱨning ix ⱨǝⱪⱪi yǝnila ɵlümdur, biraⱪ Hudaning Rǝbbimiz Mǝsiⱨ Əysada bolƣan sowƣiti bolsa mǝnggülük ⱨayattur.\x + \xo 6:23 \xt Yar. 2:17; Rim. 5:12; 1Kor. 15:21; Yaⱪ. 1:15. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 Nikaⱨ munasiwitidin misal  
\m
\v 1 I ⱪerindaxlar, mǝn ⱨazir Tǝwrat ⱪanunini bilgǝnlǝrgǝ sɵzlǝwatimǝn; silǝr ⱪanunning pǝⱪǝt ⱨayat waⱪtidila insan üstigǝ ⱨɵkümran bolidiƣanliⱪini bilmǝmsilǝr?   
\m
\v 2 Mǝsilǝn, eri bar ayal, eri ⱨayatla bolidikǝn, ⱪanun boyiqǝ erigǝ baƣlanƣan; lekin eri ɵlüp kǝtsǝ, \add ɵzini erigǝ baƣliƣan\add* nikaⱨ ⱪanunidin azad ⱪilinidu.\x + \xo 7:2 \xt 1Kor. 7:2,10,39. \x*  
\v 3 Xuning üqün, bu ayal eri ⱨayat waⱪtida baxⱪa bir ǝrgǝ baƣlansa, zinahor ayal dǝp atilidu. Lekin eri ɵlüp kǝtsǝ, u \add nikaⱨ\add* ⱪanunidin ǝrkin bolidu; xu qaƣda baxⱪa bir ǝrgǝ tǝgsǝ, zina ⱪilƣan bolmaydu.\x + \xo 7:3 \xt Mat. 5:32. \x*  
\v 4 Huddi xuningdǝk, ⱪerindaxlar, silǝr Əysa Mǝsiⱨning \add ⱪurbanliⱪ\add* teni arⱪiliⱪ Tǝwrat ⱪanuniƣa nisbǝtǝn ɵldünglar. Buning mǝⱪsiti silǝrning baxⱪa birsigǝ, yǝni ɵlümdin Tirilgüqigǝ baƣlinixinglar wǝ xuning bilǝn Hudaƣa mewǝ berixinglardin ibarǝttur.\f □ \fr 7:4 \ft \+bd «Buning mǝⱪsiti silǝrning baxⱪa birsigǝ, yǝni ɵlümdin Tirilgüqigǝ baƣlinixinglar wǝ xuning bilǝn Hudaƣa mewǝ berixinglardin ibarǝttur»\+bd* — birdinbir «ɵlümdin Tirilgüqi» Mǝsiⱨdur, ǝlwǝttǝ. «Hudaƣa mewǝ berix»ning ⱨǝr tǝrǝplimǝ mǝnisi bar; «nikaⱨning mewisi» adǝttǝ balilar bolidu; Mǝsiⱨkǝ baƣlinixning nǝtijisi bǝlkim baxⱪilarning biz arⱪiliⱪ Hudaƣa etiⱪad baƣlap Uningƣa pǝrzǝnt boluxidin ibarǝt bolidu; bu, xübⱨisizki, rosul muxu yǝrdǝ kɵrsǝtkǝn «mewǝ»ning bir ⱪismi. «Gal.» 5:22nimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 7:4 \xt Gal. 2:19; 1Pet. 4:1. \x*   
\m
\v 5 Qünki biz «ǝt»ning ilkidǝ waⱪtimizda, Tǝwrat ⱪanuni gunaⱨning arzu-ⱨǝwǝslirini tehimu ⱪozƣap, tenimizdiki ǝzalarda ɵlümgǝ elip baridiƣan mewini qiⱪarƣanidi;\f □ \fr 7:5 \ft \+bd «Qünki biz «ǝt»ning ilkidǝ waⱪtimizda, Tǝwrat ⱪanuni gunaⱨning arzu-ⱨǝwǝslirini tehimu ⱪozƣap, tenimizdiki ǝzalarda ɵlümgǝ elip baridiƣan mewini qiⱪarƣanidi»\+bd* — «ǝt» degǝn sɵzning muxu yǝrdiki mǝnisi toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng. «Tǝwrat ⱪanuni gunaⱨning arzu-ⱨǝwǝslirini tehimu ⱪozƣap» degǝn sɵzlǝr ⱪanunning insanning tǝbiitidǝ pǝyda ⱪilƣan tǝsirlirini kɵrsitidu. Buning üq tǝripi bar: (1) insanning nurƣun ⱪilmixliri angsiz; (2) insanning tǝbiiti bǝk tǝtür bolup, Huda buni ⱪil desǝ, u baxⱪiqǝ ⱪilidu; (3) (ǝng muⱨimi) nurƣun kixilǝr xu guwaⱨliⱪni beriduki, ɵzining Hudaning ⱪanunliriƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa tirixⱪanseri ɵz gunaⱨliri tehimu axkarilinidu, ⱨǝtta kɵpiyip ketidu. Tɵwǝndiki 7-25-ayǝtlǝrdǝ Pawlus ɵzining bu toƣruluⱪ tǝjribisini biz üqün ⱪisⱪiqǝ bayan ⱪilidu.\f*  
\v 6 lekin, ⱨazir biz Tǝwrat ⱪanunining ilkidin ǝrkin bolduⱪ. Qünki ɵzimizni boƣup turidiƣan bu ⱪanunƣa nisbǝtǝn ɵlgǝn bolup, ⱪanunning dǝsturining kona yolida ǝmǝs, bǝlki Roⱨning yengi yolida \add Hudaning\add* ⱪulluⱪida bolimiz.\f □ \fr 7:6 \ft \+bd «lekin, ⱨazir biz Tǝwrat ⱪanunining ilkidin ǝrkin bolduⱪ. Qünki ɵzimizni boƣup turidiƣan bu ⱪanunƣa nisbǝtǝn ɵlgǝn bolup, ⱪanunning dǝsturining kona yolida ǝmǝs, bǝlki Roⱨning yengi yolida (Hudaning) ⱪulluⱪida bolimiz»\+bd* — oⱪurmǝn «Tǝwrat ⱪanuni»ƣa ǝmǝl ⱪilay desǝ, uningda 613 maddiliⱪ ǝmr-bǝlgilimining bar ikǝnlikini bilixi kerǝk. Ularƣa ǝmǝl ⱪilix biryaⱪta tursun, ularni esidǝ qing tutuxla kɵp adǝmlǝrgǝ ⱪiyin kelixi mumkin. 
\fp  «Roⱨ» — Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi.\f*  \x + \xo 7:6 \xt Rim. 2:29; 2Kor. 3:6. \x*   
\b  
\m  
\s1 Muⱪǝddǝs ⱪanun wǝ gunaⱨ  
\m
\v 7 Undaⱪta nemǝ degülük? Tǝwrat ⱪanunining ɵzi gunaⱨmu? Ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs! Dǝrwǝⱪǝ, ⱪanunning kɵrsǝtmiliri bolmisa, gunaⱨning nemǝ ikǝnlikini bilmǝyttim. Ⱪanun «nǝpsaniyǝtqilik ⱪilma» demigǝn bolsa, nǝpsaniyǝtqilikning nemǝ ikǝnlikini bilmigǝn bolattim.\x + \xo 7:7 \xt Mis. 20:17; Ⱪan. 5:21; Rim. 3:20; Ibr. 7:18. \x*  
\v 8 Lekin gunaⱨ ⱪanunning ǝmri arⱪiliⱪ pursǝt tepip, iqimdǝ ⱨǝrhil nǝpsaniyǝtqiliklǝrni ⱪozƣidi. Tǝwrat ⱪanuni bolmisa, gunaⱨmu ɵlüktǝk jansiz bolatti.\x + \xo 7:8 \xt Yⱨ. 15:22; Rim. 4:15; 5:20; Gal. 3:19. \x*  
\v 9 Bir qaƣlarda ⱪanunning sirtida yaxiƣinimda ⱨayat idim, lekin ⱪanun ǝmrini bilixim bilǝnla, gunaⱨmu janlinip, meni ɵlümgǝ elip bardi. \f □ \fr 7:9 \ft \+bd «bir qaƣlarda ⱪanunning sirtida yaxiƣinimda ...»\+bd* — buning mǝnisi bǝlkim: «Tǝwrat ⱪanunining mǝndin nemini tǝlǝp ⱪilidiƣanliⱪini qüxǝnmǝydiƣan waⱪtimda,....». \+bd «ⱪanun ǝmrini bilixim bilǝnla...»\+bd* — grek tilida «ⱪanun ǝmri manga kǝlgǝndila,....». \+bd «....gunaⱨmu janlinip, meni ɵlümgǝ elip bardi»\+bd* — muxu ayǝttiki «ɵlüm» xübⱨisizki, roⱨiy jǝⱨǝttiki ɵlümni kɵrsitidu.\f*  
\v 10 Əslidǝ kixigǝ ⱨayatliⱪ elip kǝlsun dǝp buyrulƣan ⱪanunning ǝmri ǝksiqǝ manga ɵlüm elip kǝldi. \f □ \fr 7:10 \ft \+bd «Əslidǝ kixigǝ ⱨayatliⱪ elip kǝlsun dǝp buyrulƣan ⱪanunning ǝmri ...»\+bd* — mǝsilǝn, «Ⱪan.» 4:1ni kɵrüng.\f*  
\v 11 Qünki gunaⱨ ⱪanunning ǝmri bilǝn ⱨujum pursitini tepip, meni azdurdi wǝ ǝmr arⱪiliⱪ meni ɵltürdi.   
\m
\v 12 Buningdin ⱪariƣanda ⱪanun ⱨǝⱪiⱪǝtǝn pak-muⱪǝddǝstur, uning ǝmrimu muⱪǝddǝs, toƣra-adalǝtlik wǝ yahxidur. \x + \xo 7:12 \xt 1Tim. 1:8. \x*  
\v 13 Undaⱪta, yahxi bolƣini manga ɵlüm boldimu? Ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs! Bǝlki, gunaⱨning ⱪǝwǝtla ⱪǝbiⱨ ikǝnliki ǝmr arⱪiliⱪ oquⱪ axkarilinixi üqün, bu yahxi ǝmrning wasitisi bilǝn gunaⱨ mǝndǝ ɵlüm pǝyda ⱪildi.   
\b  
\m  
\s1 Gunaⱨning dǝⱨxǝtlik küqi  
\m
\v 14 Tǝwrat ⱪanunining «roⱨⱪa tǝwǝ» ikǝnlikini bilimiz. Biraⱪ mǝn bolsam «ǝtkǝ tǝwǝ»durmǝn, demǝk gunaⱨⱪa ⱪuldǝk setilƣanmǝn. \f □ \fr 7:14 \ft \+bd «biraⱪ mǝn bolsam «ǝtkǝ tǝwǝ»durmǝn, demǝk gunaⱨⱪa ⱪuldǝk setilƣanmǝn»\+bd* — «ǝtkǝ tǝwǝ» yaki «ǝttǝ bolƣan» toƣruluⱪ kirix sɵzni kɵrüng.\f*  \x + \xo 7:14 \xt Yǝx. 52:3. \x*  
\v 15 Qünki nemǝ ⱪiliwatⱪinimni ɵzümmu bilmǝymǝn. Qünki ɵzüm niyǝt ⱪilƣan ixlarni ⱪilmaymǝn; ǝksiqǝ, nǝprǝtlinidiƣinimni ⱪilimǝn. \x + \xo 7:15 \xt Gal. 5:17. \x*  
\v 16 Lekin ǝgǝr ɵzüm halimiƣan ixlarni ⱪilsam, ɵzüm ⱪanunning yahxi ikǝnlikini etirap ⱪilƣan bolimǝn.  
\v 17 Xundaⱪ ikǝn, bu ixlarni mǝn ǝmǝs, bǝlki iqimdǝ mǝwjut bolƣan gunaⱨ ⱪilduridu.  
\v 18 Iqimdǝ, yǝni mening ǝtlirimdǝ ⱨeq yahxiliⱪning mǝwjut ǝmǝslikini bilimǝn; qünki yahxiliⱪ ⱪilix niyitim bar bolsimu, uni ⱪilalmaymǝn. \x + \xo 7:18 \xt Yar. 6:3,5; 8:21. \x*  
\v 19 Xuning üqün ɵzüm haliƣan yahxiliⱪni ⱪilmay, ǝksiqǝ halimiƣan yamanliⱪni ⱪilimǝn.  
\v 20 Ɵzüm niyǝt ⱪilmiƣan ixni ⱪilsam, buni ⱪilidiƣan mǝn ǝmǝs, bǝlki iqimdǝ makan ⱪilƣan gunaⱨtur.   
\m
\v 21 Buningdin ɵzümdiki xundaⱪ bir ⱪanuniyǝtni bayⱪaymǝnki, yahxiliⱪni ⱪilmaⱪqi bolƣinimda, yamanliⱪ ⱨaman iqimdǝ manga ⱨǝmraⱨ bolidu. \f □ \fr 7:21 \ft \+bd «Buningdin ɵzümdiki xundaⱪ bir ⱪanuniyǝtni bayⱪaymǝnki, yahxiliⱪni ⱪilmaⱪqi bolƣinimda, yamanliⱪ ⱨaman iqimdǝ manga ⱨǝmraⱨ bolidu»\+bd* — grek tilida «ⱪanuniyǝt» wǝ «ⱪanun» birla sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*  
\v 22 Ⱪǝlbimdǝ Hudaning ⱪanunidin sɵyünimǝn; \x + \xo 7:22 \xt Əf. 3:16. \x*  
\v 23 biraⱪ tenimdiki ǝzalirimda baxⱪa bir ⱪanuniyǝtni sezimǝn. Bu ⱪanuniyǝt ⱪǝlbimdiki ⱪanun bilǝn jǝng ⱪilip, meni tenimdiki ǝzalirimdiki gunaⱨ sadir ⱪildurƣuqi ⱪanuniyǝtkǝ ǝsir ⱪilidu. \x + \xo 7:23 \xt Gal. 5:17. \x*  
\v 24 Nemidegǝn dǝrdmǝn adǝmmǝn-ⱨǝ! Ɵlümgǝ elip baridiƣan bu tenimdin kimmu meni ⱪutⱪuzar?  
\v 25 Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Hudaƣa tǝxǝkkür bolsun! Xundaⱪ ⱪilip, ⱪǝlbim bilǝn Hudaning ⱪanuniƣa itaǝt ⱪilimǝn, lekin ǝtlirimdǝ gunaⱨ sadir ⱪildurƣuqi ⱪanuniyǝtkǝ itaǝt ⱪilimǝn.\f □ \fr 7:25 \ft \+bd «Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Hudaƣa tǝxǝkkür bolsun!»\+bd* — demǝk, u ɵzi ⱪilalmaydiƣan ixni Huda Ɵzi ⱪilƣan; baxⱪiqǝ eytⱪanda, «Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ adǝmni ⱪutⱪuzidiƣan Hudaƣa tǝxǝkkür!». \+bd «xundaⱪ ⱪilip, ⱪǝlbim bilǝn Hudaning ⱪanuniƣa itaǝt ⱪilimǝn, lekin ǝtlirimdǝ gunaⱨ sadir ⱪildurƣuqi ⱪanuniyǝtkǝ itaǝt ⱪilimǝn»\+bd* — tɵwǝndiki 8-bab, 8-9-ayǝtni kɵrüng.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 Muⱪǝddǝs roⱨtiki ⱨayatliⱪ ⱪanuniyiti  
\m
\v 1 Hulasilisaⱪ, Mǝsiⱨ Əysada bolƣanlar gunaⱨning jazasiƣa mǝⱨkum bolmaydu.  
\v 2 Qünki Mǝsiⱨ Əysada bolƣan ⱨayatliⱪni bǝhx etidiƣan Roⱨning ⱪanuniyiti adǝmni gunaⱨⱪa wǝ ɵlümgǝ elip baridiƣan ⱪanuniyǝttin silǝrni halas ⱪildi.\f □ \fr 8:2 \ft \+bd «silǝrni halas ⱪildi»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmǝ oram yazmilarda «meni halas ⱪildi» dǝp yezilidu.\f*  \x + \xo 8:2 \xt Yⱨ. 8:36; Rim. 6:18, 22; Gal. 5:1. \x*  
\v 3 Qünki \add gunaⱨliⱪ\add* ǝt elip kelidiƣan ajizliⱪ tüpǝylidin Tǝwrat ⱪanuni ⱪilalmiƣanni Hudaning Ɵzi \add ⱪildi\add*; U Ɵz Oƣlini gunaⱨkar ǝtlik ⱪiyapǝttǝ gunaⱨni bir tǝrǝp ⱪilixⱪa ǝwǝtip, ǝttiki mǝwjut gunaⱨni \add ɵlümgǝ\add* mǝⱨkum ⱪiliwǝtti;\f □ \fr 8:3 \ft \+bd «U (Huda) Ɵz Oƣlini gunaⱨkar ǝtlik ⱪiyapǝttǝ gunaⱨⱪa ⱪurbanliⱪ süpitidǝ gunaⱨni bir tǝrǝp ⱪilixⱪa ǝwǝtip»\+bd* — Əysa Mǝsiⱨ pütünlǝy insan boldi, uning teni bizning tenimizgǝ ohxax, biraⱪ uning eti «gunaⱨkar ǝt» ǝmǝs idi; xunga Pawlus uning: «gunaⱨkar ǝtkǝ \+bd ohxaydiƣan\+bd* ǝtlik ⱪiyapǝt»lik tǝndǝ dunyaƣa kǝlgǝnlikini bayan ⱪilidu.\f*  \x + \xo 8:3 \xt Ros. 13:39; Rim. 3:28; Gal. 2:16; Ibr. 7:18. \x*  
\v 4 buning bilǝn \add muⱪǝddǝs\add* ⱪanunning ⱨǝⱪⱪaniy tǝlipi ǝtkǝ ǝgǝxmǝydiƣan, bǝlki Roⱨⱪa ǝgixip mangidiƣan bizlǝrdǝ ǝmǝlgǝ axurulidu.\f □ \fr 8:4 \ft \+bd «muⱪǝddǝs ⱪanunning ⱨǝⱪⱪaniy tǝlipi... (Muⱪǝddǝs) Roⱨⱪa ǝgixip mangidiƣan bizlǝrdǝ ǝmǝlgǝ axurulidu»\+bd* — «ⱪanunning ⱨǝⱪⱪaniy tǝlipi» — kirix sɵzimizdǝ «ixǝngüqilǝrning Tǝwrat ⱪanuni bilǝn munasiwiti toƣruluⱪ» yazƣinimizni kɵrüng.\f*   
\m
\v 5 Qünki ǝtkǝ boysunidiƣanlar ǝtkǝ has ixlarning oyida yüridu; Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa boysunidiƣanlar bolsa, xu Roⱨⱪa ait ixlarning oyida yüridu.\f □ \fr 8:5 \ft \+bd «Muⱪǝddǝs Roⱨ»\+bd* — grek tilida «Roⱨ». 6-, 13-, 23-, 26- wǝ 27-ayǝttimu xundaⱪ.\f*  \x + \xo 8:5 \xt 1Kor. 2:14. \x*  
\v 6 Əttiki oy-niyǝtlǝr adǝmni ɵlümgǝ elip baridu; Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa ait oy-niyǝtlǝr ⱨayatliⱪ wǝ hatirjǝm-amanliⱪtur;  
\v 7 qünki ǝttiki oy-niyǝtlǝr Hudaƣa düxmǝnliktur; qünki ǝt Hudaning ⱪanuniƣa boysunmaydu ⱨǝm ⱨǝtta uningƣa boysunuxi mumkin ǝmǝs;  
\v 8 ǝttǝ bolƣanlar Hudani hursǝn ⱪilalmaydu.   
\m
\v 9 Əmma silǝrgǝ kǝlsǝk, pǝⱪǝt Hudaning Roⱨi dǝrwǝⱪǝ iqinglarda yaxawatⱪan bolsa, silǝr ǝttǝ ǝmǝs, bǝlki Roⱨta yaxaysilǝr. Əmma Mǝsiⱨning Roⱨiƣa igǝ bolmiƣan adǝm bolsa, u Mǝsiⱨkǝ mǝnsuplardin ǝmǝs. \x + \xo 8:9 \xt 1Kor. 3:16. \x*  
\v 10 Lekin Mǝsiⱨ ⱪǝlbinglarda bolsa, teninglar gunaⱨ tüpǝylidin ɵlümning ilkidǝ bolsimu, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ tüpǝylidin roⱨinglar ⱨayattur. \f □ \fr 8:10 \ft \+bd «Lekin Mǝsiⱨ ⱪǝlbinglarda bolsa, teninglar gunaⱨ tüpǝylidin ɵlümning ilkidǝ bolsimu, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ tüpǝylidin roⱨinglar ⱨayattur»\+bd* — demǝk, birsi etiⱪad arⱪiliⱪ Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa erixkǝn bolsa, xu ⱨaman mǝnggülük ⱨayat uning roⱨida baxlinidu. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ tüpǝylidin (Muⱪǝddǝs) Roⱨ silǝrning ⱨayatinglar boldi».\f*  
\v 11 Ⱨalbuki, ɵlgǝn Əysani ɵlümdin Tirildürgüqining Ɵzidiki Roⱨ silǝrdǝ yaxisa, Mǝsiⱨni ɵlümdin tirildürgüqi ⱪǝlbinglarda yaxawatⱪan Roⱨi arⱪiliⱪ ɵlidiƣan teninglarnimu ⱨayati küqkǝ igǝ ⱪilidu.\f □ \fr 8:11 \ft \+bd «Mǝsiⱨ Əysani ɵlümdin Tirildürgüqi»\+bd* — Huda, ǝlwǝttǝ. \+bd «Ⱨalbuki, ɵlgǝn Əysani ɵlümdin Tirildürgüqining Ɵzidiki Roⱨ silǝrdǝ yaxisa, Mǝsiⱨni ɵlümdin Tirildürgüqi ⱪǝlbinglarda yaxawatⱪan Roⱨi arⱪiliⱪ ɵlidiƣan teninglarnimu ⱨayati küqkǝ igǝ ⱪilidu»\+bd* — bu bayanni ikki tǝrǝptǝ qüxǝngili bolidu: (1) Huda ⱪiyamǝt künidǝ bu dunyada ɵlidiƣan tenimizni tirildüridu; (2) tenimiz bu dunyada gunaⱨ tüpǝylidin «ɵlümgǝ mǝⱨkum bolƣan» (10-ayǝt), lekin Huda bizgǝ Ɵz Roⱨi arⱪiliⱪ ⱨayat ɵtküzüp, tenimizni küqǝytip janlanduridu. Bizningqǝ ⱨǝr ikki mǝnisi toƣridur.\f*  \x + \xo 8:11 \xt Rim. 6:4, 5; 1Kor. 6:14; 2Kor. 4:14; Əf. 2:5; Kol. 2:13. \x*   
\m
\v 12 Xuning üqün, ⱪerindaxlar, biz ǝtkǝ ⱪǝrzdar ǝmǝs, yǝni uningƣa ǝgixip yaxaxⱪa ⱪǝrzdar ǝmǝsmiz.  
\v 13 Qünki ǝtkǝ ǝgixip yaxisanglar, ⱨalak bolisilǝr; lekin Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa tayinip ǝttiki ⱪilmixlarni ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilsanglar, yaxaysilǝr. \f □ \fr 8:13 \ft \+bd «... Ətkǝ ǝgixip yaxisanglar, ⱨalak bolisilǝr»\+bd* — grek tilida «... Ətkǝ ǝgixip yaxisanglar, ɵlisilǝr».\f*  
\v 14 Qünki kimlǝrki Hudaning Roⱨining yetǝkqilikidǝ yaxisa, xularning ⱨǝmmisi Hudaning pǝrzǝntliridur. \x + \xo 8:14 \xt Gal. 5:18. \x*  
\v 15 Qünki silǝr ⱪobul ⱪilƣan roⱨ ⱪulluⱪⱪa ait ǝmǝs, xundaⱪla silǝrni ⱪayta ⱪorⱪunqⱪa salƣuqi birhil roⱨ ǝmǝs, bǝlki silǝr oƣulluⱪⱪa elip baridiƣan Roⱨni ⱪobul ⱪilƣansilǝr; U arⱪiliⱪ «Abba, ata!» dǝp nida ⱪilimiz. \f □ \fr 8:15 \ft \+bd «...silǝr oƣulluⱪⱪa elip baridiƣan Roⱨni ⱪobul ⱪilƣansilǝr»\+bd* — «oƣulluⱪⱪa elip baridiƣan» — «Hudaƣa oƣul boluxⱪa elip baridiƣan», demǝk. Grek tilida bu sɵz adǝttǝ birsining yetim balini ɵz oƣlum dǝp ⱪobul ⱪilip beⱪiwelixini kɵrsitidu. \+bd «U arⱪiliⱪ «Abba, ata!» dǝp nida ⱪilimi»\+bd* — «Abba» degǝn sɵz ibraniy tili bolup, «sɵyümlük ata» degǝn mǝnidǝ. «Abba» ⱨǝm sɵyümlük munasiwǝtni ⱨǝm ⱨɵrmǝtni bildüridu. Pawlus ibraniy tilidiki bu sɵzni grek tilida sɵzlǝydiƣan Rim xǝⱨiridiki etiⱪadqilarƣa muxu yǝrdǝ tonuxturidu.\f*  \x + \xo 8:15 \xt Yǝx. 56:5; 1Kor. 2:12; Gal. 3:26; 4:5, 6; 2Tim. 1:7. \x*  
\v 16 Roⱨ bizning ɵz roⱨimiz bilǝn billǝ bizning Hudaning baliliri ikǝnlikimizgǝ guwaⱨliⱪ beridu. \x + \xo 8:16 \xt 2Kor. 1:22; 5:5; Əf. 1:13; 4:30. \x*  
\v 17 Hudaning baliliri ikǝnmiz, ǝmdi mirashorlarmu bolimiz — Hudaning mirashorliri ⱨǝmdǝ Mǝsiⱨ bilǝn tǝng mirashor bolimiz — pǝⱪǝtla uning bilǝn tǝng azab-oⱪubǝt tartsaⱪla, uning bilǝn xan-xǝrǝptin tǝng bǝⱨrimǝn bolimiz.\x + \xo 8:17 \xt 2Tim. 2:11,12. \x*   
\b  
\m  
\s1 Kǝlgüsidiki xan-xǝrǝp  
\m
\v 18 Qünki mǝn ⱨazirⱪi azab-oⱪubǝtlǝrning kǝlgüsidǝ bizdǝ axkarilinidiƣan xan-xǝrǝplǝrgǝ ⱨeq selixturƣuqiliⱪi yoⱪ dǝp ⱨesablaymǝn. \f □ \fr 8:18 \ft \+bd «kǝlgüsidǝ bizdǝ axkarilinidiƣan xan-xǝrǝplǝrgǝ ⱨeq selixturƣuqiliⱪi yoⱪ»\+bd* — «ⱨeq selixturƣuqiliⱪi yoⱪ» grek tilida «selixturuxⱪa ǝrzimǝydu». «Bizdǝ axkarilinidiƣan xan-xǝrǝplǝr» — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «bizgǝ axkarilinidiƣan xan-xǝrǝplǝr...». Biraⱪ keyinki ayǝtkǝ ⱪariƣanda tǝrjimimiz toƣridur.\f*  \x + \xo 8:18 \xt Mat. 5:12; 2Kor. 4:10, 17; Fil. 3:20; 1Pet. 4:13; 1Yuⱨa. 3:1, 2. \x*  
\v 19 Qünki pütkül kainat Hudaning oƣullirining ayan ⱪilinixini intizarliⱪ bilǝn kütmǝktǝ.  
\v 20-21 Qünki yaritilƣan kainat \add Hudaning\add* \add lǝniti astida ⱪelip\add*, bimǝnilikkǝ qɵktürüldi. Bu, kainatning ɵz ihtiyari bilǝn ǝmǝs, bǝlki uni qɵktürgüqining iradisi bilǝn boldi wǝ xundaⱪ ümidi bilǝn boldiki, kainat ɵzimu qirixtin bolƣan ⱪulluⱪtin ⱪutⱪuzulup, Hudaning pǝrzǝntlirigǝ beƣixlinidiƣan xan-xǝrǝpkǝ tǝwǝ bolƣan ⱨɵrlükkǝ erixtürülüxtin ibarǝt idi.   
\m
\v 22 Qünki pütkül kainatning ⱨazirƣiqǝ nalǝ-pǝryad kɵtürüp, tuƣut tolƣiⱪining azabini birliktǝ tartiwatⱪanliⱪini bilimiz. \x + \xo 8:22 \xt Wǝⱨ. 5:13\x*  
\v 23 Yalƣuz kainat ǝmǝs, ⱨǝtta bizmu, yǝni \add muⱪǝddǝs\add* Roⱨning tunji qiⱪarƣan mewisidin bǝⱨrimǝn bolƣan bizlǝrmu dilimizda nalǝ-pǝryad kɵtürmǝktimiz ⱨǝmdǝ \add Hudaning\add* oƣulliri süpitidǝ ⱪobul ⱪiliniximizni, yǝni tenimizning nijatning ⱨɵrlükigǝ qiⱪirilixini intizarliⱪ bilǝn kütmǝktimiz.\f □ \fr 8:23 \ft \+bd «...Hudaning oƣulliri süpitidǝ ⱪobul ⱪiliniximiz...»\+bd* — grek tilida «oƣulluⱪⱪa ⱪobul ⱪiliniximizni». \+bd «yalƣuz kainat ǝmǝs, ⱨǝtta bizmu, yǝni Muⱪǝddǝs Roⱨning tunji qiⱪarƣan mewisidin bǝⱨrimǝn bolƣan bizlǝrmu dilimizda nalǝ-pǝryad kɵtürmǝktimiz ⱨǝmdǝ (Hudaning) oƣulliri süpitidǝ ⱪobul ⱪiliniximizni, yǝni tenimizning nijatning ⱨɵrlükigǝ qiⱪirilixini intizarliⱪ bilǝn kütmǝktimiz»\+bd* — bu ayǝttiki üq nuⱪta toƣruluⱪ tohtilimiz; (1) «Muⱪǝddǝs Roⱨning tunji qiⱪarƣan mewisi»; bu ibarining bǝlkim ikki jǝⱨǝti bar: (a) Muⱪǝddǝs Roⱨ barliⱪ ixǝngüqilǝrdǝ Hudaning mewisini, yǝni muⱨǝbbǝt, xadliⱪ, hatirjǝmlik ⱪatarliⱪlarni qiⱪiridu; bu mewǝ bolsa Hudaning padixaⱨliⱪining bu dunyada qiⱪarƣan tunji mewisidur wǝ xundaⱪla uning realliⱪiƣa ispat bolidu (14:17ni kɵrüng); (ǝ) ixǝngüqilǝr ɵzliridǝ qiⱪirilƣan bu mewidin bǝⱨrimǝn bolup, uningdin Hudaning padixaⱨliⱪining kǝlgüsidǝ pütkül dunyaƣa, jümlidin ɵzlirining ⱨǝmmisi üstigǝ toluⱪ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidiƣanliⱪiƣa ispat ⱨǝm kapalǝt dǝp bilidu; (2) «oƣul süpitidǝ ⱪobul ⱪilinix» — kona zamanlarda mɵtiwǝr adǝm mǝlum namrat yaki «jǝmiyǝttǝ orni yoⱪ» bir yax kixini beⱪiwalmaⱪqi bolsa, jamaǝtni qong sorunƣa qaⱪirip uni «ɵz oƣlum», «ɵz ⱪizim» dǝp jakarlaytti. Rosul Hudamu kǝlgüsidǝ alǝm aldida ixǝngüqilǝrni «Ɵz oƣlum» dǝp xundaⱪ jakarlaydiƣanliⱪini kɵrsǝtmǝkqi. (3) «tenimizning nijattiki ⱨɵrlükkǝ qiⱪirilixi» — ⱨazir ixǝngüqilǝrgǝ Hudaning nijat-iltipati bilǝn yengi roⱨi, yengi ⱪǝlbi bar; Mǝsiⱨ Əysa biz üqün erixkǝn nijatta yǝnǝ «yengi tenimiz»mu bar, ⱪiyamǝt künidǝ uni U bizgǝ beridu.\f*  \x + \xo 8:23 \xt Luⱪa 21:28. \x*   
\m
\v 24 Biz ümidkǝ baƣlanƣaqⱪa tⱪuzulƣanikǝnmiz. Lekin ümid ⱪilinƣan nǝrsǝ kɵrülgǝn bolsa, u yǝnǝ ümid bolamdu? Kimmu kɵz aldidiki nǝrsini ümid ⱪilsun?  
\v 25 Biraⱪ, tehi kɵrmiginimizgǝ ümid baƣliƣanikǝnmiz, uni sǝwrqanliⱪ bilǝn kütüximiz kerǝktur.   
\m
\v 26 Xuningdǝk, insaniy ajizliⱪimizda \add Muⱪǝddǝs\add* Roⱨ kelip bizgǝ yardǝm ⱪilidu; qünki ⱪandaⱪ dua ⱪiliximiz kerǝklikini bilmǝymiz. Lekin Roⱨning Ɵzi ipadiligüsiz nalǝ-pǝryad bilǝn biz üqün \add Hudaning aldida\add* turup dua-tilawǝt ⱪilmaⱪta. \f □ \fr 8:26 \ft \+bd «...insaniy ajizliⱪimizda Muⱪǝddǝs Roⱨ kelip bizgǝ yardǝm ⱪilidu... »\+bd* — «Muⱪǝddǝs Roⱨ» — grek tilida pǝⱪǝt «Roⱨ» deyilidu.\f*  \x + \xo 8:26 \xt Mat. 20:22; Yaⱪ. 4:3. \x*  
\v 27 Insanlarning ⱪǝlbini inqikilǝp kɵzitip Ⱪariƣuqi bolsa, \add Muⱪǝddǝs\add* Roⱨning oy-niyǝtlirining nemǝ ikǝnlikini bilidu; qünki U Hudaning iradisi boyiqǝ muⱪǝddǝs bǝndiliri üqün \add Hudaning aldida\add* dua ⱪilip ɵtünmǝktǝ.  
\v 28 Xundaⱪla xuni bilimizki, pütkül ixlar Hudani sɵyidiƣanlarning, yǝni uning mǝⱪsǝt-muddiasi boyiqǝ qaⱪirilƣanlarning bǝht-bǝrikitigǝ birliktǝ hizmǝt ⱪilmaⱪta.  
\v 29 Qünki Huda aldin kɵngligǝ pükkǝnkixilǝrni, ularning kǝlgüsidǝ Ɵz Oƣlining obraziƣa ohxax bolidiƣinini, Oƣlining nurƣun ⱪerindaxliri arisidiki tunji oƣli bolidiƣinini aldin bǝlgiligǝn. \f □ \fr 8:29 \ft \+bd «Huda... Oƣlining nurƣun ⱪerindaxliri arisidiki tunji oƣli bolidiƣinini aldin bǝlgiligǝn»\+bd* — «tunji oƣul» birinqi orunda, muxu yǝrdǝ pütkül alǝmdǝ birinqi orunda turidu, ǝlwǝttǝ. «Zǝb.» 89:27ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 8:29 \xt Kol. 1:18. \x*  
\v 30 Aldin bekitkǝn kixilǝrni U qaⱪirdi, qaⱪirƣan kixilǝrni U ⱨǝⱪⱪaniy ⱪildi; ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣanlarƣa U xan-xǝrǝp ata ⱪildi.   
\b  
\m  
\s1 Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitining küqlükliki  
\m
\v 31 Undaⱪta, bu ixlarƣa yǝnǝ nemǝ dǝyli? Huda biz tǝrǝptǝ turƣanikǝn, kimmu bizgǝ ⱪarxi qiⱪalisun?! \x + \xo 8:31 \xt Qɵl. 14:8. \x*  
\v 32 Ɵz Oƣlinimu ayimay, Uni ⱨǝmmimiz üqün pida yoliƣa tapxurƣan \add Huda\add*, Uningƣa ⱪoxup ⱨǝmmini bizgǝ xǝrtsiz ata ⱪilmay ⱪalarmu? \x + \xo 8:32 \xt Yar. 22:12; Yǝx. 53:5; Yⱨ. 3:16. \x*  
\v 33 Kimmu Hudaning talliƣanliri üstidin xikayǝt ⱪilalisun?! Huda ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilƣan yǝrdǝ, \x + \xo 8:33 \xt Yǝx. 50:8. \x*  
\v 34 kimmu gunaⱨⱪa mǝⱨkum ⱪilalisun? Ɵlgǝn, xundaⱪla tirilgǝn wǝ Hudaning ong yenida turuwatⱪan, ⱨǝmdǝ biz üqün \add Hudaning aldida\add* turup dua-tilawǝt ⱪiliwatⱪan Mǝsiⱨ xundaⱪ ⱪilarmu?! \f □ \fr 8:34 \ft \+bd «Ɵlgǝn, xundaⱪla tirilgǝn wǝ Hudaning ong yenida turuwatⱪan, ⱨǝmdǝ biz üqün ... dua-tilawǝt ⱪiliwatⱪan Mǝsiⱨ»\+bd* — «Hudaning ong yenida» bolsa alǝmning ǝng yuⱪiri jayi, ⱨǝmmini baxⱪuridiƣan yǝr.\f*  \x + \xo 8:34 \xt Ibr. 7:25. \x*  
\v 35 Kim bizni Mǝsiⱨning meⱨir-muⱨǝbbitidin ayriwetǝlisun? Japa-muxǝⱪⱪǝtmu, dǝrd-ǝlǝmmu, ziyankǝxlikmu, aqarqiliⱪmu, yalingaqliⱪmu, heyim-hǝtǝrmu yaki ⱪiliqmu?  
\v 36 \add Muⱪǝddǝs yazmilarda\add* eytilƣinidǝk: —  
\m «Seni dǝp kün boyi ⱪirilmaⱪtimiz,  
\m Boƣuzlinixni kütüp turƣan ⱪoylardǝk ⱨesablanmaⱪtimiz».\f □ \fr 8:36 \ft \+bd «Seni dǝp kün boyi ⱪirilmaⱪtimiz, boƣuzlinixni kütüp turƣan ⱪoylardǝk ⱨesablanmaⱪtimiz»\+bd* — «Zǝb.» 44:22 — nǝⱪil kɵltürülgǝn bu ayǝt boyiqǝ ixǝngüqilǝr Hudaning yolida, Hudani dǝp kɵp japa-muxǝⱪⱪǝtlǝrgǝ wǝ ziyankǝxlikkǝ uqrixi mumkin.\f*  \x + \xo 8:36 \xt Zǝb. 44:22; 1Kor. 4:9; 2Kor. 4:11. \x*   
\m
\v 37 Biraⱪ bizni Sɵygüqigǝ tayinip bularning ⱨǝmmisidǝ ƣaliplarning ƣalipi bolmaⱪtimiz;  
\v 38 Xuningƣa ⱪǝt’iy ⱪayil ⱪilindimki, mǝyli ɵlüm bolsun ⱨayatliⱪ bolsun, pǝrixtilǝr bolsun jin-xǝytan ⱨɵkümranlar bolsun, ⱨazirⱪi ixlar yaki kǝlgüsidiki ixlar bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ roⱨiy küqlǝr bolsun, \f □ \fr 8:38 \ft \+bd «pǝrixtilǝr bolsun jin-xǝytan ⱨɵkümranlar bolsun,...»\+bd* — «jin-xǝytan ⱨɵkümranlar» bolsa grek tilida pǝⱪǝt «ⱨɵkümranlar»la deyilidu. Injilda bu sɵz adǝttǝ jin-xǝytanlarni kɵrsitidu («Əf.» 6:12ni kɵrüng). \+bd «ⱨǝrⱪandaⱪ roⱨiy küqlǝr bolsun»\+bd* — grek tilida «ⱨǝrⱪandaⱪ küqlǝr bolsun».\f*  
\v 39 pǝlǝk bolsun ⱨang bolsun, xundaⱪla pütkül kainatta yaritilƣan ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa bir xǝy’i bolsun, bizni Rǝbbimiz Mǝsiⱨ Əysada bolƣan Hudaning meⱨir-muⱨǝbbitidin ⱨeqⱪaqan ayriwǝtküqi bolalmaydu.   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 Huda wǝ Uning talliƣini Israil  
\m
\v 1 Mǝn Mǝsiⱨtǝ ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzlǝymǝn, yalƣan gǝp eytmaymǝn, wijdanim Muⱪǝddǝs Roⱨning ilkidǝ bolup ɵzǝmgǝ guwaⱨliⱪ ⱪilmaⱪta —\f □ \fr 9:1 \ft \+bd «mǝn Mǝsiⱨtǝ ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzlǝymǝn»\+bd* — «Mǝsiⱨtǝ»: «Mǝsiⱨgǝ mǝnsup bolup, Uning yetǝkqilikidǝ, Uningdin iltipat, küq-ⱪudrǝtni alƣanda.....» degǝn mǝnidǝ,. «Kirix sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 9:1 \xt Rim. 1:9; 2Kor. 1:23; 11:31; Gal. 1:20; Fil. 1:8; 1Tes. 2:5; 5:27. \x*  
\v 2 Ⱪǝlbimdǝ zor dǝrd-ǝlǝm wǝ tügimǝs azab bar.  
\v 3-4 Qünki mening buradǝrlirim, yǝni jismaniy jǝⱨǝttiki ⱪerindaxlirim bolƣan Israillarni \add nijat tapⱪuzalisam\add* \add Hudaning\add* lǝnitigǝ ⱪelip Mǝsiⱨtin mǝⱨrum ⱪiliniximni tilǝxkǝ razi idim; ular Israillar! — ularƣa oƣulluⱪ ⱨoⱪuⱪi, \add Hudaning\add* xan-xǝripining ayan ⱪilinixi, ǝⱨdiliri, Tǝwrat ⱪanunining amanǝt boluxi, ibadǝt hizmǝtliri wǝ \add Tǝwrat\add* wǝdiliri nesiwǝ ⱪilindi.\f □ \fr 9:3-4 \ft \+bd «ularƣa oƣulluⱪ ⱨoⱪuⱪi,... wǝ Tǝwrat wǝdiliri nesiwǝ ⱪilindi»\+bd* — «oƣulluⱪ ⱨoⱪuⱪi» degǝklik, Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Hudaƣa oƣul boluxtiki imtiyaz.\f*  \x + \xo 9:3-4 \xt Mis. 32:32; Rim. 10:1; Mis. 4:22; Ⱪan. 7:6; Rim. 2:17; 3:2; Əf. 2:12. \x*  
\v 5 Uluƣ \add ibraniy\add* ata-bowiliri ularningkidur; jismaniy jǝⱨǝttǝ Mǝsiⱨ ularning ǝjdadidur. U barliⱪ mǝwjudat üstidin ⱨɵküm sürgüqi, mǝnggü mubarǝk Hudadur. Amin! \f □ \fr 9:5 \ft \+bd «uluƣ ibraniy ata-bowiliri»\+bd* — demǝk, Ibraⱨim, Isⱨaⱪ, Yaⱪup, Yüsüp wǝ Yǝⱨuda ⱪatarliⱪlar. \+bd «jismaniy jǝⱨǝttǝ Mǝsiⱨ ularning ǝjdadidur»\+bd* — demǝk, Mǝsiⱨning tuƣuluxining \+bd roⱨiy jǝⱨǝtimu\+bd* bar idi — U ⱨǝm insandin (pak Israilliⱪ ⱪiz Mǝryǝmdin) ⱨǝm Muⱪǝddǝs Roⱨdin tuƣulƣan. \+bd «...mǝsiⱨ ularning ǝjdadidur. U barliⱪ mǝwjudat üstidin ⱨɵküm sürgüqi, mǝnggü mubarǝk Hudadur. Amin!»\+bd* — rosul Pawlusⱪa ǝng dǝrd yǝtküzidiƣan ix — Mǝsiⱨ Israilda tuƣulƣan wǝ toluⱪ Hudaliⱪ tǝbiiti bolsimu, Israillar ɵzliri uni, yǝni ɵz Mǝsiⱨini ⱨeq tonumaytti.\f*  \x + \xo 9:5 \xt Yǝr. 23:6; Yⱨ. 1:1; Ros. 20:28; Rim. 1:4; Ibr. 1:8,9,10. \x*   
\m
\v 6 — Biraⱪ Hudaning \add Israilƣa bolƣan\add* sɵzi bikar boldi, demǝymǝn; qünki Israildin bolƣanlarning ⱨǝmmisila ⱨǝⱪiⱪiy Israil ⱨesablanmaydu;\x + \xo 9:6 \xt Qɵl. 23:19; Yⱨ. 8:39; Rim. 2:28; 3:3; 2Tim. 2:13. \x*  
\v 7 xuningdǝk, Ibraⱨimning ǝwladliri bolsimu, ⱨǝmmisila uning pǝrzǝntliri ⱨesablanmaydu. Qünki \add muⱪǝddǝs yazmilarda Ibraⱨimƣa\add*: «Isⱨaⱪtin tɵrǝlgǝnlǝrla sening nǝsling ⱨesablinidu» — deyilgǝn. \f □ \fr 9:7 \ft \+bd «Isⱨaⱪtin tɵrǝlgǝnlǝrla sening nǝsling ⱨesablinidu»\+bd* — («Yar.» 21:12). Bu sɵz intayin ⱪisⱪa bolup, toluⱪ mǝnisi: «Mǝn sanga wǝdǝ ⱪilƣan ǝwladliring, yǝni pütkül dunyaƣa bǝhtimni yǝtküzidiƣan ǝwladliring Ismaildin ǝmǝs, Isⱨaⱪtinla kelip qiⱪidu» degǝndǝk.\f*  \x + \xo 9:7 \xt Yar. 21:12; Gal. 3:29; 4:23; Ibr. 11:18. \x*   
\m
\v 8 Demǝk, jismaniy jǝⱨǝttin \add Ibraⱨimdin\add* tɵrǝlgǝn pǝrzǝntlǝr Hudaning pǝrzǝntliri boliwǝrmǝydu, bǝlki \add Hudaning\add* wǝdisi arⱪiliⱪ tɵrǝlgǝnlǝr \add Ibraⱨimning\add* ⱨǝⱪiⱪiy nǝsli ⱨesablinidu.\x + \xo 9:8 \xt Gal. 4:28. \x*  
\v 9 Qünki Hudaning bǝrgǝn wǝdisi mundaⱪ idi: «\add Kelǝr yili\add* muxu qaƣda ⱪaytip kelimǝn, Saraⱨ bir oƣulƣa ana bolidu».\f □ \fr 9:9 \ft \+bd «Kelǝr yili muxu qaƣda ⱪaytip kelimǝn, Saraⱨ bir oƣulƣa ana bolidu»\+bd* — («Yar.» 18:10, 14). Bu ayǝttǝ deyilgǝn «oƣul» Isⱨaⱪ bolidu.\f*  \x + \xo 9:9 \xt Yar. 18:10. \x*   
\m
\v 10 Uning üstigǝ, Riwkaⱨ bir ǝrdin, yǝni ǝjdadimiz Isⱨaⱪtin \add ⱪoxkezǝkgǝ\add* ⱨamilidar bolƣanda, \x + \xo 9:10 \xt Yar. 25:21. \x*  
\v 11-12 Pǝrzǝntliri tehi tuƣulmiƣanda, ⱨeqⱪandaⱪ yahxi yaki yaman ixnimu ⱪilmasta, Huda Ɵzining adǝmlǝrni tallaxtiki muddiasining ularning ⱪilƣan ix-ǝmǝllirigǝ ǝmǝs, pǝⱪǝt Qaⱪirƣuqi bolƣanning iradisigǝ asaslanƣanliⱪini kɵrsitix üqün, Riwkaⱨƣa: «Qongi kiqikining hizmitini ⱪilidu» — deyilgǝnidi.\f □ \fr 9:11-12 \ft \+bd «Huda Ɵzining adǝmlǝrni tallaxtiki muddiasining ularning ⱪilƣan ix-ǝmǝllirigǝ ǝmǝs, pǝⱪǝt Qaⱪirƣuqi bolƣanning iradisigǝ asaslanƣanliⱪini kɵrsitix üqün...»\+bd* — «Qaⱪirƣuqi bolƣan» — Huda Ɵzi, ǝlwǝttǝ. \+bd «Qongi kiqikining hizmitini ⱪilidu»\+bd* — («Yar.» 25:23). Ⱪoxkezǝkning kiqiki Yaⱪup, qongi Əsaw bolidu.\f*  \x + \xo 9:11-12 \xt Yar. 25:23. \x*  
\v 13 Huddi yǝnǝ muⱪǝddǝs yazmilarda eytilƣinidǝk: «Yaⱪupni sɵydüm, Əsawdin nǝprǝtlǝndim».\f □ \fr 9:13 \ft \+bd «Yaⱪupni sɵydüm, Əsawdin nǝprǝtlǝndim»\+bd* — Tǝwrat, «Mal.» 1:2-3.\f*  \x + \xo 9:13 \xt Mal. 1:2-3. \x*   
\m
\v 14 Undaⱪta, bularƣa nemǝ dǝyli? Hudada adalǝtsizlik barmu? Ⱨǝrgiz yoⱪ! \x + \xo 9:14 \xt Ⱪan. 32:4; 2Tar. 19:7; Ayup 34:10. \x*  
\v 15 Qünki Huda Musaƣa mundaⱪ degǝn: —  
\m «Kimgǝ rǝⱨim ⱪilƣum kǝlsǝ, xuningƣa rǝⱨim ⱪilimǝn,  
\m Kimgǝ iq aƣritⱪum kǝlsǝ, xuningƣa iq aƣritimǝn».\f □ \fr 9:15 \ft \+bd «Kimgǝ rǝⱨim ⱪilƣum kǝlsǝ, xuningƣa rǝⱨim ⱪilimǝn, kimgǝ iq aƣritⱪum kǝlsǝ, xuningƣa iq aƣritimǝn»\+bd* — «Mis.» 33:19.\f*  \x + \xo 9:15 \xt Mis. 33:19. \x*   
\m
\v 16 Demǝk, bu ix insanning iradisigǝ yaki ularning tirixqanliⱪiƣa ǝmǝs, bǝlki rǝⱨimdilliⱪ kɵrsǝtküqi Hudaƣa baƣliⱪtur.  
\v 17 Qünki Huda muⱪǝddǝs yazmilarda Pirǝwngǝ mundaⱪ degǝn: — «Mening seni tikliximdiki mǝⱪsǝt dǝl xuki, ⱪudritimni üstüngdǝ kɵrsitix ⱨǝmdǝ namimning pütkül jaⱨanƣa jakarlinixi».\f □ \fr 9:17 \ft \+bd «Qünki Huda muⱪǝddǝs yazmilarda pirǝwngǝ mundaⱪ degǝn:...»\+bd* — Pirǝwn Misirdiki padixaⱨ bolup, Israillarni ⱪulluⱪⱪa salƣan. U Hudaning Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ kǝlgǝn pǝrmanliriƣa zor ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtkǝn wǝ barƣanseri Hudaƣa ⱪarap ɵz kɵnglini tax ⱪilip Uning sɵzini anglimiƣan. Biraⱪ ahir berip Huda Ɵzining xan-xǝripini kɵrsitix üqün, «Misirdin qiⱪix»ta hatirilǝngǝndǝk, «Huda Pirǝwnning kɵnglini ⱪattiⱪ ⱪildi» (9:12) wǝ xuning bilǝn Israilni uning ⱪolidin ⱪutⱪuzux üqün nurƣun mɵjizilǝrni yaratti. \+bd «Mening seni tikliximdiki mǝⱪsǝt dǝl xuki, ⱪudritimni üstüngdǝ kɵrsitix ⱨǝmdǝ namimning pütkül jaⱨanƣa jakarlinixi»\+bd* — «Mis.», 9:16.\f*  \x + \xo 9:17 \xt Mis. 9:16. \x*   
\m
\v 18 Demǝk, Huda haliƣiniƣa rǝⱨim ⱪilidu, haliƣinini tax yürǝk ⱪilidu.   
\b  
\m  
\s1 Hudaning ƣǝzipi wǝ xapaiti  
\m
\v 19 Əmdi bǝlkim sǝn manga: «Hudaning iradisigǝ ⱨeqkim ⱪarxi qiⱪalmaydiƣan tursa, undaⱪta Huda nemǝ üqün insanni ǝyiblǝydu?» — deyixing mumkin.   
\m
\v 20 Biraⱪ, ǝy insan, Huda bilǝn takallaxⱪudǝk kimsǝn? Ⱪelipta xǝkillǝndürüliwatⱪan nǝrsǝ ɵzini xǝkillǝndürgüqigǝ: —  
\m «Meni nemǝ üqün bundaⱪ yasiding?» — deyǝlǝmdu? \x + \xo 9:20 \xt Yǝx. 29:16, 45:9; Yǝr. 18:6. \x*  
\v 21 Humdanqining ohxax bir kallǝk laydin esil orunƣa ixlitidiƣan ⱪaqimu, xundaⱪla adǝttiki orunƣa ixlitidiƣan ⱪaqimu yasax ⱨoⱪuⱪi yoⱪmu? \f □ \fr 9:21 \ft \+bd «Humdanqining ohxax bir kallǝk laydin esil orunƣa ixlitidiƣan ⱪaqimu, xundaⱪla adǝttiki orunƣa ixlitidiƣan ⱪaqimu yasax ⱨoⱪuⱪi yoⱪmu?»\+bd* — «esil orunƣa ixlitidiƣan ⱪaqimu... adǝttiki orunƣa ixlitidiƣan ⱪaqimu...» nemini kɵrsitidu? Mǝsilǝn, bir ⱪaqida ɵy hojayini xarab iqidu, baxⱪa bir ⱪaqiƣa balining tǝrǝtliri elinidu. Ikkisining ɵz ixlitix orni bar, biraⱪ bularning biri «esil» biri «adǝttiki» dǝp ⱨesablinidu.\f*  \x + \xo 9:21 \xt 2Tim. 2:20. \x*  
\v 22 Huda Ɵz ƣǝzipini kɵrsitixni wǝ küq-ⱪudritini tonutuxni niyǝt ⱪilƣan bolsa, ƣǝzipigǝ layiⱪ bolƣan, ⱨalakǝtkǝ tǝyyarlanƣan «ⱪaqilar»ƣa adǝttin taxⱪiri sǝwrqanliⱪ bilǝn kɵksi-ⱪarnini kǝng ⱪilip kǝlgǝn bolsa, uningƣa nemǝ boptu? \f □ \fr 9:22 \ft \+bd «ⱨalakǝtkǝ tǝyyarlanƣan «ⱪaqilar»»\+bd* — yaki «ɵzlirini ⱨalakǝtkǝ tǝyyarliƣan «ⱪaqilar»».\f*  
\v 23-24 Wǝ xuning bilǝn Ɵzining rǝⱨim-xǝpⱪitining nixani ⱪilƣan wǝ xan-xǝrǝpkǝ muyǝssǝr boluxⱪa aldin’ala tǝyyarliƣan «ⱪaqilar»da, yǝni Ɵzi Yǝⱨudiylar arisidinla ǝmǝs, bǝlki ǝllǝr arisidinmu qaⱪirƣan bizlǝrdǝ xan-xǝripining qǝksizlikini namayan ⱪilix üqün xundaⱪ ⱪilixni haliƣan bolsa, buningƣa nemǝ boptu?\f □ \fr 9:23-24 \ft \+bd «Huda Ɵz ƣǝzipini kɵrsitixni wǝ küq-ⱪudritini tonutuxni niyǝt ⱪilƣan bolsa, ƣǝzipigǝ layiⱪ bolƣan, ⱨalakǝtkǝ tǝyyarlanƣan «ⱪaqilar»ƣa adǝttin taxⱪiri sǝwrqanliⱪ bilǝn kɵksi-ⱪarnini kǝng ⱪilip kǝlgǝn bolsa, uningƣa nemǝ boptu? Wǝ xuning bilǝn ɵzining rǝⱨim-xǝpⱪitining nixani ⱪilƣan wǝ xan-xǝrǝpkǝ muyǝssǝr boluxⱪa aldin’ala tǝyyarliƣan «ⱪaqilar»da, yǝni Ɵzi Yǝⱨudiylar arisidinla ǝmǝs, bǝlki ǝllǝr arisidinmu qaⱪirƣan bizlǝrdǝ xan-xǝripining qǝksizlikini namayan ⱪilix üqün xundaⱪ ⱪilixni haliƣan bolsa, buningƣa nemǝ boptu?»\+bd* — (22-24-ayǝt) oⱪurmǝnlǝr diⱪⱪǝt ⱪilsa biliduki, Pawlus ɵzining uxbu muⱨim soaliƣa jawab bǝrmǝydu. Soalning omumiy xǝkli: «Huda xundaⱪ ⱪilixni haliƣan bolsa ǝmdi bizning ⱪandaⱪmu uning bilǝn takallixix ⱨoⱪuⱪimiz bar?» degǝndǝk. Əyni ǝⱨwal uning deginidǝk bolsun yaki bolmisun, bu bizning iximiz ǝmǝs, bǝlki Hudaningkidur. Bizgǝ nisbǝtǝn ǝng muⱨimi xuki, gunaⱨimizdin ⱪutuluxni halisaⱪla, Huda Ɵzi Mǝsiⱨning ⱪurbanliⱪi arⱪiliⱪ tǝyyarliƣan towa ⱪilix etiⱪadliⱪ yolini aldimizƣa oquⱪ ⱪildi.\f*   
\m
\v 25 Bu huddi Hudaning Ⱨoxiya pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ eytⱪinidǝk: —  
\m «Əsli hǝlⱪim ⱨesablanmiƣan hǝlⱪni hǝlⱪim,  
\m Əsli sɵymigǝnlǝrni sɵygǝnlirim dǝymǝn»;\f □ \fr 9:25 \ft \+bd «Əsli hǝlⱪim ⱨesablanmiƣan hǝlⱪni hǝlⱪim, ǝsli sɵymigǝnlǝrni sɵygǝnlirim dǝymǝn»\+bd* — «Ⱨox.» 2:23.\f*  \x + \xo 9:25 \xt Ⱨox. 2:25 \x*   
\m
\v 26 wǝ yǝnǝ: — «Burun ularƣa: «Silǝr Mening hǝlⱪim ǝmǝssilǝr» deyilgǝn jayda,  
\m Kǝlgüsidǝ dǝl xu jayda ularƣa «Tirik Hudaning oƣulliri!» degǝn nam berilidu».\f □ \fr 9:26 \ft \+bd «Burun ularƣa: «Silǝr Mening hǝlⱪim ǝmǝssilǝr» deyilgǝn jayda, kǝlgüsidǝ dǝl xu jayda ularƣa «Tirik Hudaning oƣulliri!» degǝn nam berilidu»\+bd* — «Ⱨox.» 1:10.\f*  \x + \xo 9:26 \xt Ⱨox. 2:1; 1Pet. 2:10. \x*   
\m
\v 27 Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrmu Israil toƣruluⱪ mundaⱪ jakarliƣanidi: —  
\m «Israillarning sani dengiz saⱨilidiki ⱪumdǝk kɵp bolsimu, lekin pǝⱪǝt birla «ⱪaldi» ⱪutⱪuzulidu; \x + \xo 9:27 \xt Yǝx. 10:22. \x*  
\v 28 qünki, Pǝrwǝrdigar Ɵz ixini tügitiwetip, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn tezdin uni ijra ⱪilidu; qünki U yǝr yüzidǝ ⱨɵkümini tǝltɵküs wǝ tez ijra ⱪilidu».\f □ \fr 9:28 \ft \+bd «Israillarning sani dengiz saⱨilidiki ⱪumdǝk kɵp bolsimu, lekin pǝⱪǝt birla «ⱪaldi» ⱪutⱪuzulidu; qünki, Pǝrwǝrdigar Ɵz ixini tügitiwetip, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn tezdin uni ijra ⱪilidu; qünki U yǝr yüzidǝ ⱨɵkümini tǝltɵküs wǝ tez ijra ⱪilidu»\+bd* — (27-28-ayǝt) «Yǝx.» 10:22-23. Bǝzi kona kɵqürmǝ yazmilarda Yǝxayaning bexariti sǝl ⱪisⱪiraⱪ: «Pǝrwǝrdigar bu yǝr yüzi üstidin qiⱪarƣan ⱨɵkümini tǝltɵküs wǝ tez ijra ⱪilidu» dǝp nǝⱪil kǝltürülidu.\f*  \x + \xo 9:28 \xt Yǝx. 10:22, 23. \x*   
\m
\v 29 Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr yǝnǝ aldin eytⱪinidǝk: — «Əgǝr samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar bizgǝ bir nǝsil ⱪaldurmiƣan bolsa, Sodom xǝⱨiridǝk, Gomorra xǝⱨiridǝk \add yoⱪalƣan\add* bolattuⱪ».\f □ \fr 9:29 \ft \+bd «Əgǝr samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar bizgǝ bir nǝsil ⱪaldurmiƣan bolsa, Sodom xǝⱨiridǝk, Gomorra xǝⱨiridǝk yoⱪalƣan bolattuⱪ»\+bd* — «Yǝx.» 1:9. Oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Huda Sodom wǝ Gomorra xǝⱨǝrlirini rǝzilliki tüpǝylidin üstigǝ ot wǝ güngürt yaƣdurup yoⱪatⱪan («Yar.» 19-bab).\f*  \x + \xo 9:29 \xt Yar. 19:24; Yǝx. 1:9; 13:19; Yǝr. 50:40; Əz. 16:46. \x*   
\b  
\m  
\s1 Israillarning putlixip ketixi  
\m
\v 30 Undaⱪta, bularƣa nemǝ deyiximiz kerǝk? Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa intilmigǝn ǝlliklǝr ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa, yǝni etiⱪadⱪa asaslanƣan birhil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa erixti. \f □ \fr 9:30 \ft \+bd «ǝlliklǝr»\+bd* — yǝni «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr».\f*  
\v 31 Lekin Israil ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni kɵrsǝtkǝn Tǝwrat ⱪanuniƣa intilgini bilǝn ⱪanunning tǝlipigǝ yetǝlmidi.\x + \xo 9:31 \xt Rim. 10:2; 11:7. \x*   
\m
\v 32 Nemǝ üqün? Qünki ularning \add ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa\add* intilixi etiⱪad bilǝn ǝmǝs, bǝlki «sawabliⱪ ixlar» bilǝn idi. Ular «putlikaxang tax»ⱪa putlixip yiⱪilip qüxti; \f □ \fr 9:32 \ft \+bd «ularning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa intilixi etiⱪad bilǝn ǝmǝs, bǝlki «sawabliⱪ ixlar» bilǝn idi»\+bd* — «sawabliⱪ ixlar»: — oⱪurmǝnlǝrgǝ muxu mǝktuptin ⱨazir ayan boliduki, Huda aldida bizgǝ ⱨeq ix «sawab» ⱨesablanmaydu; ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ pǝⱪǝt u ǝwǝtkǝn Mǝsiⱨkǝ baƣliƣan etiⱪattin kelidu. Xunga «sawabliⱪ ixlar» («Huda bu ixlar arⱪiliⱪ manga sawab ⱪoxup beridu» degǝn mǝnidǝ qüxǝngǝn bolsaⱪ) Huda aldida ⱪǝt’iy mǝwjut ǝmǝstur.\f*  
\v 33 huddi \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* yezilƣinidǝk:  
\m «Hǝlⱪni putlixidiƣan putlikaxang taxni,  
\m Adǝmni yiⱪitidiƣan ⱪoram taxni Zionƣa ⱪoydum,  
\m Uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqi ⱨǝrgiz yǝrgǝ ⱪaritilip ⱪalmas».\f □ \fr 9:33 \ft \+bd «Adǝmni yiⱪitidiƣan ⱪoram taxni Zionƣa ⱪoydum»\+bd* — «Zion» degǝn, Yerusalemning yaki Israilning bir xeiriy nami. \+bd «Hǝlⱪni putlixidiƣan putlikaxang taxni, adǝmni yiⱪitidiƣan ⱪoram taxni Zionƣa ⱪoydum, uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqi ⱨǝrgiz yǝrgǝ ⱪaritilip ⱪalmas»\+bd* — toluⱪ bexarǝt «Yǝx.» 8:14, 28:16dǝ tepilidu. Oⱪurmǝn bu ayǝtlǝrni ɵzi oⱪusa uningdin bu taxning Əysa Mǝsiⱨning ikǝnlikini kɵrǝlǝydu. Uni ⱪobul ⱪilmiƣanlar ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa erixmǝy yiⱪilidu; uni ⱪobul ⱪilƣanlar ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinip tik turidu.\f*  \x + \xo 9:33 \xt Zǝb. 2:12; 118:22; Pǝnd. 16:20; Yǝx. 8:14; 28:16; Yǝr. 17:7; Mat. 21:42; 1Pet. 2:6. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 10
\m
\v 1 Ⱪerindaxlar, yürǝk intizarim, xundaⱪla Hudaƣa yelinixim Israillarning ⱪutⱪuzuluxi üqündur.  
\v 2 Qünki xuningƣa guwaⱨliⱪ berimǝnki, ularning Hudaƣa ⱨǝⱪiⱪǝtǝnmu ⱪizƣin intilixi bar, biraⱪ ularning intilixi ⱨǝⱪiⱪiy bilim üstigǝ ⱪurulƣan ǝmǝs.\f □ \fr 10:2 \ft \+bd «ularning (Yǝⱨudiylarning) Hudaƣa ⱨǝⱪiⱪǝtǝnmu ⱪizƣin intilixi bar, biraⱪ ularning intilixi ⱨǝⱪiⱪiy bilim üstigǝ ⱪurulƣan ǝmǝs»\+bd* — «ⱨǝⱪiⱪiy bilimgǝ üstigǝ ⱪurulƣan ǝmǝs»: Yǝⱨudiylarning kɵp diniy mǝzⱨǝpidikilǝrgǝ nisbǝtǝn ǝng muⱨim ix Tǝwrat ⱪanuni üstidiki «bilim» wǝ «bilim axurux» idi. Xuning bilǝn Pawlusning bu sɵzi ixǝnmigǝn Yǝⱨudiylarƣa bǝk eƣir kelixi mumkin idi.\f*  \x + \xo 10:2 \xt Ros. 22:3; Rim. 9:31; Gal. 4:17. \x*  
\v 3 Qünki ular Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini bilmigǝqkǝ, uning orniƣa ɵzlirining ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini tiklǝxkǝ tirixip, Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa boysunmidi.  
\v 4 Qünki Tǝwrat ⱪanunining nixan-mǝⱪsiti Mǝsiⱨning Ɵzidur; xuning bilǝn etiⱪad ⱪilƣuqilarning ⱨǝrbiri üqün ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bar boldi.\f □ \fr 10:4 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanunining nixan-mǝⱪsiti Mǝsiⱨning Ɵzidur»\+bd* — grek tilida «nixan-mǝⱪsǝt» degǝnning «hatimǝ» degǝn yǝnǝ bir mǝnisimu bar. Demǝk, ayǝtning mǝnisi: (1) Hudaning Tǝwrat ⱪanunida bolƣan mǝⱪsiti insanƣa ɵz gunaⱨini tonutup, Mǝsiⱨning ⱪutⱪuzuxiƣa moⱨtaj bolƣanliⱪini bildürüxtin ibarǝt idi; xunga Huda ⱪanunni bǝrgǝn waⱪtida Mǝsiⱨning dunyaƣa kelixini kɵzligǝnidi; (2) Mǝsiⱨ Ɵzi Tǝwrat ⱪanunini mukǝmmǝl ǝmǝlgǝ axurdi, jümlidin Tǝwrat ⱪanuni tǝlǝp ⱪilƣan, xundaⱪla bexarǝt bǝrgǝn gunaⱨni yuyidiƣan ⱪurbanliⱪni ⱪildi; (3) Mǝsiⱨ Tǝwrat ⱪanunini toluⱪ ǝmǝlgǝ axurƣandin keyin, etiⱪad ⱪilƣuqilar üqün uning ⱨeq tǝlipi ⱪalmidi (7:4ni kɵrüng). Mǝzkur ayǝt bu mǝnilirining ⱨǝmmisini ɵz iqigǝ alidu.\f*  \x + \xo 10:4 \xt Mat. 5:17; Ros. 13:38; 2Kor. 3:13; Gal. 3:24. \x*   
\m
\v 5 Qünki Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixtin kǝlgǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ ⱨǝⱪⱪidǝ Musa pǝyƣǝmbǝr mundaⱪ yazƣan; «Ⱪanunning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilƣanlar xu ixliridin ⱨayatliⱪ tapidu».\f □ \fr 10:5 \ft \+bd «Ⱪanunning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilƣanlar xu ixliridin ⱨayatliⱪ tapidu»\+bd* — «Law.» 18:5 wǝ yǝnǝ «Ⱪan.» 4:1, 6:24.\f*  \x + \xo 10:5 \xt Law. 18:5; Əz. 20:11; Gal. 3:12. \x*   
\m
\v 6 Lekin etiⱪadtin bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ mundaⱪ dǝydu: — «Kɵnglüngdǝ: — «Kim asmanƣa qiⱪar?» (yǝni «Kim Mǝsiⱨni asmandin elip qüxürǝr?»)\x + \xo 10:6 \xt Ⱪan. 30:12. \x*  
\v 7 wǝ yaki «Ⱨang tegigǝ kim qüxǝr?» (yǝni «Mǝsiⱨni ɵlümdin kim ⱪayturar?») — demigin».\f □ \fr 10:7 \ft \+bd Lekin etiⱪadtin bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ mundaⱪ dǝydu: — Kɵnglüngdǝ: — «Kim asmanƣa qiⱪar?» (yǝni «Kim Mǝsiⱨni asmandin elip qüxürǝr?») wǝ yaki «Ⱨang tegigǝ kim qüxǝr?» (yǝni «Mǝsiⱨni ɵlümdin kim ⱪayturar?») — demigin»\+bd* — (6-7-ayǝt) nǝⱪil kǝltürülgǝn ikki ayǝt: — «Ⱪan.» 30:12-13 . 
\fp  Bu sirliⱪ gǝplǝrning ajayib mǝniliri bǝlkim mundaⱪ: 
\fp  (1) «Kimmu asmanƣa qiⱪar?» — «Kimmu Hudaning asman pǝlǝktǝk yuⱪiri tǝlǝp ⱪilƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa yetǝlisun?» degǝnliktur. Lekin ǝgǝr birsi: «Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪim mukǝmmǝl, «asmanƣa qiⱪⱪandǝkmǝn»» degǝn bolsa, bu degini «Mǝn Mǝsiⱨkǝ ohxax ⱨǝⱪⱪaniy» degǝngǝ barawǝr bolup, Hudaning Mǝsiⱨtǝ kɵrsǝtkǝn mukǝmmǝl ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa aⱨanǝt ⱪilƣan bolidu. Bundaⱪ deyixi bǝribir Mǝsiⱨni ɵzining pǝskǝx «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi»ning dǝrjisigǝ qüxürüp, «Mǝsiⱨni asmandin qüxürmǝkqi» bolƣini. 
\fp  (2) «Kimmu ⱨangning tegigǝ qüxǝr?» deyixi, bir kixi ɵz gunaⱨining bǝdilini tɵlimǝkqi bolup dozahta bir mǝzgil tursam andin gunaⱨimdin halas bolimǝn» demǝkqi bolƣini; bu, Mǝsiⱨning ɵlümidǝ gunaⱨimiz üqün jaza tartip bǝdǝl tɵlixining manga (xundaⱪla ⱨeqkimgǝ) keriki yoⱪ; muxundaⱪ degǝn kixi «Mǝsiⱨni ɵlümdin kim ⱪayturar» degǝn bolidu, yǝni «Mǝsiⱨni ɵlüm yolidin ⱪayturux kerǝk, uning ɵlüxi kerǝksiz, ǝhmiⱪanǝ ixtur» degüqi bolidu. 
\fp  Yiƣip eytⱪanda, ⱨeqkim ɵzigǝ tayinip Hudaning mukǝmmǝl ⱨǝⱪⱪaniyliⱪiƣa yetǝlmǝydu; ⱨeqkim ɵz gunaⱨi üqün ɵzi bǝdǝl toliyǝlmǝydu.\f*  \x + \xo 10:7 \xt Ⱪan. 30:13\x*   
\m
\v 8 Əmdi xu \add ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ\add* nemǝ dǝydu? — «Sɵz-kalam sanga yeⱪindur, tilingda wǝ dilingdidur!» — bu sɵz-kalam dǝl biz jakarlaydiƣan etiⱪadning sɵzidur.\f □ \fr 10:8 \ft \+bd «Sɵz-kalam sanga yeⱪindur, tilingda wǝ dilingdidur!»\+bd* — «Ⱪan.» 30:14.\f*  \x + \xo 10:8 \xt Ⱪan. 30:12-14. \x*  
\v 9 Demǝk, «Əysaning Rǝb ikǝnlikini aƣzing bilǝn etirap ⱪilsang wǝ ⱪǝlbingdǝ Hudaning uni ɵlüklǝr arisidin tirildürgǝnlikigǝ ixǝnsǝng, ⱪutⱪuzulisǝn»!  
\v 10 Qünki insan ⱪǝlbidǝ etiⱪad ⱪilix bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinidu, eƣizida etirap ⱪilix bilǝn nijatⱪa erixidu.  
\v 11 Muⱪǝddǝs yazmilarda deyilgǝndǝk; «Uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqining ⱨǝrbiri ⱨǝrgiz yǝrgǝ ⱪaritilmas». \f □ \fr 10:11 \ft \+bd «Uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqining ⱨǝrbiri ⱨǝrgiz yǝrgǝ ⱪaritilmas»\+bd* — «Yǝx.» 28:16.\f*  \x + \xo 10:11 \xt Yǝx. 28:16; Rim. 9:33. \x*  
\v 12 Qünki bu jǝⱨǝttǝ Yǝⱨudiylar bilǝn Greklarning pǝrⱪi yoⱪ; ⱨǝr ikkisining Rǝbbi ⱨǝmmining Rǝbbidur wǝ Ɵzigǝ nida ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisigǝ mol bayliⱪlirini ayimaydu. \f □ \fr 10:12 \ft \+bd «Qünki bu jǝⱨǝttǝ Yǝⱨudiylar bilǝn Greklarning pǝrⱪi yoⱪ»\+bd* — demǝk, «bu jǝⱨǝttǝ (Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ nijatⱪa erixixtǝ) Yǝⱨudiylar bilǝn Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrning pǝrⱪi yoⱪ».\f*  \x + \xo 10:12 \xt Ros. 15:9; Rim. 3:22. \x*  
\v 13 Qünki: «Kimdikim Rǝbning namini qaⱪirip nida ⱪilsa ⱪutⱪuzulidu».\f □ \fr 10:13 \ft \+bd «Kimdikim Rǝbning namini qaⱪirip nida ⱪilsa ⱪutⱪuzulidu»\+bd* — «Yo.» 2:32.\f*  \x + \xo 10:13 \xt Yo. 2:32; Ros. 2:21. \x*   
\m
\v 14 Lekin Rǝbgǝ ixǝnmigǝn kixi ⱪandaⱪmu Uningƣa nida ⱪilalisun? U toƣruluⱪ anglimiƣan kixi ⱪandaⱪmu Uningƣa ixǝnsun? Hux hǝwǝr jakarliƣuqi bolmisa, ular uni ⱪandaⱪmu angliyalisun?  
\v 15 Xu jakarliƣuqilar ǝwǝtilmigǝn bolsa, hux hǝwǝrni ⱪandaⱪmu yǝtküzǝlisun? Muⱪǝddǝs yazmilarda yezilƣinidǝk: «Aman-hatirjǝmlik toƣruluⱪ hux hǝwǝrni, bǝht-saadǝt toƣruluⱪ hux hǝwǝrni yǝtküzgǝnlǝrning ayaƣliri nemidegǝn güzǝl-ⱨǝ!».\f □ \fr 10:15 \ft \+bd «Aman-hatirjǝmlik toƣruluⱪ hux hǝwǝrni, bǝht-saadǝt toƣruluⱪ hux hǝwǝrni yǝtküzgǝnlǝrning ayaƣliri nemidegǝn güzǝl-ⱨǝ!»\+bd* — «Yǝx.» 52:7, «Naⱨ.» 1:15. Mǝnisi bǝlkim «hux hǝwǝr yǝtküzgǝnlǝr kǝlgǝndǝk waⱪtida kǝlgǝn!» degǝnni ɵz iqigǝ alidu. 
\fp  Bǝzi kona kɵqürmǝ yazmilarda «bǝht-saadǝt toƣruluⱪ hux hǝwǝrni...» degǝn sɵzlǝr tepilmaydu.\f*  \x + \xo 10:15 \xt Yǝx. 52:7; Naⱨ. 2:1. \x*   
\m
\v 16 Biraⱪ, huddi Yǝxaya \add pǝyƣǝmbǝrning\add* «I Pǝrwǝrdigar, bizning hǝwirimizgǝ kimmu ixǝndi?» deginidǝk ⱨǝmmǝ adǝm hux hǝwǝrgǝ itaǝt ⱪilƣan ǝmǝs. \f □ \fr 10:16 \ft \+bd «I Pǝrwǝrdigar, bizning hǝwirimizgǝ kimmu ixǝndi?»\+bd* — «Yǝx.» 53:1.\f*  \x + \xo 10:16 \xt Yǝx. 53:1; Yⱨ. 12:38. \x*  
\v 17 Xunga etiⱪad hǝwǝrni anglaxtin kelidu wǝ xu hǝwǝr Mǝsiⱨ toƣruluⱪ sɵzdǝ anglitilidu.\f □ \fr 10:17 \ft \+bd «... etiⱪad hǝwǝrni anglaxtin kelidu wǝ xu hǝwǝr Mǝsiⱨ toƣruluⱪ sɵzdǝ anglitilidu»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmǝ yazmilar: «... etiⱪad hǝwǝrni anglaxtin kelidu wǝ xu hǝwǝr Hudaning sɵzidǝ anglitilidu» deyilidu.\f*   
\m
\v 18 Lekin xuni soraymǝnki, ular xu hǝwǝrni anglimiƣanmidu? Əlwǝttǝ anglidi: — «Ularning sadasi pütkül dunyaƣa,  
\m Sɵzliri yǝr yüzining ⱪǝrlirigǝ yǝtti».\f □ \fr 10:18 \ft \+bd «Lekin xuni soraymǝnki, ular xu hǝwǝrni anglimiƣanmidu? Əlwǝttǝ anglidi...»\+bd* — bǝzi alimlar muxu yǝrdiki «ular»ni Israillarni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Lekin keyinki ayǝt alaⱨidǝ Israillarning «anglixi» toƣruluⱪ bolƣaqⱪa, «ular»ni dunyadiki barliⱪ adǝmlǝr, Yǝⱨudiylar wǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrnimu kɵrsǝtsǝ kerǝk, dǝp ⱪaraymiz. Bu ayǝtni xundaⱪ qüxinimizki, «Ⱨǝmmǝ adǝm angliƣan; xunga, Yǝⱨudiy hǝlⱪimu qoⱪum angliƣan». \+bd «Ularning sadasi pütkül dunyaƣa, sɵzliri yǝr yüzining ⱪǝrlirigǝ yǝtti»\+bd* — «Zǝb.» 19:4. Zǝburdiki bu sɵzlǝr ǝsli asmandiki nurluⱪ jisimlar Hudaning uluƣluⱪini barliⱪ alǝmgǝ ipadiligǝnliki toƣruluⱪ idi. Rosul Pawlus bu sɵzni nǝⱪil kǝltürüp Injildiki hux hǝwǝr dunyadiki ⱨǝr yǝrlǝrgǝ yorutulup tarⱪitilmaⱪta, demǝkqi.\f*  \x + \xo 10:18 \xt Zǝb. 19:4\x*   
\m
\v 19 Yǝnǝ xuni soraymǝnki, Israillar \add xu hǝwǝrdin\add* waⱪip bolmiƣanmidu? Aldi bilǝn, Musa \add Israilƣa\add* mundaⱪ bexarǝt bǝrgǝn: —  
\m ««Ⱨeq hǝlⱪ ǝmǝs» bolƣan bir hǝlⱪ arⱪiliⱪ silǝrdǝ ⱨǝsǝt ⱪozƣaymǝn,  
\m Nadan bir hǝlⱪ arⱪiliⱪ ƣǝzipinglarni ⱪozƣaymǝn».\f □ \fr 10:19 \ft \+bd ««Ⱨeq hǝlⱪ ǝmǝs» bolƣan bir hǝlⱪ arⱪiliⱪ silǝrdǝ ⱨǝsǝt ⱪozƣaymǝn, nadan bir hǝlⱪ arⱪiliⱪ ƣǝzipinglarni ⱪozƣaymǝn»\+bd* — «Ⱪan.» 32:21. Demǝk, baxⱪa ǝllǝr angliƣan, ⱪobul ⱪilƣan yǝrdǝ, Israil qoⱪum qüxǝngǝn. Israillar ǝsli «nadan, bilimsiz, hudasiz» dǝp ⱨesabliƣan Yǝⱨudiy bolmiƣan ⱨǝrⱪaysi yat millǝttin bolƣan ixǝngüqi kixilǝrning hux hǝwǝrgǝ ixǝngǝqkǝ «Hudaning yengi hǝlⱪi» bolƣanliⱪini, ularning bǝhtini kɵrüp ⱨǝsǝt ⱪilidu, ⱨǝtta ularƣa ƣǝzǝplinidu. Musa pǝyƣǝmbǝrning «ⱨeq hǝlⱪ ǝmǝs» degǝn sɵzi kǝlgüsi zamanda ⱨasil ⱪilinidiƣan Mǝsiⱨning jamaitini kɵrsitidu. Ularning kɵpinqisi ⱨǝrⱪaysi millǝtlǝrdin kǝlgǝqkǝ, birinqidin ular «bir hǝlⱪ» yaki «bir ǝl» bolalmaydu; ikkinqidin, ularning arisida Yǝⱨudiylar kɵp bolmaydu. Ular ⱨǝrhil kixilǝrdin tǝrkib tapⱪaqⱪa, Yǝⱨudiylar ularni «bir hǝlⱪ» yaki «bir ǝl» ⱨesablimaydu ⱨǝm «ⱨeq hǝlⱪ ǝmǝslǝr» dǝp ⱪaraydu.\f*  \x + \xo 10:19 \xt Ⱪan. 32:21. \x*   
\m
\v 20 Keyin, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr intayin yürǝklik ⱨalda xu bexarǝtni berip: —  
\m «Ɵzümgǝ intilmigǝnlǝrgǝ Ɵzümni tapⱪuzdum,  
\m Meni sorimiƣanlarƣa Ɵzüm kɵründüm» — dedi.\f □ \fr 10:20 \ft \+bd «Ɵzümgǝ intilmigǝnlǝrgǝ Ɵzümni tapⱪuzdum, Meni sorimiƣanlarƣa Ɵzüm kɵründüm»\+bd* — «Yǝx.» 65:1.\f*  \x + \xo 10:20 \xt Yǝx. 65:1. \x*   
\m
\v 21 Lekin, U Israillar ⱨǝⱪⱪidǝ: —  
\m «Mǝn kün boyi bu itaǝtsiz wǝ tǝrsa hǝlⱪⱪǝ ⱪollirimni uzitip intilip kǝldim!» — dǝydu.\f □ \fr 10:21 \ft \+bd «Mǝn kün boyi bu itaǝtsiz wǝ tǝrsa hǝlⱪⱪǝ ⱪollirimni uzitip intilip kǝldim!»\+bd* — «Yǝx.», 65:2.\f*  \x + \xo 10:21 \xt Yǝx. 65:2. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 11
\s1 Hudaning Israil toƣruluⱪ mǝⱪsitining ahirida ǝmǝlgǝ axuruluxi  
\m
\v 1 Undaⱪta, xuni soraymǝnki: — Huda Ɵz hǝlⱪidin waz kǝqtimu? Ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs! Mǝnmu Ibraⱨim ǝwladidin, Binyamin ⱪǝbilisidin bolƣan bir Israilƣu! \x + \xo 11:1 \xt Yǝr. 31:37; 2Kor. 11:22; Fil. 3:5. \x*   
\m
\v 2 Huda aldin kɵngligǝ pükkǝn Ɵz hǝlⱪidin waz kǝqkini yoⱪ. Muⱪǝddǝs yazmilarda Ilyas \add pǝyƣǝmbǝr\add* ⱨǝⱪⱪidǝ nemǝ deyilgǝnliki silǝrgǝ ayan ǝmǝsmu? U Israillardin azar qekip Hudaƣa yelinip: —\f □ \fr 11:2 \ft \+bd «Huda aldin kɵngligǝ pükkǝn Ɵz hǝlⱪidin waz kǝqkini yoⱪ»\+bd* — «Huda aldin kɵngligǝ pükkǝn (bilgǝn) hǝlⱪi» — bǝlkim: «Huda ⱨǝmmidin burun Ɵz hǝlⱪi bolux üqün talliƣan hǝlⱪ» degǝn mǝnidǝ.\f*  
\v 3 «I Pǝrwǝrdigar, ular Sening pǝyƣǝmbǝrliringni ɵltürüxti, ⱪurbangaⱨliringni qeⱪixti. Pǝⱪǝt ɵzüm yalƣuzla ⱪaldim, ular yǝnǝ meningmu jenimni almaⱪqi boluxuwatidu», degǝn.\x + \xo 11:3 \xt 1Pad. 19:10,14. \x*  
\v 4 Hudaning uningƣa ⱪayturƣan kalami ⱪandaⱪ boldi? U: «Baalƣa tiz pükmigǝn yǝttǝ ming adǝmni Ɵzümgǝ elip ⱪaldim» — degǝn.\f □ \fr 11:4 \ft \+bd «Baalƣa tiz pükmigǝn yǝttǝ ming adǝmni ɵzümgǝ elip ⱪaldim»\+bd* — «1Pad.» 19:10, 14. 
\fp  «Baal» bir but idi. «7000 adǝm», ǝr kixilǝrni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 11:4 \xt 1Pad. 19:18. \x*   
\m
\v 5 Huddi xuningdǝk, bügünki kündimu Hudaning xapaiti bilǝn \add Israildin\add* Ɵzi talliƣan bir «ⱪaldi» bar.\x + \xo 11:5 \xt Rim. 9:27. \x*  
\v 6 \add Ularning tallinixi\add* xapaǝt bilǝn bolƣan bolsa, undaⱪta ɵzlirining ǝjir-ǝmili bilǝn bolƣan ǝmǝs. Əmǝllǝrdin bolƣan bolsa, xapaǝt xapaǝt bolmay ⱪalatti.\f □ \fr 11:6 \ft \+bd «Huddi xuningdǝk, bügünki kündimu Hudaning xapaiti bilǝn Israildin ɵzi talliƣan bir «ⱪaldi» bar. Ularning tallinixi xapaǝt bilǝn bolƣan bolsa, undaⱪta ɵzlirining ǝjir-ǝmili bilǝn bolƣan ǝmǝs. Əmǝllǝrdin bolƣan bolsa, xapaǝt xapaǝt bolmay ⱪalatti»\+bd* — (5-6-ayǝt) Huda Tǝwrattiki birnǝqqǝ yǝrlǝrdǝ «Sǝn Israilni xapaitim bilǝn talliƣanmǝn» degǝnidi (mǝsilǝn, «Ⱪan.» 7:7ni kɵrüng). Muxu yǝrdǝ rosul Pawlus: Huda xapaiti boyiqǝ Israillar iqidin «bir ⱪaldi»ni talliƣan, dǝydu. Insan Hudaning yardimigǝ erixixkǝ pütünlǝy layaⱪǝtsiz turup, Uningdin mǝdǝtkǝ erixsǝ, mana bu «Hudaning xapaiti» bolidu. Huda Israillarni ularning mǝlum bir yahxi yaki uluƣ ǝmiligǝ ⱪarap talliƣan bolsa, undaⱪta Hudaning tallixi «xapaǝt»tin bolmiƣan bolatti.\f*  \x + \xo 11:6 \xt Ⱪan. 9:4. \x*   
\m
\v 7 Nǝtijidǝ ⱪandaⱪ boldi? Israillar izdiginigǝ erixǝlmidi, lekin ulardin tallanƣanlar erixti. Ⱪalƣanlarning bolsa, kɵngülliri bihudlaxturuldi.\f □ \fr 11:7 \ft \+bd «Nǝtijidǝ ⱪandaⱪ boldi? Israillar izdiginigǝ erixǝlmidi, lekin ulardin tallanƣanlar erixti. Ⱪalƣanlarning bolsa, kɵngülliri bihudlaxturuldi»\+bd* — demǝk, Israillar izdigǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa ⱨǝmmisila erixǝlmigǝn ǝmǝs; ularning iqidin Hudaning xapaǝti bilǝn Huda talliƣan «ⱪaldi»lar ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa erixkǝn.\f*  \x + \xo 11:7 \xt Rim. 9:31. \x*  
\v 8 Huddi muⱪǝddǝs yazmilarda eytilƣinidǝk: —  
\m «Huda ularning roⱨ-ⱪǝlbini ƣǝplǝtkǝ saldi,  
\m Bügüngǝ ⱪǝdǝr kɵzlirini kɵrmǝs,  
\m Ⱪulaⱪlirini anglimas ⱪildi».\f □ \fr 11:8 \ft \+bd «Huda ularning roⱨ-ⱪǝlbini ƣǝplǝtkǝ saldi, bügüngǝ ⱪǝdǝr kɵzlirini kɵrmǝs, Ⱪulaⱪlirini anglimas ⱪildi»\+bd* — «Ⱪan.» 29:4 ⱨǝm «Yǝx.» 29:10.\f*  \x + \xo 11:8 \xt Ⱪan. 29:2; Yǝx. 6:9; 29:10; Əz. 12:2; Mat. 13:14; Mar. 4:12; Luⱪa 8:10; Yⱨ. 12:40; Ros. 28:26. \x*   
\m
\v 9 Xuningdǝk Dawut \add pǝyƣǝmbǝrmu\add* mundaⱪ degǝn:  
\m «Ularning dastihini ɵzlirigǝ ⱪapⱪan wǝ tuzaⱪ bolup,  
\m Ularni putlaxturup, ⱪilmixlirini ɵz bexiƣa qüxürsun!\x + \xo 11:9 \xt Zǝb. 69:22\x*   
\m
\v 10 Kɵzliri ⱪarangƣulixip, kɵrǝlmisun;  
\m Bǝllirini mǝnggü ruslatmay püküldürgǝysǝn!»\f □ \fr 11:10 \ft \+bd «Ularning dastihini ɵzlirigǝ ⱪapⱪan wǝ tuzaⱪ bolup, ularni putlaxturup, ⱪilmixlirini ɵz bexiƣa qüxürsun! Kɵzliri ⱪarangƣulixip, kɵrǝlmisun; bǝllirini mǝnggü ruslatmay püküldürgǝysǝn!»\+bd* — (9-10-ayǝt) «Zǝb.» 69:22-23. Bu, Dawut pǝyƣǝmbǝrning xundaⱪla Hudaning sɵzi, Dawutning (wǝ xundaⱪla Mǝsiⱨning) düxmǝnliri toƣruluⱪ eytilƣan. Bu 69-küyning ⱨǝmmisi Mǝsiⱨ toƣruluⱪ bexarǝttur.\f*  \x + \xo 11:10 \xt Zǝb. 69:22-23\x*   
\b  
\m
\v 11 Undaⱪta, xunimu sorayki: \add Israillar\add* yiⱪilip ⱪaytidin turƣuzulmasliⱪⱪa putlaxⱪanmu?  
\m Ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs! Lekin ularning teyilip itaǝtsizlik ⱪilƣanliⱪidin nijat yat ǝlliklǝrgǝ yǝtküzüldi. Buningdin mǝⱪsǝt Israillarni ⱨǝsǝtkǝ ⱪozƣaxtin ibarǝttur. \f □ \fr 11:11 \ft \+bd «... Ⱨǝrgiz undaⱪ ǝmǝs! Lekin ularning teyilip itaǝtsizlik ⱪilƣanliⱪidin nijat yat ǝlliklǝrgǝ yǝtküzüldi. Buningdin mǝⱪsǝt Israillarni ⱨǝsǝtkǝ ⱪozƣaxtin ibarǝttur»\+bd* — yuⱪurida izaⱨatta deginimizdǝk, Israillar Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣan «yat ǝllǝr»ning bǝhtini kɵrüp ⱨǝsǝt ⱪilidu.\f*   
\m
\v 12 Əmdi ularning teyilip itaǝtsizlik ⱪilixi dunyaƣa asayixliⱪ bǝhx ǝtkǝn bolsa, xundaⱪla ularning ziyan tartⱪini ǝllǝrni beyitⱪan bolsa, undaⱪta kǝlgüsidǝ ularning ⱨǝmmisining toluⱪ nijatliⱪⱪa erixixi dunyaƣa tehimu zor bǝht elip kǝlmǝmdu?!\f □ \fr 11:12 \ft \+bd «Əmdi ularning (Yǝⱨudiylarning) teyilip itaǝtsizlik ⱪilixi dunyaƣa asayixliⱪ bǝhx ǝtkǝn bolsa, xundaⱪla ularning ziyan tartⱪini ǝllǝrni beyitⱪan bolsa...»\+bd* — «ǝllǝr» — Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr, «yat ǝllǝr».\f*   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨudiy ǝmǝslar tǝkǝbburlaxmasliⱪi kerǝk  
\m
\v 13 Əmdi silǝr ǝlliklǝrgǝ sɵzlǝwatimǝn; mǝn ǝlliklǝrgǝ rosul süpitidǝ bekitilgǝndin keyin, wǝzipǝmni xan-xǝrǝplik dǝp uluƣlaymǝnki, \f □ \fr 11:13 \ft \+bd «silǝr ǝlliklǝrgǝ»\+bd* — demǝk, «silǝr Yǝⱨudiy ǝmǝs bolƣanlarƣa». \+bd «mǝn ǝlliklǝrgǝ rosul süpitidǝ bekitilgǝndin keyin, wǝzipǝmni xan-xǝrǝplik dǝp uluƣlaymǝnki, ...»\+bd* — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Huda rosul Pawlusni (gǝrqǝ u «Yǝⱨudiylarning Yǝⱨudiysi» bolsimu) Yǝⱨudiy ǝmǝs bolƣan ǝl-millǝtlǝrgǝ hux hǝwǝrni yǝtküzüxkǝ alaⱨidǝ ǝwǝtkǝn.\f*  \x + \xo 11:13 \xt Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Gal. 1:16; 2:8; Əf. 3:8; 1Tim. 2:7; 2Tim. 1:11. \x*  
\v 14 janjigǝrlirim bolƣanlarning ⱨǝsitini ⱪozƣap, ularning bǝzilirini ⱪutuldurarmǝnmikin degǝn ümidtǝ bolimǝn. \f □ \fr 11:14 \ft \+bd «janjigǝrlirim bolƣanlarning ⱨǝsitini ⱪozƣap, ularning bǝzilirini ⱪutuldurarmǝnmikin degǝn ümidtǝ bolimǝn»\+bd* — «janjigǝrlirim bolƣanlar» grek tilida «mening ǝtlirim bolƣanlar» — ɵzining Yǝⱨudiy hǝlⱪini kɵrsitidu.\f*  
\v 15 Qünki ularning taxliwetilgǝnlikining nǝtijisi dunyadiki ǝllǝrni Huda bilǝn inaⱪlaxturux bolsa, undaⱪta ularning ⱪobul ⱪilinixi ɵlümdin tirilix bolmay nemǝ?   
\m
\v 16 Ⱨosuldin tunji bolup qiⱪⱪan hemirdiki kallǝk muⱪǝddǝs ⱨesablansa, pütün hemir muⱪǝddǝs dǝp ⱨesablinidu. Dǝrǝhning yiltizi muⱪǝddǝs bolsa, xahlirimu muⱪǝddǝs bolidu. \f □ \fr 11:16 \ft \+bd «Ⱨosuldin tunji bolup qiⱪⱪan hemirdiki kallǝk muⱪǝddǝs ⱨesablansa, pütün hemir muⱪǝddǝs dǝp ⱨesablinidu. Dǝrǝhning yiltizi muⱪǝddǝs bolsa, xahlirimu muⱪǝddǝs bolidu»\+bd* — muxu yǝrdǝ «muⱪǝddǝs»ning birinqi mǝnisi «Hudaƣa atalƣan», xuning bilǝn «pak» degǝn mǝnidǝ. Birinqi jümlining kɵqmǝ mǝnisi bǝlkim «Əgǝr Israillarning ǝjdadliri, yǝni Ibraⱨim, Isⱨaⱪ wǝ Yaⱪuplar Hudaƣa atalƣan bolsa, ularning pǝrzǝntlirimu Hudaƣa atalƣan bolidu» degǝn boluxi mumkin. Tɵwǝndiki jümlilǝrdǝ Pawlus Israilni bir «zǝytun dǝrihi»kǝ ohxitidu («Yǝr.» 11:16-19ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 11:16 \xt Qɵl. 15:20\x*   
\m
\v 17 Zǝytun dǝrihining birnǝqqǝ xehi dǝrwǝⱪǝ sunduriwetilgǝnidi, wǝ sǝn yawa zǝytun kɵqiti bolup, ularning orniƣa ulanding. Mana ǝmdi dǝrǝh yiltizidin ozuⱪluⱪ elip, mol xirnisidin bǝⱨrimǝn bolƣuqi bolƣanikǝnsǝn, \f □ \fr 11:17 \ft \+bd «Zǝytun dǝrihining birnǝqqǝ xehi dǝrwǝⱪǝ sunduriwetilgǝnidi, wǝ sǝn yawa zǝytun kɵqiti bolup, ularning orniƣa ulanding»\+bd* — demisǝkmu, «zǝytun dǝrihi» Israilƣa, «ulanƣan yawa zǝytun küqiti» Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilƣan Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrgǝ, «zǝytun dǝrihining sunduruwetilgǝn xahliri» bolsa Israillar arisidin Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilmiƣaqⱪa, Hudaning bǝht-bǝrikǝtliridin üzülüp ⱪalƣan Yǝⱨudiylarƣa wǝkil bolidu. \+bd «Mana ǝmdi dǝrǝh yiltizidin ozuⱪluⱪ elip, mol xirnisidin bǝⱨrimǝn bolƣuqi bolƣanikǝnsǝn,...»\+bd* — buning kɵqmǝ mǝnisi bǝlkim: «Sǝn huddi dǝrǝhning yiltizidin ozuⱪluⱪ elip, xirnisidin bǝⱨrimǝn boluwatⱪan xehidǝk, Huda Ibraⱨimƣa wǝdǝ ⱪilƣan bǝhttin bǝⱨrimǝn boluwatisǝn» degǝnlik bolsa kerǝk.\f*  
\v 18 ǝmdi sunduruwetilgǝn axu xahlardin ɵzüngni üstün ⱪilip mahtanma. Mahtansang, xuni untumiƣinki, sǝn yiltizni ǝmǝs, yiltiz seni kɵtürüp ⱪuwwǝtlǝwatidu.   
\m
\v 19 Sǝn ǝmdi: «Xahlar mening ulinixim üqün sunduriwetildi» — deyixing mumkin.   
\m
\v 20 Toƣra, ular etiⱪadsizliⱪtin sunduruldi; sǝn bolsang, etiⱪading bilǝn tik turisǝn; biraⱪ uningdin mǝƣrurlanma, ǝksiqǝ \add Hudadin\add* ⱪorⱪ!  
\v 21 Qünki Huda ǝyni waⱪtida bu dǝrǝhning ɵz xahlirini ayimiƣanikǝn, senimu ayimasliⱪi mumkin. \f □ \fr 11:21 \ft \+bd «Huda ǝyni waⱪtida bu dǝrǝhning ɵz xahlirini ayimiƣanikǝn»\+bd* — «bu dǝrǝhning ɵz xahliri» Yǝⱨudiylarni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 22 Mana, \add bu ixlarda\add* Hudaning meⱨribanliⱪiƣa ⱨǝmdǝ ⱪattiⱪ ⱪol ikǝnlikigǝ ⱪara. U Ɵz yolidin yiⱪilip qüxkǝnlǝrgǝ ⱪattiⱪ ⱪol idi, lekin sanga (meⱨribanliⱪida dawamliⱪ tursangla) meⱨribanliⱪ kɵrsǝtmǝktǝ. Undaⱪ bolmiƣanda, sǝnmu kesip taxlinisǝn.  
\v 23 \add Yǝⱨudiylarmu\add* etiⱪadsizliⱪta qing turiwalmisa, ǝslidiki dǝrǝhkǝ ulinidu. Qünki Huda ularni ⱪayta ulaxⱪa ⱪadirdur. \x + \xo 11:23 \xt 2Kor. 3:16. \x*  
\v 24 Qünki ǝgǝr sǝn yawa zǝytun dǝrihidin kesip elinip, tǝbiiy ⱪanuniyǝtkǝ hilap ⱨalda \add baƣdiki\add* yahxi zǝytun dǝrihigǝ ulanƣan yǝrdǝ, ǝslidiki bu tǝbiiy xahlarning ɵz dǝrihikǝ ulinixi tehimu mumkinƣu?!   
\b  
\m  
\s1 Hudaning meⱨribanliⱪi pütkül insan üqündur  
\m
\v 25 Ⱪerindaxlar, ɵzünglarni üstün wǝ ǝⱪilliⱪ qaƣlaxtin saⱪlinixinglar üqün, wǝⱨiy ⱪilinƣan xu sirdin hǝwǝrsiz ⱪelixinglarni halimaymǝnki, ta \add Huda talliƣan\add* Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrning sani toluⱪlanƣuqǝ, Israilning bir ⱪismi tax yürǝklikkǝ ⱪaldurulidu; \f □ \fr 11:25 \ft \+bd «ɵzünglarni... ǝⱪilliⱪ qaƣlaxtin saⱪlinixinglar üqün...»\+bd* — grek tilida «ɵzünglarni üstün wǝ ǝⱪilliⱪ qaƣlaxlardin saⱪlinixinglar üqün...» deyilidu. Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr Yǝⱨudiylarning ǝⱨwaliƣa ⱪarap: «Biz ⱪutulduⱪ, ular Hudaning lǝniti astida ⱪalidu» dǝp tǝkǝbburlixixi mumkin.\f*  \x + \xo 11:25 \xt Luⱪa 21:24. \x*  
\v 26 andin pütkül Israil ⱪutⱪuzulidu. Bu toƣruluⱪ muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ yezilƣan: —  
\m «Ⱪutⱪuzƣuqi Ziondin kelip,  
\m Iplasliⱪni Yaⱪuptin yoⱪ ⱪilidu.\f □ \fr 11:26 \ft \+bd «Ⱪutⱪuzƣuqi Ziondin kelip, iplasliⱪni Yaⱪuptin yoⱪ ⱪilidu»\+bd* — «Yaⱪup» muxu yǝrdǝ Yaⱪupning ǝwladliri Israilni kɵrsitidu. Bexarǝt «Yǝx.» 59:20, 21ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 11:26 \xt Zǝb. 14:7; Yǝx. 27:9; 59:20; Yǝr. 31:31, 32, 33, 34; 2Kor. 3:16; Ibr. 8:8; 10:16. \x*   
\m
\v 27 Mǝn ularning gunaⱨlirini elip taxliwǝtkinimdǝ,  
\m Mana bu ular bilǝn tüzidiƣan ǝⱨdǝm bolidu».\f □ \fr 11:27 \ft \+bd «...Mǝn ularning gunaⱨlirini elip taxliwǝtkinimdǝ, mana bu ular bilǝn tüzidiƣan ǝⱨdǝm bolidu»\+bd* — 26-27-ayǝttiki bexarǝt sɵzliri «Yǝx.» 59:20, 21, 27:9tin wǝ «Yǝr.» 31:33-34tin nǝⱪil kǝltürülgǝn.\f*  \x + \xo 11:27 \xt Yǝx. 59:20, 21; Dan. 9:24\x*   
\m
\v 28 Əmdi hux hǝwǝr jǝⱨǝttin ⱪariƣanda, silǝrning bǝhtinglar üqün Yǝⱨudiy hǝlⱪi \add hux hǝwǝrgǝ\add* düxmǝn ⱪilip bekitilgǝn; biraⱪ Hudaning tallixi jǝⱨǝttin ⱪariƣanda, ata-bowilirimiz sǝwǝbidin sɵyülgǝndur.  
\v 29 Qünki Huda Ɵzi bǝrgǝnlirini wǝ qaⱪiriⱪini ⱪayturuwalmaydu.   
\m
\v 30 Silǝr ǝlliklǝrmu bir qaƣlarda Hudaƣa itaǝt ⱪilmiƣan bolsanglarmu, \add Yǝⱨudiylarning\add* itaǝtsizlikining nǝtijisidǝ ⱨazir rǝⱨim-xǝpⱪǝtkǝ erixtinglar.  
\v 31 Yǝⱨudiylar bolsa itaǝt ⱪilmay keliwatidu; \add Hudaning\add* buningdiki mǝⱪsiti, silǝrgǝ kɵrsǝtkǝn rǝⱨim-xǝpⱪǝt arⱪiliⱪ ularnimu rǝⱨim-xǝpⱪǝtkǝ erixtürüxtin ibarǝttur. \f □ \fr 11:31 \ft \+bd «Yǝⱨudiylar bolsa itaǝt ⱪilmay keliwatidu; Hudaning buningdiki mǝⱪsiti, silǝrgǝ kɵrsǝtkǝn rǝⱨim-xǝpⱪǝt arⱪiliⱪ ularnimu rǝⱨim-xǝpⱪǝtkǝ erixtürüxtin ibarǝttur»\+bd* — demǝk, yuⱪirida izaⱨliƣinimizdǝk, Yǝⱨudiylar Yǝⱨudiy bolmiƣan ixǝngüqilǝrning bǝhtigǝ ⱪariƣaqⱪa, ɵzliri towa ⱪilip Mǝsiⱨni ⱪobul ⱪilsun.\f*  
\v 32 Qünki Huda pütkül insanƣa rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsitix üqün, ⱨǝmmǝylǝnni itaǝtsizlikkǝ solap ⱪoydi. \f □ \fr 11:32 \ft \+bd «Qünki Huda pütkül insanƣa rǝⱨim-xǝpⱪǝt kɵrsitix üqün, ⱨǝmmǝylǝnni itaǝtsizlikkǝ solap ⱪoydi»\+bd* — «ⱨǝmmǝylǝn» Yǝⱨudiylar wǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 11:32 \xt Gal. 3:22. \x*   
\m
\v 33 — Aⱨ! Hudaning danaliⱪi wǝ ilim-ⱨekmitining bibaⱨa bayliⱪliri ⱨǝm ⱨesabsiz qongⱪurluⱪi!  
\m Uning ⱨɵkümilirining tegigǝ yǝtkili bolmas!  
\m Uning yolliri izdǝp tepixtin xunqǝ yiraⱪtur!   
\m
\v 34 «Kimmu Pǝrwǝrdigarning oy-muddialirini qüxinip yǝtti?  
\m Kimmu Uningƣa mǝsliⱨǝtqi bolalidi?»\f □ \fr 11:34 \ft \+bd «Kimmu Pǝrwǝrdigarning oy-muddialirini qüxinip yǝtti? Kimmu Uningƣa mǝsliⱨǝtqi bolalidi?»\+bd* — «Yǝx.» 40:13.\f*  \x + \xo 11:34 \xt Yǝx. 40:13; 1Kor. 2:16. \x*   
\m
\v 35 «Uningƣa kim awwal bir nǝrsǝ berip,  
\m Keyin uni ⱪayturup bǝr deyǝlidi?».\f □ \fr 11:35 \ft \+bd «Uningƣa kim awwal bir nǝrsǝ berip, keyin uni ⱪayturup bǝr deyǝlidi?»\+bd* — «Ayup» 41:11.\f*  \x + \xo 11:35 \xt Ayup 41:3. \x*   
\m
\v 36 Qünki barliⱪ mǝwjudatlar Uningdin kǝlgǝn,  
\m U arⱪiliⱪ mǝwjut bolup turidu,  
\m Hǝm Uning üqün mǝwjut bolup turidu.  
\m \add Barliⱪ\add* xan-xǝrǝp ǝbǝdgiqǝ Uningƣa bolƣay! Amin.\x + \xo 11:36 \xt Pǝnd. 16:4; 1Kor. 8:6. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 12
\s1 Etiⱪadqining ɵzini Hudaƣa atixi  
\m
\v 1 Xunga, ǝy ⱪerindaxlar, Hudaning rǝⱨimdilliⱪi bilǝn silǝrdin xuni ɵtünimǝnki, teninglarni muⱪǝddǝs, Hudani hursǝn ⱪilidiƣan, tirik ⱪurbanliⱪ süpitidǝ Uningƣa beƣixlanglar. Mana bu silǝrning \add Hudaƣa\add* ⱪilidiƣan ⱨǝⱪiⱪiy ibaditinglardur.\f □ \fr 12:1 \ft \+bd «Mana bu silǝrning Hudaƣa ⱪilidiƣan ⱨǝⱪiⱪiy ibaditinglardur»\+bd* — «ⱨǝⱪiⱪiy ibaditinglar» grek tilida yǝnǝ «yolluⱪ, orunluⱪ, tegixlik, ǝⱪilgǝ muwapiⱪ hizmǝt» degǝn mǝnilǝrni ɵz iqigǝ alidu.\f*  \x + \xo 12:1 \xt Rim. 6:13,16; 1Pet. 2:5. \x*  
\v 2 Bu dunyaning ⱪelipiƣa kirip ⱪalmanglar, bǝlki oy-pikringlarning yengilinixi bilǝn ɵzgǝrtilinglar; undaⱪ ⱪilƣanda Hudaning yahxi, ⱪobul ⱪilarliⱪ wǝ mukǝmmǝl iradisining nemǝ ikǝnlikini ispatlap bilǝlǝysilǝr.\f □ \fr 12:2 \ft \+bd «Bu dunyaning ⱪelipiƣa kirip ⱪalmanglar»\+bd* — baxⱪa birhil ipadilǝx xǝkli: — «bu dunyaning eⱪimliriƣa ǝgixip yürmǝnglar». Əyni sɵzlǝr «bu dunyadiki ⱪelipⱪa xǝkillǝndürülmǝnglar».\f*  \x + \xo 12:2 \xt Əf. 5:17; 1Tes. 4:3; 1Yuⱨa. 2:15. \x*   
\m
\v 3 Manga ata ⱪilinƣan xapaǝtkǝ asasǝn ⱨǝrbiringlarƣa xuni eytimǝnki, ɵzünglar toƣruluⱪ ɵzǝnglarda bar bolƣinidin artuⱪ oylimay, bǝlki Huda ⱨǝrbiringlarƣa tǝⱪsim ⱪilƣan ixǝnqning miⱪdariƣa asasǝn salmaⱪliⱪ bilǝn ɵzünglarni dǝngsǝp kɵrünglar.\x + \xo 12:3 \xt Rim. 1:5; 1Kor. 12:11; Əf. 4:7. \x*  
\v 4 Qünki tenimiz kɵpligǝn ǝzalardin tǝrkib tapⱪan ⱨǝmdǝ ⱨǝrbir ǝzayimizning ohxax bolmiƣan roli bolƣandǝk,\x + \xo 12:4 \xt 1Kor. 12:27; Əf. 1:23; 4:16; 5:23; Kol. 1:24. \x*  
\v 5 bizmu kɵp bolƣinimiz bilǝn Mǝsiⱨtǝ bir tǝn bolup bir-birimizgǝ baƣlinixliⱪ ǝza bolimiz.\x + \xo 12:5 \xt 1Kor. 12:4; 2Kor. 10:13; 1Pet. 4:10. \x*   
\m
\v 6 Xuning üqün bizgǝ ata ⱪilinƣan meⱨir-xǝpⱪǝt boyiqǝ, ⱨǝrhil roⱨiy iltipatlirimizmu bar boldi. Birsigǝ ata ⱪilinƣan iltipat wǝⱨiyni yǝtküzüx bolsa, ixǝnqisining dairisidǝ wǝⱨiyni yǝtküzsun;\x + \xo 12:6 \xt 1Kor. 12:4. \x*  
\v 7 baxⱪilarning hizmitini ⱪilix bolsa, hizmǝt ⱪilsun; tǝlim berix bolsa, tǝlim bǝrsun;\x + \xo 12:7 \xt 1Kor. 12:10; 1Pet. 4:10, 11. \x*  
\v 8 riƣbǝtlǝndürüx bolsa, riƣbǝtlǝndürsun; sǝdiⱪǝ berix bolsa, mǝrdlik bilǝn sǝdiⱪǝ bǝrsun; yetǝklǝx bolsa, ǝstayidilliⱪ bilǝn yetǝklisun; hǝyrhaⱨliⱪ kɵrsitix bolsa, huxal-huramliⱪ bilǝn ⱪilsun.\x + \xo 12:8 \xt Ⱪan. 15:7; Mat. 6:1, 2, 3; 2Kor. 9:7. \x*   
\m
\v 9 Meⱨir-muⱨǝbbitinglar sahta bolmisun; rǝzilliktin nǝprǝtlininglar, yahxiliⱪⱪa qing baƣlininglar;  
\v 10 Bir-biringlarni ⱪerindaxlarqǝ ⱪizƣin meⱨir-muⱨǝbbǝt bilǝn sɵyünglar; bir-biringlarni ⱨɵrmǝtlǝp yuⱪiri orunƣa ⱪoyunglar.\f □ \fr 12:10 \ft \+bd «bir-biringlarni ⱨɵrmǝtlǝp yuⱪiri orunƣa ⱪoyunglar»\+bd* — bu sɵzning: «bir-biringlarƣa ⱨɵrmǝt kɵrsitixtǝ birinqi bolunglar», «bir-biringlarƣa bǝs-bǝstǝ ⱨɵrmǝt kɵrsitinglar» degǝn baxⱪa bir mǝnisi bar. Rosul bǝlkim ⱪǝstǝn ikki mǝnisini tǝng ixlǝtkǝn boluxi mumkin.\f*  \x + \xo 12:10 \xt Əf. 4:2; Fil. 2:3; 1Pet. 5:5; Ibr. 13:1; 1Pet. 1:22; 2:17. \x*   
\m
\v 11 Intilixinglarda erinmǝnglar, roⱨ-ⱪǝlbinglar yalⱪunlap kɵyüp turup, Rǝbkǝ ⱪullarqǝ hizmǝt ⱪilinglar.\f □ \fr 12:11 \ft \+bd «roⱨ-ⱪǝlbinglar yalⱪunlap kɵyüp turup,...»\+bd* — «Muⱪǝddǝs Roⱨta, Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ ⱪizƣin bolup...» yaki «ɵz roⱨingda ⱪizƣin bolup...» degǝn mǝnilǝrning ⱪaysisini bildüridiƣanliⱪiƣa birnemǝ demǝk tǝs. Əmǝliyǝttǝ nijatta Muⱪǝddǝs Roⱨ ixǝngüqining roⱨi bilǝn bir bolup, u arⱪiliⱪ ixlǝydu, xunga bu ikki mǝnǝ arisida qong pǝrⱪ yoⱪ.\f*   
\m
\v 12 Ümidtǝ bolup xadlinip yürünglar; muxǝⱪⱪǝt-ⱪiyinqiliⱪlarƣa sǝwr-taⱪǝtlik bolunglar; duayinglarni ⱨǝrⱪandaⱪ waⱪitta tohtatmanglar. \x + \xo 12:12 \xt Luⱪa 18:1; Rim. 15:13; Əf. 6:18; Kol. 4:2; 1Tes. 5:16,17; Ibr. 10:36; 12:1; Yaⱪ. 5:7\x*  
\v 13 Muⱪǝddǝs bǝndilǝrning eⱨtiyajidin qiⱪinglar; meⱨmandostluⱪⱪa intilinglar; \x + \xo 12:13 \xt 1Kor. 16:1; Ibr. 13:2; 1Pet. 4:9. \x*  
\v 14 Silǝrgǝ ziyankǝxlik ⱪilƣuqilarƣa bǝht tilǝnglar; pǝⱪǝt bǝht tilǝnglarki, ularni ⱪarƣimanglar. \x + \xo 12:14 \xt Mat. 5:44; 1Kor. 4:12. \x*   
\m
\v 15 Xadlanƣanlar bilǝn billǝ xadlininglar; ⱪayƣurup yiƣliƣanlar bilǝn billǝ ⱪayƣurup yiƣlanglar.   
\m
\v 16 Bir-biringlar bilǝn inaⱪ ɵtüp ohxax oy-pikirdǝ bolunglar; nǝziringlarni üstün ⱪilmanglar, bǝlki tɵwǝn tǝbiⱪidiki kixilǝr bilǝn berix-kelix ⱪilinglar. Ɵzünglarni danixmǝn dǝp qaƣlimanglar. \x + \xo 12:16 \xt Pǝnd. 3:7; Yǝx. 5:21; Rim. 15:5; 1Kor. 1:10; Fil. 2:2; 3:16; 1Pet. 3:8. \x*  
\v 17 Ⱨeqkimning yamanliⱪiƣa yamanliⱪ bilǝn jawab ⱪayturmanglar. Barliⱪ kixining aldida ixliringlar pǝzilǝtlik boluxⱪa kɵngül ⱪoyunglar.\f □ \fr 12:17 \ft \+bd «Barliⱪ kixining aldida ixliringlar pǝzilǝtlik boluxⱪa kɵngül ⱪoyunglar»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Kɵpqilik yahxi dǝp ⱪariƣan ixlarni kɵngül ⱪoyup ⱪilinglar».\f*  \x + \xo 12:17 \xt Pǝnd. 20:22; Mat. 5:39; 1Kor. 6:7; 2Kor. 8:21; 1Tes. 5:15; 1Pet. 2:12. \x*   
\m
\v 18 Imkaniyǝtning bariqǝ kɵpqilik bilǝn inaⱪ ɵtünglar; \x + \xo 12:18 \xt Mar. 9:50; Ibr. 12:14. \x*  
\v 19 intiⱪam almanglar, i sɵyümlüklirim; uni Hudaƣa tapxurup Uning ƣǝzipigǝ yol ⱪoyunglar, qünki \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* mundaⱪ yezilƣan: «Pǝrwǝrdigar dǝyduki, intiⱪam Meningkidur, \add yamanliⱪ\add* Mǝn ⱪayturimǝn». \f □ \fr 12:19 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar dǝyduki, intiⱪam Meningkidur, yamanliⱪ Mǝn ⱪayturimǝn»\+bd* — «Ⱪan.», 32:35.\f*  \x + \xo 12:19 \xt Ⱪan. 32:35; Mat. 5:39; Luⱪa 6:29; Ibr. 10:30. \x*  
\v 20 Xunga ǝksiqǝ «Düxmining aq bolsa, uni toydur, ussiƣan bolsa, ⱪandur. Bundaⱪ ⱪilix bilǝn «uning bexiƣa kɵmür qoƣini toplap salƣan bolisǝn». \f □ \fr 12:20 \ft \+bd «Düxmining aq bolsa, uni toydur, ussiƣan bolsa, ⱪandur. Bundaⱪ ⱪilix bilǝn «uning bexiƣa kɵmür qoƣini toplap salƣan bolisǝn»\+bd* — («Pǝnd.» 25:21-22). «Uning bexiƣa kɵmür qoƣini toplap salƣan bolisǝn» degǝn mǝnisi: «uni ⱪattiⱪ uyaldurisǝn». Bu ibarǝ Misirdiki kona bir adǝtni kɵrsitidu. Adǝmning towa ⱪilƣanliⱪini bildürüx üqün bexida bir siwǝt qoƣni kɵtürüp mangatti. Xunga «uning bexiƣa kɵmür qoƣini toplap salƣan bolisǝn» degini, uning towa ⱪilixiƣa yardǝm berǝlǝysǝn» «wijdanini oyƣitisǝn» degǝnliktur.\f*  \x + \xo 12:20 \xt Pǝnd. 25:21-22; Mat. 5:44. \x*  
\v 21 Yamanliⱪ aldida bax ǝgmǝnglar, bǝlki yamanliⱪni yahxiliⱪ bilǝn yenginglar.   
\b  
\b  
\m  
\c 13
\s1 Ⱨɵkümǝt aldidiki mǝs’uliyitimiz  
\m
\v 1 Ⱨǝmmǝ adǝm ɵzlirini idarǝ ⱪilƣuqi ⱨoⱪuⱪ igilirigǝ boysunsun. Qünki Huda tiklimigǝn ⱨɵkümǝt yoⱪ; ⱪaysi ⱨoⱪuⱪ-ⱨɵkümǝt mǝwjut bolsila Huda tǝripidin tiklǝngǝndur.\x + \xo 13:1 \xt Pǝnd. 8:15; Dan. 4:29; Tit. 3:1; 1Pet. 2:13. \x*  
\v 2 Xuning üqün, ⱨoⱪuⱪ-ⱨɵkümǝtkǝ ⱪarxiliⱪ ⱪilƣuqi kixi Hudaning orunlaxturuxiƣa ⱪarxiliⱪ ⱪilƣan bolidu. Ⱪarxiliⱪ ⱪilƣuqilar soraⱪⱪa tartilidu\f □ \fr 13:2 \ft \+bd «Xuning üqün, ⱨoⱪuⱪ-ⱨɵkümǝtkǝ ⱪarxiliⱪ ⱪilƣuqi kixi Hudaning orunlaxturuxiƣa ⱪarxiliⱪ ⱪilƣan bolidu. Ⱪarxiliⱪ ⱪilƣuqilar soraⱪⱪa tartilidu»\+bd* — bundaⱪ jaza Huda tǝripidin yaki ⱨɵkümǝt tǝripidin kǝlgǝnlikini rosul demǝydu, biraⱪ muxu yǝrdǝ bǝlkim ⱨɵkümǝt tǝripidin boluxi mumkin.\f*  
\v 3 (qünki ⱨɵkümranlar yahxiliⱪ ⱪilƣuqilarƣa ǝmǝs, bǝlki yamanliⱪ ⱪilƣuqilarƣa ⱪorⱪunq kǝltüridu). Ⱨɵkümranlardin ⱪorⱪuxni halimaymǝn desǝng, undaⱪta yahxi ǝmǝl ⱪil. U qaƣda ⱨɵkümǝt tǝripididin tǝriplinisǝn.  
\v 4 Qünki ⱨɵkümranlar sening mǝnpǝiting üqün Hudaning hizmǝtqisidur. Lekin yamanliⱪ ⱪilsang, uningdin ⱪorⱪuxung kerǝk! \add Ⱨɵkümran\add* ⱪiliqni bikarƣa esiwalmaydu, u yamanliⱪ ⱪilƣuqiƣa Hudaning ƣǝzipini kɵrsitidiƣan jaza bǝrgüqi süpitidǝ Hudaning hizmǝtqisidur.   
\m
\v 5 Xuning üqün, ⱨɵkümranlarƣa boysunux kerǝk. Bu, pǝⱪǝt jazalinixtin saⱪlinix üqünla ǝmǝs, bǝlki pak wijdanliⱪ bolux üqündur.  
\v 6 Muxu sǝwǝbtinmu baj tapxurunglar; ⱨɵkümranlar bolsa, Hudaning mǝhsus bu ixlarni baxⱪuruxⱪa bekitkǝn hizmǝtkarliridur.   
\m
\v 7 Ⱨǝrkimgǝ ɵz tegixlik ⱨǝⱪⱪini tɵlǝnglar; ƣǝllǝ-paraⱪ tapxuruwalƣuqiƣa ƣǝllǝ-paraⱪni, baj yiƣⱪuqilarƣa bajni tapxurunglar; eⱨtiramƣa tegixlik bolƣanlarƣa eⱨtiram ⱪilinglar, ⱨɵrmǝt ⱪilixⱪa tegixlik bolƣanni ⱨɵrmǝt ⱪilinglar.   
\b  
\m  
\s1 Baxⱪilar aldidiki mǝs’uliyitimiz  
\m
\v 8 Bir-biringlarni sɵyüxtin baxⱪa, ⱨeqkimgǝ ⱨeqnǝrsidin ⱪǝrzdar bolmanglar. Qünki baxⱪilarni sɵygǝn kixi Tǝwrat ⱪanunining tǝlipini ǝmǝlgǝ axurƣan bolidu.\x + \xo 13:8 \xt Gal. 5:14; 1Tim. 1:5. \x*  
\v 9 Qünki «zina ⱪilma, ⱪatilliⱪ ⱪilma, oƣriliⱪ ⱪilma, nǝpsaniyǝtqilik ⱪilma» degǝn pǝrⱨizlǝr wǝ bulardin baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ pǝrzlǝrmu, «ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin» degǝn bu ǝmrgǝ yiƣinqaⱪlanƣan. \x + \xo 13:9 \xt Mis. 20:13-17; Law. 19:18; Ⱪan. 5:17-19; Mat. 19:18; 22:39; Mar. 12:31; Gal. 5:14; Yaⱪ. 2:8. \x*  
\v 10 Meⱨir-muⱨǝbbǝtkǝ berilgǝn \add kixi\add* ɵz yeⱪiniƣa ⱨeqⱪandaⱪ yamanliⱪ yürgüzmǝydu; xuning üqün, meⱨir-muⱨǝbbǝt Tǝwrat ⱪanunining tǝlipini ǝmǝlgǝ axurƣuqidur.   
\m
\v 11 Ⱨazirⱪi waⱪitning jiddiyliⱪini bilip, xularni ⱪilinglar. Qünki biz üqün alliⱪaqan uyⱪudin oyƣinix waⱪit-saiti yetip kǝldi. Qünki dǝslǝpki etiⱪad ⱪilƣan waⱪtimizƣa nisbǝtǝn nijatimiz tehimu yeⱪinlap ⱪaldi. \x + \xo 13:11 \xt Əf. 5:14; 1Tes. 5:6. \x*  
\v 12 Keqǝ ɵtüxkǝ az ⱪaldi, kündüz yeⱪinlaxti. Xunga, ⱪarangƣuluⱪning ixlirini taxlap, yoruⱪluⱪning ⱪoral-yaraⱪlirini kiyǝyli. \x + \xo 13:12 \xt Kol. 3:8; 1Tes. 5:5. \x*  
\v 13 Kündüzgǝ muwapiⱪ diyanǝtlik ⱨayat kǝqürǝyli, ǝyx-ixrǝt wǝ xarabhorluⱪⱪa, zina wǝ kǝyp-sapaƣa, jedǝl-majira wǝ ⱨǝsǝthorluⱪⱪa berilmǝyli; \x + \xo 13:13 \xt Luⱪa 21:34; 1Kor. 6:10; Əf. 5:5; Fil. 4:8; 1Tes. 4:12; 5:6; Yaⱪ. 3:14. \x*  
\v 14 ǝksiqǝ ɵzünglarƣa Rǝb Əysa Mǝsiⱨni kiyiwelinglar wǝ gunaⱨkar ǝttiki arzu-ⱨǝwǝslǝrni ⱪandaⱪ ⱪanduruxni ⱨeq oylimanglar.\x + \xo 13:14 \xt Gal. 3:27; 1Pet. 2:11. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 14
\s1 Ⱪerindaxlar üstidin ⱨɵküm ⱪilmanglar  
\m
\v 1 Etiⱪadi ajizlarni ⱪobul ⱪilinglar, lekin ular bilǝn pikirdǝ talax-tartix ⱪilmanglar. \f □ \fr 14:1 \ft \+bd «Etiⱪadi ajizlarni ⱪobul ⱪilinglar, lekin ular bilǝn pikirdǝ talax-tartix ⱪilmanglar»\+bd* — ǝyni zamanda Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣuqilar Yǝⱨudiylardin ⱨǝm ⱨǝrhil ƣǝyriy dinƣa ǝgǝxkǝnlǝrdin qiⱪⱪan Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr idi. Ularning kɵp ⱪisimlirida ǝslidǝ «Hudani hursǝn ⱪilix» üqün yemǝk-iqmǝklik jǝⱨǝttǝ küqlük ⱪaidilǝr bar idi. Lekin, hux hǝwǝr bilǝn yǝtküzülgǝn wǝⱨiylǝr boyiqǝ, Huda dunyadiki barliⱪ ozuⱪluⱪ nǝrsilǝrni yaratⱪandin keyin, etiⱪadqilar ularni yeyixkǝ bolidu (mǝsilǝn, «Mar.» 7:18-23ni kɵrüng). Biraⱪ bir ⱪisim etiⱪadqilar bu yengi ǝrkinlikni toluⱪ qüxǝnmigǝn yaki uningƣa ixǝnmigǝn bolsa, kona adǝtliri boyiqǝ yaxaxni dawam ⱪilatti. Xuning bilǝn Pawlus ularni «etiⱪadi ajizlar» dǝp atidi. Ⱪiziⱪ bir yeri xuki, «etiⱪadi ajiz» adǝmning bǝzi intayin küqlük pikirliri boluxi mumkin!\f*   
\m
\v 2 Birsi ⱨǝrⱪandaⱪ yemǝklikni yeyixkǝ bolidiƣiniƣa ixinidu; lekin yǝnǝ etiⱪadi ajiz birsi pǝⱪǝt kɵktatlarnila yǝydu.\x + \xo 14:2 \xt Pǝnd. 15:7 \x*  
\v 3 Ⱨǝrⱪandaⱪ yemǝkliklǝrni yǝydiƣan kixi yemǝydiƣan kixini kǝmsitmisun; ⱨǝmdǝ \add bǝzi nǝrsini\add* yemǝydiƣan kixi ⱨǝrⱪandaⱪ yemǝkliklǝrni yǝydiƣan kixi üstidin ⱨɵküm ⱪilmisun. Qünki Huda uni ⱪobul ⱪilƣan.  
\v 4 Baxⱪa birsining hizmǝtkari üstidin ⱨɵküm ⱪilƣuqi sǝn kim iding? Hizmǝtkarning tik turuxi yaki yiⱪilip ketixigǝ pǝⱪǝtla ɵz hojayini mǝs’uldur. Ⱨǝmdǝ \add xu hizmǝtkarmu\add* tik turidiƣan ⱪilinidu — qünki \add hujayini\add* Rǝb uni tik turƣuzuxⱪa ⱪadirdur.\x + \xo 14:4 \xt Yaⱪ. 4:12. \x*   
\m
\v 5 Mǝlum birsi mǝlum bir künni yǝnǝ bir kündin üstün kɵridu, yǝnǝ birsi ⱨǝmmǝ künni ohxax dǝp ⱪaraydu. Ⱨǝrkim ɵzining kɵzⱪarixiƣa toluⱪ ixǝnqi bolsun.\f □ \fr 14:5 \ft \+bd «Mǝlum birsi mǝlum bir künni yǝnǝ bir kündin üstün kɵridu, yǝnǝ birsi ⱨǝmmǝ künni ohxax dǝp ⱪaraydu. Ⱨǝrkim ɵzining kɵzⱪarixiƣa toluⱪ ixǝnqi bolsun»\+bd* — etiⱪadqilarning bir ⱪismi Yǝⱨudiy bolup, ular yǝnila Tǝwratta bǝlgilǝngǝn, Yǝⱨudiylar ɵtküzüp kǝlgǝn ⱨeyt-bayramlarni tutuxⱪa, bolupmu «xabat küni» (dǝm elix küni, yǝni xǝnbǝ küni)ni tutuxⱪa adǝtlǝngǝn, xundaⱪla bularni burunⱪidǝk dawamlaxturux kerǝk, dǝytti.\f*  \x + \xo 14:5 \xt Gal. 4:10; Kol. 2:16. \x*  
\v 6 Mǝlum künni ⱪǝdirlǝydiƣan kixi buning bilǝn Rǝbbining ⱨɵrmitidǝ uni ⱪǝdirlǝydu. Bir nǝrsini yǝydiƣan kiximu Rǝbbining ⱨɵrmitidǝ yǝydu, qünki u ɵz rizⱪi üqün Hudaƣa tǝxǝkkür eytidu. Mǝlum nǝrsini yemǝydiƣan kixi yemǝydiƣanliⱪi bilǝn ɵzining Rǝbbining ⱨɵrmitidǝ yemǝydu, umu xundaⱪla Hudaƣa tǝxǝkkür eytidu.\x + \xo 14:6 \xt 1Kor. 10:31; 1Tim. 4:3. \x*  
\v 7 Qünki ⱨeqⱪaysimiz ɵzimiz üqün yaximaymiz wǝ ⱨeqⱪaysimiz ɵzimiz üqün ɵlmǝymiz;\x + \xo 14:7 \xt 2Kor. 5:15; Gal. 2:20; 1Tes. 5:10; 1Pet. 4:2. \x*  
\v 8 Bǝlki ǝgǝr yaxisaⱪ, Rǝbbimiz üqün yaxaymiz; ɵlsǝk, Rǝbbimiz üqün ɵlimiz. Xuning üqün yaxisaⱪmu, ɵlsǝkmu Rǝbbimizgǝ mǝnsupturmiz.  
\v 9 Qünki Mǝsiⱨning ɵlüxi wǝ tirilixi dǝl xu mǝⱪsǝt bilǝn boldiki, Uning ɵlüklǝrning ⱨǝm tiriklǝrning Rǝbbi boluxi üqündur.   
\m
\v 10 Undaⱪta, sǝn nemǝ üqün ⱪerindixing üstidin ⱨɵküm ⱪilisǝn? Yaki nemǝ üqün ⱪerindixingni mǝnsitmǝysǝn? Qünki ⱨǝmmimiz Hudaning soraⱪ tǝhti aldida turiximiz kerǝk bolidu. \f □ \fr 14:10 \ft \+bd «Qünki ⱨǝmmimiz Hudaning soraⱪ tǝhti aldida turiximiz kerǝk bolidu»\+bd* — «soraⱪ tǝhti» adǝttǝ Rim imperiyǝsidǝ ⱨǝrbir xǝⱨǝrning qong mǝydanida bolatti. Yǝrlik ǝmǝldarlar muⱨim ⱨɵkümlǝrni yaki elanlarni qiⱪirix üqün uningda olturatti. Hudaning «soraⱪ tǝhti» yaki «ⱨɵküm qiⱪirix tǝhti» aldida bolidiƣan soraⱪ bǝlkim \+bd ixǝngüqilǝrning\+bd* ǝmǝllirining üstidin ⱨɵküm qiⱪirix üqünla bolidu («2Kor.» 5:10ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 14:10 \xt Mat. 25:31; 2Kor. 5:10. \x*  
\v 11 Qünki \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* eytilƣinidǝk: —  
\m «Pǝrwǝrdigar dǝyduki: —  
\m Ɵz ⱨayatim bilǝn ⱪǝsǝm iqimǝnki,  
\m Manga barliⱪ tizlar pükülidu,  
\m Barliⱪ tillar Meni etirap ⱪilip mǝdⱨiyǝ oⱪuydu».\f □ \fr 14:11 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar dǝyduki: — Ɵz ⱨayatim bilǝn ⱪǝsǝm iqimǝnki, Manga barliⱪ tizlar pükülidu, barliⱪ tillar Meni etirap ⱪilip mǝdⱨiyǝ oⱪuydu»\+bd* — «Yǝx.» 45:23.\f*  \x + \xo 14:11 \xt Yǝx. 45:23; 49:18; Fil. 2:10. \x*   
\m
\v 12 Xunga, ⱨǝrbirimiz Huda aldida ɵzimiz toƣruluⱪ ⱨesab berimiz.\x + \xo 14:12 \xt Zǝb. 62:12; Yǝr. 17:10; 32:19; Mat. 16:27; Rim. 2:6; 1Kor. 3:8; 2Kor. 5:10; Gal. 6:5; Wǝⱨ. 2:23; 22:12. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ajiz ⱪerindixinglarni Huda yolidin qǝtnitip ⱪoymanglar  
\m
\v 13 Xuning üqün, bir-birimizning üstidin ⱨɵküm ⱪilƣuqi ikkinqi biri bolmayli. Buning orniƣa xundaⱪ ⱨɵküm-ⱪararƣa kelinglarki, ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪerindaxⱪa gunaⱨⱪa yiⱪitidiƣan bir nǝrsini yaki tuzaⱪni ⱪoymasliⱪ kerǝk. \x + \xo 14:13 \xt 1Kor. 10:32; 2Kor. 6:3. \x*  
\v 14 Rǝbbimiz Əysada bolƣanliⱪimdin xuningƣa ⱪǝt’iy ixǝndürülüp bilimǝnki, ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsǝ ɵzlikidin ⱨaram ǝmǝstur; lekin bir nǝrsini ⱨaram dǝp ⱪariƣan kixi üqün, u uningƣa ⱨaramdur. \x + \xo 14:14 \xt Mat. 15:11; Ros. 10:15; 1Kor. 8:4; 1Tim. 4:4. \x*  
\v 15 Əgǝr yemǝkliking tüpǝylidin ⱪerindixingni azabⱪa ⱪoyƣan bolsang, meⱨir-muⱨǝbbǝt yolida mangmiƣan bolisǝn. Mǝsiⱨ uning üqün Ɵz jenini pida ⱪilip ɵlgǝn, bu \add ⱪerindixingni\add* yemǝkliking bilǝn nabut ⱪilma!\x + \xo 14:15 \xt 1Kor. 8:11. \x*   
\m
\v 16 Əmdi silǝr yahxi dǝp ⱪariƣan ixlarning yaman deyilixigǝ sǝwǝbqi bolup ⱪalmanglar.  
\v 17 Qünki Hudaning padixaⱨliⱪi yemǝk-iqmǝktǝ ǝmǝs, bǝlki Muⱪǝddǝs Roⱨta bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ, inaⱪliⱪ-hatirjǝmlik wǝ xadliⱪtidur. \x + \xo 14:17 \xt 1Kor. 8:8. \x*  
\v 18 Bularda yaxap Mǝsiⱨkǝ hizmǝt ⱪilƣuqi kixi Hudani hursǝn ⱪilidu wǝ insanlarning tǝriplixigǝ sazawǝr bolidu.   
\m
\v 19 Xuning üqün ɵzimizni inaⱪliⱪni ilgiri süridiƣan wǝ bir-birimizning etiⱪadini ⱪurup qiⱪidiƣan ixlarƣa atayli. \f □ \fr 14:19 \ft \+bd «Xuning üqün ɵzimizni inaⱪliⱪni ilgiri süridiƣan wǝ bir-birimizning etiⱪadini ⱪurup qiⱪidiƣan ixlarƣa atayli»\+bd* — «bir-birimizning etiⱪadini ⱪurup qiⱪidiƣan» ǝyni tekistǝ «bir-birimizni ⱪurup qiⱪidiƣan» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu. Bu muⱨim ibarining mǝnisi toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 20 Yemǝklikni dǝp Hudaning ǝjrini nabut ⱪilmanglar. Ⱨǝmmǝ nǝrsǝ dǝrwǝⱪǝ ⱨalaldur; biraⱪ birsi yegini bilǝn \add etiⱪadida\add* putlaxsa, u uningƣa yaman ⱨesablinidu. \f □ \fr 14:20 \ft \+bd «biraⱪ birsi yegini bilǝn etiⱪadida putlaxsa, u uningƣa yaman ⱨesablinidu»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «biraⱪ birsi yesǝ wǝ xunglaxⱪa baxⱪilarni (iman, wijdan tǝripidǝ) putlaxtursa, bu ix uningƣa yaman bolidu».\f*  \x + \xo 14:20 \xt Tit. 1:15. \x*  
\v 21 Xuning üqün gɵx yeyix, xarab iqix, xundaⱪla baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ ixlarni ⱪilixing ⱪerindixingni gunaⱨⱪa teyilduridiƣan, azabⱪa ⱪoyidiƣan yaki uni ajizlaxturidiƣan bolsa, bularni ⱪilmiƣining tüzük. \f □ \fr 14:21 \ft \+bd «azabⱪa ⱪoyidiƣan yaki uni ajizlaxturidiƣan»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ muxu sɵzlǝr tepilmaydu.\f*  \x + \xo 14:21 \xt 1Kor. 8:13. \x*   
\m
\v 22 Sening \add mǝlum bir ixni ⱪilixⱪa\add* ixǝnqing barmu? Əmdi bu ixǝnq Huda bilǝn sening arangdiki ixtur. Ɵzi ⱪiliwatⱪan ixni toƣra dǝp ⱪariƣan, xuningdin wijdanimu ǝyibkǝ buyrulmiƣan kixi nemidegǝn bǝhtlik-ⱨǝ!  
\v 23 Lekin \add yemǝkliktin\add* gumanlinip turup yǝnǝ xuni yegǝn kixi ǝyibkǝ buyrulidu, qünki buni ixǝnq bilǝn yemigǝn. Ixǝnqtin bolmiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ix gunaⱨtur.\x + \xo 14:23 \xt Tit. 1:15. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 15
\s1 Ɵzimizni ⱪanaǝtlǝndürüxnila oylimayli  
\m
\v 1 Əmdi etiⱪadimiz küqlük bolƣan bizlǝr ɵzimizni ⱪanaǝtlǝndürüxnila oylimay, bǝlki etiⱪadi ajizlarningmu ajizliⱪlirini kɵtüriximiz kerǝk.\x + \xo 15:1 \xt 1Kor. 9:22; Gal. 6:1 \x*  
\v 2 Ⱨǝrbirimiz ɵz yeⱪinimizning etiⱪadini ⱪurup qiⱪixi üqün, uning bǝht-bǝrikitini kɵzlǝp, uni hursǝn ⱪilixⱪa intilǝyli.  
\v 3 Qünki ⱨǝtta Mǝsiⱨmu Ɵzini ⱪanduruxni oylimiƣanidi. Bu toƣrisida muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ pütülgǝn: «Sǝn \add Hudani\add* ⱨaⱪarǝt ⱪilƣanlarning ⱨaⱪarǝtliri Mening üstümgǝ qüxti».\f □ \fr 15:3 \ft \+bd «Sǝn Hudani ⱨaⱪarǝt ⱪilƣanlarning ⱨaⱪarǝtliri Mening üstümgǝ qüxti»\+bd* — («Zǝb.» 69:9).\f*  \x + \xo 15:3 \xt Zǝb. 69:7-9; Yǝx. 53:4, 5. \x*  
\v 4 Qünki burunda \add wǝⱨiy bilǝn\add* pütülgǝn yazmilardiki ⱨǝrⱪaysi sɵzlǝr bizgǝ ɵgitix üqün yezilƣan bolup, mǝⱪsiti muⱪǝddǝs kitablardin kǝlgǝn sǝwr-taⱪǝt wǝ ilⱨambǝhx arⱪiliⱪ bizdǝ azru-ümidning boluxi üqündur.\x + \xo 15:4 \xt Rim. 4:23, 24. \x*   
\m
\v 5 Əmdi sǝwr-taⱪǝt wǝ ilⱨambǝhxning Igisi Huda silǝrni Mǝsiⱨ Əysani ülgǝ ⱪilip, ɵzara bir oy-niyǝtkǝ kǝltürgǝy;\x + \xo 15:5 \xt Rim. 12:16; 1Kor. 1:10; Fil. 2:2; 3:16; 1Pet. 3:8. \x*  
\v 6 buning bilǝn silǝr Hudani, yǝni Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning Atisini bir jan bir dil bilǝn bir eƣizdin uluƣliƣaysilǝr.   
\b  
\m  
\s1 Bir-biringlarni ⱪobul ⱪilinglar  
\m
\v 7 Xunga, Mǝsiⱨ silǝrni ⱪobul ⱪilip, Hudaƣa xan-xǝrǝp kǝltürginidǝk, silǝrmu bir-biringlarni ⱪobul ⱪilinglar.\f □ \fr 15:7 \ft \+bd «Mǝsiⱨ silǝrni ⱪobul ⱪilip, Hudaƣa xan-xǝrǝp kǝltürginidǝk, silǝrmu bir-biringlarni ⱪobul ⱪilinglar»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Mǝsiⱨ silǝrni ⱪobul ⱪilƣandǝk, silǝrmu bir-biringlarni ⱪobul ⱪilip Hudaƣa xan-xǝrǝp kǝltürünglar». Əmǝliyǝttǝ bu mǝnisimu bizning tǝrjimimizdin qiⱪidu.\f*  
\v 8-9 Qünki silǝrgǝ xuni eytimǝnki, Əysa Mǝsiⱨ Hudaning ata-bowilarƣa bǝrgǝn wǝdilirini ispatlax üqün, xu arⱪiliⱪ ǝllǝrmu Hudaning rǝⱨim-xǝpⱪitini kɵrüp uni uluƣlixi üqün, hǝtnǝ ⱪilinƣanlarƣa Hudaning ⱨǝⱪiⱪitini yǝtküzgüqi hizmǝtkar süpitidǝ tǝyinlǝndi. Bu huddi \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add*: —  
\m «Xunga Sanga ǝllǝr arisida mǝdⱨiyǝ oⱪuymǝn,  
\m Wǝ Sening namingni küylǝymǝn» — dǝp yezilƣanidi.\f □ \fr 15:8-9 \ft \+bd «Əysa Mǝsiⱨ Hudaning ata-bowilarƣa bǝrgǝn wǝdilirini ispatlax üqün»\+bd* — «Hudaning ata-bowilarƣa bǝrgǝn wǝdiliri» Huda Ibraⱨim, Isⱨaⱪ, Yaⱪup, Yüsüp, Musa pǝyƣǝmbǝr wǝ baxⱪa pǝyƣǝmbǝrlǝrgǝ yǝtküzgǝn wǝdiliri degǝnlik. \+bd «xu arⱪiliⱪ ǝllǝrmu Hudaning rǝⱨim-xǝpⱪitini kɵrüp uni uluƣlixi üqün...»\+bd* — «ǝllǝr» muxu yǝrdǝ yat ǝllǝr, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu. \+bd «Xunga Sanga ǝllǝr arisida mǝdⱨiyǝ oⱪuymǝn...»\+bd* — «ǝllǝr» yǝnǝ muxu yǝrdǝ yat ǝllǝr, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu. \+bd «Xunga Sanga ǝllǝr arisida mǝdⱨiyǝ oⱪuymǝn, wǝ Sening namingni küylǝymǝn»\+bd* — («Zǝb.» 18:49. Bu bexarǝttǝ Mǝsiⱨ Ɵz Roⱨi arⱪiliⱪ Dawut pǝyƣǝmbǝrning aƣzidin sɵzlǝydu. Pawlus bu muⱨim gǝpliri (8-9-ayǝtlǝr) arⱪiliⱪ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr wǝ Yǝⱨudiylarning bir-birini ⱪobul ⱪilixini dǝwǝt ⱪilidu; qünki Mǝsiⱨ Əysa Ɵzi Yǝⱨudiylar («hǝtnǝ ⱪilinƣanlar»)ƣa hizmǝtkar tǝyinlǝndi ⱨǝm xuningdǝk Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr («yat ǝllǝr»)ning Hudani mǝdⱨiyilixigǝ baxlamqiliⱪ ⱪilidu; demǝk, Mǝsiⱨ ikki tǝrǝpning hizmitidǝ bolƣandin keyin, nemixⱪa silǝr Yǝⱨudiylar wǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr kiqik peilliⱪ bilǝn Uning uluƣ ülgisigǝ ǝgixip bir-biringlarni ⱪobul ⱪilmaysilǝr?\f*  \x + \xo 15:8-9 \xt 2Sam. 22:50; Zǝb. 18:49-50. \x*   
\m
\v 10 Wǝ U yǝnǝ: —  
\m «Əy ǝllǝr,  
\m \add Huda\add*ning hǝlⱪi bilǝn billǝ xad-huram bolunglar!» — dǝydu.\f □ \fr 15:10 \ft \+bd «Wǝ U yǝnǝ: ... dǝydu»\+bd* — bu wǝ keyinki ayǝttiki «U» Mǝsiⱨdur. Muxu ayǝttiki bexarǝtlǝr Uning Ɵzining pǝyƣǝmbǝrlǝrning aƣzi arⱪiliⱪ eytⱪan sɵzliridur. 15-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng. \+bd «Əy ǝllǝr»\+bd* — «ǝllǝr» yat ǝllǝr, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu. \+bd «Əy ǝllǝr, Hudaning hǝlⱪi bilǝn billǝ xad-huram bolunglar!»\+bd* — «Ⱪan.» 32:43.\f*  \x + \xo 15:10 \xt Ⱪan. 32:43. \x*   
\m
\v 11 Wǝ yǝnǝ U: —  
\m «Əy barliⱪ ǝllǝr, Pǝrwǝrdigarni mǝdⱨiyilǝnglar,  
\m Əy pütkül ⱪowmlǝr, Uni uluƣlanglar!» — dǝydu.\f □ \fr 15:11 \ft \+bd «Əy barliⱪ ǝllǝr, Pǝrwǝrdigarni mǝdⱨiyilǝnglar, ǝy pütkül ⱪowmlǝr, Uni uluƣlanglar!»\+bd* — («Zǝb.» 117:1) — bu ayǝt wǝ yuⱪiriⱪi nǝⱪil kǝltürülgǝn ikki ayǝttǝ, Mǝsiⱨ (dunyaƣa kelixtin burun) pǝyƣǝmbǝrlǝrning aƣzidin bexarǝt berip, kǝlgüsidǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr bilǝn Ɵzi talliƣan hǝlⱪi billǝ Hudaƣa ibadǝt ⱪilixip, Uning hizmitidǝ billǝ boluxidiƣanliⱪini aldin’ala eytidu.\f*  \x + \xo 15:11 \xt Zǝb. 117:1\x*  
\v 12 Yǝnǝ, Yǝxaya \add pǝyƣǝmbǝrmu\add* mundaⱪ dǝydu: —  
\m «Yǝssǝning yiltizi bolƣan kixi mǝydanƣa qiⱪidu,  
\m Əllǝrgǝ ⱨakimliⱪ ⱪilidiƣan zat ornidin turidu;  
\m Əllǝr dǝrwǝⱪǝ Uningƣa ümid baƣlaydu».\f □ \fr 15:12 \ft \+bd «Yǝssǝning yiltizi bolƣan kixi mǝydanƣa qiⱪidu, ǝllǝrgǝ ⱨakimliⱪ ⱪilidiƣan zat ornidin turidu; ǝllǝr dǝrwǝⱪǝ Uningƣa ümid baƣlaydu»\+bd* — («Yǝx.» 11:10) Mǝsiⱨ toƣruluⱪ yǝnǝ bir bexarǝt. Yǝssǝ bolsa, Dawut pǝyƣǝmbǝrning atisi idi. Biraⱪ uning ǝwladi Mǝsiⱨ, yǝni «uning yiltizi»dur.\f*  \x + \xo 15:12 \xt Yǝx. 11:10; Wǝⱨ. 5:5; 22:16. \x*   
\m
\v 13 Əmdi ümidning Igisi Huda Ɵzigǝ ixiniwatⱪanliⱪinglardin ⱪǝlbinglarni toluⱪ xad-huramliⱪ wǝ tinq-hatirjǝmlikkǝ toldurƣay, xuning bilǝn Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudriti bilǝn ümidkǝ tolup taxⱪaysilǝr.\f □ \fr 15:13 \ft \+bd «ümidning Igisi Huda...»\+bd* — ǝyni sɵz «ümidning Hudasi...».\f*   
\b  
\m  
\s1 Pawlusning rosulluⱪ hizmiti toƣrisida  
\m
\v 14 I ⱪerindaxlirim, kɵnglünglarning meⱨribanliⱪ bilǝn tolƣanliⱪiƣa, mol bilimlǝr bilǝn toluⱪ bezǝlgǝnlikigǝ, xundaⱪla bir-biringlarƣa ɵzara jekilǝp berǝlǝydiƣanliⱪinglarƣimu ⱪayilmǝn.  
\v 15 Xundaⱪ bolsimu, Huda manga ata ⱪilƣan xapaǝt tüpǝylidin mǝn silǝrgǝ bir ⱪisim tǝrǝplǝrdin nǝqqǝ ixlarni ǝslitip ⱪoyuxⱪa sǝl jür’ǝtlik bolup uxbu hǝtni yazmaⱪtimǝn.  
\v 16 Xu xapaǝt bilǝn mǝn Hudaning hux hǝwirini yǝtküzüp kaⱨindǝk Uning ibaditini ⱨǝmmǝ yǝrdǝ wujudⱪa kǝltürüx hizmitidǝ \add Yǝⱨudiy ǝmǝs\add* ǝllǝrgǝ Mǝsiⱨ Əysaning hizmǝtkari bolup tǝyinlǝndim. Bu hizmitimning mǝⱪsiti ǝllǝrning Hudaƣa sunidiƣan ibaditi Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ pak-muⱪǝddǝs ⱪilinip, Hudani hursǝn ⱪilidiƣan ⱪurbanliⱪtǝk Uning ⱪobul ⱪilixiƣa layiⱪ boluxi üqündur. \f □ \fr 15:16 \ft \+bd «bu hizmitimning mǝⱪsiti ǝllǝrning Hudaƣa sunidiƣan ibaditi Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ pak-muⱪǝddǝs ⱪilinip...»\+bd* — «ǝllǝr»: yat ǝllǝr, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu. \+bd «Xu xapaǝt bilǝn mǝn Hudaning hux hǝwirini yǝtküzüp kaⱨindǝk Uning ibaditini ⱨǝmmǝ yǝrdǝ wujudⱪa kǝltürüx hizmitidǝ Yǝⱨudiy ǝmǝs ǝllǝrgǝ Mǝsiⱨ Əysaning hizmǝtkari bolup tǝyinlǝndim. Bu hizmitimning mǝⱪsiti ǝllǝrning Hudaƣa sunidiƣan ibaditi, Muⱪǝddǝs Roⱨ arⱪiliⱪ pak-muⱪǝddǝs ⱪilinip, Hudani hursǝn ⱪilidiƣan ⱪurbanliⱪtǝk uning ⱪobul ⱪilixiƣa layiⱪ boluxi üqündur»\+bd* — rosul Pawlus ɵzini kaⱨinƣa ohxitidu. Hudaning kona zamanlardiki ibadǝthaniƣa kaⱨinlarni tǝminlǝxtiki mǝⱪsiti hǝlⱪning toƣra yolda Hudaƣa ibadǝt ⱪilixidin ibarǝt idi. Xunga ular hǝlⱪning ɵz ⱪurbanliⱪlirini toƣra, Hudaning ⱪobul ⱪilixiƣa layiⱪ petidǝ sunuxiƣa yardǝmqi wǝ hizmǝtkar idi. Pawlus ɵzining hux hǝwǝrni yǝtküzüxning ahirⱪi mǝⱪsiti Hudaƣa ⱨǝⱪiⱪiy, mǝnilik, qin dilliⱪ ibadǝtni barliⱪⱪa kǝltürüxtin ibarǝttur, dǝydu. Hǝⱪning bu ibaditini pak-muⱪǝddǝs ⱪilix Muⱪǝddǝs Roⱨning ixi, ǝlwǝttǝ. Bu ibadǝtmu pǝⱪǝt jamaǝt ibadǝt sorunlirida ǝmǝs, bǝlki ixǝngüqining pütün ⱨayati arⱪiliⱪ ipadilinidu (12:1-2).\f*  
\v 17 Xuning üqün Mǝsiⱨ Əysada bolƣanliⱪimdin Hudaning manga tapxurƣanliridin pǝhirlinimǝn.  
\v 18-19 Qünki ǝllǝrning Hudaƣa itaǝt ⱪilixi üqün Mǝsiⱨning manga ⱪildurƣanliridin baxⱪa ⱨeqnemini tilƣa elixⱪa ⱨǝddim ǝmǝs. Sɵz wǝ ǝmǝllǝr arⱪiliⱪ, alamǝtlik mɵjizilǝr wǝ karamǝtlǝr arⱪiliⱪ, Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudriti bilǝn Yerusalemdin baxlap Illirikon ɵlkisgiqǝ aylinip ⱨǝmmǝ yǝrdǝ Mǝsiⱨning hux hǝwirini toluⱪ jakarlidim.  
\v 20 Xundaⱪ ⱪilip baxⱪilar salƣan ulning üstigǝ bina salmasliⱪ üqün, ǝzǝldin Mǝsiⱨning nami anglanmiƣan yǝrlǝrdǝ bu hux hǝwǝrni jakarlaxⱪa intilip kǝldim.  
\v 21 Bu toƣrisida \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* eytilƣinidǝk: —  
\m «Uningdin hǝwǝrsiz bolƣanlar Uni kɵridu,  
\m Anglimiƣanlar anglap qüxinidu».\f □ \fr 15:21 \ft \+bd «Uningdin hǝwǝrsiz bolƣanlar Uni kɵridu, anglimiƣanlar anglap qüxinidu»\+bd* — «Yǝx.» 52:15.\f*  \x + \xo 15:21 \xt Yǝx. 52:15. \x*   
\b  
\m  
\s1 Pawlusning Rimƣa berix pilani  
\m
\v 22 Mana, xu \add hizmǝtlirim\add* sǝwǝbidin yeninglarƣa berixni kɵp ⱪetim oyliƣan bolsammu, lekin tosulƣularƣa uqrap baralmidim. \x + \xo 15:22 \xt Rim. 1:13; 1Tes. 2:18. \x*  
\v 23-24 Lekin ⱨazir muxu ǝtraplarda \add hux hǝwǝr yǝtküzülmigǝn\add* yǝrlǝr manga ⱪalmiƣanliⱪtin, ⱨǝmdǝ kɵp yillardin beri silǝrni yoⱪlap berix arzuyum bolƣanliⱪtin, Ispaniyǝgǝ beriximda silǝrnimu yoⱪlap ɵtmǝkqimǝn. Sǝpirimdǝ aldi bilǝn silǝr bilǝn kɵrüxüp, bir mǝzgil ⱨǝmraⱨliⱪinglardin toluⱪ huxallinip, andin silǝrning yardiminglarda sǝpirimni dawamlaxturuxumni ümid ⱪilimǝn.\x + \xo 15:23-24 \xt Rim. 1:10; 15:32; 1Tes. 3:10; 2Tim. 1:4. \x*   
\m
\v 25 Biraⱪ ⱨazir bolsa Yerusalemƣa berip, u yǝrdiki muⱪǝddǝs bǝndilǝrning hizmitidǝ boluxⱪa ketiwatimǝn. \x + \xo 15:25 \xt Ros. 19:21; 24:17. \x*  
\v 26 Qünki Makedoniyǝ wǝ Ahaya ɵlkiliridiki jamaǝtlǝr Yerusalemdiki muⱪǝddǝs bǝndilǝr arisidiki yoⱪsullarƣa ianǝ toplap yardǝm berixni layiⱪ kɵrdi.  
\v 27 Bu ixni ular bǝrⱨǝⱪ layiⱪ kɵrdi; ǝmǝliyǝttǝ bolsa ular Yerusalemdikilǝrgǝ ⱪǝrzdardur. Qünki ǝllǝr \add Yǝⱨudiy ⱪerindaxlarning\add* roⱨiy bǝhtliridin bǝⱨrimǝn bolƣan bolsa, maddiy jǝⱨǝttin ularƣa yardǝm berixkǝ toƣra kelidu.\f □ \fr 15:27 \ft \+bd «Qünki ǝllǝr Yǝⱨudiy ⱪerindaxlarning roⱨiy bǝhtliridin bǝⱨrimǝn bolƣan bolsa, maddiy jǝⱨǝttin ularƣa yardǝm berixkǝ toƣra kelidu»\+bd* — «yardǝm berix» degǝn sɵz grek tilida adǝttǝ muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki hizmǝt bilǝn munasiwǝtliktur.\f*   
\m
\v 28 Mǝn bu ixni püttürgǝndin keyin, yǝni \add Yerusalemdiki\add* ⱪerindaxlarning \add jamaǝtlǝrning etiⱪadining\add* bu mewisini ⱪobul ⱪilixini jǝzmǝnlǝxtürgǝndin keyin, silǝrni yoⱪlap ɵtüp Ispaniyǝgǝ barimǝn. \f □ \fr 15:28 \ft \+bd «Yerusalemdiki ⱪerindaxlarning jamaǝtlǝrning etiⱪadining bu mewisini ⱪobul ⱪilixini jǝzmǝnlǝxtürgǝndin keyin,...»\+bd* — grek tilida «(Yerusalemdiki) ⱪerindaxlarƣa bu mewisini yǝtküzüp mɵⱨürlǝndürgǝndin keyin,...» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu. Rosul Pawlus Yǝⱨudiy ⱪerindaxlarning bu sowƣatni ⱪobul ⱪilixini intayin muⱨim dǝp bilǝtti. Qünki uni ⱪobul ⱪilixi sowƣat bǝrgǝnlǝrni, yǝni Yǝⱨudiy ǝmǝs ixǝngüqilǝrni «bizning ⱪerindaxlirimiz» dǝp ⱪobul ⱪilixiƣa barawǝr bolatti, xunglaxⱪa barliⱪ jamaǝtlǝrning birliki wǝ muⱨǝbbitini mustǝⱨkǝmlǝp alƣa sürǝtti. Hudaƣa tǝxǝkkür, Yǝⱨudiy ⱪerindaxlar uni ⱪobul ⱪildi («Ros.» 21:17).\f*  
\v 29 Yeninglarƣa barƣinimda, Mǝsiⱨning toluⱪ bǝht-bǝrikitini silǝrgǝ elip baridiƣanliⱪimni bilimǝn.\x + \xo 15:29 \xt Rim. 1:11. \x*   
\b  
\m
\v 30 Ⱪerindaxlar, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ wǝ \add Muⱪǝddǝs\add* Roⱨning meⱨir-muⱨǝbbiti bilǝn silǝrdin ɵtünimǝnki, mǝn üqün Hudaƣa dua ⱪilip mǝn bilǝn birliktǝ kürǝx ⱪilƣaysilǝr — \f □ \fr 15:30 \ft \+bd «mǝn üqün Hudaƣa dua ⱪilip mǝn bilǝn birliktǝ kürǝx ⱪilƣaysilǝr»\+bd* — «kürǝx ⱪilƣaysilǝr» degǝn sɵzlǝr jin-xǝytanlarning Hudaning hizmitigǝ daim ⱪarxi qiⱪidiƣanliⱪini kɵrsitidu; xunga bu hizmǝt üqün dua ⱪilix (bularning ⱪarxi qiⱪⱪanliⱪi tüpǝylidin) birhil kürǝx, tǝs bir ix bolidu (mǝsilǝn «Kol.» 2:1, 4:11ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 15:30 \xt 2Kor. 1:11. \x*  
\v 31 mening Yǝⱨudiyǝ ɵlkisidiki etiⱪad ⱪilmiƣanlarning yaman niyǝtliridin saⱪlinixim, xuningdǝk Yerusalemda in’amni yǝtküzüx hizmitimning xu yǝrdiki muⱪǝddǝs bǝndilǝrning ⱪobul ⱪilixiƣa erixixi üqün \x + \xo 15:31 \xt 2Tes. 3:2. \x*  
\v 32 ⱨǝmdǝ ahirda Huda buyrusa, peⱪirning xad-huramliⱪ bilǝn yeninglarƣa berip, silǝr bilǝn ortaⱪ istiraⱨǝt ⱪiliximiz üqünmu dua ⱪilƣaysilǝr.\x + \xo 15:32 \xt Rim. 1:10; 15:23. \x*   
\m
\v 33 Amanliⱪ-hatirjǝmlik Igisi bolƣan Huda ⱨǝmminglar bilǝn billǝ bolƣay! Amin!\f □ \fr 15:33 \ft \+bd «Amanliⱪ-hatirjǝmlik Igisi bolƣan Huda»\+bd* — ǝsliy tilida «Amanliⱪ-hatirjǝmlikning Hudasi».\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 16
\s1 Pawlusning ahirⱪi salamliri  
\m
\v 1 Kǝnhria xǝⱨiridiki jamaǝtning hizmǝtqisi singlimiz Fibini silǝrgǝ tǝwsiyǝ ⱪilip tonuxturimǝn;  
\v 2 uni muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ layiⱪ Rǝbning muⱨǝbbitidǝ ⱪobul ⱪilip kütüwalƣaysilǝr, uning ⱨǝrⱪandaⱪ ixta silǝrgǝ ⱨajiti qüxsǝ, uningƣa yardǝm ⱪilƣaysilǝr. Qünki u ɵzimu nurƣun kixilǝrgǝ, jümlidin mangimu qong yardǝmqi bolƣan.\f □ \fr 16:2 \ft \+bd «uni muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ layiⱪ Rǝbning muⱨǝbbitidǝ ⱪobul ⱪilip kütüwalƣaysilǝr...»\+bd* — «Rǝbning muⱨǝbbitidǝ» ǝyni grek tilida «Rǝbdǝ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Muxu ibarǝ toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng. \+bd «uning (yǝni Fibining) ⱨǝrⱪandaⱪ ixta silǝrgǝ ⱨajiti qüxsǝ, uningƣa yardǝm ⱪilƣaysilǝr. Qünki u ɵzimu nurƣun kixilǝrgǝ, jümlidin mangimu qong yardǝmqi bolƣan»\+bd* — bu sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda Fibi ɵzi mǝlum sǝwǝbtin Rimƣa sǝpǝr ⱪilmaⱪqi idi, xuning bilǝn Pawlusning bu salam hetini elip baridu. Muxundaⱪ uzun wǝ hǝtǝrlik sǝpǝr ⱪilix asan ǝmǝs idi. Hudaƣa wǝ Fibigǝ ⱪolimizda ⱨazir turƣan bu ⱪimmǝtlik hǝt üqün rǝⱨmǝt!\f*   
\m
\v 3 Mǝn bilǝn birgǝ ixligǝn, Mǝsiⱨ Əysada bolƣan hizmǝtdaxlirim Priska bilǝn Akwilaƣa salam eytⱪaysilǝr\f □ \fr 16:3 \ft \+bd «Mǝn bilǝn birgǝ ixligǝn, Mǝsiⱨ Əysada bolƣan hizmǝtdaxlirim Priska bilǝn Akwilaƣa salam eytⱪaysilǝr...»\+bd* — Priska (Priskila) wǝ eri Akwila hux hǝwǝrning kɵp hizmitini ⱪilƣan («Ros.» 18:2, 26, «1Kor.» 16:19, «2Tim.» 4:19ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 16:3 \xt Ros. 18:2,26. \x*  
\v 4 (ular meni dǝp ɵz ⱨayatining heyim-hǝtirigǝ ⱪarimidi. Ⱨǝm yalƣuz mǝnla ǝmǝs, bǝlki ǝllǝrdiki barliⱪ jamaǝtlǝrmu ulardin minnǝtdardur).\f □ \fr 16:4 \ft \+bd «... Ⱨǝm yalƣuz mǝnla ǝmǝs, bǝlki ǝllǝrdiki barliⱪ jamaǝtlǝrmu ulardin minnǝtdardur»\+bd* — «ǝllǝr»: yat ǝllǝr, Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu.\f*  
\v 5 Ularning ailisidǝ jǝm bolidiƣan jamaǝtkimu salam eytⱪaysilǝr.  
\m Asiya ɵlkisidin Mǝsiⱨkǝ etiⱪadta ǝng dǝslǝpki mewǝ bolup qiⱪⱪan, sɵyümlüküm Epǝnitkǝ salam eytⱪaysilǝr.  
\v 6 Silǝr üqün kɵp ǝjir singdürgǝn Mǝryǝmgǝ salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 7 Mǝn bilǝn zindandax bolƣan, Yǝⱨudiy ⱪerindaxlirim Andronikus wǝ Yunyaƣa salam eytⱪaysilǝr. Ular mǝndin awwal Mǝsiⱨtǝ bolƣan bolup, rosullar arisidimu abruyluⱪtur.\f □ \fr 16:7 \ft \+bd «Yǝⱨudiy ⱪerindaxlirim Andronikus wǝ Yunya»\+bd* — muxu yǝrdiki «ⱪerindaxlirim» yǝnǝ «uruⱪ-tuƣⱪanlirim» degǝn mǝnidimu boluxi mumkin. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «ular rosullarning ⱪarixida bǝk abruyluⱪ kixilǝr».\f*   
\m
\v 8 Rǝbbimizdǝ bolƣan sɵyümlüküm Ampliyatⱪa salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 9 Biz birgǝ ixligǝn Mǝsiⱨtǝ bolƣan hizmǝtdiximiz Urbanus wǝ sɵyümlüküm Stahuslarƣa salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 10 Sinaⱪlardin ɵtkǝn, Mǝsiⱨtǝ sadiⱪ ispatlinip kǝlgǝn Apelisⱪa salam eytⱪaysilǝr. Aristowulusning ailisidikilǝrgǝ salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 11 Yǝⱨudiy ⱪerindixim Ⱨerodiyonƣa, Narkisning ailisidikilǝrdin Rǝbdǝ bolƣanlarƣa salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 12 Rǝbning hizmitidǝ japa tartiwatⱪan Trifena wǝ Trifosa hanimƣa salam eytⱪaysilǝr. Rǝbning hizmitidǝ nurƣun japa tartⱪan sɵyümlük \add singlim\add* Pǝrsisⱪa salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 13 Rǝbdǝ tallanƣan Rufusⱪa wǝ uning mangimu ana bolƣan anisiƣa salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 14 Asinkritus, Filigon, Ⱨǝrmis, Patrobas, Ⱨermas wǝ ularning yenidiki ⱪerindaxlarƣa salam eytⱪaysilǝr.   
\m
\v 15 Filologus wǝ Yulyaƣa, Nerius wǝ singlisiƣa, Olimpas wǝ ularning yenidiki barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ salam eytⱪaysilǝr.\f □ \fr 16:15 \ft \+bd «Filologus wǝ Yulya»\+bd* — bǝlkim ǝr-ayal.\f*   
\m
\v 16 Bir-biringlar bilǝn pak sɵyüxlǝr bilǝn salamlixinglar. Mǝsiⱨning ⱨǝmmǝ jamaǝtliridin silǝrgǝ salam!\x + \xo 16:16 \xt 1Kor. 16:20; 2Kor. 13:12; 1Tes. 5:26; 1Pet. 5:14. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ahirⱪi nǝsiⱨǝt  
\m
\v 17 Ⱪerindaxlar, silǝrdin xuni ɵtünimǝnki, silǝr ɵgǝngǝn tǝlimgǝ ⱪarxi qiⱪⱪan, aranglarda ihtilaplarni pǝyda ⱪilidiƣan wǝ adǝmni etiⱪad yolidin teyilduridiƣan kixilǝrdin pǝhǝs bolunglar, ulardin neri bolunglar. \x + \xo 16:17 \xt Mat. 18:17; Kol. 2:8; 2Tes. 3:6; 2Tim. 3:5; Tit. 3:10; 2Yuⱨa. 10. \x*  
\v 18 Bundaⱪ kixilǝr Rǝbbimiz Mǝsiⱨkǝ ǝmǝs, bǝlki ɵz ⱪarniƣa ⱪul bolidu; ular siliⱪ-sipayǝ gǝplǝr wǝ huxamǝt sɵzliri bilǝn saddilarning ⱪǝlbini azduridu.\x + \xo 16:18 \xt Əz. 13:18; Fil. 3:19. \x*   
\m
\v 19 Silǝrning Rǝbkǝ bolƣan itaǝtmǝnlikinglardin ⱨǝmmǝylǝn hǝwǝr tapti. Xunga ǝⱨwalinglardin xadlinimǝn; xundaⱪtimu, yahxi ixlar jǝⱨǝttǝ aⱪil boluxunglarni, yaman ixlarƣa nisbǝtǝn nadan boluxunglarni halaymǝn. \x + \xo 16:19 \xt Mat. 10:16; 1Kor. 14:20. \x*  
\v 20 Amanliⱪ-hatirjǝmlik Igisi bolƣan Huda uzun ɵtmǝy Xǝytanni ayaƣ astinglarda yǝnjiydu.  
\m Rǝbbimiz Əysaning meⱨir-xǝpⱪiti silǝrgǝ yar bolƣay!\f □ \fr 16:20 \ft \+bd «Amanliⱪ-hatirjǝmlik Igisi bolƣan Huda»\+bd* — ǝsliy tilida «Amanliⱪ-hatirjǝmlikning Hudasi».\f*   
\b  
\m
\v 21 Hizmǝtdixim Timotiy, Yǝⱨudiy ⱪerindaxlirim Lukyus, Yason wǝ Sospatirlardin silǝrgǝ salam. \x + \xo 16:21 \xt Ros. 13:1; 16:1; 17:5; 20:4; Fil. 2:19; Kol. 1:1; 1Tes. 3:2; 1Tim. 1:2. \x*  
\v 22 (uxbu hǝtkǝ ⱪǝlǝm tǝwrǝtküqi mǝnki Tǝrtiymu Rǝbdǝ silǝrgǝ salam yollaymǝn).\f □ \fr 16:22 \ft \+bd «uxbu hǝtkǝ ⱪǝlǝm tǝwrǝtküqi mǝnki Tǝrtiymu Rǝbdǝ silǝrgǝ salam yollaymǝn»\+bd* — rosul Pawlusning kɵzi ajiz bolƣaqⱪa, adǝttǝ yardǝmqigǝ hǝtlirini yazduratti. Tǝrtiy uning üqün «Rimliⱪlarƣa»ning ⱪǝlǝm tǝwrǝtküqisi (hatiriligüqi) bolƣanidi.\f*   
\m
\v 23 Manga wǝ ɵyidǝ daim yiƣilidiƣan pütün jamaǝtkǝ saⱨibhanliⱪ ⱪilidiƣan Gayustin silǝrgǝ salam. Xǝⱨǝrning hǝziniqisi Erastus silǝrgǝ salam yollaydu, ⱪerindiximiz Kuwartusmu xundaⱪ.\x + \xo 16:23 \xt Ros. 19:22; 2Tim. 4:20. \x*   
\m
\v 24 Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning meⱨir-xǝpⱪiti ⱨǝmminglarƣa yar bolƣay! Amin!   
\b  
\m  
\s1 Dua wǝ mǝdⱨiyǝ  
\m
\v 25 Uzun zamanlardin buyan süküttǝ saⱪlinip kǝlgǝn sirning wǝⱨiy ⱪilinixi boyiqǝ, mening arⱪiliⱪ yǝtküzülgǝn bu hux hǝwǝr, yǝni Əysa Mǝsiⱨning jakarlinixi bilǝn silǝrni mustǝⱨkǝmlǝxkǝ ⱪadir Bolƣuqiƣa \add xan-xǝrǝp bolƣay\add*! \x + \xo 16:25 \xt Əf. 1:9; 3:9,20; Kol. 1:26; 2Tim. 1:10; Tit. 1:2; 1Pet. 1:20. \x*  
\v 26 Sir bolsa insanlarni etiⱪadtiki itaǝtmǝnlik yoliƣa elip berix üqün, mǝnggü ⱨayat Hudaning ǝmrigǝ binaǝn ⱨǝm biwasitǝ ⱨǝm burunⱪi pǝyƣǝmbǝrlǝrning yezip ⱪaldurƣanliri arⱪiliⱪ, ⱨazir barliⱪ ǝllǝrgǝ wǝⱨiy ⱪilindi;  
\v 27 xundaⱪ ⱪilƣan birdinbir dana Bolƣuqi Hudaƣa Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ xan-xǝrǝp ǝbǝdil’ǝbǝd bolƣay! Amin!