\id MIC
\h Mikaⱨ 
\toc1 Mikaⱨ 
\toc2 Mikaⱨ 
\toc3 Mik. 
\mt1 Mikaⱨ  
\c 1
\s1 Bexarǝtlǝr 1-ⱪatar •••• Barliⱪ ǝllǝr, anglanglar! Samariyǝ wǝ Yǝⱨudaning ⱨaliƣa way!  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigarning sɵzi — Yotam, Aⱨaz wǝ Ⱨǝzǝkiya Yǝⱨudaƣa padixaⱨ bolƣan künlǝrdǝ Morǝxǝtlik Mikaⱨƣa kǝlgǝn: —  
\m — U bularni Samariyǝ wǝ Yerusalem toƣrisida kɵrgǝn.   
\m
\v 2 Anglanglar, i hǝlⱪlǝr, ⱨǝmminglar!  
\m Ⱪulaⱪ sal, i yǝr yüzi wǝ uningda bolƣan ⱨǝmminglar: —  
\m Rǝb Pǝrwǝrdigar silǝrni ǝyiblǝp guwaⱨliⱪ bǝrsun,  
\m Rǝb muⱪǝddǝs ibadǝthanisidin silǝrni ǝyiblǝp guwaⱨliⱪ bǝrsun!\x + \xo 1:2 \xt Ⱪan. 32:1; Yǝx. 1:2\x*   
\m
\v 3 Qünki mana, Pǝrwǝrdigar Ɵz jayidin qiⱪidu;  
\m U qüxüp, yǝr yüzidiki yuⱪiri jaylarni qǝylǝydu;\f □ \fr 1:3 \ft \+bd «... U (Pǝrwǝrdigar) qüxüp, yǝr yüzidiki yuⱪiri jaylarni qǝylǝydu»\+bd* — «kirix sɵz»dǝ eytⱪinimizdǝk, «Israil (wǝ baxⱪa ǝllǝr) üqün «yuⱪiri jaylar» butlarƣa, jin-xǝytanlarƣa atalƣan jaylar idi.\f*  \x + \xo 1:3 \xt Ⱪan. 32:13; 33:29; Zǝb. 115:3; Yǝx. 26:21; Am. 4:13\x*   
\m
\v 4 Uning astida taƣlar erip ketidu,  
\m Jilƣilar yerilidu,  
\m Huddi mom otning aldida erigǝndǝk,  
\m Sular tik yardin tɵkülgǝndǝk bolidu.\f □ \fr 1:4 \ft \+bd «Qünki mana, Pǝrwǝrdigar ɵz jayidin qiⱪidu... (3-ayǝt) U qüxüp, yǝr yüzidiki yuⱪiri jaylarni qǝylǝydu; Uning astida taƣlar erip ketidu...»\+bd* — demisǝkmu, bu ahirⱪi zamandiki «Pǝrwǝrdigarning küni»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:4 \xt Ⱨak. 5:4; Zǝb. 18:7-9; Zǝb. 68:2, 8; Zǝb. 97:5; Am. 9:5\x*   
\m
\v 5 Buning ⱨǝmmisi Yaⱪupning itaǝtsizliki,  
\m Israil jǝmǝtidiki gunaⱨlar tüpǝylidin bolidu;  
\m Yaⱪupning itaǝtsizliki nǝdin baxlanƣan? U Samariyǝdin baxlanƣan ǝmǝsmu?  
\m Yǝⱨudadiki «yuⱪiri jaylar»\add ni yasax\add* nǝdin baxlanƣan? Ular Yerusalemdin baxlanƣan ǝmǝsmu?\f □ \fr 1:5 \ft \+bd «Yaⱪupning itaǝtsizliki nǝdin baxlanƣan? U Samariyǝdin baxlanƣan ǝmǝsmu? Yǝⱨudadiki «yuⱪiri jaylar»ni yasax nǝdin baxlanƣan? Ular Yerusalemdin baxlanƣan ǝmǝsmu?»\+bd* — Israil wǝ Yǝⱨudada «yuⱪiri jaylar» butpǝrǝslikkǝ ait, yirginqlik jaylarƣa aylandurulƣanidi. «yuⱪiri jaylar» yasax «Yerusalemdin baxlanƣan» — Sulayman padixaⱨning bu ixlarda ǝyibi bar idi («2Pad.» 11:7ni kɵrüng).\f*   
\m
\v 6 Xunga Mǝn Samariyǝni etizdiki tax dɵwisidǝk,  
\m Üzüm talliri tikixkǝ layiⱪ jay ⱪiliwetimǝn;  
\m Mǝn uning taxlirini jilƣiƣa domilitip taxlaymǝn,  
\m Uning ullirini yalingaqlaymǝn;\f □ \fr 1:6 \ft \+bd «Xunga Mǝn Samariyǝni etizdiki tax dɵwisidǝk, üzüm talliri tikixkǝ layiⱪ jay ⱪiliwetimǝn»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xunga Mǝn Samariyǝni etizdiki tax dɵwisidǝk, yengila tikilgǝn uzumzarliⱪtǝk ⱪiliwetimǝn». \+bd «Mǝn uning taxlirini jilƣiƣa domilitip taxlaymǝn»\+bd* — Samariyǝdiki ⱨǝxǝmǝtlik imarǝtlǝr ajayib ⱨǝywǝtlik qong taxlardin yasalƣanidi (Omri degǝn padixaⱨning dǝwridin baxlap). \+bd «... domilitip taxlaymǝn»\+bd* — ibraniy tilida «... tɵküp taxlaymǝn».\f*   
\m
\v 7 Uning barliⱪ oyma mǝbudliri para-para qeⱪiwetilidu;  
\m Uning paⱨixiliktin erixkǝn barliⱪ ⱨǝdiyǝliri ot bilǝn kɵydürülidu;  
\m Barliⱪ butlirini wǝyranǝ ⱪilimǝn;  
\m Qünki u paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi bilǝn bularni yiƣip toplidi;  
\m Ular yǝnǝ paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi bolup ⱪaytip ketidu.\f □ \fr 1:7 \ft \+bd «Qünki u (Samariyǝ) paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi bilǝn bularni yiƣip toplidi; ular yǝnǝ paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi bolup ⱪaytip ketidu»\+bd* — «paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi» toƣruluⱪ: — «kirix sɵz»imizdǝ eytilƣandǝk, Israil wǝ Yǝⱨudaning butpǝrǝsliki ⱨǝrhil xǝⱨwaniylik bilǝn arilaxⱪan. Buthanilarƣa mǝhsus «atap beƣixliƣan» paⱨixǝ ayallar bilǝn billǝ yetix butⱪa qoⱪunuxning bir paaliyiti idi, xuning bilǝn buthanilar wǝ ularni baxⱪurƣuqilar bu arⱪiliⱪ beyip kǝtkǝnidi. «Paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi bolup ⱪaytip ketidu» — Israilni ixƣal ⱪilƣuqi Asuriyǝ imperiyǝsi wǝ keyin Babil imperiyǝsi bǝlkim muxu butpǝrǝsliktin erixkǝn mal-dunyalirini ohxax yolda (ɵzlirining buthanilirini selip, butprǝrǝslik-paⱨixiwazliⱪ arⱪiliⱪ beyixⱪa) ixlǝtkǝn boluxi mumkin! 
\fp  Baxⱪa birhil qüxǝnqisi: — paⱨixiwazliⱪ arⱪiliⱪ erixǝlgǝn xu kümüx butlarƣa ⱨǝl berixkǝ ixlǝtkǝn; tajawuzqilar kümüxni ⱪaytidin eritip, uni tǝnggilǝrgǝ aylanduridu; andin u ⱪaytidin «paⱨixǝ ayalning ⱨǝⱪⱪi»gǝ ixlitilixi mumkin.\f*   
\m
\v 8 Bular üqün mǝn aⱨ-zar kɵtürimǝn,  
\m Mǝn ⱨuwlaymǝn;  
\m Yalingayaⱪ, yalingaq degüdǝk yürimǝn;  
\m Mǝn qilbɵrilǝrdǝk ⱨuwlaymǝn;  
\m Ⱨuwⱪuxlardǝk matǝm tutup yürimǝn.\f □ \fr 1:8 \ft \+bd «Bular üqün mǝn aⱨ-zar kɵtürimǝn, mǝn ⱨuwlaymǝn ... mǝn qilbɵrilǝrdǝk ⱨuwlaymǝn; ⱨuwⱪuxlardǝk matǝm tutup yürimǝn»\+bd* — Mikaⱨ pǝyƣǝmbǝr Samariyǝdikilǝrgǝ intayin kɵyüngini üqün ⱪattiⱪ azablanƣan. Xuning bilǝn u ularƣa kǝlgüsi apǝtni kɵrsitidƣan «rǝsim bolux» üqün, hǝlⱪning bu ixlarning tezla realliⱪⱪa aylinidiƣanliⱪini bilip yetixi üqün, ular aldida yalingaq (bǝlkim «yerim yalingaq») yüridu.\f*  \x + \xo 1:8 \xt Ayup 30:29\x*   
\m
\v 9 Qünki uning yariliri dawaliƣusizdur,  
\m U ⱨǝtta Yǝⱨudaƣiqimu yetip,  
\m Hǝlⱪimning dǝrwazisiƣa, yǝni Yerusalemƣiqǝ yamridi.\f □ \fr 1:9 \ft \+bd «U ⱨǝtta Yǝⱨudaƣiqimu yetip,...»\+bd* — muxu yǝrdǝ «u» apǝt yaki «Samariyǝning yariliri»ni kɵrsitidu. \+bd «U (apǝt) ⱨǝtta Yǝⱨudaƣiqimu yetip, ... Yerusalemƣiqǝ yamridi»\+bd* — 10-16-ayǝtlǝrdǝ Mikaⱨ Asuriyǝ imperiyǝsining Yǝⱨudani ixƣal ⱪilidiƣanliⱪini aldin’ala eytidu. Muxu ayǝtlǝrdiki 11 xǝⱨǝrning ⱨǝrbiri pǝyƣǝmbǝrning yurti «Morǝxǝt»tin kɵp degǝndǝ 9 kilometr yiraⱪliⱪta bolup, «Morǝxǝt»tǝ turup kɵrgili bolatti. Mikaⱨ ⱨǝrbir xǝⱨǝrning namlirining mǝnisi ⱨǝⱪⱪidǝ uningƣa maslaxⱪan sɵzlǝrni ⱪilip, ularning ǝⱨwalini süpǝtligǝn. Dǝrwǝⱪǝ ⱨǝrbir xǝⱨǝr ahirida Asuriyǝ tǝripidin ixƣal ⱪilindi.\f*   
\m
\v 10 Bu \add apǝtni\add* Gat xǝⱨiridǝ sɵzlimǝnglar,  
\m Ⱪǝt’iy yiƣlimanglar;  
\m Bǝyt-lǝ-Afraⱨ xǝⱨiridǝ topa-qangda eƣinanglar!\f □ \fr 1:10 \ft \+bd «Bu apǝtni Gat xǝⱨiridǝ sɵzlimǝnglar, ⱪǝt’iy yiƣlimanglar»\+bd* — «Gat» degǝn isimning mǝnisi «yiƣa»ƣa yeⱪin. \+bd «Bǝyt-lǝ-Afraⱨ xǝⱨiridǝ topa-qangda eƣinanglar!»\+bd* — «Bǝyt-lǝ-Afraⱨ» «topa-qangliⱪ yurt» degǝn mǝnidǝ.\f*  \x + \xo 1:10 \xt 2Sam. 1:20; Yǝr. 6:26\x*   
\m
\v 11 I Xafirda turuwatⱪan ⱪiz, yalingaqliⱪ wǝ xǝrmǝndilik iqidǝ \add ǝsirlikkǝ\add* ɵt;  
\m Zaananda turuwatⱪan ⱪizlar talaƣa ⱨeq qiⱪⱪan ǝmǝs;  
\m Bǝyt-Ezǝl aⱨ-zarlar kɵtürmǝktǝ;  
\m «\add Huda\add* sǝndin muⱪim jayingni elip ketidu!»\f □ \fr 1:11 \ft \+bd «I Xafirda turuwatⱪan ⱪiz, yalingaqliⱪ wǝ xǝrmǝndilik iqidǝ ǝsirlikkǝ ɵt»\+bd* — «Safir»ning mǝnisi «güzǝllik», «yeⱪimliⱪ». \+bd «Huda sǝndin muⱪim jayingni elip ketidu!»\+bd* — ibraniy tilida «U sǝndin muⱪim jayingni elip ketidu!». \+bd «Zaananda turuwatⱪan ⱪizlar talaƣa ⱨeq qiⱪⱪan ǝmǝs»\+bd* — «Zaanan»ning tǝlǝppuzi «qiⱪix» degǝn sɵzgǝ yeⱪin. \+bd «Bǝyt-Ezǝl aⱨ-zarlar kɵtürmǝktǝ; Huda sǝndin muⱪim jayingni elip ketidu!»\+bd* — «Bǝyt-Ezǝl» degǝn «elip ketix»kǝ yiⱪin aⱨangda. 
\fp  Ayǝttiki ikkinqi ⱪisimning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Zaananda turuwatⱪan ⱪizlar Bǝyt-Ezǝlning aⱨ-zarliriƣa qiⱪⱪan ǝmǝs; sǝndin muⱪim jayingni elip ketidu».\f*  \x + \xo 1:11 \xt Yǝx. 47:3\x*   
\m
\v 12 Marotta turuwatⱪan ⱪiz yahxiliⱪⱪa tǝlmürüp tit-tit boluwatidu;  
\m Biraⱪ yamanliⱪ Pǝrwǝrdigardin Yerusalem dǝrwazisiƣa qüxti.\f □ \fr 1:12 \ft \+bd «Marotta turuwatⱪan ⱪiz yahxiliⱪⱪa tǝlmürüp tit-tit boluwatidu»\+bd* — «Marot» degǝnning mǝnisi «aqqiⱪ» — ular «yamanliⱪ»ning aqqiⱪliⱪini tetiydu. \+bd «...yamanliⱪ Pǝrwǝrdigardin Yerusalem dǝrwazisiƣa qüxti»\+bd* — Sǝnnaherib Yǝⱨudadiki nurƣun xǝⱨǝrlirini muⱨasirigǝ alƣandin keyin Yerusalemni ixƣal ⱪilalmay dǝrwazisi aldiƣa tohtap ⱪaldi. Ahirida mǝƣlup boldi.\f*  \x + \xo 1:12 \xt Am. 3:6\x*   
\m
\v 13 Tulparni jǝng ⱨarwisiƣa ⱪat, i Laⱪixta turuwatⱪan ⱪiz;  
\m (Laⱪix bolsa, Zion ⱪiziƣa gunaⱨning baxlanƣan yeri idi!)  
\m Qünki sǝndǝ Israilning itaǝtsizliki tepilidu.\f □ \fr 1:13 \ft \+bd «Tulparni jǝng ⱨarwisiƣa ⱪat, i Laⱪixta turuwatⱪan ⱪiz»\+bd* — ibraniy tilida «Laⱪix»ning tǝlǝppuzi «at»ⱪa yeⱪin. Laⱪix xu rayondiki ǝng küqlük xǝⱨǝr; atⱪa tayinixning ɵzi bir gunaⱨ. Huda Israilƣa «atⱪa tayinix»ni ⱪǝt’iy mǝn’i ⱪilƣanidi («Ⱪan.» 17-bab). Ularning atlarƣa tayinixi bǝlkim Yǝⱨudaƣa sǝlbiy ülgǝ boluxi mumkin idi. \+bd «Laⱪix bolsa, Zion ⱪiziƣa gunaⱨning baxlanƣan yeri idi!»\+bd* — Laⱪix xǝⱨiri Yǝⱨudada bolƣini bilǝn birinqi bolup ximaliy padixaⱨliⱪning tunji butpǝrǝs padixaⱨi Yǝroboam (I)ning rǝzillikining tǝsirni ⱪobul ⱪilƣan bolsa kerǝk. Hǝritilǝrni kɵrüng.\f*   
\m
\v 14 Xunga sǝn huxlixix ⱨǝdiyilirini Morǝxǝt-Gat xǝⱨirigǝ berisǝn;  
\m Aⱪzibning dukandarliri Israil padixaⱨliriƣa yalƣanqiliⱪ yǝtküzidu;\f □ \fr 1:14 \ft \+bd «Sǝn huxlixix ⱨǝdiyilirini Morǝxǝt-Gat xǝⱨirigǝ berisǝn»\+bd* — «Morǝxǝt-Gat» degǝn sɵzning yiltizi «mirasni elix» yaki «mirastin mǝⱨrum bolux» (ibraniy tilida «morǝx», ǝrǝb tilida «miras»). Ular ɵz «miras»idin ayrilidi, mirasiƣa «ǝlwida» deyixi kerǝk. \+bd «Aⱪzibning dukandarliri Israil padixaⱨliriƣa yalƣanqiliⱪ yǝtküzidu»\+bd* — «Aⱪzib»ning mǝnisi «aldamqiliⱪ», Yǝⱨuda padixaⱨliⱪiƣa jaylaxⱪan. Yǝⱨuda padixaⱨliri (xundaⱪla Israil padixaⱨliri) Aⱪzib xǝⱨirining dukanliridin kɵp payda kɵrgǝnidi («1Tar.» 4:21-23). Düxmǝn ⱪoxuni Israil padixaⱨliⱪiƣa tajawuz ⱪilƣandin keyin, Samariyǝ padixaⱨliri jiddiy ⱨajǝtkǝ qüxkǝndǝ, Aⱪzibtikilǝr ularƣa burunⱪidǝk soda-setiⱪ ⱪilip kerǝklik tǝminatlarni ǝwǝtǝlmǝy, ularƣa «yalƣanqi» bolup ⱪalidu.\f*   
\m
\v 15 Mǝn tehi sanga bir «mirashor» ǝpkelimǝn, i Marǝxaⱨ xǝⱨiridǝ turuwatⱪan ⱪiz;  
\m Israilning xan-xǝripi Adullamƣimu qüxüp kelidu.\f □ \fr 1:15 \ft \+bd «Mǝn tehi sanga bir «mirashor» ǝpkelimǝn, i Marǝxaⱨ xǝⱨiridǝ turuwatⱪan ⱪiz»\+bd* — ibraniy tilida «Marǝxaⱨ» wǝ «mirashor» yeⱪin sɵz. «mirashor» ǝlwǝttǝ kinayilik gǝp, u Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaheribni kɵrsitidu. \+bd «Israilning xan-xǝripi Adullamƣimu qüxüp kelidu»\+bd* — «Adullam» ǝslidǝ Dawut pǝyƣǝmbǝr (yigit waⱪtida) Saul padixaⱨtin ⱪeqip, kiriwalƣan ƣar idi. Demǝk, Israil, jümlidin uning padixaⱨi wǝ «xan-xǝripi» bolƣan butlar yǝnǝ ⱪeqixi kerǝk. Biraⱪ bu sɵzning iqidiki mǝnisidǝ yǝnǝ ümid bar. Dawut pǝyƣǝmbǝr «Adullam»da yoxurunƣandin keyin, japaliⱪ künlǝrni ɵtküzüp ahirda Israilning xǝrǝplik padixaⱨi bolup qiⱪⱪan. Israil bǝlkim uningƣa ohxax japaliⱪ künlǝrni ɵtküzgǝndin keyin xǝrǝplik künlǝrni yǝnǝ kɵridu. Mǝzkur bexarǝt yǝnǝ Mǝsiⱨ («Israilning xan-xǝripi»)ning kǝlgüsidǝ Israilning gunaⱨi tüpǝylidin azabⱪa qüxüxini kɵrsitiximu mumkin.\f*   
\m
\v 16 Ɵzüngni taⱪirbax ⱪil,  
\m Zoⱪung bolƣan balilar üqün qeqingni qüxürüwǝt;  
\m Ⱪorultazdǝk aydingbaxliⱪingni kengǝyt,  
\m Qünki ular sǝndin ayrilip sürgün boluxⱪa kǝtti. \f □ \fr 1:16 \ft \+bd «Ɵzüngni taⱪirbax ⱪil, zoⱪung bolƣan balilar üqün qeqingni qüxürüwǝt; ⱪorultazdǝk aydingbaxliⱪingni kengǝyt,...»\+bd* — qaqlarni qüxürüx matǝmning birhil ipadisi.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Jǝbir-zulum üstigǝ qüxidiƣan jaza  
\m
\v 1 Ornida yetip ⱪǝbiⱨlikni oylaydiƣanlarƣa wǝ yamanliⱪ ǝyligüqilǝrgǝ way!  
\m Pǝⱪǝt ularning ⱪolidin kǝlsila, ular tang etixi bilǝnla uni ada ⱪilidu;   
\m
\v 2 Ularning aqkɵz kɵzi etizlarƣa qüxsila, ular zorawanliⱪ ⱪilip buliwalidu;  
\m Ɵylǝrgimu ⱪiziⱪipla ⱪalsa, bularnimu elip ketidu;  
\m Ular batur kixinimu jǝmǝti bilǝn bulaydu,  
\m Adǝmni ɵz mirasliri bilǝn ⱪoxup qanggiliƣa kirgüziwalidu.\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «.. batur kixinimu jǝmǝti»\+bd* — yaki «... batur kixinimu ɵyi».\f*  \x + \xo 2:2 \xt Yǝx. 5:8\x*   
\m
\v 3 Xunga Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —  
\m Mana, Mǝn bu ailigǝ ⱪarap, boyunliringlardin qiⱪiralmaydiƣan yaman bir \add boyuntururⱪni\add* oylap tǝyyarliwatimǝn;  
\m Silǝr ǝmdi gidiyip mangmaysilǝr;  
\m Qünki xu künlǝr yaman künlǝr bolidu.\x + \xo 2:3 \xt Am. 5:13\x*   
\m
\v 4 Xu küni ular silǝr toƣranglarda tǝmsilni tilƣa elip,  
\m Eqinixliⱪ bir zar bilǝn zarlaydu: —  
\m «Biz pütünlǝy bulang-talang ⱪilinduⱪ!;  
\m U hǝlⱪimning nesiwisini baxⱪilarƣa bɵlüwǝtti;  
\m Uni mǝndin xunqǝ dǝⱨxǝtlik mǝⱨrum ⱪildi!  
\m U etizlirimizni munapiⱪⱪa tǝⱪsim ⱪilip bǝrdi!\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «U (Pǝrwǝrdigar) etizlirimizni munapiⱪⱪa tǝⱪsim ⱪilip bǝrdi!»\+bd* — «munapiⱪ» bǝlkim ɵz ǝⱨdisidǝ ⱨeq turmaydiƣan Asuriyǝ padixaⱨini kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 5 Xunga Pǝrwǝrdigarning jamaiti arisidin,  
\m Silǝrdǝ qǝk taxlap zemin üstigǝ tana tartip nesiwǝ bɵlgüqidin birsimu ⱪalmaydu.\x + \xo 2:5 \xt Ⱪan. 32:8, 9\x*   
\b  
\m  
\s1 Sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrning Hudaning pǝyƣǝmbǝrliridin rǝnjixi  
\m
\v 6 Ular: «bexarǝt bǝrmǝnglar!» — dǝp bexarǝt beridu!  
\m Əgǝr \add pǝyƣǝmbǝrlǝr\add* bu ixlar toƣruluⱪ bexarǝt bǝrmisǝ, ǝmdi bu ar-nomus bizdin ⱨǝrgiz kǝtmǝydu!\f □ \fr 2:6 \ft \+bd «Ular: «bexarǝt bǝrmǝnglar!» — dǝp bexarǝt beridu! Əgǝr pǝyƣǝmbǝrlǝr bu ixlar toƣruluⱪ bexarǝt bǝrmisǝ, ǝmdi bu ar-nomus bizdin ⱨǝrgiz kǝtmǝydu!»\+bd* — bu ayǝttǝ «bexarǝt berix» degǝn peilning yǝnǝ bir tǝrjimisi: «xal qeqix» (kinayilik gǝp). 
\fp  Baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri; (1) «Bu ixlar toƣruluⱪ bexarǝt bǝrmǝslik kerǝk!» (ular dǝydu) «Əmdi ar-nomus (bizdin) ⱨǝrgiz kǝtmǝydu!» (Mikaⱨ dǝydu); (2) «Dǝrwǝⱪǝ ular (pǝyƣǝmbǝrlǝr) bu ixlar toƣruluⱪ bexarǝt berixkǝ tohtaydu! Əmdi ar-nomus bizdin kǝtmǝydu!».\f*  \x + \xo 2:6 \xt Yǝx. 30:10; Am. 7:16\x*   
\m
\v 7 I Yaⱪup jǝmǝti,  
\m «Pǝrwǝrdigarning Roⱨi sǝwr-taⱪǝtsizmu?  
\m Bu ixlar rast Uning ⱪilƣanlirimu?» — degili bolamdu?  
\m Mening sɵzlirim durus mangƣuqiƣa yahxiliⱪ kǝltürmǝmdu? \f □ \fr 2:7 \ft \+bd «I Yaⱪup jǝmǝti, «Pǝrwǝrdigarning Roⱨi sǝwr-taⱪǝtsizmu? Bu ixlar rast Uning ⱪilƣanlirimu?» — degili bolamdu?»\+bd* — demǝk, Israil (xübuⱨisizki, sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrning tǝlimliri bilǝn): «Huda bizni sɵyidu, biz Hudaning alaⱨidǝ hǝlⱪi, U bizgǝ ⱨǝrgiz yamanliⱪni yǝtküzmǝydu» — dǝweridu. 
\fp  Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «I «Yaⱪup jǝmǝti» dǝp atalƣuqi, Pǝrwǝrdigar sǝwr-taⱪǝtsizmu? Bular (bu yaman ixlar) uning ⱪilƣanlirimu?».\f*   
\m
\v 8 Biraⱪ tünügünla Mening hǝlⱪim ⱨǝtta düxmǝndǝk ornidin ⱪozƣaldi;  
\m Silǝr hatirjǝmliktǝ yoldin ɵtüp ketiwatⱪanlarning tonini iq kiyimliri bilǝn salduruwalisilǝrki,  
\m Ularni huddi uruxtin ⱪaytⱪanlardǝk \add kiyimsiz\add* ⱪaldurisilǝr.\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «... silǝr hatirjǝmliktǝ yoldin ɵtüp ketiwatⱪanlarning tonini iq kiyimliri bilǝn salduruwalisilǝrki, ularni huddi uruxtin ⱪaytⱪanlardǝk kiyimsiz ⱪaldurisilǝr»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «... huddi uruxtin ⱪaytiwatⱪanlardin alƣandǝk silǝr ularning tonini iq kiyimliri bilǝn elip bulisilǝr» (uruxtin ⱪaytⱪanlar bolsa hatirjǝmliktǝ mangidu, ǝlwǝttǝ).\f*   
\m
\v 9 Hǝlⱪim arisidiki ayallarni ɵzlirining illiⱪ ɵyliridin ⱪoƣlaysilǝr;  
\m Ularning yax balilirini silǝr Mening güzǝl gɵⱨirimdin mǝnggügǝ mǝⱨrum ⱪilisilǝr. \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «Mening güzǝl gɵⱨirim»\+bd* — (yaki «Mening zibuzinnitimdin») — bǝlkim Ⱪanaan zeminining ɵzini kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 10 Ornunglardin turup neri ketinglar;  
\m Qünki ⱨalakǝtni,  
\m Yǝni azabliⱪ bir ⱨalakǝtni kǝltüridiƣan napakliⱪ tüpǝylidin,  
\m Bu yǝr silǝrgǝ tǝwǝ aramgaⱨ bolmaydu.   
\m
\v 11 Əgǝr biⱨudiliktǝ, yalƣanqiliⱪta yürgǝn birsi yalƣan gǝp ⱪilip: —  
\m «Mǝn xarab wǝ ⱨaraⱪⱪa tayinip silǝrgǝ bexarǝt berimǝn» — desǝ,  
\m Mana, u xu hǝlⱪⱪǝ pǝyƣǝmbǝr bolup ⱪalidu!\f □ \fr 2:11 \ft \+bd «Mǝn xarab wǝ ⱨaraⱪⱪa tayinip silǝrgǝ bexarǝt berimǝn...»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Birsi «xarab ⱨǝm ⱨaraⱪning kɵp bolidiƣanliⱪi toƣrisida bexarǝt berimǝn» desǝ, u muxu hǝlⱪⱪǝ taza muwapiⱪ bir pǝyƣǝmbǝr bolidu».\f*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning «Israilning ⱪaldisi»ƣa bolƣan wǝdisi  
\m
\v 12 Mǝn qoⱪum seni bir pütün ⱪilip uyuxturimǝn, i Yaⱪup;  
\m Mǝn qoⱪum Israilning ⱪaldisini yiƣimǝn;  
\m Mǝn ularni Bozraⱨdiki ⱪoylardǝk,  
\m Ɵz yayliⱪida yiƣilƣan bir padidǝk jǝm ⱪilimǝn;  
\m Ular adimining kɵplükidin warang-qurungluⱪⱪa tolidu.\f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Ɵz yayliⱪida yiƣilƣan bir padidǝk jǝm ⱪilimǝn; ular adimining kɵplükidin warang-qurungluⱪⱪa tolidu»\+bd* — bǝzi alimlar «adǝmlǝrning kɵplüki»ni düxmǝnlǝrning kɵplüki, dǝp ⱪaraydu. Biraⱪ bir pada ⱪoylar jǝm ⱪilinƣinida, bǝribir qong «warang-qurung» kɵtürilidu.\f*   
\m
\v 13 Bir «bɵsüp ɵtküqi» ularning aldiƣa qiⱪip mangidu;  
\m Ular bɵsüp qiⱪip, ⱪowuⱪⱪa yetip berip, uningdin qiⱪti;  
\m Ular bɵsüp qiⱪti,  
\m Yǝni ⱪowuⱪⱪa yetip berip, uningdin qiⱪti;  
\m Ularning Padixaⱨi ularning aldida,  
\m Pǝrwǝrdigar ularning aldiƣa ɵtüp mangidu.\f □ \fr 2:13 \ft \+bd «Bir «bɵsüp ɵtküqi» ularning aldiƣa qiⱪip mangidu; ular bɵsüp qiⱪip, ⱪowuⱪⱪa yetip berip, uningdin qiⱪti; ular bɵsüp qiⱪti, ... ularning padixaⱨi ularning aldida, Pǝrwǝrdigar ularning aldiƣa ɵtüp mangidu»\+bd* — bu uluƣ bexarǝt Hudaning Yǝⱨudani Asuriyǝ imperiyǝsidin ⱪutⱪuzidiƣanliⱪini kɵrsitidu; bizningqǝ bexarǝt yǝnǝ ikki ⱪetim ǝmǝlgǝ axurulidu. 
\fp  «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz u toƣruluⱪ yǝnǝ azraⱪ xǝrⱨlǝymiz.\f*  \x + \xo 2:13 \xt Yǝx. 32:4-5; 52:12; Ⱨox. 1:11; Zǝk. 12:8; Mat. 3:5; 11:11-14; Yⱨ. 10:2-4\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Bexarǝtlǝr 2-ⱪatar •••• Yetǝkqilǝrning ⱨaliƣa way!  
\m
\v 1 Mǝn mundaⱪ dedim: «Anglanglar, i Yaⱪupning ⱨakimliri,  
\m Israil jǝmǝtining ǝmirliri!  
\m Adil ⱨɵkümni bilix silǝrgǝ has ǝmǝsmu?\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «Mǝn mundaⱪ dedim: «Anglanglar, i Yaⱪupning ⱨakimliri, Israil jǝmǝtining ǝmirliri! ... »\+bd* — 1-4-ayǝttǝ sɵzligüqi bǝlkim pǝyƣǝmbǝr ɵzi. 
\fp  «Yaⱪup» wǝ «Israil» muxu yǝrdǝ xübⱨisizki, ikki padixaⱨliⱪni tǝng kɵrsitidu. Muxu ayǝtkǝ ⱪariƣanda, qiriklixix mǝmlikǝtlǝrning ǝng yuⱪiri orunliriƣa wǝ sothaniliriƣa singip kirgǝnidi; biraⱪ u padixaⱨi Ⱨǝzǝkiyani tilƣa almaydu; Ⱨǝzǝkiya ihlasmǝn adǝm bolup, u ɵzi muxu gunaⱨlardin haliy bolƣan.\f*   
\m
\v 2-3 I yahxiliⱪni ɵq kɵrgüqi,  
\m Yamanliⱪni yahxi kɵrgüqilǝr —  
\m Silǝr Ɵz hǝlⱪimdin terisini,  
\m Ustihanliridin gɵxini yulidiƣan,  
\m Ularning gɵxini yǝydiƣan,  
\m Terisi soyulƣuqǝ üstidin sawaydiƣan,  
\m Ustihanlirini qaⱪidiƣan,  
\m Ularni ⱪazanƣa tǝyyarliƣandǝk,  
\m Daxⱪazandiki gɵxni toƣriƣandǝk toƣraysilǝr!   
\m
\v 4 Buningdin keyin ular Pǝrwǝrdigarƣa nida ⱪilidu,  
\m Biraⱪ U ularni anglimaydu;  
\m Ularning ⱪilmixliridiki ⱨǝr türlük ⱪǝbiⱨliki üqün,  
\m U qaƣda U yüzini ulardin ⱪaqurup yoxuridu!».   
\b  
\m  
\s1 Sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrning ⱨaliƣa way!  
\m
\v 5 Pǝrwǝrdigar Ɵz hǝlⱪini azdurƣuqi pǝyƣǝmbǝrlǝr toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: —  
\m (Ular qixliri bilǝn qixlǝydu,  
\m «Aman-tinqliⱪ!» dǝp warⱪiraydu,  
\m Kimǝrkim ularning gelini maylimisa,  
\m Xularƣa ⱪarxi urux ⱨazirlaydu!)\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «Kimǝrkim ularning gelini maylimisa, ...»\+bd* — ibraniy tilida «kimǝrkim ularning aƣziƣa bir nǝrsǝ salmisa,..».\f*  \x + \xo 3:5 \xt Mik. 2:11\x*   
\m
\v 6 — Xunga silǝrni «alamǝt kɵrünüx»ni kɵrmǝydiƣan bir keqǝ,  
\m Pal salƣili bolmaydiƣan ⱪarangƣuluⱪ basidu;  
\m Pǝyƣǝmbǝrlǝr üqün ⱪuyax patidu,  
\m Kün ular üstidǝ ⱪara bolidu;\x + \xo 3:6 \xt Yǝr. 15:9; Yo. 2:10, 31; 3:15; Am. 8:9\x*   
\m
\v 7 «Alamǝt kɵrünüxni kɵrgüqilǝr» xǝrmǝndǝ bolidu,  
\m Palqilar yǝrgǝ ⱪaritilidu;  
\m Ularning ⱨǝmmisi kalpuklirini tosup yüridu;  
\m Qünki Hudadin ⱨeq jawab kǝlmǝydu.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «Ularning ⱨǝmmisi kalpuklirini tosup yüridu...»\+bd* — kalpuklarni tosux adǝttǝ hijilliⱪni bildürǝtti. Uning üstigǝ, Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ berilgǝn muⱪǝddǝs ⱪanun boyiqǝ yuⱪumluⱪ kesǝl bolƣan adǝmlǝr ɵzining kǝlgǝnlikini agaⱨlandurux üqün kalpuklirini tosup «Napak, napak!» dǝp warⱪirixi kerǝk idi. Bu ayǝt bu sahta pǝyƣǝmbǝrlǝrning napak sɵzlirini etirap ⱪilixi kerǝk bolidiƣanliⱪini bildüridu.\f*   
\m
\v 8 Biraⱪ mǝn bǝrⱨǝⱪ Pǝrwǝrdigarning Roⱨidin küqkǝ tolƣanmǝn,  
\m Yaⱪupⱪa ɵzining itaǝtsizlikini,  
\m Israilƣa uning gunaⱨini jakarlax üqün,  
\m Toƣra ⱨɵkümlǝrgǝ ⱨǝm ⱪudrǝtkǝ tolƣanmǝn.   
\m
\v 9 Buni anglanglar, ɵtünimǝn, i Yaⱪup jǝmǝtining ⱨakimliri,  
\m Israil jǝmǝtining ǝmirliri!  
\m Adil ⱨɵkümgǝ ɵq bolƣanlar,  
\m Barliⱪ adalǝtni burmilaydiƣanlar,\x + \xo 3:9 \xt Am. 5:7; 6:12\x*   
\m
\v 10 Zionni ⱪan tɵküx bilǝn,  
\m Yerusalemni ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizlik bilǝn ⱪuridiƣanlar!\f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Zionni ⱪan tɵküx bilǝn, Yerusalemni ⱨǝⱪⱪaniyǝtsizlik bilǝn ⱪuridiƣanlar!»\+bd* — xübⱨisizki, Yerusalemda nurƣun ⱨǝywǝtlik imarǝtlǝr pǝyda bolƣanidi. Biraⱪ ⱨǝmmisi adalǝtsizlikkǝ tayinip yasalƣan.\f*  \x + \xo 3:10 \xt Əz. 22:27; Zǝf. 3:3\x*   
\m
\v 11 \add Zionning\add* ⱨakimliri parilar üqün ⱨɵküm qiⱪiridu,  
\m Kaⱨinlar «ix ⱨǝⱪⱪi» üqün tǝlim beridu;  
\m «Pǝyƣǝmbǝrlǝr» pul üqün palqiliⱪ ⱪilidu;  
\m Biraⱪ ular «Pǝrwǝrdigarƣa tayinar»mix tehi,  
\m Wǝ: — «Pǝrwǝrdigar arimizda ǝmǝsmu?  
\m Bizgǝ ⱨeq yamanliⱪ qüxmǝydu» — deyixidu.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd ««Pǝyƣǝmbǝrlǝr» pul üqün palqiliⱪ ⱪilidu;...»\+bd* — Hudaning pǝyƣǝmbǝrliri ⱨǝrgiz palqiliⱪ ixlirini ⱪilmaydu, ǝlwǝttǝ. Ⱨǝⱪiⱪiy pǝyƣǝmbǝrlǝrning hizmǝtliri bilǝn «palqiliⱪ»ning otturisidiki qong pǝrⱪlǝr toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng.\f*   
\m
\v 12 Xunga silǝrning wǝjǝnglardin Zion teƣi etizdǝk aƣdurulidu,  
\m Yerusalem dɵng-tɵpilik bolup ⱪalidu,  
\m «Ɵy jaylaxⱪan taƣ» bolsa ormanliⱪning otturisidiki yuⱪiri jaylardǝkla bolidu, halas.\f □ \fr 3:12 \ft \+bd ««Ɵy jaylaxⱪan taƣ» bolsa ormanliⱪning otturisidiki yuⱪiri jaylardǝkla bolidu, halas»\+bd* — Mikaⱨ ɵz dǝwridiki «muⱪǝddǝs ɵy» yaki «ibadǝthana» demǝydu — Ularning gunaⱨliri tüpǝylidin u pǝⱪǝt addiy bir «ɵy» bolup ⱪaldi. 
\fp  Bu ayǝttiki bexarǝt bǝlkim Ⱨǝzǝkiya padixaⱨni qongⱪur tǝsirlǝndürgǝn boluxi mumkin. Yüz yildin keyin ordidiki ǝmirlǝr bexarǝtning Ⱨǝzǝkiyaƣa bolƣan tǝsirini tilƣa elip, ɵz padixaⱨi Yǝⱨoakimƣa bexarǝtni nǝⱪil kǝltüridu («Zion teƣi etizdǝk aƣdurulidu, Yerusalem dɵng-tɵpilik bolup ⱪalidu»), xuning bilǝn Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr ɵlüm jazasidin ⱪutulup ⱪalƣan (Tǝwrat, «Yǝrǝmiya» 26-bab). 
\fp  «Yuⱪiri jaylar» degini kinayilik gǝptur. Qünki Yǝⱨudadikilǝr ⱨǝrdaim «yuⱪiri jaylar»da buthanilarni selip xu yǝrdǝ butlarƣa qoⱪunƣan. Lekin xu qaƣlarda Yerusalem butⱪa qoⱪunƣan jaydǝk «ⱨaram» bolup ⱪalidu, xuningdǝk ormanliⱪning kixilǝrning kɵzigǝ az-paz qeliⱪidiƣan bir ⱪismidin ibarǝt bolidu, halas!\f*  \x + \xo 3:12 \xt Mik. 3:12\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Ahirⱪi zamanlardiki Yerusalem  
\m
\v 1 Biraⱪ ahirⱪi zamanda, Pǝrwǝrdigarning ɵyi jaylaxⱪan taƣ taƣlarning bexi bolup bekitilidu,  
\m Ⱨǝmmǝ dɵng-egizliktin üstün ⱪilinip kɵtürülidu;  
\m Barliⱪ hǝlⱪlǝr uningƣa ⱪarap eⱪip kelixidu.\f □ \fr 4:1 \ft \+bd «Ahirⱪi zamanda»\+bd* — ibraniy tilida «künlǝrning ahirida». \+bd «Barliⱪ hǝlⱪlǝr uningƣa \+bd*\+bdit Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ\+bdit* ⱪarap eⱪip kelixidu» — Tǝwrat ⱨǝm Zǝburda «(yat) ǝllǝr» ⱨǝm «hǝlⱪlǝr» bolsa adǝttǝ Israildin baxⱪa barliⱪ hǝlⱪlǝrni, yǝni «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu. «Mikaⱨ» degǝn kitabta «yat ǝllǝr» yaki «hǝlⱪ-millǝtlǝr» deyilsǝ, ⱨǝrdaim muxu mǝnini bildüridu.\f*  \x + \xo 4:1 \xt Yǝx. 2:2-5\x*   
\m
\v 2 Nurƣun ⱪowm-millǝtlǝr qiⱪip bir-birigǝ: —  
\m «kelinglar, biz Pǝrwǝrdigarning teƣiƣa,  
\m Yaⱪupning Hudasining ɵyigǝ qiⱪip kelǝyli;  
\m U ɵz yolliridin bizgǝ ɵgitidu,  
\m Wǝ biz uning izlirida mangimiz» — deyixidu.  
\m Qünki ⱪanun-yolyoruⱪ Ziondin,  
\m Pǝrwǝrdigarning sɵz-kalami Yerusalemdin qiⱪidiƣan bolidu.   
\m
\v 3 U bolsa kɵp hǝlⱪ-millǝtlǝr arisida ⱨɵküm qiⱪiridu,  
\m U küqlük ǝllǝr, yiraⱪta turƣan ǝllǝrning ⱨǝⱪ-naⱨǝⱪlirigǝ kesim ⱪilidu;  
\m Buning bilǝn ular ɵz ⱪiliqlirini sapan qixliri,  
\m Nǝyzilirini orƣaⱪ ⱪilip soⱪuxidu;  
\m Bir ǝl yǝnǝ bir ǝlgǝ ⱪiliq kɵtürmǝydu,  
\m Ular ⱨǝm yǝnǝ urux ⱪilixni ɵgǝnmǝydu;\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «... U bolsa kɵp hǝlⱪ-millǝtlǝr arisida ⱨɵküm qiⱪiridu... Ular ⱨǝm yǝnǝ urux ⱪilixni ɵgǝnmǝydu»\+bd* — Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr ɵz kitabida muxu ayǝtlǝrni (1-3ni) nǝⱪil kǝltüridu («Yǝx.», 4:2).\f*   
\m
\v 4 Bǝlki ularning ⱨǝrbiri ɵz üzüm teli wǝ ɵz ǝnjür dǝrihi astida olturidu,  
\m Wǝ ⱨeqkim ularni ⱪorⱪatmaydu;  
\m Qünki samawiy ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar Ɵz aƣzi bilǝn xundaⱪ eytti.\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «...ularning ⱨǝrbiri ɵz üzüm teli wǝ ɵz ǝnjür dǝrihi astida olturidu»\+bd* — buning kɵqmǝ mǝnisi bǝlkim ⱨǝr kixi ⱨǝr adǝm Hudaƣa xükür eytip, aqkɵzlük ⱪilmaydu, degǝnlik boluxi mumkin.\f*  \x + \xo 4:4 \xt 1Pad. 5:5\x*   
\m
\v 5 Barliⱪ hǝlⱪlǝr ɵz «ilaⱨ»ining namida mangsimu,  
\m Biraⱪ biz Hudayimiz Pǝrwǝrdigarning namida ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ mangimiz.   
\m
\v 6 Xu künidǝ, — dǝydu Pǝrwǝrdigar, — Mǝn meyip bolƣuqilarni,  
\m Ⱨǝydiwetilgǝnlǝrni wǝ Ɵzüm azar bǝrgǝnlǝrni yiƣimǝn;\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Mǝn meyip bolƣuqilarni, ⱨǝydiwetilgǝnlǝrni wǝ Ɵzüm azar bǝrgǝnlǝrni yiƣimǝn»\+bd* — «meyip bolƣuqi», «ⱨǝydiwetilgǝnlǝr» wǝ «Ɵzüm azar bǝrgǝnlǝr» degǝn sɵz ayalqǝ rodtiki isimlardur; xübⱨisizki, bu Israilning panaⱨsiz ajiz ⱪizdǝk bolidiƣanliⱪini kɵrsitidu. «Meyip bolƣuqi» degǝn sɵz bǝlkim ⱨǝzriti Yaⱪup Pǝlǝstingǝ ⱪaytⱪan qaƣni, Hudaning uning jaⱨilliⱪini bir tǝrǝp ⱪilip meyip ⱪilƣandin keyinki kɵrsǝtkǝn xǝpⱪitini ǝskǝ kǝltüridu («Yar.» 32-bab).\f*  \x + \xo 4:6 \xt Ⱪan. 30:3, 4, 5\x*   
\m
\v 7 Wǝ meyip bolƣuqini bir «ⱪaldi»,  
\m Ⱨǝydiwetilgǝnni küqlük bir ǝl ⱪilimǝn;  
\m Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigar Zion teƣida ular üstidin ⱨɵküm süridu,  
\m Xu kündin baxlap mǝnggügiqǝ.\f □ \fr 4:7 \ft \+bd «Xu kündin baxlap mǝnggügiqǝ»\+bd* — ibraniy tilida «ⱨazirdin baxlap mǝnggügiqǝ».\f*  \x + \xo 4:7 \xt Dan. 7:14; Zǝf. 3:19; Luⱪa 1:33\x*   
\m
\v 8 Wǝ sǝn, i padini kɵzǝtküqi munar,  
\m — Zion ⱪizining egizliki, \add padixaⱨliⱪ\add* sanga kelidu: —  
\m — Bǝrⱨǝⱪ, sanga ǝslidiki ⱨoⱪuⱪ-ⱨɵkümranliⱪ kelidu;  
\m Padixaⱨliⱪ Yerusalem ⱪiziƣa kelidu.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «padini kɵzǝtküqi munar»\+bd* — bǝlkim Yerusalem wǝ uning ǝmǝldarlirini kɵrsitixi mumkin. Qünki ularning roⱨiy jǝⱨǝttin pütkül Israil («Hudaning padisi»)ning üstigǝ küzǝtqi, baⱪⱪuqi bolux mǝs’uliyiti bar idi. \+bd «Bǝrⱨǝⱪ, sanga ǝslidiki ⱨoⱪuⱪ-ⱨɵkümranliⱪ kelidu; padixaⱨliⱪ Yerusalem ⱪiziƣa kelidu»\+bd* — demǝk, Israil yǝnǝ padixaⱨliⱪ bolidu, biraⱪ padixaⱨ Huda Ɵzi (Mǝsiⱨ Uning wǝkili bolƣaqⱪa) bolidu (7-ayǝt).\f*   
\b  
\m  
\s1 Xǝrǝptin ilgiri bolƣan azab  
\m
\v 9 Əmdi sǝn ⱨazir nemixⱪa nida ⱪilip nalǝ kɵtürisǝn?  
\m Sǝndǝ padixaⱨ yoⱪmidi?  
\m Sening muxawiringmu ⱨalak bolƣanmidi,  
\m Ayalni tolƣaⱪ tutⱪandǝk azablar seni tutuwalƣanmidi?\x + \xo 4:9 \xt Yǝr. 8:19\x*   
\m
\v 10 Azabⱪa qüx, tolƣaⱪ tutⱪan ayaldǝk tuƣuxⱪa tolƣinip tirixⱪin, i Zion ⱪizi;  
\m Qünki sǝn ⱨazir xǝⱨǝrdin qiⱪisǝn,  
\m Ⱨazir dalada turisǝn,  
\m Sǝn ⱨǝtta Babilƣimu qiⱪisǝn.  
\m Sǝn axu yǝrdǝ ⱪutⱪuzulisǝn;  
\m Axu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigar sanga ⱨǝmjǝmǝt bolup düxmǝnliringdin ⱪutⱪuzidu.\f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Azabⱪa qüx, tolƣaⱪ tutⱪan ayaldǝk tuƣuxⱪa tolƣinip tirixⱪin, i Zion ⱪizi; qünki sǝn ⱨazir xǝⱨǝrdin qiⱪisǝn, ⱨazir dalada turisǝn, sǝn ⱨǝtta Babilƣimu qiⱪisǝn»\+bd* — Israil Asuriyǝ tǝripidin andin Babil (andin keyin yǝnǝ Grek wǝ Rim imeriyǝsi) tǝripidin azab tartidu. Mikaⱨ ularƣa: Bu azablarni Hudadin kǝlgǝn «tolƣaⱪ azabliri» dǝp bilgǝn bolsanglar, ǝmdi ⱨǝⱪiⱪiy padixaⱨ wǝ muxawir (9-ayǝt) aranglardin tuƣuluxi kerǝk, dǝydu. Dǝrwǝⱪǝ Mǝsiⱨ Əysa ular Rim imperiyǝsi tǝripidin azab tartⱪanda tuƣuldi.\f*   
\m
\v 11 Wǝ ⱨazir nurƣun ǝllǝr: — «U ayaƣ asti ⱪilinip bulƣansun!  
\m Kɵzimiz Zionning \add izasini\add* kɵrsün!» — dǝp sanga ⱪarxi jǝng ⱪilixⱪa yiƣilidu;   
\m
\v 12 Biraⱪ ular Pǝrwǝrdigarning oylirini bilmǝydu,  
\m Uning nixanini qüxǝnmǝydu;  
\m Qünki ɵnqilǝrni hamanƣa yiƣⱪandǝk U ularni yiƣip ⱪoydi.\x + \xo 4:12 \xt Yǝr. 51:33\x*   
\m
\v 13 Ornungdin turup hamanni tǝp, i Zion ⱪizi,  
\m Qünki Mǝn münggüzüngni tɵmür, tuyaⱪliringni mis ⱪilimǝn;  
\m Nurƣun ǝllǝrni soⱪup parǝ-parǝ ⱪiliwetisǝn;  
\m Mǝn ularning ƣǝnimitini Pǝrwǝrdigarƣa,  
\m Ularning mal-dunyalirini pütkül yǝr-zemin Igisigǝ beƣixlaymǝn.\f □ \fr 4:13 \ft \+bd «Ornungdin turup hamanni tǝp, i Zion ⱪizi, qünki Mǝn münggüzüngni tɵmür, tuyaⱪliringni mis ⱪilimǝn; nurƣun ǝllǝrni soⱪup parǝ-parǝ ⱪiliwetisǝn...»\+bd* — 11-13-ayǝttiki ixlar Israil Babildin ⱪutⱪuzulup (10-ayǝt) Ⱪanaanƣa ⱪaytip kǝlgǝndin keyin yüz berixi kerǝk. Wǝⱨiy miladiyǝdin ilgiriki 3- wǝ -2-ǝsirdǝ «Makkabiylar» dǝwridǝ ⱪismǝn ǝmǝlgǝ axurulƣini bilǝn, toluⱪ ǝmǝlgǝ axurulux ahirⱪi zamanlarda bolux kerǝk.\f*  \x + \xo 4:13 \xt Zǝk. 4:14; 6:5\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Azabliⱪ künlǝrdǝ Mǝsiⱨ tuƣulidu wǝ Israilni ⱪutⱪuzidu  
\m
\v 1 Əmdi ɵzünglar ⱪoxun-ⱪoxun bolup yiƣilinglar, i ⱪoxun ⱪizi;  
\m Qünki birsi bizni muⱨasirigǝ aldi;  
\m Ular Israilning ⱨakim-soraⱪqisining mǝngzigǝ ⱨasa bilǝn uridu;\f □ \fr 5:1 \ft \+bd «Əmdi ɵzünglar ⱪoxun-ⱪoxun bolup yiƣilinglar»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Əmdi ɵz-ɵzünglarni kesip tilǝnglar!» (demǝk, ⱪattiⱪ ⱪayƣu-ⱨǝsrǝtni bildürüx üqün). \+bd «... Ⱪoxun-ⱪoxun bolup yiƣilinglar, i ⱪoxun ⱪizi»\+bd* — «ⱪoxun ⱪizi» degǝn sirliⱪ sɵz Yerusalemdikilǝrni kɵrsitidu; bexarǝt ǝmǝlgǝ axurulƣanda Yerusalemdikilǝrning ⱨǝmmisining ǝskǝr bolidiƣanliⱪini bildürürüxi mumkin. \+bd «Qünki birsi bizni muⱨasirigǝ aldi; ular Israilning ⱨakim-soraⱪqisining mǝngzigǝ ⱨasa bilǝn uridu»\+bd* — bu «muⱨasirǝ» bǝlkim ikki muⱨasirini kɵrsitixi mumkin: (1) Asuriyǝ imperiyǝsining Yerusalemƣa bolƣan muⱨasirisi; xu qaƣda birsi Ⱨǝzǝkiya padixaⱨning «mǝngzigǝ ⱨasa bilǝn urƣan»mikin? (2) ahirⱪi zamandiki «nurƣun ǝllǝr»ning muⱨasirisi (4:11-13ni kɵrüng). Bu ikki tǝⱨlil toƣra bolsa ayǝtning ikkinqi jümlisidiki «u»: (1) Asuriyǝ padixaⱨini wǝ keyin: (2) ahirⱪi zamandiki dǝjjalni kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 2 (Sǝn, i Bǝyt-Lǝⱨǝm-Əfrataⱨ, Yǝⱨudadiki mingliƣan \add xǝⱨǝr-yezilar\add* arisida intayin kiqik bolƣan bolsangmu,  
\m Sǝndin Mǝn üqün Israilƣa Ⱨakim Bolƣuqi qiⱪidu;  
\m Uning \add ⱨuzurumdin\add* qiⱪixliri ⱪǝdimdin,  
\m Yǝni ǝzǝldin bar idi)\f □ \fr 5:2 \ft \+bd «\+bd*\+bdit Sǝn, i Bǝyt-Lǝⱨǝm-Əfrataⱨ, Yǝⱨudadiki mingliƣan xǝⱨǝr-yezilar arisida intayin kiqik bolƣan bolsangmu, sǝndin mǝn üqün Israilƣa Ⱨakim Bolƣuqi qiⱪidu; uning ⱨuzurumdin qiⱪip-kirixliri ⱪǝdimdin, yǝni ǝzǝldin bar idi\+bdit*» — demisǝkmu, bu Mǝsiⱨ Əysani kɵrsitidu. U: (1) «Bǝyt-Lǝⱨǝm» degǝn kiqik yezida tuƣulƣan; (2) xuning bilǝn bir waⱪitta u Hudaning «Kalami» bolup, Huda uning wasitisi arⱪiliⱪ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlarni yaratⱪanidi («Yuⱨ.» 1:1-4), Mǝsiⱨ uning yenidin «ǝzǝldin tartip» Hudaning iradisini bǝja kǝltürüxkǝ qiⱪip-kirip turƣanidi.\f*  \x + \xo 5:2 \xt Mat. 2:6; Yⱨ. 7:42; Yar.3:8; 7:12; 14:18; 16:7; Mis.3:4; Yⱨ. 13:3\x*   
\m
\v 3 Xunga tolƣaⱪ tutⱪan ayal tuƣup bolƣuqǝ,  
\m U ularni \add düxmǝnlirigǝ\add* taxlap ⱪoyidu;  
\m Xu qaƣda Uning ⱪerindaxliri bolƣan ⱪaldisi Israillarning yeniƣa ⱪaytip kelidu.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «U ularni düxmǝnlirigǝ taxlap ⱪoyidu»\+bd* — yaki «ularni taxlap ⱪoyidu». \+bd «xunga tolƣaⱪ tutⱪan ayal tuƣup bolƣuqǝ, U ularni (düxmǝnlirigǝ) taxlap ⱪoyidu»\+bd* — demǝk, bexarǝt boyiqǝ «Mǝsiⱨ» tuƣulƣuqǝ Huda Israilni yat ǝllǝrning ⱨɵkümranliⱪi astiƣa tapxuridu, ular baxⱪa ǝllǝrning ⱨakimiyiti astida turidu; xuningdǝk ular japa wǝ azab tartidu. \+bd «Xu qaƣda Uning (Mǝsiⱨning) ⱪerindaxliri bolƣan ⱪaldisi Israillarning yeniƣa ⱪaytip kelidu»\+bd* — ayǝtkǝ ⱪariƣanda Mǝsiⱨning tuƣuluxi Hudaƣa sadiⱪ bolƣan bir «ⱪaldisi», yǝni «uning ⱪerindaxliri» Pǝlǝstin zeminiƣa ⱪaytip kelixi bilǝn baƣliⱪ; tarihtin bilimizki, Hudaning «ⱪaldisi»ning «ⱪaytip kelix»i Mǝsiⱨ tuƣuluxtin ilgiri idi (miladiyǝdin ilgiriki 520-yili).\f*   
\m
\v 4 U bolsa Pǝrwǝrdigarning küqi bilǝn,  
\m Pǝrwǝrdigar Hudasining namining ⱨǝywitidǝ padisini beⱪixⱪa ornidin turidu;  
\m Xundaⱪ ⱪilip ular mǝzmut turup ⱪalidu;  
\m Qünki U xu qaƣda yǝr yüzining ⱪǝrilirigiqǝ uluƣ dǝp bilinidu.   
\m
\v 5 Wǝ bu adǝm aram-hatirjǝmlikimiz bolidu;  
\m Asuriyǝlik zeminimizƣa bɵsüp kirgǝndǝ,  
\m Ordilirimizni dǝssǝp qǝyligǝndǝ,  
\m Biz uningƣa ⱪarxi yǝttǝ hǝlⱪ padiqisini,  
\m Sǝkkiz ⱪabiliyǝtlik yetǝkqini qiⱪirimiz;\x + \xo 5:5 \xt Yǝx. 9:5\x*   
\m
\v 6 Ular Asuriyǝ zeminini ⱪiliq bilǝn,  
\m Nimrodning zeminini ɵtkǝlliridǝ harabǝ ⱪilidu;  
\m Wǝ Asuriyǝlik zeminimizƣa bɵsüp kirgǝndǝ,  
\m Qegrimiz iqini qǝyligǝndǝ,  
\m U adǝm bizni uning ⱪolidin ⱪutⱪuzidu.\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Ular Asuriyǝ zeminini ⱪiliq bilǝn, Nimrodning zeminini ɵtkǝlliridǝ harabǝ ⱪilidu»\+bd* — «Nimrod» bolsa Babil xǝⱨirining asasqisi idi. \+bd «Asuriyǝlik zeminimizƣa bɵsüp kirgǝndǝ, qegrimiz iqini qǝyligǝndǝ, u adǝm bizni uning ⱪolidin ⱪutⱪuzidu»\+bd* — ahirⱪi zamanda Mǝsiⱨ Israilni (ular towa ⱪilƣandin keyin) barliⱪ düxmǝnliridin ⱪutⱪuzidu.\f*   
\m
\v 7 Wǝ Yaⱪupning ⱪaldisi nurƣun hǝlⱪlǝr arisida Pǝrwǝrdigardin qüxkǝn xǝbnǝmdǝk bolidu,  
\m Qɵp üstigǝ yaƣⱪan yamƣurlardǝk bolidu;  
\m Bular insan üqün keqikmǝydu,  
\m Adǝm balilirining \add ǝjrini\add* kütüp turmaydu.\f □ \fr 5:7 \ft \+bd «Wǝ Yaⱪupning ⱪaldisi urƣun hǝlⱪlǝr arisida Pǝrwǝrdigardin qüxkǝn xǝbnǝmdǝk bolidu, qɵp üstigǝ yaƣⱪan yamƣurlardǝk bolidu; bular insan üqün keqikmǝydu, adǝm balilirining ǝjrini kütüp turmaydu»\+bd* — bu ohxitixning asasiy mǝnisi: «adǝmlǝrning ⱨǝrⱪandaⱪ ix-paaliyǝtliri xǝbnǝm wǝ yamƣurƣa ⱨeqⱪandaⱪ tǝsir yǝtküzǝlmǝydu; ular qüxüxi üqün adǝmlǝrning ⱨǝrikitini kütmǝydu. Xǝbnǝm wǝ yamƣur bǝribir pǝⱪǝt Hudaning orunlaxturuxi bilǝn qüxidu»; kǝlgüsidǝ Huda Ɵz meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn Yaⱪup jǝmǝtini dunyadiki barliⱪ ǝllǝrni (ular ⱨeq ix-paaliyǝtlǝrni ⱪilmayla) oyƣitidiƣan wǝ yengilaydiƣan bir bǝrikǝt ⱪilidu.\f*   
\m
\v 8 Yaⱪupning ⱪaldisi ǝllǝr arisida,  
\m Yǝni nurƣun hǝlⱪlǝr arisida ormandiki ⱨaywanlar arisidiki xirdǝk bolidu,  
\m Ⱪoy padiliri arisidiki arslandǝk bolidu;  
\m Xir ɵtkǝndǝ ularning arisidin,  
\m Ⱨeqkim ⱪutⱪuzup alalmiƣudǝk qǝylǝp dǝssǝydu,  
\m Titma-tit ⱪilip yirtiwetidu.\f □ \fr 5:8 \ft \+bd «Xir ɵtkǝndǝ ularning arisidin, ⱨeqkim ⱪutⱪuzup alalmiƣudǝk qǝylǝp dǝssǝydu, titma-tit ⱪilip yirtiwetidu»\+bd* — «ular» muxu yǝrdǝ «ormandiki ⱨaywanlar» wǝ «ⱪoy padliri»ni (demǝk, yat ǝllǝrni) kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*   
\m
\v 9 Ⱪolung küxǝndiliring üstigǝ kɵtürülidu,  
\m Barliⱪ düxmǝnliring üzüp taxlinidu.   
\m
\v 10 Xu künidǝ xundaⱪ boliduki, — dǝydu Pǝrwǝrdigar,  
\m Mǝn aranglardin barliⱪ atliringni üzüp taxlaymǝn,  
\m Jǝng ⱨarwiliringni ⱨalak ⱪilimǝn.\f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Mǝn aranglardin barliⱪ atliringni üzüp taxlaymǝn, jǝng ⱨarwiliringni ⱨalak ⱪilimǝn»\+bd* — Hudaning Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ tapxurƣan pǝrmanliri boyiqǝ, Israillar arisidiki atlar wǝ jǝng ⱨarwilirini kɵpǝytixkǝ bolmaydu. Hudaning mǝⱪsiti xübⱨisizki, Ɵz hǝlⱪining atlarƣa, ⱨarwilarƣa ǝmǝs, bǝlki Huda Ɵzigila tayinixidin ibarǝttur («Ⱪan.»17:16, «Zǝb.»20:7, «Yǝx.31:1»nimu kɵrüng).\f*  \x + \xo 5:10 \xt Ⱨox. 14:4\x*   
\m
\v 11 Zeminingdiki xǝⱨǝrliringni yoⱪitimǝn,  
\m Barliⱪ istiⱨkamliringni ƣulitimǝn.\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Zeminingdiki xǝⱨǝrliringni yoⱪitimǝn, barliⱪ istiⱨkamliringni ƣulitimǝn»\+bd* — Hudaning bu ixta bolƣan mǝⱪsiti barliⱪ atlarni wǝ jǝng ⱨarwilirini yoⱪitix mǝⱪsitigǝ ohxax boluxi kerǝk — Israilni pǝⱪǝt Ɵzigila tayanduruxtur.\f*   
\m
\v 12 Seⱨirlǝrni ⱪolungdin üzüp taxlaymǝn;  
\m Silǝrdǝ palqilar bolmaydu.   
\m
\v 13 Mǝn oyma mǝbudliringni,  
\m «But tüwrük»liringlarni otturungdin üzüp taxlaymǝn;  
\m Sǝn ɵz ⱪolungning yasiƣiniƣa ikkinqi bax urmaysǝn.   
\m
\v 14 Arangdin «Axeraⱨ»liringni yuluwetimǝn,  
\m Wǝ xǝⱨǝrliringni ⱨalak ⱪilimǝn; \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «Arangdin «Axeraⱨ»liringni yuluwetimǝn»\+bd* — «Axeraⱨ»lar bǝlkim butpǝrǝslikkǝ beƣixlanƣan dǝrǝhliklǝr idi. Dǝrǝhlǝr but xǝkligǝ oyulƣan yaki nǝⱪixlǝngǝn boluxi mumkin idi. \+bd «wǝ xǝⱨǝrliringni ⱨalak ⱪilimǝn»\+bd* — «xǝⱨǝrliring»ning baxⱪa bir tǝrjimisi: «ⱪanliⱪ ⱪurbangaⱨliring».\f*   
\m
\v 15 Wǝ \add Manga\add* ⱪulaⱪ salmiƣan ǝllǝrning üstigǝ aqqiⱪ wǝ dǝrƣǝzǝp bilǝn intiⱪamni yürgüzimǝn.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Bexarǝtlǝr 3-ⱪatar •••• Hudaning dǝwasi  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigarning nemǝ dǝwatⱪinini ⱨazir anglanglar: —  
\m «Ornungdin tur, taƣlar aldida dǝwayingni bayan ⱪil,  
\m Egizliklǝrgǝ awazingni anglatⱪin».\f □ \fr 6:1 \ft \+bd «Ornungdin tur, taƣlar aldida dǝwayingni bayan ⱪil, egizliklǝrgǝ awazingni anglatⱪin»\+bd* — bu sɵzlǝr Mikaⱨning ɵzigǝ (Israillar anglisun dǝp) eytilƣan. Ⱪǝdimki taƣlar wǝ dɵng-egizliklǝr muxu dǝwada Hudaning wǝdiliridǝ turƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridu («Ⱪan.» 4:26, «Yǝx.» 1:2ni kɵrüng).\f*   
\m
\v 2 «I taƣlar,  
\m Wǝ silǝr, yǝr-zeminning ɵzgǝrmǝs ulliri,  
\m Pǝrwǝrdigarning dǝwasini anglanglar;  
\m Qünki Pǝrwǝrdigarning Ɵz hǝlⱪi bilǝn bir dǝwasi bar,  
\m U Israil bilǝn munazilixip ǝyibini kɵrsǝtmǝkqi;\x + \xo 6:2 \xt Ⱨox. 4:1\x*   
\m
\v 3 I hǝlⱪim, Mǝn sanga zadi nemǝ ⱪildim?  
\m Seni nemǝ ixta bizar ⱪiliptimǝn?  
\m Mening hataliⱪim toƣruluⱪ guwaⱨliⱪ berixkin!   
\m
\v 4 Qünki Mǝn seni Misir zeminidin elip qiⱪardim,  
\m Seni ⱪulluⱪ makanidin ⱨɵrlükkǝ ⱪutⱪuzdum;  
\m Aldingda yetǝklǝxkǝ Musa, Ⱨarun wǝ Mǝryǝmlǝrni ǝwǝttim.\x + \xo 6:4 \xt Mis. 12:51; 14:30; 20:2\x*   
\m
\v 5 I hǝlⱪim, Pǝrwǝrdigarning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪlirini bilip yetixinglar üqün,  
\m Moab padixaⱨi Balakning ⱪandaⱪ niyitining barliⱪini,  
\m Beorning oƣli Balaamning uningƣa ⱪandaⱪ jawab bǝrgǝnlikini,  
\m Xittimdin Gilgalƣiqǝ nemǝ ixlar bolƣanliⱪini ⱨazir esinglarƣa kǝltürünglar.\f □ \fr 6:5 \ft \+bd «I hǝlⱪim... Moab padixaⱨi Balakning ⱪandaⱪ niyitining barliⱪini, Beorning oƣli Balaamning uningƣa ⱪandaⱪ jawab bǝrgǝnlikini, Xittimdin Gilgalƣiqǝ nemǝ ixlar bolƣanliⱪini ⱨazir esinglarƣa kǝltürünglar»\+bd* — Huda Xittimdǝ Israillarning butpǝrǝslikini jazaliƣan, andin ularni kǝqürüm ⱪilƣan; U Gilgalda mɵjizǝ yaritip, ularni Iordan dǝryasidin ɵtkɵzgǝn. Əmdi ⱨazir ohxax ixlar bolmamdu — ular halisila, butpǝrǝsliktin towa ⱪilip, Hudaning nijatini kɵrüdiƣan bolidu. Tilƣa elinƣan wǝⱪǝlǝr «Qɵl.» 24-, 25-bab, wǝ «Yǝxua» 1-5-bablarda hatirilǝngǝn.\f*  \x + \xo 6:5 \xt Qɵl. 22:5; 23:7; 25; Yǝ. 5\x*   
\b  
\m
\v 6 — Mǝn ǝmdi nemini kɵtürüp Pǝrwǝrdigar aldiƣa kelimǝn?  
\m Nemǝm bilǝn Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqi Hudaning aldida egilimǝn?  
\m Uning aldiƣa kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlarni,  
\m Bir yilliⱪ mozaylarni elip kelǝmdim?   
\m
\v 7 Pǝrwǝrdigar mingliƣan ⱪoqⱪarlardin,  
\m Tümǝnligǝn zǝytun meyi dǝryaliridin ⱨuzur alamdu?  
\m Itaǝtsizlikim üqün tunji balamni,  
\m Tenimning puxtini jenimning gunaⱨiƣa atamdimǝn!?\f □ \fr 6:7 \ft \+bd «Tenimning puxtini jenimning gunaⱨiƣa atamdimǝn!?»\+bd* — ibraniy tilida «tenimning mewisini jenimning gunaⱨiƣa atamdimǝn!?».\f*   
\m
\v 8 I insan, U sanga nemǝ ixning yahxi ikǝnlikini kɵrsǝtti,  
\m Bǝrⱨǝⱪ, Pǝrwǝrdigar sǝndin nemǝ tǝlǝp ⱪilƣanliⱪini kɵrsǝtti —  
\m Adalǝtni yürgüzüx,  
\m Meⱨribanliⱪni sɵyüx,  
\m Sening Hudaying bilǝn billǝ kǝmtǝrlik bilǝn mengixtin baxⱪa yǝnǝ nemǝ ixing bolsun?\x + \xo 6:8 \xt Ⱪan. 10:12\x*   
\b  
\m  
\s1 Dǝwaning dawami, ⱨɵküm qiⱪirix  
\m
\v 9 Pǝrwǝrdigarning awazi xǝⱨǝrgǝ hitab ⱪilip qaⱪiridu;  
\m (Pǝm-danaliⱪ bolsa namingƣa ⱨɵrmǝt bilǝn ⱪaraydu!)  
\m Əmdi ⱨɵküm paliⱪini wǝ uni Bekitkinini anglanglar: —\f □ \fr 6:9 \ft \+bd «Əmdi ⱨɵküm paliⱪini wǝ uni bekitkinini anglanglar!»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Əmdi i ⱪǝbilǝ wǝ xǝⱨǝr jamaiti, anglanglar!».\f*   
\m
\v 10 Rǝzil adǝmning ɵyidǝ rǝzilliktin alƣan bayliⱪlar yǝnǝ barmidu?  
\m Kǝm ɵlqǝydiƣan yirginqlik ɵlqǝm yǝnǝ barmidu?\f □ \fr 6:10 \ft \+bd «Rǝzil adǝmning ɵyidǝ rǝzilliktin alƣan bayliⱪlar yǝnǝ barmidu? Kǝm ɵlqǝydiƣan yirginqlik ɵlqǝm yǝnǝ barmidu?...»\+bd* — 10-15-ayǝtlǝrdǝ hatirilǝngǝn Israilning ⱪilmixliri yuⱪiriⱪi 8-ayǝttiki sɵzning ǝksi bolidu (adalǝtni yürgüzüx, meⱨribanliⱪni sɵyüx, kǝmtǝrlǝrqǝ Huda bilǝn billǝ mengix). Muxu ayǝttiki «ɵlqǝm» ibraniy tilida «ǝfaⱨ» bolidu.\f*   
\m
\v 11 Biadil taraza bilǝn,  
\m Bir halta sahta taraza taxliri bilǝn pak bolalamdim?\f □ \fr 6:11 \ft \+bd «Biadil taraza bilǝn, bir halta sahta taraza taxliri bilǝn pak bolalamdim?»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Biadil tarazini, bir halta sahta taraza taxlirini tutup turƣan adǝmlǝrni pak ⱨesabliyalamdim?».\f*  \x + \xo 6:11 \xt Ⱨox. 12:8\x*   
\m
\v 12 Qünki xǝⱨǝrning bayliri zorawanliⱪ bilǝn tolƣan,  
\m Uning aⱨalisi yalƣan gǝp ⱪilidu,  
\m Ularning aƣzidiki tili aldamqidur. \x + \xo 6:12 \xt Yǝr. 9:7\x*   
\m
\v 13 Xunga Mǝn seni urup kesǝl ⱪilimǝn,  
\m Gunaⱨliring tüpǝylidin seni harabǝ ⱪilimǝn.   
\m
\v 14 Yǝysǝn, biraⱪ toyunmaysǝn,  
\m Otturangda aq-boxluⱪ ⱪalidu,  
\m Sǝn mülküngni elip yɵtkimǝkqi bolisǝn,  
\m Biraⱪ saⱪliyalmaysǝn;  
\m Saⱪlap ⱪaldurƣining bolsimu, uni ⱪiliqⱪa tapxurimǝn.\f □ \fr 6:14 \ft \+bd «Yǝysǝn, biraⱪ toyunmaysǝn, otturangda aq-boxluⱪ ⱪalidu»\+bd* — bǝzi alimlar bu ibarǝ tolƣaⱪ kesili «dizenteriyǝ»ni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. \+bd «Sǝn mülküngni elip yɵtkimǝkqi bolisǝn, biraⱪ saⱪliyalmaysǝn; saⱪlap ⱪaldurƣining bolsimu, uni ⱪiliqⱪa tapxurimǝn»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «sǝn tolƣaⱪⱪa kelisǝn, biraⱪ balini tuƣmaysǝn; tuƣsangmu, balangni ⱪiliqⱪa tapxurimǝn».\f*  \x + \xo 6:14 \xt Ⱨox. 4:10\x*   
\m
\v 15 Teriysǝn, biraⱪ ⱨosul almaysǝn;  
\m Zǝytunlarni qǝylǝysǝn, biraⱪ ɵzüngni meyini sürtüp mǝsiⱨ ⱪilalmaysǝn,  
\m Yengi xarabni qǝylǝp qiⱪirisǝn,  
\m Biraⱪ xarab iqǝlmǝysǝn.\x + \xo 6:15 \xt Ⱪan. 28:38; Ⱨag. 1:6\x*   
\m
\v 16 Qünki «Omrining bǝlgilimiliri»ni,  
\m «Aⱨabning jǝmǝtidikilǝr ⱪilƣanliri»ni tutisǝn;  
\m Sǝn ularning nǝsiⱨǝtliridǝ mangisǝn,  
\m Xuning bilǝn Mǝn seni harabǝ,  
\m Sǝndǝ turuwatⱪanlarning ⱨǝmmisi isⱪirtix obyekti ⱪilimǝn;  
\m Sǝn hǝlⱪimdiki xǝrmǝndiqilikni kɵtürisǝn.\f □ \fr 6:16 \ft \+bd «Qünki «Omrining bǝlgilimiliri»ni, «Aⱨabning jǝmǝtidikilǝr ⱪilƣanliri»ni tutisǝn»\+bd* — Omri Israilning intayin rǝzil padixaⱨi bolup, nurƣunliƣan butlarni yasap, Israilni bularƣa qoⱪunuxⱪa buyruƣan. Aⱨab uningdin tehimu rǝzillikkǝ ɵtüp, butpǝrǝslikkǝ paⱨixiwazliⱪ, «insan ⱪurbanliⱪi», puⱪralarni bulang-talang ⱪilix wǝ ⱪatilliⱪni ⱪoxⱪanidi. («1Pad.» 16-22-bablarni kɵrüng). \+bd «Sǝndǝ turuwatⱪanlarning ⱨǝmmisi isⱪirtix obyekti ⱪilimǝn»\+bd* — muxu yǝrdǝ «isⱪirtix» mazaⱪ ⱪilixni bildüridu.\f*  \x + \xo 6:16 \xt 1Pad. 16:25, 26, 30-34\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 Pǝyƣǝmbǝrning azablinixliri  
\m
\v 1 Mening ⱨalimƣa way! Qünki mǝn huddi yazdiki mewilǝr yiƣilip,  
\m Üzüm ⱨosulidin keyinki wasangdin keyin aq ⱪalƣan birsigǝ ohxaymǝn,  
\m Yegüdǝk sapaⱪ yoⱪtur;  
\m Jenim tǝxna bolƣan tunji ǝnjür yoⱪtur!   
\m
\v 2 Ihlasmǝn kixi zemindin yoⱪap kǝtti,  
\m Adǝmlǝr arisida durus birsimu yoⱪtur;  
\m Ularning ⱨǝmmisi ⱪan tɵküxkǝ paylimaⱪta,  
\m Ⱨǝrbiri ɵz ⱪerindixini tor bilǝn owlaydu.\x + \xo 7:2 \xt Zǝb. 12:1-2; Ⱨox. 4:1\x*   
\m
\v 3 Rǝzillikni puhta ⱪilix üqün,  
\m Ikki ⱪoli uningƣa tǝyyarlanƣan;  
\m Əmir «inam»ni soraydu,  
\m Soraⱪqimu xundaⱪ;  
\m Mɵtiwǝr janab bolsa ɵz jenining nǝpsini axkara eytip beridu;  
\m Ular jǝm bolup rǝzillikni toⱪuxmaⱪta.\f □ \fr 7:3 \ft \+bd «Mɵtiwǝr janab bolsa ɵz jenining nǝpsini axkara eytip beridu»\+bd* — «mɵtiwǝr jabab» bǝlkim padixaⱨni wasitilik kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 7:3 \xt Mik. 2:1; 3:11\x*   
\m
\v 4 Ularning ǝng esili huddi jiƣandǝk,  
\m Əng durusi bolsa, xohiliⱪ tosuⱪtin bǝttǝrdur.  
\m Əmdi kɵzǝtqiliring \add ⱪorⱪup\add* kütkǝn kün,  
\m Yǝni \add Huda\add* sanga yeⱪinlap jazalaydiƣan küni yetip kǝldi;  
\m Ularning alaⱪzadǝ bolup ketidiƣan waⱪti ⱨazir kǝldi.\f □ \fr 7:4 \ft \+bd «Ularning ǝng esili huddi jiƣandǝk, ǝng durusi bolsa, xohiliⱪ tosuⱪtin bǝttǝrdur»\+bd* — «ǝng esili» adalǝtni burmilimaydu, pǝⱪǝt uningƣa tosalƣu bolidu! \+bd «Huda sanga yeⱪinlap jazalaydiƣan küni...»\+bd* — ibraniy tilida «sening yoⱪlinidiƣan kününg» deyilidu.\f*   
\m
\v 5 Ülpitinggǝ ixǝnmǝ,  
\m Jan dostungƣa tayanma;  
\m Aƣzingning ixikini ⱪuqiⱪingda yatⱪuqidin yepip yür.   
\m
\v 6 Qünki oƣul atisiƣa biⱨɵrmǝtlik ⱪilidu,  
\m Ⱪiz anisiƣa,  
\m Kelin ⱪeyn anisiƣa ⱪarxi ⱪozƣilidu;  
\m Kixining düxmǝnliri ɵz ɵyidiki adǝmliridin ibarǝt bolidu.\x + \xo 7:6 \xt Əz. 22:7; Mat. 10:21, 35, 36; Luⱪa 12:53\x*   
\m
\v 7 Biraⱪ mǝn bolsam, Pǝrwǝrdigarƣa ⱪarap ümid baƣlaymǝn;  
\m Nijatimni bǝrgüqi Hudani kütimǝn;  
\m Mening Hudayim manga ⱪulaⱪ salidu.   
\b  
\m  
\s1 Ahirⱪi zaman toƣruluⱪ ümid — Hudaning «ⱪaldisi» sɵz ⱪilidu  
\m
\v 8 Manga ⱪarap hux bolup kǝtmǝ, i düxminim;  
\m Gǝrqǝ mǝn yiⱪilip kǝtsǝmmu, yǝnǝ ⱪopimǝn;  
\m Ⱪarangƣuluⱪta oltursam, Pǝrwǝrdigar manga yoruⱪluⱪ bolidu.\f □ \fr 7:8 \ft \+bd «Manga ⱪarap hux bolup kǝtmǝ, i düxminim;...»\+bd* — muxu yǝrdiki «düxminim» ⱨǝm 10-ayǝttiki «u» degǝnlǝr «ayalqǝ rod»ta kǝlgǝn bolƣaqⱪa, bexarǝt Yerusalemning Asuriyǝgǝ gǝp ⱪilƣanliⱪini, yaki bolmisa ahirⱪi zamandiki düxmini Babilƣa gǝp ⱪilidiƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*   
\m
\v 9 Mǝn Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipigǝ qidap turimǝn —  
\m Qünki mǝn Uning aldida gunaⱨ sadir ⱪildim —  
\m U mening dǝwayimni sorap, mǝn üqün ⱨɵküm qiⱪirip yürgüzgüqǝ kütimǝn;  
\m U meni yoruⱪluⱪⱪa qiⱪiridu;  
\m Mǝn Uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini kɵrimǝn.\x + \xo 7:9 \xt Zǝb. 9:5-7; Zǝb. 43:1-2; Yǝr. 50:34\x*   
\m
\v 10 Wǝ mening düxminim buni kɵridu,  
\m Xuning bilǝn manga: «Pǝrwǝrdigar Hudaying ⱪeni» degǝn ayalni xǝrmǝndilik basidu;  
\m Mening kɵzüm uning \add mǝƣlubiyitini\add* kɵridu;  
\m U koqidiki patⱪaⱪtǝk dǝssǝp qǝylinidu.\x + \xo 7:10 \xt Zǝb. 79:10; 115:2; Yo. 2:17\x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning jawabi  
\m
\v 11 — Sening tam-sepilliring ⱪurulidiƣan künidǝ,  
\m Xu künidǝ sanga bekitilgǝn pasiling yiraⱪlarƣa yɵtkilidu.   
\m
\v 12 Xu künidǝ ular yeningƣa kelidu;  
\m — Asuriyǝdin, Misir xǝⱨǝrliridin,  
\m Misirdin \add Əfrat\add* dǝryasiƣiqǝ, dengizdin dengizƣiqǝ wǝ taƣdin taƣƣiqǝ ular yeningƣa kelidu.   
\m
\v 13 Biraⱪ yǝr yüzi bolsa ɵzining üstidǝ turuwatⱪanlar tüpǝylidin,  
\m Yǝni ularning ⱪilmixlirining mewisi tüpǝylidin harabǝ bolidu. \x + \xo 7:13 \xt Yǝr. 21:14\x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning «ⱪaldisi»ning duasi  
\m
\v 14 — Ɵz hǝlⱪingni, yǝni ormanda, Karmǝl otturisida yalƣuz turuwatⱪan Ɵz mirasing bolƣan padini,  
\m Tayaⱪ-ⱨasang bilǝn ozuⱪlandurƣaysǝn;  
\m Ⱪǝdimki künlǝrdikidǝk,  
\m Ular Baxan ⱨǝm Gilead qimǝnzarlirida ⱪaytidin ozuⱪlansun!\f □ \fr 7:14 \ft \+bd «... ormanda, Karmǝl otturisida yalƣuz turuwatⱪan ɵz mirasing bolƣan pada...»\+bd* — «Karmǝl» bolsa Israilning ǝng baraⱪsan, ǝng esil ormanliⱪ rayoni.\f*  \x + \xo 7:14 \xt Mik. 5:3\x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning jawabi  
\m
\v 15 — Sǝn Misir zeminidin qiⱪⱪan künlǝrdǝ bolƣandǝk,  
\m Mǝn ularƣa karamǝt ixlarni kɵrsitip berimǝn.\x + \xo 7:15 \xt Yo. 2:26\x*   
\m
\v 16 Əllǝr buni kɵrüp barliⱪ ⱨǝywisidin hijil bolidu;  
\m Ⱪolini aƣzi üstigǝ yapidu,  
\m Ⱪulaⱪliri gas bolidu;   
\m
\v 17 Ular yilandǝk topa-qangni yalaydu;  
\m Yǝr yüzidiki ɵmiligüqilǝrdǝk ɵz tɵxükliridin titrigǝn peti qiⱪidu;  
\m Ular ⱪorⱪup Pǝrwǝrdigar Hudayimizning yeniƣa kelidu,  
\m Wǝ sening tüpǝylingdinmu ⱪorⱪidu.\x + \xo 7:17 \xt Zǝb. 72:9; Yǝx. 49:32\x*   
\m
\v 18 Ⱪǝbiⱨlikni kǝqüridiƣan,  
\m Ɵz mirasi bolƣanlarning ⱪaldisining itaǝtsizlikidin ɵtidiƣan Tǝngridursǝn,  
\m U aqqiⱪini mǝnggügǝ saⱪlawǝrmǝydu,  
\m Qünki U meⱨir-muⱨǝbbǝtni huxalliⱪ dǝp bilidu.  
\m Kim sanga tǝngdax ilaⱨdur?\f □ \fr 7:18 \ft \+bd «Kim Sanga tǝngdax Ilaⱨdur?»\+bd* — «Mikaⱨ» degǝn isim, ibraniy tilida «kim Hudaƣa tǝngdax?» degǝn mǝnidǝ.\f*  \x + \xo 7:18 \xt Mis. 34:6, 7; Zǝb. 103:9\x*   
\m
\v 19 — U yǝnǝ bizgǝ ⱪarap iqini aƣritidu;  
\m Ⱪǝbiⱨliklirimizni U dǝssǝp qǝylǝydu;  
\m Sǝn ularning barliⱪ gunaⱨlirini dengiz tǝglirigǝ taxlaysǝn.   
\m
\v 20 — Sǝn ⱪǝdimki künlǝrdin beri ata-bowilirimizƣa ⱪǝsǝm ⱪilƣan ⱨǝⱪiⱪǝt-sadaⱪǝtni Yaⱪupⱪa,  
\m Ɵzgǝrmǝs muⱨǝbbǝtni Ibraⱨimƣa yǝtküzüp kɵrsitisǝn.