\id LEV
\h Lawiylar 
\toc1 Lawiylar 
\toc2 Lawiylar 
\toc3 Law. 
\mt1 Lawiylar  
\c 1
\s1 «Kaⱨin-lawiylarning dǝsturi» •••• Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ toƣrisidiki bǝlgilimilǝr  
\m
\v 1 Wǝ Pǝrwǝrdigar Musani qaⱪirip jamaǝt qediridin uningƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Wǝ»\+bd* — «Lawiylar» yaki «Kaⱨin-lawiylarning dǝsturi» degǝn kitab «wǝ» degǝn sɵz bilǝn baxlinidu. Xuning bilǝn bu sɵz «Kaⱨin-lawiylarning dǝsturi»ni «Misirdin qiⱪix» degǝn kitabning ǝng ahirⱪi ayiti (40-bab, 38-ayǝt) bilǝn ziq baƣlaydu. Mǝzkur kitab uning dawamidur. «Kirix sɵz»imizni kɵrüng. \+bd «jamaǝt qediri»\+bd* — yaki «kɵrüxüx qediri». «jamaǝt qediri» degǝn sɵzdiki «jamaǝt» ibraniy tilida «Huda bilǝn uqrixix» yaki «Huda bilǝn didarlixix» degǝn uⱪumni bildüridu.\f*   
\m
\v 2 Sǝn Israillarƣa sɵz ⱪilip ularƣa mundaⱪ degin: — Əgǝr silǝrdin biringlar Pǝrwǝrdigarning aldiƣa bir ⱪurbanliⱪni sunmaⱪqi bolsanglar, ⱪurbanliⱪinglarni qarpaylardin, yǝni kala yaki uxxaⱪ mallardin sunuxunglar kerǝk.   
\m
\v 3 Əgǝr uning sunidiƣini kalilardin kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bolsa, undaⱪta u bejirim ǝrkǝk ⱨaywanni kǝltürsun; uning Pǝrwǝrdigarning aldida ⱪobul boluxi üqün uni jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldida sunsun. \x + \xo 1:3 \xt Mis. 29:10\x*  
\v 4 U ⱪolini kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪning bexiƣa ⱪoysun; xuning bilǝn ⱪurbanliⱪ uning orniƣa kafarǝt boluxⱪa ⱪobul ⱪilinidu. \f □ \fr 1:4 \ft \+bd «kafarǝt \+bd*\+bdit bolux\+bdit*» — (ibraniy tilida «kafar» yaki «kippur») tüp mǝnisi «yepix». Gunaⱨlarƣa «kafarǝt kǝltürüx» degǝnlik «gunaⱨlarni yepix» degǝnliktur. Tǝwrat dǝwridǝ Huda gunaⱨlarni waⱪitliⱪ yapatti wǝ xuningdǝk xu gunaⱨlardin towa ⱪilip ⱪurbanliⱪ kǝltürgǝn bǝndilirini kǝqürüm ⱪilatti. Injil dǝwri kǝlgǝndǝ u Mǝsiⱨning ⱪurbanliⱪi wasitisi bilǝn insanlarning gunaⱨlirini «elip taxlaydu» («Yuⱨ.» 1:29, 36ni kɵrüng).\f*  
\v 5 Andin u Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida buⱪini boƣuzlisun; kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣulliri ⱪenini kǝltürüp, jamaǝt qedirining kirix aƣzidiki ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpsun.  
\v 6 Andin \add ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi\add* kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan ⱨaywanning terisini soyup, tenini parqilisun  
\v 7 wǝ Ⱨarun kaⱨinning oƣulliri ⱪurbangaⱨta ot ⱪalap otning üstigǝ otunlarni tizsun.  
\v 8 Andin kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣulliri gɵx parqilirini, bexi wǝ meyi bilǝn ⱪoxup, ⱪurbangaⱨdiki otning üstidiki otunning üstigǝ tǝrtip bilǝn tizip ⱪoysun. \f □ \fr 1:8 \ft \+bd «kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣulliri»\+bd* — Ⱨarun bax kaⱨin, oƣulliri kaⱨinlar ⱪilip bekitilgǝnidi («Mis.» 28:1).\f*  
\v 9 Lekin uning iq-ⱪarni bilǝn paqaⱪlirini \add ⱪurbanliⱪ sunƣuqi\add* suda yusun; andin kaⱨin ⱨǝmmisini elip kelip ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun. Bu ot arⱪiliⱪ sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ ⱨesabida, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy qiⱪirilidiƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Ⱪoy padisidin ⱪilinƣan ⱪurbanliⱪ  
\m
\v 10 Əgǝr u kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilix üqün uxxaⱪ mallardin ⱪoy ya ɵqkǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilay desǝ, undaⱪda u bejirim bolƣan bir ǝrkikini kǝltürsun.  
\v 11 U uni ⱪurbangaⱨning ximal tǝripidǝ Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida boƣuzlisun. Andin kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣulliri ⱪenini elip, ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpsun.  
\v 12 \add ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi\add* bolsa gɵxni parqilap, bexi bilǝn meyini kesip ayrisun. Andin kaⱨin bularni elip ⱪurbangaⱨtiki otning üstidiki otunning üstidǝ tǝrtip boyiqǝ tizip ⱪoysun.  
\v 13 Lekin uning iq-ⱪarni bilǝn paqaⱪlarni \add ⱪurbanliⱪ sunƣuqi\add* suda yusun; andin kaⱨin ⱨǝmmisini elip kelip ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun. Bu ot arⱪiliⱪ sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ ⱨesabida, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy qiⱪirilidiƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Uqar-ⱪanatlardin ⱪilinƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ  
\m
\v 14 Əgǝr \add ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi\add* Pǝrwǝrdigarƣa atap uqar-ⱪanatlardin kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilay desǝ, undaⱪta u pahtǝklǝrdin yaki kǝptǝr baqkiliridin ⱪurbanliⱪ kǝltürsun.  
\v 15 Kaⱨin uni ⱪurbangaⱨning yeniƣa elip kelip, bexini tolƣap üzüp uni ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun; uning ⱪeni siⱪilip ⱪurbangaⱨning temiƣa sürtülsun.  
\v 16 Lekin taxliⱪini pǝyliri bilǝn ⱪoxup ⱪurbangaⱨning xǝrⱪ tǝripidiki küllükkǝ taxliwǝtsun; \f □ \fr 1:16 \ft \+bd «taxliⱪini pǝyliri bilǝn ⱪoxup...»\+bd* — yaki «ⱪuyruⱪ pǝyliri bilǝn üqǝylirini ⱪoxup...».\f*  
\v 17 u ⱪurbanliⱪni ikki ⱪanitining otturisidin yarsun, biraⱪ uni ikki parqǝ ⱪiliwǝtmisun. Andin kaⱨin buni elip ⱪurbangaⱨdiki otning üstidiki otunning üstigǝ ⱪoyup kɵydürsun; bu ot arⱪiliⱪ sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ ⱨesabida, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy qiⱪirilidiƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bolidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝr  
\m
\v 1 Əgǝr birkim Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuriƣa axliⱪ ⱨǝdiyǝ sunmaⱪqi bolsa ⱨǝdiyǝsi esil undin boluxi kerǝk; u uningƣa zǝytun meyi ⱪuyup andin üstigǝ mǝstiki salsun. \f □ \fr 2:1 \ft \+bd «esil un»\+bd* — ibraniy tilida tǝkitlǝngini yahxi tartilƣan, birhil yumxaⱪliⱪta, ⱨeqⱪandaⱪ kepǝk arilaxmiƣan un.\f*  \x + \xo 2:1 \xt Mis. 6:15; 9:17; Qɵl. 15:4\x*  
\v 2 U uni elip kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣullirining aldiƣa kǝltürsun; andin \add kaⱨin ⱨǝdiyǝ sunƣuqining\add* yadlinixi üqün zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn undin bir qanggal elip, ⱨǝmmǝ mǝstiki bilǝn ⱪoxup, bu ⱨǝdiyǝni ⱪurbangaⱨta kɵydürsun; bu ot arⱪiliⱪ sunulidiƣan, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy qiⱪirilidiƣan ⱨǝdiyǝ bolidu. \x + \xo 2:2 \xt Law. 6:8\x*  
\v 3 Əmma axliⱪ ⱨǝdiyǝdin ⱪalƣini bolsa, Ⱨarun bilǝn uning oƣulliriƣa tǝwǝ bolsun. Bu Pǝrwǝrdigarƣa ot arⱪiliⱪ sunulƣanlarning iqidǝ «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu.\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarƣa ot arⱪiliⱪ sunulƣanlarning iqidǝ «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri»»\+bd* — ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪlar «ǝng muⱪǝddǝs» wǝ «muⱪǝddǝs» dǝp bɵlinidu. ««ǝng muⱪǝddǝs» bolƣan ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪlarni pǝⱪǝt kaⱨinlar ɵzila yeyixkǝ, xundaⱪla muⱪǝddǝs jaydila yeyixkǝ bolatti. «muⱪǝddǝs» ⱨesablanƣan taamlardin ailidikiliri yeyixkǝ bolatti.\f*  \x + \xo 2:3 \xt Law. 10:12\x*   
\b  
\m  
\s1 Pixurulƣan axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝr  
\m
\v 4 Əgǝr sǝn tonurda pixurulƣan nǝrsilǝrdin axliⱪ ⱨǝdiyǝ sunay desǝng, ular zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn esil undin pixurulƣan toⱪaqlar yaki zǝytun meyi sürülüp mǝsiⱨlǝngǝn petir ⱨǝmǝk nanlardin bolsun.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «toⱪaqlar»\+bd* — ibraniy tilida bu sɵz yaki ⱨalⱪisiman yaki qǝkküq bilǝn texilgǝn birhil nanlarni kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 5 Əgǝr sening kǝltüridiƣan ⱨǝdiyǝng tawida pixurulƣan axliⱪ ⱨǝdiyǝ bolsa u zǝytun meyi ixlǝxtürülüp esil undin petir ⱨalda etilsun.  
\v 6 Sǝn uni oxtup üstigǝ zǝytun meyi ⱪuyƣin; u axliⱪ ⱨǝdiyǝ bolidu.   
\m
\v 7 Sening kǝltüridiƣan ⱨǝdiyǝng ⱪazanda pixurulƣan axliⱪ ⱨǝdiyǝ bolsa undaⱪta u esil un bilǝn zǝytun meyida etilsun.  
\v 8 Xu yollarda tǝyyarlanƣan axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝrni Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuriƣa kǝltürgin; uni kaⱨinƣa bǝrgin, u uni ⱪurbangaⱨⱪa elip baridu.  
\v 9 Kaⱨin bolsa axliⱪ ⱨǝdiyǝdin «yadlinix ülüxi»ni elip ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun. Bu ot arⱪiliⱪ sunulidiƣan, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy qiⱪirilidiƣan ⱨǝdiyǝ bolidu.  
\v 10 Əmma axliⱪ ⱨǝdiyǝdin ⱪalƣini bolsa, Ⱨarun bilǝn uning oƣulliriƣa tǝwǝ bolsun. Bu Pǝrwǝrdigarƣa ot arⱪiliⱪ sunulƣanlarning iqidǝ «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu.   
\b  
\m
\v 11 Silǝr Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuriƣa sunidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝr eqitⱪu bilǝn tǝyyarlanmisun. Qünki silǝrning Pǝrwǝrdigarƣa otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝnglarning ⱨeqⱪaysisida eqitⱪu yaki ⱨǝsǝlni kɵydürüxkǝ bolmaydu.  
\v 12 Bularni Pǝrwǝrdigarning aldiƣa «dǝslǝpki ⱨosul» süpitidǝ sunsanglar bolidu, lekin ular huxbuy süpitidǝ ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürülüp sunulmisun.\x + \xo 2:12 \xt Qɵl. 18:12\x*   
\m
\v 13 Sening ⱨǝrbir axliⱪ ⱨǝdiyǝng tuz bilǝn tuzlinixi kerǝk; axliⱪ ⱨǝdiyǝngni Hudayingning ǝⱨdǝ tuzidin mǝⱨrum ⱪilmay, ⱨǝmmǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝliringni tuz bilǝn tuzliƣin.\x + \xo 2:13 \xt Mar. 9:49\x*   
\m
\v 14 Əgǝr sǝn Pǝrwǝrdigarƣa «dǝslǝpki ⱨosul»din axliⱪ ⱨǝdiyǝ sunay desǝng, undaⱪta ziraǝtning yengi pixⱪan kɵk bexini elip, danlarni otta ⱪorup, ezip talⱪan süpitidǝ sunƣin; bu «dǝslǝpki ⱨosul» ⱨǝdiyǝsi bolidu;  
\v 15 sǝn uningƣa zǝytun meyi ⱪuyup üstigǝ mǝstiki salƣin; bu axliⱪ ⱨǝdiyǝ bolidu.  
\v 16 Kaⱨin bolsa uningdin, yǝni ⱪorup ezilgǝn danlar bilǝn zǝytun meyidin bir ⱪismini elip ⱨǝmmǝ mǝstiki bilǝn ⱪoxup, bolarni «yadlinix ülüxi» süpitidǝ kɵydürsun. Bu ot arⱪiliⱪ Pǝrwǝrdigarƣa sunulƣan ⱨǝdiyǝ bolidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪliri  
\m
\v 1 Birsining sunidiƣini inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi bolsa, xundaⱪla kalilardin sunsa, u Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuriƣa bejirim bir ǝrkikini yaki qixisini kǝltürsun.  
\v 2 U sunidiƣan bu ⱨaywanning bexiƣa ⱪolini ⱪoyup, andin uni jamaǝt qedirining kirix eƣizi aldida boƣuzlisun. Andin kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣulliri ⱪenini ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpsun.  
\v 3 Sunƣuqi kixi bu inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪidin Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝ süpitidǝ bir ⱪismini elip beƣixlisun, yǝni iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan mayni, xundaⱪla barliⱪ iq meyini elip \x + \xo 3:3 \xt Mis. 29:13,22\x*  
\v 4 ikki bɵrǝkni wǝ ularning üstidiki ⱨǝmdǝ ikki yanpixidiki mayni ajritip, jigǝrning bɵrǝkkiqǝ bolƣan qawa meyini kesip, elip kǝlsun.  
\v 5 Ⱨarunning oƣulliri bolsa bularni ⱪurbangaⱨning üstigǝ kǝltürüp ot üstigǝ ⱪoyulƣan otunning üstidiki kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪⱪa ⱪoxup kɵydürsun. Bu ot arⱪiliⱪ sunulidiƣan, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy qiⱪirilidiƣan ⱪurbanliⱪ bolidu.\x + \xo 3:5 \xt Mis. 29:25; Law. 6:5\x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱪoy padisidin bolƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi  
\m
\v 6 Birsining Pǝrwǝrdigarƣa ⱪilidiƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi üqün sunidiƣini uxxaⱪ maldin bolsa, undaⱪta u bejirim bir ǝrkikini yaki qixisini kǝltürsun.  
\v 7 Əgǝr uning ⱪurbanliⱪi ⱪoy bolsa uni Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kǝltürüp,  
\v 8 ⱪurbanliⱪ ⱪilidiƣan bu ⱨaywanning bexiƣa ⱪolini ⱪoyup, andin uni jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldida boƣuzlisun. Andin Ⱨarunning oƣulliri ⱪenini elip ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpsun.  
\v 9 Sunƣuqi kixi bu inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪidin Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝ süpitidǝ bir ⱪismini, yǝni uning meyini elip beƣixlisun, — pütün mayliⱪ ⱪuyruⱪini uning omurtⱪisiƣa yeⱪin yǝrdin ajritip elip, iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan mayni, xundaⱪla barliⱪ iq meyini elip,  
\v 10 ikki bɵrǝkni wǝ ularning üstidiki ⱨǝmdǝ ikki yanpixidiki mayni ajritip, jigǝrning bɵrǝkkiqǝ bolƣan qawa meyini kesip, elip kǝlsun.  
\v 11 Kaⱨin bularni ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun; bu otta sunulidiƣan, Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan taam ⱨǝdiyǝsi bolidu.\x + \xo 3:11 \xt Law. 21:6,8,17,21,22; 22:25; Əz. 44:7; Mal. 1:12\x*   
\b  
\m
\v 12 Uning sunidiƣini ɵqkǝ bolsa, buni Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuriƣa kǝltürsun.  
\v 13 U ⱪolini uning bexiƣa ⱪoyup, andin uni jamaǝt qedirining aldida boƣuzlisun. Andin Ⱨarunning oƣulliri ⱪenini elip ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpsun.  
\v 14 Andin sunƣuqi kixi bu ⱪurbanliⱪtin Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝ süpitidǝ bir ⱪismini elip beƣixlisun, yǝni iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan mayni, xundaⱪla barliⱪ iq meyini elip,  
\v 15 ikki bɵrǝkni wǝ ularning üstidiki ⱨǝmdǝ ikki yanpixidiki mayni ajritip, jigǝrning bɵrǝkkiqǝ bolƣan qawa meyini kesip, elip kǝlsun.  
\v 16 Kaⱨin bularni ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun; bu otta sunulidiƣan, huxbuy qiⱪiridiƣan taam ⱨǝdiyǝsi bolidu. Mayning ⱨǝmmisi Pǝrwǝrdigarƣa tǝwǝdur.   
\m
\v 17 Bu ⱨǝrⱪandaⱪ turar jayinglarda silǝrgǝ ǝbǝdiy bǝlgilimǝ bolidu; silǝr ⱨeqⱪandaⱪ may yaki ⱪan yemǝslikinglar kerǝk.\f □ \fr 3:17 \ft \+bd «ǝbǝdiy»\+bd* — Tǝwrattiki «ǝbǝdiy» degǝn sɵz ibraniy tilida ikki mǝnidǝ ixlitilidu: (1) mǝnggü; (2) xu waⱪittiki qeki bekitilmigǝn, ⱪǝrǝlsiz, mɵⱨlǝtsiz uzun bir mǝzgilni kɵrsitidu. «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 3:17 \xt Yar. 9:4; Law. 7:26; 17:10,14\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi, yǝni «gunaⱨni tilǝx ⱪurbanliⱪi»  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Israillarƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ degin: — «Birsi bilmǝy ezip, Pǝrwǝrdigar «ⱪilma» dǝp buyruƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ǝmrlǝrdin birigǝ hilapliⱪ ⱪilip selip, gunaⱨ ⱪilsa, \add tɵwǝndikidǝk ⱪilsun\add*: —   
\m
\v 3 — ǝgǝr mǝsiⱨlǝngǝn kaⱨin hǝlⱪni gunaⱨⱪa putlaxturidiƣan bir gunaⱨni ⱪilsa, undaⱪta u bu ⱪilƣan gunaⱨi üqün bir bejirim yax torpaⱪni elip kelip, Pǝrwǝrdigarƣa gunaⱨ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ sunsun. \f □ \fr 4:3 \ft \+bd «mǝsiⱨlǝngǝn kaⱨin»\+bd* — bǝlkim «bax kaⱨin»ni kɵrsitixi mumkin. «Mǝsiⱨ ⱪilix» yaki «mǝsiⱨlǝx» toƣrisida «Mis.» 28:41ni wǝ izaⱨatini kɵrüng.\f*  
\v 4 U torpaⱪni jamaǝt qedirining kirix aƣzining yeniƣa, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kǝltürüp, ⱪolini uning bexiƣa ⱪoyup, andin torpaⱪni Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida boƣuzlisun.  
\v 5 Andin mǝsiⱨlǝngǝn kaⱨin torpaⱪning ⱪenidin azƣina elip, jamaǝt qediri iqigǝ kɵtürüp aparsun; \x + \xo 4:5 \xt Law. 16:14; Qɵl. 19:4\x*  
\v 6 kaⱨin xu yǝrdǝ barmiⱪini ⱪanƣa qilap, ⱪanni muⱪǝddǝs jayning pǝrdisining aldida, Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida yǝttǝ mǝrtiwǝ sǝpsun.  
\v 7 Xundaⱪla kaⱨin ⱪandin elip, jamaǝt qediri iqidǝ Pǝrwǝrdigarning aldida turƣan huxbuygaⱨning münggüzlirigǝ sürsun. Torpaⱪning ⱪalƣan ⱨǝmmǝ ⱪenini bolsa, jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldidiki kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining tüwigǝ tɵküp ⱪoysun; \x + \xo 4:7 \xt Law. 9:9\x*  
\v 8 andin u gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolƣan torpaⱪning iqidin ⱨǝmmǝ meyini ajritip qiⱪarsun — yǝni iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan may bilǝn ⱪalƣan iq meyi, \x + \xo 4:8 \xt Law. 3:3, 4\x*  
\v 9 ikki bɵrǝkni wǝ ularning üstidiki ⱨǝmdǝ ikki yanpixidiki mayni ajritip, jigǝrning bɵrǝkkiqǝ bolƣan qawa meyini ajratsun  
\v 10 (huddi inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi bolƣan kalining iqidiki may ajritilƣandǝk); andin kaⱨin bularni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining üstidǝ kɵydürsun. \x + \xo 4:10 \xt Law. 3:5\x*  
\v 11 Lekin torpaⱪning terisi bilǝn ⱨǝmmǝ gɵxi, bax bilǝn paqaⱪliri, iq ⱪarni bilǝn ȥinini, \x + \xo 4:11 \xt Mis. 29:14; Qɵl. 19:5\x*  
\v 12 yǝni pütkül torpaⱪning ⱪalƣan ⱪisimlirini qedirgaⱨning sirtiƣa elip qiⱪip, pak bir yǝrgǝ, yǝni küllǝr tɵkülidiƣan jayƣa elip qiⱪip, otunning üstidǝ otta kɵydürsun. Bular küllǝr tɵkülidiƣan jayda kɵydürüwetilsun.\f □ \fr 4:12 \ft \+bd «küllǝr»\+bd* — muxu yǝrdǝ ⱪurbanliⱪlarning küllirini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 4:12 \xt Law. 16:27; Qɵl. 19:3; Ibr. 13:11\x*   
\b  
\m
\v 13 Əgǝr pütkül Israil jamaiti ɵzi bilmigǝn ⱨalda ezip gunaⱨ ⱪilƣan bolsa, Pǝrwǝrdigarning «ⱪilma» dǝp buyruƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ǝmrlirigǝ hilapliⱪ ixlarning birini ⱪilip selip, gunaⱨⱪa qüxüp ⱪalsa, \f □ \fr 4:13 \ft \+bd «jamaǝt ɵzi bilmigǝn»\+bd* — bu ibraniy tilida «bu ix jamaǝtning kɵzigǝ yǝtmigǝn» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:13 \xt Law. 9:15; Qɵl. 15:24-31\x*  
\v 14 xundaⱪla ularning sadir ⱪilƣan gunaⱨi aydinglaxⱪan bolsa, undaⱪta jamaǝt gunaⱨ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ bir yax torpaⱪni sunup jamaǝt qedirining aldiƣa kǝltürsun.  
\v 15 Jamaǝtning aⱪsaⱪalliri Pǝrwǝrdigarning aldida ⱪollirini torpaⱪning bexiƣa ⱪoyup, andin torpaⱪni Pǝrwǝrdigarning aldida boƣuzlisun.  
\v 16 Mǝsiⱨlǝngǝn kaⱨin torpaⱪning ⱪenidin azƣina elip jamaǝt qediri iqigǝ elip kirsun; \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «Mǝsiⱨlǝngǝn kaⱨin»\+bd* — yaki «mǝsiⱨ ⱪilinƣan kaⱨin» bǝlkim «bax kaⱨin»ni kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 17 xu yǝrdǝ barmiⱪini ⱪanƣa qilap, ⱪanni \add muⱪǝddǝs jayning\add* pǝrdisining aldida, Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurida yǝttǝ mǝrtiwǝ sǝpsun.  
\v 18 Xundaⱪla kaⱨin ⱪandin elip jamaǝt qediri iqidǝ Pǝrwǝrdigarning aldida turƣan huxbuygaⱨning münggüzlirigǝ sürsun. Torpaⱪning ⱪalƣan ⱨǝmmǝ ⱪenini bolsa, jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldidiki kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining tüwigǝ tɵküp ⱪoysun;  
\v 19 kaⱨin \add torpaⱪning\add* iqidin barliⱪ meyini ajritip elip, ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun.  
\v 20 U gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolƣan ilgiriki torpaⱪni ⱪilƣiniƣa ohxax bu torpaⱪnimu xundaⱪ ⱪilsun; wǝ dǝl xundaⱪ ⱪilixi kerǝk; xu yol bilǝn kaⱨin ular üqün kafarǝt kǝltüridu; xu gunaⱨ ulardin kǝqürülidu.  
\v 21 Andin u torpaⱪni qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪip, ilgiriki torpaⱪni kɵydürgǝndǝk bu torpaⱪnimu kɵydürsun. Bu jamaǝt üqün gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidu.   
\b  
\m
\v 22 Əgǝr bir ǝmir bilmǝy uning Hudasi Pǝrwǝrdigarning «ⱪilma» degǝn ⱨǝrⱪandaⱪ ǝmrlirining birigǝ hilapliⱪ ⱪilip selip, gunaⱨⱪa qüxüp ⱪalsa,  
\v 23 wǝ ⱪilƣan gunaⱨi ɵzigǝ mǝlum ⱪilinƣan bolsa, undaⱪta u ɵzi ⱪurbanliⱪ üqün bejirim bir tekini sunsun; \f □ \fr 4:23 \ft \+bd «wǝ»\+bd* — ibraniy tilida «wa» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu; ⱨǝmdǝ «wǝ» ⱨǝm «yaki» degǝn ikki hil mǝnini bildüridu.\f*  
\v 24 u ⱪolini tekining bexiƣa ⱪoyup, andin uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilinidiƣan ⱨaywanlarni boƣuzlaydiƣan jayƣa elip berip Pǝrwǝrdigarning aldida boƣuzlisun. Bu bir gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidu.  
\v 25 Kaⱨin gunaⱨ ⱪurbanliⱪining ⱪenidin barmiⱪiƣa azƣina elip, uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining münggüzlirigǝ sürüp ⱪoysun; andin ⱪalƣan ⱪenini kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining tüwigǝ tɵküp ⱪoysun.  
\v 26 U inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan ⱨaywanning meyini kɵydürgǝndǝk, uning barliⱪ meyini ⱪurbangaⱨta kɵydürsun. Bu yol bilǝn kaⱨin uni gunaⱨidin paklandurux üqün kafarǝt kǝltüridu wǝ xu gunaⱨi uningdin kǝqürülidu.   
\b  
\m
\v 27 Əgǝr puⱪralardin biri bilmǝy uning Hudasi Pǝrwǝrdigarning «ⱪilma» degǝn ⱨǝrⱪandaⱪ ǝmrlirining birigǝ hilapliⱪ ⱪilip selip, gunaⱨⱪa qüxüp ⱪalsa, \x + \xo 4:27 \xt Qɵl. 15:27\x*  
\v 28 wǝ ⱪilƣan gunaⱨi ɵzigǝ mǝlum ⱪilinƣan bolsa, undaⱪta u ɵzining, yǝni u sadir ⱪilƣan gunaⱨi üqün ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa bejirim bir qixi ɵqkini sunsun; \f □ \fr 4:28 \ft \+bd «wǝ ⱪilƣan gunaⱨi ɵzigǝ mǝlum ⱪilinƣan bolsa...»\+bd* — ibraniy tilida «wǝ» «wa» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu; ⱨǝmdǝ «wǝ» ⱨǝm «yaki» degǝn ikki hil mǝnini bildüridu.\f*  
\v 29 u ⱪolini gunaⱨ ⱪurbanliⱪining bexiƣa ⱪoyup, andin uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlarni boƣuzlaydiƣan jayƣa elip berip boƣuzlisun.  
\v 30 Andin kaⱨin uning ⱪenidin barmiⱪiƣa azƣina elip uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining münggüzlirigǝ sürüp ⱪoysun; ⱪalƣan barliⱪ ⱪenini ⱪurbangaⱨning tüwigǝ tɵküp ⱪoysun.  
\v 31 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan ⱨaywanning meyi iqidin ajritilƣandǝk uningmu ⱨǝmmǝ meyini ajritip qiⱪarsun; kaⱨin uni Pǝrwǝrdigarning aldida huxbuy kǝltürsun dǝp ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun. Xu yol bilǝn kaⱨin uning üqün kafarǝt kǝltüridu; xu gunaⱨ uningdin kǝqürülidu.\x + \xo 4:31 \xt Mis. 29:18; Law. 3:3, 4 ,14\x*   
\b  
\m
\v 32 Əgǝr u kixi gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün ⱪoza kǝltürüxni halisa, bejirim bir qixi ⱪozini sunsun.  
\v 33 U ⱪolini gunaⱨ ⱪurbanliⱪi \add ⱪozisining\add* bexiƣa ⱪoyup, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar boƣuzlinidiƣan jayƣa elip berip, uni gunaⱨ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ boƣuzlisun.  
\v 34 Andin kaⱨin gunaⱨ ⱪurbanliⱪining ⱪenidin barmiⱪiƣa azƣina elip uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪurbangaⱨining münggüzlirigǝ sürüp ⱪoysun; uning ⱪalƣan barliⱪ ⱪenini u ⱪurbangaⱨning tüwigǝ tɵküp ⱪoysun.  
\v 35 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan ⱪozining meyi iqidin ajritilƣandǝk, uningmu ⱨǝmmǝ meyini ajritip qiⱪarsun; kaⱨin bularni Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan barliⱪ ⱪurbanliⱪlarƣa ⱪoxup, ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun. Xu yol bilǝn kaⱨin uning sadir ⱪilƣan gunaⱨi üqün kafarǝt kǝltüridu; xu gunaⱨ uningdin kǝqürülidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi, yǝni «itaǝtsizlikni tilǝx ⱪurbanliⱪi»  
\m
\v 1 Əgǝr birsi mǝlum ixⱪa guwaⱨqi bolup, xundaⱪla uningƣa ⱪǝsǝm buyrulƣinida kɵrgini yaki bilginidin mǝlumat bǝrmisǝ, undaⱪta u ⱪǝbiⱨlikining jazasiƣa tartilidu.  
\v 2 Əgǝr birsi ɵzi bilmǝy napak bir nǝrsigǝ tegip kǝtsǝ — mǝyli u napak bir ⱨaywanning jǝsiti bolsun, mǝyli napak bir qarpayning jǝsiti bolsun, yaki napak bir ɵmiligüqi ⱨaywanning jǝsiti bolsun, muxundaⱪ nǝrsigǝ tegip kǝtsǝ umu napak sanilip gunaⱨkar ⱨesablinidu; \x + \xo 5:2 \xt Ⱨag. 2:13; 2Kor. 6:17\x*  
\v 3 ǝgǝr xuningdǝk birsi ɵzi tuymay mǝlum kixining adǝmni napak ⱪilidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nijasitigǝ tegip kǝtsǝ, xundaⱪla u buni bilip yǝtsǝ, undaⱪta u gunaⱨkar ⱨesablinidu.  
\v 4 Əgǝr birsi angsiz rǝwixtǝ yaman yaki yahxi bir ixni ⱪilay dǝp ⱪǝsǝm ⱪilip salsa (kixilǝr ⱨǝrtürlük ix toƣrisida angsiz rǝwixtǝ ⱪǝsǝm ⱪilixi mumkin), xundaⱪla u buni tonup yǝtsǝ, u bu ixlar tüpǝylidin gunaⱨkar ⱨesablinidu.   
\m
\v 5 Birsi yuⱪiriⱪi ⱨǝrⱪaysi ixlarda mǝn gunaⱨkar boldum dǝp bilsǝ, u ɵz gunaⱨini «mǝn mundaⱪ gunaⱨ ⱪildim» dǝp iⱪrar ⱪilsun;  
\v 6 andin ɵzi sadir ⱪilƣan gunaⱨining kafariti üqün Pǝrwǝrdigarning aldiƣa «itaǝtsizlikni tiligüqi ⱪurbanliⱪ» süpitidǝ uxxaⱪ maldin saƣliⱪ wǝ ya bir qixi ɵqkini gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilip kǝltürsun; andin kaⱨin uni gunaⱨidin paklanduruxⱪa uning üqün kafarǝt kǝltürsun.   
\b  
\m
\v 7 Əgǝr u ⱪoylardin \add ⱪurbanliⱪ\add* ⱪilixⱪa ⱪurbi yǝtmisǝ, u ⱪilƣan itaǝtsizliki üqün ikki pahtǝk yaki ikki baqkini elip kelip, birini gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün, yǝnǝ birini kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün Pǝrwǝrdigarning aldiƣa sunsun. \x + \xo 5:7 \xt Law. 12:8; Luⱪa 2:24\x*  
\v 8 U bularni kaⱨinning ⱪexiƣa kǝltürgǝndǝ, \add kaⱨin\add* awwal gunaⱨ ⱪurbanliⱪiƣa tǝyyarlanƣanni ⱪurbanliⱪ ⱪilip boynini üzmǝy, bexiƣa yeⱪin jayidin tolƣisun, lekin bexini boynidin üzüwǝtmisun; \f □ \fr 5:8 \ft \+bd «kaⱨin awwal gunaⱨ ⱪurbankiⱪiƣa ...»\+bd* — ibraniy tilida «u awwak gunaⱨ ⱪurbankiⱪiƣa..».\f*  \x + \xo 5:8 \xt Law. 1:15\x*  
\v 9 andin gunaⱨ ⱪurbanliⱪining ⱪenidin azƣina elip ⱪurbangaⱨning temiƣa qaqsun; ⱪalƣan ⱪeni bolsa ⱪurbangaⱨning tüwigǝ siⱪip qiⱪirilsun. Buning ɵzi gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidu.   
\m
\v 10 Əmma ikkinqisini bolsa bekitilgǝn bǝlgilimǝ boyiqǝ kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilip sunsun. Bu yol bilǝn kaⱨin uning ⱪilƣan gunaⱨi üqün kafarǝt kǝltüridu wǝ xu gunaⱨ uningdin kǝqürülidu.\x + \xo 5:10 \xt Law. 1:15\x*   
\m
\v 11 Əgǝr ikki pahtǝk yaki ikki baqkini kǝltürüxkǝ ⱪurbi yǝtmisǝ, undaⱪta gunaⱨ ⱪilƣan kixi gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün esil undin bir ǝfaⱨning ondin birini kǝltürsun; bu gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolƣaqⱪa u uning üstigǝ zǝytun meyi ⱪuymisun yaki üstigǝ ⱨeqⱪandaⱪ mǝstiki salmisun; qünki u gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidu. \f □ \fr 5:11 \ft \+bd «bir ǝfaⱨ»\+bd* — tǝhminǝn 2 kürǝ yaki 22 litr.\f*  
\v 12 U uni kaⱨinning ⱪexiƣa kǝltürsun wǝ kaⱨin buningdin \add sunƣuqining\add* «yadlinix ülüxi» süpitidǝ bir qanggal elip, xuni Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulƣan ⱪurbanliⱪlarƣa ⱪoxup, ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürsun. Buning ɵzi gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidu. \x + \xo 5:12 \xt Law. 2:2; 4:35\x*  
\v 13 Bu yol bilǝn u xu gunaⱨlardin ⱪaysisini ⱪilƣan bolsa, kaⱨin uning üqün kafarǝt kǝltüridu. Axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝrdikigǝ ohxax ⱪalƣan ⱪismi kaⱨinƣa tǝwǝ bolidu.\x + \xo 5:13 \xt Law. 2:3\x*   
\m
\v 14 Andin Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 15 Birsi bilmǝy Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan muⱪǝddǝs nǝrsilǝrgǝ nisbǝtǝn itaǝtsizlik ⱪilip gunaⱨ ɵtküzsǝ, undaⱪta u Pǝrwǝrdigarning aldiƣa uxxaⱪ maldin bejirim bir ⱪoqⱪarni itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip kǝltürsun; xu itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bolƣan ⱪoqⱪarning baⱨasini sǝn muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki boyiqǝ kümüx xǝkǝlgǝ tohtatⱪin. \f □ \fr 5:15 \ft \+bd «sǝn... tohtatⱪin»\+bd* — bu ayǝttiki ǝmr Musa pǝyƣǝmbǝrngǝ eytilƣan; xübⱨisizki, uningdin keyin ⱪaysi kaⱨin mǝs’ul bolsa xunngƣimu eytilidu. \+bd «xǝkǝl»\+bd* — kümüxning ɵlqimi bolup, adǝttǝ 11.4 gramƣa barawǝr boluxi mumkin. «Muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki» xübⱨisizki, pütkül ǝl üqün ɵzgǝrmǝs ɵlqǝm bolsun dǝp muⱪǝddǝs jayda saⱪlanƣan, muⱪim bekitilgǝn birnǝqqǝ hil ɵlqǝm birliki bolsa kerǝk. \+bd «...uxxaⱪ maldin bejirim bir ⱪoqⱪarni itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip kǝltürsun; xu itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ... ɵlqǝm birliki boyiqǝ kümüx xǝkǝlgǝ tohtatⱪin»\+bd* — yǝnǝ birhil tǝrjimisi: — «...uxxaⱪ maldin bejirim bir ⱪoqⱪarni itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip sunsun yaki itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪining orniƣa sǝn kaⱨin muⱪǝddǝs jaydiki kümüx xǝkǝlning birliki boyiqǝ tohtatⱪan baⱨa boyiqǝ kümüx xǝkǝl kǝltürisun».\f*  \x + \xo 5:15 \xt Mis. 30:13; Law. 27:2-27.\x*  
\v 16 Andin xu kixi muⱪǝddǝs nǝrsilǝrgǝ nisbǝtǝn ɵtküzgǝn hataliⱪidin bolƣan ziyanni toldursun, xundaⱪla ziyanning bǝxtin biri boyiqǝ ⱪoxup kaⱨinƣa tɵlǝm tɵlisun. Bu yol bilǝn kaⱨin itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bolƣan ⱪoqⱪarning wasitisi bilǝn uning üqün kafarǝt kǝltüridu; xu gunaⱨ uningdin kǝqürülidu.\f □ \fr 5:16 \ft \+bd «... hataliⱪidin bolƣan ziyanni toldursun, xundaⱪla ziyanning bǝxtin biri boyiqǝ ⱪoxup kaⱨinƣa tɵlǝm tɵlisun»\+bd* — muxu ayǝtlǝrdiki «ziyan» ǝslidǝ kǝltürüx kerǝk bolƣan bir ⱪurbanliⱪ yaki ⱨǝdiyǝning ⱪimmitini yaki napak ⱨalǝttǝ bulƣap ⱪoyƣan muⱪǝddǝs nǝrsilǝrning ⱪimmitini kɵrsǝtsǝ kerǝk. Undaⱪ gunaⱨ ⱪilƣan kixi: (1) bejirim bir ⱪoqⱪar elip kelidu; (2) kaⱨin xu ⱪoqⱪarƣa baⱨa ⱪoyidu; (3) ⱪoqⱪarning baⱨasi ziyandin kǝm bolsa xu kixi tolduridu; (4) uningdin baxⱪa ziyanƣa bǝxtin birini ⱪoxup tɵlǝydu.\f*   
\m
\v 17 Əgǝr birsi bilmǝy Pǝrwǝrdigarning «ⱪilma» degǝn ⱨǝrⱪandaⱪ ǝmrlirining birǝrisigǝ hilapliⱪ ⱪilip, gunaⱨkar bolƣan bolsa u ⱪǝbiⱨlikining jazasiƣa tartilidu;  
\v 18 xundaⱪ bolsa, u uxxaⱪ maldin sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝttǝ bejirim bir ⱪoqⱪarni itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip sunsun. Bu yol bilǝn kaⱨin uning bilmǝy ɵtküzgǝn itaǝtsizliki üqün kafarǝt kǝltüridu wǝ xu itaǝtsizlik gunaⱨi uningdin kǝqürülidu.   
\m
\v 19 Bu itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bolidu; qünki u dǝrⱨǝⱪiⱪǝt Pǝrwǝrdigarning aldida itaǝtsizlik ⱪilƣan.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\m
\v 1 Andin Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Əgǝr birsi gunaⱨ ⱪilip Pǝrwǝrdigarning aldida wapasizliⱪ ⱪilip, ⱪoxnisi ɵzigǝ amanǝt yaki kapalǝtkǝ bǝrgǝn bir nǝrsǝ yaki ⱪoxnisidin zorawanliⱪ bilǝn buluwalƣan mǝlum bir nǝrsǝ toƣrisida yalƣan gǝp ⱪilƣan bolsa yaki ⱪoxnisidin naⱨǝⱪliⱪ bilǝn mǝlum nǝrsini tartiwalƣan bolsa,  
\v 3 yaki yitip kǝtkǝn bir nǝrsini tepiwelip uningdin tansa yaki kixilǝrning gunaⱨ sadir ⱪilƣan ⱨǝrⱪandaⱪ bir Ixi toƣrisida yalƣan ⱪǝsǝm iqsǝ, \x + \xo 6:3 \xt Qɵl. 5:6\x*  
\v 4 U gunaⱨ ⱪilƣan ixta ɵzini gunaⱨkar dǝp tonup yǝtsǝ, undaⱪta u buliwalƣan yaki naⱨǝⱪ tartiwalƣan nǝrsǝ yaki uningƣa amanǝtkǝ berilgǝn nǝrsǝ bolsun, yaki yitip ketip tepiwalƣan nǝrsǝ bolsun, \f □ \fr 6:4 \ft \+bd «u gunaⱨ ⱪilƣan ixta ɵzini gunaⱨkar dǝp tonup yǝtsǝ,...»\+bd* — yǝnǝ birhil tǝrjimisi: «u gunaⱨ ⱪilƣan ixta itaǝtsizlik ⱪilsa,...».\f*  
\v 5 yaki u ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsǝ toƣrisida yalƣan ⱪǝsǝm iqkǝn bolsun, uning ⱨǝmmisini toluⱪ baⱨasi boyiqǝ tɵlisun, xundaⱪla xu baⱨaning bǝxtin bir ⱪismi boyiqǝ ⱪoxup tɵlisun; u itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪini ⱪilƣan künidǝ tɵlǝmni igisigǝ tapxurup bǝrsun.  
\v 6 Andin u Pǝrwǝrdigarning aldiƣa itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi süpitidǝ uxxaⱪ maldin sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝt boyiqǝ bejirim bir ⱪoqⱪarni itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip kaⱨinning ⱪexiƣa elip kǝlsun. \f □ \fr 6:6 \ft \+bd «sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝt boyiqǝ...»\+bd* — «sǝn» bu yǝrdǝ Ⱨarunni kɵrsitidu; xübⱨisizki, uningdin keyin ⱪaysi kaⱨin mǝs’ul bolsa xunimu kɵrsitidu.\f*  
\v 7 Kaⱨin bu yol bilǝn uning üqün Pǝrwǝrdigarning aldida kafarǝt kǝltüridu wǝ u ⱨǝrⱪaysi ixta itaǝtsizlik ⱪilƣan bolsimu u uningdin kǝqürülidu.   
\m
\v 8 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 9 Sǝn Ⱨarun bilǝn oƣulliriƣa kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ toƣrisida ǝmr ⱪilip mundaⱪ degin: — Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam mundaⱪ bolidu: — Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ pütün keqǝ tang atⱪuqǝ ⱪurbangaⱨtiki oqaⱪning üstidǝ kɵyüp tursun; wǝ ⱪurbangaⱨning otini ɵqürmǝy yeniⱪ turƣuzunglar.  
\v 10 Kaⱨin kanap tonini kiyip, yalingaqliⱪini yepip, saƣrisiƣiqǝ kanap iq tambal kiyip tursun; ⱪurbangaⱨning üstidiki ot bilǝn kɵydürülgǝn kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪning külini elip, ⱪurbangaⱨning bir tǝripidǝ ⱪoysun;  
\v 11 andin kiyimlirini seliwetip baxⱪa kiyimlǝrni kiyip, külini qedirgaⱨning sirtiƣa elip qiⱪip pakiz bir jayda ⱪoysun.  
\v 12 Ⱪurbangaⱨning oti bolsa ⱨǝmixǝ yenip tursun; uni ⱨeq waⱪit ɵqürüxkǝ bolmaydu, kaⱨin ɵzi ⱨǝr küni ǝtigǝndǝ uningƣa otun selip, üstigǝ kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪni tizsun wǝ uning üstigǝ inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪining meyini ⱪoyup kɵydürsun.  
\v 13 Üzülmǝs bir ot ⱪurbangaⱨning üstidǝ ⱨǝmixǝ kɵyüp tursun; u ⱨǝrgiz ɵqürülmisun.   
\b  
\m  
\s1 Addiy puⱪralarning axliⱪ ⱨǝdiyǝliri  
\m
\v 14 Axliⱪ ⱨǝdiyǝ toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam mundaⱪ: — Ⱨarunning oƣulliridin biri uni Pǝrwǝrdigarning aldiƣa, ⱪurbangaⱨning aldiƣa kǝltürsun. \x + \xo 6:14 \xt Qɵl. 15:4-21.\x*  
\v 15 U axliⱪ ⱨǝdiyǝ bolƣan esil unƣa ⱪolini selip uningdin xundaⱪla uningdiki zǝytun meyidin bir qanggal elip wǝ ⱨǝdiyǝning üstidiki barliⱪ mǝstikini ⱪoxup, bularni ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürsun; bu ⱨǝdiyǝning «yadlinix ülüxi» bolup, Pǝrwǝrdigarning aldida huxbuy kǝltürüx üqün ⱪilinƣan bolidu. \x + \xo 6:15 \xt Law. 2:9\x*  
\v 16 Exip ⱪalƣanlirini bolsa Ⱨarun bilǝn oƣulliri yesun; u eqitⱪu selinmay pixurulup muⱪǝddǝs bir jayda yeyilsun; ular uni jamaǝt qedirining ⱨoylisida yesun.  
\v 17 U mutlǝⱪ eqitⱪusiz pixurulsun. Mǝn otta Manga sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝlǝr iqidin xuni ularning ɵz ülüxi bolsun dǝp ularƣa ⱨǝⱪ ⱪilip bǝrdim; u gunaⱨ wǝ itaǝtsizlikni tiligüqi ⱪurbanliⱪlarƣa ohxax «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu.  
\v 18 Ⱨarunning ǝwladidin bolƣan ǝrkǝklǝrning ⱨǝmmisi buningdin yesun; bu dǝwrdin-dǝwrgǝ aranglarda ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu; Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulƣanliridin bular ularning ülüxi bolsun. Uningƣa ⱪol tǝgküzgüqi jǝzmǝn muⱪǝddǝs boluxi kerǝk.\f □ \fr 6:18 \ft \+bd «uningƣa ⱪol tǝgküzgüqi jǝzmǝn muⱪǝddǝs boluxi kerǝk»\+bd* — yaki «uningƣa tǝgküqi ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsǝ muⱪǝddǝs nǝrsǝ boluxi kerǝk».\f*  \x + \xo 6:18 \xt Mis. 29:37\x*   
\b  
\m
\v 19 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 20 Ⱨarun Mǝsiⱨlinidiƣan künidǝ u wǝ oƣullirining Pǝrwǝrdigarning aldiƣa sunidiƣini mundaⱪ boluxi kerǝk: — Ular üzülmǝs axliⱪ ⱨǝdiyǝ süpitidǝ esil undin bir ǝfaⱨning ondin birini sunuxi kerǝk; ǝtigini yerimini, ahximi yǝnǝ yerimini sunsun. \f □ \fr 6:20 \ft \+bd «bir ǝfaⱨ»\+bd* — tǝhminǝn 2 kürǝ yaki 22 litr.\f*  
\v 21 U tawida zǝytun meyi bilǝn etilsun; u zǝytun meyiƣa qilap pixurulƣandin keyin sǝn uni elip kir; axliⱪ ⱨǝdiyǝning pixurulƣan parqilirini huxbuy süpitidǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap sunƣin. \f □ \fr 6:21 \ft \+bd «... keyin sǝn uni elip kir»\+bd* — «sǝn» bu yǝrdǝ Ⱨarunni kɵrsitidu; xübⱨisizki, uningdin keyin ⱪaysi kaⱨin mǝs’ul bolsa xunimu kɵrsitidu.\f*  
\v 22 Ⱨarunning oƣullirining ⱪaysisi uning ornida turuxⱪa Mǝsiⱨlǝngǝn bolsa umu \add ⱨǝdiyǝni\add* xundaⱪ tǝyyarlap sunsun; bu ǝbǝdiy mutlǝⱪ bir bǝlgilimǝ bolidu. Bu ⱨǝdiyǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap toluⱪ kɵydürülsun.  
\v 23 Kaⱨinning ⱨǝrbir axliⱪ ⱨǝdiyǝsi bolsa pütünlǝy kɵydürülsun; u ⱨǝrgiz yeyilmisun.   
\b  
\m  
\s1 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam  
\m
\v 24 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 25 Ⱨarun bilǝn oƣulliriƣa mundaⱪ degin: — Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam mundaⱪ: — Gunaⱨ ⱪurbanliⱪimu kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ boƣuzlinidiƣan jayda, Pǝrwǝrdigarning aldida boƣuzlansun; bu hil ⱪurbanliⱪ «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu.  
\v 26 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪini ɵtküzgüqi kaⱨin ɵzi uni yesun; ⱪurbanliⱪ muⱪǝddǝs bir yǝrdǝ, jamaǝt qedirining ⱨoylisida yeyilsun. \x + \xo 6:26 \xt Ⱨox. 4:8 \x*  
\v 27 Uning gɵxigǝ ⱪol tǝgküzgüqi ⱨǝrkim muⱪǝddǝs bolmisa bolmaydu, xuningdǝk ǝgǝr uning ⱪeni birsining kiyimigǝ qaqrap kǝtsǝ, undaⱪta ⱪan qeqilƣan jay muⱪǝddǝs bir yǝrdǝ yuyulsun.  
\v 28 Ⱪaysi sapal ⱪazanda ⱪurbanliⱪ ⱪaynitilip pixurulƣan bolsa, u sundurulsun. Əgǝr u mis ⱪazanda ⱪaynitip pixurulƣan bolsa, u ⱪirip sürülsun ⱨǝm su bilǝn yuyulsun.  
\v 29 Kaⱨinlardin bolƣan barliⱪ ǝr kixilǝr uningdin yesǝ bolidu. Bu «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu.   
\m
\v 30 Ⱨalbuki, muⱪǝddǝs jayda kafarǝt kǝltürüx üqün ⱪeni jamaǝt qediriƣa kirgüzülgǝn ⱨǝrⱪandaⱪ gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolsa, ⱨǝrgiz yeyilmisun, bǝlki \add pütünlǝy\add* kɵydürülsun.\x + \xo 6:30 \xt Law. 4:5; Ibr. 13:11\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 Itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam  
\m
\v 1 Itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam mana mundaⱪ: — Bu \add ⱪurbanliⱪ\add* «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu.  
\v 2 Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ boƣuzlinidiƣan jayda itaǝtsizlikni tilǝx ⱪurbanliⱪimu boƣuzlinidu; \add kaⱨin\add* ⱪenini ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpsun.  
\v 3 \add Ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi kixi\add* barliⱪ meyini sunsun; yǝni mayliⱪ ⱪuyruⱪi bilǝn iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan mayni, \f □ \fr 7:3 \ft \+bd «Ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi kixi»\+bd* — ibraniy tilida «U».\f*  
\v 4 ikki bɵrǝkni wǝ ularning üstidiki ⱨǝmdǝ ikki yanpixidiki mayni ajritip, jigǝrning bɵrǝkkiqǝ bolƣan qawa meyini ajritip sunsun.  
\v 5 Kaⱨin bularni Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ süpitidǝ ⱪurbangaⱨta kɵydürsun. Bu itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bolidu.  
\v 6 Kaⱨinlardin bolƣan ǝr kixilǝrning ⱨǝmmisi buni yesun; u muⱪǝddǝs yǝrdǝ yeyilsun; u «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu. \f □ \fr 7:6 \ft \+bd «muⱪǝddǝs yǝrdǝ»\+bd* — bu sɵzlǝr muⱪǝddǝs jayning ǝtrapidiki ⱨoylini kɵrsitidu, «muⱪǝddǝs qedir» («ǝng muⱪǝddǝs jay» wǝ «muⱪǝddǝs jay»)ni ɵz iqigǝ almaydu.\f*   
\m
\v 7 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪandaⱪ bolsa itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪimu xundaⱪ bolidu; ular ikkisi toƣrisidki ⱪaidǝ-nizam ohxax; bu ⱪurbanliⱪ kafarǝt kǝltürüxkǝ ⱪurbanliⱪ ɵtküzgüqi kaⱨinning ɵzigǝ tǝwǝ bolsun.   
\b  
\m  
\s1 Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar wǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝrdin kaⱨinlarƣa tegidiƣan ülüxi toƣruluⱪ bǝlgilimǝ  
\m
\v 8 Kaⱨin birsining sunƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪini ɵtküzgǝn bolsa, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪning terisi xu kaⱨinning bolidu.  
\v 9 Tonurda pixurulƣan ⱨǝrbir axliⱪ ⱨǝdiyǝ, xundaⱪla ⱪazanda yaki tawida etilgǝn ⱨǝrbir axliⱪ ⱨǝdiyǝ bolsa uni ɵtküzgǝn kaⱨinning bolidu, yǝni kaⱨinning ɵzigǝ tǝwǝ bolidu.  
\v 10 Ⱨǝrbir axliⱪ ⱨǝdiyǝ, mǝyli zǝytun meyi arilaxturulƣan bolsun, yaki ⱪuruⱪ kǝltürülgǝn bolsun, bular Ⱨarunning oƣullirining ⱨǝrbirigǝ barawǝr bɵlüp berilidu.   
\b  
\m  
\s1 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam  
\m
\v 11 Pǝrwǝrdigarƣa atap kǝltürülgǝn inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam mundaⱪ: —   
\m
\v 12 Sunmaⱪqi bolƣan kixi uni tǝxǝkkür eytix üqün sunsa, undaⱪta u «tǝxǝkkür ⱪurbanliⱪi» bilǝn billǝ zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn petir toⱪaqlar, zǝytun meyi sürülüp mǝsiⱨlǝngǝn petir ⱨǝmǝk nanlar wǝ esil undin zǝytun meyiƣa qilap pixurulƣan toⱪaqlarnimu kǝltürsun. \f □ \fr 7:12 \ft \+bd «petir toⱪaqlar»\+bd* — ibraniy tilida bu sɵz yaki ⱨalⱪisiman yaki qǝkküq bilǝn texilgǝn birhil nanlarni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 7:12 \xt Zǝb. 116:17\x*  
\v 13 Xu toⱪaqlardin baxⱪa, yǝnǝ tǝxǝkkür eytidiƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi bilǝn billǝ eqitⱪu selinƣan nanlarnimu sunsun;  
\v 14 u xu sunƣanlirining ⱨǝrbir türidin birni elip Pǝrwǝrdigar üqün \add ⱪox ⱪollap\add* sunidiƣan «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» ⱪilip kǝltürsun; bu inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪining ⱪenini \add ⱪurbangaⱨning üstigǝ\add* sǝpkǝn kaⱨinning ɵzigǝ tǝgsun. \f □ \fr 7:14 \ft \+bd «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ»\+bd* — kaⱨin yaki ⱨǝdiyǝni sunƣan kixi Pǝrwǝrdigarning aldiƣa ikki ⱪollap alaⱨidǝ egiz kɵtürüp atiƣan ⱨǝdiyǝ. «Kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» adǝttǝ ⱪurbanliⱪⱪa mǝs’ul kaⱨinƣa tǝwǝ bolidu.\f*  
\v 15 Tǝxǝkkür bildüridiƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪining gɵxi bolsa ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan xu küni yeyilixi kerǝk; \add ⱪurbanliⱪni sunƣuqi kixi\add* tang atⱪuqǝ uning ⱨeq nemisini ⱪaldurmisun.\f □ \fr 7:15 \ft \+bd «ⱪurbanliⱪni sunƣuqi kixi»\+bd* — ibraniy tilida «u».\f*   
\m
\v 16 Əgǝr uning sunƣan ⱪurbanliⱪi ⱪǝsimigǝ has ⱪurbanliⱪ yaki ihtiyariy kǝltürgǝn ⱪurbanliⱪ bolsa, undaⱪta ⱨaywanning gɵxi ⱪurbanliⱪ ⱪilinƣan kündǝ yeyilsun; uningdin exip ⱪalƣinini bolsa, ǝtisimu yeyixkǝ bolidu; \x + \xo 7:16 \xt Law. 19:6\x*  
\v 17 lekin ⱪurbanliⱪning gɵxidin üqinqi künigiqǝ exip ⱪalsa, u otta kɵydürülüxi kerǝk.  
\v 18 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪining gɵxidin üqinqi künidǝ yeyilsǝ, undaⱪta ⱪurbanliⱪ ⱪobul bolmaydu, ⱪurbanliⱪ sunƣuqining ⱨesabiƣimu ⱨesablanmaydu, bǝlki mǝkruⱨ bolidu; kimdǝkim uningdin yesǝ ɵz ⱪǝbiⱨlikining jazasiƣa tartilidu.   
\m
\v 19 Xundaⱪla napak nǝrsigǝ tegip ⱪalƣan gɵxmu yeyilmǝsliki kerǝk, bǝlki otta kɵydürülüxi kerǝk. Ⱨǝrⱪandaⱪ pak adǝm \add napak nǝrsigǝ tǝgmigǝn\add* ⱪurbanliⱪning gɵxini yesǝ bolidu.  
\v 20 Lekin kimki napak ⱨalǝttǝ turup Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪidin yesǝ, undaⱪta u ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu. \f □ \fr 7:20 \ft \+bd «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu»\+bd* — muxu sɵzlǝrning mundaⱪ birnǝqqǝ qüxǝnqisi boluxi mumkin: (1) Pǝrwǝrdigar Ɵzi uni ɵltüridu; (2) jamaǝt uni ɵltürüxi kerǝk; (3) jamaǝt uni ibadǝt sorunliridin ⱨǝydiwetixi yaki pütkül jǝmiyǝt uni paliwetixi kerǝk; (4) uningdin ⱨeq nǝsil ⱪaldurulmaydu. Bizningqǝ baxⱪa ayǝttǝ eniⱪ buyruⱪ kɵrsitilmigǝqkǝ, muxu yǝrdǝ birinqi qüxǝnqǝ (Huda Ɵzi xu adǝmni dunyadin kǝtküzidu) toƣra boluxi mumkin, dǝp ⱪaraymiz.\f*  \x + \xo 7:20 \xt Law. 15:3\x*  
\v 21 Kimki napak bir nǝrsigǝ tegip kǝtsǝ (mǝyli napak ⱨalǝttiki adǝm bolsun, napak bir ⱨaywan bolsun yaki ⱨǝrⱪandaⱪ napak yirginqlik nǝrsǝ bolsun) wǝ xundaⱪla Pǝrwǝrdigarƣa has atalƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪining gɵxidin yesǝ, undaⱪta u ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu.\f □ \fr 7:21 \ft \+bd «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu»\+bd* — 20-ayǝt wǝ izaⱨatini kɵrüng.\f*   
\b  
\m  
\s1 Addiy puⱪralarƣa ⱪaritilƣan bǝlgilimilǝr  
\m
\v 22 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 23 Israillarƣa mundaⱪ degin: — Silǝr kala, ⱪoy wǝ ɵqkilǝrning meyini ⱨǝrgiz yemǝnglar.  
\v 24 Ɵzlükidin ɵlgǝn yaki yirtⱪuqlar boƣup ⱪoyƣan ⱨaywanning jǝsitining meyini ⱨǝrⱪandaⱪ ixⱪa ixlǝtkili bolidu, lekin ⱨǝrgiz uningdin yemǝnglar.  
\v 25 Qünki kimki Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ⱨaywanning meyini yesǝ, xuni yegǝn kixi ɵz hǝlⱪliridin üzüp taxlinidu.\f □ \fr 7:25 \ft \+bd «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu»\+bd* — 20-ayǝt wǝ izaⱨatini kɵrüng.\f*   
\m
\v 26 Silǝr ⱨǝrⱪandaⱪ turar jayinglarda ⱨeqⱪandaⱪ ⱪanni, yǝni uqar-ⱪanatlarning bolsun yaki qarpaylarning bolsun ⱪenini ⱨǝrgiz estimal ⱪilmanglar. \x + \xo 7:26 \xt Yar. 9:4; Law. 3:17; 17:14\x*  
\v 27 Kimdǝkim ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪanni estimal ⱪilsa, xu kixi ɵz hǝlⱪliridin üzüp taxlinidu.\f □ \fr 7:27 \ft \+bd «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu»\+bd* — 20-ayǝt wǝ izaⱨatini kɵrüng.\f*   
\b  
\m  
\s1 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪlirining kaⱨinlarƣa tǝⱪdim ⱪilinidiƣan ⱪisimliri  
\m
\v 28 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 29 Israillarƣa mundaⱪ degin: — Kimki Pǝrwǝrdigarƣa atap bir inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi sunsa, undaⱪta u Pǝrwǝrdigarƣa has bolƣan ⱨǝdiyǝni xu inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪtin ayrip kǝltürsun.  
\v 30 Ɵz ⱪoli bilǝn Pǝrwǝrdigarƣa atiƣan, otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝlǝrni, yǝni may bilǝn tɵxni ⱪoxup elip kelip, tɵxni «pulanglatma ⱨǝdiyǝ» süpitidǝ Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatsun. \f □ \fr 7:30 \ft \+bd «pulanglatma ⱨǝdiyǝ»\+bd* — Pǝrwǝrdigarning aldida egiz kɵtürüp alaⱨidǝ pulanglitidiƣan ⱨǝdiyǝdur. «Pulanglatma ⱨǝdiyǝ» adǝttǝ barliⱪ kaⱨinlarƣa tǝwǝ bolidu.\f*  \x + \xo 7:30 \xt Mis. 29:24\x*  
\v 31 Kaⱨin meyini ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürüwǝtsun. Tɵx bolsa Ⱨarun bilǝn uning oƣulliriƣa has bolsun.   
\m
\v 32 Inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪliringlarning ong arⱪa putini silǝr «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» süpitidǝ kaⱨinƣa beringlar.  
\v 33 Ⱨarunning oƣulliridin ⱪaysisi inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪining ⱪeni bilǝn meyini sunƣan bolsa ɵz ülüxi üqün ong arⱪa putini ɵzi alsun.  
\v 34 Qünki mǝn Israillarning inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪliridin «pulanglatma ⱨǝdiyǝ» bolƣan tɵx bilǝn «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» bolƣan arⱪa putini ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bilǝn Israillardin elip, kaⱨin Ⱨarun wǝ uning oƣullirining ⱨǝⱪⱪi bolsun dǝp ularƣa tǝⱪdim ⱪildim.\f □ \fr 7:34 \ft \+bd «ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ»\+bd* — Tǝwrattiki «ǝbǝdiy» degǝn sɵz ibraniy tilida ikki mǝnidǝ ixlitilidu: (1) mǝnggü; (2) xu waⱪittiki qeki bekitilmigǝn, ⱪǝrǝlsiz, mɵⱨlǝtsiz uzun bir mǝzgilni kɵrsitidu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 7:34 \xt Mis. 29:27; Qɵl. 18:11\x*   
\b  
\m
\v 35 \add Musa\add* Ⱨarun bilǝn oƣullirini Pǝrwǝrdigarning ⱪulluⱪida kaⱨin boluxⱪa uning aldiƣa kǝltürgǝn künidǝ, ularƣa Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪlardin tǝⱪdim ⱪilinidiƣan kaⱨinliⱪ ülüxi mana xudur. \f □ \fr 7:35 \ft \+bd «Musa»\+bd* — ibraniy tilida «u».\f*  
\v 36 \add Musa\add* ularni Mǝsiⱨligǝn künidǝ, Pǝrwǝrdigar bu ülüxni Israillardin elip ularƣa berilsun dǝp ǝmr ⱪilƣan. Bu \add Israillarƣa\add* dǝwrdin dǝwrgiqǝ ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu.\f □ \fr 7:36 \ft \+bd «Musa»\+bd* — ibraniy tilida «u».\f*   
\b  
\m  
\s1 Hulasǝ  
\m
\v 37 Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bilǝn axliⱪ ⱨǝdiyǝsi, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bilǝn itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi, kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi bilǝn inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi toƣrisidiki ⱪaidǝ-nizam mana xudur. \f □ \fr 7:37 \ft \+bd «kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi»\+bd* — bu hil ⱪurbanliⱪ inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪiƣa ohxap ketidu, bu 8-bab, 22-32-ayǝtlǝrdǝ tǝpsiliy tǝswirlinidu. Ibraniy tilida «kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi» «(ⱪollarni) toldurux ⱪurbanliⱪi» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu — qünki Huda bu murasim arⱪiliⱪ Ⱨarunning ǝwladliri bolƣan kaⱨinlarning ⱪollirini (1) ⱪurbanliⱪlar bilǝn wǝ (2) kaⱨinliⱪ mǝs’uliyitini tapxurux bilǝn «toldurdi».\f*  
\v 38 Pǝrwǝrdigar Israillarƣa: «Silǝr bu Sinay bayawinida Pǝrwǝrdigarning aldiƣa ⱪurbanliⱪliringlarni sununglar» dǝp buyruƣan künidǝ, u bularning ⱨǝmmisini Sinay teƣida Musaƣa tapxurƣanidi.   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 Kaⱨinlarning has hizmǝtlǝrgǝ ayrilixi — «Mis.» 40:17-38nimu kɵrüng  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip: —  
\v 2 Ⱨarunni oƣulliri bilǝn billǝ, wǝ ularning mǝhsus kiyimlirini, «mǝsiⱨlǝx meyi»ni, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan torpaⱪ bilǝn ikki ⱪoqⱪarni, petir nan selinƣan sewǝtni elip kelip, \f □ \fr 8:2 \ft \+bd «mǝsiⱨlǝx meyi»\+bd* — bu toƣruluⱪ «Mis.» 30:23-33ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 8:2 \xt Mis. 28:1, 2; 30:25\x*  
\v 3 \add Israilning\add* pütün jamaitini jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldiƣa jǝm ⱪilƣin, — dedi.   
\m
\v 4 Musa Pǝrwǝrdigar uningƣa buyruƣinidǝk ⱪildi, jamaǝt jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldiƣa yiƣildi.  
\v 5 Andin Musa jamaǝtkǝ: — Pǝrwǝrdigar buyruƣan ix mana mundaⱪ, — dedi.\x + \xo 8:5 \xt Mis. 29:4\x*   
\b  
\m
\v 6 Xuning bilǝn Musa Ⱨarun bilǝn uning oƣullirini aldiƣa kǝltürüp ularni su bilǝn yuyup,  
\v 7 \add Ⱨarunƣa\add* kɵnglǝk kiydürüp, bǝlwaƣ baƣlap, tonni kiydürdi wǝ üstigǝ ǝfodni yapti; u ǝfodning bǝlweƣini baƣlap, ǝfodni uningƣa taⱪap ⱪoydi. \x + \xo 8:7 \xt Mis. 28:4\x*  
\v 8 Andin Musa uningƣa «ⱪoxen»ni taⱪap, ⱪoxenning iqigǝ «urim bilǝn tummim»ni selip, \f □ \fr 8:8 \ft \+bd «Əfod», «ⱪoxen», «urim wǝ tummim»\+bd* — kaⱨinliⱪ kiyimlǝr; «ǝfod», «ⱪoxen» («mǝydilik») wǝ «urim wǝ tummim» toƣruluⱪ «Mis.» 28-babni kɵrüng.\f*  \x + \xo 8:8 \xt Mis. 28:30\x*  
\v 9 Bexiƣa sǝllǝ yɵgǝp Pǝrwǝrdigar uningƣa buyruƣinidǝk sǝllining aldi tǝripigǝ «altun tahtiliⱪ muⱪǝddǝs otuƣat»ni bekitip ⱪoydi.\x + \xo 8:9 \xt Mis. 28:36; 29:6\x*   
\b  
\m
\v 10 Andin Musa mǝsiⱨlǝx meyini elip ibadǝt qediri bilǝn iqidiki barliⱪ nǝrsilǝrning ⱨǝmmisini mǝsiⱨlǝp muⱪǝddǝs ⱪildi.  
\v 11 U maydin elip ⱪurbangaⱨⱪa yǝttǝ mǝrtiwǝ qeqip, ⱪurbangaⱨ bilǝn uning barqǝ ⱪaqa-ⱪuqilirini, yuyunux desi wǝ tǝglikini Hudaƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilixⱪa mǝsiⱨlidi.  
\v 12 U yǝnǝ mǝsiⱨlǝx meyidin azraⱪ elip Ⱨarunning bexiƣa ⱪuyup uni Hudaƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilixⱪa mǝsiⱨlidi. \x + \xo 8:12 \xt Zǝb. 133:2\x*   
\m
\v 13 Andin Musa Ⱨarunning oƣullirini aldiƣa kǝltürüp, Pǝrwǝrdigar uningƣa buyruƣinidǝk ularƣa kɵnglǝk kiydürüp, bǝllirigǝ bǝlwaƣ baƣlap, ularƣa egiz bɵklǝrnimu taⱪap ⱪoydi.\f □ \fr 8:13 \ft \+bd «egiz bɵklǝr»\+bd* — bu sɵz Ⱨarunning bax kiyimidin baxⱪa birhil bax kiyimni, bǝlkim egizrǝk birhil bax kiyimni kɵrsitixi mumkin.\f*  \x + \xo 8:13 \xt Mis. 29:9\x*   
\b  
\m  
\s1 Kaⱨinlarni «Hudaƣa atap tiklǝx» ⱪurbanliⱪliri  
\m
\v 14 Andin u gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinidiƣan torpaⱪni yetilǝp kǝldi; Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinidiƣan torpaⱪning bexiƣa ⱪollirini ⱪoydi. \x + \xo 8:14 \xt Mis. 29:1\x*  
\v 15 U uni boƣuzlidi, andin Musa ⱪenidin elip, ɵz barmiⱪi bilǝn ⱪurbangaⱨning münggüzlirigǝ, qɵrisigǝ sürüp ⱪurbangaⱨni gunaⱨtin paklidi; ⱪalƣan ⱪanni bolsa u ⱪurbangaⱨning tɵwigǝ tɵküp, muⱪǝddǝs boluxⱪa kafarǝt kǝltürdi.  
\v 16 Andin u iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan mayning ⱨǝmmisini, jigǝrning üstidiki qawa mayni, ikki bɵrǝk wǝ üstidiki maylirini ⱪoxup aldi; andin Musa bularni ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürdi. \f □ \fr 8:16 \ft \+bd «Andin u iq ⱪarnini...»\+bd* — «u» Ⱨarunni kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 17 Biraⱪ \add Musa\add* torpaⱪning terisi bilǝn gɵxi wǝ tezikini bolsa Pǝrwǝrdigar ɵzigǝ buyruƣinidǝk qedirgaⱨning taxⱪirida otta kɵydürüwǝtti.\f □ \fr 8:17 \ft \+bd «Musa...»\+bd* — ibraniy tilida «u» — Musani kɵrsitixi mumkin.\f*  \x + \xo 8:17 \xt Mis. 29:14; Law. 4:11\x*   
\m
\v 18 Andin u kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilinidiƣan ⱪoqⱪarni kǝltürdi; Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri ⱪollirini ⱪoqⱪarning bexiƣa ⱪoydi. \f □ \fr 8:18 \ft \+bd «...u ... kǝltürdi;...»\+bd* — «u» Musani kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 19 \add Ⱨarun ⱪoqⱪarni\add* boƣuzlidi; andin Musa ⱪenini elip ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpti; \f □ \fr 8:19 \ft \+bd «Ⱨarun ⱪuqⱪarni boƣuzlidi...»\+bd* — ibraniy tilida «u ⱪuqⱪarni boƣuzlidi...».\f*  
\v 20 \add Ⱨarun\add* ⱪoqⱪarni parqǝ-parqǝ ⱪilip parqilidi; andin Musa bexini, parqilanƣan gɵxlirini barliⱪ meyi bilǝn ⱪoxup kɵydürdi. \f □ \fr 8:20 \ft \+bd «Ⱨarun ⱪuqⱪarni parqǝ-parqǝ ⱪilip parqilidi»\+bd* — ibraniy tilida «u ⱪuqⱪarni parqǝ-parqǝ ⱪilip parqilidi;...».\f*  
\v 21 Üqǝy-ⱪerinliri bilǝn paqaⱪlirini suda yudi. Andin Musa ⱪoqⱪarni pütün peti ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürdi. Bu Pǝrwǝrdigar Musaƣa buyruƣan, «Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan huxbuy qiⱪidiƣan ⱪurbanliⱪ» idi.\x + \xo 8:21 \xt Mis. 29:18\x*   
\m
\v 22 Andin u kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi ⱪilinidiƣan ⱪoqⱪarni, ikkinqi ⱪoqⱪarni kǝltürdi; Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri ⱪollirini ⱪoqⱪarning bexiƣa ⱪoydi.  
\v 23 U uni boƣuzlidi; wǝ Musa uning ⱪenidin elip Ⱨarunning ong ⱪuliⱪining yumxiⱪi bilǝn ong ⱪolining bax barmiⱪiƣa sürüp wǝ ong putining qong barmiⱪiƣimu suwap ⱪoydi. \f □ \fr 8:23 \ft \+bd «U uni boƣuzlidi...»\+bd* — «u» Ⱨarunni kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 24 Andin Musa Ⱨarunning oƣullirini aldiƣa kǝltürüp, ⱪandin elip ularning ong ⱪulaⱪlirining yumxiⱪi bilǝn ong ⱪollirining bax barmaⱪliriƣa sürdi, ularning ong putlirining qong barmaⱪliriƣimu suwap ⱪoydi, ⱪalƣan ⱪanni Musa ⱪurbangaⱨning qɵrisigǝ sǝpti.  
\v 25 Xundaⱪ ⱪilip, u meyi bilǝn mayliⱪ ⱪuyruⱪini, iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan barliⱪ may bilǝn jigǝrning üstidiki qawa meyini, ikki bɵrǝk wǝ üstidiki maylirini ⱪoxup elip ong arⱪa putinimu kesip elip, \x + \xo 8:25 \xt Mis. 29:22\x*  
\v 26 Pǝrwǝrdigarning aldidiki petir nan selinƣan sewǝttin bir petir toⱪaq bilǝn bir zǝytun may toⱪiqi wǝ bir danǝ ⱨǝmǝk nanni elip bularni may bilǝn ong arⱪa putning üstidǝ ⱪoydi;  
\v 27 andin bularning ⱨǝmmisini Ⱨarun bilǝn uning oƣullirining ⱪolliriƣa tutⱪuzup, pulanglatma ⱨǝdiyǝ bolsun dǝp Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatti. \x + \xo 8:27 \xt Mis. 29:24\x*  
\v 28 Andin Musa bularni ularning ⱪolliridin elip ⱪurbangaⱨtiki kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪning üstidǝ ⱪoyup kɵydürdi. Bu «kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi» bolup, Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan, huxbuy qiⱪidiƣan ⱪurbanliⱪ idi.  
\v 29 Andin Musa tɵxni elip pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatti; Pǝrwǝrdigarning uningƣa buyruƣini boyiqǝ, «kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi» bolƣan ⱪoqⱪarning bu ⱪismi Musaning ülüxi idi.\x + \xo 8:29 \xt Mis. 29:26; Law. 7:33\x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨarun wǝ oƣullirini Mǝsiⱨ ⱪilix  
\m
\v 30 Andin Musa Mǝsiⱨlǝx meyidin wǝ ⱪurbangaⱨning üstidiki ⱪandin bir’az elip, Ⱨarun bilǝn uning kiyimlirigǝ wǝ oƣulliri bilǝn ularning kiyimlirigǝ sǝpti. Xundaⱪ ⱪilip, u Ⱨarun wǝ kiyimlirini, oƣulliri bilǝn ularning kiyimlirini muⱪǝddǝs ⱪildi.\x + \xo 8:30 \xt Mis. 29:21\x*   
\m
\v 31 Musa Ⱨarun bilǝn uning oƣulliriƣa mundaⱪ buyrudi: — «Bu gɵxni jamaǝt qedirining kirix aƣzida ⱪaynitip pixurup xu yǝrdǝ olturup «kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx ⱪurbanliⱪi»ƣa tǝwǝ bolƣan sewǝttiki nan bilǝn ⱪoxup yǝnglar; bularni Ⱨarun bilǝn oƣulliri yesun, dǝp buyruƣinimdǝk uni yǝnglar; \x + \xo 8:31 \xt Mis. 29:32; Law. 24:9\x*  
\v 32 lekin gɵx bilǝn nandin exip ⱪalƣanlirining ⱨǝmmisini otta kɵydürüwetinglar.   
\m
\v 33 Silǝr yǝttǝ küngiqǝ jamaǝt qedirining kirix aƣzidin qiⱪmay, Hudaƣa atap kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx künliringlar toxⱪuqǝ xu yǝrdǝ turunglar; qünki silǝrni Hudaƣa atap kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx üqün yǝttǝ kün ketidu.\f □ \fr 8:33 \ft \+bd «Hudaƣa atap kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx»\+bd* — bu ayǝttiki «Hudaƣa atap kaⱨinliⱪⱪa tiklǝx» ibraniy tilida «ⱪolni toldurux» degǝn ibarǝ bilǝn ipadilinidu. 7:37 wǝ «Mis.» 28:41 wǝ izaⱨatini kɵrüng. Kaⱨinliⱪ wǝzipisi asasǝn Hudaning ⱪurbanliⱪlirini ɵz ⱪoliƣa elix bilǝn baxlinatti.\f*   
\m
\v 34 Bügün ⱪilinƣan ixlar Pǝrwǝrdigarning buyruƣini boyiqǝ silǝr üqün kafarǝt kǝltürülsun dǝp ⱪilindi. \f □ \fr 8:34 \ft \+bd «Bügün ⱪilinƣan ixlar ... kafarǝt kǝltürülsun dǝp ⱪilindi»\+bd* — yaki «silǝr üqün kafarǝt kǝltürülsun dǝp, bügün ⱪilinƣandǝk mundin keyinmu ⱨǝm ⱪilinsun, dǝp Pǝrwǝrdigar buyrudi».\f*  
\v 35 Silǝr ɵlmǝslikinglar üqün Pǝrwǝrdigarning ǝmrini tutup jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldida keqǝ-kündüz yǝttǝ kün turuxunglar kerǝk; qünki manga xundaⱪ buyruldi».   
\m
\v 36 Ⱨarun bilǝn oƣulliri Pǝrwǝrdigarning Musaning wasitisi bilǝn buyruƣinining ⱨǝmmisini bǝja kǝltürdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 Kaⱨinlarning hizmitining muⱪǝddǝs ibadǝt qedirida baxlinixi  
\m
\v 1 Sǝkkizinqi küni Musa Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri wǝ Israilning aⱪsaⱪallirini qaⱪirip,  
\v 2 Ⱨarunƣa mundaⱪ dedi: — «Sǝn gunaⱨ ⱪurbanliⱪiƣa bejirim bir mozayni, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪⱪa bejirim bir ⱪoqⱪarni ɵzüng üqün elip, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kǝltürgin, \x + \xo 9:2 \xt Mis. 29:1\x*  
\v 3 andin Israillarƣa sɵz ⱪilip: — Silǝr gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bir tekǝ elip kelinglar, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bir mozay wǝ bir ⱪoza elip kelinglar, ⱨǝr ikkisi bejirim, bir yaxⱪa kirgǝn bolsun;  
\v 4 Pǝrwǝrdigarning aldida sunuxⱪa inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ bir torpaⱪ bilǝn bir ⱪoqⱪarni elip, zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn axliⱪ ⱨǝdiyǝ bilǝn billǝ kǝltürünglar; qünki bügün Pǝrwǝrdigar Ɵzini silǝrgǝ ayan ⱪilidu, degin».   
\b  
\m
\v 5 Ular Musa buyruƣan nǝrsilǝrni jamaǝt qedirining aldiƣa elip kǝldi; pütkül jamaǝt yeⱪin kelip, Pǝrwǝrdigarning aldida ⱨazir bolup turdi.  
\v 6 Musa: — Mana, bu Pǝrwǝrdigar buyruƣan ixtur; buni ⱪilsanglar Pǝrwǝrdigarning xan-xǝripi silǝrgǝ ayan bolidu, dedi.   
\m
\v 7 Xuning bilǝn Musa Ⱨarunƣa: — Sǝn ⱪurbangaⱨⱪa yeⱪin berip gunaⱨ ⱪurbanliⱪing bilǝn kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪingni sunup ɵzüng wǝ hǝlⱪ üqün kafarǝt kǝltürgin; andin hǝlⱪning ⱪurbanliⱪinimu sunup, Pǝrwǝrdigar ǝmr ⱪilƣandǝk ular ⱨǝⱪⱪidǝ kafarǝt kǝltürgin» — dedi.\x + \xo 9:7 \xt Law. 16:6; Ibr. 7:27\x*   
\b  
\m
\v 8 Xuni dewidi, Ⱨarun ⱪurbangaⱨⱪa yeⱪin berip ɵzi üqün gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan mozayni boƣuzlidi.  
\v 9 Ⱨarunning oƣulliri ⱪanni uningƣa sunup bǝrdi; u barmiⱪini ⱪanƣa tǝgküzüp, ⱪurbangaⱨning münggüzlirigǝ sürdi, ⱪalƣan ⱪanni ⱪurbangaⱨning tüwigǝ ⱪuydi.  
\v 10 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪining meyi bilǝn ikki bɵrǝk wǝ jigǝrning üstidiki qawa mayni elip, Pǝrwǝrdigar Musaƣa buyruƣinidǝk ularni ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürdi.  
\v 11 Gɵx bilǝn terisini bolsa qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪip otta kɵydürdi.   
\m
\v 12 Andin u kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilidiƣan \add ⱪoqⱪarni\add* boƣozlidi; Ⱨarunning oƣulliri uningƣa ⱪanni sunup bǝrdi; u buni ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpti.  
\v 13 Andin ular parqǝ-parqǝ ⱪilinƣan kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪni bexi bilǝn billǝ uningƣa sunup bǝrdi; u bularni ⱪurbangaⱨta kɵydürdi.  
\v 14 U iq ⱪarni bilǝn paqaⱪlirini yuyup, bularnimu ⱪurbangaⱨning üstidǝ, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪning üstigǝ ⱪoyup kɵydürdi.   
\m
\v 15 Andin u hǝlⱪning ⱪurbanliⱪini kǝltürdi; hǝlⱪning gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolƣan tekini boƣuzlap, ilgiri ⱨaywanni sunƣandǝk unimu gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilip sundi. \x + \xo 9:15 \xt Law. 4:13\x*  
\v 16 U kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilidiƣan malni kǝltürüp bunimu bǝlgilimǝ boyiqǝ sundi.  
\v 17 Andin u axliⱪ ⱨǝdiyǝni kǝltürüp uningdin bir qanggal elip ǝtigǝnlik kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪⱪa ⱪoxup ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürdi.\f □ \fr 9:17 \ft \+bd «ǝtigǝnlik kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ»\+bd* — ⱨǝr ǝtigǝndǝ sunuluxi kerǝk bolƣan ⱪoza ⱪurbanliⱪi («Mis.» 29:38-40ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 9:17 \xt Mis. 29:38; Law. 2:1\x*   
\b  
\m
\v 18 Andin hǝlⱪⱪǝ bolidiƣan inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan torpaⱪ bilǝn ⱪoqⱪarni boƣuzlidi. Ⱨarunning oƣulliri ⱪenini uningƣa sunup bǝrdi; u buni ⱪurbangaⱨning üsti ⱪismining ǝtrapiƣa sǝpti.  
\v 19 Ular torpaⱪ bilǝn ⱪoqⱪarning may ⱪismini, yǝni mayliⱪ ⱪuyruⱪi, iq ⱪarnini yɵgǝp turƣan maylirini, ikki bɵrǝk wǝ jigǝrning qawa meyini elip,  
\v 20 Bu may parqilirini ikki tɵxning üstidǝ ⱪoydi, \add Ⱨarun\add* bularni ⱪurbangaⱨning üstidǝ kɵydürdi. \f □ \fr 9:20 \ft \+bd «Ⱨarun ... kɵydürdi»\+bd* — ibraniy tilida «u ... kɵydürdi».\f*  
\v 21 Ahirida Ⱨarun ikki tɵx bilǝn ong arⱪa putini pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ Musaning buyruƣinidǝk Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatti. \x + \xo 9:21 \xt Law. 7:32\x*  
\v 22 Andin Ⱨarun ⱪollirini hǝlⱪⱪǝ ⱪaritip kɵtürüp, ularƣa bǝht tilidi; u gunaⱨ ⱪurbanliⱪi, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ wǝ inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪini sunup, \add ⱪurbangaⱨtin\add* qüxti.   
\b  
\m
\v 23 Musa bilǝn Ⱨarun jamaǝt qediriƣa kirip, yǝnǝ yenip qiⱪip hǝlⱪⱪǝ bǝht tilidi; xuning bilǝn Pǝrwǝrdigarning xan-xǝripi pütkül hǝlⱪⱪǝ ayan boldi;  
\v 24 Pǝrwǝrdigarning aldidin ot qiⱪip, ⱪurbangaⱨ üstidiki kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bilǝn maylarni yutup kǝtti. Pütkül hǝlⱪ buni kɵrüp, towlixip, düm yiⱪilixti.\x + \xo 9:24 \xt 1Pad. 18:38; 2Tar. 7:1\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 10
\s1 Nadab bilǝn Abiⱨu wǝ «ƣǝyriy ot»  
\m
\v 1 Ⱨarunning oƣulliri Nadab bilǝn Abiⱨu ikkisi ɵz huxbuydenini elip uningƣa ot yeⱪip üstigǝ huxbuyni selip, Pǝrwǝrdigar ularƣa buyrup baⱪmiƣan ƣǝyriy bir otni Pǝrwǝrdigarƣa sundi; \f □ \fr 10:1 \ft \+bd «ƣǝyriy ot»\+bd* — Nadab wǝ Abiⱨu bǝlkim (1) huxbuy puritixta qoƣni bǝlkim ⱪurbangaⱨtin baxⱪa bir yǝrdin alƣan; (2) ular sunidiƣan huxbuyni toƣra arilaxturmiƣan («Mis.» 30:9ni kɵrüng); (3) ular huxbuy sunƣanda Pǝrwǝrdigarning ibadǝthanisiƣa munasiwǝtlik ǝmrlǝrning birǝrsigǝ hilapliⱪ ⱪilƣan bolsa kerǝk.\f*  
\v 2 xuning bilǝn Pǝrwǝrdigarning aldidin ot qiⱪip ularni yǝwǝtti; xuan ular Pǝrwǝrdigarning aldida ɵldi.\x + \xo 10:2 \xt Qɵl. 3:4; 26:61; 1Tar. 24:2\x*   
\m
\v 3 Musa Ⱨarunƣa: — Mana, bu Pǝrwǝrdigarning: «Mǝn Manga yeⱪin kǝlgǝn adǝmlǝrdǝ Ɵzümning muⱪǝddǝs ikǝnlikimni kɵrsitimǝn wǝ barliⱪ hǝlⱪning aldida uluƣlinimǝn» degǝn sɵzining ɵzidur, dedi. Xuni dewidi, Ⱨarun jim turup ⱪaldi.\x + \xo 10:3 \xt Law. 8:35\x*   
\m
\v 4 Musa Ⱨarunning taƣisi Uzziǝlning oƣulliri bolƣan Mixaǝl bilǝn Əlzafanni qaⱪirip ularƣa: — Silǝr yeⱪin kelip ɵz ⱪerindaxliringlarni muⱪǝddǝs jayning aldidin kɵtürüp, qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪinglar» — dedi.   
\m
\v 5 Xuning bilǝn ular yeⱪin kelip, ularni kiyiklik kɵnglǝkliri bilǝn kɵtürüp Musaning buyruƣinidǝk qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪti.   
\m
\v 6 Musa Ⱨarun wǝ oƣulliri Əliazar bilǝn Itamarƣa: — Silǝr baxliringlarni oquⱪ ⱪoymanglar, kiyimliringlarni yirtmanglar; bolmisa ɵzünglar ɵlüp, pütkül jamaǝtkǝ ƣǝzǝp kǝltürisilǝr; lekin ⱪerindaxliringlar bolƣan pütkül Israil jǝmǝti Pǝrwǝrdigar yaⱪⱪan ot tüpǝylidin matǝm tutup yiƣlisun.  
\v 7 Əmma silǝr bolsanglar Pǝrwǝrdigarning Mǝsiⱨlǝx meyi üstünglarƣa sürülgǝn bolƣaqⱪa, jamaǝt qedirining taxⱪiriƣa qiⱪmanglar; bolmisa ɵlisilǝr, dedi.  
\m Xuni dewidi, ular Musaning buyruƣinidǝk ⱪildi.\x + \xo 10:7 \xt Law. 21:12\x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨarun wǝ ǝwladliriƣa tapilanƣan bǝlgilimilǝr  
\m
\v 8 Pǝrwǝrdigar Ⱨarunƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 9 «Sǝn ɵzüng wǝ oƣulliring xarab wǝ ya baxⱪa küqlük ⱨaraⱪlarni iqip, jamaǝt qediriƣa ⱨǝrgiz kirmǝnglar; bolmisa, ɵlüp ketisilǝr. Bu silǝr üqün dǝwrdin-dǝwrgǝ ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu.  
\v 10 Xundaⱪ ⱪilsanglar, muⱪǝddǝs bilǝn adǝttikini, pak bilǝn napakni pǝrⱪ etip ajritalaydiƣan bolisilǝr;  
\v 11 xundaⱪla Pǝrwǝrdigar Musaning wasitisi bilǝn Israillarƣa tapxurƣan ⱨǝmmǝ bǝlgilimilǝrni ularƣa ɵgitǝlǝysilǝr».   
\m
\v 12 Musa Ⱨarun wǝ uning tirik ⱪalƣan oƣulliri Əliazar bilǝn Itamarƣa mundaⱪ dedi: — «Silǝr Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝlǝrdin exip ⱪalƣan axliⱪ ⱨǝdiyǝni elip uni ⱪurbangaⱨning yenida eqitⱪu arilaxturmiƣan ⱨalda yǝnglar; qünki u «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinidu. \f □ \fr 10:12 \ft \+bd «otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝlǝr»\+bd* — «otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ-ⱨǝdiyǝlǝr»din bǝzidǝ bir ⱪisimi ⱪaldurulup, kaⱨinƣa wǝ bǝzidǝ sunƣuqi kixining ɵzigimu yeyixkǝ berilidu. Ⱪalƣan ⱪismi kɵydürülidu, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 13 Bu Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan nǝrsilǝrdin sening nesiwǝng wǝ oƣulliringning nesiwisi bolƣaqⱪa, uni muⱪǝddǝs jayda yeyixinglar kerǝk; qünki manga xundaⱪ buyrulƣandur. \x + \xo 10:13 \xt Law. 2:3; 6:16\x*  
\v 14 Uningdin baxⱪa pulanglatma ⱨǝdiyǝ ⱪilinƣan tɵx bilǝn kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ ⱪilinƣan arⱪa putni sǝn wǝ oƣul-ⱪizliring billǝ pak bir jayda yǝnglar; qünki bular sening nesiwǝng bilǝn oƣulliringning nesiwisi bolsun dǝp, Israillarning inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪliridin silǝrgǝ berilgǝn.  
\v 15 Ular kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ ⱪilinƣan arⱪa put bilǝn pulanglatma ⱨǝdiyǝ ⱪilinƣan tɵxni otta sunulidiƣan mayliri bilǝn ⱪoxup, Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ pulanglitix üqün kǝltürsun; Pǝrwǝrdigarning buyruƣini boyiqǝ bular sening wǝ oƣulliringning nesiwisi bolidu; bu ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu».   
\b  
\m  
\s1 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪining buzuluxi  
\m
\v 16 Andin Musa gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilidiƣan tekini izdiwidi, mana u alliⱪaqan kɵydürülüp bolƣanidi. Bu sǝwǝbtin u Ⱨarunning tirik ⱪalƣan ikki oƣli Əliazar bilǝn Itamarƣa aqqiⱪlinip:  
\v 17 — Nemixⱪa silǝr gunaⱨ ⱪurbanliⱪining gɵxini muⱪǝddǝs jayda yemidinglar? Qünki u «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinatti, Pǝrwǝrdigar silǝrni jamaǝtning gunaⱨini kɵtürüp ular üqün uning aldida kafarǝt kǝltürsun dǝp, xuni silǝrgǝ tǝⱪsim ⱪilƣanidi.  
\v 18 Mana, uning ⱪeni muⱪǝddǝs jayning iqigǝ kǝltürülmidi; silǝr ǝslidǝ mǝn buyruƣandǝk uni muⱪǝddǝs jayda yeyixinglar kerǝk idi, — dedi.\f □ \fr 10:18 \ft \+bd «uning ⱪeni muⱪǝddǝs jayning iqigǝ kǝltürülmidi»\+bd* — kaⱨinlar wǝ pütün hǝlⱪ jamaitining gunaⱨ ⱪurbanliⱪining ⱪeni muⱪǝddǝs jayning iqigǝ elip kirilidu; kaⱨinlar muxu hil ⱪurbanliⱪning gɵxini yeyixigǝ bolmaytti (4:1-21ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 10:18 \xt Law. 4:5; 6:26; 16:27\x*   
\m
\v 19 Lekin Ⱨarun Musaƣa: — Mana, bular bügün \add toƣra ix ⱪilip\add* ɵzlirining gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bilǝn kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪini Pǝrwǝrdigarning aldida sundi; mening beximƣa xu ixlar kǝldi; ǝgǝr mǝn bügün gunaⱨ ⱪurbanliⱪining \add gɵxini\add* yegǝn bolsam, Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ obdan bolattimu? — dedi.   
\m
\v 20 Musa buni anglap jawabidin razi boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 11
\s1 Ⱨalal wǝ ⱨaram janiwarlar  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musa bilǝn Ⱨarunƣa mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Israillarƣa mundaⱪ degin: — Yǝr yüzidiki barliⱪ ⱨaywanlarning iqidin silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣan janiwarlar xuki: — \x + \xo 11:2 \xt Ⱪan. 14:4; Ros. 10:14\x*   
\m
\v 3 Ⱨaywanlar iqidǝ ⱨǝm tuyaⱪliri pütün aqimaⱪ (tuyaⱪliri pütünlǝy yeriⱪ) ⱨǝm kɵxigüqi ⱨaywanlarning ⱨǝrbirini yesǝnglar bolidu. \f □ \fr 11:3 \ft \+bd «kɵxigüqi»\+bd* — muxu yǝrdǝ ikki-üq axⱪazini bar ⱨaywanlarnila ǝmǝs, bǝlki yǝnǝ ozuⱪni yumxaⱪ qaynaydiƣan barliⱪ ⱨaywanlarni kɵrsitidu.\f*  
\v 4 Lekin kɵxigüqi yaki aqimaⱪ tuyaⱪliⱪ ⱨaywanlardin tɵwǝndikilǝrni yemǝslikinglar kerǝk: —  
\m Tɵgǝ: qünki u kɵxigini bilǝn tuyiⱪi aqimaⱪ ǝmǝs. Xunga u silǝrgǝ ⱨaram bolidu.   
\m
\v 5 Suƣur bolsa kɵxigini bilǝn tuyiⱪi aqimaⱪ ǝmǝs — u silǝrgǝ ⱨaram bolidu.\f □ \fr 11:5 \ft \+bd «suƣur»\+bd* — yaki «siqⱪan» — taƣlarda yaxaydiƣan kiqik bir ⱨaywan.\f*   
\m
\v 6 Toxⱪan bolsa bumu kɵxigini bilǝn tuyiⱪi aqimaⱪ ǝmǝs — u silǝrgǝ ⱨaram bolidu.   
\m
\v 7 Qoxⱪa bolsa tuyaⱪliri aqimaⱪ (tuyaⱪliri pütünlǝy yeriⱪ) bolƣini bilǝn kɵximigini üqün silǝrgǝ ⱨaram bolidu.   
\m
\v 8 Silǝr xu ⱨaywanlarning gɵxidin yemǝslikinglar kerǝk wǝ ularning ɵlükigimu tǝgmǝnglar. Ular bolsa silǝrgǝ ⱨaram bolidu.   
\b  
\m
\v 9 Suda yaxaydiƣan janiwarlardin tɵwǝndikilǝrni yeyixkǝ bolidu: — sudiki, yǝni dǝrya-dengizlardiki janiwarlardin ⱪaniti wǝ ⱪasiraⱪliri bolƣanlarni yeyixkǝ bolidu;  
\v 10 lekin dǝrya-dengizlarda yaxaydiƣan, yǝni sularda top-top üzidiƣan barliⱪ janiwarlardin, ⱪasiraⱪliri yaki ⱪaniti bolmiƣanlirini yemǝslikinglar kerǝk; ular silǝrgǝ yirginqlik sanalsun.   
\m
\v 11 Mǝzkur janiwarlar dǝrwǝⱪǝ silǝrgǝ yirginqlik sanalsun; silǝr ularning gɵxidin yemǝslikinglar kerǝk; ularning ɵlükini yirginqlik dǝp ⱪaranglar.  
\v 12 Sudiki janiwarlarning iqidin ⱪaniti bilǝn ⱪasiriⱪi bolmiƣan janiwarlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ yirginqlik sanalsun.   
\b  
\m  
\s1 Ⱨalal wǝ ⱨaram ⱪuxlar  
\m
\v 13 Uqar-ⱪanatlardin tɵwǝndikilǝr silǝrgǝ yirginqliktur; ular yeyilmǝsliki kerǝk wǝ silǝrgǝ yirginqlik bolsun: — yǝni bürküt, ⱪorultaz-tapⱪuxlar, dengiz bürküti, \f □ \fr 11:13 \ft \+bd «ⱪorultaz-tapⱪuxlar»\+bd* — ibraniy tilida «ustihan qaⱪⱪuqi ⱪux». Yǝni bir tǝrjimisi «beliⱪ’alƣuq».\f*  
\v 14 ⱪarliƣaq ⱪuyruⱪluⱪ sar, laqin wǝ ularning hilliri,  
\v 15 ⱨǝmmǝ ⱪaƣa-ⱪozƣunlar wǝ ularning hilliri,  
\v 16 müxükyapilaⱪ, tɵgiⱪux, qayka, sar wǝ ularning hilliri,  
\v 17 ⱨuwⱪux, ⱪarna, ibis, \f □ \fr 11:17 \ft \+bd «ⱨuwⱪux»\+bd* — yaki «kiqik ⱨuwⱪux». \+bd «ⱪarna»\+bd* — yaki «suƣa sunggügüqi». Buning ⱪandaⱪ ⱪux ikǝnlikini bilix tǝs.\f*  
\v 18 aⱪⱪu, saⱪiyⱪux, beliⱪ’alƣuq, \f □ \fr 11:18 \ft \+bd «aⱪⱪu»\+bd* — buning ⱪandaⱪ ⱪux ikǝnlikini bilix tǝs. \+bd «beliⱪ’alƣuq»\+bd* — yaki «doƣdaⱪ»\f*  
\v 19 lǝylǝk, turna wǝ uning hilliri, ⱨɵpüp wǝ xǝpǝrǝng ⱪatarliⱪlar silǝrgǝ ⱨaram sanalsun.\f □ \fr 11:19 \ft \+bd «turna»\+bd* — yaki «ⱪotan». \+bd «..., turna wǝ uning hilliri, ⱨɵpüp wǝ xǝpǝrǝng ⱪatarliⱪlar...»\+bd* — bu tizimliktiki ⱪuxlarning kɵpinqisining ibraniy tilidiki nami Tǝwratta pǝⱪǝt bir-ikki ⱪetim kɵrüngǝn bolƣaqⱪa, ularning ⱪaysi ⱪuxlar ikǝnlikini toptoƣra bekitix bǝzidǝ mumkin bolmaydu. Ⱨalbuki, ularning omumiy tipliri, xübⱨisizki, tǝrjimimizdǝk bolidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨalal wǝ ⱨaram ⱨaxarǝtlǝr  
\m
\v 20 Buningdin baxⱪa tɵt putlap mangidiƣan, uqidiƣan uxxaⱪ janiwarlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ yirginqlik bolidu.  
\v 21 Ⱨalbuki, tɵt putlap mangidiƣan, uqidiƣan uxxaⱪ janiwarlardin tɵwǝndikilǝrni yesǝnglar bolidu: — puti bilǝn ügilik paqiⱪi bolup, yǝr yüzidǝ sǝkriyǝlǝydiƣanlarni yesǝnglar bolidu; \f □ \fr 11:21 \ft \+bd «tɵt putlap mangidiƣan»\+bd* — ibraniylarning kɵzⱪarixiqǝ ⱨaxarǝtlǝr tɵt puti bilǝn mangidu, ularning aldinⱪi ikkisi «ⱪol» ⱨesablinidu.\f*  
\v 22 bularning iqidin silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣanliri: — qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, ⱪara qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, tomuzƣa wǝ uning hilliri, qaⱪqiⱪiz wǝ uning hilliri.  
\v 23 Lekin tɵt putluⱪ bolƣan ɵmiligüqi ⱨǝm uqidiƣan ⱨǝmmǝ baxⱪa janiwarlar silǝrgǝ yirginqlik sanalsun.\f □ \fr 11:23 \ft \+bd «silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣanliri: — qekǝtkǝ wǝ uning hilliri, ... qaⱪqiⱪiz wǝ uning hilliri... ⱨǝmmǝ baxⱪa janiwarlar silǝrgǝ yirginqlik sanalsun»\+bd* — «qekǝtkǝ»din baxⱪa, ibraniy tilidin bu ⱨaraxǝtlǝrning namlirini jǝzmlǝxtürüx tǝs. Biz «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ⱨalal-ⱨaram ⱨaywanlar üstidǝ tohtilimiz.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ɵlüklǝr toƣruluⱪ  
\m
\v 24 Bu janiwarlardinmu mundaⱪ yol bilǝn napak bolisilǝr; birkim ularning ɵlük tenigǝ tǝgsǝ kǝq kirgüqǝ napak ⱨesablinidu.  
\v 25 Kimdǝkim bularning ɵlükining bir ⱪismini kɵtürsǝ ɵz kiyimlirini yuyuxi kerǝk, u kixi kǝq kirgüqǝ napak ⱨesablinidu.   
\m
\v 26 Tuyaⱪliri aqimaⱪ, biraⱪ pütünlǝy bɵlünmigǝn yaki kɵximǝydiƣan ⱨaywanlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ ⱨaramdur; ⱨǝrkim \add ularning ɵlükigǝ\add* tǝgsǝ napak sanalsun. \f □ \fr 11:26 \ft \+bd «ⱨǝrkim ularning ɵlükigǝ tǝgsǝ...»\+bd* — ibraniy tilida «ⱨǝrkim ularƣa tǝgsǝ...» — xübⱨisizki, bu ularning ɵlüklirini kɵrsitidu (24-ayǝtni kɵrüng). Qünki alayli, exǝkni minix adǝmni napak ⱪilmaydu.\f*  
\v 27 Tɵt puti bilǝn mangidiƣan ⱨaywanlarning iqidin tapini bilǝn mangidiƣanlarning ⱨǝmmisi silǝrgǝ napak bolup, ⱨǝrkim ularning ɵlük tǝnlirigǝ tǝgsǝ kǝq kirgüqǝ napak sanilidu.  
\v 28 Kimki ularning ɵlükini kɵtürsǝ ɵz kiyimlirini yuyuxi kerǝk, u kixi kǝq kirgüqǝ napak turidu. Bu ⱨaywanlar bolsa silǝrgǝ ⱨaram bolidu.   
\b  
\m
\v 29 Yǝr yüzidǝ ɵmiligüqi uxxaⱪ janiwarlarning iqidin silǝrgǝ ⱨaram bolƣanlar munular: — ⱪariƣu zokor, qaxⱪan, kǝslǝnqük wǝ ularning türliri, \f □ \fr 11:29 \ft \+bd «qaxⱪan»\+bd* — yaki «sesiⱪ küzǝn».\f*  
\v 30 salma, ⱪizil kǝslǝnqük, tam kǝslǝnqüki, tügürük kǝslǝnqük wǝ hameleon ⱪatarliⱪlar ⱨaram bolidu. \f □ \fr 11:30 \ft \+bd «... tügürük kǝslǝnqük wǝ hameleon ⱪatarliⱪlar»\+bd* — «hameleon»din baxⱪa janiwarlarning namlirini ibraniy tilidin jǝzmlǝxtürüx tǝs.\f*  
\v 31 Bularning ⱨǝmmisi yǝr yüzidǝ ɵmüligüqi ⱨǝmmǝ uxxaⱪ janiwarlarning iqidǝ silǝrgǝ ⱨaram bolidu; ularning ɵlükigǝ tǝgsǝ, kǝq kirgüqǝ napak sanilidu.   
\m
\v 32 Bu janiwarlarning ɵlüki ⱨǝrⱪandaⱪ nemigǝ qüxüp ⱪalsa xu nemǝ napak ⱨesablinidu — ⱨǝrⱪandaⱪ yaƣaq ⱪaqa-ⱪuqa bolsun, kiyim bolsun, terǝ bolsun, taƣar bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ ixⱪa ixlitilidiƣan ǝswab bolsun, suƣa qilinixi kerǝk; ular kǝq kirgüqǝ napak sanilip, keyin pak bolidu.\x + \xo 11:32 \xt Law. 15:12\x*   
\m
\v 33 Bularning biri sapaldin yasalƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪaqa iqigǝ qüxüp ⱪalsa, xu ⱪaqa iqidiki ⱨǝmmǝ nǝrsǝ napak sanalsun wǝ ⱪaqa ɵzi sundurulsun.  
\v 34 Əgǝr ⱪaqidiki sudin ax-taam üstigǝ qaqrap kǝtsǝ, ax-taam napak sanalsun wǝ xundaⱪla ⱪaqidiki ⱨǝrⱪandaⱪ iqimlikmu napak sanalsun.  
\v 35 Ⱨǝrnemigǝ undaⱪ ɵlükning birǝr ⱪismi qüxüp ⱪalsimu, napak sanalsun. Əgǝr tonur wǝ oqaⱪ bolsa, napak boldi dǝp qeⱪiwetilsun; ular silǝrgǝ ⱨaram bolsun.  
\v 36 Lekin xundaⱪ ǝⱨwalda bulaⱪ yaki su yiƣilidiƣan kɵlqǝk yǝnila pak sanilidu; ǝmma birkim ularning ɵlük tenigǝ tǝgsǝ napak bolidu.  
\v 37 Əgǝr undaⱪ ɵlükning birǝr ⱪismi terixⱪa tǝyyarlanƣan danlarƣa qüxüp ⱪalsa, bumu yǝnila pak sanilidu.  
\v 38 Lekin ǝgǝr danning üstigǝ su ⱪuyulƣandin keyin xundaⱪ bir ɵlükning birǝr ⱪismi qüxüp ⱪalsa, undaⱪta bu danlar silǝrgǝ napak sanalsun.   
\m
\v 39 Əgǝr silǝrgǝ yeyixkǝ bolidiƣan ⱨaywanlardin biri ɵlüp ⱪalsa, uning ɵlükigǝ tǝgkǝn kixi kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 40 Kimki undaⱪ ɵlükning gɵxidin yesǝ, ɵz kiyimlirini yuyuxi kerǝk wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun; xundaⱪla undaⱪ bir ɵlükni kɵtürgǝn kiximu kiyimlirini yuyuxi kerǝk wǝ u kixi kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\m
\v 41 Yǝr yüzidǝ ɵmüligüqi ⱨǝmmǝ uxxaⱪ janiwarlar yirginqlik sanilip, ⱨǝrgiz yeyilmisun.  
\v 42 Ⱪorsiⱪi bilǝn beƣirlap mangidiƣan janiwar bolsun, yǝr yüzidǝ yürüp tɵt puti bilǝn yaki kɵp putliri bilǝn mangidiƣan ɵmiligüqi janiwarlarning ⱨǝrtürlükini bolsa, ularni ⱨǝrgiz yemǝnglar; qünki ular yirginqlikdur.   
\m
\v 43 Silǝr bolsanglar mundaⱪ ɵmiligüqi janiwarning sǝwǝbidin ɵzünglarni yirginqlik ⱪilmasliⱪinglar kerǝk. Ɵzünglarni ular tüpǝylidin napak ⱪilmanglar, bolmisa ularning sǝwǝbidin bulƣinip ⱪalisilǝr;  
\v 44 qünki Mǝn Hudayinglardurmǝn. Silǝr ɵzünglarni \add Ɵzümgǝ\add* atap muⱪǝddǝs ⱪilixinglar kerǝk; Mǝn Ɵzüm muⱪǝddǝs bolƣaq silǝrmu ɵzünglarni muⱪǝddǝs tutuxunglar kerǝk. Silǝr ɵzünglarni yǝr yüzidǝ ɵmiligüqi uxxaⱪ ⱨǝrⱪandaⱪ janiwarlarning sǝwǝbidin napak ⱪilmanglar. \x + \xo 11:44 \xt Law. 19:2; 20:7; 1Pet. 1:16\x*  
\v 45 Qünki Mǝn ɵz Hudayinglar boluxⱪa silǝrni Misir zeminidin qiⱪirip kǝlgǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn; silǝr muⱪǝddǝs bolunglar, qünki Mǝn muⱪǝddǝsturmǝn.   
\m
\v 46 Xular bolsa qarpay bilǝn uqar-ⱪanatlar, suda yüridiƣan ⱨǝrbir janiwar bilǝn yǝr yüzidǝ ɵmiligüqi ⱨǝrbir uxxaⱪ janiwarlar toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimidur.  
\v 47 Bular bilǝn ⱨaram-ⱨalalni uⱪup, yeyixkǝ bolidiƣan ⱨaywan bilǝn yeyixkǝ bolmaydiƣan ⱨaywanlarni pǝrⱪ etǝlǝysilǝr.   
\b  
\b  
\m  
\c 12
\s1 Ayal kixining tuƣuttin keyinki «paklinixi»  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Israillarƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ degin: — «Ayal kixi ⱨamilidar bolup oƣul tuƣsa, adǝt kɵrüp aƣriⱪ bolƣan künliridikidǝk yǝttǝ küngiqǝ napak sanalsun. \f □ \fr 12:2 \ft \+bd «adǝt kɵrüp aƣriⱪ bolƣan künliri»\+bd* — ibraniy tilida «ayrim turux künliri». Ⱪiz-ayallar adǝt kɵrgǝn waⱪtida «napak» ⱨesablinip, eri bilǝn billǝ bolsa erimu kǝq kirgüqǝ «napak» ⱨesablinidu, xundaⱪla muⱪǝddǝs ibadǝthaniƣa kirsǝ yaki ⱪurbanliⱪlarning gɵxliridin yesǝ bolmaydu. Lekin Tǝwrat-Injil boyiqǝ ⱨǝrⱪandaⱪ waⱪitlarda Hudaning hǝlⱪi dua-ibadǝt ⱪilsa boliweridu!\f*  
\v 3 Sǝkkizinqi küni oƣli bolsa hǝtnǝ ⱪilinsun. \f □ \fr 12:3 \ft \+bd «hǝtnǝ ⱪilinsun»\+bd* — ibraniy tilida «uning hǝtniliki kesilsun» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 12:3 \xt Yar. 17:12; Luⱪa 1:59; 2:21; Yⱨ. 7:22\x*  
\v 4 Ayal bolsa xuningdin keyin ottuz üq küngiqǝ «ⱪan paklinix»ta tursun; paklinix künliri tamam bolmiƣuqǝ ⱨeqbir muⱪǝddǝs nǝrsigǝ tǝgmisun, muⱪǝddǝs jayƣimu kirmisun. \f □ \fr 12:4 \ft \+bd «xuningdin keyin ottuz üq küngiqǝ «ⱪan paklinix»ta tursun»\+bd* — ayal ɵz erigǝ yeⱪinlixix tǝrǝptǝ «pak» ⱨesablinatti, lekin muⱪǝddǝs qedirƣa kirip ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa bolmaytti.\f*  
\v 5 Əgǝr u ⱪiz tuƣsa undaⱪta adǝt künliridikidǝk ikki ⱨǝptigiqǝ napak turup, andin atmix altǝ küngiqǝ «ⱪan paklinix»ta tursun.   
\m
\v 6 Mǝyli oƣul yaki ⱪiz tuƣsun, ⱪan paklinix künliri tamam bolƣandin keyin u ayal kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bir yaxⱪa kirgǝn ⱪozini, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bir baqka yaki pahtǝkni elip jamaǝt qedirining kirix aƣziƣa, kaⱨinning ⱪexiƣa kǝltürsun.  
\v 7 Kaⱨin uni Pǝrwǝrdigarning aldida sunup, xu ayal üqün kafarǝt kǝltüridu; xuning bilǝn u hunidin pak bolidu. Oƣul yaki ⱪiz tuƣⱪan ayal toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimǝ mana xudur.   
\m
\v 8 Əgǝr uning ⱪoziƣa ⱪurbi yǝtmisǝ, u ikki pahtǝk yaki ikki baqka kǝltürsun; ularning biri kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün, yǝnǝ biri gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bolidu; xu yol bilǝn kaⱨin uning üqün kafarǝt kǝltüridu; u ayal pak bolidu.\f □ \fr 12:8 \ft \+bd «Əgǝr uning ⱪoziƣa ⱪurbi yǝtmisǝ...»\+bd* — ibraniy tilida: — «Əgǝr uning ⱪoza elixⱪa ⱪoli ⱪisⱪiliⱪ ⱪilsa...». \+bd «u ayal pak bolidu»\+bd* — bu babtiki «ayallarning pakliⱪi» degǝn tema toƣruluⱪ kɵp uⱪuxmasliⱪlar bolƣaqƣa, biz u toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ azraⱪ tohtilimiz.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 13
\s1 Ⱨǝrhil terǝ kesǝlliri toƣruluⱪ bǝlgilimilǝr  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musa bilǝn Ⱨarunƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Birsining bǝdinining terisidǝ bir qiⱪan, yaki tǝmrǝtkǝ yaki parⱪiraⱪ taxma qiⱪip, uningdin bǝdinining terisidǝ pesǝ-mahaw kesilining jaraⱨiti pǝyda bolƣan bolsa, u kixi Ⱨarun kaⱨinning yaki uning kaⱨin oƣulliridin birining ⱪexiƣa kǝltürülsun. \f □ \fr 13:2 \ft \+bd «bǝdinining terisidǝ»\+bd* — demǝk, saⱪal yaki qaqliri iqidǝ ǝmǝs (29-37nimu kɵrüng). \+bd «pesǝ-mahaw»\+bd* — bu bablardiki «pesǝ-mahaw» kesili pǝⱪǝt mahaw kesili bolupla ⱪalmay, bǝlki nǝqqǝ hil terǝ kesǝlliklirini kɵrsitixi mumkin. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 3 Kaⱨin uning bǝdinining jaraⱨitigǝ ⱪaraydu; jaraⱨǝt bolƣan jayning tüki aⱪirip kǝtkǝn ⱨǝmdǝ jaraⱨǝtmu ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪraⱪ kɵrünsǝ, bu pesǝ-mahaw kesǝllikidur. Xunga kaⱨin uni kɵrgǝndin keyin xu kixini «napak» dǝp jakarlisun.   
\m
\v 4 Lekin ǝgǝr uning bǝdinining terisidiki pǝyda bolƣan axu yaltiraⱪ qiⱪan aⱪ bolup, ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪraⱪ kɵrünmisǝ wǝ tükimu aⱪirip kǝtmigǝn bolsa, kaⱨin bu jaraⱨǝt bar kixini yǝttǝ küngiqǝ ayrim solap ⱪoysun.  
\v 5 Yǝttinqi küni kaⱨin uningƣa ⱪarisun wǝ ǝgǝr jaraⱨǝt ohxax turup, terisidǝ kengiyip kǝtmigǝn bolsa, kaⱨin uni yǝnǝ yǝttǝ küngiqǝ ayrim solap ⱪoysun.  
\v 6 Yǝttinqi küni kaⱨin uningƣa yǝnǝ ⱪarisun wǝ jaraⱨǝtning rǝnggi suslaxⱪan wǝ kengiyip kǝtmigǝn bolsa, undaⱪta kaⱨin uni «pak» dǝp jakarlisun; jaraⱨǝtning pǝⱪǝt bir qaⱪa ikǝnliki bekitilip, kesǝl kixi ɵz kiyimlirini yuyup pak sanalsun.   
\m
\v 7 Lekin ǝgǝr u kaⱨinƣa kɵrünüp «pak» dǝp jakarlanƣandin keyin xu qaⱪa terisidǝ kengiyip kǝtsǝ, undaⱪta u yǝnǝ bir ⱪetim kaⱨinƣa kɵrünsun.  
\v 8 Kaⱨin uningƣa yǝnǝ ⱪarisun wǝ ǝgǝr qaⱪa uning terisidǝ kengiyip kǝtkǝn bolsa, kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun; u jaraⱨǝt pesǝ-mahawdur.   
\m
\v 9 Əgǝr birkimdǝ pesǝ-mahaw jaraⱨiti pǝyda bolup ⱪalsa kaⱨinning ⱪexiƣa kǝltürülsun.  
\v 10 Kaⱨin uning jaraⱨitigǝ sǝpselip ⱪarisun; wǝ ǝgǝr terisidǝ aⱪ bir qiⱪan pǝyda bolƣan, tüki aⱪirip kǝtkǝn bolsa wǝ qiⱪan qiⱪⱪan jayda ǝt-gɵxi kɵrünüp ⱪalƣan bolsa,  
\v 11 bu uning bǝdinining terisigǝ qüxkǝn kona pesǝ-mahaw jaraⱨitining ⱪaytidin ⱪozƣilixi bolup, kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun. U napak bolƣini üqün uni solaxning ⱨajiti yoⱪ.   
\m
\v 12 Lekin ǝgǝr pesǝ-mahaw ⱪozƣilip, jaraⱨiti bar kixining terisigǝ yeyilip kǝtkǝn bolsa, kaⱨin nǝgila ⱪarisa xu yǝrdǝ xu «pesǝ-mahaw» bolsa, terisini bexidin putiƣiqǝ ⱪaplap kǝtkǝn bolsa,  
\v 13 undaⱪta kaⱨin uningƣa sǝpselip ⱪarisun; mana, xu pesǝ-mahaw jaraⱨiti pütün bǝdinini ⱪaplap kǝtkǝn bolsa, u jaraⱨiti bar kixini «pak» dǝp jakarlisun; qünki uning pütün bǝdini aⱪirip kǝtkǝn bolup, u «pak» dǝp sanalsun.   
\m
\v 14 Lekin ⱪaqaniki uningda ǝt-gɵxi kɵrünüp ⱪalsa, u kixi napak sanalsun.  
\v 15 Kaⱨin mundaⱪ kɵrüngǝn ǝt-gɵxigǝ ⱪarap, u kixini «napak» dǝp jakarlisun; qünki xu ǝt-gɵx napak bolup, u pesǝ-mahaw kesilidur.   
\m
\v 16 Ⱨalbuki, ǝgǝr ǝt-gɵxi ⱪaytidin ɵzgirip, aⱪarsa u kixi yǝnǝ kaⱨinning ⱪexiƣa kǝlsun.  
\v 17 Kaⱨin uningƣa sǝpselip ⱪarisun; jaraⱨǝt aⱪarƣan bolsa, kaⱨin jaraⱨiti bar kixini «pak» dǝp jakarlisun; u pak sanilidu.   
\m
\v 18 Əgǝr birkimning bǝdinining terisigǝ ⱨürrǝk qiⱪip saⱪiyip,  
\v 19 ⱨürrǝkning ornida aⱪ qiⱪan yaki ⱪizƣuq daƣ pǝyda bolƣan bolsa, kaⱨinƣa kɵrsitilsun.  
\v 20 Kaⱨin uningƣa sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr daƣ ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪraⱪ kɵrünsǝ, xundaⱪla uningdiki tüklǝr aⱪirip ⱪalƣan bolsa, undaⱪta kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun; qünki bu ⱨürrǝktin ⱪozƣilip pǝyda bolƣan pesǝ-mahaw kesili jaraⱨitidur.   
\m
\v 21 Lekin kaⱨin uningƣa sǝpselip ⱪariƣanda, daƣ qiⱪⱪan jayda aⱪirip ⱪalƣan tüklǝr bolmisa, wǝ daƣmu ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪraⱪ bolmisa, rǝnggi sǝl susraⱪ bolƣan bolsa, undaⱪta kaⱨin uni yǝttǝ küngiqǝ ayrim solap ⱪoysun.  
\v 22 Əgǝr daƣ dǝrwǝⱪǝ terisigǝ yeyilip kǝtkǝn bolsa, kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun; qünki bu \add pesǝ-mahaw\add* jaraⱨitidur.   
\m
\v 23 Əmma ǝgǝr daƣ ɵz jayida tohtap yeyilmiƣan bolsa, bu pǝⱪǝt ⱨürrǝkning zǝhmi, halas; kaⱨin uni «pak» dǝp jakarlisun.   
\b  
\m  
\s1 Kɵyük yarisi toƣruluⱪ  
\m
\v 24 Əgǝr birsining bǝdinining terisining mǝlum jayi kɵyüp ⱪelip, kɵygǝn jay aⱪ-ⱪizƣuq yaki pütünlǝy aⱪ daƣ bolup ⱪalsa,  
\v 25 kaⱨin uningƣa sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr xu daƣdiki tüklǝr aⱪirip kǝtkǝn, daƣmu ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪraⱪ bolup ⱪalƣan bolsa, undaⱪta bu kɵyük yarisidin pǝyda bolƣan pesǝ-mahaw kesilidur; kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun; qünki u pesǝ-mahaw jaraⱨitidur.   
\m
\v 26 Lekin ǝgǝr kaⱨin sǝpselip ⱪariƣanda, daƣning ornida ⱨeqⱪandaⱪ aⱪirip kǝtkǝn tük bolmisa, xundaⱪla daƣmu ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪ bolmisa, bǝlki rǝnggi sus bolsa, undaⱪta kaⱨin uni yǝttǝ küngiqǝ ayrim solap ⱪoysun.  
\v 27 Yǝttinqi küni kaⱨin uningƣa yǝnǝ ⱪarisun; daƣ terisidǝ kengiyip kǝtkǝn bolsa, kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun; qünki u pesǝ-mahaw jaraⱨitidur.   
\m
\v 28 Əmma ǝgǝr daƣ jayida tohtap, yeyilmiƣan bolsa, xundaⱪla rǝnggi sus bolsa, bu pǝⱪǝt kɵyüktin bolƣan qawartⱪu, halas; kaⱨin uni «pak» dǝp jakarlisun; qünki u kɵyükning tatuⱪi, halas.   
\b  
\m  
\s1 Qaq yaki saⱪal iqidǝ pǝyda bolƣan jaraⱨǝtlǝr  
\m
\v 29 Əgǝr bir ǝr yaki ayal kixining bexida yaki saⱪilida jaraⱨǝt pǝyda bolsa,  
\v 30 kaⱨin jaraⱨǝtkǝ sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr jaraⱨǝt ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪraⱪ kɵrünsǝ, üstidǝ xalang seriⱪ tük bolsa, undaⱪta kaⱨin uni «napak» dǝp jakarlisun; qünki bu jaraⱨǝt ⱪaⱪaq bolup, bax yaki saⱪaldiki pesǝ-mahawning alamitidur.   
\m
\v 31 Əgǝr kaⱨin ⱪaⱪaq jayƣa sǝpselip ⱪariƣanda, u ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪ kɵrünmisǝ, xundaⱪla uning iqidǝ ⱨeqⱪandaⱪ ⱪara tükmu bolmisa, undaⱪta kaⱨin ⱪaⱪiqi bar kixini yǝttǝ küngiqǝ ayrim solap ⱪoysun.  
\v 32 Kaⱨin yǝttinqi küni ⱪaⱪaqⱪa yǝnǝ sǝpselip ⱪarisun; ⱪaⱪaq kengiyip kǝtmǝy, üstidimu ⱨeqⱪandaⱪ seriⱪ tük bolmisa, xundaⱪla ⱪaⱪaq ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪ kɵrünmisǝ,  
\v 33 jaraⱨiti bar kixi barliⱪ qaq-saⱪilini qüxürüwǝtsun; ⱪaⱪaqning ɵzini ƣirdimisun. Kaⱨin ⱪaⱪiqi bar kixini yǝnǝ yǝttǝ küngiqǝ ayrim solap ⱪoysun.  
\v 34 Yǝttinqi küni kaⱨin ⱪaⱪaqⱪa sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr ⱪaⱪaq teridǝ kengiyip kǝtmigǝn bolsa, xundaⱪla ǝtrapidiki teridin ⱪeniⱪ kɵrünmisǝ, kaⱨin uni «pak» dǝp jakarlisun. Andin u kiyimlirini yusun; xuning bilǝn u pak sanilidu.   
\m
\v 35 Lekin ǝgǝr u «pak» dǝp jakarlanƣandin keyin ⱪaⱪaq teridǝ kengiyip kǝtsǝ,  
\v 36 kaⱨin uningƣa yǝnǝ sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr ⱪaⱪaq teridǝ kengiyip kǝtkǝn bolsa, seriⱪ tükning bar-yoⱪluⱪini tǝkxürüxning ⱨajiti yoⱪ; qünki bu kixi napaktur.  
\v 37 Əgǝr ⱪaⱪaq jayida xu peti ⱪelip, üstidin ⱪara tük ünüp qiⱪⱪan bolsa, ⱪaⱪaq saⱪayƣan bolidu; xu kixi pak bolƣaqⱪa, kaⱨin uni «pak» dǝp jakarlixi kerǝk.   
\m
\v 38 Əgǝr ǝr yaki ayal kixining bǝdinining terisidǝ daƣ pǝyda bolup, bu daƣlar parⱪiraⱪ ⱨǝm aⱪ bolsa  
\v 39 kaⱨin sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr bǝdǝnning terisidiki xu daƣlar suslixip boz rǝnggǝ yüzlǝngǝn bolsa, bu teridin qiⱪⱪan bir taxma, halas; bu kixi pak sanalsun.   
\b  
\m  
\s1 Paynǝkbax toƣruluⱪ  
\m
\v 40 Əgǝr birkimning bexining tükliri qüxüp kǝtkǝn bolsa, u pǝⱪǝt bir taⱪir bax, halas; u pak sanalsun.  
\v 41 Əgǝr uning bexining tüki pexanǝ tǝripidin qüxkǝn bolsa, u pǝⱪǝt paynǝkbax, halas; u yǝnila pak sanalsun.  
\v 42 Lekin ǝgǝr uning taⱪir bexi yaki paynǝk bexida ⱪizƣuq aⱪ daƣ kɵrünsǝ, undaⱪta xu jaraⱨǝt uning taⱪir bexi yaki paynǝk bexidiki pesǝ-mahaw kesilining bir alamitidur.  
\v 43 Kaⱨin jaraⱨitigǝ sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr uning taⱪir bexida yaki paynǝk bexida ixxiⱪ jaraⱨǝt bolsa ⱨǝmdǝ pesǝ-mahaw kesilining alamitidǝk ⱪizƣuq aⱪ kɵrünsǝ,  
\v 44 undaⱪta u pesǝ-mahaw kesiligǝ giriptar bolƣan adǝm bolup, napak ⱨesablinidu. Uning bexiƣa xundaⱪ jaraⱨǝt qüxkǝn bolƣaq, kaⱨin uni mutlǝⱪ «napak» dǝp jakarlisun.   
\m
\v 45 Xundaⱪ jaraⱨiti bar pesǝ-mahaw kesili bolƣan kixi kiyimliri yirtiⱪ, qaqliri quwuⱪ, burut-saⱪili yepiⱪliⱪ ⱨalda: «Napak, napak!» dǝp towlap yürüxi kerǝk. \f □ \fr 13:45 \ft \+bd «qaqliri quwuⱪ»\+bd* — yaki «bexi oquⱪ».\f*  \x + \xo 13:45 \xt Yiƣ. 4:15\x*  
\v 46 Xu jaraⱨiti bolƣan barliⱪ künlǝrdǝ u «napak» sanilidu; u napak bolƣaqⱪa, ayrim turuxi kerǝk; uning turalƣusi qedirgaⱨning sirtida bolsun.   
\b  
\m  
\s1 Kiyim-keqǝk, rǝht yaki terǝ-hurumlarda pǝyda bolƣan «pesǝ-mahaw» kesili  
\m
\v 47 Əgǝr bir kiyimdǝ, mǝyli yungdin yaki kanaptin tikilgǝn bolsun uningda pesǝ-mahaw iz-deƣi pǝyda bolsa, \f □ \fr 13:47 \ft \+bd «pesǝ-mahaw iz-deƣi»\+bd* — ibraniy tilida «pesǝ-mahaw yarisi».\f*  
\v 48 yǝni kanap yaki yungdin toⱪulƣan rǝhttǝ, ɵrüx yipida yaki arⱪaⱪ yiplirida bolsun, terǝ-hurumda yaki teridin etilgǝn ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsilǝrdǝ pesǝ-mahaw iz-deƣi bolsa, \f □ \fr 13:48 \ft \+bd «ɵrüx yipida»\+bd* — yaki «tǝg yipi» — toⱪulmilarning boyiƣa tartilƣan yipi.\f*  
\v 49 xundaⱪla kiyim-keqǝk yaki terǝ-hurumda, ɵrüx yip yaki arⱪaⱪ yiplirida, ya terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsilǝrdǝ pǝyda bolƣan iz-daƣ yexilraⱪ yaki ⱪizƣuq bolsa bu iz-daƣ «pesǝ-mahaw iz-deƣi» dǝp ⱪarilip kaⱨinƣa kɵrsitilsun. \f □ \fr 13:49 \ft \+bd «...kiyim-keqǝk yaki terǝ-hurumda ... pǝyda bolƣan iz-daƣ yexilraⱪ yaki ⱪizƣuq bolsa bu iz-daƣ «pesǝ-mahaw iz-deƣi» dǝp ⱪarilip kaⱨinƣa kɵrsitilsun»\+bd* — bu ayǝtlǝrdǝ tilƣa elinƣan «pesǝ-mahaw kesili»ning rǝht-kiyimgǝ yaki terǝ-hurumƣa yuⱪuxi bǝlkim adǝmni ⱨǝyran ⱪaldurarliⱪ ix boluxi mumkin. Bu toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 50 Kaⱨin \add daƣⱪa\add* sǝpselip ⱪarisun, andin iz-daƣ pǝyda bolƣan nǝrsini yǝttǝ küngiqǝ ayrim saⱪlisun.  
\v 51 U yǝttinqi küni iz-daƣƣa ⱪarap baⱪsun; iz-daƣ qüxkǝn kiyim-keqǝk, mǝyli arⱪaⱪ yipta yaki ɵrüx yipta bolsun, yaki terǝ-hurumda yaki terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsidǝ bolsun, u kengiyip kǝtkǝn bolsa, bu iz-daƣ qiritküq pesǝ-mahaw kesili dǝp ⱨesablinip, ular napak sanalsun.  
\v 52 Xuningdǝk kaⱨin ɵrüx yip yaki arⱪaⱪ yipida iz-daƣ bolsa kiyim-keqǝk yaki terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsidǝ xundaⱪ iz-daƣ bolsa ularnimu kɵydürüwǝtsun; qünki bu qiritküq pesǝ-mahaw kesilidur. Mundaⱪ nǝrsilǝrning ⱨǝmmisini otta kɵydürüx kerǝktur.   
\m
\v 53 Lekin kaⱨin uningƣa sǝpselip ⱪariƣanda, iz-daƣ kiyim-keqǝktiki ɵrüx yipta bolsun, arⱪaⱪ yipta bolsun, yaki terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsidǝ bolsun, iz-daƣ kengǝymigǝn bolsa,  
\v 54 undaⱪta kaⱨin deƣi bar nǝrsini yuyulsun dǝp buyrup, ikkinqi ⱪetim uni yǝttǝ küngiqǝ saⱪlisun.  
\v 55 Bu nǝrsǝ yuyulƣandin keyin kaⱨin yǝnǝ daƣⱪa sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr uning rǝnggi ɵzgǝrmigǝn bolsa (gǝrqǝ kengiyip kǝtmigǝn bolsimu), u yǝnila napaktur; sǝn uni otta kɵydürgin. Qünki mǝyli uning iz-deƣi iq yüzidǝ bolsun yaki tax yüzidǝ bolsun u qiritküq iz-daƣ ⱨesablinidu.   
\m
\v 56 Lekin ǝgǝr kaⱨin sǝpselip ⱪariƣanda, mana, daƣning rǝnggi yuyulƣandin keyin suslixip kǝtkǝn bolsa, u xu ⱪismini kiyim-keqǝktin, ɵrüx yiptin yaki arⱪaⱪ yiptin bolsun, yaki terǝ-hurumdin bolsun uni yirtip elip, taxliwǝtsun.  
\v 57 Əgǝr bu iz-daƣ kiyim-keqǝktǝ, mǝyli arⱪaⱪ yipta yaki ɵrüx yipta bolsun, ya terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsidǝ kɵrünsun, bu kengiydiƣan birhil pesǝ-mahaw iz-deƣi dǝp sanalsun; sǝn u qaplaxⱪan kiyim-keqǝkni kɵydürüwǝtkin.  
\v 58 Lekin ǝgǝr iz-daƣ kiyim-keqǝktǝ bolsun (ɵrüx yipida yaki arⱪaⱪ yipida bolsun) yaki terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsidǝ bolsun, yuyulux bilǝn qiⱪip kǝtsǝ, undaⱪta bu egin ikkinqi ⱪetim yuyulsun, andin pak sanalsun.   
\m
\v 59 Pesǝ-mahaw kesiliningkidǝk iz-daƣ pǝyda bolƣan yung yaki kanap rǝhttin toⱪulƣan kiyim-keqǝk (iz-daƣ ɵrüx yipta yaki arⱪaⱪ yipta bolsun) yaki terǝ-hurumdin etilgǝn nǝrsilǝr toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimǝ mana xudur; buning bilǝn ularni pak yaki napak jakarlaxⱪa bolidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 14
\s1 Pesǝ-mahaw kesǝlliridin paklinix bǝlgilimiliri  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Pesǝ-mahaw bolƣan kixi pak ⱪilinidiƣan künidǝ bǝja ⱪilix kerǝk bolƣan ⱪanun-bǝlgilimǝ mana tɵwǝndikidǝktur: — U kaⱨinning aldiƣa kǝltürülsun. \x + \xo 14:2 \xt Mat. 8:4; Mar. 1:44; Luⱪa 5:14; 17:14\x*  
\v 3 Kaⱨin qedirgaⱨning taxⱪiriƣa qiⱪip, pesǝ-mahaw bolƣan kixigǝ sǝpselip ⱪarisun; ǝgǝr pesǝ-mahaw bolƣan kixi kesilidin saⱪayƣan bolsa,  
\v 4 Undaⱪta kaⱨin pak ⱪilinidiƣan kixigǝ pak, tirik ⱪuxtin ikkini uningƣa ⱪoxup kedir yaƣiqi, ⱪizil rǝht wǝ zofa kǝltürüxkǝ buyrusun. \f □ \fr 14:4 \ft \+bd «ⱪizil rǝht»\+bd* — yaki «ⱪizil yip». \+bd «zofa»\+bd* — birhil ɵsümlük; baxⱪa bir ismi «lepǝkgül».\f*  
\v 5 Andin kaⱨin ⱪuxlarning birini eⱪin su ⱪaqilanƣan sapal kozining üstidǝ boƣuzlanglar dǝp buyrusun; \f □ \fr 14:5 \ft \+bd «eⱪin su ⱪaqilanƣan sapal kozining üstidǝ...»\+bd* — yaki «eⱪin su üstidǝ tutup turulƣan sapal kozining üstidǝ...».\f*  
\v 6 andin tirik ⱪuxni bolsa, kaⱨin uni kedir yaƣiqi, ⱪizil rǝht wǝ zofa bilǝn elip kelip, bu nǝrsilǝrning ⱨǝmmisini tirik ⱪux bilǝn birgǝ eⱪin suning üstidǝ boƣuzlanƣan ⱪuxning ⱪeniƣa qilisun,  
\v 7 andin pesǝ-mahawdin pak ⱪilinidiƣan kixigǝ yǝttǝ ⱪetim sepixi bilǝn uni pak dǝp jakarlisun; wǝ tirik ⱪuxni dalaƣa ⱪoyup bǝrsun.   
\b  
\m  
\s1 «Pak ⱪilinix»tiki yǝttǝ kün  
\m
\v 8 Pesǝ-mahawdin pak ⱪilinidiƣan kixi kiyimlirini yuyup, bǝdinidiki barliⱪ tüklǝrni qüxürüp, suda yuyunƣandin keyin pak ⱨesablinidu. Andin uningƣa qedirgaⱨⱪa kirixkǝ ijazǝt bolidu; pǝⱪǝt u yǝttǝ küngiqǝ ɵz qedirining texida turuxi kerǝk.  
\v 9 Yǝttinqi küni u bǝdinidiki ⱨǝmmǝ tüklǝrni qüxürsun; baxning qaq-saⱪalliri wǝ ⱪexini, yǝni barliⱪ tüklirini qüxürsun; u kiyimlirini yuyup ɵz bǝdinini suda yusun, andin pak bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Sǝkkizinqi küni  
\m
\v 10 Sǝkkizinqi küni u ikki bejirim ǝrkǝk ⱪoza bilǝn bir yaxⱪa kirgǝn bejirim qixi ⱪozidin birni, xuningdǝk bir \add ǝfaⱨning\add* ondin üqigǝ barawǝr zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn esil un «axliⱪ ⱨǝdiyǝ»ni, bir log zǝytun meyini kǝltürsun. \f □ \fr 14:10 \ft \+bd «bir log»\+bd* — bǝlkim tǝhminǝn bir letrning yerimi boluxi mumkin.\f*  
\v 11 Uni «pak» dǝp jakarlaydiƣan bu rǝsim-ⱪaidini ɵtküzidiƣan kaⱨin pak ⱪilinidiƣan kixini wǝ u nǝrsilǝrni jamaǝt qedirining kirix aƣzida, Pǝrwǝrdigarning aldida ⱨazir ⱪilsun.  
\v 12 Andin kaⱨin ǝrkǝk ⱪozilarning birini elip itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip sunup, uning bilǝn billǝ xu bir log zǝytun meyinimu kǝltürüp, pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatsun.  
\v 13 Ⱪoza bolsa muⱪǝddǝs bir jayning iqidǝ gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bilǝn kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar boƣuzlinidiƣan jayda boƣuzlansun; qünki itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bolsa gunaⱨ ⱪurbanliⱪiƣa ohxax, kaⱨinƣa tǝwǝ bolup «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» sanilidu.\f □ \fr 14:13 \ft \+bd «muⱪǝddǝs bir jay»\+bd* — muxu yǝrdǝ muⱪǝddǝs jayning ⱨoylisini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 14:13 \xt Law. 7:7\x*   
\m
\v 14 Kaⱨin itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪining ⱪenidin elip pak ⱪilinidiƣan kixining ong ⱪuliⱪining yumxiⱪiƣa wǝ ong ⱪolining qong barmiⱪi bilǝn ong putining qong barmiⱪiƣimu sürüp ⱪoysun.  
\v 15 Andin kaⱨin xu bir log zǝytun meyidin elip, ɵzining sol ⱪolining aliⱪiniƣa azƣina ⱪuysun.  
\v 16 Kaⱨin ong barmiⱪini sol ⱪolidiki zǝytun meyiƣa qilap, Pǝrwǝrdigarning aldida yǝttǝ ⱪetim barmiⱪi bilǝn sǝpsun.   
\m
\v 17 Andin kaⱨin ⱪolidiki ⱪalƣan maydin elip, pak ⱪilinidiƣan kixining ong ⱪuliⱪining yumxiⱪiƣa, ong ⱪolining bax barmiⱪiƣa wǝ ong putining bax barmiⱪiƣa sürülgǝn itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪining ⱪenining üstigǝ sürüp ⱪoysun.  
\v 18 Sürüp bolup, kaⱨin ⱪolidiki exip ⱪalƣan mayni pak ⱪilinidiƣan kixining bexiƣa ⱪuysun. Bu yol bilǝn kaⱨin uning üqün Pǝrwǝrdigarning aldida kafarǝt kǝltüridu.  
\v 19 Andin kaⱨin gunaⱨ ⱪurbanliⱪini sunup, pak ⱪilinidiƣan kixini napakliⱪidin pak ⱪilixⱪa kafarǝt kǝltüridu; ahirida u kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪni boƣuzlisun.  
\v 20 Kaⱨin kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bilǝn axliⱪ ⱨǝdiyǝni ⱪurbangaⱨta sunsun. Bu yol bilǝn kaⱨin uning üqün kafarǝt kǝltürüp, u kixi pak bolidu.   
\m
\v 21 Lekin u kǝmbǝƣǝlliktin xundaⱪ ⱪilixⱪa ⱪurbi yǝtmisǝ, ɵzigǝ kafarǝt kǝltürüx üqün «pulanglatma ⱨǝdiyǝ» süpitidǝ yalƣuz bir ǝrkǝk ⱪozini itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip kǝltürsun, xuningdǝk axliⱪ ⱨǝdiyǝ üqün bir ǝfaⱨning ondin birigǝ barawǝr zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn esil un bilǝn bir log zǝytun meyini kǝltürsun \f □ \fr 14:21 \ft \+bd «kafarǝt kǝltürüx üqün ... yalƣuz bir ǝrkǝk ⱪozini itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilip kǝltürsun»\+bd* — muxu yǝrdǝ «itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi»ning sǝwǝb-mǝⱪsiti eniⱪ kɵrünidu — kesǝl bolƣan kixi kesili tüpǝylidin Hudaƣa ⱨeqⱪandaⱪ ⱪurbanliⱪ yaki ⱨǝdiyǝ sunalmisa, xu waⱪittiki sunmiƣan ⱪurbanliⱪliri üqün Hudaƣa ⱪǝrzdar dǝp ⱨesablinidu. «Itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi» bolsa bu ⱪǝrzning ornida bolatti. Mǝsilǝn mǝzkur kitab, 5-bab, 14-19-ayǝtni kɵrüng.\f*  
\v 22 wǝ ɵz ǝⱨwaliƣa yarixa ikki pahtǝk yaki ikki baqka elip kǝlsun; biri gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün, yǝnǝ biri kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bolsun;  
\v 23 sǝkkizinqi küni bularni ɵzining pak ⱪilinixi üqün jamaǝt qedirining kirix aƣziƣa elip kelip, Pǝrwǝrdigarning aldida kaⱨinning ⱪexiƣa kǝltürsun.  
\v 24 Kaⱨin itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bolidiƣan ǝrkǝk ⱪoza bilǝn xu bir log mayni elip, bularni pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatsun.  
\v 25 Itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan ǝrkǝk ⱪozini bolsa ɵzi boƣuzlisun; andin kaⱨin itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪining ⱪenidin azƣina elip, pak ⱪilinidiƣan kixining ong ⱪuliⱪining yumxiⱪiƣa, ong ⱪolining bax barmiⱪiƣa wǝ ong putining bax barmiⱪiƣa sürsun.  
\v 26 Andin kaⱨin maydin elip, sol ⱪolining aliⱪiniƣa azƣina ⱪuysun.  
\v 27 Xundaⱪ ⱪilip, kaⱨin ong barmiⱪi bilǝn sol ⱪolidiki maydin Pǝrwǝrdigarning aldida yǝttǝ ⱪetim sǝpsun.  
\v 28 Andin kaⱨin ɵzi ⱪolidiki maydin elip, pak ⱪilinidiƣan kixining ong ⱪuliⱪining yumxiⱪiƣa wǝ ong ⱪolining bax barmiⱪi bilǝn ong putining bax barmiⱪiƣa itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪining ⱪenining üstigǝ sürsun.  
\v 29 Xuning bilǝn Pǝrwǝrdigarning aldida uningƣa kafarǝt kǝltürüxkǝ kaⱨin ⱪolidiki mayning ⱪalƣinini pak ⱪilinidiƣan kixining bexiƣa ⱪuysun;  
\v 30 andin xu kixi ɵz ⱪurbiƣa ⱪarap pahtǝktin birni yaki baqkidin birni sunsun;  
\v 31 ɵz ⱪurbiƣa ⱪarap, birini gunaⱨ ⱪurbanliⱪi, yǝnǝ birini kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilip axliⱪ ⱨǝdiyǝ bilǝn billǝ sunsun. Bu yolda kaⱨin Pǝrwǝrdigarning aldida pak ⱪilinidiƣan kixi üqün kafarǝt kǝltüridu.   
\m
\v 32 Ɵzidǝ pesǝ-mahaw bolƣan, pak ⱪilinixi üqün wajip bolidiƣan nǝrsilǝrni kǝltürüxkǝ ⱪurbi yǝtmǝydiƣan kixilǝr toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimǝ mana xulardur.   
\b  
\m  
\s1 Pesǝ-mahaw kesili basⱪan ɵylǝr toƣruluⱪ  
\m
\v 33 Pǝrwǝrdigar Musa bilǝn Ⱨarunƣa mundaⱪ dedi: —  
\v 34 — Silǝr Mǝn ɵzünglarƣa miras ⱪilip beridiƣan Ⱪanaan zeminiƣa kirgǝndin keyin, Mǝn silǝr igǝ bolidiƣan xu zemindiki bir ɵygǝ birhil pesǝ-mahaw yarisini ǝwǝtsǝm,  
\v 35 ɵyning igisi kaⱨinning ⱪexiƣa berip, uningƣa buni mǝlum ⱪilip: «Mening ɵyümgǝ waba yuⱪⱪandǝk kɵrünidu», dǝp mǝlum ⱪilixi kerǝk.\f □ \fr 14:35 \ft \+bd «mening ɵyümgǝ waba yuⱪⱪandǝk kɵrünidu»\+bd* — bu ayǝtlǝrdǝ tilƣa elinƣan «pesǝ-mahaw Kesili»ning ɵylǝrgǝ yuⱪuxi bǝlkim adǝmni ⱨǝyran ⱪilarliⱪ ix boluxi mumkin. Bu toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*   
\m
\v 36 Kaⱨin bolsa: — Ɵydiki ⱨǝmmǝ nǝrsilǝr napak bolmisun üqün mǝn berip bu wabaƣa sǝpselip ⱪaraxtin burun ɵyni bikarlanglar, dǝp buyrusun. Andin kaⱨin kirip ɵygǝ sǝpselip ⱪarisun.  
\v 37 U xu wabaƣa sǝpselip ⱪariƣinida, mana ɵyning tamliriƣa waba daƣliri yuⱪⱪan jaylar kawak bolsa, ⱨǝm yexilƣa mayil yaki ⱪizƣuq bolup, tamning yüzidin ⱪeniⱪraⱪ bolsa, \f □ \fr 14:37 \ft \+bd «... kawak bolsa»\+bd* — yaki «tompiyip qiⱪⱪan bolsa». Ibraniy tilidiki bu sɵz Muⱪǝddǝs Kitabta birla ⱪetim tepilidu.\f*  
\v 38 kaⱨin ɵyning ixikining aldiƣa qiⱪip, ixikni yǝttǝ küngiqǝ taⱪap ⱪoysun.  
\v 39 Andin kaⱨin yǝttinqi küni yenip kelip, sǝpselip ⱪariƣinida, ɵyning tamliridiki iz-daƣ kengiyip kǝtkǝn bolsa,  
\v 40 kaⱨin: — Waba yuⱪⱪan taxlarni qiⱪirip xǝⱨǝrning sirtidiki napak bir jayƣa taxliwetinglar, dǝp buyrusun.  
\v 41 Xuning bilǝn birgǝ u ɵyning iqining tɵt ǝtrapini ⱪirdorsun wǝ ular ⱪirƣan suwaⱪni bolsa xǝⱨǝrning texidiki napak bir jayƣa tɵküwǝtsun.  
\v 42 Andin ular baxⱪa taxlarni elip, ilgiriki taxlarning ornida ⱪoysun wǝ baxⱪa ⱨak lay etip, uning bilǝn ɵyni ⱪaytidin suwisun.   
\m
\v 43 Əgǝr u taxlarni qiⱪirip, ɵyni ⱪirdurup ⱪaytidin suwatⱪandin keyin, ɵydǝ waba deƣi yǝnǝ pǝyda bolsa,  
\v 44 undaⱪta kaⱨin yǝnǝ kirip buningƣa sǝpselip ⱪarisun. Sǝpselip ⱪariƣinida, mana iz-daƣ ɵydǝ kengiyip kǝtkǝn bolsa, bu ɵygǝ yuⱪⱪini qiritküq waba bolidu; ɵy napak sanilidu.  
\v 45 Bu wǝjidin ular ɵyni, yǝni yaƣaq-tax wǝ barliⱪ suwiⱪi bilǝn billǝ qüxürüp, ⱨǝmmisini kɵtürüp xǝⱨǝrning sirtidiki napak bir jayƣa taxliwǝtsun.  
\v 46 Kimdǝkim ɵy taⱪalƣan mǝzgildǝ uningƣa kirsǝ, u kǝq kirgüqǝ napak sanilidu.  
\v 47 Əgǝr birkim ɵy iqidǝ yatⱪan bolsa, kiyimlirini yusun; wǝ ǝgǝr birsi ɵydǝ ƣizalanƣan bolsa, umu ɵz kiyimlirini yusun.  
\v 48 Lekin kaⱨin kirip, ɵygǝ sǝpselip ⱪariƣinida ɵy suwalƣandin keyin waba uningda kengiyip kǝtmigǝn bolsa, undaⱪta kaⱨin ɵyni «pak» dǝp jakarlisun; qünki uningdiki waba saⱪayƣan bolidu.   
\m
\v 49 Andin u ɵyning pak ⱪilinixi üqün ikki ⱪux, kedir yaƣiqi, ⱪizil rǝht bilǝn zofa elip kelip,  
\v 50 ⱪuxlarning birini eⱪin su ⱪaqilanƣan sapal kozining üstidǝ boƣuzlisun; \f □ \fr 14:50 \ft \+bd «...eⱪin su ⱪaqilanƣan sapal kozining üstidǝ»\+bd* — yaki «... eⱪin su üstidǝ tutup turulƣan sapal kozining üstidǝ».\f*  
\v 51 andin u kedir yaƣiqi, zofa, ⱪizil rǝht wǝ tirik ⱪuxni billǝ elip kelip, bu nǝrsilǝrning ⱨǝmmisini boƣuzlanƣan ⱪuxning ⱪeniƣa, xundaⱪla eⱪin suƣa qilap, ɵygǝ yǝttǝ mǝrtiwǝ sǝpsun;  
\v 52 bu yol bilǝn u ɵyni ⱪuxning ⱪeni, eⱪin su, tirik ⱪux, kedir yaƣiqi, zofa wǝ ⱪizil rǝht arⱪiliⱪ napakliⱪtin paklaydu.  
\v 53 Andin u tirik ⱪuxni xǝⱨǝrning sirtida, dalada ⱪoyup bǝrsun. U xundaⱪ ⱪilip, ɵy üqün kafarǝt kǝltüridu; u ɵy pak sanilidu.   
\m
\v 54 Bular bolsa ⱨǝrhil pesǝ-mahaw jaraⱨiti, ⱪaⱪaq,  
\v 55 kiyim-keqǝk wǝ ɵygǝ yuⱪⱪan pesǝ-mahaw wabasi,  
\v 56 teridiki qiⱪanlar, tǝmrǝtkǝ wǝ parⱪiraⱪ aⱪ iz-daƣlar toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimidur.  
\v 57 Xu bǝlgilimilǝr bilǝn bir nǝrsining ⱪaysi ǝⱨwalda napak, ⱪaysi ǝⱨwalda pak bolidiƣanliⱪini pǝrⱪ etixkǝ kɵrsǝtmǝ berixkǝ bolidu; mana bu pesǝ-mahaw toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimidur.   
\b  
\b  
\m  
\c 15
\s1 Aⱪma toƣruluⱪ  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musa bilǝn Ⱨarunƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Israillarƣa mundaⱪ dǝnglar: — Ⱨǝrⱪandaⱪ ǝrkǝkning ɵz tenidin aⱪma qiⱪsa xu kixi xu aⱪma sǝwǝbidin napak sanalsun. \f □ \fr 15:2 \ft \+bd «...ǝrkǝkning ɵz tenidin aⱪma qiⱪsa...»\+bd* — bu ayǝtlǝrdiki «ǝrkǝkning teni» degǝn sɵz kɵp yǝrlǝrdǝ ǝwrǝt, uyat yǝrlirini kɵrsitidu.\f*  
\v 3 Aⱪma qiⱪixtin bolƣan napakliⱪ toƣrisidiki ⱨɵküm xuki, aⱪmisi mǝyli tenidin eⱪip tursun yaki eⱪixtin tohtitilƣan bolsun, xu kixi yǝnila napak sanalsun;  
\v 4 mundaⱪ aⱪma bolƣan kixi yatⱪan ⱨǝrbir orun-kɵrpǝ napak sanilidu wǝ u ⱪaysi nǝrsining üstidǝ oltursa xu nǝrsimu napak sanilidu.  
\v 5 Kimki u yatⱪan orun-kɵrpigǝ tǝgsǝ, ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun, andin kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 6 Xuningdǝk kimki mundaⱪ aⱪma bolƣan kixi olturƣan nǝrsidǝ oltursa ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 7 Kimki aⱪma bolƣan kixining tenigǝ tǝgsǝ, ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun, wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 8 Əgǝr aⱪma bolƣan kixi pak birsigǝ tükürsǝ, xu kixi ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun, kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\m
\v 9 Ⱪaysibir egǝr-toⱪumning üstigǝ \add aⱪma bolƣan\add* kixi minsǝ, xu nǝrsǝ napak sanalsun.  
\v 10 Kimki uning tegidǝ ⱪoyulƣan nǝrsilǝrgǝ tǝgsǝ kǝq kirgüqǝ napak sanilidu; wǝ kimki xu nǝrsilǝrni kɵtürsǝ, ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun, wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\m
\v 11 Aⱪma bolƣan kixi ⱪolini yumastin birkimgǝ tǝgküzsǝ, xu kixi ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 12 Aⱪma bolƣan kixi sapal ⱪaqini tutup salsa, xu ⱪaqa qeⱪiwetilsun; yaƣaq ⱪaqa bolsa suda yuyulsun.\x + \xo 15:12 \xt Law. 6:21; 11:33\x*   
\b  
\m  
\s1 «Aⱪmidin paklinix» toƣruluⱪ  
\m
\v 13 Ⱪaqaniki aⱪma bar kixi aⱪma ⱨalitidin ⱪutulsa, ɵzining pak ⱪilinixi üqün yǝttǝ künni ⱨesablap ɵtküzüp, andin kiyimlirini yuyup, eⱪin suda yuyunsun; andin pak sanilidu.  
\v 14 Sǝkkizinqi küni ikki pahtǝk yaki ikki baqkini elip, jamaǝt qedirining kirix aƣziƣa, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kǝltürüp, kaⱨinƣa tapxursun.  
\v 15 Kaⱨin ulardin birini gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün, yǝnǝ birini kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün sunsun. Bu yol bilǝn kaⱨin Pǝrwǝrdigarning aldida uning aⱪma bolƣanliⱪiƣa kafarǝt kǝltüridu.   
\m
\v 16 Əgǝr bir ǝrkǝkning mǝniysi ɵzlükidin qiⱪip kǝtkǝn bolsa, u pütün bǝdinini suda yusun, u kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 17 Xuningdǝk adǝmning mǝniysi ⱪaysi kiyimigǝ yaki terisigǝ yuⱪup ⱪalsa, suda yuyulsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\m
\v 18 Ər wǝ ayal kixi bir-birigǝ yeⱪinlixixi bilǝn mǝniy qiⱪsa, ikkisi yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\b  
\m  
\s1 Ayal kixilǝrdiki aⱪma kelix toƣruluⱪ  
\m
\v 19 Əgǝr ayal kixilǝr aⱪma kelix ⱨalitidǝ tursa wǝ aⱪmisi hun bolsa, u yǝttǝ küngiqǝ «ayrim» tursun; kimki uningƣa tǝgsǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun. \f □ \fr 15:19 \ft \+bd «aⱪma kelix ⱨaliti»\+bd* — bu ayǝtlǝrdǝ kɵrsilitilgǝn aƣriⱪlarning kɵpinqisi ǝwrǝt, uyat yǝrliridiki ⱨalǝtlǝtni kɵrsǝtsǝ kerǝk. \+bd «ayrim»\+bd* — bu ayǝttiki «ayrim» — ayrim solap ⱪoyulsun degǝnni bildürmǝydu (mǝsilǝn, 24-ayǝtni kɵrüng).\f*  
\v 20 «Ayrim» turux mǝzgilidǝ, ⱪaysi nǝrsining üstidǝ yatsa, xu nǝrsǝ napak sanilidu, xundaⱪla ⱪaysi nǝrsining üstidǝ olturƣan bolsa, xu nǝrsimu napak sanalsun.  
\v 21 Ⱨǝrkim uning orun-kɵrpisigǝ tǝgsǝ ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 22 Ⱨǝrkim u olturƣan nǝrsigǝ tǝgsǝ, ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.  
\v 23 Wǝ ǝgǝr birkim u yatⱪan yaki olturƣan jayda ⱪoyulƣan birǝr nǝrsigǝ tǝgsǝ, kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\m
\v 24 Əgǝr bir ǝr kixi xu ⱨalǝttiki ayal bilǝn birgǝ yatsa, xundaⱪla uning hun napakliⱪi xu ǝrgǝ yuⱪup ⱪalsa, u yǝttǝ küngiqǝ napak sanalsun; u yatⱪan ⱨǝrbir orun-kɵrpimu napak sanalsun.\f □ \fr 15:24 \ft \+bd «hun napakliⱪi»\+bd* — ǝr-ayal billǝ yatⱪanda ayalning aditi tuyuⱪsiz kelip ⱪelip, hun ⱪeni tasadipiyliⱪtin ǝr kixigǝ tegip ketixini kɵrsitidu. Əgǝr ǝr kixi ayalning adǝt kɵrginini bilip turup uningƣa yeⱪinlaxⱪan bolsa, undaⱪta ⱨǝr ikkisi (ayal kixi mǝjburlanmiƣan bolsa, ǝlwǝttǝ) Hudaning biwasitǝ kɵrsitidiƣan jazasiƣa uqraydu (20:18ni kɵrüng). Xübⱨisizki, Hudaning bu ǝmrdiki mǝⱪsiti, ayal kixilǝrgǝ ayning ǝng ⱪiyin waⱪtida aram berixtin ibarǝt idi.\f*  \x + \xo 15:24 \xt Law. 18:19\x*   
\m
\v 25 Əgǝr ayal kixining adǝt waⱪtining sirtidimu birnǝqqǝ küngiqǝ huni kelip tursa, yaki hun aⱪmisi adǝt waⱪtidin exip kǝtkǝn bolsa, undaⱪta bu napak ⱪan eⱪip turƣan künlirining ⱨǝmmisidǝ, u adǝt künliridǝ turƣandǝk sanalsun, yǝnǝ napak sanalsun. \x + \xo 15:25 \xt Mat. 9:20\x*  
\v 26 Ⱪan kǝlgǝn ⱨǝrbir kündǝ u ⱪaysi orun-kɵrpǝ üstidǝ yatsa, bular u adǝt künliridǝ yatⱪan orun-kɵrpilǝrdǝk ⱨesablinidu; u ⱪaysi nǝrsining üstidǝ olturƣan bolsa, xu nǝrsǝ adǝt künlirining napakliⱪidǝk napak sanalsun.  
\v 27 Ⱨǝrkim bu nǝrsilǝrgǝ tǝgsǝ napak bolidu; xu kixi kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun.   
\b  
\m  
\s1 Ayal kixilǝrning ⱨǝyizdin baxⱪa hun kelixtin paklinixi  
\m
\v 28 Ayal kixi ⱪaqan hun kelixtin saⱪaysa, u yǝttǝ künni ⱨesablap, ɵtküzüp bolƣanda pak sanilidu.  
\v 29 Sǝkkizinqi küni u ikki pahtǝk yaki ikki baqkini elip jamaǝt qedirining kirix aƣziƣa, kaⱨinning ⱪexiƣa kǝltürsun.  
\v 30 Kaⱨin bularning birini gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün, yǝnǝ birini kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün ɵtküzsun; bu yol bilǝn kaⱨin uning napak aⱪma ⱪenidin pak boluxiƣa uning üqün Pǝrwǝrdigarning aldida kafarǝt kǝltüridu.   
\b  
\m  
\s1 Hulasǝ  
\m
\v 31 Silǝr muxu yol bilǝn Israillarni napakliⱪidin üzünglar; bolmisa, ular napakliⱪida turiwerip, ularning arisida turƣan mening turalƣu qedirimni bulƣixi tüpǝylidin napak ⱨalitidǝ ɵlüp ketidu.  
\v 32 Aⱪma kelix ⱨalitidǝ bolƣan kixi wǝ mǝniy ketix bilǝn napak bolƣan kixi toƣrisida,  
\v 33 Xuningdǝk hun kelix künliridiki aƣriⱪ ayal kixi toƣruluⱪ, aⱪma ⱨalǝttǝ bolƣan ǝr wǝ ayal toƣruluⱪ, napak ⱨalǝttiki ayal billǝ yatⱪan ǝr toƣruluⱪ kǝlgǝn ⱪanun-bǝlgilimǝ mana xulardur.   
\b  
\b  
\m  
\c 16
\s1 «Kafarǝt küni»  
\m
\v 1 Ⱨarunning ikki oƣli Pǝrwǝrdigarning aldiƣa yeⱪinlixixi bilǝn ɵlüp kǝtti. Ular ɵlüp kǝtkǝndin keyin, Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪildi. \x + \xo 16:1 \xt Law. 10:1, 2\x*  
\v 2 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: — «Sǝn ɵz ⱪerindixing Ⱨarunƣa: «Sǝn ɵlüp kǝtmǝsliking üqün pǝrdining iqidiki muⱪǝddǝs jayƣa ⱪoyulƣan ǝⱨdǝ sanduⱪining üstidiki «kafarǝt tǝhti»ning aldiƣa ⱨǝr waⱪit kǝlmǝ», degin. Qünki Mǝn «kafarǝt tǝhti»ning üstidiki bulutta ayan bolimǝn. \x + \xo 16:2 \xt Mis. 30:10; Ibr. 9:7\x*  
\v 3 Ⱨarun \add ǝng\add* muⱪǝddǝs jayƣa munu yol bilǝn kirsun: — Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bir yax torpaⱪ, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bir ⱪoqⱪarni kǝltürsun;  
\v 4 ɵzi muⱪǝddǝs kanap halta kɵnglǝkni kiyip, ǝtlirini yapidiƣan kanap ixtannimu kiyip, beligǝ bir kanap bǝlwaƣni baƣlap, bexiƣa kanap sǝllini yɵgǝp kǝlsun. Bular muⱪǝddǝs kiyimlǝr bolƣaqⱪa, kiyixtin ilgiri bǝdinini suda yusun.\f □ \fr 16:4 \ft \+bd «ǝtliri»\+bd* — bu ayǝttiki «ǝtliri» degǝn sɵz ǝwrǝt, uyat yǝrlirini kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 5 U Israillarning jamaitidin gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün ikki tekǝ, kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ üqün bir ⱪoqⱪarni tapxuruwalsun.  
\v 6 Xuning bilǝn Ⱨarun awwal gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan torpaⱪni sunup, ɵzi wǝ ɵz ɵyidikilǝr üqün kafarǝt kǝltürüxi kerǝk. \x + \xo 16:6 \xt Ibr. 7:27,28\x*  
\v 7 Andin u ikki tekini elip, ularni jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldiƣa kǝltürüp, Pǝrwǝrdigarning aldida turƣuzsun.  
\v 8 Andin Ⱨarun bu ikki tekǝ toƣrisida qǝk taxlisun; qǝkning birini «Pǝrwǝrdigar üqün», yǝnǝ birini «azazǝl üqün» taxlisun. \f □ \fr 16:8 \ft \+bd «Azazǝl»\+bd* — alimlar «azazǝl» toƣruluⱪ tɵt pikirdǝ bolup kǝlgǝn: (1) bu isim «tekǝ» bilǝn «ⱨǝydǝlmǝk» degǝn sɵzlǝrning birikmisi bolup, «ⱨǝydiwǝtgǝn tekǝ» degǝnni bildüridu; (2) «wǝyranǝ ⱪilix» yaki «elip taxlinix» degǝnni bildüridu; (3) tik bir yar; (4) bir hil jin-alwastining ismi. Biz birinqi yaki ikkinqi pikirgǝ mayilmiz (ikkilisi toƣra boluxi mumkin). «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu toƣruluⱪ tohtilimiz. Ⱨeq bolmiƣanda tɵtinqi pikirni ǝng namuwapiⱪ dǝp ⱪaraymiz; 23-bab wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»ni kɵrüng.\f*  
\v 9 Ⱨarun Pǝrwǝrdigarƣa qǝk qüxkǝn tekini kǝltürüp, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi süpitidǝ sunsun.  
\v 10 Lekin «azazǝl»gǝ qǝk qüxkǝn tekini bolsa, kafarǝt kǝltürüxi üqün qɵlgǝ ⱨǝydilixkǝ, xundaⱪla «azazǝl»gǝ ǝwǝtilixkǝ Pǝrwǝrdigarning aldida tirik ⱪaldurulsun.  
\v 11 Andin Ⱨarun gunaⱨ ⱪurbanliⱪini, yǝni ɵzi üqün bolƣan torpaⱪni kǝltürüp, ɵzi wǝ ɵz ɵyidikilǝr üqün kafarǝt kǝltürüxkǝ ɵzigǝ gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan bu torpaⱪni boƣuzlisun;  
\v 12 Andin u Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨtin elinƣan qoƣ bilǝn tolƣan bir huxbuydanni elip, ikki ⱪollap yumxaⱪ ezilgǝn esil huxbuy ǝtir bilǝn toldurup, buni pǝrdining iqigǝ elip barsun;  
\v 13 andin huxbuy is-tütiki ⱨɵküm-guwaⱨ sanduⱪining üstidiki kafarǝt tǝhtini ⱪaplisun dǝp, huxbuyni Pǝrwǝrdigarning ⱨuzuridiki otning üstigǝ ⱪoysun; xuning bilǝn u ɵlmǝydu.  
\v 14 U torpaⱪning ⱪenidin elip ɵz barmiⱪi bilǝn kafarǝt tǝhtining xǝrⱪ tǝripigǝ qeqip, kafarǝt tǝhtining aldiƣimu ɵz barmiⱪi bilǝn ⱪandin elip, yǝttǝ ⱪetim sǝpsun.\f □ \fr 16:14 \ft \+bd «xǝrⱪ(iy) tǝripi»\+bd* — sanduⱪning aldi tǝripi. \+bd «kafarǝt tǝhtining aldiƣimu»\+bd* — bǝlkim kafarǝt tǝhtining aldidiki yǝr yüzigǝ.\f*  \x + \xo 16:14 \xt Law. 4:6; Ibr. 9:25; 10:4\x*   
\m
\v 15 Andin u hǝlⱪ üqün gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinidiƣan tekini boƣuzlisun; ⱪenini pǝrdining iqigǝ kǝltürüp, torpaⱪning ⱪenini ⱪilƣandǝk ⱪilsun, yǝni uning ⱪenidin elip kafarǝt tǝhtigǝ wǝ kafarǝt tǝhtining aldiƣa qaqsun.  
\v 16 U bu yol bilǝn muⱪǝddǝs jay üqün kafarǝt kǝltürüp, uni Israillarning napakliⱪidin, ⱨǝmmǝ itaǝtsizliklirini elip baridiƣan gunaⱨliridin paklaydu wǝ xuningdǝk ularning napakliⱪi arisida turuwatⱪan jamaǝt qediri üqünmu xundaⱪ kafarǝt ⱪilsun.  
\v 17 U kafarǝt kǝltürüx üqün ǝng muⱪǝddǝs jayƣa kirgǝndin tartip uningdin qiⱪⱪuqǝ ⱨeqbir adǝm jamaǝt qediri iqidǝ bolmisun; bu yol bilǝn u ɵzi, ɵyidikilǝr wǝ Israilning pütkül jamaiti üqün kafarǝt kǝltüridu.   
\m
\v 18 Andin u Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨⱪa qiⱪip, uning üqünmu kafarǝt kǝltüridu; xuningdǝk torpaⱪning ⱪeni bilǝn tekining ⱪenidin elip ⱪurbangaⱨning qɵrisidiki münggüzlǝrgǝ sürsun; \f □ \fr 16:18 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarning aldidiki ⱪurbangaⱨ»\+bd* — (1) muⱪǝddǝs jaydiki «huxbuygaⱨ» yaki (2) ⱨoylidiki ⱪurbangaⱨni kɵrsitidu. Bizningqǝ, 20-ayǝttiki sɵzlǝrdin (ibadǝt qedirining üq ⱪismi üqün kafarǝt kǝltürülgǝnlikidin) ⱪariƣanda, muⱪǝddǝs jaydiki huxbuygaⱨni kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 19 u barmiⱪi bilǝn ⱪandin elip ⱪurbangaⱨning üstigǝ yǝttǝ ⱪetim sǝpsun; xuning bilǝn u uni Israillarning napakliⱪliridin paklap \add Hudaƣa atap\add* muⱪǝddǝs ⱪilidu.   
\b  
\m  
\s1 Gunaⱨ ⱪurbanliⱪi bolidiƣan tirik tekǝ toƣruluⱪ  
\m
\v 20 — Muⱪǝddǝs jay, jamaǝt qediri wǝ ⱪurbangaⱨ üqün kafarǝt kǝltürüp bolƣandin keyin, u tirik tekini kǝltürsun;  
\v 21 andin Ⱨarun ikki ⱪolini tirik tekining bexiƣa ⱪoyup turup, uning üstidǝ turup, Israillarning barliⱪ ⱪǝbiⱨlikliri wǝ itaǝtsizliklirini elip baridiƣan gunaⱨlirini iⱪrar ⱪilip, ularni tekining bexiƣa artsun; andin uni yenida tǝyyar turidiƣan bir adǝmning ⱪoli bilǝn qɵlgǝ ǝwǝtiwǝtsun.  
\v 22 Bu yol bilǝn tekǝ ularning ⱨǝmmǝ ⱪǝbiⱨliklirini ɵz üstigǝ elip, adǝmzatsiz qɵlgǝ ketidu. Xunga u tekini qɵlgǝ ⱪoyuwǝtsun.\f □ \fr 16:22 \ft \+bd «... Xunga u tekini qɵlgǝ ⱪoyuwǝtsun»\+bd* — bu ikki tekǝ toƣrisidiki tǝpsilatlar toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ahirⱪi rǝsmiyǝtlǝr  
\m
\v 23 — Andin Ⱨarun jamaǝt qediriƣa kirip muⱪǝddǝs jayƣa kirgǝn waⱪitta kiygǝn kanap kiyimlirini selip xu yǝrdǝ ularni ⱪoyup ⱪoysun.  
\v 24 U muⱪǝddǝs yǝrdǝ ɵz bǝdinini suda yuyup, ɵz kiyimlirini kiyip taxⱪiriƣa qiⱪip, ɵzining kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪi bilǝn hǝlⱪning kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪini sunup, xu yol bilǝn ɵzi wǝ hǝlⱪ üqün kafarǝt kǝltüridu.  
\v 25 Xundaⱪla u gunaⱨ ⱪurbanliⱪining meyini ⱪurbangaⱨta kɵydürsun.   
\m
\v 26 «Azazǝl»gǝ bekitilgǝn tekini elip berip ⱪoyuwǝtkǝn kixi ɵz kiyimlirini yuyup, bǝdinini suda yuyup, andin qedirgaⱨⱪa kirixkǝ bolidu.  
\v 27 Kafarǝt kǝltürüx üqün ⱪeni \add ǝng\add* muⱪǝddǝs jayƣa elip kirilip, gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan torpaⱪ bilǝn gunaⱨ ⱪurbanliⱪi ⱪilinƣan tekini birsi qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪip, ularning terisi, gɵxi wǝ tezǝklirini otta kɵydürsun. \x + \xo 16:27 \xt Law. 6:23; Ibr. 13:11\x*  
\v 28 Ularni kɵydürgǝn kixi ɵz kiyimlirini yuyup, bǝdinini suda yuyup, andin qedirgaⱨⱪa kirixkǝ bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Omumiy bǝlgilimilǝr  
\m
\v 29 — Mana bu silǝrgǝ bir ǝbǝdiy ⱪanun-bǝlgilimǝ bolsun: — Ⱨǝr yǝttinqi ayning oninqi künidǝ silǝr ɵz nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar wǝ ⱨeqⱪandaⱪ ix ⱪilmanglar; mǝyli yǝrliklǝr bolsun yaki aranglarda turuwatⱪan Yaⱪ. yurtluⱪlar bolsun xundaⱪ ⱪilixinglar kerǝk. \f □ \fr 16:29 \ft \+bd «nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar»\+bd* — ibraniy tilida birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Yǝⱨudiy ǝn’ǝniliri boyiqǝ bu ixlar roza tutuxni ɵz iqigǝ alatti. \+bd «mǝyli yǝrliklǝr bolsun...»\+bd* — «yǝrliklǝr» Ⱪanaan zeminda tuƣulƣan Israillarni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 16:29 \xt Law. 23:27\x*  
\v 30 Qünki xu künidǝ silǝrni paklaxⱪa silǝr üqün kafarǝt kǝltürülidu; Pǝrwǝrdigarning aldida silǝr ⱨǝmmǝ gunaⱨliringlardin pak bolisilǝr.  
\v 31 Bu kün silǝrgǝ pütünlǝy aram alidiƣan xabat küni bolup, nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutisilǝr; bu ǝbǝdiy bir bǝlgilimidur.\f □ \fr 16:31 \ft \+bd «pütünlǝy aram alidiƣan xabat»\+bd* — ibraniy tilida «xabatlarning xabati».\f*   
\m
\v 32 Kimki atisining ornida kaⱨinliⱪ yürgüzüx üqün mǝsiⱨ ⱪilinip, Hudaƣa atap tiklǝngǝn kaⱨin bolsa xu yol bilǝn kafarǝt kǝltüridu. U kanaptin etilgǝn muⱪǝddǝs kiyimni kiyip turup, \f □ \fr 16:32 \ft \+bd «Hudaƣa atap tiklǝngǝn kaⱨin»\+bd* — bax kaⱨin, demǝk.\f*  
\v 33 Əng muⱪǝddǝs jay üqün kafarǝt kǝltüridu; jamaǝt qediri bilǝn ⱪurbangaⱨ üqünmu kafarǝt kǝltüridu; ⱪalƣan kaⱨinlar bilǝn barliⱪ hǝlⱪning jamaiti üqün ⱨǝm kafarǝt kǝltüridu.   
\m
\v 34 Bu bolsa silǝr üqün ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu; xuning bilǝn Israillarni barliⱪ gunaⱨliridin paklax üqün yilda bir ⱪetim kafarǝt kǝltürüp berisilǝr».  
\m Xuning bilǝn \add Ⱨarun\add* Pǝrwǝrdigar Musaƣa buyruƣinidǝk ⱪildi.\x + \xo 16:34 \xt Mis. 30:10; Ibr. 9:7\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 17
\s1 Butpǝrǝslikning aldini elix — toƣra ibadǝt toƣruluⱪ  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Ⱨarun bilǝn oƣulliri wǝ barliⱪ Israillarƣa mundaⱪ degin: — Pǝrwǝrdigar silǝrgǝ buyruƣan ⱨɵküm xuki: —   
\m
\v 3-4 Israilning jǝmǝtliridin bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ⱪurbanliⱪ ⱪilmaⱪqi bolup, kala yaki ⱪoy yaki ɵqkini jamaǝt qedirining kirix aƣzida, Pǝrwǝrdigarning turalƣu qedirining aldiƣa, Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan ⱪurbanliⱪ süpitidǝ yetilǝp ǝpkǝlmǝy, bǝlki qedirgaⱨning iqidǝ yaki taxⱪirida boƣuzlisa, uningdin aⱪⱪan ⱪan xu kixining gǝdinigǝ artilidu; bu adǝm «ⱪan tɵkkǝn» dǝp, ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu. \f □ \fr 17:3-4 \ft \+bd «izaⱨat»\+bd* — bu ayǝt yǝnǝ «Israilning jǝmǝtliridin bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixi kala, ⱪoy yaki ɵqkini qedirgaⱨning iqidǝ yaki taxⱪirida boƣuzlap, jamaǝt qedirining kirix aƣzida, yǝni Pǝrwǝrdigarning turalƣu qedirining aldiƣa kǝltürüp Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪ süpitidǝ sunmiƣan bolsa, undaⱪta, aⱪⱪan ⱪan xu kixining gǝdinigǝ artilidu» dǝp tǝrjimǝ ⱪilinidu. Bu tǝrjimini ⱪollaydiƣan pikirlǝrgǝ mayil ǝmǝsmiz. Qünki altǝ yüz ming aililik ⱨǝr küni ɵzliri üqün (ⱪurbanliⱪ üqün ǝmǝs) soyidiƣan malni «qedirining kirix aƣzida» soyuxi ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝs. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. 
\fp  «Ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinix» — Hudaning Ɵzi xu adǝmning bexiƣa biwasitǝ jaza qüxüridiƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk. Bizningqǝ bu sɵzlǝr (baxⱪa sɵzlǝr ⱪoxulmiƣan ǝⱨwalda) Israillarƣa: — «silǝr xu adǝmni ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilixinglar kerǝk» degǝnlik ǝmǝs.\f*  
\v 5 Bu ⱨɵkümning mǝⱪsiti Israillarning ⱨazirⱪidǝk dalada mal soyup ⱪurbanliⱪ ⱪilixning orniƣa, ⱪurbanliⱪlirini jamaǝt qedirining kirix aƣzida Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kǝltürüp, kaⱨinƣa tapxurup Pǝrwǝrdigarƣa «inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪliri» süpitidǝ sunup boƣuzlixi üqündur.  
\v 6 Kaⱨin ⱪanni elip jamaǝt qedirining kirix aƣzining yenidiki Pǝrwǝrdigarning ⱪurbangaⱨining üstigǝ sepip, Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy kǝltürüx üqün mayni kɵydürsun. \x + \xo 17:6 \xt Mis. 29:18; Law. 4:31\x*  
\v 7 Xuning bilǝn ular ǝmdi burunⱪidǝk buzuⱪluⱪ ⱪilip tekǝ-jinlarning kǝynidǝ yürüp, ularƣa ɵz ⱪurbanliⱪlirini ɵtküzüp yürmisun. Mana bu ular üqün dǝwrdin-dǝwrgiqǝ ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolsun.   
\m
\v 8 Sǝn ularƣa: — Israilning jǝmǝtidin yaki ularning arisida turuwatⱪan yaⱪa yurtluⱪlardin biri kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ yaki \add baxⱪa\add* ⱪurbanliⱪ ɵtküzmǝkqi bolsa,  
\v 9 uni Pǝrwǝrdigarƣa atap sunux üqün jamaǝt qediriƣa kirix aƣzining aldiƣa kǝltürmisǝ, u kixi ɵz hǝlⱪliridin üzüp taxlansun» — degin.   
\b  
\m  
\s1 Ⱪan yemǝslik toƣruluⱪ  
\m
\v 10 Əgǝr Israilning jǝmǝtidin bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ adǝm yaki ularning arisida turuwatⱪan yaⱪa yurtluⱪlar ⱪan yesǝ, Mǝn yüzümni ⱪanni yegǝn xu kixigǝ ⱪarxi ⱪilimǝn, uni ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlaymǝn. \x + \xo 17:10 \xt Yar. 9:4; Law. 3:17; 7:27; 19:26; Ⱪan. 12:16,23; 1Sam. 14:33\x*  
\v 11 Qünki ⱨǝrbir janiwarning jeni bolsa uning ⱪenididur; Mǝn uni jeninglar üqün ⱪurbangaⱨ üstigǝ kafarǝt kǝltürüxkǝ bǝrgǝnmǝn. Qünki ⱪan ɵzidiki janning wasitisi bilǝn kafarǝt kǝltüridu. \f □ \fr 17:11 \ft \+bd «ⱨǝrbir janiwarning...»\+bd* — ibraniy tilida «ⱨǝrbir ǝt igisining».\f*  
\v 12 Xunga bu sǝwǝbtin Mǝn Israillarƣa: — «Silǝrning ⱨeqbiringlar ⱪan yemǝslikinglar kerǝk, aranglarda turuwatⱪan yaⱪa yurtluⱪlarmu ⱪan yemǝsliki kerǝk» — degǝnidim.  
\v 13 Əgǝr Israillardin biri yaki ularning arisida turuwatⱪan yaⱪa yurtluⱪlarning biri yeyixkǝ bolidiƣan bir qarpay ⱨaywan yaki ⱪuxni owlap, ⱪenini tɵksǝ, uni topa bilǝn yepip ⱪoysun.  
\v 14 Qünki ⱨǝrbir janiwarning jeni bolsa, uning ⱪenidin ibarǝttur. Uning jeni ⱪenida bolƣaq mǝn Israillarƣa: «Silǝr ⱨeqⱪandaⱪ janiwarning ⱪenini yemǝnglar, qünki ⱨǝrbir janiwarning jeni uning ⱪenididur; kimki uni yesǝ üzüp taxlinidu» — dedim.\x + \xo 17:14 \xt Yar. 9:4\x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨaywanlarning ɵlükliri toƣruluⱪ  
\m
\v 15 Kimdǝkim ɵlüp ⱪalƣan yaki yirtⱪuqlar boƣup titma-titma ⱪiliwǝtkǝn bir ⱨaywanni yesǝ, mǝyli u yǝrlik yaki yaⱪa yurtluⱪ bolsun ɵz kiyimlirini yuyup, suda yuyunsun wǝ kǝq kirgüqǝ napak sanalsun; andin u pak bolidu. \x + \xo 17:15 \xt Mis. 22:31; Law. 11:40; Əz. 44:31\x*  
\v 16 Lekin u yaki kiyimlirini yumisa, yaki suda bǝdinini yumisa, xu kixi ɵz ⱪǝbiⱨlikining jazasini tartidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 18
\s1 Itaǝtmǝn hǝlⱪ bolux — mǝn’i ⱪilinƣan jinsiy munasiwǝtlǝr  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 2 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — «Mǝn bolsam Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.  
\v 3 Silǝr ilgiri turƣan Misir zeminidikidǝk ixlarni ⱪilmanglar wǝ yaki Mǝn silǝrni elip baridiƣan Ⱪanaan zeminidikidǝk ixlarni ⱪilmanglar; ularning rǝsim-adǝtliridǝ yürmǝnglar,  
\v 4 bǝlki Mening ⱨɵkümlirimgǝ ǝmǝl ⱪilip, ⱪanun bǝlgilimilirimni tutup xu boyiqǝ menginglar. Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.  
\v 5 Silǝr qoⱪum Mening bǝlgilimilirim bilǝn ⱨɵkümlirimni tutuxunglar kerǝk; insan ularƣa ǝmǝl ⱪilidiƣan bolsa ularning sǝwǝbidin ⱨayatta bolidu. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\f □ \fr 18:5 \ft \+bd «ⱨayatta bolidu»\+bd* — ǝⱨmiyǝtlik, ⱨǝⱪiⱪiy roⱨiy ⱨayatta.\f*  \x + \xo 18:5 \xt Əz. 20:11,13; Rim. 10:5; Gal. 3:12\x*   
\m
\v 6 — Ⱨeqkim ɵzigǝ yeⱪin tuƣⱪan bolƣan ayalƣa yeⱪinliⱪ ⱪilip ǝwritini aqmisun. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 7 Anangning ǝwritigǝ tǝgmǝ, bu atangning ǝwritigǝ tǝgkining bolidu; u sening anang bolƣaqⱪa uning ǝwritigǝ tǝgsǝng bolmaydu.\f □ \fr 18:7 \ft \+bd «ǝwrǝtkǝ tegix»\+bd* — jinsiy munasiwǝt ɵtküzmǝk (ibraniy tilida «ǝwrǝtni eqix» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu). Ibraniy tilida «anangning ǝwritini aqma, bu atangning ǝwritini aqⱪining». Huda aldida ǝr-hotun bir tǝn bolƣaqⱪa, anisining ǝwritini eqix atisining ǝwritini aqⱪanƣa barawǝrdur. Mundaⱪ ⱪilmix anisiƣimu, atisiƣimu qong ⱨɵrmǝtsizlik, ǝlwǝttǝ.\f*   
\m
\v 8 Atangning ayalining ǝwritigimu tǝgmǝ, qünki xundaⱪ ⱪilsang atangning ǝwritigǝ tǝgkǝndǝk bolidu.\x + \xo 18:8 \xt Law. 20:11; 1Kor. 5:1\x*   
\m
\v 9 Sǝn aqa-singlingning, bir atidin bolƣan yaki bir anidin bolƣan, yaki xu ɵydǝ tuƣulƣan yaki baxⱪa yǝrdǝ tuƣulƣan bolsun, uning ǝwritigǝ tǝgmǝ.   
\m
\v 10 Sǝn ɵz oƣlungning ⱪizi wǝ yaki ⱪizingning ⱪizining ǝwritigǝ tǝgmǝ; qünki ularning ǝwriti sǝn ɵzüngning ǝwritidur.   
\m
\v 11 Sǝn atangning ayalining ⱪizining ǝwritigǝ tǝgmǝ; u atangdin tuƣulƣan, sening aqa-singling, xunga uning ǝwritigǝ tǝgmǝ.\f □ \fr 18:11 \ft \+bd «atangning ayali»\+bd* — muxu yǝrdǝ ɵgǝy anisi yaki atisining toⱪilini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 18:11 \xt Law. 20:17\x*   
\m
\v 12 Sǝn atangning aqa-singlisining ǝwritigimu tǝgmǝ, qünki u atangning birtuƣⱪinidur.\x + \xo 18:12 \xt Law. 20:19\x*   
\m
\v 13 Sǝn anangning aqa-singillirining ǝwritigimu tǝgmǝ, qünki u anangning birtuƣⱪinidur.   
\m
\v 14 Atangning aka-inilirining ayalining ǝwritigǝ tǝgmǝ; ularning ayalliriƣa yeⱪinliⱪ ⱪilma; qünki ular sening ⱨammangdur.\x + \xo 18:14 \xt Law. 20:20; Əz. 22:11\x*   
\m
\v 15 Sǝn keliningning ǝwritigǝ tǝgmǝ; u sening oƣlungning ayali bolƣaqⱪa, uning ǝwritigǝ tǝgsǝng bolmaydu.\x + \xo 18:15 \xt Law. 20:12\x*   
\m
\v 16 Sǝn aka-iniliringning ayalining ǝwritigǝ tǝgmǝ; qünki bu ɵz aka-iniliringning ǝwritigǝ tǝgkǝndǝk bolidu.\x + \xo 18:16 \xt Law. 20:21\x*   
\m
\v 17 Sǝn bir ayalƣa wǝ xuning bilǝn birgǝ uning ⱪizining ǝwritigǝ tǝgmǝ; xundaⱪla uning oƣlining ⱪizi wǝ ⱪizining ⱪizinimu \add hotunluⱪⱪa elip\add* ǝwritigǝ tǝgmǝ. Ular bir-birigǝ yeⱪin tuƣⱪan bolƣaqⱪa, mundaⱪ ix pǝsǝndiliktur.\x + \xo 18:17 \xt Law. 20:14\x*   
\m
\v 18 Sǝn ayaling ⱨayat waⱪtida, uning aqa-singlisini hotunluⱪⱪa elip ǝwritigǝ tǝgmǝ. Undaⱪ ⱪilsang hotunungƣa kündǝxlik azabini kǝltürisǝn.   
\m
\v 19 Sǝn bir ayalning adǝt kɵrüp napak turƣan waⱪtida yeⱪinliⱪ ⱪilip ǝwritigǝ tǝgmǝ.\f □ \fr 18:19 \ft \+bd «adǝt kɵrüp»\+bd* — ibraniy tilida «ayrim ⱨalǝttǝ bolup» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 18:19 \xt Law. 20:18\x*   
\m
\v 20 Sǝn ɵz ⱪoxnangning ayali bilǝn zina ⱪilip ɵzüngni uning bilǝn napak ⱪilma.\x + \xo 18:20 \xt Law. 20:10; Ⱪan. 22:22; Yⱨ. 9:5 \x*   
\m
\v 21 Sǝn ɵz nǝslingdin ⱨeqbirini Molǝk mǝbudiƣa atap ottin ɵtküzsǝng ⱪǝt’iy bolmaydu. Əgǝr xundaⱪ ⱪilsang Hudayingning namini napak ⱪilƣan bolisǝn. Mǝn Ɵzüm Pǝrwǝrdigardurmǝn.\f □ \fr 18:21 \ft \+bd «Sǝn ɵz nǝslingdin ⱨeqbirini ... ottin ɵtküzsǝng ⱪǝt’iy bolmaydu»\+bd* — «ottin ɵtküzüx» insaniy ⱪurbanliⱪlarni kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*  \x + \xo 18:21 \xt Law. 20:2; Ⱪan. 18:10; 2Pad. 17:17; 23:10\x*   
\m
\v 22 Sǝn ayallar bilǝn birgǝ bolƣandǝk ǝr kixi bilǝn birgǝ bolma. Bu ix yirginqliktur.\x + \xo 18:22 \xt Law. 20:13\x*   
\m
\v 23 Sǝn ⱨeq ⱨaywan bilǝn munasiwǝt ⱪilip ɵzüngni napak ⱪilma; xuningdǝk ayal kiximu munasiwǝt ⱪildurux üqün bir ⱨaywanning aldiƣa barmisun. Bu ix nijisliⱪtur.\x + \xo 18:23 \xt Law. 20:15,16\x*   
\m
\v 24 Silǝr bu ixlarni ⱪilip ɵzünglarni napak ⱪilmanglar, qünki mǝn silǝrning aldinglardin qiⱪiriwatⱪan taipilǝr bolsa xundaⱪ ixlarni ⱪilip ɵzlirini napak ⱪilƣan  
\v 25 wǝ zeminimu napak bolƣandur. Buning üqün Mǝn u zeminning ⱪǝbiⱨlikini ɵz bexiƣa qüxürimǝn, xuningdǝk u zeminmu ɵzidǝ turuwatⱪanlarni ⱪusup qiⱪiriwetidu.   
\m
\v 26 Lekin silǝr bolsanglar Mening bǝlgilimilirim bilǝn ⱨɵkümlirimni tutunglar; silǝrdin ⱨeqkim, mǝyli yǝrlik yaki aranglarda turuwatⱪan yaⱪa yurtluⱪ bolsun bu yirginqlik ixlardin ⱨeqbirini ⱪilmisun \x + \xo 18:26 \xt Law. 20:22\x*  
\v 27 (qünki bu barliⱪ yirginqlik ixlarni silǝrdin ilgiri xu zeminda turƣan hǝlⱪ ⱪilip kǝlgǝqkǝ, zeminning ɵzi napak bolup ⱪaldi).  
\v 28 Xundaⱪ ⱪilip zeminni napak ⱪilsanglar, zemin ɵzi silǝrdin ilgiri ɵzidǝ turƣan ǝllǝrni ⱪusup qiⱪarƣandǝk, silǝrnimu ⱪusup qiⱪiriwetidu.  
\v 29 Qünki bu yirginqlik ixlarning ⱨǝrⱪandiⱪini ⱪilƣuqi, — mundaⱪ ⱪilmixlarni ⱪilƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ɵz hǝlⱪi arisidin üzüp taxlinidu.\f □ \fr 18:29 \ft \+bd «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu»\+bd* — 17-bab, 5-ayǝt wǝ uning izaⱨatini kɵrüng.\f*   
\m
\v 30 Silǝr Mǝn silǝrgǝ tapiliƣinimƣa ǝmǝl ⱪilixinglar zɵrürdur; — demǝk, silǝr ɵzünglardin ilgiri ɵtkǝnlǝr tutⱪan xu yirginqlik rǝsim-ⱪaidilǝrni tutup, ɵzünglarni napak ⱪilmasliⱪinglar kerǝk. Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\b  
\b  
\m  
\c 19
\s1 Ⱨǝrhil bǝlgilimilǝr wǝ ⱨɵkümlǝr  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Sǝn Israillarning pütkül jamaitigǝ sɵz ⱪilip ularƣa mundaⱪ degin: — «Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigar muⱪǝddǝs bolƣaqⱪa, silǝrmu muⱪǝddǝs boluxunglar kerǝk.\x + \xo 19:2 \xt Law. 11:44; 20:7,26; 1Pet. 1:16\x*   
\m
\v 3 Silǝr ⱨǝrbiringlar ananglar bilǝn atanglarni izzǝtlǝnglar; Mening xabat künlirimni bolsa, ularni tutuxunglar kerǝk. Mǝn ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 19:3 \xt Mis. 20:12; 31:13; Law. 26:2\x*   
\m
\v 4 Silǝr ǝrzimǝs butlarƣa tayanmanglar, ɵzünglar üqün ⱪuyma butlarni yasimanglar. Mǝn ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.\f □ \fr 19:4 \ft \+bd «ǝrzimǝs butlar»\+bd* — ibraniy tilida «ǝrzimǝs ilaⱨlar» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 19:4 \xt Mis. 34:17\x*   
\m
\v 5 Silǝr Pǝrwǝrdigarƣa inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪini kǝltürüxni halisanglar, ⱪobul ⱪilinƣudǝk yol bilǝn uni sununglar.  
\v 6 Silǝr uni sunƣan küni wǝ ǝtisi u yeyilsun; üqinqi künigǝ ⱪalƣini bolsa otta kɵydürülsun. \x + \xo 19:6 \xt Law. 7:16\x*  
\v 7 Əgǝr uningdin bir ⱪismi üqinqi küni yeyilsǝ ⱪurbanliⱪ ⱨaram ⱨesablinip ⱪobul ⱪilinmaydu.  
\v 8 Kimki uningdin yesǝ ɵz gunaⱨini ɵz üstigǝ alidu, qünki u Pǝrwǝrdigarƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilinƣan nǝrsini napak ⱪildi; undaⱪ kixi ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu.   
\b  
\m
\v 9 Silǝr zemininglardiki ⱨosulni yiƣsanglar, sǝn etizingning bulung-puxⱪaⱪliriƣiqǝ tamam yiƣiwalma wǝ ⱨosulungdin ⱪalƣan wasangni teriwalmiƣin. \x + \xo 19:9 \xt Law. 23:22; Ⱪan. 24:19\x*  
\v 10 Üzüm talliringni pasangdiwatma wǝ üzüm talliridin qüxkǝn üzümlǝrnimu teriwalma, bǝlki bularni kǝmbǝƣǝllǝr bilǝn musapirlarƣa ⱪoyƣin. Mǝn Ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\b  
\m
\v 11 Silǝr oƣriliⱪ ⱪilmanglar, aldamqiliⱪ ⱪilmanglar, bir-biringlarƣa yalƣan sɵzlimǝnglar.\x + \xo 19:11 \xt Mis. 20:15\x*   
\m
\v 12 Mening namim bilǝn yalƣan ⱪǝsǝm iqmǝnglar, undaⱪ ⱪilsang Hudayingning namini bulƣaysǝn. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 19:12 \xt Mis. 20:7; Ⱪan. 5:11\x*   
\m
\v 13 Ɵz ⱪoxnangƣa zulum ⱪilma, uningkini ɵzüngning ⱪiliwalma.  
\m Mǝdikarning ⱨǝⱪⱪini keqiqǝ yeningda ⱪondurup ⱪalma.\x + \xo 19:13 \xt Ⱪan. 24:14; Yaⱪ. 5:4\x*   
\m
\v 14 Gas kixini tillima, kor kixining aldida putlixangƣu nǝrsini ⱪoyma; bǝlki ɵz Hudayingdin ⱪorⱪⱪin. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 15 Ⱨɵküm ⱪilƣininglarda ⱨeq naⱨǝⱪliⱪ ⱪilmanglar; namratⱪimu yan basmay, bayƣimu yüz-hatirǝ ⱪilmay, bǝlki adilliⱪ bilǝn ɵz ⱪoxnang üstidin toƣra ⱨɵküm ⱪilƣin.\x + \xo 19:15 \xt Ⱪan. 1:17; 16:19; Pǝnd. 24:23\x*   
\m
\v 16 Ɵz hǝlⱪingning arisida gǝp toxuƣuqi bolup yürmǝ; ⱪoxnangning jeniƣa ⱨeqⱪandaⱪ ziyan-zǝhmǝt yǝtküzmǝ. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 19:16 \xt Mis. 23:1\x*   
\m
\v 17 Sǝn kɵnglüngdǝ ɵz ⱪerindixingdin nǝprǝtlǝnmigin; ⱪoxnangda \add gunaⱨ bolsa\add* sǝn uning sǝwǝbidin bexingƣa gunaⱨ kelip ⱪalmasliⱪi üqün uningƣa tǝnbiⱨ-nǝsiⱨǝt bǝrgin.\x + \xo 19:17 \xt Mat. 18:15; Luⱪa 17:3; 1Yuⱨa. 2:9,11; 3:15\x*   
\m
\v 18 Sǝn intiⱪam almiƣin wǝ ɵz hǝlⱪingning nǝsligǝ ⱨeq adawǝtmu saⱪlimiƣin, bǝlki ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 19:18 \xt Mat. 5:39,43,44; 22:39; Luⱪa 6:27; Rim. 12:19; 13:9; 1Kor. 6:7; Gal. 5:14; 1Tes. 5:15; 1Pet. 3:9; Yaⱪ. 2:8\x*   
\m
\v 19 Silǝr Mening ⱪanun-bǝlgilimilirimni tutunglar. Sǝn ɵz qarpayliringni baxⱪa nǝsillǝr bilǝn qepixturma, etizingƣa ikki hil uruⱪ salmiƣin, ikki hil yiptin toⱪolƣan kiyimni kiymǝ.\x + \xo 19:19 \xt Ⱪan. 22:9,11\x*   
\m
\v 20 Əgǝr bir ǝr kixi ⱪiz-qokan bilǝn yetip munasiwǝt ɵtküzsǝ, wǝ u baxⱪa biri bilǝn wǝdilǝxkǝn dedǝk bolsa, bu dedǝkning ⱨɵrlük puli tapxurulmiƣan bolsa, yaki uningƣa ⱨɵrlük berilmigǝn bolsa, muwapiⱪ jaza berilsun. Lekin ⱪiz-qokan ⱨɵr ⱪilinmiƣaqⱪa, ⱨǝr ikkisi ɵltürülmisun. \f □ \fr 19:20 \ft \+bd «muwapiⱪ jaza berilsun»\+bd* — bǝlkim ǝr kixi dedǝkning igisigǝ yaki uning bilǝn wǝdilǝxkǝn kixigǝ jǝrimanǝ tɵlixi kerǝk.\f*  
\v 21 Ər kixi bolsa ɵzining itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪini jamaǝt qedirining kirix aƣzining aldiƣa, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa kǝltürsun; itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi bir ⱪoqⱪar bolsun.  
\v 22 Kaⱨin u itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi üqün kǝltürgǝn ⱪoqⱪarni elip uning sadir ⱪilƣan gunaⱨi üqün Pǝrwǝrdigarning aldida kafarǝt kǝltüridu; uning ⱪilƣan gunaⱨi uningdin kǝqürülidu.   
\m
\v 23 Silǝr zeminƣa kirip ⱨǝrhil yǝydiƣan mewilik dǝrǝhlǝrni tikkǝn bolsanglar, mewilirini «hǝtnisiz» dǝp ⱪaranglar; üq yilƣiqǝ buni «hǝtnisiz» dǝp ⱪarap uningdin yemǝnglar.  
\v 24 Tɵtinqi yili ularning ⱨǝmmǝ mewiliri Pǝrwǝrdigarƣa mǝdⱨiyǝ süpitidǝ muⱪǝddǝs ⱪilip beƣixlansun.  
\v 25 Andin bǝxinqi yildin tartip silǝr ularning mewiliridin yeyixkǝ baxlanglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar \add zemin\add* mǝⱨsulatlirini silǝrgǝ ziyadǝ ⱪilidu. Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 26 Silǝr ⱪan qiⱪmiƣan nǝrsini yemǝnglar. Nǝ palqiliⱪ nǝ jadugǝrlik ⱪilmanglar.\f □ \fr 19:26 \ft \+bd «Silǝr ⱪan qiⱪmiƣan nǝrsini yemǝnglar»\+bd* — ⱪan yeyix ǝpsunqilik-jadugǝrlikning ayrilmas bir ⱪismi bolatti.\f*   
\m
\v 27 Silǝr bexinglarning qekǝ-qɵrisidiki qaqni qüxürüp dügilǝk ⱪiliwalmanglar, saⱪalning uq-yanlirini buzmanglar.\x + \xo 19:27 \xt Law. 21:5\x*   
\b  
\m
\v 28 Silǝr ɵlgǝnlǝr üqün bǝdininglarni zǝhim yǝtküzüp tilmanglar, ɵzünglarƣa ⱨeqⱪandaⱪ gül-sürǝt qǝkmǝnglar. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 19:28 \xt Ⱪan. 14:1\x*   
\m
\v 29 Sǝn ⱪizingni buzuⱪluⱪ-paⱨixilikkǝ selip napak ⱪilmiƣin. Bolmisa, zemindikilǝr buzuⱪluⱪ-paⱨixilikkǝ berilip, pütkül zeminni ǝyx-ixrǝt ⱪaplap ketidu.   
\m
\v 30 Silǝr Mening xabat künlirimni tutunglar, Mening muⱪǝddǝs jayimni ⱨɵrmǝtlǝnglar. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 31 Jinkǝxlǝr bilǝn seⱨirgǝrlǝrgǝ tayanmanglar, ularning kǝynidin yürüp ɵzünglarni napak ⱪilmanglar. Mǝn ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 19:31 \xt Law. 20:6\x*   
\m
\v 32 Aⱪ bax kixining aldida ornungdin tur, ⱪerilarni ⱨɵrmǝt ⱪilƣin; Hudayingdin ⱪorⱪⱪin. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 33 Bir musapir zeminda aranglarda turuwatⱪan bolsa silǝr uningƣa zulum ⱪilmanglar, \x + \xo 19:33 \xt Mis. 22:21\x*  
\v 34 bǝlki aranglarda turuwatⱪan musapir silǝrgǝ yǝrlik kixidǝk bolsun; uni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin; qünki silǝrmu Misir zeminida musapir bolƣansilǝr. Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 35 Silǝrning ⱨɵküm qiⱪirixinglarda, uzunluⱪ, eƣirliⱪ wǝ ⱨǝjim ɵlqǝxtǝ ⱨeqⱪandaⱪ naⱨǝⱪlik bolmisun;  
\v 36 silǝrdǝ adil taraza, adil taraza taxliri, adil ǝfaⱨ kǝmqini bilǝn adil ⱨin kǝmqini bolsun. Mǝn silǝrni Misir zeminidin qiⱪirip kǝlgǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.\f □ \fr 19:36 \ft \+bd «bir ǝfaⱨ»\+bd* — tǝhminǝn 2 kürǝ yaki 22 litr. \+bd «bir ⱨin»\+bd* — tǝhminǝn 3.6 litr.\f*  \x + \xo 19:36 \xt Pǝnd. 11:1; 16:11; 20:10\x*   
\m
\v 37 Silǝr Mening barliⱪ ⱪanun-bǝlgilimilirim wǝ barliⱪ ⱨɵkümlirimni tutup, ularƣa ǝmǝl ⱪilinglar; mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\b  
\b  
\m  
\c 20
\s1 Ɵlümgǝ layiⱪ gunaⱨlar  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Sǝn Israillarƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ degin: — Əgǝr Israillarning biri wǝ yaki Israil zeminida turuwatⱪan musapirlarning biri Molǝk butiƣa nǝslining birini beƣixlisa, uningƣa ɵlüm jazasi berilixi kerǝk; zemindikilǝr uni qalma-kesǝk ⱪilsun. \x + \xo 20:2 \xt Law. 18:21\x*  
\v 3 Wǝ Mǝn Ɵz yüzümni bu kixigǝ ⱪarxi ⱪilimǝn, qünki ɵzi ɵz ǝwladlirining birini Molǝk butiƣa beƣixlap muⱪǝddǝs jayimni paskina ⱪilip, Mening namimni bulƣiƣini üqün uni ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlaymǝn.  
\v 4 Əgǝr zeminda turuwatⱪanlar ɵz nǝslidin birini Molǝkkǝ beƣixliƣanda xu kixigǝ kɵzlirini yumup, uning bilǝn kari bolmisa, xundaⱪla uni ɵltürmisǝ,  
\v 5 Mǝn Ɵzüm yüzümni u kixi bilǝn uning ailisigǝ ⱪarxi ⱪilimǝn, uni wǝ uningƣa ǝgixip buzuⱪqiliⱪ ⱪilƣuqilar, yǝni Molǝkning kǝynidin yürüp buzuⱪqiliⱪ ⱪilƣuqilarning ⱨǝmmisini ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlaymǝn.\f □ \fr 20:5 \ft \+bd «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlaymǝn»\+bd* — bu ibarǝ adǝttǝ adǝmning Hudaning biwasitǝ jazasi bilǝn dunyadin juda ⱪilinixini kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 6 Jinkǝxlǝr bilǝn seⱨirgǝrlǝrgǝ tayinip, ularning kǝynigǝ kirip buzuⱪqiliⱪ ⱪilip yürgüqilǝr bolsa, Mǝn yüzümni xu kixilǝrgǝ ⱪarxi ⱪilip, uni ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlaymǝn.\x + \xo 20:6 \xt Law. 19:31\x*   
\m
\v 7 Xunga ɵzünglarni pak ⱪilip muⱪǝddǝs bolunglar, qünki Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn. \x + \xo 20:7 \xt Law. 11:44; 19:2; 1Pet. 1:16\x*  
\v 8 Ⱪanun-bǝlgilimilirimni tutup, ularƣa ǝmǝl ⱪilinglar; Mǝn bolsam silǝrni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 9 Əgǝr birkim ɵz atisi yaki anisini ⱪarƣisa, ularƣa ɵlüm jazasi berilmisǝ bolmaydu; qünki u ɵz ata-anisini ⱪarƣiƣini üqün ɵz ⱪeni ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\x + \xo 20:9 \xt Mis. 21:17; Pǝnd. 20:20; Mat. 15:4\x*   
\m
\v 10 Əgǝr birkim baxⱪisining ayali bilǝn zina ⱪilsa, yǝni ɵz ⱪoxnisining ayali bilǝn zina ⱪilsa, zina ⱪilƣan ǝr bilǝn ayal ikkisi ɵlüm jazasini tartmisa bolmaydu.\x + \xo 20:10 \xt Law. 18:20; Ⱪan. 22:22; Yⱨ. 8:5\x*   
\m
\v 11 Əgǝr birsi atisining ayali bilǝn yatsa, ɵz atisining ǝwritigǝ tǝgkǝn bolidu; ular ikkisi ɵlüm jazasini tartmisa bolmaydu; ularning ⱪeni ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\f □ \fr 20:11 \ft \+bd «atisining ayali»\+bd* — muxu yǝrdǝ ɵgǝy anisi yaki atisining toⱪilini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 20:11 \xt Law. 18:8\x*   
\m
\v 12 Birsi ɵz kelini bilǝn yatsa, ikkisi nijisliⱪ ⱪilƣini üqün ɵlüm jazasini tartmisa bolmaydu; ularning ⱪeni ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\x + \xo 20:12 \xt Law. 18:15\x*   
\m
\v 13 Birsi ayal kixi bilǝn yatⱪandǝk ǝr kixi bilǝn yatsa ikkisi yirginqlik ix ⱪilƣan bolidu; ularƣa ɵlüm jazasi berilmisǝ bolmaydu. Ɵz ⱪeni ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\x + \xo 20:13 \xt Law. 18:22\x*   
\m
\v 14 Əgǝr birsi ⱪizi bilǝn anisini ⱪoxup hotunluⱪⱪa alsa pǝsǝndilik ⱪilƣan bolidu. Ər bilǝn ikki ayal otta kɵydürülsun. Xuning bilǝn aranglarda ⱨeq pǝsǝndilik ix bolmaydu.\f □ \fr 20:14 \ft \+bd «birsi ⱪizi bilǝn anisini ⱪoxup hotunluⱪⱪa alsa»\+bd* — yaki «... birsi ⱪizi bilǝn anisini ⱪoxup ular bilǝn zina ⱪilip yatsa...». \+bd «otta kɵydürülüx»\+bd* — ular boƣuzlanƣandin keyin, ǝlwǝttǝ. Bu jaza bolsa ularni dǝpnǝ ⱪilinix imtiyazidin mǝⱨrum ⱪilidu.\f*  \x + \xo 20:14 \xt Law. 18:17\x*   
\m
\v 15 Birsi bir ⱨaywan bilǝn munasiwǝt ɵtküzsǝ, u ɵlüm jazasini tartsun, ⱨaywannimu ɵlturünglar.\x + \xo 20:15 \xt Law. 18:23\x*   
\m
\v 16 Əgǝr ayal kixi bir ⱨaywanning ⱪexiƣa berip munasiwǝt ⱪildursa, ayal bilǝn ⱨaywanning ikkisini ɵltürünglar; ɵz ⱪeni ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.   
\m
\v 17 Birsi aqa-singlisini, yǝni atisidin yaki anisidin bolƣan ⱪizni elip, ǝwritigǝ tǝgsǝ wǝ bu ⱪizmu uning ǝwritigǝ tǝgsǝ uyatliⱪ ix bolidu; xuning üqün ǝr-ayal ikkisi ɵz hǝlⱪining kɵz aldidin üzüp taxlansun; u ɵz aqa yaki singlisining ǝwritigǝ tǝgkǝqkǝ, ɵz ⱪǝbiⱨliki ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\x + \xo 20:17 \xt Law. 18:9\x*   
\m
\v 18 Birsi adǝt kɵrgǝn aƣriⱪ waⱪtida bir ayal bilǝn birgǝ yetip, uning ǝwritigǝ tǝgsǝ, undaⱪta u uning ⱪan mǝnbǝsigǝ tǝgkǝn, ayalmu ⱪan mǝnbǝsini eqip bǝrgǝn bolup, ikkisi ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu.\x + \xo 20:18 \xt Law. 18:19\x*   
\m
\v 19 Sǝn ɵz anangning aqa-singlisi wǝ atangning aqa-singlisining ǝwritigǝ tǝgmǝ; qünki kimki xundaⱪ ⱪilsa yeⱪin tuƣⱪinining ǝwritigǝ tǝgkǝn bolidu; ular ikkilisining ɵz ⱪǝbiⱨliki ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\x + \xo 20:19 \xt Law. 18:12,13\x*   
\m
\v 20 Birsi taƣisining ayali bilǝn yatsa taƣisining ǝwritigǝ tǝgkǝn bolidu; ikkilisi ɵz gunaⱨini ɵz bexiƣa alidu; ular pǝrzǝntsiz ɵlidu.\x + \xo 20:20 \xt Law. 18:14\x*   
\m
\v 21 Birsi aka-inisining ayalini alsa paskina bir ix bolidu. U ɵz birtuƣⱪan aka-inisining ǝwritigǝ tǝgkǝn bolidu; ular ikkilisi pǝrzǝntsiz ⱪalidu.\f □ \fr 20:21 \ft \+bd «....U ɵz birtuƣⱪan aka-inisining ǝwritigǝ tǝgkǝn bolidu; ular ikkilisi pǝrzǝntsiz ⱪalidu»\+bd* — 18-19-bablarda agaⱨ ⱪilƣan gunaⱨlarning jazaliri 20-babta kɵrsitilgǝn bolup, bu jazalarning türliri sǝkkiz hil: — (1) ɵlüm jazasi (namǝlum yol bilǝn); (2) qalma-kesǝk ⱪilix (mǝsilǝn, 1-ayǝt); (3) «ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinix» — Hudaning bir kixini biwasitǝ jazalap uni bu dunyadin juda ⱪilixi; (4) «uning ⱪeni uning bexiƣa qüxidu» — namǝlum yol bilǝn Huda tǝripidin ɵlüm jazasi berilidu; (5) dǝpnǝ ⱪilinmay otta kɵydürülüx (boƣuzlanƣandin keyin); (6) «hǝlⱪning kɵz aldidin üzüp taxlinix» — bu hǝlⱪning kɵz aldida Huda tǝripidin namǝlum yol bilǝn ɵlüm jazasiƣa tartilix; (7) «ɵz gunaⱨi ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu» — buningda, bǝlkim, Hudaning xu kixigǝ biwasitǝ muwapiⱪ ǝmma namǝlum bir jazani qüxürüxi; (8) ǝwladsiz ⱪaldurux.\f*  \x + \xo 20:21 \xt Law. 18:16\x*   
\b  
\m  
\s1 Pakliⱪ, muⱪǝddǝslik, itaǝtmǝnlik  
\m
\v 22 Silǝr Mening barliⱪ ⱪanun bǝlgilimilirim bilǝn barliⱪ ⱨɵkümlirimni tutup, buningƣa muwapiⱪ ǝmǝl ⱪilinglar; bolmisa, Mǝn silǝrni elip berip turƣuzidiƣan zemin silǝrni ⱪusup qiⱪiriwetidu. \x + \xo 20:22 \xt Law. 18:26\x*  
\v 23 Silǝr Mǝn aldinglardin ⱨǝydiwetidiƣan ǝllǝrning rǝsim-ⱪaidiliri boyiqǝ mangsanglar bolmaydu; qünki ular bu yirginqlik ixlarning ⱨǝmmisini ⱪilip kǝldi, wǝ xuning üqün ular Manga yirginqlik boldi. \x + \xo 20:23 \xt Law. 18:3,30\x*  
\v 24 Xuning üqün Mǝn silǝrgǝ: «Silǝr ularning zeminini miras ⱪilip alisilǝr; Mǝn xu süt bilǝn ⱨǝsǝl aⱪidiƣan zeminni silǝrgǝ berimǝn», dǝp eytⱪanidim; silǝrni baxⱪa hǝlⱪlǝrdin ayrim ⱪilƣan Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn. \x + \xo 20:24 \xt Mis. 3:8\x*  
\v 25 Xunga silǝr pak wǝ napak qarpaylarni pǝrⱪ etip, pak wǝ napak uqar-ⱪanatlarni tonup, Mǝn silǝr üqün ayrip, napak ⱪilip bekitip bǝrgǝn janiwarlarning iqidin ⱨǝrⱪandiⱪi, qarpay yaki uqar-ⱪanat bolsun yaki yǝrdǝ ɵmiligüqi janiwar bolsun, ularning ⱨeqbiri bilǝn ɵzünglarni napak ⱪilmanglar. \x + \xo 20:25 \xt Law. 11:2; Ⱪan. 14:4\x*  
\v 26 Silǝr Manga has pak-muⱪǝddǝs boluxunglar kerǝk; qünki Mǝn Pǝrwǝrdigar pak-muⱪǝddǝsturmǝn, silǝrni Manga has bolsun dǝp barliⱪ ǝllǝrdin ayrim ⱪilƣanmǝn.   
\b  
\m  
\s1 Jinkǝx-jadugǝrlǝrdin agaⱨ bolux toƣruluⱪ  
\m
\v 27 Jinkǝx yaki seⱨirgǝr bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ ǝr yaki hotun kixigǝ ɵlüm jazasi berilmisǝ bolmaydu; hǝlⱪ ularni qalma-kesǝk ⱪilsun; ularning ⱪeni ɵz bexiƣa qüxkǝn bolidu.\x + \xo 20:27 \xt Ⱪan. 18:10; 1Sam. 28:7\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 21
\s1 Kaⱨinlarni baxⱪuridiƣan bǝlgilimilǝr  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\m Sǝn kaⱨinlar bolƣan Ⱨarunning oƣulliriƣa mundaⱪ degin: — bir kaⱨin ɵz hǝlⱪining arisidiki ɵlgǝnlǝr wǝjidin ɵzini napak ⱪilmisun.  
\v 2 Pǝⱪǝt ɵzining yeⱪin tuƣⱪanliri üqün — anisi bilǝn atisi, oƣli bilǝn ⱪizi wǝ aka-inisining ɵlüki tüpǝylidin ɵzini napak ⱪilsa bolidu;  
\v 3 xuningdǝk ǝgǝr aqa-singlisi ǝrgǝ tǝgmǝy pak ⱪiz ⱨalǝttǝ ɵzi bilǝn billǝ turuwatⱪan bolsa, uning ɵlüki tüpǝylidin ɵzini napak ⱪilsa bolidu;  
\v 4 qünki \add kaⱨin\add* ɵz hǝlⱪining arisida mɵtiwǝr bolƣaqⱪa, ɵzini napak ⱪilip bulƣimasliⱪi kerǝk.\f □ \fr 21:4 \ft \+bd «qünki kaⱨin ɵz hǝlⱪining arisida mɵtiwǝr bolƣaqⱪa, ɵzini napak ⱪilip bulƣimasliⱪi kerǝk»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «qünki u (kaⱨin) ɵz hǝlⱪi iqidǝ ayalning eri süpitidǝ ɵzini napak ⱪilip bulƣimasliⱪi kerǝk». Bu tǝrjimining mǝnisi: «u ayal tǝrǝpning uruⱪ-tuƣⱪanlirining ɵlüklirigǝ yeⱪin kǝlmǝsliki, uningƣa tǝgmǝsliki kerǝk».\f*   
\m
\v 5 Kaⱨinlar bexini yerim-yata ⱪilip qüxürmǝsliki, saⱪilining uq-yanlirini ⱨǝm qüxürmǝsliki, bǝdinigimu zǝhim yǝtküzüp tilmasliⱪi kerǝk,  
\v 6 bǝlki ular ɵz Hudasiƣa muⱪǝddǝs turup, Hudasining namini bulƣimasliⱪi kerǝk; qünki ular Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪlarni, ɵz Hudasining nenini sunidu; xunga ular muⱪǝddǝs boluxi kerǝk.   
\m
\v 7 Ular bir ayalni ɵz ǝmrigǝ alƣanda paⱨixǝ ayalnimu, buzuⱪ ayalnimu almasliⱪi kerǝk wǝ eri ⱪoyuwǝtkǝn ayalnimu almisun. Qünki kaⱨin bolsa ɵz Hudasiƣa has muⱪǝddǝs ⱪilinƣan.  
\v 8 U Hudayingning nenini sunƣini üqün u sanga nisbǝtǝn muⱪǝddǝs dǝp sanilixi kerǝk; qünki silǝrni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar Ɵzüm muⱪǝddǝsturmǝn.   
\m
\v 9 Əgǝr bir kaⱨinning ⱪizi paⱨixilik ⱪilip ɵzini bulƣiƣan ⱪilsa, ɵz atisini bulƣiƣan bolidu; u otta kɵydürülsun.   
\b  
\m  
\s1 Bax kaⱨin toƣruluⱪ bǝlgilimilǝr  
\m
\v 10 Bexiƣa mǝsiⱨlǝx zǝytun meyi tɵkülgǝn, kaⱨinliⱪ kiyimlǝrni kiyixkǝ tiklǝngǝn, ɵz ⱪerindaxlirining arisida bax kaⱨin ⱪilinƣan kixi yalangbax bolmisun, kiyimlirinimu yirtmisun; \f □ \fr 21:10 \ft \+bd ««yalangbax bolux» wǝ «kiyimlǝrni yirtix»»\+bd* — ⱨǝr ikki ⱨǝrikǝt matǝm tutuxning birhil ipadisi idi. Bax kaⱨinning alaⱨidǝ ⱨǝm muⱪǝddǝs wǝzipisi bolƣaqⱪa, ⱨǝtta matǝm ixliridimu hizmǝt orni wǝ burqidin ayrilmasliⱪi kerǝk idi (11-12-ayǝtnimu kɵrüng).\f*  
\v 11 U yǝnǝ ⱨeq ɵlükkǝ yeⱪinlaxmasliⱪi kerǝk, ⱨǝtta atisi wǝ yaki anisining ɵlüklirining wǝjidin ɵzini napak ⱪilmasliⱪi kerǝk. \f □ \fr 21:11 \ft \+bd «U yǝnǝ ⱨeq ɵlükkǝ yeⱪinlaxmasliⱪi kerǝk,... ɵlüklirining wǝjidin ɵzini napak ⱪilmasliⱪi kerǝk»\+bd* — birsi ɵlükkǝ tǝgsǝ «napak» dǝp ⱨesablanƣaqⱪa, kaⱨin bir ɵlükkǝ tǝgkǝn bolsa ɵz wǝzipisini yürgüzǝlmǝydiƣan bolup ⱪalidu.\f*  
\v 12 U \add wǝzipisidǝ turuwatⱪanda\add* muⱪǝddǝs jaydin ⱨǝrgiz ayrilmisun wǝ xuningdǝk Hudasining muⱪǝddǝs jayini bulƣimasliⱪi kerǝk; qünki uning Hudasining uni Ɵzigǝ has ⱪilƣan «mǝsiⱨlǝx meyi» uning bexida turidu. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 13 U hotun alsa pak ⱪizni elixi kerǝk;  
\v 14 tul wǝ yaki ǝrdin ⱪoyuwetilgǝn ayal wǝ yaki buzuⱪ wǝ yaki paⱨixǝ ayal bolsa bularni almasliⱪi, bǝlki ɵz hǝlⱪidin bolƣan pak ⱪizni hotunluⱪⱪa elixi kerǝk.  
\v 15 Bolmisa u ɵz hǝlⱪining arisida ɵz uruⱪini napak ⱪilidu; qünki uni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar Mǝndurmǝn.   
\b  
\m  
\s1 Kaⱨinlar toƣrisidiki yǝnǝ birnǝqqǝ bǝlgilimǝ  
\m
\v 16 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 17 Sǝn Ⱨarunƣa mundaⱪ degin: — «Əwladtin-ǝwladⱪiqǝ sening nǝslingdin bolƣan birsi meyip bolsa, Hudaning nenini sunux üqün yeⱪin kǝlmisun;  
\v 18 meyip bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ⱨǝrgiz yeⱪin kǝlmisun — yaki kor bolsun, tokur bolsun, panaⱪ bolsun yaki bir ǝzasi yǝnǝ bir jüpidin uzun bolƣan adǝm bolsun,  
\v 19 puti yaki ⱪoli sunuⱪ bolsun,  
\v 20 dok bolsun, parpa bolsun, kɵzidǝ aⱪ bolsun, ⱪiqixⱪaⱪ bolƣan bolsun, tǝmrǝtkǝ basⱪan bolsun yaki uruⱪdeni ezilgǝn ⱨǝrkim bolsun, \f □ \fr 21:20 \ft \+bd «yarpa bolsun»\+bd* — yaki «yiglǝp ⱪalƣan bolsun».\f*   
\m
\v 21 Ⱨarun kaⱨinning nǝslidin bolƣan undaⱪ meyip kixilǝrning ⱨeqbiri Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan nǝrsilǝrni kǝltürüxkǝ yeⱪin barmisun; undaⱪ kixi meyiptur; u ɵz Hudasining nenini sunuxⱪa yeⱪin kǝlmisun.  
\v 22 Ⱨalbuki, u ɵz Hudasining nenini, yǝni «ǝng muⱪǝddǝs» wǝ «muⱪǝddǝs» ⱨesablanƣan nǝrsilǝrning ⱨǝr ikkisidin yesun.  
\v 23 Pǝⱪǝt u pǝrdidin ɵtüp iqkirisigǝ kirmǝsliki yaki ⱪurbangaⱨⱪimu yeⱪin barmasliⱪi kerǝk; qünki u meyiptur; bolmisa, u Mening muⱪǝddǝs jaylirimni bulƣiƣan bolidu; qünki ularni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar Ɵzümdurmǝn».   
\m
\v 24 Bu sɵzlǝrning ⱨǝmmisini Musa Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri wǝ Israillarning ⱨǝmmisigǝ eytip bǝrdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 22
\s1 Muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin kim bǝⱨrimǝn bolidu?  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Sǝn Ⱨarun bilǝn uning oƣulliriƣa mundaⱪ degin: — «Silǝr Israillarning Manga atiƣan muⱪǝddǝs ⱨǝdiyǝlǝrni eⱨtiyatqanliⱪ bilǝn bir tǝrǝp ⱪilinglar, bolmisa ular namimni bulƣixi mumkin. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn».  
\v 3 Ularƣa mundaⱪ degin: — «Silǝr ⱨǝrbir dǝwrlǝrdǝ, barliⱪ nǝsillinglardin ⱨǝrⱪaysisi Israillar Pǝrwǝrdigarƣa atiƣan pak nǝrsilǝrgǝ napak ⱨalǝttǝ yeⱪinlaxsa, undaⱪ kixi Mening aldimdin üzüp taxlinidu. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 4 Ⱨarunning nǝslidin biri pesǝ-mahaw yaki aⱪma kesili bolƣan bolsa, pak bolmiƣuqǝ muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yemisun. Birkim ɵlükning sǝwǝbidin napak bolƣan birkimgǝ wǝ yaki mǝniysi eⱪip kǝtkǝn kixigǝ tegip kǝtsǝ, \x + \xo 22:4 \xt Law. 15:2\x*  
\v 5 yaki adǝmni napak ⱪilidiƣan ɵmiligüqi janiwarƣa tǝgsǝ yaki ⱨǝrⱪandaⱪ yuⱪup ⱪalidiƣan napakliⱪi bar bir adǝmgǝ tegip kǝtsǝ, (napakliⱪi nemidin boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr)  
\v 6 mundaⱪ nǝrsilǝrgǝ tǝgkǝn kixi kǝq kirgüqǝ napak bolup, muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yemisun. U bǝdinini suda yusun  
\v 7 andin kün olturƣanda pak sanilip, muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yeyixkǝ bolidu; qünki bular uning ozuⱪidur.   
\m
\v 8 U \add ɵzlükidin\add* ɵlgǝn wǝ yaki yirtⱪuqlar boƣup ⱪoyƣan ⱨaywanni yeyix bilǝn ɵzini napak ⱪilmisun. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 22:8 \xt Mis. 22:31; Law. 17:15; Əz. 44:31\x*   
\m
\v 9 Ular Mening bu tapiliƣanlirimni tutuxi kerǝk; bolmisa, buningƣa ihlassizliⱪ ⱪilsa, \add xu ɵlük\add* tüpǝylidin gunaⱨkar bolup ɵlidu; ularni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar Ɵzümdurmǝn.   
\m
\v 10 Kaⱨinlarƣa yat bolƣan ⱨeqⱪandaⱪ kixi muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yemisun. Kaⱨinning yenidiki musapir-meⱨman wǝ yaki mǝdikari bolsun ularmu muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yemisun.  
\v 11 Ⱨalbuki, kaⱨin ɵzi pul qiⱪirip setiwalƣan ⱪul uningdin yeyixkǝ bolidu; xuningdǝk uning ɵyidǝ tuƣulƣan kiximu uningdin yesǝ bolidu.   
\m
\v 12 Kaⱨinning ⱪizi yat kixigǝ tǝgkǝn bolsa umu «kɵtürmǝ ⱨǝdiyǝ» süpitidǝ atalƣan muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yemisun. \f □ \fr 22:12 \ft \+bd «yat kixi»\+bd* — muxu yǝrdǝ kaⱨin bolmiƣan kixini kɵrsitidu.\f*  
\v 13 Lekin ǝgǝr kaⱨinning ⱪizi tul bolup ⱪelip, yaki ⱪoyup berilip pǝrzǝntsiz ⱨalǝttǝ atisining ɵyigǝ yenip kelip, yax waⱪtidikidǝk olturƣan bolsa, undaⱪta atisining taamidin yeyǝlǝydu; lekin ⱨeqbir yat kixi uningdin yemǝsliki kerǝk.\x + \xo 22:13 \xt Law. 10:14\x*   
\m
\v 14 Əgǝr birkim bilmǝy, muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yǝp salsa, undaⱪta u uningƣa xuning bǝxtin birini ⱪoxup, muⱪǝddǝs nǝrsining ɵzi bilǝn kaⱨinƣa ⱪayturup bǝrsun.   
\m
\v 15 \add Kaⱨinlar\add* Israillarning Pǝrwǝrdigarƣa atiƣan nǝrsilirini bulƣimasliⱪi kerǝk; \f □ \fr 22:15 \ft \+bd «Kaⱨinlar»\+bd* — ibraniy tilida «Ular». Kaⱨinlar hǝlⱪning muⱪǝddǝs nǝrsilǝrdin yemǝslikigǝ mǝs’ul idi (16-ayǝtni kɵrüng). Bǝzi alimlar «ular»ni «hǝlⱪ» dǝp tǝrjimǝ ⱪilidu.\f*  
\v 16 bolmisa, hǝlⱪ muⱪǝddǝs ⱨǝdiyilǝrdin yeyixi bilǝn, kaⱨinlar hǝlⱪning gǝdinigǝ itaǝtsizlik gunaⱨini yüklǝp ⱪoyƣan bolidu; qünki ularni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar Ɵzümdurmǝn».\f □ \fr 22:16 \ft \+bd «qünki ularni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar Ɵzümdurmǝn»\+bd* — muxu yǝrdǝ «ularni» bǝlkim kaⱨinlarning ɵzlirini kɵrsitixi mumkin.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ⱪǝsǝmgǝ baƣkiⱪ ⱪurbanliⱪ wǝ ihtiyariy ⱪurbanliⱪlar  
\m
\v 17 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 18 Sǝn Ⱨarun bilǝn uning oƣulliri wǝ Israillarning ⱨǝmmisigǝ mundaⱪ degin: — Əgǝr Israil jǝmǝtidin biri wǝ yaki Israil zeminida turuwatⱪan musapirlarning biri ɵz ⱪǝsǝmlirigǝ baƣliⱪ ⱪurbanliⱪ yaki ihtiyariy ⱪurbanliⱪni sunup, Pǝrwǝrdigarƣa atap kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilmaⱪqi bolsa,  
\v 19 undaⱪta u ⱪobul ⱪilinixi üqün bejirim ǝrkǝk kala, ⱪoy yaki ɵqkilǝrdin kǝltürünglar.  
\v 20 Əyibi bolmiƣan bir janiwarni sunuxunglar kerǝk; qünki xundaⱪ bolƣini silǝr üqün ⱪobul ⱪilinmas.   
\m
\v 21 Birsi kalilardin yaki uxxaⱪ maldin ɵz ⱪǝsǝmlirigǝ baƣliⱪ ⱪurbanliⱪ yaki ihtiyariy ⱪurbanliⱪni sunup, Pǝrwǝrdigarƣa atap inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi ⱪilmaⱪqi bolsa, sunulƣan ⱨaywan ⱪobul ⱪilinixi üqün bejirim boluxi kerǝk; uning ⱨeqⱪandaⱪ ǝyibi bolmisun. \x + \xo 22:21 \xt Ⱪan. 15:21; 17:1\x*  
\v 22 Kor yaki aⱪsaⱪ-qolaⱪ, qonaⱪ yaki yarisi yiringdap kǝtkǝn, tǝmrǝtkǝ basⱪan yaki ⱪotur-qaⱪa besip ⱪalƣan ⱨaywanlar bolsa — bularni Pǝrwǝrdigarƣa atap sunsanglar yaki bularni Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪ süpitidǝ ⱪurbangaⱨta otta kɵydürsǝnglar bolmaydu.   
\m
\v 23 Torpaⱪ yaki ⱪoyning mǝlum jüp ǝzasidin biri uzunraⱪ ya ⱪisⱪa bolsa, mundaⱪlarni ihtiyariy ⱪurbanliⱪ süpitidǝ ɵtküzsǝng bolidu, lekin ⱪǝsǝmgǝ baƣliⱪ bolsa ⱪurbanliⱪ üqün ⱪobul ⱪilinmas.   
\m
\v 24 Uruⱪdini zǝhimlǝngǝn, ezilip kǝtkǝn, yerilƣan yaki piqilƣan ⱨaywanni Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪ ⱪilmanglar. Mundaⱪ ixni ɵz zemininglardimu ⱨǝrgiz ⱪilmanglar.   
\m
\v 25 Hudayinglarning neni süpitidǝ yaⱪa yurtluⱪ kixining ⱪolidin xundaⱪ ⱨaywanlardin ⱨeqⱪaysisini elip sunmanglar; qünki ular meyip bolƣaqⱪa, silǝr üqün ⱪobul ⱪilinmaydu.\f □ \fr 22:25 \ft \+bd «Hudayinglarning neni»\+bd* — uningƣa atalƣan türlük ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪlar. Muxu yǝrdǝ kɵzdǝ tutulƣini ⱨaywanlardur. 
\fp  Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Hudayinglarning neni süpitidǝ silǝr yaⱪa yurtluⱪ kixining ⱪolidin ⱨeq ⱪurbanliⱪni elip sunmanglar wǝ silǝr xundaⱪ ⱨaywanlar (meyip ⱨaywanlar)din ⱨeqⱪaysisini sunmanglar; qünki ular meyip bolƣaqⱪa, silǝr üqün ⱪobul ⱪilinmaydu». Lekin bizningqǝ bu tǝrjimǝ toƣra ǝmǝs; qünki Musaƣa qüxürülgǝn ⱪanun boyiqǝ yaⱪa yurtluⱪlar hǝtnǝ ⱪobul ⱪilsa, ⱪurbanliⱪlarni sunuxⱪa bolatti. \+bd «silǝr üqün ⱪobul ⱪilinmaydu»\+bd* — muxu yǝrdǝ «silǝr» ⱪurbanliⱪ sunƣan yaⱪa yurtluⱪni ɵz iqigǝ alidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Baxⱪa birnǝqqǝ bǝlgilimǝ  
\m
\v 26 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 27 Bir mozay, ⱪoza yaki oƣlaⱪ tuƣulsa yǝttǝ küngiqǝ anisini ǝmsun; sǝkkizinqi künidin baxlap Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunidiƣan ⱪurbanliⱪ süpitidǝ ⱪobul boluxⱪa yaraydu.\f □ \fr 22:27 \ft \+bd «anisini ǝmsun»\+bd* — ibraniy tilida «ana astida tursun».\f*   
\m
\v 28 Mǝyli kala bolsun, ⱪoy bolsun, silǝr anisi bilǝn balisini bir kündǝ boƣuzlimanglar.   
\m
\v 29 Silǝr Pǝrwǝrdigarƣa atap bir tǝxǝkkür ⱪurbanliⱪi sunmaⱪqi bolsanglar, ⱪobul ⱪilinixⱪa layiⱪ bolƣan yol bilǝn sununglar.  
\v 30 U sunulƣan künidǝ yeyilixi kerǝk; uningdin ⱨeqnemini ǝtisigǝ ⱪaldurmasliⱪinglar kerǝk. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 22:30 \xt Law. 7:15\x*   
\m
\v 31 Silǝr Mening ǝmrlirimni qing tutup, ularƣa ǝmǝl ⱪilinglar. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.  
\v 32 Mening muⱪǝddǝs namimni bulƣimanglar, Mǝn ǝmdi Israillarning arisida muⱪǝddǝs dǝp bilinimǝn. Mǝn silǝrni muⱪǝddǝs ⱪilƣuqi Pǝrwǝrdigar bolup,  
\v 33 Hudayinglar boluxⱪa silǝrni Misir zeminidin qiⱪirip kǝldim. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\b  
\b  
\m  
\c 23
\s1 Huda Israilƣa bekitkǝn ⱨeyt-bayramlar  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 2 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — Pǝrwǝrdigar bekitkǝn ⱨeytlar, silǝr muⱪǝddǝs sorunlar bolsun dǝp qaⱪirip jakarlaydiƣan ⱨeytlirim mana munulardur: —\f □ \fr 23:2 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar bekitkǝn ⱨeytlar»\+bd* — muxu ibarini toƣriraⱪ bayan ⱪilsaⱪ «Pǝrwǝrdigar bekitkǝn waⱪit-pǝsillǝr» degǝn bolidu. Bu «pǝsil-waⱪitlar»ning kɵpinqisi xadlinidiƣan, huxal pǝytlǝr bolsimu, lekin «kafarǝt küni» undaⱪ kün ǝmǝs. \+bd «sorunlar»\+bd* — muxu yǝrdǝ «sorun» (yaki «yiƣilix») degǝn sɵz «sorunƣa qaⱪirilix» degǝn mǝnini bildüridu. Nǝgǝ qaⱪirilidu? Tǝkitlinidiƣan ix hǝlⱪning jǝm boluxi ǝmǝs, bǝlki «\+bd Hudaning\+bd* yeniƣa yiƣilixⱪa qaⱪirilix»tin ibarǝttur. Əmǝliyǝttǝ, bǝzi ⱨeytlar wǝ xabat künliridǝ hǝlⱪning ⱨǝmmisi yiƣilip ǝmǝs, bǝlki ⱨǝrbir ailǝ «ⱪǝyǝrdǝ tursa», xu ɵy-qedirlarda jǝm bolup Huda bǝrgǝn aramdin bǝⱨrimǝn bolidu. Xundaⱪla ular xu küni Hudani seƣinip, uningƣa tǝxǝkkür-mǝdⱨiyǝ ⱪayturuxi mumkin, lekin bu ixlar muⱪǝddǝs ⱪanunda rǝsmiy bekitilgǝn ǝmǝs.\f*   
\m
\v 3 (altǝ kün ix-ǝmgǝk ⱪilinsun; lekin yǝttinqi küni «has xabat küni», muⱪǝddǝs sorunlar küni bolidu; u küni ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar. Ⱪǝyǝrdila tursanglar bu kün Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan xabat küni bolidu).\f □ \fr 23:3 \ft \+bd «has xabat küni»\+bd* — ibraniy tilida «xabatlarning xabati» — mǝhsus aram alidiƣan kün. \+bd «sorunlar»\+bd* — muxu «sorunlar» degǝnning mǝnisi toƣruluⱪ 2-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng. \+bd «xabat küni»\+bd* — muxu yǝrdǝ «xabat küni»ning tilƣa elinixining sǝwǝbi bǝlkim xuki, mǝlum bir ⱨeyt xabat künigǝ toƣra kelip ⱪalƣan bolsa, xu künidǝ ohxaxla ix ⱪilmay aram elixi kerǝk idi.\f*  \x + \xo 23:3 \xt Mis. 20:9; 23:12; Ⱪan. 5:13; Luⱪa 13:14\x*   
\b  
\m  
\s1 «Ɵtüp ketix ⱨeyti» wǝ «petir nan ⱨeyti»  
\m
\v 4 Silǝr bekitilgǝn künliri muⱪǝddǝs sorunlar bolsun dǝp qaⱪirip jakarlaydiƣan, Pǝrwǝrdigarning ⱨeytliri mana munulardur: —\f □ \fr 23:4 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarning ⱨeytliri»\+bd* — ⱨeytlar toƣruluⱪ «Qɵl.» 28-bab, «Ⱪan.» 16:1-17nimu kɵrüng.\f*  
\v 5 Birinqi ayning on tɵtinqi küni gugumda Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan «ɵtüp ketix ⱨeyti» bolidu.\f □ \fr 23:5 \ft \+bd «gugumda»\+bd* — ibraniy tilida «ikki kǝq ariliⱪida» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu — Demǝk, kün petiwatⱪan qaƣdin ⱪarangƣu qüxküqǝ bolƣan ariliⱪtiki waⱪit. \+bd «ɵtüp ketix \+bd*\+bdit «pasha»\+bdit* ⱨeyti» — bu ⱨeyt toƣruluⱪ «Misirdin qiⱪix» 12-bab, bolupmu 13-ayǝt wǝ izaⱨatini, xundaⱪla «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 23:5 \xt Mis. 12:18; 23:15; Qɵl. 28:16; Ⱪan. 16:1\x*   
\b  
\m
\v 6 Xu ayning on bǝxinqi küni Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan «petir nan» ⱨeyti bolidu; silǝr yǝttǝ küngiqǝ petir nan yǝysilǝr.  
\v 7 Birinqi künidǝ silǝr muⱪǝddǝs yiƣilix ⱪilip, ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar.  
\v 8 Silǝr yǝttǝ küngiqǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunidiƣan ⱪurbanliⱪlarni sunup turunglar. Yǝttinqi künidǝ muⱪǝddǝs yiƣilix bolidu; ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar.   
\b  
\m  
\s1 «Dǝslǝpki ⱨosul» ⱨeyti  
\m
\v 9 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 10 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — Silǝr Mǝn ɵzünglarƣa tǝⱪdim ⱪilidiƣan zeminƣa kirip, uningdin ⱨosul yiƣⱪininglarda, ⱨosulunglarning dǝslǝpki pixⱪinidin bir baƣlamni kaⱨinning ⱪexiƣa elip beringlar. \f □ \fr 23:10 \ft \+bd «ⱨosulunglarning dǝslǝpki pixⱪinidin bir baƣlamni kaⱨinning ⱪexiƣa elip beringlar»\+bd* — bu ayǝttiki ⱨosul bolsa arpa ⱨosuli idi. Buƣday ⱨosuli keyin bolidu (16-ayǝt).\f*  
\v 11 Kaⱨin silǝr üqün ⱪobul boluxⱪa uni Pǝrwǝrdigarning aldida pulanglatsun; uni pulanglatⱪan waⱪit bolsa xabatning ǝtisi bolidu. \f □ \fr 23:11 \ft \+bd «uni pulanglatⱪan waⱪit bolsa xabatning ǝtisi bolidu»\+bd* — «ɵtüp ketix» (birinqi ayning on tɵtinqi küni) ⱨeytining ǝtisidin baxlap yǝttǝ künlük «petir nan ⱨeyt»i bolidu. Yǝⱨudiy ǝn’ǝniliri boyiqǝ bu yǝttǝ kün iqidǝ kǝlgǝn xabat künining ikkinqi küni «dǝslǝpki ⱨosul ⱨeyti» bolidu.\f*  
\v 12 Silǝr uni pulanglatⱪan kündǝ silǝr bir yaxⱪa kirgǝn bejirim bir ⱪozini Pǝrwǝrdigarƣa atap kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ süpitidǝ sununglar;  
\v 13 xuningƣa ⱪoxup axliⱪ ⱨǝdiyǝ süpitidǝ zǝytun meyi ilǝxtürülgǝn esil undin bir ǝfaⱨning ondin birini Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy kǝltürsun dǝp otta sununglar; buningƣa ⱪoxup xarab ⱨǝdiyǝ süpitidǝ xarabtin bir ⱨinning tɵttin birini sununglar.  
\v 14 Silǝr Hudayinglarƣa has bolƣan bu ⱨǝdiyǝni sunidiƣan kündin ilgiri \add yengi ⱨosuldin\add* ⱨeqnemini, nǝ nan nǝ ⱪomaq nǝ kɵk bax bolsun yemǝnglar. Bu dǝwrdin-dǝwrgiqǝ silǝr üqün ⱪǝyǝrdǝ tursanglar ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolsun.   
\b  
\m  
\s1 «Ⱨǝptilǝr ⱨeyti» — bǝzidǝ «orma ⱨeyti», «dǝslǝpki orma ⱨeyti» dǝpmu atilidu  
\m
\v 15 Andin silǝr xu xabat künning ǝtisidin, yǝni xu bir baƣlamni pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ sunƣan künning ǝtisidin tartip, yǝttǝ ⱨǝptǝ sananglar (ular toluⱪ ⱨǝptǝ boluxi kerǝk); \x + \xo 23:15 \xt Ⱪan. 16:9,10 \x*  
\v 16 yǝttinqi xabatning ikkinqi künigiqǝ ǝllik künni sananglar; andin Pǝrwǝrdigarƣa atap yengi \add ⱨosuldin\add* bir axliⱪ ⱨǝdiyǝ sununglar.  
\v 17 Ɵzünglar turuwatⱪan jaylardin pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ esil undin bir ǝfaⱨning ondin ikkisidǝ etilgǝn ikki nanni elip kǝltürünglar; ular eqitⱪu selip etilgǝn bolsun; bular Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan dǝslǝpki ⱨosul ⱨǝdiyǝsi dǝp ⱨesablinidu. \f □ \fr 23:17 \ft \+bd «bular ... dǝslǝpki ⱨosul ⱨǝdiyǝsi dǝp ⱨesablinidu»\+bd* — bu ⱨosul bolsa, buƣday ⱨosuli idi. «Dǝslǝpki ⱨosul ⱨeyti»diki ⱨosul bolsa arpa ⱨosuli idi.\f*  
\v 18 Nandin baxⱪa yǝnǝ bir yaxliⱪ yǝttǝ bejirim ⱪoza, yax bir torpaⱪ wǝ ikki ⱪoqⱪarni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ süpitidǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap sununglar; ularƣa has axliⱪ ⱨǝdiyǝliri wǝ xarab ⱨǝdiyǝlirini ⱪoxup, ⱨǝmmisi Pǝrwǝrdigarƣa huxbuy kǝltürüxkǝ sunulsun.   
\m
\v 19 Buningdin baxⱪa silǝr gunaⱨ ⱪurbanliⱪi üqün bir tekini, inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi üqün bir yaxliⱪ ikki ⱪozini kǝltürünglar;  
\v 20 kaⱨin bularni, yǝni xu ikki ⱪozini dǝslǝpki ⱨosul nanliriƣa ⱪoxup pulanglatma ⱨǝdiyǝ süpitidǝ Pǝrwǝrdigar aldida pulanglatsun. Bular bolsa Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan muⱪǝddǝs sanilip, kaⱨinƣa tǝgsun.  
\v 21 Xu küni silǝr «bügün bizlǝrgǝ muⱪǝddǝs yiƣilix bolidu» dǝp jakarlanglar; xu küni ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar. Bu silǝr üqün ⱪǝyǝrdila tursanglar ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Ⱨosul orux toƣruluⱪ bǝlgilimǝ  
\m
\v 22 Etizingning bulung-puqⱪaⱪliriƣiqǝ tamam yiƣiwalmanglar, wǝ ⱨosulungdin ⱪalƣan wasangni teriwalmiƣin, bǝlki bularni kǝmbǝƣǝllǝr bilǝn musapirlarƣa ⱪoyƣin. Mǝn Ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 23:22 \xt Law. 19:9; Ⱪan. 24:19\x*   
\b  
\m  
\s1 «Kanay qelix ⱨeyti»  
\m
\v 23 Pǝrwǝrdigar Musaƣa mundaⱪ dedi: —  
\v 24 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: —  
\m Silǝr yǝttinqi ayning birinqi küni toluⱪ aram elip, kanaylar qelinix bilǝn ǝslǝtmǝ yosunda ⱨeyt ⱪilip, muⱪǝddǝs sorunlarni tüzünglar. \f □ \fr 23:24 \ft \+bd «kanaylar»\+bd* — yaki «burƣilar» (ⱪoqⱪarning münggüzliri).\f*  \x + \xo 23:24 \xt Qɵl. 29:1\x*  
\v 25 U kündǝ ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar; Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan bir ⱪurbanliⱪ sununglar.   
\b  
\m  
\s1 «Kafarǝt küni»  
\m
\v 26 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 27 Yǝttinqi ayning oninqi küni bolsa kafarǝt küni bolidu; u kün silǝr üqün muⱪǝddǝs yiƣilix küni bolidu; xu küni nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutup, Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪni sununglar; \f □ \fr 23:27 \ft \+bd «kafarǝt küni»\+bd* — ibraniy tilida «kafarǝtlǝr küni». \+bd «nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutup, ...»\+bd* — ibraniy tilida birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Yǝⱨudiy ǝn’ǝniliri boyiqǝ bu ixlar roza tutuxni ɵz iqigǝ alatti. 16:29-31nimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 23:27 \xt Law. 16:29,31; Qɵl. 29:7\x*  
\v 28 U kündǝ ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar; qünki u bir kafarǝt küni bolup, xu kün ɵzünglar üqün Hudayinglar Pǝrwǝrdigar aldida kafarǝt ⱪilinixⱪa bekitilgǝndur.  
\v 29 Ⱨǝrkim xu küni nǝpsini tartmay ɵzini tɵwǝn tutmisa ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlinidu.  
\v 30 Kimdǝkim xu kündimu ⱨǝrⱪandaⱪ bir ix ⱪilsa, Mǝn xu adǝmni ɵz hǝlⱪidin üzüp taxlaymǝn.  
\v 31 Xu küni ⱨeqⱪandaⱪ ix ⱪilmanglar; bu dǝwrdin-dǝwrgiqǝ silǝr üqün ⱪǝyǝrdǝ tursanglar bir ǝbǝdiy bǝlgilimǝ bolidu.  
\v 32 U kün silǝr üqün toluⱪ aram alidiƣan xabat küni bolidu; nǝpsinglarni tartip ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar. Xu ayning toⱪⱪuzinqi küni gugumdin tartip ǝtisi gugumƣiqǝ xabat künigǝ riayǝ ⱪilip aram elinglar.   
\b  
\m  
\s1 «Kǝpilǝr ⱨeyti»  
\m
\v 33 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 34 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — Yǝttinqi ayning on bǝxinqi künidin baxlap, yǝttǝ küngiqǝ Pǝrwǝrdigarning «kǝpilǝr ⱨeyti» bolidu. \f □ \fr 23:34 \ft \+bd «yǝttinqi ay»\+bd* — ibraniy tilida «bu yǝttinqi ay».\f*  \x + \xo 23:34 \xt Mis. 23:16; Qɵl. 29:12; Ⱪan. 16:15\x*  
\v 35 Birinqi kündǝ muⱪǝddǝs yiƣilix bolidu; ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar.  
\v 36 Yǝttǝ küngiqǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ sununglar; sǝkkizinqi kündǝ silǝrgǝ muⱪǝddǝs yiƣilix bolidu; Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱪurbanliⱪ sununglar. Bu ɵzi tǝntǝnilik yiƣilix bolƣaq, u küni ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmanglar.\x + \xo 23:36 \xt Yⱨ. 7:37\x*   
\m
\v 37 Silǝr «muⱪǝddǝs sorunlar bolsun» dǝp jakarlaydiƣan, yǝni Pǝrwǝrdigar bekitkǝn ⱨeytlar mana xulardur. Xu sorunlarda silǝr ⱨǝrⱪaysi küngǝ bekitilgini boyiqǝ, Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪ, yǝni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ, axliⱪ ⱨǝdiyǝ, baxⱪa ⱨǝrhil ⱪurbanliⱪlar wǝ xarab ⱨǝdiyǝlǝrni sunisilǝr;  
\v 38 bulardin baxⱪa, Pǝrwǝrdigarning xabat künlirini tutisilǝr wǝ Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪalƣan ⱨǝdiyǝliringlarni berip, ⱪǝsǝm ⱪurbanliⱪliringlarning ⱨǝmmisini ada ⱪilip, ihtiyariy ⱪurbanliⱪliringlarning ⱨǝmmisini sunisilǝr.   
\m
\v 39 Silǝr ǝmdi zemindin ⱨosul-mǝⱨsulatlirini yiƣip bolup, yǝttinqi ayning on bǝxinqi künidin baxlap yǝttǝ kün Pǝrwǝrdigarning ⱨeytini ɵtküzünglar. Birinqi küni toluⱪ aram elix bolidu, sǝkkizinqi konidimu toluⱪ aram elix bolidu. \f □ \fr 23:39 \ft \+bd «ⱨosul-mǝⱨsulatliri»\+bd* — muxu «ⱨosul-mǝⱨsulatliri» axliⱪlar ⱨǝm ⱨǝrhil mewǝ-qiwǝ mǝⱨsulatlirini ɵz iqigǝ alidu.\f*  
\v 40 Birinqi küni silǝr esil dǝrǝhlǝrdin xah-putaⱪlarni qatap, yǝni horma dǝrǝhliri bilǝn ⱪoyuⱪ yopurmaⱪliⱪ dǝrǝhlǝrning xahlirini kesip, eriⱪ boyidiki sɵgǝt qiwiⱪlirini ⱪirⱪip Hudayinglar Pǝrwǝrdigar aldida yǝttǝ künni xundaⱪ xad-huram ɵtküzisilǝr. \f □ \fr 23:40 \ft \+bd «esil dǝrǝhlǝrdin xah-putaⱪlarni qatap, ...»\+bd* — ibraniy tilida «esil dǝrǝhlǝrdin mewini qatap, ...».\f*  
\v 41 Silǝr ⱨǝr yili bu yǝttǝ künni Pǝrwǝrdigarƣa atiƣan bir ⱨeyt süpitidǝ ɵtküzünglar; dǝwrdin-dǝwrgiqǝ bu silǝr üqün ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu. Silǝr ⱨeytni yǝttinqi ayda ɵtküzünglar.  
\v 42 Yǝttǝ küngiqǝ kǝpilǝrdǝ turunglar. Israilda tuƣulƣanlarning ⱨǝmmisi kǝpidǝ tursun. \f □ \fr 23:42 \ft \+bd «Yǝttǝ küngiqǝ kǝpilǝrdǝ turunglar, ...»\+bd* — bu kǝpilǝr yuⱪiridiki xah-qiwiⱪlardin yasilixi kerǝk.\f*  
\v 43 Buning bilǝn Mǝn Israillarni Misir zeminidin qiⱪarƣinimda, ularni kǝpilǝrdǝ turƣuzƣinimni ǝwladliringlar bilidu. Ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 44 Xundaⱪ ⱪilip Musa Pǝrwǝrdigarning bekitkǝn xu ⱨeytlirini Israillarƣa bayan ⱪildi.   
\b  
\b  
\m  
\c 24
\s1 «Qiraƣdan» wǝ «tǝⱪdim nan xirǝsi toƣrisidiki bǝlgilimilǝr  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Israillarƣa qiraƣ ⱨǝmixǝ yeniⱪ turuxi üqün zǝytundin soⱪup qiⱪirilƣan sap mayni sanga elip kelixkǝ buyruƣin.  
\v 3 Ⱨarun jamaǝt qedirining iqidǝ, ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪining udulidiki pǝrdining sirtida ⱨǝr keqisi ǝtigǝngiqǝ Pǝrwǝrdigarning aldida qiraƣlarni xundaⱪ pǝrlǝp tursun. Bu dǝwrdin-dǝwrgiqǝ silǝr üqün ǝbǝdiy bir bǝlgilimǝ bolidu. \f □ \fr 24:3 \ft \+bd «ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪi»\+bd* — muxu yǝrdǝ «ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ» Hudaning Israilƣa bolƣan tüp ǝmrlirini, xundaⱪla uning Israil bilǝn bolƣan ǝⱨdisini kɵrsitidu; Hudaning muⱪǝddǝs maⱨiyiti wǝ harakteri xu ǝmrlǝrdǝ ayan ⱪilinƣaqⱪa, «ⱨɵküm-guwaⱨ» dǝpmu atilidu. Oⱪurmǝnlǝrgǝ ayanki, xu ǝmrlǝr ǝⱨdǝ sanduⱪi iqidǝ saⱪlaⱪliⱪ tax tahtaylar üstidǝ pütüklük idi. Xunga bǝzidǝ sanduⱪ «ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ sanduⱪi», ibadǝt qediri bolsa, «ⱨɵküm-guwaⱨliⱪ qediri» dǝp atilidu.\f*  
\v 4 Ⱨarun ⱨǝmixǝ Pǝrwǝrdigarning aldida bu qiraƣlarni pak qiraƣdanning üstigǝ tizip ⱪoysun.\f □ \fr 24:4 \ft \+bd «pak qiraƣdan»\+bd* — yaki «sap altun qiraƣdan».\f*   
\m
\v 5 Sǝn yǝnǝ esil buƣday unidin on ikki toⱪaqni ǝtkin. Ⱨǝrbir toⱪaq bir ǝfaⱨning ondin ikkisigǝ barawǝr bolsun.  
\v 6 Andin sǝn Pǝrwǝrdigarning aldidiki pak xirǝning üstigǝ altidin ikki ⱪatar ⱪilip tizƣin. \f □ \fr 24:6 \ft \+bd «pak xirǝ»\+bd* — yaki «sap altun xirǝ».\f*  
\v 7 Ⱨǝrbir ⱪatarning üstigǝ sap mǝstiki ⱪoyƣin; xuning bilǝn ular Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulidiƣan ⱨǝdiyǝ, ǝslǝtmǝ nan bolidu.   
\b  
\m
\v 8 Bularni u Israillarƣa wakalitǝn ⱨǝrbir xabat küni Pǝrwǝrdigarning aldida tizsun; bu ǝbǝdiy bir ǝⱨdidur.  
\v 9 Nanlar Ⱨarun bilǝn uning oƣulliriƣa tǝwǝ bolidu; ular ularni muⱪǝddǝs jayda yesun; qünki bu nǝrsilǝr Pǝrwǝrdigarƣa atap otta sunulƣan nǝrsilǝr iqidǝ «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» dǝp sanilip, Ⱨarunƣa tǝwǝ bolidu; bu ǝbǝdiy bir bǝlgilimidur.\x + \xo 24:9 \xt Mis. 29:32; Law. 8:31; 1Sam. 21:6; Mat. 12:4\x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning namiƣa kupurluⱪ ⱪilix gunaⱨining jazasi  
\m
\v 10 Anisi Israiliy, atisi Misirliⱪ bir oƣul bar idi. U Israillarning arisiƣa bardi; u qedirgaⱨta bir Israiliy bilǝn uruxup ⱪaldi.  
\v 11 Ular soⱪuxⱪanda Israiliy ayalning oƣli kupurluⱪ ⱪilip, \add Pǝrwǝrdigarning\add* namini bulƣap ⱪarƣidi. Hǝlⱪ uni Musaning aldiƣa elip bardi. U kixining anisining ismi Xelomit bolup, u Dan ⱪǝbilisidin bolƣan Dibrining ⱪizi idi. \f □ \fr 24:11 \ft \+bd «muⱪǝddǝs nam»\+bd* — muxu yǝrdǝ ibraniy tilida «muⱪǝddǝs nam» ǝmǝs, pǝⱪǝt «Nam» deyilidu. Demǝk, Pǝrwǝrdigarning nami (16-ayǝtni kɵrüng).\f*  
\v 12 Xuning bilǝn ular Pǝrwǝrdigarning ⱨɵküm buyruⱪi qiⱪⱪuqǝ u kixini solap ⱪoydi.\f □ \fr 24:12 \ft \+bd «...Pǝrwǝrdigarning ⱨɵküm buyruⱪi qiⱪⱪuqǝ,...»\+bd* — ibraniy tilida «...Pǝrwǝrdigarning aƣziƣa ⱪarap, u ⱨɵküm qiⱪarƣuqǝ,...».\f*   
\m
\v 13 Andin Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 14 Ⱪarƣiƣuqini qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪinglar. Uning eytⱪinini angliƣanlarning ⱨǝmmisi ⱪollirini uning bexiƣa ⱪoysun, andin pütkül jamaǝt bir bolup uni qalma-kesǝk ⱪilsun.   
\m
\v 15 Ⱨǝmdǝ sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — Əgǝr birkim ɵz Hudasini ⱨaⱪarǝtlǝp ⱪarƣisa ɵz gunaⱨini tartidu.  
\v 16 Pǝrwǝrdigarning namiƣa kupurluⱪ ⱪilƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinsun; pütkül jamaǝt qoⱪum bir bolup uni qalma-kesǝk ⱪilsun; mǝyli u musapir bolsun yaki yǝrlik bolsun, \add muⱪǝddǝs\add* namƣa kupurluⱪ ⱪilsa ɵltürülsun.\f □ \fr 24:16 \ft \+bd «muⱪǝddǝs nam»\+bd* — muxu yǝrdǝ ibraniy tilida pǝⱪǝt «Nam» deyilidu.\f*   
\m
\v 17 Əgǝr birsi baxⱪa birsini urup ɵltürsǝ, u ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinsun.   
\m
\v 18 Birsi bir qarpayni ɵltürsǝ, uning üqün ⱨaywanni tɵlǝp, janƣa-jan tɵlǝp bǝrsun.   
\m
\v 19 Birkim ɵz ⱪoxnisini meyip ⱪilsa, u ɵzgigǝ ⱪandaⱪ ⱪilƣan bolsa, uning ɵzigimu xundaⱪ ⱪilinsun.  
\v 20 Birǝr ǝzasi sunduruwetilgǝn bolsa, uningmu sundurulsun; kɵzigǝ-kɵz, qixiƣa-qix nakar ⱪilinsun; baxⱪa kixini ⱪandaⱪ zǝhimlǝndürgǝn bolsa umu ⱨǝm xundaⱪ ⱪilinsun.\x + \xo 24:20 \xt Mis. 21:24; Ⱪan. 19:21; Mat. 5:38\x*   
\m
\v 21 Kimdǝkim bir qarpayni ɵltürsǝ, qarpay tɵlǝp bǝrsun; adǝmni urup ɵltürgǝn kixi bolsa, ɵlüm jazasiƣa mǝⱨkum ⱪilinsun.   
\m
\v 22 Silǝrdǝ birla ⱪanun bolsun. musapir yaki yǝrlik bolsun, barawǝr muamilǝ ⱪilinsun; qünki Mǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 23 Musa Israillarƣa xularni dedi; xuning bilǝn ular xu ⱪarƣiƣuqini qedirgaⱨning taxⱪiriƣa elip qiⱪip, qalma-kesǝk ⱪildi. Xundaⱪ ⱪilip, Israillar Pǝrwǝrdigarning Musaƣa ǝmr ⱪilƣinidǝk ⱪildi.   
\b  
\b  
\m  
\c 25
\s1 Zeminning «xabat yili»  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Sinay teƣida Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\v 2 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — Mǝn silǝrgǝ beridiƣan zeminƣa kirgininglarda u zeminning ɵzimu Pǝrwǝrdigarƣa atap bir xabat aramini alsun. \x + \xo 25:2 \xt Mis. 23:10\x*  
\v 3 Sǝn altǝ yil etizingni terip, altǝ yil talliⱪ beƣingni qatap, ulardin ⱨosullarni yiƣⱪin;  
\v 4 ǝmma yǝttinqi yili zeminning ɵzi üqün bir «xabatliⱪ aram» bolsun; u Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan bir «xabat» ⱨesablinidu. Xu yili sǝn etizingni terimaysǝn wǝ talliⱪingni qatimaysǝn.  
\v 5 Ɵzlükidin ünüp qiⱪⱪan ⱨosulni ormaysǝn; wǝ qatalmiƣan talliringning üzümlirini üzmǝysǝn; qünki xu yil zemin aram alidiƣan yildur.   
\m
\v 6 Ⱨalbuki, zemin xabat yilida qiⱪarƣan ⱨosul ⱨǝmminglarƣa ozuⱪ bolidu, yǝni ɵzüng üqün, ⱪul-dediking üqün, mǝdikaring üqün wǝ seningkidǝ turuwatⱪan musapir üqün, xuningdǝk mal-waranliring üqün  
\v 7 Wǝ zeminingdiki yawayi ⱨaywanlar üqünmu ozuⱪ bolidu; zeminning ⱨǝmmǝ ⱨosuli ozuⱪ bolidu.\f □ \fr 25:7 \ft \+bd «... zeminingdiki yawayi ⱨaywanlar üqünmu ozuⱪ bolidu; zeminning ⱨǝmmǝ ⱨosuli ozuⱪ bolidu»\+bd* — demǝk, (1) etiz-talliⱪning igisi ɵz yeridin ɵzlükidin ünüp qiⱪⱪan «tǝbiiy ⱨosul»ni orƣaⱪ wǝ piqaⱪ bilǝn ⱨǝrgiz almasliⱪi kerǝk; (2) barliⱪ hǝlⱪ xu «tǝbiiy ⱨosul»din, xundaⱪla ⱨǝrhil dǝrǝhlǝrning mewisini wǝ zemindiki baxⱪa tǝbiiy ozuⱪluⱪni (kimning yeridǝ boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr) haliƣanqǝ ⱪol bilǝn üzsǝ bolatti; (3) ⱨǝtta zemindiki yawayi ⱨaywanlarmu uningdin bǝⱨrimǝn boluxⱪa bolatti; xuning üqün etiz ǝtrapidiki qit-ⱪaxalarni eqip berixi kerǝk idi.\f*   
\b  
\m  
\s1 «Kanay-burƣa qalidiƣan yili», yǝni «azadliⱪ yili», «xadliⱪ yili»  
\m
\v 8 Xuningdǝk sǝn yǝttǝ ⱪetimliⱪ xabat yilini, yǝni yǝttǝ ⱨǝssǝ yǝttǝ yilni saniƣin; yǝttǝ xabat yil künliri ⱪiriⱪ toⱪⱪuz yil bolidu.  
\v 9 Xunqilik waⱪit ɵtüp, yǝttinqi ayda, ayning oninqi küni, kafarǝt künidǝ burƣa qelip sadasini yuⱪiri qiⱪirisilǝr; kafarǝt künining ɵzidǝ silǝr pütkül zemininglarda burƣining sadasini anglitisilǝr.   
\m
\v 10 Xu ǝllikinqi yilini silǝr muⱪǝddǝs dǝp bilip, pütkül zeminda uningda barliⱪ turuwatⱪanlarning ⱨǝmmisigǝ azadliⱪni jakarlixinglar kerǝk. Xu yil silǝrgǝ «azadliⱪ yili» bolidu, ⱨǝrbiringlar ɵz yǝr-mülükliringlarƣa ⱪaytisilǝr, ⱨǝrbiringlar ɵz ailǝ-jǝmǝtinglarƣa ⱪaytip barisilǝr. \f □ \fr 25:10 \ft \+bd «Azadliⱪ yili»\+bd* — ǝslidǝ ibraniy tilida «burƣa (qelix) yili» dǝp atilatti. Keyin, uning qüxǝnqisi tezla «azadliⱪ yili», «xadliⱪ yili» degǝngǝ ɵzgǝrdi.\f*  
\v 11 Bu ǝllikinqi yili silǝrgǝ bir azadliⱪ yili bolsun; u yili ⱨeq nemǝ terimaysilǝr, ɵzlükidin ünüp qiⱪⱪan ⱨosulnimu ormaysilǝr wǝ qatalmiƣan talliringlarning üzümlirinimu yiƣmaysilǝr.  
\v 12 Qünki bu azadliⱪ yili bolup, silǝrgǝ muⱪǝddǝs ⱨesablansun; uning ⱨosulini bolsa, etiz-dalilardin tepip \add ⱨǝmminglar\add* yǝysilǝr.\f □ \fr 25:12 \ft \+bd «xabat yili»\+bd* — bu ix toƣrisidiki bǝlgilimilǝrni, 5-7-ayǝtlǝrdin wǝ izaⱨatliridin kɵrüng.\f*   
\b  
\m  
\s1 Yǝr-mülüklǝrning yanduruluxi  
\m
\v 13 Azadliⱪ yili aranglardiki ⱨǝrbir adǝm ɵz yǝr-mülkigǝ ⱪaytsun.  
\v 14 Silǝr ⱪoxnanglarƣa birnemǝ setip bǝrsǝnglar, yaki ⱪoxnanglardin birnemǝ setiwalsanglar, bir-biringlarni bozǝk ⱪilmanglar. \f □ \fr 25:14 \ft \+bd «Silǝr ⱪoxnanglarƣa birnemǝ setip bǝrsǝnglar, yaki ⱪoxnanglardin birnemǝ setiwalsanglar»\+bd* — bu ayǝttiki «birnemǝ» xübⱨisizki yǝr-zeminlarni yaki igilikni kɵrsitidu (13-ayǝtni kɵrüng).\f*  
\v 15 Ⱪoxnangdin \add yǝrni\add* setiwalsang, undaⱪta «azadliⱪ yili»din keyin ɵtkǝn yillarning sanini ⱨesablap uningdin setiwelixing kerǝk; umu ⱪalƣan yillarning saniƣa ⱪarap, yǝrning keyinki ⱨosulliriƣa asasǝn sanga setip bǝrsun.  
\v 16 «\add Azadliⱪ yili»ƣiqǝ\add* bolƣan yillar kɵprǝk bolsa, baⱨasini xuningƣa muwapiⱪ yuⱪiri kɵtürisǝn; ⱪalƣan yillar azraⱪ bolsa, baⱨasini xuningƣa muwapiⱪ kemǝytsun. Qünki ⱪalƣan yillarning ⱨosulliri ⱪanqǝ bolsa, u xu boyiqǝ sanga setip beridu.  
\v 17 Silǝr bir-biringlarni bozǝk ⱪilmanglar, bǝlki Hudayinglardin ⱪorⱪunglar; qünki Mǝn bolsam Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\m
\v 18 Silǝr Mening bǝlgilimilirimni tutup, ⱨɵkümlirimdǝ turup, xularƣa ǝmǝl ⱪilinglar; silǝr xundaⱪ ⱪilsanglar, zemininglarda tinq-aman turisilǝr.  
\v 19 Xuning bilǝn zemin silǝrgǝ ɵz mewisini beridu, silǝr toyƣudǝk yǝp, uningda tinq-aman turisilǝr.   
\m
\v 20 Əgǝr silǝr: — Mana, bizgǝ terip ⱨosulni yiƣixⱪa ijazǝt berilmisǝ, yǝttinqi yili nemǝ yǝymiz, dǝp sorisanglar,  
\v 21 \add silǝrgǝ mǝlum bolsunki\add*, altinqi yilida üq yilning ⱨosulini bǝrsun dǝp, Mǝn üstünglarƣa bǝrikitimni «qüx» dǝp buyruymǝn.  
\v 22 Wǝ xundaⱪ boliduki, silǝr sǝkkizinqi yili teriysilǝr, ǝmma toⱪⱪuzinqi yiliƣiqǝ exip ⱪalƣan kona ⱨosuldin tehiqǝ yǝysilǝr; xu toⱪⱪuzinqi yiliƣiqǝ silǝr kona axliⱪtin yǝysilǝr.   
\m
\v 23 Yǝr-zemin setilsa, mǝnggülük setilmisun, qünki zeminning ɵzi Meningkidur, silǝr bolsanglar Mening yenimdiki musapir wǝ meⱨman, halas.  
\v 24 Silǝr igǝ bolidiƣan pütkül zeminda yǝr-zeminning igilirigǝ uni «ⱪayturuwelix ⱨoⱪuⱪi»ni yaritip berixinglar kerǝk.  
\v 25 Əgǝr ⱪerindaxliringlardin biri kǝmbǝƣǝllixip, ɵz miras yerini setiwǝtkǝn bolsa, uning yeⱪin tuƣⱪini, yǝni «ⱨǝmjǝmǝt xapaǝtqi»si kelip ɵz ⱪerindixi satⱪan yǝrni ⱪayturup setiwalsun. \f □ \fr 25:25 \ft \+bd «ⱨǝmjǝmǝt xapaǝtqi»\+bd* — muxu sɵz ibraniy tilidiki «goel»ning tǝrjimisidur. Tǝwrattiki nurƣun yǝrlǝrdǝ bu sɵz tepilidu (mǝsilǝn, «Ayup» 19:25ni wǝ izaⱨatni kɵrüng). Bǝzidǝ «ⱨǝmjǝmǝt ⱪutⱪuzƣuqi» dǝp tǝrjimǝ ⱪilinidu. Bu sɵz omumǝn birsining mǝlum awariqilikkǝ uqriƣinida, uningƣa tuƣⱪanqiliⱪ (ⱨǝmjǝmǝtlik) ⱪilip uni ⱪutⱪuzux üqün bǝdǝl tɵlǝydiƣan ⱪutⱪuzƣuqi tuƣⱪinini bilduridu.\f*  
\v 26 Əgǝr uning ⱨeq xapaǝtqi tuƣⱪini bolmisa, lekin u yanduruwelixⱪa kerǝklik pulni tapalisa, \f □ \fr 25:26 \ft \+bd «lekin u yanduruwelixⱪa kerǝklik pulni tapalisa»\+bd* — ibraniy tilida «u» «uning ⱪoli» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*  
\v 27 Undaⱪta satⱪiniƣa ⱪanqǝ yil bolƣanliⱪini ⱨesablap, \add azadliⱪ yiliƣiqǝ\add* ⱪalƣan yillar üqün setiwalƣan kixigǝ muwapiⱪ pul berip, ɵz yerigǝ ⱪaytsun.  
\v 28 Lekin ǝgǝr u yanduruwelixⱪa kerǝklik pulni tapalmisa, ɵzi setip bǝrgǝn yǝr azadliⱪ yiliƣiqǝ alƣuqining ⱪolida tursun; azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ yǝr yǝr setiwalƣuqining ⱪolidin qiⱪsun, ɵz igisi ɵz yǝr-mülkigǝ ⱪaytsun.   
\b  
\m  
\s1 Setip bǝrgǝn ɵylǝr toƣruluⱪ  
\m
\v 29 Əgǝr birsi sepilliⱪ xǝⱨǝrning iqidiki bir turalƣu ɵyni satⱪan bolsa, setip bir yil iqidǝ uni yanduruwelix ⱨoⱪuⱪi bardur. Toluⱪ bir yil tügǝp bolƣuqǝ, yanduruwelix ⱨoⱪuⱪi bardur.  
\v 30 Lekin pütün yil iqidǝ yanduruwelinmisa, sepilliⱪ xǝⱨǝrning iqidiki bu ɵy nǝsildin-nǝsilgǝ alƣan kixining ⱪolida bolup, azadliⱪ yili kǝlsimu yandurulmas.   
\m
\v 31 Lekin sepilsiz kǝntlǝrning ɵyliri bolsa zeminning etizliridǝk ⱨesablinidu; ularni yandurup setiwalƣili bolidu; azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ ǝsli igisining ⱪoliƣa yandurulidu.   
\m
\v 32 Lekin Lawiy xǝⱨǝrliridǝ bolsa, Lawiylar ɵz mirasi bolƣan xǝⱨǝrlǝrdiki ɵylirini halisa ⱨǝrⱪaqan ⱪayturuwelix ⱨoⱪuⱪi bardur. \f □ \fr 25:32 \ft \+bd «Lawiylarning xǝⱨǝrliri»\+bd* — Israil iqidǝ Lawiylarƣa alaⱨidǝ has bolƣan 48 xǝⱨǝr bar idi («Qɵl.» 35-bab, «Yǝxua» 21-babni kɵrüng).\f*  
\v 33 Lawiylardin biri ɵylirini, yǝni ɵz mirasi bolƣan xǝⱨǝrdiki bir ɵyni ⱪayturuwelix ⱨoⱪuⱪi bar bolsimu, \add lekin ⱪayturup almiƣan bolsa\add*, undaⱪ ǝⱨwalda u azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ yandurulidu; qünki Lawiy xǝⱨǝrlirining ɵyliri bolsa Lawiylarning Israillarning arisidiki mirasi bolidu. \f □ \fr 25:33 \ft \+bd «Lawiylardin biri ɵylirini... ⱪayturuwelix ⱨoⱪuⱪi bar bolsimu,... u azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ yandurulidu»\+bd* — yaki «Əgǝr Lawiylardin biri baxⱪa birsidin (yǝni baxⱪa bir Lawiy adǝmdin) ɵz mirasi bolƣan xǝⱨiridǝ bir ɵyni setiwalsimu, azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ yandurulidu». Bu ayǝtning yǝnǝ bǝzi baxⱪa tǝrjimiliri yaki xǝrⱨliri uqrixi mumkin.\f*  
\v 34 Xundaⱪ ⱨǝm bularning xǝⱨǝrlirining qɵrisidiki etiz-yǝrliri bolsa, ularning ǝbǝdiy mirasi bolƣaqⱪa, setilsa bolmaydu.\f □ \fr 25:34 \ft \+bd «... bularning xǝⱨǝrlirining qɵrisidiki etiz-yǝrliri ... setilsa bolmaydu»\+bd* — bu etizlar ularning hususiy tǝǝlluⱪati ǝmǝs, bǝlki ularning «kollektip» tǝǝlluⱪi idi.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ⱪǝrzlǝr wǝ ⱪullar toƣruluⱪ bǝlgilimilǝr  
\m
\v 35 Sanga ⱪoxna bolƣan, ⱪerindaxliringlardin biri kǝmbǝƣǝllixip, ɵz jenini baⱪalmay ⱪalsa, sǝn uni musapir yaki yaⱪa yurtluⱪ meⱨmandǝk yeningda turƣuzup, uningdin hǝwǝr alƣin.  
\v 36 Sǝn uningdin ɵsüm wǝ yaki payda almiƣin; sǝn Hudayingdin ⱪorⱪup, ⱪerindixingni ⱪexingda turuxⱪa ⱪoyƣin. \x + \xo 25:36 \xt Mis. 22:25; Ⱪan. 23:18; Pǝnd. 28:8; Əz. 18:8; 22:12\x*  
\v 37 Pulungni uningƣa ɵsümgǝ bǝrmǝ, axliⱪingnimu payda elix mǝⱪsitidǝ uningƣa ɵtnǝ bǝrmigin.   
\m
\v 38 Hudayinglar boluxⱪa, Ⱪanaan zeminini silǝrgǝ berixkǝ silǝrni Misir zeminidin qiⱪirip kǝlgǝn Hudayinglar Pǝrwǝrdigar Ɵzümdurmǝn.   
\m
\v 39 Əgǝr sanga ⱪoxna bolƣan ⱪerindixing kǝmbǝƣǝllixip, ɵzini sanga satsa, uni ⱪuldǝk ⱪulluⱪ hizmitigǝ salmiƣin; \x + \xo 25:39 \xt Mis. 21:2; Ⱪan. 15:12; Yǝr. 34:14\x*  
\v 40 bǝlki u ⱪexingda mǝdikar yaki musapirdǝk tursun; azadliⱪ yiliƣiqǝ sening hizmitingdǝ bolsun;  
\v 41 andin azad bolup ɵzi bilǝn baliliri ⱪexingdin qiⱪip, ɵz jǝmǝtigǝ yenip berip, ata-bowilirining yǝr-mülkigǝ ⱪaytsun. \f □ \fr 25:41 \ft \+bd «andin \+bd*\+bdit ⱪul\+bdit* azad bolup ɵzi bilǝn baliliri ... ata-bowilirining yǝr-mülkigǝ ⱪaytsun» — «Mis.» 21:2-6-ayǝtlǝrdǝ berilgǝn bǝlgilimilǝr boyiqǝ ibraniy ⱪul altǝ yil ixlǝp bolƣandin keyin azadliⱪⱪa ⱪoyup berilixi kerǝk. Lekin «azadliⱪ yili» uning ixlǝxkǝ kerǝk bolƣan altǝ yil toxmayla kǝlsǝ, xu yili u ailisi bilǝn azadliⱪⱪa qiⱪidu.\f*  
\v 42 Qünki ular Mǝn Ɵzüm Misir zeminidin qiⱪirip elip kǝlgǝn ⱪul-bǝndilirim bolƣaqⱪa, ularni ⱪuldǝk setixⱪa yol ⱪoymanglar.  
\v 43 Sǝn ularƣa ⱪattiⱪ ⱪolluⱪ bilǝn hojiliⱪ ⱪilmaysǝn, bǝlki Hudayingdin ⱪorⱪⱪin.\x + \xo 25:43 \xt Əf. 6:9; Kol. 4:1\x*   
\m
\v 44 Lekin ɵzünggǝ ⱪul yaki dedǝk almaⱪqi bolsang, ularni ǝtraptiki yat ǝllǝrdin xundaⱪ ⱪul ya dedǝk setiwalsang bolidu.  
\v 45 Bulardin baxⱪa, aranglarda olturaⱪlaxⱪan musapirlarning pǝrzǝntlirini wǝ xularning jǝmǝtidin, yǝni silǝr bilǝn billǝ turuwatⱪan, zemininglarda tuƣulƣanlardin ⱪullar setiwalsanglar bolidu; xuning bilǝn ular silǝrning mülkünglar bolup ⱪalidu.  
\v 46 Silǝr muxularni ɵzünglardin keyinki baliliringlarƣa miras ⱪilip, ularƣa mülük boluxⱪa ⱪaldursanglar bolidu; muxularni ǝbǝdgiqǝ ⱪul ⱪilsanglar bolidu; lekin ɵz ⱪerindaxliringlar bolƣan Israillar arisida bolsa, bir-biringlarƣa ⱪattiⱪ ⱪolluⱪ bilǝn hojiliⱪ ⱪilmasliⱪinglar kerǝk.   
\m
\v 47 Əgǝr aranglarda olturuxluⱪ bir musapir yaki yaⱪa yurtluⱪ beyiƣan wǝ uningƣa ⱪoxna ⱪerindixing kǝmbǝƣǝllixip, ɵzini xu ⱪoxna musapirƣa wǝ yaki xu musapirning mǝlum bir ǝwladiƣa satsa,  
\v 48 u setilƣandin keyin uningda pul tɵlǝp ⱨɵrlükkǝ qiⱪix ⱨoⱪuⱪi ⱪalidu; uning aka-ukilirining ⱨǝrⱪaysisi uni ⱨɵrlükkǝ setiwalsa bolidu.  
\v 49 Xuningdǝk uning taƣisi yaki taƣisining oƣli wǝ yaki jǝmǝtidin bolƣan ⱨǝrⱪaysi yeⱪin tuƣⱪini uni ⱨɵrlükkǝ setiwalsa bolidu; yaki ɵzining ⱪurbi yǝtsǝ, pul berip ɵz-ɵzini ⱨɵrlükkǝ setiwalsa bolidu. \f □ \fr 25:49 \ft \+bd «...ɵzining ⱪurbi yǝtsǝ, pul berip ɵz-ɵzini ⱨɵrlükkǝ setiwalsa bolidu»\+bd* — demǝk, hojayini yat ǝllik bolsa, «Mis.» 21:2-6-ayǝtlǝrdiki «ⱪul altǝ yil ixlǝp andin azad bolidu» degǝn bǝlgilimǝ inawǝtlik bolmaydu.\f*  
\v 50 Uni setiwalidiƣan kixi uning hojisi bilǝn gǝplixip setilƣan yildin tartip azadliⱪ yiliƣiqǝ ⱪanqilik bolƣanliⱪini ⱨesablap, setiwelix baⱨasini yillarning saniƣa ⱪarap ⱨesablisun; \add ⱨɵrlük puli ⱨesablaxta ⱪulning hojisiƣa\add* ixlǝxkǝ kerǝk bolƣan ⱪalƣan künlirining ⱨǝⱪⱪi «mǝdikarning ixligǝn künliri»dǝk ⱨesablansun. \f □ \fr 25:50 \ft \+bd «... ⱪalƣan künlirining ⱨǝⱪⱪi «mǝdikarning ixligǝn künliri»dǝk ⱨesablansun»\+bd* — demǝk, ⱪalƣan yillarƣa mǝdikarning ix ⱨǝⱪⱪi ɵlqimi boyiqǝ pul ⱨesablap tɵlixi kerǝk.\f*  
\v 51 Azadliⱪ yiliƣa yǝnǝ heli yillar bolsa, xuni ⱨesablap, setilƣan pulning nisbiti boyiqǝ ⱨɵrlük pulini ⱨesablap bǝrsun;  
\v 52 ǝgǝr azadliⱪ yiliƣa az yillar ⱪalƣan bolsa, uni ⱨesab ⱪilip, ⱪalƣan ⱪulluⱪ yilliriƣa muwapiⱪ pulni yandurup bǝrsun.   
\m
\v 53 Bolmisa, ⱪul xu hojisining yenida yilliⱪ mǝdikardǝk turuxi kerǝk; uning hojisi sening kɵz aldingda uningƣa ⱪattiⱪ ⱪolluⱪ bilǝn hojiliⱪ ⱪilmisun.\f □ \fr 25:53 \ft \+bd «... uning hojisi sening kɵz aldingda uningƣa ⱪattiⱪ ⱪolluⱪ bilǝn hojiliⱪ ⱪilmisun»\+bd* — demǝk, Yǝⱨudiylardin biri yaⱪa yurtluⱪ bir hojayinning ⱪol astida ⱪul bolup ixlisǝ, ⱪoxna bolƣan Yǝⱨudiy ⱪerindaxliri uning ⱨaliƣa yetip, uningdin hǝwǝr elixi kerǝk.\f*   
\m
\v 54 Əgǝr ⱪul yuⱪiriⱪi yollar bilǝn ⱨɵrlükkǝ qiⱪalmisa, azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ ⱪoyup berilsun — u baliliri bilǝn ⱪoxulup azad bolidu.  
\v 55 Qünki Israillarning ɵzi Manga ⱪul-bǝndilǝrdur; ular Mǝn Ɵzüm Misir zeminidin qiⱪirip kǝlgǝn ⱪul-bǝndilirimdur. Hudayinglar Pǝrwǝrdigar Ɵzümdurmǝn.   
\b  
\b  
\m  
\c 26
\s1 Hudaƣa itaǝtmǝn boluxning bǝht-bǝrikiti, itaǝtsizlik kǝltüridiƣan balayi’apǝtlǝr  
\m
\v 1 Silǝr ɵzünglar üqün ⱨeqⱪandaⱪ but yasimanglar yaki ɵzünglarƣa ⱨeq oyma mǝbud yaki ⱨǝykǝl-tüwrükni turƣuzmanglar yaki ularƣa bax uruxⱪa oyulƣan nǝⱪixlik taxlarni zemininglarda ⱨǝrgiz tiklimǝnglar; qünki Ɵzüm Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn. \x + \xo 26:1 \xt Mis. 20:4; Ⱪan. 5:8; 16:22; Zǝb. 97:7\x*  
\v 2 Mening xabat künlirimni tutup, muⱪǝddǝs jayimƣa ihlasmǝn bolunglar. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.\x + \xo 26:2 \xt Law. 19:30\x*   
\m
\v 3 Əgǝr silǝr mening bǝlgilimilirimdǝ mengip, ǝmrlirimni tutup ularƣa ǝmǝl ⱪilsanglar, \x + \xo 26:3 \xt Ⱪan. 28\x*  
\v 4 Mǝn yeringlarning ɵz ⱨosulini berip turuxiƣa, daladiki dǝrǝhlǝrning mewisini qiⱪirixiƣa waⱪtida yamƣurliringlarni yaƣdurup turimǝn.  
\v 5 Xuning bilǝn haman tepix waⱪti üzüm yiƣix pǝsligiqǝ bolidu, üzüm yiƣix waⱪti terilƣu waⱪtiƣiqǝ bolidu; silǝr neninglarni toyunƣuqǝ yǝp, ɵz zemininglarda tinq-aman turisilǝr. \x + \xo 26:5 \xt Law. 25:19\x*  
\v 6 Mǝn zeminƣa aram-tinqliⱪ ata ⱪilimǝn, xuning bilǝn ⱨeqkim silǝrni ⱪorⱪitalmaydu, aramhuda yetip uhlaysilǝr; wǝⱨxiy ⱨaywanlarni zemindin yoⱪitimǝn, ⱪiliqmu zemininglardin ɵtmǝydu; \x + \xo 26:6 \xt Ayup 11:18,19\x*  
\v 7 silǝr düxmǝnliringlarni ⱪoƣlaysilǝr, ular aldinglarda ⱪiliqlinip yiⱪilidu.  
\v 8 Silǝrdin bǝx kixi yüz kixini ⱪoƣlaydu, yüz kixi on mingni ⱪaquridu; düxmǝnliringlar bolsa aldinglarda ⱪiliqlinip yiⱪilidu. \x + \xo 26:8 \xt Yǝ. 23:10\x*  
\v 9 Mǝn silǝrgǝ yüzümni ⱪaritip, silǝrni pǝrzǝnt kɵrgüzüp kɵpǝytimǝn, silǝr bilǝn baƣliƣan ǝⱨdǝmni mǝzmut turƣuzimǝn.  
\v 10 Silǝr tehiqǝ uzun saⱪlanƣan kona axliⱪni yǝwatⱪininglarda, yengi axliⱪ qiⱪidu; yengisi wǝjidin konisini qiⱪiriwetisilǝr.  
\v 11 Mǝn Ɵz makanimni aranglarda turƣuzimǝn wǝ ⱪǝlbim silǝrdin nǝprǝtlǝnmǝydu. \x + \xo 26:11 \xt Əz. 37:26; 2Kor. 6:16\x*  
\v 12 Mǝn aranglarda mengip silǝrning Hudayinglar bolimǝn wǝ silǝr Mening hǝlⱪim bolisilǝr.   
\m
\v 13 Mǝn silǝrni Misirda ularning ⱪulliri boluxtin ⱨɵr ⱪilixⱪa xu zeminidin qiⱪarƣan Hudayinglar Pǝrwǝrdigardurmǝn; Mǝn boyunturuⱪunglarning asarǝtlirini sundurup, ⱪǝddinglarni tik ⱪilip mangƣuzdum.   
\m
\v 14 Ⱨalbuki, ǝgǝr silǝr Manga ⱪulaⱪ salmay, bu ǝmrlǝrning ⱨǝmmisigǝ ǝmǝl ⱪilmay, \x + \xo 26:14 \xt Ⱪan. 28:15; Yiƣ. 2:17; Mal. 2:2\x*  
\v 15 bǝlgilimilirimni taxlap, ⱪǝlbinglardin ⱨɵkümlirimni yaman kɵrüp, barliⱪ ǝmrlirimni tutmay, ǝⱨdǝmni buzsanglar,  
\v 16 Mǝnmu bexinglarƣa xu ixlarni qüxürimǝnki, — Mǝn silǝrgǝ wǝⱨimǝ selip, kɵzünglarni kor ⱪilidiƣan, jeninglarni zǝiplǝxtüridiƣan sil-waba kesili, kezik kesilini bexinglarƣa qüxürimǝn. Silǝr uruⱪunglarni bikar qeqip-teriysilǝr, qünki düxmǝnliringlar uni yǝp ketidu.   
\m
\v 17 Mǝn yüzümni silǝrgǝ ⱪarxi ⱪilimǝn, xuning bilǝn silǝr düxmǝnliringlardin urulup ⱪaqidiƣan bolisilǝr; silǝrni ɵq kɵrgüqilǝr üstünglardin ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidu; ⱨeqkim silǝrni ⱪoƣlimisimu, ⱪaqisilǝr.\x + \xo 26:17 \xt Pǝnd. 28:1\x*   
\m
\v 18 Bulardin ⱨeq ibrǝt almay, bǝlki Manga yǝnǝ ⱪulaⱪ salmisanglar, Mǝn gunaⱨliringlar tüpǝylidin silǝrgǝ bolƣan jazani yǝttǝ ⱨǝssǝ eƣirlitimǝn,  
\v 19 küq-ⱨǝywǝnglardin bolƣan ⱨakawurluⱪinglarni sundurimǝn; asmininglarni tɵmürdǝk ⱪilip, yeringlarni mistǝk ⱪiliwetimǝn; \f □ \fr 26:19 \ft \+bd «... asmininglarni tɵmürdǝk ⱪilip, yeringlarni mistǝk ⱪiliwetimǝn»\+bd* — demǝk, asmandin ⱨɵl-yeƣin qüxmǝydu ⱨǝmdǝ bǝlkim ularning dualiri asmandin yuⱪiriƣa ɵtmǝydu, yǝr susiz bolup intayin ⱪattiⱪlixip bolidu.\f*  
\v 20 ǝjir-japayinglar bikarƣa ketidu, yeringlar ⱨosul bǝrmǝydu, daladiki dǝrǝhlǝrgǝ mewǝ qüxmǝydu.   
\m
\v 21 Əgǝr yǝnila Mǝn bilǝn ⱪarxi mangsanglar, xundaⱪla Manga ⱪulaⱪ salmisanglar, Mǝn gunaⱨliringlarƣa layiⱪ bexinglarƣa qüxidiƣan waba-külpǝtlǝrni yǝnǝ yǝttǝ ⱨǝssǝ eƣirlitimǝn.  
\v 22 Aranglarƣa silǝrni baliliringlardin juda ⱪilidiƣan, qarpayliringlarni yoⱪitidiƣan, silǝrni azlitidiƣan yawayi ⱨaywanlarni ǝwǝtimǝn; yol-koqiliringlar adǝmzatsiz qɵldǝk bolup ⱪalidu.  
\v 23 Silǝr bu ixlar arⱪiliⱪ ibrǝt-tǝrbiyǝ almay, bǝlki yǝnila Manga ⱪarxi mangsanglar,  
\v 24 Mǝnmu silǝrgǝ ⱪarxi mengip, gunaⱨinglar tüpǝylidin bolƣan jazani yǝnǝ yǝttǝ ⱨǝssǝ eƣirlitip, Mǝn Ɵzüm silǝrni urimǝn; \x + \xo 26:24 \xt 2Sam. 22:27; Zǝb. 18:26-27\x*  
\v 25 üstünglarƣa ǝⱨdǝmni buzƣanliⱪning intiⱪamini alidiƣan ⱪiliq qüxürimǝn; xuning bilǝn silǝr xǝⱨǝrlǝrgǝ yiƣiliwalisilǝr, Mǝn aranglarƣa waba qüxürimǝn; xuning bilǝn silǝr düxmǝnlǝrning ⱪoliƣa qüxisilǝr.  
\v 26 Silǝrgǝ yɵlǝnqük bolƣan axliⱪni ⱪurutiwetimǝn; on ayal bir bolup bir tonurda nan yeⱪip, nanlarni silǝrgǝ tarazida tartip beridu, ǝmma buni yegininglar bilǝn toymaysilǝr. \f □ \fr 26:26 \ft \+bd «silǝrgǝ yɵlǝnqük bolƣan axliⱪni ⱪurutiwetimǝn; ...»\+bd* — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «Mǝn silǝrning «nan ⱨasa»nglarni sunduriwǝtkinimdǝ, ...». «Yɵlǝnqük» degǝn sɵz ibraniy tilida adǝttǝ «tayaⱪ» yaki «ⱨasa»ni bildüridu. Mumkinqiliki barki, ⱪǝdimki zamanlarda Yǝⱨudiy hǝlⱪi ɵz nanlirini bir tayaⱪta (zihⱪa ɵtküzgǝndǝk) kɵtürüp mangatti. Omumǝn, mǝnisi bizning tǝrjimǝ ⱪilƣinimizdǝk bolsa kerǝk.\f*   
\m
\v 27 Əgǝr bulardin ⱨeq ibrǝt almay, manga ⱪulaⱪ salmisanglar, bǝlki manga ⱪarxi mangsanglar,  
\v 28 Mǝnmu ⱪǝⱨr bilǝn silǝrgǝ ⱪarxi mangimǝn; Mǝn, yǝni Mǝn Ɵzüm gunaⱨliringlar tüpǝylidin jaza-tǝrbiyini yǝnǝ yǝttǝ ⱨǝssǝ eƣirlitip qüxürimǝn.  
\v 29 Xuning bilǝn silǝr oƣulliringlarning gɵxi wǝ ⱪizliringlarning gɵxini yǝysilǝr; \x + \xo 26:29 \xt Ⱪan. 28:53; 2Pad. 6:28; Yiƣ. 4:10\x*  
\v 30 xundaⱪla Mǝn ⱪurbanliⱪ «yuⱪiri jay»liringlani wǝyran ⱪilip, «kün tüwrük»liringlarni sundurup, ɵlükliringlarni sunuⱪ butliringlarning üstigǝ taxliwetimǝn; Mening ⱪǝlbim silǝrdin nǝprǝtlinidu. \f □ \fr 26:30 \ft \+bd «yuⱪiri jaylar»\+bd* — Israil wǝ Yǝⱨuda uzundin beri taƣ qoⱪⱪiliri ⱪatarliⱪ jaylarda ⱨǝrhil butlarƣa qoⱪunup, ⱨǝtta axu jaylarda «insan ⱪurbanliⱪ»larni ⱪilip kǝlgǝn («Əz.» 16:21, 20:28 ⱪatarliⱪlarni kɵrüng). \+bd ««kün tüwrük»liringlarni»\+bd* — «kün tüwrük»lǝr bǝlkim küngǝ qoⱪunuxⱪa munasiwǝtlik but-ⱨǝykǝllǝr boluxi mumkin. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «isriⱪdanliringlarni».\f*  \x + \xo 26:30 \xt 2Tar. 34:7\x*  
\v 31 Mǝn xǝⱨǝrliringlarni wǝyran ⱪilip, muⱪǝddǝs jayliringlarni harab ⱪilip, \add ⱪurbanliⱪinglarning\add* huxbuylirini yǝnǝ purimaymǝn;  
\v 32 zeminni ⱨalakǝtkǝ elip barimǝn; uningda olturaⱪlaxⱪan düxmǝnliringlar bu ǝⱨwalƣa ⱨǝyranuⱨǝs ⱪalidu.  
\v 33 Silǝrni ǝllǝrning arisiƣa taritip, kǝyninglardin ⱪiliqni suƣurup ⱪoƣlaymǝn; xuning bilǝn zemininglar wǝyran bolup xǝⱨǝrliringlar harab ⱪilinidu.  
\v 34 U waⱪitta, silǝr düxmǝnliringlarning zeminida turuwatⱪininglarda, zemin wǝyranǝ bolƣan barliⱪ künlǝrdǝ, zemin ɵz xabat künliridin sɵyünidu; u zamanda zemin dǝrwǝⱪǝ aram elip ɵz xabatliridin sɵyünidu. \x + \xo 26:34 \xt Law. 25:2\x*  
\v 35 Ɵzi wǝyranǝ bolup turƣan barliⱪ künliridǝ u aram alidu, yǝni silǝr uningda turuwatⱪan waⱪittiki xabat künliringlarda ⱨeq almiƣan aramni ǝmdi alidu.   
\m
\v 36 Aranglardin ⱪutulup ⱪalƣanlar bolsa, ular düxmǝnlǝrning zeminlirida turƣinida kɵngüllirigǝ yürǝkzadilik salimǝn, xuning bilǝn ular qüxkǝn bir yopurmaⱪning xǝpisini anglisa ⱪiliqtin ⱪaqⱪandǝk ⱪaqidu; ⱨeqkim ⱪoƣlimisimu yiⱪilip qüxidu.  
\v 37 Gǝrqǝ ⱨeqkim ularni ⱪoƣlimisimu, dǝrwǝⱪǝ ⱪiliqtin yiⱪitilƣandǝk ular bir-birining üstigǝ putlixip yiⱪilidu; silǝrdǝ düxmǝnliringlarƣa ⱪarxi turƣudǝk küq ⱪalmaydu.  
\v 38 Əllǝrning arisida ⱨalak bolisilǝr, düxmǝnliringlarning zemini silǝrni yǝp ketidu.  
\v 39 Aranglardin ⱪutulup ⱪalƣanliri bolsa ɵz rǝzilliki tüpǝylidin düxmǝnliringlarning zeminida zǝiplixidu; wǝ ata-bowilirining rǝzillikidimu yürüp, xular zǝiplǝxkǝndǝk ularmu zǝiplixidu.\f □ \fr 26:39 \ft \+bd «ata-bowilirining rǝzillikidimu yürüp, xular zǝiplǝxkǝndǝk ularmu zǝiplixidu»\+bd* — yaki «ɵzliridiki, xundaⱪla ata-bowilirining rǝzillikidǝ yürüp zǝiplixidu».\f*   
\b  
\m  
\s1 Gunaⱨlarni iⱪrar ⱪilip nijat tepix  
\m
\v 40 Ⱨalbuki, ular ɵzi ⱪilƣan rǝzilliki bilǝn ata-bowilirining sadir ⱪilƣan rǝzillikini, Manga yüz ɵrüp asiyliⱪ ⱪilƣinini, xundaⱪla ularning Manga ⱪarxi turup mangƣinini boyniƣa alidu, \f □ \fr 26:40 \ft \+bd «... Manga ⱪarxi turup mangƣinini boyniƣa alidu»\+bd* — xu ayǝtning ⱪiziⱪ bir yeri xuki, uningda eniⱪ ⱨalda hǝlⱪning birla qong rǝzilliki, birla qong asiyliⱪi kɵrsitilgǝndǝk turidu. Ⱪaysi «birla gunaⱨ» desǝk, jawab xübⱨisizki, Injilda tepilidu — u bolsimu, ɵz Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨini rǝt ⱪilixtin ibarǝt.\f*  
\v 41 xuningdǝk Mening ularƣa ⱪarxi mangƣinimƣa, xuningdǝk ularni düxmǝnlirining ⱪoliƣa tapxurƣinimƣa iⱪrar bolidu. Xunga ǝgǝr u waⱪitta ularning hǝtnisiz kɵngli tɵwǝn ⱪilinip, ɵz ⱪǝbiⱨlikining jazasini ⱪobul ⱪilsa,  
\v 42 undaⱪta Mǝn Yaⱪup bilǝn baƣliƣan ǝⱨdǝmni yad ⱪilip, Isⱨaⱪ bilǝn baƣliƣan ǝⱨdǝmnimu wǝ Ibraⱨim bilǝn baƣliƣan ǝⱨdǝmnimu esimgǝ kǝltürimǝn, zeminnimu yad ⱪilimǝn.  
\v 43 Qünki zemin ulardin taxlinip, ularsiz bolup harabǝ turƣan waⱪitta, xabat künliridin sɵyünidu; ular bolsa ɵz ⱪǝbiⱨlikining jazasini ⱪobul ⱪilidu; sǝwǝbi dǝl xuki, ular Mening ⱨɵkümlirimni taxlidi, bǝlgilimilirimni ⱪǝlbidin yaman kɵrgǝnidi.   
\m
\v 44 Ⱨalbuki, xundaⱪ bolsimu, ular ɵz düxmǝnlirining zeminida turƣinida Mǝn ularni taxlimaymǝn yaki ularƣa ɵqlük ⱪilmaymǝn, xuningdǝk ular bilǝn baƣliƣan ǝⱨdǝmni buzmaymǝn, ularni yoⱪatmaymǝn; qünki Mǝn Ɵzüm ularning Hudasi Pǝrwǝrdigardurmǝn. \x + \xo 26:44 \xt Ⱪan. 4:31; Rim. 11:1,26\x*  
\v 45 Mǝn bǝlki ularni dǝp, ularning Hudasi boluxⱪa ǝllǝrning kɵzi aldida Misir zeminidin qiⱪirip kǝlgǝn ata-bowiliri bilǝn baƣlaxⱪan ǝⱨdǝmni esimdǝ tutimǝn. Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn.   
\b  
\m  
\s1 Hulasǝ  
\m
\v 46 Pǝrwǝrdigar Musani wasitǝ ⱪilip, Sinay teƣida ɵzi bilǝn Israillarning otturisida bekitkǝn ⱨɵkümlǝr, bǝlgilimilǝr wǝ ⱪanunlar mana xular idi.   
\b  
\b  
\m  
\c 27
\s1 Ⱪoxumqǝ ⱪisim — Ⱪǝsǝm bilǝn Hudaƣa atalƣan kixilǝr toƣruluⱪ  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Musaƣa sɵz ⱪilip mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 2 Sǝn Israillarƣa mundaⱪ degin: — Əgǝr birsi pǝwⱪul’addǝ bir ⱪǝsǝm ⱪilip mǝlum kixining jenini Pǝrwǝrdigarƣa atiƣan bolsa, undaⱪta xu kixigǝ sǝn bekitkǝn jenining ⱪimmitining nǝrhi tɵwǝndikidǝk bolidu; \f □ \fr 27:2 \ft \+bd «sǝn bekitkǝn jenining ⱪimmitining nǝrhi tɵwǝndikidǝk bolidu»\+bd* — xübⱨisizki, muxu yǝrdǝ «sǝn» bax kaⱨin yaki bu ixⱪa mǝs’ul bolƣan kaⱨinni kɵrsitidu.\f*  
\v 3 Yexi yigirmǝ bilǝn atmixning ariliⱪida bolƣan ǝr kixi bolsa, sǝn tohtitidiƣan ⱪimmiti muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki boyiqǝ bolsun; uning ⱪimmiti ǝllik xǝkǝl kümüxkǝ tohtitilsun. \f □ \fr 27:3 \ft \+bd «muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki»\+bd* — xübⱨisizki, pütkül ǝl üqün ɵzgǝrmǝs ɵlqǝm bolsun dǝp muⱪǝddǝs jayda saⱪlaⱪliⱪ, muⱪim bekitilgǝn birnǝqqǝ hil ɵlqǝmlǝrdin biri boluxi kerǝk. «Xǝkǝl» kümüxning (yaki altunning) ɵlqimi bolup, adǝttǝ 11.4 gram ǝtrapida boluxi mumkin. \+bd «... Uning ⱪimmiti ǝllik xǝkǝl kümüxkǝ tohtitilsun»\+bd* — ibraniy tilida «sǝn... uning ⱪimmitini tohtitip bǝrgin» deyilidu. Biz uni «...uning ⱪimmiti ... tohtitilsun» dǝp mǝjⱨul xǝkildǝ alduⱪ. Keyinki ayǝtlǝrdimu biz xu ibarini «mǝjⱨul xǝkil»dǝ ipadiliduⱪ.\f*  
\v 4 Ayal kixi bolsa, aranglarda tohtitilƣan ⱪimmiti ottuz xǝkǝl bolsun.  
\v 5 Əgǝr yexi bǝx bilǝn yigirmining ariliⱪida bolsa, ǝrkǝk üqün tohtitilidiƣan ⱪimmiti yigirmǝ xǝkǝl bolup, ayal kixi üqün on xǝkǝl bolsun.  
\v 6 Əgǝr yexi bir ay bilǝn bǝx yaxning ariliⱪida bolsa, tohtitilidiƣan ⱪimmiti oƣul bala üqün bǝx xǝkǝl, ⱪiz bala üqün üq xǝkǝl kümüx bolsun.  
\v 7 Əgǝr atmix ya uningdin qongraⱪ yaxtiki kixi bolsa, tohtitilidiƣan ⱪimmiti ǝr kixi üqün on bǝx xǝkǝl, hotun kixi üqün on xǝkǝl bolsun.   
\m
\v 8 Əgǝr birsi tohtitilƣan ⱪimmitini tɵlǝxkǝ ⱪurbi yǝtmisǝ, u ɵzini kaⱨinning aldida tǝⱪ ⱪilsun; kaⱨin uning ⱪimmitini bekitsun. Kaⱨin ⱪǝsǝm ⱪilƣuqining ǝⱨwaliƣa ⱪarap uning ⱪimmitini tohtitip bǝrsun.   
\b  
\m  
\s1 Ⱪoxumqǝ ⱪisim — ⱪǝsǝm üqün Hudaƣa atalƣan ⱨaywanlar toƣruluⱪ  
\m
\v 9 Əgǝr birsi \add ⱪǝsǝm ⱪilip\add* Pǝrwǝrdigarƣa ⱪurbanliⱪ boluxⱪa layiⱪ bolidiƣan bir ⱨaywanni uningƣa atiƣan bolsa, undaⱪta xundaⱪ ⱨaywanlar Pǝrwǝrdigarƣa atap mutlǝⱪ muⱪǝddǝs sanalsun; \f □ \fr 27:9 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarƣa atap mutlǝⱪ muⱪǝddǝs sanalsun»\+bd* — demǝk, ⱪurbanliⱪlarƣa layiⱪ bolƣan ⱨaywanlar ⱪǝsǝm bilǝn Hudaƣa atalƣan bolsa, keyin ularni pul tɵlǝp ⱪaytuwelixⱪa ⱨeq bolmaydu. U yaki ⱪurbanliⱪ bolidu yaki Hudaƣa wakalitǝn turƣan kaⱨin-lawiylarƣa tegidu.\f*  
\v 10 ⱨaywan naqar bolsa uning orniƣa yahxini yaki yahxining orniƣa naqirini tegixixkǝ yaki orniƣa baxⱪisini almaxturuxⱪa ⱨǝrgiz bolmaydu. Mubada atiƣuqi u ⱨaywanning orniƣa yǝnǝ bir ⱨaywanni yǝnggüxlimǝkqi bolsa, Awwalⱪisi bilǝn orniƣa ǝkǝlginining ⱨǝr ikkisi muⱪǝddǝs sanalsun.  
\v 11 Əgǝr ⱨaywan Pǝrwǝrdigarƣa atalƣan ⱪurbanliⱪⱪa layiⱪ bolmaydiƣan bir «napak» ⱨaywan bolsa, undaⱪta u ⱨaywanni kaⱨinning aldiƣa elip kǝlsun;  
\v 12 andin kaⱨin ɵzi uning yahxi-yamanliⱪiƣa ⱪarap ⱪimmitini tohtatsun; kaⱨin ⱪimmitini ⱪanqǝ tohtatⱪan bolsa xundaⱪ bolsun.   
\m
\v 13 Əgǝr igisi pul tɵlǝp ⱨaywanni ⱪayturuwlmaⱪqi bolsa, tohtitilƣan ⱪimmitigǝ yǝnǝ uning bǝxtin birini ⱪoxup bǝrsun.   
\b  
\m  
\s1 Ⱪǝsǝm üqün Hudaƣa atalƣan ɵylǝr toƣruluⱪ  
\m
\v 14 Əgǝr birsi Pǝrwǝrdigarƣa muⱪǝddǝs bolsun dǝp ɵyini uningƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilsa, kaⱨin uning yahxi-yamanliⱪiƣa ⱪarap ⱪimmitini tohtatsun; kaⱨin uning ⱪimmitini ⱪanqǝ tohtatⱪan bolsa, xu ⱪimmiti inawǝtlik bolidu.  
\v 15 Keyin ǝgǝr ɵyni atiƣuqi kixi uni ⱪayturuwalmaⱪqi bolsa, u tohtitilƣan ⱪimmitigǝ uning bǝxtin birini ⱪoxup bǝrsun; andin ɵy yǝnǝ uning bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Ⱪǝsǝm üqün Hudaƣa atalƣan yǝr-etizlar toƣruluⱪ  
\m
\v 16 Əgǝr birsi ɵz mal-mülki bolƣan etizliⱪning bir ⱪismini Pǝrwǝrdigarƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilsa, ⱪimmiti uningƣa ⱪanqilik uruⱪ terilidiƣanliⱪiƣa ⱪarap tohtitilsun; bir homir arpa uruⱪi ketidiƣan yǝr bolsa, ⱪimmiti ǝllik xǝkǝl kümüxkǝ tohtitilsun. \f □ \fr 27:16 \ft \+bd «Etizliⱪni Pǝrwǝrdigarƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilix»\+bd* — bu ix bǝlkim etizliⱪni Hudaning wǝkilliri, yǝni kaⱨin-lawiylarƣa tapxurux idi; xundaⱪ bolsa, ular xu etizliⱪning paydisini yilmu-yil alalaytti; yaki bolmisa atiƣuqi kixi ɵzi kaⱨin tǝripidin tohtitilƣan pulini biwasitǝ kaⱨin-lawiylarƣa tapxuratti. \+bd «homir»\+bd* — «homir»ning ǝsliy mǝnisi «exǝk kɵtürǝligüdǝk yük» bolup, tǝhminǝn 220-300 litr.\f*  
\v 17 Əgǝr birsi «azadliⱪ yili»din tartip ɵz etizliⱪini muⱪǝddǝs ⱪilsa, sǝn ⱪanqǝ tohtatsang xu bolsun. \f □ \fr 27:17 \ft \+bd «... sǝn ⱪanqǝ tohtatsang xu bolsun»\+bd* — bu ayǝttiki «sǝn» xübⱨisizki, ǝyni waⱪittiki kaⱨinni kɵrsitidu. «azadliⱪ yilidin tartip» ⱨesabliƣan baⱨa bolsa qoⱪum yuⱪiriⱪi 16-ayǝt boyiqǝ ⱪanqǝ homir uruⱪ qeqilidiƣan bolsa, uning ǝllik ⱨǝssisi (toƣriraⱪ, 49 ⱨǝssisi) bolƣan xǝkǝl bolidu, degǝn kɵrsǝtmǝ bilǝn ⱨesablinidu. 18-19-ayǝttǝ baxⱪa ǝⱨwallar kɵrsitilidu.\f*  
\v 18 Lekin ǝgǝr birsi «azadliⱪ yili»din keyin ɵz etizliⱪini muⱪǝddǝs ⱪilƣan bolsa, kaⱨin kelidiƣan azadliⱪ yiliƣiqǝ ⱪanqilik yillar ⱪalƣanliⱪini ⱨesablap ⱪimmitini tohtatsun. Ɵtüp kǝtkǝn yillarƣa ⱪarap toluⱪ baⱨadin muwapiⱪ pul kemǝytilsun.   
\m
\v 19 Əgǝr birsi ɵz etizliⱪini muⱪǝddǝs ⱪilƣandin keyin pul tɵlǝp uni ⱪayturuwalmaⱪqi bolsa, u sǝn tohtatⱪan ⱪimmitigǝ yǝnǝ uning bǝxtin birini ⱪoxup bǝrsun; xuning bilǝn etizliⱪ uning ɵz ⱪoliƣa ⱪaytidu.   
\m
\v 20 Əgǝr u pul berip etizliⱪni ⱪayturuwalmiƣan bolsa yaki baxⱪa birsigǝ setip bǝrgǝn bolsa, keyin xu etizliⱪni ⱪayturuwelixⱪa bolmaydu, \f □ \fr 27:20 \ft \+bd «... yaki baxⱪa birsigǝ setip bǝrgǝn bolsa,...»\+bd* — «yaki» degǝnning baxⱪa bir hil tǝrjimisi: «biraⱪ». \+bd «baxⱪa birsigǝ setip berix»\+bd* — bǝlkim ixlitix ⱨoⱪuⱪini baxⱪa birsigǝ setix. Bǝzi xǝrⱨqilǝr muxu yǝrni «baxⱪa birsigǝ satⱪuqi»ni etizliⱪⱪa mǝs’ul kaⱨinni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu.\f*  
\v 21 Bǝlki azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ etizliⱪ «igisigǝ ⱪayturulidiƣanda» u mutlǝⱪ beƣixlanƣan yǝrgǝ ohxax, Pǝrwǝrdigarƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilinip, miras ⱨoⱪuⱪi kaⱨinƣa ɵtidu.\f □ \fr 27:21 \ft \+bd «mutlǝⱪ beƣixlanƣan yǝrgǝ ohxax»\+bd* — «mutlǝⱪ beƣixlanƣan» ibraniy tilida «ⱨǝrǝm» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵz adǝttǝ Hudaƣa mutlǝⱪ atalƣan nǝrsining ⱨeqⱪandaⱪ adǝmgǝ tǝwǝ bolmaydiƣanliⱪini bildüridu. Gaⱨi ǝⱨwalda «ⱨǝrǝm» dǝp bekitilgǝn (Hudaƣa mutlǝⱪ atalƣan) nǝrsilǝr pütünlǝy wǝyran ⱪilinixi kerǝk.\f*   
\m
\v 22 Əgǝr birsi setiwalƣan ǝmma ɵz mirasi bolmiƣan bir parqǝ yǝr-etizni Pǝrwǝrdigarƣa atap muⱪǝddǝs ⱪilƣan bolsa,  
\v 23 kaⱨin azadliⱪ yiliƣiqǝ ⱪalƣan yilni ⱨesablap, ⱪimmitini tohtatsun. Andin u küni xu kixi tohtitilƣan ⱪimmitini Pǝrwǝrdigarƣa muⱪǝddǝs ⱪilƣan nǝrsǝ süpitidǝ kǝltürsun.  
\v 24 Lekin azadliⱪ yili kǝlgǝndǝ, etizliⱪ kimdin elinƣan bolsa, xu kixigǝ, yǝni ǝslidiki igisigǝ ⱪayturup berilsun.   
\m
\v 25 Sǝn tohtitidiƣan barliⱪ ⱪimmǝtlǝr bolsa ⱨǝmixǝ muⱪǝddǝs jaydiki xǝkǝlning ɵlqǝm birliki boqiqǝ ⱨesablansun; bir xǝkǝl yigirmǝ gǝraⱨⱪa barawǝr bolidu.\x + \xo 27:25 \xt Mis. 30:13; Qɵl. 3:47; Əz. 45:12\x*   
\b  
\m  
\s1 Tunji tuƣulƣinini Hudaƣa bǝdǝl tɵlǝp ⱪayturuwelix  
\m
\v 26 Lekin qarpayning tunji balisi tunji bala bolƣanliⱪi sǝwǝbidin ǝslidinla Pǝrwǝrdigarƣa atilidiƣan bolƣaqⱪa, kala bolsun, ⱪoy-ɵqkǝ bolsun ⱨeqkim uni «Hudaƣa atap» muⱪǝddǝs ⱪilmisun; qünki u ǝslidǝ Pǝrwǝrdigarning idi. \x + \xo 27:26 \xt Mis. 13:2; 22:29; 34:19; Qɵl. 3:13; 8:17\x*  
\v 27 Əgǝr u napak bir ⱨaywandin tuƣulƣan bolsa, igisi sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝtkǝ yǝnǝ uning bǝxtin birini ⱪoxup berip, andin ɵzigǝ ⱪayturuwalsun; lekin ǝgǝr igisi uni ɵzigǝ ⱪayturuwalmaymǝn desǝ, bu ⱨaywan sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝtkǝ setilsun.\f □ \fr 27:27 \ft \+bd «...igisi sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝtkǝ yǝnǝ uning bǝxtin birini ⱪoxup berip,...»\+bd* — bu ayǝttiki «sǝn» xübⱨisizki, ǝyni waⱪittiki kaⱨinni kɵrsitidu. \+bd «... bu ⱨaywan sǝn tohtatⱪan ⱪimmǝtkǝ setilsun»\+bd* — «Mis.» 34:19-20-ayǝtnimu kɵrüng. Birinqi bǝlgilimǝ qɵl-bayawanda bolƣan waⱪitta inawǝtlik idi, bu ikkinqi bǝlgilimǝ bolsa zeminƣa kirgǝndin keyin inawǝtlik bolatti.\f*   
\b  
\m  
\s1 Pǝrwǝrdigarƣa mutlǝⱪ atalƣan nǝrsilǝr toƣruluⱪ  
\m
\v 28 Əgǝr birsi Pǝrwǝrdigarƣa ɵz melidin, adǝm bolsun, ⱨaywan bolsun yaki miras yeri bolsun, Pǝrwǝrdigarƣa mutlǝⱪ atiƣan bolsa, undaⱪ nǝrsǝ ⱨǝrgiz setilmisun yaki bǝdǝl tɵlǝx bilǝnmu ⱪayturulmisun. Pǝrwǝrdigarƣa mutlǝⱪ atalƣan ⱨǝrnǝrsǝ bolsa «ǝng muⱪǝddǝslǝrning biri» ⱨesablinip, uningƣa has bolidu. \x + \xo 27:28 \xt Yǝ. 6:18; 7:13-26.\x*  
\v 29 Əgǝr bir adǝm Hudaƣa mutlǝⱪ has atalƣan bolsa, undaⱪta uning üqün bǝdǝl berilip, ⱪayturuwelinixⱪa ⱨǝrgiz bolmaydu; u qoⱪum ɵltürülüxi kerǝk.\f □ \fr 27:29 \ft \+bd «u ɵltürülüxi kerǝk»\+bd* — Huda Ɵzi bir nǝrsini «bu Manga «ⱨǝrǝm» (mutlǝⱪ atalƣan) bolsun» degǝn bolsa, adǝttǝ xu nǝrsǝ yirginqlik bolup, ⱨalakǝtkǝ layiⱪ idi. «Ⱨǝrǝm» degǝn sɵz «yoⱪitix kerǝk bolƣan» degǝn mǝnidǝ. Birnǝqqǝ misallar tɵwǝndiki ayǝtlǝrdǝ tepilidu: — «Mis.» 22:20, «Qɵl.» 18:14, 21:2-3, «Ⱪan.» 13:15, «Yǝxua» 6:17-18, 21. Bǝzidǝ «ⱨǝrǝm» Hudaƣa atalƣan esil, yahxi nǝrsinimu kɵrsitidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 «Ondin bir» ɵxrǝ bolƣan nǝrsilǝrni ⱪayturuwelix toƣruluⱪ  
\m
\v 30 Yǝr-zemindin qiⱪⱪan ⱨǝmmǝ ⱨosulning ondin biri bolƣan ɵxrǝ bolsa, yǝrning danliⱪ ziraǝtliri bolsun yaki dǝrǝhlǝrning mewisi bolsun, Pǝrwǝrdigarningki bolidu; u Pǝrwǝrdigarƣa muⱪǝddǝs ⱪilinƣandur. \f □ \fr 27:30 \ft \+bd «... ⱨǝmmǝ ⱨosulning ondin biri bolƣan ɵxrǝ»\+bd* — «ǝxrǝ» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ Hudaƣa atalƣan, mǝⱨsulatlardin ondin birini kɵrsitidu. \+bd «danliⱪ ziraǝtliri»\+bd* — ibraniy tilida «danliri».\f*  
\v 31 Birsi ɵz ɵxriliridin mǝlum birnǝrsini bǝdǝl berip ⱪayturuwalmaⱪqi bolsa, u xuningƣa yǝnǝ uning ⱪimmitining bǝxtin birini ⱪoxup berip, ⱪayturuwalsun.   
\m
\v 32 Kala yaki ⱪoy-ɵqkǝ padisidin elinidiƣan ɵxrǝ bolsa padiqining tayiⱪi astidin ɵtküzülgǝn ⱨaywanlardin ⱨǝr oninqisi bolsun; Pǝrwǝrdigarƣa atilip muⱪǝddǝs ⱪilinƣini xu bolsun.  
\v 33 Ⱨeqkim uning yahxi-yamanliⱪiƣa ⱪarimisun wǝ yaki uni almaxturmisun; ǝgǝr uni almaxturimǝn desǝ, Awwalⱪisi bilǝn orniƣa almaxturulƣan ⱨǝr ikkisi muⱪǝddǝs sanalsun; u ⱨǝrgiz bǝdǝl tɵlüp ⱪayturuwelinmisun.   
\b  
\m
\v 34 Pǝrwǝrdigar Sinay teƣida Musaƣa tapilƣan, Israillarƣa tapxurux kerǝk bolƣan ǝmrlǝr mana xular idi.