\id JON
\h Yunus 
\toc1 Yunus 
\toc2 Yunus 
\toc3 Yun. 
\mt1 Yunus  
\c 1
\s1 Yunus pǝyƣǝmbǝrning Pǝrwǝrdigar bǝrgǝn wǝzipidin ⱪeqixi  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigarning sɵzi Amittayning oƣli Yunusⱪa yetip kelip mundaⱪ deyildi: —  
\v 2 «Ornungdin tur, dǝrⱨal Ninǝwǝ degǝn axu büyük xǝⱨǝrgǝ berip, awazingni kɵtürüp u yǝrdikilǝrni agaⱨlandurƣin; qünki ularning rǝzillikliri Mening kɵzümgǝ ⱪadilip turidu». \x + \xo 1:2 \xt Yar. 10:11,12; Yun. 3:3\x*   
\m
\v 3  Biraⱪ Yunus ornidin turup Pǝrwǝrdigarning yüzidin ɵzini ⱪaqurux üqün Tarxix degǝn yurtⱪa kǝtmǝkqi boldi. Xunga u Yoppa xǝⱨirigǝ berip, Tarxixⱪa baridiƣan kemǝ tepip, kirasini tɵlǝp uningƣa qüxti wǝ kemiqilǝr bilǝn birliktǝ Tarxixⱪa berip, Pǝrwǝrdigarning yüzidin ɵzini ⱪaqurmaⱪqi boldi. \f □ \fr 1:3 \ft \+bd «Tarxix»\+bd* - ⱪǝdimki zamanlarda «Tarxix» dǝydiƣan üq yurt bar idi. Birinqisi, ximaliy Afriⱪida (ⱨazirⱪi Marakǝx ǝtrapida); ikkinqisi Ispaniyǝ, üqinqisi Əngliyǝ boluxi mumkin idi. Muxu yǝrdǝ ⱪaysi Tarxix ikǝnlikini biz bilmǝymiz. Biraⱪ ularning ⱨǝmmisi Pǝlǝstindin intayin yiraⱪ, Ninǝwǝgǝ baridiƣan yolning ǝksi yɵnilixidǝ bolup birnǝqqǝ ming kilometr yiraⱪliⱪta idi. \+bd «Yoppa»\+bd* - «Yoppa»ning ⱨazirⱪi ismi «Hayfa» yaki «Jaffa», Israiliyǝning ǝng muⱨim portidur.\f*   
\m
\v 4 Pǝrwǝrdigar bolsa zor bir boranni dengizƣa taxlidi; xunga dengizda dǝⱨxǝtlik ⱪara boran qiⱪip, kemǝ parqilinip kǝtkili tas ⱪaldi.  
\v 5 Kemiqilǝr bolsa bǝk ⱪorⱪup ketip, ⱨǝrⱪaysisi ɵz ilaⱨliriƣa hitab ⱪilip dua ⱪilixti; ular kemini yeniklisun dǝp uningdiki yük-taⱪlarni dengizƣa taxliwǝtti. Biraⱪ Yunus bolsa, kemining asti ⱪǝwitigǝ qüxüwelip, xu yǝrdǝ ɵlüktǝk uhlawatⱪanidi.   
\m
\v 6 Kemǝ baxliⱪi uning yeniƣa kelip uningƣa: «Əy, uhlawatⱪan kixi, bu ⱪandaⱪ ⱪiliƣining? Ornungdin tur, ilaⱨingni seƣinip nida ⱪil! Kim bilidu, ilaⱨingning nǝziri qüxüp bizni ⱨalakǝttin ⱪutⱪuzup ⱪalamdu tehi?» — dedi.  
\v 7 Ular bir-birigǝ: — Kelinglar, bu külpǝtning kimning wǝjidin beximizƣa qüxkǝnlikini bekitix üqün qǝk taxlayli, — deyixti. Xundaⱪ ⱪilip ular qǝk taxlaxti; ahirda qǝktǝ Yunus qiⱪip ⱪaldi.   
\m
\v 8 Ular uningdin: — Ⱪeni, eyt, beximizƣa qüxkǝn bu külpǝt kimning sǝwǝbidin boluwatidu? Sening tirikqiliking nemǝ? Nǝdin kǝlding? Ⱪaysi ǝl, ⱪaysi millǝttin sǝn? — dǝp soridi.   
\m
\v 9  U ularƣa: — Mǝn bolsam ibraniy millitidin, ǝrxlǝrdiki Hudadin, yǝni dengizni, yǝr-zeminni yaratⱪan Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪⱪuqimǝn, dedi.\f □ \fr 1:9 \ft \+bd «Ibraniy millitidin»\+bd* — yǝni yǝⱨudiy millitidin.\f*   
\m
\v 10 Bu sɵz ularni intayin ⱪorⱪutiwǝtti. Ular: «Sǝn zadi nemǝ ix ⱪilƣan?» — dǝp soridi \add qünki ular uning Pǝrwǝrdigarning yüzidin ⱪaqⱪanliⱪini bilgǝnidi, qünki ular buni uning ɵz aƣzidin angliƣanidi\add*.   
\m
\v 11  Ular uningdin: — Əmdi biz seni ⱪandaⱪ ⱪilsaⱪ dengiz biz üqün tinqlinidu? — dǝp soridi; qünki dengiz dolⱪuni barƣanseri ǝwj elip ketiwatatti.   
\m
\v 12  U ularƣa: — Meni kɵtürüp dengizƣa taxliwetinglar, xu qaƣda dengiz silǝr üqün tinqlinidu; qünki bilimǝnki, bu zor boran mening sǝwǝbimdin silǝrgǝ qüxti, — dedi.   
\m
\v 13 Biraⱪ bu adǝmlǝr küqǝp palaⱪ urup ⱪirƣaⱪⱪa yetixkǝ tirixti; ǝmma yetǝlmidi, qünki dengiz ⱪerixⱪandǝk tehimu dolⱪunlap ketiwatatti.  
\v 14 Ular Pǝrwǝrdigarƣa iltija ⱪilip pǝryad kɵtürüp: — Aⱨ Pǝrwǝrdigar, Sǝndin ɵtünimiz, bu adǝmning jenini alƣanliⱪimizni bizdin kɵrmigǝysǝn! Bigunaⱨ bir adǝmning ⱪenini tɵküxning gunaⱨini üstimizgǝ ⱪoymiƣaysǝn! Qünki Sǝn Pǝrwǝrdigar Ɵzüngning haliƣiningni ⱪilding! — dǝp nida ⱪildi.   
\m
\v 15 Xuning bilǝn ular Yunusni kɵtürüp elip dengizƣa taxliwǝtti; dengiz dolⱪunlinixtin xuan tohtidi.  
\v 16 Xuning bilǝn bu adǝmlǝr Pǝrwǝrdigardin ⱪattiⱪ ⱪorⱪti; ular Pǝrwǝrdigarƣa atap ⱪurbanliⱪ ⱪilip ⱪǝsǝm iqixti.   
\m
\v 17 Biraⱪ Pǝrwǝrdigar Yunusni yutuwelixⱪa yoƣan bir beliⱪni ǝwǝtkǝnidi. Yunus bolsa bu beliⱪning ⱪarnida üq keqǝ-kündüz turdi.\f □ \fr 1:17 \ft \+bd «Yoƣan bir beliⱪ»\+bd* - «yunus beliⱪi» bǝlkim bu ixtin ⱪoyulƣan namdur. Biraⱪ «yunus beliⱪi» (insanlarƣa amraⱪ bolƣini bilǝn) adǝmni yutⱪudǝk qongluⱪta yoⱪ.\f*  \x + \xo 1:17 \xt Mat. 12:40; 16:4; Luⱪa 11:30\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Qong beliⱪning ⱪarnida turup dua ⱪilix  
\m
\v 1  Yunus beliⱪning ⱪarnida turup Pǝrwǝrdigarƣa mundaⱪ dua ⱪildi: —   
\m
\v 2 «Mǝn dǝrd-ǝlimimdin Pǝrwǝrdigarƣa pǝryad kɵtürdum,  
\m U manga ijabǝt ⱪildi.  
\m Mǝn tǝⱨtisaraning tǝktidin pǝryad ⱪildim,  
\m Sǝn awazimƣa ⱪulaⱪ salding.\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «Tǝⱨtisara»\+bd* — (ibraniy tilida «xeol») «yǝr astidiki saray» (yǝni, «tǝkt sarayi»), ɵlgǝnlǝrning roⱨliri baridiƣan, ⱪiyamǝt künini kütidiƣan jayni kɵrsitidu. Yunus ɵzini ɵlüp, tǝⱨtisaraƣa qüxkǝndǝk ⱨes ⱪilidu. Yǝnǝ bir mumkinqiliki barki, u beliⱪ ⱪarnida ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ɵlgǝn, andin Huda uni (beliⱪning aƣzidin qiⱪⱪanda) tirildürgǝn.\f*  \x + \xo 2:2 \xt Zǝb. 120:1\x*   
\m
\v 3 Qünki Sǝn meni dengiz tǝktigǝ, dengiz ⱪarniƣa taxliwǝtting,  
\m Kǝlkün eⱪinliri meni arisiƣa eliwaldi,  
\m Sening barliⱪ dolⱪunliring ⱨǝm ɵrkǝxliring üstümdin ɵtüp kǝtti;\x + \xo 2:3 \xt Zǝb. 42:7\x*   
\m
\v 4 Wǝ mǝn: «Mǝn nǝziringdin taxliwetilgǝnmǝn;  
\m Biraⱪ mǝn yǝnila muⱪǝddǝs ibadǝthanangƣa ⱪarap ümid bilǝn tǝlmürimǝn» — dedim.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «Biraⱪ mǝn ... tǝlmürimǝn»\+bd* — baxka birhil tǝrjimisi: «Mǝn ⱪandaⱪmu muⱪǝddǝs ibadǝthanangƣa ümid bilǝn tǝlmürǝp ⱪaraymǝn?».\f*   
\m
\v 5 Sular meni yutup kǝtküdǝk dǝrijidǝ oriwaldi,  
\m Dengiz tǝkti meni ⱪapsiwaldi;  
\m Dengiz qɵpliri beximƣa qirmixiwaldi.   
\m
\v 6 Mǝn taƣlarning tǝglirigiqǝ qüxüp kǝttim;  
\m Yǝr-zemin tegidiki taⱪaⱪlar meni ǝbǝdil’ǝbǝdkiqǝ ⱪamap ⱪoydi;  
\m Ⱨalbuki, Sǝn jenimni ⱨang iqidin qiⱪarding, i Pǝrwǝrdigar Hudayim.   
\m
\v 7  Jenim iqimdǝ ⱨalidin kǝtkǝndǝ Pǝrwǝrdigarni esimgǝ kǝltürdum,  
\m Duayim Sanga yetip,  
\m Muⱪǝddǝs ibadǝthanangƣa kirip kǝldi.   
\m
\v 8  Bimǝnǝ ǝrzimǝs butlarƣa qoⱪunƣanlar ɵzigǝ nesip bolƣan meⱨribanliⱪtin mǝⱨrum bolidu.   
\m
\v 9 Biraⱪ mǝn bolsam tǝxǝkkür sadayim bilǝn Sanga ⱪurbanliⱪ ⱪilimǝn;  
\m Mǝn iqkǝn ⱪǝsǝmlirimni Sening aldingda ada ⱪilimǝn.  
\m Nijat-ⱪutⱪuzux Pǝrwǝrdigardindur!»\x + \xo 2:9 \xt Zǝb. 3:8; 50:14,23; 116:17; Ⱨox. 14:3; Ibr. 13:15\x*   
\m
\v 10 Pǝrwǝrdigar beliⱪⱪa buyrudi, beliⱪ Yunusni ⱪuruⱪluⱪⱪa ⱪǝy ⱪildi.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Ninǝwǝ xǝⱨirgǝ berip Hudaning hǝwirini yǝtküzüx  
\m
\v 1  Pǝrwǝrdigarning sɵzi ikkinqi ⱪetim Yunusⱪa yetip mundaⱪ deyildi: —   
\m
\v 2 «Ornungdin tur, Ninǝwǝ degǝn axu büyük xǝⱨǝrgǝ berip, Mǝn sanga tapxurƣan hǝwǝrni ularƣa jakarla».   
\m
\v 3 Yunus ornidin turup Pǝrwǝrdigarning sɵzi boyiqǝ Ninǝwǝ xǝⱨirigǝ bardi. Ninǝwǝ bolsa naⱨayiti büyük bir xǝⱨǝr bolup, xǝⱨǝrning ɵzila üq künlük yol idi.\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «Üq künlük yol»\+bd* — bǝlkim xǝⱨǝr wǝ uning ǝtrapidiki jaylardin ɵtüx üqün üq kün mengix kerǝklikini kɵrsitidu. Ⱪǝdimki Ninǝwǝ xǝⱨirining aⱨalisi ikki milyon ǝtrapida idi. Bǝzi alimlar «üq künlük yol» degǝnni xǝⱨǝrni aylinixⱪa üq kün ketidu dǝp ⱪaraydu.\f*   
\m
\v 4 Yunus xǝⱨǝr iqigǝ kirip bir kün mangdi, u: —  
\m Ⱪiriⱪ kündin keyin, Ninǝwǝ xǝⱨiri wǝyran ⱪilinidu! — dǝp jakarlidi.   
\m
\v 5 Ninǝwǝdikilǝr Hudaning sɵzigǝ ixǝndi. Ular roza tutulsun dǝp elan ⱪilip, mɵtiwǝrlǝrdin tartip ǝng kiqikigiqǝ ularning ⱨǝmmisi bɵz kiyim kiydi.\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «bɵz kiyim kiyix»\+bd* — ⱪǝdimki zamanlarda adǝmning ⱪattiⱪ towa ⱪilixini bildürǝtti.\f*  \x + \xo 3:5 \xt Mat. 12:41; Luⱪa 11:32\x*  
\v 6 Bu sɵz padixaⱨⱪa yǝtkǝndǝ, umu tǝhtidin turup, tonini taxlap bɵz kiyim kiyip küllükkǝ kirip olturdi.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «küllük»\+bd* — ⱪǝdimki zamanlarda towa ⱪilix yaki ⱪattiⱪ ⱪayƣuni bildürüx üqün adǝmlǝr kül dɵwisidǝ olturatti. Ⱪǝdimki xǝⱨǝrlǝrning sirtida adǝttǝ qong bir «kül dɵwisi» bolatti, Ninǝwǝ xǝⱨiridǝ mundaⱪ küllüklǝr kɵp boluxi mumkin idi.\f*  
\v 7  U yǝnǝ ǝmri arⱪiliⱪ pütkül Ninǝwǝ xǝⱨirigǝ munularni jakarlidi: — «Padixaⱨ ⱨǝm aⱪsɵngǝklǝrning yarliⱪi boyiqǝ, Ninǝwǝ xǝⱨiridiki ⱨeqⱪandaⱪ adǝm, at-ulaƣ, kala, ⱪoy padiliri ⱨeqnǝrsigǝ eƣiz tǝgmisun; ⱨeqnǝrsini yemisun, sumu iqmisun.  
\v 8  Ⱨǝrbir adǝm wǝ ⱨaywan bɵz kiysun, ⱨǝrbiri Hudaƣa ⱪattiⱪ pǝryad kɵtürsun; ⱨǝrbiri yaman yoldin yansun, ⱨǝrbiri ⱪolini zorawanliⱪtin üzsun;  
\v 9 kim bilidu, buning bilǝn Huda ⱪattiⱪ ƣǝzipidin yenip bizni ⱨalak ⱪilmasmikin?». \x + \xo 3:9 \xt Yo. 2:14\x*   
\m
\v 10  Xuning bilǝn Huda ularning ǝmǝllirini, yǝni yaman yollardin yanƣanliⱪini kɵrüp, ularƣa ⱪaratⱪan bala-ⱪazani qüxürüxtin yenip, xu baliyaⱪazani qüxürmidi.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Pǝrwǝrdigar Yunus pǝyƣǝmbǝrgǝ bǝrgǝn tǝrbiyǝ-sawaⱪ  
\m
\v 1 Əmma bu ix Yunusni intayin narazi ⱪilip, uni ⱪattiⱪ ƣǝzǝplǝndürdi.  
\v 2 U Pǝrwǝrdigarƣa: — «Aⱨ, Pǝrwǝrdigar, ɵz yurtumdiki qaƣda Sening xundaⱪ ⱪilidiƣanliⱪingni demigǝnmidim? Xunga mǝn ǝslidǝ Tarxixⱪa ⱪaqmaⱪqi bolƣanmǝn; qünki mǝn bilimǝnki, Sǝn meⱨir-xǝpⱪǝtlik, rǝⱨimdil, asan ƣǝzǝplǝnmǝydiƣan, qongⱪur meⱨribanliⱪⱪa tolƣan, kixilǝrning bexiƣa külpǝt qüxürüxtin yanƣuqi Hudadursǝn.\x + \xo 4:2 \xt Mis. 34:6; Zǝb. 86:5; Yo. 2:13\x*  
\v 3 Əmdi Pǝrwǝrdigar, jenimni mǝndin elip kǝt, ɵlüm mǝn üqün yaxaxtin ǝwzǝl» — dedi.   
\m
\v 4 Pǝrwǝrdigar uningdin: — Bundaⱪ aqqiⱪlanƣining toƣrimu? — dǝp soridi.   
\b  
\m
\v 5 Andin keyin Yunus xǝⱨǝrdin qiⱪip, xǝⱨǝrning xǝrⱪiy tǝripigǝ berip olturdi. U xu yǝrdǝ ɵzigǝ bir qǝllǝ yasap, xǝⱨǝrdǝ zadi nemǝ ixlar bolarkin dǝp uning sayisidǝ olturdi.   
\m
\v 6  Pǝrwǝrdigar Huda Yunusni ɵz parakǝndiqilikidin ⱪutⱪuzux üqün, uning bexiƣa sayǝ qüxsun dǝp uningƣa bir kiqik dǝrǝhni ɵstürüp tǝyyarlidi. Yunus kiqik dǝrǝhtin intayin hursǝn boldi.  
\v 7 Biraⱪ ikkinqi küni tang atⱪanda Huda bir ⱪurtni tǝyyarlap ǝwǝtti. Ⱪurt bu kiqik dǝrǝhni pilikigǝ zǝrbǝ ⱪilip uni ⱪurutuwǝtti.  
\v 8 Kün ⱪizarƣanda, Huda intayin issiⱪ bir xǝrⱪ xamilini tǝyyarlidi; kün tǝptini Yunusning bexiƣa qüxürdi, uni ⱨalidin kǝtküzdi. U ɵzigǝ ɵlüm tilǝp: — Ɵlüm mǝn üqün yaxaxtin ǝwzǝl, — dedi.   
\m
\v 9 Biraⱪ Huda uningdin: — Sening axu kiqik dǝrǝh sǝwǝbidin xundaⱪ aqqiⱪlinixing toƣrimu? — dǝp soridi.  
\m U jawab berip: — Ⱨǝǝ, ⱨǝtta ɵlgüdǝk aqqiⱪim kǝlgini toƣridur, — dedi.\f □ \fr 4:9 \ft \+bd «Ⱨǝtta ɵlgüdǝk aqqiⱪim kǝlgini toƣridur»\+bd* — baxⱪa birhil qüxǝnqisi: «Bu dunyadin kǝtkuqǝ aqqiⱪlixim toƣridur». Ⱨeq bolmiƣanda bu ibarǝ Yunusning aqqiⱪining ǝng yuⱪiri pǝlligǝ yǝtkǝnliki, uning aqqiⱪining buningdinmu artuⱪ bolmaydiƣanliⱪini kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 10 Pǝrwǝrdigar uningƣa mundaⱪ dedi: — «Sǝn ⱨeq ǝjringni singdürmigǝn ⱨǝm ɵzüng ɵstürmigǝn bu kiqik dǝrǝhkǝ iqingni aƣritting; biraⱪ u bir keqidila ɵzi ɵsüp, bir keqidila ⱪurup kǝtti;  
\v 11 Əmdi Mening ong ⱪoli bilǝn sol ⱪolini pǝrⱪ etǝlmǝydiƣan yüz yigirmǝ ming adǝm olturaⱪlaxⱪan, xundaⱪla nurƣun mal-waranlirimu bolƣan Ninǝwǝdǝk bundaⱪ büyük xǝⱨǝrdikilǝrgǝ iqimni aƣritip rǝⱨim ⱪiliximƣa toƣra kǝlmǝmdu?». \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Ong ⱪoli bilǝn sol ⱪolini pǝrⱪ etǝlmǝydiƣan yüz yigirmǝ ming adǝm»\+bd* - kiqik balilarni kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*