\id JAS
\h Yaⱪup 
\toc1 Yaⱪup 
\toc2 Yaⱪup 
\toc3 Yaⱪ 
\mt1 Yaⱪup  
\c 1
\s1 «Rosul Yaⱪup yazƣan mǝktup»  
\m
\v 1 Hudaning wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli bolƣan mǝnki Yaⱪuptin tarⱪaⱪ turuwatⱪan muⱨajir on ikki ⱪǝbiligǝ salam!\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Hudaning wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning ⱪuli bolƣan mǝnki Yaⱪup...»\+bd* — Yaⱪup muxu sɵzliridǝ ɵzini «rosul» dǝp atimaydu. Lekin «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ kɵrsitimizki, u ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bir rosul, xunga uning uxbu hetini «rosulluⱪ ⱨoⱪuⱪ» bilǝn yezilƣan, dǝp ixinimiz. Hǝt Yǝⱨudiy bolƣan etiⱪadqilarƣa yezilƣan, ǝlwǝttǝ. «Tarⱪaⱪ muⱨajir on ikki ⱪǝbilǝ» toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng. 
\fp  «Ⱪul» degǝn uⱪum toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 1:1 \xt Ros. 8:1; 1Pet. 1:1. \x*   
\b  
\m  
\s1 Etiⱪad wǝ sinaⱪ  
\m
\v 2 I ⱪerindaxlirim, ⱨǝrⱪandaⱪ sinaⱪlarƣa duq kǝlsǝnglar, buni zor huxalliⱪ dǝp bilinglar.\x + \xo 1:2 \xt Mat. 5:11; Rim. 5:3; 1Pet. 1:6. \x*  
\v 3 Qünki silǝrgǝ mǝlumki, bundaⱪ etiⱪadinglarning sinilixi silǝrdǝ sǝwr-qidamliⱪ xǝkillǝndüridu;\x + \xo 1:3 \xt Rim. 5:3; 1Pet. 1:7. \x*  
\v 4 sǝwr-qidamliⱪning hisliti ⱪǝlbinglarda turup xundaⱪ pixip yetilsunki, xuning bilǝn silǝr pixⱪan, mukǝmmǝl wǝ kǝm-kutisiz bolisilǝr.  
\v 5 Biraⱪ ǝgǝr aranglardiki birsi danaliⱪⱪa moⱨtaj bolsa, ⱨǝmmigǝ sehiyliⱪ bilǝn beridiƣan xundaⱪla ǝyiblimǝydiƣan Hudadin tilisun. Xuning bilǝn uningƣa qoⱪum ata ⱪilinidu.\x + \xo 1:5 \xt Pǝnd. 2:3; Yǝr. 29:12; Mat. 7:7; 21:22; Mar. 11:24; Yⱨ. 16:24; 1Yuⱨa. 3:22; 5:14. \x*   
\m
\v 6 Biraⱪ u ⱨeq deliƣul bolmay ixǝnq bilǝn tilisun; qünki deliƣul kixi huddi xamalda urulup uyan-buyan yǝlpüngǝn dengiz dolⱪuniƣa ohxaydu.  
\v 7 Undaⱪ kixi Rǝbdin birǝr nǝrsigǝ eriximǝn, dǝp ⱨeq hiyal ⱪilmisun;  
\v 8 undaⱪlar üjmǝ kɵngül bolup, barliⱪ yollirida tutami yoⱪ adǝmdur.   
\b  
\m  
\s1 Namratliⱪ wǝ bayliⱪ  
\m
\v 9-10 Namrat bolƣan ⱪerindax ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnlikigǝ tǝntǝnǝ ⱪilsun; bay bolƣan ⱪerindax bolsa, ɵzining tɵwǝn ⱪilinƣanliⱪiƣa tǝntǝnǝ ⱪilsun, qünki u ot-qɵplǝrning qeqǝkliridǝk tozup ketidu. \f □ \fr 1:9-10 \ft \+bd «Namrat bolƣan ⱪerindax ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnlikigǝ tǝntǝnǝ ⱪilsun»\+bd* — «ɵzining yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnliki» — demǝk, birsi Mǝsiⱨkǝ etiⱪad baƣlisila, mǝyli ⱪanqilik namrat bolsun Hudaƣa yeⱪin bolƣan aliyjanab, intayin imtiyazliⱪ orun ⱨǝm munasiwǝttin bǝⱨrimǝn bolidu. \+bd «bay bolƣan ⱪerindax bolsa, ɵzining tɵwǝn ⱪilinƣanliⱪiƣa tǝntǝnǝ ⱪilsun, qünki u ot-qɵplǝrning qeqǝkliridǝk tozup ketidu»\+bd* — bay adǝm Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ etiⱪad baƣliƣinida ɵzining barliⱪ bayliⱪlirini Huda aldida ⱨeqnǝrsǝ ǝmǝs dǝp bilip, ɵzini tɵwǝn tutmisa, Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirǝlmǝydu. «Bay adǝmning Hudaning padixaⱨliⱪiƣa kirixi tɵgining yingnining kɵzidin ɵtüxidinmu tǝs» («Mat.» 19:24).\f*  
\v 11 Ⱪuyax qiⱪip ⱪiziƣanda, ot-qɵplǝrni ⱪurutidu, gülliri tozup ketidu-dǝ, uning güzǝlliki yoⱪilidu; bay adǝmlǝr huddi xuningƣa ohxax, ɵz ⱨǝlǝkqilikidǝ yoⱪilidu.\x + \xo 1:11 \xt Yǝx. 40:6, 7; 1Kor. 7:31; Yaⱪ. 4:14; 1Pet. 1:24; 1Yuⱨa. 2:17. \x*   
\b  
\m  
\s1 Sinilix wǝ azdurulux  
\m
\v 12 Sinaⱪlarƣa \add sǝwrqanliⱪ bilǝn\add* bǝrdaxliⱪ bǝrgǝn kixi nǝⱪǝdǝr bǝhtlik-ⱨǝ! Qünki u sinaⱪtin ɵtkǝndin keyin, \add Huda\add* Ɵzini sɵygǝnlǝrgǝ wǝdǝ ⱪilƣan ⱨayat tajiƣa muyǝssǝr bolidu. \f □ \fr 1:12 \ft \+bd «Huda Ɵzini sɵygǝnlǝrgǝ wǝdǝ ⱪilƣan ⱨayat tajiƣa muyǝssǝr bolidu»\+bd* — muxu yǝrdǝ grek tilida «Huda» pǝⱪǝt «U» bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 1:12 \xt Ayup 5:17; Mat. 10:22; 19:28, 29; 2Tim. 4:8; 1Pet. 5:4; Wǝⱨ. 2:10. \x*  
\v 13 Adǝm azduruluxⱪa duq kǝlgǝndǝ «Huda meni azduruwatidu» demisun. Qünki Huda yaman ixlar bilǝn azduruluxi mumkin ǝmǝs ⱨǝm baxⱪilarni azdurmaydu.  
\v 14 Bǝlki birsi azdurulƣanda, ɵz ⱨǝwǝs-nǝpsi ⱪozƣilip, ularning kǝynigǝ kirgǝn bolidu;  
\v 15 andin ⱨǝwǝs-nǝps ⱨamilidar bolup gunaⱨni tuƣidu; gunaⱨ ɵsüp yetilip, ɵlümgǝ elip baridu.   
\m
\v 16 Xunga sɵyümlük ⱪerindaxlirim, aldinip ⱪalmanglar!  
\v 17 Barliⱪ yüksǝk sehiyliⱪ wǝ ⱨǝrbir mukǝmmǝl iltipat yuⱪiridin, yǝni \add asmandiki\add* \add barliⱪ\add* yoruⱪluⱪlarning Atisidin qüxüp kelidu; Uningda ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix bolmaydu yaki Uningda «aylinix» bilǝn ⱨasil bolidiƣan kɵlǝnggilǝrmu bolmaydu. \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «Barliⱪ yüksǝk sehiyliⱪ wǝ ⱨǝrbir mukǝmmǝl iltipat yuⱪiridin, yǝni asmandiki barliⱪ yoruⱪluⱪlarning Atisidin qüxüp kelidu; Uningda ⱨeqⱪandaⱪ ɵzgirix bolmaydu yaki Uningda «aylinix» bilǝn ⱨasil bolidiƣan kɵlǝnggilǝrmu bolmaydu»\+bd* — «pütkül yoruⱪluⱪlarning Atisi» degǝnlik ibarǝ bǝlkim ⱨǝm Hudaning barliⱪ ⱪuyax-yultuzlarning Yaratⱪuqisi ⱨǝm xundaⱪla pǝrixtilǝrning Yaratⱪuqisi ikǝnlikini kɵrsitixi mumkin. Muⱪǝddǝs Kitabta pǝrixtilǝrning daim yultuzlar bilǝn munasiwiti bar ikǝnliki kɵrsitilidu (mǝsilǝn, «Ayup» 38:7, «Zǝb.» 147:4ni kɵrüng). 
\fp  (1) Huda ⱨǝrdaim bizdin yuⱪirida turidu; (2) Huda ⱨǝrdaim bizgǝ ⱨǝm jismaniy ⱨǝm roⱨiy yoruⱪluⱪ beridu; (3) ⱪuyax aylinixi yaki ⱪayrilixi bilǝn kɵlǝnggǝ ⱨasil ⱪilidu. Əmmǝ Hudada kɵlǝnggǝ yaki ⱪarangƣuluⱪ degǝn mǝwjut ǝmǝs; u ⱨeq «aylanmay», ⱨeq ɵzgǝrmǝy ⱨǝrdaim qüxtiki ⱪuyaxtǝk dǝl üstimizdǝ turup küqlük nurini wǝ iltipatlirini (17-ayǝt) üstimizgǝ sehiyliⱪ bilǝn qaqidu.\f*  \x + \xo 1:17 \xt Pǝnd. 2:6; Yǝx. 14:27; 46:10; Mal. 3:6; Rim. 11:29; 1Kor. 4:7. \x*  
\v 18 U bizni \add Ɵzi yaratⱪan barliⱪ\add* mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp, Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «U bizni Ɵzi yaratⱪan barliⱪ mǝwjudatlarning iqidǝ Ɵzigǝ dǝslǝp pixⱪan mewidǝk bolsun dǝp,...»\+bd* — «dǝslǝp pixⱪan mewǝ», ǝng burun elinƣan ⱨosul bolsa, Hudaƣa alaⱨitǝn atilatti. Demǝk, pütkül kainat Hudaƣa boysunidu wǝ tǝwǝ bolidu; lekin kainatning iqidǝ Mǝsiⱨgǝ etiⱪad baƣliƣuqilar «dǝslǝp pixⱪan mewǝ» süpitidǝ birinqi bolup Uningƣa beⱪinip tǝwǝ bolup, «ⱨǝⱪiⱪiy, roⱨiy» sǝjdǝ ⱪilidu. \+bd «... Ɵz iradisi boyiqǝ bizni ⱨǝⱪiⱪǝtning sɵz-kalami arⱪiliⱪ tuƣdurdi»\+bd* — muxu yǝrdǝ Hudaning bu «tuƣdurux»i jismaniy ⱨayat ǝmǝs, bǝlki Muⱪǝddǝs Roⱨidin tuƣdurƣanliⱪini, yǝni roⱨiy ⱨayatⱪa, mǝnggülük ⱨayatⱪa tuƣdurup erixtürgǝnlikini kɵrsitidu. 
\fp  «Dǝslǝp pixⱪan mewisi» yaki «tunji ⱨosul mewisi» Hudaƣa alaⱨidǝ atilatti («Yar.» 49:3, «Qɵl.» 18:3, «Ⱪan.» 18:1-4, «2Tar.» 31:5ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 1:18 \xt 1Kor. 4:15; Gal. 4:19; 1Pet. 1:23. \x*   
\b  
\m  
\s1 Anglax wǝ ijra ⱪilix  
\m
\v 19 Xuning bilǝn, i sɵyümlük ⱪerindaxlirim, ⱨǝr adǝm anglaxⱪa tez tǝyyar tursun, sɵzlǝxkǝ aldirimisun, ƣǝzǝplinixkǝ aldirmisun. \x + \xo 1:19 \xt Pǝnd. 17:27; Top. 5:1. \x*  
\v 20 Qünki insanning ƣǝzipi Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini elip kǝlmǝydu. \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Qünki insanning ƣǝzipi Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini elip kǝlmǝydu»\+bd* — «Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi»: (1) Hudaning ⱨǝⱪⱪaniy ɵlqimi; (2) Huda aldida adil yaki ⱨǝⱪⱪaniy bolƣan ixlar; (3) Huda insanning etiⱪadi üqün uningƣa ata ⱪilidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪini kɵrsitidu. Bizningqǝ «Hudaning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi» (3)ni kɵrsitidu; qünki Hudaning Ɵzi ata ⱪilƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi bolmisa, insanlar arisida ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa adilliⱪ yaki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ boluxi mumkin ǝmǝs.\f*  
\v 21 Xuning üqün, barliⱪ iplasliⱪlarni wǝ ⱪininglarƣa patmaywatⱪan rǝzillikni taxlanglar, \add ⱪǝlbinglarda\add* yiltiz tartⱪuzulƣan, silǝrni ⱪutⱪuzalaydiƣan sɵz-kalamni kǝmtǝrlik-mɵminlik bilǝn ⱪobul ⱪilinglar.\f □ \fr 1:21 \ft \+bd «...silǝrni ⱪutⱪuzalaydiƣan sɵz-kalamni kǝmtǝrlik-mɵminlik bilǝn ⱪobul ⱪilinglar»\+bd* — «silǝrni» grek tilida «jeninglarni».\f*  \x + \xo 1:21 \xt Rim. 13:12; Kol. 3:8. \x*   
\m
\v 22 Əmma ɵz-ɵzünglarni aldap pǝⱪǝt sɵz-kalamni angliƣuqilardin bolmanglar, bǝlki uni ijra ⱪilƣuqilardin bolunglar. \x + \xo 1:22 \xt Mat. 7:21; Luⱪa 11:28; Rim. 2:13; 1Yuⱨa. 3:7. \x*  
\v 23-24 Qünki birsi sɵz-kalamni anglap ⱪoyupla, uni ijra ⱪilmisa, u huddi ǝynǝktǝ ɵzining ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarap ⱪoyup, ketip ⱪalƣan kixigǝ ohxaydu; qünki u ɵz turⱪiƣa ⱪarap bolup, qiⱪipla, xu ⱨaman ɵzining ⱪandaⱪ ikǝnlikini untuydu. \f □ \fr 1:23-24 \ft \+bd «Qünki birsi sɵz-kalamni anglap ⱪoyupla, uni ijra ⱪilmisa, u huddi ǝynǝktǝ ɵzining ǝyni ⱪiyapitigǝ ⱪarap ⱪoyup, ketip ⱪalƣan kixigǝ ohxaydu; qünki u ɵz turⱪiƣa ⱪarap bolup, qiⱪipla, xu ⱨaman ɵzining ⱪandaⱪ ikǝnlikini untuydu»\+bd* — bu adǝmning «\+bd ǝyni\+bd* ⱪiyapitigǝ ⱪarax»i ɵzigǝ bǝlkim yüzidǝ daƣ-nuⱪsan bolƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk — demǝk, Hudaning sɵzigǝ ⱪarisa ɵz gunaⱨini kɵridu; lekin kɵnglini tezla baxⱪa ixⱪa bɵlüxi bilǝn gunaⱨini untuydu.\f*  \x + \xo 1:23-24 \xt Luⱪa 6:47. \x*  
\v 25 Lekin axu kixilǝrni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan mukǝmmǝl ⱪanunƣa ǝstayidilliⱪ bilǝn dawamliⱪ ⱪarap, untuƣaⱪ angliƣuqi bolmay, bǝlki uning iqidǝ yaxap ijra ⱪilƣuqi bolƣan kixi ixlirida bǝhtlik ⱪilinidu.\f □ \fr 1:25 \ft \+bd «axu kixilǝrni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan mukǝmmǝl ⱪanunƣa ǝstayidilliⱪ bilǝn dawamliⱪ ⱪarap...»\+bd* — «adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan ⱪanun» grek tilida «ǝrkinlikning ⱪanuni». Demǝk, yengi ǝⱨdǝ, yǝni hux hǝwǝr. «Ərkinlik» — adǝmni gunaⱨ wǝ ɵz gunaⱨliⱪ tǝbiiti, ɵlüm wǝ dozahtin azad ⱪilidiƣan ǝrkinlik, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 1:25 \xt Mat. 5:19. \x*   
\m
\v 26 Birsi ɵzini ihlasmǝn adǝmmǝn dǝp ⱨesabliƣan, lekin tilini tizginlimigǝn bolsa, ɵzini ɵzi aldaydu; bundaⱪ kixining ihlasmǝnliki biⱨudiliktur. \x + \xo 1:26 \xt Zǝb. 34:13; Yaⱪ. 3:6; 1Pet. 3:10. \x*  
\v 27 Huda’Atimizning nǝziridiki pak wǝ daƣsiz ihlasmǝnlik xuki, ⱪiyinqiliⱪta ⱪalƣan yetim-yesir, tul hotunlarni yoⱪlap, ularƣa ƣǝmhorluⱪ ⱪilix wǝ ɵzini bu dunyaning bulƣixidin daƣsiz saⱪlaxtur.\f □ \fr 1:27 \ft \+bd «Huda’atimizning nǝziridiki pak wǝ daƣsiz ihlasmǝnlik xuki, ⱪiyinqiliⱪta ⱪalƣan yetim-yesir, tul hotunlarni yoⱪlap,... »\+bd* — grek tilida muxu «yoⱪlax» degǝn peilning ɵzi ƣǝmhorluⱪ ⱪilix, insanning ⱨalidin hǝwǝr elixni ɵz iqigǝ alidu. Xuning bilǝn bu sɵzni muxu yǝrdǝ ⱨǝm «yoⱪlax» ⱨǝm «ƣǝmhorluⱪ ⱪilix» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Ⱨǝmmǝ adǝmgǝ ohxax muamilǝ ⱪilix  
\m
\v 1 Ⱪerindaxlirim, xan-xǝrǝp Igisi bolƣan Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning etiⱪad yolini tutⱪanikǝnsilǝr, adǝmning taxⱪi ⱪiyapitigǝ ⱪarap muamilǝ ⱪilidiƣanlardin bolmanglar.\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «xan-xǝrǝp Igisi bolƣan Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨ»\+bd* — «xan-xǝrǝp Igisi bolƣan» grek tilida «Uluƣluⱪning Ɵzi bolƣan» yaki «(Hudaning) uluƣluⱪining Ɵzi bolƣan». Xan-xǝrǝpning Igisining aldida bolsaⱪ, bay-namratliⱪ degǝndǝk pǝrⱪlǝrning ǝⱨmiyiti yoⱪ bolup ketidu.\f*  \x + \xo 2:1 \xt Law. 19:15; Ⱪan. 16:19; Pǝnd. 24:23; Mat. 22:16. \x*  
\v 2 Qünki sinagoginglarƣa altun üzük taⱪiƣan, esil kiyingǝn bir bay bilǝn tǝng jul-jul kiyingǝn bir kǝmbǝƣǝl kirsǝ,\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «... sinagoginglarƣa altun üzük taⱪiƣan, esil kiyingǝn bir bay bilǝn tǝng jul-jul kiyingǝn bir kǝmbǝƣǝl kirsǝ,...»\+bd* — «Tǝbirlǝr»diki «sinagog» toƣruluⱪ mǝzmunni kɵrünglar. Muxu yǝrdǝ etiⱪadqi bolƣan Yǝⱨudiylarning mǝhsus yiƣilix ibadǝt sorunlirini kɵrsitidu.\f*  
\v 3 silǝr esil kiyingǝnni ǝtiwarlap «Tɵrgǝ qiⱪip oltursila!» desǝnglar, kǝmbǝƣǝlgǝ, «U yǝrdǝ tur!» yaki «Ayaƣ tǝripimdǝ oltur!» desǝnglar,\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «silǝr esil kiyingǝnni ǝtiwarlap «tɵrgǝ qiⱪip oltursila!» desǝnglar, kǝmbǝƣǝlgǝ, «u yǝrdǝ tur!» yaki «ayaƣ tǝripimdǝ oltur!» desǝnglar, ...»\+bd* — «ayaƣ tǝripimdǝ» grek tilida «tǝhtipǝrim tüwidǝ» bilǝn ipadilinidu.\f*  
\v 4 ɵzara ayrimiqiliⱪ ⱪilƣan wǝ insanlar üstidin yaman niyǝt ⱨɵküm qiⱪarƣuqilardin bolƣan bolmamsilǝr?!   
\m
\v 5  Ⱪulaⱪ selinglar, i sɵyümlük ⱪerindaxlirim — Huda bu dunyadiki kǝmbǝƣǝllǝrni etiⱪadta bay bolux ⱨǝmdǝ ularni Ɵzini sɵygǝnlǝrgǝ berixkǝ wǝdǝ ⱪilƣan padixaⱨliⱪiƣa mirashor boluxⱪa talliƣan ǝmǝsmu?\x + \xo 2:5 \xt Mis. 20:6; 1Sam. 2:30; Pǝnd. 8:17; Mat. 5:3; Yⱨ. 7:48; 1Kor. 1:26-29. \x*  
\v 6 Biraⱪ silǝr kǝmbǝƣǝllǝrni kɵzgǝ ilmidinglar! Baylar silǝrni ǝzgǝn wǝ sot-soraⱪlarƣa sɵrigǝn ǝmǝsmu?  
\v 7 Üstünglǝrgǝ ⱪoyulƣan axu mubarǝk namƣa kupurluⱪ ⱪiliwatⱪanlar yǝnǝ xu \add baylar\add* ǝmǝsmu?\f □ \fr 2:7 \ft \+bd «Üstünglǝrgǝ ⱪoyulƣan axu mubarǝk namƣa kupurluⱪ ⱪiliwatⱪanlar yǝnǝ xu baylar ǝmǝsmu?»\+bd* — «üstünglǝrgǝ ⱪoyulƣan axu mubarǝk nam»: — adǝm Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad baƣliƣan bolsa, Huda aldida Mǝsiⱨ Əysaning nami xu kixining üstigǝ ⱪoyulƣan bolidu. Demǝk, u Mǝsiⱨgǝ mǝnsup, Huda u kixini «Meningki», «Mǝsiⱨning adimi» dǝp Ɵz namini muxu kixining «üstigǝ ⱪoyux»tin bax tartmaydu. Tǝwrat, «2Tar.» 7:14, «Am.» 9:11-12, «Yǝx.» 63:19, «Yǝr.» 14:9, 15:16, «Dan.» 9:19, «Ros.» 15:17ni kɵrüng).\f*   
\m
\v 8 Muⱪǝddǝs yazmilardiki «ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵy» degǝn xaⱨanǝ ⱪanunƣa ⱨǝⱪiⱪiy ǝmǝl ⱪilsanglar, yahxi ⱪilƣan bolisilǝr.\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «Muⱪǝddǝs yazmilardiki «ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵy» degǝn xaⱨanǝ ⱪanunƣa ⱨǝⱪiⱪiy ǝmǝl ⱪilsanglar...»\+bd* — «xaⱨanǝ ⱪanun» degǝn bu intayin ⱪiziⱪ ibarǝ toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:8 \xt Law. 19:18; Mat. 22:39; Mar. 12:31; Rim. 13:9; Gal. 5:14; Əf. 5:2; 1Tes. 4:9. \x*  
\v 9 Lekin kixilǝrgǝ ikki hil kɵz bilǝn ⱪarisanglar, gunaⱨ ⱪilƣan bolisilǝr, Tǝwrat ⱪanuni tǝripidin hilapliⱪ ⱪilƣuqilar dǝp bekitilisilǝr. \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «Lekin kixilǝrgǝ ikki hil kɵz bilǝn ⱪarisanglar, gunaⱨ ⱪilƣan bolisilǝr, Tǝwrat ⱪanuni tǝripidin hilapliⱪ ⱪilƣuqilar dǝp bekitilisilǝr»\+bd* — oⱪurmǝnlǝrgǝ xu ix ayanki, Yǝⱨudiy ⱪerindaxlar Tǝwrat ⱪanunini yahxi bilgǝqkǝ, ularning xu bilimdin tǝkǝbburlixip ketix hǝwpi bardur. Lekin rosul Yaⱪup ularƣa agaⱨlanduriduki, Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilay desǝng, ǝmdi insanƣa bolƣan muamilimigǝ ⱪaritilƣan ǝmrlǝr iqidǝ «ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵy» degǝn ǝmr ǝng ⱪattiⱪ tǝlǝptur, «kixilǝrgǝ ikki hil kɵz bilǝn ⱪarax» xu ǝmrigǝ hilap. 
\fp  Pǝⱪǝt «adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtürgǝn ⱪanun»ni, yǝni «yengi ǝⱨdǝ»ni (1:25, 2:12-ayǝtlǝr) ɵziningki ⱪilƣan kixi xu ǝmrgǝ ǝmǝl ⱪilalaydu; \+bd axu\+bd* ⱪanunda (yengi ǝⱨdǝ, demǝk) tǝkǝbburlixix degǝn ix ⱪǝt’iy yoⱪtur.\f*  
\v 10 Qünki bir kixi pütün Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪildim dǝp turup, \add ⱨǝtta\add* uningdiki birla ǝmrgǝ hilapliⱪ ⱪilsa, u pütün ⱪanunƣa hilapliⱪ ⱪilƣuqi ⱨesablinidu. \f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Qünki bir kixi pütün Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪildim dǝp turup, ⱨǝtta uningdiki birla ǝmrgǝ hilapliⱪ ⱪilsa, u pütün ⱪanunƣa hilapliⱪ ⱪilƣuqi ⱨesablinidu»\+bd* — bu bayan bǝlkim oⱪurmǝnlǝrgǝ ⱨǝyran ⱪalarliⱪ ix bolidu. «Gal.» 3:10dǝ mundaⱪ deyilidu — «Lekin Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr bolsa ⱨǝmmisi lǝnǝtkǝ ⱪalidu. Qünki muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ yezilƣan: «Tǝwrat ⱪanunida yezilƣan ⱨǝmmǝ ǝmrlǝrgǝ üzlüksiz ǝmǝl ⱪilmaywatⱪan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalidu»». Qünki Hudaning insanlarƣa bolƣan adil, muⱪǝddǝs tǝlipi insanlarning toluⱪ pak-muⱪǝddǝs boluxidin ibarǝttur. Hudaning tǝlipigǝ ǝmǝl ⱪilixida «100٪»tin tɵwǝn bolsa bolmaydu. Xunga, Huda bizni awwal ⱪutⱪuzmisa uni ⱨeq hursǝn ⱪilalmaymiz.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Ⱪan. 27:26; Mat. 5:19; Gal. 3:10. \x*  
\v 11 Qünki: «zina ⱪilma» Degüqi ⱨǝm «ⱪatilliⱪ ⱪilma»mu degǝn. Xunga, zina ⱪilmisanglarmu, lekin ⱪatilliⱪ ⱪilƣan bolsanglar, yǝnila \add pütün\add* Tǝwrat ⱪanuniƣa hilapliⱪ ⱪilƣan bilǝn barawǝr bolisilǝr. \f □ \fr 2:11 \ft \+bd ««zina ⱪilma» Degüqi ⱨǝm «ⱪatilliⱪ ⱪilma»mu degǝn...»\+bd* — ««zina ⱪilma» degüqi» Huda Ɵzi, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:11 \xt Mis. 20:13,14; Ⱪan. 5:17,18; Mat. 5:27. \x*  
\v 12 Xunga sɵz-ǝmǝlliringlar adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan ⱪanun aldida soraⱪ ⱪilinidiƣanlarning salaⱨiyitigǝ uyƣun bolsun. \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Xunga sɵz-ǝmǝlliringlar adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan ⱪanun aldida soraⱪ ⱪilinidiƣanlarning salaⱨiyitigǝ uyƣun bolsun»\+bd* — 1:25ni kɵrüng. «Adǝmni ǝrkinlikkǝ erixtüridiƣan ⱪanun» — grek tilida «ǝrkinlikning ⱪanuni». Demǝk, yengi ǝⱨdǝ, yǝni hux hǝwǝr. «Ərkinlik» — adǝmni gunaⱨ wǝ ɵz gunaⱨliⱪ tǝbiiti, ɵlüm wǝ dozahtin azad ⱪilidiƣan ǝrkinlik, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 13 Qünki baxⱪilarƣa rǝⱨim ⱪilmiƣanlarning üstidin qiⱪiridiƣan ⱨɵküm rǝⱨimsiz bolidu. Əmdi «rǝⱨim ⱪilix» «ⱨɵküm qiⱪirix»ning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip tǝntǝnǝ ⱪilidu.\f □ \fr 2:13 \ft \+bd «Qünki baxⱪilarƣa rǝⱨim ⱪilmiƣanlarning üstidin qiⱪiridiƣan ⱨɵküm rǝⱨimsiz bolidu. Əmdi «rǝⱨim ⱪilix» «ⱨɵküm qiⱪirix»ning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip tǝntǝnǝ ⱪilidu»\+bd* — ««rǝⱨim ⱪilix» «ⱨɵküm qiⱪirix»ning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip tǝntǝnǝ ⱪilidu». Tǝwrat dǝwridǝ «Kɵzgǝ kɵz, qixⱪa qix» degǝn ⱪanun ⱨɵküm sürǝtti. Bu adilliⱪ, ǝlwǝttǝ. Biraⱪ Tǝwrattiki adil ⱪanun boyiqǝ ⱨǝmmimiz dozahⱪa qüxiximiz kerǝk! Əmdi Injil dǝwri kǝldi, Əysa Mǝsiⱨ Ɵzi bizning gunaⱨlirimizni Ɵz üstigǝ aldi; Huda xuning bilǝn bizgǝ rǝⱨimdilliⱪ kɵrsitix yolini aqti. Xuning bilǝn «rǝⱨimdilliⱪ» «ⱨɵküm qiⱪirix»ning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilip tǝntǝnǝ ⱪilidu» wǝ biz Hudaƣa ǝgixip baxⱪilarƣa rǝⱨim kɵrsitiximizgǝ toƣra kelidu.\f*  \x + \xo 2:13 \xt Mat. 6:15; 18:35; Mar. 11:25; Luⱪa 16:25. \x*   
\b  
\m  
\s1 Etiⱪad wǝ ǝmǝliyǝt  
\m
\v 14 I ⱪerindaxlirim! Birsi aƣzida, «Mǝndǝ etiⱪad bar» dǝp turup, ǝmma \add uningda\add* \add munasip\add* ǝmǝlliri bolmisa, uning nemǝ paydisi? \add Bundaⱪ\add* etiⱪad uni ⱪutⱪuzalamdu? \x + \xo 2:14 \xt Mat. 7:26; Yaⱪ. 1:23. \x*  
\v 15-16 Əmdi ǝgǝr aka-uka yaki aqa-singillardin biri yalingaq ⱪalsa yaki kündilik yemǝkliki kǝm bolsa, silǝrdin biri ularƣa: «\add Hudaƣa\add* amanǝt, kiyiminglar pütün, ⱪorsiⱪinglar toⱪ ⱪilinƣay!» dǝp ⱪoyupla, tenining ⱨajitidin qiⱪmisa, buning nemǝ paydisi? \x + \xo 2:15-16 \xt Luⱪa 3:11; 1Yuⱨa. 3:17. \x*  
\v 17 Xuningƣa ohxax yalƣuz etiⱪadla bolup, \add uningƣa\add* \add munasip\add* ǝmǝlliri bolmisa, \add bundaⱪ etiⱪad\add* ɵlük etiⱪadtur.  
\v 18 Lekin bǝzibir adǝmlǝr: «Sǝndǝ etiⱪad bar, mǝndǝ bolsa ǝmǝl bar» dǝp \add talixidu\add*. Lekin mǝn: «Əmǝlsiz bolƣan etiⱪadingni manga kɵrsitǝ ⱪeni?!», «Mǝn etiⱪadimni ǝmǝllǝr bilǝn kɵrsitimǝn» dǝymǝn. \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Lekin bǝzibir adǝmlǝr: «Sǝndǝ etiⱪad bar, mǝndǝ bolsa ǝmǝl bar» dǝp talixidu»\+bd* — «Sǝndǝ etiⱪad bar, mǝndǝ bolsa ǝmǝl bar» degüqi bǝlkim «Bǝzilǝrdǝ etiⱪad bar, bǝzilǝrdǝ ǝmǝllǝr bar. Ikkilisi birla waⱪitta tǝng boluxi mumkin ǝmǝs» degǝndǝk mǝnini kɵtsǝtmǝkqi boluxi mumkin. 18-ayǝttiki ⱪalƣan sɵzlǝr wǝ 19-22-ayǝtlǝr bǝlkim Yaⱪupning buningƣa bolƣan rǝddiyǝ jawabi bolalaydu. \+bd «Lekin mǝn: «Əmǝlsiz bolƣan etiⱪadingni manga kɵrsitǝ ⱪeni?!» ... dǝymǝn»\+bd* — bu sɵz intayin kinayilik gǝp, ǝlwǝttǝ. Adǝmning ǝmǝlliri yaki ⱨǝrikǝtliri bolmisa uningda nemǝ etiⱪad, nemǝ pozitsiyǝ yaki nemǝ pikir bar bolƣanliⱪini bilix ⱨǝrgiz mumkin ǝmǝs!\f*  
\v 19 — Sǝn «Huda bir» dǝp ixinisǝn — Barikalla! Lekin ⱨǝtta jinlarmu xuningƣa ixinidu, xundaⱪla ⱪorⱪup dir-dir titrǝyduƣu! \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «— Sǝn «Huda bir» dǝp ixinisǝn — Barikalla! Lekin ⱨǝtta jinlarmu xuningƣa ixinidu, xundaⱪla ⱪorⱪup dir-dir titrǝyduƣu!»\+bd* — Yaⱪupning bu gepi intayin kinayilik gǝptur. Ⱨǝtta jin-xǝytanlarning «etiⱪadi»din ǝmǝl-ⱨǝrikǝtlǝr qiⱪidu (ular dir-dir titrǝydu!). Jin-xǝytanlar Hudaning mǝwjut ikǝnlikigǝ, uning «bir bolƣanliⱪi»ƣa ixinidu, lekin uningƣa etiⱪad ⱪilmaydu (tayanmaydu), ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 20 Əy, ⱪuruⱪ hiyal adǝm! Əmǝlliri yoⱪ etiⱪadning ɵlük etiⱪad ikǝnlikini ⱪaqanmu bilǝrsǝn? \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «ǝmǝlliri yoⱪ etiⱪadning ɵlük etiⱪad ikǝnliki...»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «ǝmǝlliri yoⱪ etiⱪadning ǝⱨmiyǝtsiz etiⱪad ikǝnliki...» deyilidu. \+bd «ǝmǝlliri yoⱪ etiⱪadning ɵlük etiⱪad ikǝnlikini ⱪaqanmu bilǝrsǝn? »\+bd* — «ⱪaqanmu bilǝrsǝn?» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «buningƣa ispat halamsǝn?».\f*  
\v 21 Atimiz Ibraⱨim ɵz oƣli Isⱨaⱪni ⱪurbangaⱨ üstigǝ sunƣanda ɵz ǝmili arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlanƣan ǝmǝsmu? \f □ \fr 2:21 \ft \+bd «Atimiz Ibraⱨim ɵz oƣli Isⱨaⱪni ⱪurbangaⱨ üstigǝ sunƣanda...»\+bd* — «Atimiz Ibraⱨim» — Yǝⱨudiy hǝlⱪining ǝjdadi ⱨǝmdǝ etiⱪad jǝⱨǝttǝ barliⱪ etiⱪadqilarning atisidur.\f*  \x + \xo 2:21 \xt Yar. 22:10. \x*  
\v 22 Əmdi xuni kɵrüwelixⱪa boliduki, uning etiⱪadi munasip ǝmǝllǝrni ⱪildi wǝ etiⱪadi ǝmǝllǝr arⱪiliⱪ mukǝmmǝl ⱪilindi.  
\v 23 Mana bu ix \add Tǝwrattiki\add*: «Ibraⱨim Hudaƣa etiⱪad ⱪildi. Bu uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi» degǝn yazmini ispatlaydu, xundaⱪla u «Hudaning dosti» dǝp ataldi. \f □ \fr 2:23 \ft \+bd «Mana bu ix Tǝwrattiki: «Ibraⱨim Hudaƣa etiⱪad ⱪildi. Bu uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi» degǝn yazmini ispatlaydu, xundaⱪla u «Hudaning dosti» dǝp ataldi»\+bd* — Tǝwrat, «Yar.» 15:6 wǝ «2Tar.» 20:7, «Yǝx.» 51:2, «Dan.» 3:35ni (LXX) wǝ «Yǝx.» 41:8ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 2:23 \xt Yar. 15:6; Rim. 4:3; Gal. 3:6. \x*  
\v 24 Buningdin xuni kɵrǝlǝysilǝrki, insanlar etiⱪadi bilǝnla ǝmǝs, bǝlki ǝmǝlliri bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlinidu.\f □ \fr 2:24 \ft \+bd «Buningdin xuni kɵrǝlǝysilǝrki, insanlar etiⱪadi bilǝnla ǝmǝs, bǝlki ǝmǝlliri bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlinidu»\+bd* — rosul Pawlus «insanlar etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlinidu» dǝydu (mǝsilǝn, «Rim.» 3:28, «Gal.» 2:16, 3:24ni kɵrüng). Rosul Yaⱪupning sɵzi Pawlusning sɵzigǝ ⱨeq zit ǝmǝs, bǝlki adǝmning etiⱪadiƣa munasip ix-ⱨǝrikiti yaki ǝmǝlliri bolmisa, bundaⱪ etiⱪad ⱨǝⱪiⱪiy etiⱪad ⱨesablanmaydu, bǝlki «ɵlük etiⱪad» (2:17, 20, 26) ⱨesablinixi kerǝk, dǝp tǝkitlǝydu.\f*   
\m
\v 25 Muxuningƣa ohxax, paⱨixǝ ayal Raⱨab \add Israil\add* qarliƣuqilirini ɵz ɵyidǝ kütüp, ularni baxⱪa yol bilǝn ⱪaquruwǝtkǝnliki üqün, u ohxaxla ix-ǝmili bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlanƣan bolmamdu? \f □ \fr 2:25 \ft \+bd «... paⱨixǝ ayal Raⱨab Israil qarliƣuqilirini ɵz ɵyidǝ kütüp, ularni baxⱪa yol bilǝn ⱪaquruwǝtkǝnliki üqün, u ohxaxla ix-ǝmili bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy dǝp jakarlanƣan bolmamdu?»\+bd* — bu wǝⱪǝ «Yǝxua» 2-babta hatirilǝngǝn. «Ibr.» 11:31nimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:25 \xt Yǝ. 2:1; 6:23; Ibr. 11:31. \x*  
\v 26 Tǝn roⱨ bolmisa ɵlük bolƣandǝk, ǝmǝlliri yoⱪ etiⱪadmu ɵlüktur.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Tilni tizginliximiz kerǝk  
\m
\v 1 Ⱪerindaxlirim, aranglardin kɵp kixi tǝlim bǝrgüqi boliwalmanglar! Qünki silǝrgǝ mǝlumki, biz \add tǝlim bǝrgüqilǝr\add* baxⱪilardin tehimu ⱪattiⱪ soraⱪⱪa tartilimiz.\x + \xo 3:1 \xt Mat. 7:1; 23:8; Luⱪa 6:37. \x*  
\v 2 Qünki ⱨǝmmimiz kɵp ixlarda hatalixip putliximiz. \add Ⱨalbuki\add*, ǝgǝr birsi tilda hatalaxmisa, u kamalǝtkǝ yǝtkǝn, pütkül tenini tizginliyǝligǝn adǝm bolidu.\x + \xo 3:2 \xt Zǝb. 34:13; Yaⱪ. 1:26. \x*  
\v 3 Mana, biz atlarni ɵzimizgǝ beⱪindurux üqün aƣziƣa yügǝn salimiz; buning bilǝn pütkül tǝnlirini \add haliƣan tǝrǝpkǝ\add* buriyalaymiz.  
\v 4 Mana, kemilǝrgimu ⱪaranglar; xunqilik yoƣan bolsimu, yǝnǝ kelip dǝⱨxǝtlik xamallar tǝripidin urulup ⱨǝydilidiƣan bolsimu, lekin rolqi ⱪǝyǝrgǝ ularni ⱨǝydǝy desǝ, u kiqikkinǝ bir rol arⱪiliⱪ uni haliƣan tǝrǝpkǝ buraydu.  
\v 5 Xuningƣa ohxax, gǝrqǝ til \add tenimizning\add* kiqik bir ǝzasi bolsimu, lekin tolimu yoƣan sɵzlǝydu. Kiqikkinǝ bir ot uqⱪunining qong ormanƣa ot tutaxturalaydiƣanliⱪini oylap beⱪinglar!\x + \xo 3:5 \xt Pǝnd. 12:18; 15:2. \x*  
\v 6 Til — dǝrwǝⱪǝ bir ottur; u ǝzalirimiz arisidin orun elip ⱪǝbiⱨlikkǝ tolƣan bir alǝm bolidu. U pütkül tǝnni bulƣiƣuqidur; u dozah otidin tutaxturulup, pütkül tǝbiǝtning qaⱪiƣa ot tutaxturidu!\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «... u dozah otidin tutaxturulup, pütkül tǝbiǝtning qaⱪiƣa ot tutaxturidu!»\+bd* — «pütkül tǝbiǝt» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «barliⱪ insaniy dunya».\f*  
\v 7 Qünki ⱨǝrtürlük ⱨaywanlar ⱨǝm uqar-ⱪanatlar, ɵmiligüqi ⱨaywanlar ⱨǝm dengizdiki mǝhluⱪlar insaniyǝt tǝripidin kɵndürülmǝktǝ ⱨǝmdǝ kɵndürülgǝnidi.  
\v 8 Əmma tilni ⱨeqkim kɵndürǝlmǝydu; u tinimsiz rǝzil bir nǝrsǝ bolup, janƣa zamin bolidiƣan zǝⱨǝrgǝ tolƣandur.  
\v 9 Biz tilimiz bilǝn Pǝrwǝrdigar Atimizƣa xanu-tǝxǝkkür ⱪayturimiz, wǝ yǝnǝ uning bilǝn Hudaning obrazida yaritilƣan insanlarni ⱪarƣaymiz.  
\v 10 Demǝk, ohxax bir eƣizdin ⱨǝm tǝxǝkkür-mubarǝk ⱨǝm lǝnǝt-ⱪarƣax qiⱪidu. I ⱪerindaxlirim, bundaⱪ bolmasliⱪi kerǝk!  
\v 11 Bir bulaⱪ ohxax bir kɵzdin birla waⱪitta tatliⱪ ⱨǝm ⱪirtaⱪ su qiⱪiramdu?  
\v 12 I ⱪerindaxlirim, ǝnjür dǝrihi zǝytunning mewisini bǝrmǝydu, yaki üzüm teli ǝnjürning mewisini berǝlǝmdu? Ⱨǝm tuzluⱪ \add bulaⱪ\add* tatliⱪ sunimu qiⱪiralmaydu.   
\b  
\m  
\s1 Ərxtin kǝlgǝn ⱨǝⱪiⱪiy danaliⱪ  
\m
\v 13 Aranglarda kim dana wǝ pǝmlik? Pǝzilǝtlik yürüx-turuxidin u danaliⱪⱪa has bolƣan mɵmin-kǝmtǝrlik bilǝn ǝmǝllirini kɵrsǝtsun! \x + \xo 3:13 \xt Əf. 5:8. \x*  
\v 14 Lekin ǝgǝr ⱪǝlbinglarda aqqiⱪ ⱨǝsǝthorluⱪ wǝ jedǝl-majira bolsa, ǝmdi yalƣan sɵzlǝr bilǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni yoⱪⱪa qiⱪarmanglar, mahtanmanglar. \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «lekin ǝgǝr ⱪǝlbinglarda aqqiⱪ ⱨǝsǝthorluⱪ wǝ jedǝl-majira bolsa, ǝmdi yalƣan sɵzlǝr bilǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni yoⱪⱪa qiⱪarmanglar, mahtanmanglar»\+bd* — «mahtanmanglar» degǝnlikning mǝnisi bolsa: ««mǝndǝ danaliⱪ bar» demǝnglar».\f*  \x + \xo 3:14 \xt Rim. 13:13. \x*  
\v 15 Bundaⱪ «danaliⱪ» ǝrxtin ǝmǝs, bǝlki dunyaƣa, insan tǝbiiyitigǝ has bolup, jin-xǝytandin kǝlgǝndur. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Bundaⱪ «danaliⱪ» ǝrxtin ǝmǝs...»\+bd* — grek tilida «bundaⱪ «danaliⱪ» yuⱪiridin ǝmǝs». \+bd «bǝlki dunyaƣa ... has bolup...»\+bd* — grek tilida «yǝr-zeminƣa ... has bolup» deyilidu. \+bd «bundaⱪ «danaliⱪ» ǝrxtin ǝmǝs, bǝlki dunyaƣa, insan tǝbiiyitigǝ has bolup, jin-xǝytandin kǝlgǝndur»\+bd* — «dunya» yaki «bu dunya» bolsa, Tǝwrat-injil boyiqǝ, Hudaƣa ⱪarxi qiⱪⱪan, Xǝytan tǝripidin baxⱪurulƣan pütkül bir sistemini kɵrsitidu (4-babni kɵrüng). «Insan tǝbiyitigǝ has» grek tilida «janliⱪ» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Muxu yǝrdiki grek tilidiki «jan» insan xǝhsining üq ⱪismi (roⱨ, jan, tǝn)ning birini kɵrsitidu. Hudaƣa tayanmiƣaqⱪa, gunaⱨkar isnanlarning ɵzlirining «jenidin qiⱪⱪan» ǝⱪil-parasǝtliri wǝ oy-pikirliri Hudaning Roⱨidin qiⱪⱪan bolmiƣaqⱪa, ⱨǝrgiz Hudaning kɵnglidikidǝk bolmaydu («Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 3:15 \xt 1Kor. 2:6, 7. \x*  
\v 16 Qünki ⱨǝsǝthorluⱪ wǝ jedǝl-majira bolƣanla yǝrdǝ ⱪalaymiⱪanqiliⱪ wǝ ⱨǝrhil rǝzilliklǝr bolidu. \x + \xo 3:16 \xt 1Kor. 3:3; Gal. 5:20. \x*  
\v 17 Lekin ǝrxtin kǝlgǝn danaliⱪ bolsa, u aldi bilǝn paktur, u yǝnǝ tinqliⱪpǝrwǝr, hux peil, baxⱪilarning pikrigǝ ⱪuliⱪi oquⱪ, rǝⱨimdil bolup, yahxi mewilǝr bilǝn tolƣan, uningda tǝrǝpbazliⱪ yaki sahtipǝzlik yoⱪtur. \f □ \fr 3:17 \ft \+bd «lekin ǝrxtin kǝlgǝn danaliⱪ bolsa,...»\+bd* — grek tilida «lekin yuⱪiridin kǝlgǝn danaliⱪ bolsa...».\f*  
\v 18 Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ uruⱪliri tinqliⱪpǝrwǝrlǝr arisida qeqilip, tinqliⱪ iqidǝ mewǝ beridu.\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ uruⱪliri tinqliⱪpǝrwǝrlǝr arisida qeqilip, tinqliⱪ iqidǝ mewǝ beridu»\+bd* — «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ uruⱪliri» degǝnlik adǝmning ⱨayatida pǝyda bolƣan yaki ɵsidiƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni kɵrsitidu.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Bu dunyani dost tutmasliⱪ  
\m
\v 1 Aranglardiki urux wǝ majiralar nǝdin kelip qiⱪidu? Bu dǝl tǝn ǝzaliringlar iqidǝ jǝng ⱪiliwatⱪan arzu-ⱨǝwǝsliringlardin ǝmǝsmu?\x + \xo 4:1 \xt Rim. 7:23; 1Pet. 2:11. \x*  
\v 2 Silǝr arzu-ⱨǝwǝs ⱪilisilǝr, lekin arzu-ⱨǝwǝsliringlarƣa erixmǝysilǝr; adǝm olturisilǝr, ⱨǝsǝt ⱪilisilǝr, lekin erixǝlmǝysilǝr; jedǝl-majira qiⱪirip jǝng ⱪilisilǝr. Erixmǝysilǝr, qünki tilimǝysilǝr.  
\v 3 Tilisǝnglarmu erixǝlmǝysilǝr, qünki ɵz arzu-ⱨǝwǝsliringlarni ⱪandurux üqün rǝzil niyǝtlǝr bilǝn tilǝysilǝr. \x + \xo 4:3 \xt Mat. 20:22; Rim. 8:26. \x*  
\v 4 Əy zinahorlar! Bu dunya bilǝn dostlixixning ǝmǝliyǝttǝ Huda bilǝn düxmǝnlixix ikǝnlikini bilmǝmtinglar? Kimdikim bu dunyani dost tutmaⱪqi bolsa, ɵzini Hudaning düxmini ⱪilidu.\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «Əy zinahorlar! Bu dunya bilǝn dostlixixning ǝmǝliyǝttǝ Huda bilǝn düxmǝnlixix ikǝnlikini bilmǝmtinglar?»\+bd* — muxu yǝrdiki «zinahorlar» xübⱨisizki, kɵqmǝ mǝnidǝ yaki bǝlkim ǝyni mǝnidǝ boluxi mumkin. Kɵqmǝ mǝnidǝ «Hudaƣa wapasizlar» degǝnni bildüridu. Bu sɵz baxⱪa ixlar (pul, bayliⱪ ⱨoⱪuⱪ, mǝnsǝp, ⱨǝrhil ⱨǝwǝslǝr)ni Hudaning orniƣa ⱪoyƣanliⱪni kɵrsitidu. Bu ⱨǝⱪiⱪiy butpǝrǝsliktur, bu Huda aldida zinahorluⱪⱪa ohxax bolidu.\f*  \x + \xo 4:4 \xt Yⱨ. 15:9; Gal. 1:10; 1Yuⱨa. 2:15. \x*  
\v 5 Muⱪǝddǝs yazmilarda: «\add Huda\add* ⱪǝlbimizgǝ makan ⱪildurƣan Roⱨ naqar arzu-ⱨǝwǝslǝrni ⱪilamdu?» degǝn sɵz silǝrqǝ bikar deyilgǝnmu?\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Huda ⱪǝlbimizdǝ makan ⱪildurƣan Roⱨ...»\+bd* — Ɵz Muⱪǝddǝs Roⱨini kɵrsitidu. Grek tilida «U ⱪǝlbimizgǝ makan ⱪildurƣan Roⱨ...». \+bd «Muⱪǝddǝs yazmilarda: «Huda ⱪǝlbimizgǝ makan ⱪildurƣan Roⱨ naqar arzu-ⱨǝwǝslǝrni ⱪilamdu?» degǝn sɵz silǝrqǝ bikar deyilgǝnmu?»\+bd* — bu sɵzning ɵzi Tǝwrattin biwasitǝ tepilmaydu, bǝlkim rosul Yaⱪupning Tǝwrattiki kɵp ayǝtlirining mujǝssǝmlǝxtürülgini boluxi mumkin. Baxⱪa bir hil tǝrjimisi: «Huda ⱪǝlbimizgǝ salƣan (muⱪǝddǝs) Roⱨ bizning Hudaƣila sadaⱪǝtmǝn boluximizni ⱪattiⱪ arzu ⱪilidu».\f*  \x + \xo 4:5 \xt Qɵl. 11:29. \x*  
\v 6 Lekin \add Huda\add* bǝrgǝn meⱨir-xǝpⱪǝt buningdin üstün turidu. Xuning tüpǝylidin muⱪǝddǝs yazmilarda: «Huda tǝkǝbburlarƣa ⱪarxidur, lekin mɵmin-kǝmtǝrlǝrgǝ xǝpⱪǝt ⱪilidu» dǝp yezilƣandur.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Lekin Huda bǝrgǝn meⱨir-xǝpⱪǝt buningdin üstün turidu»\+bd* — bu sɵzning mǝnisi bǝlkim «bu yaman arzu-ⱨǝwǝslirimiz, nǝps-tamahorluⱪimiz üstidin ƣǝlibǝ ⱪilix üqün, Huda bizgǝ kɵp küq-ⱪudrǝt beridu» degǝnlik boluxi mumkin. \+bd «Huda tǝkǝbburlarƣa ⱪarxidur, lekin mɵmin-kǝmtǝrlǝrgǝ xǝpⱪǝt ⱪilidu»\+bd* — «Pǝnd.» 3:34.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Pǝnd. 3:34; 1Pet. 5:5. \x*   
\m
\v 7 Xuning üqün, Hudaƣa boysununglar. Xǝytanƣa ⱪarxi turunglar; \add xundaⱪ ⱪilsanglar\add* u silǝrdin ⱪaqidu.\x + \xo 4:7 \xt Əf. 4:27; 1Pet. 5:9. \x*  
\v 8 Hudaƣa yeⱪinlixinglar, Hudamu silǝrgǝ yeⱪinlixidu. Əy gunaⱨkarlar, \add gunaⱨtin\add* ⱪolunglarni yuyunglar; ǝy üjmǝ kɵngüllǝr, ⱪǝlbinglarni pak ⱪilinglar.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Əy gunaⱨkarlar, gunaⱨtin ⱪolunglarni yuyunglar; ǝy üjmǝ kɵngüllǝr, ⱪǝlbinglarni pak ⱪilinglar»\+bd* — bu «üjmǝ kɵngüllǝr» bǝlkim Huda bilǝn wǝ bu dunya bilǝn tǝng dost bolayli degüqilǝrni kɵrsitidu.\f*  
\v 9 \add Gunaⱨliringlarƣa\add* ⱪayƣu-ⱨǝsrǝt qekinglar, ⱨaza tutup yiƣlanglar, külkǝnglarni matǝmgǝ, huxalliⱪinglarni ⱪayƣuƣa aylandurunglar. \x + \xo 4:9 \xt Mat. 5:4. \x*  
\v 10 Rǝbning aldida ɵzünglarni tɵwǝn tutunglar wǝ xundaⱪ ⱪilƣanda U silǝrni üstün ⱪilidu.\x + \xo 4:10 \xt Ayup 22:29; Pǝnd. 29:23; Mat. 23:12; Luⱪa 14:11; 18:14; 1Pet. 5:6. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱪerindaxlar üstidin ⱨɵküm ⱪilmasliⱪ  
\m
\v 11 I ⱪerindaxlar, bir-biringlarni sɵkmǝnglar. Kimdikim ⱪerindixini sɵksǝ yaki uning üstidin ⱨɵküm ⱪilsa, Tǝwrat ⱪanuninimu sɵkkǝn wǝ uning üstidin ⱨɵküm ⱪilƣan bolidu. Xundaⱪ ⱪilip ⱪanun üstidin \add toƣra-natoƣra dǝp\add* ⱨɵküm ⱪilsang, ⱪanunƣa ǝmǝl ⱪilƣuqi ǝmǝs, bǝlki ɵzüngni \add uning üstidin\add* ⱨɵküm ⱪilƣuqi ⱪiliwalƣan bolisǝn. \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «kimdikim ⱪerindixini sɵksǝ yaki uning üstidin ⱨɵküm ⱪilsa, Tǝwrat ⱪanuninimu sɵkkǝn wǝ uning üstidin ⱨɵküm ⱪilƣan bolidu...»\+bd* — «Tǝwrat ⱪanuninimu sɵkkǝn ... bolidu» — muxu yǝrdǝ rosul Yaⱪupning kɵzdǝ tutⱪan «Tǝwrat ⱪanuni» bolsa yuⱪirida tilƣa alƣan uningdiki «ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin» degǝn ǝmr boluxi kerǝk. Bu sɵzlǝr bǝzidǝ «Tǝwrat ⱪanunining jǝwⱨiri» deyilidu. \+bd «Xundaⱪ ⱪilip ⱪanun üstidin toƣra-natoƣra dǝp ⱨɵküm ⱪilsang, ⱪanunƣa ǝmǝl ⱪilƣuqi ǝmǝs, bǝlki ɵzüngni uning üstidin ⱨɵküm ⱪilƣuqi ⱪiliwalƣan bolisǝn»\+bd* — insanning bǝhtlik nesiwisi Hudaning sɵzi üstidin («toƣra, natoƣra!» dǝp) ⱨɵküm qiⱪirix ǝmǝs, bǝlki uni iman bilǝn ⱪobul ⱪilip itaǝt ⱪilixta tepilidu, ǝlwǝttǝ!\f*  
\v 12 Ⱪutⱪuzuxⱪa wǝ ⱨalak ⱪilixⱪa ⱪadir bolƣan, ⱪanun Tüzgüqi wǝ ⱨɵküm Ⱪilƣuqi pǝⱪǝt birdur! Xundaⱪ ikǝn, sǝn baxⱪilar üstidin ⱨɵküm ⱪilƣudǝk zadi kimsǝn?   
\b  
\m  
\s1 Ɵzüngni Huda demǝ!  
\m
\v 13 Ⱨǝy, «Bügün yaki ǝtǝ palani-püküni xǝⱨǝrgǝ barimiz, u yǝrdǝ bir yil turup, tijarǝt ⱪilip payda tapimiz» degüqilǝr buningƣa ⱪulaⱪ selinglar! \x + \xo 4:13 \xt Luⱪa 12:18. \x*  
\v 14 Əy ǝtǝ nemǝ bolidiƣanliⱪini bilmǝydiƣanlar, ⱨayatinglar nemigǝ ohxaydu? U huddi ƣil-pal pǝyda bolup yoⱪap ketidiƣan bir parqǝ tuman, halas. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «U huddi ƣil-pal pǝyda bolup yoⱪap ketidiƣan bir parqǝ tuman, halas»\+bd* — «bir parqǝ tuman» yaki «bir parqǝ is-tütǝk».\f*  \x + \xo 4:14 \xt Yǝx. 40:6; 1Kor. 7:31; Yaⱪ. 1:10; 1Pet. 1:24; 1Yuⱨa. 2:17. \x*  
\v 15 Buning orniƣa, «Rǝb buyrusa, ⱨayat bolsaⱪ, uni ⱪilimiz, buni ⱪilimiz» deyixinglar kerǝk. \x + \xo 4:15 \xt Ros. 18:21; 1Kor. 4:19; Ibr. 6:3. \x*  
\v 16 Lekin ǝmdi silǝr ⱨazir undaⱪ yoƣan gǝpliringlar bilǝn mahtinisilǝr. Bundaⱪ mahtinixlarning ⱨǝmmisi rǝzil ixtur.  
\v 17 Xuningdǝk kimdikim mǝlum yahxi ixni ⱪilixⱪa tegixlik dǝp bilip turup ⱪilmiƣan bolsa, gunaⱨ ⱪilƣan bolidu.\x + \xo 4:17 \xt Luⱪa 12:47. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Baylarni agaⱨlandurux  
\m
\v 1 Əy baylar, ⱪulaⱪ selinglar! Bexinglarƣa qüxidiƣan külpǝtlǝr üqün dad-pǝryad kɵtürüp yiƣlanglar.\x + \xo 5:1 \xt Pǝnd. 11:28; Am. 6:1; Luⱪa 6:24; 1Tim. 6:9. \x*  
\v 2 Bayliⱪinglar qirip kǝtti, kiyim-keqikinglarni küyǝ yǝp kǝtti,  
\v 3 altun-kümüxliringlarni bolsa dat basti, bu dat \add ⱪiyamǝttǝ\add* ɵzünglarƣa ⱪarxi guwaⱨliⱪ berip, gɵxünglarni otta kɵydürülgǝndǝk yǝwetidu. Silǝrning bayliⱪlarni toplixinglar ahirⱪi künlǝrdǝ boldi!\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «altun-kümüxliringlarni bolsa dat basti»\+bd* — rosul Yaⱪup bu ayǝtlǝrdǝ baylarning bexiƣa kǝlgüsidǝ qüxidiƣan jazani alliⱪaqan yüz bǝrgǝndǝk tǝrzdǝ kɵrsitidu. \+bd «Silǝrning bayliⱪlarni toplixinglar ahirⱪi künlǝrdǝ boldi!»\+bd* — baxⱪa bir tǝrjimisi: «Qünki silǝr bu ahir zamanda bayliⱪ toplax bilǝnla bolup ketiwatisilǝr!». Ⱪandaⱪla bolmisun, ularning bayliⱪliri «ahirⱪi künlǝrdǝ» toplanƣan bolup, ular bulardin anqǝ uzun ⱨuzur alalmaydu.\f*  \x + \xo 5:3 \xt Mat. 6:19; Rim. 2:5. \x*  
\v 4 Mana, etizliⱪinglarda ixlǝp ⱨosul yiƣⱪanlarƣa hiyanǝt ⱪilip ix ⱨǝⱪlirini bǝrmǝy kǝldinglar. Bu tutuwelinƣan ⱨǝⱪ üstünglardin pǝryad kɵtürmǝktǝ, xuningdǝk ormiqilarning nalǝ-pǝryadliri samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning ⱪuliⱪiƣa yǝtti.\x + \xo 5:4 \xt Law. 19:13; Ⱪan. 24:14. \x*  
\v 5 Silǝr bu dunyada ⱨǝxǝmǝtqilik wǝ ǝyx-ixrǝt iqidǝ yaxap keliwatisilǝr. \add Ⱪoylar\add* boƣuzlax künigǝ tǝyyarlanƣandǝk, silǝrmu boƣuzlinix künigǝ ɵzünglarni bordap keliwatisilǝr. \f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Silǝr bu dunyada ⱨǝxǝmǝtqilik wǝ ǝyx-ixrǝt iqidǝ yaxap keliwatisilǝr»\+bd* — «bu dunyada» grek tilida «yǝr yüzidǝ». Demǝk, beⱨixtǝ undaⱪ raⱨǝtlik ⱨayattin bǝⱨrimǝn bolmaysilǝr. \+bd «Ⱪoylar boƣuzlax künigǝ tǝyyarlanƣandǝk, silǝrmu boƣuzlinix künigǝ ɵzünglarni bordap keliwatisilǝr»\+bd* — «ɵzünglarni bordap keliwatisilǝr» grek tilida «yürǝkliringlarni bordap keliwatisilǝr». Bu üq bisliⱪ sɵz bolup: (1) ɵzünglar intayin ⱨǝxǝmǝtlik, ǝyx-ixrǝtlik turmux ɵtküzdunglar; (2) kɵnglünglarni tax ⱪildinglar (mǝsilǝn, «Yǝx.» 10:6 wǝ 63:17ni kɵrüng); (3) (kinayilik mǝnidǝ) «boƣuzlax küni» (ⱪiyamǝt küni)gǝ ɵzünglarni «bordap» yahxi tǝyyarlidinglar».\f*  \x + \xo 5:5 \xt Ayup 21:13; Luⱪa 16:19,25. \x*   
\m
\v 6 Silǝr ⱨǝⱪⱪaniy bolƣuqini gunaⱨⱪa mǝⱨkum ⱪilip, ɵltürüp kǝldinglar; u silǝrgǝ ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtmǝydu.\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Silǝr ⱨǝⱪⱪaniy bolƣuqini gunaⱨⱪa mǝⱨkum ⱪilip, ɵltürüp kǝldinglar; u silǝrgǝ ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtmǝydu»\+bd* — «ⱨǝⱪⱪaniy bolƣuqi» (1) Mǝsiⱨni yaki (2) ⱨǝⱪⱪaniy adǝmlǝrni kɵrsitidu. Bizningqǝ ⱨǝⱪⱪaniy adǝmlǝrni kɵrsitidu, qünki grek tilida «ɵltürüx» degǝn peil kɵp ⱪetimliⱪ ɵltürüxlǝrni kɵrsitixi mumkin. Əmdi nemixⱪa «ⱨǝⱪⱪaniy bolƣuqilar» ǝmǝs, bǝlki «ⱨǝⱪⱪaniy bolƣuqi» dǝydu? Bizningqǝ rosul Yaⱪup Mǝsiⱨ Əysaning Ɵz mɵmin bǝndiliridǝ turuwatⱪanliⱪini, ular bilǝn bir bolƣanliⱪini tǝkitlǝxni halaydu («Pǝnd.» 14:31, 17:5 wǝ «Ros.» 9:4ni kɵrüng). Rosul Yaⱪup xu qaƣlarda «ⱨǝⱪⱪaniy Yaⱪup» dǝp atilatti wǝ keyin Yerusalemdikilǝr tǝripidin ɵltürüwetildi (miladiyǝ 60-yillarda). 
\fp  «U silǝrgǝ ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtmǝydu» degǝn bayan bǝlkim Hudaning mɵmin bǝndilirining harakterini ⱨǝmdǝ ularning ajiz-aniy ikǝnlikini kɵrsitiximu mumkin. 
\fp  \f*   
\b  
\m  
\s1 Sǝwr-taⱪǝt wǝ dua  
\m
\v 7-8 Xunga, ⱪerindaxlar, Rǝbning ⱪayta kelidiƣan künigiqǝ sǝwr-taⱪǝt ⱪilip turunglar. Mana, deⱨⱪan kixi yǝrning esil mewisini kütidu; yǝr dǝslǝpki wǝ keyinki yamƣurlarƣa muyǝssǝr bolƣuqǝ uni intizarliⱪ bilǝn sǝwr-taⱪǝt iqidǝ kütidu. Silǝrmu sǝwr-taⱪǝt ⱪilip ⱪǝlbinglarni mustǝⱨkǝm ⱪilinglar. Qünki Rǝbning ⱪayta kelixi yeⱪinlap ⱪaldi.\f □ \fr 5:7-8 \ft \+bd «deⱨⱪan kixi yǝrning esil mewisini kütidu; yǝr dǝslǝpki wǝ keyinki yamƣurlarƣa muyǝssǝr bolƣuqǝ uni intizarliⱪ bilǝn sǝwr-taⱪǝt iqidǝ kütidu»\+bd* — «dǝslǝpki yamƣurlar» Israilda 10- yaki 11-ayda yeƣip, yǝrni yumxaⱪ ⱪilip ⱨǝydǝxkǝ tǝyyarlaydu, andin qeqilƣan uruⱪlarni ündürüxkǝ türtkǝ bolidu. «Keyinki yamƣurlar» bolsa 3- yaki 4-ayda yeƣip, ǝtiyazliⱪ ziraǝtlǝrni pixurux rolini oynaydu. Xunga ⱨǝrbir deⱨⱪan «keyinki yamƣur»ƣa tǝxnadur, ular uni bǝk ⱪǝdirlǝydu. \+bd «... Silǝrmu sǝwr-taⱪǝt ⱪilip ⱪǝlbinglarni mustǝⱨkǝm ⱪilinglar. Qünki Rǝbning ⱪayta kelixi yeⱪinlap ⱪaldi»\+bd* — bu 7-8-ayǝtlǝr üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*   
\m
\v 9 Ⱪerindaxlar, ɵzünglar soraⱪⱪa tartilmasliⱪinglar üqün bir-biringlardin aƣrinmanglar; mana, Soraⱪ Ⱪilƣuqi ixik aldida turidu.  
\v 10 Pǝrwǝrdigarning namida sɵzligǝn burunⱪi pǝyƣǝmbǝrlǝrning ⱪandaⱪ azab-oⱪubǝt tartⱪanliⱪi, xundaⱪla sǝwr-taⱪǝt ⱪilƣanliⱪini ülgǝ ⱪilinglar.  
\v 11 Biz mana muxundaⱪ \add sǝwr-taⱪǝt bilǝn\add* bǝrdaxliⱪ bǝrgǝnlǝrni bǝhtlik dǝp ⱨesablaymiz. Ayupning azab-oⱪubǝtkǝ ⱪandaⱪ sǝwr-taⱪǝt bilǝn bǝrdaxliⱪ bǝrgǝnlikini angliƣansilǝr wǝ Pǝrwǝrdigarning uningƣa ahirⱪi ⱪilƣinini, xundaⱪla «Pǝrwǝrdigarning iq-baƣri xǝpⱪǝt wǝ rǝⱨimdilliⱪ bilǝn tolƣan»liⱪini kɵrgǝnsilǝr.\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Ayupning azab-oⱪubǝtkǝ ⱪandaⱪ sǝwr-taⱪǝt bilǝn bǝrdaxliⱪ bǝrgǝnlikini angliƣansilǝr wǝ Pǝrwǝrdigarning uningƣa ahirⱪi ⱪilƣinini... kɵrgǝnsilǝr»\+bd* — «Pǝrwǝrdigarning uningƣa ahirⱪi ⱪilƣini» demǝk, Hudaning ahirida Ayupning ⱨayatini ⱪandaⱪ bǝrikǝtlǝp, yahxi orunlaxturƣanliⱪi. \+bd «Pǝrwǝrdigarning iq-baƣri xǝpⱪǝt wǝ rǝⱨimdilliⱪ bilǝn tolƣan»\+bd* — bu sɵzlǝr «Mis.» 34:6, «Nǝⱨ.» 9:17, «Zǝb.» 86:15, 102:13, «Yo.» 2:13dǝ hilmuhil xǝkildǝ kɵrülidu.\f*  \x + \xo 5:11 \xt Qɵl. 14:18; Ayup 1:21 ,22; 42:10-17; Zǝb. 103:8-9; Mat. 5:11. \x*   
\m
\v 12 Əmdi i ⱪerindaxlirim, ǝng muⱨimi, ⱪǝsǝm ⱪilmanglar — nǝ asman nǝ zemin nǝ ⱨeqⱪandaⱪ baxⱪa nǝrsilǝrning nami bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilƣuqi bolmanglar, bǝlki «bolidu» desǝnglar ⱨǝⱪiⱪiy «bolidu» bolsun, «yaⱪ» desǝnglar ⱨǝⱪiⱪiy «yaⱪ» bolsun. Xundaⱪ ⱪilƣanda, \add Hudaning\add* jazasiƣa qüxmǝysilǝr.\x + \xo 5:12 \xt Mat. 5:34; 2Kor. 1:17, 18. \x*   
\b  
\m  
\s1 Dua toƣruluⱪ  
\m
\v 13 Aranglarda azab tartⱪuqi kixi barmu? U dua ⱪilsun. Huxal yürüwatⱪanlar barmu? U küy-mǝdⱨiyǝ nahxilirini eytsun. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «Aranglarda azab tartⱪuqi kixi barmu? U dua ⱪilsun. Huxal yürüwatⱪanlar barmu? U küy-mǝdⱨiyǝ nahxilirini eytsun»\+bd* — bu sɵz bǝlkim jamaǝtning ibadǝt sorunliridiki ǝⱨwalini kɵzdǝ tutidu. Demǝk, jamaǝt sorunlirida ⱪerindaxlarning ⱨǝm yiƣlax ⱨǝm huxal bolux ǝrkinliki boluxiƣa toƣra kelidu. Əmma bu sɵzlǝr ⱪerindaxlar yalƣuz ⱪalƣanda ohxaxla inawǝtlik bolidu, ǝlwǝttǝ! 
\fp  Keyin u aƣriⱪ ⱪerindaxning ǝⱨwali toƣruluⱪ sɵzlǝydu.\f*  \x + \xo 5:13 \xt Əf. 5:19; Kol. 3:16. \x*  
\v 14 Aranglarda aƣriⱪ-silaⱪlar barmu? Ular jamaǝtning aⱪsaⱪallirini qaⱪirtip kǝlsun; ular Rǝbning namida uning \add bexiƣa\add* may sürüp mǝsiⱨ ⱪilip dua ⱪilsun. \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «Aranglarda aƣriⱪ-silaⱪlar barmu? Ular jamaǝtning aⱪsaⱪallirini qaⱪirtip kǝlsun; ular Rǝbning namida uning bexiƣa may sürüp mǝsiⱨ ⱪilip dua ⱪilsun»\+bd* — «mǝsiⱨ ⱪilix» toƣruluⱪ «Tǝbirlǝr»diki izaⱨatimizni kɵrüng. Muxu yǝrdǝ may ⱨeqⱪandaⱪ dorining rolida ǝmǝs, bǝlki aⱪsaⱪallarning ⱪollirini bimarning bexiƣa tǝgküzüxi bilǝn ularning bimar bilǝn birliktǝ ikǝnlikini ipadilǝx üqün ⱨǝmdǝ uningƣa Muⱪǝddǝs Roⱨning kesǝlni saⱪaytix ⱪudritini ǝslitix üqün bolidu.\f*  \x + \xo 5:14 \xt Mar. 6:13. \x*  
\v 15 Xundaⱪ ⱪilip iman-ixǝnq bilǝn ⱪilinƣan dua bimarni saⱪaytidu, Rǝb uni ornidin turƣuzidu. Əgǝr bimar gunaⱨlarni ⱪilƣan bolsa, bular kǝqürüm ⱪilinidu.  
\v 16 Xuning üqün ɵtküzgǝn gunaⱨliringlarni bir-biringlarƣa iⱪrar ⱪilinglar wǝ xipaliⱪ tepixinglar üqün bir-biringlarƣa dua ⱪilinglar. Ⱨǝⱪⱪaniy adǝmning duasi zor küq wǝ qong ünümgǝ igidur.  
\v 17 Ilyas pǝyƣǝmbǝrmu bizgǝ ohxaxla insaniy tǝbiǝtlik idi. U yamƣur yaƣmisun dǝp ihlas bilǝn dua ⱪildi; nǝtijidǝ, zeminƣa üq yil altǝ ay ⱨeq yamƣur yaƣmidi. \f □ \fr 5:17 \ft \+bd «Ilyas pǝyƣǝmbǝrmu bizgǝ ohxaxla insaniy tǝbiǝtlik idi»\+bd* — «insaniy tǝbiǝtlik» degǝn ibarǝ muxu yǝrdǝ adǝmning ⱨessiyat, huxalliⱪ wǝ ⱪayƣulirini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 5:17 \xt 1Pad. 17:1; Luⱪa 4:25. \x*  
\v 18 Andin u yǝnǝ dua ⱪildi wǝ yamƣur ⱪayta yaƣdi, yǝrmu ⱨosul-mewisini yǝnǝ bǝrdi.\x + \xo 5:18 \xt 1Pad. 18:45. \x*   
\m
\v 19 Ⱪerindaxlirim, aranglarda birsi ⱨǝⱪiⱪǝttin qǝtnigǝn bolsa, wǝ yǝnǝ birsi uni \add ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ\add* ⱪaytursa, \x + \xo 5:19 \xt Mat. 18:15; Gal. 6:1-2\x*  
\v 20 Muxundaⱪ kixi xuni bilsunki, gunaⱨkar kixini azƣan yolidin ⱪayturup ǝkǝlgüqi xu kixining jenining ɵlümdin ⱪutuluxiƣa wǝ nurƣun gunaⱨlarning yepip ⱪoyulixiƣa sǝwǝbqi bolidu.\f □ \fr 5:20 \ft \+bd «Muxundaⱪ kixi xuni bilsunki, gunaⱨkar kixini azƣan yolidin ⱪayturup ǝkǝlgüqi xu kixining jenining ɵlümdin ⱪutuluxiƣa wǝ nurƣun gunaⱨlarning yepip ⱪuyulixiƣa sǝwǝbqi bolidu»\+bd* — «ɵlümdin ⱪutulux» degǝn ibarǝ «mǝnggülük ɵlüm» (dozah) yaki bu dunyadin ketixini kɵrsitǝmdu? Bizningqǝ rosul bu gunaⱨkarning «\+bd jenining\+bd* ⱪutuluxi»ni tǝkitligǝqkǝ, mǝnggülük ɵlümni kɵrsǝtsǝ kerǝk. 
\fp  Əgǝr «ɵlüm» bu dunyadin ketix bolsa «1Yuⱨ.» 5:16-17dǝ yaki «Ros.» 5-babta hatirilǝngǝndǝk Hudaning eƣir gunaⱨⱪa patⱪan etiⱪadqilarning bexiƣa qüxüridiƣan jazasini kɵrsitidu. 
\fp  «Nurƣun gunaⱨlarning yepip ⱪoyuluxi» — bǝlkim (1) bu gunaⱨkar kixining gunaⱨlirining kǝqürüm ⱪilinixini wǝ (2) u kixining baxⱪilar aldida uyatⱪa ⱪalmasliⱪini wǝ (3) u kixining gunaⱨining baxⱪilarnimu gunaⱨⱪa putlaxturup ⱪoyuxining aldini elixini kɵrsitixi mumkin.\f*  \x + \xo 5:20 \xt Pǝnd. 10:12; 11:30; 1Pet. 4:8. \x*