\id GAL
\h Galatiyaliⱪlarƣa 
\toc1 Galatiyaliⱪlarƣa 
\toc2 Galatiyaliⱪlarƣa 
\toc3 Gal. 
\mt1 Galatiyaliⱪlarƣa  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Galatiya ɵlkisidiki jamaǝtlǝrgǝ yazƣan mǝktup •••• Salamlar  
\m
\v 1 Mǝnki Pawlus, rosul bolƣan (insanlar tǝripidin ǝmǝs yaki insanlarning wasitisi bilǝn ǝmǝs, bǝlki Əysa Mǝsiⱨ wǝ Uni ɵlgǝnlǝrdin tirildürgüqi Huda’Ata tǝripidin tǝyinlǝngǝn)\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Əysa Mǝsiⱨ wǝ Uni ɵlgǝnlǝrdin tirildürgüqi Huda’Ata...»\+bd* — «ɵlümdin tirildürgüqi» — grek tilida: «ɵlgǝnlǝrdin tirildürgüqi».\f*  
\v 2 wǝ mǝn bilǝn billǝ turuwatⱪan barliⱪ ⱪerindaxlardin Galatiya ɵlkisidiki jamaǝtlǝrgǝ salam.  
\v 3 Huda’Ata wǝ Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨdin silǝrgǝ meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik bolƣay!\x + \xo 1:3 \xt Rim. 1:7; 1Kor. 1:3; Əf. 1:2; 1Pet. 1:2. \x*  
\v 4 U Huda’Atimizning iradisi boyiqǝ bizni bu ⱨazirⱪi rǝzil zamandin ⱪutⱪuzuxⱪa Ɵzini gunaⱨlirimiz üqün pida ⱪildi;\x + \xo 1:4 \xt Mat. 20:28; Gal. 2:20; Əf. 5:2; Tit. 2:14; Ibr. 9:14. \x*  
\v 5 Hudaƣa barliⱪ xan-xǝrǝp ǝbǝdil-ǝbǝdgiqǝ bolƣay, amin!   
\b  
\m  
\s1 Birdinbir hux hǝwǝr  
\m
\v 6 Silǝr ɵzünglarni Mǝsiⱨning meⱨir-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ Qaⱪirƣuqining yenidin xunqǝ tez yiraⱪlaxturup baxⱪiqǝ bir hil «hux hǝwǝr»gǝ ǝgixip ketiwatⱪininglarƣa intayin ⱨǝyran ⱪalmaⱪtimǝn!  
\v 7 Əmǝliyǝttǝ u ⱨeqⱪandaⱪ baxⱪa «hux hǝwǝr» ǝmǝstur! — pǝⱪǝtla bǝzi kixilǝr silǝrni ⱪaymaⱪturup, Mǝsiⱨning hux hǝwirini burmilimaⱪqi bolƣan, halas.\x + \xo 1:7 \xt Ros. 15:1. \x*  
\v 8 Lekin ⱨǝtta biz ɵzimiz bolayli yaki asmandin qüxkǝn pǝrixtǝ bolsun, birsi bizning silǝrgǝ jakarliƣinimizƣa ohximaydiƣan baxⱪa bir «hux hǝwǝr»ni silǝrgǝ jakarlisa, bexiƣa lǝnǝt yaƣsun!\x + \xo 1:8 \xt 2Kor. 11:4. \x*  
\v 9 Biz burun eytⱪinimizdǝk, ⱨazirmu mǝn xuni eytimǝnki, birsi silǝrning ⱪobul ⱪilƣininglarƣa ohximaydiƣan baxⱪa bir hux hǝwǝrni jakarlisa, bexiƣa lǝnǝt yaƣsun!   
\m
\v 10 Mǝn Hudani ixǝndürüxüm kerǝkmu yaki insanlarni ixǝndürüxüm kerǝkmu? Yaki insanlarni hursǝn ⱪilixim kerǝkmu? Mǝn insanlarni hursǝn ⱪilixni nixan ⱪilƣan bolsam, Mǝsiⱨning ⱪuli bolmiƣan bolattim. \f □ \fr 1:10 \ft \+bd «Mǝn Hudani ixǝndürüxüm kerǝkmu yaki insanlarni ixǝndürüxüm kerǝkmu? Yaki insanlarni hursǝn ⱪilixim kerǝkmu?»\+bd* — hux hǝwǝrni Huda Ɵzi bekitip ǝwǝtkǝn, ǝlwǝttǝ. «Hux hǝwǝr»ni ɵzgǝrtimǝn, dǝp ham hiyal ⱪilƣuqilar «Hudani ixǝndürüx»i kerǝk! Biraⱪ wǝzipimiz adǝmlǝrni hux hǝwǝrni ⱪobul ⱪilixⱪa ixǝndürüxtur. \+bd «Mǝn insanlarni hursǝn ⱪilixni nixan ⱪilƣan bolsam, Mǝsiⱨning ⱪuli bolmiƣan bolattim»\+bd* — «Mǝsiⱨning ⱪuli» — Yǝⱨudiylar arisida «ⱪul»ning ɵzining salaⱨiyiti bar idi. Izzǝtlik adǝmning ⱪuli boluxning ɵzi izzǝtlik ix.\f*  \x + \xo 1:10 \xt 1Tes. 2:4; Yaⱪ. 4:4. \x*  
\v 11 Əmdi, i ⱪerindaxlar, silǝrgǝ xuni uⱪturimǝnki, mǝn jakarlaydiƣan hux hǝwǝr insanlardin kǝlgǝn ǝmǝs. \x + \xo 1:11 \xt 1Kor. 15:1. \x*  
\v 12 Qünki mǝn uni insandin ⱪobul ⱪilƣinim yoⱪ yaki birǝr kixi uni manga ɵgǝtkini yoⱪ, bǝlki Əysa Mǝsiⱨ manga wǝⱨiy arⱪiliⱪ yǝtküzgǝn. \x + \xo 1:12 \xt Əf. 3:3. \x*  
\v 13 Qünki silǝr mening Yǝⱨudiylarning diniy yolida ⱪandaⱪ ⱨayat kǝqürgǝnlikim toƣruluⱪ — mening Hudaning jamaitigǝ ǝxǝddiy ziyankǝxlik ⱪilip uningƣa buzƣunqiliⱪ ⱪilƣanliⱪimni angliƣansilǝr. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «Yǝⱨudiylarning diniy yoli»\+bd* — grek tilida «Yǝⱨudaizm». \+bd «ǝxǝddiy ziyankǝxlik ⱪilip...»\+bd* — yaki «taxⱪin ⱪizƣinliⱪ bilǝn ziyankǝxlik ⱪilip...».\f*  \x + \xo 1:13 \xt Ros. 8:3; 9:1; 22:4; 26:9; Fil. 3:6; 1Tim. 1:13. \x*  
\v 14 Ⱨǝmdǝ mǝn Yǝⱨudiylarning diniy yolida elimizdiki nurƣun tǝngtuxlirimdin helila aldida turattim wǝ ata-bowilirimning ǝn’ǝnilirini saⱪlaxⱪa pǝwⱪul’addǝ ⱪizƣin idim.   
\m
\v 15-16 Əmma anamning ⱪorsiⱪidin tartip meni Ɵzi üqün ayrip, meⱨir-xǝpⱪiti arⱪiliⱪ meni qaⱪirƣan Huda Ɵz Oƣlini ǝllǝr arisida jakarlax üqün mǝndǝ uni axkarilaxni layiⱪ kɵrginidǝ, mǝn ⱨeqⱪandaⱪ ⱪan-ǝt igisi bilǝn mǝsliⱨǝtlǝxmǝy, \f □ \fr 1:15-16 \ft \+bd «Huda Ɵz Oƣlini ǝllǝr arisida jakarlax üqün mǝndǝ uni axkarilaxni layiⱪ kɵrginidǝ...»\+bd* — «ǝllǝr» muxu yǝrdǝ «yat ǝlliklǝr», yǝni «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:15-16 \xt Ros. 9:15; 13:2; Mat. 16:17; Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Gal. 2:8; Əf. 3:8. \x*  
\v 17 yaki Yerusalemƣa mǝndin ilgiri rosul bolƣanlar bilǝn kɵrüxüxkǝ barmay, bǝlki udul Ərǝbistanƣa atlandim. Keyin Dǝmǝxⱪⱪǝ ⱪaytip kǝldim.  
\v 18 Andin üq yildin keyin Yerusalemƣa Petrus bilǝn tonuxuxⱪa bardim wǝ uning ⱪexida on bǝx kün turdum. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «üq yildin keyin Yerusalemƣa Petrus bilǝn tonuxuxⱪa bardim»\+bd* — «Petrus» rosul Petrus (baxⱪa ismi «Kefas»).\f*  
\v 19 Əmma xu qaƣda Rǝbning inisi Yaⱪuptin baxⱪa rosullarning ⱨeqⱪaysisi bilǝn kɵrüxmidim. \f □ \fr 1:19 \ft \+bd «Rǝbning inisi Yaⱪup»\+bd* — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Əysaning az degǝndǝ tɵt inisi bar idi («Mat.» 13:55).\f*  
\v 20 Mana, mening silǝrgǝ ⱨazir yazƣinim Huda aldida ⱨeq yalƣan ǝmǝs! \x + \xo 1:20 \xt Rim. 1:9; 9:1; 2Kor. 1:23; 11:31; 1Tes. 2:5; 1Tim. 5:21; 2Tim. 4:1. \x*  
\v 21 Keyin, mǝn Suriyǝ wǝ Kilikiyǝ ɵlkilirigǝ bardim.  
\v 22 Əmma Yǝⱨudiyǝdiki Mǝsiⱨdǝ bolƣan jamaǝtlǝr meni qirayimdin tonumaytti.  
\v 23 Ular pǝⱪǝt burun bizgǝ ziyankǝxlik ⱪilƣan adǝmning ɵzi xu qaƣda yoⱪatmaⱪqi bolƣan etiⱪadni ⱨazir hux hǝwǝr dǝp jakarlimaⱪta, dǝp angliƣanidi;  
\v 24 xuningdǝk ular mening sǝwǝbimdin Hudani uluƣlidi.\f □ \fr 1:24 \ft \+bd «xuningdǝk ular mening sǝwǝbimdin Hudani uluƣlidi»\+bd* — grek tilida «xuningdǝk ular mǝndǝ Hudani uluƣlidi».\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Yerusalemda turƣan rosullarning Pawlusni etirap ⱪilixi  
\m
\v 1 Yǝnǝ buningdin on tɵt yil keyin, mǝn Barnabas bilǝn Yerusalemƣa qiⱪtim; Titusnimu ⱨǝmraⱨ ⱪilip bardim.\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «Yǝnǝ buningdin on tɵt yil keyin..»\+bd* — yǝni bǝlkim u Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilƣandin 14 yil keyin. \+bd «mǝn Barnabas bilǝn Yerusalemƣa qiⱪtim; Titusnimu ⱨǝmraⱨ ⱪilip bardim»\+bd* — bizningqǝ, bu «Ros.» 15:2dǝ tilƣa elinƣan sǝpǝr idi. Bǝzi alimlar u ziyarǝtni «Ros.» 11:30 wǝ 12:25dǝ tilƣa elinƣan sǝpǝrni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu.\f*  \x + \xo 2:1 \xt Ros. 15:2. \x*  
\v 2 Mǝn bir wǝⱨiygǝ binaǝn xu yǝrgǝ barƣanidim; wǝ mǝn bikar qapmiƣinimni yaki bikar qapmaywatⱪinimni jǝzmlǝxtürüx üqün \add Yerusalemdikilǝrning\add* aldida (ǝmǝliyǝttǝ pǝⱪǝt «jamaǝtning tüwrükliri»dǝklǝrgǝ ayrim ⱨalda) ǝllǝr arisida jakarlaydiƣan hux hǝwǝrni bayan ⱪildim.\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «mǝn bikar qapmiƣinimni yaki bikar qapmaywatⱪinimni jǝzmlǝxtürüx üqün Yerusalemdikilǝrning aldida ... ǝllǝr arisida jakarlaydiƣan hux hǝwǝrni bayan ⱪildim»\+bd* — «bikar qapmiƣinim» wǝ «bikar qepiwatⱪinim» degǝn mǝnisi nemǝ bolatti? Pawlus ɵzining hux hǝwǝrni jakarlax hizmitini «mening qepixim» yaki «yügürüxüm» dǝp tǝswirlǝydu. U muxu yǝrdǝ baxⱪa rosullar bilǝn kɵrüxüxtiki mǝⱪsiti uning yǝtküzgǝn «hux hǝwǝr»ning toƣra ikǝnlikini jǝzmlǝxtürüx, xundaⱪla ularnimu uning hizmiti toƣruluⱪ hatirjǝm ⱪilix üqün idi.\f*  \x + \xo 2:2 \xt Ros. 19:21. \x*  
\v 3 Nǝtijidǝ, ⱨǝtta manga ⱨǝmraⱨ bolƣan Titus Yunanliⱪ bolsimu, hǝtnini ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlanmidi;\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «Nǝtijidǝ, ⱨǝtta manga ⱨǝmraⱨ bolƣan Titus Yunanliⱪ bolsimu, hǝtnini ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlanmidi»\+bd* — «Yunanliⱪ» yaki «grek» — Yǝni Yǝⱨudi ǝmǝs, xuningdǝk hǝtnǝ ⱪilinƣan kixi ǝmǝs.\f*  \x + \xo 2:3 \xt Ros. 16:3; 1Kor. 9:21. \x*  
\v 4 \add xu qaƣdiki «hǝtnǝ» mǝsilisi»\add* bolsa, bizning Mǝsiⱨ Əysada muyǝssǝr bolƣan ⱨɵrlükümizni nazarǝt ⱪilix üqün arimizƣa soⱪunup kiriwalƣan, bizni ⱪulluⱪⱪa qüxürüxmǝkqi bolup, yalƣanqiliⱪ ⱪilƣan sahta ⱪerindaxlar tüpǝylidin bolƣanidi.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «xu qaƣdiki «hǝtnǝ mǝsilisi» bolsa, ... yalƣanqiliⱪ ⱪilƣan sahta ⱪerindaxlar tüpǝylidin bolƣanidi»\+bd* — bizningqǝ «hǝtnǝ mǝsilisi» (grek tilida «bu ix») yuⱪiriⱪi 3-ayǝttǝ «manga ⱨǝmraⱨ bolƣan Titus Yunanliⱪ bolsimu, hǝtnini ⱪobul ⱪilixⱪa mǝjburlanmidi» deyilgǝn ix bilǝn baƣliⱪ. Demǝk, ǝyni qaƣda bǝzi «yalƣanqiliⱪ ⱪilƣan sahta ⱪerindaxlar» «xu yat ǝllik adǝm hǝtnǝ ⱪobul ⱪilmisa bolmaydu» degǝn pikirni otturiƣa ⱪoyƣan bolsa kerǝk.\f*  \x + \xo 2:4 \xt Ros. 15:24. \x*  
\v 5 Lekin biz hux hǝwǝrning ⱨǝⱪiⱪiti silǝrdin mǝⱨrum ⱪilinmisun dǝp ularƣa ⱨǝtta bir saǝtqimu yol ⱪoyƣinimiz yoⱪ;  
\v 6 lekin abruyluⱪ ⱨesablanƣan adǝmlǝrdin bolsa (mening ularning nemǝ ikǝnliki bilǝn karim yoⱪ; Huda ⱨeqⱪandaⱪ insanning yüz hatirisini ⱪilmaydu!) — muxu abruyluⱪ \add ǝrbablar\add* dǝp sanalƣanlarning mǝndiki \add hux hǝwǝrgǝ\add* ⱪoxⱪini yoⱪ idi.\f □ \fr 2:6 \ft \+bd «lekin abruyluⱪ ⱨesablanƣan adǝmlǝr...»\+bd* — Pawlus bu sǝl kinayilikrǝk kɵrüngǝn gǝpni ixlitixi bilǝn baxⱪa rosullarƣa yaki jamaǝtning aⱪsaⱪalliriƣa ⱨɵrmǝtsizlik ⱪilmaⱪqi ǝmǝs, bǝlki Galatiyaliⱪlarƣa (xundaⱪla, bizlǝrgǝ!) insanlarni Hudadin yuⱪiri ⱪoymasliⱪ kerǝk, dǝp kɵrsǝtmǝkqi. \+bd «muxu abruyluⱪ ǝrbablar dǝp sanalƣanlarning mǝndiki hux hǝwǝrgǝ ⱪoxⱪini yoⱪ idi»\+bd* — grek tilida: «manga ⱨeqnǝrsǝ ⱪoxmidi».\f*  \x + \xo 2:6 \xt Ⱪan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Rim. 2:11; Əf. 6:9; Kol. 3:25; 1Pet. 1:17. \x*  
\v 7 Dǝl ǝksiqǝ, hux hǝwǝrni hǝtnǝ ⱪilinƣanlarƣa yǝtküzüx wǝzipisi Petrusⱪa tapxurulƣandǝk, hǝtnisizlǝrgǝ yǝtküzüx wǝzipisi manga tapxurulƣan dǝp tonup yetip\f □ \fr 2:7 \ft \+bd «dǝl ǝksiqǝ, hux hǝwǝrni hǝtnǝ ⱪilinƣanlarƣa yǝtküzüx wǝzipisi Petrusⱪa tapxurulƣandǝk, hǝtnisizlǝrgǝ yǝtküzüx wǝzipisi manga tapxurulƣan dǝp tonup yetip...»\+bd* — muxu ayǝtlǝrdiki «hǝtnǝ ⱪilinƣanlar» Yǝⱨudiylarni, «hǝtnisizlǝr» Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 8 (qünki Petrusni hǝtniliklǝrgǝ rosulluⱪⱪa Küqlǝndürgüqi bolsa, menimu ǝllǝrgǝ \add rosul boluxⱪa\add* küqlǝndürgǝnidi),\x + \xo 2:8 \xt Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Gal. 1:16; Əf. 3:8. \x*  
\v 9 manga ata ⱪilinƣan xu meⱨir-xǝpⱪǝtni tonup yǝtkǝn «jamaǝtning tüwrükliri» ⱨesablanƣan Yaⱪup, Kefas wǝ Yuⱨannalar bolsa, silǝr ǝllǝrgǝ beringlar, biz hǝtniliklǝrgǝ barayli dǝp Barnabas bilǝn ikkimizgǝ ⱨǝmdǝmlik ong ⱪolini berixti.  
\v 10 Ularning bizgǝ pǝⱪǝt kǝmbǝƣǝllǝrni untumanglar degǝn birla tǝlipi bar idi; mǝn dǝl bu ixⱪa ⱪizƣin bolup keliwatattim.\f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Ularning bizgǝ pǝⱪǝt kǝmbǝƣǝllǝrni untumanglar degǝn birla tǝlipi bar idi»\+bd* — mumkinqiliki barki, rosullarning Pawlusⱪa «kǝmbǝƣǝllǝr» toƣruluⱪ bolƣan tǝlipi ɵzliri arisidiki, Yerusalem jamaitidiki kǝmbǝƣǝllǝrni tǝkitlǝp kɵrsǝtmǝkqi.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Ros. 11:30; 24:17; Rim. 15:25; 1Kor. 16:1; 2Kor. 8:1; 9:1. \x*   
\b  
\m  
\s1 Pawlusning Antakyada Petrusni ǝyiblixi  
\m
\v 11 Biraⱪ, keyin Petrus Antakya xǝⱨirigǝ kǝlgǝndǝ, uning ǝyiblik ikǝnliki eniⱪ bolƣaqⱪa, mǝn uni yüzturanǝ ǝyiblidim.  
\v 12 Qünki Yaⱪupning yenidin bǝzi adǝmlǝr kelixtin ilgiri u yat ǝlliklǝr bilǝn ⱨǝmdastihan bolƣanidi; biraⱪ ular kǝlgǝndǝ, hǝtniliklǝrdin ⱪorⱪup \add xu ⱪerindaxlardin\add* ɵzini tartti. \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Qünki Yaⱪupning yenidin bǝzi adǝmlǝr kelixtin ilgiri u yat ǝlliklǝr bilǝn ⱨǝmdastihan bolƣanidi»\+bd* — «Yaⱪupning yenidin bǝzi adǝmlǝr» Yerusalemdin kǝlgǝn Yǝⱨudiy ⱪerindaxlar idi. \+bd «biraⱪ ular kǝlgǝndǝ, hǝtniliklǝrdin ⱪorⱪup xu ⱪerindaxlardin ɵzini tartti»\+bd* — «hǝtniliklǝrdin ⱪorⱪup..»: — mumkinqiliki barki, muxu kixilǝr: «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrmu hǝtnǝ ⱪilinixi kerǝk» dǝp oyliƣan. Omumǝn eytⱪanda «kona ǝⱨdǝ» boyiqǝ, Yǝⱨudiylarning ǝslidǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrning yemǝkliklirini yeyixigǝ, ular bilǝn ⱨǝmdastihan boluxⱪa bolmaytti.\f*  
\v 13 Ⱨǝtta baxⱪa Yǝⱨudiy \add ⱪerindaxlar\add* uning bu sahtiliⱪiƣa ⱪoxulup kǝtti; ⱨǝtta Barnabasmu azdurulup ularning sahtipǝzlikigǝ xerik boldi.  
\v 14 Əmma mǝn ularning hux hǝwǝrning ⱨǝⱪiⱪiti boyiqǝ durus mangmiƣanliⱪini kɵrüp, ⱨǝmmǝylǝnning aldidila Petrusⱪa: «Sǝn Yǝⱨudiy turup, Yǝⱨudiylarning adǝtliri boyiqǝ yaximay, bǝlki yat ǝlliklǝrdǝk yaxawatisǝn; xundaⱪ turuⱪluⱪ, nemixⱪa sǝn yat ǝlliklǝrni Yǝⱨudiylardǝk yaxaxⱪa zorlimaⱪqimusǝn?» — dedim, \x + \xo 2:14 \xt Ros. 10:28. \x*  
\v 15 wǝ yǝnǝ: «Biz \add ikkimiz\add* tuƣuluximizdinla Yǝⱨudiymiz, «gunaⱨkar dǝp ⱪaralƣan yat ǝlliklǝr»din ǝmǝsmiz, \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «Biz ikkimiz tuƣuluximizdinla Yǝⱨudiymiz, «gunaⱨkar dǝp ⱪaralƣan yat ǝlliklǝr»din ǝmǝsmiz...»\+bd* — Pawlusning muxu «gunaⱨkar dǝp ⱪaralƣan yat ǝlliklǝr» degǝn sɵzliri bilǝn Petrusⱪa Yǝⱨudiylarning ǝn’ǝniwiy kɵzⱪarixini yaki pozitisyisini ǝslitidu. Yǝⱨudiylar ɵzlirimu gunaⱨkarlar, ǝlwǝttǝ!\f*  
\v 16 lekin insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixini Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn ǝmǝs, bǝlki Əysa Mǝsiⱨning etiⱪad-sadaⱪǝtliki bilǝn bolidu, dǝp bilimiz. Xunga Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilix bilǝn ǝmǝs, bǝlki Mǝsiⱨgǝ baƣlanƣan etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün bizmu Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilduⱪ — qünki ⱨeq ǝt igisi Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinmaydu» — dedim.\f □ \fr 2:16 \ft \+bd «lekin insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixini Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn ǝmǝs, bǝlki Əysa Mǝsiⱨning etiⱪad-sadaⱪǝtliki bilǝn bolidu, dǝp bilimiz»\+bd* — «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri bilǝn» degǝn ibarǝ grek tilida intayin ⱪisⱪartilip: «ⱪanundiki ǝmǝllǝr bilǝn...» yaki «ⱪanunƣa ⱪaritilƣan ǝmǝllǝr bilǝn» yaki «ⱪanundin qiⱪⱪan ǝmǝllǝr» dǝp ipadilinidu. Bu ibarǝ «Rim.» 3:20, 28, «Gal.» 3:2, 5, 10dimu tepilidu. Insanning barliⱪ «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixliri» ɵzining gunaⱨⱪa patⱪan bir gunaⱨkar ikǝnlikini ispatlaydu, halas. \+bd «insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixi ...bǝlki Əysa Mǝsiⱨning etiⱪad-sadaⱪǝtliki bilǝn...»\+bd* — yaki «insanning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixi ... bǝlki Əysa Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilix bilǝn...». \+bd «Mǝsiⱨgǝ baƣlanƣan etiⱪad bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün bizmu Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilduⱪ»\+bd* — «bizmu» — Pawlus Petrusⱪa sɵz ⱪiliwatidu, muxu sɵzi bilǝn ular ikkilisining Yǝⱨudiylar ikǝnlikini kɵzdǝ tutidu.\f*  \x + \xo 2:16 \xt Ros. 13:38; Rim. 3:20,28; 8:3; Gal. 3:11; Ibr. 7:18. \x*   
\b  
\m
\v 17 Əmma Mǝsiⱨtǝ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixⱪa izdǝnginimizdǝ, bizmu «gunaⱨkar» dǝp ispatlanƣan bolsaⱪmu, Mǝsiⱨ ǝmdi gunaⱨning hizmitidǝ bolƣuqimu?! Yaⱪ, ⱨǝrgiz! \f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Əmma Mǝsiⱨtǝ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinixⱪa izdǝnginimizdǝ, bizmu «gunaⱨkar» dǝp ispatlanƣan bolsaⱪmu, Mǝsiⱨ ǝmdi gunaⱨning hizmitidǝ bolƣuqimu?! Yaⱪ, ⱨǝrgiz!»\+bd* — «bizmu «gunaⱨkar» dǝp ispatlanƣan bolsaⱪmu» — ⱨǝr adǝm hux hǝwǝrgǝ ixǝnsǝ, Hudaning nijatini ⱪobul ⱪilixi üqün awwal ɵzining gunaⱨkar ikǝnlikini tonup yetixi, xundaⱪla barliⱪ gunaⱨlirini iⱪrar ⱪilixi kerǝk, ǝlwǝttǝ. Bu jǝⱨǝttǝ Yǝⱨudiylar wǝ Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr arisida ⱨeqⱪandaⱪ pǝrⱪ yoⱪ.\f*  
\v 18 Əmma mǝn ǝslidǝ ƣulatⱪan nǝrsilǝrni ⱪaytidin ⱪursam, ɵzümni \add Tǝwrat ⱪanuniƣa\add* hilapliⱪ ⱪilƣuqi dǝp ispatlap kɵrsǝtkǝn bolimǝn. \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Əmma mǝn ǝslidǝ ƣulatⱪan nǝrsilǝrni ⱪaytidin ⱪursam, ɵzümni Tǝwrat ⱪanuniƣa hilapliⱪ ⱪilƣuqi dǝp ispatlap kɵrsǝtkǝn bolimǝn»\+bd* — «ƣulatⱪan nǝrsilǝr» toƣruluⱪ: — bu ǝsli Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilgǝnlikni kɵrsitidu. Əgǝr birsi ɵz realliⱪiƣa asasǝn: «Mening Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilalixim ⱪǝt’iy mumkin ǝmǝs ikǝn» dǝp xu tirixixni taxlap, Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilix yoli bilǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa erixsimu, lekin andin yǝnǝ ⱪaytidin tirixip, ⱨǝⱪⱪaniy bolux üqün Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa ⱪaytidin intilsǝ, bǝribir ɵzining gunaⱨkarliⱪini ispatlap ⱪoyatti. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 19 Qünki mǝn Tǝwrat ⱪanuni bilǝn Tǝwrat ⱪanuniƣa nisbǝtǝn ɵldüm; nǝtijidǝ, mǝn Hudaƣa yüzlinip yaxawatimǝn. \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «... Qünki mǝn Tǝwrat ⱪanuni bilǝn Tǝwrat ⱪanuniƣa nisbǝtǝn ɵldüm; nǝtijidǝ, mǝn Hudaƣa yüzlinip yaxawatimǝn»\+bd* — bu intayin muⱨim ikki ayǝt (19-20) toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz. 
\fp  «Hudaƣa yüzlinip yaxax» — buning bǝlkim üq mǝnisi bar boluxi mumkin; (1) Hudaning xan-xǝripi üqün yaxax; (2) Hudaƣa pütünlǝy tayinip yaxax (xundaⱪ ⱪilƣanda ɵlüm bolmaydu); (3) Hudaning yetǝkqiliki astida yaxax. Rosul bǝlkim ixǝngüqilǝrning yaxawatⱪan yengi ⱨayatimu ɵzining xǝhsiy niyǝtliri üqün ǝmǝs, bǝlki «Hudaƣa yüzlinip yaxawatⱪan» boluxi kerǝk, demǝkqi bolidu («Rim.» 6:10-11-ayǝtnimu kɵrüng).\f*  \x + \xo 2:19 \xt Rim. 7:4; 14:7; 2Kor. 5:15; 1Tes. 5:10; Ibr. 9:14; 1Pet. 4:2. \x*  
\v 20 Mǝn Mǝsiⱨ bilǝn billǝ krestlǝngǝnmǝn, lekin mana, yaxawatimǝn! Lekin yaxawatⱪini mǝn ǝmǝs, bǝlki mǝndǝ turuwatⱪan Mǝsiⱨdur. Wǝ mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa, meni sɵygǝn wǝ mǝn üqün Ɵzini pida ⱪilƣan Hudaning Oƣlining iman-etiⱪadidindur. \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa, ... Hudaning Oƣlining iman-etiⱪadidindur»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «mening ⱨazir ǝtlirimdǝ yaxawatⱪan ⱨayat bolsa... Hudaning Oƣliƣa bolƣan etiⱪad bilǝn». Ɵzimizning tǝrjimimiz toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:20 \xt Gal. 1:4; Əf. 5:2; Tit. 2:14. \x*  
\v 21 Mǝn Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini bikar ⱪiliwǝtmǝymǝn; qünki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ kelidiƣan bolsa, Mǝsiⱨning ɵlüxi bikardin-bikar bolup ⱪalatti.\f □ \fr 2:21 \ft \+bd «Mǝn Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini bikar ⱪiliwǝtmǝymǝn; qünki ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ kelidiƣan bolsa, Mǝsiⱨning ɵlüxi bikardin-bikar bolup ⱪalatti»\+bd* — ǝgǝr adǝmlǝr tirixip-tirmixip Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilaliƣan yaki ⱪilalaydiƣan bolsa, xundaⱪla ɵzini ⱨǝⱪⱪaniy adǝm dǝp ispatlisa, nemixⱪa Əysa Mǝsiⱨ Ɵzini ⱪurbanliⱪ ⱪildi? Undaⱪ bolƣanda insanlar gunaⱨliridin ⱪutulux üqün Hudaning meⱨir-xǝpⱪitigǝ moⱨtaj bolmiƣan bolatti; yǝni, Mǝsiⱨning adǝmni gunaⱨliridin ⱪutⱪuzup nijat yolini eqix üqün bolƣan ɵlüxi bikar bolatti (Mǝsiⱨning ɵlüxi ǝsli mumkin bolmaydiƣan ix idi; bu tarihta ǝng karamǝt, alǝmxumul ajayib wǝⱪǝ idi; qünki U Ɵzi ««Ⱨayat Ɵzümdürmǝn», «Tirilix Ɵzümdürmǝn» degǝnidi; «Ⱨayat» Bolƣuqi ⱪandaⱪmu ɵlsun?).\f*  \x + \xo 2:21 \xt Ibr. 7:11. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Tǝwrat ⱪanuni wǝ iman-etiⱪad  
\m
\v 1 I ǝⱪilsiz Galatiyaliⱪlar, kɵz aldinglarda Əysa Mǝsiⱨ eniⱪ sürǝtlǝngǝn, aranglarda krestlǝngǝndǝk kɵrüngǝnikǝn, kim silǝrni ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ itaǝt ⱪilixtin azdurup seⱨirlidi?\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «I ǝⱪilsiz Galatiyaliⱪlar, kɵz aldinglarda Əysa Mǝsiⱨ eniⱪ sürǝtlǝngǝn, aranglarda krestlǝngǝndǝk kɵrüngǝnikǝn, kim silǝrni ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ itaǝt ⱪilixtin azdurup seⱨirlidi?»\+bd* — «Əysa Mǝsiⱨ ... aranglarda krestlǝngǝndǝk kɵrüngǝnikǝn» degǝn sɵzlǝr toƣruluⱪ ikki kɵzⱪarax bar: (1) Pawlus hux hǝwǝrdǝ Əysa toƣruluⱪ pakitlarni xunqǝ eniⱪ yǝtküzüp jakarliƣaqⱪa, angliƣuqilar «nǝⱪ mǝydanda turƣandǝk, ɵz kɵzi bilǝn guwaⱨqi bolƣandǝk» bolƣanliⱪini yaki: (2) Pawlusning keqǝ-kündüz ɵz ⱨayati arⱪiliⱪ Mǝsiⱨning krestlǝngǝnlikini kɵrsǝtkǝnlikini kɵrsitidu (1:16, 2:20ni kɵrüng). Bizningqǝ ikkila kɵzⱪarax toƣra.\f*  \x + \xo 3:1 \xt Gal. 5:7. \x*  
\v 2 Mǝn pǝⱪǝt xunila silǝrdin sorap bilǝyki: — Silǝr Roⱨni Tǝwrat ⱪanuniƣa intilix arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu, yaki \add hux hǝwǝrni\add* anglap, etiⱪad arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu?\f □ \fr 3:2 \ft \+bd «silǝr roⱨni Tǝwrat ⱪanuniƣa intilix arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu, yaki hux hǝwǝrni anglap, etiⱪad arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪildinglarmu?»\+bd* — «Roⱨ» Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨini kɵrsitidu.\f*  
\v 3 Silǝr xunqǝ ǝⱪilsizmu? Roⱨⱪa tayinip \add ⱨayatni\add* baxliƣanikǝnsilǝr, ǝmdiliktǝ ǝt arⱪiliⱪ kamalǝtkǝ yǝtmǝkqimu?\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «Silǝr xunqǝ ǝⱪilsizmu? Roⱨⱪa tayinip ⱨayatni baxliƣanikǝnsilǝr, ǝmdiliktǝ ǝt arⱪiliⱪ kamalǝtkǝ yǝtmǝkqimu?»\+bd* — «Roⱨⱪa tayinip» — grek tilida «Roⱨta» (Hudaning Roⱨida, ǝlwǝttǝ). \+bd «ǝmdiliktǝ ǝt arⱪiliⱪ kamalǝtkǝ yǝtmǝkqimu?»\+bd* — «ǝt arⱪiliⱪ» yaki «insaniy ǝtlǝr arⱪiliⱪ» — demǝk, Hudaning meⱨir-xǝpⱪitigǝ ǝmǝs, nijatiƣa ǝmǝs, bǝlki ɵz küqigǝ, Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa intilixlarƣa tayinixtin ibarǝt.\f*  
\v 4 Silǝr \add etiⱪad yolida\add* bolƣan xunqǝ kɵp azab-oⱪubǝtlǝrni bikarƣa tarttinglarmu? Dǝrwǝⱪǝ bikarƣa kǝttiƣu?!  
\v 5 Silǝrgǝ Roⱨni Tǝminligüqi, aranglarda mɵjizilǝrni yaritiwatⱪuqi bu karamǝtlǝrni silǝrning Tǝwrat ⱪanuniƣa intilip tayanƣininglardin ⱪilamdu, yaki angliƣan hǝwǝrgǝ baƣliƣan ixǝnq-etiⱪadinglardin ⱪilamdu?\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «silǝrgǝ Roⱨni Tǝminligüqi»\+bd* — «Roⱨ» — Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi. «Silǝrgǝ Roⱨni Tǝminligüqi» Huda’Atining Ɵzi.\f*   
\m
\v 6 \add Muⱪǝddǝs yazmilarda deyilgǝndǝk\add*: «Ibraⱨim Hudaƣa etiⱪad ⱪildi; bu uning ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi ⱨesablandi».\x + \xo 3:6 \xt Yar. 15:6; Rim. 4:3; Yaⱪ. 2:23. \x*  
\v 7 Xuning üqün, xuni qüxinixinglar kerǝkki, etiⱪadtin tuƣulƣanlarla Ibraⱨimning ⱨǝⱪiⱪiy pǝrzǝntliridur.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «... etiⱪadtin tuƣulƣanlarla Ibraⱨimning ⱨǝⱪiⱪiy pǝrzǝntliridur»\+bd* — grek tilida «etiⱪadtin bolƣanlar...» — demǝk, Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad baƣlap «ⱪaytidin tuƣulƣan»lar, Ibraⱨimning izlirini basⱪanlar.\f*  
\v 8 Muⱪǝddǝs yazmilarda Hudaning yat ǝlliklǝrni Ɵzigǝ etiⱪad ⱪilixi arⱪiliⱪ ularni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilidiƣanliⱪi aldin’ala kɵrülüp, Hudaning Ibraⱨimƣa: «Sǝndǝ barliⱪ ǝl-millǝtlǝrgǝ bǝht ata ⱪilinidu» dǝp hux hǝwǝrni aldin eytⱪanliⱪi hatirilǝngǝnidi.\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «muⱪǝddǝs yazmilarda Hudaning yat ǝlliklǝrni Ɵzigǝ etiⱪad ⱪilixi arⱪiliⱪ ularni ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilidiƣanliⱪi aldin’ala kɵrülüp...»\+bd* — «yat ǝlliklǝr» — Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr. \+bd «Sǝndǝ barliⱪ ǝl-millǝtlǝrgǝ bǝht ata ⱪilinidu»\+bd* — «Yar.» 12:3.\f*  \x + \xo 3:8 \xt Yar. 12:3; 18:18; 22:18; 26:4; 49:10; Ros. 3:25. \x*  
\v 9 Xuning bilǝn, etiⱪadtin bolƣanlar etiⱪad ⱪilƣuqi Ibraⱨim bilǝn tǝng bǝht tapidu.  
\v 10 Lekin Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr bolsa ⱨǝmmisi lǝnǝtkǝ ⱪalidu. Qünki \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* mundaⱪ yezilƣan: «Tǝwrat ⱪanunida yezilƣan ⱨǝmmǝ ǝmrlǝrgǝ üzlüksiz ǝmǝl ⱪilmaywatⱪan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalidu». \f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Lekin Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr bolsa ⱨǝmmisi lǝnǝtkǝ ⱪalidu»\+bd* — «Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilimiz dǝp yürgǝnlǝr» — muxu yol bilǝn ɵzlirini ⱨǝⱪⱪaniy dǝp ispatlaymiz dǝydiƣanlar, ǝlwǝttǝ, \+bd «Tǝwrat ⱪanunida yezilƣan ⱨǝmmǝ ǝmrlǝrgǝ üzlüksiz ǝmǝl ⱪilmaywatⱪan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalidu»\+bd* — «Ⱪan.» 27:26. Əlwǝttǝ, ⱨeqkim Tǝwrat ⱪanunining ǝmrlirigǝ «üzlüksiz ǝmǝl ⱪilalmaydu» — xunga ⱨǝmmǝ kixi, Yǝⱨudiy bolsun, Yǝⱨudiy ǝmǝs bolsun, Mǝsiⱨsiz bolsa lǝnǝt astida turidu.\f*  \x + \xo 3:10 \xt Ⱪan. 27:26. \x*  
\v 11 Yǝnǝ roxǝnki, ⱨeqkim Hudaning aldida ⱪanunƣa intilix arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinmaydu; qünki \add muⱪǝddǝs kitabta yezilƣinidǝk\add*: — «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ixǝnq-etiⱪadi bilǝn ⱨayat bolidu». \f □ \fr 3:11 \ft \+bd «Ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ixǝnq-etiⱪadi bilǝn ⱨayat bolidu»\+bd* — «Ⱨab.» 2:4.\f*  \x + \xo 3:11 \xt Ⱨab. 2:4; Rim. 1:17; 3:20; Gal. 2:16; Ibr. 10:38\x*  
\v 12 Əmma ⱪanun yoli etiⱪad yoliƣa asaslanƣan ǝmǝs, bǝlki \add muⱪǝddǝs kitabta\add*: — «Ⱪanunning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilƣuqi xu ixlar bilǝn ⱨayat bolidu» deyilgǝndǝktur. \f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Ⱪanunning ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilƣuqi xu ixlar bilǝn ⱨayat bolidu»\+bd* — «Law.» 18:5. Ⱨeqkim Tǝwrat ⱪanunining ǝmrlirigǝ ǝmǝl ⱪilalmaydu, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Law. 18:5; Əz. 20:11; Rim. 10:5. \x*  
\v 13 Ⱨalbuki, Mǝsiⱨ bizni Tǝwrat ⱪanunidiki lǝnǝttin ⱨɵr ⱪilix üqün ornimizda lǝnǝt bolup bǝdǝl tɵlidi. Bu ⱨǝⱪtǝ \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add*: «Yaƣaqⱪa esilƣan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalƣan ⱨesablansun» dǝp yezilƣan. \f □ \fr 3:13 \ft \+bd «Ⱨalbuki, Mǝsiⱨ bizni Tǝwrat ⱪanunidiki lǝnǝttin ⱨɵr ⱪilix üqün ornimizda lǝnǝt bolup bǝdǝl tɵlidi»\+bd* — grek tilida: «ⱨɵr ⱪilix üqün bǝdǝl tɵlǝx» yaki «ⱪutuldurup bǝdǝl tɵlǝx» degǝn ibarilǝr adǝttǝ ⱪullarni bazardin ⱪaytidin setiwelip, ⱨɵr ⱪilix»ni kɵrsitidu. \+bd «yaƣaqⱪa esilƣan ⱨǝrbir kixi lǝnǝtkǝ ⱪalƣan ⱨesablansun»\+bd* — «Ⱪan.» 21:24.\f*  \x + \xo 3:13 \xt Ⱪan. 21:23; Rim. 8:3; 2Kor. 5:21. \x*  
\v 14 Xuning bilǝn Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Ibraⱨimƣa ata ⱪilinƣan bǝht yat ǝlliklǝrgimu kǝltürülüp, biz wǝdǝ ⱪilinƣan Roⱨni etiⱪad arⱪiliⱪ ⱪobul ⱪilalaymiz.   
\b  
\m  
\s1 Tǝwrat ⱪanuni wǝ Hudaning wǝdisi  
\m
\v 15 Ⱪerindaxlar, mǝn insanlarqǝ sɵzlǝymǝn; ⱨǝtta insanlar arisida ɵzara ǝⱨdǝ tüzülsimu, baxⱪa ⱨeqkim uni yoⱪⱪa qiⱪiriwetǝlmǝydu yaki uningƣa birǝr nǝrsǝ ⱪoxalmaydu. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «mǝn insanlarqǝ sɵzlǝymǝn»\+bd* — muxu ibarǝ bǝlkim «insanlarning kündilik turmuxidin bir misal kɵrsitǝy», degini bolsa kerǝk.\f*  \x + \xo 3:15 \xt Ibr. 9:17. \x*  
\v 16 Xuningdǝk, \add Hudaning ǝⱨdisidiki\add* wǝdilǝr Ibraⱨim wǝ uning nǝsligǝ eytilƣan. \add Muⱪǝddǝs kitabta\add* U: «wǝ sening nǝsilliringgǝ», (yǝni, kɵp kixilǝrgǝ) demǝydu, bǝlki «sening nǝslinggǝ», (yǝni yalƣuz bir kixigila), dǝydu — bu «nǝsil» Mǝsiⱨdur. \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «Xuningdǝk, Hudaning ǝⱨdisidiki wǝdilǝr Ibraⱨim wǝ uning nǝsligǝ eytilƣan. Muⱪǝddǝs Kitabta U: «wǝ sening nǝsilliringgǝ», (yǝni, kɵp kixilǝrgǝ) demǝydu, bǝlki «sening nǝslinggǝ», (yǝni yalƣuz bir kixigila), dǝydu — bu «nǝsil» Mǝsiⱨdur»\+bd* — bu wǝdǝ Tǝwrat, «Yar.» 12:7 wǝ 13:15, 17:7, 24:7dǝ tepilidu. Demisǝkmu, Mǝsiⱨ Yǝⱨudiylardin bolup, u Ibraⱨimning nǝsli, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 3:16 \xt Gal. 3:8. \x*  
\v 17 Mǝn xuni demǝkqimǝnki, Hudaning Mǝsiⱨkǝ aldin tüzgǝn bir ǝⱨdisini tɵt yüz ottuz yildin keyin qüxürülgǝn Tǝwrat ⱪanuni ǝmǝldin ⱪalduralmaydu, Hudaning bu wǝdisini ⱨeq bikar ⱪilalmaydu. \f □ \fr 3:17 \ft \+bd «Hudaning Mǝsiⱨkǝ aldin tüzgǝn bir ǝⱨdisi»\+bd* — «Mǝsiⱨkǝ» — demǝk, Mǝsiⱨ «Ibraⱨimning nǝsli»ning süpitidǝ bolup ǝⱨdǝ xu qaƣda Uningƣa tüzgǝn. 
\fp  Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Mǝsiⱨkǝ» degǝn sɵz tepilmaydu.\f*  \x + \xo 3:17 \xt Yar. 15:13; Mis. 12:40; Ros. 7:6. \x*  
\v 18 Qünki \add wǝdǝ ⱪilinƣan\add* miras ⱪanunƣa asaslanƣan bolsa, mana u Hudaning wǝdisigǝ asaslanƣan bolmaytti; lekin Huda xapaǝt bilǝn uni Ibraⱨimƣa wǝdǝ arⱪiliⱪ ata ⱪilƣan.\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «Qünki wǝdǝ ⱪilinƣan miras ⱪanunƣa asaslanƣan bolsa, mana u Hudaning wǝdisigǝ asaslanƣan bolmaytti; lekin Huda xapaǝt bilǝn uni Ibraⱨimƣa wǝdǝ arⱪiliⱪ ata ⱪilƣan»\+bd* — «wǝdǝ ⱪilinƣan miras» Ibraⱨimƣa wǝdǝ ⱪilinƣan kɵp tǝrǝplik bǝhtni kɵzdǝ tutidu.\f*  \x + \xo 3:18 \xt Rim. 4:14. \x*   
\m
\v 19 Undaⱪta, Tǝwrat ⱪanunini qüxürüxtiki mǝⱪsǝt nemǝ? U bolsa, insanlarning itaǝtsizlikliri tüpǝylidin, Hudaning mirasi wǝdǝ Ⱪilinƣuqi, yǝni Ibraⱨimning nǝsli dunyaƣa kǝlgüqǝ ⱪoxumqǝ ⱪilip berilgǝn; u pǝrixtilǝr arⱪiliⱪ bir wasitiqining ⱪoli bilǝn bekitilip yolƣa ⱪoyulƣan. \f □ \fr 3:19 \ft \+bd «Tǝwrat ⱪanunini qüxürüxtiki mǝⱪsǝt nemǝ?... u pǝrixtilǝr arⱪiliⱪ bir wasitiqining ⱪoli bilǝn bekitilip yolƣa ⱪoyulƣan»\+bd* — «bir wasitiqi» xübⱨisizki, Musa pǝyƣǝmbǝrni kɵrsitidu. 
\fp  Bu muⱨim 19-ayǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. «Tǝwrat ⱪanuni... insanlarning itaǝtsizlikliri tüpǝylidin» — bu sɵzning kɵp jǝⱨǝtliri bar — «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ u toƣruluⱪ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 3:19 \xt Ⱪan. 5:5; Yⱨ. 1:17; 15:22; Ros. 7:38,53; Rim. 4:15; 5:20; 7:8. \x*  
\v 20 Əmma «wasitiqi» bir tǝrǝpningla wasitiqisi ǝmǝs (bǝlki ikki tǝrǝpningkidur), lekin Huda Ɵzi pǝⱪǝt birdur. \f □ \fr 3:20 \ft \+bd «ǝmma «wasitiqi» bir tǝrǝpningla wasitiqisi ǝmǝs (bǝlki ikki tǝrǝpningkidur), lekin Huda Ɵzi pǝⱪǝt birdur»\+bd* — bu ayǝtkǝ berilgǝn birnǝqqǝ xǝrⱨ bar. Mǝnisi bǝlkim: «Ikki adǝm kelixim tüzgǝndǝ, bir wasitiqi bolux kerǝk. Lekin, Huda Ɵz ǝⱨdisini Ibraⱨimƣa bǝrgǝndǝ, uni wasitiqisiz bǝrgǝn, u sap Hudaning ⱪolidin kǝlgǝn; xunga bu ǝⱨdǝ bǝribir Tǝwrat ⱪanunidin üstün turidu» degǝndǝk bolidu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ umu toƣruluⱪ tohtilimiz.\f*  
\v 21 Undaⱪta, Tǝwrat ⱪanuni Hudaning wǝdilirigǝ zitmu? Yaⱪ, ⱨǝrgiz! Əgǝr birǝr ⱪanun insanlarni ⱨayatliⱪⱪa erixtürǝlǝydiƣan bolsa, undaⱪta ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ jǝzmǝn xu ⱪanunƣa asaslanƣan bolatti.  
\v 22 Ⱨalbuki, muⱪǝddǝs yazmilar pütkül alǝmni gunaⱨning ilkigǝ ⱪamap ⱪoyƣan; buningdiki mǝⱪsǝt, Əysa Mǝsiⱨning sadaⱪǝt-etiⱪadi arⱪiliⱪ wǝdining etiⱪad ⱪilƣuqilarƣa berilixi üqündur. \x + \xo 3:22 \xt Rim. 3:9; 11:32. \x*  
\v 23 Lekin etiⱪad yoli kelip axkarǝ bolƣuqǝ, biz Tǝwrat ⱪanuni tǝripidin ⱪoƣdilip, axkarǝ bolidiƣan etiⱪadni kütüxkǝ ⱪamap ⱪoyulƣaniduⱪ.  
\v 24 Xu tǝriⱪidǝ, bizning etiⱪad arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün Tǝwrat ⱪanuni bizgǝ «tǝrbiyiligüqi» bolup, bizni Mǝsiⱨkǝ yetǝklidi. \f □ \fr 3:24 \ft \+bd «bizning etiⱪad arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniy ⱪiliniximiz üqün Tǝwrat ⱪanuni bizgǝ «tǝrbiyiligüqi» bolup,..»\+bd* — «tǝrbiyiligüqi» grek tilida «pedagog» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 3:24 \xt Mat. 5:17; Ros. 13:38; Rim. 10:4. \x*  
\v 25 Lekin etiⱪad yoli axkara bolup, biz ǝmdi yǝnǝ «tǝrbiyiligüqi»ning nazaritidǝ ǝmǝsmiz.  
\v 26 Qünki ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilix arⱪiliⱪ Hudaning oƣulliri boldunglar. \f □ \fr 3:26 \ft \+bd «... Qünki ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysaƣa etiⱪad ⱪilix arⱪiliⱪ Hudaning oƣulliri boldunglar»\+bd* — bu muⱨim 23-26-ayǝtlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ, yuⱪiriⱪi 3:19-ayǝt üstidǝ tohtalƣinimizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 3:26 \xt Yǝx. 56:5; Yⱨ. 1:12; Rim. 8:15; Gal. 4:5. \x*  
\v 27 Qünki ⱨǝrⱪaysinglar Mǝsiⱨgǝ kirixkǝ qɵmüldürülgǝn bolsanglar, Mǝsiⱨni kiyiwalƣan boldunglar. \f □ \fr 3:27 \ft \+bd «Qünki ⱨǝrⱪaysinglar Mǝsiⱨgǝ kirixkǝ qɵmüldürülgǝn bolsanglar, Mǝsiⱨni kiyiwalƣan boldunglar»\+bd* — demǝk, Mǝsiⱨgǝ etiⱪad ⱪilip suƣa qɵmüldürülüp, Uningƣa baƣlanƣan bolsaⱪ, Uning tǝbiitigǝ igilǝlǝymiz, xuning bilǝn «Mǝsiⱨgǝ mǝnsup adǝm» bizning asasiy salaⱨiyitimiz bolidu.\f*  \x + \xo 3:27 \xt Rim. 6:3. \x*  
\v 28 Mǝsiⱨdǝ nǝ Yǝⱨudiy bolmaydu nǝ Grek bolmaydu, nǝ ⱪul bolmaydu nǝ ⱨɵr bolmaydu, nǝ ǝr bolmaydu nǝ ayal bolmaydu, ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysada bir bolisilǝr. \f □ \fr 3:28 \ft \+bd «Mǝsiⱨdǝ nǝ Yǝⱨudiy bolmaydu nǝ Grek bolmaydu... ⱨǝmminglar Mǝsiⱨ Əysada bir bolisilǝr»\+bd* — «Grek» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ «Yǝⱨudiy ǝmǝs», «yat ǝlliklǝr»ni bildürülidu.\f*  \x + \xo 3:28 \xt Yⱨ. 17:21. \x*  
\v 29 Silǝr Mǝsiⱨkǝ mǝnsup bolƣanikǝnsilǝr, silǝrmu Ibraⱨimning nǝsli bolisilǝr wǝ uningƣa wǝdǝ ⱪilinƣan \add bǝht-saadǝtkǝ\add* mirashordursilǝr.\x + \xo 3:29 \xt Yar. 21:12; Rim. 9:7; Ibr. 11:18. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 (Dawami)  
\m
\v 1-2 Yǝnǝ xuni eytimǝnki: Gǝrqǝ bir bala pütün mülükning igisi bolsimu, mirashor gɵdǝk waⱪitlirida taki atisi bǝlgiligǝn waⱪit toxmiƣuqǝ, u ɵz ɵyidiki ⱪuldin pǝrⱪi bolmaydu. Qünki u yǝnila hojidarlar wǝ bala baⱪⱪuqilarning baxⱪuruxida bolidu.\f □ \fr 4:1-2 \ft \+bd «... Gǝrqǝ bir bala pütün mülükning igisi bolsimu, mirashor gɵdǝk waⱪitlirida taki atisi bǝlgiligǝn waⱪit toxmiƣuqǝ, u ɵz ɵyidiki ⱪuldin pǝrⱪi bolmaydu. Qünki u yǝnila hojidarlar wǝ bala baⱪⱪuqilarning baxⱪuruxida bolidu»\+bd* — «ƣojidar» degǝn sɵzning mǝnisi yuⱪiriⱪi «tǝrbiyiligüqi» degǝn sɵzgǝ yeⱪin.\f*  
\v 3 Xuningƣa ohxax, bizmu gɵdǝk waⱪtimizda, bu dunyadiki «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» astida ⱪul bolƣaniduⱪ.\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «bu dunyadiki «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr»\+bd* — bǝzi alimlar muxu sɵzni yaman roⱨlarni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Lekin «Kolossiliklǝrgǝ»diki «Kol.» 2:8, 20 toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz baxⱪiqǝ qüxǝndürimiz.\f*  
\v 4 Lekin, waⱪit-saiti toluⱪ toxⱪanda, Huda Ɵz Oƣlini \add bu dunyaƣa\add* ǝwǝtti. U bir ayal kixidin tuƣulƣan, xuningdǝk Tǝwrat ⱪanuni astida tuƣulƣanidi.\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «Lekin, waⱪit-saiti toluⱪ toxⱪanda, Huda Ɵz Oƣlini bu dunyaƣa ǝwǝtti. U bir ayal kixidin tuƣulƣan, xuningdǝk Tǝwrat ⱪanuni astida tuƣulƣanidi»\+bd* — «Tǝwrat ⱪanuni astida tuƣulƣanidi» degǝn ibarǝ «Əysa Mǝsiⱨ Tǝwrat ⱪanuniƣa boysunup yaxiƣan» degǝn mǝnini ɵz iqigǝ alidu.\f*  \x + \xo 4:4 \xt Yar. 15:16; 49:10; Dan. 9:24; Mat. 5:17. \x*  
\v 5 Buningdiki mǝⱪsǝt, Huda Tǝwrat ⱪanuni astida yaxiƣan \add bizlǝrni\add* bǝdǝl tɵlǝp ⱨɵrlükkǝ qiⱪirip, bizning oƣulluⱪⱪa ⱪobul ⱪiliniximiz üqündur.\x + \xo 4:5 \xt Yⱨ. 1:12; Gal. 3:26. \x*  
\v 6 Ⱨǝm silǝr Uning oƣulliri bolƣanliⱪinglar üqün, Huda Ɵz Oƣlining: «Abba! Atam!» dǝp qaⱪirƣuqi Roⱨini ǝwǝtip ⱪǝlbimizgǝ saldi.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Ⱨǝm silǝr Uning oƣulliri bolƣanliⱪinglar üqün, Huda Ɵz Oƣlining: «Abba! Atam!» dǝp qaⱪirƣuqi Roⱨini ǝwǝtip ⱪǝlbimizgǝ saldi»\+bd* — ibraniy tilida «Abba» «dadam»ni bildüridu, «Abba! Atam!» «I sɵyümlük atam!» degǝn gǝp.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Rim. 8:15. \x*  
\v 7 Xuning üqün, silǝr ⱨazir ⱪul ǝmǝs, bǝlki oƣulliridursilǝr; oƣulliri bolƣanikǝnsilǝr, Huda arⱪiliⱪ Ɵzigǝ mirashor bolisilǝr.\f □ \fr 4:7 \ft \+bd «Xuning üqün, silǝr ⱨazir ⱪul ǝmǝs, bǝlki oƣulliridursilǝr»\+bd* — grek tilida bu ayǝttiki «silǝr» «sǝn» dǝp ipadilinidu. \+bd «oƣulliri bolƣanikǝnsilǝr, Huda arⱪiliⱪ Ɵzigǝ mirashor bolisilǝr»\+bd* — «Huda arⱪiliⱪ Ɵzigǝ mirashor bolisilǝr» bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Hudaning Ɵzigǝ mirashor bolisilǝr» deyilidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Pawlusning Galatiyaliⱪlardin ǝndixǝ ⱪilixi  
\m
\v 8 Burun, Hudani tonumiƣan waⱪtinglarda dǝrwǝⱪǝ yalƣan ilaⱨlarning ⱪulluⱪiƣa tutulƣansilǝr.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Burun, Hudani tonumiƣan waⱪtinglarda dǝrwǝⱪǝ yalƣan ilaⱨlarning ⱪulluⱪiƣa tutulƣansilǝr»\+bd* — «yalƣan ilaⱨlar» grek tilida «ǝyniyiti ilaⱨ ǝmǝslǝr» bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:8 \xt 1Kor. 8:4. \x*  
\v 9 Əmdiliktǝ, ⱨazir \add ⱨǝⱪiⱪiy\add* Hudani tonuƣanikǝnsilǝr, — yaki eniⱪraⱪ ⱪilip eytⱪanda, Huda tǝripidin tonulƣanikǝnsilǝr, ǝmdi silǝr nemǝ dǝp bu dunyadiki küqsiz, ǝbjǝⱪ ǝrzimǝs «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr»gǝ ⱪarap yanisilǝr? Ularning ⱪulluⱪiƣa yengiwaxtin ⱪaytixni halamsilǝr? \f □ \fr 4:9 \ft \+bd «ǝmdi silǝr nemǝ dǝp bu dunyadiki küqsiz, ǝbjǝⱪ ǝrzimǝs «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr»gǝ ⱪarap yanisilǝr?»\+bd* — «ǝrzimǝs artuⱪqǝ» — Grek tilida «tilǝmqilikkǝ ait» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:9 \xt Kol. 2:20. \x*  
\v 10 Silǝr alaⱨidǝ kün, ay, pǝsil wǝ yillarni etiwarƣa elip hatirilǝxkǝ baxlidinglar! \f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Silǝr alaⱨidǝ kün, ay, pǝsil wǝ yillarni etiwarƣa elip hatirilǝxkǝ baxlidinglar!»\+bd* — muxu ayǝttiki «kün, ay, pǝsil wǝ yillar» bolsa bǝlkim Tǝwrat ⱪanunida Yǝⱨudiylar üqün bekitilgǝn ⱨeytlarni ⱨǝm Yǝⱨudiylarning ǝn’ǝniliri boyiqǝ ɵtküzidiƣan ⱨeytlarnimu kɵrsitidu. Mǝyli Yǝⱨudiylarningki bolsun bolmisun, prinsip ohxax, etiⱪadqilar üqün ⱨeqⱪandaⱪ alaⱨidǝ kün-ⱨeytlarni hatirilǝxning ⱨajiti yoⱪ.\f*  \x + \xo 4:10 \xt Rim. 14:5; Kol. 2:16. \x*  
\v 11 Mǝn ilgiri silǝrgǝ singdürgǝn ǝjrim bikar ketǝrmikin, dǝp silǝr üqün ǝnsirǝwatimǝn.   
\m
\v 12 Ⱪerindaxlar, mǝn xuni silǝrdin ɵtünimǝnki, manga ohxax bolunglar; qünki mǝn silǝrgǝ ohxax boldum. Silǝr ǝslidǝ manga ⱨeq azar yǝtküzmigǝnidinglar. \f □ \fr 4:12 \ft \+bd «Ⱪerindaxlar, ... manga ohxax bolunglar; qünki mǝn silǝrgǝ ohxax boldum»\+bd* — Pawlus ɵzi Yǝⱨudiy bolsimu, Tǝwrat ⱪanunining (ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa ait tǝlǝpliridin baxⱪa) barliⱪ ǝmrliridin (Mǝsiⱨning nijati bilǝn) azad bolup Muⱪǝddǝs Roⱨning yetǝkqilikidǝ yaxiƣan; xunga u Galatiyaliⱪlardin: «Manga ohxax bolunglar» dǝp ɵtünidu; «qünki mǝn silǝrgǝ ohxax boldum» — demǝk, u Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrdǝk (Galatiyaliⱪlardǝk) Tǝwrat ⱪanunining tǝlǝpliridin mustǝsna boldi. Lekin Galatiyaliⱪlar Yǝⱨudiylardǝk bolimiz dǝp ɵzlirini Tǝwrat ⱪanunining barliⱪ tǝlǝpliri astiƣa ⱪoymaⱪqi idi! \+bd «Silǝr ǝslidǝ manga ⱨeq azar yǝtküzmigǝnidinglar»\+bd* — demǝk, Pawlus ularƣa ⱨazirla eytⱪan ⱪattiⱪ gepini ularning ɵzigǝ ⱪandaⱪtur bir ziyan yaki azar yǝtküzgǝnliki tüpǝylidin eytⱪan ǝmǝs, dǝydu (5-15-ayǝtlǝrdǝ u ularning ǝslidǝ ɵzigǝ kɵrsǝtkǝn qongⱪur muⱨǝbbitini ǝslǝydu), bǝlki ularni kɵzlǝp: «silǝr ɵz-ɵzliringlarƣa azar beriwatisilǝr» dǝp agaⱨ berix üqün eytidu.\f*  
\v 13 Əmma silǝrgǝ mǝlumki, ǝtlirimdiki bir zǝiplik tüpǝylidin, mǝn hux hǝwǝrni silǝrgǝ birinqi ⱪetim yǝtküzgǝnidim. \f □ \fr 4:13 \ft \+bd «Əmma silǝrgǝ mǝlumki, ǝtlirimdiki bir zǝiplik tüpǝylidin, mǝn hux hǝwǝrni silǝrgǝ birinqi ⱪetim yǝtküzgǝnidim»\+bd* — «ǝtlirimdiki bir zǝiplik tüpǝylidin» — bu sɵzdin ⱪariƣanda, Pawlus bǝlkim kesǝl sǝwǝbidin Galatiyada dǝm elixⱪa mǝjbur bolƣanidi. Mumkinqiliki barki, bu kesǝl uning kɵzliri bilǝn baƣliⱪ bolup, uning qirayini intayin sǝt ⱪiyapǝtkǝ kirgüzüp ⱪoyƣanidi (14-ayǝt). 14-15-ayǝt, 6:11 wǝ «2Kor.» 12:7-10nimu kɵrüng. Pawlus adǝttǝ hǝtlirini pütükqi arⱪiliⱪ yazatti (mǝsilǝn, «Rim.» 16:22).\f*  
\v 14 U qaƣda, ǝtlirimdiki bu zǝiplik silǝrgǝ nisbǝtǝn sinaⱪtǝk bolsimu, lekin silǝr meni kǝmsitmidinglar yaki qǝtkǝ ⱪaⱪmidinglar. Əksiqǝ, meni Huda ǝwǝtkǝn bir pǝrixtini, ⱨǝtta Mǝsiⱨ Əysa ɵzini kütkǝndǝk kütüwaldinglar. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «U qaƣda, ǝtlirimdiki bu zǝiplik silǝrgǝ nisbǝtǝn sinaⱪtǝk bolsimu, lekin silǝr meni kǝmsitmidinglar yaki qǝtkǝ ⱪaⱪmidinglar. Əksiqǝ, meni Huda ǝwǝtkǝn bir pǝrixtini, ⱨǝtta Mǝsiⱨ Əysa ɵzini kütkǝndǝk kütüwaldinglar»\+bd* — Pawlusning bu kɵz kesili yǝnǝ bir tǝrǝptin ⱪiyinqiliⱪ elip kǝldi — U hux hǝwǝrning yolida kɵp adǝmlǝrning kesǝllirini dua ⱪilip saⱪaytti; ularning saⱪaytilixi arⱪiliⱪ kɵp adǝmlǝr hux hǝwǝrgǝ ixǝndi. Lekin uning ɵzidǝ kesǝl bolƣaqⱪa, bu ix uni baxⱪilarning aldida mazaⱪⱪa ⱪaldurux eⱨtimalliⱪi bolamdu, ⱪandaⱪ?\f*  \x + \xo 4:14 \xt Mal. 2:7; Mat. 10:40; Yⱨ. 13:20. \x*  
\v 15 U qaƣdiki bǝht-bǝrikitinglar ǝmdi nǝgǝ kǝtti?! Mǝn silǝrgǝ guwaⱨqi bolup eytalaymǝnki, u qaƣda silǝr mumkin bolsa, manga kɵzliringlarni oyup berixkimu razi idinglar!  
\v 16 Əmdiliktǝ, silǝrgǝ ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzligǝnlikim üqün düxmininglarƣa aylinip ⱪaldimmu?   
\m
\v 17 \add Mǝn eytip ɵtkǝn\add* ⱨeliⱪi adǝmlǝr silǝrgǝ ⱪizƣinliⱪ kɵrsitidu, ǝmma niyiti durus ǝmǝs; ular pǝⱪǝt silǝrni \add nijatning\add* sirtiƣa qiⱪirip, ⱪizƣinliⱪinglarni ɵzlirigǝ ⱪaritiwalmaⱪqi. \f □ \fr 4:17 \ft \+bd «ular pǝⱪǝt silǝrni nijatning sirtiƣa qiⱪirip...»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «ular pǝⱪǝt silǝrni bizdin ayrilip nijatning sirtiƣa qiⱪirip» deyilidu.\f*  \x + \xo 4:17 \xt Rim. 10:2; 2Kor. 11:12. \x*  
\v 18 Əmma mǝn silǝr bilǝn birgǝ bolƣan waⱪitlardila ǝmǝs, bǝlki daim yahxi ixⱪa ⱪizƣinliⱪ ⱪilixning ɵzi yahxidur, ǝlwǝttǝ.\f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Əmma mǝn silǝr bilǝn birgǝ bolƣan waⱪitlardila ǝmǝs, bǝlki daim yahxi ixⱪa ⱪizƣinliⱪ ⱪilixning ɵzi yahxidur, ǝlwǝttǝ»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Mǝyli mǝn silǝr bilǝn billǝ bolay yaki bolmay, silǝrgǝ niyiti yahxi ⱪizƣinliⱪi bar adǝmlǝr bar bolsa, daim yahxi bolidu, ǝlwǝttǝ».\f*   
\m
\v 19 Sɵyümlük balilirim! Mǝsiⱨ silǝrdǝ tɵrǝldürülgüqǝ mǝn silǝr üqün tolƣaⱪ azablirini yǝnǝ bir ⱪetim tartiwatimǝn! \x + \xo 4:19 \xt 1Kor. 4:15; Flm. 10; Yaⱪ. 1:18. \x*  
\v 20 Mening ⱨazirla yeninglarƣa berip, silǝrgǝ baxⱪiqǝ tǝlǝppuz bilǝn sɵzligüm keliwatidu; qünki bu ǝⱨwalinglar toƣruluⱪ nemǝ ⱪilixni zadila bilmǝywatimǝn!\f □ \fr 4:20 \ft \+bd «Mening ⱨazirla yeninglarƣa berip, silǝrgǝ baxⱪiqǝ tǝlǝppuz bilǝn sɵzligüm keliwatidu»\+bd* — «baxⱪiqǝ bir tǝlǝppuz bilǝn...» — Pawlus tehimu ⱪattiⱪ tǝlǝppuzdimu, yaki mulayimraⱪ tǝlǝppuzdimu, ularƣa zadi «ⱪandaⱪ tǝlǝppuz»da sɵzlǝx kerǝklikini bilmǝytti.\f*   
\b  
\m  
\s1 «Ⱪul dedǝk» Ⱨǝjǝr bilǝn «ⱨɵr ayal» Saraⱨ toƣrisidiki tǝmsildin tǝrbiyǝ-sawaⱪ elix  
\m
\v 21 I Tǝwrat ⱪanunining ilkidǝ yaxaxni halaydiƣanlar, silǝrdin xuni sorap baⱪay, silǝr Tǝwratning ɵzidǝ nemǝ deyilgǝnlikigǝ ⱪulaⱪ salmamsilǝr?  
\v 22 Tǝwratta, Ibraⱨimning ikki oƣli bolup, biri dedǝktin, yǝnǝ biri ⱨɵr ayalidin bolƣan, dǝp hatirilǝngǝn. \f □ \fr 4:22 \ft \+bd «Ibraⱨimning ikki oƣli bolup, biri dedǝktin...»\+bd* — dedǝk (ⱪul ayal) — yǝni Ⱨǝjǝr. \+bd «yǝnǝ biri ⱨɵr ayalidin bolƣan..»\+bd* — ɵz ⱨɵr ayali Saraⱨ idi.\f*  \x + \xo 4:22 \xt Yar. 16:2,15; 21:2; Ros. 7:8; Ibr. 11:11. \x*  
\v 23 Dedǝktin bolƣan oƣul «ǝt bilǝn» tuƣulƣan; ⱨɵr ayalidin bolƣan oƣul bolsa Hudaning wǝdisi arⱪiliⱪ tuƣulƣandur. \f □ \fr 4:23 \ft \+bd «Dedǝktin bolƣan oƣul «ǝt bilǝn» tuƣulƣan»\+bd* — «ǝt bilǝn» degǝn ibarǝ «insanning ǝtlirigǝ tayinix»ni bildüridu. Ⱨǝjǝrning oƣli Ismail pǝⱪǝt insanlarning oy-pikri, insaniy küqi bilǝn tuƣulƣan. \+bd «dedǝktin bolƣan oƣul «ǝt bilǝn» tuƣulƣan; ⱨɵr ayalidin bolƣan oƣul bolsa Hudaning wǝdisi arⱪiliⱪ tuƣulƣandur»\+bd* — bu pütün ayǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 4:23 \xt Yⱨ. 8:39; Rim. 9:7. \x*  
\v 24 Bu ikki ixni bir ohxitix degili bolidu. Bu ikki ayal \add Hudaning insanlar bilǝn\add* tüzgǝn ikki ǝⱨdisining wǝkilidur. Birinqi ǝⱨdǝ Sinay \add teƣidin\add* kelip, dǝrⱨǝⱪiⱪǝt balilirini ⱪulluⱪta boluxⱪa tuƣidu; mana Ⱨǝjǝr uningƣa wǝkildur;  
\v 25 demǝk, Ⱨǝjǝr bolsa Ərǝbistandiki Sinay teƣiƣa simwol ⱪilinip, yǝni bügünki Yerusalemƣa ohxitilidu; qünki u xǝⱨǝr wǝ uning baliliri ⱪulluⱪta turmaⱪta. \f □ \fr 4:25 \ft \+bd «demǝk, Ⱨǝjǝr bolsa Ərǝbistandiki Sinay teƣiƣa simwol ⱪilinip, yǝni bügünki Yerusalemƣa ohxitilidu; qünki u xǝⱨǝr wǝ uning baliliri ⱪulluⱪta turmaⱪta»\+bd* — «ⱪulluⱪta» degǝn sɵz roⱨiy ⱪulluⱪta, yǝni Tǝwrat ⱪanunining ⱪulluⱪida. «Bügünki Yerusalem wǝ uning baliliri» Yǝⱨudiy hǝlⱪi, xundaⱪla Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa tirixⱪanlirim bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy adǝm bolay degǝn ⱨǝmmǝ adǝmni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 4:25 \xt Mis. 19, 20. \x*  
\v 26 Əmma yuⱪiridin bolƣan Yerusalem ⱨɵrdur, u ⱨǝmmimizning anisidur; \f □ \fr 4:26 \ft \+bd «Əmma yuⱪiridin bolƣan Yerusalem ⱨɵrdur, u ⱨǝmmimizning anisidur...»\+bd* — baxⱪiqǝ eytⱪanda, Ibraⱨimning ɵz ayali Saraⱨ bolsa ⱨɵr ayal bolƣaqⱪa, ǝrxtiki Yerusalemƣa, xundaⱪla yengi ǝⱨdidǝ yaxiƣan jamaǝtkǝ wǝkillik ⱪilidu. Xunga, «ǝrxtiki Yerusalem»ni bizning animiz, deyixkǝ bolidu.\f*  \x + \xo 4:26 \xt Wǝⱨ. 21:2. \x*  
\v 27 Qünki, \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add* mundaⱪ yezilƣan: —  
\m «Huxal bol, i pǝrzǝnt kɵrmigǝn tuƣmas ayal!  
\m Tǝntǝnǝ ⱪilip yangrat, towla, i tolƣaⱪ tutup baⱪimiƣan!  
\m — Qünki ƣerib ayalning baliliri eri bar ayalningkidin kɵptur!» \f □ \fr 4:27 \ft \+bd «Huxal bol, i pǝrzǝnt kɵrmigǝn tuƣmas ayal! Tǝntǝnǝ ⱪilip yangrat, towla, i tolƣaⱪ tutup baⱪimiƣan! — qünki ƣerib ayalning baliliri eri bar ayalningkidin kɵptur!»\+bd* — Yǝx.» 54:1.\f*  \x + \xo 4:27 \xt Yǝx. 54:1\x*   
\m
\v 28 Əmdi i ⱪerindaxlar, Isⱨaⱪ Hudaning wǝdisidin tuƣulƣandǝk bizmu Hudaning wǝdisi boyiqǝ tuƣulƣan pǝrzǝntlǝrmiz. \f □ \fr 4:28 \ft \+bd «... Isⱨaⱪ Hudaning wǝdisidin tuƣulƣandǝk bizmu Hudaning wǝdisi boyiqǝ tuƣulƣan pǝrzǝntlǝrmiz»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmiliridǝ «... Isⱨaⱪ Hudaning wǝdisidin tuƣulƣandǝk silǝrmu Hudaning wǝdisi boyiqǝ tuƣulƣan pǝrzǝntlǝrsilǝr» deyilidu.\f*  \x + \xo 4:28 \xt Rim. 9:7, 8. \x*  
\v 29 Lekin u qaƣda «ǝtlǝrdin tuƣulƣan» bala «roⱨtin tuƣulƣan» baliƣa ziyankǝxlik ⱪilƣinidǝk, ⱨazir xundaⱪ bolidu. \f □ \fr 4:29 \ft \+bd «Lekin u qaƣda «ǝtlǝrdin tuƣulƣan» bala «roⱨtin tuƣulƣan» baliƣa ziyankǝxlik ⱪilƣinidǝk, ⱨazir xundaⱪ bolidu»\+bd* — «ǝtlǝrdin tuƣulƣan» bala — Ismailni, xundaⱪla u simwol ⱪilinƣan «Tǝwrat ⱪanuniƣa ⱪul bolƣanlar»ni kɵrsitidu. «Roⱨtin tuƣulƣan» — Hudaning wǝdisi wǝ mɵjizisi arⱪiliⱪ, yǝni Muⱪǝddǝs Roⱨning küq-ⱪudriti bilǝn tuƣulƣan Isⱨaⱪni, xundaⱪla u simwol ⱪilinƣan Əysa Mǝsiⱨkǝ etiⱪad ⱪilƣuqi, Muⱪǝddǝs Roⱨtin «ⱪaytidin tuƣulƣan» Hudaning roⱨiy pǝrzǝntlirini kɵrsitidu. Əslidǝ Ismail Isⱨaⱪⱪa ziyankǝxlik ⱪilƣinidǝk, Yǝⱨudiy hǝlⱪ Mǝsiⱨgǝ ixǝngǝnlǝrgǝ ziyankǝxlik ⱪilatti wǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr ⱨǝr türlük «ⱪanunƣa tayanƣanlar»mu ohxaxla «Hudaning roⱨiƣa tayanƣanlar»ƣa ziyankǝxlik ⱪilidu.\f*  \x + \xo 4:29 \xt Yar. 21:9. \x*  
\v 30 Lekin muⱪǝddǝs yazmilarda nemǝ deyilgǝn? Uningda: «Sǝn bu dedikingni oƣli bilǝn ⱪoxup ⱨǝydiwǝt! Qünki dedǝktin tapⱪan oƣul ⱨǝrgiz ⱨɵr ayalingdin bolƣan oƣul bilǝn mirasⱪa ortaⱪ bolmaydu!» dǝp pütülgǝn. \f □ \fr 4:30 \ft \+bd «Sǝn bu dedikingni oƣli bilǝn ⱪoxup ⱨǝydiwǝt! Qünki dedǝktin tapⱪan oƣul ⱨǝrgiz ⱨɵr ayalingdin bolƣan oƣul bilǝn mirasⱪa ortaⱪ bolmaydu!»\+bd* — «Yar.» 21:10. Muxu (21-31) ayǝtlǝrgǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ xǝrⱨ berimiz.\f*  \x + \xo 4:30 \xt Yar. 21:10. \x*  
\v 31 Əmdi, ⱪerindaxlar, biz dedǝkning ǝmǝs, bǝlki ⱨɵr ayalning pǝrzǝntliridurmiz. Mǝsiⱨ bizni ⱨɵrlüktǝ yaxisun dǝp ⱨɵr ⱪildi. Xuning bilǝn uningda tapan tirǝp turunglar wǝ ⱪulluⱪning boyunturuⱪiƣa ⱪaytidin ⱪisilip ⱪalmanglar.   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Etiⱪadqilarning ǝrkinliki  
\m
\v 1-2 Mana, mǝnki Pawlus silǝrgǝ xuni eytip ⱪoyayki, ǝgǝr silǝr hǝtnǝ ⱪobul ⱪilsanglar, u qaƣda Mǝsiⱨning silǝrgǝ ⱨeqⱪandaⱪ paydisi ⱪalmaydu.\f □ \fr 5:1-2 \ft \+bd «... Əgǝr silǝr hǝtnǝ ⱪobul ⱪilsanglar, u qaƣda Mǝsiⱨning silǝrgǝ ⱨeqⱪandaⱪ paydisi ⱪalmaydu»\+bd* — Galatiyaliⱪlarning hǝtnini ⱪobul ⱪilixtiki mǝⱪsiti «muxu arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa eriximǝn» degǝnliktur; ular Mǝsiⱨning gunaⱨlar üqün bolƣan ⱪurbanliⱪiƣa tayanmayla, pǝⱪǝt yǝnǝ ɵzining tirixqanliⱪi bilǝn «sawabliⱪ ixlar»ni bǝrpa ⱪilmaⱪqi bolup «ɵz-ɵzümgǝ tayinip gunaⱨlirimni yuyup ⱨǝⱪⱪaniy adǝm bolimǝn» degǝnlǝrdin ibarǝt idi.\f*  \x + \xo 5:1-2 \xt Yǝx. 9:3; Yⱨ. 8:32; Ros. 15:1; Rim. 6:18; 1Pet. 2:16. \x*  
\v 3 Mǝn hǝtnini ⱪobul ⱪilƣan ⱨǝrbir kixigǝ yǝnǝ agaⱨlandurup ⱨǝⱪiⱪǝtni eytip ⱪoyayki, ularning Tǝwrattiki barliⱪ ǝmr-bǝlgilimilǝrgǝ \add toluⱪ ǝmǝl ⱪilix\add* mǝjburiyiti bardur.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «Mǝn hǝtnini ⱪobul ⱪilƣan ⱨǝrbir kixigǝ yǝnǝ agaⱨlandurup ⱨǝⱪiⱪǝtni eytip ⱪoyayki, ularning Tǝwrattiki barliⱪ ǝmr-bǝlgilimilǝrgǝ (toluⱪ ǝmǝl ⱪilix) mǝjburiyiti bardur»\+bd* — muxu ayǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 4 Əy Tǝwrat ⱪanuni arⱪiliⱪ ɵzümni ⱨǝⱪⱪaniy adǝm ⱪilay degǝnlǝr, ⱨǝrbiringlar Mǝsiⱨdin ayrilip, mǝⱨrum bolup, \add Hudaning\add* xapaitidin qiⱪip, yiⱪilip uningdin ⱪaldinglar.  
\v 5 Qünki Roⱨⱪa tayinip ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa baƣlanƣan arzu-armanni etiⱪad bilǝn tǝlpünüp kütmǝktimiz.\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Qünki Roⱨⱪa tayinip ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa baƣlanƣan arzu-armanni etiⱪad bilǝn tǝlpünüp kütmǝktimiz»\+bd* — «Roⱨ» Muⱪǝddǝs Roⱨ, ǝlwǝttǝ. «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa baƣlanƣan arzu-armanni» — grek tilida «ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning ümidi» dǝp ipadilinidu. Mǝnisi: (1) kimdǝ Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bar bolsa uning ǝrxtiki bǝhtkǝ baƣliƣan zor ümidimu bar bolidu; (2) bizdǝ Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ ⱨazir bar bolƣan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ Uning ⱪaytip kelixi bilǝn toluⱪ, mukǝmmǝl bolidu, dǝydiƣan ümidmu bardur. Bizningqǝ, bu ⱨǝr ikki ümid kɵrsitilidu.\f*  
\v 6 Qünki Mǝsiⱨ Əysada hǝtnilik küqkǝ igǝ ǝmǝs, hǝtnisizlikmu küqkǝ igǝ ǝmǝs, küqkǝ igǝ bolƣini pǝⱪǝt muⱨǝbbǝt arⱪiliⱪ ix ⱪilidiƣan etiⱪadtur.\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Qünki Mǝsiⱨ Əysada hǝtnilik küqkǝ igǝ ǝmǝs, hǝtnisizlikmu küqkǝ igǝ ǝmǝs, küqkǝ igǝ bolƣini pǝⱪǝt muⱨǝbbǝt arⱪiliⱪ ix ⱪilidiƣan etiⱪadtur»\+bd* — «muⱨǝbbǝt arⱪiliⱪ ix ⱪilidiƣan etiⱪad»: — etiⱪad muⱨǝbbǝt arⱪiliⱪ güzǝl ixlarni ⱪilidu ⱨǝm muⱨǝbbǝtning ɵzi etiⱪadⱪa güzǝl ixlarni ⱪilixⱪa türtkǝ bolup ilⱨamlanduridu.\f*  \x + \xo 5:6 \xt Mat. 12:50; Yⱨ. 15:14; 1Kor. 7:19; 2Kor. 5:17; Gal. 6:15; Kol. 3:11; 1Tes. 1:3. \x*  
\v 7 Silǝr obdan qepip mengiwatⱪanidinglar; biraⱪ kim silǝrni ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ itaǝt ⱪilixtin tosuwaldi?\f □ \fr 5:7 \ft \+bd «Silǝr obdan qepip mengiwatⱪanidinglar»\+bd* — etiⱪad yolida, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 5:7 \xt Gal. 3:1. \x*  
\v 8 Bundaⱪ ⱪayil ⱪilix amili silǝrni Qaⱪirƣuqidin bolƣan ǝmǝs!\f □ \fr 5:8 \ft \+bd «Bundaⱪ ⱪayil ⱪilix amili silǝrni Qaⱪirƣuqidin bolƣan ǝmǝs!»\+bd* — «ⱪayil ⱪilix»ning mǝnisi yuⱪiriⱪi «itaǝt» degǝn sɵzning mǝnisigǝ yeⱪin bolup, kinayilik mǝnini tǝkitlǝydu — demǝk, muxundaⱪ «itaǝt» bolamdu?\f*  
\v 9 «Kiqikkinǝ hemirturuq pütkül hemirni boldurup yoƣinitidu!»\f □ \fr 5:9 \ft \+bd «Kiqikkinǝ hemirturuq pütkül hemirni boldurup yoƣinitidu!»\+bd* — demǝk, kiqikkinǝ hemirturuq pütün hemirni boldurƣinidǝk, bir adǝmning «azraⱪ hata» tǝlimimu nurƣun adǝmni azduridu. Baxⱪiqǝ eytⱪanda «hǝtnǝ ⱪilix» «kiqikkinǝ bir ix» bolsimu, Galatiyaliⱪlarning uni «muxu ix bilǝn ⱨǝⱪⱪaniy (yaki «tehimu ⱨǝⱪⱪaniy») adǝm bolimǝn» dǝp ⱪobul ⱪilixi ɵzlirini Hudaning nijatidin qiⱪirip ayriwetǝtti.\f*  \x + \xo 5:9 \xt 1Kor. 5:6. \x*   
\m
\v 10 Ɵzüm Rǝbgǝ ⱪarap ⱪayil boldumki, silǝrmu bu ixta ⱨeq baxⱪiqǝ oyda bolmaysilǝr. Əmma silǝrni ⱪaymuⱪturuwatⱪan kim boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr, u qoⱪum tegixlik jazasini tartidu. \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Əmma silǝrni ⱪaymuⱪturuwatⱪan kim boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr, u qoⱪum tegixlik jazasini tartidu»\+bd* — Huda tǝripidin, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 5:10 \xt 2Kor. 2:3; 8:22. \x*  
\v 11 Ⱪerindaxlar, ǝgǝr mǝn «hǝtnǝ ⱪilinix kerǝk» dǝp jakarlap yürgǝn bolsam, undaⱪta mǝn bügünki küngiqǝ yǝnǝ nemǝ üqün \add Yǝⱨudiylardin\add* ziyankǝxlikkǝ uqrap kelimǝn? Əgǝr xundaⱪ ⱪilƣan bolsam, «krest bizarliⱪi» yoⱪ ⱪilinatti! \f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Ⱪerindaxlar, ǝgǝr mǝn «hǝtnǝ ⱪilinix kerǝk» dǝp jakarlap yürgǝn bolsam, undaⱪta mǝn bügünki küngiqǝ yǝnǝ nemǝ üqün Yǝⱨudiylardin ziyankǝxlikkǝ uqrap kelimǝn?»\+bd* — Galatiyadiki jamaǝtni «ⱪaymuⱪturuwatⱪan»lar bolsa bǝlkim: «Pawlus, sünnǝt ⱪilinix kerǝk dǝydu», dǝp yalƣanqiliⱪ ⱪilƣan bolsa kerǝk. Pawlusning bu soali bilǝn ularning yalƣan sɵzigǝ jawab beridu — Mana, mǝn xundaⱪ hǝwǝrni yǝtküzgǝn bolsam, Yǝⱨudiylar tǝripidin ziyankǝxlikkǝ uqrap kǝtmǝyttim, dǝydu. \+bd «Əgǝr xundaⱪ ⱪilƣan bolsam, «krest bizarliⱪi» yoⱪ ⱪilinatti!»\+bd* — «krest bizarliⱪi» toƣruluⱪ: — «krest» ɵzi Rim imperiyǝsidiki ǝng yirginqlik ɵlüm jaza tǝdbiri idi! Lekin Huda Əysaning dǝl xundaⱪ ɵlümi arⱪiliⱪ adǝmni ⱪutⱪuzmaⱪqi! Mana «krest bizarliⱪi»dur! Uning üstigǝ, «hǝtnǝ ⱪilinix yaki Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilixⱪa tirixixlar adǝmni gunaⱨliridin ⱪutⱪuzmaydu, nijat-ⱪutⱪuzulux pǝⱪǝt Əysa Mǝsiⱨning kresttiki ⱪurbanliⱪidinla kelidu» degǝn hǝwǝr kɵp adǝmlǝrni (pǝⱪǝt Yǝⱨudiylarnila ǝmǝs!) rǝnjitidu yaki ularning ƣǝzipini ⱪozƣaydu. Mana bumu «krest bizarliⱪi»dur. Hux hǝwǝr yǝtküzüxtǝ «krest bizarliⱪi» ⱨǝrdaim bolidu; undaⱪ ix kǝm bolsa yǝtküzgǝn «hux hǝwǝr» ǝmdi «hux hǝwǝr» bolmaydu!\f*  \x + \xo 5:11 \xt 1Kor. 1:23. \x*  
\v 12 Silǝrni ⱪutritiwatⱪan bu adǝmlǝr ɵzlirini ahta ⱪiliwǝtsun dǝymǝn!\x + \xo 5:12 \xt Yǝ. 7:25. \x*  
\v 13 Qünki ⱪerindaxlar, silǝr ǝrkinlikkǝ qaⱪirildinglar. Lekin ǝrkinlikinglarni ǝtlǝrning arzu-ⱨǝwǝslirigǝ ⱪanduruxning baⱨanisi ⱪilmanglar, bǝlki meⱨir-muⱨǝbbǝt bilǝn bir-biringlarning ⱪulluⱪida bolunglar. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «lekin ǝrkinlikinglarni ǝtlǝrning arzu-ⱨǝwǝslirigǝ ⱪanduruxning baⱨanisi ⱪilmanglar»\+bd* — «ǝt» yaki «ǝtlǝr» asasǝn insanning ɵz xǝhsiyǝtqi tǝbiitini kɵrsitidu. Buning toƣruluⱪ «rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 5:13 \xt 1Kor. 8:9; 1Pet. 2:16; Yǝⱨ. 4. \x*  
\v 14 Qünki pütkül Tǝwrat ⱪanuni «Ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin» degǝn birla ǝmrdǝ ǝmǝl ⱪilinidu. \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «... pütkül Tǝwrat ⱪanuni «Ⱪoxnangni ɵzüngni sɵygǝndǝk sɵygin» degǝn birla ǝmrdǝ ǝmǝl ⱪilinidu»\+bd* — «ǝmǝl ⱪilinidu» degǝnning baxⱪa hil tǝrjimisi: «yiƣinqaⱪlanƣandur» («Law.» 19:18).\f*  \x + \xo 5:14 \xt Law. 19:18; Mat. 22:39; Mar. 12:31; Rim. 13:8; Yaⱪ. 2:8. \x*  
\v 15 Lekin pǝhǝs bolunglarki, bir-biringlarni qixlǝp tartip yalmap yürüp, bir-biringlardin yutulup kǝtmǝnglar yǝnǝ!\x + \xo 5:15 \xt 2Kor. 12:20. \x*   
\b  
\m  
\s1 Roⱨ wǝ «ǝt»  
\m
\v 16 Əmma xuni dǝymǝnki — \add Muⱪǝddǝs\add* Roⱨta menginglar, wǝ xu qaƣda silǝr ǝtlǝrning arzu-ⱨǝwǝslirigǝ yol ⱪoymaysilǝr. \f □ \fr 5:16 \ft \+bd «Muⱪǝddǝs Roⱨta menginglar»\+bd* — demǝk, «Muⱪǝddǝs Roⱨning yetǝkqilikidǝ ⱨǝm Uning küq-ⱪudritidǝ menginglar». Bu ibarǝ toƣruluⱪ «rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 5:16 \xt Rim. 13:14; 1Pet. 2:11. \x*  
\v 17 Qünki ǝt Roⱨⱪa zit bolƣan ixlarni arzu ⱪilidu, wǝ Roⱨ ǝtkǝ zit bolƣan ixlarni arzu ⱪilidu. Ular ikkisi bir-birigǝ ⱪarimuⱪarxidur; nǝtijidǝ, ɵzünglar arzu ⱪilƣan ixlarni ⱪilalmaysilǝr. \x + \xo 5:17 \xt Rim. 7:15-26. \x*  
\v 18 Wǝⱨalǝnki, silǝr Roⱨning yetǝkqilikidǝ bolsanglar, u qaƣda Tǝwrat ⱪanunining ilkidǝ bolmaysilǝr.  
\v 19 Əmdi ǝtning ǝmǝlliri roxǝnki — zinahorluⱪ, buzuⱪluⱪ, napakliⱪ, xǝⱨwaniyliⱪ, \x + \xo 5:19 \xt 1Kor. 3:3; Yaⱪ. 3:14. \x*  
\v 20 butpǝrǝslik, seⱨirgǝrlik, ɵqmǝnliklǝr, jedǝllǝr, ⱪizƣanquⱪluⱪlar, ƣǝzǝplǝr, riⱪabǝtlixixlǝr, bɵlgünqiliklǝr, guruⱨwazliⱪlar,  
\v 21 ⱨǝsǝthorluⱪlar, ⱪatilliⱪlar, ⱨaraⱪkǝxliklǝr, ǝyx-ixrǝtlǝr ⱪatarliⱪ ixlardur; bu ixlar toƣruluⱪ burunⱪi eytⱪinimdǝk ⱨazir yǝnǝ bir ⱪetim agaⱨlandurimǝnki, bundaⱪ ixlarni ⱪilƣuqilar Hudaning padixaⱨliⱪiƣa mirasliⱪ ⱪilmaydu. \x + \xo 5:21 \xt 1Kor. 6:10; Əf. 5:5; Kol. 3:6; Wǝⱨ. 22:15. \x*  
\v 22 Wǝⱨalǝnki, Roⱨning mewisi bolsa meⱨir-muⱨǝbbǝt, xad-huramliⱪ, hatirjǝmlik, sǝwr-taⱪǝt, meⱨribanliⱪ, yahxiliⱪ, ixǝnq-sadiⱪliⱪ, \f □ \fr 5:22 \ft \+bd «Roⱨning mewisi bolsa...»\+bd* — «Roⱨ» Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi. 
\fp  «Roⱨning mewisi» — baxⱪiqǝ eytⱪanda, «Muⱪǝddǝs Roⱨning yetǝkqilikidǝ yaxaxtin beridiƣan mewǝ».\f*  \x + \xo 5:22 \xt Əf. 5:9. \x*  
\v 23 mɵmin-mulayimliⱪ wǝ ɵzini tutuwelixtin ibarǝt. Muxundaⱪ ixlarni tosidiƣan ⱨeqⱪandaⱪ ⱪanun yoⱪtur. \f □ \fr 5:23 \ft \+bd «... mɵmin-mulayimliⱪ wǝ ɵzini tutuwelixtin ibarǝt»\+bd* — Injilda «mɵmin-mulayimliⱪ» yaki «yuwax-mulayimliⱪ»ning alaⱨidiliki bar, u bolsimu ⱪorⱪunqtin küqlüklǝrgǝ yol ⱪoyidiƣan ajizliⱪ ǝmǝs, bǝlki Hudaning yolida talax-tartixlardin ⱪol üzüx, Hudaning ⱨǝmmǝ ixlirimizni zorawanliⱪsiz, jedǝlsiz toƣra orunlaxturuxiƣa iman baƣlaxtur; muxundaⱪ pozitsiyǝ mulayim, yuwaxliⱪ bilǝn ipadilinidu, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 5:23 \xt 1Tim. 1:9. \x*  
\v 24 Lekin Mǝsiⱨkǝ mǝnsup bolƣanlar ǝtlirini, xundaⱪla uningdiki ixⱪlar wǝ ⱨǝm ⱨǝwǝslǝrni tǝng krestligǝn bolidu. \f □ \fr 5:24 \ft \+bd «Lekin Mǝsiⱨkǝ mǝnsup bolƣanlar ǝtlirini, xundaⱪla uningdiki ixⱪlar wǝ ⱨǝm ⱨǝwǝslǝrni tǝng krestligǝn bolidu»\+bd* — «uningdiki (ǝtlǝrning) ixⱪlar...» yaki «uningdiki ⱨessiyatlar...».\f*  \x + \xo 5:24 \xt Rim. 6:6; 13:14; Gal. 2:20; 1Pet. 2:11. \x*  
\v 25 Roⱨta yaxawatⱪan bolsaⱪ, Roⱨⱪa ǝgixip mangayli.  
\v 26 Bir-birimizni rǝnjitip, bir-birimizgǝ ⱨǝsǝt ⱪilip, ⱨakawur xɵⱨrǝtpǝrǝslǝrdin bolmayli.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Bir-biringlarning hizmitidǝ bolunglar  
\m
\v 1 Ⱪerindaxlar, aranglardin birsining ⱨazirmu bir gunaⱨ-sǝwǝnlik sadir ⱪiliwatⱪanliⱪi bayⱪalƣan bolsa, aranglardiki roⱨiy kixilǝr yuwax-mulayimliⱪ roⱨi bilǝn uni yolidin ⱪayturup kelinglar. Xuning bilǝn bir waⱪitta, ɵzünglarningmu azdurulup kǝtmǝslikinglarƣa diⱪⱪǝt ⱪilinglar.\f □ \fr 6:1 \ft \+bd «... aranglardiki roⱨiy kixilǝr yuwax-mulayimliⱪ roⱨi bilǝn uni yolidin ⱪayturup kelinglar»\+bd* — «roⱨiy kixilǝr» yaki «roⱨⱪa tǝwǝ bolƣanlar» bolsa daim Muⱪǝddǝs Roⱨning yetǝkqilikidǝ mangƣan kixilǝrni kɵrsitidu. «Korintliⱪlarƣa (1)»diki «kirix sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 6:1 \xt Rim. 14:1; 15:1; 1Kor. 9:22. \x*  
\v 2 Bir-biringlarning eƣirqiliⱪini kɵtürünglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, Mǝsiⱨning ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilƣan bolisilǝr.\x + \xo 6:2 \xt Mat. 11:29; Yⱨ. 13:14; Rim. 15:1; 1Tes. 5:14. \x*  
\v 3 Qünki birsining taraziƣa tohtiƣudǝk ixi bolmay turup ɵzini taraziƣa tohtiƣudǝk dǝp qaƣlisa, u ɵz-ɵzini aldiƣanliⱪ, halas.\f □ \fr 6:3 \ft \+bd «Qünki birsining taraziƣa tohtiƣudǝk ixi bolmay turup ɵzini taraziƣa tohtiƣudǝk dǝp qaƣlisa, u ɵz-ɵzini aldiƣanliⱪ, halas»\+bd* — 2-ayǝtkǝ ⱪariƣanda, Pawlusning bu sɵzi ⱨajǝtmǝnlǝrgǝ yaki moⱨtaj bolƣanlarƣa yardǝm ⱪolini ⱨeq uzartmaydiƣan adǝmlǝrni kɵzdǝ tutup eytilƣan.\f*  
\v 4 Lekin ⱨǝrkim ɵz ǝmǝliyitigǝ ⱪarap tǝkxürüp baⱪsun; xuning bilǝn baxⱪilarningkidin ǝmǝs, bǝlki ɵz ǝmǝlliridinla pǝhirlǝngüdǝk ix bolsa, pǝhirlǝnsǝ bolidu.\f □ \fr 6:4 \ft \+bd «xuning bilǝn baxⱪilarningkidin ǝmǝs, bǝlki...»\+bd* — yaki «xuning bilǝn ɵzini baxⱪilar bilǝn selixturmayla, ...».\f*  
\v 5 Qünki ⱨǝrbir adǝm ɵz yükini kɵtürüxi kerǝk.\f □ \fr 6:5 \ft \+bd «Qünki ⱨǝrbir adǝm ɵz yükini kɵtürüxi kerǝk»\+bd* — demǝk, ⱨǝr adǝm ɵzining ixiƣa ɵzi mǝs’ul boluxi kerǝk.\f*  \x + \xo 6:5 \xt Zǝb. 62:12; Yǝr. 17:10; 32:19; Mat. 16:27; Rim. 2:6; 14:12; 1Kor. 3:8; 2Kor. 5:10; Wǝⱨ. 2:23; 22:12. \x*  
\v 6 Hudaning sɵz-kalamidin tǝlim alƣuqi ɵzigǝ tǝlim bǝrgüqini ɵzidǝ bar bolƣan yahxi nǝrsilǝrdin ortaⱪ bǝⱨrimǝn ⱪilsun.\x + \xo 6:6 \xt Rim. 15:27; 1Kor. 9:11. \x*  
\v 7 Ɵz-ɵzünglarni aldimanglar — Hudani aldap ǝhmǝⱪ ⱪilƣili bolmaydu; qünki kim nemǝ terisa, xuni alidu.\x + \xo 6:7 \xt Luⱪa 16:25; 1Kor. 6:10. \x*  
\v 8 Ɵz ǝtlirining arzu-ⱨǝwǝslirini ⱪanduruxⱪa uruⱪ qaqⱪan kixi ɵz ǝtliridin qiriklik ⱨosulini alidu. Lekin Roⱨni hursǝn ⱪilix üqün uruⱪ qaqⱪan kixi bolsa Roⱨtin mǝnggülük ⱨayat alidu.\f □ \fr 6:8 \ft \+bd «Ɵz ǝtlirining arzu-ⱨǝwǝslirini ⱪanduruxⱪa uruⱪ qaqⱪan kixi»\+bd* — grek tilida «ɵz ǝtlirigǝ uruⱪ qaqⱪan kixi». \+bd «ɵz ǝtliridin qiriklik ⱨosulini alidu»\+bd* — yaki «ɵz ǝtliridin ⱨalakǝtni alidu».\f*  
\v 9 Xunga, yahxi ixlarni ⱪilixtin ⱨarmayli. Uningƣa erinmisǝk waⱪti-saiti toxⱪanda qoⱪum ⱨosul alalaymiz. \x + \xo 6:9 \xt 2Tes. 3:13. \x*  
\v 10 Xu sǝwǝbtin, bizdǝ pursǝt bolsila, ⱨǝmmǝylǝngǝ, bolupmu etiⱪadtiki ailigǝ mǝnsup bolƣanlarƣa yahxi ixlarni ⱪilip berǝyli.\f □ \fr 6:10 \ft \+bd «bizdǝ pursǝt bolsila, ⱨǝmmǝylǝngǝ, bolupmu etiⱪadtiki ailigǝ mǝnsup bolƣanlarƣa yahxi ixlarni ⱪilip berǝyli»\+bd* — «etiⱪadtiki ailǝ» bolsa dunyadiki barliⱪ etiⱪadqilar, Hudaning ailisini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 6:10 \xt 1Tim. 5:8. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ahirⱪi agaⱨlandurux wǝ salam  
\m
\v 11 Mana, ɵz ⱪolum bilǝn xunqǝ qong ⱨǝrplǝr bilǝn yazƣinimƣa ⱪaranglar! \f □ \fr 6:11 \ft \+bd «Mana, ɵz ⱪolum bilǝn xunqǝ qong ⱨǝrplǝr bilǝn yazƣinimƣa ⱪaranglar!»\+bd* — nemixⱪa Pawlus buni yazidu? Yuⱪiriⱪi 4:15-ayǝt üstidiki izaⱨatta eytⱪinimizdǝk, Pawlus adǝttǝ pütükqi arⱪiliⱪ hǝtlirini yazƣan (mǝsilǝn, «Rim.» 16:22). Bizningqǝ sǝwǝbi uningda birhil kɵz kesili bar idi. Xuning bilǝn: — (1) Pawlus bu hǝtni yezix jiddiy bolƣaqⱪa, yenida muwapiⱪ pütükqi bolmiƣanliⱪtin ɵz ⱪoli bilǝn hǝtni yezixⱪa mǝjbur bolƣan; (2) hǝtni ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ɵzidin kǝlgǝnlikini ispatlax üqün az degǝndimu ahirⱪi ayǝtlǝrni ɵz ⱪoli bilǝn yazdi. Qünki xu qaƣda «sahta rosullar» kɵp idi, ⱨǝtta Pawlusning nami bilǝn sahta hǝtlǝrni yazƣanlar bar idi (2Tes.» 2:2ni kɵrüng). 
\fp  Ɵz pikrimizqǝ, Pawlus bu pütün hǝtni ɵz ⱪoli bilǝn yazƣan.\f*  
\v 12 Silǝrgǝ hǝtnini ⱪobul ⱪilixni mǝjburlimaⱪqi bolƣanlar, ularning ⱨǝrbiri pǝⱪǝt ɵzlirining taxⱪi ⱪiyapitini pǝrdazlap kɵrsǝtmǝkqi bolƣan, halas; ularning bu mǝⱪsiti pǝⱪǝt «Mǝsiⱨning kresti» tüpǝylidin bolƣan ziyankǝxliktin ⱪeqixtin ibarǝt, halas. \f □ \fr 6:12 \ft \+bd «Silǝrgǝ hǝtnini ⱪobul ⱪilixni mǝjburlimaⱪqi bolƣanlar, ularning ⱨǝrbiri pǝⱪǝt ɵzlirining taxⱪi ⱪiyapitini pǝrdazlap kɵrsǝtmǝkqi bolƣan, halas»\+bd* — «ularning ⱨǝrbiri pǝⱪǝt ɵzlirining taxⱪi ⱪiyapitini pǝrdazlap kɵrsǝtmǝkqi bolƣan»lar bolsa nijatⱪa igǝ bolux üqün Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilix kerǝk, degǝn Yǝⱨudiylarning gepidin ⱪorⱪⱪan, ular Yǝⱨudiylarning mahtixiƣa erixixini halaydiƣan kixilǝrdur. «Taxⱪi ⱪiyapǝttǝ» grek tilida «ǝtlǝrdǝ» degǝn ibarǝ bilǝn ipadilinidu. \+bd «ularning bu mǝⱪsiti pǝⱪǝt «Mǝsiⱨning kresti» tüpǝylidin bolƣan ziyankǝxliktin ⱪeqixtin ibarǝt, halas»\+bd* — «Mǝsiⱨning kresti tüpǝylidin bolƣan ziyankǝxlik»: demǝk, «Mǝsiⱨning kresttiki ɵlümi (yaki «krestining bizarliⱪi») tüpǝylidin bolƣan ziyankǝxlik». Bu ziyankǝxlik Yǝⱨudiylar tǝripidin, ǝlwǝttǝ. «Mǝsiⱨning kresti» degini bolsa, «Mǝsiⱨning krestlǝngǝndǝ bolƣan ⱪurbanliⱪi birdinbir nijat yolidur» degǝn hǝwǝrning ⱪisⱪiqǝ ipadisidur. Xu qaƣda muxu ⱨǝⱪiⱪǝtni tarⱪatⱪuqilarning ⱨǝmmisi Yǝⱨudiylar tǝripidin (wǝ kɵp baxⱪilar tǝripidinmu, ǝlwǝttǝ) ziyankǝxlikkǝ uqraytti.\f*  
\v 13 Qünki ular ɵzlirimu hǝtnǝ ⱪilinƣini bilǝn Tǝwrat ⱪanuniƣa ǝmǝl ⱪilmaydu; lekin ular ǝtliringlardin mahtinix üqün bǝribir silǝrni hǝtnini ⱪobul ⱪildurmaⱪqi bolidu. \f □ \fr 6:13 \ft \+bd «ular ǝtliringlardin mahtinix üqün bǝribir silǝrni hǝtnini ⱪobul ⱪildurmaⱪqi bolidu»\+bd* — «ǝtliringlardin mahtinix» degǝn ibarini ⱪandaⱪ qüxinimiz? Muxu Yǝⱨudiylar, «Galatiyaliⱪlar gepimizgǝ kirdi, ularƣa hǝtnini ⱪobul ⱪildurup ularni nijat yoliƣa alƣa basturduⱪ!» dǝp baxⱪa Yǝⱨudiylar aldida mahtinixni halaytti.\f*  
\v 14 Ɵzümni elip eytsam, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning kresttiki \add ɵlümi\add*din baxⱪa ⱨeq ix bilǝn mahtanmiƣaymǝn! Qünki Uning kresti wasitisidin bu dunya manga nisbǝtǝn krestlǝngǝn wǝ mǝnmu bu dunyaƣa nisbǝtǝn krestlǝngǝnmǝn. \f □ \fr 6:14 \ft \+bd «Qünki Uning kresti wasitisidin bu dunya manga nisbǝtǝn krestlǝngǝn wǝ mǝnmu bu dunyaƣa nisbǝtǝn krestlǝngǝnmǝn»\+bd* — «bu dunya manga nisbǝtǝn krestlǝngǝn» degǝn ibarǝ, manga nisbǝtǝn ɵlgǝn, demǝkqi.\f*  
\v 15 Qünki Mǝsiⱨ Əysada nǝ hǝtnilik nǝ hǝtnisizlik degǝnlǝr küqkǝ igǝ ǝmǝstur; birdinbir küqkǝ igǝ bolidiƣini pǝⱪǝt yengi bir yaralƣuqidur! \f □ \fr 6:15 \ft \+bd «birdinbir küqkǝ igǝ bolidiƣini pǝⱪǝt yengi bir yaralƣuqidur! »\+bd* — «yengi bir yaralƣuqi» degǝn ibarǝ «yengi (yaritilƣan) adǝm»ni alaⱨidǝ kɵrsitidu; lekin bu ibarǝ yǝnǝ Mǝsiⱨning ɵlümi arⱪiliⱪ apiridǝ bolƣan ⱨǝrbir «yengi adǝm» wǝ kǝlgüsidǝ pǝyda bolidiƣan yengi asman-zeminni ɵz iqigǝ alidu.\f*  \x + \xo 6:15 \xt Mat. 12:50; Yⱨ. 15:14; 2Kor. 5:16; Gal. 5:6; Kol. 3:11. \x*  
\v 16 Bu ⱪaidǝ boyiqǝ mangidiƣanlarƣa, ularning ⱨǝmmisigǝ wǝ Hudaning Israiliƣa hatirjǝmlik wǝ rǝⱨim-xǝpⱪǝt bolƣay! \f □ \fr 6:16 \ft \+bd «Bu ⱪaidǝ boyiqǝ mangidiƣanlarƣa, ularning ⱨǝmmisigǝ wǝ Hudaning Israiliƣa hatirjǝmlik wǝ rǝⱨim-xǝpⱪǝt bolƣay!»\+bd* — «Hudaning Israili» (yaki «Hudaning ⱨǝⱪiⱪiy Israili») — demǝk, baxⱪa bir «Israil» bar. Bizningqǝ bu ibarǝ Israildin, yǝni Yǝⱨudiylar iqidiki Hudaning nijat yolida mangƣan, Mǝsiⱨ Əysani ⱪobul ⱪilƣanlarni (yǝni «Hudaning ⱪaldisi»ni) kɵrsitidu. Ⱪalƣan Yǝⱨudiylar «Israil» bolsimu, «Hudaning Israili» ǝmǝs. 
\fp  Bǝzi alimlar bu jümlidiki «wǝ»ni «yǝni» dǝp tǝrjimǝ ⱪilip, «Hudaning Israili» pütkül jaⱨandiki Mǝsiⱨkǝ tǝwǝ bolƣanlardin bolƣan jamaǝtni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Lekin bizningqǝ Pawlusning bu ibarisi, «mǝn yuⱪirida bǝzi Yǝⱨudiylar toƣruluⱪ ⱪattiⱪ gǝp ⱪilƣinim bilǝn, ⱨǝmmǝ Yǝⱨudiy xundaⱪ, dǝp oylap kǝtmǝnglar! «Hudaning Israili» bardur!» demǝkqi.\f*  \x + \xo 6:16 \xt Zǝb. 125:5. \x*  
\v 17 Buningdin keyin ⱨeqkim bu ixlar bilǝn yǝnǝ meni awarǝ ⱪilmisun! Qünki mǝn ɵz bǝdinimdǝ Əysaning yara izlirini kɵtürimǝn!\f □ \fr 6:17 \ft \+bd «... Mǝn ɵz bǝdinimdǝ Əysaning yara izlirini kɵtürimǝn!»\+bd* — «Əysaning yara izliri» — demǝk, Pawlusning tenidǝ ⱪalƣan yara izliri, yǝni Mǝsiⱨ üqün hux hǝwǝr tarⱪitix yolida tartⱪan azab-oⱪubǝtlirining iznaliridur. Xu tǝrǝptǝ u kɵp yarilanƣan Rǝbbi Əysaƣa ohxaxtur. «Əysaning yara izliri»ning grek tilida ikkinqi mǝnisimu bar: «Əysaning (basⱪan) tamƣisi» — demǝk, Pawlus bu sɵz arⱪiliⱪ ɵzining Əysaƣa pütünlǝy mǝnsup ikǝnlikinimu tǝkitlimǝkqi.\f*  \x + \xo 6:17 \xt 2Kor. 4:10. \x*   
\m
\v 18 Ⱪerindaxlar, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning meⱨir-xǝpⱪiti roⱨinglarƣa yar bolƣay! Amin!