\id EPH
\h Əfǝsusluⱪlarƣa 
\toc1 Əfǝsusluⱪlarƣa 
\toc2 Əfǝsusluⱪlarƣa 
\toc3 Əf. 
\mt1 Əfǝsusluⱪlarƣa  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Əfǝsus xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yazƣan mǝktup  
\m
\v 1 Hudaning iradisi bilǝn, Mǝsiⱨ Əysaning rosuli bolƣan mǝnki Pawlustin Əfǝsusta turuwatⱪan muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ, yǝni Mǝsiⱨ Əysada ihlasmǝn bolƣanlarƣa salam!\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Əfǝsusta turuwatⱪan muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ, yǝni Mǝsiⱨ Əysada ihlasmǝn bolƣanlar...»\+bd* — «muⱪǝddǝs bǝndilǝr»: — oⱪurmǝnlǝrgǝ eniⱪ bolsunki, Muⱪǝddǝs Kitabta «muⱪǝddǝs» degǝn sɵz ⱨǝrdaim «Hudaƣa has», «Hudaƣa toluⱪ atalƣan», «pak-muⱪǝddǝs» degǝn mǝnidǝ ixlitilidu.\f*  \x + \xo 1:1 \xt Rim. 1:7; 1Kor. 1:2; 2Kor. 1:1. \x*  
\v 2 Atimiz Huda ⱨǝm Rǝb Əysa Mǝsiⱨtin silǝrgǝ meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik bolƣay!\x + \xo 1:2 \xt Gal. 1:3; 1Pet. 1:2. \x*   
\m
\v 3 Bizni Mǝsiⱨtǝ, ǝrxlǝrdǝ barliⱪ roⱨiy bǝht-bǝrikǝtlǝr bilǝn bǝrikǝtligǝn, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning Hudasi ⱨǝm Atisi mubarǝk bolƣay!\f □ \fr 1:3 \ft \+bd «ǝrxlǝrdǝ barliⱪ roⱨiy bǝht-bǝrikǝtlǝr»\+bd* — yaki «ǝrxtiki yǝrlǝrdǝ barliⱪ roⱨiy bǝht-bǝrikǝtlǝr». \+bd «bizni Mǝsiⱨtǝ, ǝrxlǝrdǝ barliⱪ roⱨiy bǝht-bǝrikǝtlǝr bilǝn bǝrikǝtligǝn, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning Hudasi ⱨǝm Atisi...»\+bd* — Hudaning nǝziridǝ, ixǝngüqilǝr roⱨiy jǝⱨǝttin alliⱪaqan «Mǝsiⱨ bilǝn ǝrxlǝrdǝ olturƣan»dur. 20-ayǝtni kɵrüng. 
\fp  «Mubarǝk bolƣay» muxu yǝrdǝ «mǝdⱨiyilǝnsun» yaki «ǝng bǝhtlik bolƣay» degǝn mǝnidǝ. 
\fp  Grek tilida 3-ayǝttin 14-ayǝtkiqǝ bolƣan ayǝtlǝr pǝⱪǝt uzun birla jümlǝ bilǝn ipadilǝngǝn. Qüxünixkǝ ⱪolayliⱪ bolsun üqün biz uni parqilap tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.\f*  \x + \xo 1:3 \xt 2Kor. 1:3; 1Pet. 1:3. \x*  
\v 4 Qünki U bizni, muⱨǝbbǝt iqidǝ bolup Ɵzining aldida pak-muⱪǝddǝs, daƣsiz turuximiz üqün alǝm apiridǝ ⱪilinmay turupla talliwalƣanidi;\f □ \fr 1:4 \ft \+bd «...U bizni, muⱨǝbbǝt iqidǝ bolup Ɵzining aldida pak-muⱪǝddǝs, daƣsiz turuximiz üqün alǝm apiridǝ ⱪilinmay turupla talliwalƣanidi...»\+bd* — bǝzi tǝrjimiliridǝ «muⱨǝbbǝt iqidǝ» yaki «muⱨǝbbǝt bilǝn» 5-ayǝtkǝ baƣliⱪ. 5-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng.\f*  \x + \xo 1:4 \xt Luⱪa 1:75; Yⱨ. 15:16; Əf. 5:27; Kol. 1:22; 2Tim. 1:9; Tit. 2:12. \x*  
\v 5 U Ɵz iradisigǝ yaⱪⱪini boyiqǝ bizni aldin’ala Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Ɵzigǝ oƣulluⱪⱪa ⱪobul ⱪilixⱪa bekitkǝnidi;\f □ \fr 1:5 \ft \+bd «U Ɵz iradisigǝ yaⱪⱪini boyiqǝ bizni aldin’ala Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Ɵzigǝ oƣulluⱪⱪa ⱪobul ⱪilixⱪa bekitkǝnidi..»\+bd* — bǝzi tǝrjimiliridǝ 4-ayǝtttiki «muⱨǝbbǝt iqidǝ» yaki «muⱨǝbbǝt bilǝn» bu 5-ayǝtkǝ baƣlanƣan. Demǝk, 4-5-ayǝt: «Qünki U bizni Ɵzining aldida pak-muⱪǝddǝs, daƣsiz turuximiz üqün alǝm apiridǝ ⱪilinmay turupla talliwalƣanidi; U muⱨǝbbǝt bilǝn Ɵz iradisigǝ yaⱪⱪini boyiqǝ bizni aldin’ala Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Ɵzigǝ oƣulluⱪⱪa ⱪobul ⱪilixⱪa bekitkǝnidi» deyilidu.\f*  
\v 6 bu ixta Uning meⱨir-xǝpⱪitining uluƣluⱪiƣa mǝdⱨiyǝ oⱪulidu; qünki U meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn bizni Ɵz sɵyginidǝ xapaǝtlǝndürgǝnidi.\f □ \fr 1:6 \ft \+bd «U meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn bizni Ɵz sɵyginidǝ xapaǝtlǝndürgǝnidi»\+bd* — «Ɵz sɵygini» — Oƣli Əysa Mǝsiⱨtur.\f*  \x + \xo 1:6 \xt Mat. 3:17. \x*  
\v 7 Biz Uningda \add Atining\add* meⱨir-xǝpⱪitining molluⱪi bilǝn Uning ⱪeni arⱪiliⱪ ⱪulluⱪtin ⱨɵr ⱪilinixⱪa, itaǝtsizliklirimizgǝ ⱪarita kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ;\f □ \fr 1:7 \ft \+bd «Biz Uningda Atining meⱨir-xǝpⱪitining molluⱪi bilǝn Uning ⱪeni arⱪiliⱪ ⱪulluⱪtin ⱨɵr ⱪilinixⱪa, itaǝtsizliklirimizgǝ ⱪarita kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ...»\+bd* — «Uningda» — Mǝsiⱨtǝ. \+bd «ⱪulluⱪtin ⱨɵr ⱪilinix»\+bd* — grek tilida bir sɵz bilǝn ipadilinidu, u adǝttǝ ⱪulni ⱨɵr ⱪilixni kɵrsitidu; xapaǝtqi pul berip uni ⱨɵrlükkǝ qiⱪirip ǝrkin ⱪilidu. Rosul eytⱪan bu ⱪulluⱪ, gunaⱨning wǝ jin-xǝytanlarning ilkigǝ ǝsir boluxni kɵrsitidu. Injildiki «ⱨɵr ⱪilix» («apolutrosis») Tǝwrattiki «ⱨǝmjǝmǝt bolup ⱪutⱪuzux» («goǝl») degǝn sɵzning mǝnisi bilǝn ohxaxtur.\f*  \x + \xo 1:7 \xt Ros. 20:28; Kol. 1:14; Ibr. 9:12; 1Pet. 1:18. \x*  
\v 8 U \add bu meⱨir-xǝpⱪǝtni\add* barliⱪ danaliⱪ ⱨǝm pǝm-parasǝt bilǝn bizgǝ zor tartuⱪlidiki,  
\v 9-10  — U Ɵz kɵngligǝ pükkǝn güzǝl haⱨixi boyiqǝ iradisidiki sirni, yǝni waⱪit-zamanlarning pixip yetilixini idarǝ ⱪilixi bilǝn barliⱪ mǝwjudatlarƣa, yǝni ǝrxlǝrdǝ bolƣanning ⱨǝmmisigǝ, zeminda bolƣanning ⱨǝmmisigǝ Mǝsiⱨni bax ⱪilip ularni Mǝsiⱨtǝ jǝm ⱪilix mǝⱪsitini bizgǝ ayan ⱪildi; \f □ \fr 1:9-10 \ft \+bd «Ɵz kɵngligǝ pükkǝn güzǝl haⱨixi boyiqǝ»\+bd* — yaki «Mǝsiⱨtǝ bekitkǝn U Ɵz kɵngligǝ pükkǝn güzǝl haⱨixi boyiqǝ...». Grek tilida pǝⱪǝt «Uningda pükkǝn...» yaki «Ɵzidǝ pükkǝn..» deyilidu. \+bd «... barliⱪ mǝwjudatlarƣa, yǝni ǝrxlǝrdǝ bolƣanning ⱨǝmmisigǝ, zeminda bolƣanning ⱨǝmmisigǝ Mǝsiⱨni bax ⱪilip ularni Mǝsiⱨtǝ jǝm ⱪilix mǝⱪsitini bizgǝ ayan ⱪildi»\+bd* — «... barliⱪ mǝwjudatlarƣa ....Mǝsiⱨni bax ⱪilip ularni Mǝsiⱨtǝ jǝm ⱪilix» degǝn sɵz grek tilida pǝⱪǝt üq sɵz bilǝnla ipadilinidu. Mǝnisi: 
\fp  (1) pütkül kainatⱪa Mǝsiⱨ bax bolidu; 
\fp  (2) pütkül kainattiki ⱨǝmmǝ mǝwjudat Mǝsiⱨtǝ «yiƣip bir ⱪilinip», ⱨǝrbir nǝrsining ⱨǝⱪiⱪiy ǝⱨmiyiti kɵrsitilidu; 
\fp  (3) Mǝsiⱨning baxqiliⱪi astida kainattiki barliⱪ mǝwjudatlar bir-biri bilǝn inaⱪ bolup, bir-birigǝ toluⱪ maslixidiƣan bolidu.\f*  \x + \xo 1:9-10 \xt Rim. 16:25; Əf. 3:9; Kol. 1:26; 2Tim. 1:9; Tit. 1:2; 1Pet. 1:20; Yar. 49:10; Dan. 9:24; Gal. 4:4. \x*  
\v 11 Uningda bizmu Hudaƣa miras ⱪilinƣan; biz xu mǝⱪsǝttǝ barliⱪ ixlarni ǝⱪil-iradisi boyiqǝ idarǝ Ⱪilƣuqining nixani bilǝn xu ixⱪa aldin’ala bekitilgǝniduⱪ; \f □ \fr 1:11 \ft \+bd «Uningda bizmu Hudaƣa miras ⱪilinƣan»\+bd* — «Uningda» — «Mǝsiⱨtǝ». \+bd « bizmu (Hudaƣa) miras ⱪilinƣan»\+bd* — yaki «biz bir mirasⱪa igǝ bolƣan». \+bd «barliⱪ ixlarni ǝⱪil-iradisi boyiqǝ idarǝ Ⱪilƣuqi»\+bd* — Huda.\f*  \x + \xo 1:11 \xt Rim. 8:17. \x*  
\v 12 xuning bilǝn Mǝsiⱨni awwal tayanq ⱪilƣan bizlǝr Uning xan-xǝrpining uluƣluⱪini namayan ⱪilƣuqi bolduⱪ; \f □ \fr 1:12 \ft \+bd «xuning bilǝn Mǝsiⱨni awwal tayanq ⱪilƣan bizlǝr Uning xan-xǝrpining uluƣluⱪini namayan ⱪilƣuqi bolduⱪ»\+bd* — «Mǝsiⱨni awwal tayanqi ⱪilƣan bizlǝr» bǝlkim Mǝsiⱨkǝ birinqi bolup ǝgǝxkǝn Yǝⱨudiylarni kɵrsitidu. Əfǝsustiki jamaǝtning kɵpinqisi bǝlkim Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr, ular keyin ixǝngǝn.\f*  
\v 13 ⱨǝⱪiⱪǝtning kalam-sɵzini, yǝni nijatinglardiki hux hǝwǝrni anglap silǝrmu Uningƣa tayandinglar — wǝ Uningƣa ixǝngininglarda, silǝr wǝdǝ ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn mɵⱨürlǝndinglar. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «... wǝ Uningƣa ixǝngininglarda, silǝr wǝdǝ ⱪilinƣan Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn mɵⱨürlǝndinglar»\+bd* — «Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn mɵⱨürlinix» toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 1:13 \xt Rim. 8:15; 2Kor. 1:22; 5:5; Əf. 4:30. \x*  
\v 14 Hudaning xan-xǝripining uluƣluⱪi namayan ⱪilinip, igiliki üzül-kesil ⱨɵr-nijat ⱪilinƣuqǝ, Muⱪǝddǝs Roⱨ mirasimizning «kapalǝt»i bolidu.\f □ \fr 1:14 \ft \+bd «Hudaning xan-xǝripining uluƣluⱪi namayan ⱪilinip, igiliki üzül-kesil ⱨɵr-nijat ⱪilinƣuqǝ, Muⱪǝddǝs Roⱨ mirasimizning «kapalǝt»i bolidu»\+bd* — «kapalǝt» toƣruluⱪ: bu ayǝt tɵwǝndiki ⱨǝⱪiⱪǝtlǝrni kɵrsitidu: — 
\fp  (1) Hudaning nijatida, U adǝmni gunaⱨtin ⱪutⱪuzup «ⱨɵr ⱪilidu»; U ⱪutⱪuzƣan adǝm yaki jamaǝt Uning Ɵzining «igiliki»dur. 
\fp  «Igiliki» — Hudaning igiliki bolƣan bizlǝr — roⱨ, jan, tenimizning ⱨǝmmisidur. 
\fp  (2) bu «ⱨɵr ⱪilix» bu dunyada tehi «üzül-kesil» bolmaydu; nijatⱪa erixkǝn kixilǝrdǝ «yengi roⱨ», «yengi ⱪǝlb» bolƣini bilǝn «yengi tǝn» tehi bolmaydu; tirilix künidǝ «yengi tǝn» «toluⱪ ⱨɵr ⱪilinix» yaki «üzül-kesil ⱨɵr ⱪilinix» bolidu. Bu «toluⱪ ⱨɵr ⱪilinix» ixǝngǝnlǝrning «toluⱪ mirasi» bolidu. 
\fp  (3) xu künidǝ Hudaning xan-xǝripining uluƣluⱪi tolimu namayan ⱪilinidu; 
\fp  (4) xu küngiqǝ, yǝni ixǝngüqilǝrning «toluⱪ miras»ni igiliwelixiƣuqǝ, Muⱪǝddǝs Roⱨ ⱨǝrbir ixǝngǝn adǝmning ⱪǝlbidǝ turup uningƣa bu mirasini tetitip, wujudida mirasning ⱨǝⱪiⱪǝt ikǝnlikini ispatlap beridu. 
\fp  Yǝnǝ kelip Muⱪǝddǝs Roⱨning ixǝngüqining ⱪǝlbidǝ turƣanliⱪining ɵzi, uning kǝlgüsidǝ bu mirasⱪa qoⱪum igǝ bolidiƣanliⱪining kapalitidur. Grek tilida «kapalǝt»ning yǝnǝ bir mǝnisi «wǝdǝ üzüki» (yigitning ⱪizƣa bolƣan wǝdisigǝ kapalǝt süpitidǝ berilgǝn).\f*  \x + \xo 1:14 \xt Mis. 19:5; Ⱪan. 7:6; 14:2; 26:18; Rim. 8:23; 1Pet. 2:9. \x*   
\m
\v 15 Xuning bilǝn, silǝrning Rǝb Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ bolƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin tartip, \f □ \fr 1:15 \ft \+bd «xuning bilǝn, silǝrning Rǝb Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ bolƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin tartip, ...»\+bd* — grek tilida -15-ayǝttin 23-ayǝtkiqǝ bolƣan ayǝtlǝr pǝⱪǝt uzun birla jümlǝ bilǝn ipadilǝngǝn. Qüxünixkǝ ⱪolayliⱪ bolsun üqün biz uni parqilap tǝrjimǝ ⱪilduⱪ.\f*  \x + \xo 1:15 \xt Fil. 1:3; Kol. 1:3; 1Tes. 1:2; 2Tes. 1:3. \x*  
\v 16 dualirimda silǝrni ǝslǝp, silǝr üqün rǝⱨmǝt eytixni tohtatmidim;  
\v 17 tilǝydiƣinim xuki, Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning Hudasi, xan-xǝrǝpning Igisi bolƣan Ata silǝrning Uni toluⱪ bilixinglarƣa danaliⱪ ⱨǝm wǝⱨiyni ɵzlǝxtürgüqi roⱨni ata ⱪilƣay, \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «xan-xǝrǝpning Igisi bolƣan Ata»\+bd* — grek tilida «xan-xǝrǝpning Atisi» — Pawlus xu sɵz bilǝn: «Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzi «Hudaning xan-xǝripidur»» dǝp kɵrsǝtmǝkqi bolsa kerǝk. \+bd «silǝrning Uni toluⱪ bilixinglarƣa danaliⱪ ⱨǝm wǝⱨiyni ɵzlǝxtürgüqi roⱨni ata ⱪilƣay»\+bd* — «danaliⱪ ⱨǝm wǝⱨiyni ɵzlǝxtürgüqi roⱨni ata ⱪilix»: ⱪaysi roⱨ kɵrsitilidu? Kɵzⱪariximizqǝ u «Muⱪǝddǝs Roⱨ» ǝmǝs; qünki Huda ularƣa Muⱪǝddǝs Roⱨni alliⱪaqan ata ⱪilƣan (13-14). Bizningqǝ, etiⱪaqilarning ɵz roⱨini kɵrsitidu. Rosul ularda «danaliⱪ ⱨǝm wǝⱨiyni ɵzlǝxtürgüqi roⱨ» bolsun, dǝp dua ⱪilidu. Alayluⱪ, mǝn birsi üqün «Huda sizgǝ salamǝt bir tǝn ata ⱪilƣay» dǝp tilisǝm, ǝmǝliyǝttǝ uning alliⱪaqan teni bar, ǝlwǝttǝ. Lekin telikim uningda saƣlam tǝn bolsun üqündur. Demǝk, Pawlusning bu duasining mǝnisi: «Huda ⱨǝrbirining roⱨini «danaliⱪ ⱨǝm wǝⱨiy ⱪobul ⱪilƣudǝk bir roⱨ» ⱪilsun, degǝnliktur.\f*  
\v 18 xuning bilǝn silǝrning ⱪǝlbtiki kɵzliringlar roxǝnlixip, Uning qaⱪiriⱪiƣa baƣlanƣan ümidning nemilikini, Uning muⱪǝddǝs bǝndiliridǝ bolƣan xǝrǝplik mirasining ⱪimmǝtliklikini \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «Uning muⱪǝddǝs bǝndiliridǝ bolƣan xǝrǝplik mirasining ⱪimmǝtlikliki..»\+bd* — baxⱪa birjil tǝrjimisi: «Uning muⱪǝddǝs bǝndilirining xǝrǝplik mirasi..». Lekin bizningqǝ «Uning qaⱪiriⱪiƣa baƣlanƣan ümid», «mirasi» wǝ 19-ayǝttiki «ⱨesabsiz küqi»ning ⱨǝmmisining ǝng muⱨim tǝripi Hudaƣa tǝwǝdur, xunga «muⱪǝddǝs bǝndiliridǝ bolƣan mirasi»ni «Hudaning Ɵz mirasi» dǝp ⱪaraymiz. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 19 wǝ Uning ixǝngüqi bizlǝrgǝ zor küqi bilǝn ⱪaratⱪan ⱪudritining ⱨesabsiz büyüklükini bilip yǝtkǝysilǝr; \x + \xo 1:19 \xt Kol. 2:12. \x*  
\v 20 dǝl xu ⱪudrǝtni U Mǝsiⱨni ɵlümdin tirildürüp, ǝrxlǝrdǝ Ɵzining ong yenida olturƣuzƣinida Uningda yürgüzgǝnidi; \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «dǝl xu ⱪudrǝtni U Mǝsiⱨni ɵlümdin tirildürüp, ǝrxlǝrdǝ Ɵzining ong yenida olturƣuzƣinida Uningda yürgüzgǝnidi...»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Mǝsiⱨni ɵlümdin tirildürginidǝ dǝl xu ⱪudrǝtni Uningda yürgüzgǝnidi; wǝ Uni ǝrxlǝrdǝ Ɵzining ong ⱪolida olturƣuzup,...».\f*  \x + \xo 1:20 \xt Zǝb. 110:1; Ros. 2:34; 1Kor. 15:25; Kol. 3:1; Ibr. 1:3; 10:12; 1Pet. 3:22. \x*  
\v 21 pǝⱪǝt bu zamandila ǝmǝs, bǝlki kǝlgüsi zamandimu Uni barliⱪ ⱨɵkümranliⱪtin, ⱨoⱪuⱪtin, küq-ⱪudrǝttin, hojayinliⱪtin wǝ barliⱪ tilƣa elinidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nam-xǝrǝptin kɵp üstün ⱪoyƣan; \f □ \fr 1:21 \ft \+bd «pǝⱪǝt bu zamandila ǝmǝs, bǝlki kǝlgüsi zamandimu ... barliⱪ ⱨɵkümranliⱪtin, ⱨoⱪuⱪtin, küq-ⱪudrǝttin, hojayinliⱪtin wǝ barliⱪ tilƣa elinidiƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nam-xǝrǝp...»\+bd* — bu yǝrdǝ kɵrsitiwatⱪini mǝyli yahxining bolsun, ǝskining (jin-xǝytanlarning) bolsun, ⱨǝrⱪandaⱪ «ⱨɵkümranliⱪ, ⱨoⱪuⱪ, küq-ⱪudrǝt, hojayinliⱪ wǝ ... nam-xǝrǝplǝr»ni ɵz iqigǝ alidu. Mǝsiⱨning nami ularning ⱨǝmmisidin üstün turidu.\f*  
\v 22 barliⱪ mǝwjudatlarni Uning putliri astiƣa ⱪoyup, jamaǝt üqün Uni ⱨǝmmigǝ bax boluxⱪa ata ⱪilƣan. \f □ \fr 1:22 \ft \+bd «barliⱪ mǝwjudatlarni Uning putliri astiƣa ⱪoyup, jamaǝt üqün Uni ⱨǝmmigǝ bax boluxⱪa ata ⱪilƣan»\+bd* — adǝmni ⱨǝyran ⱪilarliⱪi xuki, muxu ayǝtlǝrdǝ Hudaning Mǝsiⱨni ⱨǝmmǝ mǝwjudatⱪa bax ⱪilƣanliⱪi \+bd jamaǝtning bǝht-bǝrikiti üqün\+bd* bolƣan, deyilgǝn.\f*  \x + \xo 1:22 \xt Zǝb. 8:6; Mat. 28:18; 1Kor. 15:27; Ibr. 2:8. \x*  
\v 23 Jamaǝt bolsa Uning teni, yǝni ⱨǝmmini ⱨǝmmǝ jǝⱨǝttin Toldurƣuqining mukǝmmǝl jǝwⱨiridur.\x + \xo 1:23 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; Əf. 4:16; 5:23. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\m
\v 1 Wǝ silǝr bolsanglar, ⱪǝbiⱨlikliringlar ⱨǝm gunaⱨliringlarda ɵlgǝn bolup,\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «silǝr bolsanglar, ⱪǝbiⱨlikliringlar ⱨǝm gunaⱨliringlarda ɵlgǝn bolup,...»\+bd* — adǝm gunaⱨning ilkidǝ bolsa roⱨiy jǝⱨǝttin bir «ɵlük», «ɵlgǝn» bolidu, halas.\f*  \x + \xo 2:1 \xt Rim. 5:6; Kol. 2:13. \x*  
\v 2 bu dunyaning dǝwrigǝ ǝgixip, ⱨawaning ⱨoⱪuⱪini tutⱪan ⱨɵkümdarƣa, yǝni bügünki kündǝ itaǝtsizliktin bolƣan pǝrzǝntlǝrni ⱪutritiwatⱪan roⱨⱪa ǝgixip, bu ixlarda ilgiri mangƣansilǝr;\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «bügünki kündǝ itaǝtsizliktin bolƣan pǝrzǝntlǝr»\+bd* — «itaǝtsizliktin bolƣan pǝrzǝntlǝr» degǝn ibarǝ insanning ǝsli tüp tǝbiitidǝ itaǝtsizlikning barliⱪini kɵrsitidu (ⱨǝmmimiz Adǝm’atimizning «itaǝtsiz tǝbiiti»gǝ mirashor bolup tuƣulduⱪ). Lekin «itaǝtsizliktin bolƣan pǝrzǝntlǝr» Hudaning xǝpⱪiti bilǝn Hudaning Ɵzining pǝrzǝntliri bolidu (5-ayǝtni kɵrüng). \+bd «ⱨawaning ⱨoⱪuⱪini tutⱪan ⱨɵkümdar»... «itaǝtsizliktin bolƣan pǝrzǝntlǝrni ⱪutritiwatⱪan roⱨ»\+bd* — Xǝytanni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:2 \xt Yⱨ. 12:31; 14:30; 16:11; 1Kor. 6:11; Əf. 6:12; Kol. 3:7; Tit. 3:3. \x*  
\v 3 biz ⱨǝrbirimizmu ilgiri xularning arisida ǝtlirimizdiki xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrdǝ ⱨayat ɵtküzgǝnmiz, ǝtlirimiz ⱨǝm ɵz oy-hiyalimizning haⱨixliriƣa ǝmǝl ⱪilip, baxⱪilarƣa ohxax, maⱨiyǝttǝ «ƣǝzǝptiki pǝrzǝntlǝr» bolƣanmiz;\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «biz ⱨǝrbirimizmu ilgiri xularning arisida ǝtlirimizdiki xǝⱨwǝt-ⱨǝwǝslǝrdǝ ⱨayat ɵtküzgǝnmiz ... maⱨiyǝttǝ «ƣǝzǝptiki pǝrzǝntlǝr» bolƣanmiz»\+bd* — «ƣǝzǝptiki pǝrzǝntlǝr» ikki bisliⱪ ibarǝ bolup, ⱨǝm «ⱨǝrdaim ƣǝzǝpkǝ tolup yürgǝn adǝmlǝr» ⱨǝmdǝ «(Hudaning) ƣǝzǝp künigǝ bekitilgǝn adǝmlǝr»nimu kɵrsitidu.\f*  
\v 4 biraⱪ Huda, mol rǝⱨim-xǝpⱪǝtni kɵrsǝtküqi bolup, bizni sɵygǝndǝ bizgǝ kɵrsǝtkǝn alǝmbǝhx meⱨir-muⱨǝbbiti tüpǝylidin, —  
\v 5 ⱨǝtta itaǝtsizliklǝrdǝ ɵlgǝn waⱪtimizdimu, bizgǝ Mǝsiⱨ bilǝn billǝ jan kirgüzüp (meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn ⱪutⱪuzuldunglar!),\f □ \fr 2:5 \ft \+bd «ⱨǝtta itaǝtsizliklǝrdǝ ɵlgǝn waⱪtimizdimu, bizgǝ Mǝsiⱨ bilǝn billǝ jan kirgüzüp (meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn ⱪutⱪuzuldunglar!),...»\+bd* — «Mǝsiⱨ bilǝn billǝ jan kirgüzüp (janlandurup)...» degǝnlik nemǝ bildüridu? Mǝsiⱨ Əysa ɵlgǝndǝ, Huda Uningƣa etiⱪad baƣliƣuqilarni Uning bilǝn tǝng ɵlgǝn, U ɵlümdin tirilgǝndǝ Uning bilǝn tǝng tirilgǝn dǝp ⱨesabliƣan. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. \+bd «(meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn ⱪutⱪuzuldunglar!)»\+bd* — Pawlus muxu yǝrdǝ Əfǝsusluⱪlarni riƣbǝtlǝndürüxtǝ bǝk ⱨayajanlinip ketip, tuyuⱪsiz 8-ayǝttiki «silǝr xǝpⱪǝt bilǝnla ixǝnq arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldunglar!» degǝn gǝpkǝ ɵtüp ketidu.\f*  \x + \xo 2:5 \xt Ros. 15:11; Rim. 6:8; 8:11; Kol. 3:1, 3; Tit. 3:5. \x*  
\v 6 bizni Uning bilǝn billǝ tirildürüp, ǝrxlǝrdǝ Mǝsiⱨ Əysa bilǝn billǝ olturƣuzƣan;  
\v 7 mǝⱪsiti kǝlgüsi zamanlarda Uning Mǝsiⱨ Əysada bizgǝ ⱪaritilƣan meⱨribanliⱪi bilǝn ipadilǝngǝn xapaitining xunqǝ ƣayǝt zor ikǝnlikini kɵsitixtin ibarǝttur;  
\v 8 qünki silǝr xǝpⱪǝt bilǝnla ixǝnq arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldunglar. Bu ix ɵzünglardin kǝlgǝn ix ǝmǝs, bǝlki Hudadin kǝlgǝn iltipat,\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «qünki silǝr xǝpⱪǝt bilǝnla ixǝnq arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldunglar»\+bd* — bu «ⱪutⱪuzulux» ⱨayat(-mamat)liⱪtiki addiy hǝtǝrlǝrdin ǝmǝs, bǝlki hǝtǝrning hǝtiri bolƣan gunaⱨtin ⱪutⱪuzulup mǝnggü ⱨayatⱪa erixixtin ibarǝt.\f*  \x + \xo 2:8 \xt Mat. 16:17; Əf. 1:19. \x*  
\v 9 u zadila adǝmlǝrning ǝmǝl-ǝjridin kǝlmǝydu, bu ⱨǝm ⱨeqkimning mahtanmasliⱪi üqündur. \x + \xo 2:9 \xt Rim. 3:27; 1Kor. 1:29. \x*  
\v 10 Qünki biz Hudaning ixligǝn ⱨüniridurmiz, hǝyrhaⱨ ixlar üqün Mǝsiⱨ Əysada yaritilƣanmiz; Huda ǝsli bizning ularda mengiximiz üqün bu ixlarni aldin’ala tǝyyarliƣanidi.\x + \xo 2:10 \xt 2Kor. 5:17; Əf. 1:4; 4:24; Tit. 2:14. \x*   
\m
\v 11 Xunga silǝr ǝslidǝ ǝtliringlarƣa asasǝn «yat ǝllǝr» dǝp ⱨesablanƣininglarni, — insanning ⱪoli bilǝn ǝtliridǝ «hǝtnǝ ⱪilinƣanlar» dǝp atalƣanlar tǝripidin «hǝtnisiz» dǝp atalƣanliⱪinglarni,\f □ \fr 2:11 \ft \+bd «silǝr ǝslidǝ ǝtliringlarƣa asasǝn «yat ǝllǝr» dǝp ⱨesablanƣininglar»\+bd* — «ǝtliringlarƣa asasǝn» yaki «ǝtlik kɵzⱪaraxqǝ». \+bd «insanning ⱪoli bilǝn ǝtliridǝ «hǝtnǝ ⱪilinƣanlar» dǝp atalƣanlar tǝripidin «hǝtnisiz» dǝp atalƣanliⱪinglar»\+bd* — demǝk, Yǝⱨudiylar tǝripidin «hǝtnisiz» dǝp atalƣanlar. Injil boyiqǝ «ⱨǝⱪiⱪiy hǝtnǝ» ǝttǝ ǝmǝs, roⱨ-ⱪǝlbtǝ boluxi kerǝk. Demǝk, ⱪǝlb-roⱨ barliⱪ xǝhsiy arzu-ⱨǝwǝslǝr, bu dunyaƣa tǝwǝ barliⱪ ezitⱪuluⱪtin «kesiwetilip», Hudaƣa ibadǝt ⱪilixⱪa ǝrkin ⱪilinidu. Mundaⱪ «roⱨiy hǝtnǝ» «adǝmning ⱪoli» bilǝn ǝmǝs, pǝⱪǝt Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi arⱪiliⱪ bolidu.\f*  
\v 12 xundaⱪla xu qaƣda Mǝsiⱨsiz bolup, Israilning puⱪraliⱪining sirtida turup, wǝdilǝrni elip kǝlgüqi ǝⱨdilǝrni yat bilip, bu dunyada ümidsiz ⱨǝm hudasiz yaxiƣininglarni esinglarda tutunglar; \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «...wǝdilǝrni elip kǝlgüqi ǝⱨdilǝrni yat bilip...»\+bd* — «wǝdilǝr» bolsa Hudaning wǝdiliri, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:12 \xt Rim. 9:4. \x*  
\v 13 lekin ǝsli yiraⱪlarda bolƣan silǝr ⱨazir Mǝsiⱨning ⱪeni arⱪiliⱪ yeⱪin ⱪilindinglar;  
\v 14 qünki U bizning inaⱪliⱪimizdur, U ikki tǝrǝpni bir ⱪilip otturidiki ara tamni qeⱪiwǝtti; \x + \xo 2:14 \xt Yǝx. 9:5; Mik. 5:4; Yⱨ. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; Kol. 1:20. \x*  
\v 15 yǝni, Ɵz ǝtliri arⱪiliⱪ ɵqmǝnlikni tügitip, bǝlgilimilǝrni kɵrsǝtkǝn, ǝmrlǝrni yǝtküzgǝn ⱪanunni bikar ⱪilip, ikki tǝrǝpni Ɵzidǝ yengi bir adǝm ⱪilip yaratti, xuning bilǝn inaⱪliⱪni apiridǝ ⱪildi; \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «yǝni, Ɵz ǝtliri arⱪiliⱪ ɵqmǝnlikni tügitip, bǝlgilimilǝrni kɵrsǝtkǝn, ǝmrlǝrni yǝtküzgǝn ⱪanunni bikar ⱪilip, ikki tǝrǝpni Ɵzidǝ yengi bir adǝm ⱪilip yaratti, xuning bilǝn inaⱪliⱪni apiridǝ ⱪildi»\+bd* — «Mǝsiⱨ Ɵz ǝtliri arⱪiliⱪ ... ⱪanunni... bikar ⱪilip» — Yǝⱨudiy jamaǝt ⱨǝm Hudani tonumaⱪqi bolƣan «yat ǝllǝr»ning dostluⱪta boluxiƣa ǝng qong tosalƣu, xuningdǝk ⱨǝtta ɵqmǝnlikni pǝyda ⱪilƣan amil bolsa dǝl Huda Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ qüxürgǝn Tǝwrat ⱪanunidiki bǝlgilimilǝr idi. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ biz bu bǝlgilimilǝr üstidǝ tohtilimiz. 
\fp  «Yengi bir adǝm» — Mǝsiⱨ wǝ jamaǝt, yǝni bir bax bir tǝn bolidu (Mǝsiⱨ bax, jamaǝt tǝn bolidu).\f*  
\v 16 krestkǝ mihlinip muxuning wasitisi bilǝn ɵqmǝnlikni ⱪǝtl ⱪilip, ikkisini bir tǝndǝ Huda bilǝn ǝplǝxtürdi; \f □ \fr 2:16 \ft \+bd «krestkǝ mihlinip muxuning wasitisi bilǝn ɵqmǝnlikni ⱪǝtl ⱪilip, ikkisini bir tǝndǝ Huda bilǝn ǝplǝxtürdi»\+bd* — «bir tǝndǝ» bolsa Ɵzining krestkǝ mihlanƣan teni. Bu tǝn ⱨazir tirilgǝndin keyin Ɵzi bilǝn jamaǝttin tǝrkib tapⱪan tǝn boldi. «Kirix sɵz»imizdiki «jamaǝt» toƣruluⱪ mǝzmunlarni kɵrüng.\f*  
\v 17 andin U kelip, yiraⱪlarda turƣan silǝrgimu inaⱪliⱪ hux hǝwirini jakarlidi, yeⱪindikilǝrgimu inaⱪliⱪni jakarlidi. \f □ \fr 2:17 \ft \+bd «andin U kelip, yiraⱪlarda turƣan silǝrgimu inaⱪliⱪ hux hǝwirini jakarlidi, yeⱪindikilǝrgimu inaⱪliⱪni jakarlidi»\+bd* — «U (Mǝsiⱨ) kelip.. silǝrgimu...hux hǝwǝrni jakarlidi».... muxu ixta biz Əysa Mǝsiⱨning «Ɵz teni bolƣan jamaǝt» bilǝn bir bolƣanliⱪimizni kɵrimiz. Mǝsiⱨ Əysa Yǝⱨudiy hǝlⱪigǝ hux hǝwǝrni jakarliƣandin keyin, krestkǝ mihlinip, kɵmülüp, tirilgǝn; andin ǝrxkǝ kɵtürülgǝn. U ⱪandaⱪmu «silǝrgǝ («yiraⱪlarda turƣanlar»ƣa, yǝni Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrgǝ) kǝldi»? Jawab Injildiki «Rosullarning paaliyǝtliri»dǝ kɵrülidu. Əysaning ǝlqiliri, jamaitidikiliri baxⱪilarƣa hux hǝwǝrni yǝtküzgǝndǝ, U Ɵzi ular arⱪiliⱪ muxu ixni ⱪilidu. Qünki jamaǝt Ɵzining tenidur. Mǝsilǝn, «Ros.» 1:1-2, 9:4-5 wǝ izaⱨatlarni kɵrüng. 
\fp  «Yeⱪin turƣanlar» yǝnǝ Yǝⱨudiylarni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:17 \xt Yǝx. 57:19; Əf. 3:12. \x*  
\v 18 Qünki ⱨǝr ikkimizning Uning arⱪiliⱪ bir Roⱨta Ata aldiƣa kirix ⱨoⱪuⱪimiz bardur. \x + \xo 2:18 \xt Yⱨ. 10:9; 14:6; Rim. 5:2; Əf. 3:12; Ibr. 10:19. \x*  
\v 19 Xunga xuningdin baxlap silǝr musapirlar, yaⱪa yurttikilǝr ǝmǝs, bǝlki muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ wǝtǝndax bolisilǝr, Hudaning ɵyidikiliridin bolisilǝr; \x + \xo 2:19 \xt Gal. 6:10. \x*  
\v 20 silǝr rosullar wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr bolƣan ulning üstigǝ ⱪurulmaⱪtisilǝr; binaning «burjǝk texi» bolsa Əysa Mǝsiⱨ Ɵzidur; \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «silǝr rosullar wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr bolƣan ulning üstigǝ ⱪurulmaⱪtisilǝr»\+bd* — yaki, «silǝr rosullarning wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝrning ulining üstigǝ ⱪurulmaⱪtisilǝr». \+bd «silǝr rosullar wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr bolƣan ulning üstigǝ ⱪurulmaⱪtisilǝr; binaning «burjǝk texi» bolsa Əysa Mǝsiⱨ ɵzidur»\+bd* — «ⱪoxumqǝ sɵz»diki «rosullar wǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr» üstidiki muzakirimizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:20 \xt Yǝx. 28:16; Mat. 16:18; 1Kor. 3:9,10; 1Pet. 2:4; Wǝⱨ. 21:14\x*  
\v 21 Uningda pütkül bina puhta jipsilaxturulup, Rǝbdǝ muⱪǝddǝs bir ibadǝthana boluxⱪa ɵsüp barmaⱪta. \f □ \fr 2:21 \ft \+bd «Uningda pütkül bina puhta jipsilaxturulup, Rǝbdǝ muⱪǝddǝs bir ibadǝthana boluxⱪa ɵsüp barmaⱪta»\+bd* — «Rǝbdǝ» «Mǝsiⱨ Əysaning Ɵzidǝ». 22-ayǝttǝ «Rǝbdǝ» «Uningda» dǝp elinidu.\f*  \x + \xo 2:21 \xt 1Kor. 6:19; 2Kor. 6:16; Əf. 4:16. \x*  
\v 22 Silǝrmu \add ⱪoxulup\add* Uningda Hudaning bir turalƣusi boluxⱪa Roⱨta birlǝxtürülüp ⱪurulmaⱪtisilǝr.\f □ \fr 2:22 \ft \+bd «Silǝrmu ⱪoxulup Uningda Hudaning bir turalƣusi boluxⱪa Roⱨta birlǝxtürülüp ⱪurulmaⱪtisilǝr»\+bd* — «Roⱨ» — Muⱪǝddǝs Roⱨ, Hudaning Roⱨi.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\m
\v 1 Xu sǝwǝbtin silǝr «yat ǝldikilǝr» üqün Mǝsiⱨ Əysaning mǝⱨbusi bolƣan mǝnki Pawlus —\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «Xu sǝwǝbtin silǝr «yat ǝldikilǝr» üqün Mǝsiⱨ Əysaning mǝⱨbusi bolƣan mǝnki Pawlus —....»\+bd* — «Mǝsiⱨ Əysaning mǝⱨburi» — Pawlus bu mǝktupni yazƣanda Rimdiki bir türmidǝ yatatti. Xübⱨisizki, rimliⱪlar Pawlusni «bizning mǝⱨbusimiz» dǝp oylaytti — lekin Pawlus ixⱪa baxⱪiqǝ ⱪaraytti. Rimliⱪlarning uni ⱪolƣa elip türmigǝ taxliƣini Hudaning iradisi bolup, xu ix bilǝn yat ǝllǝrdin bolƣan ixǝngüqilǝrning kɵp payda kɵridiƣanliⱪiƣa Pawlusning kɵzi yǝtkǝn; xuning bilǝn Pawlus: «silǝr yat ǝldikilǝr üqün» eytⱪanda, mǝn «rimliⱪlarning mǝⱨbusi» ǝmǝs, bǝlki «Mǝsiⱨning mǝⱨbusi»mǝn» dǝydu. 
\fp  Əmǝliyǝttǝ Pawlusning bu sɵzliri 14-ayǝttǝ dawamlixidu. 2-13-ayǝtlǝrning ⱨǝmmisi «tirnaⱪ iqigǝ» elinƣan.\f*  \x + \xo 3:1 \xt Ros. 21:33; Əf. 4:1; Fil. 1:7,13,14,16; Kol. 4:3; 2Tim. 1:8; Flm. 1. \x*  
\v 2 (silǝr bǝlkim manga tapxurulƣan, silǝrgǝ Hudaning xǝpⱪitini elip baridiƣan ƣojidarliⱪim toƣruluⱪ,\x + \xo 3:2 \xt Ros. 13:2; Rim. 1:5; Əf. 3:8. \x*  
\v 3 yǝni Uning manga wǝⱨiy bilǝn sirni ayan ⱪilƣanliⱪi toƣruluⱪ hǝwǝrdar boluxunglar mumkin (mǝn bu toƣrisida ilgiri az-paz yazƣanidim;\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «yǝni Uning manga wǝⱨiy bilǝn sirni ayan ⱪilƣanliⱪi toƣruluⱪ hǝwǝrdar boluxunglar mumkin (mǝn bu toƣrisida ilgiri az-paz yazƣanidim...»\+bd* — mumkinqiliki barki, «mǝn yǝnǝ bu toƣrisida ilgiri az-paz yazƣanidim» degǝn sɵz bolsa uning mǝzkur mǝktuptiki 1-bab 9-ayǝttǝ «Mǝsiⱨning siri» toƣruluⱪ yazƣan sɵzlirini kɵrsitidu; bizningqǝ u uning Əfǝsusluⱪlarƣa ilgiri yazƣan bir hetini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 3:3 \xt Ros. 22:17,21; 26:16,17; Rim. 16:25; Gal. 1:11,12. \x*  
\v 4 silǝr uni oⱪuƣininglarda, Mǝsiⱨning siri toƣruluⱪ yorutulƣanliⱪimni bilip yetisilǝr)  
\v 5 ilgiriki dǝwrlǝrdǝ bu sir insan baliliriƣa Uning muⱪǝddǝs rosulliri wǝ pǝyƣǝmbǝrlirigǝ Roⱨ arⱪiliⱪ ⱨazirⱪidǝk eniⱪ wǝⱨiy ⱪilinƣandǝk, ayan ⱪilinƣan ǝmǝs.\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «... rosulliri wǝ pǝyƣǝmbǝrlirigǝ Roⱨ arⱪiliⱪ ⱨazirⱪidǝk eniⱪ wǝⱨiy ⱪilinƣandǝk...»\+bd* — «Roⱨ» — Hudaning Roⱨi, Muⱪǝddǝs Roⱨ. \+bd «ilgiriki dǝwrlǝrdǝ bu sir insan baliliriƣa uning muⱪǝddǝs rosulliri wǝ pǝyƣǝmbǝrlirigǝ Roⱨ arⱪiliⱪ ⱨazirⱪidǝk eniⱪ wǝⱨiy ⱪilinƣandǝk, ayan ⱪilinƣan ǝmǝs»\+bd* — rosulning sɵzliri intayin zildur. U Mǝsiⱨ wǝ jamaǝt toƣruluⱪ bu sir ilgiriki dǝwrlǝrdǝ ⱪǝt’iy ayan ⱪilinmay ⱪalƣan ǝmǝs, dǝp puritidu; ǝmǝliyǝttǝ bolsa Tǝwrattiki pǝyƣǝmbǝrlǝrning bǝzi bexarǝtliridǝ ⱨǝm Tǝwratta hatirilǝngǝn bǝzi wǝⱪǝlǝrdǝ bu sir puritilip ƣil-pal kɵrünidu.\f*  \x + \xo 3:5 \xt Ros. 10:28. \x*  
\v 6 Demǝk, hux hǝwǝr arⱪiliⱪ «yat ǝldikilǝr»din bolƣanlarmu ortaⱪ mirashorlar, tǝndiki ortaⱪ ǝzalar, Mǝsiⱨ Əysada bolƣan wǝdidin ortaⱪ bǝⱨrimǝn bolƣuqilar bolidu;\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «demǝk, hux hǝwǝr arⱪiliⱪ...»\+bd* — «hux hǝwǝr» — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ bolux kerǝkki, «Injil» degǝn sɵz dǝl «hux hǝwǝr» degǝn mǝnidǝ. \+bd «demǝk, hux hǝwǝr arⱪiliⱪ «yat ǝldikilǝr»din bolƣanlarmu ortaⱪ mirashorlar, tǝndiki ortaⱪ ǝzalar, Mǝsiⱨ Əysada bolƣan wǝdidin ortaⱪ bǝⱨrimǝn bolƣuqilar bolidu»\+bd* — Yǝⱨudiy ǝmǝslǝrning «ortaⱪ mirashor» bolƣanliⱪi «ixǝngüqi Israil bilǝn ortaⱪ mirashor» bolƣanliⱪini kɵrsitidu; «tǝn» muxu yǝrdǝ Mǝsiⱨning teni, yǝni jamaǝtni kɵrsitidu.\f*  
\v 7 Hudaning xǝpⱪiti manga elip kǝlgǝn iltipat bilǝn, Uning küq-ⱪudritining yürgüzülüxi bilǝn, mǝn bu ixⱪa hizmǝtkar ⱪilip tǝyinlǝndim;\x + \xo 3:7 \xt Əf. 1:19; Kol. 2:12. \x*  
\v 8 manga — muⱪǝddǝs bǝndiliri iqidiki ǝng tɵwinidinmu tɵwǝn bolƣan manga muxu iltipat, yǝni ǝllǝr arisida Mǝsiⱨning mɵlqǝrligüsiz bayliⱪliri toƣruluⱪ hux hǝwǝr jakarlax\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «ǝllǝr arisida Mǝsiⱨning mɵlqǝrligüsiz bayliⱪliri toƣruluⱪ hux hǝwǝr jakarlax»\+bd* — «ǝllǝr» Muⱪǝddǝs Kitabta daim deyilgǝndǝk, «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr», «yat ǝlliklǝr»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 3:8 \xt Ros. 9:15; 13:2; 22:21; 1Kor. 15:9; Gal. 1:16; 2:8; 1Tim. 2:7; 2Tim. 1:11,15. \x*  
\v 9 wǝ xundaⱪla ⱨǝmmini yaratⱪan Hudada yoxurun bolup kǝlgǝn bu sirning ⱪandaⱪ ǝmǝlgǝ axuruluxi toƣruluⱪ ⱨǝmmǝylǝnni yorutux hizmiti amanǝt ⱪilindi. \x + \xo 3:9 \xt Yar. 1:3; Zǝb. 33:6; Yⱨ. 1:3; Rim. 16:25; Əf. 1:9; Kol. 1:16, 26; 2Tim. 1:10; Tit. 1:2; Ibr. 1:2; 1Pet. 1:20. \x*  
\v 10 Buning mǝⱪsiti ǝrxlǝrdǝ bolƣan ⱨɵkümranlarƣa ⱨǝm ⱨoⱪuⱪlarƣa Hudaning kɵp tǝrǝplimilik danaliⱪi jamaǝt arⱪiliⱪ ⱨazir axkarǝ ⱪilinixtin ibarǝttur. \f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Buning mǝⱪsiti ǝrxlǝrdǝ bolƣan ⱨɵkümranlarƣa ⱨǝm ⱨoⱪuⱪlarƣa Hudaning kɵp tǝrǝplimilik danaliⱪi jamaǝt arⱪiliⱪ ⱨazir axkarǝ ⱪilinixtin ibarǝttur»\+bd* — «ǝrxlǝrdǝ bolƣan ⱨokümranlar» ⱨǝm ⱨoⱪuⱪlar bǝlkim ⱨǝm pǝrixtilǝr wǝ yǝnǝ jin-xǝytanlarni kɵrsitidu (6:12ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 3:10 \xt 1Pet. 1:12. \x*  
\v 11 Bu ix bolsa, Uning Mǝsiⱨ Əysa Rǝbbimizdǝ ijra ⱪilinƣan mǝnggülük muddiasi boyiqidur; \f □ \fr 3:11 \ft \+bd «Uning Mǝsiⱨ Əysa Rǝbbimizdǝ ijra ⱪilinƣan mǝnggülük muddiasi boyiqidur»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi bolsa «Uning Mǝsiⱨ Əysa Rǝbbimizdǝ nixan ⱪilinƣan mǝnggülük muddiasi boyiqidur».\f*  
\v 12 Uning ixǝnq-sadiⱪliⱪi arⱪiliⱪ biz jasarǝtkǝ ⱨǝm Hudaning aldiƣa hatirjǝmlik bilǝn kirix ⱨoⱪuⱪiƣa igǝ bolduⱪ; \x + \xo 3:12 \xt Yⱨ. 10:9; 14:6; Rim. 5:2; Əf. 2:18; Ibr. 10:19. \x*  
\v 13 xuning üqün silǝrdin ɵtünimǝnki, mening silǝr üqün tartⱪan japa-jǝbirlirim tüpǝylidin pǝrixan bolmanglar; qünki bu ix silǝrning xan-xǝripinglar bolidu).\f □ \fr 3:13 \ft \+bd «xuning üqün silǝrdin ɵtünimǝnki, mening silǝr üqün tartⱪan japa-jǝbirlirim tüpǝylidin pǝrixan bolmanglar; qünki bu ix silǝrning xan-xǝripinglar bolidu»\+bd* — bu ayǝtning üq mumkinqiliki bar mǝnisi toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 3:13 \xt Fil. 1:14; Kol. 1:24; 1Tes. 3:3. \x*   
\m
\v 14 Mǝn xu sǝwǝbtin tizlirimni Atiƣa pükimǝnki, \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «xu sǝwǝbtin ...»\+bd* — 1-ayǝtning dawami. \+bd «mǝn xu sǝwǝbtin tizlirimni Atiƣa pükimǝnki, ...»\+bd* — «Ata» Huda, ǝlwǝttǝ. Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Xu sǝwǝbtin tizlirimni Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Atisiƣa pükimǝnki,...» deyilidu.\f*  
\v 15 ( asman-zemindiki barliⱪ atiliⱪ munasiwǝtlǝr Uningdin «ata» namini alidu) \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «asman-zemindiki barliⱪ atiliⱪ munasiwǝtlǝr Uningdin «ata» namini alidu»\+bd* — bu sɵzning ǝⱨmiyiti bǝlkim xuki, Huda «Ata» bolƣandin keyin, asman-zeminni «atiliⱪ», yǝni «ata-baliliⱪ» (mǝyli insanlar arisida bolsun, ⱨaywanlar arisida bolsun yaki ⱨǝtta ɵsümlüklǝr arisida bolsun) munasiwǝtlǝr bilǝn toldurƣan. Pawlus, Huda Ɵzining atiliⱪ muⱨǝbbitini muxu kɵpligǝn munasiwǝtlǝr bilǝn ispatlimaⱪqi bolƣan yǝrdǝ, mǝn Uning pǝrzǝnti bolux süpitim bilǝn, Uningdin muxundaⱪ büyük tilǝkni tolimu ixǝnq bilǝn tilǝymǝn, demǝkqi.\f*  
\v 16 U Ɵz xan-xǝripidiki bayliⱪlar bilǝn, Roⱨi arⱪiliⱪ silǝrni iqki dunyayinglarda küqlǝndürgǝy; \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «U Ɵz xan-xǝripidiki bayliⱪlar bilǝn, Roⱨi arⱪiliⱪ silǝrni iqki dunyayinglarda küqlǝndürgǝy»\+bd* — «iqki dunya» grek tilida «iqki adǝm» — bu ibarǝ adǝmning roⱨini, ⱪǝlbini, «iqki dunya»sini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 3:16 \xt Əf. 6:10. \x*  
\v 17 xuning bilǝn Mǝsiⱨ ⱪǝlbinglarda ixǝnq arⱪiliⱪ turup, silǝr meⱨir-muⱨǝbbǝt iqidǝ yiltiz tartƣan, ul selinƣan, \x + \xo 3:17 \xt Kol. 2:7. \x*  
\v 18-19 barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝr bilǝn billǝ Mǝsiⱨning muⱨǝbbitining kǝngliki, uzunluⱪi, qongⱪurluⱪi wǝ egizlikini qüxinip igiliwalƣaysilǝr; yǝni adǝmning bilip yetixidin ⱨǝssilǝp exip qüxidiƣan Uning muⱨǝbbitini bilip yǝtkǝysilǝr, xuningdǝk Hudaning mukǝmmǝl jǝwⱨiri bilǝn toldurulƣaysilǝr. \f □ \fr 3:18-19 \ft \+bd «barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝr bilǝn billǝ Mǝsiⱨning muⱨǝbbitining kǝngliki, uzunluⱪi, qongⱪurluⱪi wǝ egizlikini qüxinip igiliwalƣaysilǝr; yǝni adǝmning bilip yetixidin ⱨǝssilǝp exip qüxidiƣan uning muⱨǝbbitini bilip yǝtkǝysilǝr, xuningdǝk Hudaning mukǝmmǝl jǝwⱨiri bilǝn toldurulƣaysilǝr»\+bd* — oⱪurmǝnlǝr diⱪⱪǝt ⱪiliduki, bu uluƣ ixlar üqün, bolupmu muⱨǝbbǝtni toluⱪ igiliwelix üqün Hudaning Roⱨi arⱪiliⱪ kǝlgǝn küq-ⱪudrǝt tolimu kerǝktur (16-ayǝtni kɵrüng).\f*  
\v 20 Əmdi iqimizdǝ yürgüzidiƣan ⱪudriti boyiqǝ barliⱪ tilikimiz yaki oyliƣanlirimizdinmu ⱨǝddi-ⱨesabsiz artuⱪ wujudⱪa qiⱪirixⱪa ⱪadir Bolƣuqiƣa, — \x + \xo 3:20 \xt Rim. 16:25. \x*  
\v 21 Uningƣa dǝwrdin dǝwrgiqǝ, ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ jamaǝttǝ Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ xan-xǝrǝp bolƣay! Amin!   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\m
\v 1 Əmdi xu sǝwǝblǝrdin, Rǝbning mǝⱨbusi bolƣan mǝnki, \add Hudaning\add* silǝrni qaⱪirƣan \add büyük\add* qaⱪiriⱪiƣa layiⱪ ⱨalda mengixliringlarni ɵtünimǝn,\x + \xo 4:1 \xt Yar. 17:1; 1Kor. 7:20; Fil. 1:27; Kol. 1:10; 1Tes. 2:12. \x*  
\v 2 ⱨǝmmǝ ixta kǝmtǝrlik wǝ yuwax-mulayimliⱪ bilǝn, sǝwrqanliⱪ bilǝn, bir-biringlarƣa muⱨǝbbǝt iqidǝ kǝng ⱪorsaⱪ bolup,\f □ \fr 4:2 \ft \+bd «ⱨǝmmǝ ixta kǝmtǝrlik wǝ yuwax-mulayimliⱪ bilǝn, sǝwrqanliⱪ bilǝn...»\+bd* — Injilda «yuwax-mulayimliⱪ»ning alaⱨidiliki bar; u bolsimu ⱪorⱪunqtin küqlüklǝrgǝ yol ⱪoyidiƣan ajizliⱪ ǝmǝs, bǝlki Hudaning yolida talax-tartixlardin ⱪol üzüx, Hudaning ⱨǝmmǝ ixlirimizni zorawanliⱪsiz, jedǝlsiz toƣra orunlaxturuxiƣa iman baƣlaxtur; muxundaⱪ pozitsiyǝ mulayim, yuwaxliⱪ bilǝn bildürülidu.\f*  \x + \xo 4:2 \xt Kol. 1:11; 3:12; 1Tes. 5:14. \x*  
\v 3 inaⱪ-hatirjǝmlikning rixtisi bilǝn, Roⱨta bolƣan birlikni tutuxⱪa intilixinglarni \add ɵtünimǝn\add*.\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «... Roⱨta bolƣan birlikni tutuxⱪa intilixinglarni ɵtünimǝn»\+bd* — «Roⱨta» — Hudaning Roⱨida, Muⱪǝddǝs Roⱨta.\f*  
\v 4 Tǝn birdur, Roⱨ birdur, — huddi qaⱪirilƣininglarda, ohxax bir arzu-ümidkǝ qaⱪirilƣininglardǝk, —  
\v 5 Rǝb birdur, iman-etiⱪad birdur, qɵmüldürülüx birdur,\x + \xo 4:5 \xt Ⱪan. 4:39; Mal. 2:10; 1Kor. 8:4, 6; Luⱪa 12:50\x*  
\v 6 ⱨǝmmining Huda’Atisi birdur; U bolsa ⱨǝmmidin üstün turƣuqi, ⱨǝmmini yürgüzgüqi wǝ ⱨǝmmimizning iqidǝ Bolƣuqidur.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «ⱨǝmmimizning iqidǝ Bolƣuqidur»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «ⱨǝmmining iqidǝ Bolƣuqidur» (yaki «ⱨǝmmining iqididur» yaki «ⱨǝmminglarning iqidǝ Bolƣuqidur») deyilidu. 4-7-ayǝtlǝr kɵrsǝtkǝn birliklǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ ⱪisⱪiqǝ muzakirǝ ⱪilimiz.\f*  
\v 7 Xundaⱪtimu ⱨazir ⱨǝrbirimizgǝ Mǝsiⱨning iltipatining ɵlqimi boyiqǝ xǝpⱪǝt tǝⱪdim ⱪilinƣandur;\x + \xo 4:7 \xt Rim. 12:6; 1Kor. 12:11; 2Kor. 10:13; 1Pet. 4:10. \x*  
\v 8 xunga, muⱪǝddǝs kitabta \add Huda\add* eytⱪinidǝk: —  
\m «U yuⱪiriƣa kɵtürüldi,  
\m \add Insanlarni\add* tutⱪun ⱪilƣuqilarni U Ɵzi ǝsir ⱪilip elip kǝtti,  
\m Ⱨǝm insanlarƣa iltipatlarni tǝⱪdim ⱪildi».\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «xunga, Muⱪǝddǝs Kitabta Huda eytⱪinidǝk: — «U yuⱪiriƣa kɵtürüldi, insanlarni tutⱪun ⱪilƣuqilarni U Ɵzi ǝsir ⱪilip elip kǝtti, ⱨǝm insanlarƣa iltipatlarni tǝⱪdim ⱪildi»»\+bd* — rosul Pawlus bu sɵzliridǝ «Zǝbur»diki 68:18ni nǝⱪil kǝltürüp tüp mǝnini yǝkünligǝn. «Yuⱪiriƣa kɵtürüldi» Mǝsiⱨning ɵlümdin tirilip ǝrxlǝrgǝ kɵtürülgǝnlikini kɵrsitidu. U ǝrxtin Ɵzigǝ ixǝngǝnlǝrgǝ Muⱪǝddǝs Roⱨni ǝwǝtip ⱨǝrhil iltipatlarni tǝⱪdim ⱪildi wǝ xuningdǝk ⱨazirmu tǝⱪdim ⱪilmaⱪta. 
\fp  Bu ajayib bexarǝtning mǝnisini toluⱪraⱪ tonux üqün biz «Zǝb.» 68:18gǝ ⱪoxⱪan izaⱨatni kɵrüng.\f*  \x + \xo 4:8 \xt Zǝb. 68:18\x*   
\m
\v 9 Əmdi «kɵtürülgǝn» zat bolsa, \add awwal\add* yǝrning tegigǝ qüxkǝn zatning Ɵzi ǝmǝsmu? \f □ \fr 4:9 \ft \+bd «Əmdi «kɵtürülgǝn» zat bolsa, awwal yǝrning tegigǝ qüxkǝn zatning Ɵzi ǝmǝsmu?»\+bd* — Mǝsiⱨning «yǝrning tegigǝ (grek tilida «tǝglirigǝ») qüxkǝn»liki nemini kɵrsitidu? «Zǝb.» 139:15ni kɵrüng. Bu Zǝburdiki küy boyiqǝ «yǝrning tǝgliri» bolsa insanning tüp tǝbiiti xǝkillǝndürülgǝn jay bolup, Mǝsiⱨning «yǝrning tǝglirigǝ qüxüx»i bǝlkim dǝl insanning tǝbiitining tüp mǝsilisini, yǝni gunaⱨliⱪ maⱨiyitimizni üzül-kesil bir tǝrǝp ⱪilixi üqün idi. Xunga bizningqǝ bu ibarǝ Mǝsiⱨ krestkǝ mihlinixning qongⱪur azablirida bir tǝrǝp ⱪilƣan ixlarni kɵrsitidu; bǝzi alimlar, Mǝsiⱨning «qüxkǝnliki», ɵlümdin keyin roⱨining tǝⱨtisaraƣa qüxkǝnlikini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Buningmu mumkinqiliki bar.\f*  \x + \xo 4:9 \xt Yⱨ. 3:13; 6:62; Zǝb. 139:15\x*  
\v 10 Qüxkǝn zat bolsa barliⱪ ǝrxlǝrdin yuⱪiriƣa kɵtürülgǝnning dǝl Ɵzidur; kɵtürülüxining mǝⱪsiti, alǝmning barliⱪini tolduruxtin ibarǝt;  
\v 11 Xunga, bǝzilǝrni rosullar, bǝzilǝrni pǝyƣǝmbǝrlǝr, bǝzilǝrni hux hǝwǝrqilǝr, bǝzilǝrni baⱪⱪuqi wǝ yaki tǝlim bǝrgüqilǝr ⱪilip tǝyinligǝn dǝl Ɵzidur. \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Xunga, bǝzilǝrni rosullar, bǝzilǝrni pǝyƣǝmbǝrlǝr, bǝzilǝrni hux hǝwǝrqilǝr, bǝzilǝrni baⱪⱪuqi wǝ yaki tǝlim bǝrgüqilǝr ⱪilip tǝyinligǝn dǝl Ɵzidur»\+bd* — oⱪurmǝnlǝr diⱪⱪǝt ⱪiliduki, bu ayǝttǝ eytilƣan sowƣatlar (8-ayǝtni kɵrüng) «roⱨiy iltipatlar» ǝmǝs, bǝlki «roⱨiy iltipatlar»ƣa igǝ bolƣan roⱨiy adǝmlǝrdur. Mǝsiⱨ muxundaⱪ adǝmlǝrni jamaiti wǝ dunyani bǝrikǝtlǝx üqün tǝyinlǝydu.\f*  \x + \xo 4:11 \xt 1Kor. 12:28. \x*  
\v 12 Bularning mǝⱪsiti muⱪǝddǝs bǝndilǝrni hizmǝt wǝzipisigǝ, jümlidin Mǝsiⱨning tenini ⱪurup qiⱪixⱪa ⱪorallandurup kamalǝtkǝ yǝtküzüxtin ibarǝt; \f □ \fr 4:12 \ft \+bd «muⱪǝddǝs bǝndilǝrni hizmǝt wǝzipisigǝ, jümlidin Mǝsiⱨning tenini ⱪurup qiⱪixⱪa ...»\+bd* — «jümlidin» — yaki «yǝni» dǝp qüxǝngili bolidu. \+bd «Bularning mǝⱪsiti muⱪǝddǝs bǝndilǝrni hizmǝt wǝzipisigǝ, jümlidin Mǝsiⱨning tenini ⱪurup qiⱪixⱪa ⱪorallandurup kamalǝtkǝ yǝtküzüxtin ibarǝt»\+bd* — demǝk, rosullar, pǝyƣǝmbǝrlǝr, hux hǝwǝrqilǝr, baⱪⱪuqilar wǝ tǝlim bǝrgüqilǝr (11-ayǝt)ning wǝzipisi Mǝsiⱨning teni bolƣan jamaǝtni Hudaning toluⱪ hizmitini ⱪilix üqün ⱪorallanduruxtin ibarǝttur. Hudaning hizmitini ⱪilidiƣan bu «roⱨaniy adǝmlǝr»la ǝmǝs, bǝlki pütkül jamaǝtning ⱨǝmmǝ ǝzaliri ɵz roli boyiqǝ wǝzipisigǝ ǝmǝl ⱪilixi kerǝktur. 
\fp  «Ⱪurup qiⱪix» degǝn ibarǝ toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng. 
\fp  Grek tilida «ⱪorallandurup kamalǝtkǝ kǝltürüx» birla sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:12 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; Əf. 1:23; 5:23; Kol. 1:24. \x*  
\v 13 wǝzipǝ ⱨǝmmimizning etiⱪadta ⱨǝm Hudaning Oƣlini toluⱪ tonuxta birlikkǝ keliximizgiqǝ, kamil adǝm bolup yetixip qiⱪiximizƣiqǝ, — yǝni Mǝsiⱨning mukǝmmǝl jǝwⱨiri gǝwdilǝngǝn ⱪǝddi-ⱪamǝt ɵlqimigǝ yetiximizgiqǝ dawamlaxturulmaⱪta;  
\v 14 xundaⱪ bolƣanda, yǝnǝ gɵdǝk balilardin bolmay, adǝmlǝrning ⱪuwluⱪidin oylap qiⱪⱪan aldamqi niyǝt-pilanliri bilǝn, ularning ⱨiylǝ-nǝyringidin qiⱪⱪan tǝlimatining dolⱪunliridin urulup, uning ⱨǝrhil xamilida uyaⱪ-buyaⱪⱪa uqurulup kǝtmǝymiz; \x + \xo 4:14 \xt Mat. 11:7; 1Kor. 14:2. \x*  
\v 15 ǝksiqǝ, meⱨir-muⱨǝbbǝt iqidǝ turup ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ berilip ix kɵrüp, beximiz bolƣan Mǝsiⱨkǝ baƣlinixta ⱨǝr jǝⱨǝttin ɵsüp yetilidiƣan bolimiz; \f □ \fr 4:15 \ft \+bd «... beximiz bolƣan Mǝsiⱨkǝ baƣlinixta ⱨǝr jǝⱨǝttin ɵsüp yetilidiƣan bolimiz»\+bd* — sɵzmusɵz tǝrjimisi: «... beximiz bolƣan Mǝsiⱨkǝ baƣlinixta Uningƣa (yaki «Uning iqigǝ») ⱨǝr jǝⱨǝttin ɵsüp yetilidiƣan bolimiz». Demǝk, «alliⱪaqan uning tenining bir ǝzasi bolƣan ⱨalda ... dawamliⱪ ɵsidiƣan...».\f*  \x + \xo 4:15 \xt Əf. 5:23; Kol. 1:18. \x*  
\v 16 Uningdin pütkül tǝn, ǝzaliri bir-birigǝ jipsilaxturulup, ozuⱪluⱪ tǝminligüqi ⱨǝrbir ɵgǝ arⱪiliⱪ bir-birigǝ tutaxturulup, ⱨǝrbir ǝzaning ɵzigǝ has ɵlqǝngǝn wǝzipini ɵtixi bilǝn barƣanqǝ ɵstürülüp, muⱨǝbbǝt iqidǝ ɵz-ɵzini ⱪurup qiⱪixⱪa ixlimǝktǝ.\f □ \fr 4:16 \ft \+bd «Uningdin pütkül tǝn, ǝzaliri bir-birigǝ jipsilaxturulup, ozuⱪluⱪ tǝminligüqi ⱨǝrbir ɵgǝ arⱪiliⱪ bir-birigǝ tutaxturulup...»\+bd* — «putkül tǝn» — jamaǝttur.\f*  \x + \xo 4:16 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; Əf. 2:21. \x*   
\m
\v 17 Xunga xuni eytimǝnki, Rǝbtǝ uni tapilaymǝnki, yat ǝllǝrningkidǝk, yǝni ularning ɵz oy-pikirlirining bimǝnilikidǝ mangƣinidǝk mengiwǝrmǝslikinglar kerǝk; \x + \xo 4:17 \xt Rim. 1:9, 18; 1Pet. 4:3. \x*  
\v 18 ular ⱪǝlbining ⱪattiⱪliⱪidin kelip qiⱪⱪan bilimsizlik tüpǝylidin, Hudaning ⱨayatidin ada-juda ⱪilinip, qüxǝnqisi ⱪarangƣulixip kǝtkǝn,\x + \xo 4:18 \xt 1Tes. 4:5. \x*  
\v 19  ar-nomusni taxliwetip, nǝpsaniyǝtqiliki awup ⱨǝrhil iplasliⱪlarni yürgüzüxkǝ, kǝyp-sapaƣa berilgǝn.  
\v 20 Əmma silǝr bolsanglar, Mǝsiⱨni xundaⱪ yolda ɵginip tonuƣan ǝmǝssilǝr —  
\v 21 (ⱨǝⱪiⱪǝtning Əysada bolƣinidǝk, uni ⱨǝⱪiⱪǝtǝn angliƣan, uningda ɵgitilgǝn bolsanglar) —  
\v 22 demǝk, ilgiriki turmuxunglarƣa has bolƣan, aldamqi arzu-ⱨǝwǝslǝrgǝ ǝgixip ɵzini bulƣiƣuqi «kona adǝm»ni seliwetip, \f □ \fr 4:22 \ft \+bd «ilgiriki turmuxunglarƣa has bolƣan, aldamqi arzu-ⱨǝwǝslǝrgǝ ǝgixip ɵzini bulƣiƣuqi «kona adǝm»ni seliwetip, ...»\+bd* — «kona adǝm» toƣruluⱪ «Rim.» 6:6 wǝ izaⱨatini kɵrüng.\f*  \x + \xo 4:22 \xt Kol. 3:9; Ibr. 12:1; 1Pet. 2:1. \x*  
\v 23 oy-zeⱨninglarning roⱨida yengilinip,  
\v 24 Hudaning ohxaxliⱪiƣa asasǝn, ⱨǝⱪiⱪǝttin qiⱪⱪan ⱨǝⱪⱪaniyliⱪta wǝ pak-muⱪǝddǝsliktǝ yaritilƣan «yengi adǝm»ni kiyiwelixinglar kerǝktur.\x + \xo 4:24 \xt Rim. 6:4; Kol. 3:10; 1Pet. 4:2. \x*   
\m
\v 25 Xuning bilǝn yalƣanqiliⱪni seliwetip, ⱨǝrbirimiz ɵz yeⱪinlirimiz bilǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzlixǝyli; qünki biz bir-birimizgǝ nisbǝtǝn bir tǝnning ǝzaliridurmiz.\x + \xo 4:25 \xt Zǝk. 8:16. \x*   
\m
\v 26 «Aqqiⱪlininglar, ǝmma gunaⱨ ⱪilmanglar»; ƣǝzipinglar kün patⱪuqǝ dawam etiwǝrmisun; \f □ \fr 4:26 \ft \+bd «Aqqiⱪlininglar, ǝmma gunaⱨ ⱪilmanglar»\+bd* — «Zǝk.» 8:16, «Zǝb.» 4:4. Bu ayǝt 25-ayǝttiki «ⱨǝⱪiⱪǝtni sɵzlixǝyli» degǝn sɵz bilǝn baƣliⱪtur. Bir tǝrǝptin aqqiⱪilinixⱪa tegixlik sǝwǝbi bolup turup gǝp ⱪilmisa gunaⱨ bolidu; yǝnǝ bir tǝrǝptin aqqiⱪ adǝmni gunaⱨⱪa baxliximu mumkin, xu tǝrǝptinmu ⱨezi boluxi kerǝk. Xunga «Aqqiⱪlininglar, ǝmma gunaⱨ ⱪilmanglar» deyilidu. \+bd «ƣǝzipinglar kün patⱪuqǝ dawam etiwǝrmisun»\+bd* — yǝnǝ birhil tǝrjimisi: «Aqqiⱪlaxning sǝwǝbi kün patⱪuqǝ dawamlixiwǝrmisun». Əgǝr bu tǝrjimǝ toƣra bolsa, adǝm uningƣa zadi ⱪandaⱪ ǝmǝl ⱪilixi kerǝk? — bizningqǝ bu tǝrjimǝ mǝntiⱪiƣǝ uyƣun ǝmǝs.\f*  \x + \xo 4:26 \xt Zǝb. 4:4\x*  
\v 27 yaki Iblisⱪa ⱨeq orun ⱪoyup bǝrmǝnglar.\f □ \fr 4:27 \ft \+bd «yaki Iblisⱪa ⱨeq orun ⱪoyup bǝrmǝnglar»\+bd* — «Iblis» — Xǝytan.\f*  \x + \xo 4:27 \xt Yaⱪ. 4:7; 1Pet. 5:9. \x*   
\m
\v 28 Oƣri ikkinqi oƣriliⱪ ⱪilmisun; ǝksiqǝ u meⱨnǝt ⱪilip ikki ⱪoliƣa tayinip ⱨalal ix ⱪilsunki, ⱨajiti bolƣanlarƣimu bɵlüp bǝrgüdǝk ɵz tapⱪini bolsun.\x + \xo 4:28 \xt Ros. 20:35; 1Tes. 4:11; 2Tes. 3:8,12. \x*   
\m
\v 29 Aƣzinglardin ⱨeqⱪandaⱪ iplas sɵz qiⱪmisun, pǝⱪǝt angliƣuqilarƣa xǝpⱪǝt yǝtsun üqün, eⱨtiyajⱪa uyƣun wǝ adǝmni ⱪurup qiⱪidiƣan sɵzlǝrni eytinglar. \x + \xo 4:29 \xt Mat. 12:36; Əf. 5:3, 4. \x*  
\v 30 Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨiƣa azab bǝrmǝnglǝr; qünki silǝr Uning bilǝn ⱨɵr-nijat küni üqün mɵⱨürlǝngǝnsilǝr; \f □ \fr 4:30 \ft \+bd «qünki silǝr Uning bilǝn ⱨɵr-nijat küni üqün mɵⱨürlǝngǝnsilǝr»\+bd* — «ⱨɵr-nijat küni» — 1:14diki izaⱨatni kɵrüng.\f*  \x + \xo 4:30 \xt Luⱪa 21:28; Rim. 8:16,23; 2Kor. 1:22; 5:5; Əf. 1:13,14. \x*  
\v 31  ɵzünglardin ⱨǝrⱪandaⱪ ɵq-adawǝt, aqqiⱪ-ƣǝzǝp, ⱪǝⱨr, jedǝl-majiralar, til-aⱨanǝt ⱨǝmdǝ ⱨǝrhil ⱪara niyǝtlǝrni neri ⱪilinglar; \x + \xo 4:31 \xt Kol. 3:19. \x*  
\v 32 bir-biringlarƣa meⱨriban, yumxaⱪ dilliⱪ bolup, Huda Mǝsiⱨtǝ silǝrni kǝqürüm ⱪilƣinidǝk bir-birininglarni kǝqürüm ⱪilinglar. \f □ \fr 4:32 \ft \+bd «Mǝsiⱨ bizni sɵyüp, Ɵzini biz üqün Hudaƣa huxpuraⱪ süpitidǝ ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪ boluxⱪa atap pida ⱪilƣandǝk silǝrmu muⱨǝbbǝt iqidǝ menginglar»\+bd* — «huxpuraⱪ süpitidǝ ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪ» muxu yǝrdǝ (barliⱪi Hudaƣa atap kɵydürülgǝn) «kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ» kɵzdǝ tutulidu.\f*  \x + \xo 4:32 \xt Mat. 6:14; Mar. 11:25; Fil. 2:1; Kol. 3:12,13. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 (Dawami)  
\m
\v 1-2 Xunga Hudaning sɵyümlük pǝrzǝntliridin bolup, Uni ülgǝ ⱪilinglar; ⱨǝmdǝ Mǝsiⱨ bizni sɵyüp, Ɵzini biz üqün Hudaƣa huxpuraⱪ süpitidǝ ⱨǝdiyǝ-ⱪurbanliⱪ boluxⱪa atap pida ⱪilƣandǝk silǝrmu muⱨǝbbǝt iqidǝ menginglar.\x + \xo 5:1-2 \xt Yⱨ. 13:34; 15:12; Gal. 2:20; 1Tes. 4:9; Tit. 2:14; 1Pet. 3:18; Ibr. 8:3; 9:14; 1Yuⱨa. 3:23; 4:21\x*  
\v 3 Əmma muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ layiⱪ ⱨalda, buzuⱪluⱪ, ⱨǝrⱪandaⱪ paskiniliⱪ yaki nǝpsaniyǝtqilik aranglarda ⱨǝtta tilƣimu elinmisun;\x + \xo 5:3 \xt Mar. 7:21; Əf. 4:29; Kol. 3:5. \x*  
\v 4 Xundaⱪla iplasliⱪ, ǝhmiⱪanǝ paranglar yaki qakina qaⱪqaⱪlarmu tilinglarƣa elinmisun — bularmu muwapiⱪ ǝmǝstur — bǝlki aƣzinglardin tǝxǝkkürlǝr qiⱪsun.   
\m
\v 5 Qünki xuningdin hǝwǝrdarsilǝrki, ⱨǝrⱪandaⱪ buzuⱪluⱪ ⱪilƣuqi, napak bolƣuqi yaki nǝpsaniyǝtqi kixi (bundaⱪ kixi ǝmǝliyǝttǝ bir butpǝrǝskǝ barawǝr) Mǝsiⱨ wǝ Hudaning padixaⱨliⱪiƣa mirashor bolalmaydu.\x + \xo 5:5 \xt 1Kor. 6:10; Gal. 5:19; Kol. 3:5; Wǝⱨ. 22:15. \x*  
\v 6 Ⱨeqkimgǝ ɵzünglarni ⱪuruⱪ gǝplǝr bilǝn aldatmanglar; qünki bu ixlar tüpǝylidin Hudaning ƣǝzipi itaǝtsizliktin bolƣan pǝrzǝntlǝrning bexiƣa qüxidu.\x + \xo 5:6 \xt Yǝr. 29:8; Mat. 24:4; Mar. 13:5; Luⱪa 21:8; Kol. 2:4,18; 2Tes. 2:3; 1Yuⱨa. 4:1. \x*   
\m
\v 7 Xunga ularƣa muxu ixlarda xerik bolmanglar;  
\v 8 qünki silǝr ǝsli ⱪarangƣuluⱪ idinglar, lekin ⱨazir Rǝbdǝ yoruⱪluⱪsilǝr; yoruⱪluⱪning pǝrzǝntlirigǝ layiⱪ menginglar\x + \xo 5:8 \xt 1Tes. 5:4. \x*  
\v 9 (qünki yoruⱪluⱪning mewisi toluⱪ meⱨribanliⱪ, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ wǝ ⱨǝⱪiⱪǝttin tǝrkib tapⱪandur), \x + \xo 5:9 \xt Gal. 5:22. \x*  
\v 10 nemǝ ixlarning Rǝbni hursǝn ⱪilidiƣanliⱪini ɵginip ispatlanglar.  
\v 11 Ⱪarangƣuluⱪtiki mewisiz ixlar bilǝn qetilip ⱪalmanglar; ǝksiqǝ, ularni eqip ǝyiblǝnglar; \x + \xo 5:11 \xt Mat. 18:17; 1Kor. 5:8; 10:20; 2Kor. 6:14; 2Tes. 3:14. \x*  
\v 12 qünki ularning yoxurunqǝ ixligǝnlirini ⱨǝtta tilƣa elixmu nomus ixtur.  
\v 13 Əmma yoruⱪluⱪ bilǝn ǝyiblǝp axkarilanƣan ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsǝ oquⱪ kɵrünidu; yoruⱪluⱪ axkariliƣan ⱨǝmmǝ nǝrsǝ yoruⱪluⱪⱪa aylinidu. \x + \xo 5:13 \xt Yⱨ. 3:20,21. \x*  
\v 14 Xuning üqün U mundaⱪ dǝydu: —  
\m «Oyƣan, ǝy uyⱪuqi!  
\m Tiril ɵlüklǝr arisidin!  
\m Wǝ Mǝsiⱨ seni parlap yoritidu».\f □ \fr 5:14 \ft \+bd «Oyƣan, ǝy uyⱪuqi! Tiril ɵlüklǝr arisidin! Wǝ Mǝsiⱨ seni parlap yoritidu»\+bd* — bu sɵzlǝr Tǝwrattiki bexarǝt ǝmǝs, bǝlki Tǝwrattiki birnǝqqǝ bexarǝtlǝrning birhil yǝküni yaki Injil dǝwridiki namǝlum pǝyƣǝmbǝrning küy-mǝdⱨiyǝ sɵzliridin elinƣan sɵzlǝr boluxi mumkin.\f*  \x + \xo 5:14 \xt Rim. 13:11; 1Tes. 5:6. \x*   
\m
\v 15 Xuning üqün silǝrning mengiwatⱪan yolunglarƣa eⱨtiyat bilǝn diⱪⱪǝt ⱪilinglar; yolunglar nadanlarningkidǝk ǝmǝs, danalarningkidǝk bolsun; \x + \xo 5:15 \xt Kol. 4:5. \x*  
\v 16 waⱪit-pursǝtni ƣǝniymǝt bilip tutuwelinglar; qünki muxu dǝwr rǝzildur. \f □ \fr 5:16 \ft \+bd «waⱪit-pursǝtni ƣǝniymǝt bilip tutuwelinglar...»\+bd* — grek tilida «muxu künlǝrni ƣǝniymǝt bilip tutuwelinglar...».\f*  \x + \xo 5:16 \xt Rim. 13:11. \x*  
\v 17 Bu sǝwǝbtin nadan bolmanglar, bǝlki Rǝbning iradisining nemǝ ikǝnlikini qüxǝngüqi bolunglar; \x + \xo 5:17 \xt Rim. 12:2; 1Tes. 4:3. \x*  
\v 18 Ⱨaraⱪ-xarab iqip mǝst bolmanglar; xundaⱪ ⱪiliⱪ adǝmni xallaⱪlaxturidu; buning orniƣa Roⱨⱪa toldurulƣuqi bolunglar, \f □ \fr 5:18 \ft \+bd «ⱨaraⱪ-xarab iqip mǝst bolmanglar; xundaⱪ ⱪiliⱪ adǝmni xallaⱪlaxturidu; buning orniƣa Roⱨⱪa toldurulƣuqi bolunglar..»\+bd* — «Roⱨ» — Hudaning Roⱨi, Muⱪǝddǝs Roⱨ.\f*  \x + \xo 5:18 \xt Pǝnd. 23:29; Yǝx. 5:11,22; Luⱪa 21:34; Ros.2:4 \x*  
\v 19 bir-biringlarƣa zǝbur-nǝƣmilǝr, mǝdⱨiyǝ küyliri wǝ roⱨiy nahxilar eytixip, ⱪǝlbinglarda nahxa-nǝƣmilǝr yangritip Rǝbni mǝdⱨiyilǝnglar; \f □ \fr 5:19 \ft \+bd «bir-biringlarƣa zǝbur-nǝƣmilǝr, mǝdⱨiyǝ küyliri wǝ roⱨiy nahxilar eytixip, ⱪǝlbinglarda nahxa-nǝƣmilǝr yangritip rǝbni mǝdⱨiyilǝnglar»\+bd* — «zǝbur-nǝƣmilǝr» bǝlkim sazƣa tǝngkǝx ⱪilinip eytilidiƣan nahxilar; «mǝdⱨiyǝ küyliri» bǝlkim sazsiz nahxilar; «roⱨiy nahxilar» bǝlkim stihiyiliktin, ɵzlikidin, Muⱪǝddǝs Roⱨning ilⱨami bilǝn eytilƣan nahxilarni kɵrsitixi mumkin («1Kor.» 14:15ni wǝ izaⱨatlarnimu kɵrüng).\f*  \x + \xo 5:19 \xt Kol. 3:16. \x*  
\v 20  ⱨǝrdaim ⱨǝmmǝ ixlar üqün Rǝb Əysa Mǝsiⱨning namida Huda ⱨǝm Ata Bolƣuqiƣa tǝxǝkkür-rǝⱨmǝt eytinglar, \x + \xo 5:20 \xt Kol. 3:17; 1Tes. 5:18. \x*  
\v 21 Mǝsiⱨtin ǝyminip, bir-biringlarƣa boysununglar.\f □ \fr 5:21 \ft \+bd «Mǝsiⱨtin ǝyminip, bir-biringlarƣa boysununglar»\+bd* — bu ixlar wǝ ⱪalƣan jekilǝxlǝr asasǝn ⱨǝmmisi «Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa toldurulux»ning nǝtijisidur. 
\fp  «Mǝsiⱨtin ǝyminip, bir-biringlarƣa boysununglar» — «Mǝsiⱨtin ǝyminix» birinqi orunda bolux kerǝk; jamaǝttiki mǝlum bir ⱪerindixiƣa boysunux Mǝsiⱨning ǝmrlirigǝ uyƣun kǝlmisǝ u qaƣda u ⱪerindixiƣa boysunmasliⱪ kerǝktur.\f*   
\m
\v 22 Silǝr ayallar, Rǝbkǝ boysunƣandǝk ɵz ǝrliringlarƣa boysununglar; \x + \xo 5:22 \xt Yar. 3:16; 1Kor. 14:34; Kol. 3:18; Tit. 2:5; 1Pet. 3:1. \x*  
\v 23 qünki Mǝsiⱨ jamaǝtning bexi bolƣandǝk, ǝr ayalning bexidur; Mǝsiⱨ yǝnǝ tǝngǝ ⱪutⱪuzƣuqidur. \f □ \fr 5:23 \ft \+bd «qünki Mǝsiⱨ jamaǝtning bexi bolƣandǝk, ǝr ayalning bexidur; Mǝsiⱨ yǝnǝ tǝngǝ ⱪutⱪuzƣuqidur»\+bd* — «tǝn» muxu yǝrdǝ «jamaǝt»ni kɵrsitidu. Yǝnǝ bir tǝrǝptin rosul Pawlus muxu yǝrdǝ «Mǝsiⱨ tǝngǝ ⱪutⱪuzƣuqidur» degǝn sɵzi bilǝn, ǝrning ɵz ayalini ⱪutⱪuzux wǝ ayalining tenini asrax mǝs’uliyiti bar, degǝnni puritidu.\f*  \x + \xo 5:23 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 11:3; 12:27; Əf. 1:22,23; 4:12,15; Kol. 1:18,24. \x*  
\v 24 Əmdiliktǝ jamaǝt Mǝsiⱨkǝ boysuƣandǝk, ayallar ǝrlirigǝ ⱨǝmmǝ ixta boysunsun.   
\m
\v 25 Ərlǝr ayalliringlarni sɵyünglǝr, huddi Mǝsiⱨningmu jamaǝtni sɵyüp, uning üqün Ɵzini pida ⱪilƣinidǝk sɵyünglar; \x + \xo 5:25 \xt Gal. 1:4; Əf. 5:2; Kol. 3:19. \x*  
\v 26 \add Mǝsiⱨning jamaǝt üqün\add* xundaⱪ ⱪilixi jamaǝtni muⱪǝddǝs ⱪilip, «dasning süyi» bolƣan sɵz-kalam bilǝn yuyup paklandurux üqündur, \f □ \fr 5:26 \ft \+bd «(Mǝsiⱨning jamaǝt üqün) xundaⱪ ⱪilixi jamaǝtni muⱪǝddǝs ⱪilip, «dasning süyi» bolƣan sɵz-kalam bilǝn yuyup paklandurux üqündur»\+bd* — «jamaǝtni» grek tilida «uni». Bu ayǝttiki «u» jamaǝtni kɵrsǝtkǝndǝ, grek tilidiki «ayalqǝ rod»ta ipadilinidu. Ayǝttiki ohxitix dǝl xuki, yigitning toyda ɵzigǝ yatliⱪ bolidiƣan sɵyümlük ⱪizni ɵzigǝ ⱨazir ⱪilƣinidǝk, Mǝsiⱨ jamaǝtni Ɵzigǝ ⱨazir ⱪilidu. Toy bolsa jǝnnǝttǝ bolidu («Wǝⱨ.» 19:7-9, 21:9-10ni kɵrüng). \+bd «... «dasning süyi» bolƣan sɵz-kalam bilǝn yuyup paklandurux üqündur»\+bd* — «dasning süyi» Tǝwrat dǝwridiki zamanlarda kaⱨinlar ibadǝthanida Hudaƣa ⱨǝrⱪetim yeⱪinlaxⱪanda, pütkül tǝnlirini qong das («dengiz») iqidǝ yuyuxi kerǝk. Xuningƣa ohxax yolda Hudaƣa yeⱪinlaxⱪinimizda, bizdǝ nalayiⱪ birǝr ixlar bolsa, Uning sɵz-kalami bizgǝ paklandurux yolini (demǝk, gunaⱨni iⱪrar ⱪilip, towa ⱪilix, Əysaning ⱪeni arⱪiliⱪ kǝqürüm ⱪilinip paklandurulux yolini) kɵrsitix rolini oynaydu.\f*  \x + \xo 5:26 \xt Tit. 3:5; 1Pet. 3:21. \x*  
\v 27 xuningdǝk jamaǝtni xǝrǝplik ⱨalda Ɵzigǝ ⱨazir ⱪilip, uni ⱨeq daƣ, ⱪoruⱪ yaki bularƣa ohxax ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsilǝrdin haliy ⱪilip, toluⱪ muⱪǝddǝs wǝ ǝyibsiz ⱪilixtin ibarǝttur. \x + \xo 5:27 \xt Kol. 1:22. \x*  
\v 28 Xuningƣa ohxax, ǝrlǝr ɵz ayallirini ɵz tenini sɵygǝndǝk sɵyüxi kerǝktur; ɵz ayalini sɵygǝn kixi ɵzini sɵygǝn bilǝn barawǝr.  
\v 29 Qünki ⱨeqkim ǝsla ɵzining etidin nǝprǝtlǝngǝn ǝmǝs, ǝksiqǝ uni ozuⱪlanduridu ⱨǝm asraydu; bu huddi Mǝsiⱨning jamaǝtni \add ozuⱪlanduridiƣiniƣa ⱨǝm uni asraydiƣiniƣa\add* ohxaydu.  
\v 30 Qünki biz Uning tenining ǝzaliridurmiz: —\f □ \fr 5:30 \ft \+bd «Qünki biz Uning tenining ǝzaliridurmiz: —»\+bd* — bǝzi kona kɵqürülmilǝrdǝ: «Qünki biz Uning tenining ǝzaliridurmiz; biz Uning ǝtliridin, Uning sɵngǝkliridin bolƣanmiz» deyilidu («Yar.» 2:23ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 5:30 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 12:27. \x*   
\m
\v 31 «Xu sǝwǝbtin ǝr ata-anisining yenidin ayrlip, ɵz ayaliƣa baƣlinidu; ikkisi bir tǝn bolidu».\f □ \fr 5:31 \ft \+bd «Xu sǝwǝbtin ǝr ata-anisining yenidin ayrlip, ɵz ayaliƣa baƣlinidu; ikkisi bir tǝn bolidu»\+bd* — «Yar.» 2:23.\f*  \x + \xo 5:31 \xt Yar. 2:24; Mat. 19:5; Mar. 10:7; 1Kor. 6:16. \x*   
\m
\v 32 Bu sir intayin qongⱪurdur; ǝmma mǝn ⱨazir Mǝsiⱨ wǝ jamaǝt toƣruluⱪ sɵzlǝwatimǝn. \f □ \fr 5:32 \ft \+bd «bu sir intayin qongⱪurdur; ǝmma mǝn ⱨazir Mǝsiⱨ wǝ jamaǝt toƣruluⱪ sɵzlǝwatimǝn»\+bd* — ǝr-ayalning bir-birigǝ baƣlinip bir tǝn boluxi dǝrⱨǝⱪiⱪǝt qongⱪur bir sir; Mǝsiⱨning jamaǝtkǝ baƣlinip uning bilǝn bir tǝn boluxi tehimu qongⱪur bir sirdur.\f*  
\v 33 Əmma silǝrmu ⱨǝrbiringlar ɵz ayalinglarni ɵzünglarni sɵygǝndǝk sɵyünglar; ayal bolsa, eridin ǝyminip, uni ⱨɵrmǝtlisun.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\m
\v 1 Balilar, Rǝbdǝ ata-aniliringlarƣa itaǝt ⱪilinglar; qünki bu durusdur.\x + \xo 6:1 \xt Kol. 3:20. \x*  
\v 2 «Atangni wǝ anangni ⱨɵrmǝtlǝ» — bu bolsa ɵz iqigǝ wǝdini alƣan birinqi ǝmrdur —\f □ \fr 6:2 \ft \+bd «Atangni wǝ anangni ⱨɵrmǝtlǝ»\+bd* — «Mis.» 20:12.\f*  \x + \xo 6:2 \xt Mis. 20:12; Ⱪan. 5:16; 27:16; Mat. 15:4; Mar. 7:10. \x*   
\m
\v 3 «Xuning bilǝn sening ixliring ⱪutluⱪ bolidu, zeminda uzun ɵmür kɵrisǝn» — \add dǝp wǝdǝ ⱪilinƣan\add*.\f □ \fr 6:3 \ft \+bd «Xuning bilǝn sening ixliring ⱪutluⱪ bolidu, zeminda uzun ɵmür kɵrisǝn»\+bd* — «Mis.» 20:12, «Ⱪan.» 5:16.\f*   
\m
\v 4 Silǝr atilar, baliliringlarni hapa ⱪilmanglar, bǝlki ularni Rǝbning tǝrbiyisi ⱨǝm kɵrsǝtmisidǝ beⱪinglar.\x + \xo 6:4 \xt Ⱪan. 6:7,20; Zǝb. 78:4; Pǝnd. 19:8; 29:17. \x*   
\m
\v 5 Silǝr ⱪullar, ǝttin bolƣan hojayininglarƣa Mǝsiⱨkǝ itaǝt ⱪilƣininglardǝk qin kɵnglünglardin ǝyminix wǝ titrǝx bilǝn itaǝt ⱪilinglar;\f □ \fr 6:5 \ft \+bd «Silǝr ⱪullar, ǝttin bolƣan hojayininglarƣa Mǝsiⱨkǝ itaǝt ⱪilƣininglardǝk qin kɵnglünglardin ǝyminix wǝ titrǝx bilǝn itaǝt ⱪilinglar»\+bd* — ⱨǝmmimizning «ǝyminix wǝ titrǝx» pozitsiyisi bilǝn Huda üqün hizmǝt ⱪiliximizƣa toƣra kelidu. «Əyminix wǝ titrǝx» insanning aldida ǝmǝs, Hudaning aldida boluxi kerǝk, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 6:5 \xt Kol. 3:22; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9; 1Pet. 2:18. \x*  
\v 6 pǝⱪǝt kɵz aldidila hizmǝt ⱪilip, adǝmni hux ⱪilƣuqi ⱪullardin bolmanglar, bǝlki Mǝsiⱨning ⱪullirining süpitidǝ Hudaning iradisini jan-dil bilǝn bǝja kǝltürünglar,  
\v 7 adǝmlǝrgǝ ǝmǝs, bǝlki Rǝbgǝ qin dilinglardin hizmǝt ⱪilinglar;  
\v 8 xuni bilgǝnki, ⱨǝrⱪandaⱪ adǝm birǝr yahxiliⱪ ⱪilsa, mǝyli u ⱪul bolsun yaki ⱨɵr bolsun, xu ix Rǝbdin uningƣa yanidu.   
\m
\v 9 Silǝr hojayinlar, ⱪulliringlarƣimu ohxax yol bilǝn muamilǝ ⱪilip, ularƣa ⱨǝywǝ ⱪilixtin ⱪol üzünglar; qünki ularningmu wǝ silǝrningmu hojayininglar ǝrxtidur, Uningda ⱨǝrⱪandaⱪ adǝmning yüz-hatirisini ⱪilix degǝnning yoⱪluⱪini bilisilǝr.\x + \xo 6:9 \xt Ⱪan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Rim. 2:11; Gal. 2:6; Kol. 3:25; 4:1; 1Pet. 1:17. \x*   
\b  
\m
\v 10 Ahirda, ⱪerindaxlar, Rǝbdǝ wǝ Uning küq-ⱪudritidǝ küqlǝndürlünglar;  
\v 11 Iblisning ⱨiylǝ-nǝyrǝnglirigǝ taⱪabil turuxunglar üqün Hudaning pütkül sawut-yariƣini kiyiwelinglar; \x + \xo 6:11 \xt Kol. 3:12; 1Tes. 5:8. \x*  
\v 12 qünki elixidiƣinimiz ǝt wǝ ⱪan igiliri ǝmǝs, bǝlki ⱨɵkümranlar, ⱨoⱪuⱪdarlar, bu dunyadiki ⱪarangƣuluⱪni baxⱪurƣuqi dunyawi ǝmirlǝr, yǝni ǝrxlǝrdǝ turuwatⱪan rǝzil roⱨiy küqlǝrdur.\x + \xo 6:12 \xt Əf. 2:2. \x*  
\v 13 Muxu wǝjidin ɵzünglarƣa Hudaning pütün sawut-yariⱪini elip artinglarki, rǝzillik künidǝ bǝrdaxliⱪ bilǝn ⱪattiⱪ turidiƣan, ahir ⱨǝmmǝ ixni ada ⱪilip, yǝrni qing dǝssǝp turidiƣan bolisilǝr. \f □ \fr 6:13 \ft \+bd «rǝzillik künidǝ bǝrdaxliⱪ bilǝn ⱪattiⱪ turidiƣan, ahir ⱨǝmmǝ ixni ada ⱪilip, yǝrni qing dǝssǝp turidiƣan bolisilǝr»\+bd* — «rǝzillik küni» bǝlkim rǝzillik üstünlükni igilǝydiƣan kün, Xǝytanning küqi zor namayan ⱪilinidiƣan künni kɵrsitidu. Yǝnǝ kelip u «ⱨazirⱪi zaman»ning ɵzini kɵrsitixi mumkin. Ahir berip «Mǝsiⱨning küni» «rǝzillik küni»ni tügǝxtüridu.\f*  \x + \xo 6:13 \xt 2Kor. 10:4. \x*  
\v 14-15 Əmdi qing turunglar — ⱨǝⱪiⱪǝt bǝlweƣini belinglarƣa baƣlap, mǝydǝnglǝrgǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ sawutini kiyip, putunglarƣa hatirjǝm-inaⱪliⱪ hux hǝwirini yǝtküzüxkǝ tǝyyarliⱪ qoruⱪini kiyip, yǝrni qing dǝssǝp turunglar. \x + \xo 6:14-15 \xt Yǝx. 59:17; Luⱪa 12:35; 2Kor. 6:7; 1Pet. 1:13. \x*  
\v 16 Bu ixlarning ⱨǝmmisidǝ iman-ixǝnqning ⱪalⱪinini ⱪolƣa elinglar; uning bilǝn silǝr rǝzil bolƣuqining barliⱪ ot oⱪlirini ɵqüriwetǝlǝydiƣan bolisilǝr. \f □ \fr 6:16 \ft \+bd «...Bu ixlarning ⱨǝmmisidǝ iman-ixǝnqning ⱪalⱪinini ⱪolƣa elinglar»\+bd* — yaki «...Ⱨǝmmidin muⱨimi iman-ixǝnqning ⱪalⱪinini ⱪolƣa elinglar» yaki «Bularning ⱨǝmmisining üstigǝ, iman-ixǝnqning ⱪalⱪinini ⱪolƣa elinglar».\f*  
\v 17 Ⱨǝmdǝ bexinglarƣa nijatning dubulƣisini kiyip, Hudaning sɵz-kalamini, yǝni Roⱨning ⱪiliqini elinglar; \f □ \fr 6:17 \ft \+bd «Hudaning sɵz-kalamini, yǝni Roⱨning ⱪiliqini elinglar»\+bd* — «Roⱨ» — Hudaning Roⱨi, Muⱪǝddǝs Roⱨ.\f*  \x + \xo 6:17 \xt Yǝx. 59:17; 1Tes. 5:8; Ibr. 4:12; Wǝⱨ. 2:16. \x*  
\v 18 ⱨǝmmǝ waⱪit-pǝsildǝ Roⱨta ⱨǝrhil dua-tilawǝt ⱨǝm iltija bilǝn dua ⱪilinglar; dǝl bu ixta ⱪǝt’iy ⱨoxyar turup barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝr üqün ⱨǝr tǝrǝplimǝ dua-iltijalar ⱪilinglar; \f □ \fr 6:18 \ft \+bd «ⱨǝmmǝ waⱪit-pǝsildǝ roⱨta ⱨǝrhil dua-tilawǝt ⱨǝm iltija bilǝn dua ⱪilinglar»\+bd* — «Roⱨ» — Hudaning Roⱨi, Muⱪǝddǝs Roⱨ.\f*  \x + \xo 6:18 \xt Luⱪa 18:1; Rim. 12:12; Kol. 4:2; 1Tes. 5:17. \x*  
\v 19 mǝn üqünmu dua ⱪilinglarki, — eƣiz aqⱪinimda manga sɵzlǝr kǝlsun, hux hǝwǝrning sirini dadilliⱪ bilǝn axkarǝ ⱪilay. \x + \xo 6:19 \xt Ros. 4:29; 2Tes. 3:1. \x*  
\v 20 Mǝn dǝl xu ixⱪa zǝnjirlǝr bilǝn baƣlanƣan ǝlqimǝn; xunga ⱪilixⱪa tegixlikim boyiqǝ, \add hux hǝwǝr yǝtküzüxtǝ\add* dadilliⱪ bilǝn sɵz ⱪiliximƣa \add dua ⱪilinglar\add*.\x + \xo 6:20 \xt 2Kor. 5:20. \x*   
\m
\v 21 Əmdi mening toƣramdiki ixlardin, mening ⱪandaⱪ ɵtüwatⱪanliⱪimdin hǝwǝrlinixinglar üqün, sɵyümlük ⱪerindax ⱨǝm Rǝbdǝ sadiⱪ hizmǝtkar bolƣan Tikikus silǝrgǝ ⱨǝmmǝ ixlarni mǝlum ⱪilidu. \x + \xo 6:21 \xt Ros. 20:4; Kol. 4:7; Tit. 3:12. \x*  
\v 22 Mening uni dǝl muxu ix üqün yeninglarƣa ǝwǝtixim, silǝrning ixlirimizdin hǝwǝrdar boluxinglar wǝ uning kɵnglünglarƣa tǝsǝlli wǝ ilⱨam berixi üqündur.\x + \xo 6:22 \xt 2Tim. 4:12. \x*   
\m
\v 23 Ⱪerindaxlarƣa hatirjǝmlik, muⱨǝbbǝt ⱨǝm iman-ixǝnq Huda’Ata wǝ Rǝb Əysa Mǝsiⱨdin bolƣay!   
\m
\v 24 Rǝb Əysa Mǝsiⱨni ɵlmǝs-qirimas sɵygü bilǝn sɵygüqilǝrgǝ meⱨir-xǝpⱪǝt yar bolƣay!