\id ECC
\h Ⱨekmǝt topliƣuqi 
\toc1 Ⱨekmǝt topliƣuqi 
\toc2 Ⱨekmǝt topliƣuqi 
\toc3 Top. 
\mt1 Ⱨekmǝt topliƣuqi  
\c 1
\s1 «Ⱨǝmmǝ ix bimǝniliktur!»  
\m
\v 1 Yerusalemda padixaⱨ bolƣan, Dawutning oƣli «Ⱨekmǝt topliƣuqi»ning sɵzliri: —\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Ⱨekmǝt topliƣuqi»\+bd* — yazƣuqi ɵzining Sulayman ikǝnlikini kɵrsitidu. Bu nuⱪta 16-ayǝt, 2:7-ayǝt ⱪatarliⱪlarda ispatlinidu. Kitabning nami ǝsliy ibraniy tilida «Ⱪoⱨǝlǝt» deyilidu, uning mǝnisi: «topliƣuqi» «rǝtligüqi» degǝn mǝnidǝ bolup, biz uni «ⱨekmǝt topliƣuqi» (demǝk, «oy-pikirlǝrni rǝtligüqi») dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ. Bǝzilǝr uni yǝnǝ «Tǝlim bǝrgüqi», «Wǝz eytⱪuqi» dǝpmu tǝrjimǝ ⱪilidu.\f*   
\m
\v 2 «Bimǝnilik üstigǝ bimǝnilik!» — dǝydu «Ⱨekmǝt topliƣuqi» — «Bimǝnilik üstigǝ bimǝnilik! Ⱨǝmmǝ ix bimǝniliktur!»\f □ \fr 1:2 \ft \+bd «Bimǝnilik üstigǝ bimǝnilik!»\+bd* — ibraniy tilida «bimǝniliklǝrning bimǝniliki!». Bu huddi «Küylǝrning küy» «ǝng güzǝl küy» deyilgǝngǝ ohxaxtur, «bimǝniliklǝrning bimǝniliki» bǝlkim «ⱨayatliⱪ alǝmdǝ «ǝng bimǝnilik ixtur!»» degǝnni bildürüxi mumkin.\f*  \x + \xo 1:2 \xt Zǝb. 62:9; 144:4\x*   
\m
\v 3 Ⱪuyax astida tartⱪan japaliridin insan nemǝ paydiƣa erixǝr?\f □ \fr 1:3 \ft \+bd «Ⱪuyax astida»\+bd* — bu «Ⱨekmǝt topliƣuqi»diki aqⱪuqluⱪ sɵzdur. Yazƣuqining bayanlirining kɵpinqisi «asmandin (Hudadin) kǝlgǝn wǝⱨiy» bilǝn ǝmǝs, bǝlki «ⱪuyax astida» yaki «aptap asti»diki kɵzⱪarax bilǝn eytilƣan. U ⱪǝstǝn xundaⱪ kɵz-ⱪaraxni sɵzlǝydu. «Kirix sɵz» wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 1:3 \xt Top. 2:22; 3:9\x*   
\m
\v 4 Bir dǝwr ɵtidu, yǝnǝ bir dǝwr kelidu;  
\m Biraⱪ yǝr-zemin mǝnggügǝ dawam ⱪilidu;\x + \xo 1:4 \xt Zǝb. 104:5\x*   
\m
\v 5 Kün qiⱪidu, kün patidu;  
\m Wǝ qiⱪidiƣan jayƣa ⱪarap yǝnǝ aldirap mangidu.   
\m
\v 6 Xamal jǝnubⱪa ⱪarap soⱪidu;  
\m Andin burulup ximalƣa ⱪarap soⱪidu;  
\m U aylinip-aylinip,  
\m Ⱨǝrdaim ɵz aylanma yoliƣa ⱪaytidu.   
\m
\v 7 Barliⱪ dǝryalar dengizƣa ⱪarap aⱪidu, biraⱪ dengiz tolmaydu;  
\m Dǝryalar ⱪaysi jayƣa aⱪⱪan bolsa,  
\m Ular yǝnǝ xu yǝrgǝ ⱪaytidu.\x + \xo 1:7 \xt Ayup 38:8, 9, 10; Zǝb. 104:8-10\x*   
\m
\v 8 Barliⱪ ixlar japaƣa tolƣandur;  
\m Uni eytip tügǝtküqi adǝm yoⱪtur;  
\m Kɵz kɵrüxtin,  
\m Ⱪulaⱪ anglaxtin ⱨǝrgiz toymaydu.   
\m
\v 9 Bolƣan ixlar yǝnǝ bolidiƣan ixlardur;  
\m Ⱪilƣan ixlar yǝnǝ ⱪilinidu;  
\m Ⱪuyax astida ⱨeqⱪandaⱪ yengiliⱪ yoⱪtur.\x + \xo 1:9 \xt Top. 3:15\x*   
\m
\v 10 «Mana, bu yengi ix» degili bolidiƣan ix barmu?  
\m U bǝribir bizdin burunⱪi dǝwrlǝrdǝ alliⱪaqan bolup ɵtkǝn ixlardur.   
\m
\v 11 Burunⱪi ixlar ⱨazir ⱨeq ǝslǝnmǝydu;  
\m Wǝ kǝlgüsidǝ bolidiƣan ixlarmu ulardin keyin yaxaydiƣanlarning esigǝ ⱨeq kǝlmǝydu.\f □ \fr 1:11 \ft \+bd «... kǝlgüsidǝ bolidiƣan ixlarmu ulardin keyin yaxaydiƣanlarning esigǝ ⱨeq kǝlmǝydu»\+bd* — demǝk, yengi dǝwrdǝ «yengi» deyilgǝn bir ix qiⱪⱪan bolsa, xu ix ǝmǝliyǝttǝ burunⱪi dǝwrdlǝrdǝ mǝwjut bolƣan ixtur. Ⱨazirⱪi dǝwrdikilǝr burunⱪi dǝwrlǝrni bilmǝydu yaki untuƣan, bu ixni «yengi!» dǝydu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Sulaymanning tǝjribisi  
\m
\v 12 Mǝnki ⱨekmǝt topliƣuqi Yerusalemda Israilƣa padixaⱨ bolƣanmǝn;  
\v 13 Mǝn danaliⱪ bilǝn asmanlar astida barliⱪ ⱪilinƣan ixlarni ⱪetirⱪinip izdǝxkǝ kɵngül ⱪoydum —  
\m Hulasǝm xuki, Huda insan balilirining ɵz-ɵzini bǝnd ⱪilip upritix üqün, ularƣa bu eƣir japani tǝⱪdim ⱪilƣan!  
\v 14 Mǝn ⱪuyax astidiki barliⱪ ⱪilinƣan ixlarni kɵrüp qiⱪtim, —  
\m Mana, ⱨǝmmisi bimǝnilik wǝ xamalni ⱪoƣliƣandǝk ixtin ibarǝttur.   
\m
\v 15 Əgrini tüz ⱪilƣili bolmas;  
\m Kǝmni toluⱪ dǝp saniƣili bolmas.\f □ \fr 1:15 \ft \+bd «... toluⱪ dǝp saniƣili bolmas»\+bd* — demǝk, tǝminligili bolmas.\f*   
\m
\v 16 Mǝn ɵz kɵnglümdǝ oylinip: «Mana, mǝn uluƣlinip, mǝndin ilgiri Yerusalem üstigǝ barliⱪ ⱨɵküm sürgǝnlǝrdin kɵp danaliⱪⱪa erixtim; mening kɵnglüm nurƣun danaliⱪ wǝ bilimgǝ erixti» — dedim.   
\m
\v 17 Xuning bilǝn danaliⱪni bilixkǝ, xuningdǝk tǝlwilik wǝ ǝhmiⱪanilikni bilip yetixkǝ kɵngül ⱪoydum; muxu ixnimu xamal ⱪoƣliƣandǝk ix dǝp bilip yǝttim.  
\v 18 Qünki danaliⱪning kɵp boluxi bilǝn azab-oⱪubǝtmu kɵp bolidu; bilimini kɵpǝytküqining dǝrd-ǝlimimu kɵpiydu.   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Tamaxini tetip beⱪix  
\m
\v 1 Mǝn kɵnglümdǝ: «Ⱪeni, mǝn ɵzümgǝ tamaxining tǝmini tetiƣuzup baⱪimǝn; kɵnglüm eqilsun!» — dedim. Biraⱪ mana, bumu bimǝniliktur.\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «kɵnglüm eqilsun»\+bd* — bu ibarining baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yahximu-yahxi ǝmǝsmu, kɵrüp baⱪay».\f*  \x + \xo 2:1 \xt Luⱪa 12:19\x*  
\v 2 Mǝn külkǝ-qaⱪqaⱪⱪa «Tǝlwilik!» wǝ tamaxiƣa «Uning zadi nemǝ paydisi?» — dedim.  
\v 3 Kɵnglümdǝ ɵz bǝdinimni xarab bilǝn ⱪandaⱪ roⱨlandurƣili bolidiƣanliⱪini (danaliⱪ bilǝn ɵzümni yetǝkligǝn ⱨalda) bilixkǝ berilip izdǝndim, xuningdǝk «sanaⱪliⱪ künliridǝ insan baliliriƣa yahxiliⱪ yǝtküzidiƣan nemǝ paydiliⱪ ixlar bar?» degǝn tügünni yǝxsǝm dǝp ǝhmiⱪanilikni ⱪandaⱪ tutup yetixim kerǝklikini intilip izdidim.\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «Danaliⱪ bilǝn ɵzümni yetǝkligǝn ⱨalda»\+bd* — muxu ibarining mǝnisi: «Bu ixlarning ⱨǝmmisidǝ u ⱨǝrdaim ɵz-ɵzigǝ diⱪⱪǝt ⱪilip, ⱪilƣan ixlarning rast ǝⱨmiyiti bar-yoⱪluⱪini tǝkxürǝtti» degǝnlik boluxi mumkin. \+bd «ǝhmiⱪanilikni ... tutup yetix»\+bd* — Sulaymanning «ǝhmiⱪanilik»ni «tutup yetix»i bolsa ⱨayatning ǝⱨmiyitini, adǝmgǝ «yahxiliⱪ yǝtküzidiƣan ... paydiliⱪ ixlar»ni tepixⱪa tosalƣu bolidiƣan birǝr sir barmu-yoⱪmu?» degǝn mǝsilini tǝkxürüx üqün idi.\f*   
\m
\v 4 Mǝn uluƣ ⱪuruluxlarƣa kirixtim; ɵzüm üqün ɵylǝrni saldim; ɵzüm üqün üzümzarlarni tiktim;  
\v 5 Ɵzüm üqün xaⱨanǝ baƣ-baƣqilarni yasidim; ularda ⱨǝrhil mewǝ beridiƣan dǝrǝhlǝrni tiktim;  
\v 6 Ɵzüm üqün ormandiki baraⱪsan dǝrǝhlǝrni obdan suƣirix üqün, kɵlqǝklǝrni yasap qiⱪtim;  
\v 7 Ⱪullarƣa wǝ dedǝklǝrgǝ igǝ boldum; ɵyümdǝ ulardin tuƣulƣanlarmu meningki idi; Yerusalemda mǝndin ilgiri bolƣanlarning ⱨǝmmisiningkidin kɵp mal-waranlar, ⱪoy wǝ kala padilirim bar boldi.  
\v 8 Ɵz-ɵzümgǝ altun-kümüxlǝrni, padixaⱨlarning ⱨǝm ⱨǝrⱪaysi ɵlkilǝrning ⱨǝrhil ǝtiwarliⱪ alaⱨidǝ gɵⱨǝrlirini yiƣdim; ⱪiz-yigit nahxiqilarƣa ⱨǝmdǝ adǝm balilirining dilkɵyǝrlirigǝ, yǝni kɵpligǝn güzǝl kenizǝklǝrgǝ igǝ boldum.\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «altun-kümüxlǝr»\+bd* — ibraniy tilida: «kümüx-altunlǝr».\f*   
\m
\v 9 Uluƣ boldum, Yerusalemda mǝndin ilgiri bolƣanlarning ⱨǝmmisidin ziyadǝ ronaⱪ taptim; xundaⱪ bolƣini bilǝn danaliⱪim mǝndin kǝtmidi. \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «...xundaⱪ bolƣini bilǝn danaliⱪim mǝndin kǝtmidi»\+bd* — 3-ayǝttǝ deyiligǝndǝk, u yǝnila bu ⱪilƣan ixlarning rast ǝⱨmiyiti bar-yoⱪluⱪiƣa diⱪⱪǝt ⱪilip, tǝkxürüp yürǝtti.\f*  
\v 10 Kɵzlirimgǝ nemǝ yaⱪⱪan bolsa, mǝn xuni uningdin ayimidim; ɵz kɵnglümgǝ ⱨeqⱪandaⱪ huxalliⱪni yaⱪ demidim; qünki kɵnglüm barliⱪ ǝjrimdin xadlandi; mana, bular ɵz ǝjrimdin bolƣan nesiwǝm idi.  
\v 11 Andin ɵz ⱪolum yasiƣanlirining ⱨǝmmisigǝ, xundaⱪla singdürgǝn ǝjrimning nǝtijisigǝ ⱪarisam, mana, ⱨǝmmisi bimǝnilik wǝ xamalni ⱪoƣliƣandǝk ix idi; bular ⱪuyax astidiki ⱨeq paydisi yoⱪ ixlardur.   
\m
\v 12 Andin zeⱨnimni yiƣip uni danaliⱪⱪa, tǝlwilik wǝ ǝhmiⱪanilikkǝ ⱪaraxⱪa ⱪoydum; qünki padixaⱨtin keyin turidiƣan adǝm nemǝ ⱪilalaydu? — ⱪilsimu alliⱪaqan ⱪilinƣan ixlardin ibarǝt bolidu, halas! \x + \xo 2:12 \xt Top. 1:17; 7:23\x*  
\v 13 Xuning bilǝn nur ⱪarangƣuluⱪtin ǝwzǝl bolƣandǝk, danaliⱪning biƣǝrǝzliktin ǝwzǝllikini kɵrüp yǝttim.   
\m
\v 14 Dana kixining kɵzliri bexididur, ǝhmǝⱪ bolsa ⱪarangƣuluⱪta mangidu; biraⱪ ularƣa ohxax birla ixning bolidiƣanliⱪini qüxinip yǝttim. \f □ \fr 2:14 \ft \+bd «...ularƣa ohxax birla ixning bolidiƣanliⱪi»\+bd* — bu «birla ix» ɵlümni demǝkqi.\f*  
\v 15 Kɵnglümdǝ: «Əhmǝⱪkǝ bolidiƣan ix mangimu ohxax bolidu; ǝmdi mening xundaⱪ dana boluxumning zadi nemǝ paydisi?!» — dedim. Andin mǝn kɵnglümdǝ: «Bu ixmu ohxaxla bimǝniliktur!» — dedim.  
\v 16 Qünki mǝnggügǝ dana kixi ǝhmǝⱪkǝ nisbǝtǝn ⱨeq artuⱪ ǝslǝnmǝydu; qünki kǝlgüsidiki künlǝrdǝ ⱨǝmmǝ ix alliⱪaqan untulup ketidu; ǝmdi dana kixi ⱪandaⱪ ɵlidu? — Əhmǝⱪ kixi bilǝn billǝ!  
\v 17 Xunga mǝn ⱨayatⱪa ɵq boldum; qünki ⱪuyax astida ⱪilinƣan ixlar manga eƣir kelǝtti; ⱨǝmmisi bimǝnilik wǝ xamalni ⱪoƣliƣandǝk ix idi.  
\v 18 Xuningdǝk mǝn ⱪuyax astidiki barliⱪ ǝjrimgǝ ɵq boldum; qünki buni mǝndin keyin kǝlgǝn kixigǝ ⱪaldurmasliⱪⱪa amalim yoⱪ idi.  
\v 19 Uning dana yaki ǝhmǝⱪ ikǝnlikini kim bilidu? U bǝribir mǝn japaliⱪ bilǝn singdürgǝn ⱨǝmdǝ danaliⱪ bilǝn ada ⱪilƣan ⱪuyax astidiki barliⱪ ǝjrim üstigǝ ⱨɵküm süridu. Bumu bimǝniliktur.   
\m
\v 20 Andin mǝn rayimdin yandim, kɵnglüm ⱪuyax astidiki japa tartⱪan barliⱪ ǝjrimdin ümidsizlinip kǝtti.  
\v 21 Qünki ǝjrini danaliⱪ, bilim wǝ ǝp bilǝn ⱪilƣan bir adǝm bar; biraⱪ u ǝjrini uningƣa ⱨeq ixlimigǝn baxⱪa birsining nesiwisi boluxⱪa ⱪalduruxi kerǝk. Bumu bimǝnilik wǝ intayin aqqiⱪ külpǝttur.  
\v 22 Qünki insan ⱪuyax astida ɵzini upritip, ɵzining barliⱪ ǝmgikidin wǝ kɵnglining intilixliridin nemigǝ igǝ bolidu? \x + \xo 2:22 \xt Top. 1:3; 3:9\x*  
\v 23 Qünki uning barliⱪ künliri azabliⱪtur, uning ǝjri ƣǝxliktur; ⱨǝtta keqidǝ uning kɵngli ⱨeq aram tapmaydu. Bumu bimǝniliktur.   
\m
\v 24 Insan üqün xuningdin baxⱪa yahxi ix yoⱪki, u yeyixi, iqixi, ɵz jenini ɵz ǝjridin ⱨuzur alduruxidin ibarǝttur; buni Hudaning ⱪolidindur, dǝp kɵrüp yǝttim. \x + \xo 2:24 \xt Top. 3:12, 22; 5:18; 8:15\x*  
\v 25 Qünki uningsiz kim yeyǝlisun yaki besip ixliyǝlisun? \f □ \fr 2:25 \ft \+bd «Qünki uningsiz kim yeyǝlisun yaki besip ixliyǝlisun?»\+bd* — baxⱪa ikki hil tǝrjimisi: «Uningsiz kim yeyǝlisun yaki ⱨuzur alalisun?» yaki «Meningdin (Sulaymandin) baxⱪa kim yeyǝlisun, yaki besip ixliyǝlisun?».\f*  
\v 26 Qünki u ɵz nǝzirigǝ yaⱪidiƣan adǝmgǝ danaliⱪ, bilim wǝ xadliⱪni ata ⱪilidu; biraⱪ gunaⱨkar adǝmgǝ u mal-mülük yiƣip-toplaxⱪa japaliⱪ ǝmgǝkni beridu, xuningdǝk u yiƣip-topliƣinini Hudaning nǝziridǝ yahxi bolƣanƣa tapxuridiƣan ⱪilidu. Bumu bimǝnilik wǝ xamalni ⱪoƣliƣandǝk ixtin ibarǝttur.\x + \xo 2:26 \xt Ayup 27:16, 17; Pǝnd. 28:8; Top. 3:13\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Ⱨayat pǝsilliri  
\m
\v 1 Ⱨǝrbir ixning muwapiⱪ pǝsli bar, asmanlar astidiki ⱨǝmmǝ arzuning ɵz waⱪtimu bar;\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «Ⱨǝrbir ixning muwapiⱪ pǝsli bar, ... ⱨǝmmǝ arzuning ɵz waⱪtimu bar»\+bd* — oⱪurmǝnlǝr ixlarning «ɵz pǝsli» yaki «ɵz waⱪti» degǝnning «Huda bekitkǝn waⱪit»ni yaki bolmisa pǝⱪǝt «muwapiⱪ, toƣra kǝlgǝn waⱪit»ni kɵrsitidiƣanliⱪini pǝrⱪ etixi kerǝk.\f*   
\m
\v 2 Tuƣuluxning bir waⱪti bar, ɵlüxningmu bir waⱪti bar;  
\m Tikix waⱪti bar, tikilgǝnni sɵküx waⱪti bar;   
\m
\v 3 Ɵltürüx waⱪti bar, saⱪaytix waⱪti bar;  
\m Buzux waⱪti bar, ⱪurux waⱪti bar;   
\m
\v 4 Yiƣlax waⱪti bar, külüx waⱪti bar;  
\m Matǝm tutux waⱪti bar, ussul oynax waⱪti bar;   
\m
\v 5 Taxlarni qɵriwetix waⱪti bar, taxlarni yiƣip-toplax waⱪti bar;  
\m Ⱪuqaⱪlax waⱪti bar, ⱪuqaⱪlaxtin ɵzini tartix waⱪti bar;\x + \xo 3:5 \xt 1Kor. 7:5\x*   
\m
\v 6 Izdǝx waⱪti bar, yoⱪaldi dǝp waz keqix waⱪtimu bar;   
\m
\v 7 Yirtix waⱪti bar, tikix waⱪti bar;  
\m Süküt ⱪelix waⱪti bar, sɵz ⱪilix waⱪti bar;   
\m
\v 8 Sɵyüx waⱪti bar, nǝprǝtlinix waⱪti bar;  
\m Urux waⱪti bar, tinqliⱪ waⱪti bar.   
\b  
\m  
\s1 Insan Huda bekitkǝn waⱪit-pǝsillǝrni bilmǝydu  
\m
\v 9 Ixligǝn ɵz ixliginidin nemǝ payda alidu? \x + \xo 3:9 \xt Top. 1:3\x*  
\v 10 Mǝn Huda insan baliliriƣa yükligǝn, ixlǝp japa tartix kerǝk bolƣan ixni kɵrgǝnmǝn.  
\v 11 U ⱨǝrbir ixning waⱪti kǝlgǝndǝ güzǝl bolidiƣanliⱪini bekitkǝn; u yǝnǝ mǝnggülükni insanlarning kɵngligǝ salƣan; xunga, insan Hudaning ɵz ⱨayatiƣa baxtin ahirƣiqǝ nemini bekitkǝnlikini bilip yǝtmǝstur.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «U ⱨǝrbir ixning waⱪti kǝlgǝndǝ güzǝl bolidiƣanliⱪini bekitkǝn...»\+bd* — bu ayǝt intayin muⱨim. Huda insanlarƣa, kɵnglidǝ ⱨayatining mǝnggülük ǝⱨmiyitini sezixni ata ⱪilƣan. Biraⱪ ɵz gunaⱨliri tüpǝylidin, insanlar buning ǝⱨmiyitining zadi nemǝ ikǝnlikini, Hudaning ɵzliri üqün bekitkǝn pilanining waⱪti-saǝtlirini bilip yǝtmǝydu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ uning üstidǝ tohtilimiz.\f*   
\m
\v 12 Insanlarƣa ⱨayatida xadlinix wǝ yahxiliⱪ ⱪilixtin baxⱪa ǝwzǝl ix yoⱪ ikǝn dǝp bilip yǝttim.  
\v 13 Xundaⱪla yǝnǝ, ⱨǝrbir kixining yeyix-iqixi, ɵzining barliⱪ ǝjridin ⱨuzur elixi, mana bu Hudaning sowƣisidur.   
\m
\v 14 Hudaning ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi bolsa, mǝnggülük bolidu, dǝp bilimǝn; uningƣa ⱨeqnǝrsini ⱪoxuxⱪa wǝ uningdin ⱨeqnǝrsini eliwetixkǝ bolmaydu; Hudaning ularni ⱪilƣanlirining sǝwǝbi insanni Ɵzidin ǝymindürüxtur.  
\v 15 Ⱨazir bolƣanliri ɵtkǝndimu bolƣandur; kǝlgüsidǝ bolidiƣan ix alliⱪaqan bolƣandur; Huda ɵtkǝn ixlarni soraydu.\f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Huda ɵtkǝn ixlarni soraydu»\+bd* — «soraydu» degǝnning ibraniy tilidiki baxⱪa mǝnisi «izdǝydu». «Ɵtkǝn ixlarni soraydu» degǝnning mǝnisi: «Huda ɵtkǝn ixlarni sürüxtürüp adǝmlǝrdin ⱨesab alidu» degǝnlik bolsa kerǝk. 
\fp  Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Huda ɵtkǝn ixlarni yǝnǝ bolƣuzidu».\f*   
\b  
\m  
\s1 Adalǝtsiz ixlar  
\m
\v 16 Mǝn ⱪuyax astida yǝnǝ xu ixni kɵrdümki — soraⱪ ornida, xu yǝrdǝ ⱨeliⱨǝm rǝzillik turidu; ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ turux kerǝk bolƣan jayda, mana rǝzillik turidu!  
\v 17 Mǝn kɵnglümdǝ: «Huda ⱨǝⱪⱪaniy ⱨǝm rǝzil adǝmni soraⱪⱪa tartidu; qünki ⱨǝrbir arzu-mǝⱪsǝt wǝ ⱨǝrbir ixning ɵz waⱪti bar» — dedim.   
\m
\v 18 Mǝn kɵnglümdǝ: — Bundaⱪ boluxi insan balilirining sǝwǝbidindur; Huda ularni sinimaⱪqi, \add bu ixlar\add* ular ɵzlirining pǝⱪǝt ⱨaywanlarƣa ohxax ikǝnlikini kɵrüxi üqün bolƣan, dǝp oylidim.  
\v 19 Qünki insan balilirining bexiƣa kelidiƣini ⱨaywanlarƣimu kelidu, ularning kɵridiƣini ohxax bolidu. Ulardin aldinⱪisi ⱪandaⱪ ɵlgǝn bolsa, keyinkisimu xundaⱪ ɵlidu, ularda ohxaxla birla nǝpǝs bardur. Insanning ⱨaywanlardin ⱨeq artuⱪqiliⱪi yoⱪ; qünki ⱨǝmmǝ ix bimǝniliktur.  
\v 20 Ularning ⱨǝmmisi bir jayƣa baridu; ⱨǝmmisi topa-qangdin qiⱪⱪan, ⱨǝmmisi topa-qangƣa ⱪaytidu.\x + \xo 3:20 \xt Yar. 3:19\x*  
\v 21 Kim adǝm balilirining roⱨini bilidu? U yuⱪiriƣa qiⱪamdu, buni kim bilidu? Ⱨaywanlarning roⱨi, u yǝr tegigǝ qüxǝmdu, kim bilidu?   
\m
\v 22 Xuning bilǝn mǝn insanning ɵz ǝjridin ⱨuzurlinixidin artuⱪ ix yoⱪtur, dǝp kɵrdum; qünki mana, bu uning nesiwisidur; qünki uni ɵzidin keyin bolidiƣan ixlarni kɵrüxkǝ kim elip kelidu?   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Jǝbir-zulumƣa ⱪarax  
\m
\v 1 Andin mǝn ⱪaytidin zeⱨnimni yiƣip ⱪuyax astida daim boluwatⱪan barliⱪ zorluⱪ-zumbuluⱪni kɵrdüm; mana, ezilgǝnlǝrning kɵz yaxliri! Ularƣa ⱨeq tǝsǝlli bǝrgüqi yoⱪ idi; ularni ǝzgǝnlǝrning küqlük yɵlǝnqüki bar idi, biraⱪ ezilgǝnlǝrgǝ ⱨeq tǝsǝlli bǝrgüqi yoⱪ idi. \f □ \fr 4:1 \ft \+bd «Ularni ǝzgǝnlǝrning küqlük yɵlǝnqüki bar idi»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Ularni ǝzgüqilǝr tǝrǝptǝ küq bar idi».\f*  
\v 2 Xunga mǝn alliⱪaqan ɵlüp kǝtkǝn ɵlgüqilǝrni tehi ⱨayat bolƣan tiriklǝrdin üstün dǝp tǝriplidim;  
\v 3 xundaⱪla bu ikki hil kixilǝrdin bǝhtliki tehi apiridǝ bolmiƣan kixidur; qünki u ⱪuyax astida ⱪilinƣan yamanliⱪlarni ⱨeq kɵrüp baⱪmiƣan.   
\b  
\m  
\s1 Rǝⱪiblikning bimǝniliki  
\m
\v 4 Andin mǝn barliⱪ ǝjir wǝ barliⱪ hizmǝtning utuⱪliridin xuni kɵrüp yǝttimki, u insanning yeⱪinini kɵrǝlmǝslikidin bolidu. Bumu bimǝnilik wǝ Xamalni ⱪoƣliƣandǝk ixtur.   
\m
\v 5 Əhmǝⱪ ⱪol ⱪoxturup, ɵz gɵxini yǝydu.\x + \xo 4:5 \xt Pǝnd. 6:10; 24:33\x*   
\m
\v 6 Japa qekip xamalni ⱪoƣlap oqumini toxⱪuzimǝn degǝndin, qanggilini toxⱪuzup hatirjǝmliktǝ bolux ǝladur.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Japa qekip Xamalni ⱪoƣlap oqumini toxⱪuzimǝn degǝndin, qanggilini toxⱪuzup hatirjǝmliktǝ bolux ǝladur»\+bd* — 4-ayǝttǝ mǝnpǝǝt-abruy izdǝxning bimǝniliki kɵrsitilidu; 5-ayǝttǝ «Ⱨeqnemǝ ⱪilmaymǝn, paydisi yoⱪ» degǝn ⱨurunluⱪ pozitsiyini ǝyiblǝydu: 6-ayǝttǝ bu ikki yolning otturidiki durus yolni kɵrsitilidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Aqkɵzlükning türtkisidǝ ixlǝx  
\m
\v 7 Mǝn yǝnǝ zeⱨnimni yiƣip, ⱪuyax astidiki bir bimǝnilikni kɵrdum;  
\v 8 birsi yalƣuz, tikǝndǝk bolsimu, xundaⱪla nǝ oƣli nǝ aka-ukisi bolmisimu — biraⱪ uning japasining ahiri bolmaydu, uning kɵzi bayliⱪlarƣa toymaydu. U: «Mǝn bundaⱪ japaliⱪ ixlǝp, jenimdin zadi kimgǝ yahxiliⱪ ⱪaldurimǝn?» — degǝnni sorimaydu. Bumu bimǝnilik wǝ eƣir japadin ibarǝttur.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Birsi yalƣuz, tikǝndǝk bolsimu, ...»\+bd* — ibraniy tilida «Birsi yalƣuz, ikkinqisi (ikkinqi adǝm) yoⱪ bolƣan ⱨalda bolsimu,...». \+bd «U: «Mǝn bundaⱪ japaliⱪ ixlǝp, jenimdin zadi kimgǝ yahxiliⱪ ⱪaldurimǝn?» — degǝnni sorimaydu»\+bd* — bǝzi baxⱪa tǝrjimilǝrdǝ: «U: «Mǝn zadi kim üqün japaliⱪ ixlǝp, ɵz jenimdin yahxiliⱪni ⱪaldurimǝn?» — dǝp ɵkünidu» dǝp oⱪulidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨǝmraⱨliⱪ  
\m
\v 9 Ikki birdin yahxidur; qünki ikki bolsa ǝmgikidin yahxi in’am alidu.  
\v 10 Yiⱪilip kǝtsǝ, birsi ⱨǝmraⱨini yɵlǝp kɵtüridu; biraⱪ yalƣuz ⱨalǝttǝ yiⱪilip kǝtsǝ, yɵligüdǝk baxⱪa birsi yoⱪ bolsa, bu kixining ⱨaliƣa way!   
\m
\v 11 Yǝnǝ, ikkisi billǝ yatsa, bir-birini illitidu; lekin birsi yalƣuz yatsa ⱪandaⱪ illitilsun?  
\v 12 Yǝnǝ, biraw yalƣuz bir adǝmni yengiwalƣan bolsa, ikkisi uningƣa taⱪabil turalaydu; xuningdǝk üq ⱪat arƣamqa asan üzülmǝs.   
\b  
\m  
\s1 Inawǝtning biⱨudiliki  
\m
\v 13 Kǝmbǝƣǝl ǝmma aⱪil yigit yǝnǝ nǝsiⱨǝtning ǝtiwarini ⱪilmaydiƣan ⱪeri ǝhmǝⱪ padixaⱨtin yahxidur;  
\v 14 Qünki gǝrqǝ u bu padixaⱨning padixaⱨliⱪida kǝmbǝƣǝl bolup tuƣulƣan bolsimu, u zindandin tǝhtkǝ olturuxⱪa qiⱪti.\f □ \fr 4:14 \ft \+bd «Gǝrqǝ u bu padixaⱨning padixaⱨliⱪida kǝmbǝƣǝl bolup tuƣulƣan bolsimu,...»\+bd* — bu ayǝtning ⱪaysi gǝwdilik ǝⱨwalni kɵrsǝtkǝnliki ⱨazir bizgǝ eniⱪ ǝmǝs.\f*   
\m
\v 15 Mǝn ⱪuyax astidiki barliⱪ tiriklǝrning axu ikkinqini, yǝni \add padixaⱨning\add* ornini basⱪuqini, xu yigitni ⱪollaydiƣanliⱪini kɵrdum.  
\v 16 Barliⱪ hǝlⱪ, yǝni ularning aldida turƣan barliⱪ puⱪralar sanaⱪsiz bolsimu, biraⱪ ulardin keyinkilǝr yigittinmu razi bolmaydu; bumu bimǝnilik wǝ xamalni ⱪoƣliƣandǝk ixtur.\f □ \fr 4:16 \ft \+bd «...yǝni ularning aldida turƣan barliⱪ puⱪralar»\+bd* — «ular» degǝn kim? Bǝlkim birinqi «ⱪeri» padixaⱨ wǝ uningdin keyin tǝhtkǝ olturƣan yigitni kɵrsitixi mumkin. \+bd «barliⱪ puⱪralar sanaⱪsiz bolsimu, biraⱪ ulardin keyinkilǝr yigittinmu razi bolmaydu»\+bd* — Sulayman mǝlum bir misal toƣruluⱪ sɵzlǝwatidu. Bu «ⱪeri padixaⱨ» Saul padixaⱨⱪa, «yax yigit» Dawut padixaⱨⱪa ohxitilidu; biraⱪ dǝl ularning ɵzini kɵrsǝtmǝydu (Dawut zindanda yatmiƣan). Gǝpning poskallisi xuki, yurtning pikri tayanqisizdur; ikkinqi padixaⱨ pǝⱪǝt bir mǝzgilla ⱪarxi elindi, biraⱪ hǝlⱪ tezla uningdin yüz ɵrüp, uning tɵⱨpisini untup, uni ⱪollimidi. Bu bir bimǝnilik!\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Nǝsiⱨǝt — baxⱪilarƣa ihlasmǝn kɵrünüxkǝ tirixixtin ⱨezi bol  
\m
\v 1 Hudaning ɵyigǝ barƣanda, awaylap yürgin; ǝhmǝⱪlǝrqǝ ⱪurbanliⱪlarni sunux üqün ǝmǝs, bǝlki anglap boysunux üqün yeⱪinlaxⱪin; qünki ǝhmǝⱪlǝr rǝzillik ⱪiliwatⱪini bilmǝydu. \f □ \fr 5:1 \ft \+bd «...ǝhmǝⱪlǝrqǝ ⱪurbanliⱪlarni sunux üqün ǝmǝs, bǝlki anglap boysunux üqün yeⱪinlaxⱪin»\+bd* — bu nǝsiⱨǝtning mǝnisi ⱪurbanliⱪlar yahxi ǝmǝs, degǝnlik ǝmǝs, ǝlwǝttǝ; pǝⱪǝt ⱪurbanliⱪni ǝhmǝⱪlǝrqǝ, bimǝnǝ sunmasliⱪ kerǝk, degǝnliktur.\f*  
\v 2 Aƣzingni yeniklik bilǝn aqma; kɵnglüng Huda aldida birnemini eytixⱪa aldirmisun; qünki Huda ǝrxlǝrdǝ, sǝn yǝr yüzididursǝn; xunga sɵzliring az bolsun.  
\v 3 Qünki ix kɵp bolsa qüxmu kɵp bolƣandǝk, gǝp kɵp bolsa, ǝhmǝⱪning gepi bolup ⱪalidu.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «... gǝp kɵp bolsa, ǝhmǝⱪning gepi bolup ⱪalidu»\+bd* — bu sɵzlǝrdǝ kɵzdǝ tutulƣini bǝlkim ǝhmǝⱪlǝrning biⱨudǝ ⱪǝsǝm iqidiƣanliⱪi boluxi mumkin.\f*   
\m
\v 4 Hudaƣa ⱪǝsǝm iqsǝng, uni ada ⱪilixni keqiktürmǝ; qünki U ǝhmǝⱪlǝrdin ⱨuzur almaydu; xunga ⱪǝsimingni ada ⱪilƣin. \x + \xo 5:4 \xt Qɵl. 30:3; Ⱪan. 23:20\x*  
\v 5 Ⱪǝsǝm iqip ada ⱪilmiƣandin kɵrǝ, ⱪǝsǝm iqmǝsliking tüzüktur. \x + \xo 5:5 \xt Ⱪan. 23:20, 21\x*  
\v 6 Aƣzing teningni gunaⱨning ihtiyariƣa ⱪoyuwǝtmisun; pǝrixtǝ aldida: «Hata sɵzlǝp saldim» demǝ; nemixⱪa Huda gepingdin ƣǝzǝplinip ⱪolliring yasiƣanni ⱨalak ⱪilidu? \f □ \fr 5:6 \ft \+bd «pǝrixtǝ aldida»\+bd* — ⱪaysi pǝrixtǝ? «Pǝrwǝrdigarning pǝrixtisi» boluxi kerǝk. Ibraniy tilida «ǝlqi» wǝ «pǝrixtǝ» degǝnlǝr bir sɵz bilǝnla ipadilinidu. Kaⱨin ⱨǝm pǝrixtǝ Hudaning «ǝlqi»sidur («Mal.» 2:7ni kɵrüng).\f*  
\v 7 Qünki qüx kɵp bolsa bimǝnilikmu kɵp bolidu; gǝp kɵp bolsimu ohxaxtur; xunga, Hudadin ⱪorⱪⱪin!\x + \xo 5:7 \xt Pǝnd. 10:19\x*   
\b  
\m  
\s1 Nǝpisi yaman mǝnsǝpdarlar  
\m
\v 8 Sǝn namratlarning ezilgǝnlikini yaki yǝrlik mǝnsǝpdarlarning ⱨǝⱪ-adalǝtni zorawanlarqǝ ⱪayrip ⱪoyƣanliⱪini kɵrsǝng, bu ixlardin ⱨǝyran ⱪalma; qünki mǝnsǝpdardin yuⱪiri yǝnǝ birsi kɵzlimǝktǝ; wǝ ulardinmu yuⱪirisimu bardur. \f □ \fr 5:8 \ft \+bd «Sǝn namratlarning ezilgǝnlikini ... kɵrsǝng, bu ixlardin ⱨǝyran ⱪalma;»\+bd* — Sulayman padixaⱨ ɵzi adil padixaⱨ bolƣini bilǝn, uning tɵwǝndiki ⱪatlammu-ⱪatlam yǝrlik mǝnsǝpdarlarning qiriklixixini tizginliyǝlixi qǝkliktur.\f*  
\v 9 Biraⱪ nemila bolmisun yǝr-tupraⱪ ⱨǝmmǝ adǝmgǝ paydiliⱪtur; ⱨǝtta padixaⱨning ɵzimu yǝr-tupraⱪⱪa tayinidu.\f □ \fr 5:9 \ft \+bd «Biraⱪ nemila bolmisun yǝr-tupraⱪ ⱨǝmmǝ adǝmgǝ paydiliⱪtur; ⱨǝtta padixaⱨning ɵzimu yǝr-tupraⱪⱪa tayinidu»\+bd* — ibraniy tilida bu ayǝtni qüxinix tǝs. Bizningqǝ Sulayman adǝmning diⱪⱪitini ⱨɵkümǝtning qiriklixip kǝtkǝnlikigǝ ǝmǝs, bǝlki ǝng muⱨimiƣa, yǝni Hudaning yahxiliⱪi (tupraⱪtiki ziraǝtlǝr arⱪiliⱪ bolƣan yahxiliⱪi)ƣa ⱪaratmaⱪqi. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Biraⱪ omumǝn ⱪilip eytⱪanda, ɵzi teriⱪqiliⱪ ⱪilidiƣan padixaⱨ zeminƣa paydiliⱪtur». Bu tǝrjimining mǝnisi: «Zeminni baxⱪuridiƣan birsi bolsa (bolupmu padixaⱨ ɵzi teriⱪqiliⱪni qüxǝnsǝ), bu bǝribir ⱨɵkümǝtsizliktin, ⱪalaymiⱪanqiliⱪtin, ⱨakimiyǝtsizliktin yahxi» degǝndǝk. Oⱪurmǝnlǝr baxⱪa tǝrjimilǝrnimu uqritixi mumkin.\f*   
\b  
\m  
\s1 Pul  
\m
\v 10 Kümüxkǝ amraⱪ kümüxkǝ ⱪanmas, bayliⱪlarƣa amraⱪ ɵz kirimigǝ ⱪanmas; bumu bimǝniliktur.  
\v 11 Mal-mülük kɵpǝysǝ, ularni yegüqilǝrmu kɵpiyidu; mal igisigǝ ularni kɵzlǝp, ulardin ⱨuzur elixtin baxⱪa nemǝ paydisi bolsun?   
\m
\v 12 Az yesun, kɵp yesun, ǝmgǝkqining uyⱪusi tatliⱪtur; biraⱪ bayning toⱪluⱪi uni uhlatmas.\f □ \fr 5:12 \ft \+bd «...biraⱪ bayning toⱪluⱪi uni uhlatmas»\+bd* — «bayning toⱪluⱪi» bǝlkim ikki bisliⱪ sɵz bolup: (1) uning bayliⱪidin ǝnsirǝxliri; (2) ziyadǝ kɵp tamaⱪ yǝp, ⱨǝzim bolmasliⱪini kɵrsitixi mumkin.\f*   
\b  
\m  
\s1 Bayliⱪlarƣa baƣliⱪ yǝnǝ bir bimǝnilik  
\m
\v 13 Mǝn ⱪuyax astida zor bir külpǝtni kɵrdüm — u bolsimu, igisi ɵzigǝ ziyan yǝtküzidiƣan bayliⱪlarni toplaxtur;  
\v 14 xuningdǝk, uning bayliⱪliri balayi’apǝt tüpǝylidin yoⱪilixidin ibarǝttur. Undaⱪ adǝmning bir oƣli bolsa, \add oƣlining\add* ⱪoliƣa ⱪaldurƣudǝk ⱨeqnemisi yoⱪ bolidu.  
\v 15 U apisining ⱪorsiⱪidin yalingaq qiⱪip, kǝtkǝndimu yalingaq peti ketidu; u ɵzining japaliⱪ ǝmgikidin ⱪoliƣa alƣudǝk ⱨeqnemini epkǝtǝlmǝydu. \x + \xo 5:15 \xt Zǝb. 49:17-20\x*  
\v 16 Mana bumu eƣir ǝlǝmlik ix; qünki u ⱪandaⱪ kǝlgǝn bolsa, yǝnǝ xundaⱪ ketidu; ǝmdi uning xamalƣa erixix üqün ǝmgǝk ⱪilƣinining nemǝ paydisi?  
\v 17 Uning barliⱪ künliridǝ yǝp-iqkini ⱪarangƣuluⱪta bolup, ƣǝxliki, kesǝlliki wǝ hapiliⱪi kɵp bolidu.   
\b  
\m  
\s1 Əmgǝkning mewisidin ⱨuzur elix  
\m
\v 18 Mana nemining yaramliⱪ wǝ güzǝl ikǝnlikini kɵrdum — u bolsimu, insanning Huda uningƣa tǝⱪdim ⱪilƣan ɵmrining ⱨǝrbir künliridǝ yeyix, iqix wǝ ⱪuyax astidiki barliⱪ meⱨnitidin ⱨuzur elixtur; qünki bu uning nesiwisidur. \x + \xo 5:18 \xt Top. 2:10, 24; 3:12, 22; 9:7; 11:9\x*  
\v 19 Huda ⱨǝrbirsini bayliⱪlarƣa, mal-dunyaƣa igǝ boluxⱪa, xuningdǝk ulardin yeyixkǝ, ɵz rizⱪini ⱪobul ⱪilixⱪa, ɵz ǝmgikidin ⱨuzur elixⱪa muyǝssǝr ⱪilƣan bolsa — mana bular Hudaning sowƣitidur.  
\v 20 Qünki u ɵmridiki tez ɵtidiƣan künliri üstidǝ kɵp oylanmaydu; qünki Huda uni kɵnglining xadliⱪi bilǝn bǝnd ⱪilidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Ⱨǝmmǝ adǝm ⱨayatning lǝzzitini tetiyalmaydu  
\m
\v 1 Ⱪuyax astida bir yaman ixni kɵrdum; u ix adǝmlǝr arisida kɵp kɵrülidu —   
\m
\v 2 Huda birsigǝ bayliⱪlar, mal-dunya wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝt tǝⱪsim ⱪildi, xuning bilǝn uning ɵz kɵngli haliƣinidin ⱨeqnǝrsisi kǝm bolmidi; biraⱪ Huda uningƣa bulardin ⱨuzur elixⱪa muyǝssǝr ⱪilmidi, bǝlki yat bir adǝm ulardin ⱨuzur alidu; mana bu bimǝnilik wǝ eƣir azabtur.   
\m
\v 3 Birsi yüz bala kɵrüp kɵp yil yaxixi mumkin; biraⱪ uning yil-künliri xunqilik kɵp bolsimu, uning jeni bǝhtni kɵrmisǝ, ⱨǝtta gɵrni kɵrmigǝn bolsimu, tuƣulup qaqrap kǝtkǝn bowaⱪ uningdin ǝwzǝldur dǝymǝn. \f □ \fr 6:3 \ft \+bd «ⱨǝtta gɵrni kɵrmigǝn bolsimu,...»\+bd* — demǝk, u ɵlmǝydu. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «wǝ yaki dǝpnǝ ⱪilinmiƣan bolsa,...».\f*  
\v 4 Qünki qaqriƣan bala bimǝnilik bilǝn kelidu, ⱪarangƣuluⱪta ketidu, ⱪarangƣuluⱪ uning ismini ⱪaplaydu;  
\v 5 U künnimu kɵrmigǝn, bilmigǝn; biraⱪ ⱨeq bolmiƣanda u birinqisigǝ nisbǝtǝn aram tapⱪandur.\x + \xo 6:5 \xt Ayup 3:16; Zǝb. 58:7-8\x*   
\m
\v 6 Bǝrⱨǝⱪ, ⱨeliⱪi kixi ⱨǝtta ikki ⱨǝssǝ ming yil yaxiƣan bolsimu, biraⱪ bǝhtni kɵrmisǝ, ǝⱨwali ohxaxtur — ⱨǝrbir kixi ohxax bir jayƣa baridu ǝmǝsmu?   
\b  
\m  
\s1 Jawabsiz soallar  
\m
\v 7 Adǝmning tartⱪan barliⱪ japasi ɵz aƣzi üqündur; biraⱪ uning ixtiⱨasi ⱨǝrgiz ⱪanmaydu.  
\v 8 Xundaⱪta dana kixining ǝhmǝⱪtin nemǝ artuⱪqiliⱪi bolsun? Namrat kixi baxⱪilar aldida ⱪandaⱪ mengixni bilgǝn bolsimu, uning nemǝ paydisi bolsun?  
\v 9 Kɵzning kɵrüxi arzu-ⱨǝwǝsning uyan-buyan yürüxidin ǝwzǝldur. Bundaⱪ ⱪilixmu bimǝnilik wǝ xamalni ⱪoƣliƣandǝk ixtur.  
\v 10 Ɵtüp kǝtkǝn ixlarning bolsa alliⱪaqan nami bekitilip atalƣan; insanning nemǝ ikǝnlikimu ayan bolƣan; xunga insanning ɵzidin ⱪudrǝtlik bolƣuqi bilǝn ⱪarxilixixiƣa bolmaydu.\f □ \fr 6:10 \ft \+bd «Ɵtüp kǝtkǝn ixlarning ... alliⱪaqan nami bekitilip atalƣan»\+bd* — mǝnisi ⱨǝrbir ix aldin’ala Huda tǝripidin bekitilgǝn bolsa kerǝk. \+bd «Insanning nemǝ ikǝnlikimu ayan bolƣan»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Insanning nemǝ ikǝnlikimu bilingǝn (demǝk, Huda tǝripidin)» (xunga uning bilǝn ⱪarxilixix biⱨudiliktur). Biraⱪ ayǝtni insanning ajiz bǝndǝ ikǝnlikini tǝkitlǝydu, dǝp ⱪaraymiz.\f*   
\m
\v 11 Qünki gǝp ⱪanqǝ kɵp bolsa, bimǝnilik xunqǝ kɵp bolidu; buning insanƣa nemǝ paydisi? \f □ \fr 6:11 \ft \+bd «Qünki gǝp ⱪanqǝ kɵp bolsa,..»\+bd* — muxu yǝrdǝ «gǝp» insanning Huda bilǝn ⱪarxilixidiƣan gǝplirini kɵrsǝtsǝ kerǝk. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «qünki biⱨudilikni kɵpǝytidiƣan ixlar kɵptur...»\f*  
\v 12 Qünki insanning ɵmridǝ, yǝni uning sayidǝk tezla ɵtidiƣan mǝnisiz ɵmridiki barliⱪ künliridǝ uningƣa nemining paydiliⱪ ikǝnlikini kim bilsun? Qünki insanƣa u kǝtkǝndin keyin ⱪuyax astida nemǝ ixning bolidiƣanliⱪini kim dǝp berǝlisun?\x + \xo 6:12 \xt Top. 8:7; Zǝb. 144:4; Yaⱪ. 4:13, 14\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 Yǝnǝ birⱪanqǝ ⱨekmǝt wǝ pakitlar — pakitlarƣa yüzlinix kerǝk!  
\m
\v 1 Yahxi nam-abroy ⱪimmǝtlik tutiyadin ǝwzǝl; adǝmning ɵlüx küni tuƣulux künidin ǝwzǝldur.\x + \xo 7:1 \xt Pǝnd. 22:1\x*   
\m
\v 2 Matǝm tutux ɵyigǝ berix ziyapǝt-toy ɵyigǝ berixtin ǝwzǝl; qünki axu yǝrdǝ insanning aⱪiwiti ayan ⱪilinidu; tirik bolƣanlar buni kɵngligǝ püküxi kerǝk.\x + \xo 7:2 \xt Yⱨ. 11:31\x*   
\m
\v 3 Ƣǝxlik külkidin ǝwzǝldur; qünki qirayning pǝrixanliⱪi bilǝn ⱪǝlb yahxilinidu.   
\m
\v 4 Dana kixining ⱪǝlbi matǝm tutux ɵyidǝ, biraⱪ ǝhmǝⱪning ⱪǝlbi tamaxining ɵyididur.   
\m
\v 5 Əhmǝⱪlǝrning nahxisini angliƣandin kɵrǝ, dana kixining tǝnbiⱨini angliƣin; \x + \xo 7:5 \xt Pǝnd. 13:18; 15:31, 32\x*  
\v 6 Qünki ǝhmǝⱪning külkisi ⱪazan astidiki yantaⱪlarning paraslixidǝk, halas; bumu bimǝniliktur.\f □ \fr 7:6 \ft \+bd «ⱪazan astidiki yantaⱪlarning paraslixidǝk...»\+bd* — yantaⱪning kɵygǝn qaƣdiki awazi küqlük, biraⱪ tǝpti intayin ⱪisⱪa.\f*  \x + \xo 7:6 \xt Zǝb. 58:9\x*   
\b  
\m  
\s1 Insanning ⱪolidin kelidiƣini qǝkliktur  
\m
\v 7 Jǝbir-zulum dana adǝmni nadanƣa aylanduridu,  
\m Para bolsa ⱪǝlbni ⱨalak ⱪilidu.\f □ \fr 7:7 \ft \+bd «Jǝbir-zulum dana adǝmni nadanƣa aylanduridu,...»\+bd* — jǝbir-zulum yürgüzgǝn dana kixi ɵzini aⱪ-ⱪarini pǝrⱪ etǝlmǝydiƣan nadan ⱪilidu. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Jǝbir-zulum yürgüzgüqi dana kixini sarang ⱪilidu, para bolsa uni tǝlwǝ ⱪilidu».\f*   
\m
\v 8 Ixning ayiƣi bexidin ǝwzǝl;  
\m Sǝwr-taⱪǝtlik roⱨ tǝkǝbbur roⱨtin ǝwzǝldur.   
\m
\v 9 Roⱨingda hapa boluxⱪa aldirima;  
\m Qünki hapiliⱪ ǝhmǝⱪlǝrning baƣrida ⱪonup yatidu.   
\m
\v 10 «Nemixⱪa burunⱪi künlǝr ⱨazirⱪi künlǝrdin ǝwzǝl?» — demǝ; qünki sening bundaⱪ soriƣining danaliⱪtin ǝmǝs.   
\b  
\m  
\s1 Danaliⱪning ǝwzǝlliki  
\m
\v 11 Danaliⱪ mirasⱪa ohxax yahxi ix, ⱪuyax nuri kɵrgüqilǝrgǝ paydiliⱪtur.  
\v 12 Qünki danaliⱪ pul panaⱨ bolƣandǝk, panaⱨ bolidu; biraⱪ danaliⱪning ǝwzǝlliki xuki, u ɵz igilirini ⱨayatⱪa erixtüridu.   
\m
\v 13 Hudaning ⱪilƣanlirini oylap kɵr; qünki U ǝgri ⱪilƣanni kim tüz ⱪilalisun?   
\m
\v 14 Awat künidǝ ⱨuzur al; wǝ yaman künidimu xuni oylap kɵr: — Huda ularning birini, xundaⱪla yǝnǝ birinimu tǝng yaratⱪandur; xuning bilǝn insan ɵzi kǝtkǝndin keyin bolidiƣan ixlarni bilip yetǝlmǝydu.   
\b  
\m  
\s1 «Ⱪuyax astidiki» danaliⱪ  
\m
\v 15 Mǝn buning ⱨǝmmisini bimǝnǝ künlirimdǝ kɵrüp yǝttim; ⱨǝⱪⱪaniy bir adǝmning ɵz ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi bilǝn yoⱪilip kǝtkǝnlikini kɵrdüm, xuningdǝk rǝzil bir adǝmning ɵz rǝzilliki bilǝn ɵmrini uzaratⱪanliⱪini kɵrdüm.  
\v 16 Ɵzüngni dǝp ⱨǝddidin ziyadǝ ⱨǝⱪⱪaniy bolma; wǝ ɵzüngni dǝp ⱨǝddidin ziyadǝ dana bolma; sǝn ɵz-ɵzüngni alaⱪzadǝ ⱪilmaⱪqimusǝn? \f □ \fr 7:16 \ft \+bd «Ɵzüngni dǝp ⱨǝddidin ziyadǝ ⱨǝⱪⱪaniy bolma; wǝ ɵzüngni dǝp ⱨǝddidin ziyadǝ dana bolma;...»\+bd* — Sulaymanning muxu gepidin ⱨeqkim: «Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning «artuⱪ», «ⱨǝddidin ziyadǝ» dǝydiƣan dǝrijisi bolidu» dǝp oylimisa kerǝk. Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ degǝn ⱨǝⱪⱪaniyliⱪtur. Bu yǝrdǝ gǝp ⱨǝjwiylik, kinayilik bilǝn eytilƣan. Ⱨalⱪiliⱪ sɵz «ɵzüngni dǝp» — demǝk, ⱨǝⱪⱪaniy bolmaⱪqi bolƣan bu kixining mǝⱪsiti Hudani tonux ǝmǝs, pǝⱪǝt Hudaning bǝrikitigila erixix degǝndin ibarǝt, halas; 15-ayǝttǝ deyilgǝn ǝⱨwalƣa ⱪariƣanda, ⱨǝⱪⱪaniy wǝ dana adǝmlǝrmu pexkǝllikkǝ uqrixi mumkin. Undaⱪ ǝⱨwalda ular agaⱨlandurulmisa, «Nemixⱪa bu külpǝtlǝr beximƣa qüxti» dǝp «alaⱪzadǝ bolup ketixi» mumkin. 
\fp  Baxⱪa birhil tǝrjimisi wǝ qüxǝnqisi: «Ɵzüngni ⱨǝddidin ziyadǝ ⱨǝⱪⱪaniy kɵrsǝtmǝ; wǝ ɵzüngni ⱨǝddidin ziyadǝ dana kɵrsǝtmǝ. Ɵz-ɵzüngni ⱨalak ⱪilmaⱪqimusǝn?». 
\fp  Yǝnǝ baxⱪa birnǝqqǝ hil qüxǝnqisimu bar.\f*  
\v 17 Ɵzüngni dǝp ⱨǝddidin ziyadǝ rǝzil bolma, yaki ǝhmǝⱪ bolma; ɵz ǝjiling toxmay turup ɵlmǝkqimusǝn? \f □ \fr 7:17 \ft \+bd «Ɵzüngni dǝp ⱨǝddidin ziyadǝ rǝzil bolma, yaki ǝhmǝⱪ bolma;...»\+bd* — ⱨeqkim Sulaymanning bu gepining mǝnisini: «Rǝzillikning «normal» yaki ««ǝⱪilgǝ siƣidu» dǝydiƣan dǝrijisi bar» dǝp oylimisa kerǝk. Bu gǝp bǝlkim alliⱪaqan rǝzillixip kǝtkǝn adǝmlǝrgǝ ⱪaritip kinayilik bilǝn eytilƣan boluxi mumkin. 15-ayǝttiki: «Rǝzillik paydiliⱪ boluxi mumkin, rǝzillikimni kɵpǝytimǝn» degǝngǝ ⱪarita, Sulayman bu agaⱨni ⱪoxup eytidu. Rǝzil adǝmlǝr bǝribir ɵlidu; biraⱪ rǝzil adǝmlǝr bundaⱪ kinayilik gǝpni ⱪobul ⱪilsa, ⱨeq bolmiƣanda xu yol bilǝn ularning bexiƣa qüxidiƣan jaza tehimu awup kǝtmǝydu. 
\fp  Yǝnǝ baxⱪa birnǝqqǝ hil qüxǝnqisimu bar.\f*  
\v 18 Xunga, bu \add agaⱨni\add* qing tut, xuningdin u \add agaⱨnimu\add* ⱪolungdin bǝrmigining yahxi; qünki Hudadin ⱪorⱪidiƣan kixi ⱨǝr ikkisi bilǝn utuⱪluⱪ bolidu.\f □ \fr 7:18 \ft \+bd «...ⱨǝr ikkisi bilǝn utuⱪluⱪ bolidu»\+bd* — demǝk, Hudadin ⱪorⱪidiƣan adǝm Sulaymanning yuⱪiriⱪi 16-17-ayǝttiki ikki agaⱨlanduruxi bilǝn azduruxtin ⱪutulidu. 
\fp  Yǝnǝ baxⱪa birnǝqqǝ hil qüxǝnqisimu bar.\f*   
\b  
\m  
\s1 Adǝmlǝr gunaⱨkar bolƣaqⱪa, danaliⱪ naⱨayiti zɵrürdur  
\m
\v 19 Danaliⱪ dana kixini bir xǝⱨǝrni baxⱪuridiƣan on ⱨɵkümrandin ziyadǝ küqlük ⱪilidu.   
\m
\v 20 Bǝrⱨǝⱪ, yǝr yüzidǝ daim meⱨribanliⱪ yürgüzidiƣan, gunaⱨ sadir ⱪilmaydiƣan ⱨǝⱪⱪaniy adǝm yoⱪtur.\x + \xo 7:20 \xt 1Pad. 8:46, 47; 2Tar. 6:36; Pǝnd. 20:9; 1Yuⱨa. 1:8\x*   
\m
\v 21 Yǝnǝ, hǝⱪlǝrning ⱨǝmmila gǝp-sɵzlirigǝ anqǝ diⱪⱪǝt ⱪilip kǝtmǝ; bolmisa, ɵz hizmǝtkaringning sanga lǝnǝt oⱪuƣanliⱪini anglap ⱪelixing mumkin.  
\v 22 Qünki kɵnglüngdǝ, ɵzüngningmu xuningƣa ohxax baxⱪilarƣa kɵp ⱪetim lǝnǝt ⱪilƣanliⱪingni obdan bilisǝn.   
\b  
\m  
\s1 Insanning danaliⱪining qǝklikliki  
\m
\v 23 Bularning ⱨǝmmisini danaliⱪ bilǝn sinap baⱪtim; mǝn: «Dana bolimǝn» desǝmmu, ǝmma u mǝndin yiraⱪ idi.  
\v 24 Barliⱪ yüz bǝrgǝn ixlar bolsa ǝⱪlimizdin yiraⱪ, xuningdǝk intayin sirliⱪtur; kim uni izdǝp bilip yetǝlisun?\f □ \fr 7:24 \ft \+bd «intayin sirliⱪ»\+bd* — ibraniy tilida «qongⱪur, qongⱪur» dǝp ipadilinidu.\f*   
\b  
\m
\v 25 Mǝn qin kɵnglümdin danaliⱪ wǝ ǝⱪliy bilimni bilixkǝ, sürüxtürüxkǝ wǝ izdǝxkǝ, xundaⱪla rǝzillikning ǝhmǝⱪliⱪini, ǝhmǝⱪliⱪning tǝlwilik ikǝnlikini bilip yetixkǝ zeⱨnimni yiƣdim. \x + \xo 7:25 \xt Top. 1:17; 2:12\x*  
\v 26 Xuning bilǝn kɵngli tor wǝ ⱪiltaⱪ, ⱪolliri asarǝt bolƣan ayalning ɵlümdin aqqiⱪ ikǝnlikini bayⱪidim; Hudani hursǝn ⱪilidiƣan kixi uningdin ɵzini ⱪaquridu, biraⱪ gunaⱨkar adǝm uningƣa tutulup ⱪalidu.\x + \xo 7:26 \xt Pǝnd. 5:3; 6:24-35; 7:6-27; 22:14\x*   
\m
\v 27 Bu bayⱪiƣanlirimƣa ⱪara, — dǝydu ⱨekmǝt topliƣuqi — pakitlarni bir-birigǝ baƣlap selixturup, ǝⱪil izdidim;  
\v 28 mening ⱪǝlbim uni yǝnila izdimǝktǝ, biraⱪ tehi tapalmidim! — Ming kixi arisida bir durus ǝrkǝkni taptim — biraⱪ xu ming kixi arisidin birmu durus ayalni tapalmidim. \f □ \fr 7:28 \ft \+bd «Ming kixi arisida bir durus ǝrkǝkni taptim — biraⱪ xu ming kixi arisidin birmu durus ayalni tapalmidim»\+bd* — bu bayan bizgǝ Sulaymanning ɵzining keyinki ⱨayatining ⱪandaⱪ bolidiƣanliⱪi toƣruluⱪ hǝwǝr bilǝn tǝminlǝydu. Uning ⱪiz-ayallar toƣruluⱪ bolƣan hǝwiri nǝdin kǝlgǝn? U ⱪandaⱪtu «ming ayal» bilǝn tonuxⱪanmu? Tǝwrattiki «Padixaⱨlar» ⱪismidin bilimizki, uning nurƣunliƣan ayal-kenizǝkliri bar idi wǝ ularning tǝsiri bilǝn ahirida Hudaning yolidin yiraⱪlixip, butpǝrǝslikkǝ aldinip kǝtkǝnidi.\f*  
\v 29 Mana kɵrgin, mening bayⱪiƣanlirim pǝⱪǝt muxu birla — Huda adǝmni ǝsli durus yaratⱪan; biraⱪ adǝmlǝr bolsa nurƣunliƣan ⱨiylǝ-mikirlǝrni izdǝydu.   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 Birnǝqqǝ nǝsiⱨǝtlǝr  
\m
\v 1 Kim dana kixigǝ tǝng kelǝlǝydu? Kim ixlarni qüxǝndürüxni bilidu? Kixining danaliⱪi qirayini nurluⱪ ⱪilidu, yüzining sürini yorutidu.   
\m
\v 2 Padixaⱨning pǝrmaniƣa ⱪulaⱪ selixingni dǝwǝt ⱪilimǝn; bolupmu Huda aldida iqkǝn ⱪǝsǝm tüpǝylidin xundaⱪ ⱪilƣin. \f □ \fr 8:2 \ft \+bd «bolupmu Huda aldida iqkǝn ⱪǝsǝm tüpǝylidin xundaⱪ ⱪilƣin»\+bd* — bu ⱪǝsǝm padixaⱨning Huda aldida iqkǝn ⱪǝsimi (adil, bitǝrǝp bolux üqün) bolsa kerǝk; bǝzi alimlar, ⱪǝsǝm puⱪralarningki (padixaⱨⱪa sadiⱪ bolux üqün), dǝp ⱪaraydu.\f*  \x + \xo 8:2 \xt Pǝnd. 24:21\x*  
\v 3 Uning aldidin qiⱪip ketixkǝ aldirima; yaman bir dǝwani ⱪollaxta qing turma; qünki padixaⱨ nemini halisa xuni ⱪilidu. \f □ \fr 8:3 \ft \+bd «Uning \+bd*\+bdit padixaⱨning\+bdit* aldidin qiⱪip ketixkǝ aldirima» — bu sɵz bǝlkim padixaⱨⱪa ⱪarxi qiⱪix, yaki uningdin razi bolmasliⱪ toƣruluⱪ bir agaⱨlandurux boluxi mumkin. \+bd «yaman bir dǝwani ⱪollaxta qing turma»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «(padixaⱨning) ixi sanga eƣir kǝlsimu ada ⱪilixni keqiktürmǝ».\f*  
\v 4 Qünki padixaⱨning sɵzi ⱨoⱪuⱪtur; kim uningƣa: «Ɵzliri nemǝ ⱪilila?» — deyǝlisun?  
\v 5 Kim \add padixaⱨning\add* pǝrmanini tutⱪan bolsa ⱨeq yamanliⱪni kɵrmǝydu; dana kixining kɵngli ⱨǝm pǝytni ⱨǝm yolni pǝmliyǝlǝydu.\x + \xo 8:5 \xt Rim. 13:3\x*   
\m
\v 6-7 Qünki ⱨǝrbir ix-arzuning pǝyti wǝ yoli bar; insan keyinki ixlarni bilmigǝqkǝ, uning dǝrd-ǝlimi ɵzini ⱪattiⱪ basidu. Kim uningƣa ⱪandaⱪ bolidiƣanliⱪini eytalisun?\x + \xo 8:6-7 \xt Top. 6:12\x*   
\m
\v 8 Ⱨeqkim ɵz roⱨiƣa igǝ bolalmas, yǝni ⱨeqkimning ɵz roⱨini ɵzidǝ ⱪaldurux ⱨoⱪuⱪi yoⱪtur; ⱨeqkimning ɵlüx künini ɵz ⱪolida tutux ⱨoⱪuⱪi yoⱪtur; xu jǝngdin ⱪeqixⱪa ruhsǝt yoⱪtur; rǝzillik rǝzillikkǝ berilgüqilǝrni ⱪutⱪuzmas.\x + \xo 8:8 \xt Ayup 14:5; Zǝb. 39:5-6\x*   
\b  
\m  
\s1 Bǝzi biⱨudǝ baxⱪa ixlar  
\m
\v 9 Bularning ⱨǝmmisini kɵrüp qiⱪtim, xundaⱪla ⱪuyax astida ⱪilinƣan ⱨǝrbir ixⱪa, adǝmning adǝm üstigǝ ⱨoⱪuⱪ tutⱪanliⱪi bilǝn ularƣa ziyan yǝtküzidiƣan muxu waⱪitⱪa kɵngül ⱪoydum.\f □ \fr 8:9 \ft \+bd «Bularning ⱨǝmmisini kɵrüp qiⱪtim,... ularƣa ziyan yǝtküzidiƣan muxu waⱪitⱪa kɵngül ⱪoydum»\+bd* — bu ayǝtning baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimisi: «Bularning ⱨǝmmisini kɵrüp qiⱪtim, xundaⱪla ⱪuyax astida ⱪilinƣan ⱨǝrbir ixⱪa kɵngül ⱪoydum; adǝmning adǝm üstigǝ ⱨoⱪuⱪ tutuxining ɵzigǝ ziyan yǝtküzidiƣan waⱪti bar» yaki «Bularning ⱨǝmmisini kɵrüp qiⱪtim, xundaⱪla ⱪuyax astida ⱪilinƣan ⱨǝrbir ixⱪa kɵngül ⱪoydum; adǝmning adǝm üstigǝ ⱨoⱪuⱪ tutuxining ularƣa (baxⱪa adǝmlǝrgǝ) ziyan yǝtküzidiƣan waⱪti bar».\f*   
\m
\v 10 Xuningdǝk rǝzillǝrning dǝpnǝ ⱪilinƣanliⱪini kɵrdüm; ular ǝslidǝ muⱪǝddǝs jayƣa kirip-qiⱪip yürǝtti; ular \add muⱪǝddǝs jaydin\add* qiⱪipla, rǝzil ixlarni ⱪilƣan xu xǝⱨǝr iqidǝ mahtilidu tehi! Bumu bimǝniliktur!\f □ \fr 8:10 \ft \+bd «...xu xǝⱨǝr iqidǝ mahtilidu»\+bd* — bǝzi ⱪǝdimki kɵqürülmiliridǝ: «mahtilidu» degǝnning ornida «untulidu» degǝn sɵz tepilidu. Biz alƣan nusha aldi-kǝyni sɵzlǝrgǝ baƣliⱪⱪu dǝymiz.\f*   
\m
\v 11 Rǝzillik üstidin ⱨɵküm tezdin bǝja kǝltürülmigǝqkǝ, xunga insan balilirining kɵngli rǝzillikni yürgüzüxkǝ pütünlǝy berilip ketidu.   
\m
\v 12 Gunaⱨkar yüz ⱪetim rǝzillik ⱪilip, künlirini uzartsimu, Hudadin ⱪorⱪidiƣanlarning ǝⱨwali ulardin yahxi bolidu dǝp bilimǝn; qünki ular uning aldida ⱪorⱪidu. \f □ \fr 8:12 \ft \+bd «Gunaⱨkar ... künlirini uzartsimu»\+bd* — bǝzi gunaⱨkar mǝlum jǝⱨǝttin eytⱪanda, puli yaki baxⱪa amaliƣa tayinip, «künlirini uzartidu». Bu ǝⱨwal waⱪitliⱪ, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 8:12 \xt Zǝb. 37:7-12, 18-20; Pǝnd. 1:33; Yǝx. 3:10\x*  
\v 13 Biraⱪ rǝzillǝrning ǝⱨwali yahxi bolmaydu, uning künliri sayidǝk tezla ɵtüp, künliri uzartilmaydu, qünki u Huda aldida ⱪorⱪmaydu.\f □ \fr 8:13 \ft \+bd «...uning künliri sayidǝk tezla ɵtüp, künliri uzartilmaydu»\+bd* — yǝnǝ birhil tǝrjimisi: «...u künlǝrni sayini uzartⱪandǝk uzartmaydu».\f*   
\m
\v 14 Yǝr yüzidǝ yürgüzülgǝn bir bimǝnilik bar; bexiƣa rǝzillǝrning ⱪilƣini boyiqǝ kün qüxidiƣan ⱨǝⱪⱪaniy adǝmlǝr bar; bexiƣa ⱨǝⱪⱪaniy adǝmlǝrning ⱪilƣini boyiqǝ yahxiliⱪ qüxidiƣan rǝzil adǝmlǝrmu bar. Mǝn bu ixnimu bimǝnilik dedim.  
\v 15 Xunga mǝn tamaxini tǝriplidim; qünki insan üqün ⱪuyax astida yeyix, iqix wǝ ⱨuzur elixtin yahsi ix yoⱪtur; xundaⱪ ⱪilip uning ǝmgikidin bolƣan mewǝ Huda tǝⱪdim ⱪilƣan ⱪuyax astidiki ɵmrining barliⱪ künliridǝ ɵzigǝ ⱨǝmraⱨ bolidu.\x + \xo 8:15 \xt Top. 2:24; 3:12, 22; 5:18; 9:7\x*   
\m
\v 16-17 Kɵnglümni danaliⱪni wǝ yǝr yüzidǝ ⱪilinƣan ixlarni bilip yetix üqün ⱪoyƣanda, xundaⱪla Huda ⱪilƣan barliⱪ ixlarni kɵrginimdǝ xuni bayⱪidim: — Insan ⱨǝtta keqǝ-kündüz kɵzlirigǝ uyⱪuni kɵrsǝtmisimu, ⱪuyax astidiki barliⱪ ixni bilip yetǝlmǝydu; u uni qüxinixkǝ ⱪanqǝ intilsǝ, u xunqǝ bilip yetǝlmǝydu. Ⱨǝtta dana kixi «Buni bilip yǝttim» desimu, ǝmǝliyǝttǝ u uni bilip yǝtmǝydu.\f □ \fr 8:16-17 \ft \+bd «kɵnglümni danaliⱪni wǝ yǝr yüzidǝ ⱪilinƣan ixlarni bilip yetix üqün ⱪoyƣanda... ǝmǝliyǝttǝ u uni bilip yǝtmǝydu»\+bd* — oⱪurmǝnlǝr bu ikki ayǝtning birnǝqqǝ baxⱪa hil tǝrjimilirini uqritixi mumkin.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 Huda bizgǝ dostmu, düxmǝnmu? — ɵlümgǝ yüzlinix  
\m
\v 1 Mǝn xularning ⱨǝmmisini eniⱪlax üqün kɵngül ⱪoydum; xuni bayⱪidimki, mǝyli ⱨǝⱪⱪaniy kixi yaki dana kixi bolsun, xundaⱪla ularning barliⱪ ⱪilƣanliri Hudaning ⱪolididur, dǝp bayⱪidim; insan ɵzigǝ muⱨǝbbǝt yaki nǝprǝtning kelidiƣanliⱪini ⱨeq bilmǝydu. Uning aldida ⱨǝrⱪandaⱪ ix boluxi mumkin. \f □ \fr 9:1 \ft \+bd «...insan ɵzigǝ muⱨǝbbǝt yaki nǝprǝtning kelidiƣanliⱪini ⱨeq bilmǝydu»\+bd* — demǝk, «Huda uni sɵyidu yaki uningƣa nǝprǝtlinidu? Ⱨeq insan bilmǝydu». Bǝzi alimlar: «insan ɵzidǝ (bolupmu eƣir künlǝr bexiƣa qüxkǝndǝ) nemining bolidiƣanliⱪi, yaki muⱨǝbbǝt yaki nǝprǝtning bolidiƣanliⱪini bilmǝydu» dǝp xǝrⱨ beridu.\f*  
\v 2 Ⱨǝmmǝ adǝmgǝ ohxax ixlar ohxax peti kelidu; ⱨǝⱪⱪaniy wǝ rǝzil kixigǝ, meⱨriban kixigǝ, pak wǝ napak, ⱪurbanliⱪ ⱪilƣuqi wǝ ⱪurbanliⱪ ⱪilmiƣuqiƣimu ohxax ⱪismǝt bolidu; yahxi adǝmgǝ ⱪandaⱪ bolsa, gunaⱨkarƣa xundaⱪ bolidu; ⱪǝsǝm iqküqigǝ wǝ ⱪǝsǝm iqixtin ⱪorⱪⱪuqiƣimu ohxax bolidu. \x + \xo 9:2 \xt Zǝb. 73:12-14\x*  
\v 3 Mana ⱨǝmmigǝ ohxaxla bu ixning kelidiƣanliⱪi ⱪuyax astidiki ixlar arisida külpǝtlik ixtur; uning üstigǝ, insan balilirining kɵngülliri yamanliⱪⱪa tolƣan, pütün ⱨayatida kɵnglidǝ tǝlwilik turidu; andin ular ɵlgǝnlǝrgǝ ⱪoxulidu.   
\m
\v 4 Qünki tiriklǝrgǝ ⱪoxulƣan kixi üqün bolsa ümid bar; qünki, tirik it ɵlgǝn xirdin ǝla.  
\v 5 Tiriklǝr bolsa ɵzlirining ɵlidiƣanliⱪini bilidu; biraⱪ ɵlgǝnlǝr bolsa ⱨeqnemini bilmǝydu; ularning ⱨeq in’ami yǝnǝ bolmaydu; ular ⱨǝtta adǝmning esidin kɵtürülüp ketidu, ⱪayta kǝlmǝydu.  
\v 6 Ularning muⱨǝbbiti, nǝpriti wǝ ⱨǝsǝthorluⱪimu alliⱪaqan yoⱪalƣan; ⱪuyax astida ⱪilinƣan ixlarning ⱨeqⱪaysisidin ularning mǝnggügǝ ⱪayta nesiwisi yoⱪtur.   
\b  
\m  
\s1 Ɵlümgǝ yüzlǝngǝndǝ ⱪilƣili bolidiƣan ǝmǝliy ixlar  
\m
\v 7 Barƣin, neningni huxalliⱪ bilǝn yǝp, xarabingni huxhuyluⱪ bilǝn iqkin; qünki Huda alliⱪaqan mundaⱪ ⱪilixingdin razi bolƣan.  
\v 8 Kiyim-keqǝkliring ⱨǝrdaim ap’aⱪ bolsun, huxbuy may bexingdin kǝtmisun. \f □ \fr 9:8 \ft \+bd «Kiyim-keqǝkliring ⱨǝrdaim ap’aⱪ bolsun»\+bd* — demǝk, kiyim-keqǝkliring ⱨǝrdaim pakiz bolsun.\f*   
\m
\v 9 Huda sanga ⱪuyax astida tǝⱪsim ⱪilƣan bimǝnǝ ɵmrüngning barliⱪ künliridǝ, yǝni bimǝniliktǝ ɵtküzgǝn barliⱪ künliringdǝ, sɵyümlük ayaling bilǝn billǝ ⱨayattin ⱨuzur alƣin; qünki bu sening ⱨayatingdiki nesiwǝng wǝ ⱪuyax astidiki barliⱪ tartⱪan japayingning ǝjridur.  
\v 10 Ⱪolung tutⱪanni barliⱪ küqüng bilǝn ⱪilƣin; qünki sǝn baridiƣan tǝⱨtisarada ⱨeq hizmǝt, mǝⱪsǝt-pilan, bilim yaki ⱨekmǝt bolmaydu.   
\b  
\m  
\s1 Danaliⱪ wǝ tasadipiyliⱪ  
\m
\v 11 Mǝn zeⱨnimni yiƣip, ⱪuyax astida kɵrdumki, musabiⱪidǝ ƣǝlibǝ yǝltapanƣa bolmas, ya jǝngdǝ ƣǝlibǝ palwanƣa bolmas, ya nan dana kixigǝ kǝlmǝs, ya bayliⱪlar yorutulƣanlarƣa kǝlmǝs, ya iltipat bilimliklǝrgǝ bolmas — qünki pǝyt wǝ tasadipiyliⱪ ularning ⱨǝmmisigǝ kelidu.  
\v 12 Bǝrⱨǝⱪ, insanmu ɵz waⱪti-saitini bilmǝydu; beliⱪlar rǝⱨimsiz torƣa elinƣandǝk, ⱪuxlar tapan-tuzaⱪⱪa ilinƣandǝk, bularƣa ohxax insan baliliri yaman bir kündǝ tuzaⱪⱪa ilinidu, tuzaⱪ bexiƣa qüxidu.   
\b  
\m  
\s1 Danaliⱪning ǝtiwarlanmasliⱪi  
\m
\v 13 Mǝn yǝnǝ ⱪuyax astida danaliⱪning bu misalini kɵrdum, u meni qongⱪur tǝsirlǝndürdi;  
\v 14 Kiqik bir xǝⱨǝr bar idi; uningƣa ⱪarxi büyük bir padixaⱨ qiⱪip, uni ⱪorxap, uningƣa ⱨujum ⱪilidiƣan yoƣan potǝylǝrni ⱪurdi.  
\v 15 Biraⱪ xǝⱨǝrdin namrat bir dana kixi tepilip ⱪaldi; u uni ɵz danaliⱪi bilǝn ⱪutuldurdi; biraⱪ keyin, ⱨeqkim bu namrat kixini esigǝ kǝltürmidi.\f □ \fr 9:15 \ft \+bd «...dana kixi tepilip ⱪaldi; u uni ɵz danaliⱪi bilǝn ⱪutuldurdi; ... keyin, ⱨeqkim bu namrat kixini esigǝ kǝltürmidi»\+bd* — Elixa pǝyƣǝmbǝr bilǝn Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝr buningƣa obdan misal bolidu («2Pad.» 6-8-bablar, «Yǝr.» 27:12ni kɵrüng.\f*   
\m
\v 16 Xuning bilǝn mǝn: «Danaliⱪ küq-ⱪudrǝttin ǝwzǝl» — dedim; biraⱪ xu namrat kixining danaliⱪi keyin kɵzgǝ ilinmaydu, uning sɵzliri anglanmaydu.\x + \xo 9:16 \xt Pǝnd. 21:22; 24:5; Top. 7:19\x*   
\b  
\m  
\s1 Danaliⱪ, ǝhmǝⱪliⱪ, gunaⱨ, tǝlwilik  
\m
\v 17 Dana kixining jimjitliⱪta eytⱪan sɵzliri ǝhmǝⱪlǝr üstidin ⱨoⱪuⱪ sürgüqining warⱪiraxliridin eniⱪ anglinar.   
\m
\v 18 Danaliⱪ urux ⱪoralliridin ǝwzǝldur; biraⱪ bir gunaⱨkar zor yahxiliⱪni ⱨalak ⱪilidu.   
\b  
\b  
\m  
\c 10
\s1 Əⱪil beridiƣan bǝzi ⱨekmǝtlǝr  
\m
\v 1 Huddi ɵlük qiwinlǝr ǝttarning ǝtirini sesitiwetidiƣandǝk, azraⱪⱪinǝ ǝhmǝⱪliⱪ tarazida danaliⱪ wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝttinmu eƣir tohtaydu.   
\m
\v 2 Danaliⱪning kɵngli ongƣa mayil, ǝhmǝⱪningki solƣa.\f □ \fr 10:2 \ft \+bd «Danaliⱪning kɵngli ongƣa mayil»\+bd* — ⱪoralni tutup, ɵzini ⱪoƣdax tǝripidur.\f*   
\m
\v 3 Əhmǝⱪ kixi ⱨǝtta yolda mengiwatⱪandimu, uning ǝⱪli kǝm bolƣaqⱪa, u ǝhmǝⱪ ikǝnlikini ⱨǝmmigǝ ayan ⱪilidu.   
\b  
\m
\v 4 Ⱨɵkümdarning sanga aqqiⱪi kǝlsǝ, ornungdin istepa bǝrmǝ; qünki tinq-sǝwriqanliⱪ hata-sǝwǝnliktin bolƣan zor hapiliⱪni tinqitidu.   
\m
\v 5 Ⱪuyax astida yaman bir ixni kɵrdumki, u ⱨɵkümdardin qiⱪⱪan bir hata ixtur —  
\v 6 ǝhmǝⱪlǝr yuⱪiri mǝnsǝptǝ, xuning bilǝn tǝng baylar pǝs orunda olturidu; \f □ \fr 10:6 \ft \+bd «ǝhmǝⱪlǝr»\+bd* — ibraniy tilida «ǝhmǝⱪliⱪ» dǝp elinƣan.\f*  
\v 7 mǝn ⱪullarning atⱪa mingǝnlikini, ǝmirlǝrning ⱪullardǝk piyadǝ mangƣanliⱪini kɵrdum.\f □ \fr 10:7 \ft \+bd «mǝn ⱪullarning atⱪa mingǝnlikini... kɵrdum»\+bd* —Pǝlǝstindǝ kona zamanlarda atⱪa minix pǝⱪǝt abroyluⱪ kixilǝrgila mǝnsup idi.\f*   
\b  
\m  
\s1 Turmuxta uqraydiƣan hǝtǝrlǝrgǝ danaliⱪ kerǝk  
\m
\v 8 Orini koliƣan kixi uningƣa yiⱪilixi mumkin; tamni buzƣan kixini yilan qeⱪixi mumkin; \f □ \fr 10:8 \ft \+bd «tamni buzƣan kixi...»\+bd* — yaki «qitni buzƣan kixi...».\f*  \x + \xo 10:8 \xt Pǝnd. 26:27\x*  
\v 9 taxlarni yɵtkigǝn kixi tax tǝripidin yarilinixi mumkin; otun yaridiƣan kixi hǝwpkǝ uqraydu.   
\m
\v 10 Palta gal bolsa, birsi tiƣini bilimisǝ, paltini küqǝp qepixⱪa toƣra kelidu; biraⱪ danaliⱪ adǝmni utuⱪ-muwǝppǝⱪiyǝtkǝ erixtüridu.   
\m
\v 11 Yilan oynitilmay turup, yilanqini qaⱪsa, yilanqiƣa nemǝ payda?\f □ \fr 10:11 \ft \+bd «yilanqi»\+bd* — nǝy qelip yilanni oynatⱪuqi adǝm. \+bd «yilanqini qaⱪsa,..»\+bd* — yaki «hǝⱪni qaⱪsa...».\f*   
\b  
\m  
\s1 Danixmǝnlǝr wǝ ǝhmǝⱪlǝrning ix-sɵzliri  
\m
\v 12 Dana kixining sɵzliri xǝpⱪǝtliktur; biraⱪ ǝhmǝⱪning lǝwliri ɵzini yutidu.  
\v 13 Sɵzlirining bexi ǝhmǝⱪliⱪ, ayiƣi rǝzil tǝlwiliktur;  
\v 14 ǝmma ǝhmǝⱪ yǝnila gǝpni kɵpǝytidu. Biraⱪ ⱨeqkim kǝlgüsini bilmǝydu; uningdin keyinki ixlarni kim uningƣa eytalisun?   
\m
\v 15 Əhmǝⱪlǝr japasi bilǝn ɵzlirini upritidu; qünki ular ⱨǝtta xǝⱨǝrgǝ baridiƣan yolnimu bilmǝydu.   
\b  
\m  
\s1 Əhmǝⱪ ⱨɵkümdarlarning qataⱪliri  
\m
\v 16 I zemin, padixaⱨing bala bolsa, ǝmirliring sǝⱨǝrdǝ ziyapǝt ɵtküzsǝ, ⱨalingƣa way!\x + \xo 10:16 \xt Yǝx. 3:3, 4; Ⱨox. 13:11; Am. 6:4\x*   
\m
\v 17 I zemin, padixaⱨing mɵtiwǝrning oƣli bolsa wǝ ǝmirliring kǝyp üqün ǝmǝs, bǝlki ɵzini ⱪuwwǝtlǝx üqün muwapiⱪ waⱪtida ziyapǝt ɵtküzsǝ, bu sening bǝhting!\f □ \fr 10:17 \ft \+bd «...ɵzini ⱪuwǝtlǝx üqün muwapiⱪ waⱪtida ziyapǝt ɵtküzsǝ,...»\+bd* — yaki, «...ɵzini tutup muwapiⱪ waⱪtida ziyapǝt ɵtküzsǝ,...». \+bd «...wǝ ǝmirliring kǝyp üqün ǝmǝs... ziyapǝt ɵtküzsǝ, bu sening bǝhting!»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «...wǝ ǝmirliring mǝst bolux üqün ǝmǝs, bǝlki salmaⱪliⱪ bilǝn ɵz waⱪtida ziyapǝt ɵtküzsǝ, bu sening bǝhting!».\f*   
\b  
\m  
\s1 Yǝnǝ ⱨekmǝtlǝr  
\m
\v 18 Ⱨurunluⱪtin ɵyning torusi ƣulay dǝp ⱪalidu; ⱪollarning boxluⱪidin ɵydin yamƣur ɵtidu.   
\m
\v 19 Ziyapǝt külkǝ üqün tǝyyarlinar, xarab ⱨayatni hux ⱪilar; lekin pul ⱨǝmmǝ ixni ⱨǝl ⱪilar!   
\m
\v 20 Padixaⱨⱪa lǝnǝt ⱪilma, ⱨǝtta oyungdimu tillima; ⱨujrangdimu baylarni tillima; qünki asmandiki bir ⱪux awazingni taritidu, bir ⱪanat igisi bu ixni ayan ⱪilidu.\x + \xo 10:20 \xt Mis. 22:28\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 11
\s1 Birnǝqqǝ ǝmǝliy nǝsiⱨǝt  
\m
\v 1 Nanliringni sularƣa ǝwǝt; kɵp künlǝrdin keyin uni ⱪaytidin tapisǝn.\f □ \fr 11:1 \ft \+bd «Nanliringni sularƣa ǝwǝt... uni ⱪaytidin tapisǝn»\+bd* — bu ayǝt bǝlkim dengiz sodisini kɵrsitixi mumkin; tǝwǝkkülqiling ⱪanqǝ qong bolsa, paydisimu xunqǝ kɵp bolidu; gǝpning yǝnǝ ⱨǝrhil kɵqmǝ mǝniliri boluxi mumkin. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Neningni sular (dengizlar) üstigǝ taxla».\f*   
\m
\v 2 Bir ülüxni yǝttǝ kixigǝ, sǝkkizigimu bǝrgin; qünki yǝr yüzidǝ nemǝ yamanliⱪ bolidiƣanliⱪini bilmǝysǝn.\f □ \fr 11:2 \ft \+bd «Bir ülüxni yǝttǝ kixigǝ, sǝkkizigimu bǝrgin; qünki yǝr yüzidǝ nemǝ yamanliⱪ bolidiƣanliⱪini bilmǝysǝn»\+bd* — bǝzi alimlar, bu ayǝtmu soda-tijarǝtni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Xuningdǝk uning birnǝqqǝ kɵqmǝ mǝnilirimu bolsa kerǝk.\f*  \x + \xo 11:2 \xt 2Kor. 9:10\x*   
\m
\v 3 Bulutlar yamƣurƣa tolƣan bolsa, ɵzlirini zemin üstigǝ boxitidu; dǝrǝh ximal tǝrǝpkǝ ɵrülsǝ, yaki jǝnub tǝrǝpkǝ ɵrülsǝ, ⱪaysi tǝrǝpkǝ qüxkǝn bolsa, xu yǝrdǝ ⱪalidu.   
\m
\v 4 Xamalni kɵzitidiƣanlar teriⱪqiliⱪ ⱪilmaydu; bulutlarƣa ⱪaraydiƣanlar orma ormaydu.   
\m
\v 5 Sǝn xamalning yolini bilmiginingdǝk yaki boyida barning ⱨamilisining ustihanlirining baliyatⱪuda ⱪandaⱪ ɵsidiƣanliⱪini bilmiginingdǝk, sǝn ⱨǝmmini yasiƣuqi Hudaning ⱪilƣinini bilmǝysǝn.\f □ \fr 11:5 \ft \+bd «xamalning yoli...»\+bd* — ibraniy tilida «xamal» wǝ «roⱨ» bir sɵz bolup, Sulayman muxu ayǝttǝ ⱨamilining baliyatⱪuda apiridǝ bolidiƣanliⱪi, ɵsidiƣanliⱪining ⱨǝmmisi Hudaning Roⱨi arⱪiliⱪ bolidiƣanliⱪini puritip kɵrsitidu (Injil, «Yuⱨ.» 3:1-8nimu kɵrüng).\f*  \x + \xo 11:5 \xt Yⱨ. 3:8\x*   
\m
\v 6 Sǝⱨǝrdǝ uruⱪungni teriƣin, kǝqtimu ⱪolungni ixtin ⱪaldurma; qünki nemǝ ixning, u yaki bu ixning paydiliⱪ bolidiƣanliⱪini wǝ yaki ⱨǝr ikkisining ohxaxla yahxi bolidiƣanliⱪini bilmǝysǝn.   
\b  
\m  
\s1 Ⱨayat künlirini ǝtiwarlax kerǝk, ihlasmǝn boluxi kerǝk!  
\m
\v 7 Nur xerin bolidu, aptapni kɵrüxmu ⱨuzurluⱪ ixtur.  
\v 8 Xunga birsi kɵp yil yaxiƣan bolsa, bularning ⱨǝmmisidin ⱨuzur alsun. Ⱨalbuki, u yǝnǝ ⱪarangƣuluⱪ künlirini esidǝ tutsun, qünki ular kɵp bolidu; kǝlgüsidiki ixlarning ⱨǝmmisi bimǝniliktur!   
\b  
\m
\v 9 Yaxliⱪingdin ⱨuzur al, i yigit; yaxliⱪing künliridǝ kɵnglüng ɵzünggǝ huxalliⱪni yǝtküzgǝy; kɵnglüng haliƣini boyiqǝ wǝ kɵzliring kɵrgini boyiqǝ yürgin; biraⱪ xuni bilginki, bularning ⱨǝmmisi üqün Huda seni soraⱪⱪa tartidu.  
\v 10 Əmdi kɵnglüngdin ƣǝxlikni elip taxla, teningdin yamanliⱪni neri ⱪil; qünki baliliⱪ wǝ yaxliⱪmu bimǝniliktur.   
\b  
\b  
\m  
\c 12
\s1 Sɵzning dawami  
\m
\v 1 Əmdi yaman künlǝr bexingƣa qüxmigüqǝ, xundaⱪla sǝn: «Bulardin ⱨeq ⱨuzurum yoⱪtur» degǝn yillar yeⱪinlaxmiƣuqǝ yaxliⱪingda Yaratⱪuqingni esingdǝ qing tut;  
\v 2 ⱪuyax, yoruⱪluⱪ, ay wǝ yultuzlar ⱪarangƣulixip, yamƣurdin keyin bulutlar ⱪaytip kǝlmigüqǝ uni esingdǝ tutⱪin. \f □ \fr 12:2 \ft \+bd «yamƣurdin keyin bulutlar ⱪaytip kǝlmigüqǝ»\+bd* — yaki «yamƣurdin keyin bulutlar yoⱪimiƣuqǝ».\f*  
\v 3 Xu küni «ɵyning kɵzǝtqiliri» titrǝp ketidu; palwanlar egilidu, ǝzgüqilǝr azliⱪidin tohtap ⱪalidu, derizilǝrdin sirtⱪa ⱪarap turƣuqilar ƣuwalixip ketidu; \f □ \fr 12:3 \ft \+bd «ɵyning kɵzǝtqiliri»\+bd* — adǝmning ⱪapaⱪlirini, «palwanlar» — Adǝmning mɵrilirini, «ǝzgüqilǝr» — Qixlarni, «derizilǝrdin ⱪariƣuqilar» — Kɵzlǝrni kɵrsitixi mumkin. Keyinki ayǝtlǝrdiki bir ⱪatar ohxitixlarmu ⱪeriliⱪni kɵrsitidu.\f*  
\v 4 koqiƣa ⱪaraydiƣan ixiklǝr etilidu; tügmǝnning awazi pǝsiydu, kixilǝr ⱪuxlarning awazini anglisila qɵqüp ketidu, «nahxiqi ⱪizlar»ning sayraxliri sus anglinidu; \f □ \fr 12:4 \ft \+bd «nahxiqi ⱪizlar»\+bd* — ⱪuxlarni kɵrsitix eⱨtimalliⱪi bar.\f*  
\v 5 kixilǝr egizdin ⱪorⱪidu, koqilarda wǝⱨimilǝr bar dǝp ⱪorⱪup yüridu; badam dǝrihi qiqǝklǝydu; qekǝtkǝ adǝmgǝ yük bolidu, xindir mewisi solixidu; qünki insan mǝnggülük makaniƣa ketidu wǝ xuning bilǝn tǝng, matǝm tutⱪuqilar koqida aylinip yüridu; \f □ \fr 12:5 \ft \+bd «qekǝtkǝ adǝmgǝ yük bolidu»\+bd* — yaki «qekǝtkǝ ɵzini sɵrǝp mangidu». \+bd «xindir mewisi»\+bd* — muⱨǝbbǝtni ⱪozƣaydiƣan mewǝ idi. Uning «solixip kǝtkǝnliki» bǝlkim jinisiy muⱨǝbbǝtning suslaxⱪanliⱪini kɵrsitixi mumkin.\f*  
\v 6 kümüx tana üzülgüqǝ, altun qinǝ qeⱪilƣuqǝ, aptuwa bulaⱪ yenida parǝ-parǝ bolƣuqǝ, ⱪuduⱪtiki qaⱪ kardin qiⱪⱪuqǝ, \f □ \fr 12:6 \ft \+bd «ⱪuduⱪtiki qaⱪ»\+bd* — ⱪuduⱪtin su qiⱪiridiƣan qaⱪni kɵrsǝtsǝ kerǝk. 
\fp  «Kümüx tana (rixtǝ)», «altun qinǝ», «aptowa» wǝ «qaⱪ»larning tǝnning ⱪaysi ǝza-funksiyilirini kɵrsitidiƣanliⱪi buningda eniⱪ deyilmigǝn; biraⱪ omumiy mǝnisi eniⱪtur — bǝdǝnning ⱨǝrbir güzǝllik-ⱪabiliyiti zawalƣa yüzlinidu.\f*  
\v 7 topa-qang ǝsli tupraⱪⱪa ⱪaytⱪuqǝ, roⱨ ɵzini bǝrgǝn Hudaƣa ⱪaytⱪuqǝ — Uni esingdǝ tutⱪin!\x + \xo 12:7 \xt Yar. 2:7; 3:19; Qɵl. 16:22\x*   
\m
\v 8 Bimǝnilik üstigǝ bimǝnilik!» — dǝydu ⱨekmǝt topliƣuqi — «Bimǝnilik üstigǝ bimǝnilik! Ⱨǝmmǝ ix bimǝniliktur!»\x + \xo 12:8 \xt Zǝb. 62:9; 144:4; Top. 1:2\x*   
\b  
\m  
\s1 Hulasǝ  
\m
\v 9 Xuningdǝk, ⱨekmǝt topliƣuqi dana bolupla ⱪalmastin, u yǝnǝ hǝlⱪⱪǝ bilim ɵgitǝtti; u oylinip, kɵp pǝnd-nǝsiⱨǝtlǝrni taraziƣa selip, rǝtlǝp qiⱪti. \x + \xo 12:9 \xt 1Pad. 5:26\x*  
\v 10 Ⱨekmǝt topliƣuqi yeⱪimliⱪ sɵzlǝrni tepixⱪa intilgǝn; uxbu yezilƣini bolsa durus, ⱨǝⱪiⱪǝt sɵzliridin ibarǝttur.  
\v 11 Dana kixining sɵzliri zihⱪa ohxaydu, ularning yiƣindisi qing bekitilgǝn mihtǝktur. Ular Birla Padiqi tǝripidin berilgǝndur.  
\v 12 Uning üstigǝ, i oƣlum, bulardin sirt ⱨǝrⱪandaⱪ yezilƣanlardin pǝhǝs bol; qünki kɵp kitablarning yezilixining ayiƣi yoⱪ, xuningdǝk kɵp ɵginix tǝnni upritidu.\f □ \fr 12:12 \ft \+bd «...i oƣlum, bulardin sirt ⱨǝrⱪandaⱪ yezilƣanlardin pǝhǝs bol»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «... i oƣlum, bulardin agaⱨ-sawaⱪ alƣin». Biraⱪ bizningqǝ bu ayǝttǝ Sulayman «Birla Padiqi (demǝk, Hudadin) tǝripidin berilgǝn» barliⱪ muⱪǝddǝs yazmilarni kɵrsitidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ahirⱪi dǝwǝt  
\m
\v 13 Biz pütün ixⱪa diⱪⱪǝt ⱪilayli; Hudadin ⱪorⱪⱪin wǝ uning ǝmr-pǝrmanliriƣa ǝmǝl ⱪilƣin; qünki bu insanning toluⱪ mǝjburiyitidur; \f □ \fr 12:13 \ft \+bd «Biz pütün ixⱪa diⱪⱪǝt ⱪilayli»\+bd* — yaki «Biz pütün ixni angliduⱪ». \+bd «bu insanning toluⱪ mǝjburiyitidur»\+bd* — ibraniy tilida: «bu insanning barliⱪidur» deyilidu. Buning toluⱪ mǝnisi bǝlkim: «Hudadin ⱪorⱪup, uning ǝmr-pǝrmanliriƣa ǝmǝl ⱪil» — bu Hudaning insanda bolƣan mǝⱪsitidur, degǝndǝk boluxi mumkin.\f*  \x + \xo 12:13 \xt Ⱪan. 6:2; 10:12; Pǝnd. 3:7\x*  
\v 14 qünki adǝm ⱪilƣan ⱨǝrbir ix, jümlidin barliⱪ mǝhpiy ixlar, yahxi bolsun, yaman bolsun, Huda ularning soriⱪini ⱪilidu.\x + \xo 12:14 \xt 1Kor. 4:5; 2Kor. 5:10\x*