\id DAN
\h Daniyal 
\toc1 Daniyal 
\toc2 Daniyal 
\toc3 Dan. 
\mt1 Daniyal  
\c 1
\s1 Daniyal wǝ uning dostliri •••• Daniyal Neboⱪadnǝsarning ordisida  
\m
\v 1 Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoyakim tǝhtkǝ olturup üqinqi yili, Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar Yerusalemƣa ⱨujum ⱪilip uni muⱨasirǝ ⱪiliwaldi. \x + \xo 1:1 \xt 2Pad. 24:2, 3; 2Tar. 36:6\x*  
\v 2 Rǝb Yǝⱨudaning padixaⱨi Yǝⱨuyakimni, xundaⱪla Hudaning ɵyidiki ⱪaqa-ⱪuqilarning bir ⱪismini uning ⱪoliƣa tapxurup bǝrdi. U ǝsirlǝrni Xinar zeminiƣa, ɵzi qoⱪunidiƣan mǝbudning buthanisiƣa elip bardi wǝ bulap kǝlgǝn ⱪaqa-ⱪuqilarni buthanining hǝzinisigǝ ⱪoydi.\f □ \fr 1:2 \ft \+bd «Hudaning ɵyi»\+bd* — muⱪǝddǝs ibadǝthana, ǝlwǝttǝ.\f*   
\m
\v 3 Padixaⱨ Neboⱪadnǝsar bax aƣwat ƣojidari Axpinazƣa ǝsirgǝ qüxkǝn Israillar iqidin han jǝmǝtidikilǝrdin wǝ esilzadǝ yigitlǝrdin birnǝqqidin tallap elip qiⱪixni buyrudi. \f □ \fr 1:3 \ft \+bd «bax aƣwat ƣojidari Axpinaz»\+bd* — «aƣwat» padixaⱨ sarayidiki kenizǝklǝrgǝ ⱪaraydiƣan, piqilƣan ǝr kixi. Ularning baxⱪa wǝzipiliri bar boluxi mumkin. Mumkinqiliki yǝnǝ barki, muxu yǝrdǝ «bax aƣwat ƣojidari» padixaⱨlarning barliⱪ ǝmǝldarlarning bexini kɵrsitidu. Əgǝr muxu toƣra bolsa «bax ǝmǝldar» dǝp tǝrjimǝ ⱪilixⱪa toƣra kelidu.\f*  \x + \xo 1:3 \xt Yǝx. 39:7\x*  
\v 4 Bu yaxlar nuⱪsansiz, kelixkǝn, danixmǝn-uⱪumuxluⱪ, mol bilimlik, mutǝpǝkkur, orda hizmitidǝ boluxⱪa layaⱪǝtlik, yǝnǝ kelip kaldiylǝrning ilim-pǝnlirini ⱨǝm tilini ɵginǝlǝydiƣan boluxi kerǝk idi. \f □ \fr 1:4 \ft \+bd «yǝnǝ kelip kaldiylǝrning ilim-pǝnlirini ⱨǝm tilini ɵginǝlǝydiƣan boluxi kerǝk idi\+bd* — «Kaldiyǝ» Babil imperiyǝsidiki muⱨim bir naⱨiyǝ idi, xu yǝrdikilǝr «aliyjanap kixilǝr» dǝp ⱪarilatti. Babil ordisining ⱪaidǝ-yosunliriƣa asasǝn munǝjjimlǝr xu tǝbiⱪidiki adǝmlǝrdin boluxi kerǝk idi.\f*  
\v 5 Padixaⱨ ular toƣrisida ular üq yilƣiqǝ ⱨǝr küni padixaⱨ yǝydiƣan nazu-nemǝtlǝr wǝ xarablar bilǝn ozuⱪlandurulsun, muddǝt toxⱪanda padixaⱨning aldida hizmǝttǝ bolsun dǝp bekitti.  
\v 6 Tallanƣan Yǝⱨuda ⱪǝbilisidiki yaxlardin Daniyal, Ⱨananiya, Mixael wǝ Azariyalar bar idi.  
\v 7 Aƣwat bexi ularƣa yengi isimlar, yǝni Daniyalƣa Bǝltǝxasar, Ⱨananiyaƣa Xadrak, Mixaelƣa Mixak, Azariyaƣa Əbǝdnego degǝn isimlarni ⱪoydi.\f □ \fr 1:7 \ft \+bd «Aƣwat bexi ularƣa yengi isimlar, yǝni Daniyalƣa Bǝltǝxasar, Ⱨananiyaƣa Xadrak, Mixaelƣa Mixak, Azariyaƣa Əbǝdnego degǝn isimlarni ⱪoydi»\+bd* — bu ⱪoyƣan ismilar, asasǝn butpǝrǝslik bilǝn munasiwǝtlik bolup, ǝsli wǝ yengi ismilirining mǝniliri tɵwǝndikidǝk: — 
\fp  Daniyal — «Huda mening sot ⱪilƣuqumdur» 
\fp  Bǝltǝxasar — «Bǝl (bir mǝbud) uning ⱨayatini ⱪoƣdisun». 
\fp  Ⱨananiya — «Pǝrwǝrdigar meⱨir-xǝpⱪǝtliktur» 
\fp  Xadrak — «Aku (bir mǝbud)ning buyruⱪi» 
\fp  Mixael — «Hudaƣa kim ohxiyalisun?» 
\fp  Mixak — «Aku (bir mǝbud)ƣa kim ohxiyalisun?» 
\fp  Azariya — «Pǝrwǝrdigar Yardǝmqimdur» 
\fp  Əbǝdnego — «Nego (nur qaqidiƣan mǝbud)ning ⱪuli»\f*   
\m
\v 8 Daniyal padixaⱨ bǝlgiligǝn nazu-nemǝtlǝr wǝ xaⱨanǝ xarabliri bilǝn ɵzini \add Huda aldida\add* napak ⱪilmasliⱪⱪa bǝl baƣlidi; xunga u aƣwat bexidin ɵzining napak ⱪilinmasliⱪiƣa yol ⱪoyuxini iltimas ⱪildi. \f □ \fr 1:8 \ft \+bd «Daniyal padixaⱨ bǝlgiligǝn nazu-nemǝtlǝr wǝ xaⱨanǝ xarabliri bilǝn ɵzini Huda aldida napak ⱪilmasliⱪⱪa bǝl baƣlidi»\+bd* — Daniyal Yǝⱨudiy bolƣaqⱪa, Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ berilgǝn «muⱪǝddǝs ⱪanun»ƣa asasǝn, bǝzi gɵxlǝr, mǝsilǝn qoxⱪa, tɵgǝ, toxⱪan gɵxini yeyixkǝ bolmaytti. Ⱪan qiⱪarmay boƣup ɵltürgǝn bolsa, yeyixkǝ bolmaytti. Uning üstigǝ, Babil ordisidikilǝr yegǝn gɵxlǝr wǝ iqkǝn xarablar mǝbudlarƣa beƣixlanƣan bolup, axu mǝbudlarni mǝdⱨiyilǝx üqün yǝp-iqilǝtti.\f*  \x + \xo 1:8 \xt Law. 15:1-35; 17:12; Ⱪan. 14:3-21; 1Kor. 8:4, 8-10\x*  
\v 9 Əmdi Huda aƣwat bexini Daniyalƣa iltipat wǝ xapaǝt kɵrsitidiƣan ⱪilƣanidi.  
\v 10 Lekin aƣwat bexi Daniyalƣa:  
\m — Mǝn ɵz ƣojam padixaⱨtin ⱪorⱪimǝn. Silǝrning yemǝk-iqmikinglarni u ɵzi bǝlgiligǝn; u ǝgǝr silǝrni baxⱪa ⱪurdax yigitlǝrdǝk saƣlam qiray ǝmǝs ikǝn dǝp ⱪarisa, undaⱪta silǝr padixaⱨⱪa mening kallamni aldurƣuqi bolisilǝr, — dedi.   
\m
\v 11 Xuning bilǝn Daniyal kelip aƣwat bexi ɵzigǝ wǝ Ⱨananiya, Mixael wǝ Azariyalarƣa tǝyinligǝn ƣojidardin tǝlǝp ⱪilip:  
\v 12 — Kǝminilirini umaq, kɵktat wǝ su bilǝnla beⱪip on künlük sinaⱪ ⱪilsila.   
\m
\v 13 Andin bizning qirayimiz bilǝn padixaⱨning esil tamiⱪini yegǝn yigitlǝrning qirayini selixturup baⱪsila, andin kɵzitixliri boyiqǝ kǝminilirigǝ ix kɵrgǝyla! — dedi.  
\v 14 Ƣojidar ularning gepigǝ kirip, ularni on kün sinap kɵrüxkǝ maⱪul boldi.  
\v 15 On kündin keyin ⱪarisa, ularning qirayliri padixaⱨning nazu-nemǝtlirini yegǝn yigitlǝrningkidinmu nurluⱪ wǝ tolƣan kɵründi.  
\v 16 Xuningdin keyin ƣojidar ularƣa padixaⱨ bǝlgiligǝn nazu-nemǝtlǝrni wǝ iqixkǝ bǝlgiligǝn xarabni bǝrmǝy, ularning ornida umaq, kɵktatlarni berixkǝ baxlidi.   
\m
\v 17 Bu tɵt yigitni bolsa, Huda ularni ⱨǝrhil ǝdǝbiyat wǝ ilim-mǝripǝttǝ danixmǝn wǝ uⱪumuxluⱪ ⱪildi. Daniyalmu barliⱪ ƣayibanǝ alamǝtlǝr bilǝn qüxlǝrgǝ tǝbir berixkǝ parasǝtlik boldi.  
\v 18 Padixaⱨ bǝlgiligǝn muddǝt toxⱪinida, aƣwat bexi yigitlǝrning ⱨǝmmisini Neboⱪadnǝsarning aldiƣa elip bardi. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «Padixaⱨ bǝlgiligǝn muddǝt toxⱪinida...»\+bd* — yǝni üq yil (5-ayǝtni kɵrüng).\f*  
\v 19 Padixaⱨ ular bilǝn bir-birlǝp sɵzlǝxti; yax yigitlǝrning ⱨeqⱪaysisi Daniyal, Ⱨananiya, Mixael wǝ Azariyalarƣa yǝtmidi. Xunga bu tɵtǝylǝn padixaⱨning hizmitidǝ ⱪaldi.  
\v 20 Padixaⱨⱪa danaliⱪ-ⱨekmǝt kerǝk bolƣanda yaki yorutux kerǝk bolƣan ⱨǝrⱪandaⱪ mǝsiligǝ jawab izdigǝndǝ, ularning jawabi uning sǝltǝnitidiki barliⱪ rǝmqi-palqi yaki pir-ustazliriningkidin on ⱨǝssǝ toƣra qiⱪatti.  
\v 21 Daniyal Pars padixaⱨi Ⱪorǝx tǝhtkǝ olturƣan birinqi yilƣiqǝ ordida dawamliⱪ turdi.\f □ \fr 1:21 \ft \+bd «Daniyal Pars padixaⱨi Ⱪorǝx tǝhtkǝ olturƣan birinqi yilƣiqǝ ordida dawamliⱪ turdi»\+bd* — Pars padixaⱨi Ⱪorǝx 66 yildin keyin Babil imperiyǝsini istela ⱪildi (miladiyǝdin ilgiriki 539-yili).\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Neboⱪadnǝsar kɵrgǝn qüx  
\m
\v 1 Neboⱪadnǝsar tǝhtkǝ olturup ikkinqi yili, birnǝqqǝ qüx kɵrdi; uning roⱨi parakǝndǝ bolup, uyⱪusi ⱪaqti.  
\v 2 Xunga padixaⱨ rǝmqi-palqi, pir-ustaz, jadugǝr wǝ kaldiy munǝjjimlǝrni qüxlirigǝ tǝbir berixkǝ qaⱪirixni buyrudi. Ular kelip padixaⱨning aldida turdi. \f □ \fr 2:2 \ft \+bd «kaldiy munǝjjimlǝr»\+bd* — Kaldiyǝ Babil imperiyǝsidiki muⱨim bir rayon idi, xu yǝrdikilǝr «aliyjanap kixilǝr» dǝp ⱪarilatti. Babil ordisi ⱪaidǝ-yosunliriƣa asasǝn munǝjjimlǝr xu tǝbiⱪidiki adǝmlǝrdin boluxi kerǝk idi.\f*  
\v 3 Padixaⱨ ularƣa:  
\m — Mǝn bir qüx kɵrdüm, bu qüxning mǝnisini bilixkǝ kɵnglüm naⱨayiti tit-tit boluwatidu, — dedi.\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «kɵnglüm naⱨayiti tit-tit boluwatidu»\+bd* — ibraniy tilida «roⱨim naⱨayiti tit-tit boluwatidu».\f*   
\m
\v 4 Andin kaldiylǝr padixaⱨⱪa (aramiy tilida): — Aliyliri mǝnggü yaxiƣayla! Ⱪeni kǝminlirigǝ qüxlirini eytⱪayla, biz tǝbir berimiz, — dedi.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «Andin kaldiylǝr padixaⱨⱪa (aramiy tilida): — Aliyliri mǝnggü yaxiƣayla! ... »\+bd* — muxu ayǝttin tartip 8:1kiqǝ ayǝtlǝr aramiy tilida yezilƣan.\f*   
\m
\v 5 Padixaⱨ kaldiylǝrgǝ: — Mǝndin buyruⱪ! Silǝr awwal kɵrgǝn qüxümni eytip andin tǝbir berixinglar kerǝk. Undaⱪ ⱪilmisanglar ⱪiyma-qiyma ⱪiliwetilisilǝr, ɵyünglar ⱨajǝthaniƣa aylanduruwetilidu! \x + \xo 2:5 \xt Dan. 3:29\x*  
\v 6 Lekin qüxümni eytip, uningƣa tǝbir berǝlisǝnglar mǝndin sowƣatlar, in’amlar wǝ aliy izzǝttin muyǝssǝr bolisilǝr. Əmdi qüxümni eytinglar, tǝbir beringlar! — dedi.   
\m
\v 7 Ular padixaⱨⱪa yǝnǝ bir ⱪetim:  
\m — Aliyliri qüxlirini eytⱪayla, andin ɵzlirigǝ tǝbirini eytip berimiz, — dedi.   
\m
\v 8 Bu qaƣda padixaⱨ jawabǝn:  
\m — Xübⱨisiziki, silǝr pǝrmanimdin ⱪaytmaydiƣinimni bilgǝqkǝ, waⱪitni kǝynigǝ sürüwatisilǝr.  
\v 9 Lekin qüxümni eytip bǝrmisǝnglar, silǝrgǝ pǝⱪǝt buyruⱪumla ⱪalidu. Qünki silǝr waⱪit ǝⱨwalni ɵzgǝrtidu, dǝp bilip ɵzara til biriktürüp, yalƣanqiliⱪ ⱪilip meni aldimaⱪqi bolisilǝr. Xunga qüxümni eytsanglar, andin qüxümgǝ ⱨǝⱪiⱪǝtǝn tǝbir berǝlǝydiƣanliⱪinglarni xu qaƣdila bilimǝn, — dedi.   
\m
\v 10 Kaldiylǝr padixaⱨⱪa jawabǝn:  
\m — Dunyada aliylirining soriƣan ixini eytip berǝlǝydiƣan ⱨeqbir adǝm yoⱪtur. Ⱨeqⱪandaⱪ padixaⱨ, uning ⱪandaⱪ uluƣ yaki küqlük boluxidin ⱪǝt’iynǝzǝr, rǝmqi-palqi, pir-ustaz yaki kaldiy munǝjjimlǝrgǝ mundaⱪ tǝlǝpni ⱪoyƣan ǝmǝs.  
\v 11 Qünki aliylirining soriƣanliri ⱨǝⱪiⱪǝtǝn alamǝt müxkül, ilaⱨlardin baxⱪa ⱨeqkim uni ayan ⱪilalmaydu. Lekin ilaⱨlarning makani insanlar arisida ǝmǝs, — dedi.   
\m
\v 12 Padixaⱨ ⱪattiⱪ ƣǝzǝplinip aqqiⱪlanƣan ⱨalda, Babil ordisidiki barliⱪ danixmǝnlǝrni ɵltürüxni ǝmr ⱪildi.  
\v 13 Xuning bilǝn padixaⱨning barliⱪ danixmǝnlǝrni ɵltürüx toƣrisidiki buyruⱪi qüxürüldi. Xunga \add hizmǝtkarliri\add* Daniyal wǝ uning dostlirinimu ɵltürüx üqün izdidi.   
\b  
\m  
\s1 Hudaning Daniyalƣa qüxni wǝ mǝnisini ayan ⱪilixi  
\m
\v 14 Xu qaƣda Daniyal Babildiki danixmǝnlǝrni ɵltürüx ǝmrini ijra ⱪilƣili qiⱪⱪan padixaⱨning hususiy muⱨapizǝtqilǝr baxliⱪi Arioⱪⱪa aⱪilanǝ wǝ danixmǝnlǝrqǝ jawab ⱪayturup  
\v 15 uningdin: — Padixaⱨning qüxürgǝn pǝrmani nemǝ üqün xunqǝ jiddiy? — dǝp soridi. Arioⱪ ǝⱨwalni Daniyalƣa eytip bǝrdi. \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «... pǝrmani nemǝ üqün xunqǝ jiddiy»\+bd* — yaki «... pǝrmani nemǝ üqün xunqǝ ⱪattiⱪ?».\f*  
\v 16 Daniyal dǝrⱨal padixaⱨ aldiƣa kirip, padixaⱨtin qüxigǝ tǝbir bǝrgüdǝk waⱪit berixni tǝlǝp ⱪildi.\f □ \fr 2:16 \ft \+bd «padixaⱨtin qüxigǝ tǝbir bǝrgüdǝk waⱪit berixni tǝlǝp ⱪildi.»\+bd* — yaki «padixaⱨtin qüxigǝ tǝbir berix üqün uningƣa waⱪit bekitixni tǝlǝp ⱪildi.».\f*   
\m
\v 17 Andin Daniyal ɵyigǝ ⱪaytip, ǝⱨwalni dostliri Ⱨananiya, Mixael wǝ Azariyalarƣa eytip bǝrdi.  
\v 18 U ulardin ǝrxtiki Hudadin bu qüxning siri toƣruluⱪ rǝⱨim-xǝpⱪǝt iltija ⱪilip, mǝn Daniyal wǝ dostlirim tɵtimizning Babildiki baxⱪa danixmǝnlǝr bilǝn billǝ ⱨalak ⱪilinmasliⱪimizni tilǝnglar, dǝp tǝlǝp ⱪildi.  
\v 19 Andin keqidǝ Daniyalƣa ƣayibanǝ kɵrünüxtǝ xu sirning yeximi wǝⱨiy ⱪilindi. Xuning bilǝn Daniyal ǝrxtiki Hudaƣa ⱨǝmdusanalar oⱪup mundaⱪ dedi:   
\m
\v 20 «Hudaning nami ǝbǝdil’ǝbǝd mǝdⱨiyilǝngǝy!  
\m Qünki danaliⱪ wǝ küq-ⱪudrǝt Uningkidur.   
\m
\v 21 U waⱪit, pǝsillǝrni Ɵzgǝrtküqidur;  
\m U padixaⱨlarni yiⱪitidu,  
\m Wǝ padixaⱨlarni tiklǝydu;  
\m U danalarƣa danaliⱪ, aⱪilanilarƣa ⱨekmǝt beridu.   
\m
\v 22 U qongⱪur wǝ sirliⱪ ixlarni axkariliƣuqidur,  
\m Ⱪarangƣuluⱪⱪa yoxurunƣan ixlarni yahxi bilgüqidur,  
\m Nur ⱨǝmixǝ Uning bilǝn billidur.\x + \xo 2:22 \xt Ayup 32:8\x*   
\m
\v 23 I manga danaliⱪ wǝ küq bǝrgǝn ata-bowilirimning Hudasi,  
\m Sanga xükür wǝ ⱨǝmdusanalar eytay!  
\m Sǝn ⱨazirla biz dua ⱪilƣan ixni manga axkariliding,  
\m Padixaⱨning soriƣan ixini bizgǝ kɵrsitip bǝrding».   
\b  
\m  
\s1 Daniyalning padixaⱨning qüxigǝ tǝbir berixi  
\m
\v 24 Andin Daniyal padixaⱨ Babildiki danixmǝnlǝrni ɵltürüxkǝ tǝyinligǝn Arioⱪning aldiƣa berip uningƣa:  
\m — Babildiki danixmǝnlǝrni ɵltürmigǝyla. Meni padixaⱨning aldiƣa baxlap kirgǝyla, mǝn padixaⱨning qüxigǝ tǝbir berǝy, — dedi.   
\m
\v 25 Arioⱪ xuan Daniyalni padixaⱨ Neboⱪadnǝsarning aldiƣa baxlap kirip, padixaⱨⱪa: —  
\m «Mǝn Yǝⱨudiy ǝsirlǝr iqidin aliylirining qüxigǝ tǝbir berǝlǝydiƣan bir kixini taptim» — dedi.   
\m
\v 26 Padixaⱨ Daniyal (Bǝltǝxasar dǝpmu atilidu)ƣa:  
\m «Sǝn mening kɵrgǝn qüxümni ayan ⱪilip, uningƣa tǝbir berǝlǝmsǝn? — dedi.   
\m
\v 27 Daniyal padixaⱨning aldida turup xundaⱪ jawab bǝrdi:  
\m — I aliyliri, sili soriƣan bu sirni danixmǝn, pir-ustaz, rǝmqi-palqi wǝ munǝjjimlar ɵzlirigǝ yexip berǝlmǝydu.  
\v 28 Biraⱪ ǝrxtǝ sirlarni axkariliƣuqi bir Huda bar. U bolsa aliyliriƣa ahirⱪi zamanning künliridǝ nemǝ ixlarning bolidiƣanliⱪini ayan ⱪildi. Əmdi ɵzlirining qüxini, yǝni aliyliri uhlawatⱪanda kɵrgǝn ƣayibanǝ alamǝtlǝrni eytip berǝy: — \f □ \fr 2:28 \ft \+bd «aliyliri uhlawatⱪanda kɵrgǝn ƣayibanǝ alamǝtlǝr...»\+bd* — aramiy tilida: «sili kariwatta yatⱪanda kallilirida kɵrgǝn ƣayibanǝ alamǝtlǝr..» deyilidu.\f*   
\m
\v 29 — I aliyliri, sili uhlaxⱪa yatⱪanda kǝlgüsidiki ixlarni oylap yattila. Sirlarni birdinbir Axkariliƣuqi ɵzlirigǝ yüz beridiƣan ixlarni kɵrsǝtti.  
\v 30 Manga kǝlsǝk, bu sirning manga ayan ⱪilinƣini mening baxⱪa jan igiliridin artuⱪ ⱨekmǝtkǝ igǝ bolƣanliⱪimdin ǝmǝs, bǝlki bu qüxning tǝbirini, xundaⱪla xaⱨ aliylirining kɵngülliridiki oylirini ɵzlirigǝ mǝlum ⱪilix üqündur.   
\m
\v 31 — Əy aliyliri, sili ƣayibanǝ alamǝttǝ ɵzlirining aldilirida turƣan gigant bir ⱨǝykǝlni kɵrdilǝ. Bu ⱨǝykǝl naⱨayiti gǝwdilik bolup, zor nur qaⱪnap turidiƣan ⱨǝywǝtlik ⱨǝm ⱪorⱪunqluⱪ idi.  
\v 32 Ⱨǝykǝlning bexi esil altundin, kɵkriki wǝ ⱪolliri kümüxtin, bǝl wǝ saƣriliri mistin,  
\v 33 Yuta-paqiⱪi tɵmürdin, puti tɵmür bilǝn layning arilaxmisidin yasalƣan.  
\v 34 Ɵzliri uni kɵrüwatⱪan qaƣlirida, adǝm ⱪoli bilǝn ⱪezilmiƣan bir tax kelip ⱨǝykǝlgǝ urulup uning tɵmür bilǝn layning arilaxmisidin yasalƣan putini qeⱪiwǝtti.  
\v 35 Uningdiki tɵmür, lay, mis, kümüx, altunlar xuan parqǝ-parqǝ ⱪilinip, xamal ularni bǝǝyni yazliⱪ hamandiki topilarni uqurƣandǝk, ⱪayta ⱨeq tepilmiƣudǝk ⱪilip uquriwǝtti. Lekin ⱨeliⱪi tax yoƣinap, pütkül jaⱨanni ⱪapliƣan ƣayǝt zor bir taƣⱪa aylandi.   
\m
\v 36 Kɵrgǝn qüxliri mana xudur. Əmdi biz ɵzlirigǝ bu qüxning mǝnisini yexip berimiz.\f □ \fr 2:36 \ft \+bd «Əmdi biz ɵzlirigǝ bu qüxning mǝnisini yexip berimiz»\+bd* — «biz» degǝn bu sɵz xübⱨisizki, Daniyalning ɵzigǝ wǝ üq dostiƣa wakalitǝn sɵz ⱪilƣinini bildüridu.\f*  \x + \xo 2:36 \xt Dan. 7\x*  \fig Babil imperiyǝsi|src="babylonianempire-upin-01.jpg" size="span" ref="«Dan.» 2:37" \fig*   
\m
\v 37 Əy aliyliri, ɵzliri pütkül padixaⱨlarning bir padixaⱨi, ǝrxtiki Huda siligǝ padixaⱨliⱪ, nopuz, küq wǝ xɵⱨrǝt ata ⱪildi.  
\v 38 Insan baliliri, ⱨaywanatlar, uqar-ⱪanatlar mǝyli ⱪǝyǝrdǝ tursun, Huda ularni ⱪolliriƣa tapxurup silini ularning ⱨǝmmisigǝ ⱨakim ⱪildi. Sili u ⱨǝykǝlning altun bexidursila.\fig Pars imperiyǝsi|src="persianempire-upin-01.jpg" size="span" ref="«Dan.» 2:38" \fig*   
\m
\v 39 Ɵzliridin keyin yǝnǝ bir padixaⱨliⱪ kelidu. Lekin u silining padixaⱨliⱪliriƣa yǝtmǝydu. Uningdin keyin üqinqi bir padixaⱨliⱪ, yǝni mis padixaⱨliⱪ kelip pütkül yǝr yüzigǝ ⱨakim bolidu.\fig Gretsiyǝ (Yunan) imperiyǝsi|src="greekempire-upin-01.jpg" size="span" ref="«Dan.» 2:39" \fig*   
\m
\v 40 Uningdin keyinki tɵtinqi padixaⱨliⱪ bolsa tɵmürdǝk mustǝⱨkǝm bolidu. Tɵmür barliⱪ baxⱪa nǝrsilǝrni qeⱪiwetip boysundurƣinidǝk, xuningƣa ohxax bu tɵmür padixaⱨliⱪ ɵz aldinⱪi padixaⱨlarning ⱨǝmmisini ezip qeⱪiwetidu. \fig Rim imperiyǝsi|src="romanempire-upin-01.jpg" size="span" ref="«Dan.» 2:40" \fig*   
\m
\v 41 Ɵzliri kɵrgǝndǝk tɵmür bilǝn seƣiz layning arilaxmisidin yasalƣan put wǝ barmaⱪlar bu padixaⱨliⱪning bɵlünmǝ bolup ketidiƣinini kɵrsitidu. Biraⱪ bu padixaⱨliⱪ tɵmürdǝk küqkǝ igǝ bolidu, qünki sili kɵrgǝndǝk, tɵmür bilǝn lay arilaxⱪan.  
\v 42 Tɵmür bilǝn layning arilaxmisidin yasalƣan putning barmaⱪliri u padixaⱨliⱪning bir ⱪismining küqiyidiƣanliⱪini, bir ⱪismining ajizlixidiƣanliⱪini kɵrsitidu.  
\v 43 Ɵzliri tɵmür bilǝn layning arilaxⱪanliⱪini kɵrdilǝ. Bu u \add padixaⱨliⱪning ⱨɵkümdarliri padixaⱨliⱪning\add* puⱪraliri bilǝn ittipaⱪlaxmaⱪqi bolƣanliⱪini kɵrsitidu. Lekin tɵmür lay bilǝn arilaxmiƣandǝk, birlixip ketǝlmǝydu. \f □ \fr 2:43 \ft \+bd «padixaⱨliⱪning puⱪraliri bilǝn...»\+bd* — aramiy tilida: «insanlarning nǝsli bilǝn....».\f*  
\v 44 U \add ahirⱪi\add* padixaⱨlar tǝhttǝ olturƣan mǝzgildǝ, ǝrxtiki Huda yimirilmǝs bir padixaⱨliⱪ bǝrpa ⱪilidu. Bu padixaⱨliⱪ ⱨǝrgiz baxⱪa bir hǝlⱪⱪǝ ɵtmǝydu; ǝksiqǝ u bu baxⱪa padixaⱨliⱪlarni üzül-kesil gumran ⱪilip, ɵzi mǝnggü mǝzmut turidu. \f □ \fr 2:44 \ft \+bd «U ahirⱪi padixaⱨlar»\+bd* — putning barmaⱪlirining padixaⱨlarƣa wǝkillik ⱪilidiƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk. Bu bab wǝ 7-bab toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:44 \xt Dan. 3:33; 4:31; 6:27; 7:14, 27; Mik. 4:7; Luⱪa 1:33\x*  
\v 45 Ɵzliri adǝm ⱪoli bilǝn ⱪezilmiƣan bir taxning taƣdin qiⱪⱪinini wǝ uning ⱨǝykǝldiki tɵmür, mis, lay, kümüx, altunni qeⱪiwǝtkǝnlikini kɵrdilǝ. Xunga uluƣ Huda aliyliriƣa kǝlgüsidǝ yüz beridiƣan ixlarni bildürgǝn. Kɵrgǝn qüxliri qoⱪum ǝmǝlgǝ axidu, berilgǝn tǝbir mutlǝⱪ ixǝnqliktur.\f □ \fr 2:45 \ft \+bd «Ɵzliri adǝm ⱪoli bilǝn ⱪezilmiƣan bir taxning taƣdin qiⱪⱪinini wǝ uning ⱨǝykǝldiki tɵmür, mis, lay, kümüx, altunni qeⱪiwǝtkǝnlikini kɵrdilǝ...»\+bd* — bu babtiki bexarǝtlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:45 \xt Yǝx. 8:14; 28:16; Zǝb. 118:22; Zǝk. 3:9; Mat. 21:42-44; Yⱨ. 3:31; 8:23\x*   
\b  
\m  
\s1 Padixaⱨning Daniyalƣa in’am berixi  
\m
\v 46 Andin padixaⱨ Neboⱪadnǝsar ɵzini yǝrgǝ etip Daniyalƣa sǝjdǝ ⱪildi wǝ uningƣa ⱨǝdiyǝ berip huxpuraⱪ-isriⱪ selixni ǝmr ⱪildi.  
\v 47 Padixaⱨ uningƣa:  
\m — Dǝrwǝⱪǝ, sening Hudaying ilaⱨlar iqidǝ ǝng uluƣ Ilaⱨ, padixaⱨlarning hojisi wǝ sirlarni axkariliƣuqi ikǝn, qünki sǝn bu sirni yǝxting! — dedi.   
\m
\v 48 Andin padixaⱨ Daniyalning mǝrtiwisini yuⱪiri ⱪilip, uningƣa nurƣun esil sowƣatlarni tǝⱪdim ⱪildi. U uni pütkül Babil ɵlkisigǝ ⱨakim boluxⱪa tǝyinlidi wǝ uni Babildiki danixmǝn-ǝⱪildarlarning bax aⱪsaⱪili ⱪildi.  
\v 49 Daniyalning padixaⱨtin tǝlǝp ⱪilixi bilǝn, padixaⱨ Xadrak, Mixak wǝ Əbǝdnegolarni Babil ɵlkisining mǝmuriy ixlirini idarǝ ⱪilixⱪa tǝyinlidi. Daniyal ɵzi orda hizmitidǝ ⱪaldi.\f □ \fr 2:49 \ft \+bd «Daniyal ɵzi orda hizmitidǝ ⱪaldi»\+bd* — aramiy tilida «Daniyal padixaⱨning dǝrwazisida turatti». Kona zamanlarda xǝⱨǝrning yaki ordining dǝrwazisi bolsa, soraⱪqilar ⱨɵküm qiⱪiridiƣan jay idi.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Neboⱪadnǝsarning altun ⱨǝykǝlgǝ qoⱪunuxni ǝmr ⱪilixi  
\m
\v 1 Padixaⱨ Neboⱪadnǝsar altundin egizliki atmix gǝz, kǝngliki altǝ gǝz kelidiƣan bir ⱨǝykǝl yasap, Babil ɵlkisining Dura tüzlǝnglikigǝ ornatti. \f □ \fr 3:1 \ft \+bd «egizliki atmix gǝz, kǝngliki altǝ gǝz...»\+bd* — «gǝz» (yaki «jǝynǝk») jǝynǝktin ⱪolning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪtur, tǝhminǝn 40-45 santimetr.\f*  
\v 2 Padixaⱨ barliⱪ wǝzir, waliy, ⱨakim, mǝsliⱨǝtqi, hǝziniqi, sotqi, soraⱪqilarni xundaⱪla ⱨǝrⱪaysi ɵlkilǝrdiki baxⱪa ǝmǝldarlarning ⱨǝmmisini padixaⱨ Neboⱪadnǝsar ornatⱪan bu altun ⱨǝykǝlni ɵz ilaⱨiƣa atax murasimiƣa ⱪatnixixⱪa pǝrman qüxürdi.  
\v 3 Xuning bilǝn wǝzirlǝr, waliylar, ⱨakimlar, mǝsliⱨǝtqilǝr, hǝziniqilǝr, sotqilar, soraⱪqilar, xundaⱪla ⱨǝrⱪaysi ɵlkilǝrdiki baxⱪa ǝmǝldarlarning ⱨǝmmisi atax murasimiƣa jǝm boldi. Ular ⱨǝykǝlning aldida turdi.   
\m
\v 4 Jakarqi yuⱪiri awaz bilǝn:  
\m — Əy ⱨǝrⱪaysi ǝl-yurt, ⱨǝrⱪaysi taipilǝrdin kǝlgǝnlǝr, ⱨǝr hil tilda sɵzlixidiƣan ⱪowmlar,  
\v 5 silǝr sunay, nǝy, ⱪalun, lira, ziltar, bulman wǝ baxⱪa ⱨǝrhil sazlarning awazini angliƣan ⱨaman, yǝrgǝ bax urup padixaⱨ Neboⱪadnǝsar ornatⱪan altun ⱨǝykǝlgǝ sǝjdǝ ⱪilinglar. \f □ \fr 3:5 \ft \+bd «lira»\+bd* — lira bolsa tɵt tarliⱪ bir hil saz. \+bd «bulman»\+bd* — bulman bolsa bir hil püwlinidiƣan saz.\f*  
\v 6 Kimki bax urup sǝjdǝ ⱪilmisa, xuan dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanƣa taxlinidu, — dǝp jakarlidi.   
\m
\v 7 Xunga, sunay, nǝy, ⱪalun, lira, ziltar, bulman wǝ baxⱪa ⱨǝrhil sazlarning awazini angliƣan ⱨaman ⱨǝrⱪaysi ǝl-yurt, ⱨǝrⱪaysi taipilǝrdin kǝlgǝn, ⱨǝrhil tilda sɵzlixidiƣan ⱪowm yǝrgǝ bax urup Neboⱪadnǝsar ornatⱪan altun ⱨǝykǝlgǝ sǝjdǝ ⱪilixti.   
\b  
\m  
\s1 Kaldiylǝrning üq buradǝrning üstidin ǝrz ⱪilixi  
\m
\v 8 U qaƣda, bǝzi kaldiylǝr aldiƣa qiⱪip Yǝⱨudiylar üstidin ǝrz ⱪildi.  
\v 9 Ular padixaⱨ Neboⱪadnǝsarƣa:  
\m — I aliyliri, mǝnggü yaxiƣayla!  
\v 10 Aliyliri sunay, nǝy, ⱪalun, lira, ziltar, bulman wǝ baxⱪa ⱨǝrhil sazlarning awazini angliƣan ⱨaman ⱨǝmmǝylǝn yǝrgǝ bax urup altun ⱨǝykǝlgǝ sǝjdǝ ⱪilsun,  
\v 11  xundaⱪla kimki yǝrgǝ bax urup sǝjdǝ ⱪilmisa, u dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanƣa taxlansun dǝp pǝrman ⱪilƣanidila.  
\v 12 Sili Babil ɵlkisining mǝmuriy ixlirini baxⱪuruxⱪa tǝyinligǝn birnǝqqǝ Yǝⱨudiy, yǝni Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolar bar; i aliyliri, bu adǝmlǝr siligǝ ⱨɵrmǝtsizlik ⱪiliwatidu. Ular padixaⱨning ilaⱨlirining ibaditidǝ bolmidi yaki padixaⱨ ornatⱪan altun ⱨǝykǝlgimu sǝjdǝ ⱪilmaydu, — dedi.   
\m
\v 13 Xuni anglap padixaⱨ Neboⱪadnǝsar dǝrƣǝzǝp bolup, Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolarni ɵz aldiƣa kǝltürüxni ǝmr ⱪildi. Xuning bilǝn ular bu üqǝylǝnni padixaⱨ aldiƣa ǝpkǝldi.  
\v 14 Neboⱪadnǝsar ularƣa:  
\m — Xadrak, Mixak, Əbǝddnego, silǝr rasttin mening ilaⱨlirimning hizmitidǝ bolmidinglarmu ⱨǝm mǝn ornatⱪan altun ⱨǝykǝlgǝ sǝjdǝ ⱪilmidinglarmu?  
\v 15 Ⱨazir silǝr sunay, nǝy, ⱪalun, lira, ziltar, bulman wǝ baxⱪa ⱨǝrhil sazlarning awazini angliƣan ⱨaman, mǝn yasatⱪan ⱨǝykǝlgǝ sǝjdǝ ⱪilixⱪa tǝyyar tursanglar, yahxi. Lekin sǝjdǝ ⱪilmisanglar, silǝr dǝrⱨal dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanƣa taxlinisilǝr. Xu qaƣda ⱪandaⱪ ilaⱨ kelip silǝrni qanggilimdin ⱪutⱪuzuwalidikin, ⱪeni?! — dedi.   
\m
\v 16 Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolar padixaⱨⱪa jawabǝn:  
\m — I Neboⱪadnǝsar, bu ixta biz ɵzimizni aⱪliximiz ⱨajǝtsiz.  
\v 17 Biz sǝjdǝ ⱪilip keliwatⱪan Hudayimiz bizni dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdandin ⱪutⱪuzalaydu; i aliyliri, U qoⱪum ɵzlirining ilkidin bizni ⱪutⱪuzidu.  
\v 18 Lekin bizni ⱪutⱪuzmiƣan tǝⱪdirdimu, aliylirigǝ mǝlum bolsunki, biz yǝnila ilaⱨlirining hizmitidǝ bolmaymiz wǝ sili ornatⱪan altun ⱨǝykǝlgǝ sǝjdǝ ⱪilmaymiz, — dedi.   
\b  
\m  
\s1 Üq dostning ɵlümgǝ buyruluxi  
\m
\v 19 Buni angliƣan ⱨaman padixaⱨ Neboⱪadnǝsarning tǝri buzulup, Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolarƣa ⱪattiⱪ ƣǝzǝplǝndi. Xuning bilǝn adǝmlirigǝ humdanni adǝttikidin yǝttǝ ⱨǝssǝ ⱪattiⱪ ⱪizitixni buyrudi.  
\v 20 U ⱪoxunidiki ǝng ⱪawul palwanlarƣa Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolarni baƣlap, dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanƣa taxlaxni buyrudi.  
\v 21 Xuning bilǝn ular tonliri, ixtanliri, sǝlliliri wǝ baxⱪa libas kiyimliri selinmiƣan ⱨalda baƣlinip dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanƣa taxlandi.  
\v 22 Padixaⱨning ǝmrining ⱪattiⱪliⱪi bilǝn humdandiki ot intayin yalⱪunlap yenip turatti, xunglaxⱪa humdandin qiⱪiwatⱪan yalⱪun Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolarni kɵtürgǝn ǝskǝrlǝrni kɵydürüp taxlidi.  
\v 23 Xundaⱪ ⱪilip Xadrak, Mixak, Əbǝdnego üqǝylǝn baƣlaⱪliⱪ ⱨalda dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanƣa qüxüp kǝtti.   
\m
\v 24 Andin Neboⱪadnǝsar qɵqügǝn ⱨalda ornidin qaqrap turup, mǝsliⱨǝtqi wǝzirliridin:  
\m — Biz baƣlap ot iqigǝ taxliƣinimiz üq adǝm ǝmǝsmu? — dǝp soridi.  
\m — Ular jawabǝn «Xundaⱪ, i aliyliri! — dedi.   
\m
\v 25 Padixaⱨ jawabǝn:  
\m — Mana, mǝn tɵt adǝmning baƣlaⱪsiz ⱨalda ot iqidǝ ǝrkin mengip yürüwatⱪinini kɵrüwatimǝnƣu, ular ⱪilqǝ kɵygǝndǝk ǝmǝs; ⱨǝmdǝ tɵtinqi kixi ilaⱨlarning oƣlidǝk turidu! — dedi.   
\b  
\m  
\s1 Üqǝylǝnning humdan otidin qiⱪixi wǝ ɵstürülüxi  
\m
\v 26 Xuning bilǝn Neboⱪadnǝsar dǝⱨxǝtlik yalⱪunlap turƣan humdanning aƣziƣa yeⱪin kelip:  
\m — Xadrak, Mixak, Əbǝdnego! Ⱨǝmmidin Aliy Ilaⱨning ⱪulliri, qiⱪinglar, mayaⱪⱪa kelinglar! — dǝp towlidi. Xuning bilǝn Xadrak, Mixak wǝ Əbǝdnego ottin qiⱪti.   
\m
\v 27 Barliⱪ wǝzirlǝr, waliylar, ⱨakimlar wǝ padixaⱨning mǝsliⱨǝtqi wǝzirliri yiƣilip kelixip bu üqǝylǝngǝ tikilixip ⱪaraxti; ularning ⱪilqǝ kɵygǝn yeri yoⱪ idi, qaq-saⱪallirimu kɵymigǝn, kiyim-keqǝklirimu xu peti idi, üsti-bexidimu is-tütünning puriⱪi yoⱪ idi.   
\m
\v 28 Neboⱪadnǝsar mundaⱪ dedi:  
\m — Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolarning Hudasiƣa xükür-sanalar bolƣay! U Ɵz pǝrixtisini ǝwǝtip, Ɵzigǝ tayanƣan ⱪullirini ⱪutⱪuziwaldi. Ular ɵzlirining ilaⱨidin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨⱪa hizmǝt ⱪilmasliⱪ üqün wǝ yaki bax urup sǝjdǝ ⱪilmasliⱪ üqün, pǝⱪǝt ɵz Hudayimizningla ibaditidǝ bolimiz dǝp padixaⱨning pǝrmaniƣa hilapliⱪ ⱪilip ⱨayatini tǝwǝkkul ⱪildi. \f □ \fr 3:28 \ft \+bd «... Padixaⱨning pǝrmaniƣa hilapliⱪ ⱪilip ⱨayatini tǝwǝkkul ⱪildi»\+bd* — aramiy tilida «... Padixaⱨning pǝrmaniƣa hilapliⱪ ⱪilip tǝnlirini tǝwǝkkul ⱪildi».\f*  
\v 29 Əmdi mǝn xundaⱪ pǝrman qüxürimǝnki: Ⱪaysi ǝl-yurt bolsun, ⱪaysi taipilǝrdin kǝlgǝn bolsun, ⱪaysi tilda sɵzlixidiƣanlar bolsun, Xadrak, Mixak, Əbǝdnegolarning Hudasiƣa ⱪara qaplaydikǝn, pütün teni ⱪiyma-qiyma ⱪilinsun, ɵyliri ⱨajǝthaniƣa aylandurulsun! Qünki bundaⱪ ⱪutⱪuzalaydiƣan baxⱪa ilaⱨ yoⱪ.\x + \xo 3:29 \xt Dan. 2:5\x*   
\m
\v 30 Xuning bilǝn padixaⱨ Xadrak, Mixak, Əbǝdnego üqǝylǝnni ɵstürüp, Babil ɵlkisidǝ yuⱪiri mǝnsǝpkǝ tǝyinlidi.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Neboⱪadnǝsarning ikkinqi qüxi toƣruluⱪ yazƣan heti  
\m
\v 1 «Mǝnki padixaⱨ Neboⱪadnǝsardin yǝr yüzidiki ⱨǝrbir ǝl-yurtⱪa, ⱨǝrⱪaysi taipilǝrgǝ, ⱨǝrhil tillarda sɵzlixidiƣan ⱪowmlarƣa aman-esǝnlik exip-texip turƣay!   
\m
\v 2 Ⱨǝmmidin Aliy Huda manga kɵrsǝtkǝn alamǝtlǝrni wǝ karamǝtlǝrni jakarlaxni layiⱪ taptim.  
\v 3 Uning kɵrsǝtkǝn mɵjizilik alamǝtliri nemidegǝn uluƣ! Uning karamǝtliri nemǝdegǝn ⱪaltis! Uning padixaⱨliⱪi pütmǝs-tügimǝstür, Uning ⱨakimliⱪi dǝwrdin-dǝwrgiqǝ dawamlixidu!\x + \xo 4:3 \xt Zǝb. 93:1, 2; Dan. 6:27\x*   
\m
\v 4 Mǝnki Neboⱪadnǝsar ɵyümdǝ biharaman olturƣinimda, ordamda bayaxat turmux kɵqüriwatⱪinimda,  
\v 5 meni intayin ⱪorⱪitiwǝtkǝn bir qüxni kɵrdüm, ornumda yatⱪinimda beximdiki oylar wǝ kallamdiki ƣayibanǝ alamǝtlǝr meni alaⱪzadǝ ⱪildi.   
\m
\v 6 Babildiki barliⱪ danixmǝnlǝrni aldimƣa qaⱪirixⱪa pǝrman berip, ularning qüxümgǝ tǝbir berixini buyrudim.  
\v 7 Xuning bilǝn barliⱪ rǝmqi-palqi, pir-ustaz, kaldiylǝr wǝ munǝjjimlar kelixti. Mǝn qüxümni eytip bǝrdim, lekin ular manga tǝbirini berǝlmidi. \f □ \fr 4:7 \ft \+bd «berǝlmidi»\+bd* — yaki «bǝrmidi».\f*  
\v 8 Lekin ahirda Daniyal kirdi (uning yǝnǝ bir ismi Bǝltǝxasar bolup, mening ilaⱨimning namiƣa asasǝn ⱪoyulƣan). Muⱪǝddǝs ilaⱨlarning roⱨi uningda ikǝn. Mǝn qüxümni eytip, uningƣa:   
\m
\v 9 — Əy palqilarning baxliⱪi Bǝltǝxasar, muⱪǝddǝs ilaⱨlarning roⱨi sǝndǝ ikǝnlikini, sanga ⱨeqⱪandaⱪ sir tǝs kǝlmǝydiƣanliⱪini bildim, xunga mening kɵrgǝn qüxümdiki ƣayibanǝ alamǝtlǝrni qüxǝndürgǝysǝn, xundaⱪla uningƣa tǝbir bǝrgǝysǝn, — dedim.\f □ \fr 4:9 \ft \+bd «Əy palqilarning baxliⱪi Bǝltǝxasar, muⱪǝddǝs ilaⱨlarning roⱨi sǝndǝ ikǝn...»\+bd* — bu padixaⱨning kɵz-ⱪarixi. Daniyal ɵzi palqǝ ǝmǝs, ǝlwǝttǝ. Palqiliⱪ Tǝwratta ⱪǝt’iy mǝn’i ⱪilinidu.\f*   
\m
\v 10 — Mǝn ornumda yatⱪinimda kallamda mundaⱪ ƣayibanǝ alamǝtlǝrni kɵrdüm: Mana, yǝr yüzining otturisida bir tüp dǝrǝh bar ikǝn; u tolimu egizmix.  
\v 11 U barƣanseri qong ⱨǝm mǝzmut ɵsüp, asmanƣa taⱪixiptu, u dunyaning qǝtlirigimu kɵrünidikǝn.  
\v 12 Uning yopurmaⱪliri qirayliⱪ, mewisi intayin mol ikǝn. Uningda pütkül dunyaƣa yǝtküdǝk ozuⱪ bar ikǝn. Uning astida daladiki ⱨaywanlar sayidaxidikǝn, xahlirida asmandiki uqar-ⱪanatlar makan ⱪilidikǝn; mewisidin barliⱪ ǝt igilirimu ozuⱪlinidikǝn.   
\m
\v 13 Ornumda yetip, kallamda kɵrgǝn ƣayibanǝ alamǝtlǝrni kɵrüwatimǝn, mana, asmandin bir kɵzǝtqi muǝkkǝl, yǝni muⱪǝddǝs bir pǝrixtǝ qüxüp, \f □ \fr 4:13 \ft \+bd «...muⱪǝddǝs bir pǝrixtǝ qüxti»\+bd* — aramiy tilida «bir muⱪǝddǝs bolƣuqi qüxti».\f*  
\v 14 mundaⱪ jakarlidi:  
\m — «Dǝrǝhni kesip, xahlirini ⱪirⱪip, yopurmaⱪlirini wǝ mewilirini ⱪeⱪip qüxürüp qeqiwetinglar. Dǝrǝh tüwidiki yawayi ⱨaywanlar uningdin yiraⱪlaxsun, uning xahliridiki ⱪuxlar tezip kǝtsun.  
\v 15 Yǝrdǝ pǝⱪǝt kɵtükinila yiltizi bilǝn, mis wǝ tɵmür bilǝn qǝmbǝrlǝp, yumran ot-qɵplǝr bilǝn billǝ dalada ⱪaldurunglar. U asmandiki xǝbnǝmdin qiliⱪ-qiliⱪ ⱨɵl bolup tursun. Uning nesiwisi ot-qɵp yǝydiƣan yawayi ⱨaywanlar bilǝn billǝ bolsun.  
\v 16 Adǝmiy ǝⱪlidin mǝⱨrum ⱪilinip, uningƣa yawayi ⱨaywanlarning ǝⱪli berilsun, xundaⱪla xu ⱨalǝttǝ «yǝttǝ waⱪit» tursun.\f □ \fr 4:16 \ft \+bd «adǝmiy ǝⱪlidin mǝⱨrum ⱪilinip»\+bd* — aramiy tilida «adǝmiy kɵngüldin mǝⱨrum ⱪilinip». \+bd «yawayi ⱨaywanlarning ǝⱪli»\+bd* — aramiy tilida «yawayi ⱨaywanlarning yüriki». \+bd «...xundaⱪla xu ⱨalǝttǝ «yǝttǝ waⱪit» tursun»\+bd* — «yǝttǝ waⱪit» Muⱪǝddǝs Kitabta deyilgini boyiqǝ, yǝttǝ yilni bildüridu. Əmma Babilliⱪlarning kalendaridiki bir yil 360 kün bolƣaqⱪa, bǝlkim 2520 kün boluxi kerǝk. Bu toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 17 Dunyadiki jan igiliri Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining insanlarning padixaⱨliⱪining ⱨǝmmisini idarǝ ⱪilidiƣanliⱪi, xundaⱪla uning padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ɵzi talliƣan kixi (mǝyli u ⱨeqnemigǝ ǝrzimǝs adǝm bolsimu)gǝ beridiƣanliⱪini bilsun dǝp, bu ⱨɵküm ⱪariƣuqi muǝkkǝllǝrning pǝrmani bilǝn, yǝni muⱪǝddǝs pǝrixtilǝrning ⱪarar buyruⱪi bilǝn bǝlgilǝngǝndur».   
\m
\v 18 — Mǝn padixaⱨ Neboƣadnǝsar mana xundaⱪ qɵxni kɵrdum. Əy Bǝltǝxasar, qüxümgǝ tǝbir bǝrgǝysǝn. Padixaⱨliⱪimdiki danixmǝnlǝr iqidǝ mǝn üqün buningƣa tǝbir berǝlǝydiƣan birmu adǝm qiⱪmidi. Lekin sǝn tǝbir berǝlǝysǝn, qünki ǝng muⱪǝddǝs ilaⱨlarning roⱨi sǝndǝ ikǝn.   
\m
\v 19 Xuning bilǝn Bǝltǝxasar dǝpmu atalƣan Daniyal bir ⱨaza ⱨǝyranliⱪta alaⱪzadǝ boldi wǝ qüx toƣrisida oylap tolimu biaram boldi.  
\m Padixaⱨ: — Əy Bǝltǝxasar, bu qüx wǝ uning tǝbiri seni alaⱪzadǝ ⱪilmisun, — dedi.  
\m Bǝltǝxasar jawabǝn:  
\m — I aliyliri, bu qüx silidin nǝprǝtlǝngǝnlǝrgǝ bolsun, uning tǝbiri ɵzlirigǝ ǝmǝs, düxmǝnlirigǝ qüxkǝy! \f □ \fr 4:19 \ft \+bd «bir ⱨaza ⱨǝyranliⱪta alaⱪzadǝ boldi»\+bd* — aramiy tilida «birǝr saǝt ⱨǝyranliⱪta alaⱪzadǝ boldi».\f*  
\v 20-21 Barƣanseri ɵsüp mǝzmut bolƣan, egizliki asmanƣa taⱪixidiƣan, pütkül dunyaƣa kɵrünidiƣan, yopurmaⱪliri qirayliⱪ, mewisi intayin mol bolƣan, pütkül dunyaƣa yǝtküdǝk ozuⱪ bolidiƣan, sayisida yawayi ⱨaywanlar turidiƣan, xahlirida uqar ⱪuxlar makan ⱪilidiƣan dǝrǝh bolsa, yǝni sǝn kɵrgǝn dǝrǝh — dǝl ɵzliridur, i aliyliri!  
\m — Qünki sili qong wǝ mǝzmut ɵstila; silining ⱨǝywǝtliri exip pǝlǝkkǝ yǝtti; ⱨɵkümranliⱪliri yǝr yüzining qǝtlirigǝ yetip bardi.   
\m
\v 22 — Qünki sili qong wǝ mǝzmut ɵstila; silining ⱨǝywǝtliri exip pǝlǝkkǝ yǝtti; ⱨɵkümranliⱪliri yǝr yüzining qǝtlirigǝ yetip bardi.  
\v 23 Aliyliri ⱪarap turƣan waⱪitlirida asmandin bir ⱪariƣuqi, yǝni bir muⱪǝddǝs pǝrixtǝ qüxüp: «Bu dǝrǝhni kesip, harab ⱪilinglar. Halbuki, yǝrdǝ kɵtükinila yiltizi bilǝn ⱪaldururp, mis wǝ tɵmür bilǝn qǝmbǝrlǝp, yumran ot-qɵplǝr bilǝn billǝ dalada ⱪaldurunglar. U asmandiki xǝbnǝmdin qiliⱪ-qiliⱪ ⱨɵl bolup tursun. «Yǝttǝ waⱪit» bexidin ɵtkiqǝ uning nesiwisi ot-qɵp yǝydiƣan yawayi ⱨaywanlar bilǝn billǝ bolsun, — dǝptu.   
\m
\v 24 — I aliyliri, qüxlirining mǝnisi mana xu — Bular bolsa Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining pǝrmani bilǝn hojam padixaⱨning bexiƣa qüxidiƣan ixlar —  
\v 25 Ɵzliri kixilǝr arisidin ⱨǝydiwetilip, yawayi ⱨaywanlar bilǝn billǝ yaxaydila, kalilardǝk ot-qɵp bilǝn ozuⱪlandurulidila, dalada asmandiki xǝbnǝmdin qiliⱪ-qiliⱪ ⱨɵl bolup turidila. Taki sili Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining pütkül insan padixaⱨliⱪini idarǝ ⱪilidiƣanliⱪini wǝ Uning ⱨoⱪuⱪini Ɵzi talliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixigǝ beridiƣanliⱪini bilip yǝtküqǝ, yǝttǝ waⱪit baxliridin ɵtidu. \x + \xo 4:25 \xt Dan. 5:20,21\x*  
\v 26 «Dǝrǝhning kɵtikini yiltizi bilǝn yǝrdǝ ⱪaldurunglar» dǝp buyrulƣanikǝn, ɵzliri ǝrxlǝrning ⱨǝmmini idarǝ ⱪilidiƣannliⱪini bilip yǝtkǝndin keyin padixaⱨliⱪliri ɵzlirigǝ ⱪayturulidu.  
\v 27 Xunga i aliyliri, mening nǝsiⱨitim siligǝ layiⱪ kɵrülgǝy, gunaⱨliridin ⱪol üzgǝyla, ixta ⱨǝⱪⱪaniy bolƣayla, ⱪǝbiⱨlikliridin tohtap kǝmbǝƣǝllǝrgǝ rǝⱨimdillik ⱪilƣayla. Xundaⱪ ⱪilƣandila bǝlkim dawamliⱪ güllǝp yaxnimamdila?   
\m
\v 28 Bu ixlarning ⱨǝmmisi padixaⱨ Neboⱪadnǝsarning bexiƣa qüxti.   
\m
\v 29 On ikki aydin keyin, u Babildiki padixaⱨliⱪ ordisining ɵgzisidǝ sǝylǝ ⱪiliwetip:   
\m
\v 30 — Ⱪaranglar, mǝn ɵz izzitim wǝ xan-xɵⱨritim namayan ⱪilinsun dǝp, xaⱨanǝ ordamning jaylixixi üqün zor küqüm bilǝn yasiƣan ⱨǝywǝtlik Babil xǝⱨiri muxu ǝmǝsmu? — dedi.   
\m
\v 31 Uning sɵzi aƣzidin tehi üzülmǝyla, asmandin bir awaz qüxüp:  
\m — Əy padixaⱨ Neboⱪadnǝsar, bu sɵz sanga kǝldi: Padixaⱨliⱪ sǝndin elindi.  
\v 32 Sǝn kixilǝr arisidin ⱨǝydiwetilip, yawayi ⱨaywanlar bilǝn billǝ makan ⱪilisǝn wǝ kalilardǝk ot-qɵp yǝysǝn; sǝn Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining insan padixaⱨliⱪini idarǝ ⱪilidiƣanliⱪini wǝ Uning ⱨoⱪuⱪini Ɵzi talliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixigǝ tutⱪuzidiƣanliⱪini bilip yǝtküqǝ yǝttǝ waⱪit bexingdin ɵtüp ketidu — deyildi.   
\m
\v 33 Bu sɵz Neboⱪadnǝsarda xuan ǝmǝlgǝ axti. U kixilǝr arisidin ⱨǝydiwetilip, kalilardǝk ot-qɵp yǝp, teni xǝbnǝmdin qiliⱪ-qiliⱪ ⱨɵl bolup kǝtti. Uning qaqliri bürkütning pǝyliridǝk, tirnaⱪliri ⱪuxning tirnaⱪliridǝk ɵsüp kǝtti.   
\m
\v 34 Əmdi xu künlǝr toxⱪanda, mǝn Neboⱪadnǝsar asmanƣa kɵz tikip ⱪariwidim, ǝⱪil-ⱨoxum ǝsligǝ kǝldi. Mǝn Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqiƣa ⱨǝmdusana eytip, Mǝnggü Ⱨayat Turƣuqini mǝdⱨiyilǝp, ⱨɵrmǝt ǝylidim.  
\m Uning ⱨakimliⱪi mǝnggülük ⱨakimliⱪtur;  
\m Uning padixaⱨliⱪi ǝwladtin-ǝwladⱪidur.   
\m
\v 35 Uning aldida yǝr yüzidiki barliⱪ insanlar ⱨeqnemǝ ⱨesablanmaydu;  
\m Ərxtiki ⱪoxunlar wǝ zemindiki insanlar arisida U nemǝ ⱪilixni halisa xuni ⱪilidu;  
\m Uning ⱪolini kim tosalisun yaki Uningdin «Nemǝ ⱪilisǝn?» dǝp soraxⱪa jür’ǝt ⱪilalisun?   
\m
\v 36 Xuanla ǝⱪil-ⱨoxum ǝsligǝ kǝldi; padixaⱨliⱪimning xan-xǝripi, izzitim, padixaⱨliⱪ ⱨǝywǝmmu ǝsligǝ kǝltürüldi. Mǝsliⱨǝtqi wǝzirlirim wǝ ǝmir-esilzadilirim meni izdǝp kǝldi. Padixaⱨliⱪim mustǝⱨlǝmlǝndi; burunⱪidinmu zor ⱨǝywigǝ yengibaxtin igǝ boldum.   
\m
\v 37 Əmdi mǝnki Neboⱪadnǝsar ǝrxtiki Padixaⱨⱪa ⱨǝmdusana oⱪuymǝn, Uni tehimu uluƣlaymǝn wǝ Uni izzǝtlǝymǝn:  
\m — Uning ⱪilƣanliri ⱨǝⱪtur,  
\m Uning yolliri toƣridur;  
\m Uning tǝkǝbburluⱪ yolida mangƣanlarning ⱨǝywisini qüxürüx ⱪudriti bardur!».   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Neboⱪadnǝsarning nǝwrisi padixaⱨ Bǝlxazarning ziyapiti  
\m
\v 1 Bir küni padixaⱨ Bǝlxazar ǝmir-esilzadilǝrdin ming kixini tǝklip ⱪilip katta ziyapǝt berip, ularning aldida xarab iqip, ǝyx-ixrǝt kǝypini sürdi. \f □ \fr 5:1 \ft \+bd «padixaⱨ Bǝlxazar ǝmir-esilzadilǝrdin ming kixini tǝklip ⱪilip...»\+bd* — padixaⱨ Bǝlxazar Neboⱪadnǝsarning nǝwrisi idi. Əmǝliyǝttǝ xu künlǝrdǝ u «muawin imperator» idi; atisi Nabonidus imperator idi, lekin u adǝttǝ Babilda turmaytti. \+bd «... Ularning aldida xarab iqip, ǝyx-ixrǝt kǝypini sürdi»\+bd* — bu babtiki 30-31-ayǝtlǝrdin ⱪariƣanda, xu qaƣda Pars ⱪoxunliri Babil xǝⱨirini alliⱪaqan ⱪorxiwalƣanidi. Əmdi Babillar nemixⱪa ziyapǝt ⱪilidu? Tarihxunaslarning tǝⱨlili boyiqǝ Babil xǝⱨiri (a) intayin mustǝⱨkǝm, sepili egiz xǝⱨǝr; (ǝ) uningda yirgirmǝ yilliⱪ ozuⱪ-tülük toplanƣanidi. Xunga padixaⱨ ɵzini tolimu bihǝtǝr, dǝp ⱪaraytti.\f*  
\v 2 Padixaⱨ Bǝlxazar xarabni tetip kɵrüp, ɵzi, ǝmir-esilzadiliri, ɵz hotun-kenizǝkliring xarabni atisi Neboⱪadnǝsar Yerusalemdiki muⱪǝddǝs ibadǝthanidin oljiƣa alƣan altun-kümüxtin yasalƣan jam-ⱪaqilarda iqixigǝ xu jam-ⱪaqilarni elip qiⱪixni buyrudi.   
\m
\v 3 \add Nǝwkǝrlǝr\add* dǝrⱨal berip Hudaning Yerusalemdiki muⱪǝddǝs ibadǝthanisidin elip kelingǝn altun jam-ⱪaqilarni elip qiⱪti; padixaⱨning ɵzi, ǝmir-esilzadiliri, uning hotunliri wǝ kenizǝkliri ularda xarab iqti.  
\v 4 Ular xarab iqkǝq, altun, kümüx, mis, tɵmür, yaƣaq wǝ taxlardin yasalƣan butlarni mǝdⱨiyilǝxti.   
\m
\v 5 Dǝl xu pǝyttǝ adǝm ⱪolining bǝx barmiⱪi pǝyda bolup, qiraƣdanning udulidiki ordining tam suwiⱪiƣa hǝt yezixⱪa baxlidi. Padixaⱨ hǝt yazƣan ⱪolning kɵrüngǝn ⱪismini kɵrüp, \f □ \fr 5:5 \ft \+bd «... qiraƣdanning udulidiki ordining tam suwiⱪiƣa hǝt yezixⱪa baxlidi»\+bd* — ⱪiziⱪ bir ix xuki, arheologlar ⱪazƣan asar’ǝtiⱪilǝrgǝ asasǝn, Babil ordiliridiki tamlar üstigǝ ularning ǝng uluƣ ƣǝlibǝ-muwǝppǝⱪiyǝtliri sürǝt wǝ sɵzlǝr bilǝn hatirilǝngǝn. Padixaⱨ ziyapǝt ⱪilƣanda, mahtinix üqün ɵzining yeⱪindin buyanⱪi uruxlardiki ƣǝlibisini wǝ muwǝppǝⱪiyǝtlirini yorutux üqün, qiraƣdan bu rǝsimlǝrning uduliƣa ⱪoyƣuzulatti.\f*  
\v 6 qirayi tatirip, kɵnglidǝ intayin alaⱪzadǝ bolup kǝtti. Put-ⱪolliri boxixip, putliri titrǝp kǝtti. \f □ \fr 5:6 \ft \+bd «put-ⱪolliri boxixip,...»\+bd* — aramiy tilida: «bǝl-saƣrisining boƣum-ügiliri boxixip,..». Bu ix-wǝⱪǝ «Yǝx.» 45:41tiki bexarǝtning bir ǝmǝlgǝ axuruluxi. \+bd «putliri titrǝp kǝtti»\+bd* — aramiy tilida: «tizliri bir-birini ⱪaⱪⱪili turdi».\f*  
\v 7 Padixaⱨ ⱪattiⱪ warⱪirap, pir-ustazlar, kaldiylǝr wǝ munǝjjimlarni qaⱪirixni buyrudi. Babildiki danixmǝnlǝr kǝlgǝn ⱨaman padixaⱨ ularƣa:  
\m — Kimki tamdiki bu hǝtlǝrni oⱪup mǝnisini manga dǝp berǝlisǝ, uningƣa sɵsün rǝnglik bir ton kiygüzülüp, boyniƣa altun zǝnjir esilip, padixaⱨliⱪta üqinqi mǝrtiwǝ berilidu, — dedi.\f □ \fr 5:7 \ft \+bd «uningƣa sɵsün rǝnglik bir ton kiygüzülüp,...»\+bd* — ⱪǝdimki zamanlarda sɵsün rǝng «xaⱨanǝ rǝng» dǝp ⱨesablinatti.\f*   
\m
\v 8 Padixaⱨning danixmǝnlirining ⱨǝmmisi ordiƣa ⱨazir boldi; lekin ular nǝ hǝtlǝrni oⱪuyalmaytti nǝ padixaⱨⱪa mǝnisini qüxǝndürüp berǝlmǝytti.  
\v 9 Bǝlxazar tehimu alaⱪzadǝ bolup, qirayi tehimu tatirip kǝtti. Əmir-esilzadilǝrmu ⱪandaⱪ ⱪilixni bilǝlmǝy ⱪaldi.   
\m
\v 10 Padixaⱨ wǝ ǝmir-esilzadilǝrning warⱪiraxⱪan awazini angliƣan hanix ziyapǝt zaliƣa kirip, padixaⱨⱪa mundaⱪ dedi:  
\m — I aliyliri, mǝnggü yaxiƣayla! Alaⱪzadǝ bolup kǝtmigǝyla, qirayliri tatirap kǝtmigǝy. \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «...warⱪiraxⱪan awazini angliƣan hanix ziyapǝt zaliƣa kirip,...»\+bd* — «hanix» muxu yǝrdǝ Bǝlxazarning anisi yaki qong anisi (Neboⱪadnǝsarning ayali) bolsa kerǝk.\f*  
\v 11 Padixaⱨliⱪlirida bir kixi bar, uningda muⱪǝddǝs ilaⱨlarning roⱨi bar, atiliri tǝhttiki waⱪtida, bu kixidǝ yoruⱪluⱪ, danaliⱪ wǝ ǝⱪil-parasǝt, yǝni ilaⱨlarƣa has ǝⱪil-parasǝt namayan ⱪilinƣanidi. Atiliri Neboⱪadnǝsar, yǝni padixaⱨ atiliri uni pütün rǝmqi-palqilar, pir-ustazlar, kaldiylǝr wǝ munǝjjimlarning bexi ⱪilip tǝyinligǝn. \x + \xo 5:11 \xt Dan. 2:47, 48\x*  
\v 12 Bu kixidǝ alaⱨidǝ bir roⱨiy hususiyǝt, bilim, ⱨekmǝt, qüxlǝrgǝ tǝbir berǝlǝydiƣan, tepixmaⱪlarni yexǝlǝydiƣan wǝ tügün-sirlarni aqalaydiƣan ⱪabiliyǝt bar idi. Xu kixining ismi Daniyal bolup, padixaⱨ uningƣa Bǝltǝxasar dǝpmu isim ⱪoyƣan. Xunga bu Daniyal qaⱪirtilsun, u qoⱪum bu hǝtlǝrning mǝnisini yexip beridu.   
\b  
\m  
\s1 Daniyalning tamdiki hǝtning mǝnisini qüxǝndürüxi  
\m
\v 13  Xuning bilǝn Daniyal padixaⱨning aldiƣa elip kelindi, padixaⱨ Daniyaldin:  
\m — Padixaⱨ atam Yǝⱨuda ɵlkisidin sürgün ⱪilip kǝlgǝn Yǝⱨudiylar iqidiki ⱨeliⱪi Daniyal sǝnmu? — dǝp soriwidi,  
\v 14 — Sǝn toƣruluⱪ hǝwirim bar, sǝndǝ muⱪǝddǝs ilaⱨlarning roⱨi, xundaⱪla yoruⱪluⱪ, danaliⱪ wǝ alaⱨidǝ ǝⱪil-parasǝt bar ikǝn dǝp anglidim.  
\v 15 Əmdi danixmǝnlǝr wǝ pir-ustazlarni tamdiki hǝtni oⱪup, mǝnisini manga qüxǝndürüp bǝrsun dǝp aldimƣa qaⱪirtip kelindi; lekin bu ixning sirini ⱨeqⱪaysisi yexip berǝlmidi.  
\v 16 Biraⱪ sǝn toƣruluⱪ angliƣanmǝnki, sǝn sirlarni qüxǝndürǝlǝydikǝnsǝn wǝ tügünlǝrni yexǝlǝydikǝnsǝn. Əgǝr bu hǝtlǝrni oⱪup, mǝnisini qüxǝndürüp berǝlisǝng, sanga sɵsün rǝnglik ton kiygüzülidu, boynungƣa altun zǝnjir esilidu, padixaⱨliⱪta üqinqi dǝrijilik mǝrtiwigǝ erixisǝn, — dedi.   
\m
\v 17 Daniyal padixaⱨⱪa mundaⱪ jawab bǝrdi:  
\m — Aliylirining in’amliri ɵzliridǝ ⱪalsun, mukapatlirini baxⱪa kixigǝ bǝrgǝyla. Əmdiliktǝ mǝn aliyliriƣa bu hǝtni oⱪup, mǝnisini qüxǝndürüp berǝy.  
\v 18 — I aliyliri, Ⱨǝmmidin Aliy Huda atiliri Neboⱪadnǝsarƣa padixaⱨliⱪ, uluƣluⱪ, xan-xǝrǝp wǝ ⱨǝywǝt bǝrdi.  
\v 19 Uningƣa berilgǝn uluƣluⱪtin ⱨǝrⱪaysi ǝl-yurt, ⱨǝrⱪaysi taipilǝr wǝ ⱨǝrhil tilda sɵzlixidiƣan ⱪowmlarning ⱨǝmmisi uning aldida titrǝp ⱪorⱪup turatti; u kimni halisa xuni ɵltürǝtti, kimni halisa xuni tirik ⱪoyatti; kimni halisa xuni mǝrtiwilik ⱪilatti, kimni halisa xuni pǝs ⱪilatti.  
\v 20 Lekin u kɵnglidǝ tǝkǝbburlixip, roⱨ-ⱪǝlbidǝ mǝƣrurlinip mijǝzi tǝrsalixip, padixaⱨliⱪ tǝhtidin qüxürülüp, izzitidin mǝⱨrum ⱪilindi.  
\v 21 U kixilǝr arisidin ⱨǝydiwetilip, uningƣa yawayi ⱨaywanlarning ǝⱪli berildi. U yawa exǝklǝr bilǝn billǝ makanlixip, kalilardǝk ot-qɵp yegüzüldi, teni xǝbnǝmdin qiliⱪ-qiliⱪ ⱨɵl bolup kǝtti, taki u Ⱨǝmmidin Aliy Hudaning insan padixaⱨliⱪini idarǝ ⱪilidiƣanliⱪini wǝ U padixaⱨliⱪning ⱨoⱪuⱪini Ɵzi talliƣan ⱨǝrⱪandaⱪ kixigǝ beridiƣanliⱪini bilip yǝtküqǝ xu ⱨalǝttǝ boldi.\x + \xo 5:21 \xt Dan. 4:22\x*   
\m
\v 22 Əy Bǝlxazar, Neboⱪadnǝsarning oƣli turup ɵzliri bularning ⱨǝmmisidin hǝwǝrliri bolsimu, lekin ɵzlirini tɵwǝn ⱪilmidila.  
\v 23 Əksiqǝ tǝkǝbburlixip ǝrxtiki Rǝbgǝ ⱪarxi turdila. Sili Uning muⱪǝddǝs ibadǝthanisidin olja alƣan jam-ⱪaqilarni elip kelip, ɵzliri, ǝmir-esilzadiliri, ɵz hotunliri wǝ kenizǝklirimu ularda xarab iqtinglar andin kɵrmǝydiƣan, anglimaydiƣan wǝ ⱨeqnemini qüxǝnmǝydiƣan altun, kümüx, mis, tɵmür, yaƣaq wǝ taxlardin yasalƣan butlarni mǝdⱨiyilidilǝ. Ⱨalbuki, silining nǝpǝslirini Ɵz ⱪolida tutⱪan wǝ silining barliⱪ ⱨǝrikǝtlirini Ɵz ilkidǝ tutⱪan Hudani uluƣlimidila.  
\v 24 Xunga, Huda bu ⱪolning kɵrüngǝn ⱪismini ǝwǝtip bu hǝtlǝrni yazdurdi.   
\m
\v 25 Bu hǝtlǝr: «Mene, mene, tǝkǝl, upⱨarsin» degǝndin ibarǝt. \f □ \fr 5:25 \ft \+bd «Mene»\+bd* — «sanax» yaki «ⱨesablax» degǝn sɵzi bilǝn, \+bd «tǝkǝl»\+bd* — «tarazida tartix» degǝn sɵzi bilǝn, \+bd «upⱨarsin»\+bd* — «parqilinix» degǝn sɵzi bilǝn aⱨangdax bolidu. 
\fp  Aramiy tilidin ibraniy tiliƣa tǝrjimǝ ⱪilinsa «Bir mina, bir xǝkǝl, yerim mina» degǝn bolidu. Mina wǝ xǝkǝl ibraniylarning pul birlikliri idi.\f*   
\m
\v 26 Buning qüxǝndürülüxi: — «Mene» — Huda silining padixaⱨliⱪlirining ⱨesabini ⱪilip, uni ayaƣlaxturdi.   
\m
\v 27 «Tǝkǝl» — sili tarazida tartiliwidila, kǝm qiⱪtila.  
\v 28 «Pǝrǝs» — padixaⱨliⱪliri parqilinip, Medialiⱪlar bilǝn Parslarƣa tǝwǝ ⱪilindi.\f □ \fr 5:28 \ft \+bd «pǝrǝs»\+bd* — «upⱨarsin» degǝn sɵzning birlik xǝkli (25-ayǝttǝ «upⱨarsin» kɵplük xǝkildǝ). «Pǝrǝs» («upⱨarsin») degǝnlik «Pars» sɵzi bilǝn yiltizdax bolup, bu yǝrdǝ ikki bisliⱪ mǝnǝ bildüridu. Uning padixaⱨliⱪi ⱨǝm parqilanƣan ⱨǝm Parslarƣa mǝnsup bolidu, degǝnni bildüridu.\f*   
\m
\v 29 Xuning bilǝn Bǝlxazar dǝrⱨal nǝwkǝrlirigǝ ǝmr ⱪiliwidi, ular Daniyalƣa sɵsün rǝnglik tonni kiydürüp, boyniƣa altun zǝnjirni esip ⱪoydi; u u toƣruluⱪ: «Padixaⱨliⱪ iqidǝ üqinqi dǝrijilik mǝrtiwigǝ igǝ bolsun» dǝp jakarlidi.   
\m
\v 30 Xu keqǝ kaldiylǝrning padixaⱨi Bǝlxazar ɵltürüldi.  
\v 31 Padixaⱨliⱪ bolsa Medialiⱪ Dariusning ⱪoliƣa ɵtti. U tǝhminǝn atmix ikki yaxta idi.\f □ \fr 5:31 \ft \+bd «Padixaⱨliⱪ bolsa Medialiⱪ Dariusning ⱪoliƣa ɵtti»\+bd* — aramiy tilida «Medialiⱪ Darius padixaⱨliⱪni ⱪobul ⱪildi». 
\fp  Babil xǝⱨirining ⱪandaⱪ ixƣal ⱪilinƣanliⱪi ⱨǝⱪⱪidiki ⱪiziⱪ tema toƣruluⱪ «Yǝrǝmiya»diki «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ, «Babil xǝⱨirining ɵrüwetilixi toƣruluⱪ bexarǝtlǝr» degǝn bayanlirimizni kɵrüng.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Daniyal xirlar ɵngküridǝ  
\m
\v 1 Padixaⱨ Darius pütün padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilix üqün bir yüz yigirmǝ wǝzirni ⱨǝrⱪaysi yurtlarni baxⱪuruxⱪa tǝyinlǝxni muwapiⱪ kɵrdi. \f □ \fr 6:1 \ft \+bd «Padixaⱨ Darius pütün padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilix üqün...»\+bd* — muxu «Darius»ning kim ikǝnliki toƣruluⱪ alimlar arisida talax-tartix bar. Bǝziliri uni parsliⱪ Ⱪorǝx, dǝp ⱪaraydu. Lekin muxu yǝrdǝ Darius «Medialiⱪ» deyilidu wǝ 31gǝ ⱪariƣanda, u Ⱪorǝxning ⱪol astida idi («Medialiⱪ Darius padixaⱨliⱪni \+bd ⱪobul ⱪildi\+bd*» deyilidu). Uning salaⱨiyitini arheologlar tǝtⱪiⱪatliri bilǝn eniⱪlixi mumkin.\f*  
\v 2 Buningdin baxⱪa u bu wǝzirlǝrni nazarǝt ⱪilip, bu wǝzirlǝrning ⱨesabini elix, xundaⱪla padixaⱨning ⱨoⱪuⱪ-mǝnpǝǝti ziyanƣa uqrimisun dǝp Daniyal wǝ baxⱪa ikki kixini nazarǝtqilikkǝ tǝyinlidi.  
\v 3 Daniyalda alaⱨidǝ bir roⱨiy hususiyǝt bar bolƣaqⱪa, u baxⱪa nazarǝtqilǝrdin wǝ wǝzirlǝrdin iⱪtidarliⱪ qiⱪti. Xunga padixaⱨ uni pütkül padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilixⱪa tǝyinlimǝkqi boldi.  
\v 4 Xuning bilǝn baxⱪa nazarǝtqi wǝ wǝzirlǝr uning padixaⱨliⱪtiki mǝmuriy ixliridin sǝwǝnlik izdidi. Lekin ular ǝrz ⱪilƣudǝk ⱨeqⱪandaⱪ baⱨanǝ-sǝwǝb yaki sǝwǝnlik tapalmidi. Qünki Daniyal diyanǝtlik wǝ ixǝnqlik bolup, uningdin ⱪilqǝ kǝmqilik yaki sǝwǝnlik qiⱪiralmiƣanidi.  
\v 5 Xunga xu adǝmlǝr ɵzara:  
\m — Daniyalning Hudasining ⱪanuniƣa munasiwǝtlik ixliridin baxⱪa, uningdin ǝyibligüdǝk ⱨeqⱪandaⱪ baⱨanǝ tapalmaymiz, — deyixti.   
\m
\v 6 Xunga ular ɵzara til biriktürup padixaⱨning aldiƣa kirip:  
\m — Padixaⱨ Darius aliyliri mǝnggü yaxiƣayla!  
\v 7 Aliylirining padixaⱨliⱪliridiki barliⱪ nazarǝtqi, waliy, wǝzir, mǝsliⱨǝtqi, ⱨakim wǝ ǝmǝldarlar birliktǝ mǝsliⱨǝtlǝxtuⱪ; ⱨǝrⱪandaⱪ kixi ottuz kün iqidǝ ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ dua-tilawǝt ⱪilixⱪa wǝ yaki ⱨǝrⱪandaⱪ kixidin bir nǝrsǝ tilǝxkǝ ruhsǝt bolmisun, i aliyliri, pǝⱪǝt silidinla tilixi ruhsǝt bolsun degǝn xaⱨanǝ yarliⱪning qüxürülüxini layiⱪ kɵrduⱪ. Bu pǝrman ⱪǝt’iy bolsun, kimki bu pǝrmanƣa hilapliⱪ ⱪilsa, u xirlar ɵngkürigǝ taxlansun! \f □ \fr 6:7 \ft \+bd «Aliylirining padixaⱨliⱪliridiki barliⱪ nazarǝtqi, waliy, wǝzir, mǝsliⱨǝtqi, ⱨakim wǝ ǝmǝldarlar...»\+bd* — ularning bu bayanidiki «barliⱪ» degǝn sɵz yalƣanqiliⱪ idi; qünki Daniyal uning iqidǝ ǝmǝs idi, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 8 Əmdi, i aliyliri bu pǝrmanni bekitip qüxürgǝyla, uning ɵzgǝrtilmǝsliki üqün yarliⱪnamigǝ imza ⱪoyƣayla; qünki Media wǝ Pars ⱪanuni boyiqǝ, pǝrman qiⱪirilixi bilǝnla ɵzgǝrtixkǝ bolmaydu, — dedi. \x + \xo 6:8 \xt Əst. 1:9; 8:8\x*   
\m
\v 9 Xuning bilǝn Darius pǝrmanni bekitip yarliⱪnamiƣa ⱪol ⱪoydi.\f □ \fr 6:9 \ft \+bd «Xuning bilǝn Darius pǝrmanni bekitip yarliⱪnamiƣa ⱪol ⱪoydi»\+bd* — 9-ayǝtning toluⱪ mǝnisini bekitix tǝs. Aramiy tilida «Xuning bilǝn Darius pǝrman wǝ yarliⱪnamigǝ ⱪol ⱪoydi» deyilidu. Buningƣa ⱪariƣanda, ikki yazma yarliⱪ bolƣan bolsa kerǝk. Pars ordisidiki ⱪaidǝ-nizamlardin anqǝ hǝwirimiz bolmiƣaqⱪa, nemǝ üqün ikki yarliⱪ kerǝk bolidiƣinini bilmǝymiz.\f*   
\m
\v 10 Daniyal bu yarliⱪnamigǝ imza ⱪoyulƣanliⱪini anglap, ɵyigǝ ⱪaytti. Uning ɵyining ɵgzisidǝ bir balihana bolup, derizisi Yerusalemƣa ⱪaraydiƣan bolup, oquⱪ turatti. U aditi boyiqǝ derizining aldida tizlinip olturup, ⱨǝr küni üq ⱪetim Hudaƣa dua-tilawǝt ⱪilip xükür eytatti.\x + \xo 6:10 \xt 1Pad. 8:44; Zǝb. 55:17\x*   
\m
\v 11 Lekin ⱨeliⱪi adǝmlǝr billǝ kelip Daniyalning Hudaƣa dua wǝ tilawǝt ⱪiliwatⱪinini kɵrdi.  
\v 12 Andin ular birliktǝ padixaⱨning aldiƣa berip pǝrman toƣrisida gǝp eqip:  
\m — I aliyliri, ɵzliri: Ottuz kün iqidǝ ɵzliridin baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨdin yaki ⱨǝrⱪandaⱪ insandin birǝr nemini tiligǝn ⱨǝrⱪandaⱪ kixi xirlar ɵngkürigǝ taxlansun, degǝn bir pǝrmanƣa imza ⱪoyƣan ǝmǝsmu? — dǝp soridi.  
\m Padixaⱨ: — Dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ ⱪildim, Media wǝ Pars ⱪanuni boyiqǝ pǝrmanni ɵzgǝrtkili bolmaydu, — dedi.   
\m
\v 13 Andin ular padixaⱨⱪa jawabǝn:  
\m — Yǝⱨudadin ǝsir elip kelingǝn kixilǝrdin ⱨeliⱪi Daniyal, i aliyliri, silini wǝ sili imza ⱪoyƣan pǝrmanni kɵzgǝ ilmaydu, bǝlki ⱨǝr kündǝ üq ⱪetim ɵz dua-tilawitini ⱪiliwatidu, — deyixti.   
\m
\v 14 Buni angliƣan padixaⱨ ɵz-ɵzigǝ kayip, kɵngül ⱪoyup Daniyalni ⱪutⱪuxuxⱪa amal tapmaⱪqi bolup, u kün patⱪuqǝ ⱨǝrhil ⱪutⱪuzux amali üstidǝ izdinip yürdi.   
\m
\v 15 Lekin ahirda u kixilǝr yǝnǝ ɵzara til biriktürüp padixaⱨning aldiƣa jǝm bolup uningƣa:  
\m — I aliyliri, ɵzlirigǝ mǝlumki, Medialar wǝ Parslarning ⱪanuni dǝl xuki, padixaⱨning bekitkǝn ⱨǝrⱪandaⱪ ⱪarari yaki pǝrmanini ɵzgǝrtixkǝ bolmaydu, — deyixti.   
\m
\v 16 Xuning bilǝn padixaⱨning ǝmr ⱪilixi bilǝn Daniyal tutup kelinip, xirlar ɵngkürigǝ taxlandi. Padixaⱨ Daniyalƣa:  
\m — Sǝn üzüldürmǝy ibadǝt ⱪilidiƣan Hudaying seni ⱪutⱪuziwalidu! — dedi.   
\m
\v 17 Bir tax elinip, ɵngkürning aƣzi uning bilǝn etildi; Daniyalning ixliriƣa ⱨeqkim arilaxmisun dǝp uni padixaⱨ ɵz mɵⱨüri wǝ uning ǝmir-ǝmǝldarlirining mɵⱨürliri bilǝn mɵⱨürlidi.  
\v 18 Andin padixaⱨ ordiƣa ⱪaytip kelip keqini roza tutup ɵtküzdi; ɵzining toⱪal-kenizǝkliridin ⱨeqⱪaysisini ɵz yeniƣa kǝltürmidi, u keqiqǝ uhliyalmidi. \f □ \fr 6:18 \ft \+bd «ɵzining toⱪal-kenizǝkliridin ⱨeqⱪaysisini ɵz yeniƣa kǝltürmidi»\+bd* — yaki, «u ⱨeqⱪandaⱪ kɵngül eqixlarnimu ⱪilmidi». \+bd «u keqiqǝ uhliyalmidi»\+bd* — aramiy tilida «uning uyⱪusi ⱪaqti».\f*  
\v 19 Tang etixi bilǝnla padixaⱨ ornidin turup, aldirap xirlar ɵngkürigǝ bardi.  
\v 20 Padixaⱨ ɵngkürgǝ yeⱪinlixip azablanƣan ⱨalda Daniyalni qaⱪirip:  
\m — Əy Daniyal, Mǝnggü Ⱨayat Hudaning ⱪuli, sǝn üzülmǝs ibadǝt ⱪilidiƣan Hudaying seni xirlardin ⱪutⱪuziwalmidimu? — dǝp towlidi.   
\m
\v 21 Daniyal jawabǝn:  
\m — I aliyliri, mǝnggü yaxiƣayla!  
\v 22 Hudayimning pǝrixtisini ǝwǝtip xirlarning aƣzini yumduruxi bilǝn ular manga ⱨeq ziyan-zǝhmǝt yǝtküzǝlmidi; qünki U mǝndin ⱨeqⱪandaⱪ ǝyib kɵrmidi. Aliylirining aldidimu mǝn ⱨeqⱪandaⱪ ziyan yǝtküzgüdǝk ix ⱪilmidim, — dedi.   
\m
\v 23 Buni anglap padixaⱨ intayin huxal bolup, adǝmlirini Daniyalni ɵngkürdin elip qiⱪixni buyrudi. Xuning bilǝn ular Daniyalni ɵngkürdin elip qiⱪti. Uningdin ⱪilqǝ zedǝ-zǝhmǝt tapalmidi; qünki u Hudasiƣa tayanƣanidi.  
\v 24 Andin padixaⱨ buyruⱪ qüxürdi, \add nǝwkǝrliri\add* Daniyalning üstidin xikayǝt ⱪilƣanlarning ⱨǝmmisini tutup, ularni bala-qaⱪiliri wǝ hotunliri bilǝn ⱪoxup xirlar ɵngkürigǝ taxliwǝtti. Ular ɵngkür tegigǝ qüxüp bolmayla xirlar etilip kelip, ularning ustihanlirinimu qaynap ⱪiyma-qiyma ⱪiliwǝtti.   
\m
\v 25 Xu ixtin keyin Darius padixaⱨ yǝr yüzidǝ turuwatⱪan ⱨǝrⱪaysi ǝl-yurt, ⱨǝmmǝ taipilǝr, ⱨǝr tilda sɵzlixidiƣan ⱪowmlarning ⱨǝmmisigǝ mundaⱪ pütük qüxürdi: —  
\m «Ⱨǝmminglarƣa amanliⱪ exip-texip turƣay!   
\m
\v 26 Mǝn uxbu yarliⱪni qüxürimǝnki, padixaⱨliⱪimdiki ⱨǝrbir yurttiki puⱪralar Daniyalning Hudasi aldida titrǝp ⱪorⱪsun!  
\m — Qünki U Mǝnggü Ⱨayat Hudadur,  
\m Mǝnggü mustǝⱨkǝm ɵzgǝrmǝstur,  
\m Uning padixaⱨliⱪi ⱨalak ⱪilinmas,  
\m Uning ⱨakimiyiti ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ bolidu.\f □ \fr 6:26 \ft \+bd «Uning ⱨakimiyiti ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ bolidu»\+bd* — aramiy tilida «Uning ⱨakimiyiti ahirƣiqǝ bolidu».\f*  \x + \xo 6:26 \xt Dan. 2:44; 4:3; 7:14, 27; Luⱪa 1:33\x*   
\m
\v 27 U bala-ⱪazadin ⱪoƣdaydu wǝ ⱪutⱪuzidu,  
\m U asmanlardimu, yǝr yüzidimu alamǝt-karamǝtlǝrni yaritidu,  
\m U Daniyalni xirlarning qanggilidin ⱪutⱪuzdi».   
\m
\v 28 Daniyalning bolsa xu ixlardin keyin Darius ⱨɵküm sürgǝn mǝzgildǝ, xundaⱪla Pars padixaⱨi Ⱪurǝx ⱨɵküm sürgǝn waⱪitlarda ixliri rawan yürüxti.   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 Daniyalning ƣayibanǝ alamǝtlǝrni bayan ⱪilƣanliⱪi •••• Tɵt zor mǝhluⱪni kɵrüx  
\m
\v 1 Bǝlxazar Babilƣa padixaⱨ bolƣan birinqi yili Daniyal ornida yetip qüxidǝ birnǝqqǝ ƣayibanǝ alamǝtlǝrni kɵrdi. U qüxidǝ kɵrgǝnlirini mundaⱪ yǝkünlǝp hatiriliwaldi: —   
\m
\v 2 Keqidǝ kɵrgǝn ƣayibanǝ kɵrünüxtǝ mǝnki Daniyal xuni kɵrdümki, asmanning tɵt tǝripidin xamal qiⱪip, «Uluƣ Dengiz» yüzigǝ urulmaⱪta idi. \f □ \fr 7:2 \ft \+bd «Uluƣ Dengiz»\+bd* — «Ottura Dengiz»ni kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*  
\v 3 Dengizdin xǝkilliri bir-birigǝ ohximaydiƣan tɵt zor mǝhluⱪ qiⱪti.\x + \xo 7:3 \xt Dan. 2:37-45\x*   
\m
\v 4 Birinqi mǝhluⱪ xirƣa ohxaytti, lekin bürkütning ⱪaniti bar idi. Mǝn uningƣa ⱪarap turƣinimda, ⱪanatliri yulundi; andin u yǝrdin kɵtürülüp, ikki puti yǝrgǝ dǝssitilip adǝmdǝk turƣuzulup, uningƣa insaniy bir ⱪǝlb berildi.\x + \xo 7:4 \xt Dan. 4:34\x*   
\m
\v 5 Mana yǝnǝ bir mǝhluⱪ, yǝni ikkinqisi eyiⱪⱪa ohxaytti. Uning bir tǝripi ikkinqi bir tǝripidin egizlitildi. Uning qixliri üq ⱪowurƣini qixlǝp turatti, bir awaz uningƣa: «Ornungdin tur, gɵxni yeyixingqǝ yǝwal!» — dedi.   
\m
\v 6 Ⱪarap turƣinimda, mana yǝnǝ bir mǝhluⱪ pǝyda boldi. U yilpizƣa ohxaytti, dümbisidǝ ⱪuxningkidǝk tɵt ⱪaniti bar idi; uning bexi tɵt idi. Uningƣa ⱨakimliⱪ ⱨoⱪuⱪi berildi.   
\m
\v 7 Uningdin keyin keqidiki ƣayibanǝ kɵrünüxlǝrdǝ ⱪarap turƣinimda, mana tɵtinqi bir mǝhluⱪ pǝyda boldi. U intayin ⱪorⱪunqluⱪ, dǝⱨxǝtlik wǝ ajayib küqlük idi. U yoƣan tɵmür qixliri bilǝn owni qaynap ezip yutup, ⱪalduⱪini putliri bilǝn dǝssǝp-qǝylǝytti. U aldinⱪi barliⱪ mǝhluⱪⱪa ohximaytti; uning on münggüzi bar idi.  
\v 8 Mǝn bu münggüzlǝrni kɵzitiwatⱪinimda, mana münggüzlǝrning arisidin yǝnǝ bir kiqik münggüz ɵsüp qiⱪti. Bu kiqik münggüzning aldida ǝslidiki münggüzlǝrdin üqi yuluwetildi. Bu kiqik münggüzning adǝmningkidǝk kɵzi wǝ qong sɵzlǝydiƣan aƣzi bar idi.   
\b  
\m  
\s1 Mǝnggü ⱨayat bolƣuqini kɵrüx  
\m
\v 9 Mǝn ⱪarap turƣinimda, u yǝrgǝ birnǝqqǝ tǝhtning ⱪoyulƣanliⱪini kɵrdüm; ularning biridǝ, «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» orun elip olturuptu. Uning kiyimliri ⱪardǝk ap’aⱪ, qaqliri ap’aⱪ ⱪoza yungidǝk idi. Uning tǝhti ot lawuldap turƣan yalⱪunlar bolup, lawuldap kɵyüwatⱪan ot qaⱪlirining üstidǝ idi. \f □ \fr 7:9 \ft \+bd «Əzǝldin Bar Bolƣuqi»\+bd* — ǝslidǝ ibraniy tilida «Ⱪǝdimki künlǝrdin tartip Bar Bolƣuqi» — Yǝni Huda degǝnliktur, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 10 Uning aldidin goya rawan eⱪip turƣan dǝryadǝk ot yalⱪuni lawuldap eⱪip turatti; Uning hizmitidǝ turƣuqilar tümǝn mingliƣan idi, Uning aldida yüz milyonliƣan ⱨazir turƣuqilar bar idi. Soraⱪ baxlanƣanliⱪi jakarlinip, dǝsturlar eqildi. \f □ \fr 7:10 \ft \+bd «...tümǝn mingliƣan»\+bd* — aramiy tilida: «... minglingan mingliƣan» yaki «mingliƣan ming» — demǝk, birnǝqqǝ milyon. \+bd «Uning hizmitidǝ turƣuqilar tümǝn mingliƣan idi, uning aldida yüz milyonliƣan ⱨazir turƣuqilar bar idi»\+bd* — ayǝttǝ kɵzdǝ tutulƣan Hudaning hizmǝtqiliri pǝrixtilǝr, ǝlwǝttǝ. «Wǝⱨ.» 9:16ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 7:10 \xt Wǝⱨ. 5:11; 20:12\x*  
\v 11 Ⱨeliⱪi kiqik münggüzning yoƣan gǝplǝrni ⱪiliwatⱪan awazidin diⱪⱪitim xuningƣa tartilip ⱪarap turattim. Ⱪarap turƣinimda, tɵtinqi mǝhluⱪ ɵltürülüp, uning jǝsiti ⱨalak ⱪilinip, otⱪa taxlap kɵydürülüxkǝ tapxuruldi.   
\m
\v 12 Ⱪalƣan üq mǝhluⱪ bolsa, ⱨakimiyitidin mǝⱨrum ⱪilindi, lekin ularning ɵmri yǝnǝ bir mǝzgil uzartildi.   
\m
\v 13 Keqidiki ƣayibanǝ kɵrünüxlǝrdǝ mana, mǝn goya Insan Oƣliƣa ohxax bir zatning asmandiki bulutlar bilǝn kǝlginini kɵrdüm. U «Əzǝldin Bar Bolƣuqi»ning yeniƣa berip, uning aldiƣa ⱨazir ⱪilindi. \x + \xo 7:13 \xt Dan. 7:27; Zǝb.2:6; Naⱨ. 1:3; Mat. 24:30; 26:64; 1Tes. 4:17; Wǝⱨ. 1:7\x*  
\v 14 Ⱨǝr ǝl-yurt, ⱨǝr taipǝ, ⱨǝr hil tilda sɵzlixidiƣan ⱪowmlar uning hizmitidǝ bolsun dǝp, sǝltǝnǝt, xɵⱨrǝt wǝ padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪi uningƣa berildi. Uning sǝltǝniti mǝnggü solaxmas sǝltǝnǝttur, uning padixaⱨliⱪi mǝnggü ⱨalak ⱪilinmas.\x + \xo 7:14 \xt Dan. 2:44; Luⱪa 1:33\x*   
\b  
\m  
\s1 Ƣayibanǝ kɵrünüxlǝrning tǝbiri  
\m
\v 15 Mǝnki Daniyalning wujudum, dil-roⱨim bǝk biaramliⱪⱪa qɵmdi, kallamdiki ƣayibanǝ alamǝtlǝr meni intayin alaⱪzadǝ ⱪildi.  
\v 16 Mǝn yeⱪin turƣuqilardin birining aldiƣa berip, bu ƣayibanǝ alamǝtlǝrning ⱨǝⱪiⱪiti toƣruluⱪ soridim. U manga tǝbir berip qüxǝndürüp mundaⱪ dedi: — \f □ \fr 7:16 \ft \+bd «yeⱪin turƣuqilar»\+bd* — pǝrixtilǝr bolsa kerǝk.\f*   
\m
\v 17 «Bu tɵt zor mǝhluⱪ kǝlgüsidǝ dunyada bax kɵtüridiƣan tɵt padixaⱨni kɵrsitidu.  
\v 18 Lekin Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ⱪobul ⱪilidu, ular uningƣa mǝnggü igidarqiliⱪ ⱪilidu, ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ xundaⱪ bolidu».\f □ \fr 7:18 \ft \+bd «... muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ⱪobul ⱪilidu»\+bd* — ⱪiziⱪ bir yeri xuki, «padixaⱨliⱪ» degǝn kimningki yaki ⱪaysi padixaⱨliⱪ eytilmiƣan. Nemixⱪa? Jawab qoⱪum xuki, xu qaƣda pǝⱪǝt birla padixaⱨliⱪ, yǝni Hudaningki bolidu.\f*   
\m
\v 19 Mǝn baxⱪa üq mǝhluⱪⱪa ohximaydiƣan tɵtinqi mǝhluⱪ, yǝni zor ⱪorⱪunqluⱪ, tɵmür qixliⱪ, mis tirnaⱪliⱪ, owni qaynap ezip yutup, andin ⱪalduⱪlirini ayaƣliri bilǝn dǝssǝp-qǝylǝydiƣan ⱨeliⱪi mǝhluⱪ toƣrisidiki ⱨǝⱪiⱪǝtni,  
\v 20 xundaⱪla uning bexidiki on münggüzining wǝ keyin ɵsüp qiⱪⱪan kiqik münggüz toƣrisidiki ⱨǝⱪiⱪǝtni tehimu eniⱪ bilmǝkqi boldum — uning, yǝni ⱨeliⱪi kiqikining aldida ǝslidǝ bar bolƣan baxⱪa üq münggüz yuluwetilgǝn, kɵzliri wǝ yoƣan gǝp ⱪilidiƣan aƣzi bar bolup, ǝnǝ baxⱪa münggüzlǝrgǝ ⱪariƣanda tehimu ⱨǝywǝtlik idi.  
\v 21 Ⱪarap turƣinimda, u kiqik münggüz Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri bilǝn jǝng ⱪilip ulardin üstünlükkǝ igǝ boldi;  
\v 22 «Əzǝldin Bar Bolƣuqi» kǝlgǝndǝ, ⱨɵküm ⱪilix ⱨoⱪuⱪi Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ berildi. Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, \add Hudaning\add* muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ɵtküziwaldi.\f □ \fr 7:22 \ft \+bd «Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri padixaⱨliⱪ ⱨoⱪuⱪini ɵtküziwaldi»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Xuning bilǝn bekitilgǝn waⱪti kelip, Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndiliri dǝp ⱨɵküm qiⱪirildi».\f*   
\m
\v 23 \add Tǝbir bǝrgüqi\add* qüxǝndürüp yǝnǝ mundaⱪ dedi: —  
\m «tɵtinqi mǝhluⱪ kǝlgüsi dunyada bax kɵtüridiƣan tɵtinqi bir padixaⱨliⱪ bolup, u baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ padixaⱨliⱪlarƣa ohximaydu. U pütkül dunyani yutup, uni ayaƣ asti ⱪilip, kukum-talⱪan ⱪilidu.\x + \xo 7:23 \xt Dan. 2:40-44\x*   
\m
\v 24 On münggüz bolsa, bu padixaⱨliⱪtin qiⱪidiƣan ⱨɵkümranliⱪ ⱪilidiƣan on padixaⱨni kɵrsitidu. Keyin yǝnǝ bir padixaⱨ mǝydanƣa qiⱪidu, u ilgiriki padixaⱨlarƣa ohximaydu; u üq padixaⱨni ɵzigǝ boysunduridu. \x + \xo 7:24 \xt Dan. 2:40-44\x*  
\v 25 U Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqiƣa ⱪarxi kupurluⱪ sɵzlǝrni ⱪilidu ⱨǝmdǝ Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirini ⱨalsizlanduridu. U kalendarni, ⱨeyt-ayǝmlǝrni wǝ muⱪǝddǝs ⱪanunlarni ɵzgǝrtiwetixni ⱪǝstlǝydu. Hudaning muⱪǝddǝs bǝndiliri «üq yerim waⱪit» uning ⱨɵkümranliⱪiƣa tapxurulidu. \f □ \fr 7:25 \ft \+bd «üq yerim waⱪit»\+bd* — tǝhminǝn «üq yerim yil»ni kɵrsitidu. Sǝl toƣriraⱪ desǝk, «bir waⱪit» («Daniyal» degǝn ⱪisimning baxⱪa yǝrliri bilǝn selixturƣanda) bǝlkim Babilliⱪlarning ixlitidiƣan yili, yǝni 360 künlük waⱪitni kɵrsitixi mumkin. Xunga «üq yerim waⱪit», 1260 künni kɵrsitidu. 
\fp  Əsliy aramiy til nushisida, «üq yerim waⱪit», «bir waⱪit, ikki waⱪit wǝ ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degǝn xǝkildǝ ipadilǝngǝn. Babilliⱪlar bǝzi yilliriƣa ⱪoxumqǝ bir ayni «kǝbisǝ ay» dǝp ⱪatatti; «bir waⱪit, ikki waⱪit wǝ ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degǝn ibarǝ ⱪoxumqǝ ayning boluxining mumkinqilikini yoⱪⱪa qiⱪiridu. Demǝk, «üq yerim waⱪit» 1290 kün ǝmǝs, bǝlki 1260 kün bolidu.\f*  \x + \xo 7:25 \xt Dan. 9:27; 11:36; Mat. 24:15; Mar. 13:14; Luⱪa 21:20; 2Tes. 2:3-4; Wǝⱨ. 13:1-8\x*  
\v 26 Andin Hudaning soti eqilidu, buning bilǝn uning idarǝ ⱪilix ⱨoⱪuⱪi tartiwelinip, mǝnggülük üzül-kesil yoⱪitilidu.   
\m
\v 27 Lekin uning padixaⱨliⱪining ⱨoⱪuⱪi, yǝni dunyadiki ⱨǝrⱪaysi padixaⱨliⱪlarning sǝltǝniti wǝ xɵⱨriti Ⱨǝmmidin Aliy Bolƣuqining muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ, yǝni Hudaning Ɵz hǝlⱪigǝ ɵtküzülidu. Uning padixaⱨliⱪi mǝnggü bir padixaⱨliⱪtur, dunyadiki pütün ⱨɵkümdarlar Uning hizmitidǝ bolup uningƣa itaǝt ⱪilidu».\x + \xo 7:27 \xt Dan. 2:44\x*   
\m
\v 28 Bu ix mana muxu yǝrgiqǝ boldi. Mǝnki Daniyal, ɵz oylirim ɵzümni alaⱪzadǝ ⱪildi, qirayim tatirip kǝtti. Biraⱪ bu ixni ⱪǝlbimdǝ püküp saⱪlidim.\f □ \fr 7:28 \ft \+bd «Bu ix mana muxu yǝrgiqǝ boldi...»\+bd* — 7-babtiki bexarǝtlǝr toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 Ⱪoqⱪar bilǝn tekǝ ⱨǝⱪⱪidǝ ƣayibanǝ kɵrünüx  
\m
\v 1 Padixaⱨ Bǝlxazar tǝhtkǝ olturup üqinqi yili, mǝnki Daniyal ikkinqi bir ƣayibanǝ alamǝtni kɵrdüm. \f □ \fr 8:1 \ft \+bd «Padixaⱨ Bǝlxazar tǝhtkǝ olturup üqinqi yili...»\+bd* — 8-bab, 1-ayǝttin baxlap kitabning ⱪalƣan ⱪismining ⱨǝmmisi aramiy tilida ǝmǝs, ibraniy tilida yezilƣan.\f*  
\v 2 Ƣayibanǝ kɵrünüxtǝ, ɵzümni Elam ɵlkisidiki Xuxan ⱪǝl’ǝsidǝ kɵrdüm. Kɵrünüxtǝ mǝn Ulay qong ɵstingi boyida idim.   
\m
\v 3 Beximni kɵtürüp ⱪarisam, ikki münggüzi bar bir ⱪoqⱪarning qong ɵstǝng aldida turƣanliⱪini kɵrdüm. Uning münggüzi egiz bolup, bir münggüz yǝnǝ biridin egiz idi; egizrǝk bolƣan münggüz yǝnǝ birsidin keyinrǝk ɵsüp qiⱪⱪanidi.  
\v 4 Mǝn ⱪoqⱪarning ƣǝrb, ximal wǝ jǝnub tǝrǝplǝrgǝ üsüwatⱪinini kɵrdüm. Ⱨeqⱪandaⱪ ⱨaywan uningƣa tǝng kelǝlmǝytti wǝ ⱨeqkim ⱨeqkimni uning qanggilidin ⱪutⱪuzalmaytti. U nemǝ ⱪilixni halisa, xuni ⱪilatti, barƣanseri ⱨǝywǝtlik bolup ketiwatatti.   
\m
\v 5 Mǝn bu toƣruluⱪ oylawatattim, mana, ƣǝrb tǝrǝptin bir tekǝ putliri yǝrgǝ tǝgmigǝn ⱨalda pütün jaⱨanni kezip yügürüp kǝldi. Uning ikki kɵzi arisiƣa kɵrünǝrlik qong bir münggüz ɵsüp qiⱪⱪanidi.  
\v 6 U mǝn dǝslǝp kɵrgǝn ⱨeliⱪi ɵstǝng boyida turƣan ikki münggüzlük ⱪoqⱪarƣa ⱪarap ⱪǝⱨri bilǝn xiddǝtlik etildi.  
\v 7 Mǝn uning ⱪoqⱪarƣa yeⱪin kelip, ƣǝzǝp bilǝn ⱪoqⱪarni üsüp ikki münggüzini sunduriwǝtkǝnlikini kɵrdüm. Ⱪoqⱪarning ⱪarxiliⱪ kɵrsǝtküdǝk madari ⱪalmiƣanidi, tekǝ uni yǝrgǝ yiⱪitip, dǝssǝp-qǝylidi, tekining qanggilidin uni ⱪutⱪuziwalidiƣan adǝm qiⱪmidi.   
\m
\v 8 Tekǝ barƣanseri ⱨǝywǝtlik bolup kǝtti; lekin u heli küqiyip bolƣanda, qong münggüzi sunup qüxüp, ǝslidiki jayidin asmandiki tɵt xamalƣa ⱪarap turidiƣan, kɵzgǝ kɵrünǝrlik tɵt münggüz ɵsüp qiⱪti.   
\m
\v 9 Bu tɵt münggüzning iqidiki biridin yǝnǝ bir münggüz ɵsüp qiⱪti. U kiqik münggüz ɵsüp intayin ⱨǝywǝtlik boldi, jǝnub, xǝrⱪ tǝrǝplǝrgǝ wǝ «güzǝl zemin»ƣa ⱪarap tǝsir küqini kengǝytti. \f □ \fr 8:9 \ft \+bd «güzǝl zemin»\+bd* — Ⱪanaan zemini (Pǝlǝstin). Ibraniy tilida «güzǝllikning zemini» deyilidu.\f*  
\v 10 U intayin ⱨǝywǝtlik bolup, ⱨǝtta samawiy ⱪoxundikilǝrgǝ ⱨujum ⱪilƣudǝk dǝrijigǝ yǝtti, samawiy ⱪoxundikilǝrdin wǝ yultuzlardin birmunqisini yǝrgǝ taxlap, ularning üstigǝ dǝssidi  
\v 11 (u tolimu mǝƣrurlinip, ⱨǝtta samawiy ⱪoxunning Sǝrdari bilǝn tǝng bolmaⱪqi bolup, ibadǝthanida Sǝrdarƣa atap kündilik ⱪurbanliⱪ sunuxni ǝmǝldin ⱪaldurdi, ⱨǝmdǝ Sǝrdarning ibadǝthanisidiki «muⱪǝddǝs jay»ni wǝyran ⱪiliwǝtti. \f □ \fr 8:11 \ft \+bd «Kündilik ⱪurbanliⱪ»\+bd* — Hudaning Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ qüxurgǝn ǝmri bilǝn ibatǝthanida ⱨǝr küni ǝtigǝndǝ wǝ kǝqtǝ bir ⱪoza «kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ» ⱪilinixi kerǝk. Bu ⱪurbanliⱪni bolsa Israil üqün ǝng asasliⱪ ⱪurbanliⱪ degili bolidu. 
\fp  «Sǝrdarning ibadǝthanisi» — bu Pǝrwǝrdigarning Yerusalemdiki ibadǝthanisini kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. Muxu ibaridin «Samawiy ⱪoxunning Sǝrdari»ning «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» ikǝnlikini kɵrgili bolidu. «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» Mǝsiⱨning dunyaƣa kelixidin burunⱪi bir salaⱨitidur. «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi» toƣruluⱪ baxⱪa izaⱨatlirimizni kɵrüng.\f*  
\v 12 Asiyliⱪ tüpǝylidin Hudaning hǝlⱪi wǝ kündilik ⱪurbanliⱪ qong münggüzgǝ tapxurulidu). U ⱨǝⱪiⱪǝtni ayaƣ asti ⱪilidu; uning barliⱪ ixliri naⱨayiti onguxluⱪ boldi.\f □ \fr 8:12 \ft \+bd «Asiyliⱪ»\+bd* — bizningqǝ «asiyliⱪ» muxu yǝrdǝ bǝlkim «kiqik münggüz» (yǝni dǝjjal)ning asiyliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk (13-ayǝtni kɵrüng). Bu sɵz yǝnǝ Hudaning Ɵz hǝlⱪining asiyliⱪinimu kɵrsitixi mumkin. 
\fp  \+bd «Hudaning hǝlⱪi»\+bd* — ibraniy tilida «ⱪoxun».\f*   
\m
\v 13 Kǝynidin, bir muⱪǝddǝs \add pǝrixtining\add* sɵz ⱪilƣanliⱪini anglidim, xuning bilǝn yǝnǝ bir muⱪǝddǝs \add pǝrixtǝ\add* sɵz ⱪilƣan \add pǝrixtidin\add*:  
\m — Ƣayibanǝ alamǝttǝ kɵrüngǝn bu wǝⱪǝlǝr, yǝni «wǝyran ⱪilƣuqi» asiyliⱪ, kündilik ⱪurbanliⱪning ǝmǝldin ⱪalduruluxi, ⱨǝmdǝ muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki «muⱪǝddǝs jay»ning ⱨǝm Hudaning hǝlⱪining ayaƣ asti ⱪilinixi ⱪanqilik waⱪit dawamlixidu? — dǝp soriƣanliⱪini anglidim.\f □ \fr 8:13 \ft \+bd «Ƣayibanǝ alamǝttǝ kɵrüngǝn bu wǝⱪǝlǝr, yǝni «wǝyran ⱪilƣuqi» asiyliⱪ, kündilik ⱪurbanliⱪning ǝmǝldin ⱪalduruluxi»\+bd* — bu ««wǝyran ⱪilƣuqi» asiyliⱪ» bolsa dǝl «Sǝrdarƣa atap kündilik ⱪoza ⱪurbanliⱪ sunuxni ǝmǝldin ⱪaldurux» (11-ayǝt) ⱨǝmdǝ uning orniƣa intayin yirginqlik birhil but selix. 9-bab, 26-27-ayǝt, 11bab -36-39-ayǝtnimu kɵrüng).\f*  
\v 14 Ⱨeliⱪi pǝrixtǝ manga jawabǝn:  
\m — Bu ixlar ikki ming üq yüz keqǝ-kündüz dawamlixidu. Bu mǝzgildin keyin muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki «muⱪǝddǝs jay» pakizlinip ǝsligǝ kǝltürülidu, — dedi.\f □ \fr 8:14 \ft \+bd «pakizlinip ǝsligǝ kǝltürülidu»\+bd* — ibraniy tilida «toƣra ⱪilinidu» yaki «ⱨǝⱪⱪaniy ⱪilinidu» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Pǝrixtǝ Jǝbrailning ƣayibanǝ alamǝtni qüxǝndürüxi  
\m
\v 15 Bu ƣayibanǝ kɵrünüxni kɵrgǝndin keyin, mǝnki Daniyal uning mǝnisini oylawatⱪinimda, mana, aldimda adǝmning ⱪiyapitidǝ birsi pǝyda bolup ɵrǝ turdi.  
\v 16 Ulay ɵstingining otturisidin:  
\m — Əy Jǝbrail, bu adǝmgǝ ƣayibanǝ alamǝtni qüxǝndürüp bǝr, — degǝn bir adǝmning küqlük awazini anglidim. \x + \xo 8:16 \xt Dan. 9:21; Luⱪa 1:26\x*   
\m
\v 17 \add Jǝbrail\add* yenimƣa kǝldi. Kǝlgǝndǝ, mǝn naⱨayiti ⱪorⱪup ketip yǝrgǝ yiⱪilip düm qüxtüm. U manga:  
\m — Əy insan oƣli, sǝn xuni qüxinixing kerǝkki, bu ƣayibanǝ alamǝt ahir zaman toƣrisididur, — dedi.   
\m
\v 18 U gǝp ⱪiliwatⱪanda mǝn biⱨox ⱨalda yǝrdǝ düm yatattim. Lekin u manga xundaⱪ bir yenik tegipla meni turƣuzdi wǝ manga mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 19 «Mǝn ⱨazir sanga \add Hudaning\add* ƣǝzipi kǝlgǝn mǝzgildǝ keyinki ixlarning ⱪandaⱪ bolidiƣanliⱪini kɵrsitip berǝy. Qünki bu ƣayibanǝ alamǝt zamanlarning bekitilgǝn ahirⱪi nuⱪtisi toƣrisididur.  
\v 20 Sǝn kɵrgǝn ikki münggüzlük ⱪoqⱪar Media bilǝn Pars padixaⱨlirini kɵrsitidu.  
\v 21 Yawa tekǝ bolsa Gretsiyǝ padixaⱨliⱪi bolup, kɵzining otturisidki kɵzgǝ kɵrünǝrlik münggüz bolsa, uning birinqi padixaⱨidur.\f □ \fr 8:21 \ft \+bd «Yawa tekǝ bolsa Gretsiyǝ padixaⱨliⱪi bolup, ...»\+bd* — ibraniy tilida «Yawa tekǝ bolsa Gretsiyǝ padixaⱨi bolup, ...».\f*   
\m
\v 22 U münggüz sunup kǝtkǝndin keyin ornidin ɵsüp qiⱪⱪan ⱨeliⱪi tɵt münggüz bu ǝlning tɵt padixaⱨliⱪⱪa bɵlünidiƣanliⱪini kɵrsitidu. Biraⱪ ularning küqi birinqi padixaⱨliⱪⱪa yǝtmǝydu.  
\v 23 Bu padixaⱨliⱪlarning ahirⱪi mǝzgilidǝ, asiyliⱪ ⱪilƣuqilarning gunaⱨi toxuxi bilǝn tolimu nomussiz, qigix mǝsililǝrni bir tǝrǝp ⱪilalaydiƣan bir padixaⱨ mǝydanƣa qiⱪidu. \f □ \fr 8:23 \ft \+bd «qigix mǝsililǝrni bir tǝrǝp ⱪilalaydiƣan bir padixaⱨ...»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «heli süyⱪǝstqi bir padixaⱨ ...».\f*  
\v 24 Uning küqi heli zor bolidu, lekin ǝmǝliyǝttǝ bu küq ɵzlükidin qiⱪmaydu; u misli kɵrülmigǝn wǝyranqiliⱪni kǝltürüp qiⱪiridu. Uning ixliri jǝzmǝn onguxluⱪ bolup, nemini halisa xuni ⱪilalaydu. U küqlüklǝrni wǝ \add Hudaning\add* muⱪǝddǝs mɵmin hǝlⱪini yoⱪitidu.  
\v 25 Ɵz ustatliⱪi bilǝn uning nazariti astida ⱨǝrⱪandaⱪ ⱨiylǝ-mikirlik heli ronaⱪ tapidu. U kɵnglidǝ tǝkǝbburlixip ɵzini qong tutidu; baxⱪilarning ɵzlirini bihǝtǝr ⱨes ⱪilƣan waⱪtidin paydilinip tuyuⱪsiz zǝrb ⱪilip nurƣun kixilǝrni ⱨalak ⱪilidu; u ⱨǝtta oquⱪtin oquⱪ «Əmirlǝrning Əmiri»gǝ ⱪarxi qiⱪidu. Lekin u ahirda insanlarning ⱪolisiz ⱨalak ⱪilinidu.   
\m
\v 26 Sanga ayan ⱪilinƣan, ahxamdin ǝtigǝngiqǝ dawamlaxⱪan bu ƣayibanǝ alamǝt ǝmǝlgǝ axmay ⱪalmaydu. Lekin sǝn uni waⱪtinqǝ mǝhpiy tut. Qünki u kɵp künlǝr keyinki kǝlgüsi ⱨǝⱪⱪididur».   
\m
\v 27 Mǝnki Daniyal maƣdurumdin ⱪelip, birnǝqqǝ kün aƣrip yetip ⱪaldim. Keyin ornumdin turup yǝnila padixaⱨning ixlirida boldum. Lekin bu ƣayibanǝ alamǝt kɵnglümni parakǝndǝ ⱪiliwǝtkǝnidi. Uning mǝnisini yexǝlǝydiƣan adǝm yoⱪ idi.\f □ \fr 8:27 \ft \+bd «Uning (ƣayibanǝ alamǝtning) mǝnisini yexǝlǝydiƣan adǝm yoⱪ idi»\+bd* — 8-babtiki bexarǝtlǝr toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 Daniyalning ɵz hǝlⱪigǝ dua ⱪilixi  
\m
\v 1 Medialiⱪ Aⱨaxweroxning oƣli Dariusning birinqi yilida (u kaldiylǝrning zeminiƣa padixaⱨ ⱪilindi) \f □ \fr 9:1 \ft \+bd «kaldiylǝrning zemini»\+bd* — Babil zeminini kɵrsitidu. 
\fp  «...padixaⱨ ⱪilindi» — Bu ibarǝ bǝlkim Dariusning Pars imperatori Ⱪorǝxning astidiki bir padixaⱨ ikǝnlikini kɵrsitidu. U pütkül Pars üstigǝ imperator ǝmǝs idi.\f*  
\v 2 Yǝni tǝhtkǝ olturƣan birinqi yili mǝnki Daniyal muⱪǝddǝs yazmilarni oⱪuxum bilǝn Pǝrwǝrdigarning Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrgǝ yǝtküzgǝn kalam-bexariti boyiqǝ, Yerusalemning harab bolidiƣan jaza mǝzgili yǝtmix yil ikǝnlikini qüxinip yǝttim. \x + \xo 9:2 \xt Yǝr. 25:11, 12; 27:7; 29:10\x*  
\v 3 Xuning üqün mǝn Rǝb Hudayimƣa roza tutup, bɵz rǝhtkǝ yɵginip, kül-topida olturup, uningƣa yelinip dua-tilawǝt ⱪilix bilǝn izdinixkǝ bǝl baƣlidim.  
\v 4 Mǝn Pǝrwǝrdigar Hudayimƣa dua ⱪilip, gunaⱨlirimizni iⱪrar ⱪilip mundaⱪ dedim:  
\m — «Aⱨ Rǝb, i Seni Ɵz ǝmrliringgǝ itaǝt ⱪilƣuqilarƣa wǝdǝ-ǝⱨdǝngdǝ wapadar bolup, ɵzgǝrmǝs meⱨringni üzlüksiz kɵrsǝtküqi uluƣ, sürlük Tǝngrim!\x + \xo 9:4 \xt Ⱪan. 7:9\x*   
\m
\v 5 Biz gunaⱨ sadir ⱪilduⱪ, ⱪǝbiⱨlik ⱪilduⱪ; rǝzillik bilǝn Sening ǝmr-ⱨɵkümliringdin waz keqip, Sanga asiyliⱪ ⱪilduⱪ, \x + \xo 9:5 \xt Zǝb. 106:6; Yǝx. 64:4, 5, 6\x*  
\v 6 Xundaⱪla Sening naming bilǝn padixaⱨlirimiz, ǝmirlirimiz, ata-bowilirimiz wǝ pütkül zemindiki hǝlⱪⱪǝ sɵz-kalamingni yǝküzgǝn ⱪulliring bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝrgǝ zadi ⱪulaⱪ salmiduⱪ.   
\m
\v 7 I Rǝb, ⱨǝⱪⱪaniyǝt Sǝndila tepilidu, lekin Sanga asiyliⱪ wǝ wapasizliⱪ ⱪilƣanliⱪimiz tüpǝylidin, bizgǝ, yǝni Yǝⱨudalarƣa, Yerusalemdikilǝrgǝ wǝ barliⱪ Israillarƣa, yeⱪinda bolsun, yiraⱪta bolsun, Sǝn bizlǝrni sürgünlükkǝ ⱨǝydiwǝtkǝn barliⱪ yurtlarda bolsun, pǝⱪǝt bügünkidǝk yüzimizni kɵtürǝlmigüdǝk xǝrmǝndilikla ⱪaldi.  
\v 8 I Rǝb, bizgǝ, yǝni padixaⱨlirimizƣa, ǝmirlirimizgǝ wǝ ata-bowilirimizƣimu yüzimizni kɵtürǝlmigüdǝk xǝrmǝndilik ⱪaldi; qünki biz Sening aldingda gunaⱨ sadir ⱪilduⱪ.   
\m
\v 9 I Rǝb Hudayimiz, biz Sanga asiyliⱪ ⱪilƣan bolsaⱪmu, Sǝndin yǝnila rǝⱨimdillik wǝ mǝƣpirǝt-kǝqürümlǝr tepilidu. \f □ \fr 9:9 \ft \+bd «I Rǝb Hudayimiz, biz Sanga asiyliⱪ ⱪilƣan bolsaⱪmu, Sǝndin yǝnila rǝⱨimdillik wǝ mǝƣpirǝt-kǝqürümlǝr tepilidu»\+bd* — yaki «Rǝb Hudayimizda rǝⱨimdillik wǝ mǝƣpirǝt-kǝqürümlǝr bardur; qünki biz Uning aldida gunaⱨ sadir ⱪilduⱪ» (demǝk, Huda bizgǝ rǝⱨimdillik kɵrsǝtmigǝn bolsa, biz baldurla yoⱪitilattuⱪ).\f*  \x + \xo 9:9 \xt Zǝb. 130:3-8; Yiƣ. 3:22\x*  
\v 10 Biz Sǝn Pǝrwǝrdigar Hudayimizning awaziƣa ⱪulaⱪ salmay, ⱪulliring bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝr arⱪiliⱪ aldimizƣa ⱪoyƣan ⱪanun-ⱨɵkümliringdǝ ⱨeq mangmiduⱪ.  
\v 11 Pütkül Israil Sening Tǝwrat-ⱪanunungƣa hilapliⱪ ⱪilip, awazingƣa ⱪulaⱪ salmay Seningdin yüz ɵridi. Dǝrwǝⱪǝ, Sening ⱪulung Musaƣa qüxürülgǝn Tǝwrat-ⱪanunida pütülgǝn lǝnǝt ⱨǝmdǝ uning ⱪǝsǝmyadidiki jazalar üstimizgǝ yaƣduruldi; qünki biz Sening aldingda gunaⱨ sadir ⱪilduⱪ.\x + \xo 9:11 \xt Law. 26:14-45; Ⱪan. 27:15-26; 28:15-68; 29:20; 30:17-20; 31:17, 18; 32:19-25; Yiƣ. 2:17\x*  
\v 12 Sǝn Ɵzüng bizgǝ wǝ üstimizdin ⱨɵkümdarliⱪ ⱪilƣuqimizƣa ⱪarita degǝnliringgǝ ǝmǝl ⱪilip bizgǝ zor eƣir külpǝtni kǝltürdüng; qünki Yerusalemda ⱪilinƣan ixlar asman astidiki ⱨǝrⱪandaⱪ baxⱪa yurtta ǝzǝldin ⱪilinƣan ǝmǝs!  
\v 13 Musaƣa tapilanƣan Tǝwrat-ⱪanunida pütülgǝndǝk, bu pütün külpǝt bizgǝ qüxürülgǝn bolsimu, i Pǝrwǝrdigar Hudayimiz, lekin biz ⱪǝbiⱨliklirimizdin ⱪol üzüp, ⱨǝⱪiⱪitingni qüxinip yetidiƣan ⱪilƣaysǝn dǝp tehiqǝ Sǝndin iltipatingni ɵtünmiduⱪ.  
\v 14 Dǝrwǝⱪǝ Sǝn Pǝrwǝrdigar xu külpǝtni tǝyyarlap saⱪlap, bizning üstimizgǝ qüxürdung; qünki Sǝn Pǝrwǝrdigar Hudayimiz, barliⱪ ⱪilƣan ixliringda adil bolup kǝlding; biraⱪ awazingƣa ⱪulaⱪ salmiduⱪ.   
\m
\v 15 Əmdi, Ɵz küqlük ⱪolung bilǝn hǝlⱪingni Misirdin elip qiⱪting, xunglaxⱪa bügünkidǝk Ɵzünggǝ nam-xɵⱨrǝt tikliding, i Rǝb Hudayimiz, — biz gunaⱨ sadir ⱪilduⱪ, biz rǝzillik ⱪilduⱪ! \x + \xo 9:15 \xt Mis. 32:11; Zǝb. 105:7; 106:47\x*  
\v 16 Ɵtünimǝn, i Rǝb, pütkül ⱨǝⱪⱪaniyliⱪingƣa uyƣun, Yerusalem xǝⱨiringgǝ, yǝni muⱪǝddǝs teƣingƣa bolƣan ⱪǝⱨr-ƣǝzipingni tohtatⱪaysǝn! Qünki bizning ɵtküzgǝn gunaⱨlirimiz wǝ ata-bowilirimizning ⱪilƣan ⱪǝbiⱨliklirining wǝjidin, Yerusalem wǝ hǝlⱪing barliⱪ ǝtraptikilirimizning ⱨaⱪarǝt obyekti bolup ⱪalduⱪ.  
\v 17 Əmdi i Hudayimiz, ⱪulungning dua wǝ tǝlǝplirigǝ ⱪulaⱪ salƣaysǝn, Ɵzüng üqün wǝyran ⱪilinƣan muⱪǝddǝs jayingni jamalingni kɵrsitip yorutⱪaysǝn. \f □ \fr 9:17 \ft \+bd «ⱪulaⱪ salƣaysǝn, Ɵzüng üqün ... yorutⱪaysǝn»\+bd* — ibraniy tilida «Rǝbning sǝwǝbi üqün ... yorutⱪaysǝn».\f*  
\v 18 I Hudayim, ⱪulaⱪ selip angliƣaysǝn! Bizning wǝ Sening naming bilǝn atalƣan xǝⱨǝrning bexiƣa kǝlgǝn külpǝtlǝrgǝ nǝzǝr salƣaysǝn! Bizning Sanga iltija ⱪilƣinimiz ɵzimizning ⱪandaⱪtur ⱨǝⱪⱪaniy ix ⱪilƣanliⱪimizdin ǝmǝs, bǝlki Sening zor rǝⱨimdilliⱪliringƣa tayanƣanliⱪimiz sǝwibidindur.   
\m
\v 19 I Rǝb, angliƣaysǝn! I Rǝb, kǝqürgǝysǝn! Ⱪulaⱪ selip anglap amal ⱪilƣaysǝn! Ɵzüngning nam-xɵⱨriting üqün ǝmdi tǝhir ⱪilmiƣaysǝn! Qünki Sening bu xǝⱨiring wǝ bu hǝlⱪing Ɵz naming asasida atalƣanidi!».\f □ \fr 9:19 \ft \+bd «Ɵzüngning nam-xɵⱨriting üqün ǝmdi tǝhir ⱪilmiƣaysǝn!»\+bd* — ibraniy tilida «Ɵzüning sǝwǝbing üqün ǝmdi tǝhir ⱪilmiƣaysǝn!».\f*   
\b  
\m  
\s1 Jǝbrailning bexarǝt berixi wǝ qüxǝndürüxi  
\m
\v 20 Mǝn duayimni dawamlaxturup, ɵzüm wǝ hǝlⱪim Israilning gunaⱨlirini iⱪrar ⱪilip ⱨǝmdǝ Hudayimning muⱪǝddǝs teƣi üqün Pǝrwǝrdigar Hudayimƣa yelinip,  
\v 21 tehi dua ⱪiliwatⱪinimda, dǝslǝptǝ manga ƣayibanǝ alamǝttǝ kɵrüngǝn Jǝbrail degǝn zat yenimƣa kelip manga ⱪolini tǝgküzdi. Mǝn xu qaƣda tolimu qarqap kǝtkǝnidim. U kǝqlik ⱪurbanliⱪ sunux waⱪti idi. \f □ \fr 9:21 \ft \+bd «...Jǝbrail degǝn zat yenimƣa kelip manga ⱪolini tǝgküzdi. Mǝn xu qaƣda tolimu qarqap kǝtkǝnidim»\+bd* — buning yǝnǝ birhil tǝrjimisi: — «...Jǝbrail degǝn zat tezla uqup kelip, manga ⱪol tǝgküzdi». Əsli tekistni qüxinix birⱪǝdǝr tǝs.\f*  
\v 22 Jǝbrail manga ǝⱪil berip mundaⱪ dedi: —  
\m «I Daniyal, mǝn seni yorutup, ixlarni qongⱪur qüxinǝlǝydiƣan ⱪilixⱪa kǝldim.   
\m
\v 23 Sǝn Hudaƣa iltija ⱪilixⱪa baxlixing bilǝnla, jawab-kalam berildi; sǝn intayin sɵyülgǝn adǝm bolƣaqⱪa, mǝn sanga uning jawab-kalamini yǝtküzgili kǝldim. Əmdi bu jawab-kalam üstidǝ puhta oylanƣin, ƣayibanǝ kɵrünüxni kɵngül ⱪoyup qüxǝngin:   
\m
\v 24 — «\add Huda\add* tǝripidin «yǝtmix ⱨǝssǝ «yǝttǝ waⱪit»» sening hǝlⱪing bilǝn muⱪǝddǝs xǝⱨiring üstigǝ bekitilgǝn. Bu waⱪitlar itaǝtsizliklǝrni tizginlǝx, gunaⱨlarni tügitix, ⱪǝbiⱨlik üqün kafarǝt kǝltürüx, mǝnggülük ⱨǝⱪⱪaniyliⱪni üstün orunƣa ⱪoyux, bu ƣayibanǝ alamǝt bilǝn pǝyƣǝmbǝrlǝrning sɵz-kalamlirini ǝmǝlgǝ axurux ⱨǝmdǝ muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki «ǝng muⱪǝddǝs jay» yengibaxtin mǝsiⱨlinix üqün bekitilgǝndur. \f □ \fr 9:24 \ft \+bd «ⱪǝbiⱨlik üqün kafarǝt kǝltürüx»\+bd* — «gunaⱨlarni yepip kǝqürüm tǝminlǝx» degǝnliktur. «Law.» 4-bab wǝ izaⱨatni kɵrüng. \+bd «pǝyƣǝmbǝrlǝrning sɵz-kalamliri»\+bd* — muxu yǝrdǝ ibraniy tilida «pǝyƣǝmbǝrlǝr» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. \+bd «muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki «ǝng muⱪǝddǝs jay» yengibaxtin mǝsiⱨlinix»\+bd* — «mǝsiⱨlinix» yaki «muⱪǝddǝs ⱪilinix», Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ berilgǝn muⱪǝddǝs ⱪanunƣa asasǝn, «muⱪǝddǝs puraⱪliⱪ may» sürülüx bilǝn ⱪilinidu («Mis.» 26:9-10ni kɵrüng). Bu uⱪum ibraniy tilida ««mǝsiⱨ» ⱪilinix» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. 
\fp  Buning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Əng Muⱪǝddǝs Bolƣuqini mǝsiⱨ ⱪilix» — demǝk, Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨni mǝsiⱨ ⱪilix. \+bd «...«yǝtmix ⱨǝssǝ «yǝttǝ waⱪit»» sening hǝlⱪing bilǝn muⱪǝddǝs xǝⱨiring üstigǝ bekitilgǝn... ... ⱨǝmdǝ muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki «ǝng muⱪǝddǝs jay» yengibaxtin mǝsiⱨlinix üqün bekitilgǝndur»\+bd* — bu uluƣ bexarǝt wǝ 25-27-ayǝtlǝrdiki bexarǝtlǝrning tǝpsilatliri toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 25 Xuni bilixing wǝ qüxinixing kerǝkki, Yerusalemni yengibaxtin ǝsligǝ kǝltürüp bina ⱪilix buyruⱪi jakarlanƣandin tartip, Mǝsiⱨ degǝn ǝmir mǝydanƣa qiⱪⱪuqǝ yǝttǝ ⱨǝssǝ «yǝttǝ waⱪit» ⱪoxulƣan atmix ikki ⱨǝssǝ «yǝttǝ waⱪit» ɵtidu. Yerusalem xǝⱨiri yengibaxtin bina ⱪilinip, mǝydan-koqilar wǝ sepil-istiⱨkam barliⱪⱪa kǝltürülidu, ǝmma bu bisǝrǝmjan künlǝrdǝ bolidu.\f □ \fr 9:25 \ft \+bd «... Yerusalemni yengibaxtin ǝsligǝ kǝltürüp bina ⱪilix buyruⱪi jakarlanƣandin tartip, Mǝsiⱨ degǝn ǝmir mǝydanƣa qiⱪⱪuqǝ yǝttǝ ⱨǝssǝ «yǝttǝ waⱪit» ⱪoxulƣan atmix ikki ⱨǝssǝ «yǝttǝ waⱪit» ɵtidu»\+bd* — ⱪisⱪiqǝ: — «bir waⱪit», yuⱪirdiki tǝⱨlilgǝ asasǝn 360 kün bolsa, «yǝttǝ ⱨǝssǝ yǝttǝ waⱪit» (49 waⱪit) wǝ «atmix ikkining yǝttǝ ⱨǝssisi», (434 waⱪit), jǝmiy bolup «483 waⱪit», yǝni «Yerusalemni ⱪaytidin bina ⱪilixtiki pǝrman»din «Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨning mǝydanƣa qiⱪixi»ƣiqǝ 173880 kün (tǝhminǝn 476 yil) bolidu. Tarihiy tǝtⱪiⱪatⱪa asasǝn, «Yerusalemni ⱪaytidin bina ⱪilixtiki pǝrman»ning qüxürülüxi miladiyǝdin ilgiriki 445-yili yaki 444-yili idi, undaⱪta «Mǝsiⱨ degǝn Əmirning mǝydanƣa qiⱪixi» miladiyǝ 32-yili yaki 33-yili boluxi kerǝk. Kitabhan bu pakitlardin Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨning kim ikǝnlikini bilǝlǝydu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng. \+bd «Yerusalem xǝⱨiri yengibaxtin bina ⱪilinip, mǝydan-koqilar wǝ sepil-istiⱨkam barliⱪⱪa kǝltürülidu...»\+bd* — «sepil-istiⱨkam» degǝn sɵz ibraniy tilidiki «haruts» degǝn sɵzning tǝrjimisi boluxi natayin; qoⱪum birhil istiⱨkamni kɵrsitidu. «Koqilar» iqidiki, «haruts» bǝlkim sirttiki bir nǝrsini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 9:25 \xt Nǝⱨ. 2:2-8; Luⱪa 19:35-44\x*   
\m
\v 26 Bu atmix ikki «yǝttǝ waⱪit» mǝzgili ɵtkǝndin keyin Mǝsiⱨ üzüp taxlinidu, uningda ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmaydu. Kǝlgüsidǝ bolidiƣan ǝmirning hǝlⱪi bu xǝⱨǝr bilǝn muⱪǝddǝs ibadǝthanini gumran ⱪilidu. Bu aⱪiwǝt kǝlkündǝk besip kelidu; ahiriƣiqǝ jǝnglǝr dawamlixidu; u yǝrdǝ bolidiƣan wǝyranqiliⱪlar bekitilgǝndur. \f □ \fr 9:26 \ft \+bd «Mǝsiⱨ üzüp taxlinidu»\+bd* — (yaki «Mǝsiⱨ kesiwetilidu») — muxu ibarǝ ibraniy tilida adǝttǝ «ɵltürülidu» dǝp ipadilǝydu. \+bd «uningda ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmaydu»\+bd* — yaki, «uning (Mǝsiⱨ-ⱪutⱪuzƣuqining) ɵltürülüxi ɵzi üqün ǝmǝstur».\f*  \x + \xo 9:26 \xt Luⱪa 19:41-44\x*  
\v 27 U \add ǝmir Hudaning\add* hǝlⱪining kɵp ⱪismi bilǝn ahirⱪi bir «yǝttǝ waⱪit»ta bir \add dostluⱪ\add* ǝⱨdisni takamul ⱪilidu, lekin bu «yǝttǝ waⱪit»ning yerimiƣa kǝlgǝndǝ, u \add ibadǝthanidiki\add* ⱪurbanliⱪ wǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝlǝrni sunuxni ǝmǝldin ⱪalduridu. U qaƣda «wǝyran ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ» \add muⱪǝddǝs ibadǝthanining\add* ǝng egiz jayiƣa ⱪoyulidu. Taki balayi’apǝt, \add yǝni Huda\add* bekitkǝn külpǝt wǝyran ⱪilƣuqi kixining bexiƣa yaƣdurulƣuqǝ xu yǝrdǝ turidu».\x + \xo 9:27 \xt Yǝx. 28:15, 18; Mat. 24:15; Mar. 13:14; Luⱪa 21:20; 2Tes. 2:3-4\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 10
\s1 Tigris, yǝni «Dijlǝ» dǝryasi boyida kɵrgǝn ƣayibanǝ kɵrünüx  
\m
\v 1 Ⱪorǝx Parsⱪa sǝltǝnǝt ⱪilƣan üqinqi yili, Daniyal (yǝnǝ bir ismi Bǝltǝxasar bolƣan)ƣa bir hǝwǝr wǝⱨiy ⱪilindi. U hǝwǝr ixǝnqliktur — lekin naⱨayiti ⱪattiⱪ jǝng judunliri toƣrisididur. Daniyal bu hǝwǝrni qüxǝndi wǝ ƣayibanǝ alamǝt toƣrisida qüxǝnqigǝ igǝ boldi.\f □ \fr 10:1 \ft \+bd «lekin naⱨayiti ⱪattiⱪ jǝng judunliri toƣrisididur»\+bd* — yaki «lekin naⱨayiti ⱪattiⱪ sinaxlar toƣrisididur».\f*   
\m
\v 2 U qaƣda mǝnki Daniyal toluⱪ üq ⱨǝptǝ aⱨ-zar kɵtürüp matǝm tuttum. \f □ \fr 10:2 \ft \+bd «toluⱪ üq ⱨǝptǝ aⱨ-zar kɵtürüp matǝm tuttum»\+bd* — ibraniy tilida «toluⱪ üq ⱨǝptǝ... matǝm ⱪildim» — bu mǝlum bir ɵlgüqi uruⱪ-tuƣⱪini üqün ǝmǝs, bǝlki Israil hǝlⱪining ɵlük roⱨiy ⱨalitigǝ bolƣan matǝm, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 3 Üq ⱨǝptigiqǝ ⱨeqⱪandaⱪ nazu-nemǝt yemidim, gɵx yemidim, xarab iqmidim wǝ tenimgǝ puraⱪliⱪ may sürmidim. \f □ \fr 10:3 \ft \+bd «tenimgǝ puraⱪliⱪ may sürmidim»\+bd* — ibraniy tilida «ɵzümni mǝsiⱨ ⱪilmidim».\f*  
\v 4 Birinqi ayning yigirmǝ tɵtinqi küni, mǝn uluƣ dǝrya, yǝni Dijlǝ dǝryasining boyida turup, \x + \xo 10:4 \xt Yar. 2:14\x*  
\v 5 beximni kɵtürüp kɵzümni asmanƣa tiktim, kanap kiyip, beligǝ Ufazdiki sap altun kǝmǝr baƣliƣan bir adǝmni kɵrdüm. \x + \xo 10:5 \xt Wǝⱨ. 1:13, 14, 15\x*  
\v 6 Uning teni seriⱪ yaⱪuttǝk julalinip, yüzliri qaⱪmaⱪtǝk yaltirlap, kɵzliri yenip turƣan ottǝk qaⱪnaytti; uning put-ⱪolliri parⱪirap turidiƣan mistǝk walildaytti; awazi zor bir top adǝmning awazidǝk jaranglaytti.   
\m
\v 7 Ƣayibanǝ kɵrünüxni yalƣuz mǝnki Daniyalla kɵrdüm, yenimdikilǝr alamǝtni kɵrmigǝnidi. Əmma zor bir wǝⱨimǝ ularni besip, intayin titrǝp ketixti, mɵkünüwalƣudǝk yǝrni izdǝp ⱪeqip kǝtti.  
\v 8 U yǝrdǝ ɵzüm yalƣuz ⱪelip bu karamǝt ƣayibanǝ kɵrünüxni kɵrdüm. Ⱪilqǝ maƣdurum ⱪalmidi, qirayim ⱪattiⱪ ɵzgirip ɵlük adǝmdǝk bolup ⱪaldim, put-ⱪollirimda bir’azmu maƣdur ⱪalmidi. \f □ \fr 10:8 \ft \+bd «qirayim ⱪattiⱪ ɵzgirip ...»\+bd* — ibraniy tilida «xan-xǝripim ⱪattiⱪ ɵzgirip ...» yaki «qirayliⱪliⱪim ⱪattiⱪ ɵzgirip ...».\f*  \x + \xo 10:8 \xt Dan. 7:28\x*   
\m
\v 9 Lekin uning awazini anglidim. Uning awazini angliƣan ⱨaman yǝrgǝ yiⱪilip düm qüxtüm, ⱨoxumdin kǝttim.  
\v 10 Mana, tuyuⱪsiz bir ⱪol manga tǝgdi, meni xuan yɵlǝp yǝrgǝ tɵt putluⱪ ⱪilip turƣuzdi.  
\v 11 Xu zat manga:  
\m — Əy Daniyal, intayin sɵyülgǝn adǝm! Sɵzlirimni kɵngül ⱪoyup anglap qüxǝngin, ɵrǝ turƣin! Qünki mǝn sening yeningƣa ǝwǝtildim, — dedi. U bu sɵzni ⱪilixi bilǝn, mǝn titrigǝn ⱨalda ornumdin turdum.   
\m
\v 12 Xuning bilǝn u manga mundaⱪ dedi:  
\m — «Əy Daniyal, ⱪorⱪma; qünki sǝn Hudayingning aldida qüxinixkǝ erixixkǝ, ɵzüngni tɵwǝn tutuxⱪa kɵngül ⱪoyƣan birinqi kündin buyan sening dua-tilawiting ijabǝt ⱪilindi; eytⱪanliring üqün mǝn yeningƣa ǝwǝtildim. \f □ \fr 10:12 \ft \+bd «... sǝn Hudayingning aldida qüxinixkǝ erixixkǝ... kɵngül ⱪoyƣan»\+bd* — bu yǝrdiki «qüxinix» nemini kɵrsitidu? Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrgǝ yǝtküzülgǝn «Yerusalemning harab bolidiƣan jaza mǝzgilining waⱪti 70 yil» toxay degǝn waⱪitta Daniyal dua ⱪilixⱪa baxlidi. Daniyalning arzu-istiki xuki, 70 yilning toxuxi bilǝn, Hudaning sǝltǝniti dǝrⱨal pǝyda bolsun degǝnliktin ibarǝt idi. Lekin 7-, 8- wǝ 9-babtiki ƣayibanǝ alamǝtlǝr uningƣa, az degǝndimu yǝnǝ 70 «yǝttǝ waⱪit»ning ɵtüxi kerǝklikini kɵrsǝtkǝn. Xu ixlar uning deginidǝk: «Daniyalning kɵnglini parakǝndǝ ⱪiliwǝtti. Uning mǝnisini yexǝlǝydiƣan adǝm yoⱪ idi». Xuning bilǝn u ümidsizlǝnmǝy, bu uzun waⱪittiki «keqiktürüx»ni qüxinix üqün kɵngül ⱪoyidu. 10-babtiki ƣayibanǝ alamǝttǝ bolsa, bu waⱪitning yǝnila ⱨǝm uzun ⱨǝm japaliⱪ ikǝnliki kɵrsitilidu. Xuning bilǝn, bu hǝwǝrni ⱪobul ⱪilix üqün u ƣǝyrǝtlik, maƣdurluⱪ boluxi kerǝk.\f*  
\v 13 Lekin, «Pars padixaⱨliⱪining ǝmiri» manga ⱪarxi qiⱪip yolumni yigirmǝ bir kün tosuwaldi. Mǝn Pars padixaⱨlirining yenida ɵzüm yalƣuz ⱪalƣaqⱪa, bax ǝmirlǝrdin biri Mikail manga yardǝm ⱪilƣili kǝldi. \f □ \fr 10:13 \ft \+bd «Pars padixaⱨliⱪining ǝmiri»\+bd* — bǝlkim intayin küqlük birhil jin bolup, Pars rayonlirida Xǝytanning pilanlirini bǝja ⱪilƣuqi boluxi mumkin. \+bd «Pars padixaⱨlirining yenida ɵzüm yalƣuz ⱪalƣaqⱪa..»\+bd* — bu sɵzlǝr muxu pǝrixtining wǝzipisining xu padixaⱨlarning ⱪilmaⱪqi bolƣan yamanliⱪini tosux yaki bolmisa, ularƣa yahxi tǝrǝpkǝ yüzlinixkǝ tǝsir yǝtküzüxtin ibarǝt bolƣanliⱪini kɵrsǝtsǝ kerǝk. \+bd «mǝn Pars padixaⱨlirining yenida ɵzüm yalƣuz ⱪalƣaqⱪa, bax ǝmirlǝrdin biri Mikail manga yardǝm ⱪilƣili kǝldi»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «lekin bax ǝmirlǝrdin biri Mikail manga yardǝm ⱪilƣili kǝldi. Mǝn uni Pars padixaⱨlirining ixlirini bir tǝrǝp ⱪilixⱪa ⱪaldurdum». 
\fp  \+bd «bax ǝmirlǝr»\+bd* — muxu yǝrdǝ Hudaning yuⱪiri mǝrtiwilik pǝrixtilirini kɵrsǝtsǝ kerǝk («Yǝⱨ.» 9-ayǝtni kɵrüng).\f*  
\v 14 Mǝn sanga ahirⱪi zamanlarda hǝlⱪingning bexiƣa kelidiƣan ixlarni qüxǝndürgili kǝldim. Qünki bu ƣayibanǝ alamǝt kɵp künlǝr keyinki kǝlgüsi toƣrisididur».   
\b  
\m
\v 15 U manga bu gǝpni ⱪiliwatⱪanda, pǝⱪǝtla yǝrgǝ ⱪarƣinimqǝ zuwan sürǝlmǝy turup ⱪaldim.  
\v 16 Mana, goya adǝmgǝ ohxaydiƣan birsi ⱪolini uzitip lǝwlirimni silap ⱪoywidi, mǝn aƣzimni eqip aldimda turƣuqiƣa:  
\m — Tǝⱪsir, bu ƣayibanǝ kɵrünüxtin iq-iqimdin azablinimǝn, maƣdurumdin kǝttim.  
\v 17 Tǝⱪsirimning kǝminǝ ⱪulliri ⱪandaⱪmu sili tǝⱪsirim bilǝn sɵzlixixkǝ petinalayttim? Qünki ⱨazirla maƣdurum tügǝp, nǝpǝsim üzülidu, — dedim.   
\m
\v 18 Andin goya adǝmgǝ ohxaydiƣan biri meni yǝnǝ bir ⱪetim silap, maƣdur kirgüzdi  
\v 19 wǝ:  
\m — I intayin sɵyülgǝn adǝm, ⱪorⱪma! Sanga aman-hatirjǝmlik bolƣay. Ƣǝyrǝtlik bol, ǝmdi ƣǝyrǝtlik bol! — dedi.  
\m U xu sɵzni deyixi bilǝnla manga tehimu maƣdur kirdi. Mǝn:  
\m — Tǝⱪsir yǝnǝ sɵz ⱪilƣayla, qünki sili manga maƣdur kirgüzdila, — dedim.   
\m
\v 20 U mundaⱪ dedi:  
\m — «Mening ⱪexingƣa nemigǝ kǝlgǝnlikimni bilǝmsǝn? Mǝn ǝmdi ⱪaytip berip, «Parstiki ǝmir» bilǝn jǝng ⱪilimǝn; mǝn u yǝrgǝ barƣandin keyin, «Gretsiyǝdiki ǝmir» mǝydanƣa qiⱪidu.  
\v 21 Lekin mǝn berixtin awwal ⱨǝⱪiⱪǝtning kitabida pütülgǝn wǝⱨiylǝrni mǝn sanga bayan ⱪilimǝn.  
\m Bu ixlarda silǝrning ǝmiringlar Mikaildin baxⱪa, manga yardǝm beridiƣan ⱨeqkim yoⱪ.\f □ \fr 10:21 \ft \+bd «ⱨǝⱪiⱪǝtning kitabi»\+bd* — Muⱪǝddǝs Kitabni kɵrsitidu. Xu qaƣdiki «ⱨǝⱪiⱪǝtning kitabi» Daniyal pǝyƣǝmbǝrning dǝwridin ilgiri barliⱪ nazil ⱪilinƣan Tǝwrat ⱪisimliridin tǝrkib tapⱪan, ǝlwǝttǝ. \+bd «silǝrning ǝmiringlar Mikail»\+bd* — bu sɵz Mikail bax pǝrixtining Israilƣa alayitǝn mǝs’ul bolƣanliⱪini ayan ⱪilidu.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 11
\m
\v 1 Mǝn Medialiⱪ Darius padixaⱨ bolƣan birinqi yilidila, uni mustǝⱨkǝmlǝx ⱨǝm küqǝytix üqün ornumdin ⱪozƣalƣanidim.  
\v 2 Əmdi mǝn sanga ⱨǝⱪiⱪǝtni eytip berǝy: —  
\b  
\m Buningdin keyin Parsⱪa yǝnǝ üq padixaⱨ ⱨɵkümranliⱪⱪa qiⱪidu; keyin tɵtinqi padixaⱨ qiⱪip, baxⱪa padixaⱨlardinmu kɵptin kɵp mal-dunyani toplaydu; u mal-dunyaliridin ⱪudrǝt tepip, ⱨǝmmǝ yurtlarni Gretsiyǝgǝ jǝng ⱪilixⱪa ⱪozƣaydu.\f □ \fr 11:2 \ft \+bd «Buningdin keyin Parsⱪa yǝnǝ üq padixaⱨ ⱨɵkümranliⱪⱪa qiⱪidu; keyin tɵtinqi padixaⱨ qiⱪip...»\+bd* — bu 11-babtiki bexarǝtlǝr naⱨayiti tǝpsiliy kɵrsitilgǝn. Biz muxu yǝrdǝ tǝpsilatliri toƣruluⱪ kɵp izaⱨat bǝrmiduⱪ, bularni «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizgǝ kirgüzduⱪ. Kitabhanlarning ɵzliri «ottura xǝrⱪ»ning tarihi toƣruluⱪ ⱨǝrⱪandaⱪ kitabtin bu bexarǝtlǝrning ⱪandaⱪ ǝmǝlgǝ axurulƣanliⱪini kɵrǝlǝydu. Asasǝn bu aldin eytilƣan ixlar miladiyǝdin ilgiriki 530-164-yillar dawamida yüz bǝrgǝn. Lekin 36-ayǝttin baxlap, bexarǝtlǝr ahirⱪi zamandiki ixlarƣiqǝ ɵtidu.\f*   
\m
\v 3 Uningdin keyin küqlük bir padixaⱨ mǝydanƣa qiⱪidu. U zor padixaⱨliⱪni idarǝ ⱪilip, nemini halisa xuni ⱪilidu. \f □ \fr 11:3 \ft \+bd «Uningdin keyin küqlük bir padixaⱨ mǝydanƣa qiⱪidu»\+bd* — bu padixaⱨ «büyük Iskǝndǝr», Gretsiyǝning birinqi imperatori.\f*  
\v 4 Lekin u ⱨoⱪuⱪ yürgüzüwatⱪinida, padixaⱨliⱪi parqilinip asmanning tɵt xamal tǝripigǝ bɵlünüp ketidu. Uning tǝhtigǝ ǝwladliri warisliⱪ ⱪilalmaydu, keyinki padixaⱨliⱪ u ⱨɵküm sürgǝn waⱪtidikidǝk küqlük bolmaydu; qünki uning padixaⱨliⱪi aƣdurulup, baxⱪilarƣa tǝwǝ bolup ketidu.   
\m
\v 5 Uningdiki sǝrdarlarning iqidin biri «jǝnubiy padixaⱨ» bolup küqiyidu; lekin yǝnǝ bir sǝrdar uningdinmu küqlük bolidu wǝ ɵzining tehimu qong padixaⱨliⱪini soraydu. \f □ \fr 11:5 \ft \+bd «Uningdiki sǝrdarlar»\+bd* — yaki «uningdiki ǝmirliri». \+bd «Uningdiki sǝrdarlarning iqidin biri «jǝnubiy padixaⱨ» bolup küqiyidu»\+bd* — bu bexarǝttiki «jǝnubiy padixaⱨ»lar xübⱨisizki, Misirning padixaⱨlirini kɵrsitidu (8-ayǝtni kɵrüng), birinqisi «Pitolimi soter» (miladiyǝdin ilgiriki 323-285-yillarda ⱨɵküm sürgǝn.\f*  
\v 6 Birnǝqqǝ yil ɵtkǝndin keyin, \add jǝnubiy padixaⱨ ximaliy padixaⱨ\add* bilǝn ittipaⱪ tüzidu; jǝnubiy padixaⱨning ⱪizi xu ittipaⱪni mustǝⱨkǝmlǝx üqün ximaliy padixaⱨning yeniƣa baridu. Lekin keyin bu ⱪiz erixkǝn ⱨoⱪuⱪidin mǝⱨrum ⱪilinidu; ximaliy padixaⱨ ɵzimu ⱨoⱪuⱪini ⱪolida tutalmay, mǝzmut turalmaydu. Bu ⱪiz wǝ uni elip kǝlgǝnlǝr, uning balisi ⱨǝm xu waⱪitlarda uni ⱪolliƣuqilarning ⱨǝmmisigǝ satⱪunluⱪ ⱪilinidu.\f □ \fr 11:6 \ft \+bd «jǝnubiy padixaⱨ ximaliy padixaⱨ bilǝn ittipaⱪ tüzidu»\+bd* — ibraniy tilida pǝⱪǝt «ular ittipaⱪ tüzidu» deyilidu. 
\fp  Bu bexarǝttiki «ximaliy padixaⱨ» xübⱨisizki tarihta Suriyǝ degǝn rayonda ⱨɵküm sürgǝn. Birinqi «ximaliy padixaⱨ» bolsa Silyuⱪus nikator (Silyuⱪus I) bolup, ǝslidǝ Misir padixaⱨi «Pitolimi soter»ning qong generali idi. U miladiyǝdin ilgiriki 312-280-yillarda tǝhtkǝ olturƣan. \+bd «bu ⱪiz erixkǝn ⱨoⱪuⱪidin mǝⱨrum ⱪilinidu»\+bd* — ibraniy tilida «bu ⱪiz bilikining küqidin mǝⱨrum bolidu». \+bd «uning balisi ⱨǝm ...»\+bd* — ibraniy tilida «uning tuƣⱪini...». Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «uni tuƣdurƣuqi ⱨǝm...» deyilidu.\f*   
\m
\v 7 Ⱨalbuki, uning \add ata jǝmǝt\add* tuƣⱪinidin biri ⱪoxunning ⱨoⱪuⱪini ⱪoliƣa elip \add padixaⱨ bolup\add*, ximaliy padixaⱨning ⱪorƣiniƣa besip kirip, ularƣa ⱪarxi ⱨujum ⱪilip qong ƣǝlibǝ ⱪilidu. \f □ \fr 11:7 \ft \+bd «uning ata jǝmǝt tuƣⱪinidin biri»\+bd* — ibraniy tilida: — «uning yiltizliridin biri». \+bd «...padixaⱨ bolup»\+bd* — ibraniy tilida «...uning (yǝni jǝnubiy padixaⱨning) orniƣa turup,...» dǝp ipadilinidu. \+bd «...biri, ⱪoxunning ⱨoⱪuⱪini ⱪoliƣa elip padixaⱨ bolup,...»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi «... biri, u bolsa uning (ximaliy padixaⱨning) ⱪoxuniƣa ⱪarxi qiⱪip,...»\f*  
\v 8 U ularning ilaⱨ-butliri, ⱪuyma mǝbudliri wǝ buthaniliridiki altun-kümüxtin yasalƣan jam-ⱪaqilarni Misirƣa elip ketidu. U birnǝqqǝ yil ximaliy padixaⱨtin ɵzini neri ⱪilidu. \f □ \fr 11:8 \ft \+bd «ⱪuyma mǝbudliri»\+bd* — yaki «ǝmirliri». \+bd «buthaniliridiki altun-kümüx...»\+bd* — yaki «ularningki altun-kümüx...».\f*  
\v 9 Ximaliy padixaⱨ jǝnubiy padixaⱨning zeminiƣa besip kiridu, lekin ahiri ɵz yurtiƣa qekinidu.\f □ \fr 11:9 \ft \+bd «jǝnubiy padixaⱨning zemini»\+bd* — Misirni kɵrsitidu.\f*   
\m
\v 10 Ximaliy padixaⱨning xaⱨzadiliri ⱪozƣilip, zor ⱪoxun tǝxkillǝydu. Xaⱨzadilǝrdin biri kǝlkündǝk kelip jǝnubⱪa besip kiridu. Keyin u yǝnǝ jǝng ⱪilip, düxmǝn ⱪorƣiniƣiqimu besip kiridu. \f □ \fr 11:10 \ft \+bd «Keyin u yǝnǝ jǝng ⱪilip,...»\+bd* — yaki «U ⱪaytip, andin jǝng ⱪilip,..».\f*  
\v 11 Jǝnubiy padixaⱨ ⱪattiⱪ ƣǝzǝptǝ ⱪoxun tartip jǝnggǝ atlinip, ximaliy padixaⱨⱪa ⱨujum ⱪilidu. Ximaliy padixaⱨ zor bir ⱪoxunni jǝnggǝ salidu, lekin uning xu zor ⱪoxuni mǝƣlup bolup ǝsirgǝ elinidu.   
\m
\v 12 Xu zor ⱪoxunning ǝsirgǝ elinixi bilǝn jǝnubiy padixaⱨ intayin mǝƣrurlinidu. U tümǝnligǝn adǝmlǝrni yoⱪitidu, biraⱪ uning ƣǝlibisi uzun dawamlaxmaydu.  
\v 13 Qünki ximaliy padixaⱨ yurtiƣa ⱪaytip, burunⱪidinmu kɵp wǝ küqlük ⱪoxun tǝxkillǝydu. Bekitilgǝn yillar toxⱪandin keyin u zor ⱪudrǝtlik ⱪoxunni kɵp tǝminatlar bilǝn ⱪoxup baxlap kelidu.  
\v 14 U qaƣda nurƣun kixilǝr jǝnubiy padixaⱨⱪa ⱪarxi turup uningƣa ⱪarxi ⱪozƣilang kɵtüridu. \add I Daniyal —\add* sening hǝlⱪing iqidiki zorawanlar muxu ƣayibanǝ alamǝttiki bexarǝtni ǝmǝlgǝ axurmaⱪqi bolup, yoƣanqiliⱪ ⱪilidu, lekin ular mǝƣlup bolidu.  
\v 15 Ximaliy padixaⱨ potǝy selip mustǝⱨkǝm xǝⱨǝrni muⱨasirǝ ⱨujumi ⱪilip besiwalidu. Jǝnubdiki küqlǝr, ⱨǝtta ǝng hil ⱪoxunlarmu bǝrdaxliⱪ berǝlmǝydu, ularning ⱪarxiliⱪ ⱪilƣudǝk küqi ⱪalmaydu.  
\v 16 Ximaldiki tajawuzqi bolsa ɵzi haliƣanqǝ ix ⱪilidu, uningƣa ⱨeqkim ⱪarxiliⱪ ⱪilalmaydu. U «güzǝl zemin»ni ixƣal ⱪilidu; uning ⱪolida uni wǝyran ⱪilƣuqi küq bolidu. \f □ \fr 11:16 \ft \+bd «güzǝl zemin»\+bd* — Ⱪanaan zemini, yǝni Pǝlǝstin. \+bd «uning ⱪolida uni wǝyran ⱪilƣuqi küq bolidu»\+bd* — ibraniy tilida «uning ⱨalakiti uning ⱪolida bolidu».\f*  
\v 17 \add Ximaliy padixaⱨ\add* bǝl baƣlap padixaⱨliⱪidiki barliⱪ küqlǝrni sǝpǝrwǝr ⱪilip \add Misirƣa\add* yol alidu; u \add Misir\add* bilǝn ǝⱨdǝ tüzidu, ɵzi ǝⱨdidǝ turƣandǝk ⱪilidu. Biraⱪ \add Misirning\add* ⱨakimiyitini aƣdrurux üqün u ayallirining bir ⱪizini \add Misir\add* padixaⱨiƣa beridu. Lekin \add ⱪizi\add* atisi tǝrǝptǝ turmaydu, uni ⱪollimaydu.\f □ \fr 11:17 \ft \+bd «...küqlǝrni sǝpǝrwǝr ⱪilip Misirƣa yol alidu»\+bd* — «jǝnubiy padixaⱨliⱪ»ning Misir ikǝnliki 8-ayǝttin kɵrünidu. \+bd «u Misir bilǝn ǝⱨdǝ tüzidu, ɵzi ǝⱨdidǝ turƣandǝk ⱪilidu»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi «uning bilǝn birnǝqqǝ durus adǝmlǝr billǝ baridu; u ɵz bekitkinini ǝmǝlgǝ axuridu». \+bd «Biraⱪ Misirning ⱨakimiyitini aƣdrurux üqün...»\+bd* — ibraniy tilida «Biraⱪ Misirning ⱨakimiyitini qiritix üqün...».\f*   
\m
\v 18 Keyin u dengiz boyidiki yurtlarƣa ⱨujum ⱪilip, nurƣun adǝmlǝrni ǝsirgǝ alidu. Lekin yat bir sǝrdar uning kixilǝrni har ⱪilixlirini qǝklǝydu wǝ ǝksiqǝ, uning bu harlaxlirini ɵzigǝ yanduridu. \f □ \fr 11:18 \ft \+bd «nurƣun adǝmlǝrni ǝsirgǝ alidu»\+bd* — yaki «nurƣun yurtlarni igilǝydu».\f*  
\v 19 U ɵz yurtidiki ⱪorƣanlarƣa qekinip kelidu. Lekin ahirida u putlinip yoⱪilip ketidu. \f □ \fr 11:19 \ft \+bd «U ɵz yurtidiki ⱪorƣanlarƣa qekinip kelidu»\+bd* — yaki «U ɵz yurtidiki ⱪorƣanlarƣa nixan ⱪilip diⱪⱪǝt ⱪilidu».\f*  
\v 20 Keyin uning orniƣa yǝnǝ bir padixaⱨ tǝhtkǝ olturidu; u padixaⱨliⱪning ǝng xan-xǝrǝplik jayiƣa bir zalim alwangbegini ǝwǝtidu. Lekin u uzun ɵtmǝyla, malimanqiliⱪmu bolmay, jǝngmu bolmay ɵltürülidu».\f □ \fr 11:20 \ft \+bd «padixaⱨliⱪning ǝng xan-xǝrǝplik jayi»\+bd* — bu yǝrdǝ «ǝng xan-xǝrǝplik jayi» bǝlkim muⱪǝddǝs ibadǝthanini kɵrsitidu. Yǝnǝ birhil tǝrjimǝ ⱪilƣanda, «padixaⱨliⱪning xan-xǝripini bezǝx üqün bir zulum salƣuqini ǝwǝtidu» degǝndǝk bolidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Pǝrixtǝ qüxǝndürüxni dawamlaxturidu — ǝxǝddiy ximaliy padixaⱨ  
\m
\v 21 — «Xuningdin keyin pǝs bir adǝm uning orniƣa qiⱪip ximaliy padixaⱨliⱪni alidu; ǝmma padixaⱨliⱪning ⱨɵrmǝt-xɵⱨriti uningƣa ⱨeq tǝwǝ bolmaydu, dǝp ⱪarilidu; lekin u hǝlⱪning asayixliⱪ pǝytidin paydilinip, yalaⱪqiliⱪ wasitiliri bilǝn ⱨakimiyǝtni tartiwalidu.  
\v 22 Zeminiƣa kǝlkündǝk besip kirgǝn küqlǝrni u ⱨǝm kǝlkündǝk ⱨujum ⱪilip yoⱪitidu, xuningdǝk u ⱨǝttaki «\add Hudaning\add* ǝⱨdisidǝ bekitilgǝn ǝmir»nimu yoⱪitidu. \f □ \fr 11:22 \ft \+bd «Hudaning ǝⱨdisidǝ bekitilgǝn ǝmir»\+bd* — muxu yǝrdǝ muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki «bax kaⱨin»ni kɵrsitidu. Oniyas isimlik kixi, bax kaⱨin wǝ bǝk adil kixi bolup, Suriyǝning «Antioⱪus Epifanis» degǝn padixaⱨi tǝripidin miladiyǝdin ilgiriki 172-yili ɵltürülgǝn.\f*  
\v 23 Xǝrtnamǝ tüzüx arⱪiliⱪ u baxⱪa yurtlarni aldaydu; adǝmliri kiqik bir ⱪoxun bolsimu, lekin uning küqi awup-awup, ⱪudrǝt tapidu.   
\m
\v 24 U halayiⱪning asayixliⱪ pǝytidin paydilinip, ǝng bay ɵlkilǝrgǝ tajawuz ⱪilip kirip, atiliri yaki atilirining atiliri zadi ⱪilip baⱪmiƣan ixlarni ⱪilidu, yǝni u oljini, ƣǝnimǝtlǝrni wǝ nurƣun bayliⱪlarni ⱪol astidikilirigǝ ülǝxtürüp beridu; mǝlum bir mǝzgilgiqǝ ⱪorƣanlarƣimu ⱨujum ⱪilix ⱪǝstidǝ bolidu.  
\v 25 U ɵz küqini ixⱪa selip qong ƣǝyrǝt bilǝn ⱪozƣilip, zor ⱪoxunni baxlap, jǝnubiy padixaⱨⱪa ⱨujum ⱪilidu. Jǝnubiy padixaⱨmu naⱨayiti zor ⱪudrǝtlik bir ⱪoxun bilǝn jǝnggǝ atlinidu. Lekin jǝnubiy padixaⱨ hainlarning yoxurun suyiⱪǝstigǝ uqrap, muwǝppǝⱪiyǝt ⱪazinalmaydu.  
\v 26 Qünki uning nazu-nemǝtlirini yegǝnlǝr uni yiⱪitidu. Uning ⱪoxuni ⱨǝmmǝ yǝrgǝ tarⱪilidu; nurƣunliri ɵltürülidu.\f □ \fr 11:26 \ft \+bd «uning nazu-nemǝtlirini yegǝnlǝr»\+bd* — demǝk, ǝng ixǝnqlik adǝmliri.\f*   
\m
\v 27 Keyin, bu ikki padixaⱨ bir-birini ⱪǝstlixip, yaman niyǝt bilǝn bir dastihanda tamaⱪ yeyixip, bir-birigǝ yalƣan gǝp ⱪilixidu; lekin bu ixlar ⱨeqkimgǝ payda yǝtküzmǝydu, qünki bu ixlarning ahiri pǝⱪǝt bǝlgilǝngǝn waⱪittila bolidu. \f □ \fr 11:27 \ft \+bd «bu ixlarning ahiri pǝⱪǝt bǝlgilǝngǝn waⱪittila bolidu»\+bd* — muxu sirliⱪ sɵzlǝr toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 28 \add Ximaliy padixaⱨ\add* nurƣun mal-mülüklǝrni elip ɵz yurtiƣa ⱪaytidu. U kɵnglidǝ Hudaning hǝlⱪi bilǝn tüzgǝn muⱪǝddǝs ǝⱨdigǝ ⱪarxi turidu; xuning bilǝn u ǝⱨdigǝ ⱪarxi ⱨǝrikǝtlǝrni ⱪilip, andin ɵz yurtiƣa ⱪaytidu.   
\m
\v 29 Bǝlgilǝngǝn waⱪitta ximaliy padixaⱨ yǝnila jǝnubⱪa tajawuz ⱪilidu; lekin bu ⱪetimⱪi ǝⱨwal ilgirikigǝ wǝ yǝnǝ kelip ǝng ahirⱪi ⱪetimⱪisidiki bilǝnmu ohximaydu. \f □ \fr 11:29 \ft \+bd «lekin bu ⱪetimⱪi ǝⱨwal ilgirikigǝ wǝ yǝnǝ kelip ǝng ahirⱪi ⱪetimⱪisidiki bilǝnmu ohximaydu»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «lekin bu ⱪetimⱪi ahirⱪi ǝⱨwal ilgirikigǝ ohximaydu». 
\fp  Bu bexarǝt (tǝrjimimiz boyiqǝ) toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 30 Qünki Kittim arilidin qiⱪⱪan kemilǝr ⱨujum ⱪilip kelidu. Xunga u dǝrd-ǝlǝm bilǝn qekinidu wǝ \add Hudaning\add* Ɵz hǝlⱪi bilǝn tüzgǝn muⱪǝddǝs ǝⱨdisigǝ ⱪarap intayin ƣǝzǝplinidu, uningƣa ⱪarxi haliƣinini ⱪilidu; xundaⱪla qekinip yanƣanda muⱪǝddǝs ǝⱨdigǝ asiyliⱪ ⱪilƣuqilarni ǝtiwarlaydu. \f □ \fr 11:30 \ft \+bd «Kittim arilidin qiⱪⱪan kemilǝr»\+bd* — «Kittim» ⱨazirⱪi «Seprus» degǝn ottura dengizdiki aral. Bu bexarǝt xübⱨisizki, miladiyǝdin ilgiriki 168-yili, Rim imperiyǝsining kemiliri Kittim arilidin qiⱪip Antioⱪus Epifanisⱪa (Misirƣa tajawuz ⱪilƣan waⱪtida) ⱨujum ⱪilƣinini kɵrsitidu.\f*  
\v 31 Uning tǝripidǝ turƣan birnǝqqǝ küqlǝr ⱪorƣan bolƣan muⱪǝddǝs ibadǝthanini bulƣaydu, «kündilik ⱪurbanliⱪ»ni ǝmǝldin ⱪalduridu wǝ «wǝyran ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ»ni uning orniƣa ⱪoyidu. \f □ \fr 11:31 \ft \+bd «ⱪorƣan bolƣan muⱪǝddǝs ibadǝthana...»\+bd* — yaki «muⱪǝddǝs ibadǝthana wǝ ⱪorƣan...». \+bd «kündilik ⱪurbanliⱪ»\+bd* — 8:11diki izaⱨatni kɵrüng.\f*  \x + \xo 11:31 \xt Dan. 7:25; 9:27; Mat. 24:15; Mar. 13:14; Luⱪa 21:20; 2Tes. 2:3-4\x*  
\v 32 U muⱪǝddǝs ǝⱨdigǝ hainliⱪ ⱪilƣuqilarni huxamǝt-ⱨiyligǝrlik bilǝn qiriklǝxtüridu; lekin ɵz Hudasini dost tutⱪuqi hǝlⱪ bolsa ⱪǝysǝrlik bilǝn ⱨǝrikǝt ⱪilidu.  
\v 33 Hǝlⱪ iqidiki aⱪillar nurƣun ⱪerindaxliriƣa tǝlim yǝtküzidu; lekin birnǝqqǝ künlǝr ularning bǝziliri ⱪiliqta yiⱪilidu, otta kɵydürülüp ɵltürülidu, zindanƣa qüxidu yaki bulang-talangƣa uqraydu.  
\v 34 Yiⱪilƣan waⱪitlirida, Hudaning hǝlⱪi azƣinǝ yardǝmgǝ igǝ bolidu. Əmma nurƣun kixlǝr ularning ⱪatiriƣa huxamǝt-ⱨiyligǝrlik bilǝn soⱪunup kiridu.  
\v 35 Bǝzi aⱪillar yiⱪilidu. Lekin ularning yiⱪilixi ɵzlirining sinilixi, tawlinix-tazilinixi, ⱪiyamǝt künigiqǝ paklinixi üqündur. Qünki ahirǝt Huda bǝlgiligǝn waⱪittila kelidu.\f □ \fr 11:35 \ft \+bd «Qünki ahirǝt Huda bǝlgiligǝn waⱪittila kelidu»\+bd* — muxu yǝrdǝ, bexarǝt «Antioⱪus Epifanis»ning dǝwridin, ahir zamanƣa ɵtidu.\f*  \x + \xo 11:35 \xt Dan. 12:10\x*   
\m
\v 36 Ximaliy padixaⱨ ɵz mǝyliqǝ ⱪiliweridu; u tǝkǝbburlixip, ɵzini ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨlardinmu uluƣlap üstün ⱪoyup, ⱨǝtta ⱨǝmmǝ Ilaⱨlarning Ilaⱨi Bolƣuqiƣa ajayib kupurluⱪ sɵz ⱪilidu; taki Hudaning ƣǝzipi toluⱪ tɵkülgǝn künigiqǝ u dawamliⱪ zor ronaⱪ tapidu. Qünki Hudaning bekitkini ǝmǝlgǝ axmay ⱪalmaydu. \x + \xo 11:36 \xt Dan. 7:25; 9:27; Mat. 24:15; Mar. 13:14; Luⱪa 21:20; 2Tes. 2:3-4; Wǝⱨ. 13:1-8\x*  
\v 37 Bu padixaⱨ ata-bowiliri qoⱪunƣan ilaⱨlarƣimu pisǝnt ⱪilmaydu, ayallarƣimu ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝwǝs ⱪilmaydu. Əmǝliyǝttǝ u ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨni ⱨɵrmǝtlimǝydu, qünki u ɵzini ⱨǝrⱪandaⱪ ilaⱨtin uluƣ dǝp ⱪaraydu. \f □ \fr 11:37 \ft \+bd «ayallarƣimu ⱨeqⱪandaⱪ ⱨǝwǝs ⱪilmaydu»\+bd* — yaki, «u ayallar ǝtiwarlaydiƣan ilaⱨⱪimu ⱨɵrmǝt ⱪilmaydu».\f*  
\v 38 Bularning ornida u «küqlǝr ilaⱨi»ni ⱨɵrmǝtlǝydu; uning ata-bowilirimu ǝzǝldin qoⱪunmiƣan bu ilaⱨni bolsa u altun, kümüx, yaⱪut wǝ baxⱪa ⱪimmǝtlik sowƣatlarni tǝⱪdim ⱪilip ⱨɵrmǝtlǝydu.  
\v 39 U ǝng mustǝⱨkǝm ⱪorƣanlarni xundaⱪ bir ƣǝyriy ilaⱨⱪa tayinip igilǝydu. Kimki uning ⱨɵkümranliⱪiƣa beⱪinsa, u xularƣa xǝrǝplik mǝnsǝp beridu, ularni kɵpqilikni baxⱪuridiƣan ⱪilidu wǝ in’am süpitidǝ yǝr-zeminni tǝⱪsim ⱪilip beridu.\f □ \fr 11:39 \ft \+bd «... ƣǝyriy ilaⱨⱪa tayinip igilǝydu»\+bd* — yaki, «... ƣǝyriy ilaⱨⱪa ⱨujum ⱪilidu». Yǝnǝ birhil tǝrjimisi: «U ǝng mustǝⱨkǝm ⱪorƣanlarni igilǝp, u bu ilaⱨⱪa qoⱪunuxni bǝrpa ⱪilidu». \+bd «inam süpitidǝ...»\+bd* — yaki «mǝlum bir baⱨada (setiwetip),...».\f*   
\m
\v 40 Ahir zaman kǝlgǝndǝ, jǝnubiy padixaⱨ ǝskǝr qiⱪirip uningƣa ⱨujum ⱪilidu. Ximaliy padixaⱨ jǝng ⱨarwiliri, atliⱪ ǝskǝrlǝr wǝ nurƣun kemilǝr bilǝn ⱪuyundǝk uningƣa ⱪayturma zǝrbǝ beridu. U barliⱪ yurtlarƣa tajawuz ⱪilip, kǝlkündǝk texip kǝng yǝr-zeminlarni basidu.  
\v 41 U ⱨǝtta «güzǝl zemin»ƣa besip kiridu; nurƣun ǝllǝr azdurulup yiⱪitilidu. Lekin bular, yǝni Edomlar, Moablar wǝ Ammonlarning qongliri uning ⱪolidin ⱪutulup ⱪalidu. \f □ \fr 11:41 \ft \+bd «güzǝl zemin»\+bd* — Ⱪanaanni (Pǝlǝstinni) kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 11:41 \xt Wǝⱨ. 12:6\x*  
\v 42 Ximaliy padixaⱨ barliⱪ dɵlǝtlǝrgǝ ⱪolini sozidu, Misir zeminimu ⱪeqip ⱪutulalmaydu.  
\v 43 U Misirning altun-kümüx bayliⱪliri wǝ baxⱪa ⱪimmǝt baⱨaliⱪ buyumlirini talan-taraj ⱪilidu. Liwiyǝliklǝr wǝ Efiopiyiliklǝr uningƣa boysunup ǝgixidu.   
\m
\v 44 Keyin xǝrⱪ wǝ ximaldin kǝlgǝn xǝpilǝr uni alaⱪzadǝ ⱪilidu. U tehimu dǝrƣǝzǝp bolup nurƣun kixini ⱪirƣinqiliⱪ ⱪilip ɵltürimǝn dǝp jǝng ⱪozƣaydu  
\v 45 Wǝ dengizlarning otturisida, kɵrkǝm muⱪǝddǝs taƣ tǝripigǝ orda qedirlirini tikidu. Lekin uning ǝjili xu yǝrdǝ toxidu wǝ ⱨeqkim uni ⱪutⱪuzmaydu».\f □ \fr 11:45 \ft \+bd «dengizlarning otturisida»\+bd* — demǝk, Ottura Dengiz wǝ Ɵlük Dengizning otturisida. \+bd «kɵrkǝm muⱪǝddǝs taƣ»\+bd* — Yerusalem selinƣan «Zion teƣi»ini kɵrsitidu. Bu ayǝtning baxⱪa bir hil tǝrjimisi: «...dengizlar wǝ muⱪǝddǝs taƣ arisida...».\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 12
\s1 Ⱪiyamǝt küni  
\m
\v 1 — «U qaƣda, ⱪerindaxliringni «ⱪoƣdiƣuqi uluƣ ǝmir» Mikail mǝydanƣa qiⱪidu. Bir azabliⱪ mǝzgil bolidu; yurt-dɵlǝt barliⱪⱪa kǝlgǝndin buyan, xundaⱪ qong balayi’apǝtlik mǝzgil bolup baⱪmiƣan. Biraⱪ xu qaƣda hǝlⱪing ⱪutⱪuzulidu; ularning iqidiki nami ⱨayatliⱪ dǝptirigǝ pütülgǝnlǝrning ⱨǝmmisi nijatliⱪⱪa erixidu. \f □ \fr 12:1 \ft \+bd «ⱪerindaxliring»\+bd* — ibraniy tilida «hǝlⱪingning balilidi» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. \+bd «ⱪoƣdiƣuqi uluƣ ǝmir»\+bd* — «ǝmir» muxu yǝrdǝ, xübⱨisizki «qong pǝrixtǝ» mǝnisidǝ. Muⱪǝddǝs Kitabtiki baxⱪa yǝrlǝrdin xu hulasigǝ kelimizki, Mikail degǝn pǝrixtǝ «bax pǝrixtǝ»dur («Yǝⱨ.» 9-ayǝt, «Wǝⱨ.» 12:7). \+bd «Mikail mǝydanƣa qiⱪidu»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi «Mikail bir tǝrǝptǝ turidu». Demǝk, Mikail ǝslidǝ Israil hǝlⱪigǝ muⱨapizǝt beridu. Lekin u ⱨazir bu muⱨapizǝtqi rolini wakitliⱪ bir yaⱪⱪa ⱪoyidu. \+bd «....ularning iqidiki nami ⱨayatliⱪ dǝptirigǝ pütülgǝnlǝrning ⱨǝmmisi nijatliⱪⱪa erixidu»\+bd* — bu babtiki uluƣ bexarǝtlǝr toƣruluⱪmu «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 12:1 \xt Mat. 24:21\x*  
\v 2 Tupraⱪta yatⱪan ɵlüklǝrdin nurƣunliri tirilidu. Ular mǝnggülük ⱨayattin bǝⱨrimǝn bolidu; ⱪalƣanliri nomusta ⱨǝm mǝnggülük rǝswaqiliⱪⱪa tirilidu. \x + \xo 12:2 \xt Yǝx. 26:19; Mat. 25:46; Yⱨ. 5:29; Ros. 24:15\x*  
\v 3 Aⱪillar asmandiki gümbüzdǝk parlaⱪ julalinidu; nurƣun kixilǝrni ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ yoliƣa baxlap kirgǝnlǝr yultuzlarƣa ohxax ǝbǝdil’ǝbǝd parlap turidu».\x + \xo 12:3 \xt Pǝnd. 4:18; Mat. 13:43\x*   
\m
\v 4 U manga yǝnǝ:  
\m — I Daniyal, sǝn ǝmdi bu sɵzlǝrni tohtat; mǝzkur kitabning taki dunyaning ahirⱪi künlirigiqǝ xu peti turuxi üqün uni piqǝtlǝp mɵⱨürliwǝtkin. Nurƣun kixilǝr uyan-buyan yüridu wǝ bilim axidu, — dedi.\f □ \fr 12:4 \ft \+bd «sǝn ǝmdi bu sɵzlǝrni tohtat»\+bd* — yaki, «sǝn ǝmdi bu sɵzlǝrni yoxurup ⱪoy». \+bd «Nurƣun kixilǝr uyan-buyan yüridu wǝ bilim axidu»\+bd* — yaki «Nurƣun kixilǝr tǝtⱪiⱪ ⱪilip, bilim axurulidu». Bu bexarǝt yǝnǝ «Am.» 8:12 bilǝn munasiwǝtlik boluxi mumkin. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 12:4 \xt Wǝⱨ. 5:1-5; 22:10\x*  
\v 5 Mǝnki Daniyal kɵrdümki, mana ikki zat, biri dǝryaning bu tǝripidǝ, yǝnǝ biri dǝryaning u tǝripidǝ turuptu.  
\v 6 Ulardin biri dǝrya süyi üstidǝ turƣan aⱪ kanap kiyim kiygǝn zattin:  
\m — Bu karamǝt ixlar tügigiqǝ ⱪanqilik waⱪit ketidu? — dǝp soridi.\x + \xo 12:6 \xt Dan. 10:5\x*   
\m
\v 7 U dǝrya süyi üstidǝ turƣan, kanap kiyim kiygǝn zat ong wǝ sol ⱪolini asmanƣa ⱪaritip kɵtürüp, Mǝnggü Ⱨayat Bolƣuqining nami bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilip:  
\m — Bir waⱪit, ikki waⱪit, ⱪoxumqǝ yerim waⱪit ketidu. \add Hudaning\add* muⱪǝddǝs hǝlⱪini parqiliƣuqi horluⱪ ahirlaxⱪanda, bu ixlar tügǝydu, — dedi.\f □ \fr 12:7 \ft \+bd «Bir waⱪit, ikki waⱪit, ⱪoxumqǝ yerim waⱪit ketidu»\+bd* — muxu yǝrdǝ «bir waⱪit, ikki waⱪit, ⱪoxumqǝ yerim waⱪit» degini, yuⱪirida 7:25diki izaⱨatta tǝⱨlil ⱪilƣinimiz toƣra bolsa, tǝhminǝn üq yerim yilni, top-toƣra 1260-künni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 12:7 \xt Wǝⱨ. 10:5, 6\x*   
\m
\v 8 Uning sɵzini angliƣan bolsammu, mǝnisini qüxǝnmidim. Xunga mǝn:  
\m — Tǝⱪsir, bu ixlarning aⱪiwiti ⱪandaⱪ bolidu? — dǝp soridim.   
\m
\v 9 U manga mundaⱪ dedi:  
\m — «Əy Daniyal, yolungƣa mang, qünki bu sɵzlǝr ahir zamanƣiqǝ mǝhpiy tutulup yepiⱪliⱪ turidu. \x + \xo 12:9 \xt Wǝⱨ. 5:1-5; 22:10\x*  
\v 10 Nurƣun kixilǝr tazilinidu, paklinidu wǝ tawlinidu. Rǝzillǝr bolsa, dawamliⱪ rǝzillik ⱪiliweridu; ulardin ⱨeqkim buni qüxinǝlmǝydu, biraⱪ aⱪillar qüxinidu.  
\v 11 Kündilik ⱪurbanliⱪ sunuxni ǝmǝldin ⱪaldurƣan kündin tartip, yǝni «wǝyran ⱪilƣuqi yirginqlik nomussizliⱪ» ⱪoyulƣan waⱪittin baxlap, bir ming ikki yüz toⱪsan kün ɵtidu.  
\v 12 Ahirƣiqǝ sadiⱪ bolup, bir ming üq yüz ottuz bǝx künni kütüp ɵtküzgǝnlǝr nemidegǝn bǝhtlik-ⱨǝ!   
\m
\v 13 Əmma sǝn bolsang, ahirƣiqǝ yolungda mengiwǝrgin. Sǝn aram tapisǝn, wǝ künlǝrning ahirida nesiwǝnggǝ muyǝssǝr boluxⱪa ⱪayta tirilisǝn».\f □ \fr 12:13 \ft \+bd «künlǝrning ahirida»\+bd* — Mǝsiⱨning dunyaƣa ⱪaytip kelidiƣan küni.\f*