\id COL
\h Kolossiliklǝrgǝ 
\toc1 Kolossiliklǝrgǝ 
\toc2 Kolossiliklǝrgǝ 
\toc3 Kol. 
\mt1 Kolossiliklǝrgǝ  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Kolossi xǝⱨiridiki jamaǝtkǝ yazƣan mǝktup  
\m
\v 1-2 Hudaning iradisi bilǝn Mǝsiⱨ Əysaning rosuli bolƣan mǝnki Pawlustin wǝ ⱪerindax Timotiydin, Kolossi xǝⱨiridǝ turuwatⱪan muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ, yǝni sadiⱪ ⱪerindaxlarƣa salam! Huda Atimizdin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ bolƣay!\f □ \fr 1:1-2 \ft \+bd «Huda Atimizdin meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ bolƣay!»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Huda Atimiz wǝ Rǝb Əysa Mǝsiⱨdin meⱨir-xǝpⱪǝt silǝrgǝ bolƣay!» dǝp hatirilǝngǝn.\f*  \x + \xo 1:1-2 \xt Rim. 1:7; Gal. 1:3; Əf. 1:2; 1Pet. 1:2. \x*   
\m
\v 3-4 Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin, silǝr üqün dua ⱪilƣinimizda silǝr üqün ǝrxlǝrdǝ saⱪlaⱪliⱪ ümid tüpǝylidin Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda-Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz;\f □ \fr 1:3-4 \ft \+bd «Biz Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilǝrgǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin... Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz;»\+bd* — toluⱪ ikki ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Rǝb Mǝsiⱨ Əysaƣa baƣliƣan etiⱪadinglar wǝ barliⱪ muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ baƣliƣan muⱨǝbbitinglar toƣruluⱪ angliƣandin keyin, Rǝb Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa üzlüksiz rǝⱨmǝt eytimiz. Bu etiⱪad wǝ muⱨǝbbitinglar silǝr üqün ǝrxlǝrdǝ saⱪlaⱪliⱪ ümidtin barliⱪⱪa kǝlgǝn». Əmma bizningqǝ ümid etiⱪadtin ǝmǝs, ǝksiqǝ etiⱪad ümidtin kelidu. Bizningqǝ Pawlus ularning kelidiƣan bǝhtini kɵzlǝp uning üqün ɵzi xadlinidu.\f*  \x + \xo 1:3-4 \xt Əf. 1:15; Fil. 1:3; 1Tes. 1:2; 2Tes. 1:3. \x*  
\v 5 Silǝr ilgiri bu ümid toƣrisida hux hǝwǝrdiki ⱨǝⱪiⱪǝt sɵzliri arⱪiliⱪ angliƣansilǝr;\x + \xo 1:5 \xt 1Pet. 1:4. \x*  
\v 6 bu hux hǝwǝr pütkül jaⱨanƣa yetip kelip mewǝ berip awumaⱪta, xundaⱪla silǝrgimu yetip kelip, silǝr uni anglap Hudaning meⱨir-xǝpⱪitini ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bilip yǝtkǝn birinqi kündin baxlap u silǝrdimu mewǝ berip awup barmaⱪta;\x + \xo 1:6 \xt Mar. 4:8; Yⱨ. 15:16. \x*  
\v 7 silǝr hux hǝwǝrni sɵyümlük ixdiximiz Əpafrastin ɵgǝngǝnsilǝr; u yardimizdǝ Mǝsiⱨning sadiⱪ hizmǝtqisidur;\f □ \fr 1:7 \ft \+bd «silǝr hux hǝwǝrni sɵyümlük ixdiximiz Əpafrastin ɵgǝngǝnsilǝr»\+bd* — «ixdiximiz» grek tilida «(Hudaning) ⱪulluⱪidiki ixdiximiz» degǝn uⱪumni bildüridu. Əpafras Kolossidin kǝlgǝn (4:12-ayǝtni kɵrüng). U Pawlus wǝ hizmǝtdaxliriƣa yardǝm bǝrgǝnliki üqün, Pawlus tǝkǝllup bilǝn uning yardimini Kolossidiki jamaǝtning yardimi dǝp ⱪaraydu. Bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «u silǝrning yardiminglarda Mǝsiⱨning sadiⱪ hizmǝqtisidur» deyilidu.\f*  \x + \xo 1:7 \xt Kol. 4:12; Flm. 23. \x*  
\v 8 u bizgǝ silǝrning Roⱨta bolƣan muⱨǝbbitinglarni ayan ⱪildi.\f □ \fr 1:8 \ft \+bd «u bizgǝ silǝrning roⱨta bolƣan muⱨǝbbitinglarni ayan ⱪildi»\+bd* — «Roⱨ» muxu yǝrdǝ Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨi.\f*   
\m
\v 9 Bu sǝwǝbtin bizmu buning toƣrisida angliƣan kündin baxlap silǝr üqün dua ⱪilip iltija ⱪilixni tohtatmiduⱪ; tilǝydiƣinimiz xuki, Hudaning iradisi ⱨǝrtǝrǝplik danaliⱪ wǝ roⱨiy yorutulux bilǝn silǝrdǝ toluⱪ bildürülsun. \x + \xo 1:9 \xt 1Kor. 1:5; Əf. 1:15. \x*  
\v 10 Xundaⱪ bolƣanda silǝr Rǝbgǝ layiⱪ ⱨalda ⱨǝrtǝrǝptǝ Hudani hursǝn ⱪilip, ⱨǝrⱪandaⱪ güzǝl ixlarda mewǝ bǝrgǝndǝ, Hudani ⱨǝⱪiⱪiy bilixinglar arⱪiliⱪ ɵsüp yetilisilǝr; \x + \xo 1:10 \xt Yar. 17:1; Yⱨ. 15:16; 1Kor. 7:20; Əf. 4:1; Fil. 1:27; 1Tes. 2:12. \x*  
\v 11-12 bizni muⱪǝddǝs bǝndilǝrning yoruⱪluⱪta bolƣan mirasiƣa muyǝssǝr boluxⱪa layiⱪ ⱪilƣan Atiƣa tǝxǝkkür eytip, Uning xan-xǝrǝplik ⱪudriti boyiqǝ ⱨǝrtǝrǝplik küq bilǝn ⱨǝr ixlarda xadliⱪⱪa tolup qidamliⱪ wǝ sǝwr-taⱪǝtlik boluxⱪa küqlǝndürülisilǝr.  
\v 13 U bizni ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪidin azad ⱪilip, sɵygǝn Oƣlining padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp ⱪoydi; \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «U bizni ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪidin azad ⱪilip, sɵygǝn oƣlining padixaⱨliⱪiƣa yɵtkǝp ⱪoydi»\+bd* — «ⱪarangƣuluⱪning ⱨɵkümranliⱪi» jin-xǝytanlarning ilkini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:13 \xt Mat. 3:17; 17:5; Əf. 2:4; 1Tes. 2:12; 2Pet. 1:17. \x*  
\v 14 Uningda ⱨɵrlük-azadliⱪⱪa, yǝni gunaⱨlirimizdin kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ. \f □ \fr 1:14 \ft \+bd «Uningda ⱨɵrlük-azadliⱪⱪa, yǝni gunaⱨlirimizdin kǝqürümgǝ muyǝssǝr bolduⱪ»\+bd* — «Uningda» muxu yǝrdǝ «Mǝsiⱨdǝ» degǝnni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:14 \xt Ros. 20:28; Əf. 1:7; Ibr. 9:14; 1Pet. 1:19. \x*  
\v 15 U bolsa kɵrünmǝs Hudaning sürǝt-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur; \f □ \fr 1:15 \ft \+bd «U bolsa kɵrünmǝs Hudaning sürǝt-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur»\+bd* — grek tilida muxu yǝrdiki «tunji» adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu. Sɵzning toluⱪ mǝnisi tɵwǝndiki 16-17-ayǝttǝ kɵrülidu; Mǝsiⱨ: (1) pütün alǝm iqidǝ birinqi orunda turidu; (2) wǝ alǝmning ⱨǝmmisidin burun bolƣan; (3) alǝmgǝ ohxax «yaritilƣan» ǝmǝs, bǝlki ǝsli Huda Atisi bilǝn billǝ mǝwjut bolƣan. Bu 16-20-ayǝtlǝrning mǝⱪsiti Mǝsiⱨning uluƣluⱪini kɵrsitix üqündur.\f*  \x + \xo 1:15 \xt 2Kor. 4:4; Fil. 2:6; Ibr. 1:3; Wǝⱨ. 3:14. \x*  
\v 16 qünki Uningda barliⱪ mǝwjudatlar, asmandiki bolsun, zemindiki bolsun, kɵrünidiƣan bolsun, kɵrünmǝs bolsun, mǝyli tǝhtlǝr, hojayinlar, ⱨɵkümranliⱪlar, ⱨoⱪuⱪdarlar bolsun, barliⱪ ⱨǝmmǝ Uning tǝripidin wǝ Uning üqün yaritilƣandur. \x + \xo 1:16 \xt Yar. 1:3; Zǝb. 33:6; Yⱨ. 1:3; Əf. 3:9; Ibr. 1:2. \x*   
\m
\v 17 U ⱨǝmmidin burundur, wǝ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar Uningda bir-birigǝ baƣlinip turmaⱪta; \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «U ⱨǝmmidin burundur, wǝ ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar uningda bir-birigǝ baƣlinip turmaⱪta»\+bd* — «U ⱨǝmmidin burundur» degǝn sɵz waⱪit tǝripidin ⱨǝm uluƣluⱪ-muⱨimliⱪ tǝripidinmu eytilidu.\f*  
\v 18 U yǝnǝ tǝnning, yǝni jamaǝtning bexidur; u baxlinixtur, ɵlgǝnlǝrdin tunji bolup tirilgüqidur; buningdiki mǝⱪsǝt, Uning pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝng üstün orunda turuxi üqündur. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «U yǝnǝ tǝnning, yǝni jamaǝtning bexidur; u baxlinixtur, ɵlgǝnlǝrdin tunji bolup tirilgüqidur; buningdiki mǝⱪsǝt, uning pütkül mǝwjudatlar iqidǝ ⱨǝr jǝⱨǝttin ǝng üstün orunda turuxi üqündur»\+bd* — grek tilida muxu ayǝttiki «tunji» 15-ayǝttiki «tunji»ƣa ohxax sɵzdur; adǝttǝ «birinqi bolup tuƣulƣan»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:18 \xt 1Kor. 15:20; Əf. 1:22; 4:15; 5:23; Wǝⱨ. 1:5. \x*  
\v 19 Qünki Huda Ɵzining mukǝmmǝl jǝwⱨirini Uningda turƣuzuxⱪa, \f □ \fr 1:19 \ft \+bd «Qünki Huda Ɵzining mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turƣuzuxⱪa, ... (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...»\+bd* — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilsaⱪ: «Qünki (Hudaning) barliⱪ mukǝmmǝl jǝwⱨirini uningda turuxⱪa layiⱪ kɵrgǝn, (20) wǝ Uning arⱪiliⱪ ... Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ...».\f*  \x + \xo 1:19 \xt Yⱨ. 1:14,16; Kol. 2:9. \x*  
\v 20 wǝ Uning arⱪiliⱪ barliⱪ mǝwjudatlarni Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ layiⱪ kɵrgǝnidi, yǝni, Uning kresttǝ tɵkülgǝn ⱪeni arⱪiliⱪ inaⱪliⱪ elip kǝlgǝndin keyin, — U arⱪiliⱪ mǝyli zeminda bolsun, ǝrxlǝrdǝ bolsun barliⱪ mǝwjudatlarni Ɵzi bilǝn ǝplǝxtürüxkǝ layiⱪ kɵrgǝnidi; \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Uning kresttǝ tɵkülgǝn ⱪeni arⱪiliⱪ»\+bd* — Grek tilida «Uning krestidiki ⱪan arⱪiliⱪ».\f*  \x + \xo 1:20 \xt Yǝx. 9:6; Yⱨ. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; 2Kor. 5:18; Əf. 2:14; 1Yuⱨa. 4:10. \x*  
\v 21-22 wǝ ǝslidǝ rǝzil ǝmǝlliringlar tüpǝylidin Ɵzigǝ yat ⱪilinƣan, kɵnglünglarda düxmǝnlik bolƣan silǝrnimu, U Ɵz ǝtlik tenidǝ ɵlüm arⱪiliⱪ Ɵzigǝ pak-muⱪǝddǝs, ǝyibsiz wǝ daƣsiz ⱨazir ⱪilix üqün Ɵzi bilǝn ǝp ⱪilƣan \f □ \fr 1:21-22 \ft \+bd «...silǝrnimu, U Ɵz ǝtlik tenidǝ ɵlüm arⱪiliⱪ Ɵzigǝ pak-muⱪǝddǝs, ǝyibsiz wǝ daƣsiz ⱨazir ⱪilix üqün Ɵzi bilǝn ǝp ⱪilƣan...»\+bd* — «Uning ǝtlik teni» Mǝsiⱨning ⱨǝⱪiⱪiy insan ikǝnlikini tǝkitlǝydu.\f*  \x + \xo 1:21-22 \xt Luⱪa 1:75; Əf. 1:4; 5:27; 2Tim. 1:9; Tit. 2:12. \x*  
\v 23 (ǝgǝr silǝr etiⱪadta ul selinip mustǝⱨkǝm turup, hux hǝwǝrdiki ümidtin neri ⱪilinmisanglar); bu hux hǝwǝr pütkül asman astidiki kainatta jakarlanƣan; mǝnki Pawlus Uningƣa hizmǝtqi ⱪilindim.\f □ \fr 1:23 \ft \+bd «ǝgǝr silǝr etiⱪadta ul selinip mustǝⱨkǝm turup, hux hǝwǝrdiki ümidtin neri ⱪilinmisanglar»\+bd* — muxu sɵzlǝr adǝmlǝrni nijatⱪa erixtürüxning xǝrtini ǝmǝs, bǝlki adǝmlǝrdǝ nijatning mǝwjut bolƣanliⱪining addiy ispatini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:23 \xt Yⱨ. 15:6. \x*   
\m
\v 24 Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn; \f □ \fr 1:24 \ft \+bd «Əmdi mǝn silǝr üqün tartⱪan japalirim üqün xadlinimǝn, wǝ xuningdǝk Mǝsiⱨning japalirida kǝm bolƣanlirini ɵz ǝtlirimdǝ Uning teni, yǝni jamaǝt üqün toluⱪlaymǝn»\+bd* — biz bu sirliⱪ bayan üstidǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 1:24 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; 2Kor. 7:4; Əf. 3:13; 4:12; 5:23; Fil. 2:17; 2Tim. 2:10. \x*  
\v 25 mǝn \add jamaǝt\add* üqün Hudaning sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilix üqün Uning manga silǝrni dǝp tapxurƣan ƣojidarliⱪi boyiqǝ hizmǝtqi ⱪilindim; \f □ \fr 1:25 \ft \+bd «mǝn jamaǝt üqün Hudaning sɵz-kalamiƣa ǝmǝl ⱪilix üqün»\+bd* — yaki «mǝn sɵz-kalamini toluⱪ jakarlax üqün» yaki «mǝn sɵz-kalamini ⱨǝmmigǝ jakarlax üqün». Bizningqǝ Pawlusning kɵzdǝ tutⱪini ɵzining (wǝ baxⱪilarning) «Injildiki sir»ni jakarlixi bilǝn jamaǝtning sani toluⱪ bolup, jamaǝt Hudaning toluⱪ wǝⱨiyisigǝ muyǝssǝr bolidu wǝ bu hux hǝwǝrning mǝⱪsiti ǝmǝlgǝ axurulidu.\f*  \x + \xo 1:25 \xt Rim. 16:25; Əf. 1:9; 3:9; 2Tim. 1:10; Tit. 1:3; 1Pet. 1:20. \x*  
\v 26 bu sɵz-kalamidiki sir barliⱪ ǝsirlǝrdin wǝ dǝwrlǝrdin yoxurun tutulƣan, ǝmma ⱨazir muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ axkarilandi; \x + \xo 1:26 \xt Mat. 13:11. \x*  
\v 27 qünki Huda ularƣa ǝllǝr arisida ǝmǝlgǝ axuruluwatⱪan bu sirning xǝrǝplik bayliⱪlirini bildürüxni halidi; bu sir bolsa xan-xǝrǝpkǝ elip barƣuqi ümid bolƣan, silǝrdǝ turuwatⱪan Mǝsiⱨning Ɵzidur. \f □ \fr 1:27 \ft \+bd «qünki Huda ularƣa ǝllǝr arisida ǝmǝlgǝ axuruluwatⱪan bu sirning xǝrǝplik bayliⱪlirini bildürüxni halidi»\+bd* — «ǝllǝr» bolsa «yat ǝllǝr», «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:27 \xt 2Kor. 2:14; 1Tim. 1:1. \x*  
\v 28 Biz uni jakarlaymiz, ⱨǝrbir adǝmni Mǝsiⱨdǝ kamalǝtkǝ yǝtkǝn ⱨalda Huda aldida ⱨazir ⱪilix üqün barliⱪ danaliⱪ bilǝn ⱨǝrbir adǝmgǝ jekilǝymiz, ⱨǝrbir adǝmgǝ tǝlim berimiz.  
\v 29 Mǝn xuningƣa intilip, Uning wujudumda ixligini boyiqǝ kürǝx ⱪilip japa tartimǝn; Uning wujudumda ixligini dǝrwǝⱪǝ tolimu zordur.\f □ \fr 1:29 \ft \+bd «Mǝn xuningƣa intilip, Uning wujudumda ixligini boyiqǝ kürǝx ⱪilip japa tartimǝn; Uning wujudumda ixligini dǝrwǝⱪǝ tolimu zordur»\+bd* — «kürǝx» degǝnlik grek tilida «agon» deyilidu. «Agon» toƣruluⱪ «Filippiyliⱪlarƣa»diki ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\m
\v 1 Qünki mǝndǝ silǝr üqün, Laodikiyǝdikilǝr üqün, xuningdǝk didarimni kɵrmigǝnlǝrning ⱨǝmmisi üqün nǝⱪǝdǝr zor kürǝxning boluwatⱪanliⱪini silǝrgǝ bilgüzmǝkqimǝn;\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «xuningdǝk didarimni kɵrmigǝnlǝrning ⱨǝmmisi üqün...»\+bd* — grek tilida: «xuningdǝk ǝtning jǝⱨǝtidǝ yüzumni kɵrmigǝnlǝrning ⱨǝmmisi üqün...». Xübⱨisizki, rosul jamaǝttǝ roⱨ jǝⱨǝtidin bir-birimizni tonuximiz mumkin, demǝkqi.\f*  
\v 2 küriximning nixani, ⱨǝmmǝylǝnning meⱨir-muⱨǝbbǝttǝ bir-birigǝ baƣlinip, ⱪǝlblirining riƣbǝtlǝndürülüxi, Hudaning sirini, yǝni Mǝsiⱨni qüxinixtǝ wǝ toluⱪ bilixtǝ bolƣan ixǝnq-hatirjǝmlikkǝ erixixi üqündur;\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «küriximning nixani, ⱨǝmmǝylǝnning meⱨir-muⱨǝbbǝttǝ bir-birigǝ baƣlinip, ⱪǝlblirining riƣbǝtlǝndürülüxi, Hudaning sirini, yǝni Mǝsiⱨni qüxinixtǝ wǝ toluⱪ bilixtǝ bolƣan ixǝnq-hatirjǝmlikkǝ erixixi üqündur»\+bd* — demisǝkmu, bu «kürixim» roⱨiy jǝⱨǝttin, dua-tilawǝtlǝr bilǝn ⱨǝr türlük jin-xǝytanlar bilǝn ⱪarixilixtiki kürǝx, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:2 \xt Yǝx. 53:11; Yǝr. 9:22; Yⱨ. 17:3; Fil. 3:8. \x*  
\v 3 qünki Uningda danaliⱪning wǝ bilimning barliⱪ bayliⱪliri yoxurunƣandur.\x + \xo 2:3 \xt 1Kor. 1:24. \x*   
\m
\v 4 Mening buni deyixim, ⱨeqkimning silǝrni ⱪayil ⱪilarliⱪ siliⱪ-sipayǝ gǝpliri bilǝn aldimasliⱪi üqündur;\x + \xo 2:4 \xt Əf. 5:6; Kol. 2:18. \x*  
\v 5 qünki gǝrqǝ tǝn jǝⱨǝtidin silǝrdin neri bolsammu, roⱨ jǝⱨǝtidin mǝn silǝr bilǝn billimǝn, silǝrning sǝptǝ turuwatⱪininglarƣa wǝ Mǝsiⱨgǝ baƣliƣan etiⱪadinglarning qingliⱪiƣa ⱪarap xadlinimǝn.\x + \xo 2:5 \xt 1Kor. 5:3; 14:40. \x*  
\v 6 Mǝsiⱨ, Rǝb Əysani ⱪandaⱪ ⱪobul ⱪilƣan bolsanglar, xu ⱨalda Uningda menginglar,  
\v 7 silǝr tǝlim berilgǝndǝk Uningda yiltiz tartip, etiⱪadinglar ⱪuruluwatⱪan ⱨalda, etiⱪadta hatirjǝm ⱪilinip, rǝⱨmǝt eytixlar bilǝn taxⱪinlap turƣuqi bolunglar;\x + \xo 2:7 \xt 1Kor. 1:5; Əf. 3:17. \x*  
\v 8 ⱨeqkimning Mǝsiⱨ boyiqǝ bolmiƣan, pǝylasopluⱪ yaki bimǝnǝ aldamqiliⱪ bilǝn, insanlardin kǝlgǝn tǝlimlǝr, yǝni bu dunyadiki «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» boyiqǝ silǝrni ɵz oljisi ⱪilip azdurmasliⱪi üqün ⱨezi bolunglar;\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «ⱨeqkimning Mǝsiⱨ boyiqǝ bolmiƣan, pǝylasopluⱪ yaki bimǝnǝ aldamqiliⱪ bilǝn, insanlardin kǝlgǝn tǝlimlǝr, yǝni bu dunyadiki «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» boyiqǝ silǝrni ɵz oljisi ⱪilip azdurmasliⱪi üqün ⱨezi bolunglar»\+bd* — «asasiy ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝr» degǝn muⱨim ibarǝ toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:8 \xt Rim. 16:17; Ibr. 13:9. \x*  
\v 9 qünki Uningda, yǝni Mǝsiⱨdǝ, Hudaning barliⱪ mukǝmmǝl jǝwⱨiri tǝn xǝklidǝ turidu;  
\v 10 wǝ silǝr Uningda, yǝni barliⱪ ⱨɵkümdarlarning ⱨǝm ⱨoⱪuⱪdarlarning bexi Bolƣuqida mukǝmmǝldursilǝr; \f □ \fr 2:10 \ft \+bd «wǝ silǝr Uningda, yǝni barliⱪ ⱨɵkümdarlarning ⱨǝm ⱨoⱪuⱪdarlarning bexi Bolƣuqida mukǝmmǝldursilǝr»\+bd* — «silǝr Uningda ... mukǝmmǝldursilǝr» degǝn muⱨim ibarǝ toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. 
\fp  «barliⱪ ⱨɵkümdarlar... ⱨǝm ⱨoⱪuⱪdarlar...» — ⱨǝm asmandiki ⱨǝm zemindiki barliⱪ ⱨoⱪuⱪⱪa igǝ bolƣanlar.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Yⱨ. 1:16. \x*  
\v 11 silǝr Uningda adǝmning ⱪolisiz bolƣan sünnǝt bilǝn sünnǝt ⱪilinƣansilǝr; demǝk, Mǝsiⱨning sünniti bilǝn \add gunaⱨliⱪ\add* ǝtkǝ baƣlanƣan tǝndin halas ⱪilinƣansilǝr; \f □ \fr 2:11 \ft \+bd «silǝr uningda adǝmning ⱪolisiz bolƣan sünnǝt bilǝn sünnǝt ⱪilinƣansilǝr; demǝk, Mǝsiⱨning sünniti bilǝn gunaⱨliⱪ ǝtkǝ baƣlanƣan tǝndin halas ⱪilinƣansilǝr»\+bd* — bu ayǝttiki sünnǝt adǝmning tenidǝ ǝmǝs, bǝlki roⱨ-ⱪǝlbididur, ǝlwǝttǝ. Demisǝkmu, «ǝtlik tǝn» degǝn ibaridǝ «ǝt» degǝn sɵz Injildiki alaⱨidǝ mǝnidǝ ixlitilidu, yǝni insaniy gunaⱨⱪa ǝsir bolƣan tǝbiǝtni kɵrsitidu. 
\fp  «Rimliⱪlarƣa»diki «ǝt» toƣruluⱪ «kirix sɵz»imizni kɵrüng. 
\fp  «Mǝsiⱨning sünniti» «Mǝsiⱨning Ɵzi ⱪilidiƣan sünnǝt», yaki «Mǝsiⱨning ɵlümi»ni kɵrsitidu. Bu toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵzimiz»ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:11 \xt Ⱪan. 10:16; Yǝr. 4:4; Rim. 2:29; Fil. 3:3. \x*  
\v 12 Uning bilǝn tǝng qɵmüldürülüxtǝ dǝpnǝ ⱪilinƣansilǝr; silǝr yǝnǝ Uni ɵlümdin tirildürgǝn Hudaning wujudunglarda ixlǝydiƣanliⱪiƣa ixǝnq baƣlax bilǝn Uning bilǝn tǝng tirilgǝnsilǝr.\f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Uning bilǝn tǝng qɵmüldürülüxtǝ dǝpnǝ ⱪilinƣansilǝr; silǝr yǝnǝ Uni ɵlümdin tirildürgǝn Hudaning wujudunglarda ixlǝydiƣanliⱪiƣa ixǝnq baƣlax bilǝn uning bilǝn tǝng tirilgǝnsilǝr»\+bd* — bu ayǝttiki «qɵmüldürülüx» aldi bilǝn suƣa qɵmüldürülüxni kɵrsǝtkini bilǝn, u yǝnǝ bǝribir «roⱨⱪa qɵmüldürülüx»nimu kɵrsitidu. Yǝnǝ yuⱪiriⱪi «sunnǝt» toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵzimiz»ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:12 \xt Rim. 6:4; Gal. 3:27; Əf. 1:19; 3:7. \x*   
\m
\v 13 Əmdi gǝrqǝ itaǝtsizlikinglar wǝ ǝtliringlardiki sünnǝtsizlikinglar tüpǝylidin ɵlgǝn bolsanglarmu, U silǝrni Mǝsiⱨ bilǝn billǝ janlandurdi; ⱨǝmmǝ itaǝtsizliklirimizni kǝqürüm ⱪilip, \f □ \fr 2:13 \ft \+bd «Əmdi gǝrqǝ itaǝtsizlikinglar wǝ ǝtliringlardiki sünnǝtsizlikinglar tüpǝylidin ɵlgǝn bolsanglarmu,...»\+bd* — «ǝtliringlardiki sünnǝtsizlikinglar» ularning ǝslidǝ (ⱨǝmmimiz Mǝsiⱨsiz bolƣan waⱪtimizdikidǝk) ɵz «gunaⱨliⱪ ǝt»imizgǝ ǝsir-ⱪul bolƣanliⱪimizni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 2:13 \xt Əf. 2:1. \x*  
\v 14 bǝlgilimilǝrdǝ ɵz iqigǝ elinƣan üstimizdin ǝrz ⱪilidiƣan, bizni ǝyiblǝydiƣan pütüklǝrni ɵqürüp taxlidi; U ularni bizdin neri ⱪildi, krestkǝ mihlatⱪuzdi. \f □ \fr 2:14 \ft \+bd «bǝlgilimilǝrdǝ ɵz iqigǝ elinƣan üstimizdin ǝrz ⱪilidiƣan, bizni ǝyiblǝydiƣan pütüklǝrni ɵqürüp taxlidi; u ularni bizdin neri ⱪildi, krestkǝ mihlatⱪuzdi»\+bd* — bu intayin muⱨim ayǝt toƣruluⱪ yǝnǝ «ⱪoxumqǝ sɵzimiz»ni kɵrüng. Grek tilida «Uning krestigǝ mihlatⱪuzdi».\f*  
\v 15 U ⱨɵkümdarlardin wǝ ⱨoⱪuⱪdarlardin olja elip, \add kresttǝ\add* ularni rǝswa ⱪilip ularning üstidin tǝntǝnǝ bilǝn ƣǝlibǝ ⱪildi. \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «U ⱨɵkümdarlardin wǝ ⱨoⱪuⱪdarlardin olja elip, kresttǝ ularni rǝswa ⱪilip ularning üstidin tǝntǝnǝ bilǝn ƣǝlibǝ ⱪildi»\+bd* — bu ayǝttiki «ⱨɵkümdarlar wǝ ⱨoⱪuⱪdarlar» bolsa jin-xǝytanlar; Mǝsiⱨ ulardin alƣan olja bolsa Ɵzigǝ etiⱪad baƣliƣan, ǝslidǝ jin-xǝytanlarning ilkidǝ turƣan bizlǝrni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ! Baxⱪa birhil tǝrjimisi «...ⱨɵkümdarlarni... ⱪoralsiz ⱪilip...».\f*  \x + \xo 2:15 \xt Yar. 3:15; Mat. 12:29; Luⱪa 11:22; Yⱨ. 12:31; 16:11. \x*   
\m
\v 16 Əmdi ⱨeqkimning yemǝk-iqmǝk, ⱨeyt-bayramlar, «yengi ay» yaki xabat künlǝr jǝⱨǝtliridǝ silǝrning üstünglǝrdin ⱨɵküm qiⱪirixiƣa yol ⱪoymanglar; \x + \xo 2:16 \xt Law. 11:2; 23:2; Rim. 14:2; Gal. 4:10. \x*  
\v 17 bu ixlar bolsa bir kɵlǝnggǝ, halas; uning jismi bolsa Mǝsiⱨningkidur!\f □ \fr 2:17 \ft \+bd «bu ixlar bolsa bir kɵlǝnggǝ, halas; uning jismi bolsa Mǝsiⱨningkidur!»\+bd* — «jismi» — demǝk, «kɵlǝnggüni yǝrgǝ taxliƣan jisim». Bu muⱨim ayǝt toƣrisida «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:17 \xt Ibr. 8:5; 10:1. \x*   
\m
\v 18 Ⱨeqkimning silǝrni «kiqik peilliⱪ» wǝ pǝrixtilǝrgǝ ibadǝt ⱪilixⱪa dǝwǝt ⱪilip in’aminglardin mǝⱨrum ⱪilixiƣa yol ⱪoymanglar; muxundaⱪ kixilǝr \add gunaⱨliⱪ\add* ǝtliridiki oy-pikirliri bilǝn ⱨakawurlixip, kɵrgǝn kɵrünüxlǝrgǝ esiliwalmaⱪtidur; \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Ⱨeqkimning silǝrni «kiqik peilliⱪ» wǝ pǝrixtilǝrgǝ ibadǝt ⱪilixⱪa dǝwǝt ⱪilip in’aminglardin mǝⱨrum ⱪilixiƣa yol ⱪoymanglar...»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «ⱨeqkimning.... üstünglǝrdin ⱨɵküm qiⱪirixiƣa yol ⱪoymanglar...». «Dǝwǝt ⱪilip» degǝn ibarǝ «bu ixlardin sɵyünüp» degǝn mǝnisinimu ɵz iqigǝ alidu. \+bd «muxundaⱪ kixilǝr gunaⱨliⱪ ǝtliridiki oy-pikirliri bilǝn...»\+bd* — demǝk, oy-pikirliri Muⱪǝddǝs Roⱨtin ǝmǝs, bǝlki ɵz gunaⱨliⱪ ǝtliri tǝripidin baxⱪurulidiƣandur. \+bd «kɵrgǝn kɵrünüxlǝrgǝ esiliwalmaⱪtidur»\+bd* — bǝzi kona tekisttiki kɵqürmilǝrdǝ «kɵrmigǝn kɵrünüxlǝrgǝ esiliwalmaⱪtidur» deyilidu. Bizningqǝ «kɵrgǝn» dǝp oⱪux toƣridur; bu kixilǝr kɵrgǝn «kɵrünüxlǝr» ɵzining ham hiyalliridin qiⱪⱪan, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:18 \xt Yǝr. 29:8; Mat. 24:4; Əf. 5:6; 2Tes. 2:3; 1Yuⱨa. 4:1. \x*  
\v 19 Ular «bax»ni qing tutⱪini yoⱪtur; lekin baxtin ügǝ wǝ singirlar arⱪiliⱪ pütkül tǝn ⱪuwwǝtlinidu wǝ bir-birigǝ baƣlinip, Hudadin kǝlgǝn awux bilǝn axmaⱪta.\f □ \fr 2:19 \ft \+bd «Ular «bax»ni qing tutⱪini yoⱪtur. Lekin baxtin ügǝ wǝ singirlar arⱪiliⱪ pütkül tǝn ⱪuwwǝtlinidu wǝ bir-birigǝ baƣlinip, Hudadin kǝlgǝn awux bilǝn axmaⱪta»\+bd* — «bax» bolsa Mǝsiⱨdur. Mǝsiⱨning Ɵz teni bolƣan jamaǝtning bexidur. «Tǝn» — jamaǝt.\f*   
\m
\v 20-21 Əgǝr Mǝsiⱨ bilǝn bu dunyadiki ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝrgǝ nisbǝtǝn ɵlgǝn bolsanglar, nemixⱪa (bu dunyada yaxiƣanlardǝk) «Tutma!» «Tetima!» «Tǝgmǝ!» degǝndǝk bǝlgilimilǝrgǝ riayǝ ⱪilisilǝr \f □ \fr 2:20-21 \ft \+bd «Əgǝr Mǝsiⱨ bilǝn bu dunyadiki ⱪaidǝ-ⱪanuniyǝtlǝrgǝ nisbǝtǝn ɵlgǝn bolsanglar...»\+bd* — bu muⱨim ayǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 2:20-21 \xt Gal. 4:9. \x*  
\v 22 (bundaⱪ \add bǝlgilimilǝr ilkidiki\add* nǝrsilǝrning ⱨǝmmisi istemal ⱪilinix bilǝn yoⱪilidu)? Muxundaⱪ bǝlgilimilǝr pǝⱪǝt insanlardin qiⱪⱪan kɵrsǝtmilǝr wǝ tǝlimlǝrdin ibarǝt, halas; \f □ \fr 2:22 \ft \+bd «bundaⱪ bǝlgilimilǝr ilkidiki nǝrsilǝrning ⱨǝmmisi istemal ⱪilinix bilǝn yoⱪilidu»\+bd* — demǝk «Tutma! Tetima! Tǝgmǝ!» degǝndǝk bǝlgilimilǝrning ⱨǝmmisi Huda aldida ǝng muⱨim ix bolƣan insanning iqki dunyasi bilǝn ǝmǝs, bǝlki yemǝk-iqmǝk ⱪatarliⱪlar bilǝn munasiwǝtliktur.\f*  \x + \xo 2:22 \xt Yǝx. 29:13; Mat. 15:9; Tit. 1:14. \x*  
\v 23 ularda dǝrwǝⱪǝ birhil pidaiylarqǝ ibadǝt, kiqik peilliⱪ wǝ ɵz tenigǝ ⱪarita ⱪattiⱪ ⱪolluⱪ boluxni dǝwǝt ⱪilix bolƣaqⱪa, ularda danaliⱪning kɵrünüxi bar; ǝmǝliyǝttǝ \add bundaⱪ danaliⱪning\add* paydisi yoⱪtur — ular pǝⱪǝt ǝttiki ⱨǝwǝslǝrgǝ yol ⱪoyidula, halas.\x + \xo 2:23 \xt 1Tim. 4:8; 5:23. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 «Yuⱪiridiki ixlarƣa intilip izdininglar»  
\m
\v 1 Silǝr Mǝsiⱨ bilǝn tǝng tirildürülgǝn bolsanglar, ǝmdi yuⱪiridiki ixlarƣa intilip izdininglar; Mǝsiⱨ xu yǝrdǝ Hudaning ong yenida olturidu.\x + \xo 3:1 \xt Əf. 1:20. \x*  
\v 2 Kɵngül-zeⱨninglarni yǝrdiki ixlarƣa ǝmǝs, bǝlki yuⱪiriⱪi ixlarƣa ⱪoyunglar;  
\v 3 qünki silǝr ɵlgǝnsilǝr, wǝ ⱨayatinglar Mǝsiⱨ bilǝn billǝ Hudada yoxurun turidu.\x + \xo 3:3 \xt Rim. 6:2; 8:24; 2Kor. 5:7. \x*  
\v 4 Əmma ⱨayatimiz bolƣan Mǝsiⱨ axkarilanƣan qaƣda, xuan silǝr uning bilǝn billǝ xan-xǝrǝptǝ axkarilinidiƣan bolisilǝr.\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «ǝmma ⱨayatimiz bolƣan Mǝsiⱨ axkarilanƣan qaƣda, xuan silǝr uning bilǝn billǝ xan-xǝrǝptǝ axkarilinidiƣan bolisilǝr»\+bd* — bu muⱨim ayǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 3:4 \xt Fil. 3:21; 1Yuⱨa. 3:2. \x*   
\m
\v 5 Xunga yǝrgǝ tǝwǝ ixlarni ⱪilƣuqi ⱨǝrⱪandaⱪ ǝzaliringlarni, yǝni buzuⱪluⱪ, napaklik, iplas ⱨessiyatlar, rǝzil haⱨixlar wǝ nǝpsaniyǝtqilik (u butpǝrǝslikkǝ barawǝrdur)ni ɵlümgǝ mǝⱨküm ⱪilinglar;\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «yǝrgǝ tǝwǝ bolƣan ixlarni ⱪilƣuqi ⱨǝrⱪandaⱪ ǝzaliringlar...»\+bd* — ǝsli grek tilida «yǝrgǝ tǝwǝ bolƣan ǝzaliringlar...». «yǝrgǝ tǝwǝ» degǝnning mǝnisi «bu rǝzil dunyaƣa tǝwǝ» degǝnliktur.\f*  \x + \xo 3:5 \xt Rim. 7:5, 23; Əf. 4:22; 5:3, 5; 1Tes. 4:5. \x*  
\v 6 qünki bu ixlar tüpǝylidin Hudaning ƣǝzipi itaǝtsiz pǝrzǝntlǝrgǝ qüxidu.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «qünki bu ixlar tüpǝylidin Hudaning ƣǝzipi itaǝtsiz pǝrzǝntlǝrgǝ qüxidu»\+bd* — «itaǝtsiz pǝrzǝntlǝr» degǝn ibarǝ insanning ǝsli tüp tǝbiitidǝ itaǝtsizlikning barliⱪini, itaǝtsiz Adǝm’atining pǝrzǝntliri ikǝnlikini kɵrsitidu. Lekin «itaǝtsiz pǝrzǝntlǝr» bolsa Hudaning xǝpⱪiti bilǝn Hudaning Ɵzining pǝrzǝntlirigǝ aylinidu (5, 7-ayǝtni kɵrüng).\f*  \x + \xo 3:6 \xt 1Kor. 6:10; Gal. 5:19; Əf. 5:5; Wǝⱨ. 22:15. \x*  
\v 7 Silǝr bular arisida yaxiƣan waⱪtinglarda, bundaⱪ ixlardimu mangƣansilǝr.\x + \xo 3:7 \xt 1Kor. 6:11; Əf. 2:1; Tit. 3:3. \x*   
\m
\v 8 Əmma ⱨazir silǝr muxularningmu ⱨǝmmisini ɵzünglardin seliwetinglar — yǝni ƣǝzǝp, ⱪǝⱨr-sǝpra, yaman niyǝtlǝr, tɵⱨmǝt, aƣzinglardin qiⱪidiƣan iplas sɵzlǝrnimu siliwetinglar.\x + \xo 3:8 \xt Əf. 4:22; Ibr. 12:1; Yaⱪ. 1:21; 1Pet. 2:1. \x*  
\v 9 Bir-biringlarƣa yalƣan sɵzlimǝnglar; qünki silǝr kona adǝmni ⱪilmixliri bilǝn seliwǝtkǝnsilǝr, \x + \xo 3:9 \xt Əf. 4:25. \x*  
\v 10 wǝ yengi adǝmni kiygǝnsilǝr; yengi adǝm bolsa ɵzini Yaratⱪuqining sürǝt-obrazi boyiqǝ toluⱪ bilixtǝ daim yengilimaⱪta; \f □ \fr 3:10 \ft \+bd «wǝ yengi adǝmni kiygǝnsilǝr; yengi adǝm bolsa ɵzini Yaratⱪuqining sürǝt-obrazi boyiqǝ toluⱪ bilixtǝ daim yengilimaⱪta»\+bd* — «kona adǝm» (9-ayǝt) Adǝm’atidin miras ⱪilinƣan gunaⱨkar ⱨayatni kɵrsitidu; «yengi adǝm» bolsa Mǝsiⱨdǝ bolƣan yengi ⱨayatni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 3:10 \xt Yar. 1:26; 5:1; 9:6; Rim. 6:4; 1Kor. 11:7. \x*  
\v 11 uningda ⱨeqⱪandaⱪ yunanliⱪ yaki Yǝⱨudiy, sünnǝtlik yaki sünnǝtsiz, yat mǝdiniyǝtlik, Skit, ⱪul yaki ⱨɵrlǝr mǝwjut ǝmǝstur; bǝlki Mǝsiⱨ ⱨǝmmidur, wǝ ⱨǝmmididur.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «uningda ⱨeqⱪandaⱪ yunanliⱪ yaki Yǝⱨudiy, sünnǝtlik yaki sünnǝtsiz, yat mǝdiniyǝtlik, ... mǝwjut ǝmǝstur»\+bd* — «yat mǝdǝniyǝtlik» — grek tilida «saⱪalliⱪ» deyilidu; qünki greklar adǝttǝ saⱪal ⱪoymaytti. Bu sɵz adǝttǝ grek yaki latin tilini sɵzliyǝlmǝydiƣanlarni kɵrsitǝtti; adǝttǝ greklar wǝ latinlar undaⱪ kixilǝrni kǝmsitip «saⱪalliⱪ» degǝn sɵzni «yawayi adǝmlǝr» degǝn sǝlbiy mǝnidǝ ixlitǝtti. \+bd «... yat mǝdiniyǝtlik, Skit, ⱪul yaki ⱨɵrlǝr mǝwjut ǝmǝstur; bǝlki Mǝsiⱨ ⱨǝmmidur, wǝ ⱨǝmmididur»\+bd* — «Skitlar» adǝttǝ Ottura Asiyadiki kɵqmǝn hǝlⱪning omumiy nami idi.\f*  \x + \xo 3:11 \xt 1Kor. 7:21,22; 12:13; Gal. 3:28; 5:6; 6:15. \x*   
\m
\v 12 Xunga, Hudaning talliwalƣanliriƣa, pak-muⱪǝddǝs wǝ sɵyüngǝnlǝrgǝ layiⱪ, adǝmgǝ iq aƣritidiƣan baƣirlarni, meⱨribanliⱪ, kiqik peilliⱪ, mɵminlik wǝ sǝwr-taⱪǝtlikni kiyiwelinglar; \f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Xunga, Hudaning talliwalƣanliriƣa, pak-muⱪǝddǝs wǝ sɵyüngǝnlǝrgǝ layiⱪ ... kiqik peilliⱪ, mɵminlik wǝ sǝwr-taⱪǝtlikni kiyiwelinglar»\+bd* — Tǝwrat-Injilda «mɵminlik»ning «yuwaxliⱪ iman-ixǝnq bilǝn» degǝndǝk alaⱨidǝ mǝnisi bardur. Mɵmin adǝm ɵzining ⱨoⱪuⱪliri yaki imtiyazlirini bekitix üqün kürǝx ⱪilmaydu; qünki u Huda aldida iman bilǝn toƣra mangƣan bolsa, Huda muxu ixlarni ɵzigǝ kapalǝt ⱪilƣan dǝp hatirjǝmliktǝ turidu. Bu sɵz toƣruluⱪ yǝnǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Əf. 4:32; 6:11; 1Tes. 1:4. \x*  
\v 13 bir-biringlarƣa yol ⱪoyunglar, naraziliⱪ ix bolsa bir-biringlarni kǝqürüm ⱪilinglar; Mǝsiⱨ silǝrni ⱪandaⱪ kǝqürüm ⱪilƣan bolsa silǝrmu xundaⱪ ⱪilinglar. \x + \xo 3:13 \xt Mat. 6:14; Mar. 11:25; Əf. 4:32. \x*  
\v 14 Muxu ixlarning üstigǝ kamil birlikning rixtisi bolƣan meⱨir-muⱨǝbbǝtni ⱪoxup beringlar. \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «... kamil birlikning rixtisi bolƣan meⱨir-muⱨǝbbǝtni ⱪoxup beringlar»\+bd* — yaki «... kamil rixtǝ bolƣan meⱨir-muⱨǝbbǝtni ⱪoxup beringlar».\f*  \x + \xo 3:14 \xt Yⱨ. 13:34; 15:12; Əf. 4:3; 5:2; Kol. 2:2; 1Tes. 4:9; 1Yuⱨa. 3:23; 4:21. \x*  
\v 15 Mǝsiⱨning hatirjǝmliki ⱪǝlbinglarda ⱨɵküm sürsun (silǝr bir tǝn bolup bu hatirjǝmliktǝ boluxⱪa qaⱪirilƣan ikǝnsilǝr) wǝ xundaⱪla rǝⱨmǝt eytixlarda bolunglar.\f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Mǝsiⱨning hatirjǝmliki ⱪǝlbinglarda ⱨɵküm sürsun»\+bd* — bu muⱨim sɵz toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*   
\m
\v 16 Mǝsiⱨning sɵz-kalamini ɵzünglarda bayliⱪ ⱨasil ⱪilip turƣuzunglar, barliⱪ danaliⱪ bilǝn bir-biringlarƣa ɵgitinglar, jekilǝnglar, qin ⱪǝlbinglarda zǝbur-nǝƣmilǝr, mǝdⱨiyǝ küyliri wǝ roⱨiy nahxilarni yangritip Hudani qirayliⱪ mǝdⱨiyilǝnglar; \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «... qin ⱪǝlbinglarda zǝbur-nǝƣmilǝr, mǝdⱨiyǝ küyliri wǝ roⱨiy nahxilarni yangritip Hudani qirayliⱪ mǝdⱨiyilǝnglar»\+bd* — «zǝbur-nǝƣmilǝr» bǝlkim sazƣa tǝngkǝx ⱪilinip eytilidiƣan nahxilar; «mǝdⱨiyǝ küyliri» bǝlkim sazsiz nahxilar; «roⱨiy nahxilar» bǝlkim stihiyiliktin, ɵzlikidin, Muⱪǝddǝs Roⱨning ilⱨami bilǝn eytilƣan nahxilarni kɵrsitidu («1Kor.» 14:15nimu kɵrüng).\f*  
\v 17 wǝ ⱨǝmmǝ ixlarda, sɵz bolsun, ǝmǝl bolsun, ⱨǝmmisini Rǝb Əysaning namida ⱪilip, uning arⱪiliⱪ Huda’Atiƣa rǝⱨmǝt eytinglar.\x + \xo 3:17 \xt Əf. 5:20; 1Tes. 5:18. \x*   
\b  
\m  
\s1 ailidikilǝrgǝ bolƣan jekilǝxlǝr  
\m
\v 18 Silǝr ayallar, Rǝbdǝ bolƣan süpitinglarƣa layiⱪ ɵz ǝrliringlarƣa boysununglar; \x + \xo 3:18 \xt Yar. 3:16; 1Kor. 14:34; Əf. 5:22; Tit. 2:5; 1Pet. 3:1. \x*  
\v 19 silǝr ǝrlǝr, ɵz ayalliringlarƣa muⱨǝbbǝt kɵrsitinglar; ularƣa aqqiⱪ ⱪilmanglar.\x + \xo 3:19 \xt Əf. 5:25. \x*   
\m
\v 20 Silǝr balilar, ata-ananglarƣa ⱨǝmmǝ ixlarda itaǝt ⱪilinglar; qünki bundaⱪ ⱪilix Rǝbdǝ bolƣan güzǝl ixtur.\x + \xo 3:20 \xt Əf. 6:1. \x*   
\m
\v 21 Silǝr atilar, baliliringlarning kɵngligǝ azar bǝrmǝnglar; undaⱪ ⱪilsanglar kɵngli yara bolidu.   
\m
\v 22 Silǝr ⱪullar, ǝttin bolƣan hojayininglarƣa ⱨǝmmǝ ixta itaǝt ⱪilinglar; pǝⱪǝt kɵz alididila hizmǝt ⱪilip, insanlarni hux ⱪilƣuqi ⱪullardin bolmanglar, bǝlki Rǝbdin ǝyminip qin kɵnglünglardin ix kɵrünglar.\f □ \fr 3:22 \ft \+bd «silǝr ⱪullar, ǝttin bolƣan hojayininglarƣa ⱨǝmmǝ ixta itaǝt ⱪilinglar»\+bd* — «ǝttin bolƣan hojayininglar» degini, yǝnǝ «silǝrning ǝrxtǝ bolƣan hojayininglarmu bar» dǝp puritidu.\f*  \x + \xo 3:22 \xt Əf. 6:5; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9; 1Pet. 2:18. \x*   
\m
\v 23 Nemǝ ixni ⱪiliwatⱪan bolsanglar, uningda insanlar aldida ǝmǝs, bǝlki Rǝb aldida ⱪilƣandǝk jan-dil bilǝn uningƣa ixlǝnglar;  
\v 24 qünki mirasning in’amiƣa Rǝbdin muyǝssǝr ⱪilinƣanliⱪinglarni bilisilǝr; qünki silǝr Rǝb Mǝsiⱨning ibadǝt-ⱪulluⱪididursilǝr.  
\v 25  Əmma kim ⱨǝⱪⱪaniysizliⱪ ⱪilsa ⱪilƣan ⱨǝⱪⱪaniysizliⱪi ɵz bexiƣa qüxidu; bu ixta ⱨeqⱪandaⱪ yüz-hatirǝ ⱪilinix yoⱪtur.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\m
\v 1 Silǝr hojayinlar, ⱪulliliringlarƣa adil wǝ toƣra muamilǝ ⱪilinglar; qünki ǝrxtǝ ɵz hojayininglarning barliⱪini bilisilǝr.\x + \xo 4:1 \xt Əf. 6:9. \x*   
\m
\v 2 Dua-tilawǝtkǝ ⱨǝrⱪandaⱪ waⱪitta berilinglar, buningda rǝⱨmǝtlǝr eytixip ⱨoxyar turunglar;\x + \xo 4:2 \xt Luⱪa 18:1; Rim. 12:12; Əf. 6:18; 1Tes. 5:17. \x*  
\v 3 xuning bilǝn biz üqünmu dua ⱪilƣaysilǝrki, Huda bizgǝ Mǝsiⱨning sirini jakarlax üqün Ɵz sɵzigǝ ixik aqsun; mǝn dǝl sir üqün zǝnjirlǝr bilǝn baƣlanƣanmǝn;\x + \xo 4:3 \xt Əf. 6:19; 2Tes. 3:1. \x*  
\v 4 xunga ⱪilixⱪa tegixlikim boyiqǝ, sirni axkariliximƣa \add dua ⱪilinglar\add*.   
\m
\v 5 Sirttikilǝrgǝ nisbǝtǝn danaliⱪ bilǝn menginglar, pursǝtlǝr qiⱪⱪanda kɵngül ⱪoyup ⱪoldin bǝrmǝnglar.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Sirttikilǝrgǝ nisbǝtǝn danaliⱪ bilǝn menginglar»\+bd* — «sirttikilǝr» — Hudaning padixaⱨliⱪining sirtida turƣanlar, tehi etiⱪad ⱪilmiƣanlarni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. \+bd «pursǝtlǝr qiⱪⱪanda kɵngül ⱪoyup ⱪoldin bǝrmǝnglar»\+bd* — «pursǝtlǝr» bolsa «sirttikilǝr»gǝ yahxiliⱪ kɵrsitix, Hudaning sɵzini eytix, Mǝsiⱨgǝ guwaⱨliⱪ berix ⱪatarliⱪ pursǝtlǝr.\f*  \x + \xo 4:5 \xt Əf. 5:15, 16. \x*  
\v 6 Silǝrning gǝp-sɵzliringlar ⱨǝrdaim meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn bolsun, tuz bilǝn tetitilsun; xuning bilǝn silǝr ⱨǝrbir adǝmgǝ ⱪandaⱪ jawab berixni bilisilǝr.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Silǝrning gǝp-sɵzliringlar ⱨǝrdaim meⱨir-xǝpⱪǝt bilǝn bolsun, tuz bilǝn tetitilsun; xuning bilǝn silǝr ⱨǝrbir adǝmgǝ ⱪandaⱪ jawab berixni bilisilǝr»\+bd* — «tuz bilǝn tetitilsun» degǝn jekilǝx toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Mar. 9:50. \x*   
\b  
\m
\v 7 Sɵyümlük ⱪerindax ⱨǝm Rǝbdǝ sadiⱪ hizmǝtkar, ixdiximiz bolƣan Tikikus silǝrgǝ mǝn toƣruluⱪ ⱨǝmmǝ ixlarni mǝlum ⱪilidu.\f □ \fr 4:7 \ft \+bd «sɵyümlük ⱪerindax ⱨǝm Rǝbdǝ sadiⱪ hizmǝtkar, ixdiximiz bolƣan Tikikus»\+bd* — «ixdax» grek tilida «(Hudaning) ⱪulluⱪidiki ixdax» degǝn uⱪumni bildüridu.\f*  \x + \xo 4:7 \xt Ros. 20:4; Əf. 6:21; 2Tim. 4:12. \x*  
\v 8 Mǝn uni dǝl muxu ix üqün yeninglarƣa ǝwǝtixim, silǝrning ǝⱨwalinglarni biliwelixi wǝ xundaⱪla kɵnglünglarƣa ilⱨam-riƣbǝt berixi üqündur.  
\v 9 Mǝn ɵzi silǝrdin bolƣan, sadiⱪ wǝ sɵyümlük ⱪerindiximiz Onesimusni uning bilǝn ǝwǝttim; ular silǝrgǝ muxu yǝrdiki barliⱪ ixlarni mǝlum ⱪilidu.\x + \xo 4:9 \xt Flm. 10. \x*   
\m
\v 10 Türmidixim bolƣan Aristarhus silǝrgǝ salam yollaydu; Barnabasning nǝwri inisi Markusmu xundaⱪ (silǝr uning toƣruluⱪ tapxuruⱪlarni tapxuruwaldinglar; u yeninglarƣa kǝlsǝ, uni ⱪobul ⱪilinglar); \x + \xo 4:10 \xt Ros. 15:37; 27:2; 2Tim. 4:11. \x*  
\v 11 Yustus dǝp atalƣan Yǝxuamu salam yollaydu. Hudaning padixaⱨliⱪi üqün manga hizmǝtdax bolƣan sünnǝt ⱪilinƣanlardin pǝⱪǝt muxular bardur; ular manga tǝsǝlli bolƣan.\f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Hudaning padixaⱨliⱪi üqün manga hizmǝtdax bolƣan sünnǝt ⱪilinƣanlardin pǝⱪǝt muxular bardur; ular manga tǝsǝlli bolƣan»\+bd* — «sünnǝt ⱪilinƣanlar» — Yǝⱨudiylar. Demas wǝ Luⱪa (14-ayǝttǝ) «yat ǝllǝr»din idi.\f*   
\m
\v 12 Silǝrdin bolƣan, Mǝsiⱨ Əysaning ⱪuli Əpafras silǝrgǝ salam yollaydu; u silǝrning Hudaning pütkül iradisidǝ mukǝmmǝl, kamalǝtkǝ yetip qing turuxunglar üqün ⱨǝrdaim silǝr üqün dualarda kürǝx ⱪilidu. \x + \xo 4:12 \xt Kol. 1:7; Flm. 23. \x*  
\v 13 Qünki mǝn uningƣa guwaⱨqimǝnki, u silǝr üqün, Laodikiadikilǝr üqün wǝ Heyrapolistikilǝr üqünmu kɵp japa tartidu.\f □ \fr 4:13 \ft \+bd «...u silǝr üqün, Laodikiadikilǝr üqün wǝ Heyrapolistikilǝr üqünmu kɵp japa tartidu»\+bd* — bu «japa tartix» bolsa dualirida. Tekisttiki baxⱪa bir kona kɵqürmidǝ: «.. uning silǝr üqün, Laodikiadikilǝr üqün wǝ Hirapolistikilǝr üqünmu kɵp ⱪizƣinliⱪi bardur» deyilidu.\f*   
\m
\v 14 Sɵyümlük tewip bolƣan Luⱪadin silǝrgǝ salam, Demastinmu xundaⱪ.\x + \xo 4:14 \xt 2Tim. 4:10,11\x*   
\m
\v 15 Laodikiadiki ⱪerindaxlarƣa bizdin salam, Nimfaƣa ⱨǝm uning ɵyidǝ yiƣilidiƣan jamaǝtkimu salam eytinglar.\f □ \fr 4:15 \ft \+bd «Nimfaƣa ⱨǝm uning ɵyidǝ yiƣilidiƣan jamaǝtkimu salam eytinglar»\+bd* — Nimfa bir ayalning ismi idi. Tekisttiki bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ: «Nimfas» (ǝrning ismi) deyilidu.\f*   
\m
\v 16 Bu hǝt aranglarda oⱪulƣandin keyin, silǝr uni Laodikiyidiki jamaǝttimu oⱪutunglar, wǝ Laodikiyǝdikilǝrgǝ yazƣan hǝtni silǝrmu oⱪunglar; \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «Bu hǝt aranglarda oⱪulƣandin keyin, silǝr uni Laodikiyidiki jamaǝttimu oⱪutunglar, wǝ Laodikiyǝdikilǝrgǝ yazƣan hǝtni silǝrmu oⱪunglar»\+bd* — mumkinqiliki barki, «Laodikiyǝdikilǝrgǝ yazƣan hǝt» ǝsli Pawlusning «Əfǝsusluⱪlarƣa» yazƣan hetidur. «Əfǝsusluⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»imizni kɵrüng.\f*  
\v 17 wǝ Arkippusⱪa: «Sǝn Rǝbdǝ tapxuruwalƣan hizmitinggǝ, toluⱪ ǝmǝl ⱪilixing üqün kɵngül ⱪoyƣin» — dǝnglar.   
\m
\v 18 Mǝnki Pawlustin ɵz ⱪolum bilǝn yazƣan salam. Mening kixǝnlinip ⱪamap ⱪoyulƣanliⱪimni ǝslǝnglar. Silǝrgǝ meⱨir-xǝpⱪǝt bolƣay!\f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Mǝnki Pawlustin ɵz ⱪolum bilǝn yazƣan salam»\+bd* — demǝk, hǝtning baxⱪa yǝrliri katipliⱪ ⱪilƣan ⱪerindixining ⱪolida yezilƣan. Pawlusning kɵzliri ajiz boluxi mumkin («2Kor.» 12:6-10, «Gal.» 4:15). \+bd «Mening kixǝnlinip ⱪamap ⱪoyulƣanliⱪimni ǝslǝnglar»\+bd* — demǝk, dua-tilawǝtliringlarda ǝslǝnglar.\f*  \x + \xo 4:18 \xt 2Tes. 3:17; Ibr. 13:3. \x*