\id 2KI
\h Padixaⱨlar «2» 
\toc1 Padixaⱨlar «2» 
\toc2 Padixaⱨlar «2» 
\toc3 2Pad. 
\mt1 Padixaⱨlar «2»  
\c 1
\s1 Iliyas pǝyƣǝmbǝr Aⱨaziyaƣa tǝnbiⱨ beridu  
\m
\v 2 Aⱨaziya Samariyǝdǝ turƣanda \add ordisidiki\add* balihanining pǝnjirisidin yiⱪilip qüxüp, kesǝl bolup ⱪaldi. U hǝwǝrqilǝrni ǝwǝtip ularƣa: — Əkron xǝⱨiridiki ilaⱨ Baal-Zǝbubdin mening toƣramda, kesilidin saⱪiyamdu, dǝp soranglar, dedi.   
\m
\v 3 Lekin Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi bolsa Тixbiliⱪ Iliyasⱪa: — Ornungdin tur, Samariyǝ padixaⱨining ǝlqilirining aldiƣa berip, ularƣa: — Israilda Huda yoⱪmu, Əkrondiki ilaⱨ Baal-Zǝbubdin yol soriƣili mangdinglarmu?  
\v 4 Xuning üqün Pǝrwǝrdigar ⱨazir mundaⱪ dediki: «Sǝn qiⱪⱪan kariwattin qüxǝlmǝysǝn; sǝn qoⱪum ɵlisǝn» degin, — dedi.  
\m Xuning bilǝn Iliyas yolƣa qiⱪti.   
\m
\v 5 Hǝwǝrqilǝr padixaⱨning yeniƣa ⱪaytip kǝldi; u ulardin: Nemixⱪa yenip kǝldinglar, dǝp soridi.   
\m
\v 6 Ular uningƣa: — Bir adǝm bizgǝ uqrap bizgǝ: — Silǝrni ǝwǝtkǝn padixaⱨning yeniƣa ⱪaytip berip uningƣa: «Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Israilda Huda yoⱪmu, Əkrondiki ilaⱨ Baal-Zǝbubdin yol soriƣili adǝmlǝrni ǝwǝttingmu? Xuning üqün sǝn qiⱪⱪan kariwattin qüxǝlmǝysǝn; sǝn qoⱪum ɵlisǝn!» dǝnglar, — dedi.   
\m
\v 7 Padixaⱨ ulardin: Silǝrgǝ uqrap bu sɵzlǝrni ⱪilƣan adǝm ⱪandaⱪ adǝm ikǝn? — dǝp soridi.   
\m
\v 8 Ular uningƣa: U tüklük, beligǝ tasma baƣliƣan adǝm ikǝn, dedi. Padixaⱨ: U Tixbiliⱪ Iliyas ikǝn, dedi.   
\m
\v 9 Andin padixaⱨ bir ǝllikbexini ⱪol astidiki ǝllik adimi bilǝn Iliyasning ⱪexiƣa mangdurdi; bu kixi Iliyasning ⱪexiƣa barƣanda, mana u bir dɵngning üstidǝ olturatti. U uningƣa: I Hudaning adimi, padixaⱨ seni qüxüp kǝlsun! dǝydu, dedi.   
\m
\v 10 Lekin Iliyas ǝllikbexiƣa: Əgǝr mǝn Hudaning adimi bolsam, asmandin ot qüxüp sǝn bilǝn ǝllik adimingni kɵydürsun, dǝp jawab bǝrdi. Xuan asmandin ot qüxüp, uning ɵzi bilǝn ǝllik adimini kɵydürüwǝtti.   
\m
\v 11 Xuning bilǝn padixaⱨ yǝnǝ bir ǝllikbexini uning ⱪol astidiki ǝllik adimi bilǝn uning ⱪexiƣa mangdurdi. U uningƣa: I Hudaning adimi, padixaⱨ eytti: Seni dǝrⱨal qüxüp kǝlsun! — dedi.   
\m
\v 12 Lekin Iliyas ǝllikbexiƣa: Əgǝr mǝn Hudaning adimi bolsam, asmandin ot qüxüp sǝn bilǝn ǝllik adimingni kɵydürsun, dǝp jawab bǝrdi. Xuan Hudaning oti asmandin qüxüp uning ɵzi bilǝn ǝllik adimini kɵydürüwǝtti.   
\m
\v 13 Padixaⱨ ǝmdi üqinqi bir ǝllikbexini ⱪol astidiki ǝllik adimi bilǝn uning ⱪexiƣa mangdurdi; ǝllikbexi berip Iliyasning aldiƣa qiⱪip, tizlinip uningƣa yalwurup: I Hudaning adimi, mening jenim bilǝn sening bu ǝllik ⱪulungning janliri nǝziringdǝ ǝziz bolsun!  
\v 14 Dǝrwǝⱪǝ, asmandin ot qüxüp, ilgiriki ikki ǝllikbexini ularning ⱪol astidiki ǝllik adimi bilǝn kɵydürüwǝtti. Lekin ⱨazir mening jenim sening nǝziringdǝ ǝziz bolsun, dedi.   
\m
\v 15 Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi Iliyasⱪa: Sǝn qüxüp uning bilǝn barƣin; uningdin ⱪorⱪmiƣin, dedi. U ornidin turup uning bilǝn qüxüp padixaⱨning ⱪexiƣa berip  
\v 16 padixaⱨⱪa: Pǝrwǝrdigar sɵz ⱪilip: «Israilda wǝⱨiy soriƣili bolidiƣan Huda yoⱪmu, Əkrondiki ilaⱨ Baal-Zǝbubdin yol soriƣili ǝlqilǝrni ǝwǝttingƣu? Xuning üqün sǝn qiⱪⱪan kariwattin qüxǝlmǝysǝn; sǝn qoⱪum ɵlisǝn!» dǝydu, — dedi.   
\m
\v 17 Xuning bilǝn Iliyas degǝndǝk, Pǝrwǝrdigarning sɵzi boyiqǝ Aⱨaziya ɵldi. Uning oƣli bolmiƣaqⱪa, Yǝⱨoram uning ornida padixaⱨ boldi. Bu Yǝⱨoxafatning oƣli, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoramning ikkinqi yili idi. \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «...Yǝⱨoram uning ornida padixaⱨ boldi»\+bd* — bu «Yǝⱨoram» bǝlkim Aⱨaziyaning inisi. U Yǝⱨudaning padixaⱨi Yǝⱨoram degǝn adǝm ǝmǝs. \+bd «Bu Yǝⱨoxafatning oƣli, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoramning ikkinqi yili...»\+bd* — muxu ayǝttǝ ikki Yǝⱨoram bar; birinqisi Israil, yǝni ximaliy padixaⱨliⱪning padixaⱨi, ikkinqisi Yǝⱨudaning padixaⱨi.\f*   
\m
\v 18 Əmdi Aⱨaziyaning baxⱪa ixliri, uning ⱪilƣan ǝmǝlliri bolsa, ular «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?\f □ \fr 1:18 \ft \+bd «...ular «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?»\+bd* — bu kitab Tǝwrattiki «Tarih-tǝzkirǝ» ǝmǝs, biraⱪ xübⱨisizki, Tǝwrattiki «Tarih-tǝzkirǝ» bu kitabtin kɵp uqurlarni alƣan.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Iliyas asmanƣa kɵtürülidu  
\m
\v 1 Pǝrwǝrdigar Iliyasni ⱪara ⱪuyunda asmanƣa kɵtürmǝkqi bolƣan waⱪitta Iliyas bilǝn Elixa Gilgaldin qiⱪip ketiwatatti.   
\m
\v 2 Iliyas Elixaƣa: — Sǝndin ɵtünimǝn, bu yǝrdǝ ⱪalƣin; qünki Pǝrwǝrdigar meni Bǝyt-Əlgǝ mangƣuzdi. Elixa: Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn, wǝ sening ⱨayating bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, seningdin ⱨǝrgiz ayrilmaymǝn! dedi. Xuning bilǝn ular Bǝyt-Əlgǝ qüxüp kǝldi.  
\v 3 U waⱪitta Bǝyt-Əldiki pǝyƣǝmbǝr xagirtliri Elixaning ⱪexiƣa kelip uningƣa: Bilǝmsǝn, Pǝrwǝrdigar bügün ƣojangni sǝndin elip ketidu? — dedi. U: Bilimǝn; xük turunglar, dedi.\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «pǝyƣǝmbǝr xagirtliri»\+bd* — ibraniy tilida «pǝyƣǝmbǝrning oƣulliri». Bular bǝlkim ɵz yurtini taxlap, mǝlum bir pǝyƣǝmbǝrgǝ ǝgixip uningdin tǝlim-tǝrbiyǝ alidiƣan wǝ xundaⱪla Hudadin pǝyƣǝmbǝrlik iltipat-ⱪabiliyǝtni tilǝydiƣan adǝmlǝr idi. \+bd «Pǝrwǝrdigar bügün ƣojangni sǝndin elip ketidu»\+bd* — «sǝndin» ibraniy tilida «bexingdin» dǝp ipadilinidu. Demǝk, keyin Iliyas Elixaning bexi bolmaydu.\f*   
\m
\v 4 Iliyas Elixaƣa: — Sǝndin ɵtünimǝnki, bu yǝrdǝ ⱪalƣin; qünki Pǝrwǝrdigar meni Yerihoƣa mangƣuzdi. Elixa: Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn, wǝ sening ⱨayating bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, seningdin ⱨǝrgiz ayrilmaymǝn, dedi. Xuning bilǝn ular ikkisi Yerihoƣa bardi.   
\m
\v 5 U waⱪitta Yerihodiki pǝyƣǝmbǝr xagirtliri Elixaning ⱪexiƣa kelip uningƣa: Bilǝmsǝn, Pǝrwǝrdigar bügün ƣojangni sǝndin elip ketidu? — dedi. U: Bilimǝn; xük turunglar, dedi.\f □ \fr 2:5 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar bügün ƣojangni sǝndin elip ketidu?»\+bd* — «sǝndin» ibraniy tilida «bexingdin» dǝp ipadilinidu.\f*   
\m
\v 6 Iliyas Elixaƣa: — Sǝndin ɵtünimǝnki, bu yǝrdǝ ⱪalƣin; qünki Pǝrwǝrdigar meni Iordan dǝryasiƣa mangƣuzdi, dedi. Elixa: Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn, wǝ sening ⱨayating bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, seningdin ⱨǝrgiz ayrilmaymǝn, dedi, xuning bilǝn ular ikkisi mengiwǝrdi.   
\m
\v 7 Əmdi pǝyƣǝmbǝr xagirtliridin ǝllik kixi berip, ularning udulida yiraⱪtin ⱪarap turatti. Əmma u ikkiylǝn Iordan dǝryasining boyida tohtap turdi.  
\v 8 Iliyas yepinqisini ⱪatlap, uning bilǝn suni uriwidi, su ikkigǝ bɵlünüp turdi; ular ikkisi ⱪuruⱪ yoldin ɵtti.  
\v 9 Ɵtüp bolƣandin keyin Iliyas Elixaƣa: Mǝn sǝndin ayrilmasta, sening ɵzüng üqün mǝndin nemǝ tiliking bolsa, dǝwǝrgin, dedi. Elixa: Sening üstüngdǝ turƣan Roⱨning ikki ⱨǝssisi üstümgǝ ⱪonsun, — dedi.   
\m
\v 10 U: Bu tilikinggǝ erixmǝk ⱪiyindur; mǝn sǝndin elip ketilgǝn waⱪtimda, meni kɵrüp tursang, sanga xundaⱪ berilidu; bolmisa, berilmǝydu, — dedi.   
\m
\v 11 Wǝ xundaⱪ boldiki, ular sɵzlixip mangƣanda, mana, otluⱪ bir jǝng ⱨarwisi bilǝn otluⱪ atlar namayan boldi; ular ikkisini ayriwǝtti wǝ Iliyas ⱪara ⱪuyunda asmanƣa kɵtürülüp kǝtti.   
\m
\v 12 Elixa buni kɵrüp: I atam, i atam, Israilning jǝng ⱨarwisi wǝ atliⱪ ǝskǝrliri! — dǝp warⱪiridi. Andin u uni yǝnǝ kɵrǝlmidi. U ɵz kiyimini tutup, ularni yirtip ikki parqǝ ⱪiliwǝtti.\f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Israilning jǝng ⱨarwisi wǝ atliⱪ ǝskǝrliri!»\+bd* — bǝlkim Elixa ⱨazir kɵrgǝn jǝng ⱨarwisi wǝ atlirini kɵrsitidu. Iliyas pǝyƣǝmbǝr Israil arisida turƣan waⱪtida Hudaning samawiy küqliri uning wasitisi bilǝn Israilƣa yardǝmdǝ bolatti. Xu nuⱪtidin pǝyƣǝmbǝrning ɵzi Israilƣa nisbǝtǝn «jǝng ⱨarwisi wǝ atliⱪ ǝskǝrliri» bolatti. Lekin u asmanƣa kɵtürülgǝndin keyin ⱪandaⱪ bolar?\f*  \x + \xo 2:12 \xt 2Pad. 13:14\x*   
\m
\v 13 Andin u Iliyasning uqisidin qüxüp ⱪalƣan yepinqisini yǝrdin elip, Iordan dǝryasining ⱪirƣiⱪiƣa ⱪaytip kǝldi.  
\v 14 U Iliyasning üstidin qüxüp ⱪalƣan yepinqisi bilǝn suni urup: «Iliyasning Hudasi Pǝrwǝrdigar nǝdidur?», dedi. Elixa suni xundaⱪ urƣanda su ikkigǝ bɵlündi; Elixa sudin ɵtüp kǝtti.   
\m
\v 15 Yerihodiki pǝyƣǝmbǝr Xagirtliri ⱪarxi ⱪirƣaⱪta turup uni kɵrdi wǝ: «Iliyasning roⱨi Elixaning üstididur» dǝp uning aldiƣa berip, bax urup tǝzim ⱪildi.  
\v 16 Ular uningƣa: Mana sening kǝminiliring arisida ǝllik ǝzimǝt bar; ɵtünimiz, bular ƣojangni izdigili barsun. Pǝrwǝrdigarning Roⱨi bǝlkim uni kɵtürüp taƣlarning bir yeridǝ yaki jilƣilarning bir tǝripidǝ taxlap ⱪoydimiki, dedi. Lekin u: Silǝr ⱨeq adǝmni ǝwǝtmǝnglar, dedi.   
\m
\v 17 Əmma ularning uni ⱪistawerixi bilǝn u hijalǝt bolup: Adǝm ǝwǝtinglar, dedi. Xunga ular ǝllik kixini ǝwǝtti; bular üq kün uni izdidi, lekin ⱨeq tapalmidi.  
\v 18 Ular Elixaning yeniƣa ⱪaytip kǝlgǝndǝ (u Yerihoda turuwatatti) u ularƣa: Mǝn dǝrwǝⱪǝ silǝrgǝ «Izdǝp barmanglar!» demidimmu? — dedi.   
\b  
\m  
\s1 Elixa pǝyƣǝmbǝrning pǝyƣǝmbǝrlik ⱨoⱪuⱪi namayan bolidu  
\m
\v 19 Xǝⱨǝrdiki adǝmlǝr Elixaƣa: Ƣojam kɵrgǝndǝk, xǝⱨǝr ɵzi obdan jaydidur, lekin su naqar wǝ tupraⱪ tuƣmastur, dedi.   
\m
\v 20 U: Yengi bir koza elip kelip, iqigǝ tuz ⱪoyup, manga beringlar, dedi. Ular uni elip kelip uningƣa bǝrdi.   
\m
\v 21 U bulaⱪning bexiƣa berip uningƣa tuzni tɵkti wǝ: Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — «Mǝn bu sularni saⱪayttim; ǝmdi ulardin ⱪayta ɵlüm bolmaydu wǝ yǝrning tuƣmasliⱪi bolmaydu» — dedi.\f □ \fr 2:21 \ft \+bd «Mǝn bu sularni saⱪayttim»\+bd* — yaki «Mǝn bu sularni tazilidim».\f*   
\m
\v 22 Huddi Elixaning eytⱪan bu sɵzidǝk, u su taki bügüngǝ ⱪǝdǝr pak bolup kǝldi.   
\m
\v 23 Elixa Yerihodin qiⱪip Bǝyt-Əlgǝ bardi. U yolda ketip barƣanda, bǝzi balilar xǝⱨǝrdin qiⱪip uni zangliⱪ ⱪilip: Qiⱪip kǝt, i taⱪir bax! Qiⱪip kǝt, i taⱪir bax! — dǝp warⱪiraxti.   
\m
\v 24 U burulup ularƣa ⱪarap Pǝrwǝrdigarning nami bilǝn ularƣa lǝnǝt oⱪudi; xuning bilǝn ormanliⱪtin ikki qixi eyiⱪ qiⱪip, balilardin ⱪiriⱪ ikkini yirtiwǝtti.  
\v 25 U u yǝrdin ketip, Karmǝl teƣiƣa berip, u yǝrdin Samariyǝgǝ yenip bardi.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Moab Israil bilǝn jǝng ⱪilidu  
\m
\v 1 Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoxafatning sǝltǝnitining on sǝkkizinqi yili, Aⱨabning oƣli Yǝⱨoram Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, on ikki yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 2 U ɵzi Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti, lekin atisi bilǝn anisi ⱪilƣan dǝrijidǝ ǝmǝs idi. U atisi yasatⱪan «Baal tüwrüki»ni elip taxlidi. \x + \xo 3:2 \xt 1Pad. 16:32\x*  
\v 3 Lekin u Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨlirida qing turup, ulardin ⱨeq yanmidi.   
\m
\v 4 Moabning padixaⱨi Mexa naⱨayiti qong ⱪoyqi idi; u Israilning padixaⱨiƣa yüz ming ⱪoza ⱨǝm yüz ming ⱪoqⱪarning yungini olpan ⱪilatti. \f □ \fr 3:4 \ft \+bd «yüz ming ⱪoza ⱨǝm yüz ming ⱪoqⱪarning yungini olpan ⱪilatti»\+bd* — yaki «yüz ming ⱪozining wǝ yüz ming ⱪoqⱪarning yungini olpan ǝwǝtǝtti».\f*  
\v 5 Əmdi xundaⱪ boldiki, Aⱨab ɵlüp kǝtkǝndin keyin Moabning padixaⱨi Israilning padixaⱨiƣa yüz ɵrüdi. \x + \xo 3:5 \xt 2Pad. 1:1\x*   
\m
\v 6 U waⱪitta Yǝⱨoram padixaⱨ Samariyǝdin qiⱪip ⱨǝmmǝ Israilni \add jǝng üqün\add* editlidi.  
\v 7 U yǝnǝ adǝm ǝwitip Yǝⱨudaning padixaⱨi Yǝⱨoxafatⱪa hǝwǝr berip: Moabning padixaⱨi mǝndin yüz ɵridi; Moab bilǝn soⱪuxⱪili qiⱪamsǝn? — dedi. U: Qiⱪimǝn; bizdǝ mening-sening dǝydiƣan gǝp yoⱪtur, mening hǝlⱪim sening hǝlⱪingdur, mening atlirim sening atliringdur, dedi.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «bizdǝ mening-sening dǝydiƣan gǝp yoⱪtur»\+bd* — ibraniy tilida «mǝn ɵzüm sanga ohxax bolimǝn» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 3:7 \xt 1Pad. 22:4\x*   
\m
\v 8 U yǝnǝ: Ⱪaysi yol bilǝn qiⱪayli, dǝp soridi. Yǝⱨoram: Biz Edom qɵlining yoli bilǝn qiⱪayli, dǝp jawab bǝrdi.   
\m
\v 9 Andin Israilning padixaⱨi bilǝn Yǝⱨudaning padixaⱨi Edomning padixaⱨiƣa ⱪoxulup mangdi. Ular yǝttǝ kün aylinip yürüx ⱪilƣandin keyin, ⱪoxun wǝ ular elip kǝlgǝn at-ulaƣlarƣa su ⱪalmidi.  
\v 10 Israilning padixaⱨi: Apla! Pǝrwǝrdigar biz üq padixaⱨni Moabning ⱪoliƣa qüxsun dǝp, bir yǝrgǝ jǝm ⱪilƣan ohxaydu, dedi.   
\m
\v 11 Lekin Yǝⱨoxafat: Pǝrwǝrdigardin yol soriximiz üqün bu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarning bir pǝyƣǝmbiri yoⱪmu? — dedi. Israilning padixaⱨining qakarliridin biri: Iliyasning ⱪoliƣa su ⱪuyup bǝrgǝn Xafatning oƣli Elixa bu yǝrdǝ bar, dedi.\x + \xo 3:11 \xt 1Pad. 22:7\x*   
\m
\v 12 Yǝⱨoxafat: Pǝrwǝrdigarning sɵz-kalami uningda bar, dedi. Xuning bilǝn Israilning padixaⱨi bilǝn Yǝⱨoxafat wǝ Edomning padixaⱨi uning ⱪexiƣa qüxüp bardi.   
\m
\v 13 Elixa Israilning padixaⱨiƣa: — Mening sening bilǝn nemǝ karim! Ɵz atangning pǝyƣǝmbǝrliri bilǝn anangning pǝyƣǝmbǝrlirining ⱪexiƣa barƣin, dedi.  
\m Israilning padixaⱨi: Undaⱪ demigin; qünki Pǝrwǝrdigar bu üq padixaⱨni Moabning ⱪoliƣa tapxurux üqün jǝm ⱪilƣan ohxaydu, — dedi.\x + \xo 3:13 \xt 1Pad. 18:19\x*   
\m
\v 14 Elixa: Mǝn hizmitidǝ turuwatⱪan Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, ǝgǝr Yǝⱨudaning padixaⱨi Yǝⱨoxafatning ⱨɵrmitini ⱪilmiƣan bolsam, seni kɵzgǝ ilmiƣan yaki sanga ⱪarimiƣan bolattim. \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Mǝn hizmitidǝ turuwatⱪan»\+bd* — ibraniy tilida «Mǝn Uning (Hudaning) aldida turuwatⱪan» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Elixa ɵzini padixaⱨning ordisida daim ƣojisining aldida turuwatⱪan hizmǝtkarƣa ohxitidu.\f*  \x + \xo 3:14 \xt 1Pad. 17:1\x*  
\v 15 Lekin ǝmdi berip bir sazqini manga elip kelinglar, — dedi.  
\m Sazqi saz qalƣanda, Pǝrwǝrdigarning ⱪoli uning üstigǝ qüxti. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Sazqi saz qalƣanda, Pǝrwǝrdigarning ⱪoli uning üstigǝ qüxti»\+bd* — yaki «Sazqi qalsa, Pǝrwǝrdigarning ⱪoli... qüxǝtti».\f*  
\v 16 U: Pǝrwǝrdigar sɵz ⱪilip: «Bu wadining ⱨǝmmǝ yerigǝ ora kolanglar» dedi, — dedi andin yǝnǝ:   
\m
\v 17 — Qünki Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: «Silǝr ya xamal ya yamƣur kɵrmisǝnglarmu, bu wadi suƣa tolup, ɵzünglar bilǝn at-ulaƣliringlar ⱨǝmmisi su iqisilǝr».  
\v 18 Lekin bu Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ kiqik ix bolup, u Moabnimu silǝrning ⱪolliringlarƣa tapxuridu.  
\v 19 Silǝr barliⱪ mustǝⱨkǝm xǝⱨǝrlǝrni wǝ barliⱪ esil xǝⱨǝrlǝrni bɵsüp ɵtüp, barliⱪ yahxi dǝrǝhlǝrni kesip taxlap, ⱨǝmmǝ bulaⱪlarni tindurup, ⱨǝmmǝ munbǝt ekinzarliⱪni taxlar bilǝn ⱪaplap harab ⱪilisilǝr» — dedi.   
\m
\v 20 Wǝ ǝtisi ǝtigǝnlik ⱪurbanliⱪ sunulƣan waⱪtida, mana, su Edom zemini tǝrǝptin eⱪip kelip, ⱨǝmmǝ yǝrni suƣa toxⱪuzdi.  
\v 21 Əmma Moablarning ⱨǝmmisi: Padixaⱨlar biz bilǝn jǝng ⱪilƣili qiⱪiptu, dǝp angliƣan bolup, sawut-ⱪalⱪan kɵtürǝligüdǝk qong-kiqik ⱨǝmmisi qegrada tizilip sǝptǝ turdi.  
\v 22 Ular ǝtisi sǝⱨǝrdǝ ⱪopup ⱪarisa, kün nuri ularning udulidiki su üstigǝ qüxkǝnidi; künning xolisida su ularƣa ⱪandǝk kɵründi. Ular: —   
\m
\v 23 Bu ⱪan ikǝn! Padixaⱨlar uruxup bir-birini ⱪirƣan ohxaydu. I Moablar! Dǝrⱨal oljining üstigǝ qüxüp bɵlixiwalayli! dedi.   
\m
\v 24 Lekin ular Israilning lǝxkǝrgaⱨiƣa yǝtkǝndǝ, Israillar ornidin ⱪopup Moablarƣa ⱨujum ⱪilixi bilǝn ular bǝdǝr ⱪaqti. Israillar ularni sürüp-toⱪay ⱪiliwǝtti.  
\v 25 Ular xǝⱨǝrlǝrni wǝyran ⱪilip, ⱨǝrbir adǝm tax elip, ⱨǝmmǝ munbǝt ekinzarliⱪni tolduruwǝtküqǝ tax taxlidi. Ular ⱨǝmmǝ bulaⱪ-ⱪuduⱪlarni tindurup, ⱨǝmmǝ yahxi dǝrǝhlǝrni kesiwǝtti. Ular Kir-Ⱨarǝsǝt xǝⱨiridiki taxlardin baxⱪa ⱨeq nemini ⱪaldurmidi. Xu xǝⱨǝrgǝ bolsa, salƣa atⱪuqilar uningƣa qɵrgilǝp ⱨujum ⱪildi.\f □ \fr 3:25 \ft \+bd «Ular Kir-Ⱨarǝsǝt xǝⱨiridiki taxlardin baxⱪa ⱨeq nemini ⱪaldurmidi»\+bd* — buning mǝnisi bǝlkim «Ular Kir-Ⱨarǝsǝt xǝⱨirining ɵzini wǝyran ⱪilmidi» degǝndǝk bolsa kerǝk.\f*   
\m
\v 26 Moabning padixaⱨi jǝngning ɵzigǝ ziyadǝ ⱪattiⱪ kǝlginini kɵrüp ɵzi bilǝn yǝttǝ yüz ⱪiliqwazni elip Edomning padixaⱨiƣa ⱨujum ⱪilip bɵsüp ɵtüxkǝ atlandi; lekin ular bɵsüp ɵtǝlmidi.   
\m
\v 27 Xuning bilǝn tǝhtigǝ warisliⱪ ⱪilƣuqi tunji oƣlini elip, sepilning tɵpisidǝ uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪildi. U waⱪitta Israil Pǝrwǝrdigarning ⱪattiⱪ ⱪǝⱨrigǝ uqriƣanidi. Xuning bilǝn bu üq padixaⱨ Moab padixaⱨtin ayrilip, ⱨǝrⱪaysisi ɵz yurtiƣa ketixti.\f □ \fr 3:27 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarning ⱪattiⱪ ⱪǝⱨri...»\+bd* — ibraniy tilida «uning ⱪattiⱪ ⱪǝⱨri...». \+bd «Pǝrwǝrdigarning ⱪattiⱪ ⱪǝⱨrigǝ uqriƣanidi»\+bd* — Israilning xu qaƣda nemixⱪa Pǝrwǝrdigarning ⱪǝⱨrigǝ uqrax sǝwǝbi muxu yǝrdǝ eytilmaydu. Birnǝqqǝ alim muxu «ⱪǝⱨr»ni Pǝrwǝrdigardin ǝmǝs, bǝlki Edom tǝripidin kǝlgǝn, dǝp ⱪarap, tɵwǝndikidǝk tǝrjimǝ bilǝn xǝrⱨ berip qüxǝndüridu: «(26) Moabning padixaⱨi ... Edomning padixaⱨiƣa ⱨujum ⱪilip bɵsüxkǝ atlandi; lekin ular bɵsüp ɵtǝlmidi. (27) Xuning bilǝn uning (Edomning) tǝhtigǝ warisliⱪ ⱪilƣuqi tunji oƣlini elip kelip, sepilning üstidǝ uni kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ ⱪildi. U waⱪitta Israil ⱪattiⱪ ⱪǝⱨrgǝ uqriƣanidi (Edomlar: «Biz Israillar bilǝn ittipaⱪdax bolƣaqⱪa, biz ularning kasapitigǝ uqriduⱪ» dǝp Israilƣa ⱪattiⱪ ƣǝzǝplǝngǝnidi». Demǝk, xu alimlar xu «ⱪǝⱨr» Edomlar tǝripidin kǝldi, dǝp ⱪaraydu). 
\fp  Biraⱪ bizningqǝ bundaⱪ tǝrjimidǝ ikki muⱨim nuⱪtini pǝrǝziy tǝrjimǝ ⱪilƣan bolƣaqⱪa, uningƣa ⱪayil bolmiduⱪ. Xunga biz yǝnila ayǝttiki «ⱪǝⱨr»ni Huda tǝripidin bolƣan, dǝp ⱪaraymiz.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Elixa pǝyƣǝmbǝr tul hotun wǝ uning oƣulliriƣa yardǝm beridu  
\m
\v 1 Pǝyƣǝmbǝr xagirtliridin birining tul ⱪalƣan hotuni Elixaƣa pǝryad ⱪilip: Sening ⱪulung bolƣan mening erim ɵlüptu. Bilisǝnki, sening ⱪulung Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪⱪan adǝm idi. Əmdi ⱪǝrz igisi mening ikki oƣlumni ⱪulluⱪⱪa alƣili kǝldi.\x + \xo 4:1 \xt Law. 25:39\x*   
\m
\v 2 Elixa uningdin: Sening üqün nemǝ ⱪilay? Deginǝ, ɵyüngdǝ nemǝng bar? — dǝp soridi. U: Dedikingning ɵyidǝ kiqik bir koza maydin baxⱪa ⱨeqnǝrsǝ yoⱪ, — dedi.\f □ \fr 4:2 \ft \+bd «kiqik bir koza may»\+bd* — bu may bǝlkim zǝytun meyi idi.\f*   
\m
\v 3 U: Berip ⱨǝmmǝ ⱪoxniliringdin qɵgün-koza, yǝni box qɵgün-kozilarni ɵtnǝ alƣin, ular az bolmisun.  
\v 4 Andin ɵzüng bilǝn oƣulliring ɵygǝ kirgin, ixikni yepip ⱨǝmmǝ qɵgün-kozilarƣa may ⱪaqiliƣin. Toxⱪanlirini bir qǝtkǝ elip ⱪoyƣin, — dedi.   
\m
\v 5 Xuning bilǝn u u yǝrdin ayrilip oƣulliri bilǝn ɵygǝ kirip ixikni yapti. Oƣulliri qɵgün-kozilarni uning aldiƣa elip kǝlgǝndǝ, u may ⱪuydi.  
\v 6 Wǝ xundaⱪ boldiki, qɵgün-kozilarning ⱨǝmmisi tolƣanda u oƣliƣa: Yǝnǝ bir koza elip kǝl, dedi. Əmma oƣli: Əmdi koza ⱪalmidi, dedi. U waⱪitta may tohtap ⱪaldi.   
\m
\v 7 Əmdi u berip Hudaning adimigǝ hǝwǝr yǝtküzdi. U: Berip mayni setiwǝt, ⱪǝrzingni tügǝtkin; andin ⱪalƣan pul bilǝn ɵzüng wǝ oƣulliringning jenini beⱪinglar, dedi.   
\b  
\m  
\s1 Elixa ɵlgǝn balini tirildüridu  
\m
\v 8 Bir küni Elixa Xunǝm xǝⱨirigǝ bardi. U yǝrdǝ bir bay ayal bar idi wǝ u uni ɵz ɵyidǝ tamaⱪⱪa tutup ⱪaldi. Xuningdin keyin ⱨǝrⱪaqan u yǝrdin ɵtüp mangsa, u uning ɵyigǝ kirip ƣizalinatti.  
\v 9 Bir küni u ɵz erigǝ: Bu yǝrdin daim ɵtidiƣan kixi Hudaning bir muⱪǝddǝs adimi ikǝnlikini bilip yǝttim.  
\v 10 Biz ɵgzidǝ uningƣa bir kiqikrǝk ɵy salayli. Uningƣa ɵydǝ kariwat, xirǝ, orunduⱪ wǝ qiraƣdan tǝyyarlap berǝyli; wǝ xundaⱪ bolsunki, u ⱪaqanla yenimizƣa kǝlsǝ xu ɵydǝ tursun, — dedi.   
\m
\v 11 Əmdi pǝyƣǝmbǝr bir küni u yǝrgǝ kǝlgǝndǝ, xu balihaniƣa kirip yetip ⱪaldi.  
\v 12 U ɵz hizmǝtkari Gǝⱨaziƣa: Sǝn u Xunǝmlik ayalni qaⱪirƣin, dedi. U uni qaⱪirƣanda, ayal uning ⱪexiƣa kǝldi.   
\m
\v 13 Pǝyƣǝmbǝr hizmǝtkariƣa: Sǝn uningƣa: «Sili bizning ƣemimizni yǝp muxundaⱪ ɵzlirini kɵp awarǝ ⱪildila; mǝn sili üqün nemǝ ⱪilip berǝy? Padixaⱨⱪa yaki ⱪoxun sǝrdariƣa birǝr tǝlǝplirini yǝtküzǝymu?» — degin, dedi.  
\m Ayal buningƣa jawab berip: — Mǝn ɵz hǝlⱪim arisida yaxawatimǝn, boldi! dedi.   
\m
\v 14 Əmdi Elixa Gǝⱨazidin, uningƣa nemǝ ⱪilip berix kerǝk? — dǝp soridi. Gǝⱨazi: Uning oƣul balisi yoⱪ ikǝn, wǝ erimu ⱪeri ikǝn, dedi.   
\m
\v 15 U: Uni qaⱪirƣin, dedi. Ayalni qaⱪiriwidi, ayal ixikkǝ kelip turdi.   
\m
\v 16 Pǝyƣǝmbǝr uningƣa: Kelǝr yili tǝhminǝn muxu waⱪitta ⱪuqaⱪlirida bir oƣulliri bolidu, dedi. U: Yaⱪ, i ƣojam! I Hudaning adimi, dedikinggǝ yalƣan eytmiƣin, dedi.\f □ \fr 4:16 \ft \+bd «muxu waⱪitta»\+bd* — yaki «ǝtiyazda».\f*  \x + \xo 4:16 \xt Yar. 18:10, 14\x*   
\m
\v 17 Əmdi Elixa uningƣa degǝndǝk u ayal ⱨamilidar bolup, ikkinqi yili bekitilgǝn waⱪitta oƣul tuƣdi.   
\m
\v 18 Bala ɵsüp qong boldi. Bir küni xundaⱪ boldiki, u atisi bar yǝrgǝ, ormiqilarning ⱪexiƣa qiⱪip kǝtti.  
\v 19 U atisiƣa: Way bexim, way bexim, dǝp waysidi. U hizmǝtkariƣa, uni anisining ⱪexiƣa elip barƣin, dedi.   
\m
\v 20 U uni kɵtürüp anisining yeniƣa apirip ⱪoydi. Bala anisining etikidǝ qüxkiqǝ olturdi, andin ɵlüp ⱪaldi.  
\v 21 Andin anisi qiⱪip, uni Hudaning adimining ɵyidiki kariwatⱪa yatⱪuzup ⱪoyup, ixikni yepip qiⱪip kǝtti.  
\v 22 U erini qaⱪirip uningƣa: Ƣulamlardin birini mangdurƣin, u bir exǝkni elip kǝlsun; mǝn uni qapturup, Hudaning adimining ⱪexiƣa dǝrⱨal berip kelǝy, dedi.   
\m
\v 23 Eri uningƣa: Nemixⱪa uning ⱪexiƣa bügün barisǝn? Bügün ya yengi ay ya xabat küni bolmisa, dedi. Ayali uningƣa, Ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪ — dedi.\f □ \fr 4:23 \ft \+bd «nemixⱪa uning ⱪexiƣa bügün barisǝn?»\+bd* — eri bǝlkim ayalining berix mǝⱪsitini qüxǝnmidi. Erining sɵzigǝ ⱪariƣanda «yengi ay» yaki «xabat küni» pǝyƣǝmbǝrlǝr bilǝn kɵrüxüx ⱪolayliⱪ waⱪit bolatti. \+bd «Ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪ»\+bd* — yaki «hatirjǝm bolƣin».\f*   
\m
\v 24 U exǝkni toⱪutup ƣulamiƣa: Ittik ⱨǝydǝp mang; mǝn demigüqǝ tohtimiƣin, dedi.\f □ \fr 4:24 \ft \+bd «Ittik ⱨǝydǝp mang; mǝn demigüqǝ tohtimiƣin»\+bd* — ƣulami bǝlkim exǝkning yenida yügürüp, ayalƣa ⱨǝmraⱨ bolsa kerǝk.\f*   
\m
\v 25 Xuning bilǝn u Karmǝl teƣiƣa berip Hudaning adimi aldiƣa kǝldi. Wǝ xundaⱪ boldiki, Hudaning adimi uni yiraⱪtinla kɵrüp ɵz hizmǝtkari Gǝⱨaziƣa: Mana Xunǝmlik ayal keliwatidu;  
\v 26 Sǝn uning aldiƣa yügürüp berip uningdin: Sili tinqliⱪmu? Ərliri tinqliⱪmu? Baliliri tinqliⱪmu?» — dǝp soriƣin, dedi.  
\m — Ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪ, dǝp eytti ayal.   
\m
\v 27 Əmdi taƣⱪa qiⱪip Hudaning adimining ⱪexiƣa kǝlgǝndǝ, u uning putlirini ⱪuqaⱪlidi. Gǝⱨazi uning yeniƣa berip uni ittiriwǝtmǝkqi boldi; lekin Hudaning adimi: — Uni ɵz ihtiyariƣa ⱪoyƣin; qünki uning kɵngli intayin sunuⱪ wǝ Pǝrwǝrdigar bu ixni manga demǝy yoxuruptu, dedi.   
\m
\v 28 Ayal: Mǝn ƣojamdin bir oƣul tilidimmu? Manga yalƣan sɵz ⱪilmiƣin, dǝp sǝndin ɵtünmidimmu? — dedi.\f □ \fr 4:28 \ft \+bd «mǝn ƣojamdin bir oƣul tilidimmu?»\+bd* — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, bu ayal ǝslidǝ Elixadin birǝr nǝrsǝ tilimǝkqi ǝmǝs idi. U oƣul pǝrzǝnt kɵrüxkǝ zor intizar bolsimu, yǝnǝ oƣul tilǝxtin ⱪorⱪatti.\f*  \x + \xo 4:28 \xt 2Pad. 4:16\x*   
\m
\v 29 Pǝyƣǝmbǝr Gǝⱨaziƣa: — Belingni qing baƣlap, mening ⱨasamni elip mangƣin. Birsigǝ uqrisang, uningƣa salam ⱪilmiƣin, birsi sanga salam ⱪilsa, sǝn uningƣa jawab bǝrmigin. Mening ⱨasamni balining yüzigǝ ⱪoyƣin, dedi.\f □ \fr 4:29 \ft \+bd «birsigǝ uqrisang, uningƣa salam ⱪilmiƣin, birsi sanga salam ⱪilsa, sǝn uningƣa jawab bǝrmigin»\+bd* — ottura xǝrⱪtǝ yolda ketiwatⱪanlar bir-biri bilǝn salamlaxⱪanda adǝttǝ uzun waⱪit ketǝtti.\f*  \x + \xo 4:29 \xt Luⱪa 10:4\x*   
\m
\v 30 Balining anisi: Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn wǝ sening ⱨayating bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, sǝndin ayrilmaymǝn, dedi. Elixa ornidin turup uning kǝynidin ǝgǝxti.   
\m
\v 31 Gǝⱨazi ulardin burun berip ⱨasisini balining yüzigǝ ⱪoyƣanidi. Əmma ⱨeq awaz yaki tiwix qiⱪmidi. Xuning bilǝn u yenip Elixaning aldiƣa berip uningƣa: Bala oyƣanmidi, dedi.   
\m
\v 32 Elixa ɵygǝ kelip ⱪarisa, mana, bala uning kariwitida ɵlük yatatti.  
\v 33 U bala bilǝn ɵzini ayrim ⱪaldurup, ixikni yepiwetip Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪildi. \x + \xo 4:33 \xt Mat. 6:6\x*  
\v 34 Andin u kariwatⱪa qiⱪip balining üstigǝ ɵzini ⱪoyup aƣzini uning aƣziƣa, kɵzlirni uning kɵzlirigǝ, ⱪollirini uning ⱪolliriƣa yeⱪip yatti. Xuning bilǝn balining bǝdini issixⱪa baxlidi.  
\v 35 U qüxüp ɵydǝ u yaⱪ-bu yaⱪⱪa mengip andin yǝnǝ kariwatⱪa qiⱪip yǝnǝ balining üstigǝ egildi. U waⱪitta bala yǝttǝ ⱪetim qüxkürdi, andin kɵzlirini aqti.\x + \xo 4:35 \xt 1Pad. 17:21; 2Pad. 8:1; Ros. 20:10\x*   
\m
\v 36 Pǝyƣǝmbǝr Gǝⱨazini qaⱪirip uningƣa: Xunǝmlik ayalni qaⱪirƣin, dedi. U uni qaⱪirip ⱪoydi. U Elixaning yeniƣa kǝlgǝndǝ. U uningƣa: Oƣullirini kɵtürüp alsila, dedi.   
\m
\v 37 U ɵyigǝ kiripla uning ayiƣi aldiƣa yiⱪilip düm yatti, bexi yǝrgǝ tǝgküdǝk tǝzim ⱪildi. Andin ɵz oƣlini kɵtürüp qiⱪip kǝtti.   
\b  
\m  
\s1 Aqarqiliⱪta bolƣan mɵjizilǝr  
\m
\v 38 Elixa Gilgalƣa yenip bardi. Xu qaƣda yurtta aqarqiliⱪ bolƣanidi. Pǝyƣǝmbǝrlǝrning xagirtliri Elixaning yenida olturƣanda u ɵz hizmǝtkariƣa: Sǝn qong ⱪazanni esip pǝyƣǝmbǝrlǝrning xagirtliriƣa xorpa pixurup bǝrgin, dedi.   
\m
\v 39 Ulardin birsi otyax tǝrgili dalaƣa qiⱪip yawa ⱪapaⱪ pelikini tepip, uningdin yawa ⱪapaⱪ üzüp etikini toldurup kelip, toƣrap ⱪazanƣa saldi; qünki ular bularning ziyanliⱪ ikǝnlikini bilmǝytti.\f □ \fr 4:39 \ft \+bd «yawa ⱪapaⱪ»\+bd* — biz pǝrizimiz boyiqǝ xundaⱪ tǝrjimǝ ⱪilduⱪ. Lekin bu ɵsümlük wǝ mewisining zadi nemǝ ikǝnliki bizgǝ ⱨazir namǝlum.\f*   
\m
\v 40 Andin ular yǝnglar dǝp adǝmlǝrgǝ usup bǝrdi. Lekin ular tamaⱪni yegili baxliƣanda: I Hudaning adimi, ⱪazanda ɵlüm bar, dǝp warⱪiraxti. Ⱨeqkim uningdin yeyǝlmidi.   
\m
\v 41 Elixa: Azraⱪⱪinǝ un elip kelinglar, dedi. U xuni ⱪazanƣa taxlap: Hǝlⱪⱪǝ usup bǝrgin, yesun, dedi. Wǝ mana, ⱪazanda ⱨeq zǝⱨǝr ⱪalmidi.\x + \xo 4:41 \xt Mis. 15:25\x*   
\m
\v 42 Əmdi Baal-Xalixaⱨdin bir adǝm kelip, Hudaning adimigǝ arpa ⱨosulining tunji mewisidin ax-nan, yǝni yigirmǝ arpa nanni wǝ bir halta kɵk baxni elip keliwidi, u: Hǝlⱪⱪǝ yegili aldiƣa ⱪoyƣin, dedi.   
\m
\v 43 Uning hizmǝtkari: Xuni bir yüz adǝmning aldida ⱪandaⱪ ⱪoyalaymǝn? dedi. Elixa: Hǝlⱪⱪǝ yegili bǝrgin; qünki Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: Ular yǝydu wǝ uningdin exip ⱪalidu, dedi.\x + \xo 4:43 \xt Yⱨ. 6:9, 11\x*   
\m
\v 44 Xuning bilǝn u xuni ularning aldida ⱪoydi; ular yedi wǝ dǝl Pǝrwǝrdigarning deginidǝk, uningdin exip ⱪaldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Suriyǝning ⱪoxunining sǝrdari Naamanning saⱪaytilixi  
\m
\v 1 Suriyǝ padixaⱨining ⱪoxun sǝrdari Naaman ɵz ƣojisining aldida tolimu ⱪǝdirlǝndi wǝ izzǝtlǝndi, qünki Pǝrwǝrdigar uning ⱪoli arⱪiliⱪ Suriyǝgǝ nusrǝtlǝr bǝrgǝnidi. U batur jǝngqi bolƣini bilǝn, lekin mahaw kesiligǝ giriptar bolup ⱪalƣanidi.   
\m
\v 2 Əmdi Suriylǝr top-top bolup, bulangqiliⱪⱪa qiⱪip Israildin bir kiqik ⱪizni tutup kǝlgǝnidi; bu ⱪiz Naamanning ayalining hizmitini ⱪilatti.  
\v 3 U hanimƣa: Kaxki, mening ƣojam Samariyǝdiki pǝyƣǝmbǝrning ⱪexida bolsidi! U uni mahaw kesilidin saⱪaytatti, dedi.   
\m
\v 4 Naaman berip hojisiƣa: — Israilning yurtidin bolƣan kiqik ⱪiz mundaⱪ-mundaⱪ eytti, dedi.   
\m
\v 5 Suriyǝ padixaⱨi: Yahxi! Sǝn barƣin, mǝn Israilning padixaⱨiƣa bir mǝktup ǝwǝtimǝn, dedi. Naaman on talant kümüx bilǝn altǝ ming xǝkǝl altun wǝ ⱨǝm on kixilik kiyimni elip Israilƣa bardi.\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «on talant kümüx»\+bd* — bir talant bǝlkim 30.6 kilogram idi, xunga bu 306 kilogram kümüx idi. «Altǝ ming xǝkǝl altun» — 70 kilogramqǝ boluxi mumkin idi.\f*   
\m
\v 6 U mǝktupni Israilning padixaⱨiƣa apirip tapxurup bǝrdi. Mǝktupta: — «Bu mǝktup sanga yǝtkǝndǝ bilgǝysǝnki, mǝn ɵz hizmǝtkarim Naamanni sening ⱪexingƣa mangdurdum. Sǝn uni mahaw kesilidin saⱪaytⱪaysǝn», dǝp pütülgǝnidi.   
\m
\v 7 Israilning padixaⱨi hǝtni oⱪup bolup, ɵz kiyimlirini yirtip-yirtiwǝtti wǝ: — Mǝn Hudamu? Kixini ɵltürüp ⱨǝm tirildürǝlǝymǝnmu? Nemixⱪa u kixi: — Bu adǝmni mahaw kesilidin saⱪaytⱪin, dǝp ⱨawalǝ ⱪilidu? Ⱪeni, oylinip kɵrünglar, u dǝrwǝⱪǝ mǝn bilǝn jǝng ⱪilƣili baⱨanǝ izdǝydu, dedi.\x + \xo 5:7 \xt Ⱪan. 32:39; 1Sam. 2:6\x*   
\m
\v 8 Wǝ xundaⱪ boldiki, Hudaning adimi Elixa Israilning padixaⱨining ɵz kiyimlirini yirtⱪinini angliƣanda, padixaⱨⱪa adǝm ǝwitip: Nemixⱪa ɵz kiyimliringni yirtting? U kixi ⱨazir bu yǝrgǝ kǝlsun, andin u Israilda bir pǝyƣǝmbǝr bar ikǝn dǝp bilidu, dedi.   
\m
\v 9 Naaman atliri wǝ jǝng ⱨarwisi bilǝn kelip, Elixaning ɵyining ixiki aldida tohtidi.  
\v 10 Elixa bir hǝwǝrqini mangdurup Naamanƣa: — Berip Iordan dǝryasida yǝttǝ ⱪetim yuyunup kǝlgin; xundaⱪ ⱪilsang ǝtliring ǝsligǝ kelip pakiz bolisǝn, dedi.   
\m
\v 11 Lekin Naaman aqqiⱪlinip yenip kelip: — Mana, u qoⱪum qiⱪip, mening bilǝn kɵrixidu, ɵrǝ turup Hudasi Pǝrwǝrdigarning namiƣa nida ⱪilip, \add yara\add* jayning üstidǝ ⱪolini silkip, mahaw kesilini saⱪaytidu, dǝp oylap kǝlgǝnidim.  
\v 12 Dǝmǝxⱪning dǝryaliri, yǝni Abarna bilǝn Farpar \add dǝryasining suliri\add* Israilning ⱨǝmmǝ suliridin yahxi ǝmǝsmu? Mǝn ularda yuyunsam pakiz bolmamdim? — dedi. U ⱪattiⱪ ƣǝzǝplinip burulup yolƣa qiⱪti.   
\m
\v 13 Lekin uning hizmǝtkarliri uning ⱪexiƣa berip: — I atam, ǝgǝr pǝyƣǝmbǝr siligǝ eƣir bir ixni tapiliƣan bolsa, ⱪilmasmidila? Undaⱪ bolƣan yǝrdǝ, u siligǝ suƣa qüxüp yuyunup, pakiz bolisila, degǝn bolsa xundaⱪ ⱪilmamla? — deyixti.   
\m
\v 14 Xunga u qüxüp, Hudaning adimining sɵzigǝ binaǝn Iordan dǝryasida yǝttǝ ⱪetim qɵmüldi. Xuning bilǝn uning eti paklinip, kiqik balining etidǝk bolup saⱪaydi.\x + \xo 5:14 \xt Luⱪa 4:27\x*   
\m
\v 15 Xuning bilǝn u barliⱪ ⱨǝmraⱨliri bilǝn Hudaning adimining ⱪexiƣa ⱪaytip kelip, uning aldida turup: — Mana ǝmdi pütkül yǝr yüzidǝ Israildin baxⱪa yǝrdǝ Huda yoⱪ ikǝn, dǝp bilip yǝttim; ǝmdi ⱨazir, ɵz kǝminǝngdin bir sowƣatni ⱪobul ⱪilƣin, dedi.   
\m
\v 16 Lekin Elixa: Mǝn hizmitidǝ turuwatⱪan Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, ⱨeq nemini ⱪobul ⱪilmasmǝn, dedi. \add Naaman\add* tola qing turuwalsimu, ⱨeq ⱪobul ⱪilmidi.   
\m
\v 17 Andin Naaman mundaⱪ dedi: — Əgǝr ⱪobul ⱪilmisang, kǝminǝnggǝ topidin ikki ⱪeqir yük berilsun; qünki kǝminǝng bundin keyin Pǝrwǝrdigardin baxⱪa ⱨeqⱪandaⱪ ilaⱨlarƣa kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ yaki inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪini kǝltümǝydu. \f □ \fr 5:17 \ft \+bd «inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi»\+bd* — yaki pǝⱪǝt «ⱪurbanliⱪ». Adǝttǝ bu sɵz «inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi» yaki «tǝxǝkkür ⱪurbanliⱪi»ni bildüridu. Uning topini tǝlǝp ⱪilixi bǝlkim Israildiki xu topa (ⱪurbangaⱨ süpitidǝ) üstidǝ ɵz ⱪurbanliⱪlirini ⱪilmaⱪqi bolƣan boluxi mumkin.\f*  
\v 18 Lekin Pǝrwǝrdigar kǝminǝngning xu bir ixini kǝqürüm ⱪilƣay: ƣojamning ɵzi Rimmonning buthanisiƣa sǝjdǝ ⱪilmaⱪ üqün kirgǝndǝ, mening ⱪolumƣa yɵlǝnsǝ mǝn Rimmonning buthanisida tiz püksǝm, muxu amalsiz tiz pükkinim üqün Pǝrwǝrdigar mǝn kǝminǝngni kǝqürgǝy, dedi.\f □ \fr 5:18 \ft \+bd «Rimmon»\+bd* — Suriyǝning «boran qiⱪarƣuqi but»i idi.\f*   
\m
\v 19 Elixa uningƣa: — Sǝn aman-hatirjǝmlitkǝ kǝtkin, dedi. U uningdin ayrilip azƣinǝ yol mangdi.  
\v 20 Lekin Hudaning adimi Elixaning hizmǝtkari Gǝⱨazi kɵnglidǝ: — Mana, u Suriyǝlik Naaman elip kǝlgǝn nǝrsiliridin ƣojam ⱨeqnemini almay, uni bikar kǝtküzüwetiptu. Lekin Pǝrwǝrdigarning ⱨayati bilǝn ⱪǝsǝm ⱪilimǝnki, mǝn uning kǝynidin yügürüp berip, uningdin azraⱪ bir nǝrsǝ alay, dǝp oylidi.  
\v 21 Xuni dǝp Gǝⱨazi Naamanning kǝynidin bardi. Naaman bir kimning kǝynidin yügürüp keliwatⱪinini kɵrüp, ⱨarwisidin qüxüp uning aldiƣa berip: Ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu? — dǝp soridi.   
\m
\v 22 U: — Tinqliⱪ, — dedi, — ǝmma ƣojam meni mangdurup: Mana ǝmdi Əfraim taƣliⱪidin pǝyƣǝmbǝrlǝrning xagirtliridin ikki yigit ⱪeximƣa kǝldi. Bularƣa bir talant kümüx bilǝn ikki kixlik kiyim bǝrsilǝ, dǝp eytti, — dedi.   
\m
\v 23 Naaman: — Ikki talant kümüxni ⱪobul ⱪilƣin, dǝp uni zorlap ikki talant kümüxni ikki haltiƣa qegip, ikki kixilik kiyimni qiⱪirip bǝrdi. Bularni Naaman ƣulamliridin ikki yigitkǝ yüdküzdi; ular Gǝⱨazining aldida bularni kɵtürüp mangdi.   
\m
\v 24 U turƣan dɵnggǝ yǝtkǝndǝ bularni ularning ⱪolliridin elip ɵyigǝ tiⱪip ⱪoydi; andin bu adǝmlǝrni kǝtküzüwǝtti.  
\v 25 Andin u ƣojisining aldiƣa kirip turdi. Elixa uningdin: — I Gǝⱨazi, nǝgǝ berip kǝlding? — dǝp soridi. U jawab berip: Ⱪulung ⱨeqyǝrgǝ barmidi, — dedi.   
\m
\v 26 Elixa uningƣa: — Mǝlum bir kixi ⱨarwisidin qüxüp, kǝynigǝ yenip, sening aldingƣa kǝlgǝndǝ, mening roⱨim xu qaƣda sening bilǝn birgǝ barƣan ǝmǝsmu? Bu kixilǝr kümüx bilǝn kiyim, zǝytun baƣliri bilǝn üzümzarlar, ⱪoy bilǝn kala, malaylar bilǝn kenizǝklǝrni ⱪobul ⱪilidiƣan waⱪitmu?  
\v 27 Lekin ⱨazir Naamanning mahaw kesili sanga ⱨǝm nǝslinggǝ mǝnggügǝ qaplixidu, — dedi. Xuning bilǝn u Elixaning ⱪexidin qiⱪⱪanda ⱪardǝk aⱪ bolup ⱪaldi.\x + \xo 5:27 \xt Qɵl. 12:10; 2Tar. 26:19, 20\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Paltining bexini su üstidǝ lǝylitixi  
\m
\v 1 Pǝyƣǝmbǝrlǝrning xagirtliri Elixaƣa: — Mana bizgǝ sening aldingda turuwatⱪan yerimiz tar kǝldi.  
\v 2 Iordan dǝryasining boyiƣa berip, ⱨǝrbirimiz birdin yaƣaq elip, xu yǝrdǝ turidiƣanƣa bir turalƣu ɵy yasayli, — dedi.  
\m — Beringlar, dǝp jawab bǝrdi u.   
\m
\v 3 Ularning biri yǝnǝ: — Iltipat ⱪilip ⱪǝminiliring bilǝn birgǝ barƣin, dedi. U: — Billǝ baray, dedi.   
\m
\v 4 U ular bilǝn mangdi. Ular Iordan dǝryasiƣa berip, dǝrǝh kesixkǝ baxlidi.  
\v 5 Lekin ularning biri dǝrǝh kesiwatⱪanda paltining bexi suƣa qüxüp kǝtti. U warⱪirap: — Way ƣojam, bu ɵtnǝ alƣan palta idi, dedi.   
\m
\v 6 Hudaning adimi: Nǝgǝ qüxti, dǝp soridi. U qüxkǝn yǝrni kɵrsitip bǝrdi. U bir xahni kesip, uni suƣa taxliwidi, Paltining bexi lǝylǝp qiⱪti.   
\m
\v 7 U: Uni ⱪolungƣa alƣin, dewidi, u kixi ⱪolini uzutup uni tutuwaldi.   
\b  
\m  
\s1 Elixa pütün bir ⱪoxunni mǝƣlup ⱪilidu  
\m
\v 8 Suriyǝning padixaⱨi Israil bilǝn jǝng ⱪiliwatatti. U ɵz hizmǝtkarliri bilǝn mǝsliⱨǝtlixip, palanqi-pokunqi yǝrdǝ bargaⱨ tikimǝn, dǝp bekitǝtti.\f □ \fr 6:8 \ft \+bd «...mǝsliⱨǝtlixip, palanqi-pokunqi yǝrdǝ bargaⱨ tikimǝn, dǝp bekitǝtti»\+bd* — yaki «... mǝsliⱨǝtlixip, ular uningƣa: — Palanqi-pokunqi jayda ⱨujum ⱪilƣayla, dedi».\f*   
\m
\v 9 Hudaning adimi Israilning padixaⱨiƣa hǝwǝr ǝwitip: — Sǝn palanqi-pokunqi yǝrgǝ berixtin eⱨtiyat ⱪilƣin, qünki Suriylǝr u yǝrgǝ qüxmǝkqi, dedi.   
\m
\v 10 U waⱪitlarda Israilning padixaⱨi Hudaning adimi ɵzigǝ kɵrsǝtkǝn jayƣa adǝm ǝwǝtip u yǝrdiki adǝmlirigǝ eⱨtiyat ⱪilixni agaⱨlandurdi. Bundaⱪ ix birⱪanqǝ ⱪetim boldi.\f □ \fr 6:10 \ft \+bd «birⱪanqǝ ⱪetim»\+bd* — ibraniy ilida «bir ⱪetim, ikki ⱪetim ǝmǝs» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*   
\m
\v 11 Buning sǝwǝbidin Suriyǝning padixaⱨi kɵnglidǝ ⱪattiⱪ aqqiⱪlinip, ɵz hizmǝtkarlirini qaⱪirip ulardin: — Arimizdin kimning Israilning padixaⱨi tǝripidǝ turidiƣanliⱪini manga kɵrsitip bǝrmǝmsilǝr?! — dǝp soridi.   
\m
\v 12 Lekin hizmǝtkarlirining biri: — I ƣojam padixaⱨ undaⱪ ǝmǝs; bǝlki Israilda turidiƣan Elixa degǝn pǝyƣǝmbǝr sǝn yatⱪan ⱨujrangda ⱪilƣan sɵzliringni Israil padixaⱨiƣa eytip beridu, — dedi.   
\m
\v 13 U: Berip uning nǝdǝ ikǝnlikini paylap kelinglar, mǝn adǝm mangdurup uni tutup kelǝy, dedi. Ular: — U Dotan xǝⱨiridǝ ikǝn, dǝp hǝwǝr ⱪildi.   
\m
\v 14 Xuning bilǝn u xu yǝrgǝ atliⱪlar, jǝng ⱨarwiliri wǝ zor bir ⱪoxunni mangdurdi. Ular keqisi yetip kelip xǝⱨǝrni ⱪorxiwaldi.   
\m
\v 15 Hudaning adimining maliyi sǝⱨǝrdǝ turup qiⱪsa, mana, bir atliⱪlar wǝ jǝng ⱨarwiliri ⱪoxuni xǝⱨǝrni ⱪorxiwalƣanidi. Malay uningƣa: Apla, i ƣojam, ⱪandaⱪ ⱪilarmiz? — dedi.   
\m
\v 16 Lekin u: Ⱪorⱪmiƣin; mana biz bilǝn birgǝ bolƣanlar ular bilǝn birgǝ bolƣanlardin kɵptur, dedi.  
\v 17 Əmdi Elixa dua ⱪilip: I Pǝrwǝrdigar, malayimning kɵzlirini kɵrǝlǝydiƣan ⱪilip aqⱪaysǝn, dedi. U waⱪitta Pǝrwǝrdigar yigitning kɵzlirini aqti wǝ u ǝyni ǝⱨwalni kɵrdi; mana, pütkül taƣ Elixani qɵridǝp turƣan yalⱪunluⱪ at wǝ jǝng ⱨarwiliri bilǝn tolƣanidi.   
\m
\v 18 Suriylǝr qüxüp u tǝrǝpkǝ kǝlgǝndǝ, Elixa Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪilip: Bu hǝlⱪni korluⱪ bilǝn urƣin, dedi. Xuning bilǝn U Elixaning tiliki boyiqǝ ularni korluⱪ bilǝn urdi.   
\m
\v 19 Elixa ularƣa: Bu \add silǝr izdigǝn\add* yol ǝmǝs wǝ \add silǝr izdigǝn\add* xǝⱨǝr ǝmǝs; mening kǝynimdin ǝgixinglar, silǝrni silǝr izdigǝn adǝmning ⱪexiƣa baxlap baray, dǝp ularni Samariyǝgǝ baxlap bardi.  
\v 20 Wǝ xundaⱪ boldiki, ular Samariyǝgǝ kirgǝndǝ Elixa: I Pǝrwǝrdigar, ularning kɵzlirini kɵrǝlǝydiƣan ⱪilip aqⱪaysǝn, dedi. Pǝrwǝrdigar ularning kɵzlirini aqti; wǝ mana, ular Samariyǝning otturisida turatti.   
\m
\v 21 Israilning padixaⱨi ularni kɵrgǝndǝ Elixadin: I atam, ularni ɵltürüwetǝymu? Ularni ɵltürüwetǝymu? dǝp soridi.   
\m
\v 22 U: — Sǝn ularni ɵltürmǝ; ⱨǝtta ɵzüng ⱪiliq wǝ oⱪyaying bilǝn ǝsir ⱪilƣanliringni ɵltürmǝydiƣan yǝrdǝ, bularni ɵltürüxkǝ bolamti? Əksiqǝ, ularning aldiƣa nan, su ⱪoyƣin; xuning bilǝn ular yǝp-iqip ɵz ƣojisiƣa yenip kǝtsun, dedi.\f □ \fr 6:22 \ft \+bd «...bularni ɵltürüxkǝ bolamti?»\+bd* — demǝk, sǝn ɵzüng muxu Suriylǝrni ǝsirgǝ tutⱪan ǝmǝssǝn; ⱨǝtta ularni xundaⱪ tutⱪan bolsangmu, u qaƣda (kona «urux ǝhlaⱪi» boyiqǝ) ularni ɵltürüwǝtmǝytting.\f*   
\m
\v 23 Xundaⱪ ⱪilip, u ularƣa qong ziyapǝt bǝrdi; ular yǝp-iqip bolƣandin keyin, andin ularni yolƣa saldi. Ular ƣojisining yeniƣa ⱪaytti. Xuningdin keyin Suriyǝdin bulangqilar xaykiliri Israilning zeminiƣa ⱪayta besip kirmidi.   
\b  
\m  
\s1 Pǝrwǝrdigar Samariyǝni ⱪutⱪuzidu  
\m
\v 24 Keyin xundaⱪ boldiki, Suriyǝning padixaⱨi Bǝn-Ⱨadad pütkül ⱪoxunini yiƣip Samariyǝni muⱨasirigǝ aldi.  
\v 25 Xuning bilǝn Samariyǝdǝ zor aqarqiliⱪ boldi. Ular uni xunqǝ uzun ⱪamal ⱪildiki, bir exǝk bexi sǝksǝn xǝkǝl kümüxkǝ, wǝ kǝptǝr mayiⱪining bir qinisining tɵttin biri bǝx xǝkǝl kümüxkǝ yaraytti. \f □ \fr 6:25 \ft \+bd «sǝksǝn xǝkǝl»\+bd* — 900 gram, «bǝx xǝkǝl» 55 gram bolatti. Muxu yǝrdiki «bir qinining tɵttin biri»ning ⱨǝjimi bǝlkim 0.25 litrqǝ idi; «qinǝ» ibraniy tilida «kab» bilǝn ipadilinidu.\f*  
\v 26 Israilning padixaⱨi sepilning üstidin ɵtkǝndǝ, bir ayal uningƣa: I ƣojam padixaⱨ, yardǝm bǝrginǝ! dǝp pǝryad kɵtürdi.   
\m
\v 27 U: Əgǝr Pǝrwǝrdigar sanga yardǝm bǝrmisǝ, mǝn sanga ⱪandaⱪ yardǝm ⱪilay? Ya hamandin ya üzüm kɵlqikidin yardǝm tepilamdu?, — dedi.   
\m
\v 28 Padixaⱨ ǝmdi uningdin yǝnǝ: Nemǝ dǝrding bar? dǝp soridi. U: Mana bu hotun manga: Oƣlungni bǝrgin, biz uni bügün yǝyli. Ətǝ bolsa mening oƣlumni yǝymiz, dedi.  
\v 29 U waⱪitta biz mening oƣlumni ⱪaynitip pixurup yeduⱪ. Ətisi mǝn uningƣa: Əmdi sǝn oƣlungni bǝrgin, uni yǝyli desǝm, u ɵz oƣlini yoxurup ⱪoydi, — dedi.\x + \xo 6:29 \xt Ⱪan. 28:53\x*   
\m
\v 30 Padixaⱨ ayalning sɵzini anglap kiyimlirini yirtip-yirtiwǝtti. U sepilda ketiwatⱪanda, hǝlⱪ uning kiyimining iqigǝ, yǝni etigǝ bɵz kiygǝnlikini kɵrüp ⱪaldi.   
\m
\v 31 \add Padixaⱨ\add*: — Əgǝr Xafatning oƣli Elixaning bexi bügün tenidǝ ⱪalsa, Huda mening beximni alsun wǝ uningdinmu artuⱪ jazalisun! — dedi.\f □ \fr 6:31 \ft \+bd «Əgǝr Xafatning oƣli Elixaning bexi bügün tenidǝ ⱪalsa...»\+bd* — Israilning padixaⱨi (Yoram, 8-babni kɵrüng) nemixⱪa Elixaƣa xundaⱪ ɵq? Xübⱨisizki, u padixaⱨni butpǝrǝsliki (3:3ni kɵrüng) üqün daim ǝyibligǝqkǝ, uningƣa ɵq idi; Elixa yǝnǝ, bu balayi’apǝtlǝr dǝl butpǝrǝslikimizdin beximizƣa qüxkǝn, dǝp agaⱨ bǝrgǝn bolsa kerǝk.\f*  \x + \xo 6:31 \xt 1Pad. 19:2\x*   
\m
\v 32 Əmma Elixa ɵz ɵyidǝ olturatti; aⱪsaⱪallarmu uning bilǝn billǝ olturƣanidi. Padixaⱨ uning aldiƣa bir adǝmni mangdurƣanidi. Lekin u hǝwǝrqi u yǝrgǝ yetip barmayla, Elixa aⱪsaⱪallarƣa: — Mana bu jallatning balisining beximni alƣili adǝm mangdurƣanliⱪini kɵrdünglarmu? Əmdi hǝwǝrqi kǝlgǝndǝ ixikni qing taⱪap iqidin tiriwelinglar. Mana uning kǝynidin kǝlgǝn ƣojisining ⱪǝdimining awazi angliniwatmamdu? — dedi.   
\m
\v 33 U ular bilǝn sɵzlixiwatⱪanda, mana hǝwǝrqi uning ⱪexiƣa qüxüp kelip: «Padixaⱨ: «Mana bu balayi’apǝtning ɵzi Pǝrwǝrdigar tǝripidin kǝldi; mǝn zadi nemǝ dǝp Pǝrwǝrdigarƣa yǝnǝ ümid baƣliyalarmǝn?» dǝydu, dedi.\f □ \fr 6:33 \ft \+bd «hǝwǝrqi uning ⱪexiƣa qüxüp kelip: «Padixaⱨ: «Mana bu balayi’apǝtning ɵzi... yǝnǝ ümid baƣliyalarmǝn?» dǝydu, dedi»\+bd* — hǝwǝrqi, xübⱨisizki, padixaⱨning ɵz sɵzlirini yǝtküzüwatidu.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\m
\v 1 Elixa: Pǝrwǝrdigarning sɵzini anglanglar! Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Ətǝ muxu waⱪitlarda Samariyǝning dǝrwazisida bir halta aⱪ un bir xǝkǝlgǝ wǝ ikki halta arpa bir xǝkǝlgǝ setilidu, — dedi.\f □ \fr 7:1 \ft \+bd «halta»\+bd* — muxu ayǝttǝ «halta» ( ibraniy tilida «seaⱨ») tǝhminǝn 4 litrqǝ kelidu.\f*   
\m
\v 2 Əmma padixaⱨ belikini tutup mangƣan ⱪoxun ǝmǝldari bolsa, Hudaning adimigǝ: Mana, ⱨǝtta Pǝrwǝrdigar asmanƣa tünglük aqsimu, undaⱪ ixning boluxi mumkinmu?! dedi. U: — Sǝn ɵz kɵzüng bilǝn kɵrisǝn, lekin xuningdin yemǝysǝn, dedi.   
\m
\v 3 Əmdi dǝrwazining tüwidǝ tɵt mahaw kesili bar adǝm olturatti. Ular bir-birigǝ: Nemǝ üqün muxu yǝrdǝ ɵlümni kütüp olturimiz? \x + \xo 7:3 \xt Law. 13:46\x*  
\v 4 Xǝⱨǝrgǝ kirǝyli desǝk, xǝⱨǝrdǝ aqarqiliⱪ bolƣaqⱪa, u yǝrdǝ ɵlimiz; bu yǝrdǝ oltursaⱪmu ɵlimiz. Ⱪopup Suriylǝrning lǝxkǝrgaⱨiƣa ketǝyli. Ular bizni ayisa tirik ⱪalimiz; bizni ɵltürǝyli desǝ ɵlimiz, halas, — deyixti.   
\m
\v 5 Xuni dǝp ular kǝqⱪurun Suriylǝrning lǝxkǝrgaⱨiƣa barƣili ⱪopti. Lǝxkǝrgaⱨining ⱪexiƣa yetip kǝlgǝndǝ, mana ⱨeq kixi yoⱪ idi.  
\v 6 Qünki Pǝrwǝrdigar Suriylǝrning lǝxkǝrgaⱨiƣa jǝng ⱨarwiliri, atlar wǝ zor qong ⱪoxunning sadasini anglatⱪanidi. Xuni anglap ular bir-birigǝ: Mana, Israilning padixaⱨi bixǝk Ⱨittiylarning padixaⱨlirini wǝ Misirliⱪlarning padixaⱨlirini üstimizgǝ ⱨujum ⱪilƣili yalliwaptu, deyixti; \x + \xo 7:6 \xt Yǝx. 13:4\x*  
\v 7 kǝqⱪurun ⱪozƣilip qedirlirini, at bilǝn exǝklirini taxlap lǝxkǝrgaⱨni xu peti ⱪoyup, ɵz janlirini ⱪutⱪuzux üqün bǝdǝr ⱪaqⱪanidi.   
\m
\v 8 Mahaw kesili bar adǝmlǝr lǝxkǝrgaⱨning yeniƣa kelip, bir qedirƣa kirip, yǝp-iqip uningdin kümüx bilǝn altunni wǝ kiyimlǝrni elip yoxurup ⱪoyuxti. Andin ular yenip kelip, yǝnǝ bir qedirƣa kirip u yǝrdiki oljinimu elip yoxurup ⱪoyuxti.   
\m
\v 9 Andin ular bir-birigǝ: Bizning bundaⱪ ⱪilƣinimiz durus ǝmǝs. Bügün ⱪutluⱪ hǝwǝr bar kündur, lekin biz tinmay turuwatimiz. Sǝⱨǝrgiqǝ ⱪalsaⱪ bu yamanliⱪ beximizƣa qüxidu. Uning üqün ǝmdi berip padixaⱨning ordisidikilǝrgǝ bu hǝwǝrni yǝtküzǝyli, dedi.  
\v 10 Xuning bilǝn ular berip xǝⱨǝrning dǝrwazisidiki pasibanlarni qaⱪirip ularƣa: Biz Suriylǝrning lǝxkǝrgaⱨiƣa qiⱪsaⱪ, mana ⱨeqkim yoⱪ ikǝn, ⱨǝtta adǝmning xǝpǝsimu yoⱪtur; bǝlki atlar baƣlaⱪliⱪ, exǝklǝr baƣlaⱪliⱪ bolup, qedirlar ǝyni peti turidu, dedi.   
\m
\v 11 Dǝrwazidiki pasibanlar xu hǝwǝrni towlap elan ⱪilip, padixaⱨning ordisiƣa hǝwǝr yǝtküzdi.   
\m
\v 12 Padixaⱨ keqisi ⱪopup hizmǝtkarliriƣa: — Mǝn Suriylǝrning bizgǝ nemǝ ⱪilmaⱪqi bolƣinini silǝrgǝ dǝp berǝy. Ular bizning aqarqiliⱪta ⱪalƣinimizni bilip, lǝxkǝrgaⱨdin qiⱪip dalada mɵkünüwelip: — Israillar xǝⱨǝrdin qiⱪsa, biz ularni tirik tutup, andin xǝⱨǝrgǝ kirǝlǝymiz, deyixkǝn gǝp, dedi.   
\m
\v 13 Hizmǝtkarliridin biri jawab berip: — Birnǝqqǝ kixini xǝⱨǝrdǝ ⱪalƣan atlardin bǝxni elip (ularning aⱪiwiti bu yǝrdǝ ⱪalƣan Israilning barliⱪ kixiliriningkidin, ⱨǝtta ⱨalak bolƣanlarningkidin bǝttǝr bolmaydu!), ularni kɵrüp kelixkǝ ǝwǝtǝyli, dedi.   
\m
\v 14 Xuning bilǝn ular ikki jǝng ⱨarwisi bilǝn ularƣa ⱪatidiƣan atlarni tǝyyar ⱪildi. Padixaⱨ ularni Suriylǝrning ⱪoxunining kǝynidin ǝwǝtip: — Berip ǝⱨwalni kɵrüp kelinglar, dǝp buyrudi.   
\m
\v 15 Bular ularning izidin Iordan dǝryasiƣiqǝ ⱪoƣlap bardi; wǝ mana, pütkül yol boyi Suriylǝr aldirap ⱪaqⱪanda taxliwǝtkǝn kiyim-keqǝk wǝ ⱨǝrhil ǝswab-üskünilǝr bilǝn tolƣanidi. Əlqilǝr yenip kelip padixaⱨⱪa xuni hǝwǝr ⱪildi.   
\m
\v 16 U waⱪitta hǝlⱪ qiⱪip Suriylǝrning lǝxkǝrgaⱨidin oljilarni talidi; xuning bilǝn Pǝrwǝrdigarning eytⱪan sɵzidǝk, bir halta aⱪ un bir xǝkǝlgǝ, ikki halta arpa bir xǝkǝlgǝ setildi.  
\v 17 Əmdi padixaⱨ bilikini tutup mangƣan ⱨeliⱪi ǝmǝldarni dǝrwazini baxⱪuruxⱪa tǝyinlǝp ⱪoyƣanidi. Əmdi halayiⱪ dǝrwazidin \add etilip qiⱪⱪanda\add* uni dǝssǝp-qǝyliwǝtti wǝ xuning bilǝn u ɵldi. Bu ix padixaⱨ Hudaning adimini tutmaⱪqi bolup, uning aldiƣa barƣanda, dǝl Elixa eytⱪandǝk boldi.  
\v 18 Xuning bilǝn Hudaning adimi padixaⱨⱪa eytⱪan xu sɵz ǝmǝlgǝ axuruldi: «Ətǝ muxu waⱪitlarda Samariyǝning dǝrwazisida ikki halta arpa bir xǝkǝlgǝ wǝ bir halta aⱪ un bir xǝkǝlgǝ setilidu».   
\m
\v 19 Əmma ⱨeliⱪi ǝmǝldar Hudaning adimigǝ: — «Mana, ⱨǝtta Pǝrwǝrdigar asmanƣa tünglük aqsimu, undaⱪ bir ixning boluxi mumkinmu?!» degǝnidi. U: — «Sǝn ɵz kɵzüng bilǝn kɵrisǝn, lekin xuningdin yemǝysǝn», degǝnidi.   
\m
\v 20 Uningƣa ⱨǝm dǝl xundaⱪ boldi; qünki hǝlⱪ uni dǝrwazida dǝssǝp ɵltürgǝnidi.   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 Elixa yǝnǝ bir ⱪetim Xunǝmlik ayalƣa yardǝm beridu  
\m
\v 1 Elixa ɵzi oƣlini tirildürgǝn ayalƣa nǝsiⱨǝt ⱪilip: — Sǝn wǝ ɵz ɵydikiliring bilǝn berip, ⱪǝyǝrdǝ olturƣudǝk jay tapsang, u yǝrdǝ turƣin; qünki Pǝrwǝrdigar: — Aqarqiliⱪ bolsun, dǝp bekitti. Bu aqarqiliⱪ zeminda yǝttǝ yilƣiqǝ tügimǝydu, dedi.\x + \xo 8:1 \xt 2Pad. 4:34\x*   
\m
\v 2 Xuning bilǝn u ayal Hudaning adimi eytⱪandǝk ɵz ɵydikiliri bilǝn berip, Filistiylǝrning yurtida yǝttǝ yilƣiqǝ turdi.   
\m
\v 3 Wǝ xundaⱪ boldiki, yǝttǝ yil ɵtkǝndǝ, ayal Filistiylǝrning yurtidin yenip kǝldi; u padixaⱨtin ɵyi bilǝn zeminini ɵzigǝ ⱪayturup berixni iltimas ⱪilƣili bardi.  
\v 4 Xu waⱪitta padixaⱨ Hudaning adimining hizmǝtkari Gǝⱨazi bilǝn sɵzlixip uningƣa: — Elixa ⱪilƣan ⱨǝmmǝ uluƣ ǝmǝllǝrni manga bayan ⱪilip bǝrgin, dǝwatatti.  
\v 5 Wǝ xundaⱪ boldiki, u padixaⱨⱪa Elixaning ⱪandaⱪ ⱪilip bir ɵlükni tirildürgǝnlikini dǝp beriwatⱪanda, Elixa oƣlini tirildürgǝn xu ayal padixaⱨtin ɵz ɵyi wǝ zeminini ⱪayturup berixni iltimas ⱪilƣili kǝldi. Gǝⱨazi: — I padixaⱨ ƣojam, mana, bular mǝn eytⱪan ayal wǝ Elixa ɵlümdin tirildürgǝn oƣli dǝl xu, dedi.   
\m
\v 6 Padixaⱨ ayaldin soriwidi, u xu wǝⱪǝni uningƣa dǝp bǝrdi. Xuning bilǝn padixaⱨ bir aƣwatni bǝlgilǝp: — Uning ⱨǝmmǝ tǝǝlluⱪatlirini yandurup bǝrgin wǝ xuningdǝk ɵz yurtidin kǝtkǝn kündin tartip bu waⱪitⱪiqǝ yeridin qiⱪⱪan ⱨosulning barliⱪ kirimini uningƣa bǝrgin, dedi.   
\b  
\m  
\s1 Elixa Ⱨazaǝl bilǝn kɵrüxidu  
\m
\v 7 Əmdi Elixa Suriyǝning padixaⱨi Bǝn-Ⱨadad kesǝl yatⱪinida Dǝmǝxⱪⱪǝ kǝldi. Padixaⱨⱪa: Hudaning adimi bu yǝrgǝ kǝldi, dǝp hǝwǝr berildi.  
\v 8 Padixaⱨ Ⱨazaǝlgǝ: — Ɵzüng bir sowƣa elip, Hudaning adimining aldiƣa berip uning bilǝn kɵrüxüp, u arⱪiliⱪ Pǝrwǝrdigardin mening toƣramda: «U bu kesǝldin saⱪiyamdu, saⱪaymaydu» dǝp soriƣin, — dedi.\x + \xo 8:8 \xt 1Pad. 14:2, 3; 2Pad. 1:2\x*   
\m
\v 9 Xuning bilǝn Ⱨazaǝl uning bilǝn kɵrüxüxkǝ bardi. U ɵzi bilǝn Dǝmǝxⱪtiki ⱨǝrhil esil mallardin ⱪiriⱪ tɵgǝ sowƣa elip, uning aldiƣa berip: «Oƣlung Suriyǝning padixaⱨi Bǝn-Ⱨadad meni ǝwǝtip, bu kesǝldin saⱪiyimǝnmu, saⱪaymaymǝnmu?» dǝp soraydu, — dedi.   
\m
\v 10 Elixa uningƣa: — Berip uningƣa: — Qoⱪum saⱪiyisǝn, dǝp eytⱪin. Lekin Pǝrwǝrdigar manga ⱪandaⱪla bolmisun u qoⱪum ɵlidu, dǝp wǝⱨiy ⱪildi, dedi.   
\m
\v 11 Hudaning adimi taki Ⱨazaǝl hijil bolup kǝtküqǝ uningƣa tikilip ⱪarap turdi, andin Hudaning adimi yiƣlaxⱪa baxlidi.   
\m
\v 12 Ⱨazaǝl: — Ƣojam nemixⱪa yiƣlayla! dǝp soridi. U: — Mǝn sening Israillarƣa ⱪilidiƣan yaman ixliringni bilimǝn; qünki sǝn ularning ⱪorƣanlirini kɵydürüp, yigitlirini ⱪiliq bilǝn ɵltürüp, uxxaⱪ balilirini qɵrüp taxlap, ⱨamilidar ayallirining ⱪarnini yeriwetisǝn, dedi.\x + \xo 8:12 \xt 2Pad. 10:32; 12:17; 13:7\x*   
\m
\v 13 Ⱨazaǝl: — Mǝnki ittǝk bir ⱪulung nemǝ idim, undaⱪ uluƣ ixlarni ⱪilalamtim? Elixa: — Pǝrwǝrdigar manga sening Suriyǝning padixaⱨi bolidiƣanliⱪingni mǝlum ⱪildi, dedi.   
\m
\v 14 U Elixaning ⱪexidin qiⱪip ƣojisining yeniƣa bardi. Bǝn-ⱨadad uningdin: — Elixa sanga nemǝ dedi, dǝp soridi. U: — U manga silining toƣrilirida, qoⱪum saⱪiydu, dǝp eytti, dedi.   
\m
\v 15 Ətisi Ⱨazaǝl bir parqǝ bɵzni elip, suƣa qilap padixaⱨning yüzini ǝtti. Xuning bilǝn u ɵldi; wǝ Ⱨazaǝl uning ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨoxafatning oƣli Yǝⱨoram Yǝⱨudaning padixaⱨi boluxi atisi bilǝn  
\r 2Tar. 21:2-20  
\m
\v 16 Israilning padixaⱨi, Aⱨabning oƣli Yoramning sǝltǝnitining bǝxinqi yilida, Yǝⱨoxafat tehi Yǝⱨudaning padixaⱨi waⱪtida, Yǝⱨoxafatning oƣli Yǝⱨoram Yǝⱨudaning padixaⱨi boldi. \f □ \fr 8:16 \ft \+bd «Yoram»\+bd* — «Yǝⱨoram»ning baxⱪa birhil xǝkli. Muxu ayǝttǝ ikki Yǝⱨoram bar; birinqisi Israil, yǝni ximaliy padixaⱨliⱪning padixaⱨi, ikkinqisi Yǝⱨudaning padixaⱨi. \+bd «Yǝⱨoxafat tehi Yǝⱨudaning padixaⱨi waⱪtida, Yǝⱨoxafatning oƣli Yǝⱨoram Yǝⱨudaning padixaⱨi boldi»\+bd* — demǝk, Yǝⱨoxafat wǝ oƣli Yǝⱨoram ikkisi tǝng sǝltǝnǝt ⱪilidu.\f*  \x + \xo 8:16 \xt 2Tar. 21:4, 5\x*  
\v 17 U padixaⱨ bolƣanda ottuz ikki yaxta bolup, Yerusalemda sǝkkiz yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 18 U Aⱨabning jǝmǝti ⱪilƣandǝk Israil padixaⱨlirining yolida yürdi (qünki uning ayali Aⱨabning ⱪizi idi); u Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi .  
\v 19 Lekin Pǝrwǝrdigar Dawutⱪa: — Sening bilǝn oƣulliringƣa «mǝnggü ɵqmǝydiƣan qiraƣ» berimǝn degǝn wǝdisi tüpǝylidin u Yǝⱨudani harab ⱪilixni halimidi.\f □ \fr 8:19 \ft \+bd «Dawut ... bir qiraƣ... berimǝn»\+bd* — «1Pad.» 11:36 wǝ izaⱨatni kɵrüng. «Qiraƣ» — bu kɵqmǝ mǝnilik sɵz bolup, Dawutning handanini kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ; handanning mǝwjut bolƣanliⱪi (1) Dawutning Hudaƣa sadiⱪ bolƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridiƣan «qiraƣ» bolidu; (2) Hudaning Dawutⱪa: Sǝn arⱪiliⱪ pütkül dunyani soraydiƣan Mǝsiⱨ tuƣulidu, dǝp bǝrgǝn wǝdisidǝ turidiƣanliⱪiƣa guwaⱨliⱪ beridiƣan «qiraƣ» bolidu.\f*  \x + \xo 8:19 \xt 2Sam. 7:13; 1Pad. 11:36; 15:4; Zǝb. 132:17-18\x*   
\m
\v 20 Uning künliridǝ Edom Yǝⱨudaning idarǝ ⱪilixiƣa isyan kɵtürüp, azad bolup ɵz aldiƣa bir padixaⱨliⱪ tiklidi. \x + \xo 8:20 \xt Yar. 27:40; 2Tar. 21:8\x*  
\v 21 Xuning bilǝn Yoram ⱨǝmmǝ jǝng ⱨarwiliri bilǝn yolƣa qiⱪip Zair xǝⱨirigǝ ɵtti. U keqisi ornidin turup, ɵzini wǝ jǝng ⱨarwilirining sǝrdarlirini ⱪorxiwalƣan Edomlarƣa ⱨujum ⱪilip, ularni mǝƣlup ⱪildi; lekin ahirida \add Yǝⱨuda\add* lǝxkǝrliri ɵz ɵylirigǝ ⱪeqip kǝtti. \f □ \fr 8:21 \ft \+bd «Yoram ⱨǝmmǝ jǝng ⱨarwiliri bilǝn...»\+bd* — «Yoram» yaki «Yǝⱨoram». \+bd «Zair xǝⱨirigǝ ɵtti»\+bd* — yǝni Iordan dǝryasidin ɵtti. \+bd «ahirida Yǝⱨuda lǝxkǝrliri ɵz ɵylirigǝ ⱪeqip kǝtti»\+bd* — ǝyni tekisttǝ «Yǝⱨuda» degǝn sɵz yoⱪ. Lekin muxu yǝrdǝ «lǝxkǝrlǝr» (ibraniy tilida «hǝlⱪ») Yǝⱨudiy lǝxkǝrlǝrni kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*  
\v 22 Xuning bilǝn Edomlar Yǝⱨudaning ⱨɵkümranliⱪidin bügüngiqǝ azad boldi. U waⱪitta Libnaⱨmu isyan kɵtürüp azad boldi.   
\m
\v 23 Əmdi Yoramning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi bolsa «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi? \f □ \fr 8:23 \ft \+bd «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri»\+bd* — bu kitab Tǝwrattiki «Tarih-tǝzkirǝ»ning ɵzi ǝmǝs, biraⱪ xübⱨisizki, Tǝwrattiki «Tarih-tǝzkirǝ» bu kitabtin kɵp uqurlarni alƣan.\f*  
\v 24 Yoram ɵz ata-bowiliri arisida uhlidi wǝ «Dawutning xǝⱨiri»dǝ ata-bowilirining yenida dǝpnǝ ⱪilindi. Oƣli Aⱨaziya uning ornida padixaⱨ boldi.\x + \xo 8:24 \xt 2Tar. 21:19\x*   
\b  
\m  
\s1 Aⱨaziya sǝltǝnǝt ⱪilidu  
\r 2Tar. 22:1-6  
\m
\v 25 Israilning padixaⱨi, Aⱨabning oƣli Yoramning sǝltǝnitining on ikkinqi yili, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoramning oƣli Aⱨaziya Yǝⱨudaƣa padixaⱨ boldi. \x + \xo 8:25 \xt 2Tar. 22:1\x*  
\v 26 Aⱨaziya padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ ikki yaxta bolup, Yerusalemda bir yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Ataliya idi; u Israil padixaⱨi Omrining ⱪizi idi. \x + \xo 8:26 \xt 2Tar. 22:2\x*  
\v 27  \add Aⱨaziya\add* Aⱨabning jǝmǝtining yolida yürüp Aⱨabning jǝmǝti ⱪilƣandǝk, Hudaning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi; qünki u Aⱨabning küy’oƣli bolup uningƣa ⱨǝmjǝmǝt idi.  
\v 28 Aⱨabning oƣli Yoram Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝl bilǝn Gileadtiki Ramotta soⱪuxⱪanda Aⱨaziya uningƣa ⱨǝmdǝmlixip soⱪuxⱪa qiⱪⱪanidi. Suriylǝr Yoramni zǝhimlǝndürdi.  
\v 29 Yoram padixaⱨ Ramaⱨda Suriyǝ padixaⱨi Ⱨazaǝl bilǝn soⱪuxⱪanda Suriylǝrdin yegǝn zǝhmini dawalitix üqün, Yizrǝǝlgǝ yenip kǝldi. Aⱨabning oƣli Yoram kesǝl bolƣaqⱪa, Yǝⱨudaning padixaⱨi, Yǝⱨoramning oƣli Aⱨaziya uni yoⱪliƣili Yizrǝǝlgimu bardi.\x + \xo 8:29 \xt 2Pad. 9:15; 22:6, 7\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 Yǝⱨu padixaⱨ bolidu  
\m
\v 1 Elixa pǝyƣǝmbǝr pǝyƣǝmbǝrlǝrning xagirtliridin birini qaⱪirip, uningƣa: — «Belingni baƣlap bu may ⱪaqisini ⱪolungƣa elip, Gileadtiki Ramotⱪa barƣin. \x + \xo 9:1 \xt 1Pad. 19:16\x*  
\v 2 U yǝrgǝ barƣanda Nimxining nǝwrisi, Yǝⱨoxafatning oƣli Yǝⱨuni tepip, ɵyigǝ kirip, uni ɵz buradǝrliri arisidin ornidin turƣuzup, iqkiriki ɵygǝ baxlap kir.  
\v 3 Andin ⱪaqidiki mayni bexiƣa ⱪuyup: Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mǝn seni Israilƣa padixaⱨ boluxⱪa mǝsiⱨ ⱪildim, degin; xuni dǝp bolupla ixikni eqip, ⱪeqip qiⱪⱪin, ⱨayal bolma» — dedi.\x + \xo 9:3 \xt 2Tar. 22:7\x*   
\m
\v 4 Xuning bilǝn xu yax pǝyƣǝmbǝr yigit Gileadtiki Ramotⱪa bardi.  
\v 5 U yǝrgǝ kǝlgǝndǝ, mana, ⱪoxunning sǝrdarliri u yǝrdǝ olturatti. U: — I sǝrdar, sanga bir sɵzüm bar, dedi.  
\m Yǝⱨu: — Ⱪaysimizƣa? — dǝp soridi.  
\m U: — Sanga, i sǝrdar, dedi.   
\m
\v 6 U ⱪopup ɵygǝ kirdi. Yigit bexiƣa mayni ⱪuyup uningƣa mundaⱪ dedi: Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mǝn seni Pǝrwǝrdigarning hǝlⱪigǝ, yǝni Israilƣa padixaⱨ boluxⱪa mǝsiⱨ ⱪildim.  
\v 7 Sǝn ɵz ƣojang Aⱨabning jǝmǝtini yoⱪitisǝn; qünki ɵz ⱪullirim pǝyƣǝmbǝrlǝrning ⱪeni üqün wǝ Pǝrwǝrdigarning ⱨǝmmǝ ⱪullirining ⱪeni üqün Yizǝbǝldin intiⱪam alay. \f □ \fr 9:7 \ft \+bd «Yizǝbǝldin intiⱪam alay»\+bd* — ibraniy tilida «Yizǝbǝlning ⱪolidin intiⱪam alay».\f*  
\v 8 Aⱨabning pütkül jǝmǝti yoⱪilidu; Aⱨabning jǝmǝtidin Israildiki ⱨǝmmǝ ǝrkǝklǝrni ⱨǝtta ajiz yaki meyip bolsun ⱨǝmmisini ⱨalak ⱪilimǝn. \f □ \fr 9:8 \ft \+bd «ⱨǝmmǝ ǝrkǝklǝr»\+bd* — ibraniy tilida: «tamƣa ⱪarap siyidiƣan ⱨǝrbiri» dǝp ipadilinidu. \+bd «ajiz yaki meyip bolsun ⱨǝmmisini»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «yaki ⱪul yaki ⱨɵr bolsun, ⱨǝmmisini...».\f*  \x + \xo 9:8 \xt 1Pad. 21:21\x*  
\v 9 Mǝn Aⱨabning jǝmǝtini Nibatning oƣli Yǝroboamning jǝmǝtidǝk wǝ Ahiyaⱨning oƣli Baaxaning jǝmǝtidǝk yoⱪ ⱪilimǝn. \x + \xo 9:9 \xt 1Pad. 14:10; 15:29; 16:3,11\x*  
\v 10 Itlar Yizǝbǝlni Yizrǝǝldiki xu parqǝ yǝrdǝ yǝydu. Ⱨeqkim uni dǝpnǝ ⱪilmaydu».  
\m Xuni dǝp bolupla yigit ixikni eqip ⱪeqip kǝtti. \f □ \fr 9:10 \ft \+bd «Yizrǝǝldiki xu parqǝ yǝr»\+bd* — Aⱨab padixaⱨ Nabottin ⱪǝstlǝp taritiwalƣan yǝrni kɵrsitidu. «1Pad.» 21:1-24ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 9:10 \xt 1Pad. 21:23\x*   
\m
\v 11 Yǝⱨu ɵz ƣojisining hizmǝtkarlirining ⱪexiƣa yenip qiⱪⱪanda, ular uningdin: — Ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu? Bu tǝlwǝ seni nemǝ ix bilǝn izdǝp kǝptu? — dǝp soridi.  
\m U ularƣa: Silǝr xu kixi wǝ uning sǝpsǝtǝlirini bilisilǝr, — dedi.\f □ \fr 9:11 \ft \+bd «sǝpsǝtǝliri»\+bd* — yaki pǝⱪǝt «gǝpliri».\f*   
\m
\v 12 Ular: Yalƣan eytma! Bizgǝ dǝp bǝrginǝ! dewidi, u: — U manga mundaⱪ-mundaⱪ dǝp, Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — «Seni Israilning üstidǝ padixaⱨ boluxⱪa mǝsiⱨ ⱪildim» dǝp eytti — dedi.   
\m
\v 13 Xuning bilǝn ularning ⱨǝmmisi tonlirini selip, pǝlǝmpǝydǝ yeyip uningƣa payandaz ⱪildi. Ular kanay qelip: «Yǝⱨu padixaⱨ boldi!» dǝp jakarlaxti.   
\m
\v 14 Xuning bilǝn Nimxining nǝwrisi, Yǝⱨoxafatning oƣli Yǝⱨu Yoramni ⱪǝstlimǝkqi boldi. U waⱪitta Yoram bilǝn barliⱪ Israillar Gileadtiki Ramotta turup, u jayni Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝlning ⱨujumidin muⱨapizǝt ⱪiliwatatti.  
\v 15 Əmdi Yoram padixaⱨ Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝl bilǝn soⱪuxⱪanda Suriylǝrdin yegǝn zǝhmidin saⱪiyix üqün Yizrǝǝlgǝ yenip kǝlgǝnidi. Yǝⱨu bolsa \add ɵzigǝ ǝgǝxkǝnlǝrgǝ\add*: Silǝrgǝ layiⱪ kɵrünsǝ, Yizrǝǝlgǝ berip hǝwǝr bǝrgüdǝk ⱨeqkimni xǝⱨǝrdin ⱪaqurmanglar, degǝnidi.\x + \xo 9:15 \xt 2Pad. 8:29\x*   
\m
\v 16 Yǝⱨu bir jǝng ⱨarwisini ⱨǝydǝp Yizrǝǝlgǝ bardi, qünki Yoram u yǝrdǝ kesǝl bilǝn yatⱪanidi (Yǝⱨudaning padixaⱨi Aⱨaziya Yoramni yoⱪliƣili qüxüp kǝlgǝnidi).  
\v 17 Əmdi kɵzǝtqi Yizrǝǝlning munarida turup, Yǝⱨu ⱪatarliⱪ bir top adǝmlǝrni kɵrdi. U: «Bir top adǝmlǝrni kɵrdum» dedi. Yoram: Bir atliⱪ kixini ularning aldiƣa ǝwǝtinglar, u ulardin: — Ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu? — dǝp sorisun, dedi.  
\v 18 Xuning bilǝn atliⱪ bir kixi ularning aldiƣa berip: — Padixaⱨ, ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu, dǝp soridi, dedi.  
\m Yǝⱨu: — Tinqliⱪmu, ǝmǝsmu, buning bilǝn nemǝ karing? Burulup mening kǝynimdin mang, — dedi. Kɵzǝtqi \add padixaⱨⱪa\add* hǝwǝr berip: — Hǝwǝrqi ularning ⱪexiƣa bardi, lekin ⱪaytip kǝlmidi» — dedi.   
\m
\v 19 Xuning bilǝn u yǝnǝ bir atliⱪ kixini mangdurdi. U ularning aldiƣa berip: — Padixaⱨ, ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu, dǝp soridi, dedi.  
\m Yǝⱨu: — Tinqliⱪmu, ǝmǝsmu, buning bilǝn nemǝ karing? Burulup mening kǝynimdin mang, dedi.   
\m
\v 20 Kɵzǝtqi \add padixaⱨⱪa\add* hǝwǝr berip: — Hǝwǝrqi ularning ⱪexiƣa bardi, lekin ⱪaytip kǝlmidi. Əmdi ularning ⱨarwa ⱨǝydixi Nimxining oƣli Yǝⱨuning ⱨǝydixidǝk ikǝn, qünki u tǝlwilǝrqǝ ⱨǝydǝydu, dedi.   
\m
\v 21 Yoram: — Ⱨarwini ⱪetinglar, dǝp buyruwidi, uning jǝng ⱨarwisini ⱪetip tǝyyarlidi. Andin Israilning padixaⱨi Yoram bilǝn Yǝⱨudaning padixaⱨi Aⱨaziya, ⱨǝrbiri ɵz jǝng ⱨarwisiƣa olturup, Yǝⱨuning aldiƣa berixⱪa qiⱪti; ular uning bilǝn Yizrǝǝllik Nabotning etizliⱪida uqraxti.\f □ \fr 9:21 \ft \+bd «ular uning bilǝn Yizrǝǝllik Nabotning etizliⱪida uqraxti»\+bd* — «1Pad.» 21:1-24ni kɵrüng.\f*   
\m
\v 22 Yoram Yǝⱨuni kɵrgǝndǝ, «I Yǝⱨu, ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu? dǝp soridi. U: — Anang Yizǝbǝlning ⱪilƣan buzuⱪqiliⱪliri wǝ jadugǝrliki xunqǝ jiⱪ tursa, ⱪandaⱪmu tinqliⱪ bolidu?! — dedi. \f □ \fr 9:22 \ft \+bd «buzuⱪqiliⱪ»\+bd* — muxu yǝrdǝ ⱨǝm zinahorluⱪning ɵzi ⱨǝm kɵqmǝ mǝnidǝ butpǝrǝslikni kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*   
\m
\v 23 Xuning bilǝn Yoram ⱨarwini yandurup Aⱨaziyaƣa: «I Aⱨaziya, asiyliⱪ!» dǝp warⱪirap bǝdǝr ⱪaqti.   
\m
\v 24 Yǝⱨu oⱪyasini ⱪoliƣa elip, oⱪ selip Yoramning \add kǝyni tǝripidin\add* uning ikki mürisining ariliⱪidin atti. Ya oⱪi uning yürikidin texip qiⱪti wǝ u ɵz ⱨarwisiƣa yiⱪilip qüxti.  
\v 25 Yǝⱨu ɵz yenidiki ǝmǝldari Bidkarƣa: Uni elip Yizrǝǝllik Nabotning etizliⱪiƣa taxliƣin. Yadingda bolsunki, mǝn bilǝn sǝn uning atisi Aⱨabning kǝynidin billǝ mangƣanda, Pǝrwǝrdigar uning toƣrisida mundaⱪ bir ⱨɵküm-wǝⱨiyni eytⱪan: —\f □ \fr 9:25 \ft \+bd «...mundaⱪ bir ⱨɵküm-wǝⱨiyni eytⱪan»\+bd* — ibraniy tilida «...mundaⱪ bir yükni salƣan». Adǝttǝ «yük» Hudaning ⱨɵkümi yaki jazasini jakarlaydiƣan wǝⱨiyi idi.\f*   
\m
\v 26 «Mǝn tünügün Nabotning ⱪeni bilǝn uning oƣullirining ⱪenini kɵrdüm, dǝydu Pǝrwǝrdigar: Mana bu \add ⱪan ⱪǝrzini\add* dǝl bu etizliⱪta sanga yandurimǝn, dǝydu Pǝrwǝrdigar». Əmdi Pǝrwǝrdigarning xu sɵzi boyiqǝ, uni elip xu yǝrgǝ taxliƣin, — dedi.\x + \xo 9:26 \xt 1Pad. 21:19\x*   
\m
\v 27 Yǝⱨudaning padixaⱨi Aⱨaziya buni kɵrgǝndǝ «Baƣdiki rawaⱪ yoli» bilǝn ⱪaqti. Lekin Yǝⱨu uning kǝynidin ⱪoƣlap: «Uni etinglar!» dǝp buyruwidi, ular uni Ibleamning yenida, Gur egizlikigǝ qiⱪⱪan yolda atti. U Mǝgiddoƣiqǝ ⱪeqip u yǝrdǝ ɵldi. \f □ \fr 9:27 \ft \+bd ««Baƣdiki rawaⱪ yoli» bilǝn»\+bd* — yaki «Bǝyt-Ⱨagganƣa baridiƣan yol bilǝn».\f*  \x + \xo 9:27 \xt 2Tar. 22:7-9\x*  
\v 28 Xuning bilǝn uning hizmǝtkarliri uning jǝsitini jǝng ⱨarwisiƣa selip, Yerusalemƣa elip berip, «Dawutning xǝⱨiri»dǝ ata-bowilirining yeniƣa ɵz ⱪǝbrisidǝ dǝpnǝ ⱪildi  
\v 29 (Aⱨabning oƣli Yoramning sǝltǝnitining on birinqi yilida Aⱨaziya Yǝⱨudaƣa padixaⱨ bolƣanidi).   
\m
\v 30 Yǝⱨu ǝmdi Yizrǝǝlgǝ kǝldi, Yizǝbǝl xuni anglap kɵzlirigǝ sürmǝ sürüp, qaqlirini tarap, derizidin ⱪarap turatti.  
\v 31 Yǝⱨu dǝrwazidin kirgǝndǝ u uningƣa: I Zimri, ɵz ƣojangning ⱪatili, ⱨǝmmǝ ix tinqliⱪmu? — dǝp soridi.\f □ \fr 9:31 \ft \+bd «Zimri»\+bd* — 44 yil ilgiri Israil padixaⱨ Elaⱨdin yüz ɵrüp uni ɵltürgǝn. «1Pad.» 16:9-20ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 9:31 \xt 1Pad. 16:18\x*   
\m
\v 32 Yǝⱨu bexini kɵtürüp, derizigǝ ⱪarap turup: — Mǝn tǝrǝptǝ turidiƣan kim bar? dǝp soriwidi, ikki-üq aƣwat derizidin uningƣa ⱪaridi.   
\m
\v 33 U: Xu ayalni tɵwǝngǝ taxlanglar, deyixigila, ular uni tɵwǝngǝ taxlidi. Xuning bilǝn uning ⱪeni ⱨǝm tamƣa ⱨǝm atlarƣa qeqildi. U uni atliriƣa dǝssitip üstidin ɵtüp kǝtti.   
\m
\v 34 Andin u ɵygǝ kirip yǝp-iqkǝndin keyin: Bu lǝniti ayalning jǝsitini tǝkxürüp, uni dǝpnǝ ⱪilinglar. Qünki nemila bolmisun u padixaⱨning mǝlikisidur, dedi. \x + \xo 9:34 \xt 1Pad. 16:31\x*  
\v 35 Lekin ular uni dǝpnǝ ⱪiliwetǝyli dǝp beriwidi, uning bax sɵngiki, ayaƣliri wǝ ⱪolining alⱪinidin baxⱪa ⱨeq yerini tapalmidi.   
\m
\v 36 Ular yenip kelip bu hǝwǝrni uningƣa degǝndǝ u: — Bu ix Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱪuli Tixbiliⱪ Iliyas arⱪiliⱪ eytⱪan munu sɵzining ǝmǝlgǝ axuruluxidur: — «Itlar Yizrǝǝldiki xu parqǝ yǝrdǝ Yizǝbǝlning gɵxini yǝydu. \x + \xo 9:36 \xt 1Pad. 21:23\x*  
\v 37 Yizǝbǝlning ɵlüki sirtta, Yizrǝǝldiki xu parqǝ yǝrdǝ ⱪiƣdǝk yeyilip ketidu wǝ xuning bilǝn ⱨeqkim: «U Yizǝbǝl ikǝn» deyǝlmǝydu» — dedi.   
\b  
\b  
\m  
\c 10
\s1 Yǝⱨu Aⱨabning jǝmǝtidikilǝrni yoⱪitidu  
\m
\v 1 Əmdi Samariyǝdǝ Aⱨabning yǝtmix oƣli bar idi. Yǝⱨu hǝtlǝrni yezip Samariyǝgǝ, yǝni Yizrǝǝldiki ǝmǝldar-aⱪsaⱪallarƣa wǝ Aⱨabning jǝmǝtidiki pasibanlarƣa ǝwǝtti. Hǝtlǝrdǝ mundaⱪ deyildi: —   
\m
\v 2 «Silǝr bilǝn billǝ ƣojanglarning oƣulliri, jǝng ⱨarwiliri bilǝn atlar, ⱪorƣanliⱪ xǝⱨǝr wǝ sawut-ⱪorallarmu bardur; xundaⱪ bolƣandin keyin bu hǝt silǝrgǝ tǝgkǝndǝ,  
\v 3 ɵz ƣojanglarning oƣulliridin ǝng yahxisini tallap, ɵz atisining tǝhtigǝ olturƣuzup, ƣojanglarning jǝmǝti üqün soⱪuxⱪa qiⱪinglar!».   
\m
\v 4 Lekin ular dǝkkǝ-dükkigǝ qüxüp intayin ⱪorⱪuxup: Mana ikki padixaⱨ uning aldida put tirǝp turalmiƣan yǝrdǝ, biz ⱪandaⱪmu put tirǝp turalaymiz? — deyixti.   
\m
\v 5 Xuning bilǝn orda bexi, xǝⱨǝr baxliⱪi, aⱪsaⱪallar bilǝn pasibanlar Yǝⱨuƣa hǝwǝr yǝtküzüp: Biz sening ⱪulliringmiz; sǝn ⱨǝrnemǝ buyrusang xuni ⱪilimiz; ⱨeqkimni padixaⱨ ⱪilmaymiz. Sanga nemǝ muwapiⱪ kɵrünsǝ xuni ⱪilƣin, dǝp eytti.   
\m
\v 6 Yǝⱨu ikkinqi hǝtni yezip, hǝttǝ: — «Əgǝr mǝn tǝrǝptǝ bolup, mening sɵzlirimgǝ kirixkǝ razi bolsanglar ɵz ƣojanglarning oƣullirining baxlirini elip, ǝtǝ muxu waⱪitta Yizrǝǝlgǝ, mening ⱪeximƣa ularni kǝltürünglar. Əmdi padixaⱨning oƣulliri yǝtmix kixi bolup, ɵzlirini baⱪⱪan xǝⱨǝrning uluƣlirining ⱪexida turatti. \f □ \fr 10:6 \ft \+bd «baxlirini elinglar»\+bd* — Yǝⱨuning tǝlipi bǝlkim ⱪǝstǝn müjmǝl deyilgǝnidi. Ibraniy tilida «baxlirini elix» degǝnlik «ɵzlirini elip kelix» yaki «ɵltürüx» degǝn ikki bisliⱪ mǝnidǝ idi. Aⱪsaⱪallar wǝ pasibanlar padixaⱨning oƣullirini ɵltürgǝndin keyin, Yǝⱨu ularni «Ular mǝn bilǝn tǝng bu ixlarƣa mǝs’ul» dǝp kɵrsitǝlǝytti.\f*  
\v 7 Hǝt ularƣa tǝgkǝndǝ ular xaⱨzadilǝrni, yǝtmixǝylǝnning ⱨǝmmisini ɵltürüp, baxlirini sewǝtlǝrgǝ selip, Yizrǝǝlgǝ Yǝⱨuƣa ǝwǝtti.  
\v 8 Bir hǝwǝrqi kelip Yǝⱨuƣa: Ular xaⱨzadilǝrning baxlirini elip kǝldi, dǝp hǝwǝr bǝrgǝndǝ, u: Ularni ikki dɵwǝ ⱪilip, dǝrwazining aldida ǝtǝ ǝtigǝngiqǝ ⱪoyunglar, dedi.   
\m
\v 9 Ətigǝndǝ u qiⱪip, u yǝrdǝ turup pütkül halayiⱪⱪa: Silǝr bigunaⱨsilǝr; mana, mǝn ɵzüm ƣojamƣa ⱪǝst ⱪilip uni ɵltürdüm; lekin bularning ⱨǝmmisini kim qepip ɵltürdi? \f □ \fr 10:9 \ft \+bd «Silǝr bigunaⱨsilǝr; mana, mǝn ɵzüm ƣojamƣa ⱪǝst ⱪilip uni ɵltürdüm; lekin bularning ⱨǝmmisini kim qepip ɵltürdi?»\+bd* — Yǝⱨu ⱨiyligǝrlik bilǝn xǝⱨǝrdiki wǝ Yizrǝǝldiki ǝmǝldarlarni mǝn tǝrǝptǝ turidu, mǝn bilǝn tǝng muxu ixlarƣa mǝs’ul, dǝp halayiⱪⱪa kɵrsǝtmǝkqi.\f*  
\v 10 Əmdi xuni bilinglarki, Pǝrwǝrdigarning ⱨeq sɵzi, yǝni Pǝrwǝrdigar Aⱨabning jǝmǝti toƣrisida eytⱪinidin ⱨeqbir sɵz yǝrdǝ ⱪalmaydu. Qünki Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱪuli Iliyas arⱪiliⱪ eytⱪiniƣa ǝmǝl ⱪildi, — dedi.\x + \xo 10:10 \xt 1Pad. 21:19, 21, 29\x*   
\m
\v 11 Andin keyin Yǝⱨu Yizrǝǝldǝ Aⱨabning jǝmǝtidin ⱪalƣanlarning ⱨǝmmisi, uning tǝripidiki barliⱪ ǝrbablar, dost-aƣiniliri wǝ kaⱨinlirini ⱨeq kimni ⱪaldurmay ɵltürdi.  
\v 12 Andin u ornidin turup, Samariyǝgǝ bardi. Yolda ketiwetip «padiqilarƣa tǝwǝ Bǝyt-Əkǝd»kǝ yǝtkǝndǝ \f □ \fr 10:12 \ft \+bd ««padiqilarƣa tǝwǝ Bǝyt-Əkǝd»kǝ»\+bd* — yaki «ⱪoy padiqilar yiƣilidiƣan jay»ƣa...»\f*  
\v 13 Yǝⱨu Yǝⱨuda padixaⱨi Aⱨaziyaning ⱪerindaxliri bilǝn uqraxti. U ulardin: Silǝr kim? — dǝp soridi.  
\m «Aⱨaziyaning ⱪerindaxliri, padixaⱨning oƣulliri wǝ hanixning oƣulliridin ⱨal soriƣili barimiz, dedi.\f □ \fr 10:13 \ft \+bd «ⱨal soriƣili barimiz»\+bd* — ibraniy tilida «ⱨal soriƣili qüximiz».\f*  \x + \xo 10:13 \xt 2Tar. 22:8\x*   
\m
\v 14 U: Ularni tirik tutunglar! dǝp buyrudi. Andin adǝmliri ularni tirik tutti, andin ⱨǝmmisini Bǝyt-Əkǝdning ⱪuduⱪining yenida ɵltürüp, ularning ⱨeq birini ⱪoymidi. Ular jǝmiy ⱪiriⱪ ikki adǝm idi.  
\v 15 U u yǝrdin ketip barƣanda uning aldiƣa qiⱪⱪan Rǝkabning oƣli Yǝⱨonadabⱪa yoluⱪti. U uningƣa salam ⱪilip: Mening kɵnglüm sanga sadiⱪ bolƣandǝk, sening kɵnglüngmu manga sadiⱪmu? — dedi.  
\m Sadiⱪ, dedi Yǝⱨonadab.  
\m Yǝⱨu: — Undaⱪ bolsa ⱪolungni manga bǝrgin, dedi. U ⱪolini beriwidi, Yǝⱨu uni jǝng ⱨarwisiƣa elip qiⱪip, ɵz yenida jay berip \f □ \fr 10:15 \ft \+bd «sanga sadiⱪ»\+bd* — ibraniy tilida «kɵnglünggǝ sadiⱪ» dǝp ipadilinidu. \+bd «sanga sadiⱪ bolƣandǝk»\+bd* — yaki «sanga durus bolƣandǝk». \+bd «manga sadiⱪmu»\+bd* — yaki «manga durusmu». Bu ayǝttiki «Rǝkabning oƣli Yǝⱨonadab» «Yǝr.» 35:1-16dǝ tilƣa elinƣan «Rǝkabning oƣli Yǝⱨonadab (Yonadab)»ⱪa ohxax adǝm boluxi mumkin.\f*  
\v 16 uningƣa: Mǝn bilǝn berip, Pǝrwǝrdigarƣa bolƣan ⱪizƣinliⱪimni kɵrgin, dedi. Xuning bilǝn u uni jǝng ⱨarwisiƣa olturƣuzup ⱨǝydǝp mangdi.   
\m
\v 17 U Samariyǝgǝ kǝlgǝndǝ Aⱨabning jǝmǝtidin Samariyǝdǝ ⱪalƣanlarning ⱨǝmmisini ⱪirip tügǝtküqǝ ɵltürdi. Bu ix Pǝrwǝrdigarning Iliyasⱪa eytⱪan sɵzining ǝmǝlgǝ axuruluxi idi.\x + \xo 10:17 \xt 2Tar. 22:8\x*   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨuning Baal degǝn butning kaⱨin-pǝyƣǝmbǝrlirini ⱪǝtl ⱪilixi  
\m
\v 18 Andin Yǝⱨu ⱨǝmmǝ halayiⱪni yiƣdurup, ularƣa mundaⱪ dedi: — Aⱨab Baalning hizmitini az ⱪilƣan, lekin Yǝⱨu uning hizmitini kɵp ⱪilidu.  
\v 19 Buning üqün Baalning barliⱪ pǝyƣǝmbǝrlirini, uning ⱪulluⱪida bolƣanlarning ⱨǝmmisi bilǝn barliⱪ kaⱨinlirini manga qaⱪiringlar; ⱨeqkim ⱪalmisun, qünki Baalƣa qong ⱪurbanliⱪ sunƣum bar; ⱨǝrkim ⱨazir bolmisa jenidin mǝⱨrum bolidu, dedi. Lekin Yǝⱨu bu ixni baalpǝrǝslǝrni yoⱪitix üqün ⱨiyligǝrlik bilǝn ⱪildi.   
\m
\v 20 Xuning bilǝn Yǝⱨu: Baalƣa has bir ⱨeyt bekitinglar, dewidi, ular xundaⱪ elan ⱪildi.   
\m
\v 21 Yǝⱨu pütkül Israilƣa tǝklip ǝwǝtkǝndǝ, barliⱪ baalpǝrǝslǝr kǝldi; ulardin ⱨeqbiri kǝm ⱪalmay kǝldi. Ular Baalning buthanisiƣa kirdi; xuning bilǝn Baalning buthanisi bu bexidin yǝnǝ bir bexiƣiqǝ liⱪ toldi.  
\v 22 U \add murasim\add* kiyimi begigǝ: Ⱨǝmmǝ Baalpǝrǝslǝrgǝ \add ibadǝt\add* kiyimlirini ǝqiⱪip bǝr, dewidi, u kiyimlǝrni ularƣa ǝqiⱪip bǝrdi.   
\m
\v 23 Yǝⱨu bilǝn Rǝkabning oƣli Yǝⱨonadab Baalning buthanisiƣa kirip baalpǝrǝslǝrgǝ: Tǝkxürüp beⱪinglar, bu yǝrdǝ Pǝrwǝrdigarning bǝndiliridin ⱨeqbiri bolmisun, bǝlki pǝⱪǝt baalpǝrǝslǝr bolsun, dedi.   
\m
\v 24 Ular tǝxǝkkür ⱪurbanliⱪliri bilǝn kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlarni ɵtküzgili kirdi. Yǝⱨu sǝksǝn adimini texida ⱪoyup ularƣa: Mǝn silǝrning ilkinglarƣa tapxurƣan bu adǝmlǝrdin birsi ⱪolunglardin ⱪeqip kǝtsǝ, jenining ornida jan berisilǝr, dedi.\f □ \fr 10:24 \ft \+bd «tǝxǝkkür ⱪurbanliⱪliri»\+bd* — yaki pǝⱪǝt «ⱪurbanliⱪlar».\f*   
\m
\v 25 Ular kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪni ɵtküzüp boluxiƣila, Yǝⱨu orda pasibanliri wǝ sǝrdarlarƣa: Kirip ularni ⱪǝtl ⱪilip, ⱨeqkimni qiⱪⱪili ⱪoymanglar, dǝp buyrudi. Xuning bilǝn orda pasibanliri bilǝn sǝrdarlar ularni ⱪiliq bisi bilǝn ⱪǝtl ⱪilip, ɵlüklǝrni xu yǝrgǝ taxliwǝtti. Andin Baalning buthanisining iqkirigǝ kirip  
\v 26 but tüwrüklǝrni Baalning buthanisidin elip qiⱪip kɵydürüwǝtti.  
\v 27 Ular yǝnǝ Baalning tüwrük-ⱨǝykilini qeⱪip, Baalning buthanisini yiⱪitip uni bügüngǝ ⱪǝdǝr ⱨajǝthaniƣa aylandurdi.  
\v 28 Yǝⱨu xu yol bilǝn Baalni Israil iqidin yoⱪ ⱪildi.   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨuning sǝltǝnitining hulasisi  
\m
\v 29 Yǝⱨu Nibatning oƣli Yǝroboamning Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan gunaⱨliridin, yǝni Bǝyt-Əl bilǝn Dandiki altun mozay butliridin ɵzini yiƣmidi. \x + \xo 10:29 \xt 1Pad. 12:28\x*  
\v 30 Pǝrwǝrdigar Yǝⱨuƣa: Sǝn obdan ⱪilding; Mening nǝzirimgǝ muwapiⱪ kɵrünginini ada ⱪilip, Aⱨabning jǝmǝtigǝ kɵnglümdiki ⱨǝmmǝ niyǝtni bǝja ⱪilip pütküzgining üqün, sening oƣulliring tɵtinqi nǝsligiqǝ Israilning tǝhtidǝ olturidu, dedi.\x + \xo 10:30 \xt 2Pad. 15:12\x*   
\m
\v 31 Lekin Yǝⱨu pütün ⱪǝlbidin Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigarning muⱪǝddǝs ⱪanunida mengixⱪa kɵngül bɵlmidi; u Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Yǝroboamning gunaⱨliridin neri turmidi.   
\m
\v 32-33 Xu künlǝrdǝ Pǝrwǝrdigar Israilning zeminini kesip-kesip azaytixⱪa baxlidi. Qünki Ⱨazaǝl Iordan dǝryasining mǝxriⱪ tǝripidin baxlap Israilning qegraliridin bɵsüp ɵtüp ularƣa ⱨujum ⱪildi; u barliⱪ Gilead yurtini, Arnon jilƣisining yenidiki Aroǝrdin tartip Gileadtin ɵtüp Baxanƣiqǝ, Gad, Rubǝn wǝ Manassǝⱨning barliⱪ yurtlirini ixƣal ⱪildi.   
\m
\v 34 Əmdi Yǝⱨuning baxⱪa ǝmǝlliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin sǝltǝnitining ⱨǝmmǝ ⱪudriti «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 35 Yǝⱨu ɵz ata-bowiliri arisida uhlidi wǝ Samariyǝdǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Yǝⱨoaⱨaz uning ornida padixaⱨ boldi.  
\v 36 Yǝⱨuning Israilning üstidǝ Samariyǝdǝ sǝltǝnǝt ⱪilƣan waⱪti yigirmǝ sǝkkiz yil idi.   
\b  
\b  
\m  
\c 11
\s1 Hanix Ataliyaning ɵltürülüxi  
\r 2Tar. 22:10-12; 23:1-21  
\m
\v 1 Əmdi Aⱨaziyaning anisi Ataliya oƣlining ɵlginini kɵrgǝndǝ, barliⱪ xaⱨ nǝslini ɵltürüxkǝ ⱪozƣaldi.\x + \xo 11:1 \xt 2Tar. 22:10\x*   
\m
\v 2 Lekin Yoram padixaⱨning ⱪizi, yǝni Aⱨaziyaning singlisi Yǝⱨoxeba ɵltürülüx aldida turƣan padixaⱨning oƣullirining arisidin Aⱨaziyaning oƣli Yoaxni oƣriliⱪqǝ elip qiⱪip, uni wǝ inik anisini yastuⱪ-kirlik ambiriƣa yoxurup ⱪoydi. Yoax xu yol bilǝn Ataliyadin yoxurup ⱪelinip ɵltürülmidi.  
\v 3 Andin keyin \add inik anisi\add* bilǝn Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ altǝ yilƣiqǝ yoxurunup turdi. Xu waⱪitlarda Ataliya zeminda sǝltǝnǝt ⱪildi.   
\m
\v 4 Yǝttinqi yili Yǝⱨoyada adǝm ǝwǝtip Kariylar ⱨǝm orda pasibanlirining yüzbexilirini Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qaⱪirtip kelip, ular bilǝn ǝⱨdǝ ⱪilixti. U ularƣa Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ ⱪǝsǝm iqküzüp, padixaⱨning oƣlini kɵrsǝtti. \f □ \fr 11:4 \ft \+bd «Kariylar»\+bd* — bǝlkim bir türküm qǝtǝllik lǝxkǝrlǝrni kɵrsitidu. Baxⱪa birnǝqqǝ hil tǝrjimiliri uqrixi mumkin.\f*  \x + \xo 11:4 \xt 2Tar. 23:1\x*  
\v 5 Andin ularƣa buyrup: Mana silǝr ⱪilixinglar kerǝk bolƣan ix xuki: — Xabat künidǝ pasibanliⱪ nɵwiti kǝlgǝn üqtin biri padixaⱨning ordisida pasibanliⱪ kɵziti ⱪilsun.  
\v 6 Üqtin biri Sür degǝn dǝrwazida tursun wǝ üqtin biri orda pasibanlar ⱨoylisining kǝynidiki dǝrwazida tursun; xundaⱪ ⱪilip silǝr orda üqün pasibanliⱪ ⱪilisilǝr. \f □ \fr 11:6 \ft \+bd «Sür degǝn dǝrwazi»\+bd* — yaki «Ul dǝrwazisi».\f*  
\v 7 Xabat künidǝ pasibanliⱪ nɵwitini ⱪilip bolƣan üqtin ikki ⱪismi Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ padixaⱨning ⱪexida pasibanliⱪ ⱪilsun.  
\v 8 Silǝr padixaⱨning ǝtrapida turup, ⱨǝrbiringlar ⱪolunglarƣa ɵz ⱪoralinglarni elip, kimdǝkim sepinglardin ɵtkili urunsa uni ɵltürünglar; padixaⱨ qiⱪip-kirsǝ uning bilǝn billǝ yürünglar, dedi.   
\m
\v 9 Yüzbexilar kaⱨin Yǝⱨoyada barliⱪ tapiliƣanlirini bǝja kǝltürüxti; ⱨǝrbir yüzbexi ɵz adǝmlirini, ⱨǝm xabat künidǝ pasibanliⱪ nɵwitigǝ kǝlgǝnlǝrni ⱨǝm pasibanliⱪ nɵwitidin yanƣanlarni ⱪaldurup ⱪaldi; andin Yǝⱨoyada kaⱨinning ⱪexiƣa kǝldi. \x + \xo 11:9 \xt 2Tar. 23:8\x*  
\v 10 Kaⱨin bolsa Dawut padixaⱨning Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ saⱪlaⱪliⱪ nǝyzǝ wǝ ⱪalⱪanlirini yüzbexilarƣa tarⱪitip bǝrdi.   
\m
\v 11 Orda pasibanliri tizilip, ⱨǝrbiri ɵz ⱪolida ⱪoralini tutup, ibadǝthanining ong tǝripidin tartip sol tǝripigiqǝ ⱪurbangaⱨ bilǝn ibadǝthanini boylap padixaⱨning ǝtrapida turdi.  
\v 12 Yǝⱨoyada xaⱨzadini otturiƣa qiⱪirip uning bexiƣa tajni kiygüzüp, uningƣa guwaⱨnamilǝrni berip, padixaⱨ boluxⱪa \add huxbuy may bilǝn\add* mǝsiⱨ ⱪildi. Ⱨǝmmǝylǝn qawak qelip: — «Padixaⱨ yaxisun!» dǝp towlaxti.   
\m
\v 13 Ataliya orda pasibanliri bilǝn hǝlⱪning towlaxlirini angliƣanda, Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kirip, kɵpqilikning arisiƣa kǝldi.  
\v 14 U ⱪariwidi, mana padixaⱨ ⱪaidǝ-rǝsim boyiqǝ tüwrükning yenida turatti. Padixaⱨning yenida ǝmǝldarlar bilǝn kanayqilar tizilƣanidi; barliⱪ yurt hǝlⱪi xadlinip, kanay qelixatti. Buni kɵrgǝn Ataliya kiyimlirini yirtip: — Asiyliⱪ, asiyliⱪ! — dǝp warⱪirdi.   
\m
\v 15 Əmma Yǝⱨoyada kaⱨin ⱪoxunƣa mǝs’ul bolƣan yüzbexilarƣa: Uni sǝpliringlar otturisidin sirtⱪa qiⱪiriwetinglar; kimdǝkim uningƣa ǝgǝxsǝ ⱪiliqlansun, dǝp buyrudi. Qünki kaⱨin: — U Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ ɵltürülmisun, dǝp eytⱪanidi.   
\m
\v 16 Xuning bilǝn ular uningƣa yol boxitip bǝrdi; wǝ u padixaⱨ ordisiƣa kiridiƣan at yoliƣa yetip kǝlgǝndǝ, ular u yǝrdǝ uni ɵltürdi.\f □ \fr 11:16 \ft \+bd «ular uningƣa yol boxitip ... at yoliƣa yetip kǝlgǝndǝ, ular u yǝrdǝ uni ɵltürdi»\+bd* — yaki «ular uni tutup padixaⱨ ordisiƣa kiridiƣan at yoliƣa yetip kǝlgǝndǝ, xu yǝrdǝ uni ɵltürdi».\f*   
\m
\v 17 Yǝⱨoyada: — «Pǝrwǝrdigarning hǝlⱪi bolayli» dǝp Pǝrwǝrdigarning wǝ padixaⱨ bilǝn hǝlⱪning otturisida bir ǝⱨdǝ tohtatti; padixaⱨ bilǝn hǝlⱪning otturisida ⱨǝm bir ǝⱨdǝ baƣlandi. \x + \xo 11:17 \xt 2Tar. 23:16\x*  
\v 18 Andin barliⱪ zemindiki hǝlⱪ Baalning buthanisiƣa berip uni buzup taxlidi; uning ⱪurbangaⱨliri bilǝn mǝbudlirini qeⱪip parǝ-parǝ ⱪilip, Baalning kaⱨini Mattanni ⱪurbangaⱨlarning aldida ɵltürdi. Andin keyin \add Yǝⱨoyada\add* kaⱨin Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ pasibanlarni tǝyinlidi.  
\v 19 Andin u yüzbexilar, Kariylar, orda pasibanliri wǝ yurtning ⱨǝmmǝ hǝlⱪini ɵzi bilǝn elip kelip, padixaⱨni Pǝrwǝrdigarning ɵyidin baxlap qüxüp, ordidiki «Pasibanlarning dǝrwazisi»din padixaⱨning ordisiƣa kirgüzdi; Yoax padixaⱨliⱪ tǝhtigǝ olturdi.   
\m
\v 20 Yurtning barliⱪ hǝlⱪi xadlinatti; ular Ataliyani padixaⱨning ordisining yenida ⱪiliqlap ɵltürgǝndin keyin, xǝⱨǝr tinq bolup ⱪaldi.   
\b  
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨoax Yǝⱨudaƣa padixaⱨ bolidu  
\r 2Tar. 24:1-27  
\m
\v 21 Yǝⱨoax yǝttǝ yaxⱪa kirgǝndǝ padixaⱨ boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 12
\m
\v 1 Yǝⱨuning sǝltǝnitining yǝttinqi yilida Yǝⱨoax padixaⱨ boldi; u ⱪiriⱪ yil Yerusalemda sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisi Bǝǝr-Xebaliⱪ Zibiyaⱨ idi. \f □ \fr 12:1 \ft \+bd «Yǝⱨoax»\+bd* — «Yoax»ning baxⱪa xǝkli.\f*  
\v 2 Yǝⱨoax Yǝⱨoyada kaⱨin uningƣa nǝsiⱨǝt ⱪilip turƣan barliⱪ künlǝrdǝ, Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪildi. \f □ \fr 12:2 \ft \+bd «Yǝⱨoax Yǝⱨoyada kaⱨin uningƣa nǝsiⱨǝt ⱪilip turƣan barliⱪ künlǝrdǝ, ... durus bolƣanni ⱪildi.»\+bd* — bu sɵzgǝ ⱪariƣanda Yoax Yǝⱨoyada ɵlgǝndin keyin Pǝrwǝrdigarning yolidin qiⱪip kǝtti; wǝ dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ boldi («2Tar.» 24:17-27ni kɵrüng).\f*  
\v 3 Pǝⱪǝt «yuⱪiri jaylar»la yoⱪitilmidi; hǝlⱪ yǝnila «yuⱪiri jaylar»ƣa qiⱪip ⱪurbanliⱪ ⱪilip huxbuy yaⱪatti.\f □ \fr 12:3 \ft \+bd «yuⱪiri jaylar»\+bd* — Tǝwrattiki «Kan.» 12:5-14dǝ wǝ baxⱪa munasiwǝtlik yǝrlǝrdǝ, Huda Israillarƣa: Birsi Manga atap ⱪurbanliⱪ ⱪilsa, pǝⱪǝt «Ɵzüm talliƣan jay»da ⱪurbanliⱪ ⱪilsun, dǝp tapilaydu. Israilning tarihida Huda muxundaⱪ ⱪurbanliⱪ ⱪilidiƣan birnǝqqǝ jayni bekitkǝnidi (bir waⱪitta pǝⱪǝt birla jayni bekitǝtti). Biraⱪ Israillar bǝlkim ɵz ⱪolayliⱪini kɵzlǝp (wǝ bǝlkim butpǝrǝslǝrning ix-ⱨǝrikǝtlirini dorap) Hudaning ǝmrini nǝziridin saⱪit ⱪilip taƣ qoⱪⱪiliri ⱪatarliⱪ yuⱪiri jaylarda Hudaƣa ibadǝt ⱪilip ⱪurbanliⱪ ⱪilatti. Buning xundaⱪ bir hǝtiri bar idiki, ular ǝtrapidiki butpǝrǝslǝrning tǝsirini ⱪobul ⱪilip, xu yǝrdǝ ⱨǝrhil butlarƣimu qoⱪunup, ⱨǝtta butpǝrǝslǝrgǝ ǝgixip «insan ⱪurbanliⱪ»larnimu ⱪilixi mumkin wǝ dǝrwǝⱪǝ kɵp waⱪitlarda xundaⱪ ⱪilatti (mǝsilǝn, «Əz.» 16:21, 20:26ni kɵrüng).\f*   
\m
\v 4 Yǝⱨoax kaⱨinlarƣa: — Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ Hudaƣa atalƣan ⱨǝmmǝ pul, jümlidin royhǝttin ɵtküzülgǝn ⱨǝr kixining baj puli, ⱪǝsǝm iqkǝnlǝrning puli wǝ ⱨǝrkim ihtiyari bilǝn Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ beƣixlap ǝkǝlgǝn ⱨǝmmǝ pulni \f □ \fr 12:4 \ft \+bd «royhǝttin ɵtküzülgǝn ⱨǝr kixining baj puli, ⱪǝsǝm iqkǝnlǝrning puli»\+bd* — «Mis.» 30:11-16, «Law.» 27-babni kɵrüng.\f*  \x + \xo 12:4 \xt 2Pad. 22:3-21\x*  
\v 5 kaⱨinlar hǝziniqilǝrdin tapxuruwelip Pǝrwǝrdigarning ɵyining ⱪaysi yeri buzulƣan bolsa, xu pulni ixlitip xularni ongxisun, dedi.\f □ \fr 12:5 \ft \+bd «kaⱨinlar hǝziniqilǝrdin...»\+bd* — yaki «kaⱨinlar ɵz tonuxliridin...». «Kaⱨinlar» — ibraniy tilida «Ⱨǝrbir kaⱨin...» deyilidu — demǝk, ⱨǝrbir kaⱨinning bu ixⱪa bolƣan ayrim mǝs’uliyiti barliⱪi sǝl tǝkitlinidu.\f*   
\m
\v 6 Lekin Yǝⱨoax padixaⱨning sǝltǝnitining yigirmǝ üqinqi yiliƣiqǝ, kaⱨinlar ibadǝthanining buzulƣan yǝrlirini tehiqǝ onglimiƣanidi.  
\v 7 Andin Yǝⱨoax padixaⱨ Yǝⱨoyada kaⱨin wǝ baxⱪa kaⱨinlarni qaⱪirip ularƣa: — Nemixⱪa ibadǝthanining buzulƣan yǝrlirini ongximidinglar? Mundin keyin hǝziniqilǝrdin pul almanglar wǝ ɵzünglar ibadǝthanining buzulƣan yǝrlirini onglatmanglar, dedi.\f □ \fr 12:7 \ft \+bd «...Mundin keyin hǝziniqilǝrdin pul almanglar wǝ ɵzünglar ibadǝthanining buzulƣan yǝrlirini onglatmanglar»\+bd* — bu sɵzgǝ ⱪariƣanda kaⱨinlar ⱨeq bolmiƣanda ibadǝthanini ongxitix hizmitidǝ mǝs’uliyǝtsizlik ⱪilƣan bolsa kerǝk. Bu sɵzlǝrdin ular muxu pullarni hiyanǝt ⱪilƣanliⱪi natayin. 
\fp  Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Muningdin baxlap ibadǝthanining buzulƣan yǝrlirini onglitix mǝⱪsitidǝ baxⱪa hǝziniqilǝrdin pul almanglar». 8-ayǝt bizning tǝrjimimizgǝ masraⱪ kelidu.\f*   
\m
\v 8 Xuning bilǝn kaⱨinlar maⱪul boluxup: Biz buningdin keyin hǝlⱪtin pul almaymiz ⱨǝm ɵzimiz ibadǝthanining buzulƣan yǝrlirinimu ongximaymiz, dedi.   
\m
\v 9 Əmdi Yǝⱨoyada kaⱨin bir sanduⱪni elip qiⱪip, yapⱪuqidin bir tɵxük texip uni ⱪurbangaⱨning yeniƣa ⱪoydi; kixilǝr Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kirgǝndǝ, u ong tǝrǝptǝ turatti. Dǝrwaziƣa ⱪaraydiƣan kaⱨinlar Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kǝltürülgǝn barliⱪ pulni uningƣa salatti.  
\v 10 Wǝ xundaⱪ bolattiki, ular sanduⱪta kɵp pul qüxkǝnlikini kɵrsǝ, padixaⱨning katipi bilǝn bax kaⱨin ibadǝthaniƣa qiⱪip, Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki pulni haltiƣa qigip, sanap ⱪoyatti.  
\v 11 Andin ular Pǝrwǝrdigarning ɵyini ongxaydiƣan ix baxliriƣa ɵlqǝp-ⱨesablap berǝtti. Ular bolsa uni Pǝrwǝrdigarning ɵyini ongxaydiƣan yaƣaqqi bilǝn tamqilar,  
\v 12 taxqilar bilǝn taxtiraxlarƣa berǝtti. Ular muxu pulni Pǝrwǝrdigarning ɵyining buzulƣan yǝrlirini ongxaxⱪa lazim bolƣan yaƣaq bilǝn oyulƣan taxlarni setiwelixⱪa, xuningdǝk ibadǝthanini ongxaxⱪa wǝ ⱨǝmmǝ baxⱪa qiⱪimƣa ixlitǝtti. \f □ \fr 12:12 \ft \+bd «taxtiraxlar»\+bd* — yǝni tax nǝⱪixqilǝr idi.\f*  
\v 13 Lekin Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kǝltürülgǝn pul ibadǝthaniƣa atilidiƣan kümüx ⱪaqa-ⱪuqilar, piqaⱪlar, piyalilǝr, kanaylar, ya altundin yaki kümüxtin yasalƣan baxⱪa ⱨǝrⱪandaⱪ nǝrsilǝrni yasitixⱪa ixlitilmǝytti.  
\v 14 Ular bǝlki xu pulni ix bexiliriƣa berip, Pǝrwǝrdigarning ɵyini ongxitatti.  
\v 15 Ular pulni ix bejirgüqilǝrning ixlǝmqilǝrgǝ tǝⱪsim ⱪilip berixi üqün tapxuratti; lekin uning ⱨesawatini ⱪilmaytti; qünki bular insap bilǝn ix ⱪilatti.  
\v 16 Lekin itaǝtsizlik ⱪurbanliⱪi puli bilǝn gunaⱨ ⱪurbanliⱪiƣa munasiwǝtlik pullar Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ elip kelinmǝytti; u kaⱨinlarƣa tǝwǝ idi.   
\m
\v 17 U waⱪitta Suriyǝ padixaⱨi Ⱨazaǝl Gat xǝⱨirigǝ ⱨujum ⱪilip, uni ixƣal ⱪildi. Andin Ⱨazaǝl Yerusalemƣa ⱨujum ⱪilixⱪa yüzlǝndi. \x + \xo 12:17 \xt 2Pad. 8:12; 13:25; 2Tar. 24:23\x*  
\v 18 Xuning bilǝn Yǝⱨudaning padixaⱨi Yǝⱨoax ɵz ata-bowiliri bolƣan Yǝⱨuda padixaⱨliri Yǝⱨoxafat, Yoram wǝ Aⱨaziya Pǝrwǝrdigarƣa tǝⱪdim ⱪilƣan ⱨǝmmǝ muⱪǝddǝs buyumlarni, wǝ ɵzi tǝⱪdim ⱪilƣanlirini Pǝrwǝrdigarning ɵyi ⱨǝm padixaⱨning ordisining hǝziniliridin izdǝp tapⱪan barliⱪ altunƣa ⱪoxup, ⱨǝmmisini Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝlgǝ ǝwǝtti; andin Ⱨazaǝl Yerusalemdin qekindi.\x + \xo 12:18 \xt 2Pad. 18:15\x*   
\m
\v 19 Yoaxning baxⱪa ǝmǝlliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?\f □ \fr 12:19 \ft \+bd «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri»\+bd* — bu kitab Tǝwrattiki «Tarih-tǝzkirǝ» ǝmǝs, biraⱪ xübⱨisizki, Tǝwrattiki «Tarih-tǝzkirǝ» uningdin kɵp uqurlar alƣanidi.\f*   
\m
\v 20 Əmdi \add Yǝⱨoaxning\add* hizmǝtkarliri uningƣa ⱪǝst ⱪilip Silla dawini tǝripidiki Millo ⱪǝl’ǝsidǝ uni ɵltürdi. \x + \xo 12:20 \xt 2Pad. 14:5\x*  
\v 21 Uning hizmǝtkarliridin Ximeatning oƣli Yozaⱪar wǝ Xomǝrning oƣli Yǝⱨozabad uni zǝhimlǝndürdi, xuning bilǝn u ɵldi. U ɵz ata-bowilirining arisida «Dawutning xǝⱨiri»dǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Oƣli Amaziya uning ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 13
\s1 Yǝⱨoaⱨaz Israil üstidin ⱨɵküm süridu  
\m
\v 1 Aⱨaziyaning oƣli, Yǝⱨudaning padixaⱨi Yoaxning sǝltǝnitining yigirmǝ üqinqi yili, Yǝⱨuning oƣli Yǝⱨoaⱨaz Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, Samariyǝdǝ on yǝttǝ yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 2 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip, Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨliriƣa ǝgixip mangdi; u ulardin ⱨeq qiⱪmidi.  
\v 3 Buning üqün Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipi Israilƣa ⱪozƣaldi; u ularni Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝlning wǝ Ⱨazaǝlning oƣli Bǝn-Ⱨadadning ⱪoliƣa tapxurup bǝrdi.   
\m
\v 4 Yǝⱨoaⱨaz Pǝrwǝrdigardin rǝⱨim tilidi; wǝ Pǝrwǝrdigar Israilning ⱪisilip ⱪalƣanliⱪini kɵrüp duasiƣa ⱪulaⱪ saldi. Qünki Suriyǝning padixaⱨi ularƣa zulum ⱪiliwatatti.  
\v 5 Pǝrwǝrdigar Israilƣa bir ⱪutⱪuzƣuqi tǝyinlidi; xuning bilǝn ular Suriylǝrning ⱪolidin azad bolup ⱪutuldi. Keyin Israil yǝnǝ burunⱪidǝk ɵz ɵy-qedirliridǝ makanlaxti.  
\v 6 Lekin ular Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Yǝroboam jǝmǝtining gunaⱨliridin qiⱪmidi; ular yǝnila xu yolda mangatti. Ⱨǝtta Samariyǝdǝ bir «Axǝraⱨ» butmu ⱪalƣanidi.\f □ \fr 13:6 \ft \+bd ««Axǝraⱨ» butlar»\+bd* — bǝlkim butpǝrǝslikkǝ beƣixlanƣan dǝrǝhlǝrdur. Dǝrǝhlǝr bǝlkim ayal but xǝklidǝ oyulƣan yaki nǝⱪixlǝngǝn boluxi mumkin.\f*   
\m
\v 7 \add Suriyǝning padixaⱨi\add* Yǝⱨoaⱨazƣa pǝⱪǝt ǝllik atliⱪ lǝxkǝrni, on jǝng ⱨarwisi bilǝn on ming piyadǝ ǝskirinila ⱪaldurƣanidi. Qünki u Yǝⱨoaⱨazning \add ⱪoxunini\add* yoⱪitip hamandiki topa-qangdǝk ⱪiliwǝtkǝnidi.   
\m
\v 8 Əmdi Yǝⱨoaⱨazning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin sǝltǝnitining ⱨǝmmǝ ⱪudriti «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?  
\v 9 Yǝⱨoaⱨaz ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ Samariyǝdǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Yoax ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\m  
\s1 Yoax Samariyǝ üstidin ⱨɵküm süridu •••• «Yoax»ning baxⱪa xǝkli «Yǝⱨoax»  
\m
\v 10 Yǝⱨudaning padixaⱨi Yoaxning sǝltǝnitining ottuz yǝttinqi yilida Yǝⱨoaⱨazning oƣli Yǝⱨoax Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, on altǝ yil sǝltǝnǝt ⱪildi. \f □ \fr 13:10 \ft \+bd «Yǝⱨoax»\+bd* — «Yoax»ning baxⱪa xǝkli.\f*  
\v 11 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi; u Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan, Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨlirining ⱨeqⱪaysisini taxlimidi; u xu yolda mangatti.   
\m
\v 12 Əmdi Yoaxning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin uning Yǝⱨudaning padixaⱨi Amaziya bilǝn jǝng ⱪilip kɵrsǝtkǝn ⱪudriti «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?  
\v 13 Yoax ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ Yǝroboam uning tǝhtigǝ olturdi. Yoax Samariyǝdǝ Israilning padixaⱨliri arisida dǝpnǝ ⱪilindi.   
\b  
\m  
\s1 Elixaning ahirⱪi bexariti  
\m
\v 14 Elixa ɵz ǝjilini yǝtküzidiƣan kesǝl bilǝn yatti. Israilning padixaⱨi Yoax uning ⱪexiƣa kelip uning yüzigǝ engixip yiƣlap: I atam, i atam, Israilning jǝng ⱨarwisi ⱨǝm atliⱪ ǝskǝrliri!» dǝp pǝryad kɵtürdi.\f □ \fr 13:14 \ft \+bd «Israilning jǝng ⱨarwisi»\+bd* — yaki «Israilning jǝng ⱨarwiliri». \+bd «Israilning jǝng ⱨarwisi ⱨǝm atliⱪ ǝskǝrliri!»\+bd* — degǝn ibarǝ bǝlkim padixaⱨning Elixa pǝyƣǝmbǝrgǝ bolƣan ⱨɵrmitini bildürǝtti — Elixa pǝyƣǝmbǝr (Iliyas pǝyƣǝmbǝrdǝk) Israilƣa ⱨǝm baxpanaⱨ ⱨǝm ɵzi «bir kixilik ⱪoxun»dǝk bolup kǝlgǝnidi.\f*  \x + \xo 13:14 \xt 2Pad. 2:12\x*   
\m
\v 15 Elixa uningƣa: Bir ya bilǝn ya oⱪlirini kǝltürgin, dedi. U ya bilǝn ya oⱪlirini kǝltürgǝndǝ  
\v 16 Elixa Israilning padixaⱨiƣa: Ⱪolungni yaƣa selip tutⱪin, dedi. U ⱪolini ⱪoyƣanda Elixamu ⱪollirini padixaⱨning ⱪollirining üstigǝ ⱪoyup, uningƣa:  
\v 17 — Mǝxriⱪ tǝrǝptiki derizini aqⱪin, dedi. U uni aqⱪanda Elixa: Atⱪin, dedi. U etiwidi, Elixa uningƣa: Mana bu Pǝrwǝrdigarning nusrǝt ya oⱪi, yǝni Suriyǝning üstidin nusrǝt ⱪazinidiƣan ya oⱪidur. Sǝn Suriylǝrni yoⱪatⱪuqǝ Afǝⱪtǝ ular bilǝn jǝng ⱪilisǝn, dedi.\x + \xo 13:17 \xt 1Pad. 20:30\x*   
\m
\v 18 Andin u: — Ya oⱪlirini ⱪolungƣa alƣin, dedi. Ularni alƣanda, Elixa Israilning padixaⱨiƣa: Ular bilǝn yǝrgǝ urƣin, dedi. U üq ⱪetim urup tohtidi.  
\v 19 Hudaning adimi uningƣa aqqiⱪlinip: Sǝn bǝx-altǝ ⱪetim uruxungƣa toƣra kelǝtti. Xundaⱪ ⱪilƣan bolsang, sǝn Suriylǝrni urup yoⱪitip üzül-kesil mǝƣlup ⱪilatting; lekin ǝmdi Suriylǝrni urup, pǝⱪǝt üq ⱪetimla mǝƣlup ⱪilalaysǝn, dedi.   
\m
\v 20 Elixa ɵlüp dǝpnǝ ⱪilindi.  
\m Əmdi ⱨǝr yili, yil bexida Moablardin top-top bulangqilar yurtⱪa parakǝndiqilik salatti.  
\v 21 Bir küni xundaⱪ boldiki, hǝlⱪ bir ɵlgǝn adǝmni yǝrlikigǝ ⱪoyuwatⱪanda, mana, ular bir top bulangqilarni kɵrüp ⱪaldi, ular jǝsǝtni Elixaning gɵrigǝ taxlidi. Jǝsǝt Elixaning ustihiniƣa tǝgkǝndǝ, u tirilip, ⱪopup tik turdi.   
\m
\v 22 Əmma Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝl bolsa Yǝⱨoaⱨazning ⱨǝmmǝ künliridǝ Israilƣa zalimliⱪ ⱪilatti.  
\v 23 Lekin Pǝrwǝrdigar ularƣa meⱨriban bolup iq aƣritatti; Ibraⱨim bilǝn Isⱨaⱪ wǝ Yaⱪupⱪa baƣliƣan ǝⱨdisi tüpǝylidin U ularƣa iltipat ⱪilip, ularni bügüngǝ ⱪǝdǝr ⱨalak ⱪilmay, Ɵz ⱨuzuridin qiⱪiriwetixni halimiƣanidi.   
\m
\v 24 Suriyǝning padixaⱨi Ⱨazaǝl ɵldi wǝ oƣli Bǝn-Ⱨadad uning ornida padixaⱨ boldi.  
\v 25 Andin keyin Yǝⱨoaⱨazning oƣli Yǝⱨoax Ⱨazaǝlning oƣli Bǝn-Ⱨadadning ⱪolidin Ⱨazaǝl ɵz atisi Yǝⱨoaⱨazdin jǝngdǝ tartiwalƣan xǝⱨǝrlǝrni yanduruwaldi. Yǝⱨoax uni urup, üq ⱪetim mǝƣlup ⱪilip, xuning bilǝn Israilning xǝⱨǝrlirini yandurwaldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 14
\s1 Amaziyaning Yǝⱨudaƣa bolƣan sǝltǝniti  
\r 2Tar. 25:1-28  
\m
\v 1 Israilning padixaⱨi Yǝⱨoaⱨazning oƣli Yoaxning sǝltǝnitining ikkinqi yilida \add Yǝⱨudadiki\add* Yoaxning oƣli Amaziya Yǝⱨudaƣa padixaⱨ boldi.  
\v 2 Padixaⱨ bolƣanda u yigirmǝ bǝx yaxⱪa kirgǝnidi; u Yerusalemda yigirmǝ toⱪⱪuz yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisi Yerusalemliⱪ Yǝⱨoaddan idi.\x + \xo 14:2 \xt 2Tar. 25:1\x*   
\m
\v 3 Amaziya Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilatti, lekin ǝjdadi Dawut ⱪilƣandǝk ǝmǝs, bǝlki atisi Yoaxning barliⱪ ⱪilƣanliri boyiqǝ ix kɵrǝtti. \f □ \fr 14:3 \ft \+bd «ǝjdadi Dawut»\+bd* — ibraniy tilida «atisi Dawut».\f*  
\v 4 Pǝⱪǝt «yuⱪiri jaylar»la yoⱪitilmidi; hǝlⱪ yǝnila «yuⱪiri jaylar»ƣa qiⱪip ⱪurbanliⱪ ⱪilip huxbuy yaⱪatti.   
\m
\v 5 Wǝ xundaⱪ boldiki, sǝltǝniti uning ⱪolida muⱪim bolƣanda, u padixaⱨ atisini ɵltürgǝn hizmǝtkarlirini tutup ɵltürdi.  
\v 6 Lekin Musaƣa qüxürülgǝn ⱪanun kitabida Pǝrwǝrdigarning: «Atilarni oƣulliri üqün ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilixⱪa bolmaydu ya oƣullirini atiliri üqün ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilixⱪa bolmaydu, bǝlki ⱨǝrbiri ɵz gunaⱨi üqün ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilinsun» dǝp pütülgǝn ǝmri boyiqǝ, u ɵltürgüqilǝrning balilirini ɵlümgǝ mǝⱨkum ⱪilmidi.\x + \xo 14:6 \xt Ⱪan. 24:16; Əz. 18:20\x*   
\m
\v 7 U «Xor wadisi»da Edomiylardin on ming ǝskǝrni ɵltürdi wǝ jǝng ⱪilip Selani ixƣal ⱪilip uni Yoⱪtǝǝl dǝp atidi; bügüngiqǝ u xundaⱪ atilip kǝlmǝktǝ.  
\v 8 Andin keyin Amaziya Israilning padixaⱨi Yǝⱨuning nǝwrisi, Yǝⱨoaⱨazning oƣli Yǝⱨoaxning aldiƣa ǝlqilǝrni mangdurup: «Ⱪeni, \add jǝng mǝydanida\add* yüz turanǝ kɵrüxǝyli» dedi.   
\m
\v 9 Israilning padixaⱨi Yǝⱨoax Yǝⱨudaning padixaⱨi Amaziyaƣa ǝlqi ǝwǝtip mundaⱪ sɵzlǝrni yǝtküzdi: — «Liwandiki tikǝn Liwandiki kedir dǝrihigǝ sɵz ǝwǝtip: Ɵz ⱪizingni oƣlumƣa hotunluⱪⱪa bǝrgin, dedi. Lekin Liwandiki bir yawayi ⱨaywan ɵtüp ketiwetip, tikǝnni dǝssiwǝtti.   
\m
\v 10 Sǝn dǝrwǝⱪǝ Edomning üstidin ƣǝlibǝ ⱪilding; kɵnglüngdǝ ɵz-ɵzüngdin mǝƣrurlinip kǝtting. Əmdi yayrap pǝhirlǝn, biraⱪ ɵydǝ ⱪalƣin; nemixⱪa bexingƣa külpǝt kǝltürüp, ɵzüngni wǝ ɵzüng bilǝn Yǝⱨudani balaƣa yiⱪitisǝn?».\f □ \fr 14:10 \ft \+bd «Nemixⱪa bexingƣa külpǝt kǝltürüp, ɵzüngni wǝ ɵzüng bilǝn Yǝⱨudani balaƣa yiⱪitisǝn?»\+bd* — Yǝⱨoax eytⱪan tǝmsilning omumiy mǝnisi: «Sǝn pǝⱪǝt bir tikǝndursǝn, ɵzüm kedirdǝk uluƣ adǝmmǝn, ɵzünggǝ unqiwala ixinip kǝtmǝ. Sening uluƣ pilaning ⱨǝrtürlük tasadipiyliⱪtin mǝƣlup boluxi mumkin» degǝndǝk. Gǝrqǝ Yǝⱨoax padixaⱨni «butpǝrǝs kapir» dǝp ⱨesabliƣili bolsimu, muxu yǝrdǝ uning nǝsiⱨǝti toƣra idi.\f*   
\m
\v 11 Əmma Amaziya ⱪulaⱪ salmidi. Israilning padixaⱨi Yǝⱨoax jǝnggǝ qiⱪti; xuning bilǝn u Yǝⱨudaning padixaⱨi Amaziya bilǝn Yǝⱨudadiki Bǝyt-Xǝmǝxtǝ uqrixip soⱪuxti.  
\v 12 Yǝⱨudaning adǝmliri Israilning adǝmliri tǝripidin tiripirǝn ⱪilinip, ⱨǝrbiri ɵz ɵyigǝ ⱪeqip kǝtti.  
\v 13 Wǝ Israilning padixaⱨi Yǝⱨoax Bǝyt-Xǝmǝxtǝ Aⱨaziyaning nǝwrisi, Yǝⱨoaxning oƣli, Yǝⱨudaning padixaⱨi Amaziyani ǝsir ⱪilip, Yerusalemƣa elip bardi; u Yerusalemning sepilining Əfraim dǝrwazisidin tartip burjǝk dǝrwazisiƣiqǝ bolƣan tɵt yüz gǝzlik bir bɵlikini ɵrüwǝtti.\f □ \fr 14:13 \ft \+bd «tɵt yüz gǝzlik...»\+bd* — Tǝwratta «gǝz» (yaki «jǝynǝk») ⱪolning jǝynǝktin barmaⱪning uqiƣiqǝ bolƣan uzunluⱪi, yǝni 0.454 metr uzunluⱪ idi.\f*   
\m
\v 14 U Pǝrwǝrdigarning ɵyidin ⱨǝmdǝ padixaⱨning ordisidiki hǝzinidin tepilƣan barliⱪ altun-kümüx, ⱨǝmmǝ ⱪaqa-ⱪuqilarni buliwaldi wǝ kepillik süpitidǝ birnǝqqǝ tutⱪunni elip Samariyǝgǝ yenip kǝtti.  
\v 15 Əmma Yǝⱨoaxning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin uning Yǝⱨudaning padixaⱨi Amaziya bilǝn jǝng ⱪilip kɵrsǝtkǝn ⱪudriti «Israil padixaⱨlirining Tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 16 Yǝⱨoax ɵz ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ Samariyǝdǝ Israilning padixaⱨlirining arisida dǝpnǝ ⱪilindi. Oƣli Yǝroboam uning orniƣa padixaⱨ boldi.  
\v 17 Israilning padixaⱨi Yǝⱨoaⱨazning oƣli Yǝⱨoax ɵlgǝndin keyin, Yǝⱨoaxning oƣli, Yǝⱨudaning padixaⱨi Amaziya on bǝx yil ɵmür kɵrdi.  
\v 18 Əmdi Amaziyaning baxⱪa ǝmǝlliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?  
\v 19 U Yerusalemda bǝzilǝr uni ⱪǝstlǝxkǝ kirixkǝnidi, Laⱪix xǝⱨirigǝ ⱪeqip kǝtti; lekin ⱪǝstligüqilǝr kǝynidin Laⱪixⱪa adǝm ǝwǝtip u yǝrdǝ uni ɵltürdi. \x + \xo 14:19 \xt 2Tar. 25:27\x*  
\v 20 Andin ular uni atlarƣa artip Yerusalemƣa elip bardi. U Yerusalemda ata-bowilirining arisida «Dawutning xǝⱨiri»dǝ dǝpnǝ ⱪilindi.  
\v 21 Yǝⱨudaning barliⱪ hǝlⱪi uning on altǝ yaxⱪa kirgǝn oƣli Azariyani tiklǝp, uni atisi Amaziyaning ornida padixaⱨ ⱪildi \x + \xo 14:21 \xt 2Tar. 26:1\x*  
\v 22 (padixaⱨ atisi ata-bowilirining arisida uhliƣandin keyin, Elat xǝⱨirini ⱪaytidin yasap, Yǝⱨudaƣa yǝnǝ tǝwǝ ⱪilƣuqi dǝl Azariya idi).\f □ \fr 14:22 \ft \+bd «padixaⱨ ...Elat xǝⱨirini ⱪaytidin yasap, Yǝⱨudaƣa yǝnǝ tǝwǝ ⱪilƣuqi dǝl Azariya idi»\+bd* — yaki «padixaⱨ atisi ɵz ata-bowilirining arisida uhliƣandin keyin, Azariya Elat xǝⱨirini ⱪaytidin yasap uni Yǝⱨudaƣa yǝnǝ tǝwǝ ⱪildi»\f*   
\b  
\m  
\s1 Yǝroboam II-ning Israil üstigǝ padixaⱨ boluxi  
\m
\v 23 Yǝⱨudaning padixaⱨi Yoaxning oƣli Amaziyaning sǝltǝnitining on bǝxinqi yilida, Israilning padixaⱨi Yǝⱨoaxning oƣli Yǝroboam ⱨɵküm sürüxkǝ baxlap, Samariyǝdǝ ⱪiriⱪ bir yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 24 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi; u Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨlirining ⱨeqbirini taxlimidi.   
\m
\v 25 Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigarning ɵz ⱪuli Gat-Ⱨǝfǝrlik Amittayning oƣli Yunus \add pǝyƣǝmbǝr\add* arⱪiliⱪ eytⱪan sɵzi ǝmǝlgǝ axurulup, u \add ximalda\add* Hamat rayoniƣa kirix eƣizidin tartip \add jǝnubta\add* «Arabaⱨ dengizi»ƣiqǝ Israilning qegralirini kengǝytip ǝsligǝ kǝltürdi. \f □ \fr 14:25 \ft \+bd «Hamat rayoniƣa kirix eƣizidin tartip...»\+bd* — yaki «Libo-Hamattin tartip...». \+bd «Arabaⱨ dengizi»\+bd* — «Ɵlük dengiz»dur.\f*  \x + \xo 14:25 \xt Yun. 1:1; Mat. 12:39, 40\x*  
\v 26 Qünki Pǝrwǝrdigar Israilning tartⱪan azablirining intayin ⱪattiⱪ ikǝnlikini kɵrdi; ajizlar ⱨǝm meyiplardin baxⱪa ⱨeqkim ⱪalmidi, Israilƣa mǝdǝtkar yoⱪ idi. \f □ \fr 14:26 \ft \+bd «ajizlar ⱨǝm meyiplardin baxⱪa ⱨeqkim ⱪalmidi, Israilƣa mǝdǝtkar yoⱪ idi»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi: «mǝyli ⱪul bolsun, ⱨɵr bolsun, Israilƣa mǝdǝtkar yoⱪ idi».\f*  
\v 27 Pǝrwǝrdigar: «Israilning namini asmanning astidin yoⱪitimǝn» degǝn ǝmǝs idi; xunga U Yǝⱨoaxning oƣli Yǝroboamning ⱪoli bilǝn ularni ⱪutⱪuzdi.   
\m
\v 28 Əmdi Yǝroboamning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin uning sǝltǝnitining ⱪudriti wǝ ⱪandaⱪ jǝng ⱪilip, ǝsli Yǝⱨudaƣa tǝwǝ bolƣan Dǝmǝxⱪ bilǝn Hamatni yanduruwalƣanliⱪi «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 29 Yǝroboam ata-bowiliri, yǝni Israilning padixaⱨlirining arisida uhlidi wǝ oƣli Zǝkǝriya uning ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 15
\s1 Azariya — yǝni Uzziya — Yǝⱨudaƣa sǝltǝnǝt ⱪilidu  
\r 2Tar. 26:1-23  
\m
\v 1 Israilning padixaⱨi Yǝroboamning sǝltǝnitining yigirmǝ yǝttinqi yilida Amaziyaning oƣli Azariya Yǝⱨudaning padixaⱨi boldi. \f □ \fr 15:1 \ft \+bd «Azariya»\+bd* — «Azariya»ning baxⱪa xǝkli «Uzziya».\f*  \x + \xo 15:1 \xt 2Pad. 14:21; 2Tar. 26:1\x*  
\v 2 On altǝ yaxⱪa kirgǝndǝ padixaⱨ bolup Yerusalemda ǝllik ikki yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Yǝkoliya bolup, u Yerusalemliⱪ idi. \x + \xo 15:2 \xt 2Tar. 26:1, 3; 2Tar. 27:3\x*  
\v 3 U atisi Amaziyaning barliⱪ ⱪilƣanliridǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilatti.  
\v 4 Pǝⱪǝt «yuⱪiri jaylar»la yoⱪitilmidi; hǝlⱪ yǝnila «yuⱪiri jaylar»ƣa qiⱪip ⱪurbanliⱪ ⱪilip huxbuy yaⱪatti.   
\m
\v 5 Əmma Pǝrwǝrdigar padixaⱨni urup, uning ɵlümigiqǝ uni mahaw kesiligǝ muptila ⱪilƣaq, u ayrim ɵydǝ turatti wǝ padixaⱨning oƣli Yotam ordini baxⱪurup yurtning hǝlⱪining üstigǝ ⱨɵküm sürǝtti.\f □ \fr 15:5 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar padixaⱨni urup, uning ɵlümigiqǝ uni mahaw kesiligǝ muptila ⱪilƣaq, u ayrim ɵydǝ turatti»\+bd* — bu wǝⱪǝ toƣruluⱪ «2Tar.» 26:16-21ni kɵrüng.\f*   
\m
\v 6 Azariyaning baxⱪa ǝmǝlliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?  
\v 7 Azariya ata-bowilirining arisida uhlidi; kixilǝr uni «Dawutning xǝⱨiri»dǝ ata-bowilirining arisida dǝpnǝ ⱪildi. Oƣli Yotam uning ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\m  
\s1 Israil üstigǝ yǝnǝ birnǝqqǝ padixaⱨ ⱪisⱪa waⱪit sǝltǝnǝt ⱪilidu  
\m
\v 8 Yǝⱨuda padixaⱨi Azariyaning sǝltǝnitining ottuz sǝkkizinqi yilida, Yǝroboamning oƣli Zǝkǝriya Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, altǝ ay sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 9 U ata-bowiliri ⱪilƣandǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti; u Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨliridin qiⱪmidi.   
\m
\v 10 Yabǝxning oƣli Xallum uningƣa ⱪǝst ⱪilip, uni hǝlⱪning aldida urup ɵltürdi wǝ uning ornida padixaⱨ boldi.  
\v 11 Zǝkǝriyaning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?  
\v 12 \add Uning ɵltürülüxi\add* Pǝrwǝrdigarning Yǝⱨuƣa: — Sening oƣulliring tɵtinqi nǝsligiqǝ Israilning tǝhtidǝ olturidu, degǝn sɵzini ǝmǝlgǝ axurdi. Dǝrwǝⱪǝ xundaⱪ boldi.\x + \xo 15:12 \xt 2Pad. 10:30\x*   
\m
\v 13 Yabǝxning oƣli Xallum Yǝⱨuda padixaⱨi Azariyaning sǝltǝnitining ottuz toⱪⱪuzinqi yilida padixaⱨ bolup, Samariyǝdǝ toluⱪ bir ay sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 14 Gadining oƣli Mǝnaⱨǝm Tirzaⱨdin qiⱪip, Samariyǝgǝ kelip, Yabǝxning oƣli Xallumni xu yǝrdǝ urup ɵltürdi wǝ uning ornida padixaⱨ boldi.   
\m
\v 15 Xallumning baxⱪa ixliri, jümlidin uning ⱪǝst ⱪilixliri, mana «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝndur.   
\m
\v 16 Xu qaƣda Mǝnaⱨǝm Tipsaⱨ xǝⱨirigǝ ⱨujum ⱪilip, u yǝrdǝ turuwatⱪanlarning ⱨǝmmisini ɵltürdi; u yǝnǝ Tirzaⱨdin tartip uningƣa tǝwǝ barliⱪ zeminlirini wǝyran ⱪildi. Ular tǝn berip dǝrwazini aqmiƣini üqün xǝⱨǝrgǝ xundaⱪ ⱨujum ⱪildiki, ⱨǝtta uningdiki jimi ⱨamilidar ayallarning ⱪarnini yirtip ɵltürdi.   
\b  
\m  
\s1 Mǝnaⱨǝmning Israil üstigǝ bolƣan sǝltǝniti  
\m
\v 17 Yǝⱨuda padixaⱨi Azariya sǝltǝnitining ottuz toⱪⱪuzinqi yilida, Gadining oƣli Mǝnaⱨǝm Israilƣa padixaⱨ bolup, Samariyǝdǝ on yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 18 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip, pütün ɵmridǝ Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨliridin qiⱪmidi.  
\v 19 Asuriyǝning padixaⱨi Pul Israil zeminiƣa tajawuz ⱪildi; u waⱪitta Mǝnaⱨǝm: «Padixaⱨliⱪimning mustǝⱨkǝmliki üqün manga yardǝm ⱪilƣayla» dǝp uningƣa ming talant kümüx bǝrdi. \f □ \fr 15:19 \ft \+bd «ming talant kümüx»\+bd* — bir talant bǝlkim 30.6 kilogram idi, xunga bu 30.6 tonna kümüx idi.\f*  \x + \xo 15:19 \xt 1Tar. 5:26\x*  
\v 20 Mǝnaⱨǝm Asuriyǝning padixaⱨiƣa beridiƣan xu pulni Israilning ⱨǝmmǝ bay adǝmlirigǝ baj selix bilǝn aldi; u ⱨǝrbiridin ǝllik xǝkǝl kümüx aldi. Xuning bilǝn Asuriyǝning padixaⱨi ⱪaytip kǝtti wǝ bu zeminda turup ⱪalmidi.\f □ \fr 15:20 \ft \+bd «ǝllik xǝkǝl»\+bd* — bǝlkim 570 gram kümüx bolatti.\f*   
\m
\v 21 Mǝnaⱨǝmning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?  
\v 22 Mǝnaⱨǝm ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ oƣli Pǝkaⱨiya ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\m  
\s1 Pǝkaⱨiyaning Israil üstigǝ bolƣan sǝltǝniti  
\m
\v 23 Yǝⱨuda padixaⱨi Azariyaning sǝltǝnitining ǝllikinqi yilida, Mǝnaⱨǝmning oƣli Pǝkaⱨiya Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, ikki yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 24 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip, Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨliridin qiⱪmidi.   
\m
\v 25 Wǝ uning sǝrdari Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨ uningƣa ⱪǝst ⱪilip uni Samariyǝdǝ, padixaⱨ ordisidiki ⱪǝl’ǝdǝ ɵltürdi; xu ixta Argob bilǝn Ariyǝ wǝ ǝllik Gileadliⱪ kixi Pikaⱨ tǝrǝptǝ turdi; u Pǝkaⱨiyani ɵltürüp uning ornida padixaⱨ boldi.  
\v 26 Pǝkaⱨiyaning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi bolsa, mana «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝndur.   
\b  
\m  
\s1 Pikaⱨning Israil üstigǝ bolƣan sǝltǝniti  
\m
\v 27 Yǝⱨudaning padixaⱨi Azariyaning sǝltǝnitining ǝllik ikkinqi yilida, Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨ Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, yigirmǝ yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 28 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan Nibatning oƣli Yǝroboamning gunaⱨliridin qiⱪmidi.   
\m
\v 29 Israilning padixaⱨi Pikaⱨning künliridǝ Asuriyǝning padixaⱨi Tiglat-Pilǝsǝr kelip Iyon, Abǝl-Bǝyt-Maakaⱨ, Yanoaⱨ, Kǝdǝx, Ⱨazor, Gilead, Galiliyǝ, jümlidin Naftalining pütkül zeminini ixƣal ⱪilip, xu yǝrdiki hǝlⱪni tutⱪun ⱪilip, Asuriyǝgǝ elip bardi.\x + \xo 15:29 \xt Yǝx. 8:23\x*   
\m
\v 30 Əlaⱨning oƣli Ⱨoxiya Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨƣa ⱪǝst ⱪilip uni ɵltürdi. Uzziyaning oƣli Yotamning sǝltǝnitining yigirminqi yilida, u Pikaⱨning ornida padixaⱨ boldi. \f □ \fr 15:30 \ft \+bd «Uzziya»\+bd* — «Azariya»ning ikkinqi xǝklidur.\f*  
\v 31 Pikaⱨning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi bolsa, mana «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝndur.   
\b  
\m  
\s1 Yotamning Yǝⱨuda üstigǝ bolƣan sǝltǝniti  
\r 2Tar. 27:1-9  
\m
\v 32 Israilning padixaⱨi Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨning sǝltǝnitining ikkinqi yilida, Uzziyaning oƣli Yotam Yǝⱨudaƣa padixaⱨ boldi.  
\v 33 U padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ bǝx yaxⱪa kirgǝn bolup, Yerusalemda on altǝ yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Yǝruxa idi; u Zadokning ⱪizi idi.\x + \xo 15:33 \xt 2Tar. 27:1-9\x*   
\m
\v 34 Yotam atisi Uzziyaning barliⱪ ⱪilƣanliridǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilatti.  
\v 35 Pǝⱪǝt «yuⱪiri jaylar»la yoⱪitilmidi; hǝlⱪ yǝnila «yuⱪiri jaylar»ƣa qiⱪip ⱪurbanliⱪ ⱪilip huxbuy yaⱪatti.  
\m Pǝrwǝrdigarning ɵyining «Yuⱪiriⱪi dǝrwaza»sini yasiƣuqi xu idi.   
\m
\v 36 Yotamning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Israil padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 37 Xu qaƣlarda Pǝrwǝrdigar Suriyǝning padixaⱨi Rǝzin bilǝn Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨni Yǝⱨudaƣa ⱨujum ⱪilixⱪa ⱪozƣidi.\x + \xo 15:37 \xt 2Pad. 16:5; Yǝx. 7:1\x*   
\m
\v 38 Yotam ata-bowiliri arisida uhlidi wǝ ata-bowilirining arisida atisi Dawutning xǝⱨiridǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Oƣli Aⱨaz ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 16
\s1 Aⱨazning Yǝⱨuda üstigǝ bolƣan sǝltǝniti  
\r 2Tar. 28:1-27  
\m
\v 1 Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨning on yǝttinqi yilida, Yotamning oƣli Aⱨaz Yǝⱨudaƣa padixaⱨ boldi. \x + \xo 16:1 \xt 2Tar. 28:1\x*  
\v 2 Aⱨaz padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ yaxⱪa kirgǝn bolup, Yerusalemda on altǝ yil sǝltǝnǝt ⱪilƣanidi. U atisi Dawut ⱪilƣandǝk ǝmǝs, ǝksiqǝ Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilmidi.  
\v 3 U Israilning padixaⱨlirining yolida mangatti, ⱨǝtta Pǝrwǝrdigar Israilning aldidin ⱨǝydǝp qiⱪarƣan ǝllǝrning yirginqlik gunaⱨliriƣa ǝgixip, ɵz oƣlini ottin ɵtküzüp kɵydürdi. \x + \xo 16:3 \xt Law. 18:21; 20:2, 3; 2Pad. 17:31\x*  
\v 4 U «yuⱪiri jaylar»da, dɵnglǝrdǝ wǝ ⱨǝrbir kɵk dǝrǝhlǝrning astida ⱪurbanliⱪ ⱪilip, küjǝ kɵydürǝtti.   
\m
\v 5 Xu waⱪitta Suriyǝning padixaⱨi Rǝzin bilǝn Israilning padixaⱨi, Rǝmaliyaning oƣli Pikaⱨ Yerusalemƣa ⱨujum ⱪilip, \add padixaⱨ\add* Aⱨazni muⱨasirigǝ elip ⱪorxiwalƣini bilǝn, lekin uni mǝƣlup ⱪilalmidi. \x + \xo 16:5 \xt Yǝx. 7:1\x*  
\v 6 Axu waⱪitta Suriyǝning padixaⱨi Rǝzin Elat xǝⱨirini Suriyǝgǝ ⱪayturuwaldi wǝ xu yǝrdǝ turuwatⱪan Yǝⱨudalarni ⱨǝydiwǝtti. Andin Suriylǝr kelip u yǝrdǝ olturaⱪlaxti; ular bügüngiqǝ xu yǝrdǝ turmaⱪta.   
\m
\v 7 Aⱨaz Asuriyǝning padixaⱨi Tiglat-Pilǝsǝrgǝ ǝlqilǝrni ǝwǝtip: Mǝn silining ⱪulliri, silining oƣulliri bolimǝn; manga ⱨujum ⱪiliwatⱪan Suriyǝning padixaⱨining ⱪolidin wǝ Israilning padixaⱨining ⱪolidin ⱪutⱪuzuxⱪa qiⱪⱪayla, dedi.  
\v 8 Xuni eytip Aⱨaz Pǝrwǝrdigarning ɵyi wǝ padixaⱨning ordisidiki hǝzinilǝrdiki kümüx bilǝn altunni sowƣa ⱪilip, Asuriyǝning padixaⱨiƣa ǝwǝtti.\x + \xo 16:8 \xt 2Tar. 28:21\x*   
\m
\v 9 Asuriyǝning padixaⱨi uning tǝlipigǝ ⱪoxuldi; xuning bilǝn Asuriyǝning padixaⱨi Dǝmǝxⱪⱪǝ ⱨujum ⱪilip uni ixƣal ⱪildi; uningdiki aⱨalini tutⱪun ⱪilip Kir xǝⱨirigǝ elip bardi wǝ Rǝzinni ɵltürdi.  
\v 10 Aⱨaz padixaⱨ ǝmdi Asuriyǝning padixaⱨi Tiglat-Pilǝsǝr bilǝn kɵrüxkili Dǝmǝxⱪⱪǝ bardi wǝ xundaⱪla Dǝmǝxⱪtiki ⱪurbangaⱨni kɵrdi. Andin Aⱨaz padixaⱨ xu ⱪurbangaⱨning rǝsimini, uning barliⱪ yasilix tǝpsilatlirining layiⱨisini sizip, uni Uriya kaⱨinƣa yǝtküzdi.  
\v 11 Xuning bilǝn Uriya kaⱨin Aⱨaz padixaⱨ Dǝmǝxⱪtin ǝwǝtkǝn barliⱪ tǝpsilatlar boyiqǝ bir ⱪurbangaⱨ yasidi. Aⱨaz padixaⱨ Dǝmǝxⱪtin yenip kǝlmǝstǝ, Uriya kaⱨin uni xundaⱪ tǝyyar ⱪilƣanidi.  
\v 12 Padixaⱨ Dǝmǝxⱪtin yenip kelip, ⱪurbangaⱨni kɵrüp, ⱪurbangaⱨⱪa berip, uning üstigǝ ⱪurbanliⱪ sundi;  
\v 13 u ⱪurbangaⱨning üstigǝ kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ wǝ axliⱪ ⱨǝdiyǝsini kɵydürüp, «xarab ⱨǝdiyǝ»sini tɵküp, «inaⱪliⱪ ⱪurbanliⱪi»ning ⱪenini qaqti.   
\m
\v 14 Xundaⱪ ⱪilip u Pǝrwǝrdigarning ⱨuzurining aldidiki mis ⱪurbangaⱨni elip uni Pǝrwǝrdigarning ɵyi bilǝn ɵzining ⱪurbangaⱨining otturisidin ɵtküzüp, ɵz ⱪurbangaⱨining ximal tǝripigǝ ⱪoydurdi. \f □ \fr 16:14 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarning ɵyi»\+bd* — muxu yǝrdǝ ibadǝthanidiki «muⱪǝddǝs jay»ni kɵrsitidu.\f*  
\v 15 Aⱨaz padixaⱨ Uriya kaⱨinƣa buyruⱪ ⱪilip: Muxu qong ⱪurbangaⱨ üstigǝ ǝtigǝnlik kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ bilǝn kǝqlik axliⱪ ⱨǝdiyǝsini, padixaⱨning kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪi bilǝn axliⱪ ⱨǝdiyǝsini, ⱨǝmmǝ yurtning pütün hǝlⱪining kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪi, axliⱪ ⱨǝdiyǝ wǝ xarab ⱨǝdiyǝlirini kɵydürüp sunisǝn. Kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlarning barliⱪ ⱪanliri wǝ baxⱪa ⱪurbanliⱪlarning barliⱪ ⱪanlirini uxbu ⱪurbanliⱪning üstigǝ tɵkisǝn. Mis ⱪurbangaⱨ bolsa mening yol sorixim üqün bolsun, dedi.\f □ \fr 16:15 \ft \+bd «mis ⱪurbangaⱨ bolsa mening yol sorixim üqün bolsun»\+bd* — padixaⱨning sɵzining mǝnisi bǝlkim «bu ⱪurbangaⱨning wasitisi bilǝn Pǝrwǝrdigardin yol soraymǝn». Ⱪiziⱪ yeri xuki, Aⱨazdǝk bir insan butpǝrǝslikkǝ berilip kǝtkǝndin keyin, yǝnila Pǝrwǝrdigardin yol sorimaⱪqi bolidu.\f*   
\m
\v 16 Xuning bilǝn Uriya kaⱨin Aⱨaz padixaⱨ buyruƣanning ⱨǝmmisini ada ⱪildi.   
\m
\v 17 Aⱨaz padixaⱨ das tǝgliklirigǝ bekitilgǝn tahtaylarni kesip ajritip, daslarni tǝglikliridin eliwǝtti; u mis «dengiz»ni tegidiki mis uylarning üstidin kɵtürüp elip, uni tax tahtayliⱪ bir mǝydanƣa ⱪoydurdi. \x + \xo 16:17 \xt 1Pad. 7:23-51\x*  
\v 18 U Asuriyǝ padixaⱨini razi ⱪilix üqün Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ tutixidiƣan «Xabat künidiki aywanliⱪ yol» bilǝn padixaⱨ taxⱪiridin kiridiƣan yolni etiwǝtti.   
\m
\v 19 Aⱨazning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 20 Aⱨaz ɵz ata-bowiliri arisida uhlidi; u ata-bowilirining arisida «Dawutning xǝⱨiri»dǝ dǝpnǝ ⱪilindi; oƣli Ⱨǝzǝkiya ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 17
\s1 Ⱨoxiya Israil üstigǝ ⱨɵküm süridu  
\m
\v 1 Yǝⱨudaning padixaⱨi Aⱨazning sǝltǝnitining on ikkinqi yilida, Elaⱨning oƣli Ⱨoxiya Samariyǝdǝ Israilƣa padixaⱨ bolup, toⱪⱪuz yil sǝltǝnǝt ⱪildi.  
\v 2 U Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti; lekin uningdin ilgiri ɵtkǝn Israilning padixaⱨliridǝk undaⱪ rǝzillik ⱪilmaytti.   
\m
\v 3 Asuriyǝning padixaⱨi Xalmanǝzǝr uningƣa ⱨujum ⱪilƣili qiⱪⱪanda, Ⱨoxiya uningƣa beⱪinip sowƣa-salam bǝrdi.  
\v 4 Əmma Asuriyǝning padixaⱨi Ⱨoxiyaning asiyliⱪ ⱪilmaⱪqi bolƣinini bayⱪidi; qünki Ⱨoxiya burunⱪidǝk Asuriyǝning padixaⱨiƣa yilliⱪ sowƣa-salam yollimay, bǝlki Misirning padixaⱨi soƣa ǝlqilǝrni mangdurƣanidi. Uning üqün Asuriyǝning padixaⱨi uni tutup, baƣlap zindanƣa soliwǝtti.  
\v 5 Andin Asuriyǝning padixaⱨi qiⱪip pütkül \add Israil\add* zeminini talan-taraj ⱪilip, Samariyǝni üq yilƣiqǝ ⱪamal ⱪildi. \x + \xo 17:5 \xt 2Pad. 18:9\x*  
\v 6 Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yilida, Asuriyǝning padixaⱨi Samariyǝni ixƣal ⱪilip, Israillarni Asuriyǝgǝ sürgün ⱪilip, ularni Halaⱨ xǝⱨiri, Gozandiki Habor dǝryasining boyliri wǝ Medialarning xǝⱨǝrlirigǝ orunlaxturdi.\x + \xo 17:6 \xt 2Pad. 18:10; Yǝx. 8:4\x*   
\b  
\m  
\s1 Israil, yǝni ximaliy padixaⱨliⱪning gunaⱨliri wǝ jazalinixi — hulasǝ  
\m
\v 7 Mana, xundaⱪ ixlar boldi; qünki Israillar ɵzlirini Misirning padixaⱨi Pirǝwnning ⱪolidin ⱪutⱪuzup, Misir zeminidin qiⱪarƣan Pǝrwǝrdigar Hudasiƣa gunaⱨ ⱪilip baxⱪa ilaⱨlardin ⱪorⱪup  
\v 8 Pǝrwǝrdigar Israillarning aldidin ⱨǝydiwǝtkǝn yat ǝlliklǝrning ⱪaidǝ-bǝlgilimiliridǝ, xundaⱪla Israilning padixaⱨliri ɵzliri qiⱪarƣan ⱪaidǝ-bǝlgilimiliridǝ mangƣanidi. \x + \xo 17:8 \xt Law. 18:3\x*  
\v 9 Wǝ Israillar ɵz Pǝrwǝrdigar Hudasiƣa ⱪarxi qiⱪip, yoxurunlarqǝ toƣra bolmiƣan ixlarni ⱪildi; ular barliⱪ xǝⱨǝrliridǝ kɵzǝt munaridin mustǝⱨkǝm ⱪorƣanƣiqǝ «yuⱪiri jaylar»ni yasidi. \f □ \fr 17:9 \ft \+bd «kɵzǝt munaridin mustǝⱨkǝm ⱪorƣanƣiqǝ»\+bd* — mǝnisi bǝlkim sepildiki munardin xǝⱨǝrning ǝng iqkirisidiki ⱪorƣanƣiqǝ — baxⱪiqǝ eytⱪanda, «sirttin iqkirigiqǝ».\f*  
\v 10 Ular ⱨǝmmǝ egiz dɵnglǝrdǝ wǝ ⱨǝmmǝ kɵk dǝrǝhlǝrning astida «but tüwrük» wǝ «Axǝraⱨ» buti turƣuzdi. \f □ \fr 17:10 \ft \+bd ««Axǝraⱨ» butlar»\+bd* — bǝlkim butpǝrǝslikkǝ beƣixlanƣan dǝrǝhlǝrdur. Dǝrǝhlǝr bǝlkim «ayal mǝbud» xǝklidǝ oyulƣan yaki nǝⱪixlǝngǝn boluxi mumkin idi.\f*  
\v 11 Pǝrwǝrdigar ularning aldidin ⱨǝydǝp qiⱪarƣan \add yat\add* ǝlliklǝr ⱪilƣandǝk, ular ⱨǝmmǝ «yuⱪiri jaylar»da huxbuy yaⱪatti wǝ Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipini kǝltüridiƣan ⱨǝrhil rǝzil ixlarni ⱪilatti.  
\v 12 Gǝrqǝ Pǝrwǝrdigar ularƣa: — «Bu ixni ⱪilmanglar!» degǝn bolsimu, ular butlarning ⱪulluⱪiƣa berilip kǝtkǝnidi.\x + \xo 17:12 \xt Mis. 20:3, 4, 5; Ⱪan. 5:7, 8, 9\x*   
\m
\v 13 Pǝrwǝrdigar ⱨǝmmǝ pǝyƣǝmbǝrlǝr bilǝn ⱨǝmmǝ aldin kɵrgüqilǝrning wasitisi bilǝn ⱨǝm Israilni ⱨǝm Yǝⱨudani agaⱨlandurup: Rǝzil yolliringlardin yenip, ata-bowiliringlarƣa tapilanƣan wǝ ⱪullirim bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝr arⱪiliⱪ silǝrgǝ tǝstiⱪliƣan pütün ⱪanunƣa boysunup, Mening ǝmrlirim wǝ Mening bǝlgilimilirimni tutunglar, degǝnidi. \f □ \fr 17:13 \ft \+bd «tǝstiⱪliƣan»\+bd* — yaki «ǝwǝtkǝn».\f*  \x + \xo 17:13 \xt Yǝr. 18:11; 25:5; 35:15\x*  
\v 14 Lekin ular ⱪulaⱪ salmay, Pǝrwǝrdigar Hudasiƣa ixǝnmigǝn ata-bowiliri ⱪilƣandǝk, boyunlirini ⱪattiⱪ ⱪildi. \x + \xo 17:14 \xt Ⱪan. 31:27; Mal. 3:7\x*  
\v 15 Ular Uning bǝlgilimilirini, xundaⱪla U ularning ata-bowiliri bilǝn tüzgǝn ǝⱨdini wǝ ularƣa tapxurƣan agaⱨ-guwaⱨlarni qǝtkǝ ⱪaⱪⱪan; ular ǝrzimǝs nǝrsilǝrgǝ ǝgixip, ɵzliri ǝrzimǝs bolup qiⱪti; Pǝrwǝrdigar ularƣa: — Ətrapinglardiki ǝlliklǝrning ⱪilƣinidǝk ⱪilmanglar, degǝn dǝl xu ǝllǝrgǝ ǝgixip, rǝzillik ⱪilatti. \f □ \fr 17:15 \ft \+bd «ǝrzimǝs nǝrsilǝr»\+bd* — muxu yǝrdǝ butlarni kɵrsitidu.\f*  
\v 16 Ular Hudasi bolƣan Pǝrwǝrdigarning barliⱪ ǝmrlirini taxlap, ɵzliri üqün ⱪuyma mǝbudlarni, yǝni ikki mozayni ⱪuydurdi, bir «Axǝraⱨ but» ⱪildurdi, asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlarƣa bax urdi wǝ Baalning ⱪulluⱪiƣa kirdi. \f □ \fr 17:16 \ft \+bd «asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlar»\+bd* — ibraniy tilida «asmandiki ⱪoxun» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Tǝwrattin bilimizki, asmandiki yultuzlarning pǝrixtilǝr wǝ bǝzi ǝⱨwalda asmandiki yaman küqlǝr bilǝnmu munasiwiti bar («Zǝb.» 147:4, «Ayup» 38:4-7, «Wǝⱨ.» 12:4ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 17:16 \xt Mis. 32:8; 1Pad. 12:28\x*  
\v 17 Ular ɵz oƣulliri bilǝn ⱪizlirini ottin ɵtküzdi, palqiliⱪ wǝ jadugǝrlik ixlǝtti, xundaⱪla Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilix üqün, ɵzlirini setip Uning ƣǝzipini ⱪozƣidi. \f □ \fr 17:17 \ft \+bd «oƣul-ⱪizlirini ottin ɵtküzüx»\+bd* — bǝlkim ularni «insan ⱪurbanliⱪi» ⱪilixtin ibarǝt boluxi mumkin idi.\f*  \x + \xo 17:17 \xt Law. 20:3, 4; Ⱪan. 18:10; 2Pad. 16:3\x*  
\v 18 Xuning üqün Pǝrwǝrdigar Israilƣa intayin aqqiⱪlinip, ularni Ɵz nǝziridin neri ⱪildi; Yǝⱨudaning ⱪǝbilisidin baxⱪa ⱨeqⱪaysisi ɵz \add zeminida\add* ⱪaldurulmidi.\x + \xo 17:18 \xt Ⱨox. 1:6\x*   
\m
\v 19 Lekin Yǝⱨudamu ɵz Hudasi Pǝrwǝrdigarning ǝmrlirini tutmidi, bǝlki Israil qiⱪarƣan ⱪaidǝ-bǝlgilimilǝr iqidǝ mangdi. \x + \xo 17:19 \xt Law. 18:3\x*  
\v 20 Uning üqün Pǝrwǝrdigar Israilning barliⱪ nǝslini qǝtkǝ ⱪaⱪti; ularni Ɵz nǝziridin taxliƣan künigiqǝ \add zeminida\add* harliⱪⱪa ⱪaldurup, bulangqilarning ⱪoliƣa tapxurup bǝrdi. \f □ \fr 17:20 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigar.... ularni Ɵz nǝziridin taxliƣan küni»\+bd* — buningda kɵzdǝ tutulƣini Hudaning Israillarni Ɵz zeminidin sürgün ⱪildurux künidin ibarǝttur (23-ayǝtnimu kɵrüng). Israil hǝlⱪining «Hudaning nǝziridin taxlinixi», yǝni sürgün boluxi ularƣa nisbǝtǝn Hudaning ǝng dǝⱨxǝtlik jazasi, ǝlwǝttǝ.\f*  
\v 21 U Israilni Dawutning jǝmǝtidin tartiwalƣanidi. Ular Nibatning oƣli Yǝroboamni padixaⱨ ⱪildi wǝ Yǝroboam bolsa Israilni Pǝrwǝrdigarning yolidin yandurup, ularni eƣir bir gunaⱨⱪa patⱪuzup azdurdi. \f □ \fr 17:21 \ft \+bd «U Israilni Dawutning jǝmǝtidin tartiwalƣanidi»\+bd* — ibraniy tilida «U Israilni Dawutning jǝmǝtidin yirtiwalƣanidi». «1Pad.» 11:11, 11:31, 14:8ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 17:21 \xt 1Pad. 12:16, 17, 26\x*  
\v 22 Israillar Yǝroboamning ⱪilƣan ⱨǝmmǝ gunaⱨlirida yürüp, ulardin qiⱪmidi.  
\v 23 Ahir berip Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱪulliri bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝrning wasitisi bilǝn eytⱪandǝk, Israilni Ɵz nǝziridin neri ⱪildi; Israillar ɵz yurtidin Asuriyǝgǝ elip ketilip, u yǝrdǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr turup kǝldi.\f □ \fr 17:23 \ft \+bd «U yǝrdǝ \+bd*\+bdit , yǝni Asuriyǝdǝ\+bdit* bügüngǝ ⱪǝdǝr turup kǝldi» — muxu sɵzlǝr «Tarih-tǝzkirǝ»ning Yǝⱨudadikilǝr Babil imperiyǝsidin ⱪaytip kelix (miladiyǝdin ilgiriki 539-yili)tin ilgiri hatirilǝngǝnlikini ayan ⱪilidu.\f*   
\m
\v 24 Əmma Asuriyǝning padixaⱨi Babil, Kuttaⱨ, Awwa, Hamat wǝ Sǝfarwaimdin hǝlⱪni yɵtkǝp Israilning orniƣa Samariyǝning xǝⱨǝrlirigǝ makanlaxturdi. Ular xuning bilǝn Samariyǝgǝ igidarqiliⱪ ⱪilip xǝⱨǝrlǝrdǝ olturdi.  
\v 25 Wǝ xundaⱪ boldiki, ular u yǝrdǝ dǝslǝptǝ olturƣinida Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪmiƣanidi; Pǝrwǝrdigar ularni ⱪiyma-jiyma ⱪilidiƣan birnǝqqǝ xirlarni ularning arisiƣa ǝwǝtti.  
\v 26 Xuning bilǝn Asuriyǝning padixaⱨiƣa hǝwǝr yǝtküzülüp: — Sili yɵtkǝp Samariyǝning xǝⱨǝrliridǝ makanlaxturƣan hǝlⱪlǝr xu yurtning ilaⱨining ⱪaidǝ-yosunlirini bilmǝydu; xunga U ularning arisiƣa xirlarni ǝwǝtti; mana bular ularni ɵltürmǝktǝ, qünki hǝlⱪ yurtning ilaⱨining ⱪaidǝ-yosunlirini bilmǝydu, deyildi.   
\m
\v 27 Xuning bilǝn Asuriyǝning padixaⱨi ǝmr ⱪilip: — Silǝr u yǝrdin elip kǝlgǝn kaⱨinlarning birini yǝnǝ u yǝrgǝ apiringlar; u u yǝrdǝ turup, ularƣa u yurtning ilaⱨining ⱪaidǝ-yosunlirini ɵgǝtsun, — dedi.   
\m
\v 28 Uning buyruⱪi bilǝn ular Samariyǝdin yɵtkigǝn kaⱨinlarning biri kelip, Bǝyt-Əldǝ turup Pǝrwǝrdigarning ⱪorⱪunqini ularƣa ɵgǝtti.  
\v 29 Lekin xu hǝlⱪlǝrning ⱨǝrbiri ɵz ilaⱨlirining butlirini yasap, Samariyǝliklǝr salƣan «yuⱪiri jaylar»diki ibadǝtgaⱨlar iqigǝ turƣuzdi; ⱨǝrbir hǝlⱪ ɵzi turƣan xǝⱨǝrdǝ xundaⱪ ⱪildi.  
\v 30 Babildin kǝlgǝnlǝr Sukkot-Binot degǝn mǝbudni yasidi, Kuttin kǝlgǝnlǝr Nǝrgal butni, Hamattin kǝlgǝnlǝr Axima butni,  
\v 31 Awwiylar Nibⱨaz bilǝn Tartak butlarni yasidi; Sǝfarwiylar Sǝfarwaimdiki butliri bolƣan Adrammǝlǝk bilǝn Anammǝlǝkkǝ ɵz balilirini atap otta kɵydürdi.   
\b  
\m
\v 32 Ular ǝmdi muxundaⱪ ⱨalǝttǝ Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪup, ɵz arisidiki ⱨǝr türlük adǝmlǝrni ɵzliri üqün «yuⱪiri jaylar»diki buthanilarda ⱪurbanliⱪlarni sunidiƣan kaⱨin ⱪilip bekitkǝn. \x + \xo 17:32 \xt 1Pad. 12:31\x*  
\v 33 Ular Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪatti wǝ xuning bilǝn tǝng ⱪaysi ǝldin kǝlgǝn bolsa, xu ǝlning ⱪaidǝ-yosunlirida ɵz ilaⱨlirining ⱪulluⱪidimu bolatti.\x + \xo 17:33 \xt Zǝf. 1:5\x*   
\m
\v 34 Bügüngǝ ⱪǝdǝr ular ilgiriki adǝtlǝr boyiqǝ mengip kǝlmǝktǝ; ular Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪmay, Pǝrwǝrdigar Israil dǝp atiƣan Yaⱪupning ǝwladliriƣa tapiliƣan bǝlgilimilǝr wǝ ⱨɵkümlǝr, ⱪanun wǝ ǝmrlǝrgǝ muwapiⱪ ix kɵrmǝydu. \f □ \fr 17:34 \ft \+bd «Ular Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪmay, Pǝrwǝrdigar Israil dǝp atiƣan Yaⱪupning ǝwladliriƣa tapiliƣan bǝlgilimilǝr wǝ ⱨɵkümlǝr, ⱪanun wǝ ǝmrlǝrgǝ muwapiⱪ ix kɵrmǝydu»\+bd* — yaki «Ular Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪmay, ɵzlirining bǝlgilimiliri wǝ ⱨɵkümlirigǝ muwapiⱪ ix kɵrmǝydu wǝ Pǝrwǝrdigar Israil dǝp atiƣan Yaⱪupning ǝwladliriƣa tapiliƣan ⱪanun wǝ ǝmrlǝrgǝ muwapiⱪ ix kɵrmǝydu». Bu tǝrjimǝ toƣra bolsa, «ɵzlirining bǝlgilimiliri wǝ ⱨɵkümliri» degǝn bu sɵz ularning ɵz ilaⱨlirining bǝlgilimiliri wǝ ⱨɵkümlirini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 17:34 \xt Yar. 32:27; 35:10; 1Pad. 18:31\x*  
\v 35 Pǝrwǝrdigar ular bilǝn bir ǝⱨdǝ ⱪilixip ularƣa buyrup: — «Baxⱪa ilaⱨlardin ⱪorⱪmay, ularƣa sǝjdǝ ⱪilmay yaki ularƣa bax urmay wǝ ularƣa ⱪurbanliⱪ ⱪilmanglar — \x + \xo 17:35 \xt Ⱨak. 6:10\x*  
\v 36 pǝⱪǝt zor ⱪudrǝt wǝ uzatⱪan biliki bilǝn silǝrni Misir zeminidin qiⱪarƣan Pǝrwǝrdigardinla ⱪorⱪunglar, uningƣa sǝjdǝ ⱪilinglar wǝ uningƣa ⱪurbanliⱪ sununglar.  
\v 37 U silǝr üqün pütküzgǝn bǝlgilimilǝr, ⱨɵkümlǝr, ⱪanun wǝ ǝmrni bolsa, ularni ǝbǝdgiqǝ kɵngül bɵlüp tutunglar; baxⱪa ilaⱨlardin ⱪorⱪmanglar.  
\v 38 Mǝn silǝr bilǝn ⱪilƣan ǝⱨdini untumanglar ya baxⱪa ilaⱨlardin ⱪorⱪmanglar,  
\v 39 bǝlki Hudayinglar Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪunglar; wǝ U silǝrni ⱨǝmmǝ düxmǝnliringlarning ⱪolidin ⱪutⱪuzidu» — degǝnidi.   
\m
\v 40 Lekin ular ⱪulaⱪ salmay, ilgiriki ⱪaidǝ-yosunlarni yürgüzǝtti.   
\m
\v 41 Muxu ǝllǝr xu tǝriⱪidǝ Pǝrwǝrdigardin ⱪorⱪatti ⱨǝm oyma mǝbudlarning ⱪulluⱪida bolatti; ularning baliliri bilǝn balilirining balilirimu xundaⱪ ⱪilatti; ɵz ata-bowiliri ⱪandaⱪ ⱪilƣan bolsa, ularmu bügünki küngiqǝ xundaⱪ ⱪilip kǝldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 18
\s1 Ⱨǝzǝkiya Yǝⱨudaning üstidǝ ⱨɵküm süridu  
\r 2Tar. 29:1-2; 31:1  
\m
\v 1 Elaⱨning oƣli, Israilning padixaⱨi Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining üqinqi yilida, Yǝⱨudaning \add sabiⱪ\add* padixaⱨi Aⱨazning oƣli Ⱨǝzǝkiya Yǝⱨudaƣa padixaⱨ boldi. \x + \xo 18:1 \xt 2Tar. 28:27; 29:1\x*  
\v 2 U padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ bǝx yaxta bolup, Yerusalemda yigirmǝ toⱪⱪuz yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Abi idi; u Zǝkǝriyaning ⱪizi idi.   
\m
\v 3 Ⱨǝzǝkiya bolsa atisi Dawutning barliⱪ ⱪilƣinidǝk, Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilatti.  
\v 4 U «yuⱪiri jaylar»ni yoⱪitip, «but tüwrüklǝr»ni qeⱪip «Axǝraⱨ»larni kesip taxlap, Musa yasatⱪan mis yilanni qeⱪip parǝ-parǝ ⱪilip (qünki u qaƣⱪiqǝ Israillar uningƣa huxbuy yaⱪatti), uningƣa «Nǝⱨuxtan!» dǝp isim ⱪoydi. \f □ \fr 18:4 \ft \+bd «Nǝⱨuxtan!»\+bd* — «bir parqǝ mis, halas!» degǝn mǝnidǝ. Bu yilan toƣruluⱪ «Qɵl.» 21:4-9ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 18:4 \xt 2Tar. 31:1\x*  
\v 5 Ⱨǝzǝkiya Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigarƣa tayandi. Bu jǝⱨǝttǝ nǝ uningdin keyin kǝlgǝn nǝ uningdin ilgiri ɵtkǝn Yǝⱨuda padixaⱨlirining arisidiki ⱨeqbiri uningƣa yǝtmǝytti. \f □ \fr 18:5 \ft \+bd «bu jǝⱨǝttǝ»\+bd* — demǝk, Hudaƣa tayinix jǝⱨǝttǝ, iman-ixǝnqni ipadilǝx tǝrǝptǝ.\f*  
\v 6 U Pǝrwǝrdigarƣa qing baƣlinip uningƣa ǝgixixtin qiⱪmay, bǝlki Pǝrwǝrdigar Musaƣa buyruƣan ǝmrlǝrni tutatti.   
\m
\v 7 Pǝrwǝrdigar uning bilǝn billǝ idi; u ⱪaysila ixⱪa qiⱪsa xuningda rawajliⱪ bolatti. U Asuriyǝ padixaⱨining ⱨakimiyitigǝ ⱪarxi qiⱪip uningƣa beⱪindi boluxtin yandi.  
\v 8 U Filistiylǝrgǝ ⱨujum ⱪilip ularni Gaza xǝⱨiri wǝ uning ǝtrapidiki zeminliriƣiqǝ, kɵzǝt munaridin mustǝⱨkǝm ⱪorƣanƣiqǝ besip mǝƣlup ⱪildi.\f □ \fr 18:8 \ft \+bd «kɵzǝt munaridin mustǝⱨkǝm ⱪorƣanƣiqǝ»\+bd* — mǝnisi bǝlkim sepildiki munardin xǝⱨǝrning ǝng iqkirisidiki ⱪorƣanƣiqǝ — baxⱪiqǝ eytⱪanda, «sirttin iqkirigiqǝ».\f*  \x + \xo 18:8 \xt Yǝx. 14:29, 30\x*   
\m
\v 9 Wǝ xundaⱪ boldiki, Ⱨǝzǝkiya padixaⱨning sǝltǝnitining tɵtinqi yilida, yǝni Israilning \add sabiⱪ\add* padixaⱨi Elaⱨning oƣli Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining yǝttinqi yilida, Asuriyǝning padixaⱨi Xalmanǝzǝr Samariyǝgǝ ⱨujum ⱪilip uni ⱪamal ⱪildi. \x + \xo 18:9 \xt 2Pad. 17:3\x*  
\v 10 Üq yildin keyin ular xǝⱨǝrni aldi; Ⱨǝzǝkiyaning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, yǝni Israil padixaⱨi Ⱨoxiyaning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yilida, Samariyǝ ixƣal ⱪilindi. \x + \xo 18:10 \xt 2Pad. 17:6\x*  
\v 11 Andin Asuriyǝning padixaⱨi Israillarni Asuriyǝgǝ elip ketip, ularni Halaⱨda, Gozandiki Habor dǝryasining boylirida wǝ Medialarning xǝⱨǝrliridǝ makanlaxturdi.  
\v 12 Qünki ular ɵz Hudasi Pǝrwǝrdigarning awaziƣa itaǝt ⱪilmidi, bǝlki Uning ǝⱨdisigǝ, yǝni Pǝrwǝrdigarning ⱪuli Musa buyruƣanning ⱨǝmmisigǝ hilapliⱪ ⱪildi; ular yaki ⱪulaⱪ salmidi, yaki ǝmǝl ⱪilmidi.\fig Asuriyǝ imperiyǝsi - miladiyǝdin ilgiri 650-yili|src="assyrianempire-upin-01.jpg" size="span" ref="«2 Pad.» 18" \fig*   
\b  
\m  
\s1 Sǝnnaherib Yǝⱨudaƣa tajawuz ⱪilidu  
\r 2Tar. 32:1-9; Yǝx. 36:1-22  
\m
\v 13 Ⱨǝzǝkiya padixaⱨning sǝltǝnitining on tɵtinqi yili, Asuriyǝning padixaⱨi Sǝnnaherib Yǝⱨudaning barliⱪ ⱪorƣanliⱪ xǝⱨǝrlirigǝ ⱨujum ⱪilip qiⱪip, ularni ixƣal ⱪildi. \x + \xo 18:13 \xt 2Tar. 32:1; Yǝx. 36:1\x*  
\v 14 U waⱪitta Yǝⱨudaning padixaⱨi Ⱨǝzǝkiya Laⱪixⱪa adǝm ǝwǝtip, Asuriyǝning padixaⱨiƣa: Mǝn gunaⱨkar! Mǝndin qekingǝyla, üstümgǝ ⱨǝrnemǝ qüxürsilǝ xuni \add tɵlǝymǝn\add*, — dedi.  
\m Asuriyǝning padixaⱨi Ⱨǝzǝkiyaƣa üq yüz talant kümüx bilǝn ottuz talant altun tohtitip ⱪoydi. \f □ \fr 18:14 \ft \+bd «yüz talant kümüx bilǝn ottuz talant altun»\+bd* — bir talant bǝlkim 30.6 kilogram idi, xunga bu 9.06 tonna kümüx wǝ 0.906 tonna altun idi.\f*  
\v 15 Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki wǝ padixaⱨning ordisining hǝzinisidiki barliⱪ kümüxni elip bǝrdi.  
\v 16 Xuning bilǝn bir waⱪitta Yǝⱨudaning padixaⱨi Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarning ɵyining ixikliridin wǝ ɵzi ǝslidǝ ⱪaplatⱪan ixik kexǝkliridin altunni ajritip elip, Asuriyǝning padixaⱨiƣa bǝrdi.\f □ \fr 18:16 \ft \+bd «Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarning ɵyining ixikliridin ... altunni ajritip elip...»\+bd* — bu tekisttǝ «altun» degǝn sɵzning ɵzi yoⱪ. Lekin ibadǝthana iqidiki barliⱪ yaƣaqlarƣa qaplanƣan metal altun boluxi kerǝk idi («1Pad.» 6:32-35ni kɵrüng).\f*   
\m
\v 17 Xu qaƣda Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib Tartan, Rab-Saris wǝ Rab-Xakǝⱨlirini qong ⱪoxun bilǝn Laⱪix xǝⱨiridin Yerusalemƣa, Ⱨǝzǝkiyaning yeniƣa ǝwǝtti. Ular Yerusalemƣa qiⱪip kǝldi. Qiⱪⱪanda, ular kir yuƣuqilarning etizining boyidiki yolda, yuⱪiri kɵlqǝkning norining bexiƣa kelip turdi. \f □ \fr 18:17 \ft \+bd «Tartan»\+bd* — Asuriyǝ ⱪoxunlirining bax sǝrdarining, «Rab-Saris» bax aƣwatning, «Rab-Xakǝⱨ» padixaⱨning mǝsliⱨǝtqisining unwani boluxi mumkin idi. \+bd «Ular kir yuƣuqilarning etizining boyidiki yolda, yuⱪiri kɵlqǝkning norining bexiƣa kelip turdi»\+bd* — muxu yǝr dǝl Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Aⱨaz padixaⱨ bilǝn kɵrüxüp, Asuriyǝning tajawuzi toƣruluⱪ agaⱨlandurƣan yǝr («Yǝx.» 7-babni kɵrüng).\f*  
\v 18 Ular padixaⱨni qaⱪirƣanda, Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, ordining diwanbegi Xǝbna wǝ Asafning oƣli, orda mirzibegi Yoaⱨlar ularning yeniƣa kǝldi.  
\v 19 Wǝ Rab-Xakǝⱨ ularƣa mundaⱪ dedi: —  
\m «Silǝr Ⱨǝzǝkiyaƣa: — «Uluƣ padixaⱨ, yǝni Asuriyǝ padixaⱨi sanga mundaⱪ dedi, dǝnglar: —  
\m Sening muxu ixǝngǝn tayanqing zadi nemidi?   
\m
\v 20 Sǝn: «Urux ⱪilixⱪa tǝdbir-mǝsliⱨǝtimiz ⱨǝm küqimiz bar, dǝysǝn — bu pǝⱪǝt bir ⱪuruⱪ gǝp, halas! — Sǝn zadi kimgǝ tayinip manga ⱪarxi ɵktǝ ⱪopisǝn? \f □ \fr 18:20 \ft \+bd «urux ⱪilix tǝdbir-mǝsliⱨitimiz ⱨǝm küqimiz bar... sǝn zadi kimgǝ tayinip manga ⱪarxi ɵktǝ ⱪopisǝn?»\+bd* — muxu gepigǝ ⱪariƣanda, Asuriyǝdikilǝrning Yǝxayaning «Pǝⱪǝt Pǝrwǝrdigarƣa tayiniximiz kerǝk» degǝn bexarǝtliridin hǝwiri bar ohxaydu.\f*  
\v 21 Mana ǝmdi sǝn yeriⱪi bar axu ⱪomux ⱨasa, yǝni Misirƣa tayinisǝn. Birsi uningƣa yɵlǝnsǝ, uning ⱪoliƣa sanjip kiridu; Misir padixaⱨi Pirǝwngǝ tayanƣanlarning ⱨǝmmisi xundaⱪ bolidu!\x + \xo 18:21 \xt Yǝx. 36:6; Əz. 29:6, 7\x*   
\m
\v 22 Əgǝr silǝr manga: «Biz Hudayimiz bolƣan Pǝrwǝrdigarƣa tayinimiz» — desǝnglar, Ⱨǝzǝkiya ɵzi Yǝⱨudadikilǝrgǝ wǝ Yerusalemdikilǝrgǝ: «Silǝr pǝⱪǝt Yerusalemdiki muxu ibadǝtgaⱨ aldidila ibadǝt ⱪilixinglar kerǝk» dǝp, uningƣa atalƣan «yuⱪiri jaylar»ni ⱨǝm ⱪurbangaⱨlarni yoⱪ ⱪiliwǝttiƣu? Ular axu Pǝrwǝrdigarning yuⱪiri jayliri ǝmǝsmidi?\f □ \fr 18:22 \ft \+bd «... Ular axu Pǝrwǝrdigarning yuⱪiri jayliri ǝmǝsmidi?»\+bd* — Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ wǝⱨiy ⱪilinƣan ⱪanunƣa asasǝn, Israillar pǝⱪǝt Yerusalemdiki ibadǝthanidiki ⱪurbangaⱨtila ⱪurbanliⱪ ⱪilixⱪa bolatti. Əslidǝ Ⱨǝzǝkiya muxu pǝrmanƣa asasǝn butpǝrǝslik ⱪilidiƣan ⱪurbangaⱨlarni ⱨǝm hata yol bilǝn ⱪurulƣan, «Pǝrwǝrdigarƣa atap» ibadǝt ⱪilidiƣan «yuⱪiri jaylar»ni yoⱪatⱪan. Rab-Xakǝⱨ xu gǝp bilǝn uni angliƣuqi Israillarni ⱪaymuⱪturmaⱪqi idi, ǝlwǝttǝ.\f*   
\m
\v 23 Əmdi ⱨazir hojayinim Asuriyǝ padixaⱨi bilǝn bir tohtamƣa kelinglar: — «Əgǝr silǝrdǝ ularƣa minǝligüdǝk ǝskǝrliringlar bolsa, mǝn silǝrgǝ ikki ming atni bikarƣa berǝy!»\f □ \fr 18:23 \ft \+bd «Əgǝr silǝrdǝ ularƣa minǝligüdǝk ǝskǝrliringlar bolsa, mǝn silǝrgǝ ikki ming atni bikarƣa berǝy!»\+bd* — bu kinayilik, ⱨǝjwiy gǝp, ǝlwǝttǝ. Adǝttiki qaƣlarda Yǝⱨudada atlar naⱨayiti az idi. Urux waⱪtida tehimu azlap ketǝtti. Atliⱪ ǝskǝrlǝr ǝmǝs, ⱨǝtta addiy ǝskǝrlǝrmu naⱨayiti az idi.\f*   
\m
\v 24 Silǝrdǝ undaⱪlar bolmisa, hojayinimning ǝmǝldarlirining ǝng kiqiki bolƣan bir lǝxkǝr bexini ⱪandaⱪmu qekindürǝlǝysilǝr?! Gǝrqǝ silǝr jǝng ⱨarwiliri wǝ atlarni elix üqün Misirƣa tayinisilǝr!  
\v 25 Mǝn muxu yǝrni ⱨalak ⱪilix üqün Pǝrwǝrdigarsiz kǝldimmu? Qünki Pǝrwǝrdigar manga: «Muxu zeminni ⱨalak ⱪilixⱪa qiⱪⱪin» — dedi!».   
\b  
\m
\v 26 Eliakim, Xǝbna wǝ Yoaⱨ Rab-Xakǝⱨgǝ: —  
\m Peⱪirliriƣa aramiy tilida sɵzlisilǝ; biz buni qüxinimiz. Bizgǝ ibraniy tilida sɵzlimisilǝ, gǝpliri sepilda turƣanlarning ⱪuliⱪiƣa kirmisun! — dedi.\f □ \fr 18:26 \ft \+bd «aramiy tili»\+bd* — Suriyǝning kona ismi «Aram» idi. Kona zamanda «suriyǝ tili» «aramiy tili» deyilǝtti. Asuriyǝmu aramiy tilini ixlǝtkǝn.\f*   
\m
\v 27 Biraⱪ Rab-Xakǝⱨ: —  
\m Hojayinim meni muxu gǝpni hojayininglarƣa wǝ silǝrgila eytixⱪa ǝwǝtkǝnmu? Muxu gǝpni silǝr bilǝn birliktǝ sepilda olturƣanlarƣa deyixkǝ ǝwǝtkǝn ǝmǝsmu? Qünki ular ɵz poⱪini yegüqi ⱨǝm ɵz süydükini iqküqi bolidu!» — dedi. \f □ \fr 18:27 \ft \+bd «... Ular ɵz poⱪini yegüqi ⱨǝm ɵz süydükini iqküqi bolidu!»\+bd* — xǝⱨǝr muⱨasirigǝ qüxüp, uningda ax wǝ su ⱪalmiƣan ⱨalǝttǝ hǝlⱪlǝr muxundaⱪ ⱪilixⱪa mǝjbur bolidu.\f*  
\v 28 Andin Rab-Xakǝⱨ ibraniy tilida yuⱪiri awaz bilǝn: «Uluƣ padixaⱨ, yǝni Asuriyǝ padixaⱨining sɵzlirini anglap ⱪoyunglar!» — dǝp warⱪiridi.   
\m
\v 29 — «Padixaⱨ mundaⱪ dǝydu: — Ⱨǝzǝkiya silǝrni aldap ⱪoymisun! Qünki u silǝrni \add padixaⱨning\add* ⱪolidin ⱪutⱪuzalmaydu.  
\v 30 Uning silǝrni: — «Pǝrwǝrdigar bizni jǝzmǝn ⱪutⱪuzidu; muxu xǝⱨǝr Asuriyǝ padixaⱨining ⱪoliƣa qüxüp kǝtmǝydu» dǝp Pǝrwǝrdigarƣa tayanduruxiƣa yol ⱪoymanglar!  
\v 31 Ⱨǝzǝkiyaƣa ⱪulaⱪ salmanglar; qünki Asuriyǝ padixaⱨi mundaⱪ dǝydu: — Mǝn bilǝn sülⱨilixip, mǝn tǝrǝpkǝ ɵtünglar; xundaⱪ ⱪilsanglar ⱨǝrbiringlar ɵzünglarning üzüm baringidin ⱨǝm ɵzünglarning ǝnjür dǝrihidin mewǝ yǝysilǝr, ⱨǝrbiringlar ɵz su kɵlqikinglardin su iqisilǝr;  
\v 32 ta mǝn kelip silǝrni buƣdayliⱪ ⱨǝm xarabliⱪ bir zeminƣa, neni, üzümzarliri wǝ zǝytun dǝrǝhliri bar, ⱨǝsǝl qiⱪiridiƣan bir zeminƣa, yǝni zemininglarƣa ohxax bir zeminƣa apirip ⱪoyƣuqǝ yǝp-iqiweringlar! Xuning bilǝn silǝr tirik ⱪelip, ɵlmǝysilǝr! Ⱨǝzǝkiya silǝrgǝ: — «Pǝrwǝrdigar bizni ⱪutⱪuzidu» desǝ uningƣa ⱪulaⱪ salmanglar!\f □ \fr 18:32 \ft \+bd «...mǝn kelip silǝrni ... zemininglarƣa ohxax bir zeminƣa apirip ⱪoyƣuqǝ yǝp-iqiweringlar!»\+bd* — muxu gǝplǝr qirayliⱪ bolƣini bilǝn mǝnisi eniⱪki: — «Mening ǝsirlirim, ⱪullirim bolisilǝr!» degǝnlik. Yuⱪirida eytⱪinimizdǝk, Asuriyǝ padixaⱨi uqiƣa qiⱪⱪan ⱨiyligǝr aldamqi idi.\f*   
\m
\v 33 Əl-yurtlarning ilaⱨ-butlirining biri ɵz zeminini Asuriyǝ padixaⱨining ⱪolidin ⱪutⱪuzƣanmu?  
\v 34 Hamat wǝ Arpad degǝn yurtlarning ilaⱨ-butliri ⱪeni? Sǝfarwaim, Hena wǝ Iwwaⱨ xǝⱨǝrlirining ilaⱨ-butliri ⱪeni? Ular Samariyǝni mening ⱪolumdin ⱪutⱪuzƣanmu?!  
\v 35 Muxu ǝl-yurtlarning ilaⱨ-butliridin ɵz zeminini ⱪutⱪuzƣan zadi kim bar? Xundaⱪ ikǝn, Pǝrwǝrdigar Yerusalemni mening ⱪolumdin ⱪutⱪuzalamdu?» — dedi.   
\m
\v 36 Əmma hǝlⱪ süküt ⱪilip uningƣa jawabǝn ⱨeqⱪandaⱪ bir sɵz ⱪilmidi; qünki padixaⱨning buyruⱪi xuki: —  
\m «Uningƣa jawab bǝrmǝnglar».   
\m
\v 37 Andin Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, orda diwanbegi Xǝbna wǝ Asafning oƣli, orda mirzibegi Yoaⱨlar kiyim-keqǝklirini yirtixip, Ⱨǝzǝkiyaning yeniƣa kelip, Rab-Xakǝⱨning gǝplirini uningƣa uⱪturdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 19
\s1 Ⱨǝzǝkiya Hudadin yol soraydu  
\r 2Tar. 32:20-21; Yǝx. 37:1-38  
\m
\v 1 Xundaⱪ boldiki, Ⱨǝzǝkiya buni angliƣanda, kiyim-keqǝklirini yirtip, ɵzini bɵz bilǝn ⱪaplap Pǝrwǝrdigarning ibadǝthanisiƣa kirdi.  
\v 2 U Ⱨilⱪiyaning oƣli, ordini baxⱪuridiƣan Eliakim, orda diwanbegi Xǝbna wǝ kaⱨinlarning aⱪsaⱪallirini bɵz ⱪaplanƣan peti Amozning oƣli Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrgǝ ǝwǝtti.\x + \xo 19:2 \xt Yǝx. 1:1\x*   
\m
\v 3 Ular uningƣa: —  
\m Ⱨǝzǝkiya mundaⱪ dǝydu: —  
\m «Balilar tuƣulay dǝp ⱪalƣanda anining tuƣⱪudǝk ⱨali ⱪalmiƣandǝk, muxu kün awariqilik, rǝswa ⱪilinidiƣan, mazaⱪ ⱪilinidiƣan bir künidur.  
\v 4 Ɵz hojayini bolƣan Asuriyǝ padixaⱨi tirik Hudani mazaⱪ ⱪilixⱪa ǝwǝtkǝn Rab-Xakǝⱨning muxu barliⱪ gǝplirini Pǝrwǝrdigar Hudaying nǝzirigǝ elip tingxisa, bularni angliƣan Pǝrwǝrdigar Hudaying xu gǝplǝr üqün uning dǝkkisini berǝrmikin? Xunga ⱪelip ⱪalƣan ⱪaldisi üqün awazingni kɵtürüp, bir duayingni bǝrsǝng» — dedi.   
\m
\v 5 Xu gǝplǝr bilǝn Ⱨǝzǝkiyaning hizmǝtkarliri Yǝxayaning aldiƣa kǝldi.  
\v 6 Yǝxaya ularƣa: —  
\m «Hojayininglarƣa: — Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dedi: —  
\m «Asuriyǝ padixaⱨining qaparmǝnlirining sǝn angliƣan axu Manga kupurluⱪ ⱪilƣuqi gǝpliridin ⱪorⱪma;  
\v 7 Mana, Mǝn uningƣa bir roⱨni kirgüzimǝn; xuning bilǝn u bir iƣwani anglap, ɵz yurtiƣa ⱪaytidu. Mǝn uni ɵz zeminida turƣuzup ⱪiliq bilǝn ɵltürgüzimǝn» — dǝnglar» — dedi.\f □ \fr 19:7 \ft \+bd «... Mǝn uningƣa bir roⱨni kirgüzimǝn; xuning bilǝn u bir iƣwani anglap, ɵz yurtiƣa ⱪaytidu. Mǝn uni ɵz zeminida turƣuzup ⱪiliq bilǝn ɵltürgüzimǝn»\+bd* — Yǝxayaning muxu wǝⱨiyini diⱪⱪǝt bilǝn oⱪusingiz, u Ⱨǝzǝkiyaning (6-ayǝttiki) tǝlipi boyiqǝ dua ⱪilmay, bǝlki biwasitǝ hǝwǝrqilǝrgǝ jawab bǝrdi. Qünki u alliburun Asuriyǝ toƣruluⱪ nurƣun bexarǝtlǝrni ⱪilƣan. Huda muxu pǝyt-ǝⱨwal toƣruluⱪ Israilƣa uⱪturƣan (mǝsilǝn, «Yǝx.» 10:5-21, 14:24-25ni kɵrüng). Biraⱪ Ⱨǝzǝkiya wǝ ordisidikilǝr muxularni wǝ uningdin baxⱪa kɵrgǝn karamǝt mɵjizilǝrni («Yǝx.» 38-babnimu kɵrüng) pütünlǝy untup ⱪalƣan ohxaydu.\f*   
\m
\v 8 Rab-Xakǝⱨ ɵzi kǝlgǝn yoli bilǝn ⱪaytip mangƣanda, Asuriyǝ padixaⱨining Laⱪix xǝⱨiridin qekingǝnlikini anglap, Libnaⱨ xǝⱨirigǝ ⱪarxi jǝng ⱪiliwatⱪan padixaⱨning yeniƣa kǝldi.  
\v 9 Qünki padixaⱨ: «Mana, Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨ sizgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilmaⱪqi bolup yolƣa qiⱪti» degǝn hǝwǝrni angliƣanidi. Lekin u yǝnǝ Ⱨǝzǝkiyaƣa ǝlqilǝrni mundaⱪ hǝt bilǝn ǝwǝtti: —\f □ \fr 19:9 \ft \+bd «Efiopiyǝ padixaⱨi Tirⱨakaⱨ sizgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilmaⱪqi bolup yolƣa qiⱪti»\+bd* — bu ix ǝmǝliyǝt ǝmǝs, ⱨǝmdǝ xu qaƣda mumkin bolmiƣanidi. Biraⱪ Huda Ɵzi ǝwǝtküzgǝn «aldamqi roⱨ»ning tǝsiri bilǝn uni ixǝndürgǝn.\f*   
\m
\v 10 «Silǝr Yǝⱨuda padixaⱨi Ⱨǝzǝkiyaƣa mundaⱪ dǝngarisaldilar: —  
\m «Sǝn tayinidiƣan Hudayingning sanga: «Yerusalem Asuriyǝ padixaⱨining ⱪoliƣa tapxurulmaydu» deginigǝ aldanma;  
\v 11 mana, sǝn Asuriyǝ padixaⱨlirining ⱨǝmmǝ ǝl-yurtlarni nemǝ ⱪilƣanlirini, ularni ɵz ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilƣanliⱪini angliƣansǝn; ǝmdi ɵzüng ⱪutⱪuzulamsǝn? \f □ \fr 19:11 \ft \+bd «ɵz ilaⱨ-butliriƣa atap ⱨalak ⱪilix»\+bd* — bu degǝnlik ibraniy tilida pǝⱪǝt bir sɵz bilǝnla, yǝni ««ⱨaram» ⱪilix» yaki ««ⱨǝrǝm» ⱪilix» bilǝnla ipadilinidu.\f*  
\v 12 Ata-bowilirim ⱨalak ⱪilƣan ǝllǝrning ɵz ilaⱨ-butliri ularni ⱪutⱪuzƣanmu? Gozan, Ⱨaran, Rǝzǝf xǝⱨiridikilǝrniqu, Telassarda turƣan Edǝnlǝrniqu?  
\v 13 Hamat padixaⱨi, Arpad padixaⱨi, Sǝfarwaim, Hena ⱨǝm Iwwaⱨ xǝⱨǝrlirining padixaⱨliri ⱪeni?»».\f □ \fr 19:13 \ft \+bd «Hamat, Arpad, Sǝfarwaim, Hena wǝ Iwwaⱨ»\+bd* — muxu xǝⱨǝrlǝrning bǝzilirining nǝdǝ ikǝnlikini hǝritidin kɵrgili bolidu, bǝziliri bizgǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr namǝlum.\f*   
\m
\v 14 Xuning bilǝn Ⱨǝzǝkiya hǝtni ǝkǝlgüqilǝrning ⱪolidin elip oⱪup qiⱪti. Andin u Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kirip, Pǝrwǝrdigarning aldiƣa hǝtni yeyip ⱪoydi.  
\v 15 Wǝ Ⱨǝzǝkiya Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪilip mundaⱪ dedi: —  
\m «I kerublar otturisida turƣan Pǝrwǝrdigar, Israilning Hudasi: —  
\m Sǝn Ɵzüngdursǝn, jaⱨandiki barliⱪ ǝl-yurtlarning üstidiki Huda pǝⱪǝt Ɵzüngdursǝn; asman-zeminni Yaratⱪuqisǝn. \f □ \fr 19:15 \ft \+bd «kerublar otturisida turƣan»\+bd* — muⱪǝddǝs ibadǝthanidiki ǝng iqkiri ɵy, yǝni «ǝng muⱪǝddǝs jay» degǝn ɵydǝ, Hudaning «rǝⱨim kɵrsitidiƣan orun-tǝhti» («kafarǝt tǝhti») («rǝⱨimgaⱨ») bar idi. Muxu orunda Huda Israilning alaⱨidǝ ⱪurbanliⱪlirining ⱪanlirini ⱪobul ⱪilatti. Ornining ikki tǝripining ⱨǝrbiridǝ altundin yasalƣan, tǝhtkǝ ⱪaritilƣan birdin «kerub» bar idi. Musaning dǝwridin tartip Hudaning parlaⱪ xan-xǝripi sirliⱪ ⱨalda xu tǝhtning üstidǝ, yǝni «kerublar otturisida» turƣanidi. 
\fp  Kerublar bolsa intayin küqlük birhil pǝrixtilǝr bolup, Hudaning qiⱪarƣan ⱨɵküm-jazalirini bejiridu. «Kerublar otturisida turƣan» degini, sǝn bizgǝ yeⱪinlaxⱪan ⱨǝm bizgǝ rǝⱨim kɵrsǝtmǝkqi bolƣan Hudasǝn» degǝnliktur.\f*  
\v 16 I Pǝrwǝrdigar, ⱪuliⱪingni tɵwǝn ⱪilip angliƣaysǝn; kɵzüngni aqⱪaysǝn, i Pǝrwǝrdigar, kɵrgǝysǝn; Sǝnnaheribning adǝm ǝwǝtip mǝnggü ⱨayat Hudani ⱨaⱪarǝtlǝp eytⱪan gǝplirini angliƣaysǝn!  
\v 17 I Pǝrwǝrdigar, Asuriyǝ padixaⱨliri ⱨǝⱪiⱪǝtǝn ⱨǝmmǝ yurtlarni, xularƣa beⱪindi bolƣan yurtlarnimu harabǝ ⱪilip, \f □ \fr 19:17 \ft \+bd «xularƣa beⱪindi bolƣan yurtlar»\+bd* — muxu ibarini sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «beⱪindi» degǝn sɵz yoⱪ. Biz xǝrⱨlǝx üqün uni ⱪoxtuⱪ.\f*  
\v 18 ularning ilaⱨ-butlirini otⱪa taxliwǝtkǝn; qünki ularning ilaⱨliri ilaⱨ ǝmǝs, bǝlki insan ⱪoli bilǝn yasalƣanliri, yaƣaq wǝ tax, halas; xunga asuriylar ularni ⱨalak ⱪildi.  
\v 19 Əmdi, i Pǝrwǝrdigar Hudayimiz, jaⱨandiki barliⱪ ǝl-yurtlarƣa Sening, pǝⱪǝt Seningla Pǝrwǝrdigar ikǝnlikingni bildürüx üqün, bizni uning ⱪolidin ⱪutⱪuzƣaysǝn!».   
\m
\v 20 Xuning bilǝn Amozning oƣli Yǝxaya Ⱨǝzǝkiyaƣa sɵz ǝwǝtip mundaⱪ dedi: —  
\m — Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —  
\m «Sening Manga Sǝnnaherib toƣruluⱪ ⱪilƣan duayingni anglidim.  
\v 21 Pǝrwǝrdigarning uningƣa ⱪarita degǝn sɵzi xudurki: —  
\m «Pak ⱪiz, yǝni Zionning ⱪizi seni kǝmsitidu,  
\m Seni mazaⱪ ⱪilip külidu;  
\m Yerusalemning ⱪizi kǝyninggǝ ⱪarap bexini qayⱪaydu;   
\m
\v 22 sǝn kimni mazaⱪ ⱪilip kupurluⱪ ⱪilding?  
\m Sǝn kimgǝ ⱪarxi awazingni kɵtürüp,  
\m Nǝziringni üstün ⱪilding?  
\m Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqiƣa ⱪarxi!\f □ \fr 19:22 \ft \+bd «kupurluⱪ»\+bd* — kim ɵzini Hudaning ornida ⱪoyup, «ⱨǝmmǝ ixni ⱪilalaymǝn» desǝ, kupurluⱪ ⱪilƣan bolidu, xundaⱪla ⱨaman bir küni yiⱪitilidu.\f*   
\m
\v 23 Əlqiliring arⱪiliⱪ sǝn Rǝbni mazaⱪ ⱪilip; —  
\m «Mǝn nurƣunliƣan jǝng ⱨarwilirim bilǝn taƣ qoⱪⱪisiƣa,  
\m Liwan taƣ baƣriliriƣa yetip kǝldimki,  
\m Uning egiz kedir dǝrǝhlirini, esil ⱪariƣaylirini kesiwetimǝn;  
\m Mǝn uning ǝng qǝt turalƣusiƣa,  
\m Uning ǝng bük-baraⱪsan ormanzarliⱪiƣa kirip yetimǝn.\f □ \fr 19:23 \ft \+bd «Uning ǝng bük-baraⱪsan ormanzarliⱪi»\+bd* — bu ayǝttiki «bük-baraⱪsan» degǝn sɵz ibraniy tilida «karmǝl» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Karmǝl bolsa Israilning ǝng munbǝt wǝ qirayliⱪ jayi idi. Xuning bilǝn padixaⱨning «uning «Karmǝl» ormanzarliⱪiƣa kirimǝn» degini «uning (Liwanning) ǝng qirayliⱪ jayiƣa (ⱨeq tosalƣusiz) barimǝn» degǝndǝk po atidiƣan mǝnini ipadilǝytti. Liwanda «Karmǝl» degǝn jay yoⱪ.\f*   
\m
\v 24 Ɵzüm ⱪuduⱪ kolap yaⱪa yurtning süyini iqtim;  
\m Putumning uqidila mǝn Misirning barliⱪ dǝrya-ɵstǝnglirini ⱪurutiwǝttim — deding.\f □ \fr 19:24 \ft \+bd «... Putumning uqidila mǝn Misirning barliⱪ dǝrya-ɵstǝnglirini ⱪurutiwǝttim»\+bd* — yuⱪiriⱪi 22-ayǝttǝ padixaⱨ ɵzining tǝs ixlarni ⱪilalaydiƣanliⱪini, mǝsilǝn Liwan rayonidiki ǝng yuⱪiri taƣlarƣa qiⱪalaydiƣanliⱪini (kɵqmǝ mǝnisi, bǝlkim aliyjanap, küqlük padixaⱨlardin üstünlükkǝ erixidiƣanliⱪini kɵrsitidu), ǝng esil nǝrsilǝrgǝ erixidiƣanliⱪini tǝswirlǝydu. Muxu 24-ayǝttiki «putum... ⱪurutiwǝttim» degini, deⱨⱪanning puti bilǝnla topini ittirip eriⱪni tosup, suni ⱪurutiwǝtkinidǝk, «Mǝn halisamla naⱨayiti asanla ⱨǝrⱪandaⱪ ixni ⱪilalaymǝn, ⱨǝtta Nil dǝryasinimu ⱪurutiwetǝlǝymǝn» degǝn mǝnmǝnlikni bildürmǝkqi.\f*   
\m
\v 25 — Sǝn xuni anglap baⱪmiƣanmiding?  
\m Uzundin buyan Mǝn xuni bekitkǝnmǝnki,  
\m Ⱪǝdimdin tartip xǝkillǝndürgǝnmǝnki,  
\m Ⱨazir uni ǝmǝlgǝ axurdumki,  
\m Mana, sǝn ⱪǝl’ǝ-ⱪorƣanliⱪ xǝⱨǝrlǝrni harabilǝrgǝ aylandurdung;   
\m
\v 26 Xuning bilǝn u yǝrdǝ turuwatⱪanlar küqsizlinip,  
\m Yǝrgǝ ⱪaritip ⱪoyuldi, xǝrmǝndǝ ⱪilindi;  
\m Ular ɵsiwatⱪan ot-qɵptǝk,  
\m Yumran kɵk qɵplǝrdǝk,  
\m Ɵgzidiki ot-qɵplǝr ɵsmǝy ⱪurup kǝtkǝndǝk boldi.\f □ \fr 19:26 \ft \+bd «ɵgzidiki ot-qɵplǝr...»\+bd* — bu degǝnlikning baxⱪa hil tǝrjimilirini uqritix mumkin.\f*   
\m
\v 27 Biraⱪ sening olturƣiningni, ornungdin turƣiningni, qiⱪip-kirginingni wǝ Manga ⱪarxi ƣaljirlixip kǝtkiningni bilimǝn;   
\m
\v 28 Sening Manga ⱪarxi ƣaljirlixip kǝtkǝnlikingning, ⱨakawurlixip kǝtkǝnlikingning ⱪuliⱪimƣa yǝtkǝnliki tüpǝylidin,  
\m Mǝn ⱪarmiⱪimni burningdin ɵtküzimǝn,  
\m Yüginimni aƣzingƣa salimǝn,  
\m Wǝ ɵzüng kǝlgǝn yol bilǝn seni ⱪayturimǝn.\f □ \fr 19:28 \ft \+bd «Mǝn ⱪarmiⱪimni burningdin ɵtküzimǝn, yüginimni aƣzingƣa salimǝn...»\+bd* — Asuriyǝ padixaⱨliri muxundaⱪ rǝⱨimsiz yol bilǝn ǝsirlǝrni yalap mangatti.\f*   
\m
\v 29 I \add Ⱨǝzǝkiya\add*, xu ix sanga alamǝt bexarǝt boliduki,  
\m Muxu yili ɵzlükidin ɵskǝn,  
\m Ikkinqi yili xulardin qiⱪⱪanlarmu silǝrning rizⱪinglar bolidu;  
\m Üqinqi yili bolsa teriysilǝr, orisilǝr, üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr;  
\m Ulardin qiⱪⱪan mewilǝrni yǝysilǝr.\f □ \fr 19:29 \ft \+bd «Muxu yili ɵzlükidin ɵskǝn, ikkinqi yili xulardin qiⱪⱪanlarmu silǝrning rizⱪinglar bolidu; üqinqi yili bolsa teriysilǝr, orisilǝr, üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr; ulardin qiⱪⱪan mewilǝrni yǝysilǝr»\+bd* — muxu mɵjizǝ ixǝnq-etiⱪadni küqǝytix üqün ⱨǝm hǝlⱪni ⱪutⱪuzux üqün berilgǝn. Urux waⱪtida teriⱪqiliⱪ ⱪilix mumkin ǝmǝs; Asuriyǝ ⱪoxuni kǝtkǝndin keyinki yilidimu, ⱪoxunidin ⱪelip ⱪalƣanliri parakǝndiqilik ⱪilixi mumkin idi. Xunga mɵjizǝ üqinqi yilƣiqǝ sozulidu. 
\fp  «Üzüm kɵqǝtlirini tikisilǝr... mewisini yǝysilǝr» degǝn wǝdǝ, tinqliⱪ mǝzgilning uzun bolidiƣanliⱪini kɵrsitidu (üzüm tallirini ɵstürüxkǝ uzun waⱪit ketidu, ǝlwǝttǝ). 
\fp  Kixilǝrning Asuriyǝ ⱪoxunlirining tuyuⱪsiz qekinixini «tasadipiyliⱪtin» demǝsliki üqün, bu ikkinqi mɵjizǝ berildi. Xundaⱪtimu, mǝzkur «Padixaⱨlar» degǝn kitabⱪa ⱪariƣanda, hǝlⱪlǝr yǝnila ikki mɵjizini tezla untuydu, Hudaƣa wapasizliⱪ ⱪiliweridu.\f*   
\m
\v 30 Yǝⱨuda jǝmǝtining ⱪeqip ⱪutulƣan ⱪaldisi bolsa yǝnǝ tɵwǝngǝ ⱪarap yiltiz tartidu,  
\m Yuⱪiriƣa ⱪarap mewǝ beridu;   
\m
\v 31 Qünki Yerusalemdin bir ⱪaldisi,  
\m Zion teƣidin ⱪeqip ⱪutulƣanlar qiⱪidu;  
\m Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigarning otluⱪ muⱨǝbbiti muxuni ada ⱪilidu.   
\m
\v 32 Xunga, Pǝrwǝrdigar Asuriyǝ padixaⱨi toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: —  
\m U nǝ muxu xǝⱨǝrgǝ yetip kǝlmǝydu,  
\m Nǝ uningƣa bir tal oⱪmu atmaydu;  
\m Nǝ ⱪalⱪanni kɵtürüp aldiƣa kǝlmǝydu,  
\m Nǝ uningƣa ⱪarita ⱪaxalarnimu yasimaydu.   
\m
\v 33 U ⱪaysi yol bilǝn kǝlgǝn bolsa,  
\m U yol bilǝn ⱪaytidu wǝ muxu xǝⱨǝrgǝ kǝlmǝydu — dǝydu Pǝrwǝrdigar,   
\m
\v 34 — Qünki Ɵzüm üqün wǝ Mening ⱪulum Dawut üqün uni ǝtrapidiki sepildǝk ⱪoƣdap ⱪutⱪuzimǝn». \x + \xo 19:34 \xt 2Pad. 20:6\x*   
\m
\v 35 Xu keqǝ xundaⱪ boldiki, Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi qiⱪip, Asuriyǝliklǝrning bargaⱨida bir yüz sǝksǝn bǝx ming ǝskǝrni urdi; mana, kixilǝr ǝtigǝndǝ ornidin turƣanda, ularning ⱨǝmmisining ɵlgǝnlikini kɵrdi!\f □ \fr 19:35 \ft \+bd «Pǝrwǝrdigarning Pǝrixtisi»\+bd* — Tǝwrat dǝwridǝ intayin alaⱨidǝ xǝhs idi. Bǝzi ixlarda u Hudaning ornida kɵrünǝtti (mǝsilǝn, Tǝwrattiki «Yar.» 18-babni kɵrüng). «Tǝbirlǝr»nimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 19:35 \xt Yǝx. 37:36\x*   
\m
\v 36 Xunga Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib qekinip, yolƣa qiⱪip, Ninǝwǝ xǝⱨirigǝ ⱪaytip turdi.  
\v 37 Wǝ xundaⱪ boldiki, u ɵz buti Nisroⱪning buthanisida uningƣa qoⱪunuwatⱪanda, oƣulliri Adrammǝlǝk ⱨǝm Xarezǝr uni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti; andin ular bolsa Ararat degǝn yurtⱪa ⱪeqip kǝtti. Uning oƣli Esarⱨaddon uning ornida padixaⱨ boldi.\f □ \fr 19:37 \ft \+bd «U ɵz buti Nisroⱪning buthanisida uningƣa qoⱪunuwatⱪanda, oƣulliri Adrammǝlǝk ⱨǝm Xarezǝr uni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti»\+bd* — muxu wǝⱪǝ Sǝnnaherib Israildin qekinixtin 20 yil keyin (miladiyǝdin ilgiriki 681-yili) boldi.\f*  \x + \xo 19:37 \xt 2Tar. 32:21; Yǝx. 37:38\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 20
\s1 Ⱨǝzǝkiya eƣir kesǝl bolidu, dua ⱪilidu  
\r 2Tar. 32:24; Yǝx. 38:1-22  
\m
\v 1 Xu künlǝrdǝ Ⱨǝzǝkiya ǝjǝl kǝltürgüqi bir kesǝlgǝ muptila boldi. Amozning oƣli Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr uning ⱪexiƣa berip, uningƣa: —  
\m «Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —  
\m — Ɵyüng toƣruluⱪ wǝsiyǝt ⱪilƣin; qünki ǝjǝl kǝldi, yaximaysǝn» — dedi.\x + \xo 20:1 \xt 2Tar. 32:24; Yǝx. 38:1\x*   
\m
\v 2 \add Ⱨǝzǝkiya\add* bolsa yüzini tam tǝrǝpkǝ ⱪilip Pǝrwǝrdigarƣa dua ⱪilip: —   
\m
\v 3 I Pǝrwǝrdigar, Sening aldingda mening ⱨǝⱪiⱪǝt wǝ pak dil bilǝn mengip yürgǝnlikimni, nǝziring aldingda durus bolƣan ixlarni ⱪilƣanliⱪimni ǝslǝp ⱪoyƣaysǝn, — dedi.  
\m Wǝ Ⱨǝzǝkiya yiƣlap eⱪip kǝtti.   
\m
\v 4 Yǝxaya qiⱪip ordidiki ottura ⱨoyliƣa yǝtmǝstǝ, Pǝrwǝrdigarning sɵzi uningƣa yetip mundaⱪ deyildi: —   
\m
\v 5 Yenip berip hǝlⱪimning baxlamqisi Ⱨǝzǝkiyaƣa mundaⱪ degin: —  
\m «Pǝrwǝrdigar, atang Dawutning Hudasi mundaⱪ dǝydu: —  
\m «Duayingni anglidim, kɵz yaxliringni kɵrdüm; mana, Mǝn seni saⱪaytimǝn. Üqinqi künidǝ Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪisǝn. \f □ \fr 20:5 \ft \+bd «atang Dawut»\+bd* — Ⱨǝzǝkiya Dawut pǝyƣǝmbǝrning on üqinqi ǝwladi idi.\f*  
\v 6 Künliringgǝ Mǝn yǝnǝ on bǝx yil ⱪoximǝn; xuning bilǝn Mǝn seni wǝ bu xǝⱨǝrni Asuriyǝ padixaⱨining ⱪolidin ⱪutⱪuzimǝn; Ɵzüm üqün wǝ ⱪulum Dawut üqün Mǝn bu xǝⱨǝrni ǝtrapidiki sepildǝk ⱪoƣdaymǝn.   
\m
\v 7 (Yǝxaya bolsa: — «Ənjür poxkili tǝyyarlanglar, dedi. Ular uni elip kelip, yarisiƣa qapliwidi, u saⱪaydi.  
\v 8 Ⱨǝzǝkiya Yǝxayadin: Pǝrwǝrdigar meni saⱪaytip, üqinqi küni uning ɵyigǝ qiⱪidiƣanliⱪimni ispatlaydiƣanƣa ⱪandaⱪ bexarǝtlik alamǝt bolidu? — dǝp soriƣanidi.  
\v 9 Yǝxaya: — Pǝrwǝrdigarning Ɵzi eytⱪan ixini jǝzmǝn ⱪilidiƣanliⱪini sanga ispatlax üqün Pǝrwǝrdigardin xundaⱪ bexarǝtlik alamǝt boliduki, sǝn ⱪuyaxning pǝlǝmpǝy üstigǝ qüxkǝn sayisining on basⱪuq aldiƣa mengixi yaki on basⱪuq kǝynigǝ yenixini halamsǝn? — dedi.   
\m
\v 10 Ⱨǝzǝkiya: Ⱪuyax sayisining on basⱪuq aldiƣa mengixi asan; sayǝ on baxⱪuq kǝynigǝ yansun, degǝnidi.  
\v 11 Xuning bilǝn Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Pǝrwǝrdigarƣa nida ⱪildi wǝ U ⱪuyaxning Aⱨaz padixaⱨ ⱪurƣan pǝlǝmpǝy basⱪuqiliri üstigǝ qüxkǝn sayisini yandurup, on basⱪuq kǝynigǝ mangdurdi).   
\b  
\m  
\s1 Babil padixaⱨidin kǝlgǝn ǝlqilǝr •••• Qong bir hataliⱪ  
\r 2Tar. 32:31-33; Yǝx. 39:1-8  
\m
\v 12 Xu pǝyttǝ Baladanning oƣli Babil padixaⱨi Merodaⱪ-Baladan, Ⱨǝzǝkiyani kesǝl bolup yetip ⱪaptu, dǝp anglap, hǝtlǝr ⱨǝdiyǝ bilǝn ǝwǝtti. \f □ \fr 20:12 \ft \+bd «Merodaⱪ-Baladan»\+bd* — yaki «Berodaⱪ-Baladan». \+bd «Babil padixaⱨi Merodaⱪ-Baladan... hǝtlǝr ⱨǝdiyǝ bilǝn ǝwǝtti»\+bd* — Merodaⱪ-Baladan Asuriyǝ padixaⱨi Sǝnnaherib tǝripidin miladiyǝdin ilgiriki 702-yili ƣulitildi. Muxu ixmu xu yilda bolƣan boluxi kerǝk. Demǝk, bu ix, yǝni 20-babta wǝ «Yǝx.» 38-39-babta tǝswirlǝngǝn ixlar «2pad.» 18:17-37 wǝ 19-babtiki ixlardin \+bd ilgiri\+bd* yüz bǝrgǝn. Əmdi nemixⱪa ulardin keyin hatirilǝngǝn? Muxu ix toƣruluⱪ «Yǝx.» 39:1diki izaⱨatni kɵrüng.\f*  
\v 13 Ⱨǝzǝkiya bolsa ǝlqilǝrning gepini tingxap, ularƣa barliⱪ hǝzinǝ-ambarlirini, kümüxni, altunni, dora-dǝrmanlarni, sǝrhil maylarni, sawut-ⱪorallar ambiridiki ⱨǝmmini wǝ bayliⱪlirining barliⱪini kɵrsǝtti; ordisi wǝ pütkül padixaⱨliⱪi iqidiki nǝrsilǝrdin Ⱨǝzǝkiya ularƣa kɵrsǝtmigǝn birimu ⱪalmidi.   
\m
\v 14 Andin Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Ⱨǝzǝkiyaning aldiƣa berip, uningdin: —  
\m «Muxu kixilǝr nemǝ dedi? Ular seni yoⱪlaxⱪa nǝdin kǝlgǝn?» — dǝp soridi.  
\m Ⱨǝzǝkiya: — «Ular yiraⱪ bir yurttin, yǝni Babildin kǝlgǝn» dedi.   
\m
\v 15 Yǝxaya yǝnǝ: — «Ular ordangda nemini kɵrdi?» dǝp soridi.  
\m Ⱨǝzǝkiya: — «Ordamda bar nǝrsilǝrni ular kɵrdi; bayliⱪlirimning arisidin mǝn ularƣa kɵrsǝtmigǝn birimu ⱪalmidi» — dedi.   
\m
\v 16 Yǝxaya Ⱨǝzǝkiyaƣa: Pǝrwǝrdigarning sɵzini anglap ⱪoyƣin: —   
\m
\v 17 — Mana xundaⱪ künlǝr keliduki, ordangda bar nǝrsilǝr wǝ bügüngǝ ⱪǝdǝr ata-bowiliring toplap, saⱪlap ⱪoyƣan ⱨǝmmǝ Babilƣa elip ketilidu; ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmaydu — dǝydu Pǝrwǝrdigar.   
\m
\v 18 — Ⱨǝmdǝ Babilliⱪlar oƣulliringni, yǝni ɵzüngdin bolƣan ǝwladliringni elip ketidu; xuning bilǝn ular Babil padixaⱨining ordisida aƣwat bolidu.\f □ \fr 20:18 \ft \+bd «Babilliⱪlar oƣulliringni, yǝni ɵzüngdin bolƣan ǝwladliringni elip ketidu ... ular Babil padixaⱨining ordisida aƣwat bolidu»\+bd* — kɵrünüxtǝ addiy kɵrüngǝn muxu wǝⱪǝ üqün nemixⱪa muxu ⱪattiⱪ jazaliⱪ sɵz qiⱪidu? Pikrimizqǝ, üq sǝwǝbi bar: — 
\fp  (1) Ⱨǝzǝkiya Hudaƣa: «Ⱪǝdǝmlirimni sanap mangimǝn» degǝn wǝdini bǝrgǝnidi, lekin bu ⱪetim Hudadin ⱨeq sorimay xundaⱪ ⱪilƣan; 
\fp  (2) Əlqilǝrning kǝlgǝnlikidin u bǝlkim: «ⱨazir mǝn «jaⱨanƣa dangⱪi qiⱪⱪan adǝmmǝn», «kiqik dɵlitimizning jaⱨanda orni bar» dǝp tǝkǝbburlixip kǝtkǝn boluxi mumkin. 
\fp  (3) Muxulardin sirt, biliximizqǝ Merodaⱪ-Baladan Asuriyǝ imperiyǝsigǝ ⱪarxi bir ittipaⱪni bǝrpa ⱪilmaⱪqi. U «tǝkǝllup kɵrsitidiƣan» muxu pursǝttin paydilinip, Ⱨǝzǝkiyani ittipaⱪⱪa ⱪatnixixⱪa tǝklip ⱪilƣan. Ɵzini ɵlümdin ⱪutⱪuzƣanliⱪini, ⱪuyaxning nurining «kǝynigǝ yanƣanliⱪi»dǝk intayin karamǝt mɵjizini kɵrgǝn, Hudaning «Mǝn silǝrni Asuriyǝdin ⱪutⱪuzimǝn» degǝn wǝdisini angliƣan Ⱨǝzǝkiya ⱪandaⱪmu hudasiz bir ǝl-yurt bilǝn ittipaⱪlaxmaⱪqi bolƣandu? 
\fp  «Aƣwat» — piqiwetilgǝn adǝm, «Yǝx.» 56:4-ayǝttiki izaⱨatni kɵrüng.\f*   
\m
\v 19 Ⱨǝzǝkiya ǝmdi ɵz-ɵzigǝ «Ɵz künlirimdǝ bolsa aman-tinqliⱪ, Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝt-wapaliⱪi bolmamdu?», dǝp Yǝxayaƣa: — «Siz eytⱪan Pǝrwǝrdigarning muxu sɵzi yahxi ikǝn» — dedi.\f □ \fr 20:19 \ft \+bd «Ɵz künlirimdǝ bolsa aman-tinqliⱪ, Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝt-wapaliⱪi bolmamdu?»\+bd* — Ⱨǝzǝkiya muxu sɵzlǝrni yǝnǝ oquⱪ eytixi mumkin. \+bd «Siz eytⱪan Pǝrwǝrdigarning muxu sɵzi yahxi ikǝn»\+bd* — muxu ayǝttǝ, Ⱨǝzǝkiyaning ɵz-ɵzigǝ degǝnliri baxⱪilarƣa, ⱨǝtta ɵz jǝmǝtigǝ bolƣan birhil biƣǝm, kɵyümsiz pozitsiyisini bildüridu. Yǝxaya degǝn bexarǝt ǝmǝliyǝttǝ yüz yildin keyin ǝmǝlgǝ axurulƣan; waⱪitning sozuluxi bolsa bǝlkim Yǝⱨudaning keyinki bir padixaⱨi (Yosiya)ning ⱪattiⱪ towa ⱪilixi tüpǝylidin boldi.\f*   
\m
\v 20 Ⱨǝzǝkiyaning baxⱪa ǝmǝlliri, jümlidin uning sǝltǝnitining ⱪudriti, uning ⱪandaⱪ ⱪilip xǝⱨǝrgǝ su tǝminlǝx üqün kɵl, xundaⱪla su apiridiƣan nor yasiƣanliⱪi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?\x + \xo 20:20 \xt 2Tar. 32:30\x*   
\m
\v 21 Ⱨǝzǝkiya ata-bowilirining arisida uhlidi; oƣli Manassǝⱨ ornida padixaⱨ boldi.   
\b  
\b  
\m  
\c 21
\s1 Manassǝⱨning Yǝⱨudaning üstidiki sǝltǝniti  
\r 2Tar. 33:1-9, 20  
\m
\v 1 Manassǝⱨ padixaⱨ bolƣanda on ikki yaxta bolup, Yerusalemda ǝllik bǝx yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Ⱨǝfzibaⱨ idi. \x + \xo 21:1 \xt 2Tar. 33:1\x*  
\v 2 U Pǝrwǝrdigar Israillarning aldidin ⱨǝydǝp qiⱪiriwǝtkǝn yat ǝlliklǝrning yirginqlik adǝtlirigǝ ohxax ixlar bilǝn Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi.  
\v 3 U atisi Ⱨǝzǝkiya buzup yoⱪatⱪan «yuⱪiri jaylar»ni ⱪaytidin yasatti; u Baalƣa atap ⱪurbangaⱨlarni saldurup, Israilning padixaⱨi Aⱨab ⱪilƣandǝk bir Axǝraⱨ mǝbud yasidi; u asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlarƣa bax urdi wǝ ularning ⱪulluⱪiƣa kirdi. \f □ \fr 21:3 \ft \+bd «asmandiki nurƣunliƣan ay-yultuzlar»\+bd* — ««asmanning ⱪoxuni» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Tǝwrattin bilimizki, asmandiki yultuzlarning pǝrixtilǝr wǝ bǝzi ǝⱨwalda asmandiki yaman küqlǝr, yǝni jin-xǝytanlar bilǝnmu munasiwiti bar («Zǝb.» 147:4, «Ayup» 38:4-7, «Wǝⱨ.» 12:4ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 21:3 \xt 2Pad. 18:4\x*  
\v 4 U Pǝrwǝrdigarning ɵyidimu ⱪurbangaⱨlarni yasatti. Xu ibadǝthana toƣruluⱪ Pǝrwǝrdigar: Mǝn Yerusalemda Mening namimni ⱪoyimǝn, degǝnidi. \x + \xo 21:4 \xt Ⱪan. 12:5, 11; 2Sam. 7:13; 1Pad. 8:29; 9:3; 2Tar. 7:12; Zǝb. 132:13, 14; Yǝr. 32:34\x*  
\v 5 U Pǝrwǝrdigarning ɵyining ikki ⱨoylisida «asmanning ⱪoxuni»ƣa ⱪurbangaⱨlarni atap yasatti. \f □ \fr 21:5 \ft \+bd «asmanning ⱪoxuni»\+bd* — muxu yǝrdǝ ⱪuyax, ay wǝ yultuzlarni kɵrsitidu.\f*  
\v 6 Ɵz oƣlini ottin ɵtküzdi; jadugǝrqilik bilǝn palqiliⱪ ixlǝtti, ɵzigǝ jinkǝxlǝr bilǝn ǝpsunqilarni bekitti; u Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ san-sanaⱪsiz rǝzillikni ⱪilip uning ƣǝzipini ⱪozƣidi.  
\v 7 U yasatⱪan «Axǝraⱨ» oyma mǝbudni \add Hudaning\add* ɵyigǝ ⱪoydi. Xu ɵy toƣruluⱪ Pǝrwǝrdigar Dawutⱪa wǝ uning oƣli Sulaymanƣa: — «Bu ɵydǝ, xundaⱪla Israilning ⱨǝmmǝ ⱪǝbililirining zeminliri arisidin Mǝn talliƣan Yerusalemda Ɵz namimni ǝbǝdgiqǝ ⱪaldurimǝn; \x + \xo 21:7 \xt 2Sam. 7:10; 1Pad. 8:16, 29; 9:3; 2Pad. 23:27\x*  
\v 8 ǝgǝr Israil pǝⱪǝt Mǝn ularƣa tapiliƣan barliⱪ ǝmrlǝrgǝ, yǝni Ɵz ⱪulum Musa ularƣa buyruƣan barliⱪ ⱪanunƣa muwapiⱪ ǝmǝl ⱪilixⱪa kɵngül ⱪoysila, Mǝn ularning putlirini ata-bowiliriƣa tǝⱪsim ⱪilƣan bu zemindin ⱪaytidin neri ⱪilmaymǝn», degǝnidi.  
\v 9 Lekin ular ⱪulaⱪ salmaytti; xunglaxⱪimu, Manassǝⱨ ularni xundaⱪ azdurdiki, ular Pǝrwǝrdigar Israillarning aldidin ⱨalak ⱪilƣan yat ǝlliklǝrdin axurup rǝzillik ⱪilatti.   
\m
\v 10 Xunga Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱪulliri bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝrning wasitisi arⱪiliⱪ mundaⱪ dedi: —   
\m
\v 11 Yǝⱨudaning padixaⱨi Manassǝⱨ bu yirginqlik ixlarni ⱪilip, ⱨǝtta uningdin ilgiri ɵtkǝn Amoriylar ⱪilƣan barliⱪ rǝzilliktin ziyadǝ rǝzillik ⱪilip, uning butliri bilǝn Yǝⱨudanimu gunaⱨⱪa azdurƣini üqün \x + \xo 21:11 \xt Yǝr. 15:4\x*  
\v 12 Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —  
\m «Mana, Yerusalem bilǝn Yǝⱨudaning üstigǝ xundaⱪ balayi’apǝt kǝltürimǝnki, kimki uni anglisila ⱪulaⱪliri zingildap ketidu.  
\v 13 Mǝn Samariyǝni ɵlqigǝn tana wǝ Aⱨabning jǝmǝtini tǝkxürgǝn tik ɵlqigüq yip bilǝn Yerusalemni tǝkxürtimǝn; kixi ⱪaqini qayⱪap sürtkǝndin keyin düm kɵmtürüp ⱪoyƣandǝk, Yerusalemni qayⱪap ɵrüymǝn. \f □ \fr 21:13 \ft \+bd «Samariyǝni ɵlqigǝn tana»\+bd* — xübⱨisizki, Hudaning Samariyǝning üstigǝ qüxürgǝn jaza ⱨɵkümini kɵrsitidu; «Aⱨabning jǝmǝtini tǝkxürgǝn tik ɵlqigüq yip» — Hudaning Aⱨabning jǝmǝtining üstigǝ qüxürgǝn jaza ⱨɵkümini kɵrsitidu. «Am.» 7:7-8ni kɵrüng. \+bd «kixi ⱪaqini qayⱪap sürtkǝndin keyin düm kɵmtürüp ⱪoyƣandǝk, Yerusalemni qayⱪap ɵrüymǝn»\+bd* — bu sɵz, bǝlkim, Hudaning Yerusalemdin barliⱪ aⱨalisini yiraⱪ ⱪilip, uni astin-üstin ⱪiliwetidiƣanliⱪini kɵrsitidu. 14-ayǝtni kɵrüng.\f*  
\v 14 Mǝn mirasimning ⱪalƣanliridinmu waz keqip, düxmǝnlirining ⱪoliƣa tapxurimǝn; ularni ⱨǝmmǝ düxmǝnlirigǝ bulang-talang obyekti wǝ olja ⱪilip berimǝn; \f □ \fr 21:14 \ft \+bd «mirasim»\+bd* — Israildiki on ikki ⱪǝbilǝ; «mirasimning ⱪalƣanliri» — Israildin yalƣuz ⱪalƣan ⱪǝbilǝ, yǝni Yǝⱨudani kɵrsitidu.\f*  
\v 15 Qünki ular Mening nǝzirimdǝ rǝzil bolƣanni ⱪilip, ularning ata-bowiliri Misirdin qiⱪⱪan kündin tartip bügüngiqǝ ƣǝzipimni ⱪozƣap kǝldi».   
\m
\v 16 Manassǝⱨ ǝmdi pütkül Yerusalemni bir qetidin yǝnǝ bir qetigiqǝ ⱪanƣa toldurup, kɵp naⱨǝⱪ ⱪan tɵkküzdi wǝ ohxaxla ɵzi ⱪiliwatⱪan gunaⱨi bilǝn Yǝⱨudalarni azdurup, ularning Pǝrwǝrdigarning nǝziridiki rǝzillikni ⱪilixiƣa sǝwǝb boldi.   
\m
\v 17 Manassǝⱨning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi, jümlidin u sadir ⱪilƣan gunaⱨ «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 18 Manassǝⱨ ata-bowilirining arisida uhlidi wǝ ɵz ɵyining beƣida, yǝni Uzzaⱨning beƣida dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Amon uning ornida padixaⱨ boldi.\x + \xo 21:18 \xt 2Tar. 33:20\x*   
\b  
\m  
\s1 Amonning Yǝⱨudaning üstidiki sǝltǝniti  
\r 2Tar. 33:21-25  
\m
\v 19 Amon padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ ikki yaxta bolup, Yerusalemda ikki yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Mǝxullǝmǝt idi; u Yotbaⱨliⱪ Ⱨaruzning ⱪizi idi.  
\v 20 Amon atisi Manassǝⱨ ⱪilƣandǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti.  
\v 21 U atisi mangƣan barliⱪ yollarda mangatti; u atisi ⱪulluⱪida bolƣan butlarning ⱪulluⱪida bolup, ularƣa sǝjdǝ ⱪilip,  
\v 22 Pǝrwǝrdigarning yolida yürmǝy, ɵz ata-bowilirining Hudasi Pǝrwǝrdigarni tǝrk ⱪildi.  
\v 23 Əmdi Amonning hizmǝtkarliri padixaⱨni ⱪǝstlǝp, uni ɵz ordisida ɵltürdi.  
\v 24 Lekin yurt hǝlⱪi Amon padixaⱨni ⱪǝstligǝnlǝrning ⱨǝmmisini ɵltürdi; andin yurt hǝlⱪi uning ornida oƣli Yosiyani padixaⱨ ⱪildi.   
\m
\v 25 Amonning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 26 U Uzzaⱨning beƣida ɵz ⱪǝbrisidǝ dǝpnǝ ⱪilindi. Andin oƣli Yosiya uning ornida padixaⱨ boldi.\x + \xo 21:26 \xt Mat. 1:10\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 22
\s1 Yosiyaning Yǝⱨudaning üstidiki sǝltǝniti  
\r 2Tar. 34:1-28  
\m
\v 1 Yosiya padixaⱨ bolƣanda sǝkkiz yaxta bolup, Yerusalemda ottuz bir yil sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Yǝdidaⱨ idi; u Bozkatliⱪ Adayaning ⱪizi idi. \x + \xo 22:1 \xt 2Tar. 34:1\x*  
\v 2 Yosiya Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ durus bolƣanni ⱪilip, ⱨǝr ixta atisi Dawutning barliⱪ yolida yürüp, nǝ ongƣa nǝ solƣa qǝtnǝp kǝtmidi.   
\m
\v 3 Padixaⱨ Yosiya sǝltǝnitining on sǝkkizinqi yilida, padixaⱨ Mǝxullamning nǝwrisi, Azaliyaning oƣli katip Xafanni Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ ǝwǝtip:  
\v 4 «Bax kaⱨin Ⱨilⱪiyaning ⱪexiƣa qiⱪip xuni buyruƣinki, u Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ elip kelingǝn, dǝrwaziwǝnlǝr hǝlⱪtin yiƣⱪan pulni sanisun.  
\v 5-6 Andin ular Pǝrwǝrdigarning ɵyini ongxaydiƣan ixlarni nazarǝt ⱪilƣuqi ixqilarƣa tapxurup bǝrsun. Bular ⱨǝm Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki buzulƣan yǝrlǝrni ongxaxⱪa ɵydǝ ixligüqilǝrgǝ, yǝni yaƣaqqilar, tamqilar wǝ taxtiraxlarƣa bǝrsun. Ular muxu pul bilǝn ɵyni ongxaxⱪa lazim bolƣan yaƣaq bilǝn oyulƣan taxlarni setiwalsun, degin» — dedi.   
\m
\v 7 Lekin ularning ⱪoliƣa tapxurulƣan pulning ⱨesabi ⱪilinmidi. Qünki ular insap bilǝn ix ⱪilatti.   
\m
\v 8 Bax kaⱨin Ⱨilⱪiya katip Xafanƣa: — Mǝn Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ bir Tǝwrat kitabini taptim, dedi. Xuni eytip Ⱨilⱪiya kitabni Xafanƣa bǝrdi. U uni oⱪudi.  
\v 9 Andin keyin katip Xafan padixaⱨning ⱪexiƣa berip padixaⱨⱪa hǝwǝr berip: — Hizmǝtkarliri ibadǝthanidiki pulni yiƣip Pǝrwǝrdigarning ɵyini ongxaydiƣan ix bexilirining ⱪolliriƣa tapxurup bǝrdi, dedi.  
\v 10 Andin katip Xafan padixaⱨⱪa: Ⱨilⱪiya manga bir kitabni bǝrdi, dedi. Andin Xafan padixaⱨⱪa uni oⱪup bǝrdi.  
\v 11 Wǝ xundaⱪ boldiki, padixaⱨ Tǝwrat kitabining sɵzlirini angliƣanda, ɵz kiyimlirini yirtti.\f □ \fr 22:11 \ft \+bd «padixaⱨ Tǝwrat kitabning sɵzlirini angliƣanda...»\+bd* — tepiwelinƣan kitab Tǝwratning ⱪaysi ⱪismi boluxi kerǝk? Padixaⱨning inkasi, yǝni keyinki ⱨǝrikǝtlirigǝ, bolupmu «yuⱪiri jaylar»ni yoⱪitixiƣa ⱪariƣanda, «tepiwelinƣan kitab» qoⱪum bu ixni tǝkitlǝydiƣan «Ⱪanun xǝrⱨi»ni ɵz iqigǝ alƣan.\f*   
\m
\v 12 Padixaⱨ Ⱨilⱪiya kaⱨin bilǝn Xafanning oƣli Aⱨikamƣa, Mikayaning oƣli Akbor bilǝn Xafan katipⱪa wǝ padixaⱨning hizmǝtkari Asayaƣa buyrup: —  
\v 13 Berip mǝn üqün wǝ hǝlⱪ üqün, yǝni pütkül Yǝⱨudadikilǝr üqün bu tepilƣan kitabning sɵzliri toƣrisida Pǝrwǝrdigardin yol soranglar. Qünki ata-bowilirimiz bu kitabning sɵzlirigǝ, uningdiki bizlǝrgǝ pütülgǝnlirigǝ ǝmǝl ⱪilixⱪa ⱪulaⱪ salmiƣanliⱪi tüpǝylidin Pǝrwǝrdigarning bizgǝ ⱪozƣalƣan ƣǝzipi intayin dǝⱨxǝtlik, dedi.   
\m
\v 14 Xuning bilǝn Ⱨilⱪiya kaⱨin, Aⱨikam, Akbor, Xafan wǝ Asayalar Harhasning nǝwrisi, Tikwaⱨning oƣli kiyim-keqǝk begi Xallumning ayali ayal pǝyƣǝmbǝr Ⱨuldaⱨning ⱪexiƣa berip, uning bilǝn sɵzlǝxti. U Yerusalem xǝⱨirining ikkinqi mǝⱨǝllisidǝ olturatti.   
\m
\v 15 U ularƣa mundaⱪ dedi: — Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — «Silǝrni ǝwǝtkǝn kixigǝ mundaⱪ dǝnglar: —   
\m
\v 16 Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: — Mana Mǝn Yǝⱨudaning padixaⱨi oⱪuƣan kitabning ⱨǝmmǝ sɵzlirini ǝmǝlgǝ axurup, bu jayƣa wǝ bu yǝrdǝ turƣuqilarƣa balayi’apǝt qüxürimǝn.  
\v 17 Qünki ular Meni taxlap, baxⱪa ilaⱨlarƣa huxbuy yeⱪip, ⱪollirining ⱨǝmmǝ ixliri bilǝn Mening aqqiⱪimni kǝltürdi. Uning üqün Mening ⱪǝⱨrim bu yǝrgǝ ⱪarap yandi ⱨǝm ɵqürülmǝydu.   
\m
\v 18 Lekin silǝrni Pǝrwǝrdigardin yol soriƣili ǝwǝtkǝn Yǝⱨudaning padixaⱨiƣa bolsa xundaⱪ dǝnglar: Sǝn angliƣan sɵzlǝr toƣrisida Israilning Hudasi Pǝrwǝrdigar xundaⱪ dǝydu: —  
\v 19 Qünki kɵnglüng yumxaⱪ bolup, muxu jay wǝ uningda turƣuqilarning wǝyranǝ wǝ lǝnǝtkǝ aylandurulidiƣanliⱪi toƣrisida ularni ǝyiblǝp eytⱪan sɵzlirimni angliƣiningda, Pǝrwǝrdigarning aldida ɵzüngni tɵwǝn ⱪilip, kiyimliringni yirtip, Mening aldimda yiƣliƣining üqün, Mǝnmu duayingni anglidim, dǝydu Pǝrwǝrdigar.  
\v 20 Buning üqün seni ata-bowiliring bilǝn yiƣilixⱪa, ɵz ⱪǝbrǝnggǝ aman-hatirjǝmlik iqidǝ berixⱪa nesip ⱪilimǝn; sening kɵzliring Mǝn bu jay üstigǝ qüxüridiƣan barliⱪ külpǝtlǝrni kɵrmǝydu».  
\m Ular yenip berip, bu hǝwǝrni padixaⱨⱪa yǝtküzdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 23
\s1 Yosiya padixaⱨ islaⱨat ⱪilidu  
\r 2Tar. 34:29-30; 35:1-27  
\m
\v 1 Padixaⱨ adǝmlǝrni ǝwǝtip, Yǝⱨuda bilǝn Yerusalemning ⱨǝmmǝ aⱪsaⱪallirini ɵz ⱪexiƣa qaⱪirtip kǝldi. \x + \xo 23:1 \xt 2Tar. 34:29\x*  
\v 2 Padixaⱨ Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ qiⱪti; barliⱪ Yǝⱨudadiki ǝr kixilǝr wǝ Yerusalemda turuwatⱪanlarning ⱨǝmmisi, kaⱨinlar bilǝn pǝyƣǝmbǝrlǝr, yǝni barliⱪ hǝlⱪ, ǝng kiqikidin tartip qongiƣiqǝ ⱨǝmmisi uning bilǝn billǝ qiⱪti. Andin u Pǝrwǝrdigarning ɵyidǝ tepilƣan ǝⱨdǝ kitabining ⱨǝmmǝ sɵzlirini ularƣa oⱪup bǝrdi.\f □ \fr 23:2 \ft \+bd «Ⱨǝmmǝ sɵzlirini ularƣa oⱪup bǝrdi»\+bd* — ibraniy tilida: «ⱨǝmmǝ sɵzlirini ularning ⱪulaⱪliriƣa oⱪup bǝrdi».\f*   
\m
\v 3 Padixaⱨ tüwrükning yenida turup Pǝrwǝrdigarning aldida: — Pǝrwǝrdigarƣa ǝgixip pütün ⱪǝlbim wǝ pütkül jenim bilǝn Uning ǝmrlirini, ⱨɵküm-guwaⱨliⱪliri wǝ bǝlgilimilirini tutup, uxbu kitabta pütülgǝn ǝⱨdigǝ ǝmǝl ⱪilimǝn dǝp ǝⱨdigǝ ɵzini baƣlidi. Xuning bilǝn hǝlⱪning ⱨǝmmisimu ǝⱨdǝ aldida turup uningƣa ɵzini baƣlidi.\f □ \fr 23:3 \ft \+bd «tüwrükning yenida»\+bd* — yaki «pǝxtaⱪ üstidǝ». \+bd «kitabta pütülgǝn ǝⱨdigǝ...»\+bd* — ibraniy tilida «kitabta pütülgǝn ǝⱨdǝ sɵzlirigǝ...».\f*   
\m
\v 4 Andin keyin padixaⱨ bax kaⱨin Ⱨilⱪiya bilǝn orun basar kaⱨinlarƣa wǝ ⱨǝm dǝrwaziwǝnlǝrgǝ: — Baalƣa, Axǝraⱨ butiƣa wǝ asmanning barliⱪ ⱪoxuniƣa atap yasalƣan barliⱪ ǝswab-üskünilǝrni Pǝrwǝrdigarning ɵyidin qiⱪiriwetinglar, dǝp ǝmr ⱪildi; u bularni Yerusalemning sirtida, Kidron etizliⱪida kɵydürdi wǝ küllirini Bǝyt-Əlgǝ elip bardi.  
\v 5 U Yǝⱨuda padixaⱨlirining Yǝⱨuda xǝⱨǝrliridiki «yuⱪiri jaylar»da ⱨǝmdǝ Yerusalemning ǝtrapliridiki «yuⱪiri jaylar»da huxbuy yanduruxⱪa tikligǝn but kaⱨinlirini, xuningdǝk Baalƣa, ⱪuyaxⱪa, ayƣa, yultuz türkümlirigǝ ⱨǝmdǝ asmanning barliⱪ ⱪoxuniƣa huxbuy yaⱪⱪuqilarni ixtin ⱨǝydiwǝtti. \f □ \fr 23:5 \ft \+bd «...ixtin ⱨǝydiwǝtti»\+bd* — yaki «... ⱨalak ⱪildi».\f*  
\v 6 U Pǝrwǝrdigarning ɵyidin Axǝraⱨ butni elip qiⱪip Yerusalemning sirtiƣa elip berip, Kidron jilƣisiƣa apirip xu yǝrdǝ kɵydürüp kukum-talⱪan ⱪilip ezip, topisini addiy puⱪralarning ⱪǝbriliri üstigǝ qeqiwǝtti.  
\v 7 Andin u Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ jaylaxⱪan bǝqqiwazlarning turalƣulirini qeⱪip ƣulatti; bu ɵylǝrdǝ yǝnǝ ayallar Axǝraⱨ butⱪa qedir toⱪuytti.   
\m
\v 8 U Yǝⱨuda xǝⱨǝrliridin barliⱪ kaⱨinlarni qaⱪirtip, ɵzigǝ yiƣdi. Andin u Gǝbadin tartip Bǝǝr-Xebaƣiqǝ kaⱨinlar huxbuy yaⱪidiƣan «yuⱪiri jaylar»ni buzup bulƣiwǝtti; u «dǝrwazilardiki yuⱪiri jaylar»ni qeⱪip buzdi; bular «Xǝⱨǝr baxliⱪi Yǝxuaning ⱪuwiⱪi»ning yenida, yǝni xǝⱨǝr ⱪuwiⱪiƣa kirix yolining sol tǝripidǝ idi \f □ \fr 23:8 \ft \+bd «Gebadin Bǝǝr-Xebaƣiqǝ»\+bd* — «Geba» Yǝⱨudaning ximaliy qetidǝ, «Bǝǝr-Xeba» uning jǝnubiy qetidǝ idi. \+bd «U ... barliⱪ kaⱨinlarni qaⱪirtip, ... andin u ... kaⱨinlar huxbuy yaⱪidiƣan «yuⱪiri jaylar»ni buzup bulƣiwǝtti»\+bd* — Yosiya muxu yǝrlǝrni bulƣax bilǝn butpǝrǝslǝrning keyin u yǝrni «bulƣanƣan, ⱨaram» dǝp ⱪarap, ⱪaytidin xundaⱪ yolda ixlitixini mumkin ǝmǝs ⱪilix üqün idi. \+bd «dǝrwazilardiki yuⱪiri jaylar»\+bd* — yaki «tawapgaⱨlarni».\f*  
\v 9 (ǝmdi «yuⱪiri jaylar»diki kaⱨinlarning Yerusalemda Pǝrwǝrdigarning ⱪurbangaⱨiƣa qiⱪixi qǝklǝngǝnidi; lekin ular dawamliⱪ ɵz ⱪerindaxliri bilǝn birgǝ pitir nanlardin yeyixigǝ muyǝssǝr idi).   
\m
\v 10 Yosiya ⱨeqkim ɵz oƣli yaki ⱪizini Molǝkkǝ atap ottin ɵtküzmisun dǝp, Ⱨinnomning oƣlining jilƣisidiki Tofǝtnimu buzup bulƣiwǝtti. \f □ \fr 23:10 \ft \+bd «ɵz oƣli yaki ⱪizini... ottin ɵtküzüx»\+bd* — insaniy ⱪurbanliⱪlarni kɵrsitixi mumkin. \+bd «Ⱨinnomning oƣlining jilƣisi»\+bd* — bu yǝr yǝnǝ «Ⱨinnomning jilƣisi», yǝni «Ge-Ⱨinnom» dǝp atilatti (ǝrǝbqǝ «jǝⱨǝnnǝm»).\f*  
\v 11 Pǝrwǝrdigarning ɵyigǝ kiridiƣan yolning eƣizida Yǝⱨuda padixaⱨliri ⱪuyaxⱪa tǝⱪdim ⱪilip ⱪoyƣan atlarni xu yǝrdin yɵtkǝp, «ⱪuyax ⱨarwiliri»ni otta kɵydürdi (ular \add ibadǝthanining\add* ⱨoyliliriƣa jaylaxⱪan, Natan-Mǝlǝk degǝn aƣwatning ɵyining yenida turatti). \f □ \fr 23:11 \ft \+bd «ⱪuyaxⱪa tǝⱪdim ⱪilip ⱪoyƣan atlar»\+bd* — bu atlar tirik atlar yaki at ⱨǝykili boluxi mumkin idi. \+bd «Natan-Mǝlǝk degǝn aƣwatning ɵyi»\+bd* — bǝlkim muⱪǝddǝs ibadǝthanining birǝr ⱨoylisida boluxi mumkin idi.\f*  
\v 12 Padixaⱨ yǝnǝ Yǝⱨuda padixaⱨliri Aⱨazning balihanisining ɵgzisidǝ saldurƣan ⱪurbangaⱨlarni wǝ Manassǝⱨ Pǝrwǝrdigarning ɵyining ikki ⱨoylisiƣa yasatⱪan ⱪurbangaⱨlarni qeⱪip kukum-talⱪan ⱪiliwǝtti; u ularning topisini u yǝrdin elip, Kidron jilƣisiƣa qeqiwǝtti.  
\v 13 Israilning padixaⱨi Sulayman Yerusalemning mǝxriⱪ tǝripigǝ wǝ «Ⱨalak teƣi»ning jǝnubiƣa Zidoniylarning yirginqlik buti Axtarot, Moabiylarning yirginqlik buti Kemox wǝ Ammonlarning yirginqlik buti Milkomƣa atap yasatⱪan «yuⱪiri jaylar»nimu padixaⱨ buzup bulƣiwǝtti. \f □ \fr 23:13 \ft \+bd «Ⱨalak teƣi»\+bd* — muxu yǝrdǝ «Zǝytun teƣi»ni kɵrsitidu. Butpǝrǝsliktin bulƣinip kǝtkini tüpǝylidin uningƣa xundaⱪ ⱨǝjwiy, kinayilik isim ⱪoyulƣan.\f*  
\v 14 U but tüwrüklǝrni parqilap, Axǝraⱨ butlirini kesip yiⱪitip, ular turƣan yǝrlǝrni adǝm sɵngǝkliri bilǝn toldurdi.\f □ \fr 23:14 \ft \+bd «U but tüwrüklǝrni parqilap,... ular turƣan yǝrlǝrni adǝm sɵngǝkliri bilǝn toldurdi»\+bd* — Yosiyaning muxu yǝrlǝrni «adǝmlǝrning sɵngǝkliri» bilǝn tolduruxi butpǝrǝslǝrning keyin u yǝrlǝrni «bulƣanƣan, ⱨaram» dǝp ⱪarap, ⱪaytidin xundaⱪ yolda ularni ixlitixini mumkin ǝmǝs ⱪilix üqün idi.\f*  \x + \xo 23:14 \xt Mis. 23:24; 34:13; Qɵl. 33:52; Ⱪan. 7:5, 25; 12:3\x*   
\m
\v 15 U yǝnǝ Israilni gunaⱨⱪa putlaxturƣan, Nibatning oƣli Yǝroboam Bǝyt-Əldǝ saldurƣan ⱪurbangaⱨ bilǝn «yuⱪiri jay»ni, ularni buzup qaⱪti, andin keyin «yuⱪiri jay»ni kɵydürüp kukum-talⱪan ⱪiliwǝtti, Axǝraⱨ butinimu kɵydürüwǝtti. \x + \xo 23:15 \xt 1Pad. 12:32, 33\x*  
\v 16 Yosiya burulup ⱪarap, taƣdiki ⱪǝbrilǝrni kɵrüp, adǝm ǝwǝtip ⱪǝbrilǝrdiki sɵngǝklǝrni kolap qiⱪirip, ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürdi, xu yol bilǝn uni bulƣiwǝtti. Bu ixlar Pǝrwǝrdigarning kalamini yǝtküzüp, dǝl ularni aldin’ala bexarǝt ⱪilip jakarliƣan Hudaning adimining sɵzining ǝmǝlgǝ axuruluxi idi. \f □ \fr 23:16 \ft \+bd «Yosiya ... taƣdiki ⱪǝbrilǝrni kɵrüp, adǝm ǝwǝtip ⱪǝbrilǝrdiki sɵngǝklǝrni kolap qiⱪirip, ⱪurbangaⱨ üstidǝ kɵydürdi»\+bd* — yuⱪiriⱪi izaⱨatni kɵrüng. \+bd «Pǝrwǝrdigarning kalamini yǝtküzüp, dǝl ularni aldin’ala bexarǝt ⱪilip jakarliƣan Hudaning adimining sɵzi»\+bd* — «1Pad.» 13:30-32ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 23:16 \xt 1Pad. 13:2\x*  
\v 17 Andin Yosiya: Kɵz aldimdiki bu ⱪǝbrǝ texi kimning? — dǝp soridi.  
\m Xǝⱨǝrdikilǝr uningƣa: Bu Yǝⱨudadin kǝlgǝn, silining Bǝyt-Əldiki ⱪurbangaⱨni buzƣan muxu ixlirini bexarǝt ⱪilƣan Hudaning adimining ⱪǝbrisi ikǝn, dedi.   
\m
\v 18 Yosiya: — Uni ⱪoyunglar, ⱨeqkim uning sɵngǝklirini midirlatmisun, dǝp buyrudi. Xuning bilǝn ular uning sɵngǝkliri bilǝn Samariyǝdin kǝlgǝn pǝyƣǝmbǝrning sɵngǝklirigǝ ⱨeqkimni tǝgküzmidi.   
\m
\v 19 Andin Yosiya Israilning padixaⱨliri Pǝrwǝrdigarning ƣǝzipini ⱪozƣiƣan, Samariyǝning xǝⱨǝrliridǝ yasatⱪan «yuⱪiri jaylar»diki barliⱪ ɵylǝrni qaⱪti; u ularni Bǝyt-Əldǝ ⱪilƣandǝk ⱪilip, yoⱪatti. \x + \xo 23:19 \xt 2Tar. 34:6\x*  
\v 20 U u yǝrlǝrdiki «yuⱪiri jaylar»ƣa has bolƣan ⱨǝmmǝ kaⱨinlarni ⱪurbangaⱨning üstidǝ ɵltürüp, ⱪurbanliⱪ ⱪildi, andin ularning üstigǝ adǝm sɵngǝklirini kɵydürdi; u ahirda Yerusalemƣa yenip bardi.   
\b  
\m  
\s1 Yosiya padixaⱨ «ɵtüp ketix ⱨeyti»ni ɵtküzidu  
\r 2Tar. 35:1-19  
\m
\v 21 Padixaⱨ barliⱪ hǝlⱪⱪǝ yarliⱪ qüxürüp: — Bu ǝⱨdǝ kitabida pütülgǝndǝk, Hudayinglar Pǝrwǝrdigarƣa «ɵtüp ketix ⱨeyti»ni ɵtküzünglar, dǝp buyrudi. \x + \xo 23:21 \xt Mis. 12:3; Ⱪan. 16:2; 2Tar. 35:1\x*  
\v 22 «Batur ⱨakimlar» Israilning üstidin ⱨɵküm sürgǝn künlǝrdin tartip, nǝ Israil padixaⱨlirining waⱪitlirida nǝ Yǝⱨuda padixaⱨlirining waⱪitlirida undaⱪ bir «ɵtüp ketix ⱨeyti» ɵtküzülüp baⱪmiƣanidi;  
\v 23 Yosiya padixaⱨning sǝltǝnitining on sǝkkizinqi yilida, Pǝrwǝrdigarƣa atap bu «ɵtüp ketix ⱨeyti» Yerusalemda ɵtküzüldi.   
\m
\v 24 Xuningdǝk Yosiya Yǝⱨuda yurtida wǝ Yerusalemda pǝyda bolƣan jinkǝxlǝr wǝ palqilarni, tǝrafim mǝbudliri, ⱨǝrⱪandaⱪ butlar wǝ barliⱪ baxⱪa lǝnǝtlik nǝrsilǝrni zemindin yoⱪatti. Uning xundaⱪ ⱪilixining mǝⱪsiti, Ⱨilⱪiya kaⱨin Pǝrwǝrdigarning ɵyidin tapⱪan kitabta hatirilǝngǝn Tǝwrattiki sɵzlǝrgǝ ǝmǝl ⱪilixtin ibarǝt idi.\f □ \fr 23:24 \ft \+bd «tǝrafim mǝbudliri»\+bd* — kiqik, elip yürgüdǝk «ⱪolayliⱪ butlar» idi.\f*  \x + \xo 23:24 \xt Law. 19:31; 20:27; Ⱪan. 18:11; Yǝx. 8:19\x*   
\m
\v 25 Uningdǝk Musaƣa qüxürülgǝn ⱪanunƣa intilip pütün ⱪǝlbi, pütün jeni wǝ pütün küqi bilǝn Pǝrwǝrdigarƣa ⱪaytip, ɵzini beƣixliƣan bir padixaⱨ uningdin ilgiri bolmiƣanidi wǝ uningdin keyinmu uningƣa ohxax birsi bolup baⱪmidi. \f □ \fr 23:25 \ft \+bd «uningdǝk ... ⱪanunƣa intilip pütün ⱪǝlbi, pütün jeni wǝ pütün küqi bilǝn Pǝrwǝrdigarƣa ⱪaytip, ɵzini beƣixliƣan bir padixaⱨ ... bolup baⱪmidi»\+bd* — bu sɵzlǝr uning Pǝrwǝrdigarƣa ⱪaytip ⱪattiⱪ towa ⱪilixi wǝ ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa bolƣan intilixliri jǝⱨǝttǝ eytilidu.\f*  
\v 26 Lekin Pǝrwǝrdigarning aqqiⱪi Manassǝⱨning Ɵzini rǝnjitkǝn barliⱪ rǝzillikliri tüpǝylidin Yǝⱨudaƣa tutaxⱪandin keyin, Ɵzining xiddǝtlik ƣǝzipidin yanmidi.  
\v 27 Pǝrwǝrdigar: — Israilni taxliƣandǝk Yǝⱨudanimu Ɵz kɵzümdin neri ⱪilimǝn wǝ Ɵzüm talliƣan bu xǝⱨǝr Yerusalemni wǝ Mǝn: — «Mening namim xu yǝrdǝ bolidu» degǝn xu ibadǝthanini tǝrk ⱪilimǝn, dedi.\f □ \fr 23:27 \ft \+bd «xu ibadǝthanini...»\+bd* — ibraniy tilida «xu ɵyni...».\f*  \x + \xo 23:27 \xt 2Pad. 17:18, 20; 24:3\x*   
\m
\v 28 Yosiyaning baxⱪa ǝmǝlliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 29 Uning künliridǝ Misirning padixaⱨi Pirǝwn-Nǝko Asuriyǝning padixaⱨiƣa ⱨujum ⱪilƣili Əfrat dǝryasiƣa bardi. U qaƣda Yosiya padixaⱨ Pirǝwn bilǝn soⱪuxuxⱪa qiⱪti; lekin Pirǝwn uni kɵrüp Mǝgiddoda uni ɵltürdi.   
\m
\v 30 Hizmǝtkarliri uning ɵlükini jǝng ⱨarwisiƣa selip Mǝgiddodin Yerusalemƣa elip kelip, uni ɵz ⱪǝbrisidǝ dǝpnǝ ⱪildi. Yurt hǝlⱪi Yosiyaning oƣli Yǝⱨoaⱨazni mǝsiⱨ ⱪilip, atisining ornida padixaⱨ ⱪildi.\x + \xo 23:30 \xt 2Tar. 36:1\x*   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨoaⱨazning Yǝⱨudaning üstidiki sǝltǝniti  
\r 2Tar. 36:1-4  
\m
\v 31 Yǝⱨoaⱨaz padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ üq yaxta bolup, üq ay Yerusalemda sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Ⱨamutal idi; u Libnaⱨliⱪ Yǝrǝmiyaning ⱪizi idi.  
\v 32 Yǝⱨoaⱨaz bowiliri barliⱪ ⱪilƣanliridǝk, Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi.   
\m
\v 33 Əmdi Pirǝwn-Nǝko uning Yerusalemda sǝltǝnǝt ⱪilmasliⱪi üqün, uni Hamat yurtidiki Riblaⱨda solap ⱪoydi wǝ \add Yǝⱨuda\add* zeminiƣa yüz talant kümüx bilǝn bir talant altun seliⱪ qüxürdi. \f □ \fr 23:33 \ft \+bd «yüz talant kümüx»\+bd* — bir talant bǝlkim 30.6 kilogram idi.\f*  
\v 34 Andin Pirǝwn-Nǝko Yosiyaning oƣli Eliakimni atisining ornida padixaⱨ ⱪilip, ismini Yǝⱨoakimƣa ɵzgǝrtti. U Yǝⱨoaⱨazni ɵzi bilǝn Misirƣa elip kǝtti; Yǝⱨoaⱨaz Misirƣa kelip xu yǝrdǝ ɵldi.\f □ \fr 23:34 \ft \+bd «Eliakim»\+bd* — bu isimning mǝnisi «Huda (Əloⱨim) turƣuzidu»; «Yǝⱨoakim» degǝnning mǝnisi «Pǝrwǝrdigar (Yaⱨwǝⱨ) turƣuzidu». Pirǝwnning undaⱪ ⱪilixtiki mǝⱪsiti bǝlkim birhil ⱨǝjwiy-kinayilik ⱪilix yaki Hudaƣa bolƣan kupurluⱪ bolsa kerǝk.\f*  \x + \xo 23:34 \xt Mat. 1:11\x*   
\m
\v 35 Yǝⱨoakim kümüx bilǝn altunni Pirǝwngǝ bǝrdi; lekin Pirǝwnning xu buyruⱪini ijra ⱪilip pulni tapxurux üqün yurtⱪa ⱨǝrbir adǝmning qamiƣa ⱪarap baj-alwan ⱪoyƣanidi; altun wǝ kümüxni u yurtning hǝlⱪidin, ⱨǝrbirigǝ salƣan ɵlqǝm boyiqǝ Pirǝwn-Nǝkoƣa berixkǝ yiƣⱪanidi.\x + \xo 23:35 \xt 2Tar. 36:5-8\x*   
\m
\v 36 Yǝⱨoakim padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ bǝx yaxta bolup, on bir yil Yerusalemda sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Zibidaⱨ idi; u Rumaⱨliⱪ Pǝdayaning ⱪizi idi.  
\v 37 Yǝⱨoakim bowiliri barliⱪ ⱪilƣanliridǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti.   
\b  
\b  
\m  
\c 24
\s1 Yǝⱨoakim Yǝⱨuda üstigǝ sǝltǝnǝt ⱪilidu  
\m
\v 1 Uning künliridǝ Babilning padixaⱨi Neboⱪadnǝsar \add Yǝⱨudaƣa\add* ⱨujum ⱪilixⱪa qiⱪti; Yǝⱨoakim uningƣa üq yilƣiqǝ beⱪindi boldi, andin uningdin tenip uning ⱨɵkümranliⱪiƣa ⱪarxi qiⱪti. \x + \xo 24:1 \xt 2Tar. 36:6\x*  
\v 2 Xu waⱪitlarda Pǝrwǝrdigar uningƣa ⱨujum ⱪilixⱪa Kaldiylǝr bulangqilar xaykisi, Suriylǝr bulangqilar xaykisi, Moabiylar bulangqilar xaykisi, wǝ Ammoniylar bulangqilar xaykilirini ⱪozƣidi; u ularni Yǝⱨudani ⱨalak ⱪilix üqün ⱪozƣidi. Bu ixlar Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱪulliri bolƣan pǝyƣǝmbǝrlǝr arⱪiliⱪ agaⱨ ⱪilƣan sɵz-kalamining ǝmǝlgǝ axuruluxi idi. \x + \xo 24:2 \xt 2Pad. 20:17; 23:27\x*  
\v 3 Dǝrwǝⱪǝ Pǝrwǝrdigarning eytⱪinidǝk, Manassǝⱨning gunaⱨliri tüpǝylidin Yǝⱨudani Ɵz kɵzliridin neri ⱪilix üqün, bu ixlar ularning bexiƣa qüxti.  
\v 4 Qünki \add Manassǝⱨning\add* naⱨǝⱪ ⱪan tɵküp, Yerusalemni naⱨǝⱪ ⱪanlar bilǝn toldurƣini tüpǝylidin, Pǝrwǝrdigar \add Yǝⱨudalarni\add* ǝpu ⱪilixⱪa kɵngli unimaytti.   
\m
\v 5 Yǝⱨoakimning baxⱪa ixliri ⱨǝm ⱪilƣanlirining ⱨǝmmisi «Yǝⱨuda padixaⱨlirining tarih-tǝzkiriliri» degǝn kitabta pütülgǝn ǝmǝsmidi?   
\m
\v 6 Yǝⱨoakim ata-bowilirining arisida uhildi; oƣli Yǝⱨoakin uning ornida padixaⱨ boldi.   
\m
\v 7 Misirning padixaⱨi bolsa ɵz yurtidin ikkinqi qiⱪmidi. Qünki Babilning padixaⱨi «Misir eⱪini»din tartip Əfrat dǝryasiƣiqǝ bolƣan Misir padixaⱨiƣa tǝwǝ zeminni tartiwalƣanidi.\f □ \fr 24:7 \ft \+bd «Misir eⱪini»\+bd* — Nil dǝryasi ǝmǝs, bǝlki Sinay qɵlining xǝrⱪ tǝripidiki kiqik dǝryadur.\f*   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨoakin sǝltǝnǝt ⱪilidu  
\r 2Tar. 36:9-10  
\m
\v 8 Yǝⱨoakin padixaⱨ bolƣanda on sǝkkiz yaxta bolup, üq ay Yerusalemda sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisining ismi Nǝⱨuxta idi; u Yerusalemliⱪ Əlnatanning ⱪizi idi.  
\v 9 Yǝⱨoakin atisining barliⱪ ⱪilƣanliridǝk Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪildi.   
\m
\v 10 Babilning padixaⱨi Neboⱪadnǝsarning sǝrdarliri Yerusalemƣa jǝng ⱪilƣili qiⱪip, xǝⱨǝrni ⱪamal ⱪildi. \f □ \fr 24:10 \ft \+bd «sǝrdarliri»\+bd* — ibraniy tilida «hizmǝtkarliri».\f*  \x + \xo 24:10 \xt Dan. 1:1\x*  
\v 11 Uning sǝrdarliri xǝⱨǝrni ⱪamal ⱪilip turƣanda Neboⱪadnǝsar ɵzimu xǝⱨǝrning sirtiƣa qiⱪti.   
\m
\v 12 Andin Yǝⱨudaning padixaⱨi Yǝⱨoakin bilǝn anisi, barliⱪ hizmǝtkarliri, ǝmǝldarliri wǝ aƣwatliri Babil padixaⱨining aldiƣa qiⱪip uningƣa tǝn bǝrdi. Xundaⱪ ⱪilip Babilning padixaⱨi ɵz sǝltǝnitining sǝkkizinqi yilida uni ǝsir ⱪilip tutti. \f □ \fr 24:12 \ft \+bd «aƣwatliri»\+bd* — yaki «ordidiki ƣojidarliri».\f*  
\v 13 Neboⱪadnǝsar Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki barliⱪ hǝzinilǝr bilǝn padixaⱨning ordisidiki hǝzinilǝrni elip kǝtti; Pǝrwǝrdigar agaⱨ bǝrginidǝk, u Israilning padixaⱨi Sulayman Pǝrwǝrdigarning ibadǝthanisi üqün yasatⱪan ⱨǝmmǝ altun ⱪaqa-ǝswablarni kesip sɵkti. \x + \xo 24:13 \xt 2Tar. 20:17; Yǝx. 39:6\x*  
\v 14 Yerusalemning barliⱪ aⱨalisini, jümlidin ⱨǝmmǝ ǝmǝldarlar, ⱨǝmmǝ batur palwanlar, jǝmiy bolup on ming ǝsirni wǝ barliⱪ ⱨünǝrwǝnlǝr wǝ tɵmürqilǝrnimu elip kǝtti; yurttiki hǝlⱪtin ǝng namratlardin baxⱪa ⱨeqkim ⱪalmidi.  
\v 15 U Yǝⱨoakinni Babilƣa elip kǝtti wǝ xuningdǝk padixaⱨning anisini, padixaⱨning ayallirini, uning aƣwatliri wǝ yurttiki mɵtiwǝrlǝrni ǝsir ⱪilip Yerusalemdin Babilƣa elip bardi. \x + \xo 24:15 \xt 2Tar. 36:10; Əst. 2:6\x*  
\v 16 U batur-palwanlarning ⱨǝmmisini (yǝttǝ ming idi), ⱨünǝrwǝn wǝ tɵmürqilǝrni (jǝmiy bir ming idi) — bularning ⱨǝmmisi jǝnggiwar adǝmlǝr bolup, Babilning padixaⱨi ularni ǝsir ⱪilip, Babilƣa elip kǝtti.\x + \xo 24:16 \xt Yǝr. 52:28\x*   
\m
\v 17 Andin Babilning padixaⱨi Yǝⱨoakinning taƣisi Mattaniyani uning ornida padixaⱨ ⱪilip, uning ismini Zǝdǝkiyaƣa ɵzgǝrtti.\x + \xo 24:17 \xt Yǝr. 37:1; 52:1\x*   
\b  
\m  
\s1 Zǝdǝkiya Yǝⱨuda üstidǝ sǝltǝnǝt ⱪilidu  
\r 2Tar. 36:11-21; Yǝr. 52:1-30  
\m
\v 18 Zǝdǝkiya padixaⱨ bolƣanda yigirmǝ bir yaxta bolup, on bir yil Yerusalemda sǝltǝnǝt ⱪildi. Uning anisi Libnaⱨliⱪ Yǝrǝmiyaning ⱪizi bolup, ismi Ⱨamutal idi.  
\v 19 Zǝdǝkiya Yǝⱨoakimning barliⱪ ⱪilƣinidǝk, Pǝrwǝrdigarning nǝziridǝ rǝzil bolƣanni ⱪilatti.  
\v 20 Pǝrwǝrdigarning Yerusalemƣa ⱨǝm Yǝⱨudaƣa ⱪaratⱪan ƣǝzipi tüpǝylidin, Pǝrwǝrdigar ularni Ɵz ⱨuzuridin ⱨǝydiwǝtküqǝ bolƣan ariliⱪta, tɵwǝndiki ixlar yüz bǝrdi: — awwal, Zǝdǝkiya Babil padixaⱨiƣa isyan kɵtürdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 25
\s1 Neboⱪǝdnǝsar Yerusalem xǝⱨirigǝ bɵsüp kirip, uni ixƣal ⱪilidu  
\m
\v 1 Andin xundaⱪ boldiki, uning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, oninqi ayning oninqi künidǝ Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsar pütkül ⱪoxuniƣa yetǝkqilik ⱪilip Yerusalemƣa ⱨujum ⱪilixⱪa kǝldi; ⱨǝmdǝ uni ⱪorxiwelip bargaⱨ ⱪurup, uning ǝtrapida ⱪaxa-potǝylǝrni ⱪuruxti. \f □ \fr 25:1 \ft \+bd « \+bd*\+bdit Neboⱪǝdnǝsarning\+bdit* sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, oninqi ayning oninqi küni» — miladiyǝdin ilgiri 588-yili, 15-Yanwar idi.\f*  \x + \xo 25:1 \xt 2Tar. 36:17 Yǝr. 32:2; 39:1; 52:4\x*  
\v 2 Xuning bilǝn xǝⱨǝr Zǝdǝkiyaning on birinqi yiliƣiqǝ muⱨasiridǝ turdi.  
\v 3 Xu yili tɵtinqi ayning toⱪⱪuzinqi küni xǝⱨǝrdǝ eƣir ⱪǝⱨǝtqilik ⱨǝmmini basⱪan wǝ zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi. \f □ \fr 25:3 \ft \+bd «zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi»\+bd* — baxⱪa birhil tǝrjimisi «ǝtrapidiki zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi». Bu tǝrjimǝ toƣra bolsa, «ǝtrapidiki zemindikilǝr» xǝⱨǝr ǝtrapidiki zemindin ⱪeqip panaⱨ izdǝp xǝⱨǝrgǝ kirgǝnlǝrni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 25:3 \xt Yǝr. 52:6\x*  
\v 4 Xǝⱨǝr sepili bɵsüldi; barliⱪ jǝnggiwar lǝxkǝrlǝr ⱪaqmaⱪqi bolup, tün keqidǝ bǝdǝr tikiwetixti. Ular padixaⱨning baƣqisiƣa yeⱪin «ikki sepil» ariliⱪidiki dǝrwazidin ketixti (kaldiylǝr bolsa xǝⱨǝrning ⱨǝryenida turatti). Ular \add Iordan jilƣisidiki\add* «Arabaⱨ tüzlǝngliki»ni boylap ⱪeqixti.  
\v 5 Lekin kaldiylǝrning ⱪoxuni padixaⱨni ⱪoƣlap Yeriho tüzlǝnglikidǝ Zǝdǝkiyaƣa yetixti; uning pütün ⱪoxuni uningdin tarⱪilip kǝtkǝnidi.  
\v 6 Wǝ ular padixaⱨni tutup, Riblaⱨ xǝⱨirigǝ, Babil padixaⱨining aldiƣa apardi; ular xu yǝrdǝ uning üstigǝ ⱨɵküm qiⱪardi.  
\v 7 \add Babil padixaⱨi\add* Zǝdǝkiyaning oƣullirini uning kɵz aldida ⱪǝtl ⱪildi; andin Zǝdǝkiyaning kɵzlirini oyuwǝtti; u uni mis kixǝnlǝr bilǝn baƣlap, Babilƣa elip bardi.   
\b  
\m  
\s1 Muⱪǝddǝs ibadǝthanining harab ⱪilinixi  
\m
\v 8 Wǝ bǝxinqi ayning yǝttinqi künidǝ (bu Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsarning on toⱪⱪuzinqi yili idi) Babil padixaⱨining hizmǝtkari, pasiban begi Nebozar-Adan Yerusalemƣa yetip kǝldi. \f □ \fr 25:8 \ft \+bd «bǝxinqi ayning yǝttinqi küni... Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsarning on toⱪⱪuzinqi yili...»\+bd* — miladiyǝdin ilgiri 586-yili, 14-Awƣust idi. «Yǝr.» 52:12nimu kɵrüng.\f*  
\v 9 U Pǝrwǝrdigarning ɵyini, padixaⱨning ordisini wǝ xǝⱨǝrdiki barliⱪ ɵylǝrni kɵydüriwǝtti; barliⱪ bǝⱨǝywǝt imarǝtlǝrgǝ u ot ⱪoyup kɵydüriwǝtti.  
\v 10 Wǝ pasiban begi yetǝkqilikidiki kaldiylǝrning pütkül ⱪoxuni Yerusalemning ǝtrapidiki pütkül sepilini ɵrüwǝtti.   
\m
\v 11 Pasiban begi Nebozar-Adan xǝⱨǝrdǝ ⱪalƣan baxⱪa kixilǝrni, Babil padixaⱨi tǝrǝpkǝ ⱪeqip tǝslim bolƣanlarni wǝ ⱪalƣan ⱨünǝrwǝnlǝrni ǝsir ⱪilip ularni elip kǝtti. \f □ \fr 25:11 \ft \+bd «ⱪalƣan ⱨünǝrwǝnlǝr»\+bd* — yaki «top-top adǝmlǝr».\f*  
\v 12 Lekin pasiban begi zemindiki ǝng namratlarning bir ⱪismini üzümzarliⱪlarni pǝrwix ⱪilixⱪa wǝ teriⱪqiliⱪ ⱪilixⱪa ⱪaldurdi.   
\m
\v 13 Kaldiylǝr Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki mistin yasalƣan ikki tüwrükni, das tǝgliklirini wǝ Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki mistin yasalƣan «dengiz»ni qeⱪip, barliⱪ mislirini Babilƣa elip kǝtti. \f □ \fr 25:13 \ft \+bd «das tǝglikliri»\+bd* — bular bolsa «dengiz»din kiqik bolƣan daslarni kɵtüridiƣan tǝgliklǝrni kɵrsitidu. Bu ayǝtlǝrdǝ tilƣa elinƣan jabduⱪ-bisatlarni kɵprǝk qüxinix üqün «1Pad.» 7:8-51-ayǝtni kɵrüng.\f*  \x + \xo 25:13 \xt 2Pad. 20:17; Yǝr. 20:5; 27:19\x*  
\v 14 Ular yǝnǝ \add ibadǝttǝ ixlitilidiƣan\add* idixlar, gürjǝk-bǝlgürjǝklǝr, lahxigirlar, piyalǝ-tǝhsilǝr ⱨǝm mistin yasalƣan barliⱪ ǝswablarni elip kǝtti;  
\v 15 huxbuydanlar wǝ ⱪaqilarni bolsa, altundin yasalƣan bolsimu, kümüxtin yasalƣan bolsimu, ularning ⱨǝmmisini pasiban begi elip kǝtti. \f □ \fr 25:15 \ft \+bd «huxbuydanlar wǝ ⱪaqilarni bolsa, ... ularning ⱨǝmmisini pasiban begi elip kǝtti»\+bd* — bu altun-kümüx wǝ mistin yasalƣan barliⱪ ⱪaqa-ⱪuqilar wǝ barliⱪ ǝswablar Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning ilgiriki bir bexariti boyiqǝ, 54 yildin keyin Pars imperatori Ⱪorǝxning pǝrmani bilǝn Yerusalemƣa ⱪayturuldi («Yǝr.» 27:21-22ni kɵrüng).\f*  
\v 16 Wǝ Sulayman \add padixaⱨ\add* Pǝrwǝrdigarning ɵyi üqün mistin yasatⱪan ikki tüwrük wǝ «dengiz»ni, xundaⱪla das tǝgliklirini elip kǝtti; bu mis saymanlarning eƣirliⱪini ɵlqǝx mumkin ǝmǝs idi.  
\v 17 Birinqi tüwrükning egizliki on sǝkkiz gǝz, uning üstidiki taji bolsa mis bolup, egizliki üq gǝz idi; uning pütün aylanmisi tor xǝklidǝ ⱨǝm anar nushisida bezǝlgǝnidi, ⱨǝmmisi mistin idi; ikkinqi tüwrükmu uningƣa ohxax bolup, umu anar nushisida bezǝlgǝnidi.\f □ \fr 25:17 \ft \+bd «gǝz» \+bd*\+bdit yaki «jǝynǝk»\+bdit*» — jǝynǝktin ⱪolning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪtur, tǝhminǝn 40-45 santimetr. \+bd «egizliki üq gǝz idi»\+bd* — «Yǝr.» 52:22dǝ «bǝx gǝz» deyilidu. Sǝwǝb, bǝlkim üstidiki pǝrdazlirini ɵz iqigǝ alidu.\f*  \x + \xo 25:17 \xt 1Pad. 7:15; 2Tar. 3:15; Yǝr. 52:21\x*   
\m
\v 18 Pasiban begi Nebuzar-Adan bolsa bax kaⱨin Seraya, orunbasar kaⱨin Zǝfaniya wǝ ibadǝthanidiki üq nǝpǝr ixikbaⱪarnimu ǝsirgǝ aldi.  
\v 19 U xǝⱨǝrdin lǝxkǝrlǝrni baxⱪuridiƣan bir aƣwat ǝmǝldarni, xǝⱨǝrdin tapⱪan orda mǝsliⱨǝtqiliridin bǝxini, yǝrlik hǝlⱪni lǝxkǝrlikkǝ tizimliƣuqi, yǝni ⱪoxunning sǝrdarining katipini wǝ xǝⱨǝrdin atmix nǝpǝr yǝrlik kixini tutti. \f □ \fr 25:19 \ft \+bd «bir aƣwat ǝmǝldar»\+bd* — yaki pǝⱪǝt «bir ǝmǝldar».\f*  
\v 20 Pasiban begi Nebuzar-Adan bularni Babil padixaⱨining aldiƣa, Riblaⱨƣa elip bardi.  
\v 21 Babil padixaⱨi Hamat zeminidiki Riblaⱨda bu kixilǝrni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti.  
\m Xu yol bilǝn Yǝⱨuda ɵz zeminidin sürgün ⱪilindi.   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨuda Babilƣa sürgün ⱪilinidu  
\m
\v 22 Yǝⱨuda zeminida ⱪalƣan kixilǝrni, yǝni Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar ⱪaldurƣan kixilǝrni bolsa, u ularni idarǝ ⱪilix üqün, ularning üstigǝ Xafanning nǝwrisi, Aⱨikamning oƣli Gǝdaliyani tǝyinlidi. \x + \xo 25:22 \xt Yǝr. 40:5, 9\x*  
\v 23 Dalada ⱪalƣan Yǝⱨudaning lǝxkǝr baxliⱪliri ⱨǝm lǝxkǝrliri Babil padixaⱨining Xafanning nǝwrisi, Aⱨikamning oƣli Gǝdaliyani zemin üstigǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilixⱪa bǝlgiligǝnlikini anglap ⱪaldi; xuning bilǝn \add bu lǝxkǝr baxliⱪliri adǝmliri bilǝn\add* Mizpaⱨ xǝⱨirigǝ, Gǝdaliyaning yeniƣa kǝldi; baxliⱪlar bolsa Nǝtaniyaning oƣli Ixmail, Kareaⱨning oƣli Yoⱨanan, Nǝtofatliⱪ Tanhumǝtning oƣli Seraya wǝ Maakat jǝmǝtidin birsining oƣli Jaazaniya idi. \x + \xo 25:23 \xt Yǝr. 40:7\x*  
\v 24 Gǝdaliya ular wǝ adǝmlirigǝ: «Kaldiylǝrgǝ beⱪinixtin ⱪorⱪmanglar; zeminda olturaⱪlixip Babil padixaⱨiƣa beⱪininglar, xundaⱪ ⱪilsanglar silǝrgǝ yahxi bolidu» dǝp ⱪǝsǝm ⱪildi.  
\v 25 Əmdi yǝttinqi ayda xundaⱪ boldiki, xaⱨzadǝ Əlixamaning nǝwrisi, Nǝtaniyaning oƣli Ixmail on adǝm elip kelip, Gǝdaliyani ⱨǝm Mizpaⱨda uning yenida turƣan Yǝⱨudiylar wǝ Kaldiylǝrni urup ɵltürdi.  
\v 26 Xuning bilǝn barliⱪ hǝlⱪ, kiqik bolsun, qong bolsun, wǝ lǝxkǝr baxliⱪliri ornidin turup Misirƣa kirdi; qünki ular Kaldiylǝrdin ⱪorⱪatti.   
\b  
\m  
\s1 Yǝⱨoakinning sürgün bolux jǝryani  
\r Yǝr. 52:31-34  
\m
\v 27 Wǝ xundaⱪ boldiki, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoakin sürgün bolƣan ottuz yǝttinqi yili on ikkinqi ayning yigirmǝ yǝttinqi küni munu ix yüz bǝrdi; Əwil-Merodaⱪ Babilƣa padixaⱨ bolƣan birinqi yili, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoakinning ⱪǝddini kɵtürüp, uni zindandin qiⱪardi; \f □ \fr 25:27 \ft \+bd «on ikkinqi ayning yigirmǝ yǝttinqi küni»\+bd* — «Yǝr.» 52:31dǝ «on ikki ayning yigirmǝ bǝxinqi küni» deyilidu. Azad bolux jǝryanida nǝqqǝ kün ɵtsǝ kerǝk.\f*  
\v 28 U uningƣa mulayim sɵz ⱪilip, uning ornini ɵzi bilǝn birgǝ Babilda turƣan baxⱪa padixaⱨlarning ornidin yuⱪiri ⱪildi;  
\v 29 Xuning bilǝn Yǝⱨoakin zindandiki kiyimlirini seliwetip, ɵmrining ⱪalƣan ⱨǝrbir künidǝ ⱨǝrdaim padixaⱨ bilǝn billǝ ⱨǝmdastihan boluxⱪa muyǝssǝr boldi.  
\v 30 Uning nesiwisi bolsa, \add Babil\add* padixaⱨining uningƣa beƣixliƣan daimliⱪ iltipati idi; bu iltipat kündilik idi, yǝni uningƣa ɵmrining ⱨǝrbir küni muyǝssǝr ⱪilinƣan.