\id 1PE
\h Petrus «1» 
\toc1 Petrus «1» 
\toc2 Petrus «1» 
\toc3 1Pet. 
\mt1 Petrus «1»  
\c 1
\s1 «Rosul Petrus yazƣan birinqi mǝktup»  
\m
\v 1 Əysa Mǝsiⱨning rosuli bolƣan mǝnki Petrustin Pontus, Galatiya, Kapadokiya, Asiya wǝ Bitiniyǝ ɵlkiliridǝ tarⱪaⱪ yaxawatⱪan musapir bǝndilǝrgǝ salam.\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Əysa Mǝsiⱨning rosuli bolƣan mǝnki Petrustin Pontus, Galatiya, Kapadokiya, Asiya wǝ Bitiniyǝ ɵlkiliridǝ tarⱪaⱪ yaxawatⱪan musapir bǝndilǝrgǝ salam»\+bd* — «tarⱪaⱪ musapirlar» toƣruluⱪ «Yaⱪup»tiki «kirix sɵz»imizni kɵrüng. «Tarⱪaⱪ musapirlar» — Asuriyǝning wǝ keyinki Babil imperiyǝsidin baxlap, Israilning on ikki ⱪǝbilisi dunyaning ⱨǝrⱪaysi bulung-puqⱪaⱪliriƣa tarⱪilip kǝtkǝnidi. Pǝlǝstingǝ ⱪaytip kǝlmǝy, qǝt yǝrlǝrdǝ ⱪalƣan Yǝⱨudiylar «tarⱪaⱪ musapirlar» (grek tilida «diaspora») dǝp atilatti. Lekin muxu yǝrdǝ «tarⱪaⱪ yaxawatⱪan musapir bǝndilǝr» kɵqmǝ mǝnidǝ ixlitilidu, xundaⱪla hǝttǝ tilƣa elinƣan jaylarda turuwatⱪan barliⱪ etiⱪadqilarni kɵrsitidu, dǝp ⱪaraymiz (2:10ni kɵrüng). 
\fp  «Tarⱪaⱪ yaxawatⱪan musapir bǝndilǝr» bizningqǝ: (1) etiⱪadqilar bu dunyada ⱨǝⱪiⱪǝtǝn musapir salaⱨiyitidǝ yaxaydu. Ular yurtimiz muxu yǝrdǝ ǝmǝs, jǝnnǝttǝ bolidu, dǝp bilidu; (2) etiⱪadqilar yǝr yüzidiki yurtlarning kɵpinqisidǝ kɵp sanliⱪni tǝxkil ⱪilmaydu, bǝlki tarⱪaⱪ «kiqik bir pada»dǝk yaxawatidu, degǝnni kɵrsitidu. «Kirix sɵz»imiznimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 1:1 \xt Yaⱪ. 1:1. \x*  
\v 2 Silǝr Huda’Atining aldin bilgini boyiqǝ tallinip, Roⱨ tǝripidin pak-muⱪǝddǝs ⱪilindinglar. Buningdin mǝⱪsǝt, silǝrning Əysa Mǝsiⱨning itaitidǝ boluxunglar wǝ ⱪenining üstünglarƣa sepilixi üqündur. Meⱨir-xǝpⱪǝt wǝ hatirjǝmlik silǝrgǝ ⱨǝssilǝp ata ⱪilinƣay!\f □ \fr 1:2 \ft \+bd «Silǝr Huda’Atining aldin bilgini boyiqǝ tallinip, Roⱨ tǝripidin pak-muⱪǝddǝs ⱪilindinglar»\+bd* — «Roⱨ» muxu yǝrdǝ Hudaning Muⱪǝddǝs Roⱨini kɵrsitidu. \+bd «Buningdin mǝⱪsǝt, silǝrning Əysa Mǝsiⱨning itaitidǝ boluxunglar wǝ ⱪenining üstünglarƣa sepilixi üqündur»\+bd* — «Əysa Mǝsiⱨning ⱪenining üstünglarƣa sepilixi»: — demǝk, Əysa Mǝsiⱨning ⱪeni «Tǝwrat dǝwri»diki ⱪurbanliⱪlarning ⱪenidǝk, adǝmning bǝdini üstigǝ ǝmǝs, bǝlki etiⱪad ⱪilƣuqilarning wijdan-ⱪǝlbigǝ sepilidu, xuning bilǝn gunaⱨliridin pak bolidu («Yǝx.» 52:15 wǝ izaⱨatini, «Ibr.» 9:13, 12:24ni kɵrüng).\f*  \x + \xo 1:2 \xt Rim. 1:7; 1Kor. 1:3; Gal. 1:3; Əf. 1:2; 2Pet. 1:2; Yǝⱨ. 2. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨayatliⱪ ümidi  
\m
\v 3 Ɵzining zor rǝⱨimdilliki bilǝn, Əysa Mǝsiⱨning ɵlümdin tirilixi arⱪiliⱪ bizni yengidin tuƣdurup, ɵlmǝs ümidkǝ nesiwǝ ⱪilƣan Rǝbbimiz Əysa Mǝsiⱨning Huda’Atisiƣa mubarǝk-mǝdⱨiyilǝr oⱪulƣay!\x + \xo 1:3 \xt Rim. 6:23; 1Kor. 15:20; 2Kor. 1:3; Əf. 1:3; Yaⱪ. 1:18. \x*  
\v 4 Demǝk, silǝr üqün qirimǝs, daƣsiz wǝ solmas miras ǝrxlǝrdǝ saⱪlanmaⱪta.\x + \xo 1:4 \xt Kol. 1:5; 2Tim. 1:12. \x*  
\v 5 Ahir zamanda axkarilinixⱪa tǝyyarlanƣan nijat üqün, silǝr etiⱪadinglar bilǝn Hudaning ⱪudriti arⱪiliⱪ ⱪoƣdalmaⱪtisilǝr.  
\v 6 Silǝr bu \add nijattin\add* zor xadlinisilǝr — gǝrqǝ ⱨazir zɵrür tepilƣanda silǝrning ⱨǝrhil sinaⱪlar tüpǝylidin ⱪisⱪa waⱪit azab-oⱪubǝt qekixinglarƣa toƣra kǝlsimu.\x + \xo 1:6 \xt Rim. 5:3; Ibr. 10:37; 1Pet. 5:10; Yaⱪ. 1:2. \x*  
\v 7 Altun ⱨaman yoⱪilip ketidiƣan nǝrsǝ bolsimu, sapliⱪi ot bilǝn sinilidu. Xuningƣa ohxax altundin tolimu ⱪimmǝtlik bolƣan etiⱪadinglar sinilip ispatlinidu. Buning bilǝn u Əysa Mǝsiⱨ \add ⱪayta\add* axkarilanƣan waⱪtida mǝdⱨiyǝ, xan-xǝrǝp wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝt kǝltüridu. \f □ \fr 1:7 \ft \+bd «Altun ⱨaman yoⱪilip ketidiƣan nǝrsǝ bolsimu, sapliⱪi ot bilǝn sinilidu. Xuningƣa ohxax altundin tolimu ⱪimmǝtlik bolƣan etiⱪadinglar sinilip ispatlinidu. Buning bilǝn u Əysa Mǝsiⱨ ⱪayta axkarilanƣan waⱪtida mǝdⱨiyǝ, xan-xǝrǝp wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝt kǝltüridu»\+bd* — oⱪurmǝnlǝrgǝ ayanki, altunning sapliⱪi yaki ⱨǝⱪiⱪiy ikǝnliki ot bilǝn ispatlinidu. Huda etiⱪadimizning ⱨǝⱪiⱪiy yaki ⱨǝⱪiⱪiy ǝmǝslikini bilidu, ǝlwǝttǝ, lekin Ɵzining xan-xǝripi ⱨǝmdǝ bizni bu jǝⱨǝttǝ hatirjǝm ⱪilix üqün bizni ⱨǝrhil sinaⱪlarƣa uqritidu. Muǝllip muxu sinaⱪlar toƣruluⱪ eytⱪan bolsimu, ularning etiⱪadidin guman ⱪilƣan ǝmǝs, ǝksiqǝ 8-ayǝttǝ ularning etiⱪadiƣa ixǝnqini bildürüp, dǝrwǝⱪǝ ⱨǝⱪiⱪiy, sap ikǝnlikini eniⱪ kɵrsitidu. 
\fp  «Etiⱪadinglar... mǝdⱨiyǝ, xan-xǝrǝp wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝt kǝltüridu» — muǝllip muxu yǝrdǝ bu «mǝdⱨiyǝ, xan-xǝrǝp wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝt» kimgǝ bolidiƣanliⱪini oquⱪ kɵrsǝtmǝydu. Bizningqǝ etiⱪadimiz sinilixi arⱪiliⱪ «mǝdⱨiyǝ, xan-xǝrǝp wǝ izzǝt-ⱨɵrmǝt»ni ⱨǝm Rǝb Ɵzigǝ ⱨǝm bizlǝrgimu kǝltüridu. Qünki etiⱪadimiz sinaⱪtin ɵtküzülsǝ, bu Hudaning xapaiti ⱨǝm küq-ⱪudritidinla bolidu, xundaⱪla buning arⱪiliⱪ uning xapaiti ⱨǝm ⱪudriti roxǝn bolidu wǝ Hudaning uluƣluⱪiƣa ispat bolidu (5-ayǝtni kɵrüng).\f*  \x + \xo 1:7 \xt Yǝx. 48:10; 1Kor. 3:13; Yaⱪ. 1:3; 1Pet. 4:12. \x*   
\m
\v 8 Əysa Mǝsiⱨni ilgiri kɵrüp baⱪmiƣan bolsanglarmu, Uni sɵyüp kǝldinglar; wǝ ⱨazirmu Uni kɵrmǝysilǝr, lekin Uningƣa yǝnila etiⱪat ⱪilip ⱪǝlbinglar ipadiligüsiz xan-xǝrǝpkǝ tolƣan huxalliⱪ bilǝn yayraydu.\x + \xo 1:8 \xt Yⱨ. 20:29. \x*  
\v 9 Xuning bilǝn silǝr etiⱪadinglarning nixani, yǝni jeninglarning nijatiƣa muyǝssǝr boluwatisilǝr. \f □ \fr 1:9 \ft \+bd «Xuning bilǝn silǝr etiⱪadinglarning nixani, yǝni jeninglarning nijatiƣa muyǝssǝr boluwatisilǝr»\+bd* — muxu ayǝttin eniⱪ kɵrgili boliduki, nijatning ⱨazir nǝtijisi ⱨǝm mewisi bar ⱨǝmdǝ kǝlgüsidǝ (5-ayǝttǝ) Mǝsiⱨ ⱪayta kǝlgǝndǝ tehimu mukǝmmǝllixidu (nijatning kǝlgüsidiki bǝht-bǝrikǝtliri bolsa gunaⱨning ⱨǝrⱪandaⱪ tǝsiridin azad bolux, yengi tǝndǝ boluxni ɵz iqigǝ alidu). Muxu yǝrdǝ «jeninglarning nijati» bǝlkim adǝmning iqki dunyasini kɵrsitidu, demǝk, adǝmning oy-pikir, ⱨessiyatliri wǝ mijǝzining gunaⱨning tǝsiridin azad boluxini kɵrsitidu.\f*  
\v 10 Silǝrgǝ ata ⱪilinƣan bu meⱨir-xǝpⱪǝtni aldin eytⱪan \add ilgiriki\add* pǝyƣǝmbǝrlǝr bu nijat-ⱪutⱪuzulux toƣrisida tǝpsiliy izdǝngǝn, uni qüxinixkǝ tirixⱪanidi. \x + \xo 1:10 \xt Yar. 49:10; Dan. 2:44; Ⱨag. 2:8; Zǝk. 6:12. \x*  
\v 11 Ularda bolƣan Mǝsiⱨning Roⱨi ularƣa Mǝsiⱨ kǝlgüsidǝ tartidiƣan azab-oⱪubǝtlǝr wǝ bulardin keyinki kelidiƣan xan-xǝrǝplǝr toƣrisida aldin’ala mǝlumat berip bexarǝt kǝltürginidǝ, ular bu ixlarning ⱪandaⱪ yol bilǝn wǝ ⱪaysi zamanda yüz beridiƣanliⱪi üstidǝ izdǝngǝn. \f □ \fr 1:11 \ft \+bd «Ularda bolƣan Mǝsiⱨning roⱨi ularƣa Mǝsiⱨ kǝlgüsidǝ tartidiƣan azab-oⱪubǝtlǝr wǝ bulardin keyinki kelidiƣan xan-xǝrǝplǝr toƣrisida aldin’ala mǝlumat berip bexarǝt kǝltürginidǝ, ular bu ixlarning ⱪandaⱪ yol bilǝn wǝ ⱪaysi zamanda yüz beridiƣanliⱪi üstidǝ izdǝngǝn»\+bd* — «ⱪandaⱪ yol bilǝn» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «kimning wujudida». Bu ayǝttin xu roxǝnki, Mǝsiⱨ tehi dunyaƣa kǝlmigini bilǝn, Tǝwrattiki pǝyƣǝmbǝrlǝrning bexarǝt berixi Uning Roⱨi arⱪiliⱪ bolƣan; Mǝsiⱨning Roⱨi ularda tursimu, ularning Mǝsiⱨning kimliki yaki toluⱪ salaⱨiyiti toƣruluⱪ hǝwiri müjmǝl yaki yoⱪ deyǝrlik idi.\f*  \x + \xo 1:11 \xt Zǝb. 22:6; Yǝx. 53:3; Dan. 9:24. \x*  
\v 12 Xuning bilǝn ularƣa bu ixlarni aldin eytixi ular ɵzliri üqün ǝmǝs, bǝlki silǝrning hizmitinglarda bolƣan, dǝp ayan ⱪilinƣan. Əmdi bügünki kündǝ bu ixlar ǝrxtin ǝwǝtilgǝn Muⱪǝddǝs Roⱨning küqi bilǝn silǝrgǝ hux hǝwǝrni yǝtküzgüqilǝr arⱪiliⱪ silǝrgǝ jakarlandi. Ⱨǝtta pǝrixtilǝrmu bu ixlarning tegi-tǝktini sǝpselip qüxiniwelixⱪa tǝlpünmǝktǝ.\f □ \fr 1:12 \ft \+bd «Xuning bilǝn ularƣa bu ixlarni aldin eytixi ular ɵzliri üqün ǝmǝs, bǝlki silǝrning hizmitinglarda bolƣan, dǝp ayan ⱪilinƣan»\+bd* — «bu ixlar» degǝnlik pǝyƣǝmbǝrlǝr aldin’ala eytⱪan Mǝsiⱨning ɵlümi (azab-oⱪubǝtliri) arⱪiliⱪ bolƣan barliⱪ nijatliⱪ ixlar, jümlidin «Muⱪǝddǝs Roⱨning küqi bilǝn» hux hǝwǝrni yǝtküzüxni kɵrsǝtsǝ kerǝk.\f*  \x + \xo 1:12 \xt Ros. 2:4; Əf. 3:10. \x*   
\b  
\m  
\s1 Pak yaxanglar  
\m
\v 13 Xunga, zeⱨinliringlarning belini baƣlap, ɵzünglarni sǝgǝk-salmaⱪ tutunglar, ümidinglarni Əysa Mǝsiⱨ ⱪayta kɵrüngǝn künidǝ silǝrgǝ elip kelidiƣan bǝht-xapaǝtkǝ pütünlǝy baƣlanglar. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «ümidinglarni Əysa Mǝsiⱨ ⱪayta kɵrüngǝn künidǝ silǝrgǝ elip kelidiƣan bǝht-xapaǝtkǝ pütünlǝy baƣlanglar»\+bd* — «pütünlǝy baƣlanglar» degǝnning baxⱪa hil tǝrjimisi: «ahirƣiqǝ baƣlanglar».\f*  \x + \xo 1:13 \xt Luⱪa 12:35; Əf. 6:14. \x*  
\v 14 \add Hudaning\add* itaǝtmǝn pǝrzǝntliri süpitidǝ, ilgiriki ƣapilliⱪ qaƣliringlardikidǝk ⱨawayi-ⱨǝwǝslǝrgǝ berilmǝnglar.  
\v 15 Əksiqǝ, silǝrni qaⱪirƣuqi pak-muⱪǝddǝs bolƣanƣa ohxax barliⱪ yürüx-turuxinglarda ɵzünglarni pak-muⱪǝddǝs tutunglar. \x + \xo 1:15 \xt Luⱪa 1:75. \x*  
\v 16 Qünki \add muⱪǝddǝs yazmilarda\add*: «Pak-muⱪǝddǝs bolunglar, qünki Mǝn pak-muⱪǝddǝsturmǝn» dǝp hatirilǝngǝn.\x + \xo 1:16 \xt Law. 11:44,45; 19:2; 20:7. \x*   
\m
\v 17 Silǝr dua ⱪilƣininglarda kixilǝrning ⱨǝrbirining ix-ⱨǝrikitigǝ ⱪarap yüz-hatirǝ ⱪilmay Soraⱪ Ⱪilƣuqini «Ata» dǝp qaⱪiridikǝnsilǝr, undaⱪta bu dunyada musapir bolup yaxawatⱪan waⱪtinglarni \add Uning\add* ⱪorⱪunqida ɵtküzünglar. \x + \xo 1:17 \xt Ⱪan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Rim. 2:11; Gal. 2:6; Əf. 6:9; Kol. 3:25. \x*  
\v 18 Qünki silǝrgǝ mǝlumki, silǝr ata-bowiliringlar tǝripidin silǝrgǝ ⱪaldurulƣan ǝⱨmiyǝtsiz turmuxning \add ⱪulluⱪidin\add* azad boldunglar. Bu, ⱪimmitini ⱨaman yoⱪitidiƣan altun yaki kümüxtǝk nǝrsilǝrning tɵlimi bilǝn bolƣan ǝmǝs, \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «ⱨaman ⱪimmitini yoⱪitidiƣan altun yaki kümüxtǝk nǝrsilǝr»\+bd* — grek tilida «ⱨaman qiriydiƣan altun yaki kümüxtǝk nǝrsilǝr».\f*  \x + \xo 1:18 \xt 1Kor. 6:20; 7:23. \x*  
\v 19 bǝlki ⱪimmǝtlik ⱪeni bilǝn, yǝni kǝm-kütisiz wǝ daƣsiz ⱪoza kǝbi Mǝsiⱨning ⱪimmǝtlik ⱪenining bǝdiligǝ kǝldi. \x + \xo 1:19 \xt Ros. 20:28; Ibr. 9:12; Wǝⱨ. 1:5. \x*  
\v 20 U dǝrwǝⱪǝ dunya apiridǝ ⱪilinixtin ilgirila \add Huda tǝripidin\add* xu süpitidǝ tonulƣan, ⱨazir U zamanlarning muxu ahirⱪi waⱪitlirida silǝr üqün \add bu dunyaƣa ǝwǝtilip\add* axkara ⱪilindi. \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «U zamanlarning muxu ahirⱪi waⱪitlirida silǝr üqün bu dunyaƣa ǝwǝtilip axkara ⱪilindi»\+bd* — «zamanlarning muxu ahirⱪi waⱪitliri» degǝnlik Əysa Mǝsiⱨning birinqi ⱪetim bu dunyaƣa kelixidin tartip, ikkinqi ⱪetim kelixigiqǝ bolƣan waⱪit, yǝni «Injil dǝwri»ni kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 1:20 \xt Rim. 16:25; Əf. 1:9; 3:9; Kol. 1:26; 2Tim. 1:9; Tit. 1:2. \x*  
\v 21 Silǝr Uning arⱪiliⱪ Uni ɵlümdin tirildürüp, Uningƣa xan-xǝrǝp bǝrgǝn Hudaƣa etiⱪad ⱪiliwatisilǝr. Hudaning \add xuni ⱪilƣini\add* etiⱪadinglar wǝ ümidinglar Ɵzigǝ baƣlansun üqündur.\x + \xo 1:21 \xt Ros. 2:33; Fil. 2:9. \x*   
\m
\v 22 Silǝr ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ itaǝt ⱪilƣanliⱪinglardin ⱪǝlbinglarni paklap, ⱪerindaxlarni sɵyidiƣan sahtisiz meⱨir-muⱨǝbbǝtkǝ kirixtinglar; xunga, bir-biringlarni qin ⱪǝlbinglardin ⱪizƣin sɵyünglar. \x + \xo 1:22 \xt Rim. 12:10; Əf. 4:3; Ibr. 13:1; 1Pet. 2:17. \x*  
\v 23 Qünki silǝr yengiwaxtin tuƣuldunglar — bu qirip ketidiƣan uruⱪ arⱪiliⱪ ǝmǝs, bǝlki qirimas uruⱪ, yǝni Hudaning ⱨayatiy küqkǝ igǝ wǝ mǝnggü turidiƣan sɵz-kalami arⱪiliⱪ boldi. \f □ \fr 1:23 \ft \+bd «Qünki silǝr yengiwaxtin tuƣuldunglar — bu qirip ketidiƣan uruⱪ arⱪiliⱪ ǝmǝs, bǝlki qirimas uruⱪ, yǝni Hudaning ⱨayatiy küqkǝ igǝ wǝ mǝnggü turidiƣan sɵz-kalami arⱪiliⱪ boldi»\+bd* — muxu yǝrdǝ «qirip ketidiƣan uruⱪ» degǝnning mǝnisi bǝlkim «ⱨaman ɵlüp ketidiƣan insanlar (qirip ketidiƣan ǝt igiliri)»ni kɵrsitixi mumkin — demǝk, ⱨeqkim etiⱪadqi bolƣan ata-anisidin yaki mǝlum millǝttin (mǝsilǝn, Yǝⱨudiylardin) tuƣulƣanliⱪi bilǝn yengi ⱨayatⱪa erixmǝydu. Ⱨǝr adǝm ɵzi etiⱪad bilǝn «ⱪayta (yengidin) tuƣuluxi» kerǝktur.\f*  \x + \xo 1:23 \xt Yaⱪ. 1:18; 1Yuⱨa. 3:9. \x*  
\v 24 Qünki \add huddi muⱪǝddǝs yazmilarda yezilƣinidǝk\add*:  
\b  
\m «Barliⱪ ǝt igiliri ot-qɵptur, halas,  
\m Ularning barliⱪ xan-xǝripi daladiki gülgǝ ohxax;  
\m Ot-qɵp solixidu, gül hazan bolidu,\x + \xo 1:24 \xt Yǝx. 40:6-8; 1Kor. 7:31; Yaⱪ. 1:10; 4:14; 1Yuⱨa. 2:17. \x*   
\m
\v 25 Biraⱪ Rǝbning sɵz-kalami mǝnggügǝ turidu!»  
\b  
\m Silǝrgǝ yǝtküzülgǝn hux hǝwǝrdǝ jakarlanƣan sɵz-kalam dǝl xudur.\f □ \fr 1:25 \ft \+bd «Barliⱪ ǝt igiliri ot-qɵptur, halas, ularning barliⱪ xan-xǝripi daladiki gülgǝ ohxax; ot-qɵp solixidu, gül hazan bolidu, biraⱪ Rǝbning sɵz-kalami mǝnggügǝ turidu!»\+bd* — bu sɵzlǝr «Yǝx.» 40:6, 8 (LXX)tin nǝⱪil kǝltürülgǝn.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\m
\v 1 Xuning üqün silǝr barliⱪ rǝzillik, barliⱪ mǝkkarliⱪ, sahtipǝzlik, ⱨǝsǝthorluⱪ wǝ ⱨǝmmǝ tɵⱨmǝthorluⱪlarni taxlap,\x + \xo 2:1 \xt Mat. 18:3; Rim. 6:4; 1Kor. 14:20; Əf. 4:23; Kol. 3:8; Ibr. 12:1. \x*  
\v 2-3 Rǝbning meⱨribanliⱪini tetip bilgǝnikǝnsilǝr, huddi yengi tuƣulƣan bowaⱪlardǝk bolup \add Hudaning\add* sɵz-kalamidiki sap sütkǝ tǝxna bolunglar. Buning bilǝn, silǝr nijatning \add kamalitigǝ\add* yetip ɵsisilǝr.\f □ \fr 2:2-3 \ft \+bd «Rǝbning meⱨribanliⱪini tetip bilgǝnikǝnsilǝr»\+bd* — «Zǝb.» 34:8. \+bd «huddi yengi tuƣulƣan bowaⱪlardǝk bolup Hudaning sɵz-kalamidiki sap sütkǝ tǝxna bolunglar»\+bd* — «Hudaning sɵz-kalamidiki sap süt» yaki «roⱨiy sap süt». \+bd «buning bilǝn, silǝr nijatning kamalitigǝ yetip ɵsisilǝr»\+bd* — «nijat» toƣruluⱪ «kirix sɵz» wǝ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:2-3 \xt Zǝb. 34:8\x*   
\m
\v 4 Əmdi silǝr Uningƣa, yǝni adǝmlǝr tǝripidin ǝrzimǝs dǝp taxlinip, lekin Huda tǝripidin tallanƣan wǝ ⱪǝdirlǝngǝn tirik tax Bolƣuqining yeniƣa kelip\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «Əmdi silǝr Uningƣa, yǝni adǝmlǝr tǝripidin ǝrzimǝs dǝp taxlinip, lekin Huda tǝripidin tallanƣan wǝ ⱪǝdirlǝngǝn tirik tax Bolƣuqining yeniƣa kelip...»\+bd* — «tirik tax Bolƣuqi» Əysa Mǝsiⱨni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. U Hudaning salmaⱪqi bolƣan ibadǝthanisining tirik ul texidur. Barliⱪ etiⱪadqilar Uning üstigǝ selinip ⱨǝmdǝ Uning bilǝn baƣlinip «Hudaning tirik, künmu-kün ɵsüwatⱪan (roⱨiy) ibadǝthanisi» boluxⱪa ⱪurulmaⱪta.\f*  \x + \xo 2:4 \xt Əf. 2:20. \x*  
\v 5 silǝr ɵzünglarmu tirik taxlar süpitidǝ bir roⱨiy ibadǝthana ⱪilinixⱪa, Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Hudani hursǝn ⱪilidiƣan roⱨiy ⱪurbanliⱪlarni sunidiƣan muⱪǝddǝs kaⱨin ⱪataridikilǝr boluxⱪa ⱪuruluwatisilǝr;\f □ \fr 2:5 \ft \+bd «silǝr ɵzünglarmu tirik taxlar süpitidǝ bir roⱨiy ibadǝthana ⱪilinixⱪa, Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ Hudani hursǝn ⱪilidiƣan roⱨiy ⱪurbanliⱪlarni sunidiƣan muⱪǝddǝs kaⱨin ⱪataridikilǝr boluxⱪa ⱪuruluwatisilǝr»\+bd* — «roⱨiy ⱪurbanliⱪlar» ⱪoy-kalilardin ǝmǝs, bǝlki Hudaƣa sunƣan rǝⱨmǝt-mǝdⱨiyilǝr wǝ hizmitidiki ixlar, xundaⱪla baxⱪilarƣa kɵrsǝtkǝn meⱨir-muⱨǝbbǝt, hǝyr-sahawǝtlik ixlardin bolidu. 
\fp  «Muⱪǝddǝs kaⱨinliⱪ ⱪataridikilǝr» «Lawiylar»din bolƣan kaⱨinliⱪ ǝmǝs, yengi ǝⱨdigǝ baƣlanƣan roⱨiy kaⱨinliⱪ tüzümidin bolidu.\f*  \x + \xo 2:5 \xt Rim. 12:1; Ibr. 3:6; 12:28; Wǝⱨ. 1:6; 5:10. \x*  
\v 6 Qünki muⱪǝddǝs yazmilarda mundaⱪ deyilgǝn: —  
\b  
\m «Mana, tallanƣan, ⱪǝdirlǝngǝn bürjǝk ul texini Zionƣa ⱪoydum.  
\m Uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqi ⱨǝrkim ⱨǝrgiz yǝrgǝ ⱪarap ⱪalmaydu».\f □ \fr 2:6 \ft \+bd «Mana, tallanƣan, ⱪǝdirlǝngǝn bürjǝk ul texini Zionƣa ⱪoydum. Uningƣa etiⱪad ⱪilƣuqi ⱨǝrkim ⱨǝrgiz yǝrgǝ ⱪarap ⱪalmaydu»\+bd* — «Yǝx.» 28:16ni kɵrüng. «Zion» — Ⱪǝdimki Israilning paytǝhti, Yerusalemning yǝnǝ bir atilixidur.\f*  \x + \xo 2:6 \xt Yǝx. 28:16. \x*   
\b  
\m
\v 7-8 Əmdi etiⱪad ⱪilƣuqi bolƣan silǝrgǝ nisbǝtǝn \add taxning\add* ⱪǝdiri bolidu. Lekin \add Uningƣa\add* etiⱪad ⱪilmaydiƣanlarƣa nisbǝtǝn U \add muⱪǝddǝs yazmilarda deyilginidǝk\add* boldi: —  
\b  
\m «Tamqilar ǝrzimǝs dǝp taxliwǝtkǝn bu tax,  
\m Burjǝk \add ul\add* texi bolup tiklǝndi!»,  
\m Wǝ: — «\add Bu tax\add* kixilǝrgǝ putlikaxang tax,  
\m Adǝmni yiⱪitidiƣan ⱪoram tax bolidu».  
\b  
\m Qünki \add muxundaⱪ kixilǝr\add* \add Hudaning\add* sɵz-kalamiƣa itaǝt ⱪilmasliⱪi tüpǝylidin putlixip yiⱪilidu; ularning bundaⱪ boluxi aldin bekitilgǝndur.\f □ \fr 2:7-8 \ft \+bd «Əmdi etiⱪad ⱪilƣuqi bolƣan silǝrgǝ nisbǝtǝn taxning ⱪǝdiri bolidu»\+bd* — yaki, «Bu ul texi etiⱪad ⱪilƣan silǝrgǝ nisbǝtǝn ⱪimmǝtliktur». \+bd «Tamqilar ǝrzimǝs dǝp taxliwǝtkǝn bu tax, burjǝk ul texi bolup tiklǝndi!», wǝ: — «Bu tax kixilǝrgǝ putlikaxang tax, adǝmni yiⱪitidiƣan ⱪoram tax bolidu»\+bd* — «Zǝb.» 118:22, «Yǝx.» 8:14.\f*  \x + \xo 2:7-8 \xt Zǝb. 118:22; Mat. 21:42; Ros. 4:11; Rim. 9:33; Yǝx. 8:14. \x*   
\m
\v 9 Lekin silǝr bolsanglar \add Huda\add* talliƣan bir jǝmǝt, xaⱨanǝ bir kaⱨinliⱪ, pak-muⱪǝddǝs bir ǝl, xundaⱪla Ɵzigǝ alaⱨidǝ has bolƣan bir hǝlⱪsilǝr; buning mǝⱪsiti, silǝrni ⱪarangƣuluⱪtin Ɵzining tilsimat yoruⱪluⱪiƣa qaⱪirƣuqining pǝzilǝtlirini namayan ⱪilixinglardin ibarǝt. \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «lekin silǝr bolsanglar Huda talliƣan bir jǝmǝt, xaⱨanǝ bir kaⱨinliⱪ, pak-muⱪǝddǝs bir ǝl, xundaⱪla Ɵzigǝ alaⱨidǝ has bolƣan bir hǝlⱪsilǝr; buning mǝⱪsiti, silǝrni ⱪarangƣuluⱪtin Ɵzining tilsimat yoruⱪluⱪiƣa qaⱪirƣuqining pǝzilǝtlirini namayan ⱪilixinglardin ibarǝt»\+bd* — «Mis.» 19:5-6, 23:22 (LXX), «Yǝx.» 43:20-21, «Mal.» 3:17ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:9 \xt Mis. 19:5; Ⱪan. 7:6; 14:2; 26:18; Əf. 1:14; Wǝⱨ. 1:6; 5:10. \x*  
\v 10 Burun silǝr bir hǝlⱪ ⱨesablanmayttinglar, lekin ⱨazir Hudaning hǝlⱪisilǝr; burun \add Hudaning\add* rǝⱨim-xǝpⱪitigǝ erixmigǝnidinglar, lekin ⱨazir erixtinglar.\f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Burun silǝr bir hǝlⱪ ⱨesablanmayttinglar, lekin ⱨazir Hudaning hǝlⱪisilǝr; burun Hudaning rǝⱨim-xǝpⱪitigǝ erixmigǝnidinglar, lekin ⱨazir erixtinglar»\+bd* — «Ⱨox.» 1:6-9, 2:23ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Ⱨox. 2:1; 2:25; Rim. 9:26. \x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning sadiⱪ hizmǝtkarliri bolunglar  
\m
\v 11 I sɵyümlüklirim, silǝr bu dunyaƣa musapir wǝ meⱨmandursilǝr, silǝrdin ɵtünümǝnki, roⱨ-ⱪǝlbinglar bilǝn ⱪarxilixidiƣan ǝtliringlardiki nǝps-xǝⱨwǝtlǝrdin ɵzünglarni yiraⱪ tutunglar. \f □ \fr 2:11 \ft \+bd «silǝrdin ɵtünümǝnki, roⱨ-ⱪǝlbinglar bilǝn ⱪarxilixidiƣan ǝtliringlardiki nǝps-xǝⱨwǝtlǝrdin ɵzünglarni yiraⱪ tutunglar»\+bd* — grek tilida «roⱨ-ⱪǝlb» muxu yǝrdǝ «jan» bilǝn ipadilinidu. 
\fp  «Ətliringlardiki (yaki pǝⱪǝt «ǝtlǝrdiki») nǝps-xǝⱨwǝtlǝr» — oⱪurmǝnlǝrning esidǝ barki, Injilda «ǝt» bolsa adǝttǝ «gunaⱨning ⱪorali», yǝni gunaⱨ ǝtlirimizni ⱪoral ⱪilip u arⱪiliⱪ bizni azduridiƣanliⱪi wǝ baxⱪuridiƣanliⱪini kɵrsitidu. «Rimliⱪlarƣa»diki «kirix sɵz»ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:11 \xt Rim. 13:14; Gal. 5:16. \x*  
\v 12 Yürüx-turuxunglar etiⱪadsizlar arisida esil-pǝzilǝtlik bolsun. Muxundaⱪ ⱪilƣanda, gǝrqǝ ular silǝrgǝ yamanliⱪ ⱪilƣuqilar dǝp tɵⱨmǝt ⱪilsimu, dǝl tɵⱨmǝt ⱪilƣan ixlarda silǝrning yahxi ǝmǝlliringlarƣa ⱪarap, \add Hudaning\add* ularni \add oyƣitip\add* yoⱪlaydiƣan künidǝ uni uluƣlixi mumkin.\f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Yürüx-turuxunglar etiⱪadsizlar arisida esil-pǝzilǝtlik bolsun»\+bd* — «etiⱪadsizlar» muxu yǝrdǝ «yat ǝlliklǝr» yaki «yat ǝllǝr» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Adǝttǝ bu sɵz «Yǝⱨudiy bolmiƣan ǝllǝr»ni kɵrsitidu, lekin muxu yǝrdǝ kɵqmǝ mǝnidǝ ixlitilidu. \+bd «Muxundaⱪ ⱪilƣanda, gǝrqǝ ular silǝrgǝ yamanliⱪ ⱪilƣuqilar dǝp tɵⱨmǝt ⱪilsimu, dǝl tɵⱨmǝt ⱪilƣan ixlarda silǝrning yahxi ǝmǝlliringlarƣa ⱪarap, Hudaning ularni oyƣitip yoⱪlaydiƣan künidǝ uni uluƣlixi mumkin»\+bd* — «Hudaning oyƣitip yoⱪlaydiƣan küni» degǝnlik grek tilida «yoⱪlax küni» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Hudaning adǝmni «yoⱪliƣanda» ikki hil nǝtijining biri bolidu: (1) bǝht-bǝrikǝt, Huda xapaitini alaⱨidǝ kɵrsitip, insanni towa ⱪilixⱪa oyƣitidu; (2) Huda adǝmning gunaⱨlirini jazalaydu. 
\fp  Muxu yǝrdiki nǝtijǝ yahxi bolƣaqⱪa, «oyƣitip yoⱪlax» dǝp tǝrjimǝ ⱪilduⱪ. 
\fp  \f*  \x + \xo 2:12 \xt Mat. 5:16; Luⱪa 1:68; 19:44; Rim. 12:17; 2Kor. 8:21; Fil. 2:15; Tit. 2:8; 1Pet. 3:16. \x*  
\v 13-14 Xunga Rǝbning ⱨɵrmitidǝ insanlar arisidiki ⱨǝrbir ⱨakimiyǝtning tüzümigǝ, mǝyli ǝng yuⱪiri mǝnsǝptiki padixaⱨⱪa bolsun yaki u tǝyinligǝn ⱨoⱪuⱪdarlarƣa bolsun boysununglar. Qünki bu ⱨoⱪuⱪdarlar \add padixaⱨ\add* tǝripidin yaman ix ⱪilƣuqilarni jazaƣa tartix, yahxi ix ⱪilƣuqilarni ⱨɵrmǝtkǝ sazawǝr ⱪilix üqün tǝyinlǝngǝndur. \x + \xo 2:13-14 \xt Rim. 13:1; Tit. 3:1. \x*  
\v 15 Qünki Hudaning iradisi xundaⱪki, yahxi ǝmǝlliringlar bilǝn nadan adǝmlǝrning orunsiz xikayǝtlirini tuwaⱪlaxtur. \x + \xo 2:15 \xt Tit. 2:8. \x*  
\v 16 Silǝr ǝrkin-azad bolƣininglar bilǝn, bu ǝrkinlikinglarni yamanliⱪ ⱪilixning baⱨanisi ⱪiliwalmanglar, bǝlki Hudaning ⱪuli süpitidǝ bolup, \f □ \fr 2:16 \ft \+bd «Silǝr ǝrkin-azad bolƣininglar bilǝn,...»\+bd* — bizningqǝ, xübⱨisizki, rosul Petrus muxu yǝrdǝ Rǝb Əysaning «Mat.» 17:24-27dǝ ɵzigǝ eytⱪan sɵzlirini ǝslitidu. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. \+bd «bu ǝrkinlikinglarni yamanliⱪ ⱪilixning baⱨanisi ⱪiliwalmanglar»\+bd* — grek tilida «bu ǝrkinlikinglarni yamanliⱪ ⱪilixning niⱪabi ⱪiliwalmanglar». \+bd «bǝlki Hudaning ⱪuli süpitidǝ bolup...»\+bd* — «Hudaning ⱪuli» toƣrisida: — oⱪurmǝnlǝrgǝ eniⱪki, Tǝwrat-injil boyiqǝ Hudaning ⱪulluⱪida bolux adǝmning toluⱪ ǝrkinliki, ɵz ihtiyarliⱪi bilǝn bolmisa «Hudaning ⱪulluⱪida bolux» ⱨesablanmaydu. Hudaning ⱪulluⱪida bolux insanlarƣa nisbǝtǝn uluƣ imtiyazdin ibarǝttur. Qünki Mǝsiⱨ kɵp yǝrlǝrdǝ «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» dǝp atilidu (mǝsilǝn, «Yǝx.» 42:1dǝ wǝ baxⱪa kɵp yǝrlǝrdǝ). Tǝwratta, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝrning kitabidiki «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» toƣruluⱪ bexarǝtlǝrni kɵrüng).\f*  \x + \xo 2:16 \xt Yⱨ. 8:32; Rim. 6:18; Gal. 5:1. \x*  
\v 17 Barliⱪ insanlarni ⱨɵrmǝtlǝnglar, \add etiⱪadqi\add* ⱪerindaxliringlarƣa meⱨir-muⱨǝbbǝt kɵrsitinglar, Hudadin ⱪorⱪunglar, padixaⱨni ⱨɵrmǝtlǝnglar.\f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Hudadin ⱪorⱪunglar, padixaⱨni ⱨɵrmǝtlǝnglar»\+bd* — Hudaning ⱪorⱪunqi bolmisa ⱨɵkümdarlarni ⱨɵrmǝtlǝx pǝⱪǝt insanlardin ⱪorⱪux bolidu, halas. Mǝsilǝn, rosul Petrusning «Ros.» 4:19dǝ hatirilǝngǝn sɵzlirini kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:17 \xt Mat. 22:21; Rim. 12:10; Əf. 4:3; Ibr. 13:1; 1Pet. 1:22; 5:5. \x*   
\b  
\m  
\s1 Əysa Mǝsiⱨ sǝwr ⱪilixning ülgisidur  
\m
\v 18 Ⱪullar, hojayinliringlarƣa toluⱪ ⱪorⱪunq bilǝn boysununglar — yalƣuz meⱨriban wǝ hux peil hojayinlarƣila ǝmǝs, bǝlki terikkǝk hojayinlarƣimu boysununglar. \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Ⱪullar, hojayinliringlarƣa toluⱪ ⱪorⱪunq bilǝn boysununglar»\+bd* — «ⱪullar» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ ⱨǝm ⱪullarni ⱨǝm ɵy hizmǝtkarlirini ɵz iqigǝ alidu. 
\fp  \+bd «toluⱪ ⱪorⱪunq bilǝn boysununglar»\+bd* — «toluⱪ ⱪorⱪunq bilǝn» degǝn sɵzlǝr grek tilida «barliⱪ ⱪorⱪunq bilǝn» degǝn bilǝn ipdilinidu. Mǝnisi xübⱨisizki, ⱪullarning hojayinlirini ⱨɵrmǝtlixidǝ \+bd Hudadin ⱪorⱪux\+bd*ning türtkisi boluxi kerǝk. Mǝsilǝn, «Kol.» 3:22 wǝ «Əf.» 6:5-7ni kɵrüng.\f*  \x + \xo 2:18 \xt Əf. 6:5; Kol. 3:22; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9. \x*  
\v 19 Qünki ǝgǝr birsi Huda aldida pak wijdanliⱪ bolux üqün naⱨǝⱪ azab-oⱪubǝt qǝksǝ ⱨǝmdǝ bularƣa sǝwr-taⱪǝt ⱪilsa, bu Hudani hursǝn ⱪilidu. \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «ǝgǝr birsi Huda aldida pak wijdanliⱪ bolux üqün naⱨǝⱪ azab-oⱪubǝt qǝksǝ...»\+bd* — buning ikki mǝnisi boluxi mumkin: — (1) bu adǝm wijdani arⱪiliⱪ mǝlum bir ixning Hudaning iradisi ikǝnlikini bilip, bu yahxi ixⱪa ǝmǝl ⱪilidu, lekin hojayini yahxi ⱪilƣinini qüxǝnmǝyla uni jazalaydu; ⱪul bu naⱨǝⱪlikkǝ sǝwr-taⱪǝt ⱪilidu; (2) ⱪul-hizmǝtkar hizmitini yahxi, puhta ⱪilsimu, hojayin bǝribir uningƣa ⱪopal muamilǝ ⱪilidu. 
\fp  Ⱪul-hizmǝtkar ⱪorⱪunqtin ǝmǝs, bǝlki Hudani hursǝn ⱪilix üqün, Ⱨǝmmigǝ Ⱪadirning Ɵzi bu yaman ixlarƣa Ɵz yahxi mǝⱪsǝtliri bilǝn yol ⱪoyƣanliⱪiƣa iman kǝltürüp, bu yaman muamiligǝ sǝwr-taⱪǝt ⱪilip qidap, hojayinini kǝqüriwetidu.\f*  \x + \xo 2:19 \xt Mat. 5:10. \x*  
\v 20 Qünki ǝgǝr silǝr gunaⱨ ɵtküzüp, tegixlik urulƣininglarda, uningƣa bǝrdaxliⱪ bǝrsǝnglar, buning mahtanƣudǝk nemisi bar! Lekin yahxi ixlarni ⱪilip azab-oⱪubǝt qǝksǝnglar ⱨǝmdǝ uningƣa bǝrdaxliⱪ bǝrsǝnglar, u Hudani hursǝn ⱪilidu. \x + \xo 2:20 \xt 1Pet. 3:14; 4:14. \x*  
\v 21 Qünki silǝr dǝl xuningƣa qaⱪirildinglar. Qünki Mǝsiⱨmu silǝr üqün azab-oⱪubǝt qekip, silǝrni Ɵzining izidin mangsun dǝp, silǝrgǝ ülgǝ ⱪaldurdi; \x + \xo 2:21 \xt Yⱨ. 13:15; Fil. 2:5; 1Yuⱨa. 2:6. \x*  
\v 22 «U gunaⱨ sadir ⱪilip baⱪmiƣan, Uning aƣzidin ⱨeqⱪandaⱪ aldamqiliⱪ-yalƣanqiliⱪmu tepilmas». \f □ \fr 2:22 \ft \+bd «U gunaⱨ sadir ⱪilip baⱪmiƣan, Uning aƣzidin ⱨeqⱪandaⱪ aldamqiliⱪ-yalƣanqiliⱪmu tepilmas»\+bd* — bu sɵzlǝr «Yǝx.» 53:9din elinƣan.\f*  \x + \xo 2:22 \xt Yǝx. 53:9; 2Kor. 5:21; 1Yuⱨa. 3:5. \x*  
\v 23 U ⱨaⱪarǝtlǝnginidǝ, til ⱪayturmaytti. Azab-oⱪubǝt qǝkkǝndǝ, U ⱨeq tǝⱨdit salmaytti; ǝksiqǝ, Ɵzini adil ⱨɵküm qiⱪarƣuqining ⱪolliriƣa tapxuratti. \f □ \fr 2:23 \ft \+bd «U ⱨaⱪarǝtlǝnginidǝ, til ⱪayturmaytti. Azab-oⱪubǝt qǝkkǝndǝ, U ⱨeq tǝⱨdit salmaytti; ǝksiqǝ, Ɵzini adil ⱨɵküm qiⱪarƣuqining ⱪolliriƣa tapxuratti»\+bd* — Petrusning bu sɵzidǝ «Yǝx.» 53:7diki bexarǝt kɵzdǝ tutulidu.\f*  \x + \xo 2:23 \xt Mat. 27:39; Yⱨ. 8:48,49. \x*  
\v 24 U Ɵzi bizning gunaⱨⱪa nisbǝtǝn ɵlüp, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa nisbǝtǝn yaxiximiz üqün yaƣaq tüwrüktǝ gunaⱨlirimizni zimmisigǝ aldi; silǝr Uning yariliri bilǝn xipa taptinglar. \f □ \fr 2:24 \ft \+bd «U Ɵzi bizning gunaⱨⱪa nisbǝtǝn ɵlüp, ⱨǝⱪⱪaniyliⱪⱪa nisbǝtǝn yaxiximiz üqün yaƣaq tüwrüktǝ gunaⱨlirimizni zimmisigǝ aldi; silǝr uning yariliri bilǝn xipa taptinglar»\+bd* — «yaƣaq tüwrüktǝ» (grek tilida «dǝrǝhtǝ»), «krest»ni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. Muxu yǝrdǝ tilƣa elinƣan «dǝrǝh» erǝn baƣqisi otturisidiki ikki dǝrǝhni, xundaⱪla Tǝwrattiki kɵp baxⱪa yǝrlǝdǝ deyilgǝn «dǝrǝh» toƣrisidiki temini oⱪurmǝnlǝrning esigǝ kǝltüridu (mǝsilǝn, «Mis.» 15:23-26, «Ⱪan.» 21:22-23, «Pǝnd.» 3:18, 11:30 ⱪatarliⱪlar).\f*  \x + \xo 2:24 \xt Yǝx. 53:4; Mat. 8:17; Rim. 6:11. \x*  
\v 25 Qünki burun silǝr ⱪoylardǝk yoldin ezip kǝtkǝnsilǝr, lekin ⱨazir jeninglarning padiqisi ⱨǝm yetǝkqisining yeniƣa ⱪaytip kǝldinglar.\f □ \fr 2:25 \ft \+bd «Qünki burun silǝr ⱪoylardǝk yoldin ezip kǝtkǝnsilǝr...»\+bd* — grek tilida «ketiwattatisilǝr». «Yǝx.» 6:53ni kɵrüng. \+bd «lekin ⱨazir jeninglarning padiqisi ⱨǝm yetǝkqisining yeniƣa ⱪaytip kǝldinglar»\+bd* — «jeninglarning padiqisi ⱨǝm (ⱪoƣdaydiƣan) yetǝkqisi» Rǝb Əysa Mǝsiⱨ, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 2:25 \xt Yǝx. 53:6; Əz. 34:6; Luⱪa 15:4. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Ər-ayalliⱪ munasiwǝt  
\m
\v 1-2 Xuningƣa ohxax, i ayallar, silǝr ǝrliringlarƣa boysununglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, ⱨǝtta sɵz-kalamƣa itaǝt ⱪilmaydiƣan ǝrlǝr bolsa, ɵz ayalining bu pǝzilitidin tǝsirlinip, ihlasmǝnlik bilǝn ɵtküzgǝn pak yürüx-turuxinglarƣa ⱪarap, gǝp-sɵzsizla ⱪayil ⱪilinidu.\x + \xo 3:1-2 \xt Yar. 3:16; 1Kor. 14:34; Əf. 5:22; Kol. 3:18; Tit. 2:5. \x*  
\v 3 Güzǝllikinglar sirtⱪi kɵrünüxtin, yǝni alaⱨidǝ ɵrüwalƣan qeqinglar wǝ taⱪiƣan altun zibu-zinnǝtlǝrdin yaki esil kiyimlǝrdin bolmisun,\x + \xo 3:3 \xt 1Tim. 2:9; Tit. 2:3. \x*  
\v 4 bǝlki «ⱪǝlbinglardiki ɵzünglar», yǝni mɵmin wǝ tinq roⱨtin bolƣan qirimas güzǝlliktin bolsun; bundaⱪ \add güzǝllik\add* Hudaning aldida intayin ⱪimmǝtliktur.\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «bǝlki «ⱪǝlbinglardiki ɵzünglar», yǝni mɵmin wǝ tinq roⱨtin bolƣan qirimas güzǝlliktin bolsun»\+bd* — «ⱪǝlbinglardiki ɵzünglar» grek tilida «ⱪǝlbdiki iqki insan» degǝn sɵz bilǝn bildürülidu.\f*  
\v 5 Qünki burunⱪi qaƣlarda, Hudaƣa ümidini baƣliƣan ihlasmǝn ayallar dǝl muxundaⱪ \add güzǝllik bilǝn\add* ɵzlirini zinnǝtlǝp, ǝrlirigǝ itaǝt ⱪilatti.\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «Hudaƣa ümidini baƣliƣan ihlasmǝn ayallar»\+bd* — «ihlasmǝn» muxu yǝrdǝ «muⱪǝddǝs» bilǝn ipadilinidu.\f*  
\v 6 Dǝl muxundaⱪ yolda Saraⱨ Ibraⱨimni «ƣojam» dǝp atap, uning sɵzlirigǝ boysunatti. Silǝr ⱨeqⱪandaⱪ wǝswǝsilǝrdin ⱪorⱪmay ixlarni durus ⱪilsanglar, silǝrmu \add Saraⱨning\add* pǝrzǝntliri bolƣan bolisilǝr.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «Silǝr ⱨeqⱪandaⱪ wǝswǝsilǝrdin ⱪorⱪmay ixlarni durus ⱪilsanglar, silǝrmu Saraⱨning pǝrzǝntliri bolƣan bolisilǝr»\+bd* — «ⱨeqⱪandaⱪ wǝswǝsilǝrdin ⱪorⱪmay ixlarni durus ⱪilsanglar» degǝnliktǝ tǝkitlǝydiƣan ix bǝlkim, ayallar ɵz yoldaxlirini ⱨɵrmǝtlixi bilǝn tǝng ulardin ⱨeqⱪandaⱪ ⱪorⱪmasliⱪi, bǝlki Hudadinla ⱪorⱪup, ihlasmǝn boluxi kerǝk. Demǝk, ayallarning durus ixlarni ⱪilixning türtkisi ǝrliridin ⱪorⱪux ǝmǝs, bǝlki Hudaƣa ihlasmǝn boluxtin ibarǝt boluxi kerǝk.\f*  \x + \xo 3:6 \xt Yar. 18:12. \x*   
\m
\v 7 Xuningƣa ohxax, ǝy ǝrlǝr, silǝrmu ayalliringlar bilǝn turuxta, ularni ayal kixilǝr bizdin ajiz bǝndilǝr dǝp bilip ularni qüxinip yetinglar; silǝr ular bilǝn \add Huda\add* xapaǝt ⱪilƣan ⱨayatⱪa ortaⱪ mirashor bolup, ularni ⱨɵrmǝt ⱪilinglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, dualiringlar tosalƣuƣa uqrimaydu.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «Xuningƣa ohxax, ǝy ǝrlǝr, silǝrmu ayalliringlar bilǝn turuxta, ularni ayal kixilǝr bizdin ajiz bǝndilǝr dǝp bilip ularni qüxinip yetinglar»\+bd* — «ajiz bǝndǝ» grek tilida «ajiz ⱪaqa-ⱪuqa» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Rosul Petrusning muxu yǝrdǝ ⱨǝm ǝrlǝr ⱨǝm ayallarmu Hudaning hizmitidǝ bolƣan ⱪorallar yaki ǝswablar ikǝnlikini tǝkitlimǝkqi. Muxu yǝrdǝ «qüxinip yetix» grek tilida «bilix» bilǝn ipadlinidu. «Yar.» 4:1 wǝ izaⱨatini kɵrüng. Bu ibarǝ ǝrning ayalining ɵz jinsiy muⱨǝbbitigǝ bolƣan moⱨtajliⱪini untumasliⱪini ɵz iqigǝ alidu. \+bd «silǝr ular bilǝn Huda xapaǝt ⱪilƣan ⱨayatⱪa ortaⱪ mirashor bolup, ularni ⱨɵrmǝt ⱪilinglar»\+bd* — «Huda xapaǝt ⱪilƣan ⱨayatⱪa mirashor» — grek tilida «ⱨayatning xapaitigǝ mirashor...».\f*  \x + \xo 3:7 \xt Əf. 5:25-33; Kol. 3:19. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ üqün azab qekix  
\m
\v 8 Ahirida, ⱨǝmminglar bir niyǝt bir mǝⱪsǝttǝ, bir-biringlarƣa ⱨǝmdǝrd bolup, bir-biringlarni ⱪerindaxlarqǝ sɵyünglar, iq-baƣri yumxaⱪ wǝ kǝmtǝr bolunglar.\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «...iq-baƣri yumxaⱪ wǝ kǝmtǝr bolunglar»\+bd* — yaki «... iq-baƣri yumxaⱪ wǝ ǝdǝplik bolunglar».\f*  \x + \xo 3:8 \xt Rim. 12:16; 15:5; 1Kor. 1:10; Fil. 2:2; 3:16. \x*  
\v 9 Yamanliⱪⱪa yamanliⱪ, aⱨanǝtkǝ aⱨanǝt bilǝn ǝmǝs, ǝksiqǝ, bǝht tilǝx bilǝn jawab ⱪayturunglar. Qünki silǝr dǝl bu ixⱪa qaⱪirilƣansilǝr; xuning bilǝn ɵzünglar bǝhtkǝ mirashor bolisilǝr. \x + \xo 3:9 \xt Law. 19:18; Pǝnd. 20:22; 24:29; Mat. 5:39; 25:34; Rim. 12:17; 1Kor. 6:7; 1Tes. 5:15; 1Tim. 4:8. \x*  
\v 10 Qünki \add muⱪǝddǝs yazmilarda yezilƣinidǝk\add*: —  
\m «Kimki ⱨayatni sɵyüp, yahxi kün kɵrgüqi bolay desǝ,  
\m Tilini yamanliⱪtin tartsun,  
\m Lǝwliri mǝkkarliⱪtin neri bolsun;\x + \xo 3:10 \xt Zǝb. 34:12-16; Yaⱪ. 1:26\x*   
\m
\v 11 Yamanliⱪtin ɵzini tartip,  
\m Güzǝl ǝmǝllǝrni ⱪilip yürsun;  
\m Aman-hatirjǝmlikni izdǝp, uni ⱪoƣlap yürsun.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «aman-hatirjǝmlikni izdǝp,..»\+bd* — yaki «ⱨǝmmǝylǝn bilǝn inaⱪ ɵtüxkǝ tirixip,...».\f*  \x + \xo 3:11 \xt Zǝb. 37:27; Yǝx. 1:16; 3Yuⱨa. 11. \x*   
\m
\v 12 Qünki Pǝrwǝrdigarning kɵzi ⱨǝⱪⱪaniylarning üstidǝ turidu,  
\m Uning ⱪuliⱪi ularning iltijaliriƣa oquⱪ turidu;  
\m Lekin Pǝrwǝrdigarning yüzi rǝzillik yürgüzgüqilǝrgǝ ⱪarxi turidu».\f □ \fr 3:12 \ft \+bd «...Qünki Pǝrwǝrdigarning kɵzi ⱨǝⱪⱪaniylarning üstidǝ turidu, Uning ⱪuliⱪi ularning iltijaliriƣa oquⱪ turidu; lekin Pǝrwǝrdigarning yüzi rǝzillik yürgüzgüqilǝrgǝ ⱪarxi turidu»\+bd* — (10-12-ayǝt) «Zǝb.» 34:12-16.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Zǝb. 34:12-16\x*   
\m
\v 13 Əgǝr silǝr daim yahxi ixlarni ⱪilixⱪa intilsǝnglar, kim silǝrgǝ yamanliⱪ ⱪilar? \f □ \fr 3:13 \ft \+bd «Əgǝr silǝr daim yahxi ixlarni ⱪilixⱪa intilsǝnglar,...»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «ǝgǝr silǝr yahxi ⱪilƣuqilarni ülgǝ ⱪilsanglar,...» deyilidu.\f*  
\v 14 Lekin ⱨǝtta ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ yolida azab-oⱪubǝt qǝksǝnglarmu, ohxaxla bǝhtliksilǝr! Lekin ularning wǝⱨimisidin ⱪorⱪmanglar wǝ alaⱪzadǝ bolmanglar; \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Lekin ularning wǝⱨimisidin ⱪorⱪmanglar wǝ alaⱪzadǝ bolmanglar...»\+bd* — «Yǝx.» 8:12.\f*  \x + \xo 3:14 \xt Yǝx. 8:12-13; Yǝr. 1:8; Mat. 5:10; 1Pet. 2:20; 4:14. \x*  
\v 15 bǝlki ⱪǝlbinglarda Rǝb Mǝsiⱨni ⱨǝmmidin üstün dǝp bilinglar; silǝrdǝ bolƣan ümidning sǝwǝbini soriƣanlarƣa mɵmin-mulayimliⱪ wǝ ihlasliⱪ bilǝn jawab berixkǝ ⱨǝmixǝ tǝyyar turunglar. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «bǝlki ⱪǝlbinglarda Rǝb Mǝsiⱨni ⱨǝmmidin üstün dǝp bilinglar»\+bd* — bu sɵzlǝr «Yǝx.» 8:13dǝ tepilidu. «Rǝb Mǝsiⱨni ⱨǝmmidin üstün dǝp bilinglar» grek tilida «rǝbni muⱪǝddǝs ⱪilip» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. Muxu ayǝttǝ «muⱪǝddǝs» degǝn sɵz «pak» degǝn adǝttiki mǝnidǝ ixlitilmǝy, bǝlki Rǝbning ⱨǝmmǝ baxⱪa zatlardin pütünlǝy baxⱪiqǝ, pütünlǝy üstün ikǝnlikini bildüridu. \+bd «silǝrdǝ bolƣan ümidning sǝwǝbini soriƣanlar»\+bd* — «ümid» — mǝnggülük ⱨayatⱪa baƣliƣan, ǝlwǝttǝ. \+bd «silǝrdǝ bolƣan ümidning sǝwǝbini soriƣanlarƣa mɵmin-mulayimliⱪ wǝ ihlasliⱪ bilǝn jawab berixkǝ ⱨǝmixǝ tǝyyar turunglar»\+bd* — «ihlasliⱪ bilǝn» grek tilida «ⱪorⱪunq bilǝn» degǝn sɵz bilǝn ipadilinidu. 
\fp  Bizningqǝ bu ⱪorⱪunq: (1) Hudadin bolidu — demǝk, mǝn jawab bǝrginimdǝ adǝmning qirayidin yaki uni rǝnjitixtin ⱪorⱪmaymǝn, bǝlki pǝⱪǝt Hudadin ⱪorⱪimǝn, wǝ (2) jawabimning birǝr jayining ⱨǝⱪiⱪǝttin ezip ketixidin, gepimining hataliⱪ yeri bolup ⱪelixidin ⱪorⱪuxmu bar.\f*  \x + \xo 3:15 \xt Ayup 1:21; Zǝb. 119:46; Ros. 4:8. \x*  
\v 16 Ⱨǝrdaim wijdaninglarni pak tutunglar; xuning bilǝn silǝrgǝ «yamanliⱪ ⱪilƣuqilar» dǝp tɵⱨmǝt ⱪilƣanlar silǝrning Mǝsiⱨdǝ bolƣan pǝzilǝtlik yürüx-turuxunglarni kɵrüp, ɵzliri ⱪilƣan tɵⱨmǝtlǝrdin hijil bolsun. \x + \xo 3:16 \xt Tit. 2:8; 1Pet. 2:12,15. \x*  
\v 17 Qünki Hudaning iradisi xundaⱪ bolsa, yahxiliⱪ ⱪilƣininglar üqün azab-oⱪubǝt qǝksǝnglar, bu yaman ix ⱪilƣininglar tüpǝylidin azab-oⱪubǝt qǝkkininglardin ǝwzǝl, \add ǝlwǝttǝ\add*.  
\v 18 Qünki Mǝsiⱨ bizni Huda bilǝn yaraxturux üqün, yǝni Ⱨǝⱪⱪaniy Bolƣuqi ⱨǝⱪⱪaniy ǝmǝslǝrni dǝp, birla ⱪetimliⱪ azab-oⱪubǝt qǝkti; gǝrqǝ U tǝn jǝⱨǝttǝ ɵltürülgǝn bolsimu, lekin roⱨta janlanduruldi;\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «yǝni Ⱨǝⱪⱪaniy Bolƣuqi ⱨǝⱪⱪaniy ǝmǝslǝrni dǝp, birla ⱪetimliⱪ azab-oⱪubǝt qǝkti»\+bd* — «Ⱨǝⱪⱪaniy Bolƣuqi» Mǝsiⱨni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ. \+bd «gǝrqǝ U tǝn jǝⱨǝttǝ ɵltürülgǝn bolsimu, lekin roⱨta janlanduruldi»\+bd* — bu ajayib ⱨǝⱪiⱪǝt toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 3:18 \xt Rim. 5:6; Ibr. 9:15,28. \x*  
\v 19 xuning bilǝn U solap ⱪoyulƣan roⱨlarning yeniƣa muxu roⱨiy ⱨayatliⱪi bilǝn berip, \add Ɵzining bu ƣǝlibisini\add* jakarlidi. \f □ \fr 3:19 \ft \+bd «xuning bilǝn U solap ⱪoyulƣan roⱨlarning yeniƣa muxu roⱨiy ⱨayatliⱪi bilǝn berip, Ɵzining bu ƣǝlibisini jakarlidi»\+bd* — «muxu roⱨiy ⱨayatliⱪ bilǝn berip...» grek tilida «uningda berip...» bilǝn ipadilinidu. Əyni grekqǝ tekisttǝ uning nemini jakarliƣini eniⱪ deyilmigǝn. Biz «Ɵzining ƣǝlibisi»ni ⱪoxup yazduⱪ. Qünki uyƣur tilida «jakarlax» degǝn peilning mǝlum bir toldurƣuqisi boluxi kerǝk, xuningdǝk Mǝsiⱨ ularƣa uⱪturƣan hǝwǝrning mǝzmuni qoⱪum Ɵzining bayatin ada ⱪilƣan uluƣ ⱪurbanliⱪi bilǝn munasiwiti boluxi lazim.\f*  \x + \xo 3:19 \xt 1Pet. 4:6. \x*  
\v 20 \add solap ⱪoyulƣan\add* bu roⱨlar burunⱪi zamanda, yǝni Nuⱨ \add pǝyƣǝmbǝr\add*ning künliridǝ, kemǝ yasiliwatⱪan mǝzgildǝ Huda sǝwrqanliⱪ bilǝn \add kixilǝrning towa ⱪilixini\add* kütkinidǝ, Uningƣa itaǝtsizlik ⱪildi. Pǝⱪǝt xu kemigǝ kirgǝn birⱪanqisi, yǝni jǝmiy sǝkkiz jan su arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldi. \f □ \fr 3:20 \ft \+bd «...solap ⱪoyulƣan bu roⱨlar burunⱪi zamanda, yǝni Nuⱨ pǝyƣǝmbǝrning künliridǝ, kemǝ yasiliwatⱪan mǝzgildǝ Huda sǝwrqanliⱪ bilǝn kixilǝrning towa ⱪilixini kütkinidǝ, Uningƣa itaǝtsizlik ⱪildi. Pǝⱪǝt xu kemigǝ kirgǝn birⱪanqisi, yǝni jǝmiy sǝkkiz jan su arⱪiliⱪ ⱪutⱪuzuldi»\+bd* — «solap ⱪoyulƣan bu roⱨlar» toƣrisida alimlarning ikki hil ⱪarixi bar: (1) ular Nuⱨ pǝyƣǝmbǝrning dǝwridǝ ⱪiz-ayallarƣa nǝps-xǝⱨwǝt ⱪilƣan pǝrixtilǝrni kɵrsitidu («Yar.» 6:1-6ni wǝ izaⱨatni, «2Pet.» 2:4-5, «Yǝⱨ.» 6-8ni kɵrüng); (2) Nuⱨ pǝyƣǝmbǝr dǝwridiki Hudaning sɵzigǝ kirmigǝn, rǝⱨimini rǝt ⱪilip topanda ɵlgǝn itaǝtsiz adǝmlǝrning insaniy roⱨlirini kɵrsitidu. 
\fp  «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu ikki pikir wǝ toluⱪ ayǝtning mǝnisi üstidǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 3:20 \xt Yar. 6:3,14; 8:18; Mat. 24:37; Luⱪa 17:26; Rim. 2:4; 2Pet. 2:5. \x*  
\v 21 Mana bu «suƣa qɵmüldürüx»ning bexariti bolƣan. Əmdi qɵmüldürüx — bǝdǝnning kirdin tazilinixi ǝmǝs, bǝlki adǝmning pak wijdan bilǝn Əysa Mǝsiⱨning tirildürülüxi arⱪiliⱪ Hudadin tiligǝn tǝlipi — bizni ⱨazir ⱪutⱪuzuwatidu \f □ \fr 3:21 \ft \+bd «Mana bu «suƣa qɵmüldürüx»ning bexariti bolƣan. Əmdi qɵmüldürüx — bǝdǝnning kirdin tazilinixi ǝmǝs, bǝlki adǝmning pak wijdan bilǝn Əysa Mǝsiⱨning tirildürülüxi arⱪiliⱪ Hudadin tiligǝn tǝlipi — bizni ⱨazir ⱪutⱪuzuwatidu»\+bd* — «adǝmning pak wijdanining ... Hudadin tiligǝn tǝlipi» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «adǝmning pak wijdan üqün... Hudadin tiligǝn tǝlipi». Bu ikki tǝrjimǝ, xundaⱪla bu muⱨim ayǝt oƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ tohtilimiz.\f*  \x + \xo 3:21 \xt Ros. 2:38-39; Əf. 5:26; Kol.2:11-13 \x*  
\v 22 (Mǝsiⱨ \add tirilip\add* ǝrxkǝ qiⱪip, pǝrixtilǝr, barliⱪ roⱨiy ⱨoⱪuⱪdarlar wǝ küqlüklǝr Uningƣa bosunduruldi wǝ u Hudaning ong yenida turmaⱪta).\x + \xo 3:22 \xt Əf. 1:20. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Huda yolida yaxax  
\m
\v 1 Əmdi Mǝsiⱨ tenidǝ azab-oⱪubǝt qǝkkǝnikǝn, silǝrmu xundaⱪ iradǝ bilǝn ɵzünglarni ⱪorallandurunglar. (qünki \add Huda yolida\add* ɵz tenidǝ azab-oⱪubǝt qǝkkǝn kixi gunaⱨtin ⱪol üzgǝn bolidu;\x + \xo 4:1 \xt Rim. 6:7; Ibr. 12:1. \x*  
\v 2 undaⱪ kixi tenidǝ ⱪalƣan ⱨayatini yǝnǝ insaniy nǝps-ⱨǝwǝslǝrgǝ berilix bilǝn ǝmǝs, bǝlki Hudaning iradisigǝ muwapiⱪ ɵtküzidu).\x + \xo 4:2 \xt Rim. 14:7; 2Kor. 5:15; Gal. 2:20; Əf. 4:24; 1Tes. 5:10; Ibr. 9:14. \x*  
\v 3 Qünki künlirimizni yat ǝllik etiⱪadsizlarning iradisigǝ ǝmǝl ⱪilix bilǝn, yǝni ⱨǝrtürlük buzuⱪqiliⱪ-xǝⱨwaniyliⱪ, nǝps-ⱨǝwǝslǝr, ⱨaraⱪkǝxlik, ǝyx-ixrǝt, mǝyhorluⱪ wǝ yirginqlik butpǝrǝsliklǝr iqidǝ ɵtküzginimiz ǝmdi kupayǝ ⱪilar!\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «Qünki künlirimizni yat ǝllik etiⱪadsizlarning iradisigǝ ǝmǝl ⱪilix bilǝn...»\+bd* — «yat ǝllik etiⱪadsizlar» grek tilida «yat ǝlliklǝr» yaki «taipilǝr» degǝn birla sɵz bilǝn ipadilinidu. Injil dǝwri kǝlgüqǝ Yǝⱨudiylardin baxⱪa pütkül dunyadikilǝr («yat ǝllǝr») degüdǝk butpǝrǝs idi; xunga muxu yǝrdǝ Petrus bu ibarǝ bilǝn «butpǝrǝs kapirlar»ni kɵrsitidu. Petrusning bu hetining ǝslidiki oⱪurmǝnliri, xübⱨisizki, muxundaⱪ adǝmlǝrdin idi. \+bd «ⱨǝrtürlük buzuⱪqiliⱪ-xǝⱨwaniyliⱪ, nǝps-ⱨǝwǝslǝr, ⱨaraⱪkǝxlik, ǝyx-ixrǝt, mǝyhorluⱪ wǝ yirginqlik butpǝrǝsliklǝr iqidǝ ɵtküzginimiz ǝmdi kupayǝ ⱪilar!»\+bd* — «kupayǝ ⱪilar!» — Bu intayin kinayilik, ⱨǝjwiy gǝp, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 4:3 \xt Əf. 4:17. \x*  
\v 4 Bu ixlarda ular silǝrning ularƣa ⱨǝmraⱨ bolup xundaⱪ iplasliⱪⱪa yügürmigǝnlikinglarƣa ǝjǝblinip, silǝrni ⱨaⱪarǝtlimǝktǝ.  
\v 5 Ular ⱨaman ⱨǝm tiriklǝrni wǝ ɵlgǝnlǝrni soraⱪ ⱪilixⱪa tǝyyar Turƣuqiƣa ⱨesab bǝrmǝy ⱪalmaydu.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «ular ⱨaman ⱨǝm tiriklǝrni wǝ ɵlgǝnlǝrni soraⱪ ⱪilixⱪa tǝyyar Turƣuqiƣa ⱨesab bǝrmǝy ⱪalmaydu»\+bd* — «soraⱪ ⱪilixⱪa tǝyyar Turƣuqi» Mǝsiⱨni kɵrsitidu.\f*  
\v 6 Xunga dǝl xu sǝwǝbtin, ɵlgǝnlǝr ǝttǝ yaxawatⱪan insanlar \add soraⱪ ⱪilinidiƣan\add*dǝk soraⱪ ⱪilinip, Hudaƣa nisbǝtǝn roⱨta yaxisun dǝp, ularƣimu hux hǝwǝr yǝtküzülgǝn.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Xunga dǝl xu sǝwǝbtin, ɵlgǝnlǝr ǝttǝ yaxawatⱪan insanlar soraⱪ ⱪilinidiƣandǝk soraⱪ ⱪilinip, Hudaƣa nisbǝtǝn roⱨta yaxisun dǝp, ularƣimu hux hǝwǝr yǝtküzülgǝn»\+bd* — «hux hǝwǝr» — Muⱪǝddǝs Kitabta Mǝsiⱨning ɵlümi wǝ tirilixidin bolƣan nijat toƣruluⱪ, ǝlwǝttǝ. 
\fp  Bu ayǝt toƣruluⱪ nurƣun pikirlǝr bar. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bularni bayan ⱪilimiz.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Yⱨ. 5:25; 1Pet. 3:19. \x*   
\b  
\m  
\s1 Hudaning sadiⱪ hizmǝtqisi  
\m
\v 7 Əmdi barliⱪ ixlarning ahirlixidiƣan küni yeⱪinlaxmaⱪta; xunga, salmaⱪ bolunglar wǝ dua ⱪilixⱪa sǝgǝk turunglar.\x + \xo 4:7 \xt Luⱪa 21:34; 1Yuⱨa. 2:18. \x*  
\v 8 Lekin ⱨǝmmidin muⱨimi, bir-biringlarƣa ⱪizƣin meⱨir-muⱨǝbbǝttǝ turuweringlar. Qünki «meⱨir-muⱨǝbbǝt nurƣunliƣan gunaⱨlarni yapar».\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «meⱨir-muⱨǝbbǝt nurƣunliƣan gunaⱨlarni yapar»\+bd* — bu sɵzlǝr Tǝwrattiki Sulaymanning «pǝnd-nǝsiⱨǝtlǝr»i din, «Pǝnd.» 10:12din elinƣan. Mǝnisi, xübⱨisizki, ⱨǝm baxⱪilarning gunaⱨlirini kǝqürüm ⱪilix ⱨǝm mumkin bolsa baxⱪilarƣa yaymasliⱪni ɵz iqigǝ alidu.\f*  \x + \xo 4:8 \xt Pǝnd. 10:12. \x*  
\v 9 Bir-biringlardin aƣrinmay ɵzara meⱨmandost bolunglar. \x + \xo 4:9 \xt Rim. 12:13; Fil. 2:14; Ibr. 13:2. \x*  
\v 10 Huda tǝripidin ⱨǝrbiringlarƣa ata ⱪilinƣan iltipatⱪa binaǝn, uning ⱨǝrtǝrǝplik meⱨri-xǝpⱪitini kixilǝrgǝ yǝtküzidiƣan yahxi ƣojidarlar süpitidǝ, bu iltipat bilǝn bir-biringlarƣa hizmǝt ⱪilinglar. \x + \xo 4:10 \xt Pǝnd. 3:28; Rim. 12:6; 2Kor. 8:11. \x*  
\v 11 Kim sɵz ⱪilsa, u Hudaning kalam-bexarǝtlirini yǝtküzgüqi süpitidǝ sɵzlisun. Kim baxⱪilarƣa hizmǝt ⱪilsa, u Huda ata ⱪilƣan küq-ⱪudriti bilǝn hizmǝt ⱪilsun. Xundaⱪ bolƣanda, Huda ⱨǝmmǝ ixta Əysa Mǝsiⱨ arⱪiliⱪ uluƣlinidu. Barliⱪ xan-xǝrǝp wǝ küq-ⱪudrǝt Uningƣa ǝbǝdil’ǝbǝdgiqǝ mǝnsuptur, amin!\f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Kim sɵz ⱪilsa, u Hudaning kalam-bexarǝtlirini yǝtküzgüqi süpitidǝ sɵzlisun»\+bd* — «sɵz ⱪilix» muxu yǝrdǝ, xübⱨisizki, jamaǝttǝ sɵzlǝx, bolupmu tǝlim berixni kɵrsitixi mumkin.\f*  \x + \xo 4:11 \xt Yǝr. 23:22. \x*   
\b  
\m  
\s1 Etiⱪadqilarning azab-oⱪubǝtkǝ sǝwr ⱪilixi  
\m
\v 12 Sɵyümlüklirim, otluⱪ sinaⱪning bexinglarƣa qüxkǝnlikigǝ ⱪarap, ajayib ixⱪa yoluⱪup ⱪaldim, dǝp ⱨǝyran ⱪalmanglar. \x + \xo 4:12 \xt Yǝr. 48:10; 1Kor. 3:13; 1Pet. 1:7. \x*  
\v 13 Bǝlki, Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtlirigǝ ⱪandaⱪ ortaⱪ bolƣan bolsanglar, silǝr xundaⱪ xadlininglar. Xuning bilǝn Uning xan-xǝripi ayan ⱪilinƣinida, silǝrmu yayrap xadlinisilǝr. \f □ \fr 4:13 \ft \+bd «Xuning bilǝn Uning xan-xǝripi ayan ⱪilinƣinida, silǝrmu yayrap xadlinisilǝr»\+bd* — «Uning xan-xǝripi ayan ⱪilinƣinida»: — demǝk, Mǝsiⱨ ⱪayta kǝlginidǝ.\f*  
\v 14 Silǝr Mǝsiⱨning nami tüpǝylidin ⱨaⱪarǝtkǝ uqrisanglar, bǝhtlik bolisilǝr! Qünki xan-xǝrǝpning Roⱨi, yǝni Hudaning Roⱨi wujudunglarƣa qüxkǝn bolidu. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «Silǝr Mǝsiⱨning nami tüpǝylidin ⱨaⱪarǝtkǝ uqrisanglar, bǝhtlik bolisilǝr! Qünki xan-xǝrǝpning Roⱨi, yǝni Hudaning Roⱨi wujudunglarƣa qüxkǝn bolidu»\+bd* — «Yǝx.» 11:2ni kɵrüng. Bǝzi kona kɵqürmiliridǝ «Ular tǝripidin uningƣa kupurluⱪ ⱪilinidu, lekin silǝrning tǝripinglardin uluƣlinidu» dǝp ⱪoxulidu.\f*  \x + \xo 4:14 \xt Mat. 5:10; 1Pet. 2:20; 3:14. \x*  
\v 15 Aranglardin birining azab-oⱪubǝt qekixi ⱨǝrgizmu ⱪatil, oƣri, rǝzil yaki qepilƣaⱪ bolux sǝwǝbidin bolmisun.  
\v 16 Biraⱪ qǝkkǝn azab-oⱪubiti «Mǝsiⱨiy» dǝp atalƣanliⱪi sǝwǝbidin bolsa, u buningdin nomus ⱪilmisun; ǝksiqǝ, muxu nam \add bilǝn\add* \add atalƣanliⱪi\add* üqün Hudaƣa mǝdⱨiyǝ oⱪusun. \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «Biraⱪ qǝkkǝn azab-oⱪubiti «Mǝsiⱨiy» dǝp atalƣanliⱪi sǝwǝbidin bolsa, u buningdin nomus ⱪilmisun; ǝksiqǝ, muxu nam bilǝn atalƣanliⱪi üqün Hudaƣa mǝdⱨiyǝ oⱪusun»\+bd* — «Mǝsiⱨiy» grek tilida «Hristiyan». «Mǝsiⱨ» grek tilida «Hristos» dǝp ipadilinidu.\f*  
\v 17 Qünki soraⱪning baxlinidiƣan waⱪti-saiti kǝldi; soraⱪ aldi bilǝn Hudaning ɵyidikiliridin baxlinidu; wǝ ǝgǝr biz bilǝn baxlansa, u ⱨalda Hudaning hux hǝwirigǝ ⱪulaⱪ salmiƣanlarning aⱪiwiti nemǝ bolar? \f □ \fr 4:17 \ft \+bd «Qünki soraⱪning baxlinidiƣan waⱪti-saiti kǝldi; soraⱪ aldi bilǝn Hudaning ɵyidikiliridin baxlinidu»\+bd* — xübⱨisizki, rosul Petrus yuⱪirida tilƣa alƣan azab-oⱪubǝtlǝr wǝ sinaxlar Hudaning ɵz ailisidikilǝrgǝ nisbǝtǝn birhil soraⱪning baxlinixi yaki tǝrbiyǝ bolup, kǝmqiliklirimizni oquⱪ ⱪilidiƣan sinaⱪlar, dǝp ⱨesabliƣili bolidu.\f*  \x + \xo 4:17 \xt Yǝr. 25:29; Luⱪa 10:12; 23:31. \x*  
\v 18 \add Dǝl\add* \add muⱪǝddǝs yazmilarda yezilƣinidǝk\add*: —  
\m «Əgǝr ⱨǝⱪⱪaniylarning ⱪutⱪuzuluxi tǝs bolsa,  
\m Ihlassizlar ⱨǝm gunaⱨkarlarning aⱪiwiti ⱪandaⱪ bolar?»\f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Əgǝr ⱨǝⱪⱪaniylarning ⱪutⱪuzuluxi tǝs bolsa, ihlassizlar ⱨǝm gunaⱨkarlarning aⱪiwiti ⱪandaⱪ bolar?»\+bd* — Tǝwrat «Pǝnd.» 11:13, LXX grekqǝ tǝrjimisidin elinƣan. Grek tilida «Ihlassizlar ⱨǝm gunaⱨkarlar nǝdǝ kɵrünidu?!» degǝn sɵzlǝr bilǝn ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:18 \xt Pǝnd. 11:31. \x*   
\b  
\m
\v 19 Xuning üqün, Hudaning iradisi bilǝn azab-oⱪubǝt qǝkkǝnlǝr yahxi ǝmǝllǝrni dawam ⱪilip, jenini wǝdisidǝ turidiƣan Yaratⱪuqiƣa amanǝt ⱪilip tapxursun.\f □ \fr 4:19 \ft \+bd «... Hudaning iradisi bilǝn azab-oⱪubǝt qǝkkǝnlǝr yahxi ǝmǝllǝrni dawam ⱪilip, jenini wǝdisidǝ turidiƣan Yaratⱪuqiƣa amanǝt ⱪilip tapxursun»\+bd* — «wǝdisida turidiƣan Yaratⱪuqi» degǝn ibarǝ intayin ǝⱨmiyǝtlik. «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ uning üstidǝ azraⱪ tohtilimiz.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Aⱪsaⱪallar wǝ yaxlarƣa ⱪilinƣan nǝsiⱨǝt  
\m
\v 1 Əmdi mǝn aranglardiki aⱪsaⱪallardin (Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtlirining guwaⱨqisi, namayan ⱪilinidiƣan xan-xǝrǝpkǝ nesip bolƣuqi wǝ silǝrgǝ ohxax bir aⱪsaⱪal süpitidǝ) xuni ɵtünimǝnki,\f □ \fr 5:1 \ft \+bd «Mǝsiⱨning azab-oⱪubǝtlirining guwaⱨqisi, namayan ⱪilinidiƣan xan-xǝrǝpkǝ nesip bolƣuqi wǝ silǝrgǝ ohxax bir aⱪsaⱪal süpitidǝ...»\+bd* — «namayan ⱪilinidiƣan xan-xǝrǝp» degǝnlik Mǝsiⱨning ⱪaytip kelixidǝ namayan bolidiƣan xan-xǝrǝp.\f*  
\v 2 — Hudaning silǝrning aranglardiki padisini obdan beⱪinglar; ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup, uni mǝjburǝn ǝmǝs, bǝlki ihtiyarǝn zimminglarƣa elinglar; pul-dunya üqün ǝmǝs, bǝlki huxalliⱪ bilǝn ⱪilinglar.\f □ \fr 5:2 \ft \+bd «Hudaning silǝrning aranglardiki padisini obdan beⱪinglar»\+bd* — «Hudaning ... padisi» jamaǝt, ǝlwǝttǝ. \+bd «ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup, uni mǝjburǝn ǝmǝs, bǝlki ihtiyarǝn zimminglarƣa elinglar»\+bd* — «ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup...» — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ «Hudaƣa ⱪarap ularƣa yetǝkqilik hizmitidǝ bolup...» deyilidu. \+bd «pul-dunya üqün ǝmǝs, bǝlki huxalliⱪ bilǝn ⱪilinglar»\+bd* — «pul-dunya üqün ǝmǝs» degǝnlik Petrusning ǝyni sɵzliri: — «ⱨaramdin bolƣan pul üqün ǝmǝs» — Petrusning muxu sɵzlǝr bilǝn kɵrsǝtkini: «pul adǝmni qoⱪum gunaⱨkar ⱪilidu» degǝnlik ǝmǝs, qünki ⱨǝrbirimiz pulni ixlitiximiz kerǝk; uning kɵrsǝtkini, xübⱨisizki, pulning dǝrwǝⱪǝ adǝmni gunaⱨkar ⱪilix hǝtiri bardur. Pulning ɵzi ǝslidǝ gunaⱨning dunyada pǝyda bolƣanliⱪidin pǝyda bolƣan; gunaⱨ bolmisa pul bolalmaytti; xu tǝrǝptinmu «ⱨaramdin bolƣan».\f*  \x + \xo 5:2 \xt Ros. 20:28; 1Tim. 3:3; Tit. 1:7. \x*  
\v 3 Hudaning padisiƣa ƣojining ɵz tǝǝlluⱪatliriƣa bolƣinidǝk bolmay, bǝlki ularƣa ülgǝ bolunglar.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «Hudaning padisiƣa ƣojining ɵz tǝǝlluⱪatliriƣa bolƣinidǝk bolmay, bǝlki ularƣa ülgǝ bolunglar»\+bd* — yaki «ɵzigǝ amanǝt ⱪilinƣanlarƣa (jamaǝttikilǝrgǝ, demǝk) ɵzi bǝg ɵzi han boluwalmay, bǝlki ularƣa ülgǝ bolunglar».\f*  \x + \xo 5:3 \xt 2Kor. 1:24; Fil. 3:17; 1Tim. 4:12; Tit. 2:7. \x*  
\v 4 Xundaⱪ ⱪilsanglar, Bax Padiqi axkarǝ bolƣanda, mǝnggü tozumas xan-xǝrǝp tajiƣa erixisilǝr.\f □ \fr 5:4 \ft \+bd «Bax Padiqi ⱪaytip axkarǝ bolƣanda»\+bd* — Rǝb Əysa ⱪaytip kǝlgǝndǝ. \+bd «mǝnggü tozumas xan-xǝrǝp tajiƣa erixisilǝr»\+bd* — grek «Olimpik» musabiⱪisidǝ ƣaliblarƣa gül-giyaⱨtin ɵrülgǝn taj in’am ⱪilinatti. Bu bir kün iqidila tozup ketidiƣan taj, ǝlwǝttǝ.\f*  \x + \xo 5:4 \xt Yǝx. 40:11; Əz. 34:23; Yⱨ. 10:11; 1Kor. 9:25; Ibr. 13:20; 2Tim. 4:8; Yaⱪ. 1:12; 1Pet. 1:4; 2:25. \x*   
\m
\v 5 Əy yaxlar, qonglarƣa boysununglar. Xuningdǝk, ⱨǝmminglar bir-biringlarƣa nisbǝtǝn kiqik peilliⱪni üstünglarƣa oriwelinglar. Qünki: «Huda tǝkǝbburlarƣa ⱪarxidur, lekin mɵmin-kǝmtǝrlǝrgǝ xǝpⱪǝt ⱪilidu».\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Əy yaxlar, qonglarƣa boysununglar. Xuningdǝk, ⱨǝmminglar bir-biringlarƣa nisbǝtǝn kiqik peilliⱪni üstünglarƣa oriwelinglar»\+bd* — «qonglar» degǝnning baxⱪa birhil tǝrjimisi «aⱪsaⱪallar». Lekin muxu yǝrdǝ «qonglar» yaki «yaxanƣanlar»ƣa toƣra kelidu. \+bd «Huda tǝkǝbburlarƣa ⱪarxidur, lekin mɵmin-kǝmtǝrlǝrgǝ xǝpⱪǝt ⱪilidu»\+bd* — «Pǝnd.» 3:34; «Yaⱪ.» 4:6nimu kɵrüng.\f*  \x + \xo 5:5 \xt Pǝnd. 3:34; Rim. 12:10; Fil. 2:3; Yaⱪ. 4:6. \x*  
\v 6 Ɵzünglarni Hudaning ⱪudrǝtlik ⱪoli astida tɵwǝn tutunglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, waⱪti-saiti kǝlgǝndǝ Huda silǝrni yuⱪiri kɵtüridu;\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Ɵzünglarni Hudaning ⱪudrǝtlik ⱪoli astida tɵwǝn tutunglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar, waⱪti-saiti kǝlgǝndǝ Huda silǝrni yuⱪiri kɵtüridu»\+bd* — buning toluⱪ mǝnisi bǝlkim «Hudaning ⱪudrǝtlik ⱪoli üstünglarƣa tǝrbiyǝ berix üqün qüxkǝn bolsa, uning astida tɵwǝn turunglar, ɵzünglarni uning astida tɵwǝn tutunglar».\f*  \x + \xo 5:6 \xt Ayup 22:29; Pǝnd. 29:23; Mat. 23:12; Luⱪa 14:11; Yaⱪ. 4:10. \x*  
\v 7 Barliⱪ ƣǝm-ⱪayƣuliringlarni Uning üstigǝ taxlap ⱪoyunglar. Qünki U silǝrning ƣeminglarni ⱪilidu.\x + \xo 5:7 \xt Zǝb. 55:22; Mat. 6:25; Luⱪa 12:22; 1Kor. 9:9; Fil. 4:6; Ibr. 13:5; 1Tim. 6:8. \x*   
\m
\v 8 Ɵzünglarni ⱨoxyar wǝ sǝgǝk tutunglar. Qünki düxmininglar bolƣan Iblis huddi ⱨɵrkirǝwatⱪan xirdǝk, yutⱪudǝk birsini izdǝp ⱪatrap yürmǝktǝ;\x + \xo 5:8 \xt Ayup 1:7; Luⱪa 22:31; 1Tes. 5:6; 1Pet. 1:13; 4:7. \x*  
\v 9 silǝr etiⱪadinglarda qing turup uningƣa ⱪarxi turunglar. Qünki bilisilǝrki, pütün dunyadiki ⱪerindaxliringlarmu ohxax azab-oⱪubǝtlǝrning tügixigüqǝ qidawatidu. \f □ \fr 5:9 \ft \+bd «Qünki bilisilǝrki, pütün dunyadiki ⱪerindaxliringlarmu ohxax azab-oⱪubǝtlǝrning tügixigüqǝ qidawatidu»\+bd* — «pütün dunyadiki ⱪerindaxlar» degǝnlik bǝlkim (1) Yǝⱨudiyǝ-Galiliyǝdǝ turuwatⱪan, ɵz yurtdaxliri tǝripidin ziyankǝxlikkǝ uqrawatⱪan Yǝⱨudiy ⱪerindaxlarni; (2) «yat ǝllik ⱪerindaxlar» — yat ǝllik butpǝrǝslǝr arisida turuwatⱪan, ular tǝripidin ziyankǝxlikkǝ uqrawatⱪan Yǝⱨudiy ǝmǝs ⱪerindaxlarni, yaki; (3) ⱨǝr ikkisini kɵrsitidu. 
\fp  «... tügixigüqǝ qidawatidu» degǝn sɵz bu azab-oⱪubǝtlǝrning; (1) Hudaning mǝⱪsǝtlirigǝ, xundaⱪla Ɵz muⱪǝddǝs bǝndilirigǝ zɵrür ikǝnlikini wǝ; (2) qǝklik ikǝnlikini kɵrsitidu.\f*  \x + \xo 5:9 \xt Əf. 4:27; Yaⱪ. 4:7. \x*  
\v 10 Əmma silǝrni Mǝsiⱨ Əysa arⱪiliⱪ Ɵzining mǝnggülük xan-xǝripigǝ qaⱪirƣan, pütkül meⱨir-xǝpⱪǝtning Igisi bolƣan Huda azraⱪⱪinǝ waⱪit azab-oⱪubǝt qǝkkininglardin keyin, Ɵzi silǝrni ǝsligǝ kǝltürüp, dǝs turƣuzup, mustǝⱨkǝm wǝ ulƣa bekitilgǝndǝk tǝwrǝnmǝs ⱪilidu. \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Huda... Ɵzi silǝrni ǝsligǝ kǝltürüp...»\+bd* — ǝsligǝ kǝltürüp» yaki «ⱪorallandurup» yaki «kamil ⱪilip...». \+bd «(silǝrni) ... ulƣa bekitilgǝndǝk tǝwrǝnmǝs ⱪilix»\+bd* — grek tilida bir peil bilǝnla ipadilinidu.\f*  \x + \xo 5:10 \xt Ibr. 10:37; 1Pet. 1:6. \x*  
\v 11 Uningƣa \add barliⱪ\add* xan-xǝrǝp wǝ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Uningƣa barliⱪ xan-xǝrǝp wǝ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!»\+bd* — bǝzi kona kɵqürmilǝrdǝ pǝⱪǝt «Uningƣa barliⱪ küq-ⱪudrǝt ǝbǝdil’ǝbǝd mǝnsup bolƣay, amin!» deyilidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Ahirⱪi salam  
\m
\v 12 Mǝn bu ⱪisⱪiƣina hǝtni yezip, ɵzüm sadiⱪ ⱪerindixim dǝp bilidiƣan Silwanusning wasitisi bilǝn silǝrgǝ yollidim. Uxbu hǝtni yeziximning mǝⱪsiti, silǝrgǝ jekilǝx wǝ silǝrni riƣbǝtlǝndürüx, xundaⱪla Hudaning ⱨǝⱪiⱪiy meⱨir-xǝpⱪitining ǝnǝ xundaⱪ ikǝnlikigǝ guwaⱨliⱪ berixtin ibarǝttur. Bu meⱨir-xǝpⱪǝttǝ qing turunglar.\f □ \fr 5:12 \ft \+bd «Mǝn bu ⱪisⱪiƣina hǝtni yezip, ɵzüm sadiⱪ ⱪerindixim dǝp bilidiƣan Silwanusning wasitisi bilǝn silǝrgǝ yollidim»\+bd* — muxu Silwanus bǝlkim ǝslidǝ rosul Pawlusning ⱨǝmraⱨi wǝ hizmǝtdixi bolƣan Silwanus idi (mǝsilǝn «Ros.» 16-17-bablarni kɵrüng) «Silwanusning wasitisi bilǝn» — yǝni mumkinqilik barki, uxbu hǝtni yezixⱪa Silwanus rosul Petrusⱪa katip bolƣanidi. \+bd «Uxbu hǝtni yeziximning mǝⱪsiti, silǝrgǝ jekilǝx wǝ silǝrni riƣbǝtlǝndürüx...»\+bd* — «jekilǝx» wǝ «riƣbǝtlǝndürüx» grek tilida bir peil bilǝnla ipadilinidu.\f*   
\m
\v 13 Silǝr bilǝn billǝ tallanƣan Babilda turuwatⱪan jamaǝt wǝ oƣlum Markustin silǝrgǝ salam. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «Silǝr bilǝn billǝ tallanƣan Babilda turuwatⱪan jamaǝt»\+bd* — bǝzi tarihxunaslar «Babil» degǝnlikni ⱨǝⱪiⱪiy (Əfrat dǝryasi boyidiki) Babilon (Babil) xǝⱨirini kɵrsitidu, dǝp ⱪaraydu. Yǝnǝ bǝzilǝr «Babil»ni «Rim xǝⱨirining etiⱪadqilar arisidiki mǝhpiy nami» dǝp ⱪaraydu — xu waⱪittiki etiⱪadqilar Rim xǝⱨirini mǝhpiy ⱨalda Babil (qiriklixip kǝtkǝn «bu dunya»ning simwoli) dǝp atiƣan boluxi mumkin. Rosul Petrusning Babil xǝⱨiridǝ bolƣanliⱪi toƣrisida tarihta mǝlumat yoⱪ wǝ uning Rim xǝⱨiridǝ turƣanliⱪi toƣruluⱪ ispat bar. 
\fp  \+bd «jamaǝt»\+bd* — ǝslidiki grekqǝ tekisttǝ — «turuwatⱪan ⱪiz». Bu ibarǝ Rimdiki jamaǝtni kɵrsitixi mumkin. \+bd «oƣlum Markustin silǝrgǝ salam»\+bd* — «oƣlum Markus» rosul Petrusning roⱨiy jǝⱨǝttiki oƣli. Əmǝliyǝttǝ Markus Petrusningki jiyǝn ukisi boluxi mumkin idi.\f*   
\m
\v 14 Bir-biringlar bilǝn meⱨribanlarqǝ sɵyüxüp salamlixinglar.  
\m Silǝrgǝ, yǝni Mǝsiⱨdǝ bolƣan ⱨǝmminglarƣa amanliⱪ-hatirjǝmlik yar bolƣay!\x + \xo 5:14 \xt Rim. 16:16; 1Kor. 16:20; 2Kor. 13:12; 1Tes. 5:26. \x*