\id RUT
\h Rut 
\toc1 Rut 
\toc2 Rut 
\toc3 Rut 
\mt1 Rut  
\c 1
\s1 Elimelek ailisining Moabqa bérishi  
\m
\v 1 \add Batur\add* Hakimlar höküm sürgen mezgilde shundaq boldiki, zéminda acharchiliq yüz berdi. Shu waqitta bir adem ayali we ikki oghlini élip Yehuda zéminidiki Beyt-Lehemdin chiqip, Moabning sehralirida bir mezgil turup kélishke bardi. \f □ \fr 1:1 \ft \+bd «mezgilde»\+bd* - ibraniy tilida «künlerde». \+bd «sehralirida»\+bd* - ibraniy tilida «étizliqlirida». Moabtikiler Yehudiylargha öch idi. Bu Elimelek we ailisidikilerning Moabning sheherlirige emes, belki sehrasigha bérishining bir sewebi bolsa kérek.\f*  
\v 2  U kishining ismi Elimelek , ayalining ismi Naomi, ikki oghlining ismi Mahlon bilen Kilyon idi. Ular Beyt-Lehemde olturuqluq, Efrat jemetidin idi. Ular Moabning sehrasigha kélip shu yerde olturaqlashti.  
\v 3 Kéyin Naomining éri Elimelek öldi; ayali ikki oghli bilen qaldi.  
\v 4 Ular Moab qizliridin özlirige xotun aldi. Birining éti Orpah, yene birining éti Rut idi. Ular shu yerde on yildek turdi.   
\m
\v 5 Mahlon bilen Kilyon her ikkisi öldi; shuning bilen apisi éri hem oghulliridin ayrilip yalghuz qaldi.   
\b  
\m  
\s1 Naomi bilen Rutning Beyt-Lehemge qaytip kélishi  
\m
\v 6 Shuning bilen ayal ikki kélini bilen qopup Moabning sehrasidin qaytip ketmekchi boldi; chünki u Perwerdigarning Öz xelqini yoqlap, ashliq bergenliki toghrisidiki xewerni Moabning sehrasida turup anglighanidi.  
\v 7 Shuning bilen u ikki kélini bilen bille turghan yéridin chiqip, Yehuda zéminigha qaytishqa yolgha chiqti.  
\v 8 Naomi ikki kélinige: — her ikkinglar qaytip öz ananglarning öyige béringlar. Silerning merhumlargha we manga méhribanliq körsetkininglardek Perwerdigarmu silerge méhribanliq körsetkey!  
\v 9 Perwerdigar siler ikkinglarni öz éringlarning öyide aram tapquzghay! — dep, ularni söyüp qoydi. Ular hörkirep yighliship  
\v 10 uninggha: — Yaq, biz choqum séning bilen teng öz xelqingning yénigha qaytimiz, — déyishti.   
\m
\v 11 Lékin Naomi: — Yénip kétinglar, ey qizlirim! Némishqa méning bilen barmaqchisiler? Qorsiqimda silerge er bolghudek oghullar barmu?  
\v 12  Yénip kétinglar, ey qizlirim! Chünki men qérip ketkechke, erge tégishke yarimaymen. Derheqiqeten bügün kéche bir erlik bolushqa, shundaqla oghulluq bolushqa ümid bar dégendimu,  
\v 13  ular yigit bolghuche sewr qilip turattinglarmu? Ularni dep bashqa erge tegmey saqlap turattinglarmu? Yaq, bolmaydu, qizlirim! Chünki Perwerdigarning qoli manga qarshi bolup méni azablaydighini üchün, men tartidighan derd-elem silerningkidin téximu éghir bolidu, — dédi.\f □ \fr 1:13 \ft \+bd «Men tartidighan derd-elem silerningkidin téximu éghir bolidu»\+bd* — gerche Rut bilen Orpah her ikkisi éridin ayrilish azabini tartqan tul xotunlar bolsimu, Naomining azabi téximu éghir idi; uning éridin hem ikki oghlidin ayrilip qélish azabi bar idi. Uning üstige, u ikki kélinining özidek yaqa yurtta tul bolup turush derdini taritishini xalimaytti. 
\fp  Bu sözning yene ikki terjimisi bar: «Men siler üchün (tul qalghanliqinglardin) intayin azablinimen» yaki «Méning derd-elimim silerge bek éghir yük bolup qalidu, siler kötürelmeysiler»\f*   
\m
\v 14  Ular yene hörkirep yighlashti. Orpah qéynanisini söyüp xoshlashti, lékin Rut uni ching quchaqlap turuwaldi.  
\v 15 Naomi uninggha: — Mana, kélin singling öz xelqi bilen ilahlirining yénigha yénip ketti! Senmu kélin singlingning keynidin yénip ketkin! — dédi.   
\m
\v 16 Lékin Rut jawaben: — Méning séning yéningdin kétishimni we sanga egishish niyitimdin yénishni ötünme; chünki sen nege barsang menmu shu yerge barimen; sen nede qonsang menmu shu yerde qonimen; séning xelqing méningmu xelqimdur we séning Xudaying méningmu Xudayimdur.  
\v 17 Sen nede ölseng menmu shu yerde ölimen we shu yerde yatimen; ölümdin bashqisi méni sendin ayriwetse Perwerdigar méni ursun hem uningdin ashurup jazalisun! — dédi. \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «Perwerdigar méni ursun hem uningdin ashurup jazalisun!»\+bd* - ibraniy tilida: «... Perwerdigar mangimu shundaq qilsun we uningdin ashurup qilsun!»\f*   
\m
\v 18 Naomi uning özige egiship bérishqa qet’iy niyet qilghinini körüp, uninggha yene éghiz achmidi.   
\m
\v 19 Ikkisi méngip Beyt-Lehemge yétip keldi. Shundaq boldiki, ular Beyt-Lehemge yétip kelginide pütkül sheherdikiler ularni körüp zilzilige keldi. Ayallar bolsa: — Bu rasttinla Naomimidu? — déyishti.   
\m
\v 20 U ulargha jawaben: — Méni Naomi démey, belki «Mara» denglar; chünki Hemmige Qadir manga zerdab yutquzdi. \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Méni Naomi démey...»\+bd* — «Naomi» dégenning menisi: «yéqimliq», «köngüllük», «huruzluq»; «Mara» bolsa «achchiq», «elemlik», «zerdabliq» dégen menide.\f*  
\v 21 Toqquzum tel halette bu yerdin chiqtim; lékin Perwerdigar méni quruq qaytquzdi. Perwerdigar méni eyiblep guwahliq berdi, Hemmige Qadir méni xarlighaniken, némishqa méni Naomi deysiler? — dédi.\f □ \fr 1:21 \ft \+bd «Perwerdigar méni eyiblep guwahliq berdi»\+bd* — bashqa birxil terjimiliri: — «Perwerdigar manga qarshi chiqti» yaki «méni azablidi». Bu sözler toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.\f*   
\m
\v 22  Shundaq qilip Naomi bilen kélini Moab qizi Rut Moabning sehrasidin qaytip keldi; ular ikkisi Beyt-Lehemge yétip kélishi bilen teng arpa ormisi bashlan’ghanidi.   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Rutning Boazning étizida bashaq térishi  
\m
\v 1 Naomining érige tughqan kélidighan Boaz isimlik bir adem bar idi. U Elimelekning jemetidin bolup, intayin bay adem idi. \x + \xo 2:1 \xt Mat. 1:5\x*  
\v 2 Moab qizi Rut Naomigha: — Men étizliqqa baray, birerkimning neziride iltipat tépip, uning keynidin méngip arpa bashaqlirini tersem? — dédi.  
\m U uninggha: — Barghin, ey qizim, dédi.\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «Bashaq térish»\+bd* - Tewrat qanuni boyiche namrat kishiler we yaqa yurtluqlarning ormichilarning arqisidin chéchilip ketken bashaqlarni térishige ruxset bérilishi kérek («Law.» 19:9-10ni körüng). 
\fp  Gerche Naomining özining bir parche étizi bar bolsimu (4:3), uninggha shu pesilde birnerse térilmighanidi. Rut mushu iltimasi bilen Naomini «bashaq térish» xijaletchilikidin qutquzidu, elwette.\f*   
\m
\v 3 Shuning bilen u chiqip étizliqlargha kélip, u yerde ormichilarning keynidin bashaq terdi. Bextige yarisha, del u kelgen étizliq Elimelekning jemeti bolghan Boazning étizliqliri idi.   
\b  
\m
\v 4 Mana, u waqitta Boaz Beyt-Lehemdin chiqip kélip, ormichilar bilen salamliship: — Perwerdigar siler bilen bille bolghay! — dédi.  
\m Ular uninggha jawaben: — Perwerdigar sanga bext-beriket ata qilghay! — dédi.   
\m
\v 5 Boaz ormichilarning üstige nazaretke qoyulghan xizmetkaridin: — Bu yash chokan kimning qizi bolidu? — dep soridi. \f □ \fr 2:5 \ft \+bd «Xizmetkaridin»\+bd* - ibraniy tilida «yigitidin». \+bd «Bu yash chokan kimning qizi bolidu? »\+bd* - Shu chaghda Rut téxi tul bolghachqa, shuninggha yarisha alahide kiyimlirini kiywatqan idi. 3:3ni we izahatini körüng.\f*   
\m
\v 6 Ormichilarning üstige qoyulghan xizmetkar jawab bérip: — Bu Naomi bilen bille Moabning sehrasidin qaytip kelgen Moabiy chokan bolidu.  
\v 7 U: «Ormichilarning keynidin önchilerning arisidiki chéchilip ketken bashaqlarni tériwalaymu?» dep telep qildi. Andin u kélip etigendin hazirghiche ishlewatidu; u peqet kepide bir’az dem aldi, — dédi. \f □ \fr 2:7 \ft \+bd «Kepide»\+bd* - ibraniy tilida «öyde». Orma mezgilde ormichilar belkim étizliqta dem élishqa waqitliq kepe salghan bolsa kérek.\f*   
\m
\v 8 Boaz Rutqa: — Ey qizim, anglawatamsen?! Sen bashaq tergili bashqa bir kimning étizliqigha barmighin, bu yerdinmu ketme, méning dédeklirim bilen birge mushu yerde turghin. \f □ \fr 2:8 \ft \+bd «Dédeklirim bilen birge mushu yerde turghin»\+bd* - dédeklerning ishi belkim arpa paylirini yighip önche qilish idi. Rut «ularning qéshida» ishlise köprek bashaqlarni téreleytti, elwette.\f*  
\v 9 Diqqet qilghin, qaysi étizda orma orghan bolsa, \add dédeklerge\add* egiship barghin. Men yigitlerge: Uninggha chéqilmanglar, dep tapilap qoydum! Eger ussap qalsang bérip, idishlardin yigitlirim \add quduqtin\add* tartqan sudin ichkin, — dédi.   
\b  
\m
\v 10 Rut özini yerge étip tizlinip, béshini yerge tegküzüp tezim qilip, uninggha: — Men bir bigane tursam, némishqa manga shunche ghemxorluq qilghudek neziringde shunchilik iltipat tapqanmen? — dédi.   
\m
\v 11 Boaz uninggha jawaben: — Éring ölüp ketkendin kéyin qéynananggha qilghanliringning hemmisi, shundaqla séning ata-anangni we öz wetiningdin qandaq ayrilip, sen burun tonumaydighan bir xelqning arisigha kelgining manga pütünley ayan boldi;  
\v 12 Perwerdigar qilghininggha muwapiq sanga yandurghay, sen qanatlirining tégide panah izdigen Israilning Xudasi Perwerdigar teripidin sanga uning toluq in’ami bérilgey, dédi.  
\v 13 Rut jawaben: — Ey xojam, neziringde iltipat tapqaymen; men séning dédiking bolushqimu yarimisammu, sen manga teselli bérip, dédikingge méhribane sözlerni qilding, — dédi. \f □ \fr 2:13 \ft \+bd «dédiking»\+bd* - ibraniy tilida «dédek»ni teswirleydighan ikki söz bar. Rut bu ayette bulardin eng töwen orunni körsitidighan sözni ishlitip özini teswirleydu.\f*   
\m
\v 14 Tamaq waqtida Boaz uninggha: — Qéni, buyaqqa kelgin, nandin ye, nanni sirkige tögürgin! — dédi. Rut ormichilarning yénigha kélip olturdi; Boaz qomachtin élip uninggha tutti. U uningdin toyghuche yédi we yene azraq ashurup qoydi.   
\m
\v 15 U bashaq tergili qopqanda, Boaz yigitlirige buyrup: — Uni hetta önchilerning arisida bashaq tergili qoyunglar, uni héch xijalette qaldurmanglar.  
\v 16 Hetta hem uning üchün azraq bashaqlarni önchilerdin etey ayrip, uninggha tergili chüshürüp qoyunglar, uni héch eyiblimenglar, dédi.   
\m
\v 17 Shundaq qilip u kechkiche étizliqta bashaq terdi, tériwalghanlirini soqqanda, texminen bir efah arpa chiqti. \f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Bir efah arpa»\+bd* - texminen 15 kilogramche idi.\f*  
\v 18 Andin u arpisini élip, sheherge kirdi, qéynanisi uning tergen \add arpisini\add* kördi; u yene u yep toyun’ghandin kéyin saqlap qoyghinini chiqirip uninggha berdi.   
\m
\v 19 Qéynanisi uninggha: — Sen bügün nede bashaq terding, nede ishliding? Sanga ghemxorluq qilghan shu kishige bext-beriket ata qilin’ghay! — dédi.  
\m U qéynanisigha kimningkide ish qilghinini éytip: — Men bügün ishligen étizning igisining ismi Boaz iken, dédi.   
\m
\v 20 Naomi kélinige: — Tiriklergimu, ölgenlergimu méhribanliq qilishtin bash tartmighan kishi Perwerdigardin bext-beriket körgey! — dédi. Andin Naomi uninggha yene: — U adem bizning yéqin tughqinimizdur, u bizni qutquzalaydighan hemjemetlerdin biridur, — dédi. \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «Bizni qutquzalaydighan hemjemetlerdin biri»\+bd* - (««hemjemet-nijatkar»imizdin biri» yaki ««hemjemet-qutquzghuchi»imizdin biri») — bu ibraniy tilida «goél» dégen söz bilen ipadilinidu. Bu sözining alahide menisi bar. Birsi namratliqtin özini qulluqqa sétiwetken bolsa yaki bashqa qiyin ehwalgha uchrap mal-mülükini satqan bolsa, Musa peyghember tapshuruwalghan qanun’gha asasen, shu kishining yéqin uruq-tughqanliri, hemjemetlirining uni hörlükke chiqirip qutquzush hoquqi bar idi. Démek, u sétiwalghuchigha adil bir bahada pul bersila, u uning öz qérindishini hör qilip qutquzush hoquqi bar idi. Hoquqni ishlitish hemjemetining öz ixtiyarliqi bilen bolatti, elwette. U hoquqini ishletmekchi bolsa, héchkim uni tosalmaytti. Naomi mushu yerde: «Bizdin xewer élish mes’uliyiti bolghan yéqin tughqanlirimizdin biri bar» démekchi bolidu.\f*   
\m
\v 21 Moab qizi Rut yene: — U manga yene: «Méning yigitlirim pütün hosulumni yighip bolghuche ular bilen birge bolghin» dédi, — dédi.   
\m
\v 22 Naomi kélini Rutqa: — Ey qizim, birsining sanga yamanliq qilmasliqi üchün bashqisining étizliqigha barmay, uning dédekliri bilen bille chiqip ishliseng yaxshidur, dédi.\f □ \fr 2:22 \ft \+bd «Birsining sanga yamanliq qilmasliqi üchün»\+bd* - Naomining bu agah sözliri bizge «Batur Hakimlar» dewridiki omumiy ehwalni ayan qilsa kérek.\f*   
\m
\v 23 Shuning bilen arpa we bughday hosuli yighilip bolghuche, Rut Boazning dédekliri bilen yürüp bashaq terdi. U qéynanisi bilen bille turuwerdi.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Rutning xaman’gha bérip, Boaz bilen körüshüsh  
\m
\v 1 Shu künlerde, qéynanisi Naomi uninggha: — Ey qizim, hal-ehwalingning yaxshi bolushi üchün, séning aram-bextingni izdimeymenmu?\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «Séning aram-bextingni izdimeymenmu?»\+bd* - Naomining mushu «aram-bext» dégini Rutni qaytidin öy-ochaqliq qilishni körsitidu.\f*  
\v 2 Sen dédekliri bilen ishligen Boaz bizge tughqan kélidu emesmu? Mana, bügün axsham u xamanda arpa soruydu.  
\v 3 Emdi sen yuyunup-tarinip, özüngge etirlik may sürüp, \add ésil\add* kiyimliringni kiyip, xaman’gha chüshkin; lékin u er kishi yep-ichip bolmighuche, özüngni uninggha körsetmigin.\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «Özüngge etirlik may sürüp»\+bd* - ibraniy tilida «özüngni mesih qilip» yaki «özüngni mesihlep».\f*  
\v 4 U yatqanda uning uxlaydighan yérini körüwal. Andin sen kirip, ayagh teripini échip, shu yerde yétiwalghin. Andin u sanga néme qilish kéreklikini éytidu, — dédi.   
\m
\v 5  Rut uninggha: — Sen néme déseng men shuni qilimen, — dédi.  
\v 6 U xaman’gha chüshüp, qéynanisi uninggha tapilighandek qildi.  
\v 7 Boaz yep-ichip, könglini xush qilip cheshning ayighigha bérip yatti. Andin Rut shepe chiqarmay kélip, ayagh teripini échip, shu yerde yatti.  
\v 8 Yérim kéchide Boaz chöchüp, aldigha éngishkende, mana bir ayal ayighida yatatti!\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «Chöchüp, ...»\+bd* - bashqa birxil terjimisi «titrep kétip, ...». Héchbolmighanda, Boaz putlirigha soghuq urulghanda oyghinip ketken bolsa kérek. \+bd «Éngishkende»\+bd* - bashqa birxil terjimisi «örülgende»\f*   
\m
\v 9 Kim sen?! — dep soridi u.  
\m Rut jawaben: — Men xizmetkaring Rut bolimen. Sen méning hemjemet-nijatkarim bolghining üchün xizmetkaringning üstige tonungning étikini yéyip qoyghaysen, — dédi.\f □ \fr 3:9 \ft \+bd «Xizmetkaring»\+bd* — oqurmenlerning éside barki, ibraniy tilida «dédek»ni teswirleydighan ikki söz bar. Bu ayette Rut ornini yuqiriraq körsitidighan sözni özige ishletti (2:13ni we izahatni körüng) \+bd «Hemjemet-nijatkar»\+bd* dégen uqum toghruluq 2:20ni we izahatni körüng. \+bd «Toningning étikini xizmetkaringning üstige yépip qoyghaysen»\+bd* - Rut éytqan «Toningning étikini xizmetkaringning üstige yépip qoyghaysen» dégen ibare: — «Méni sayengning astigha alghin, méni emringge alghin» dégenni we özining Boazning ayali bolushqa razi ikenlikini bildüridu. Xudamu Israilni öz qaniti astigha alghanliqi toghruluq shu sözni qilghan — «Ez.» 16:8ni körüng.\f*   
\m
\v 10 U jawaben: — Ey qizim, Perwerdigardin bext-beriket tapqaysen! Séning kéyin körsetken sadaqet-méhribanliqing ilgiri körsetkiningdinmu artuqtur; chünki \add séni izdigen\add* yigitler, meyli kembeghel bolsun, bay bolsun, ularning keynidin ketmiding.\f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Séni izdigen yigitler»\+bd* - Boazning sözige qarighanda (shübhisizki, u hem tirishchan hem chirayliq bolghachqa) Rutni birqanche yigit izdep kelgen. Lékin Rut öz meylige egiship ularni tallimay, belki ornigha qéynanisi Naomigha yaxshi bolsun dep rehmetlik érige «hemjemet-nijatkar» bolghan Boazning panahliqini izdigen. Shuning bilen Boaz Rutning qilghini toghruluq: «Séning kéyin körsetken sadaqet-méhribanliqing ilgiri körsetkiningdinmu artuqtur» deydu. Rutning «ilgiri körsetken (sadaqet-méhribanliqi)» bolsa qéynanisigha bolghan sadaqetlikini, uninggha hemrah bolup öz yurtini tashlap Israillarning arisigha kelgenlikini körsitidu. Boazning «Sen kéyin körsetken sadaqet-méhribanliq» dégini bolsa özini izdigenlikini körsitidu.\f*  
\v 11 I qizim, emdi qorqmighin! Déginingning hemmisini orundap bérimen; chünki pütkül shehirimizdiki mötiwerler séni peziletlik ayal dep bilidu.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «Pütkül shehirimizdiki mötiwerler»\+bd* - ibraniy tilida «xelqimning shehirining derwazisidiki kishiler» — qedimki zamanda «sheherning derwazisi» aqsaqallar we mötiwerler olturidighan jay idi; shu yerde sot échilatti. Shunga Boazning sözining toluq menisi «Méning shehirimdiki barliq mötiwerler séni peziletlik ayal dep qaraydu».\f*   
\m
\v 12  Durus, sanga hemjemet-nijatkar bolghinim rast; lékin séning mendin yéqinraq yene bir hemjemeting bar.  
\v 13 Emdi kéchiche bu yerde qalghin; ete seherde eger u hemjemetlik hoquqini ishlitip séni élishni xalisa, u alsun; lékin hemjemetlik hoquqi boyiche séni almisa, Perwerdigarning hayati bilen qesem qilimenki, men sanga hemjemetlik qilip séni alay. Tang atquche bu yerde yétip turghin! — dédi.   
\m
\v 14 U uning ayighida tang atquche yétip, kishiler bir-birini tonughudek bolushtin burun qopti. Chünki Boaz: — bir ayalning xaman’gha kelginini héchkim bilmisun, dep éytqanidi.\f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Éytqanidi»\+bd* - ibraniy tilida «éytqanidi» yaki «oylighanidi» dégen mene birla söz bilen ipadilinidu. Biz bu yerde «éytqanidi» dep terjime qilduq.\f*   
\m
\v 15 U yene \add Rutqa\add*: — Sen kiygen yépinchini échip turghin, dédi. U uni échip turuwidi, Boaz arpidin alte kemchen kemlep bérip, uning öshnisige artip qoydi. Andin u sheherge kirdi. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Alte kemchen»\+bd* - belkim «alte efah», yeni 27-45 kilogramni körsitishi mumkin.\f*  
\v 16 Rut qéynanisining yénigha keldi. U: — Ey qizim, sen hazir kim?! — dep soridi. Shuning bilen u qéynanisigha u kishining qilghanlirining hemmisini dep berdi. \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «Sen hazir kim?»\+bd* - Naomining bu soali bilen Rutning hazirqi salahiyitini soraydu: u: «Hazir sen Boazning ayali boldungmu-yoq?» dégen menini bildüridu.\f*  
\v 17 U: — U bu alte kemchen arpini manga berdi, chünki u: «qéynanangning yénigha quruq qol qaytip barmighin» dédi, — dédi.   
\m
\v 18 Naomi: — Ey qizim, bu ishning axirining qandaq bolidighinini bilgüche mushu yerde texir qilghin; chünki u adem bügün mushu ishni pütküzmey aram almaydu, dédi.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Boazning Rutni nikahigha élishi, hemjemet-nijatkarliq burchini ada qilishi  
\m
\v 1 Boaz sheher derwazisigha chiqip, shu yerde olturdi. Mana, u waqitta Boaz éytqan héliqi hemjemetlik hoquqigha ige kishi kéliwatatti. Boaz uninggha: — Ey burader, kélip bu yerde olturghin, déwidi, u kélip olturdi.\f □ \fr 4:1 \ft \+bd «Ey burader!»\+bd* - ibraniy tilida «Ey, palanchi-pokunchi!» déyilidu. Bu adem belkim Rut we Naomigha qarita hemjemetlik burchini öz üstige élishni ret qilghachqa, u bu bayanda namsiz qalghan bolsa kérek.\f*   
\m
\v 2 Andin Boaz sheherning aqsaqalliridin on ademni chaqirip, ularghimu: — Bu yerde olturunglar, dédi. Ular olturghanda  
\v 3 u hemjemetlik hoquqigha ige kishige: — Moabning sehrasidin yénip kelgen Naomi qérindishimiz Elimelekke tewe shu zéminni satmaqchi boluwatidu.  
\v 4 Shunga men mushu ishni sanga xewerlendürmekchi idim, shundaqla mushu yerde olturghanlarning aldida we xelqimning aqsaqallirining aldida «Buni sétiwalghin» démekchimen. Sen eger hemjemetlik hoquqigha asasen alay déseng, alghin; hemjemetlik qilmay, almaymen déseng, manga éytqin, men buni biley; chünki sendin \add awwal\add* bashqisining hemjemetlik hoquqi bolmaydu; andin sendin kéyin méning hoququm bar, dédi.  
\m U kishi: — Hemjemetlik qilip uni alimen, dédi.   
\m
\v 5 Boaz uninggha: — Undaqta yerni Naomining qolidin alghan künide merhumning mirasigha uning nami bilen atalghan birer ewladi qaldurulushi üchün merhumning ayali, Moab qizi Rutnimu élishing kérek, — dédi.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Moab qizi Rutnimu élishing kérek»\+bd* — «Law.» 25:25-34 we 47-55ge, we «Qan.» 25:5-10gha qarang. «Rut» 4:6-12-ayettiki ishlargha qarighanda, Beyt-Lehemde «perzentsiz qalghan qérindishining tul xotunini élish» toghrisidiki belgilime beja keltürülüwatqanda, qoshumche maddilar qoshulghan bolsa kérek (eslidiki qanun belgilimisi boyiche, birsi perzentsiz ölgen bolsa, uning akisi yaki ukisi uning mirasigha mirasxor qaldurush üchün tul xotunini élish kérek idi; Beyt-Lehemdikiler mushu belgilimige aka-ukisidin bashqa barliq uruq-tughqanlirinimu öz ichige alidu, dep qoshqan oxshaydu). «Yar.» 38:8-10nimu körüng.\f*   
\m
\v 6  Hemjemet kishi: — Undaq bolsa hemjemetlik hoququmni ishlitip \add étizni\add* alsam bolmighudek; alsam öz mirasimgha ziyan yetküzgüdekmen. Hemjemetlik hoquqini sen özüng ishlitip, yerni sétiwalghin; men ishlitelmeymen, dédi.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «men \+bd*\+bdit shu hoquqni\+bdit* ishlitelmeymen» - bu kishi belkim: «Eger Ruttin perzent körsem, ular méning balilirim hésablanmaydu; halbuki, ular bashqa ayalimdin bolghan perzentlirim bilen teng méning mirasimgha waris bolushi mumkin, shuning bilen öz perzentlirim érishidighan mirasining ülüshi eslidikidin azlap kétidu» dep oylisa kérek; shunga u «almaymen» dégen qarargha kelgen.\f*   
\m
\v 7 Qedimki waqitlarda Israilda hemjemetlik hoquqigha yaki almashturush-tégishish ishigha munasiwetlik mundaq bir resim-qaide bar idi: — ishni kesmek üchün bir terep öz keshini sélip, ikkinchi terepke béretti. Israilda soda-sétiqni békitishte mana mushundaq bir usul bar idi.\x + \xo 4:7 \xt Qan. 25:7\x*  
\v 8 Shunga hemjemet hoquqigha ige kishi Boazgha: — Sen uni alghin, dep, öz keshini séliwetti.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Öz késhini séliwetti»\+bd* - bu keshni Boaz élip kétidu. U mezkur soda-sétiqqa ispat bolidu. Kesh belkim bir parche yerning tewelikige simwol bolushi mumkin idi («Qan.» 11:24 we 25:7-10ni körüng).\f*  
\v 9 Boaz aqsaqallargha we köpchilikke: — Siler bügün méning Elimelek ke tewe bolghan hemmini, shundaqla Kilyon bilen Mahlon’gha tewe bolghan hemmini Naomining qolidin alghinimgha guwahtursiler.  
\v 10 Uning üstige merhumning nami qérindashliri arisidin we shehirining derwazisidin öchürülmesliki üchün merhumning mirasigha uning nami bolghan \add birer ewladi\add* qaldurulsun üchün Mahlonning ayali, Moab qizi Rutni xotunluqqa aldim. Siler bügün buninggha guwahtursiler, dédi.\f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Sheherning derwazisi»\+bd* - oqurmenlerning éside barki, «sheherning derwazisi» qedimki zamanlarda aqsaqallar we mötiwerler olturidighan jay idi.\f*  \fig Boaz Rutni öz emrige ilishi arqiliq yerni qayturup sétiwalidu|src="boaz-shoe.jpg" size="span" ref="«Rut» 4:9" \fig*   
\m
\v 11 Derwazida turghan hemme xelq bilen aqsaqallar: — Biz guwahturmiz. Perwerdigar séning öyüngge kirgen ayalni Israilning jemetini berpa qilghan Rahile bilen Léyah ikkisidek qilghay; sen özüng Efratah jemeti ichide bayashat bolup, Beyt-Lehemde nam-izziting ziyade bolghay; \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Rahile we Léyah»\+bd* - Yaqupning ikki ayali bolup, köp perzent körgen.\f*  \x + \xo 4:11 \xt Yar. 29:32-35; 30:1-25; 35:17, 18\x*  
\v 12 Perwerdigar sanga bu yash chokandin tapquzidighan nesling tüpeylidin séning jemeting Tamar Yehudagha tughup bergen Perezning jemetidek bolghay! — dédi.\x + \xo 4:12 \xt Yar. 38:29; 1Tar. 2:4; Mat. 1:3\x*   
\b  
\m  
\s1 Padishah Dawut Boaz bilen Rutning ewladidur  
\m
\v 13 Andin Boaz Rutni emrige élip, uninggha yéqinliq qildi. Perwerdigar uninggha shapaet qilip, u hamilidar bolup bir oghul tughdi.  
\v 14 Qiz-ayallar Naomigha: — Israilning arisida sanga hemjemet-nijatkar neslini üzüp qoymighan Perwerdigargha teshekkür-medhiye qayturulsun! Shu neslingning nami Israilda izzet-abruyluq bolghay! \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «hemjemet-nijatkar»\+bd* - shu «hemjemet-nijatkar» bolsa tughulghan bala özidur. 15-ayetni körüng.\f*  
\v 15  U sanga jéningni yéngilighuchi hem qérighiningda séni ezizlighuchi bolidu; chünki séni söyidighan, sanga yette oghuldin ewzel bolghan kélining uni tughdi, — dédi.  
\v 16  Naomi balini élip, baghrigha basti we uninggha baqquchi ana boldi. \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «baqquchi ana»\+bd* — belkim qanun jehettin balining ataq anisi bolghanliqini körsitishi mumkin.\f*  
\v 17 Uninggha qoshna bolghan ayallar «Naomigha bir bala tughuldi» dep, uninggha isim qoydi. Ular uninggha «Obed» dep at qoydi. U Yessening atisi boldi, Yesse Dawutning atisi boldi.\f □ \fr 4:17 \ft \+bd  «Obed»\+bd* — «qul», «xizmetkar» dégen menide. \+bd «Dawut»\+bd* — Dawut padishah, Dawut peyghember.\f*   
\b  
\m  
\s1 Dawut padishah, yeni Dawut peyghemberning nesebnamisi  
\m
\v 18 Perezning nesebnamisi töwendikidektur: — Perezdin Hezron töreldi, \x + \xo 4:18 \xt 1Tar. 2:5; Mat. 1:3\x*  
\v 19 Hezrondin Ram töreldi, Ramdin Amminadab töreldi,  
\v 20 Amminadabtin Nahshon töreldi, Nahshondin Salmon töreldi,  
\v 21 Salmondin Boaz töreldi, Boazdin Obed töreldi,  
\v 22 Obedtin Yesse töreldi we Yessedin Dawut töreldi.