\id JAS
\h Yaqup 
\toc1 Yaqup 
\toc2 Yaqup 
\toc3 Yaq. 
\mt1 Yaqup  
\c 1
\s1 «Rosul Yaqup yazghan mektup»  
\m
\v 1 Xudaning we Rebbimiz Eysa Mesihning quli bolghan menki Yaquptin tarqaq turuwatqan muhajir on ikki qebilige salam!\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Xudaning we Rebbimiz Eysa Mesihning quli bolghan menki Yaqup...»\+bd* — Yaqup mushu sözliride özini «rosul» dep atimaydu. Lékin «qoshumche söz»imizde körsitimizki, u heqiqeten bir rosul, shunga uning ushbu xétini «rosulluq hoquq» bilen yézilghan, dep ishinimiz. Xet Yehudiy bolghan étiqadchilargha yézilghan, elwette. «Tarqaq muhajir on ikki qebile» toghruluq «kirish söz»imizni körüng. 
\fp  «Qul» dégen uqum toghruluq «Tebirler»imizni körüng.\f*  \x + \xo 1:1 \xt Ros. 8:1; 1Pét. 1:1. \x*   
\b  
\m  
\s1 Étiqad we sinaq  
\m
\v 2 I qérindashlirim, herqandaq sinaqlargha duch kelsenglar, buni zor xushalliq dep bilinglar.\x + \xo 1:2 \xt Mat. 5:11; Rim. 5:3; 1Pét. 1:6. \x*  
\v 3 Chünki silerge melumki, bundaq étiqadinglarning sinilishi silerde sewr-chidamliq shekillendüridu;\x + \xo 1:3 \xt Rim. 5:3; 1Pét. 1:7. \x*  
\v 4 sewr-chidamliqning xisliti qelbinglarda turup shundaq piship yétilsunki, shuning bilen siler pishqan, mukemmel we kem-kutisiz bolisiler.  
\v 5 Biraq eger aranglardiki birsi danaliqqa mohtaj bolsa, hemmige séxiyliq bilen béridighan shundaqla eyiblimeydighan Xudadin tilisun. Shuning bilen uninggha choqum ata qilinidu.\x + \xo 1:5 \xt Pend. 2:3; Yer. 29:12; Mat. 7:7; 21:22; Mar. 11:24; Yuh. 16:24; 1Yuh. 3:22; 5:14. \x*   
\m
\v 6 Biraq u héch délighul bolmay ishench bilen tilisun; chünki délighul kishi xuddi shamalda urulup uyan-buyan yelpün’gen déngiz dolqunigha oxshaydu.  
\v 7 Undaq kishi Rebdin birer nersige érishimen, dep héch xiyal qilmisun;  
\v 8 undaqlar üjme köngül bolup, barliq yollirida tutami yoq ademdur.   
\b  
\m  
\s1 Namratliq we bayliq  
\m
\v 9-10 Namrat bolghan qérindash özining yuqirigha kötürülgenlikige tentene qilsun; bay bolghan qérindash bolsa, özining töwen qilin’ghanliqigha tentene qilsun, chünki u ot-chöplerning chéchekliridek tozup kétidu. \f □ \fr 1:9-10 \ft \+bd «Namrat bolghan qérindash özining yuqirigha kötürülgenlikige tentene qilsun»\+bd* — «özining yuqirigha kötürülgenliki» — démek, birsi Mesihke étiqad baghlisila, meyli qanchilik namrat bolsun Xudagha yéqin bolghan aliyjanab, intayin imtiyazliq orun hem munasiwettin behrimen bolidu. \+bd «bay bolghan qérindash bolsa, özining töwen qilin’ghanliqigha tentene qilsun, chünki u ot-chöplerning chéchekliridek tozup kétidu»\+bd* — bay adem Eysa Mesih arqiliq étiqad baghlighinida özining barliq bayliqlirini Xuda aldida héchnerse emes dep bilip, özini töwen tutmisa, Xudaning padishahliqigha kirelmeydu. «Bay ademning Xudaning padishahliqigha kirishi tögining yingnining közidin ötüshidinmu tes» («Mat.» 19:24).\f*  
\v 11 Quyash chiqip qizighanda, ot-chöplerni qurutidu, gülliri tozup kétidu-de, uning güzelliki yoqilidu; bay ademler xuddi shuninggha oxshash, öz helekchilikide yoqilidu.\x + \xo 1:11 \xt Yesh. 40:6, 7; 1Kor. 7:31; Yaq. 4:14; 1Pét. 1:24; 1Yuh. 2:17. \x*   
\b  
\m  
\s1 Sinilish we azdurulush  
\m
\v 12 Sinaqlargha \add sewrchanliq bilen\add* berdashliq bergen kishi neqeder bextlik-he! Chünki u sinaqtin ötkendin kéyin, \add Xuda\add* Özini söygenlerge wede qilghan hayat tajigha muyesser bolidu. \f □ \fr 1:12 \ft \+bd «Xuda Özini söygenlerge wede qilghan hayat tajigha muyesser bolidu»\+bd* — mushu yerde grék tilida «Xuda» peqet «U» bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 1:12 \xt Ayup 5:17; Mat. 10:22; 19:28, 29; 2Tim. 4:8; 1Pét. 5:4; Weh. 2:10. \x*  
\v 13 Adem azdurulushqa duch kelgende «Xuda méni azduruwatidu» démisun. Chünki Xuda yaman ishlar bilen azdurulushi mumkin emes hem bashqilarni azdurmaydu.  
\v 14 Belki birsi azdurulghanda, öz hewes-nepsi qozghilip, ularning keynige kirgen bolidu;  
\v 15 andin hewes-neps hamilidar bolup gunahni tughidu; gunah ösüp yétilip, ölümge élip baridu.   
\m
\v 16 Shunga söyümlük qérindashlirim, aldinip qalmanglar!  
\v 17 Barliq yüksek séxiyliq we herbir mukemmel iltipat yuqiridin, yeni \add asmandiki\add* \add barliq\add* yoruqluqlarning Atisidin chüshüp kélidu; Uningda héchqandaq özgirish bolmaydu yaki Uningda «aylinish» bilen hasil bolidighan kölenggilermu bolmaydu. \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «Barliq yüksek séxiyliq we herbir mukemmel iltipat yuqiridin, yeni asmandiki barliq yoruqluqlarning Atisidin chüshüp kélidu; Uningda héchqandaq özgirish bolmaydu yaki Uningda «aylinish» bilen hasil bolidighan kölenggilermu bolmaydu»\+bd* — «pütkül yoruqluqlarning Atisi» dégenlik ibare belkim hem Xudaning barliq quyash-yultuzlarning Yaratquchisi hem shundaqla perishtilerning Yaratquchisi ikenlikini körsitishi mumkin. Muqeddes kitabta perishtilerning daim yultuzlar bilen munasiwiti bar ikenliki körsitilidu (mesilen, «Ayup» 38:7, «Zeb.» 147:4ni körüng). 
\fp  (1) Xuda herdaim bizdin yuqirida turidu; (2) Xuda herdaim bizge hem jismaniy hem rohiy yoruqluq béridu; (3) quyash aylinishi yaki qayrilishi bilen kölengge hasil qilidu. Emme Xudada kölengge yaki qarangghuluq dégen mewjut emes; u héch «aylanmay», héch özgermey herdaim chüshtiki quyashtek del üstimizde turup küchlük nurini we iltipatlirini (17-ayet) üstimizge séxiyliq bilen chachidu.\f*  \x + \xo 1:17 \xt Pend. 2:6; Yesh. 14:27; 46:10; Mal. 3:6; Rim. 11:29; 1Kor. 4:7. \x*  
\v 18 U bizni \add Özi yaratqan barliq\add* mewjudatlarning ichide Özige deslep pishqan méwidek bolsun dep, Öz iradisi boyiche bizni heqiqetning söz-kalami arqiliq tughdurdi. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «U bizni Özi yaratqan barliq mewjudatlarning ichide Özige deslep pishqan méwidek bolsun dep,...»\+bd* — «deslep pishqan méwe», eng burun élin’ghan hosul bolsa, Xudagha alahiten atilatti. Démek, pütkül kainat Xudagha boysunidu we tewe bolidu; lékin kainatning ichide Mesihge étiqad baghlighuchilar «deslep pishqan méwe» süpitide birinchi bolup Uninggha béqinip tewe bolup, «heqiqiy, rohiy» sejde qilidu. \+bd «... Öz iradisi boyiche bizni heqiqetning söz-kalami arqiliq tughdurdi»\+bd* — mushu yerde Xudaning bu «tughdurush»i jismaniy hayat emes, belki Muqeddes Rohidin tughdurghanliqini, yeni rohiy hayatqa, menggülük hayatqa tughdurup érishtürgenlikini körsitidu. 
\fp  
\fp  «Deslep pishqan méwisi» yaki «tunji hosul méwisi» Xudagha alahide atilatti («Yar.» 49:3, «Chöl.» 18:3, «Qan.» 18:1-4, «2Tar.» 31:5ni körüng).\f*  \x + \xo 1:18 \xt 1Kor. 4:15; Gal. 4:19; 1Pét. 1:23. \x*   
\b  
\m  
\s1 Anglash we ijra qilish  
\m
\v 19 Shuning bilen, i söyümlük qérindashlirim, her adem anglashqa téz teyyar tursun, sözleshke aldirimisun, ghezeplinishke aldirmisun. \x + \xo 1:19 \xt Pend. 17:27; Top. 5:1. \x*  
\v 20 Chünki insanning ghezipi Xudaning heqqaniyliqini élip kelmeydu. \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Chünki insanning ghezipi Xudaning heqqaniyliqini élip kelmeydu»\+bd* — «Xudaning heqqaniyliqi»: (1) Xudaning heqqaniy ölchimi; (2) Xuda aldida adil yaki heqqaniy bolghan ishlar; (3) Xuda insanning étiqadi üchün uninggha ata qilidighan heqqaniyliqini körsitidu. Bizningche «Xudaning heqqaniyliqi» (3)ni körsitidu; chünki Xudaning Özi ata qilghan heqqaniyliqi bolmisa, insanlar arisida herqandaq bashqa adilliq yaki heqqaniyliq bolushi mumkin emes.\f*  
\v 21 Shuning üchün, barliq iplasliqlarni we qininglargha patmaywatqan rezillikni tashlanglar, \add qelbinglarda\add* yiltiz tartquzulghan, silerni qutquzalaydighan söz-kalamni kemterlik-möminlik bilen qobul qilinglar.\f □ \fr 1:21 \ft \+bd «...silerni qutquzalaydighan söz-kalamni kemterlik-möminlik bilen qobul qilinglar»\+bd* — «silerni» grék tilida «jéninglarni».\f*  \x + \xo 1:21 \xt Rim. 13:12; Kol. 3:8. \x*   
\m
\v 22 Emma öz-özünglarni aldap peqet söz-kalamni anglighuchilardin bolmanglar, belki uni ijra qilghuchilardin bolunglar. \x + \xo 1:22 \xt Mat. 7:21; Luqa 11:28; Rim. 2:13; 1Yuh. 3:7. \x*  
\v 23-24 Chünki birsi söz-kalamni anglap qoyupla, uni ijra qilmisa, u xuddi eynekte özining eyni qiyapitige qarap qoyup, kétip qalghan kishige oxshaydu; chünki u öz turqigha qarap bolup, chiqipla, shu haman özining qandaq ikenlikini untuydu. \f □ \fr 1:23-24 \ft \+bd «Chünki birsi söz-kalamni anglap qoyupla, uni ijra qilmisa, u xuddi eynekte özining eyni qiyapitige qarap qoyup, kétip qalghan kishige oxshaydu; chünki u öz turqigha qarap bolup, chiqipla, shu haman özining qandaq ikenlikini untuydu»\+bd* — bu ademning «\+bd eyni\+bd* qiyapitige qarash»i özige belkim yüzide dagh-nuqsan bolghanliqini körsetse kérek — démek, Xudaning sözige qarisa öz gunahini köridu; lékin könglini tézla bashqa ishqa bölüshi bilen gunahini untuydu.\f*  \x + \xo 1:23-24 \xt Luqa 6:47. \x*  
\v 25 Lékin ashu kishilerni erkinlikke érishtüridighan mukemmel qanun’gha estayidilliq bilen dawamliq qarap, untughaq anglighuchi bolmay, belki uning ichide yashap ijra qilghuchi bolghan kishi ishlirida bextlik qilinidu.\f □ \fr 1:25 \ft \+bd «ashu kishilerni erkinlikke érishtüridighan mukemmel qanun’gha estayidilliq bilen dawamliq qarap...»\+bd* — «ademni erkinlikke érishtüridighan qanun» grék tilida «erkinlikning qanuni». Démek, yéngi ehde, yeni xush xewer. «Erkinlik» — ademni gunah we öz gunahliq tebiiti, ölüm we dozaxtin azad qilidighan erkinlik, elwette.\f*  \x + \xo 1:25 \xt Mat. 5:19. \x*   
\m
\v 26 Birsi özini ixlasmen ademmen dep hésablighan, lékin tilini tizginlimigen bolsa, özini özi aldaydu; bundaq kishining ixlasmenliki bihudiliktur. \x + \xo 1:26 \xt Zeb. 34:13; Yaq. 3:6; 1Pét. 3:10. \x*  
\v 27 Xuda’Atimizning neziridiki pak we daghsiz ixlasmenlik shuki, qiyinchiliqta qalghan yétim-yésir, tul xotunlarni yoqlap, ulargha ghemxorluq qilish we özini bu dunyaning bulghishidin daghsiz saqlashtur.\f □ \fr 1:27 \ft \+bd «Xuda’Atimizning neziridiki pak we daghsiz ixlasmenlik shuki, qiyinchiliqta qalghan yétim-yésir, tul xotunlarni yoqlap,... »\+bd* — grék tilida mushu «yoqlash» dégen péilning özi ghemxorluq qilish, insanning halidin xewer élishni öz ichige alidu. Shuning bilen bu sözni mushu yerde hem «yoqlash» hem «ghemxorluq qilish» dep terjime qilduq.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Hemme ademge oxshash muamile qilish  
\m
\v 1 Qérindashlirim, shan-sherep Igisi bolghan Rebbimiz Eysa Mesihning étiqad yolini tutqanikensiler, ademning tashqi qiyapitige qarap muamile qilidighanlardin bolmanglar.\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «shan-sherep Igisi bolghan Rebbimiz Eysa Mesih»\+bd* — «shan-sherep Igisi bolghan» grék tilida «Ulughluqning Özi bolghan» yaki «(Xudaning) ulughluqining Özi bolghan». Shan-sherepning Igisining aldida bolsaq, bay-namratliq dégendek perqlerning ehmiyiti yoq bolup kétidu.\f*  \x + \xo 2:1 \xt Law. 19:15; Qan. 16:19; Pend. 24:23; Mat. 22:16. \x*  
\v 2 Chünki sinagoginglargha altun üzük taqighan, ésil kiyin’gen bir bay bilen teng jul-jul kiyin’gen bir kembeghel kirse,\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «... sinagoginglargha altun üzük taqighan, ésil kiyin’gen bir bay bilen teng jul-jul kiyin’gen bir kembeghel kirse,...»\+bd* — «Tebirler»diki «sinagog» toghruluq mezmunni körünglar. Mushu yerde étiqadchi bolghan Yehudiylarning mexsus yighilish ibadet sorunlirini körsitidu.\f*  
\v 3 siler ésil kiyin’genni etiwarlap «Törge chiqip oltursila!» désenglar, kembeghelge, «U yerde tur!» yaki «Ayagh teripimde oltur!» désenglar,\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «siler ésil kiyin’genni etiwarlap «törge chiqip oltursila!» désenglar, kembeghelge, «u yerde tur!» yaki «ayagh teripimde oltur!» désenglar, ...»\+bd* — «ayagh teripimde» grék tilida «textiperim tüwide» bilen ipadilinidu.\f*  
\v 4 özara ayrimichiliq qilghan we insanlar üstidin yaman niyet höküm chiqarghuchilardin bolghan bolmamsiler?!   
\m
\v 5  Qulaq sélinglar, i söyümlük qérindashlirim — Xuda bu dunyadiki kembeghellerni étiqadta bay bolush hemde ularni Özini söygenlerge bérishke wede qilghan padishahliqigha mirasxor bolushqa tallighan emesmu?\x + \xo 2:5 \xt Mis. 20:6; 1Sam. 2:30; Pend. 8:17; Mat. 5:3; Yuh. 7:48; 1Kor. 1:26-29. \x*  
\v 6 Biraq siler kembeghellerni közge ilmidinglar! Baylar silerni ezgen we sot-soraqlargha sörigen emesmu?  
\v 7 Üstünglerge qoyulghan ashu mubarek namgha kupurluq qiliwatqanlar yene shu \add baylar\add* emesmu?\f □ \fr 2:7 \ft \+bd «Üstünglerge qoyulghan ashu mubarek namgha kupurluq qiliwatqanlar yene shu baylar emesmu?»\+bd* — «üstünglerge qoyulghan ashu mubarek nam»: — adem Eysa Mesihke étiqad baghlighan bolsa, Xuda aldida Mesih Eysaning nami shu kishining üstige qoyulghan bolidu. Démek, u Mesihge mensup, Xuda u kishini «Méningki», «Mesihning adimi» dep Öz namini mushu kishining «üstige qoyush»tin bash tartmaydu. Tewrat, «2Tar.» 7:14, «Am.» 9:11-12, «Yesh.» 63:19, «Yer.» 14:9, 15:16, «Dan.» 9:19, «Ros.» 15:17ni körüng).\f*   
\m
\v 8 Muqeddes yazmilardiki «qoshnangni özüngni söygendek söy» dégen shahane qanun’gha heqiqiy emel qilsanglar, yaxshi qilghan bolisiler.\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «Muqeddes yazmilardiki «qoshnangni özüngni söygendek söy» dégen shahane qanun’gha heqiqiy emel qilsanglar...»\+bd* — «shahane qanun» dégen bu intayin qiziq ibare toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 2:8 \xt Law. 19:18; Mat. 22:39; Mar. 12:31; Rim. 13:9; Gal. 5:14; Ef. 5:2; 1Tés. 4:9. \x*  
\v 9 Lékin kishilerge ikki xil köz bilen qarisanglar, gunah qilghan bolisiler, Tewrat qanuni teripidin xilapliq qilghuchilar dep békitilisiler. \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «Lékin kishilerge ikki xil köz bilen qarisanglar, gunah qilghan bolisiler, Tewrat qanuni teripidin xilapliq qilghuchilar dep békitilisiler»\+bd* — oqurmenlerge shu ish ayanki, Yehudiy qérindashlar Tewrat qanunini yaxshi bilgechke, ularning shu bilimdin tekebburliship kétish xewpi bardur. Lékin rosul Yaqup ulargha agahlanduriduki, Tewrat qanunigha emel qilay déseng, emdi insan’gha bolghan muamilimige qaritilghan emrler ichide «qoshnangni özüngni söygendek söy» dégen emr eng qattiq teleptur, «kishilerge ikki xil köz bilen qarash» shu emrige xilap. 
\fp  Peqet «ademni erkinlikke érishtürgen qanun»ni, yeni «yéngi ehde»ni (1:25, 2:12-ayetler) öziningki qilghan kishi shu emrge emel qilalaydu; \+bd ashu\+bd* qanunda (yéngi ehde, démek) tekebburlishish dégen ish qet’iy yoqtur.\f*  
\v 10 Chünki bir kishi pütün Tewrat qanunigha emel qildim dep turup, \add hetta\add* uningdiki birla emrge xilapliq qilsa, u pütün qanun’gha xilapliq qilghuchi hésablinidu. \f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Chünki bir kishi pütün Tewrat qanunigha emel qildim dep turup, hetta uningdiki birla emrge xilapliq qilsa, u pütün qanun’gha xilapliq qilghuchi hésablinidu»\+bd* — bu bayan belkim oqurmenlerge heyran qalarliq ish bolidu. «Gal.» 3:10de mundaq déyilidu — «Lékin Tewrat qanunigha emel qilimiz dep yürgenler bolsa hemmisi lenetke qalidu. Chünki muqeddes yazmilarda mundaq yézilghan: «Tewrat qanunida yézilghan hemme emrlerge üzlüksiz emel qilmaywatqan herbir kishi lenetke qalidu»». Chünki Xudaning insanlargha bolghan adil, muqeddes telipi insanlarning toluq pak-muqeddes bolushidin ibarettur. Xudaning telipige emel qilishida «100٪»tin töwen bolsa bolmaydu. Shunga, Xuda bizni awwal qutquzmisa uni héch xursen qilalmaymiz.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Qan. 27:26; Mat. 5:19; Gal. 3:10. \x*  
\v 11 Chünki: «zina qilma» Dégüchi hem «qatilliq qilma»mu dégen. Shunga, zina qilmisanglarmu, lékin qatilliq qilghan bolsanglar, yenila \add pütün\add* Tewrat qanunigha xilapliq qilghan bilen barawer bolisiler. \f □ \fr 2:11 \ft \+bd ««zina qilma» Dégüchi hem «qatilliq qilma»mu dégen...»\+bd* — ««zina qilma» dégüchi» Xuda Özi, elwette.\f*  \x + \xo 2:11 \xt Mis. 20:13,14; Qan. 5:17,18; Mat. 5:27. \x*  
\v 12 Shunga söz-emelliringlar ademni erkinlikke érishtüridighan qanun aldida soraq qilinidighanlarning salahiyitige uyghun bolsun. \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Shunga söz-emelliringlar ademni erkinlikke érishtüridighan qanun aldida soraq qilinidighanlarning salahiyitige uyghun bolsun»\+bd* — 1:25ni körüng. «Ademni erkinlikke érishtüridighan qanun» — grék tilida «erkinlikning qanuni». Démek, yéngi ehde, yeni xush xewer. «Erkinlik» — ademni gunah we öz gunahliq tebiiti, ölüm we dozaxtin azad qilidighan erkinlik, elwette.\f*  
\v 13 Chünki bashqilargha rehim qilmighanlarning üstidin chiqiridighan höküm rehimsiz bolidu. Emdi «rehim qilish» «höküm chiqirish»ning üstidin ghelibe qilip tentene qilidu.\f □ \fr 2:13 \ft \+bd «Chünki bashqilargha rehim qilmighanlarning üstidin chiqiridighan höküm rehimsiz bolidu. Emdi «rehim qilish» «höküm chiqirish»ning üstidin ghelibe qilip tentene qilidu»\+bd* — ««rehim qilish» «höküm chiqirish»ning üstidin ghelibe qilip tentene qilidu». Tewrat dewride «Közge köz, chishqa chish» dégen qanun höküm süretti. Bu adilliq, elwette. Biraq Tewrattiki adil qanun boyiche hemmimiz dozaxqa chüshishimiz kérek! Emdi Injil dewri keldi, Eysa Mesih Özi bizning gunahlirimizni Öz üstige aldi; Xuda shuning bilen bizge rehimdilliq körsitish yolini achti. Shuning bilen «rehimdilliq» «höküm chiqirish»ning üstidin ghelibe qilip tentene qilidu» we biz Xudagha egiship bashqilargha rehim körsitishimizge toghra kélidu.\f*  \x + \xo 2:13 \xt Mat. 6:15; 18:35; Mar. 11:25; Luqa 16:25. \x*   
\b  
\m  
\s1 Étiqad we emeliyet  
\m
\v 14 I qérindashlirim! Birsi aghzida, «Mende étiqad bar» dep turup, emma \add uningda\add* \add munasip\add* emelliri bolmisa, uning néme paydisi? \add Bundaq\add* étiqad uni qutquzalamdu? \x + \xo 2:14 \xt Mat. 7:26; Yaq. 1:23. \x*  
\v 15-16 Emdi eger aka-uka yaki acha-singillardin biri yalingach qalsa yaki kündilik yémekliki kem bolsa, silerdin biri ulargha: «\add Xudagha\add* amanet, kiyiminglar pütün, qorsiqinglar toq qilin’ghay!» dep qoyupla, ténining hajitidin chiqmisa, buning néme paydisi? \x + \xo 2:15-16 \xt Luqa 3:11; 1Yuh. 3:17. \x*  
\v 17 Shuninggha oxshash yalghuz étiqadla bolup, \add uninggha\add* \add munasip\add* emelliri bolmisa, \add bundaq étiqad\add* ölük étiqadtur.  
\v 18 Lékin bezibir ademler: «Sende étiqad bar, mende bolsa emel bar» dep \add talishidu\add*. Lékin men: «Emelsiz bolghan étiqadingni manga körsite qéni?!», «Men étiqadimni emeller bilen körsitimen» deymen. \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Lékin bezibir ademler: «Sende étiqad bar, mende bolsa emel bar» dep talishidu»\+bd* — «Sende étiqad bar, mende bolsa emel bar» dégüchi belkim «Bezilerde étiqad bar, bezilerde emeller bar. Ikkilisi birla waqitta teng bolushi mumkin emes» dégendek menini kötsetmekchi bolushi mumkin. 18-ayettiki qalghan sözler we 19-22-ayetler belkim Yaqupning buninggha bolghan reddiye jawabi bolalaydu. \+bd «Lékin men: «Emelsiz bolghan étiqadingni manga körsite qéni?!» ... deymen»\+bd* — bu söz intayin kinayilik gep, elwette. Ademning emelliri yaki heriketliri bolmisa uningda néme étiqad, néme pozitsiye yaki néme pikir bar bolghanliqini bilish hergiz mumkin emes!\f*  
\v 19 — Sen «Xuda bir» dep ishinisen — Barikalla! Lékin hetta jinlarmu shuninggha ishinidu, shundaqla qorqup dir-dir titreydughu! \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «— Sen «Xuda bir» dep ishinisen — Barikalla! Lékin hetta jinlarmu shuninggha ishinidu, shundaqla qorqup dir-dir titreydughu!»\+bd* — Yaqupning bu gépi intayin kinayilik geptur. Hetta jin-sheytanlarning «étiqadi»din emel-heriketler chiqidu (ular dir-dir titreydu!). Jin-sheytanlar Xudaning mewjut ikenlikige, uning «bir bolghanliqi»gha ishinidu, lékin uninggha étiqad qilmaydu (tayanmaydu), elwette.\f*  
\v 20 Ey, quruq xiyal adem! Emelliri yoq étiqadning ölük étiqad ikenlikini qachanmu bilersen? \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «emelliri yoq étiqadning ölük étiqad ikenliki...»\+bd* — bezi kona köchürmilerde «emelliri yoq étiqadning ehmiyetsiz étiqad ikenliki...» déyilidu. \+bd «emelliri yoq étiqadning ölük étiqad ikenlikini qachanmu bilersen? »\+bd* — «qachanmu bilersen?» dégenning bashqa birxil terjimisi «buninggha ispat xalamsen?».\f*  
\v 21 Atimiz Ibrahim öz oghli Ishaqni qurban’gah üstige sun’ghanda öz emili arqiliq heqqaniy dep jakarlan’ghan emesmu? \f □ \fr 2:21 \ft \+bd «Atimiz Ibrahim öz oghli Ishaqni qurban’gah üstige sun’ghanda...»\+bd* — «Atimiz Ibrahim» — Yehudiy xelqining ejdadi hemde étiqad jehette barliq étiqadchilarning atisidur.\f*  \x + \xo 2:21 \xt Yar. 22:10. \x*  
\v 22 Emdi shuni körüwélishqa boliduki, uning étiqadi munasip emellerni qildi we étiqadi emeller arqiliq mukemmel qilindi.  
\v 23 Mana bu ish \add Tewrattiki\add*: «Ibrahim Xudagha étiqad qildi. Bu uning heqqaniyliqi hésablandi» dégen yazmini ispatlaydu, shundaqla u «Xudaning dosti» dep ataldi. \f □ \fr 2:23 \ft \+bd «Mana bu ish Tewrattiki: «Ibrahim Xudagha étiqad qildi. Bu uning heqqaniyliqi hésablandi» dégen yazmini ispatlaydu, shundaqla u «Xudaning dosti» dep ataldi»\+bd* — Tewrat, «Yar.» 15:6 we «2Tar.» 20:7, «Yesh.» 51:2, «Dan.» 3:35ni (LXX) we «Yesh.» 41:8ni körüng).\f*  \x + \xo 2:23 \xt Yar. 15:6; Rim. 4:3; Gal. 3:6. \x*  
\v 24 Buningdin shuni köreleysilerki, insanlar étiqadi bilenla emes, belki emelliri bilen heqqaniy dep jakarlinidu.\f □ \fr 2:24 \ft \+bd «Buningdin shuni köreleysilerki, insanlar étiqadi bilenla emes, belki emelliri bilen heqqaniy dep jakarlinidu»\+bd* — rosul Pawlus «insanlar étiqad bilen heqqaniy dep jakarlinidu» deydu (mesilen, «Rim.» 3:28, «Gal.» 2:16, 3:24ni körüng). Rosul Yaqupning sözi Pawlusning sözige héch zit emes, belki ademning étiqadigha munasip ish-herikiti yaki emelliri bolmisa, bundaq étiqad heqiqiy étiqad hésablanmaydu, belki «ölük étiqad» (2:17, 20, 26) hésablinishi kérek, dep tekitleydu.\f*   
\m
\v 25 Mushuninggha oxshash, pahishe ayal Rahab \add Israil\add* charlighuchilirini öz öyide kütüp, ularni bashqa yol bilen qachuruwetkenliki üchün, u oxshashla ish-emili bilen heqqaniy dep jakarlan’ghan bolmamdu? \f □ \fr 2:25 \ft \+bd «... pahishe ayal Rahab Israil charlighuchilirini öz öyide kütüp, ularni bashqa yol bilen qachuruwetkenliki üchün, u oxshashla ish-emili bilen heqqaniy dep jakarlan’ghan bolmamdu?»\+bd* — bu weqe «Yeshua» 2-babta xatirilen’gen. «Ibr.» 11:31nimu körüng.\f*  \x + \xo 2:25 \xt Ye. 2:1; 6:23; Ibr. 11:31. \x*  
\v 26 Ten roh bolmisa ölük bolghandek, emelliri yoq étiqadmu ölüktur.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Tilni tizginlishimiz kérek  
\m
\v 1 Qérindashlirim, aranglardin köp kishi telim bergüchi boliwalmanglar! Chünki silerge melumki, biz \add telim bergüchiler\add* bashqilardin téximu qattiq soraqqa tartilimiz.\x + \xo 3:1 \xt Mat. 7:1; 23:8; Luqa 6:37. \x*  
\v 2 Chünki hemmimiz köp ishlarda xataliship putlishimiz. \add Halbuki\add*, eger birsi tilda xatalashmisa, u kamaletke yetken, pütkül ténini tizginliyeligen adem bolidu.\x + \xo 3:2 \xt Zeb. 34:13; Yaq. 1:26. \x*  
\v 3 Mana, biz atlarni özimizge béqindurush üchün aghzigha yügen salimiz; buning bilen pütkül tenlirini \add xalighan terepke\add* buriyalaymiz.  
\v 4 Mana, kémilergimu qaranglar; shunchilik yoghan bolsimu, yene kélip dehshetlik shamallar teripidin urulup heydilidighan bolsimu, lékin rolchi qeyerge ularni heydey dése, u kichikkine bir rol arqiliq uni xalighan terepke buraydu.  
\v 5 Shuninggha oxshash, gerche til \add ténimizning\add* kichik bir ezasi bolsimu, lékin tolimu yoghan sözleydu. Kichikkine bir ot uchqunining chong orman’gha ot tutashturalaydighanliqini oylap béqinglar!\x + \xo 3:5 \xt Pend. 12:18; 15:2. \x*  
\v 6 Til — derweqe bir ottur; u ezalirimiz arisidin orun élip qebihlikke tolghan bir alem bolidu. U pütkül tenni bulghighuchidur; u dozax otidin tutashturulup, pütkül tebietning chaqigha ot tutashturidu!\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «... u dozax otidin tutashturulup, pütkül tebietning chaqigha ot tutashturidu!»\+bd* — «pütkül tebiet» dégenning bashqa birxil terjimisi: «barliq insaniy dunya».\f*  
\v 7 Chünki hertürlük haywanlar hem uchar-qanatlar, ömiligüchi haywanlar hem déngizdiki mexluqlar insaniyet teripidin köndürülmekte hemde köndürülgenidi.  
\v 8 Emma tilni héchkim köndürelmeydu; u tinimsiz rezil bir nerse bolup, jan’gha zamin bolidighan zeherge tolghandur.  
\v 9 Biz tilimiz bilen Perwerdigar Atimizgha shanu-teshekkür qayturimiz, we yene uning bilen Xudaning obrazida yaritilghan insanlarni qarghaymiz.  
\v 10 Démek, oxshash bir éghizdin hem teshekkür-mubarek hem lenet-qarghash chiqidu. I qérindashlirim, bundaq bolmasliqi kérek!  
\v 11 Bir bulaq oxshash bir közdin birla waqitta tatliq hem qirtaq su chiqiramdu?  
\v 12 I qérindashlirim, enjür derixi zeytunning méwisini bermeydu, yaki üzüm téli enjürning méwisini bérelemdu? Hem tuzluq \add bulaq\add* tatliq sunimu chiqiralmaydu.   
\b  
\m  
\s1 Ershtin kelgen heqiqiy danaliq  
\m
\v 13 Aranglarda kim dana we pemlik? Peziletlik yürüsh-turushidin u danaliqqa xas bolghan mömin-kemterlik bilen emellirini körsetsun! \x + \xo 3:13 \xt Ef. 5:8. \x*  
\v 14 Lékin eger qelbinglarda achchiq hesetxorluq we jédel-majira bolsa, emdi yalghan sözler bilen heqiqetni yoqqa chiqarmanglar, maxtanmanglar. \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «lékin eger qelbinglarda achchiq hesetxorluq we jédel-majira bolsa, emdi yalghan sözler bilen heqiqetni yoqqa chiqarmanglar, maxtanmanglar»\+bd* — «maxtanmanglar» dégenlikning menisi bolsa: ««mende danaliq bar» démenglar».\f*  \x + \xo 3:14 \xt Rim. 13:13. \x*  
\v 15 Bundaq «danaliq» ershtin emes, belki dunyagha, insan tebiiyitige xas bolup, jin-sheytandin kelgendur. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Bundaq «danaliq» ershtin emes...»\+bd* — grék tilida «bundaq «danaliq» yuqiridin emes». \+bd «belki dunyagha ... xas bolup...»\+bd* — grék tilida «yer-zémin’gha ... xas bolup» déyilidu. \+bd «bundaq «danaliq» ershtin emes, belki dunyagha, insan tebiiyitige xas bolup, jin-sheytandin kelgendur»\+bd* — «dunya» yaki «bu dunya» bolsa, Tewrat-injil boyiche, Xudagha qarshi chiqqan, Sheytan teripidin bashqurulghan pütkül bir sistémini körsitidu (4-babni körüng). «Insan tebiyitige xas» grék tilida «janliq» dégen söz bilen ipadilinidu. Mushu yerdiki grék tilidiki «jan» insan shexsining üch qismi (roh, jan, ten)ning birini körsitidu. Xudagha tayanmighachqa, gunahkar isnanlarning özlirining «jénidin chiqqan» eqil-parasetliri we oy-pikirliri Xudaning Rohidin chiqqan bolmighachqa, hergiz Xudaning könglidikidek bolmaydu («Rimliqlargha»diki «kirish söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 3:15 \xt 1Kor. 2:6, 7. \x*  
\v 16 Chünki hesetxorluq we jédel-majira bolghanla yerde qalaymiqanchiliq we herxil rezillikler bolidu. \x + \xo 3:16 \xt 1Kor. 3:3; Gal. 5:20. \x*  
\v 17 Lékin ershtin kelgen danaliq bolsa, u aldi bilen paktur, u yene tinchliqperwer, xush péil, bashqilarning pikrige quliqi ochuq, rehimdil bolup, yaxshi méwiler bilen tolghan, uningda terepbazliq yaki saxtipezlik yoqtur. \f □ \fr 3:17 \ft \+bd «lékin ershtin kelgen danaliq bolsa,...»\+bd* — grék tilida «lékin yuqiridin kelgen danaliq bolsa...».\f*  
\v 18 Heqqaniyliq uruqliri tinchliqperwerler arisida chéchilip, tinchliq ichide méwe béridu.\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «heqqaniyliq uruqliri tinchliqperwerler arisida chéchilip, tinchliq ichide méwe béridu»\+bd* — «heqqaniyliq uruqliri» dégenlik ademning hayatida peyda bolghan yaki ösidighan heqqaniyliqni körsitidu.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Bu dunyani dost tutmasliq  
\m
\v 1 Aranglardiki urush we majiralar nedin kélip chiqidu? Bu del ten ezaliringlar ichide jeng qiliwatqan arzu-hewesliringlardin emesmu?\x + \xo 4:1 \xt Rim. 7:23; 1Pét. 2:11. \x*  
\v 2 Siler arzu-hewes qilisiler, lékin arzu-hewesliringlargha érishmeysiler; adem olturisiler, heset qilisiler, lékin érishelmeysiler; jédel-majira chiqirip jeng qilisiler. Érishmeysiler, chünki tilimeysiler.  
\v 3 Tilisenglarmu érishelmeysiler, chünki öz arzu-hewesliringlarni qandurush üchün rezil niyetler bilen tileysiler. \x + \xo 4:3 \xt Mat. 20:22; Rim. 8:26. \x*  
\v 4 Ey zinaxorlar! Bu dunya bilen dostlishishning emeliyette Xuda bilen düshmenlishish ikenlikini bilmemtinglar? Kimdikim bu dunyani dost tutmaqchi bolsa, özini Xudaning düshmini qilidu.\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «Ey zinaxorlar! Bu dunya bilen dostlishishning emeliyette Xuda bilen düshmenlishish ikenlikini bilmemtinglar?»\+bd* — mushu yerdiki «zinaxorlar» shübhisizki, köchme menide yaki belkim eyni menide bolushi mumkin. Köchme menide «Xudagha wapasizlar» dégenni bildüridu. Bu söz bashqa ishlar (pul, bayliq hoquq, mensep, herxil hewesler)ni Xudaning ornigha qoyghanliqni körsitidu. Bu heqiqiy butperesliktur, bu Xuda aldida zinaxorluqqa oxshash bolidu.\f*  \x + \xo 4:4 \xt Yuh. 15:9; Gal. 1:10; 1Yuh. 2:15. \x*  
\v 5 Muqeddes yazmilarda: «\add Xuda\add* qelbimizge makan qildurghan Roh nachar arzu-heweslerni qilamdu?» dégen söz silerche bikar déyilgenmu?\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Xuda qelbimizde makan qildurghan Roh...»\+bd* — Öz Muqeddes Rohini körsitidu. Grék tilida «U qelbimizge makan qildurghan Roh...». \+bd «Muqeddes yazmilarda: «Xuda qelbimizge makan qildurghan Roh nachar arzu-heweslerni qilamdu?» dégen söz silerche bikar déyilgenmu?»\+bd* — bu sözning özi Tewrattin biwasite tépilmaydu, belkim rosul Yaqupning Tewrattiki köp ayetlirining mujessemleshtürülgini bolushi mumkin. Bashqa bir xil terjimisi: «Xuda qelbimizge salghan (muqeddes) Roh bizning Xudaghila sadaqetmen bolushimizni qattiq arzu qilidu».\f*  \x + \xo 4:5 \xt Chöl. 11:29. \x*  
\v 6 Lékin \add Xuda\add* bergen méhir-shepqet buningdin üstün turidu. Shuning tüpeylidin muqeddes yazmilarda: «Xuda tekebburlargha qarshidur, lékin mömin-kemterlerge shepqet qilidu» dep yézilghandur.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Lékin Xuda bergen méhir-shepqet buningdin üstün turidu»\+bd* — bu sözning menisi belkim «bu yaman arzu-heweslirimiz, neps-tamaxorluqimiz üstidin ghelibe qilish üchün, Xuda bizge köp küch-qudret béridu» dégenlik bolushi mumkin. \+bd «Xuda tekebburlargha qarshidur, lékin mömin-kemterlerge shepqet qilidu»\+bd* — «Pend.» 3:34.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Pend. 3:34; 1Pét. 5:5. \x*   
\m
\v 7 Shuning üchün, Xudagha boysununglar. Sheytan’gha qarshi turunglar; \add shundaq qilsanglar\add* u silerdin qachidu.\x + \xo 4:7 \xt Ef. 4:27; 1Pét. 5:9. \x*  
\v 8 Xudagha yéqinlishinglar, Xudamu silerge yéqinlishidu. Ey gunahkarlar, \add gunahtin\add* qolunglarni yuyunglar; ey üjme köngüller, qelbinglarni pak qilinglar.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Ey gunahkarlar, gunahtin qolunglarni yuyunglar; ey üjme köngüller, qelbinglarni pak qilinglar»\+bd* — bu «üjme köngüller» belkim Xuda bilen we bu dunya bilen teng dost bolayli dégüchilerni körsitidu.\f*  
\v 9 \add Gunahliringlargha\add* qayghu-hesret chékinglar, haza tutup yighlanglar, külkenglarni matemge, xushalliqinglarni qayghugha aylandurunglar. \x + \xo 4:9 \xt Mat. 5:4. \x*  
\v 10 Rebning aldida özünglarni töwen tutunglar we shundaq qilghanda U silerni üstün qilidu.\x + \xo 4:10 \xt Ayup 22:29; Pend. 29:23; Mat. 23:12; Luqa 14:11; 18:14; 1Pét. 5:6. \x*   
\b  
\m  
\s1 Qérindashlar üstidin höküm qilmasliq  
\m
\v 11 I qérindashlar, bir-biringlarni sökmenglar. Kimdikim qérindishini sökse yaki uning üstidin höküm qilsa, Tewrat qanuninimu sökken we uning üstidin höküm qilghan bolidu. Shundaq qilip qanun üstidin \add toghra-natoghra dep\add* höküm qilsang, qanun’gha emel qilghuchi emes, belki özüngni \add uning üstidin\add* höküm qilghuchi qiliwalghan bolisen. \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «kimdikim qérindishini sökse yaki uning üstidin höküm qilsa, Tewrat qanuninimu sökken we uning üstidin höküm qilghan bolidu...»\+bd* — «Tewrat qanuninimu sökken ... bolidu» — mushu yerde rosul Yaqupning közde tutqan «Tewrat qanuni» bolsa yuqirida tilgha alghan uningdiki «qoshnangni özüngni söygendek söygin» dégen emr bolushi kérek. Bu sözler bezide «Tewrat qanunining jewhiri» déyilidu. \+bd «Shundaq qilip qanun üstidin toghra-natoghra dep höküm qilsang, qanun’gha emel qilghuchi emes, belki özüngni uning üstidin höküm qilghuchi qiliwalghan bolisen»\+bd* — insanning bextlik nésiwisi Xudaning sözi üstidin («toghra, natoghra!» dep) höküm chiqirish emes, belki uni iman bilen qobul qilip itaet qilishta tépilidu, elwette!\f*  
\v 12 Qutquzushqa we halak qilishqa qadir bolghan, qanun Tüzgüchi we höküm Qilghuchi peqet birdur! Shundaq iken, sen bashqilar üstidin höküm qilghudek zadi kimsen?   
\b  
\m  
\s1 Özüngni Xuda déme!  
\m
\v 13 Hey, «Bügün yaki ete palani-püküni sheherge barimiz, u yerde bir yil turup, tijaret qilip payda tapimiz» dégüchiler buninggha qulaq sélinglar! \x + \xo 4:13 \xt Luqa 12:18. \x*  
\v 14 Ey ete néme bolidighanliqini bilmeydighanlar, hayatinglar némige oxshaydu? U xuddi ghil-pal peyda bolup yoqap kétidighan bir parche tuman, xalas. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «U xuddi ghil-pal peyda bolup yoqap kétidighan bir parche tuman, xalas»\+bd* — «bir parche tuman» yaki «bir parche is-tütek».\f*  \x + \xo 4:14 \xt Yesh. 40:6; 1Kor. 7:31; Yaq. 1:10; 1Pét. 1:24; 1Yuh. 2:17. \x*  
\v 15 Buning ornigha, «Reb buyrusa, hayat bolsaq, uni qilimiz, buni qilimiz» déyishinglar kérek. \x + \xo 4:15 \xt Ros. 18:21; 1Kor. 4:19; Ibr. 6:3. \x*  
\v 16 Lékin emdi siler hazir undaq yoghan gepliringlar bilen maxtinisiler. Bundaq maxtinishlarning hemmisi rezil ishtur.  
\v 17 Shuningdek kimdikim melum yaxshi ishni qilishqa tégishlik dep bilip turup qilmighan bolsa, gunah qilghan bolidu.\x + \xo 4:17 \xt Luqa 12:47. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Baylarni agahlandurush  
\m
\v 1 Ey baylar, qulaq sélinglar! Béshinglargha chüshidighan külpetler üchün dad-peryad kötürüp yighlanglar.\x + \xo 5:1 \xt Pend. 11:28; Am. 6:1; Luqa 6:24; 1Tim. 6:9. \x*  
\v 2 Bayliqinglar chirip ketti, kiyim-kéchikinglarni küye yep ketti,  
\v 3 altun-kümüshliringlarni bolsa dat basti, bu dat \add qiyamette\add* özünglargha qarshi guwahliq bérip, göshünglarni otta köydürülgendek yewétidu. Silerning bayliqlarni toplishinglar axirqi künlerde boldi!\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «altun-kümüshliringlarni bolsa dat basti»\+bd* — rosul Yaqup bu ayetlerde baylarning béshigha kelgüside chüshidighan jazani alliqachan yüz bergendek terzde körsitidu. \+bd «Silerning bayliqlarni toplishinglar axirqi künlerde boldi!»\+bd* — bashqa bir terjimisi: «Chünki siler bu axir zamanda bayliq toplash bilenla bolup kétiwatisiler!». Qandaqla bolmisun, ularning bayliqliri «axirqi künlerde» toplan’ghan bolup, ular bulardin anche uzun huzur alalmaydu.\f*  \x + \xo 5:3 \xt Mat. 6:19; Rim. 2:5. \x*  
\v 4 Mana, étizliqinglarda ishlep hosul yighqanlargha xiyanet qilip ish heqlirini bermey keldinglar. Bu tutuwélin’ghan heq üstünglardin peryad kötürmekte, shuningdek ormichilarning nale-peryadliri samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigarning quliqigha yetti.\x + \xo 5:4 \xt Law. 19:13; Qan. 24:14. \x*  
\v 5 Siler bu dunyada heshemetchilik we eysh-ishret ichide yashap kéliwatisiler. \add Qoylar\add* boghuzlash künige teyyarlan’ghandek, silermu boghuzlinish künige özünglarni bordap kéliwatisiler. \f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Siler bu dunyada heshemetchilik we eysh-ishret ichide yashap kéliwatisiler»\+bd* — «bu dunyada» grék tilida «yer yüzide». Démek, béhishte undaq rahetlik hayattin behrimen bolmaysiler. \+bd «Qoylar boghuzlash künige teyyarlan’ghandek, silermu boghuzlinish künige özünglarni bordap kéliwatisiler»\+bd* — «özünglarni bordap kéliwatisiler» grék tilida «yürekliringlarni bordap kéliwatisiler». Bu üch bisliq söz bolup: (1) özünglar intayin heshemetlik, eysh-ishretlik turmush ötküzdunglar; (2) könglünglarni tash qildinglar (mesilen, «Yesh.» 10:6 we 63:17ni körüng); (3) (kinayilik menide) «boghuzlash küni» (qiyamet küni)ge özünglarni «bordap» yaxshi teyyarlidinglar».\f*  \x + \xo 5:5 \xt Ayup 21:13; Luqa 16:19,25. \x*   
\m
\v 6 Siler heqqaniy bolghuchini gunahqa mehkum qilip, öltürüp keldinglar; u silerge qarshiliq körsetmeydu.\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Siler heqqaniy bolghuchini gunahqa mehkum qilip, öltürüp keldinglar; u silerge qarshiliq körsetmeydu»\+bd* — «heqqaniy bolghuchi» (1) Mesihni yaki (2) heqqaniy ademlerni körsitidu. Bizningche heqqaniy ademlerni körsitidu, chünki grék tilida «öltürüsh» dégen péil köp qétimliq öltürüshlerni körsitishi mumkin. Emdi némishqa «heqqaniy bolghuchilar» emes, belki «heqqaniy bolghuchi» deydu? Bizningche rosul Yaqup Mesih Eysaning Öz mömin bendiliride turuwatqanliqini, ular bilen bir bolghanliqini tekitleshni xalaydu («Pend.» 14:31, 17:5 we «Ros.» 9:4ni körüng). Rosul Yaqup shu chaghlarda «heqqaniy Yaqup» dep atilatti we kéyin Yérusalémdikiler teripidin öltürüwétildi (miladiye 60-yillarda). 
\fp  «U silerge qarshiliq körsetmeydu» dégen bayan belkim Hudaning mömin bendilirining xaraktérini hemde ularning ajiz-aniy ikenlikini körsitiximu mumkin.\f*   
\b  
\m  
\s1 Sewr-taqet we dua  
\m
\v 7-8 Shunga, qérindashlar, Rebning qayta kélidighan künigiche sewr-taqet qilip turunglar. Mana, déhqan kishi yerning ésil méwisini kütidu; yer deslepki we kéyinki yamghurlargha muyesser bolghuche uni intizarliq bilen sewr-taqet ichide kütidu. Silermu sewr-taqet qilip qelbinglarni mustehkem qilinglar. Chünki Rebning qayta kélishi yéqinlap qaldi.\f □ \fr 5:7-8 \ft \+bd «déhqan kishi yerning ésil méwisini kütidu; yer deslepki we kéyinki yamghurlargha muyesser bolghuche uni intizarliq bilen sewr-taqet ichide kütidu»\+bd* — «deslepki yamghurlar» Israilda 10- yaki 11-ayda yéghip, yerni yumshaq qilip heydeshke teyyarlaydu, andin chéchilghan uruqlarni ündürüshke türtke bolidu. «Kéyinki yamghurlar» bolsa 3- yaki 4-ayda yéghip, etiyazliq ziraetlerni pishurush rolini oynaydu. Shunga herbir déhqan «kéyinki yamghur»gha teshnadur, ular uni bek qedirleydu. \+bd «... Silermu sewr-taqet qilip qelbinglarni mustehkem qilinglar. Chünki Rebning qayta kélishi yéqinlap qaldi»\+bd* — bu 7-8-ayetler üstide «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*   
\m
\v 9 Qérindashlar, özünglar soraqqa tartilmasliqinglar üchün bir-biringlardin aghrinmanglar; mana, Soraq Qilghuchi ishik aldida turidu.  
\v 10 Perwerdigarning namida sözligen burunqi peyghemberlerning qandaq azab-oqubet tartqanliqi, shundaqla sewr-taqet qilghanliqini ülge qilinglar.  
\v 11 Biz mana mushundaq \add sewr-taqet bilen\add* berdashliq bergenlerni bextlik dep hésablaymiz. Ayupning azab-oqubetke qandaq sewr-taqet bilen berdashliq bergenlikini anglighansiler we Perwerdigarning uninggha axirqi qilghinini, shundaqla «Perwerdigarning ich-baghri shepqet we rehimdilliq bilen tolghan»liqini körgensiler.\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Ayupning azab-oqubetke qandaq sewr-taqet bilen berdashliq bergenlikini anglighansiler we Perwerdigarning uninggha axirqi qilghinini... körgensiler»\+bd* — «Perwerdigarning uninggha axirqi qilghini» démek, Xudaning axirida Ayupning hayatini qandaq beriketlep, yaxshi orunlashturghanliqi. \+bd «Perwerdigarning ich-baghri shepqet we rehimdilliq bilen tolghan»\+bd* — bu sözler «Mis.» 34:6, «Neh.» 9:17, «Zeb.» 86:15, 102:13, «Yo.» 2:13de xilmuxil shekilde körülidu.\f*  \x + \xo 5:11 \xt Chöl. 14:18; Ayup 1:21 ,22; 42:10-17; Zeb. 103:8-9; Mat. 5:11. \x*   
\m
\v 12 Emdi i qérindashlirim, eng muhimi, qesem qilmanglar — ne asman ne zémin ne héchqandaq bashqa nersilerning nami bilen qesem qilghuchi bolmanglar, belki «bolidu» désenglar heqiqiy «bolidu» bolsun, «yaq» désenglar heqiqiy «yaq» bolsun. Shundaq qilghanda, \add Xudaning\add* jazasigha chüshmeysiler.\x + \xo 5:12 \xt Mat. 5:34; 2Kor. 1:17, 18. \x*   
\b  
\m  
\s1 Dua toghruluq  
\m
\v 13 Aranglarda azab tartquchi kishi barmu? U dua qilsun. Xushal yürüwatqanlar barmu? U küy-medhiye naxshilirini éytsun. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «Aranglarda azab tartquchi kishi barmu? U dua qilsun. Xushal yürüwatqanlar barmu? U küy-medhiye naxshilirini éytsun»\+bd* — bu söz belkim jamaetning ibadet sorunliridiki ehwalini közde tutidu. Démek, jamaet sorunlirida qérindashlarning hem yighlash hem xushal bolush erkinliki bolushigha toghra kélidu. Emma bu sözler qérindashlar yalghuz qalghanda oxshashla inawetlik bolidu, elwette! 
\fp  Kéyin u aghriq qérindashning ehwali toghruluq sözleydu.\f*  \x + \xo 5:13 \xt Ef. 5:19; Kol. 3:16. \x*  
\v 14 Aranglarda aghriq-silaqlar barmu? Ular jamaetning aqsaqallirini chaqirtip kelsun; ular Rebning namida uning \add béshigha\add* may sürüp mesih qilip dua qilsun. \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «Aranglarda aghriq-silaqlar barmu? Ular jamaetning aqsaqallirini chaqirtip kelsun; ular Rebning namida uning béshigha may sürüp mesih qilip dua qilsun»\+bd* — «mesih qilish» toghruluq «Tebirler»diki izahatimizni körüng. Mushu yerde may héchqandaq dorining rolida emes, belki aqsaqallarning qollirini bimarning béshigha tegküzüshi bilen ularning bimar bilen birlikte ikenlikini ipadilesh üchün hemde uninggha Muqeddes Rohning késelni saqaytish qudritini eslitish üchün bolidu.\f*  \x + \xo 5:14 \xt Mar. 6:13. \x*  
\v 15 Shundaq qilip iman-ishench bilen qilin’ghan dua bimarni saqaytidu, Reb uni ornidin turghuzidu. Eger bimar gunahlarni qilghan bolsa, bular kechürüm qilinidu.  
\v 16 Shuning üchün ötküzgen gunahliringlarni bir-biringlargha iqrar qilinglar we shipaliq tépishinglar üchün bir-biringlargha dua qilinglar. Heqqaniy ademning duasi zor küch we chong ünümge igidur.  
\v 17 Ilyas peyghembermu bizge oxshashla insaniy tebietlik idi. U yamghur yaghmisun dep ixlas bilen dua qildi; netijide, zémin’gha üch yil alte ay héch yamghur yaghmidi. \f □ \fr 5:17 \ft \+bd «Ilyas peyghembermu bizge oxshashla insaniy tebietlik idi»\+bd* — «insaniy tebietlik» dégen ibare mushu yerde ademning héssiyat, xushalliq we qayghulirini körsitidu.\f*  \x + \xo 5:17 \xt 1Pad. 17:1; Luqa 4:25. \x*  
\v 18 Andin u yene dua qildi we yamghur qayta yaghdi, yermu hosul-méwisini yene berdi.\x + \xo 5:18 \xt 1Pad. 18:45. \x*   
\m
\v 19 Qérindashlirim, aranglarda birsi heqiqettin chetnigen bolsa, we yene birsi uni \add heqiqetke\add* qaytursa, \x + \xo 5:19 \xt Mat. 18:15; Gal. 6:1-2 \x*  
\v 20 Mushundaq kishi shuni bilsunki, gunahkar kishini azghan yolidin qayturup ekelgüchi shu kishining jénining ölümdin qutulushigha we nurghun gunahlarning yépip qoyulishigha sewebchi bolidu.\f □ \fr 5:20 \ft \+bd «Mushundaq kishi shuni bilsunki, gunahkar kishini azghan yolidin qayturup ekelgüchi shu kishining jénining ölümdin qutulushigha we nurghun gunahlarning yépip quyulishigha sewebchi bolidu»\+bd* — «ölümdin qutulush» dégen ibare «menggülük ölüm» (dozax) yaki bu dunyadin kétishini körsitemdu? Bizningche rosul bu gunahkarning «\+bd jénining\+bd* qutulushi»ni tekitligechke, menggülük ölümni körsetse kérek. 
\fp  Eger «ölüm» bu dunyadin kétish bolsa «1Yuh.» 5:16-17de yaki «Ros.» 5-babta xatirilen’gendek Xudaning éghir gunahqa patqan étiqadchilarning béshigha chüshüridighan jazasini körsitidu. 
\fp  «Nurghun gunahlarning yépip qoyulushi» — belkim (1) bu gunahkar kishining gunahlirining kechürüm qilinishini we (2) u kishining bashqilar aldida uyatqa qalmasliqini we (3) u kishining gunahining bashqilarnimu gunahqa putlashturup qoyushining aldini élishini körsitishi mumkin.\f*  \x + \xo 5:20 \xt Pend. 10:12; 11:30; 1Pét. 4:8. \x*