\id GAL
\h Galatiyaliqlargha 
\toc1 Galatiyaliqlargha 
\toc2 Galatiyaliqlargha 
\toc3 Gal. 
\mt1 Galatiyaliqlargha  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Galatiya ölkisidiki jamaetlerge yazghan mektup •••• Salamlar  
\m
\v 1 Menki Pawlus, rosul bolghan (insanlar teripidin emes yaki insanlarning wasitisi bilen emes, belki Eysa Mesih we Uni ölgenlerdin tirildürgüchi Xuda’Ata teripidin teyinlen’gen)\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Eysa Mesih we Uni ölgenlerdin tirildürgüchi Xuda’Ata...»\+bd* — «ölümdin tirildürgüchi» — grék tilida: «ölgenlerdin tirildürgüchi».\f*  
\v 2 we men bilen bille turuwatqan barliq qérindashlardin Galatiya ölkisidiki jamaetlerge salam.  
\v 3 Xuda’Ata we Rebbimiz Eysa Mesihdin silerge méhir-shepqet we xatirjemlik bolghay!\x + \xo 1:3 \xt Rim. 1:7; 1Kor. 1:3; Ef. 1:2; 1Pét. 1:2. \x*  
\v 4 U Xuda’Atimizning iradisi boyiche bizni bu hazirqi rezil zamandin qutquzushqa Özini gunahlirimiz üchün pida qildi;\x + \xo 1:4 \xt Mat. 20:28; Gal. 2:20; Ef. 5:2; Tit. 2:14; Ibr. 9:14. \x*  
\v 5 Xudagha barliq shan-sherep ebedil-ebedgiche bolghay, amin!   
\b  
\m  
\s1 Birdinbir xush xewer  
\m
\v 6 Siler özünglarni Mesihning méhir-shepqiti arqiliq Chaqirghuchining yénidin shunche téz yiraqlashturup bashqiche bir xil «xush xewer»ge egiship kétiwatqininglargha intayin heyran qalmaqtimen!  
\v 7 Emeliyette u héchqandaq bashqa «xush xewer» emestur! — peqetla bezi kishiler silerni qaymaqturup, Mesihning xush xewirini burmilimaqchi bolghan, xalas.\x + \xo 1:7 \xt Ros. 15:1. \x*  
\v 8 Lékin hetta biz özimiz bolayli yaki asmandin chüshken perishte bolsun, birsi bizning silerge jakarlighinimizgha oxshimaydighan bashqa bir «xush xewer»ni silerge jakarlisa, béshigha lenet yaghsun!\x + \xo 1:8 \xt 2Kor. 11:4. \x*  
\v 9 Biz burun éytqinimizdek, hazirmu men shuni éytimenki, birsi silerning qobul qilghininglargha oxshimaydighan bashqa bir xush xewerni jakarlisa, béshigha lenet yaghsun!   
\m
\v 10 Men Xudani ishendürüshüm kérekmu yaki insanlarni ishendürüshüm kérekmu? Yaki insanlarni xursen qilishim kérekmu? Men insanlarni xursen qilishni nishan qilghan bolsam, Mesihning quli bolmighan bolattim. \f □ \fr 1:10 \ft \+bd «Men Xudani ishendürüshüm kérekmu yaki insanlarni ishendürüshüm kérekmu? Yaki insanlarni xursen qilishim kérekmu?»\+bd* — xush xewerni Xuda Özi békitip ewetken, elwette. «Xush xewer»ni özgertimen, dep xam xiyal qilghuchilar «Xudani ishendürüsh»i kérek! Biraq wezipimiz ademlerni xush xewerni qobul qilishqa ishendürüshtur. \+bd «Men insanlarni xursen qilishni nishan qilghan bolsam, Mesihning quli bolmighan bolattim»\+bd* — «Mesihning quli» — Yehudiylar arisida «qul»ning özining salahiyiti bar idi. Izzetlik ademning quli bolushning özi izzetlik ish.\f*  \x + \xo 1:10 \xt 1Tés. 2:4; Yaq. 4:4. \x*  
\v 11 Emdi, i qérindashlar, silerge shuni uqturimenki, men jakarlaydighan xush xewer insanlardin kelgen emes. \x + \xo 1:11 \xt 1Kor. 15:1. \x*  
\v 12 Chünki men uni insandin qobul qilghinim yoq yaki birer kishi uni manga ögetkini yoq, belki Eysa Mesih manga wehiy arqiliq yetküzgen. \x + \xo 1:12 \xt Ef. 3:3. \x*  
\v 13 Chünki siler méning Yehudiylarning diniy yolida qandaq hayat kechürgenlikim toghruluq — méning Xudaning jamaitige esheddiy ziyankeshlik qilip uninggha buzghunchiliq qilghanliqimni anglighansiler. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «Yehudiylarning diniy yoli»\+bd* — grék tilida «Yehudaizm». \+bd «esheddiy ziyankeshlik qilip...»\+bd* — yaki «tashqin qizghinliq bilen ziyankeshlik qilip...».\f*  \x + \xo 1:13 \xt Ros. 8:3; 9:1; 22:4; 26:9; Fil. 3:6; 1Tim. 1:13. \x*  
\v 14 Hemde men Yehudiylarning diniy yolida élimizdiki nurghun tengtushlirimdin xélila aldida turattim we ata-bowilirimning en’enilirini saqlashqa pewqul’adde qizghin idim.   
\m
\v 15-16 Emma anamning qorsiqidin tartip méni Özi üchün ayrip, méhir-shepqiti arqiliq méni chaqirghan Xuda Öz Oghlini eller arisida jakarlash üchün mende uni ashkarilashni layiq körginide, men héchqandaq qan-et igisi bilen meslihetleshmey, \f □ \fr 1:15-16 \ft \+bd «Xuda Öz Oghlini eller arisida jakarlash üchün mende uni ashkarilashni layiq körginide...»\+bd* — «eller» mushu yerde «yat ellikler», yeni «Yehudiy emesler»ni körsitidu.\f*  \x + \xo 1:15-16 \xt Ros. 9:15; 13:2; Mat. 16:17; Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Gal. 2:8; Ef. 3:8. \x*  
\v 17 yaki Yérusalémgha mendin ilgiri rosul bolghanlar bilen körüshüshke barmay, belki udul Erebistan’gha atlandim. Kéyin Demeshqqe qaytip keldim.  
\v 18 Andin üch yildin kéyin Yérusalémgha Pétrus bilen tonushushqa bardim we uning qéshida on besh kün turdum. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «üch yildin kéyin Yérusalémgha Pétrus bilen tonushushqa bardim»\+bd* — «Pétrus» rosul Pétrus (bashqa ismi «Kéfas»).\f*  
\v 19 Emma shu chaghda Rebning inisi Yaquptin bashqa rosullarning héchqaysisi bilen körüshmidim. \f □ \fr 1:19 \ft \+bd «Rebning inisi Yaqup»\+bd* — oqurmenlerning éside barki, Eysaning az dégende töt inisi bar idi («Mat.» 13:55).\f*  
\v 20 Mana, méning silerge hazir yazghinim Xuda aldida héch yalghan emes! \x + \xo 1:20 \xt Rim. 1:9; 9:1; 2Kor. 1:23; 11:31; 1Tés. 2:5; 1Tim. 5:21; 2Tim. 4:1. \x*  
\v 21 Kéyin, men Suriye we Kilikiye ölkilirige bardim.  
\v 22 Emma Yehudiyediki Mesihde bolghan jamaetler méni chirayimdin tonumaytti.  
\v 23 Ular peqet burun bizge ziyankeshlik qilghan ademning özi shu chaghda yoqatmaqchi bolghan étiqadni hazir xush xewer dep jakarlimaqta, dep anglighanidi;  
\v 24 shuningdek ular méning sewebimdin Xudani ulughlidi.\f □ \fr 1:24 \ft \+bd «shuningdek ular méning sewebimdin Xudani ulughlidi»\+bd* — grék tilida «shuningdek ular mende Xudani ulughlidi».\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Yérusalémda turghan rosullarning Pawlusni étirap qilishi  
\m
\v 1 Yene buningdin on töt yil kéyin, men Barnabas bilen Yérusalémgha chiqtim; Titusnimu hemrah qilip bardim.\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «Yene buningdin on töt yil kéyin..»\+bd* — yeni belkim u Mesihge étiqad qilghandin 14 yil kéyin. \+bd «men Barnabas bilen Yérusalémgha chiqtim; Titusnimu hemrah qilip bardim»\+bd* — bizningche, bu «Ros.» 15:2de tilgha élin’ghan seper idi. Bezi alimlar u ziyaretni «Ros.» 11:30 we 12:25de tilgha élin’ghan seperni körsitidu, dep qaraydu.\f*  \x + \xo 2:1 \xt Ros. 15:2. \x*  
\v 2 Men bir wehiyge binaen shu yerge barghanidim; we men bikar chapmighinimni yaki bikar chapmaywatqinimni jezmleshtürüsh üchün \add Yérusalémdikilerning\add* aldida (emeliyette peqet «jamaetning tüwrükliri»deklerge ayrim halda) eller arisida jakarlaydighan xush xewerni bayan qildim.\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «men bikar chapmighinimni yaki bikar chapmaywatqinimni jezmleshtürüsh üchün Yérusalémdikilerning aldida ... eller arisida jakarlaydighan xush xewerni bayan qildim»\+bd* — «bikar chapmighinim» we «bikar chépiwatqinim» dégen menisi néme bolatti? Pawlus özining xush xewerni jakarlash xizmitini «méning chépishim» yaki «yügürüshüm» dep teswirleydu. U mushu yerde bashqa rosullar bilen körüshüshtiki meqsiti uning yetküzgen «xush xewer»ning toghra ikenlikini jezmleshtürüsh, shundaqla ularnimu uning xizmiti toghruluq xatirjem qilish üchün idi.\f*  \x + \xo 2:2 \xt Ros. 19:21. \x*  
\v 3 Netijide, hetta manga hemrah bolghan Titus Yunanliq bolsimu, xetnini qobul qilishqa mejburlanmidi;\f □ \fr 2:3 \ft \+bd «Netijide, hetta manga hemrah bolghan Titus Yunanliq bolsimu, xetnini qobul qilishqa mejburlanmidi»\+bd* — «Yunanliq» yaki «grék» — Yeni Yehudi emes, shuningdek xetne qilin’ghan kishi emes.\f*  \x + \xo 2:3 \xt Ros. 16:3; 1Kor. 9:21. \x*  
\v 4 \add shu chaghdiki «xetne» mesilisi»\add* bolsa, bizning Mesih Eysada muyesser bolghan hörlükümizni nazaret qilish üchün arimizgha soqunup kiriwalghan, bizni qulluqqa chüshürüshmekchi bolup, yalghanchiliq qilghan saxta qérindashlar tüpeylidin bolghanidi.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «shu chaghdiki «xetne mesilisi» bolsa, ... yalghanchiliq qilghan saxta qérindashlar tüpeylidin bolghanidi»\+bd* — bizningche «xetne mesilisi» (grék tilida «bu ish») yuqiriqi 3-ayette «manga hemrah bolghan Titus Yunanliq bolsimu, xetnini qobul qilishqa mejburlanmidi» déyilgen ish bilen baghliq. Démek, eyni chaghda bezi «yalghanchiliq qilghan saxta qérindashlar» «shu yat ellik adem xetne qobul qilmisa bolmaydu» dégen pikirni otturigha qoyghan bolsa kérek.\f*  \x + \xo 2:4 \xt Ros. 15:24. \x*  
\v 5 Lékin biz xush xewerning heqiqiti silerdin mehrum qilinmisun dep ulargha hetta bir saetchimu yol qoyghinimiz yoq;  
\v 6 lékin abruyluq hésablan’ghan ademlerdin bolsa (méning ularning néme ikenliki bilen karim yoq; Xuda héchqandaq insanning yüz xatirisini qilmaydu!) — mushu abruyluq \add erbablar\add* dep sanalghanlarning mendiki \add xush xewerge\add* qoshqini yoq idi.\f □ \fr 2:6 \ft \+bd «lékin abruyluq hésablan’ghan ademler...»\+bd* — Pawlus bu sel kinayilikrek körün’gen gepni ishlitishi bilen bashqa rosullargha yaki jamaetning aqsaqallirigha hörmetsizlik qilmaqchi emes, belki Galatiyaliqlargha (shundaqla, bizlerge!) insanlarni Xudadin yuqiri qoymasliq kérek, dep körsetmekchi. \+bd «mushu abruyluq erbablar dep sanalghanlarning mendiki xush xewerge qoshqini yoq idi»\+bd* — grék tilida: «manga héchnerse qoshmidi».\f*  \x + \xo 2:6 \xt Qan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Rim. 2:11; Ef. 6:9; Kol. 3:25; 1Pét. 1:17. \x*  
\v 7 Del eksiche, xush xewerni xetne qilin’ghanlargha yetküzüsh wezipisi Pétrusqa tapshurulghandek, xetnisizlerge yetküzüsh wezipisi manga tapshurulghan dep tonup yétip\f □ \fr 2:7 \ft \+bd «del eksiche, xush xewerni xetne qilin’ghanlargha yetküzüsh wezipisi Pétrusqa tapshurulghandek, xetnisizlerge yetküzüsh wezipisi manga tapshurulghan dep tonup yétip...»\+bd* — mushu ayetlerdiki «xetne qilin’ghanlar» Yehudiylarni, «xetnisizler» Yehudiy emeslerni körsitidu, elwette.\f*  
\v 8 (chünki Pétrusni xetniliklerge rosulluqqa Küchlendürgüchi bolsa, ménimu ellerge \add rosul bolushqa\add* küchlendürgenidi),\x + \xo 2:8 \xt Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Gal. 1:16; Ef. 3:8. \x*  
\v 9 manga ata qilin’ghan shu méhir-shepqetni tonup yetken «jamaetning tüwrükliri» hésablan’ghan Yaqup, Kéfas we Yuhannalar bolsa, siler ellerge béringlar, biz xetniliklerge barayli dep Barnabas bilen ikkimizge hemdemlik ong qolini bérishti.  
\v 10 Ularning bizge peqet kembeghellerni untumanglar dégen birla telipi bar idi; men del bu ishqa qizghin bolup kéliwatattim.\f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Ularning bizge peqet kembeghellerni untumanglar dégen birla telipi bar idi»\+bd* — mumkinchiliki barki, rosullarning Pawlusqa «kembegheller» toghruluq bolghan telipi özliri arisidiki, Yérusalém jamaitidiki kembeghellerni tekitlep körsetmekchi.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Ros. 11:30; 24:17; Rim. 15:25; 1Kor. 16:1; 2Kor. 8:1; 9:1. \x*   
\b  
\m  
\s1 Pawlusning Antakyada Pétrusni eyiblishi  
\m
\v 11 Biraq, kéyin Pétrus Antakya shehirige kelgende, uning eyiblik ikenliki éniq bolghachqa, men uni yüzturane eyiblidim.  
\v 12 Chünki Yaqupning yénidin bezi ademler kélishtin ilgiri u yat ellikler bilen hemdastixan bolghanidi; biraq ular kelgende, xetniliklerdin qorqup \add shu qérindashlardin\add* özini tartti. \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Chünki Yaqupning yénidin bezi ademler kélishtin ilgiri u yat ellikler bilen hemdastixan bolghanidi»\+bd* — «Yaqupning yénidin bezi ademler» Yérusalémdin kelgen Yehudiy qérindashlar idi. \+bd «biraq ular kelgende, xetniliklerdin qorqup shu qérindashlardin özini tartti»\+bd* — «xetniliklerdin qorqup..»: — mumkinchiliki barki, mushu kishiler: «Yehudiy emeslermu xetne qilinishi kérek» dep oylighan. Omumen éytqanda «kona ehde» boyiche, Yehudiylarning eslide Yehudiy emeslerning yémekliklirini yéyishige, ular bilen hemdastixan bolushqa bolmaytti.\f*  
\v 13 Hetta bashqa Yehudiy \add qérindashlar\add* uning bu saxtiliqigha qoshulup ketti; hetta Barnabasmu azdurulup ularning saxtipezlikige shérik boldi.  
\v 14 Emma men ularning xush xewerning heqiqiti boyiche durus mangmighanliqini körüp, hemmeylenning aldidila Pétrusqa: «Sen Yehudiy turup, Yehudiylarning adetliri boyiche yashimay, belki yat elliklerdek yashawatisen; shundaq turuqluq, némishqa sen yat elliklerni Yehudiylardek yashashqa zorlimaqchimusen?» — dédim, \x + \xo 2:14 \xt Ros. 10:28. \x*  
\v 15 we yene: «Biz \add ikkimiz\add* tughulushimizdinla Yehudiymiz, «gunahkar dep qaralghan yat ellikler»din emesmiz, \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «Biz ikkimiz tughulushimizdinla Yehudiymiz, «gunahkar dep qaralghan yat ellikler»din emesmiz...»\+bd* — Pawlusning mushu «gunahkar dep qaralghan yat ellikler» dégen sözliri bilen Pétrusqa Yehudiylarning en’eniwiy közqarishini yaki pozitisyisini eslitidu. Yehudiylar özlirimu gunahkarlar, elwette!\f*  
\v 16 lékin insanning heqqaniy qilinishini Tewrat qanunigha emel qilishqa intilishliri bilen emes, belki Eysa Mesihning étiqad-sadaqetliki bilen bolidu, dep bilimiz. Shunga Tewrat qanunigha emel qilishqa intilish bilen emes, belki Mesihge baghlan’ghan étiqad bilen heqqaniy qilinishimiz üchün bizmu Mesih Eysagha étiqad qilduq — chünki héch et igisi Tewrat qanunigha emel qilishqa intilishliri bilen heqqaniy qilinmaydu» — dédim.\f □ \fr 2:16 \ft \+bd «lékin insanning heqqaniy qilinishini Tewrat qanunigha emel qilishqa intilishliri bilen emes, belki Eysa Mesihning étiqad-sadaqetliki bilen bolidu, dep bilimiz»\+bd* — «Tewrat qanunigha emel qilishqa intilishliri bilen» dégen ibare grék tilida intayin qisqartilip: «qanundiki emeller bilen...» yaki «qanun’gha qaritilghan emeller bilen» yaki «qanundin chiqqan emeller» dep ipadilinidu. Bu ibare «Rim.» 3:20, 28, «Gal.» 3:2, 5, 10dimu tépilidu. Insanning barliq «Tewrat qanunigha emel qilishqa intilishliri» özining gunahqa patqan bir gunahkar ikenlikini ispatlaydu, xalas. \+bd «insanning heqqaniy qilinishi ...belki Eysa Mesihning étiqad-sadaqetliki bilen...»\+bd* — yaki «insanning heqqaniy qilinishi ... belki Eysa Mesihge étiqad qilish bilen...». \+bd «Mesihge baghlan’ghan étiqad bilen heqqaniy qilinishimiz üchün bizmu Mesih Eysagha étiqad qilduq»\+bd* — «bizmu» — Pawlus Pétrusqa söz qiliwatidu, mushu sözi bilen ular ikkilisining Yehudiylar ikenlikini közde tutidu.\f*  \x + \xo 2:16 \xt Ros. 13:38; Rim. 3:20,28; 8:3; Gal. 3:11; Ibr. 7:18. \x*   
\b  
\m
\v 17 Emma Mesihte heqqaniy qilinishqa izden’ginimizde, bizmu «gunahkar» dep ispatlan’ghan bolsaqmu, Mesih emdi gunahning xizmitide bolghuchimu?! Yaq, hergiz! \f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Emma Mesihte heqqaniy qilinishqa izden’ginimizde, bizmu «gunahkar» dep ispatlan’ghan bolsaqmu, Mesih emdi gunahning xizmitide bolghuchimu?! Yaq, hergiz!»\+bd* — «bizmu «gunahkar» dep ispatlan’ghan bolsaqmu» — her adem xush xewerge ishense, Xudaning nijatini qobul qilishi üchün awwal özining gunahkar ikenlikini tonup yétishi, shundaqla barliq gunahlirini iqrar qilishi kérek, elwette. Bu jehette Yehudiylar we Yehudiy emesler arisida héchqandaq perq yoq.\f*  
\v 18 Emma men eslide ghulatqan nersilerni qaytidin qursam, özümni \add Tewrat qanunigha\add* xilapliq qilghuchi dep ispatlap körsetken bolimen. \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Emma men eslide ghulatqan nersilerni qaytidin qursam, özümni Tewrat qanunigha xilapliq qilghuchi dep ispatlap körsetken bolimen»\+bd* — «ghulatqan nersiler» toghruluq: — bu esli Tewrat qanunigha emel qilishqa intilgenlikni körsitidu. Eger birsi öz réalliqigha asasen: «Méning Tewrat qanunigha emel qilalishim qet’iy mumkin emes iken» dep shu tirishishni tashlap, Mesihke étiqad qilish yoli bilen heqqaniyliqqa érishsimu, lékin andin yene qaytidin tiriship, heqqaniy bolush üchün Tewrat qanunigha emel qilishqa qaytidin intilse, beribir özining gunahkarliqini ispatlap qoyatti. «Qoshumche söz»imizni körüng.\f*  
\v 19 Chünki men Tewrat qanuni bilen Tewrat qanunigha nisbeten öldüm; netijide, men Xudagha yüzlinip yashawatimen. \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «... Chünki men Tewrat qanuni bilen Tewrat qanunigha nisbeten öldüm; netijide, men Xudagha yüzlinip yashawatimen»\+bd* — bu intayin muhim ikki ayet (19-20) toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz. 
\fp  «Xudagha yüzlinip yashash» — buning belkim üch menisi bar bolushi mumkin; (1) Xudaning shan-sheripi üchün yashash; (2) Xudagha pütünley tayinip yashash (shundaq qilghanda ölüm bolmaydu); (3) Xudaning yétekchiliki astida yashash. Rosul belkim ishen’güchilerning yashawatqan yéngi hayatimu özining shexsiy niyetliri üchün emes, belki «Xudagha yüzlinip yashawatqan» bolushi kérek, démekchi bolidu («Rim.» 6:10-11-ayetnimu körüng).\f*  \x + \xo 2:19 \xt Rim. 7:4; 14:7; 2Kor. 5:15; 1Tés. 5:10; Ibr. 9:14; 1Pét. 4:2. \x*  
\v 20 Men Mesih bilen bille kréstlen’genmen, lékin mana, yashawatimen! Lékin yashawatqini men emes, belki mende turuwatqan Mesihdur. We méning hazir etlirimde yashawatqan hayat bolsa, méni söygen we men üchün Özini pida qilghan Xudaning Oghlining iman-étiqadidindur. \f □ \fr 2:20 \ft \+bd «méning hazir etlirimde yashawatqan hayat bolsa, ... Xudaning Oghlining iman-étiqadidindur»\+bd* — bashqa birxil terjimisi: «méning hazir etlirimde yashawatqan hayat bolsa... Xudaning Oghligha bolghan étiqad bilen». Özimizning terjimimiz toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 2:20 \xt Gal. 1:4; Ef. 5:2; Tit. 2:14. \x*  
\v 21 Men Xudaning méhir-shepqitini bikar qiliwetmeymen; chünki heqqaniyliq Tewrat qanuni arqiliq kélidighan bolsa, Mesihning ölüshi bikardin-bikar bolup qalatti.\f □ \fr 2:21 \ft \+bd «Men Xudaning méhir-shepqitini bikar qiliwetmeymen; chünki heqqaniyliq Tewrat qanuni arqiliq kélidighan bolsa, Mesihning ölüshi bikardin-bikar bolup qalatti»\+bd* — eger ademler tiriship-tirmiship Tewrat qanunigha emel qilalighan yaki qilalaydighan bolsa, shundaqla özini heqqaniy adem dep ispatlisa, némishqa Eysa Mesih Özini qurbanliq qildi? Undaq bolghanda insanlar gunahliridin qutulush üchün Xudaning méhir-shepqitige mohtaj bolmighan bolatti; yeni, Mesihning ademni gunahliridin qutquzup nijat yolini échish üchün bolghan ölüshi bikar bolatti (Mesihning ölüshi esli mumkin bolmaydighan ish idi; bu tarixta eng karamet, alemshumul ajayib weqe idi; chünki U Özi ««Hayat Özümdürmen», «Tirilish Özümdürmen» dégenidi; «Hayat» Bolghuchi qandaqmu ölsun?).\f*  \x + \xo 2:21 \xt Ibr. 7:11. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Tewrat qanuni we iman-étiqad  
\m
\v 1 I eqilsiz Galatiyaliqlar, köz aldinglarda Eysa Mesih éniq süretlen’gen, aranglarda kréstlen’gendek körün’geniken, kim silerni heqiqetke itaet qilishtin azdurup séhirlidi?\f □ \fr 3:1 \ft \+bd «I eqilsiz Galatiyaliqlar, köz aldinglarda Eysa Mesih éniq süretlen’gen, aranglarda kréstlen’gendek körün’geniken, kim silerni heqiqetke itaet qilishtin azdurup séhirlidi?»\+bd* — «Eysa Mesih ... aranglarda kréstlen’gendek körün’geniken» dégen sözler toghruluq ikki közqarash bar: (1) Pawlus xush xewerde Eysa toghruluq pakitlarni shunche éniq yetküzüp jakarlighachqa, anglighuchilar «neq meydanda turghandek, öz közi bilen guwahchi bolghandek» bolghanliqini yaki: (2) Pawlusning kéche-kündüz öz hayati arqiliq Mesihning kréstlen’genlikini körsetkenlikini körsitidu (1:16, 2:20ni körüng). Bizningche ikkila közqarash toghra.\f*  \x + \xo 3:1 \xt Gal. 5:7. \x*  
\v 2 Men peqet shunila silerdin sorap bileyki: — Siler Rohni Tewrat qanunigha intilish arqiliq qobul qildinglarmu, yaki \add xush xewerni\add* anglap, étiqad arqiliq qobul qildinglarmu?\f □ \fr 3:2 \ft \+bd «siler rohni Tewrat qanunigha intilish arqiliq qobul qildinglarmu, yaki xush xewerni anglap, étiqad arqiliq qobul qildinglarmu?»\+bd* — «Roh» Xudaning Muqeddes Rohini körsitidu.\f*  
\v 3 Siler shunche eqilsizmu? Rohqa tayinip \add hayatni\add* bashlighanikensiler, emdilikte et arqiliq kamaletke yetmekchimu?\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «Siler shunche eqilsizmu? Rohqa tayinip hayatni bashlighanikensiler, emdilikte et arqiliq kamaletke yetmekchimu?»\+bd* — «Rohqa tayinip» — grék tilida «Rohta» (Xudaning Rohida, elwette). \+bd «emdilikte et arqiliq kamaletke yetmekchimu?»\+bd* — «et arqiliq» yaki «insaniy etler arqiliq» — démek, Xudaning méhir-shepqitige emes, nijatigha emes, belki öz küchige, Tewrat qanunigha emel qilishqa intilishlargha tayinishtin ibaret.\f*  
\v 4 Siler \add étiqad yolida\add* bolghan shunche köp azab-oqubetlerni bikargha tarttinglarmu? Derweqe bikargha kettighu?!  
\v 5 Silerge Rohni Teminligüchi, aranglarda möjizilerni yaritiwatquchi bu karametlerni silerning Tewrat qanunigha intilip tayan’ghininglardin qilamdu, yaki anglighan xewerge baghlighan ishench-étiqadinglardin qilamdu?\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «silerge Rohni Teminligüchi»\+bd* — «Roh» — Muqeddes Roh, Xudaning Rohi. «Silerge Rohni Teminligüchi» Xuda’Atining Özi.\f*   
\m
\v 6 \add Muqeddes yazmilarda déyilgendek\add*: «Ibrahim Xudagha étiqad qildi; bu uning heqqaniyliqi hésablandi».\x + \xo 3:6 \xt Yar. 15:6; Rim. 4:3; Yaq. 2:23. \x*  
\v 7 Shuning üchün, shuni chüshinishinglar kérekki, étiqadtin tughulghanlarla Ibrahimning heqiqiy perzentliridur.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «... étiqadtin tughulghanlarla Ibrahimning heqiqiy perzentliridur»\+bd* — grék tilida «étiqadtin bolghanlar...» — démek, Mesih Eysagha étiqad baghlap «qaytidin tughulghan»lar, Ibrahimning izlirini basqanlar.\f*  
\v 8 Muqeddes yazmilarda Xudaning yat elliklerni Özige étiqad qilishi arqiliq ularni heqqaniy qilidighanliqi aldin’ala körülüp, Xudaning Ibrahimgha: «Sende barliq el-milletlerge bext ata qilinidu» dep xush xewerni aldin éytqanliqi xatirilen’genidi.\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «muqeddes yazmilarda Xudaning yat elliklerni Özige étiqad qilishi arqiliq ularni heqqaniy qilidighanliqi aldin’ala körülüp...»\+bd* — «yat ellikler» — Yehudiy emesler. \+bd «Sende barliq el-milletlerge bext ata qilinidu»\+bd* — «Yar.» 12:3.\f*  \x + \xo 3:8 \xt Yar. 12:3; 18:18; 22:18; 26:4; 49:10; Ros. 3:25. \x*  
\v 9 Shuning bilen, étiqadtin bolghanlar étiqad qilghuchi Ibrahim bilen teng bext tapidu.  
\v 10 Lékin Tewrat qanunigha emel qilimiz dep yürgenler bolsa hemmisi lenetke qalidu. Chünki \add muqeddes yazmilarda\add* mundaq yézilghan: «Tewrat qanunida yézilghan hemme emrlerge üzlüksiz emel qilmaywatqan herbir kishi lenetke qalidu». \f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Lékin Tewrat qanunigha emel qilimiz dep yürgenler bolsa hemmisi lenetke qalidu»\+bd* — «Tewrat qanunigha emel qilimiz dep yürgenler» — mushu yol bilen özlirini heqqaniy dep ispatlaymiz deydighanlar, elwette, \+bd «Tewrat qanunida yézilghan hemme emrlerge üzlüksiz emel qilmaywatqan herbir kishi lenetke qalidu»\+bd* — «Qan.» 27:26. Elwette, héchkim Tewrat qanunining emrlirige «üzlüksiz emel qilalmaydu» — shunga hemme kishi, Yehudiy bolsun, Yehudiy emes bolsun, Mesihsiz bolsa lenet astida turidu.\f*  \x + \xo 3:10 \xt Qan. 27:26. \x*  
\v 11 Yene roshenki, héchkim Xudaning aldida qanun’gha intilish arqiliq heqqaniy qilinmaydu; chünki \add muqeddes kitabta yézilghinidek\add*: — «Heqqaniy adem ishench-étiqadi bilen hayat bolidu». \f □ \fr 3:11 \ft \+bd «Heqqaniy adem ishench-étiqadi bilen hayat bolidu»\+bd* — «Hab.» 2:4.\f*  \x + \xo 3:11 \xt Hab. 2:4; Rim. 1:17; 3:20; Gal. 2:16; Ibr. 10:38\x*  
\v 12 Emma qanun yoli étiqad yoligha asaslan’ghan emes, belki \add muqeddes kitabta\add*: — «Qanunning emrlirige emel qilghuchi shu ishlar bilen hayat bolidu» déyilgendektur. \f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Qanunning emrlirige emel qilghuchi shu ishlar bilen hayat bolidu»\+bd* — «Law.» 18:5. Héchkim Tewrat qanunining emrlirige emel qilalmaydu, elwette.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Law. 18:5; Ez. 20:11; Rim. 10:5. \x*  
\v 13 Halbuki, Mesih bizni Tewrat qanunidiki lenettin hör qilish üchün ornimizda lenet bolup bedel tölidi. Bu heqte \add muqeddes yazmilarda\add*: «Yaghachqa ésilghan herbir kishi lenetke qalghan hésablansun» dep yézilghan. \f □ \fr 3:13 \ft \+bd «Halbuki, Mesih bizni Tewrat qanunidiki lenettin hör qilish üchün ornimizda lenet bolup bedel tölidi»\+bd* — grék tilida: «hör qilish üchün bedel tölesh» yaki «qutuldurup bedel tölesh» dégen ibariler adette qullarni bazardin qaytidin sétiwélip, hör qilish»ni körsitidu. \+bd «yaghachqa ésilghan herbir kishi lenetke qalghan hésablansun»\+bd* — «Qan.» 21:24.\f*  \x + \xo 3:13 \xt Qan. 21:23; Rim. 8:3; 2Kor. 5:21. \x*  
\v 14 Shuning bilen Mesih Eysa arqiliq Ibrahimgha ata qilin’ghan bext yat elliklergimu keltürülüp, biz wede qilin’ghan Rohni étiqad arqiliq qobul qilalaymiz.   
\b  
\m  
\s1 Tewrat qanuni we Xudaning wedisi  
\m
\v 15 Qérindashlar, men insanlarche sözleymen; hetta insanlar arisida özara ehde tüzülsimu, bashqa héchkim uni yoqqa chiqiriwételmeydu yaki uninggha birer nerse qoshalmaydu. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «men insanlarche sözleymen»\+bd* — mushu ibare belkim «insanlarning kündilik turmushidin bir misal körsitey», dégini bolsa kérek.\f*  \x + \xo 3:15 \xt Ibr. 9:17. \x*  
\v 16 Shuningdek, \add Xudaning ehdisidiki\add* wediler Ibrahim we uning neslige éytilghan. \add Muqeddes kitabta\add* U: «we séning nesilliringge», (yeni, köp kishilerge) démeydu, belki «séning neslingge», (yeni yalghuz bir kishigila), deydu — bu «nesil» Mesihdur. \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «Shuningdek, Xudaning ehdisidiki wediler Ibrahim we uning neslige éytilghan. Muqeddes kitabta U: «we séning nesilliringge», (yeni, köp kishilerge) démeydu, belki «séning neslingge», (yeni yalghuz bir kishigila), deydu — bu «nesil» Mesihdur»\+bd* — bu wede Tewrat, «Yar.» 12:7 we 13:15, 17:7, 24:7de tépilidu. Démisekmu, Mesih Yehudiylardin bolup, u Ibrahimning nesli, elwette.\f*  \x + \xo 3:16 \xt Gal. 3:8. \x*  
\v 17 Men shuni démekchimenki, Xudaning Mesihke aldin tüzgen bir ehdisini töt yüz ottuz yildin kéyin chüshürülgen Tewrat qanuni emeldin qalduralmaydu, Xudaning bu wedisini héch bikar qilalmaydu. \f □ \fr 3:17 \ft \+bd «Xudaning Mesihke aldin tüzgen bir ehdisi»\+bd* — «Mesihke» — demǝk, Mesih «Ibrahimning nesli»ning süpitide bolup ehde xu chaghda Uninggha tüzgen. 
\fp  Bezi kona köchürmilerde «Mesihke» dégen söz tépilmaydu.\f*  \x + \xo 3:17 \xt Yar. 15:13; Mis. 12:40; Ros. 7:6. \x*  
\v 18 Chünki \add wede qilin’ghan\add* miras qanun’gha asaslan’ghan bolsa, mana u Xudaning wedisige asaslan’ghan bolmaytti; lékin Xuda shapaet bilen uni Ibrahimgha wede arqiliq ata qilghan.\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «Chünki wede qilin’ghan miras qanun’gha asaslan’ghan bolsa, mana u Xudaning wedisige asaslan’ghan bolmaytti; lékin Xuda shapaet bilen uni Ibrahimgha wede arqiliq ata qilghan»\+bd* — «wede qilin’ghan miras» Ibrahimgha wede qilin’ghan köp tereplik bextni közde tutidu.\f*  \x + \xo 3:18 \xt Rim. 4:14. \x*   
\m
\v 19 Undaqta, Tewrat qanunini chüshürüshtiki meqset néme? U bolsa, insanlarning itaetsizlikliri tüpeylidin, Xudaning mirasi wede Qilin’ghuchi, yeni Ibrahimning nesli dunyagha kelgüche qoshumche qilip bérilgen; u perishtiler arqiliq bir wasitichining qoli bilen békitilip yolgha qoyulghan. \f □ \fr 3:19 \ft \+bd «Tewrat qanunini chüshürüshtiki meqset néme?... u perishtiler arqiliq bir wasitichining qoli bilen békitilip yolgha qoyulghan»\+bd* — «bir wasitichi» shübhisizki, Musa peyghemberni körsitidu. 
\fp  Bu muhim 19-ayet toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng. «Tewrat qanuni... insanlarning itaetsizlikliri tüpeylidin» — bu sözning köp jehetliri bar — «qoshumche söz»imizde u toghruluq toxtilimiz.\f*  \x + \xo 3:19 \xt Qan. 5:5; Yuh. 1:17; 15:22; Ros. 7:38,53; Rim. 4:15; 5:20; 7:8. \x*  
\v 20 Emma «wasitichi» bir terepningla wasitichisi emes (belki ikki terepningkidur), lékin Xuda Özi peqet birdur. \f □ \fr 3:20 \ft \+bd «emma «wasitichi» bir terepningla wasitichisi emes (belki ikki terepningkidur), lékin Xuda Özi peqet birdur»\+bd* — bu ayetke bérilgen birnechche sherh bar. Menisi belkim: «Ikki adem kélishim tüzgende, bir wasitichi bolush kérek. Lékin, Xuda Öz ehdisini Ibrahimgha bergende, uni wasitichisiz bergen, u sap Xudaning qolidin kelgen; shunga bu ehde beribir Tewrat qanunidin üstün turidu» dégendek bolidu. «Qoshumche söz»imizde umu toghruluq toxtilimiz.\f*  
\v 21 Undaqta, Tewrat qanuni Xudaning wedilirige zitmu? Yaq, hergiz! Eger birer qanun insanlarni hayatliqqa érishtüreleydighan bolsa, undaqta heqqaniyliq jezmen shu qanun’gha asaslan’ghan bolatti.  
\v 22 Halbuki, muqeddes yazmilar pütkül alemni gunahning ilkige qamap qoyghan; buningdiki meqset, Eysa Mesihning sadaqet-étiqadi arqiliq wedining étiqad qilghuchilargha bérilishi üchündur. \x + \xo 3:22 \xt Rim. 3:9; 11:32. \x*  
\v 23 Lékin étiqad yoli kélip ashkare bolghuche, biz Tewrat qanuni teripidin qoghdilip, ashkare bolidighan étiqadni kütüshke qamap qoyulghaniduq.  
\v 24 Shu teriqide, bizning étiqad arqiliq heqqaniy qilinishimiz üchün Tewrat qanuni bizge «terbiyiligüchi» bolup, bizni Mesihke yéteklidi. \f □ \fr 3:24 \ft \+bd «bizning étiqad arqiliq heqqaniy qilinishimiz üchün Tewrat qanuni bizge «terbiyiligüchi» bolup,..»\+bd* — «terbiyiligüchi» grék tilida «pédagog» dégen söz bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 3:24 \xt Mat. 5:17; Ros. 13:38; Rim. 10:4. \x*  
\v 25 Lékin étiqad yoli ashkara bolup, biz emdi yene «terbiyiligüchi»ning nazaritide emesmiz.  
\v 26 Chünki hemminglar Mesih Eysagha étiqad qilish arqiliq Xudaning oghulliri boldunglar. \f □ \fr 3:26 \ft \+bd «... Chünki hemminglar Mesih Eysagha étiqad qilish arqiliq Xudaning oghulliri boldunglar»\+bd* — bu muhim 23-26-ayetler toghruluq «qoshumche söz»imizde, yuqiriqi 3:19-ayet üstide toxtalghinimizni körüng.\f*  \x + \xo 3:26 \xt Yesh. 56:5; Yuh. 1:12; Rim. 8:15; Gal. 4:5. \x*  
\v 27 Chünki herqaysinglar Mesihge kirishke chömüldürülgen bolsanglar, Mesihni kiyiwalghan boldunglar. \f □ \fr 3:27 \ft \+bd «Chünki herqaysinglar Mesihge kirishke chömüldürülgen bolsanglar, Mesihni kiyiwalghan boldunglar»\+bd* — démek, Mesihge étiqad qilip sugha chömüldürülüp, Uninggha baghlan’ghan bolsaq, Uning tebiitige igileleymiz, shuning bilen «Mesihge mensup adem» bizning asasiy salahiyitimiz bolidu.\f*  \x + \xo 3:27 \xt Rim. 6:3. \x*  
\v 28 Mesihde ne Yehudiy bolmaydu ne Grék bolmaydu, ne qul bolmaydu ne hör bolmaydu, ne er bolmaydu ne ayal bolmaydu, hemminglar Mesih Eysada bir bolisiler. \f □ \fr 3:28 \ft \+bd «Mesihde ne Yehudiy bolmaydu ne Grék bolmaydu... hemminglar Mesih Eysada bir bolisiler»\+bd* — «Grék» dégen söz mushu yerde «Yehudiy emes», «yat ellikler»ni bildürülidu.\f*  \x + \xo 3:28 \xt Yuh. 17:21. \x*  
\v 29 Siler Mesihke mensup bolghanikensiler, silermu Ibrahimning nesli bolisiler we uninggha wede qilin’ghan \add bext-saadetke\add* mirasxordursiler.\x + \xo 3:29 \xt Yar. 21:12; Rim. 9:7; Ibr. 11:18. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 (Dawami)  
\m
\v 1-2 Yene shuni éytimenki: Gerche bir bala pütün mülükning igisi bolsimu, mirasxor gödek waqitlirida taki atisi belgiligen waqit toshmighuche, u öz öyidiki quldin perqi bolmaydu. Chünki u yenila xojidarlar we bala baqquchilarning bashqurushida bolidu.\f □ \fr 4:1-2 \ft \+bd «... Gerche bir bala pütün mülükning igisi bolsimu, mirasxor gödek waqitlirida taki atisi belgiligen waqit toshmighuche, u öz öyidiki quldin perqi bolmaydu. Chünki u yenila xojidarlar we bala baqquchilarning bashqurushida bolidu»\+bd* — «ghojidar» dégen sözning menisi yuqiriqi «terbiyiligüchi» dégen sözge yéqin.\f*  
\v 3 Shuninggha oxshash, bizmu gödek waqtimizda, bu dunyadiki «asasiy qaide-qanuniyetler» astida qul bolghaniduq.\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «bu dunyadiki «asasiy qaide-qanuniyetler»\+bd* — bezi alimlar mushu sözni yaman rohlarni körsitidu, dep qaraydu. Lékin «Kolossiliklerge»diki «Kol.» 2:8, 20 toghruluq «qoshumche söz»imizde biz bashqiche chüshendürimiz.\f*  
\v 4 Lékin, waqit-saiti toluq toshqanda, Xuda Öz Oghlini \add bu dunyagha\add* ewetti. U bir ayal kishidin tughulghan, shuningdek Tewrat qanuni astida tughulghanidi.\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «Lékin, waqit-saiti toluq toshqanda, Xuda Öz Oghlini bu dunyagha ewetti. U bir ayal kishidin tughulghan, shuningdek Tewrat qanuni astida tughulghanidi»\+bd* — «Tewrat qanuni astida tughulghanidi» dégen ibare «Eysa Mesih Tewrat qanunigha boysunup yashighan» dégen menini öz ichige alidu.\f*  \x + \xo 4:4 \xt Yar. 15:16; 49:10; Dan. 9:24; Mat. 5:17. \x*  
\v 5 Buningdiki meqset, Xuda Tewrat qanuni astida yashighan \add bizlerni\add* bedel tölep hörlükke chiqirip, bizning oghulluqqa qobul qilinishimiz üchündur.\x + \xo 4:5 \xt Yuh. 1:12; Gal. 3:26. \x*  
\v 6 Hem siler Uning oghulliri bolghanliqinglar üchün, Xuda Öz Oghlining: «Abba! Atam!» dep chaqirghuchi Rohini ewetip qelbimizge saldi.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Hem siler Uning oghulliri bolghanliqinglar üchün, Xuda Öz Oghlining: «Abba! Atam!» dep chaqirghuchi Rohini ewetip qelbimizge saldi»\+bd* — ibraniy tilida «Abba» «dadam»ni bildüridu, «Abba! Atam!» «I söyümlük atam!» dégen gep.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Rim. 8:15. \x*  
\v 7 Shuning üchün, siler hazir qul emes, belki oghulliridursiler; oghulliri bolghanikensiler, Xuda arqiliq Özige mirasxor bolisiler.\f □ \fr 4:7 \ft \+bd «Shuning üchün, siler hazir qul emes, belki oghulliridursiler»\+bd* — grék tilida bu ayettiki «siler» «sen» dep ipadilinidu. \+bd «oghulliri bolghanikensiler, Xuda arqiliq Özige mirasxor bolisiler»\+bd* — «Xuda arqiliq Özige mirasxor bolisiler» bezi kona köchürmilerde: «Mesih arqiliq Xudaning Özige mirasxor bolisiler» déyilidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Pawlusning Galatiyaliqlardin endishe qilishi  
\m
\v 8 Burun, Xudani tonumighan waqtinglarda derweqe yalghan ilahlarning qulluqigha tutulghansiler.\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «Burun, Xudani tonumighan waqtinglarda derweqe yalghan ilahlarning qulluqigha tutulghansiler»\+bd* — «yalghan ilahlar» grék tilida «eyniyiti ilah emesler» bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:8 \xt 1Kor. 8:4. \x*  
\v 9 Emdilikte, hazir \add heqiqiy\add* Xudani tonughanikensiler, — yaki éniqraq qilip éytqanda, Xuda teripidin tonulghanikensiler, emdi siler néme dep bu dunyadiki küchsiz, ebjeq erzimes «asasiy qaide-qanuniyetler»ge qarap yanisiler? Ularning qulluqigha yéngiwashtin qaytishni xalamsiler? \f □ \fr 4:9 \ft \+bd «emdi siler néme dep bu dunyadiki küchsiz, ebjeq erzimes «asasiy qaide-qanuniyetler»ge qarap yanisiler?»\+bd* — «erzimes artuqche» — Grék tilida «tilemchilikke ait» dégen sözler bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:9 \xt Kol. 2:20. \x*  
\v 10 Siler alahide kün, ay, pesil we yillarni étiwargha élip xatirileshke bashlidinglar! \f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Siler alahide kün, ay, pesil we yillarni étiwargha élip xatirileshke bashlidinglar!»\+bd* — mushu ayettiki «kün, ay, pesil we yillar» bolsa belkim Tewrat qanunida Yehudiylar üchün békitilgen héytlarni hem Yehudiylarning en’eniliri boyiche ötküzidighan héytlarnimu körsitidu. Meyli Yehudiylarningki bolsun bolmisun, prinsip oxshash, étiqadchilar üchün héchqandaq alahide kün-héytlarni xatirileshning hajiti yoq.\f*  \x + \xo 4:10 \xt Rim. 14:5; Kol. 2:16. \x*  
\v 11 Men ilgiri silerge singdürgen ejrim bikar kétermikin, dep siler üchün ensirewatimen.   
\m
\v 12 Qérindashlar, men shuni silerdin ötünimenki, manga oxshash bolunglar; chünki men silerge oxshash boldum. Siler eslide manga héch azar yetküzmigenidinglar. \f □ \fr 4:12 \ft \+bd «Qérindashlar, ... manga oxshash bolunglar; chünki men silerge oxshash boldum»\+bd* — Pawlus özi Yehudiy bolsimu, Tewrat qanunining (heqqaniyliqqa ait telepliridin bashqa) barliq emrliridin (Mesihning nijati bilen) azad bolup Muqeddes Rohning yétekchilikide yashighan; shunga u Galatiyaliqlardin: «Manga oxshash bolunglar» dep ötünidu; «chünki men silerge oxshash boldum» — démek, u Yehudiy emeslerdek (Galatiyaliqlardek) Tewrat qanunining telepliridin mustesna boldi. Lékin Galatiyaliqlar Yehudiylardek bolimiz dep özlirini Tewrat qanunining barliq telepliri astigha qoymaqchi idi! \+bd «Siler eslide manga héch azar yetküzmigenidinglar»\+bd* — démek, Pawlus ulargha hazirla éytqan qattiq gépini ularning özige qandaqtur bir ziyan yaki azar yetküzgenliki tüpeylidin éytqan emes, deydu (5-15-ayetlerde u ularning eslide özige körsetken chongqur muhebbitini esleydu), belki ularni közlep: «siler öz-özliringlargha azar bériwatisiler» dep agah bérish üchün éytidu.\f*  
\v 13 Emma silerge melumki, etlirimdiki bir zeiplik tüpeylidin, men xush xewerni silerge birinchi qétim yetküzgenidim. \f □ \fr 4:13 \ft \+bd «Emma silerge melumki, etlirimdiki bir zeiplik tüpeylidin, men xush xewerni silerge birinchi qétim yetküzgenidim»\+bd* — «etlirimdiki bir zeiplik tüpeylidin» — bu sözdin qarighanda, Pawlus belkim késel sewebidin Galatiyada dem élishqa mejbur bolghanidi. Mumkinchiliki barki, bu késel uning közliri bilen baghliq bolup, uning chirayini intayin set qiyapetke kirgüzüp qoyghanidi (14-ayet). 14-15-ayet, 6:11 we «2Kor.» 12:7-10nimu körüng. Pawlus adette xetlirini pütükchi arqiliq yazatti (mesilen, «Rim.» 16:22).\f*  
\v 14 U chaghda, etlirimdiki bu zeiplik silerge nisbeten sinaqtek bolsimu, lékin siler méni kemsitmidinglar yaki chetke qaqmidinglar. Eksiche, méni Xuda ewetken bir perishtini, hetta Mesih Eysa özini kütkendek kütüwaldinglar. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «U chaghda, etlirimdiki bu zeiplik silerge nisbeten sinaqtek bolsimu, lékin siler méni kemsitmidinglar yaki chetke qaqmidinglar. Eksiche, méni Xuda ewetken bir perishtini, hetta Mesih Eysa özini kütkendek kütüwaldinglar»\+bd* — Pawlusning bu köz késili yene bir tereptin qiyinchiliq élip keldi — U xush xewerning yolida köp ademlerning késellirini dua qilip saqaytti; ularning saqaytilishi arqiliq köp ademler xush xewerge ishendi. Lékin uning özide késel bolghachqa, bu ish uni bashqilarning aldida mazaqqa qaldurush éhtimalliqi bolamdu, qandaq?\f*  \x + \xo 4:14 \xt Mal. 2:7; Mat. 10:40; Yuh. 13:20. \x*  
\v 15 U chaghdiki bext-berikitinglar emdi nege ketti?! Men silerge guwahchi bolup éytalaymenki, u chaghda siler mumkin bolsa, manga közliringlarni oyup bérishkimu razi idinglar!  
\v 16 Emdilikte, silerge heqiqetni sözligenlikim üchün düshmininglargha aylinip qaldimmu?   
\m
\v 17 \add Men éytip ötken\add* héliqi ademler silerge qizghinliq körsitidu, emma niyiti durus emes; ular peqet silerni \add nijatning\add* sirtigha chiqirip, qizghinliqinglarni özlirige qaritiwalmaqchi. \f □ \fr 4:17 \ft \+bd «ular peqet silerni nijatning sirtigha chiqirip...»\+bd* — bezi kona köchürmilerde «ular peqet silerni bizdin ayrilip nijatning sirtigha chiqirip» déyilidu.\f*  \x + \xo 4:17 \xt Rim. 10:2; 2Kor. 11:12. \x*  
\v 18 Emma men siler bilen birge bolghan waqitlardila emes, belki daim yaxshi ishqa qizghinliq qilishning özi yaxshidur, elwette.\f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Emma men siler bilen birge bolghan waqitlardila emes, belki daim yaxshi ishqa qizghinliq qilishning özi yaxshidur, elwette»\+bd* — bashqa birxil terjimisi: «Meyli men siler bilen bille bolay yaki bolmay, silerge niyiti yaxshi qizghinliqi bar ademler bar bolsa, daim yaxshi bolidu, elwette».\f*   
\m
\v 19 Söyümlük balilirim! Mesih silerde töreldürülgüche men siler üchün tolghaq azablirini yene bir qétim tartiwatimen! \x + \xo 4:19 \xt 1Kor. 4:15; Flm. 10; Yaq. 1:18. \x*  
\v 20 Méning hazirla yéninglargha bérip, silerge bashqiche teleppuz bilen sözligüm kéliwatidu; chünki bu ehwalinglar toghruluq néme qilishni zadila bilmeywatimen!\f □ \fr 4:20 \ft \+bd «Méning hazirla yéninglargha bérip, silerge bashqiche teleppuz bilen sözligüm kéliwatidu»\+bd* — «bashqiche bir teleppuz bilen...» — Pawlus téximu qattiq teleppuzdimu, yaki mulayimraq teleppuzdimu, ulargha zadi «qandaq teleppuz»da sözlesh kéreklikini bilmeytti.\f*   
\b  
\m  
\s1 «Qul dédek» Hejer bilen «hör ayal» Sarah toghrisidiki temsildin terbiye-sawaq élish  
\m
\v 21 I Tewrat qanunining ilkide yashashni xalaydighanlar, silerdin shuni sorap baqay, siler Tewratning özide néme déyilgenlikige qulaq salmamsiler?  
\v 22 Tewratta, Ibrahimning ikki oghli bolup, biri dédektin, yene biri hör ayalidin bolghan, dep xatirilen’gen. \f □ \fr 4:22 \ft \+bd «Ibrahimning ikki oghli bolup, biri dédektin...»\+bd* — dédek (qul ayal) — yeni Hejer. \+bd «yene biri hör ayalidin bolghan..»\+bd* — öz hör ayali Sarah idi.\f*  \x + \xo 4:22 \xt Yar. 16:2,15; 21:2; Ros. 7:8; Ibr. 11:11. \x*  
\v 23 Dédektin bolghan oghul «et bilen» tughulghan; hör ayalidin bolghan oghul bolsa Xudaning wedisi arqiliq tughulghandur. \f □ \fr 4:23 \ft \+bd «Dédektin bolghan oghul «et bilen» tughulghan»\+bd* — «et bilen» dégen ibare «insanning etlirige tayinish»ni bildüridu. Hejerning oghli Ismail peqet insanlarning oy-pikri, insaniy küchi bilen tughulghan. \+bd «dédektin bolghan oghul «et bilen» tughulghan; hör ayalidin bolghan oghul bolsa Xudaning wedisi arqiliq tughulghandur»\+bd* — bu pütün ayet toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 4:23 \xt Yuh. 8:39; Rim. 9:7. \x*  
\v 24 Bu ikki ishni bir oxshitish dégili bolidu. Bu ikki ayal \add Xudaning insanlar bilen\add* tüzgen ikki ehdisining wekilidur. Birinchi ehde Sinay \add téghidin\add* kélip, derheqiqet balilirini qulluqta bolushqa tughidu; mana Hejer uninggha wekildur;  
\v 25 démek, Hejer bolsa Erebistandiki Sinay téghigha simwol qilinip, yeni bügünki Yérusalémgha oxshitilidu; chünki u sheher we uning baliliri qulluqta turmaqta. \f □ \fr 4:25 \ft \+bd «démek, Hejer bolsa Erebistandiki Sinay téghigha simwol qilinip, yeni bügünki Yérusalémgha oxshitilidu; chünki u sheher we uning baliliri qulluqta turmaqta»\+bd* — «qulluqta» dégen söz rohiy qulluqta, yeni Tewrat qanunining qulluqida. «Bügünki Yérusalém we uning baliliri» Yehudiy xelqi, shundaqla Tewrat qanunigha emel qilishqa tirishqanlirim bilen heqqaniy adem bolay dégen hemme ademni körsitidu.\f*  \x + \xo 4:25 \xt Mis. 19; 20. \x*  
\v 26 Emma yuqiridin bolghan Yérusalém hördur, u hemmimizning anisidur; \f □ \fr 4:26 \ft \+bd «Emma yuqiridin bolghan Yérusalém hördur, u hemmimizning anisidur...»\+bd* — bashqiche éytqanda, Ibrahimning öz ayali Sarah bolsa hör ayal bolghachqa, ershtiki Yérusalémgha, shundaqla yéngi ehdide yashighan jamaetke wekillik qilidu. Shunga, «ershtiki Yérusalém»ni bizning animiz, déyishke bolidu.\f*  \x + \xo 4:26 \xt Weh. 21:2. \x*  
\v 27 Chünki, \add muqeddes yazmilarda\add* mundaq yézilghan: —  
\m «Xushal bol, i perzent körmigen tughmas ayal!  
\m Tentene qilip yangrat, towla, i tolghaq tutup baqimighan!  
\m — Chünki ghérib ayalning baliliri éri bar ayalningkidin köptur!» \f □ \fr 4:27 \ft \+bd «Xushal bol, i perzent körmigen tughmas ayal! Tentene qilip yangrat, towla, i tolghaq tutup baqimighan! — chünki ghérib ayalning baliliri éri bar ayalningkidin köptur!»\+bd* — Yesh.» 54:1.\f*  \x + \xo 4:27 \xt Yesh. 54:1\x*   
\m
\v 28 Emdi i qérindashlar, Ishaq Xudaning wedisidin tughulghandek bizmu Xudaning wedisi boyiche tughulghan perzentlermiz. \f □ \fr 4:28 \ft \+bd «... Ishaq Xudaning wedisidin tughulghandek bizmu Xudaning wedisi boyiche tughulghan perzentlermiz»\+bd* — bezi kona köchürmiliride «... Ishaq Xudaning wedisidin tughulghandek silermu Xudaning wedisi boyiche tughulghan perzentlersiler» déyilidu.\f*  \x + \xo 4:28 \xt Rim. 9:7, 8. \x*  
\v 29 Lékin u chaghda «etlerdin tughulghan» bala «rohtin tughulghan» baligha ziyankeshlik qilghinidek, hazir shundaq bolidu. \f □ \fr 4:29 \ft \+bd «Lékin u chaghda «etlerdin tughulghan» bala «rohtin tughulghan» baligha ziyankeshlik qilghinidek, hazir shundaq bolidu»\+bd* — «etlerdin tughulghan» bala — Ismailni, shundaqla u simwol qilin’ghan «Tewrat qanunigha qul bolghanlar»ni körsitidu. «Rohtin tughulghan» — Xudaning wedisi we möjizisi arqiliq, yeni Muqeddes Rohning küch-qudriti bilen tughulghan Ishaqni, shundaqla u simwol qilin’ghan Eysa Mesihke étiqad qilghuchi, Muqeddes Rohtin «qaytidin tughulghan» Xudaning rohiy perzentlirini körsitidu. Eslide Ismail Ishaqqa ziyankeshlik qilghinidek, Yehudiy xelq Mesihge ishen’genlerge ziyankeshlik qilatti we bügün’ge qeder her türlük «qanun’gha tayan’ghanlar»mu oxshashla «Xudaning rohigha tayan’ghanlar»gha ziyankeshlik qilidu.\f*  \x + \xo 4:29 \xt Yar. 21:9. \x*  
\v 30 Lékin muqeddes yazmilarda néme déyilgen? Uningda: «Sen bu dédikingni oghli bilen qoshup heydiwet! Chünki dédektin tapqan oghul hergiz hör ayalingdin bolghan oghul bilen mirasqa ortaq bolmaydu!» dep pütülgen. \f □ \fr 4:30 \ft \+bd «Sen bu dédikingni oghli bilen qoshup heydiwet! Chünki dédektin tapqan oghul hergiz hör ayalingdin bolghan oghul bilen mirasqa ortaq bolmaydu!»\+bd* — «Yar.» 21:10. Mushu (21-31) ayetlerge «qoshumche söz»imizde sherh bérimiz.\f*  \x + \xo 4:30 \xt Yar. 21:10. \x*  
\v 31 Emdi, qérindashlar, biz dédekning emes, belki hör ayalning perzentliridurmiz. Mesih bizni hörlükte yashisun dep hör qildi. Shuning bilen uningda tapan tirep turunglar we qulluqning boyunturuqigha qaytidin qisilip qalmanglar.   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Étiqadchilarning erkinliki  
\m
\v 1-2 Mana, menki Pawlus silerge shuni éytip qoyayki, eger siler xetne qobul qilsanglar, u chaghda Mesihning silerge héchqandaq paydisi qalmaydu.\f □ \fr 5:1-2 \ft \+bd «... Eger siler xetne qobul qilsanglar, u chaghda Mesihning silerge héchqandaq paydisi qalmaydu»\+bd* — Galatiyaliqlarning xetnini qobul qilishtiki meqsiti «mushu arqiliq heqqaniyliqqa érishimen» dégenliktur; ular Mesihning gunahlar üchün bolghan qurbanliqigha tayanmayla, peqet yene özining tirishchanliqi bilen «sawabliq ishlar»ni berpa qilmaqchi bolup «öz-özümge tayinip gunahlirimni yuyup heqqaniy adem bolimen» dégenlerdin ibaret idi.\f*  \x + \xo 5:1-2 \xt Yesh. 9:3; Yuh. 8:32; Rim. 6:18; 1Pét. 2:16; Ros. 15:1. \x*  
\v 3 Men xetnini qobul qilghan herbir kishige yene agahlandurup heqiqetni éytip qoyayki, ularning Tewrattiki barliq emr-belgilimilerge \add toluq emel qilish\add* mejburiyiti bardur.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «Men xetnini qobul qilghan herbir kishige yene agahlandurup heqiqetni éytip qoyayki, ularning Tewrattiki barliq emr-belgilimilerge (toluq emel qilish) mejburiyiti bardur»\+bd* — mushu ayet toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  
\v 4 Ey Tewrat qanuni arqiliq özümni heqqaniy adem qilay dégenler, herbiringlar Mesihdin ayrilip, mehrum bolup, \add Xudaning\add* shapaitidin chiqip, yiqilip uningdin qaldinglar.  
\v 5 Chünki Rohqa tayinip heqqaniyliqqa baghlan’ghan arzu-armanni étiqad bilen telpünüp kütmektimiz.\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Chünki Rohqa tayinip heqqaniyliqqa baghlan’ghan arzu-armanni étiqad bilen telpünüp kütmektimiz»\+bd* — «Roh» Muqeddes Roh, elwette. «heqqaniyliqqa baghlan’ghan arzu-armanni» — grék tilida «heqqaniyliqning ümidi» dep ipadilinidu. Menisi: (1) kimde Mesih arqiliq heqqaniyliq bar bolsa uning ershtiki bextke baghlighan zor ümidimu bar bolidu; (2) bizde Mesih arqiliq hazir bar bolghan heqqaniyliq Uning qaytip kélishi bilen toluq, mukemmel bolidu, deydighan ümidmu bardur. Bizningche, bu her ikki ümid körsitilidu.\f*  
\v 6 Chünki Mesih Eysada xetnilik küchke ige emes, xetnisizlikmu küchke ige emes, küchke ige bolghini peqet muhebbet arqiliq ish qilidighan étiqadtur.\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Chünki Mesih Eysada xetnilik küchke ige emes, xetnisizlikmu küchke ige emes, küchke ige bolghini peqet muhebbet arqiliq ish qilidighan étiqadtur»\+bd* — «muhebbet arqiliq ish qilidighan étiqad»: — étiqad muhebbet arqiliq güzel ishlarni qilidu hem muhebbetning özi étiqadqa güzel ishlarni qilishqa türtke bolup ilhamlanduridu.\f*  \x + \xo 5:6 \xt Mat. 12:50; Yuh. 15:14; 1Kor. 7:19; 2Kor. 5:17; Gal. 6:15; Kol. 3:11; 1Tés. 1:3. \x*  
\v 7 Siler obdan chépip méngiwatqanidinglar; biraq kim silerni heqiqetke itaet qilishtin tosuwaldi?\f □ \fr 5:7 \ft \+bd «Siler obdan chépip méngiwatqanidinglar»\+bd* — étiqad yolida, elwette.\f*  \x + \xo 5:7 \xt Gal. 3:1. \x*  
\v 8 Bundaq qayil qilish amili silerni Chaqirghuchidin bolghan emes!\f □ \fr 5:8 \ft \+bd «Bundaq qayil qilish amili silerni Chaqirghuchidin bolghan emes!»\+bd* — «qayil qilish»ning menisi yuqiriqi «itaet» dégen sözning menisige yéqin bolup, kinayilik menini tekitleydu — démek, mushundaq «itaet» bolamdu?\f*  
\v 9 «Kichikkine xémirturuch pütkül xémirni boldurup yoghinitidu!»\f □ \fr 5:9 \ft \+bd «Kichikkine xémirturuch pütkül xémirni boldurup yoghinitidu!»\+bd* — démek, kichikkine xémirturuch pütün xémirni boldurghinidek, bir ademning «azraq xata» telimimu nurghun ademni azduridu. Bashqiche éytqanda «xetne qilish» «kichikkine bir ish» bolsimu, Galatiyaliqlarning uni «mushu ish bilen heqqaniy (yaki «téximu heqqaniy») adem bolimen» dep qobul qilishi özlirini Xudaning nijatidin chiqirip ayriwétetti.\f*  \x + \xo 5:9 \xt 1Kor. 5:6. \x*   
\m
\v 10 Özüm Rebge qarap qayil boldumki, silermu bu ishta héch bashqiche oyda bolmaysiler. Emma silerni qaymuqturuwatqan kim bolushidin qet’iynezer, u choqum tégishlik jazasini tartidu. \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Emma silerni qaymuqturuwatqan kim bolushidin qet’iynezer, u choqum tégishlik jazasini tartidu»\+bd* — Xuda teripidin, elwette.\f*  \x + \xo 5:10 \xt 2Kor. 2:3; 8:22. \x*  
\v 11 Qérindashlar, eger men «xetne qilinish kérek» dep jakarlap yürgen bolsam, undaqta men bügünki kün’giche yene néme üchün \add Yehudiylardin\add* ziyankeshlikke uchrap kélimen? Eger shundaq qilghan bolsam, «krést bizarliqi» yoq qilinatti! \f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Qérindashlar, eger men «xetne qilinish kérek» dep jakarlap yürgen bolsam, undaqta men bügünki kün’giche yene néme üchün Yehudiylardin ziyankeshlikke uchrap kélimen?»\+bd* — Galatiyadiki jamaetni «qaymuqturuwatqan»lar bolsa belkim: «Pawlus, sünnet qilinish kérek deydu», dep yalghanchiliq qilghan bolsa kérek. Pawlusning bu soali bilen ularning yalghan sözige jawab béridu — Mana, men shundaq xewerni yetküzgen bolsam, Yehudiylar teripidin ziyankeshlikke uchrap ketmeyttim, deydu. \+bd «Eger shundaq qilghan bolsam, «krést bizarliqi» yoq qilinatti!»\+bd* — «krést bizarliqi» toghruluq: — «krést» özi Rim impériyesidiki eng yirginchlik ölüm jaza tedbiri idi! Lékin Xuda Eysaning del shundaq ölümi arqiliq ademni qutquzmaqchi! Mana «krést bizarliqi»dur! Uning üstige, «xetne qilinish yaki Tewrat qanunigha emel qilishqa tirishishlar ademni gunahliridin qutquzmaydu, nijat-qutquzulush peqet Eysa Mesihning krésttiki qurbanliqidinla kélidu» dégen xewer köp ademlerni (peqet Yehudiylarnila emes!) renjitidu yaki ularning ghezipini qozghaydu. Mana bumu «krést bizarliqi»dur. Xush xewer yetküzüshte «krést bizarliqi» herdaim bolidu; undaq ish kem bolsa yetküzgen «xush xewer» emdi «xush xewer» bolmaydu!\f*  \x + \xo 5:11 \xt 1Kor. 1:23. \x*  
\v 12 Silerni qutritiwatqan bu ademler özlirini axta qiliwetsun deymen!\x + \xo 5:12 \xt Ye. 7:25. \x*  
\v 13 Chünki qérindashlar, siler erkinlikke chaqirildinglar. Lékin erkinlikinglarni etlerning arzu-heweslirige qandurushning bahanisi qilmanglar, belki méhir-muhebbet bilen bir-biringlarning qulluqida bolunglar. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «lékin erkinlikinglarni etlerning arzu-heweslirige qandurushning bahanisi qilmanglar»\+bd* — «et» yaki «etler» asasen insanning öz shexsiyetchi tebiitini körsitidu. Buning toghruluq «rimliqlargha»diki «kirish söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 5:13 \xt 1Kor. 8:9; 1Pét. 2:16; Yeh. 4. \x*  
\v 14 Chünki pütkül Tewrat qanuni «Qoshnangni özüngni söygendek söygin» dégen birla emrde emel qilinidu. \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «... pütkül Tewrat qanuni «Qoshnangni özüngni söygendek söygin» dégen birla emrde emel qilinidu»\+bd* — «emel qilinidu» dégenning bashqa xil terjimisi: «yighinchaqlan’ghandur» («Law.» 19:18).\f*  \x + \xo 5:14 \xt Law. 19:18; Mat. 22:39; Mar. 12:31; Rim. 13:8; Yaq. 2:8. \x*  
\v 15 Lékin pexes bolunglarki, bir-biringlarni chishlep tartip yalmap yürüp, bir-biringlardin yutulup ketmenglar yene!\x + \xo 5:15 \xt 2Kor. 12:20. \x*   
\b  
\m  
\s1 Roh we «et»  
\m
\v 16 Emma shuni deymenki — \add Muqeddes\add* Rohta ménginglar, we shu chaghda siler etlerning arzu-heweslirige yol qoymaysiler. \f □ \fr 5:16 \ft \+bd «Muqeddes Rohta ménginglar»\+bd* — démek, «Muqeddes Rohning yétekchilikide hem Uning küch-qudritide ménginglar». Bu ibare toghruluq «rimliqlargha»diki «kirish söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 5:16 \xt Rim. 13:14; 1Pét. 2:11. \x*  
\v 17 Chünki et Rohqa zit bolghan ishlarni arzu qilidu, we Roh etke zit bolghan ishlarni arzu qilidu. Ular ikkisi bir-birige qarimuqarshidur; netijide, özünglar arzu qilghan ishlarni qilalmaysiler. \x + \xo 5:17 \xt Rim. 7:15-26. \x*  
\v 18 Wehalenki, siler Rohning yétekchilikide bolsanglar, u chaghda Tewrat qanunining ilkide bolmaysiler.  
\v 19 Emdi etning emelliri roshenki — zinaxorluq, buzuqluq, napakliq, shehwaniyliq, \x + \xo 5:19 \xt 1Kor. 3:3; Yaq. 3:14. \x*  
\v 20 butpereslik, séhirgerlik, öchmenlikler, jédeller, qizghanchuqluqlar, ghezepler, riqabetlishishler, bölgünchilikler, guruhwazliqlar,  
\v 21 hesetxorluqlar, qatilliqlar, haraqkeshlikler, eysh-ishretler qatarliq ishlardur; bu ishlar toghruluq burunqi éytqinimdek hazir yene bir qétim agahlandurimenki, bundaq ishlarni qilghuchilar Xudaning padishahliqigha mirasliq qilmaydu. \x + \xo 5:21 \xt 1Kor. 6:10; Ef. 5:5; Kol. 3:6; Weh. 22:15. \x*  
\v 22 Wehalenki, Rohning méwisi bolsa méhir-muhebbet, shad-xuramliq, xatirjemlik, sewr-taqet, méhribanliq, yaxshiliq, ishench-sadiqliq, \f □ \fr 5:22 \ft \+bd «Rohning méwisi bolsa...»\+bd* — «Roh» Muqeddes Roh, Xudaning Rohi. 
\fp  «Rohning méwisi» — bashqiche éytqanda, «Muqeddes Rohning yétekchilikide yashashtin béridighan méwe».\f*  \x + \xo 5:22 \xt Ef. 5:9. \x*  
\v 23 mömin-mulayimliq we özini tutuwélishtin ibaret. Mushundaq ishlarni tosidighan héchqandaq qanun yoqtur. \f □ \fr 5:23 \ft \+bd «... mömin-mulayimliq we özini tutuwélishtin ibaret»\+bd* — Injilda «mömin-mulayimliq» yaki «yuwash-mulayimliq»ning alahidiliki bar, u bolsimu qorqunchtin küchlüklerge yol qoyidighan ajizliq emes, belki Xudaning yolida talash-tartishlardin qol üzüsh, Xudaning hemme ishlirimizni zorawanliqsiz, jédelsiz toghra orunlashturushigha iman baghlashtur; mushundaq pozitsiye mulayim, yuwashliq bilen ipadilinidu, elwette.\f*  \x + \xo 5:23 \xt 1Tim. 1:9. \x*  
\v 24 Lékin Mesihke mensup bolghanlar etlirini, shundaqla uningdiki ishqlar we hem heweslerni teng kréstligen bolidu. \f □ \fr 5:24 \ft \+bd «Lékin Mesihke mensup bolghanlar etlirini, shundaqla uningdiki ishqlar we hem heweslerni teng kréstligen bolidu»\+bd* — «uningdiki (etlerning) ishqlar...» yaki «uningdiki héssiyatlar...».\f*  \x + \xo 5:24 \xt Rim. 6:6; 13:14; Gal. 2:20; 1Pét. 2:11. \x*  
\v 25 Rohta yashawatqan bolsaq, Rohqa egiship mangayli.  
\v 26 Bir-birimizni renjitip, bir-birimizge heset qilip, hakawur shöhretpereslerdin bolmayli.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Bir-biringlarning xizmitide bolunglar  
\m
\v 1 Qérindashlar, aranglardin birsining hazirmu bir gunah-sewenlik sadir qiliwatqanliqi bayqalghan bolsa, aranglardiki rohiy kishiler yuwash-mulayimliq rohi bilen uni yolidin qayturup kélinglar. Shuning bilen bir waqitta, özünglarningmu azdurulup ketmeslikinglargha diqqet qilinglar.\f □ \fr 6:1 \ft \+bd «... aranglardiki rohiy kishiler yuwash-mulayimliq rohi bilen uni yolidin qayturup kélinglar»\+bd* — «rohiy kishiler» yaki «rohqa tewe bolghanlar» bolsa daim Muqeddes Rohning yétekchilikide mangghan kishilerni körsitidu. «Korintliqlargha (1)»diki «kirish söz»imiznimu körüng.\f*  \x + \xo 6:1 \xt Rim. 14:1; 15:1; 1Kor. 9:22. \x*  
\v 2 Bir-biringlarning éghirchiliqini kötürünglar. Shundaq qilsanglar, Mesihning qanunigha emel qilghan bolisiler.\x + \xo 6:2 \xt Mat. 11:29; Yuh. 13:14; Rim. 15:1; 1Tés. 5:14. \x*  
\v 3 Chünki birsining tarazigha toxtighudek ishi bolmay turup özini tarazigha toxtighudek dep chaghlisa, u öz-özini aldighanliq, xalas.\f □ \fr 6:3 \ft \+bd «Chünki birsining tarazigha toxtighudek ishi bolmay turup özini tarazigha toxtighudek dep chaghlisa, u öz-özini aldighanliq, xalas»\+bd* — 2-ayetke qarighanda, Pawlusning bu sözi hajetmenlerge yaki mohtaj bolghanlargha yardem qolini héch uzartmaydighan ademlerni közde tutup éytilghan.\f*  
\v 4 Lékin herkim öz emeliyitige qarap tekshürüp baqsun; shuning bilen bashqilarningkidin emes, belki öz emelliridinla pexirlen’güdek ish bolsa, pexirlense bolidu.\f □ \fr 6:4 \ft \+bd «shuning bilen bashqilarningkidin emes, belki...»\+bd* — yaki «shuning bilen özini bashqilar bilen sélishturmayla, ...».\f*  
\v 5 Chünki herbir adem öz yükini kötürüshi kérek.\f □ \fr 6:5 \ft \+bd «Chünki herbir adem öz yükini kötürüshi kérek»\+bd* — démek, her adem özining ishigha özi mes’ul bolushi kérek.\f*  \x + \xo 6:5 \xt Zeb. 62:12; Yer. 17:10; 32:19; Mat. 16:27; Rim. 2:6; 14:12; 1Kor. 3:8; 2Kor. 5:10; Weh. 2:23; 22:12. \x*  
\v 6 Xudaning söz-kalamidin telim alghuchi özige telim bergüchini özide bar bolghan yaxshi nersilerdin ortaq behrimen qilsun.\x + \xo 6:6 \xt Rim. 15:27; 1Kor. 9:11. \x*  
\v 7 Öz-özünglarni aldimanglar — Xudani aldap exmeq qilghili bolmaydu; chünki kim néme térisa, shuni alidu.\x + \xo 6:7 \xt Luqa 16:25; 1Kor. 6:10. \x*  
\v 8 Öz etlirining arzu-heweslirini qandurushqa uruq chachqan kishi öz etliridin chiriklik hosulini alidu. Lékin Rohni xursen qilish üchün uruq chachqan kishi bolsa Rohtin menggülük hayat alidu.\f □ \fr 6:8 \ft \+bd «Öz etlirining arzu-heweslirini qandurushqa uruq chachqan kishi»\+bd* — grék tilida «öz etlirige uruq chachqan kishi». \+bd «öz etliridin chiriklik hosulini alidu»\+bd* — yaki «öz etliridin halaketni alidu».\f*  
\v 9 Shunga, yaxshi ishlarni qilishtin harmayli. Uninggha érinmisek waqti-saiti toshqanda choqum hosul alalaymiz. \x + \xo 6:9 \xt 2Tés. 3:13. \x*  
\v 10 Shu sewebtin, bizde purset bolsila, hemmeylen’ge, bolupmu étiqadtiki ailige mensup bolghanlargha yaxshi ishlarni qilip béreyli.\f □ \fr 6:10 \ft \+bd «bizde purset bolsila, hemmeylen’ge, bolupmu étiqadtiki ailige mensup bolghanlargha yaxshi ishlarni qilip béreyli»\+bd* — «étiqadtiki aile» bolsa dunyadiki barliq étiqadchilar, Xudaning ailisini körsitidu.\f*  \x + \xo 6:10 \xt 1Tim. 5:8. \x*   
\b  
\m  
\s1 Axirqi agahlandurush we salam  
\m
\v 11 Mana, öz qolum bilen shunche chong herpler bilen yazghinimgha qaranglar! \f □ \fr 6:11 \ft \+bd «Mana, öz qolum bilen shunche chong herpler bilen yazghinimgha qaranglar!»\+bd* — némishqa Pawlus buni yazidu? Yuqiriqi 4:15-ayet üstidiki izahatta éytqinimizdek, Pawlus adette pütükchi arqiliq xetlirini yazghan (mesilen, «Rim.» 16:22). Bizningche sewebi uningda birxil köz késili bar idi. Shuning bilen: — (1) Pawlus bu xetni yézish jiddiy bolghachqa, yénida muwapiq pütükchi bolmighanliqtin öz qoli bilen xetni yézishqa mejbur bolghan; (2) xetni heqiqeten özidin kelgenlikini ispatlash üchün az dégendimu axirqi ayetlerni öz qoli bilen yazdi. Chünki shu chaghda «saxta rosullar» köp idi, hetta Pawlusning nami bilen saxta xetlerni yazghanlar bar idi (2Tés.» 2:2ni körüng). 
\fp  Öz pikrimizche, Pawlus bu pütün xetni öz qoli bilen yazghan.\f*  
\v 12 Silerge xetnini qobul qilishni mejburlimaqchi bolghanlar, ularning herbiri peqet özlirining tashqi qiyapitini perdazlap körsetmekchi bolghan, xalas; ularning bu meqsiti peqet «Mesihning krésti» tüpeylidin bolghan ziyankeshliktin qéchishtin ibaret, xalas. \f □ \fr 6:12 \ft \+bd «Silerge xetnini qobul qilishni mejburlimaqchi bolghanlar, ularning herbiri peqet özlirining tashqi qiyapitini perdazlap körsetmekchi bolghan, xalas»\+bd* — «ularning herbiri peqet özlirining tashqi qiyapitini perdazlap körsetmekchi bolghan»lar bolsa nijatqa ige bolush üchün Tewrat qanunigha emel qilish kérek, dégen Yehudiylarning gépidin qorqqan, ular Yehudiylarning maxtishigha érishishini xalaydighan kishilerdur. «Tashqi qiyapette» grék tilida «etlerde» dégen ibare bilen ipadilinidu. \+bd «ularning bu meqsiti peqet «Mesihning krésti» tüpeylidin bolghan ziyankeshliktin qéchishtin ibaret, xalas»\+bd* — «Mesihning krésti tüpeylidin bolghan ziyankeshlik»: démek, «Mesihning krésttiki ölümi (yaki «kréstining bizarliqi») tüpeylidin bolghan ziyankeshlik». Bu ziyankeshlik Yehudiylar teripidin, elwette. «Mesihning krésti» dégini bolsa, «Mesihning kréstlen’gende bolghan qurbanliqi birdinbir nijat yolidur» dégen xewerning qisqiche ipadisidur. Shu chaghda mushu heqiqetni tarqatquchilarning hemmisi Yehudiylar teripidin (we köp bashqilar teripidinmu, elwette) ziyankeshlikke uchraytti.\f*  
\v 13 Chünki ular özlirimu xetne qilin’ghini bilen Tewrat qanunigha emel qilmaydu; lékin ular etliringlardin maxtinish üchün beribir silerni xetnini qobul qildurmaqchi bolidu. \f □ \fr 6:13 \ft \+bd «ular etliringlardin maxtinish üchün beribir silerni xetnini qobul qildurmaqchi bolidu»\+bd* — «etliringlardin maxtinish» dégen ibarini qandaq chüshinimiz? Mushu Yehudiylar, «Galatiyaliqlar gépimizge kirdi, ulargha xetnini qobul qildurup ularni nijat yoligha algha basturduq!» dep bashqa Yehudiylar aldida maxtinishni xalaytti.\f*  
\v 14 Özümni élip éytsam, Rebbimiz Eysa Mesihning krésttiki \add ölümi\add*din bashqa héch ish bilen maxtanmighaymen! Chünki Uning krésti wasitisidin bu dunya manga nisbeten kréstlen’gen we menmu bu dunyagha nisbeten kréstlen’genmen. \f □ \fr 6:14 \ft \+bd «Chünki Uning krésti wasitisidin bu dunya manga nisbeten kréstlen’gen we menmu bu dunyagha nisbeten kréstlen’genmen»\+bd* — «bu dunya manga nisbeten kréstlen’gen» dégen ibare, manga nisbeten ölgen, démekchi.\f*  
\v 15 Chünki Mesih Eysada ne xetnilik ne xetnisizlik dégenler küchke ige emestur; birdinbir küchke ige bolidighini peqet yéngi bir yaralghuchidur! \f □ \fr 6:15 \ft \+bd «birdinbir küchke ige bolidighini peqet yéngi bir yaralghuchidur! »\+bd* — «yéngi bir yaralghuchi» dégen ibare «yéngi (yaritilghan) adem»ni alahide körsitidu; lékin bu ibare yene Mesihning ölümi arqiliq apiride bolghan herbir «yéngi adem» we kelgüside peyda bolidighan yéngi asman-zéminni öz ichige alidu.\f*  \x + \xo 6:15 \xt Mat. 12:50; Yuh. 15:14; 2Kor. 5:16; Gal. 5:6; Kol. 3:11. \x*  
\v 16 Bu qaide boyiche mangidighanlargha, ularning hemmisige we Xudaning Israiligha xatirjemlik we rehim-shepqet bolghay! \f □ \fr 6:16 \ft \+bd «Bu qaide boyiche mangidighanlargha, ularning hemmisige we Xudaning Israiligha xatirjemlik we rehim-shepqet bolghay!»\+bd* — «Xudaning Israili» (yaki «Xudaning heqiqiy Israili») — démek, bashqa bir «Israil» bar. Bizningche bu ibare Israildin, yeni Yehudiylar ichidiki Xudaning nijat yolida mangghan, Mesih Eysani qobul qilghanlarni (yeni «Xudaning qaldisi»ni) körsitidu. Qalghan Yehudiylar «Israil» bolsimu, «Xudaning Israili» emes. 
\fp  Bezi alimlar bu jümlidiki «we»ni «yeni» dep terjime qilip, «Xudaning Israili» pütkül jahandiki Mesihke tewe bolghanlardin bolghan jamaetni körsitidu, dep qaraydu. Lékin bizningche Pawlusning bu ibarisi, «men yuqirida bezi Yehudiylar toghruluq qattiq gep qilghinim bilen, hemme Yehudiy shundaq, dep oylap ketmenglar! «Xudaning Israili» bardur!» démekchi.\f*  \x + \xo 6:16 \xt Zeb. 125:5. \x*  
\v 17 Buningdin kéyin héchkim bu ishlar bilen yene méni aware qilmisun! Chünki men öz bedinimde Eysaning yara izlirini kötürimen!\f □ \fr 6:17 \ft \+bd «... Men öz bedinimde Eysaning yara izlirini kötürimen!»\+bd* — «Eysaning yara izliri» — démek, Pawlusning ténide qalghan yara izliri, yeni Mesih üchün xush xewer tarqitish yolida tartqan azab-oqubetlirining iznaliridur. Shu terepte u köp yarilan’ghan Rebbi Eysagha oxshashtur. «Eysaning yara izliri»ning grék tilida ikkinchi menisimu bar: «Eysaning (basqan) tamghisi» — démek, Pawlus bu söz arqiliq özining Eysagha pütünley mensup ikenlikinimu tekitlimekchi.\f*  \x + \xo 6:17 \xt 2Kor. 4:10. \x*   
\m
\v 18 Qérindashlar, Rebbimiz Eysa Mesihning méhir-shepqiti rohinglargha yar bolghay! Amin!