\id COL
\h Kolossiliklerge 
\toc1 Kolossiliklerge 
\toc2 Kolossiliklerge 
\toc3 Kol. 
\mt1 Kolossiliklerge  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Kolossi shehiridiki jamaetke yazghan mektup  
\m
\v 1-2 Xudaning iradisi bilen Mesih Eysaning rosuli bolghan menki Pawlustin we qérindash Timotiydin, Kolossi shehiride turuwatqan muqeddes bendilerge, yeni sadiq qérindashlargha salam! Xuda Atimizdin méhir-shepqet we xatirjemlik silerge bolghay!\f □ \fr 1:1-2 \ft \+bd «Xuda Atimizdin méhir-shepqet we xatirjemlik silerge bolghay!»\+bd* — bezi kona köchürmilerde: «Xuda Atimiz we Reb Eysa Mesihdin méhir-shepqet silerge bolghay!» dep xatirilen’gen.\f*  \x + \xo 1:1-2 \xt Rim. 1:7; Gal. 1:3; Ef. 1:2; 1Pét. 1:2. \x*   
\m
\v 3-4 Biz Mesih Eysagha baghlighan étiqadinglar we barliq muqeddes bendilerge baghlighan muhebbitinglar toghruluq anglighandin kéyin, siler üchün dua qilghinimizda siler üchün ershlerde saqlaqliq ümid tüpeylidin Reb Eysa Mesihning Xuda-Atisigha üzlüksiz rehmet éytimiz;\f □ \fr 1:3-4 \ft \+bd «Biz Mesih Eysagha baghlighan étiqadinglar we barliq muqeddes bendilerge baghlighan muhebbitinglar toghruluq anglighandin kéyin... Reb Eysa Mesihning Xuda’Atisigha üzlüksiz rehmet éytimiz;»\+bd* — toluq ikki ayetning bashqa birxil terjimisi: «Reb Mesih Eysagha baghlighan étiqadinglar we barliq muqeddes bendilirige baghlighan muhebbitinglar toghruluq anglighandin kéyin, Reb Eysa Mesihning Xuda’Atisigha üzlüksiz rehmet éytimiz. Bu étiqad we muhebbitinglar siler üchün ershlerde saqlaqliq ümidtin barliqqa kelgen». Emma bizningche ümid étiqadtin emes, eksiche étiqad ümidtin kélidu. Bizningche Pawlus ularning kélidighan bextini közlep uning üchün özi shadlinidu.\f*  \x + \xo 1:3-4 \xt Ef. 1:15; Fil. 1:3; 1Tés. 1:2; 2Tés. 1:3. \x*  
\v 5 Siler ilgiri bu ümid toghrisida xush xewerdiki heqiqet sözliri arqiliq anglighansiler;\x + \xo 1:5 \xt 1Pét. 1:4. \x*  
\v 6 bu xush xewer pütkül jahan’gha yétip kélip méwe bérip awumaqta, shundaqla silergimu yétip kélip, siler uni anglap Xudaning méhir-shepqitini heqiqeten bilip yetken birinchi kündin bashlap u silerdimu méwe bérip awup barmaqta;\x + \xo 1:6 \xt Mar. 4:8; Yuh. 15:16. \x*  
\v 7 siler xush xewerni söyümlük ishdishimiz Epafrastin ögen’gensiler; u yardimizde Mesihning sadiq xizmetchisidur;\f □ \fr 1:7 \ft \+bd «siler xush xewerni söyümlük ishdishimiz Epafrastin ögen’gensiler»\+bd* — «ishdishimiz» grék tilida «(Xudaning) qulluqidiki ishdishimiz» dégen uqumni bildüridu. Epafras Kolossidin kelgen (4:12-ayetni körüng). U Pawlus we xizmetdashlirigha yardem bergenliki üchün, Pawlus tekellup bilen uning yardimini Kolossidiki jamaetning yardimi dep qaraydu. Bezi kona köchürmilerde: «u silerning yardiminglarda Mesihning sadiq xizmechtisidur» déyilidu.\f*  \x + \xo 1:7 \xt Kol. 4:12; Flm. 23. \x*  
\v 8 u bizge silerning Rohta bolghan muhebbitinglarni ayan qildi.\f □ \fr 1:8 \ft \+bd «u bizge silerning rohta bolghan muhebbitinglarni ayan qildi»\+bd* — «Roh» mushu yerde Xudaning Muqeddes Rohi.\f*   
\m
\v 9 Bu sewebtin bizmu buning toghrisida anglighan kündin bashlap siler üchün dua qilip iltija qilishni toxtatmiduq; tileydighinimiz shuki, Xudaning iradisi hertereplik danaliq we rohiy yorutulush bilen silerde toluq bildürülsun. \x + \xo 1:9 \xt 1Kor. 1:5; Ef. 1:15. \x*  
\v 10 Shundaq bolghanda siler Rebge layiq halda herterepte Xudani xursen qilip, herqandaq güzel ishlarda méwe bergende, Xudani heqiqiy bilishinglar arqiliq ösüp yétilisiler; \x + \xo 1:10 \xt Yar. 17:1; Yuh. 15:16; 1Kor. 7:20; Ef. 4:1; Fil. 1:27; 1Tés. 2:12. \x*  
\v 11-12 bizni muqeddes bendilerning yoruqluqta bolghan mirasigha muyesser bolushqa layiq qilghan Atigha teshekkür éytip, Uning shan-shereplik qudriti boyiche hertereplik küch bilen her ishlarda shadliqqa tolup chidamliq we sewr-taqetlik bolushqa küchlendürülisiler.  
\v 13 U bizni qarangghuluqning hökümranliqidin azad qilip, söygen Oghlining padishahliqigha yötkep qoydi; \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «U bizni qarangghuluqning hökümranliqidin azad qilip, söygen oghlining padishahliqigha yötkep qoydi»\+bd* — «qarangghuluqning hökümranliqi» jin-sheytanlarning ilkini körsitidu.\f*  \x + \xo 1:13 \xt Mat. 3:17; 17:5; Ef. 2:4; 1Tés. 2:12; 2Pét. 1:17. \x*  
\v 14 Uningda hörlük-azadliqqa, yeni gunahlirimizdin kechürümge muyesser bolduq. \f □ \fr 1:14 \ft \+bd «Uningda hörlük-azadliqqa, yeni gunahlirimizdin kechürümge muyesser bolduq»\+bd* — «Uningda» mushu yerde «Mesihde» dégenni körsitidu.\f*  \x + \xo 1:14 \xt Ros. 20:28; Ef. 1:7; Ibr. 9:14; 1Pét. 1:19. \x*  
\v 15 U bolsa körünmes Xudaning süret-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur; \f □ \fr 1:15 \ft \+bd «U bolsa körünmes Xudaning süret-obrazidur, pütkül kainattiki tunjidur»\+bd* — grék tilida mushu yerdiki «tunji» adette «birinchi bolup tughulghan»ni körsitidu. Sözning toluq menisi töwendiki 16-17-ayette körülidu; Mesih: (1) pütün alem ichide birinchi orunda turidu; (2) we alemning hemmisidin burun bolghan; (3) alemge oxshash «yaritilghan» emes, belki esli Xuda Atisi bilen bille mewjut bolghan. Bu 16-20-ayetlerning meqsiti Mesihning ulughluqini körsitish üchündur.\f*  \x + \xo 1:15 \xt 2Kor. 4:4; Fil. 2:6; Ibr. 1:3; Weh. 3:14. \x*  
\v 16 chünki Uningda barliq mewjudatlar, asmandiki bolsun, zémindiki bolsun, körünidighan bolsun, körünmes bolsun, meyli textler, xojayinlar, hökümranliqlar, hoquqdarlar bolsun, barliq hemme Uning teripidin we Uning üchün yaritilghandur. \x + \xo 1:16 \xt Yar. 1:3; Zeb. 33:6; Yuh. 1:3; Ef. 3:9; Ibr. 1:2. \x*   
\m
\v 17 U hemmidin burundur, we hemme mewjudatlar Uningda bir-birige baghlinip turmaqta; \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «U hemmidin burundur, we hemme mewjudatlar uningda bir-birige baghlinip turmaqta»\+bd* — «U hemmidin burundur» dégen söz waqit teripidin hem ulughluq-muhimliq teripidinmu éytilidu.\f*  
\v 18 U yene tenning, yeni jamaetning béshidur; u bashlinishtur, ölgenlerdin tunji bolup tirilgüchidur; buningdiki meqset, Uning pütkül mewjudatlar ichide her jehettin eng üstün orunda turushi üchündur. \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «U yene tenning, yeni jamaetning béshidur; u bashlinishtur, ölgenlerdin tunji bolup tirilgüchidur; buningdiki meqset, uning pütkül mewjudatlar ichide her jehettin eng üstün orunda turushi üchündur»\+bd* — grék tilida mushu ayettiki «tunji» 15-ayettiki «tunji»gha oxshash sözdur; adette «birinchi bolup tughulghan»ni körsitidu.\f*  \x + \xo 1:18 \xt 1Kor. 15:20; Ef. 1:22; 4:15; 5:23; Weh. 1:5. \x*  
\v 19 Chünki Xuda Özining mukemmel jewhirini Uningda turghuzushqa, \f □ \fr 1:19 \ft \+bd «Chünki Xuda Özining mukemmel jewhirini uningda turghuzushqa, ... (20) we Uning arqiliq ... Özi bilen epleshtürüshke...»\+bd* — sözmusöz terjime qilsaq: «Chünki (Xudaning) barliq mukemmel jewhirini uningda turushqa layiq körgen, (20) we Uning arqiliq ... Özi bilen epleshtürüshke...».\f*  \x + \xo 1:19 \xt Yuh. 1:14,16; Kol. 2:9. \x*  
\v 20 we Uning arqiliq barliq mewjudatlarni Özi bilen epleshtürüshke layiq körgenidi, yeni, Uning kréstte tökülgen qéni arqiliq inaqliq élip kelgendin kéyin, — U arqiliq meyli zéminda bolsun, ershlerde bolsun barliq mewjudatlarni Özi bilen epleshtürüshke layiq körgenidi; \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Uning kréstte tökülgen qéni arqiliq»\+bd* — Grek tilida «Uning kréstidiki qéni arqiliq».\f*  \x + \xo 1:20 \xt Yesh. 9:6; Yuh. 16:33; Ros. 10:36; Rim. 5:1; 2Kor. 5:18; Ef. 2:14; 1Yuh. 4:10. \x*  
\v 21-22 we eslide rezil emelliringlar tüpeylidin Özige yat qilin’ghan, könglünglarda düshmenlik bolghan silernimu, U Öz etlik ténide ölüm arqiliq Özige pak-muqeddes, eyibsiz we daghsiz hazir qilish üchün Özi bilen ep qilghan \f □ \fr 1:21-22 \ft \+bd «...silernimu, U Öz etlik ténide ölüm arqiliq Özige pak-muqeddes, eyibsiz we daghsiz hazir qilish üchün Özi bilen ep qilghan...»\+bd* — «Uning etlik téni» Mesihning heqiqiy insan ikenlikini tekitleydu.\f*  \x + \xo 1:21-22 \xt Luqa 1:75; Ef. 1:4; 5:27; 2Tim. 1:9; Tit. 2:12. \x*  
\v 23 (eger siler étiqadta ul sélinip mustehkem turup, xush xewerdiki ümidtin néri qilinmisanglar); bu xush xewer pütkül asman astidiki kainatta jakarlan’ghan; menki Pawlus Uninggha xizmetchi qilindim.\f □ \fr 1:23 \ft \+bd «eger siler étiqadta ul sélinip mustehkem turup, xush xewerdiki ümidtin néri qilinmisanglar»\+bd* — mushu sözler ademlerni nijatqa érishtürüshning shertini emes, belki ademlerde nijatning mewjut bolghanliqining addiy ispatini körsitidu.\f*  \x + \xo 1:23 \xt Yuh. 15:6. \x*   
\m
\v 24 Emdi men siler üchün tartqan japalirim üchün shadlinimen, we shuningdek Mesihning japalirida kem bolghanlirini öz etlirimde Uning téni, yeni jamaet üchün toluqlaymen; \f □ \fr 1:24 \ft \+bd «Emdi men siler üchün tartqan japalirim üchün shadlinimen, we shuningdek Mesihning japalirida kem bolghanlirini öz etlirimde Uning téni, yeni jamaet üchün toluqlaymen»\+bd* — biz bu sirliq bayan üstide «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*  \x + \xo 1:24 \xt Rim. 12:5; 1Kor. 12:27; 2Kor. 7:4; Ef. 3:13; 4:12; 5:23; Fil. 2:17; 2Tim. 2:10. \x*  
\v 25 men \add jamaet\add* üchün Xudaning söz-kalamigha emel qilish üchün Uning manga silerni dep tapshurghan ghojidarliqi boyiche xizmetchi qilindim; \f □ \fr 1:25 \ft \+bd «men jamaet üchün Xudaning söz-kalamigha emel qilish üchün»\+bd* — yaki «men söz-kalamini toluq jakarlash üchün» yaki «men söz-kalamini hemmige jakarlash üchün». Bizningche Pawlusning közde tutqini özining (we bashqilarning) «Injildiki sir»ni jakarlishi bilen jamaetning sani toluq bolup, jamaet Xudaning toluq wehiyisige muyesser bolidu we bu xush xewerning meqsiti emelge ashurulidu.\f*  \x + \xo 1:25 \xt Rim. 16:25; Ef. 1:9; 3:9; 2Tim. 1:10; Tit. 1:3; 1Pét. 1:20. \x*  
\v 26 bu söz-kalamidiki sir barliq esirlerdin we dewrlerdin yoshurun tutulghan, emma hazir muqeddes bendilirige ashkarilandi; \x + \xo 1:26 \xt Mat. 13:11. \x*  
\v 27 chünki Xuda ulargha eller arisida emelge ashuruluwatqan bu sirning shereplik bayliqlirini bildürüshni xalidi; bu sir bolsa shan-sherepke élip barghuchi ümid bolghan, silerde turuwatqan Mesihning Özidur. \f □ \fr 1:27 \ft \+bd «chünki Xuda ulargha eller arisida emelge ashuruluwatqan bu sirning shereplik bayliqlirini bildürüshni xalidi»\+bd* — «eller» bolsa «yat eller», «Yehudiy emesler»ni körsitidu.\f*  \x + \xo 1:27 \xt 2Kor. 2:14; 1Tim. 1:1. \x*  
\v 28 Biz uni jakarlaymiz, herbir ademni Mesihde kamaletke yetken halda Xuda aldida hazir qilish üchün barliq danaliq bilen herbir ademge jékileymiz, herbir ademge telim bérimiz.  
\v 29 Men shuninggha intilip, Uning wujudumda ishligini boyiche küresh qilip japa tartimen; Uning wujudumda ishligini derweqe tolimu zordur.\f □ \fr 1:29 \ft \+bd «Men shuninggha intilip, Uning wujudumda ishligini boyiche küresh qilip japa tartimen; Uning wujudumda ishligini derweqe tolimu zordur»\+bd* — «küresh» dégenlik grék tilida «agon» déyilidu. «Agon» toghruluq «Filippiyliqlargha»diki qoshumche söz»imizni körüng.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\m
\v 1 Chünki mende siler üchün, Laodikiyedikiler üchün, shuningdek didarimni körmigenlerning hemmisi üchün neqeder zor küreshning boluwatqanliqini silerge bilgüzmekchimen;\f □ \fr 2:1 \ft \+bd «shuningdek didarimni körmigenlerning hemmisi üchün...»\+bd* — grék tilida: «shuningdek etning jehetide yüzumni körmigenlerning hemmisi üchün...». Shübhisizki, rosul jamaette roh jehetidin bir-birimizni tonushimiz mumkin, démekchi.\f*  
\v 2 kürishimning nishani, hemmeylenning méhir-muhebbette bir-birige baghlinip, qelblirining righbetlendürülüshi, Xudaning sirini, yeni Mesihni chüshinishte we toluq bilishte bolghan ishench-xatirjemlikke érishishi üchündur;\f □ \fr 2:2 \ft \+bd «kürishimning nishani, hemmeylenning méhir-muhebbette bir-birige baghlinip, qelblirining righbetlendürülüshi, Xudaning sirini, yeni Mesihni chüshinishte we toluq bilishte bolghan ishench-xatirjemlikke érishishi üchündur»\+bd* — démisekmu, bu «kürishim» rohiy jehettin, dua-tilawetler bilen her türlük jin-sheytanlar bilen qarishilishtiki küresh, elwette.\f*  \x + \xo 2:2 \xt Yesh. 53:11; Yer. 9:22; Yuh. 17:3; Fil. 3:8. \x*  
\v 3 chünki Uningda danaliqning we bilimning barliq bayliqliri yoshurun’ghandur.\x + \xo 2:3 \xt 1Kor. 1:24. \x*   
\m
\v 4 Méning buni déyishim, héchkimning silerni qayil qilarliq siliq-sipaye gepliri bilen aldimasliqi üchündur;\x + \xo 2:4 \xt Ef. 5:6; Kol. 2:18. \x*  
\v 5 chünki gerche ten jehetidin silerdin néri bolsammu, roh jehetidin men siler bilen billimen, silerning septe turuwatqininglargha we Mesihge baghlighan étiqadinglarning chingliqigha qarap shadlinimen.\x + \xo 2:5 \xt 1Kor. 5:3; 14:40. \x*  
\v 6 Mesih, Reb Eysani qandaq qobul qilghan bolsanglar, shu halda Uningda ménginglar,  
\v 7 siler telim bérilgendek Uningda yiltiz tartip, étiqadinglar quruluwatqan halda, étiqadta xatirjem qilinip, rehmet éytishlar bilen tashqinlap turghuchi bolunglar;\x + \xo 2:7 \xt 1Kor. 1:5; Ef. 3:17. \x*  
\v 8 héchkimning Mesih boyiche bolmighan, peylasopluq yaki bimene aldamchiliq bilen, insanlardin kelgen telimler, yeni bu dunyadiki «asasiy qaide-qanuniyetler» boyiche silerni öz oljisi qilip azdurmasliqi üchün hézi bolunglar;\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «héchkimning Mesih boyiche bolmighan, peylasopluq yaki bimene aldamchiliq bilen, insanlardin kelgen telimler, yeni bu dunyadiki «asasiy qaide-qanuniyetler» boyiche silerni öz oljisi qilip azdurmasliqi üchün hézi bolunglar»\+bd* — «asasiy qaide-qanuniyetler» dégen muhim ibare toghrisida «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 2:8 \xt Rim. 16:17; Ibr. 13:9. \x*  
\v 9 chünki Uningda, yeni Mesihde, Xudaning barliq mukemmel jewhiri ten sheklide turidu;  
\v 10 we siler Uningda, yeni barliq hökümdarlarning hem hoquqdarlarning béshi Bolghuchida mukemmeldursiler; \f □ \fr 2:10 \ft \+bd «we siler Uningda, yeni barliq hökümdarlarning hem hoquqdarlarning béshi Bolghuchida mukemmeldursiler»\+bd* — «siler Uningda ... mukemmeldursiler» dégen muhim ibare toghrisida «qoshumche söz»imizni körüng. 
\fp  «barliq hökümdarlar... hem hoquqdarlar...» — hem asmandiki hem zémindiki barliq hoquqqa ige bolghanlar.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Yuh. 1:16. \x*  
\v 11 siler Uningda ademning qolisiz bolghan sünnet bilen sünnet qilin’ghansiler; démek, Mesihning sünniti bilen \add gunahliq\add* etke baghlan’ghan tendin xalas qilin’ghansiler; \f □ \fr 2:11 \ft \+bd «siler uningda ademning qolisiz bolghan sünnet bilen sünnet qilin’ghansiler; démek, Mesihning sünniti bilen gunahliq etke baghlan’ghan tendin xalas qilin’ghansiler»\+bd* — bu ayettiki sünnet ademning ténide emes, belki roh-qelbididur, elwette. Démisekmu, «etlik ten» dégen ibaride «et» dégen söz Injildiki alahide menide ishlitilidu, yeni insaniy gunahqa esir bolghan tebietni körsitidu. 
\fp  «Rimliqlargha»diki «et» toghruluq «kirish söz»imizni körüng. 
\fp  «Mesihning sünniti» «Mesihning Özi qilidighan sünnet», yaki «Mesihning ölümi»ni körsitidu. Bu toghruluq «qoshumche sözimiz»ni körüng.\f*  \x + \xo 2:11 \xt Qan. 10:16; Yer. 4:4; Rim. 2:29; Fil. 3:3. \x*  
\v 12 Uning bilen teng chömüldürülüshte depne qilin’ghansiler; siler yene Uni ölümdin tirildürgen Xudaning wujudunglarda ishleydighanliqigha ishench baghlash bilen Uning bilen teng tirilgensiler.\f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Uning bilen teng chömüldürülüshte depne qilin’ghansiler; siler yene Uni ölümdin tirildürgen Xudaning wujudunglarda ishleydighanliqigha ishench baghlash bilen uning bilen teng tirilgensiler»\+bd* — bu ayettiki «chömüldürülüsh» aldi bilen sugha chömüldürülüshni körsetkini bilen, u yene beribir «rohqa chömüldürülüsh»nimu körsitidu. Yene yuqiriqi «sunnet» toghruluq «qoshumche sözimiz»ni körüng.\f*  \x + \xo 2:12 \xt Rim. 6:4; Gal. 3:27; Ef. 1:19; 3:7. \x*   
\m
\v 13 Emdi gerche itaetsizlikinglar we etliringlardiki sünnetsizlikinglar tüpeylidin ölgen bolsanglarmu, U silerni Mesih bilen bille janlandurdi; hemme itaetsizliklirimizni kechürüm qilip, \f □ \fr 2:13 \ft \+bd «Emdi gerche itaetsizlikinglar we etliringlardiki sünnetsizlikinglar tüpeylidin ölgen bolsanglarmu,...»\+bd* — «etliringlardiki sünnetsizlikinglar» ularning eslide (hemmimiz Mesihsiz bolghan waqtimizdikidek) öz «gunahliq et»imizge esir-qul bolghanliqimizni körsitidu.\f*  \x + \xo 2:13 \xt Ef. 2:1. \x*  
\v 14 belgilimilerde öz ichige élin’ghan üstimizdin erz qilidighan, bizni eyibleydighan pütüklerni öchürüp tashlidi; U ularni bizdin néri qildi, kréstke mixlatquzdi. \f □ \fr 2:14 \ft \+bd «belgilimilerde öz ichige élin’ghan üstimizdin erz qilidighan, bizni eyibleydighan pütüklerni öchürüp tashlidi; u ularni bizdin néri qildi, kréstke mixlatquzdi»\+bd* — bu intayin muhim ayet toghruluq yene «qoshumche sözimiz»ni körüng. Grék tilida «Uning kréstige mixlatquzdi».\f*  
\v 15 U hökümdarlardin we hoquqdarlardin olja élip, \add kréstte\add* ularni reswa qilip ularning üstidin tentene bilen ghelibe qildi. \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «U hökümdarlardin we hoquqdarlardin olja élip, kréstte ularni reswa qilip ularning üstidin tentene bilen ghelibe qildi»\+bd* — bu ayettiki «hökümdarlar we hoquqdarlar» bolsa jin-sheytanlar; Mesih ulardin alghan olja bolsa Özige étiqad baghlighan, eslide jin-sheytanlarning ilkide turghan bizlerni körsitidu, elwette! Bashqa birxil terjimisi «...hökümdarlarni... qoralsiz qilip...».\f*  \x + \xo 2:15 \xt Yar. 3:15; Mat. 12:29; Luqa 11:22; Yuh. 12:31; 16:11. \x*   
\m
\v 16 Emdi héchkimning yémek-ichmek, héyt-bayramlar, «yéngi ay» yaki shabat künler jehetliride silerning üstünglerdin höküm chiqirishigha yol qoymanglar; \x + \xo 2:16 \xt Law. 11:2; 23:2; Rim. 14:2; Gal. 4:10. \x*  
\v 17 bu ishlar bolsa bir kölengge, xalas; uning jismi bolsa Mesihningkidur!\f □ \fr 2:17 \ft \+bd «bu ishlar bolsa bir kölengge, xalas; uning jismi bolsa Mesihningkidur!»\+bd* — «jismi» — démek, «kölenggüni yerge tashlighan jisim». Bu muhim ayet toghrisida «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 2:17 \xt Ibr. 8:5; 10:1. \x*   
\m
\v 18 Héchkimning silerni «kichik péilliq» we perishtilerge ibadet qilishqa dewet qilip in’aminglardin mehrum qilishigha yol qoymanglar; mushundaq kishiler \add gunahliq\add* etliridiki oy-pikirliri bilen hakawurliship, körgen körünüshlerge ésiliwalmaqtidur; \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Héchkimning silerni «kichik péilliq» we perishtilerge ibadet qilishqa dewet qilip in’aminglardin mehrum qilishigha yol qoymanglar...»\+bd* — bashqa birxil terjimisi: «héchkimning.... üstünglerdin höküm chiqirishigha yol qoymanglar...». «Dewet qilip» dégen ibare «bu ishlardin söyünüp» dégen menisinimu öz ichige alidu. \+bd «mushundaq kishiler gunahliq etliridiki oy-pikirliri bilen...»\+bd* — démek, oy-pikirliri Muqeddes Rohtin emes, belki öz gunahliq etliri teripidin bashqurulidighandur. \+bd «körgen körünüshlerge ésiliwalmaqtidur»\+bd* — bezi kona tékisttiki köchürmilerde «körmigen körünüshlerge ésiliwalmaqtidur» déyilidu. Bizningche «körgen» dep oqush toghridur; bu kishiler körgen «körünüshler» özining xam xiyalliridin chiqqan, elwette.\f*  \x + \xo 2:18 \xt Yer. 29:8; Mat. 24:4; Ef. 5:6; 2Tés. 2:3; 1Yuh. 4:1. \x*  
\v 19 Ular «bash»ni ching tutqini yoqtur; lékin bashtin üge we singirlar arqiliq pütkül ten quwwetlinidu we bir-birige baghlinip, Xudadin kelgen awush bilen ashmaqta.\f □ \fr 2:19 \ft \+bd «Ular «bash»ni ching tutqini yoqtur. Lékin bashtin üge we singirlar arqiliq pütkül ten quwwetlinidu we bir-birige baghlinip, Xudadin kelgen awush bilen ashmaqta»\+bd* — «bash» bolsa Mesihdur. Mesihning Öz téni bolghan jamaetning béshidur. «Ten» — jamaet.\f*   
\m
\v 20-21 Eger Mesih bilen bu dunyadiki qaide-qanuniyetlerge nisbeten ölgen bolsanglar, némishqa (bu dunyada yashighanlardek) «Tutma!» «Tétima!» «Tegme!» dégendek belgilimilerge riaye qilisiler \f □ \fr 2:20-21 \ft \+bd «Eger Mesih bilen bu dunyadiki qaide-qanuniyetlerge nisbeten ölgen bolsanglar...»\+bd* — bu muhim ayet toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*  \x + \xo 2:20-21 \xt Gal. 4:9. \x*  
\v 22 (bundaq \add belgilimiler ilkidiki\add* nersilerning hemmisi istémal qilinish bilen yoqilidu)? Mushundaq belgilimiler peqet insanlardin chiqqan körsetmiler we telimlerdin ibaret, xalas; \f □ \fr 2:22 \ft \+bd «bundaq belgilimiler ilkidiki nersilerning hemmisi istémal qilinish bilen yoqilidu»\+bd* — démek «Tutma! Tétima! Tegme!» dégendek belgilimilerning hemmisi Xuda aldida eng muhim ish bolghan insanning ichki dunyasi bilen emes, belki yémek-ichmek qatarliqlar bilen munasiwetliktur.\f*  \x + \xo 2:22 \xt Yesh. 29:13; Mat. 15:9; Tit. 1:14. \x*  
\v 23 ularda derweqe birxil pidaiylarche ibadet, kichik péilliq we öz ténige qarita qattiq qolluq bolushni dewet qilish bolghachqa, ularda danaliqning körünüshi bar; emeliyette \add bundaq danaliqning\add* paydisi yoqtur — ular peqet ettiki heweslerge yol qoyidula, xalas.\x + \xo 2:23 \xt 1Tim. 4:8; 5:23. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 «Yuqiridiki ishlargha intilip izdininglar»  
\m
\v 1 Siler Mesih bilen teng tirildürülgen bolsanglar, emdi yuqiridiki ishlargha intilip izdininglar; Mesih shu yerde Xudaning ong yénida olturidu.\x + \xo 3:1 \xt Ef. 1:20. \x*  
\v 2 Köngül-zéhninglarni yerdiki ishlargha emes, belki yuqiriqi ishlargha qoyunglar;  
\v 3 chünki siler ölgensiler, we hayatinglar Mesih bilen bille Xudada yoshurun turidu.\x + \xo 3:3 \xt Rim. 6:2; 8:24; 2Kor. 5:7. \x*  
\v 4 Emma hayatimiz bolghan Mesih ashkarilan’ghan chaghda, shuan siler uning bilen bille shan-sherepte ashkarilinidighan bolisiler.\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «emma hayatimiz bolghan Mesih ashkarilan’ghan chaghda, shuan siler uning bilen bille shan-sherepte ashkarilinidighan bolisiler»\+bd* — bu muhim ayet toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*  \x + \xo 3:4 \xt Fil. 3:21; 1Yuh. 3:2. \x*   
\m
\v 5 Shunga yerge tewe ishlarni qilghuchi herqandaq ezaliringlarni, yeni buzuqluq, napaklik, iplas héssiyatlar, rezil xahishlar we nepsaniyetchilik (u butpereslikke barawerdur)ni ölümge mehküm qilinglar;\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «yerge tewe bolghan ishlarni qilghuchi herqandaq ezaliringlar...»\+bd* — esli grék tilida «yerge tewe bolghan ezaliringlar...». «yerge tewe» dégenning menisi «bu rezil dunyagha tewe» dégenliktur.\f*  \x + \xo 3:5 \xt Rim. 7:5, 23; Ef. 4:22; 5:3, 5; 1Tés. 4:5. \x*  
\v 6 chünki bu ishlar tüpeylidin Xudaning ghezipi itaetsiz perzentlerge chüshidu.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «chünki bu ishlar tüpeylidin Xudaning ghezipi itaetsiz perzentlerge chüshidu»\+bd* — «itaetsiz perzentler» dégen ibare insanning esli tüp tebiitide itaetsizlikning barliqini, itaetsiz Adem’atining perzentliri ikenlikini körsitidu. Lékin «itaetsiz perzentler» bolsa Xudaning shepqiti bilen Xudaning Özining perzentlirige aylinidu (5, 7-ayetni körüng).\f*  \x + \xo 3:6 \xt 1Kor. 6:10; Gal. 5:19; Ef. 5:5; Weh. 22:15. \x*  
\v 7 Siler bular arisida yashighan waqtinglarda, bundaq ishlardimu mangghansiler.\x + \xo 3:7 \xt 1Kor. 6:11; Ef. 2:1; Tit. 3:3. \x*   
\m
\v 8 Emma hazir siler mushularningmu hemmisini özünglardin séliwétinglar — yeni ghezep, qehr-sepra, yaman niyetler, töhmet, aghzinglardin chiqidighan iplas sözlernimu siliwétinglar.\x + \xo 3:8 \xt Ef. 4:22; Ibr. 12:1; Yaq. 1:21; 1Pét. 2:1. \x*  
\v 9 Bir-biringlargha yalghan sözlimenglar; chünki siler kona ademni qilmishliri bilen séliwetkensiler, \x + \xo 3:9 \xt Ef. 4:25. \x*  
\v 10 we yéngi ademni kiygensiler; yéngi adem bolsa özini Yaratquchining süret-obrazi boyiche toluq bilishte daim yéngilimaqta; \f □ \fr 3:10 \ft \+bd «we yéngi ademni kiygensiler; yéngi adem bolsa özini Yaratquchining süret-obrazi boyiche toluq bilishte daim yéngilimaqta»\+bd* — «kona adem» (9-ayet) Adem’atidin miras qilin’ghan gunahkar hayatni körsitidu; «yéngi adem» bolsa Mesihde bolghan yéngi hayatni körsitidu.\f*  \x + \xo 3:10 \xt Yar. 1:26; 5:1; 9:6; Rim. 6:4; 1Kor. 11:7. \x*  
\v 11 uningda héchqandaq yunanliq yaki Yehudiy, sünnetlik yaki sünnetsiz, yat mediniyetlik, Skit, qul yaki hörler mewjut emestur; belki Mesih hemmidur, we hemmididur.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «uningda héchqandaq yunanliq yaki Yehudiy, sünnetlik yaki sünnetsiz, yat mediniyetlik, ... mewjut emestur»\+bd* — «yat medeniyetlik» — grék tilida «saqalliq» déyilidu; chünki gréklar adette saqal qoymaytti. Bu söz adette grék yaki latin tilini sözliyelmeydighanlarni körsitetti; adette gréklar we latinlar undaq kishilerni kemsitip «saqalliq» dégen sözni «yawayi ademler» dégen selbiy menide ishlitetti. \+bd «... yat mediniyetlik, Skit, qul yaki hörler mewjut emestur; belki Mesih hemmidur, we hemmididur»\+bd* — «Skitlar» adette Ottura Asiyadiki köchmen xelqning omumiy nami idi.\f*  \x + \xo 3:11 \xt 1Kor. 7:21,22; 12:13; Gal. 3:28; 5:6; 6:15. \x*   
\m
\v 12 Shunga, Xudaning talliwalghanlirigha, pak-muqeddes we söyün’genlerge layiq, ademge ich aghritidighan baghirlarni, méhribanliq, kichik péilliq, möminlik we sewr-taqetlikni kiyiwélinglar; \f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Shunga, Xudaning talliwalghanlirigha, pak-muqeddes we söyün’genlerge layiq ... kichik péilliq, möminlik we sewr-taqetlikni kiyiwélinglar»\+bd* — Tewrat-Injilda «möminlik»ning «yuwashliq iman-ishench bilen» dégendek alahide menisi bardur. Mömin adem özining hoquqliri yaki imtiyazlirini békitish üchün küresh qilmaydu; chünki u Xuda aldida iman bilen toghra mangghan bolsa, Xuda mushu ishlarni özige kapalet qilghan dep xatirjemlikte turidu. Bu söz toghruluq yene «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Ef. 4:32; 6:11; 1Tés. 1:4. \x*  
\v 13 bir-biringlargha yol qoyunglar, naraziliq ish bolsa bir-biringlarni kechürüm qilinglar; Mesih silerni qandaq kechürüm qilghan bolsa silermu shundaq qilinglar. \x + \xo 3:13 \xt Mat. 6:14; Mar. 11:25; Ef. 4:32. \x*  
\v 14 Mushu ishlarning üstige kamil birlikning rishtisi bolghan méhir-muhebbetni qoshup béringlar. \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «... kamil birlikning rishtisi bolghan méhir-muhebbetni qoshup béringlar»\+bd* — yaki «... kamil rishte bolghan méhir-muhebbetni qoshup béringlar».\f*  \x + \xo 3:14 \xt Yuh. 13:34; 15:12; Ef. 4:3; 5:2; Kol. 2:2; 1Tés. 4:9; 1Yuh. 3:23; 4:21. \x*  
\v 15 Mesihning xatirjemliki qelbinglarda höküm sürsun (siler bir ten bolup bu xatirjemlikte bolushqa chaqirilghan ikensiler) we shundaqla rehmet éytishlarda bolunglar.\f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Mesihning xatirjemliki qelbinglarda höküm sürsun»\+bd* — bu muhim söz toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*   
\m
\v 16 Mesihning söz-kalamini özünglarda bayliq hasil qilip turghuzunglar, barliq danaliq bilen bir-biringlargha ögitinglar, jékilenglar, chin qelbinglarda zebur-neghmiler, medhiye küyliri we rohiy naxshilarni yangritip Xudani chirayliq medhiyilenglar; \f □ \fr 3:16 \ft \+bd «... chin qelbinglarda zebur-neghmiler, medhiye küyliri we rohiy naxshilarni yangritip Xudani chirayliq medhiyilenglar»\+bd* — «zebur-neghmiler» belkim sazgha tengkesh qilinip éytilidighan naxshilar; «medhiye küyliri» belkim sazsiz naxshilar; «rohiy naxshilar» belkim stixiyiliktin, özlikidin, Muqeddes Rohning ilhami bilen éytilghan naxshilarni körsitidu («1Kor.» 14:15nimu körüng).\f*  
\v 17 we hemme ishlarda, söz bolsun, emel bolsun, hemmisini Reb Eysaning namida qilip, uning arqiliq Xuda’Atigha rehmet éytinglar.\x + \xo 3:17 \xt Ef. 5:20; 1Tés. 5:18. \x*   
\b  
\m  
\s1 Ailidikilerge bolghan jékileshler  
\m
\v 18 Siler ayallar, Rebde bolghan süpitinglargha layiq öz erliringlargha boysununglar; \x + \xo 3:18 \xt Yar. 3:16; 1Kor. 14:34; Ef. 5:22; Tit. 2:5; 1Pét. 3:1. \x*  
\v 19 siler erler, öz ayalliringlargha muhebbet körsitinglar; ulargha achchiq qilmanglar.\x + \xo 3:19 \xt Ef. 5:25. \x*   
\m
\v 20 Siler balilar, ata-ananglargha hemme ishlarda itaet qilinglar; chünki bundaq qilish Rebde bolghan güzel ishtur.\x + \xo 3:20 \xt Ef. 6:1. \x*   
\m
\v 21 Siler atilar, baliliringlarning könglige azar bermenglar; undaq qilsanglar köngli yara bolidu.   
\m
\v 22 Siler qullar, ettin bolghan xojayininglargha hemme ishta itaet qilinglar; peqet köz alididila xizmet qilip, insanlarni xush qilghuchi qullardin bolmanglar, belki Rebdin eyminip chin könglünglardin ish körünglar.\f □ \fr 3:22 \ft \+bd «siler qullar, ettin bolghan xojayininglargha hemme ishta itaet qilinglar»\+bd* — «ettin bolghan xojayininglar» dégini, yene «silerning ershte bolghan xojayininglarmu bar» dep puritidu.\f*  \x + \xo 3:22 \xt Ef. 6:5; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9; 1Pét. 2:18. \x*   
\m
\v 23 Néme ishni qiliwatqan bolsanglar, uningda insanlar aldida emes, belki Reb aldida qilghandek jan-dil bilen uninggha ishlenglar;  
\v 24 chünki mirasning in’amigha Rebdin muyesser qilin’ghanliqinglarni bilisiler; chünki siler Reb Mesihning ibadet-qulluqididursiler.  
\v 25  Emma kim heqqaniysizliq qilsa qilghan heqqaniysizliqi öz béshigha chüshidu; bu ishta héchqandaq yüz-xatire qilinish yoqtur.   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\m
\v 1 Siler xojayinlar, qulliliringlargha adil we toghra muamile qilinglar; chünki ershte öz xojayininglarning barliqini bilisiler.\x + \xo 4:1 \xt Ef. 6:9. \x*   
\m
\v 2 Dua-tilawetke herqandaq waqitta bérilinglar, buningda rehmetler éytiship hoshyar turunglar;\x + \xo 4:2 \xt Luqa 18:1; Rim. 12:12; Ef. 6:18; 1Tés. 5:17. \x*  
\v 3 shuning bilen biz üchünmu dua qilghaysilerki, Xuda bizge Mesihning sirini jakarlash üchün Öz sözige ishik achsun; men del sir üchün zenjirler bilen baghlan’ghanmen;\x + \xo 4:3 \xt Ef. 6:19; 2Tés. 3:1. \x*  
\v 4 shunga qilishqa tégishlikim boyiche, sirni ashkarilishimgha \add dua qilinglar\add*.   
\m
\v 5 Sirttikilerge nisbeten danaliq bilen ménginglar, pursetler chiqqanda köngül qoyup qoldin bermenglar.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Sirttikilerge nisbeten danaliq bilen ménginglar»\+bd* — «sirttikiler» — Xudaning padishahliqining sirtida turghanlar, téxi étiqad qilmighanlarni körsitidu, elwette. \+bd «pursetler chiqqanda köngül qoyup qoldin bermenglar»\+bd* — «pursetler» bolsa «sirttikiler»ge yaxshiliq körsitish, Xudaning sözini éytish, Mesihge guwahliq bérish qatarliq pursetler.\f*  \x + \xo 4:5 \xt Ef. 5:15, 16. \x*  
\v 6 Silerning gep-sözliringlar herdaim méhir-shepqet bilen bolsun, tuz bilen tétitilsun; shuning bilen siler herbir ademge qandaq jawab bérishni bilisiler.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Silerning gep-sözliringlar herdaim méhir-shepqet bilen bolsun, tuz bilen tétitilsun; shuning bilen siler herbir ademge qandaq jawab bérishni bilisiler»\+bd* — «tuz bilen tétitilsun» dégen jékilesh toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Mar. 9:50. \x*   
\b  
\m
\v 7 Söyümlük qérindash hem Rebde sadiq xizmetkar, ishdishimiz bolghan Tikikus silerge men toghruluq hemme ishlarni melum qilidu.\f □ \fr 4:7 \ft \+bd «söyümlük qérindash hem Rebde sadiq xizmetkar, ishdishimiz bolghan Tikikus»\+bd* — «ishdash» grék tilida «(Xudaning) qulluqidiki ishdash» dégen uqumni bildüridu.\f*  \x + \xo 4:7 \xt Ros. 20:4; Ef. 6:21; 2Tim. 4:12. \x*  
\v 8 Men uni del mushu ish üchün yéninglargha ewetishim, silerning ehwalinglarni biliwélishi we shundaqla könglünglargha ilham-righbet bérishi üchündur.  
\v 9 Men özi silerdin bolghan, sadiq we söyümlük qérindishimiz Onésimusni uning bilen ewettim; ular silerge mushu yerdiki barliq ishlarni melum qilidu.\x + \xo 4:9 \xt Flm. 10. \x*   
\m
\v 10 Türmidishim bolghan Aristarxus silerge salam yollaydu; Barnabasning newri inisi Markusmu shundaq (siler uning toghruluq tapshuruqlarni tapshuruwaldinglar; u yéninglargha kelse, uni qobul qilinglar); \x + \xo 4:10 \xt Ros. 15:37; 27:2; 2Tim. 4:11. \x*  
\v 11 Yustus dep atalghan Yeshuamu salam yollaydu. Xudaning padishahliqi üchün manga xizmetdash bolghan sünnet qilin’ghanlardin peqet mushular bardur; ular manga teselli bolghan.\f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Xudaning padishahliqi üchün manga xizmetdash bolghan sünnet qilin’ghanlardin peqet mushular bardur; ular manga teselli bolghan»\+bd* — «sünnet qilin’ghanlar» — Yehudiylar. Démas we Luqa (14-ayette) «yat eller»din idi.\f*   
\m
\v 12 Silerdin bolghan, Mesih Eysaning quli Epafras silerge salam yollaydu; u silerning Xudaning pütkül iradiside mukemmel, kamaletke yétip ching turushunglar üchün herdaim siler üchün dualarda küresh qilidu. \x + \xo 4:12 \xt Kol. 1:7; Flm. 23. \x*  
\v 13 Chünki men uninggha guwahchimenki, u siler üchün, Laodikiadikiler üchün we Xéyrapolistikiler üchünmu köp japa tartidu.\f □ \fr 4:13 \ft \+bd «...u siler üchün, Laodikiadikiler üchün we Xéyrapolistikiler üchünmu köp japa tartidu»\+bd* — bu «japa tartish» bolsa dualirida. Tékisttiki bashqa bir kona köchürmide: «.. uning siler üchün, Laodikiadikiler üchün we Xirapolistikiler üchünmu köp qizghinliqi bardur» déyilidu.\f*   
\m
\v 14 Söyümlük téwip bolghan Luqadin silerge salam, Démastinmu shundaq.\x + \xo 4:14 \xt 2Tim. 4:10,11\x*   
\m
\v 15 Laodikiadiki qérindashlargha bizdin salam, Nimfagha hem uning öyide yighilidighan jamaetkimu salam éytinglar.\f □ \fr 4:15 \ft \+bd «Nimfagha hem uning öyide yighilidighan jamaetkimu salam éytinglar»\+bd* — Nimfa bir ayalning ismi idi. Tékisttiki bezi kona köchürmilerde: «Nimfas» (erning ismi) déyilidu.\f*   
\m
\v 16 Bu xet aranglarda oqulghandin kéyin, siler uni Laodikiyidiki jamaettimu oqutunglar, we Laodikiyedikilerge yazghan xetni silermu oqunglar; \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «Bu xet aranglarda oqulghandin kéyin, siler uni Laodikiyidiki jamaettimu oqutunglar, we Laodikiyedikilerge yazghan xetni silermu oqunglar»\+bd* — mumkinchiliki barki, «Laodikiyedikilerge yazghan xet» esli Pawlusning «Efesusluqlargha» yazghan xétidur. «Efesusluqlargha»diki «kirish söz»imizni körüng.\f*  
\v 17 we Arkippusqa: «Sen Rebde tapshuruwalghan xizmitingge, toluq emel qilishing üchün köngül qoyghin» — denglar.   
\m
\v 18 Menki Pawlustin öz qolum bilen yazghan salam. Méning kishenlinip qamap qoyulghanliqimni eslenglar. Silerge méhir-shepqet bolghay!\f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Menki Pawlustin öz qolum bilen yazghan salam»\+bd* — démek, xetning bashqa yerliri katipliq qilghan qérindishining qolida yézilghan. Pawlusning közliri ajiz bolushi mumkin («2Kor.» 12:6-10, «Gal.» 4:15). \+bd «Méning kishenlinip qamap qoyulghanliqimni eslenglar»\+bd* — démek, dua-tilawetliringlarda eslenglar.\f*  \x + \xo 4:18 \xt 2Tés. 3:17; Ibr. 13:3. \x*