\id AMO
\h Amos 
\toc1 Amos 
\toc2 Amos 
\toc3 Am. 
\mt1 Amos  
\c 1
\s1 Amos peyghemberning béxaretliri  
\m
\v 1 Uzziya Yehudagha, Yoashning oghli Yeroboam Israilgha padishah bolghan waqitlarda, yer tewreshtin ikki yil ilgiri, Tekoadiki charwichilar arisidiki Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri: — \f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Amosning Israil toghruluq éytqan sözliri»\+bd* — adette bu kitabta «Israil» Israilning «shimaliy padishahliqi»ni körsitidu. Amos Yehudaning Tekoa yézisidin bolghini bilen yetküzidighan bésharetlirining köpinchisi «shimaliy padishahliq» toghruluqtur.\f*  \x + \xo 1:1 \xt Zek. 14:5\x*   
\m
\v 2 U: «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu,  
\m Yérusalémdin awazini qoyuwétidu;  
\m Padichilarning otlaqliri matem tutidu,  
\m Karmel choqqisi ghazanglishidu» — dédi.\f □ \fr 1:2 \ft \+bd «Perwerdigar Zion téghidin hörkireydu, Yérusalémdin awazini qoyuwétidu»\+bd* — bu bésharet yer tewreshni körsetse kérek. 
\fp  «Karmel» bolsa Israilda höl-yéghin eng köp bolidighan jay; u «ghazanglashqan» bolsa, bashqa jaylar téximu shundaq bolatti.\f*  \x + \xo 1:2 \xt Yer. 25:30; Yo. 3:16\x*   
\b  
\m  
\s1 Xudaning Israilgha qoshna qowmlar üstidin hökümi •••• Suriye heqqide  
\m
\v 3 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Demeshqning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki ular Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi;\f □ \fr 1:3 \ft \+bd «ular (Suriyelikler) Giléadtikilerni tömür tirniliq söremler bilen soqqanidi»\+bd* — «2Pad.» 10:32-33, 13:3-5-ayette Giléadtikilerning Suriye teripidin tartqan azab-oqubetliri xatirilen’gen; mushu ayette tilgha élin’ghini shu bozek qilinishni körsetse kérek.\f*   
\m
\v 4 Shundaqla Hazaelning öyige bir ot ewetimen,  
\m U Ben-Hadadning ordilirini yutuwalidu.\f □ \fr 1:4 \ft \+bd «Hazael»\+bd* — Demeshq padishahi bolup, «Ben-Hadad» uning oghli idi.\f*   
\m
\v 5 Demeshq derwazisidiki tömür baldaqni sunduriwétimen,  
\m Awen jilghisida turghuchini, Beyt-Édende shahane hasisini tutquchini üzüp tashlaymen;  
\m Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu, — deydu Perwerdigar.\f □ \fr 1:5 \ft \+bd «Awen jilghisida turghuchi»\+bd* — bashqa birhil terjimisi «Rezillik jilghisida turghuchi» — démek, yeni Demeshqning padishahini ipadileydu. \+bd «Suriyening xelqi esirge chüshüp kirgha élip kétilidu»\+bd* — «Kir» Mésopotamiye (hazirqi iraq)diki bir yurt. Suriyelikler eslide shu jaydin chiqqanidi (9:7-ayetni körüng).\f*  \x + \xo 1:5 \xt 2Pad. 16:9; Yesh. 17:1-11; Yer. 49:23-27\x*   
\b  
\m  
\s1 Filistiye heqqide  
\m
\v 6 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Gaza shehirining üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti.\f □ \fr 1:6 \ft \+bd «Chünki ular Édomgha tapshurup bérishke, barliq tutqunlarni esir qilip élip ketti»\+bd* — «tutqunlar» Israildin yaki Yehudadin tutqun qilin’ghan bir türküm kishiler bolsa kérek. Qarighanda Gazaning (yeni Filistiylerning) meqsiti Israillardin öch élish idi.\f*  \x + \xo 1:6 \xt 2Tar. 21:16, 17; 28:18\x*   
\m
\v 7 Hem Men Gazaning sépiligha ot ewetimen,  
\m U uning ordilirini yutuwalidu;   
\m
\v 8 Men Ashdodta turghuchini, Ashkélonda shahane hasini tutquchini üzüp tashlaymen,  
\m Ekron shehirige qarshi qol kötürimen;  
\m Filistiylerning qalduqi yoqilidu, — deydu Reb Perwerdigar.   
\b  
\m  
\s1 Tur shehiri heqqide  
\m
\v 9 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Turning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti,  
\m Shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi.\f □ \fr 1:9 \ft \+bd «Chünki ular barliq tutqunlarni Édomgha tapshuruwetti, shundaqla qérindashliq ehdisini ésige almidi»\+bd* — bu «tutqunlar» belkim yene Israildin kelgen bolushi mumkin. «Ehde» — Sulayman padishah esli Turning padishahi bilen ehde tüzgenidi. Biraq tutqunlarning nedin kélishi, Turning kim bilen ehde tüzgenliki anche muhim emes; muhimi, Xuda ularni wediside turmasliqtek wijdansizliqi üchün jazalaydu.\f*   
\m
\v 10 Hem Men Turning sépiligha ot ewetimen,  
\m Ot uning ordilirini yutuwalidu.   
\b  
\m  
\s1 Édom heqqide  
\m
\v 11 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Édomning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki u barliq rehim-shepqetni tashliwétip,  
\m Qilich bilen öz qérindishini qoghlighan;  
\m U yirilghudek ghezepte bolup,  
\m Derghezipte bolghan halitini hemishe saqlaydu;\f □ \fr 1:11 \ft \+bd «U yirilghudek ghezepte bolup,...»\+bd* — bashqa birxil terjimisi: «U ghezep bilen hemishe ademlerni yirtiwétip,...».\f*   
\m
\v 12 Hem Men Téman shehirige ot ewetimen,  
\m Ot Bozrahning ordilirini yutuwalidu».   
\b  
\m  
\s1 Ammoniylar heqqide  
\m
\v 13 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Ammonning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki ular chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti.\f □ \fr 1:13 \ft \+bd «Chünki u chégrimizni kéngeytimiz dep, Giléadtiki hamilidar ayallarning qorsaqlirini yériwetti»\+bd* — ular Giléadta turuwatqan bashqilarnimu öltürgen, elwette. Biraq ularning bu ajayib rehimsizlikning meqsiti, ulargha qayturma zerbe bergüdek héch adem, hetta bowaqlarningmu qalmasliqi üchün idi. Babilning padishahi Néboqadnesar miladiyedin ilgiriki 582-yili Rabbah shehirini weyran qiliwetti.\f*   
\m
\v 14 Hem Men Rabbahning sépiligha ot yaqimen,  
\m Jeng künide qiya-chiyalar ichide,  
\m Qara quyunning künide qattiq boran ichide,  
\m Ot uning ordilirini yutuwalidu;   
\m
\v 15 Hem ularning padishahi esirge chüshidu,  
\m — U emirliri bilen bille esirge chüshidu, — deydu Perwerdigar.   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Moab heqqide  
\m
\v 1 Perwerdigar mundaq deydu:  
\m —«Moabning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki u Édomning padishahining ustixanlirini köydürüp hak qiliwetti.   
\m
\v 2 Hem Men Moab üstige ot ewetimen,  
\m Ot Kériotning ordilirini yutuwalidu;  
\m We Moab chuqan-sürenler bilen, qiya-chiyalar bilen, kanay sadasi bilen ölidu.   
\m
\v 3 We Men ularning hakimini arisidin üzüp tashlaymen,  
\m Uning emirlirini uning bilen bille öltürüwétimen, — deydu Perwerdigar.   
\b  
\m  
\s1 Yehuda heqqide  
\m
\v 4 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Yehudaning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uninggha chüshidighan jazani yandurmaymen,  
\m Chünki ular Perwerdigarning Tewrat-qanunini kemsitti,  
\m Uningdiki belgilimilerge emel qilmidi;  
\m Ularning saxtiliqliri özlirini adashturup qoydi; ularning ata-bowilirimu bulargha egiship mangghanidi.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «Ularning saxtiliqliri özlirini adashturup qoydi»\+bd* — «saxtiliqliri» kéyinki geplerge qarighanda, ularning yasighan butlirini körsitidu.\f*   
\m
\v 5 Hem Men Yehuda üstige ot ewetimen,  
\m Ot Yérusalémning ordilirini yutuwalidu.   
\b  
\m  
\s1 Israil heqqide  
\m
\v 6 Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m Israilning üch gunahi, berheq töt gunahi üchün, uni jazasidin qayturmaymen,  
\m Chünki ular heqqaniylarni kümüshke sétiwetti,  
\m Yoqsul ademni bir jüp choruqqa sétiwetti;   
\m
\v 7 Ular namratlarning béshidiki chang-topilirini bosh qoyuwetmeydu,  
\m Ajiz möminlerning nésiwisini qayriwalidu;  
\m Ata-bala ikkisi Méning muqeddes namimni bulghap, oxshash bir qizning yénigha teng baridu.\f □ \fr 2:7 \ft \+bd «Ata-bala ikkisi Méning muqeddes namimni bulghap, oxshash bir qizning yénigha teng baridu»\+bd* — bu ish pahishiwazliq bolupla qalmay, yene ularning butigha, yeni «Baal»gha birxil choqunush paaliyiti hésablinatti.\f*   
\m
\v 8 Ular \add qizlarni\add* hemme qurban’gahning yénigha élip bérip,  
\m Qerzge renige qoyghan kiyim-kéchekler üstide ular bilen yatidu;  
\m Ular öz ilahining öyide jerimane bilen alghan sharabni ichmekte.\f □ \fr 2:8 \ft \+bd «Ular qizlarni hemme qurban’gahning yénigha élip bérip, qerzge renige qoyghan kiyim-kéchekler üstide ular bilen yatidu; ular öz ilahining öyide jerimane bilen alghan sharabni ichmekte»\+bd* — bu jümlide Amos ularning, bolupmu baylarning töt gunahini körsitidu: — 
\fp  (1) ularning (butlargha atap béghishlighan) köp qurbanliqliri bar idi; (2) ular Musa peyghemberge chüshürülgen muqeddes qanun’gha xilapliq qilip, özlirige qerzdar bolghan namratlardin kiyim-kécheklirini tartiwalidu («Mis.» 22:26, «Qan.» 24:12-17ni körüng); (3) ular butxanilarni sélip, butlarni özlirining Xudasi dep étirap qilghan; (4) ular haram yolda xeqtin jerimane alidu — u gunahlar belkim 6-ayette éytilghan «üch gunahi, töt gunahi»ni éniq toluqlap körsitip bérishi mumkin.\f*   
\m
\v 9 Biraq Men Amoriylarni ularning aldidin halak qilghanmen,  
\m Amoriylar kédir derixidek égiz, dub derixidek küchlük bolghan bolsimu,  
\m Men üstidin uning méwisini, astidin yiltizlirini halak qildim.\x + \xo 2:9 \xt Chöl. 21:24; Qan. 2:31; Ye. 24:8\x*   
\m
\v 10 Hem Amoriylarning zéminini igilishinglar üchün,  
\m Silerni Misir zéminidin élip chiqip,  
\m Qiriq yil chöl-bayawanda yéteklidim.\f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Silerni ... qiriq yil ... yéteklidim»\+bd* — «Misirdin chiqish» we «Chöl-bayawandiki seper» boyiche ular chöl-bayawanda köp qétim Xudagha itaetsizlik, asiyliqmu qilghan. Xudaning shu künlerde ularni tashliwetmigenliki uning méhri-shepqitige intayin zor ispat berdi we béridu.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Mis. 12:51\x*   
\m
\v 11 Silerning oghulliringlardin bezilirini peyghember bolushqa,  
\m Yigitliringlardin bezilirini «Nazariy» bolushqa turghuzdum.  
\m Shundaq emesmu, i Israil baliliri? — deydu Perwerdigar.\f □ \fr 2:11 \ft \+bd «Nazariy»\+bd* — bu ademler alahide yol bilen (jümlidin sharab ichmey, chachlirini chüshürmey) waqitliq yaki ömürwayet özini Xudagha atap béghishlighan. Shunga ularning yürüsh-turushliri xeqlerge baqiy dunyani eslitip turatti («Chöl.» 6-babni körüng).\f*   
\m
\v 12 Biraq siler Nazariylargha sharab ichküzdunglar,  
\m Hem peyghemberlerge: «peyghemberlik qilmanglar» — dep buyrudunglar.\x + \xo 2:12 \xt Am. 7:12, 13\x*   
\m
\v 13 Mana, Men silerni basimen,  
\m Xuddi liq önche bésilghan harwa yerni basqandek, silerni bésip turimen;   
\m
\v 14 Hem chapqurlarningmu qachar yoli yoqaydu,  
\m Palwan öz küchini ishlitelmeydu,  
\m Zeberdes batur öz jénini qutquzalmaydu.   
\m
\v 15 Oqyani tutquchi tik turalmaydu;  
\m Yeltapan qachalmaydu,  
\m Atqa min’güchi öz jénini qutquzalmaydu.   
\m
\v 16 Palwanlar arisidiki eng jigerlik baturmu shu künide yalingach qéchip kétidu, — deydu Perwerdigar.   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Herbir ishning sewebi bardur  
\m
\v 1 Perwerdigar silerni eyiblep éytqan bu söz-kalamni anglanglar, i Israil baliliri,  
\m Yeni Men Misir zéminidin élip chiqarghan bu pütkül jemet: —   
\m
\v 2 «Yer yüzidiki barliq jemetler arisidin peqet silerni tonup keldim;  
\m Shunga üstünglargha barliq qebihlikliringlarning \add jazasini\add* chüshürimen».\f □ \fr 3:2 \ft \+bd «Yer yüzidiki barliq jemetler arisidin peqet silerni tonup keldim; shunga üstünglargha barliq qebihlikliringlarning jazasini chüshürimen»\+bd* — démek, Xuda insanlargha ata qilghan alahide imtiyazlarning herbiri özige xas alahide jawabkarliqini özi bilen bille élip kélidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Xitab hem muhakime  
\m
\v 3 Ikki kishi bir niyette bolmisa, qandaqmu bille mangalisun?   
\m
\v 4 Oljisi yoq shir ormanda hörkiremdu?  
\m Arslan héchnémini almighan bolsa uwisida huwlamdu?\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «Oljisi yoq shir ormanda hörkiremdu? Arslan héchnémini almighan bolsa uwisida huwlamdu?»\+bd* — shirlar ikki ehwalda hörkireydu. (1) nishan qilghan owni qorqitip qozuqtek qaturup qoyush üchün; (2) ow-oljini alghandin kéyin bashqa yirtquch haywanlargha: «Bu méningki, uninggha chéqilma» dep agahlandürüsh üchün. Bizningche mushu yerde belkim birinchi mumkinchilikni bildüridu (8-ayetni körüng). Héchbolmighanda Israilgha «axirqi deqiqe», yeni towa qilishqa eng axirqi purset keldi; towa qilmisanglar Perwerdigar shirdek silerni Öz owi qilidu, dégenlik bolsa kérek.\f*   
\m
\v 5 Tuzaqta yemchük bolmisa qush yerge yiqilamdu?  
\m Alghudek nerse bolmisa, qismaq yerdin étilip chiqamdu?   
\m
\v 6 Sheherde \add agah\add* kaniyi chélinsa, xelq qorqmamdu?  
\m Perwerdigar qilmighan bolsa, sheherge yamanliq chüshemdu?\x + \xo 3:6 \xt Yesh. 45:7; Yigh. 3:37, 38\x*   
\m
\v 7 Reb Perwerdigar Öz qulliri bolghan peyghemberlerge awwal ashkarilimay turup,  
\m U héch ish qilmaydu.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «Reb Perwerdigar Öz qulliri bolghan peyghemberlerge awwal ashkarilimay turup, U héch ish qilmaydu»\+bd* — bu ayet Xudaning qilghan barliq ishliridiki intayin muhim bir prinsipni körsitidu. Bashqiche ipadilisek: — «Reb Perwerdigar qilmaqchi bolghan ishlirida, Öz qulliri bolghan peyghemberlerge aldi bilen bésharet bermey qalmaydu».\f*   
\m
\v 8 Shir hörkirigen tursa, kim qorqmaydu?  
\m Reb Perwerdigar söz qilghanda, kim \add Uning\add* bésharitini yetküzmey turalaydu?\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «Shir hörkirigen tursa, kim qorqmaydu? Reb Perwerdigar söz qilghanda, kim Uning bésharitini yetküzmey turalaydu?»\+bd* — bu jümlige qarighanda «shir» téxi owni tutmighan oxshaydu — Towa qilishqa azraqla waqit qaldi (4-ayetni qayta körüng).\f*   
\b  
\m  
\s1 Xuda Israilni qorshaydighan düshmen bolup qaldi •••• «U burulupla ularning düshmini boldi» {3:9-4:16}  
\m
\v 9 Ashdodtiki qel’e-ordilarda,  
\m Shundaqla Misirdiki qel’e-ordilarda élan qilip: —  
\m «Samariye taghliri üstide yighilinglar,  
\m Uning otturisidiki zor qiyqas-sürenlerni,  
\m Uning ichidiki jebir-zulumlarni körüp béqinglar» — denglar.\f □ \fr 3:9 \ft \+bd «Ashdodtiki qel’e-ordilarda ... élan qilip: — «Samariye taghliri üstide yighilinglar, uning otturisidiki zor qiyqas-sürenlerni, uning ichidiki jebir-zulumlarni körüp béqinglar»\+bd* — bu söz belkim uni anglighan Samariyediki hökümdarlargha hem baylargha bek éghir kelgen bolushi mumkin. Xuda qandaqmu Ashdodtiki «butperes, kapir» Filistiylerni (hem Misirliqlarni) mushu hökümdarlarning Öz puqralirigha qilghan jebir-zulumlirini körüshke, yurtning kötürgen dad-peryadlirini anglashqa teklip qilsun? 
\fp  «Qiyqas-sürenler» bolsa ikki bisliq söz — (1) yurtning dad-peryadlirini; (2) qorshiwalghan düshmenlerdin qorqush tüpeylidin kötürülgen qiyqas-sürenlerni bildüridu (11-ayetni körüng).\f*   
\m
\v 10 — Ular heq ish qilishni bilmeydu — deydu Perwerdigar,  
\m — Ular ordilirigha zulum-zorawanliq bilen tartiwalghanlirini hem oljilarni jughlighuchilar!\f □ \fr 3:10 \ft \+bd «Ular ordilirigha zulum-zorawanliq bilen tartiwalghanlirini hem oljilarni jughlighuchilar!»\+bd* — bu belkim ikki bisliq söz bolup: — (1) hökumdarlar xeqlerni bozek qilish arqiliq özlirige olja toplighan; (2) ular shundaq qilghanliqidin, bu buliwalghan haram oljisi axirida öz béshigha düshmenlerning zulumliri, bulangchiliqliri bolup chüshidu.\f*   
\m
\v 11 Shunga Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Mana bir yaw! U zéminni qorshiwaldi!  
\m U mudapiengni élip tashlaydu,  
\m Qel’e-ordiliring bulang-talang qilinidu.   
\m
\v 12 Perwerdigar mundaq deydu: — Padichi shirning aghzidin qoyning ikki putini yaki quliqining bir parchisini qutquzup alghandek,  
\m Samariyide olturghan Israillarmu shundaq qutquzulidu,  
\m — Sheherde peqet kariwatning bir burjiki,  
\m Diwandiki bir parche Demeshq libasila qalidu!\f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Samariyide olturghan Israillarmu shundaq qutquzulidu, — sheherde peqet kariwatning bir burjiki, diwandiki bir parche Demeshq libasila qalidu!»\+bd* — mushu ayetning ikkinchi qismining terjimiliri herxil, biraq omumiy menisi bir-birige yéqin kélidu. Samariyedikilerning ongda yétip eysh-ishretlik turmushida ishletken buyumliridin nahayiti az bir qismi qélip qalidu.\f*   
\m
\v 13 — Anglanglar, Yaqupning jemetide guwahliq béringlar,  
\m — deydu Reb Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda,\f □ \fr 3:13 \ft \+bd «Anglanglar, Yaqupning jemetide guwahliq béringlar,...»\+bd* — bu Xudaning héliqi téxiche «butperes, kapir» bolghan Ashdodtikilerge qilghan sözi.\f*   
\m
\v 14 — Men Israilning asiyliqlirini öz béshigha chüshürgen künide,  
\m Beyt-El shehirining qurban’gahlirinimu jazalaymen;  
\m Qurban’gahning burjekliridiki münggüzler késiwétilip yerge chüshürülidu.\f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Beyt-El shehirining qurban’gahlirinimu jazalaymen; qurban’gahning burjekliridiki münggüzler késiwétilip yerge chüshürülidu»\+bd* — bésharettin 150 yil ilgiri «Yeroboam I», Israil (shimaliy padishahliq)ning tunji padishahi Beyt-El shehiride bir kalisiman butni yasap, uni «Perwerdigar Xudayimiz» dep atap, uning aldigha bir qurbanliq supisini (qurban’gah) yasighan. Amosning sözige qarighanda bu qurban’gahning yénigha xéli köp qurban’gahlar qoshup sélin’ghan. Qurban’gahning her töt burjikige bir münggüz békitilgen.\f*   
\m
\v 15 Men «Qishliq Saray» we «Yazliq Saray»ni biraqla uruwétimen;  
\m Pil chishi öylermu yoqilip kétidu,  
\m Köpligen öyler tügishidu, — deydu Perwerdigar.\f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Men «Qishliq Saray» we «Yazliq Saray»ni biraqla uruwétimen»\+bd* — «qishliq saray», «yazliq saray» padishah dem alidighan jaylar bolsa kérek. «Köpligen öyler» — qarighanda köpligen ademler kembeghel bolup makansiz qalghan. Shu waqitlarda, baylar köp öylerni salghan.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Samariyediki ayallargha we pütkül ahalige bolghan agahlar  
\m
\v 1 I Bashandiki inekler,  
\m Samariye téghida turup, namratlarni xarlawatqan, miskinlerni éziwatqanlar,  
\m Xojilirigha: «\add Sharabni\add* élip kélinglar, biz ichimiz» deydighanlar,  
\m Bu sözni anglanglar: —\f □ \fr 4:1 \ft \+bd «Bashandiki inekler»\+bd* — bu «inekler» Samariyediki baylarning qiz-ayallirini körsitidu. Bashan bolsa sémiz, saghlam kaliliri bilen dangqi chiqqan rayon.\f*   
\m
\v 2 Reb Perwerdigar Öz pak-muqeddesliki bilen qesem ichkenki,  
\m Mana, béshinglargha shundaq künler chüshiduki,  
\m U silerni ilmekler bilen,  
\m Neslinglarni changgaklar bilen élip kétidu.\f □ \fr 4:2 \ft \+bd «Mana, béshinglargha shundaq künler chüshiduki, U silerni ilmekler bilen, neslinglarni changgaklar bilen élip kétidu»\+bd* — Samariye xelqi axirida Asuriye padishahigha esirge chüshidu; Asuriye padishahining esirlerning kalpukliridin ilmekni ötküzüp ularni yétekleydighan rehimsiz aditi bar idi.\f*   
\m
\v 3 Hem siler \add ayallar\add* herbiringlar sépilning shoraliridin qisilip ötüp,  
\m Udul méngip tikiwétisiler;  
\m We siler Harmon terepke chörüwétilisiler, — deydu Perwerdigar.\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «We siler Harmon terepke chörüwétilisiler»\+bd* — «Harmon» bizge hazir namelum bir sheher.\f*   
\b  
\m
\v 4 Emdi Beyt-Elge kélinglar, asiyliq qilinglar!  
\m Gilgaldimu asiyliqni köpeytinglar!  
\m Etigende qurbanliqliringlarni,  
\m Her üchinchi küni silerning «ondin bir» ülüsh öshriliringlarni élip kélinglar,\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «Emdi Beyt-Elge kélinglar, asiyliq qilinglar! Gilgaldimu asiyliqni köpeytinglar!»\+bd* — Béyt-El we Gilgal (shundaqla shimaliy terepte «Dan» shehiri, jenubiy terepte Beer-Shéba shehiri) xelqler köp ziyaret qilidighan but tawapgahi idi.\f*  \x + \xo 4:4 \xt Hosh. 12:12\x*   
\m
\v 5 «Teshekkür qurbanliqi»ni xémirturuch bilen bille köydürünglar —  
\m Siler «xalis qurbanliqlar»inglarni jakarlap maxtinip yürünglar;  
\m Chünki bundaq qilishqa amraqsiler, i Israillar! — deydu Reb Perwerdigar.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd ««Teshekkür qurbanliqi»ni xémirturuch bilen bille köydürünglar»\+bd* — qurbanliqlarni xémirturuch salghan nersiler bilen bille sunushqa qet’iy bolmaytti («Law.» 2:11). \+bd «Siler «xalis qurbanliqlar»inglarni jakarlap maxtinip yürünglar; chünki bundaq qilishqa amraqsiler, i Israillar!»\+bd* — 4- hem 5-ayette éytilghan qurbanliqlar hemde her kishining kirimidin «ondin biri»ni her üch yilda Xudagha atap béghishlishi, eslide Musa peyghemberge chüshürülgen qanunda békitilgenidi. Biraq Israillar hazir bularni öz butlirigha atap béghishlawatidu. Esli xémirturuch sélip qilin’ghan ash hediyelerni qurbanliqlargha qoshup sunush men’i qilin’ghanidi. 
\fp  Bu sözlerge qarighanda ular mushu paaliyetlerde özlirini xéli «teqwadar» körsetmekchi bolup, «ixtiyariy qurbanliq»larni köp qilghan oxshaydu.\f*  \x + \xo 4:5 \xt Law. 2:1, 15; 7:13\x*   
\m
\v 6 «Men hemme sheherliringlarda «chishning pakizliqi»ni chüshürdüm,  
\m Hemme yéringlarda silerni ash-nan’gha bolghan hajetmen qildim;  
\m Biraq siler yenila yénimgha qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Men hemme sheherliringlarda «chishning pakizliqi»ni chüshürdüm»\+bd* — démek ularda yégüdek nerse yoq.\f*   
\m
\v 7 Hosulgha üch ayla qalghan bolsimu, silerdin yamghurni tartiwélip bermidim;  
\m Bir sheher üstige yamghur yaghdurdum,  
\m Yene bir sheherge yaghdurmidim;  
\m Bir parche yer üstige yamghur yaghdi;  
\m Yene bir parche yer yamghursiz qaghjirap qaldi;   
\m
\v 8 Shuning bilen ikki, üch sheherning \add puqraliri\add* su tilep bashqa bir sheherge elengship bardi,  
\m Lékin qanmidi;  
\m Biraq siler yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;   
\m
\v 9 Men silerni judun hem hal apiti bilen urdum;  
\m «Ghajilighuchi qurt»lar nurghunlighan béghinglar, üzümzarliringlar, enjür derexliringlar hem zeytün derexliringlarni yep ketti;  
\m Biraq siler yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;\f □ \fr 4:9 \ft \+bd «Men silerni judun hem hal apiti bilen urdum»\+bd* — «hal apiti» ziraetlerning birxil késili.\f*  \x + \xo 4:9 \xt Qan. 28:22; Yo. 1:4\x*   
\m
\v 10 Men aranglargha Misirgha chüshürülgen apetlerdek apetni ewettim;  
\m Yigitliringlarni qilich bilen öltürgüzdum,  
\m Atliringlarni olja bolushqa qoyuwettim;  
\m Men qarargahinglardin \add jesetlerning\add* sésiqchiliqini purutuwettim,  
\m Uni dimighinglarghimu kirgüzdum,  
\m Biraq siler yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;\f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Men aranglargha Misirgha chüshürülgen apetlerdek apetni ewettim»\+bd* — bashqa birxil terjimisi «Men (esli) Misirgha chüshürgen waba késilini ewettim» (démek, Musa peyghember dewride Misirgha chüshken wabalarni béshinglarghimu chüzürdum) \+bd «atliringlarni olja bolushqa qoyuwettim»\+bd* — bashqa birxil terjimisi «Ularni (démek, yigitliringlarni) siler buliwalghan atlar bilen bille öltürgüzdum».\f*   
\m
\v 11 Men aranglardin bezilerni Xuda Sodom we Gomorra sheherlirini örüwetkinidek örüwettim,  
\m Shuning bilen siler ottin tartiwélin’ghan bir chuchula otundek bolup qaldinglar;  
\m Biraq yénimgha yenila qaytmidinglar, — deydu Perwerdigar;\f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Men aranglardin bezilerni Xuda Sodom we Gomorra sheherlirini örüwetkinidek örüwettim»\+bd* — «\+bd Men\+bd* ... bezilerni \+bd Xuda\+bd* ... örüwetkinidek örüwettim» — bu yerde söz qiliwatqan kim? Bizningche mushu bésharetni Mesih Özi bergen bolsa kérek.\f*  \x + \xo 4:11 \xt Yar. 19:24\x*   
\m
\v 12 Shunga Men sanga shundaq qilishim kérek dewatimen, i Israil;  
\m Men buni sanga qilidighanliqim tüpeylidin,  
\m Xudaying bilen körüshüshke teyyarlan, i Israil!\f □ \fr 4:12 \ft \+bd «Xudaying bilen körüshüshke teyyarlan!»\+bd* — gerche belkim waqit-peyti shunche kéchikkini bilen, Xuda yenila ular bilen körüshüshke teyyar turidu, yenila (bu heqiqeten ademni heyran qalduridu) ulargha méhir-shepqet körsitishke teyyar turidu, dégenlik bolsa kérek, dep qaraymiz (Tewratta adette: «Xuda bilen körüshüsh» dégen menide). 
\fp  Biraq bezi alimlar bu jümlini Xudaning pat arida chüshüridighan jazasini körsitidu, dep qaraydu.\f*   
\m
\v 13 Chünki mana, taghlarni Shekillendürgüchi,  
\m Shamalni Yaratquchi,  
\m Insan’gha özlirining oy-pikrining néme ikenlikini Ayan Qilghuchi,  
\m Tang seherni qarangghuluqqa Aylandurghuchi,  
\m Yer yüzidiki yuqiri jaylarning üstide dessep yürgüchi del Shudur,  
\m Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda Uning namidur!\f □ \fr 4:13 \ft \+bd «Insan’gha özlirining oy-pikrining néme ikenlikini ayan qilghuchi»\+bd* — ibraniy tilida «Insan’gha uning oy-pikrining néme ikenlikini...» déyilidu. Shunga bashqa birxil terjimisi: «Insan’gha özining (Xudaning) oy-pikrining néme ikenlikini...». 
\fp  Biraq biz «uning oy-pikri» dégenlik Xudaning oy-pikirlirini emes, belki ademlerningkini körsitidu, dep qaraymiz. 
\fp  \+bd «Tang seherni qarangghuluqqa aylandurghuchi»\+bd* — yaki «Qarangghuluqni tang seher qilghuchi».\f*  \x + \xo 4:13 \xt Nah. 1:3\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Üch tawapgah toghruluq  
\m
\v 1 I Israil jemeti, bu sözni,  
\m Yeni Men sen toghruluq oquydighan bir mersiyeni anglap qoy: —   
\m
\v 2 «Pak qiz Israil yiqildi;  
\m U qaytidin ornidin turmaydu;  
\m U öz tupriqigha tashlan’ghan,  
\m Uni turghuzup yöligüchi yoqtur».   
\m
\v 3 Chünki Reb Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m \add Israilning\add* ming \add leshker\add* chiqqan bir shehirining yüz \add leshkirila\add* tirik qalidu;  
\m Yüz leshker chiqqan bir shehirining Israil jemeti üchün on \add leshkirila\add* tirik qalidu;   
\m
\v 4 Chünki Perwerdigar Israil jemetige mundaq deydu: —  
\m Méni izdenglar, hayatqa érishisiler;   
\m
\v 5 Beyt-Elni izdimenglar,  
\m Gilgalghimu barmanglar,  
\m Beer-Shébagha seper qilmanglar;  
\m Chünki Gilgal esirge élinip sürgün qilinmay qalmaydu,  
\m Beyt-El yoqqa chiqidu.\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Beyt-Elni izdimenglar, Gilgalghimu barmanglar, Beer-Shébagha seper qilmanglar»\+bd* — Beyt-El, Gilgal hem Beer-Shéba Israillar üchün üch tawabgahqa aylan’ghanidi. Bu üch jaygha bérip qurbanliq qilish qatarliqlar «tawap qilish»tek «sawabliq ish» dep qaralghan. Bu üch jay Ibrahim, Ishaq, Yaqup, Yeshua qatarliq peyghemberlerning tarixi bilen zich munasiwetlik bolghan jaylardur. Tewratta, bundaq «tawab qilish» ishlirining hemmisi xorapilyliq dep qarilidu. 
\fp  Amos bu yerde söz oyuni qilidu, «Gilgal esirge chüshidu» deydu. Bu ibraniy tilida «Gilgal galah-galah» dégen bilen ipadilinidu. «Beyt-El yoqqa chiqidu» dégenning «Beyt-El «yoq» (yoqqa barawer bolghan) bir butqa oxshap qalidu» dégen ichki menisi bar.\f*  \x + \xo 5:5 \xt Am. 4:4\x*   
\m
\v 6 Perwerdigarni izdenglar, hayatqa érishisiler;  
\m Bolmisa U Yüsüp jemeti ichide ot kebi partlap, uni yep kétidu,  
\m Hem Beyt-Elde otni öchürgüdek adem tépilmaydu.   
\m
\v 7 I adaletni emen’ge aylandurghuchi,  
\m Heqqaniyliqni yerge tashlighuchilar,\f □ \fr 5:7 \ft \+bd «I adaletni emen’ge aylandurghuchi»\+bd* — «emen» dégen achchiq bir ösümlük bolghachqa, mushu yerde ademlerge qayghu-hesretni épkélidighan adaletsizlikni bildüridu.\f*   
\m
\v 8 Siler Orion yultuz türkümi we Qelb yultuz topini Yaratquchi,  
\m Ölüm kölenggisini tang nurigha Aylandurghuchi,  
\m Kündüzni qarangghuluq bilen kéchige Aylandurghuchi,  
\m Déngizdiki sularni chaqirip, ularni yer yüzige Quyghuchini izdenglar;  
\m Perwerdigar Uning namidur.\x + \xo 5:8 \xt Ayup 9:9; 38:31; Am. 9:6\x*   
\m
\v 9 U baturlar üstige tuyuqsiz halaketni partlitidu,  
\m Istihkam üstige halaket chüshüridu.   
\m
\v 10 Shu \add Israillar\add* sheher derwazisida tenbih béridighanlargha öch,  
\m Durus sözleydighanlardin yirginidu.\f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Shu Israillar sheher derwazisida tenbih béridighanlargha öch,...»\+bd* — «sheher derwazisi» sheherdiki aqsaqallar olturidighan, erz-dewalarni anglaydighan, soraq qilidighan jay.\f*   
\m
\v 11 Emdi siler namratlarni ézip,  
\m Ulardin bughday «hediye»lerni aldinglar!  
\m Oyulghan tashlardin öylerni saldinglar,  
\m Biraq ularda turmaysiler;  
\m Siler güzel üzümzarlarni berpa qilghansiler,  
\m Biraq ularning sharabini ichelmeysiler.\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Emdi siler namratlarni ézip,...»\+bd* — ibraniy tilida «Emdi siler namratlarni dessep,...». 
\fp  Bashqa birxil terjimisi «Namratlardin éghir ijare heqqi élip,...».\f*  \x + \xo 5:11 \xt Zef. 1:13\x*   
\m
\v 12 Chünki silerning asiyliqliringlarning qanchilik köplükini,  
\m Silerning gunahinglarning qanchilik zor ikenlikini obdan bilimen;  
\m Ular heqqaniy ademni ézidu,  
\m Ular para yeydu,  
\m Sheher derwazisida miskinlerning heqqini qayriwalidu.   
\m
\v 13 Shunga bundaq dewrde «pemlik adem» süküt qilidu;  
\m Chünki u rezil bir dewrdur.\f □ \fr 5:13 \ft \+bd ««pemlik adem» süküt qilidu»\+bd* — mushu «pemlik adem» belkim «öz bixeterliki yaki menpeetini közlep yüridighan adem» dégen menide. Yuqiriqi 10-, 12-ayetni körüng. Buninggha qarighanda, Amos peyghemberning «épi yoq» oxshaydu, chünki u op’ochuq halda rezil hökümdarlargha, baylargha tenbih bermekte.\f*   
\b  
\m
\v 14 Hayat yashash üchün yamanliqni emes, méhribanliq-yaxshiliqni izdenglar;  
\m Shundaq bolghanda siler dégininglardek,  
\m Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar heqiqeten siler bilen bille bolidu.   
\m
\v 15 Yamanliqtin nepretlininglar, méhribanliq-yaxshiliqni söyünglar,  
\m Sheher derwazisida adaletni ornitinglar;  
\m Shundaq qilghanda Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda belkim Yüsüpning qaldisigha shapaet körsiter.\f □ \fr 5:15 \ft \+bd «...Xuda belkim Yüsüpning qaldisigha shapaet körsiter»\+bd* — «Yüsüpning qaldisi» shimaliy padishahliq bolghan «Israil»din qaldurulghanlarni körsitidu. Yüsüptin törülgen Efraim we Manassehdin Israil ichidiki eng chong qebililer chiqqan.\f*  \x + \xo 5:15 \xt Zeb. 34:14-15; 97:10; Rim. 12:9\x*   
\m
\v 16 Shunga Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda Reb mundaq deydu: —  
\m «Barliq keng reste-bazarlarda ah-zarlar anglinidu;  
\m Ular hemme kochilarda «Way... way!...» dep awazini kötüridu;  
\m Ular déhqanlarnimu matem tutushqa,  
\m Ah-zarlar kötürgüchi «ustilar»ni yighlashqa chaqiridu.   
\m
\v 17 Hem barliq üzümzarlardimu ah-zarlar kötürülidu;  
\m Chünki Men Özüm aranglardin ötüp kétimen» — deydu Perwerdigar.\f □ \fr 5:17 \ft \+bd «Men Özüm aranglardin ötüp kétimen»\+bd* — «Mis.» 12:12de, Perwerdigarning Israilgha «Men Misirni kézip ötimen» dep Misirliqlargha ölüm jazasini yürgüzgenlikige oxshash, U hazir \+bd Öz xelqi\+bd* arisidin «ötüp kétip», Öz jazasini élip baridu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Perwerdigarning küni  
\m
\v 18 Perwerdigarning künige teqezzar bolghan silerge way!  
\m Perwerdigarning küni silerge qandaq aqiwetlerni keltürer?  
\m U yoruqluq emes, belki qarangghuluq élip kélidu.\f □ \fr 5:18 \ft \+bd «Perwerdigarning künige teqezzar bolghan silerge way!»\+bd* — Amos dewridikiler Tewrattiki «Obadiya» hem «Yoél» peyghemberlerning yazmiliridin «Perwerdigarning küni»ni xata chüshinip, belkim «Xuda hemme «kapir ejnebiy» ellerni qattiq uridu, «Xudaning xelqi bolghan bizler» kötürülimiz» dégen irqchi, bimene köz-qarashta bolghanidi. Amos bu kün bolsa, gunahtin towa qilmighan herbir ademge jaza élip kélidu, deydu.\f*  \x + \xo 5:18 \xt Yer. 30:7; Yo. 2:2; Zef. 1:15\x*   
\m
\v 19 U küni birsi shirdin qéchip, éyiqqa uchrap,  
\m Andin öyige kirip, qoli bilen tamgha yölen’gende,  
\m Yilan uni chaqqandek bir ish bolidu!   
\m
\v 20 Perwerdigarning küni yoruqluq emes, belki qarangghuluqla élip kélidu emesmu?  
\m Uningda peqet qarangghuluqla bolup, yoruqluq héch bolmaydighu?!   
\b  
\m  
\s1 Bihude héyt-bayramlar  
\m
\v 21 Héytliringlargha nepretlinimen, ulardin bizar boldum,  
\m Ibadet sorunliringlarning puriqini purighum yoq.\x + \xo 5:21 \xt Yesh. 1:11; Yer. 6:20\x*   
\m
\v 22 Chünki siler Manga «köydürme qurbanliq»lar hem «ash hediye»liringlarni sunup atisanglarmu,  
\m Men ularni qobul qilmaymen;  
\m Silerning bordaq malliringlar bilen qilghan «inaqliq qurbanliqliringlar»gha qarimaymen.   
\m
\v 23 Mendin munajatliringlarning sadalirini épkétinglar,  
\m Chiltarliringlarning küylirini anglimaymen;   
\m
\v 24 Buning ornida adalet xuddi sharqiratmidek,  
\m Heqqaniyliq ebediy aqidighan éqimdek dolqunlisun!   
\m
\v 25 Siler chöl-bayawandiki qiriq yilda qilghan qurbanliq-hediyilerni Manga élip keldinglarmu, i Israil jemeti?!\f □ \fr 5:25 \ft \+bd «Siler chöl-bayawandiki qiriq yilda qilghan qurbanliq-hediyilerni manga élip keldinglarmu, i Israil jemeti?!»\+bd* — Musa peyghemberning yétekchilikide chöl-bayawanda bolghan dewrde, Israillar chöl-bayawanda qurbanliqlarni qilip kelgen bolsimu, lékin bu ayettin shuni bileleymizki, ular bu qurbanliqlarni \+bd Xuda üchün\+bd* atighan emes («Manga élip keldinglarmu?»); bu ishlar peqetla bir «diniy paaliyet» yusunida élip bérilghan, xalas.\f*  \x + \xo 5:25 \xt Ros. 7:42\x*   
\m
\v 26 Berheq, siler «Sukkot» dégen padishahinglar, hem «Qiun» dégen butliringlarni, yeni «Yultuz ilahi»nglarni kötürüp mangdinglar!\f □ \fr 5:26 \ft \+bd «Berheq, siler ... «Yultuz ilahi»nglarni kötürüp mangdinglar!»\+bd* — pütkül ayetning terjimiliri köp xil. Biraq asasiy menisi oxshash, Israil Musa peyghember dewridin tartip könglidiki butpereslikni héch tashlimighan. Ayette éytilghan butlar asasen Mésopotamiye, yeni Babil rayonidiki butlardur. Shunga Xudaning ulargha béridighan jazasi (27-ayet) ularni Babilgha esir qildurup, shu yerge sürgün qildurushtin ibaret bolidu.\f*   
\m
\v 27 Emdi Men silerni esir qilip, Demeshqtin yiraqlargha sürgün qildurimen,  
\m — deydu «Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda» dégen nam bilen atalghan Perwerdigar.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 Israilning hakim-hökümdarlirigha way!  
\m
\v 1 I Zionda xatirjem olturghanlar hem Samariye téghigha tayinip aman-ésen yashighanlar!  
\m I ellerning kattisining erbabliri!  
\m Israil jemeti silerni izdep kélidu —  
\m — Silerning halinglargha way!\x + \xo 6:1 \xt Mis. 19:5; Yer. 2:3\x*   
\m
\v 2 \add Siler xelqqe\add*: — «Kalneh shehirige bérip körünglar;  
\m Shu yerdin «büyük Xamat» shehirige béringlar,  
\m Andin Filistiylerning shehiri Gatqa chüshüp béqinglar;  
\m Bular silerning ikki padishahliqinglardin ewzelmu?  
\m Ularning chégrisi silerningkidin kengmu?» — \add dep maxtinip sözleysiler\add*.\f □ \fr 6:2 \ft \+bd «bular silerning ikki padishahliqinglardin ewzelmu?»\+bd* — «ikki padishahliq» — birinchisi shimaliy padishahliq — Israil, paytexti Samariye; ikkinchisi jenubiy padishaliq — Yehuda, paytexti Yérusalém. 
\fp  «Silér xelqqe:... maxtinip sözleysiler» dégen sözler eslidiki tékistte yoq. Bu ayette aydinglashturushqa tégishlik bir mesile bar: — ayettiki sözlerni Amos éytqanmu yaki Samariyediki emirler Samariyening bixeterliki toghruluq maxtinip éytqanmu? Bizningche Samariyediki emirler éytqan bolushi kérek; chünki eger peyghember agahlandurush terizide sorighan bolsa, soalning eksiche sorighan bolatti, — Yeni «Bu sheherler silerning ikki padishahliqinglardin ajizmu?» dep sorighan bolatti. Shunga bu sözlerni qoshtuq. Bu üch sheherning hemmisi düshmenning hujumigha duch kélip, andin ghulighan bolsa kérek — biraq hazirghiche bu ishlar toghruluq tarixiy xatiriler yoq.\f*   
\m
\v 3 I yaman künni kéchiktürmekchi bolghanlar!  
\m Siler jebir-zulumning hökümranliqini ornitip, uni özünglargha yéqin qilmaqchi bolisiler,\x + \xo 6:3 \xt Ez. 12:27; Am. 5:18\x*   
\m
\v 4 Pil chishida neqishlen’gen kariwatlar üstide yatisiler,  
\m Diwanliringlar üstide kérilip yatisiler,  
\m Pada topidin paxlanlarni,  
\m Kala qotanliridin mozayni tallap yeysiler,   
\m
\v 5 Chiltar ahangigha tengkesh qilip éytisiler,  
\m Dawuttek özünglargha sazlarni ijad qilisiler,\x + \xo 6:5 \xt Yesh. 5:12\x*   
\m
\v 6 Sharabni chinilep-chinilep ichisiler,  
\m Özünglargha serxil mayliq etirlerni sürisiler,  
\m — Biraq könglünglar Yüsüp jemetining ziyan-zexmiti üchün héch azablanmaydu!\x + \xo 6:6 \xt Yesh. 5:11,12\x*   
\m
\v 7 Shunga ular tunji esirge chüshkenler arisida esirge élinidu;  
\m Kérilip yatqanlarning eysh-ishriti axirlishidu.\f □ \fr 6:7 \ft \+bd «Shunga ular tunji esirge chüshkenler arisida esirge élinidu; kérilip yatqanlarning eysh-ishriti axirlishidu»\+bd* — tarixiy melumatlardin qarighanda, Asuriye impériyesi melum bir yurtqa tajawuz qilghanda, awwal shu yurttiki mötiwerlerni esir qilip épkétish aditi bar idi.\f*  \x + \xo 6:7 \xt Yesh. 5:13\x*   
\m
\v 8 Reb Perwerdigar Öz hayati bilen qesem qilghanki,  
\m — deydu Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda,  
\m — Men Yaqupning ghururidin bizar boldum,  
\m Uning orda-istihkamliridin nepretlinimen;  
\m Men bu sheherni, shundaqla uningdiki hemmini düshmen’ge tengla ötküzüp bérimen;   
\m
\v 9 We emelge ashuruliduki,  
\m Bir öyde on adem bolup qalsa, bu oneylenmu ölidu.\f □ \fr 6:9 \ft \+bd «Bir öyde on adem bolup qalsa, bu oneylenmu ölidu»\+bd* — 5:3ni körüng.\f*   
\m
\v 10 Eger melum bir ölgüchining tughqini, yeni ölgüchining jesitini köydürüshke mes’ul kishi ustixanlarni kötürüp öydin chiqiwétip, öy ichidiki yene birsidin:  
\m — «Qéshingda yene birsi barmu?» dep sorisa, u «Yoq» deydu,  
\m Andin \add tughqini\add* yene: «Süküt! Perwerdigarning namini tilgha élishimizgha bolmaydu!» — deydu.\f □ \fr 6:10 \ft \+bd «melum bir ölgüchining tughqini...»\+bd* — ibraniy tilida «melum bir ölgüchining taghisi...». 
\fp  \+bd «... Jesitini köydürüshke mes’ul kishi ustixanlarni kötürüp öydin chiqiwétip, öy ichidiki yene birsidin: — «qéshingda yene birsi barmu?» dep sorisa, u «yoq» deydu, andin tughqini yene: «süküt! Perwerdigarning namini tilgha élishimizgha bolmaydu!» — deydu»\+bd* — Yehudiy xelqi adette jesetlerni kömidu, «jesetni köydürüsh»ni öch köridu. «Jesitini küydürüsh» dégen ish ularning béshigha nahayiti éghir apet chüshidighanliqini körsitidu; shuning bilen ularning jesetlerni kömüshke qet’iy waqti chiqmaydu, démekchi. Shunga bu bésharet Samariyening nahayiti jiddi, béchare ehwalgha chüshidighanliqini körsitidu. Uning üstige, jeset öyde uzun’ghiche turghan — hazir peqet «ustixanlar»la qalghan. Hayat qalghan kishiler shundaq qorqiduki, ular Perwerdigarning namini éytishqimu pétinalmaydighan bolup qalidu. 
\fp  Qiziq bir ish shuki, uzundin tartip, bolupmu Yérusalémning Eysa Mesihning ölümidin kéyinki weyran qilinishidin kéyin, Yehudiylar «Yahweh» (Perwerdigar) dégen isimni ishlitishke pétinalmaydu.\f*   
\m
\v 11 Sewebi, Perwerdigar buyruq chüshüridu,  
\m We chong öyni pare-pare qiliwétidu,  
\m Kichik öynimu chak-chékidin yérip chéqiwétidu.\f □ \fr 6:11 \ft \+bd «Perwerdigar... chong öyni pare-pare qiliwétidu, kichik öynimu chak-chékidin yérip chéqiwétidu»\+bd* — hakim-hökümdarlarning, emeldarlarning gunahliri haman bashqilarni öz gunahlirigha chétildurup qoyidu; shu wejidin «kichik öyler»mu jazagha uchrap kétidu.\f*   
\m
\v 12 Atlar tash üstide chapalamdu?  
\m Ademler ashu yerni kalilar bilen aghduralamdu?  
\m Biraq siler adaletni öt süyige,  
\m Heqqaniyliqning méwisini emen’ge aylandurghansiler —\f □ \fr 6:12 \ft \+bd «...adaletni öt süyige, heqqaniyliqni emen’ge aylandurghansiler»\+bd* — mushu ibarining menisi 5-bab, 7-ayetning menisige oxshashtur.\f*  \x + \xo 6:12 \xt Am. 5:7\x*   
\m
\v 13 — Yoq bir nersidin shadlinip ketkensiler,  
\m «Öz küchimizge tayinip qudretke ige bolghanmiz» — dégensiler.\f □ \fr 6:13 \ft \+bd «Yoq bir nerse»\+bd* — bizningche, shübhisizki, ularning butlirini körsitidu. 
\fp  Pütkül ayetning bashqa birxil terjimisi: ««Lo-debar shehirini élip shadlan’ghaniduq, Karnaim shehirinimu öz küchimizge tayinip alduqqu?» — dégensiler».\f*  
\v 14 Chünki mana, i Israil jemeti,  
\m — deydu Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda,  
\m — Men siler bilen qarshilishidighan bir elni turghuzimen;  
\m Ular Xamat shehirining dawinidin Arabah éqimighiche silerni xarlaydu.\f □ \fr 6:14 \ft \+bd «Men siler bilen qarshilishidighan bir elni turghuzimen»\+bd* — «bir el» Asuriye impériyesini körsitidu.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 Amosning dualiri — Xudaning qarari  
\m
\v 1 Reb Perwerdigar manga körsettiki —  
\m Kéyinki ot-chöp bash tartqan waqtida, mana U chéketkilerni yasidi (bu padishah özige ot-chöp orghandin kéyinki, ikkinchi qétimliq ot-chöp ösken waqit idi) \f □ \fr 7:1 \ft \+bd «Reb Perwerdigar manga körsettiki — kéyinki ot-chöp bash tartqan waqtida, mana u chéketkilerni yasidi...»\+bd* — bu ishni (shundaqla -4-, 7- we 8:1-ayettiki ishlarnimu) Amos bésharetlik ghayibane körünüshte körgen bolsa kérek. Chünki 3-, 6-ayette Perwerdigar «bundaq ishtin» yanidu.\f*  
\v 2 hem shundaq boldiki, chéketkiler zémindiki ot-chöpni qaldurmay yewetkendin kéyin, men: —  
\m «I Reb Perwerdigar, ötünüp qalay, kechürgeysen! Yaqup qandaqmu chidiyalaydu? U kichik tursa!» — dédim.   
\m
\v 3 Perwerdigar emdi undaq qilishtin yandi: «Emdi undaq bolmaydu» — dédi Perwerdigar.   
\m
\v 4 Reb Perwerdigar manga körsetti —  
\m Mana, Reb Perwerdigar \add xelqi\add* bilen küresh qilishqa otni chaqirdi;  
\m Ot hetta chongqur déngiznimu qurutti,  
\m Miras bolghan zéminnimu yep ketti;   
\m
\v 5 Emdi men: —  
\m «I Reb Perwerdigar, ötünüp qalay, toxtighaysen! Yaqup qandaqmu chidiyalaydu? U kichik tursa!» — dédim.   
\m
\v 6 Perwerdigar shundaq qilishtin yandi: «Emdi undaq bolmaydu» — dédi Reb Perwerdigar.   
\b  
\m
\v 7 Emdi U manga \add mundaq bir ishni\add* körsetti —  
\m We mana, Reb tik ölchigüch yip bilen qopurulghan tam tüwide,  
\m Qolida tik ölchigüch yipni tutqiniche turatti;  
\v 8 we Perwerdigar mendin: —  
\m «Amos, némini kördung?» dep soridi.  
\m Men: «Tik ölchigüch yipni» — dédim.  
\m Reb: «Men yene Öz xelqim Israil otturisigha tik ölchigüch yipni tikleymen; Men yene ularni jazalimay ötüp ketmeymen;   
\m
\v 9 Hem Ishaqning «yuqiri jayliri» halak bolidu,  
\m Israilning tawapgahliri weyran qilinidu;  
\m Yeroboam jemetige qilich bilen hujum qilishqa ornumdin turimen» — dédi.\f □ \fr 7:9 \ft \+bd «Ishaqning «yuqiri jayliri» halak bolidu»\+bd* — «yuqiri jaylar» tagh choqqiliri qatarliq jaylarda Xudagha qurbanliq qilish eslide Musa peyghemberge chüshürülgen qanunda men’i qilin’ghanidi. Shundaqtimu, Israil hem Yehudadikiler xéli burunla tagh choqqiliri üstide Perwerdigargha qurbanliq qilip ibadet qilishqa bashlighanidi. Kéyin ular mushu «yuqiri jaylar»da butqa choqunushqa bashlidi.\f*   
\b  
\m  
\s1 Amosning butpereslerning tawapgahi bolup qalghan Beyt-Elning kahini, yeni «shimaliy padishahliq» Israilning «bash kahini» Amaziya bilen bolghan kürishi  
\m
\v 10 Shuning bilen Beyt-Eldiki kahin Amaziya Israil padishahi Yeroboamgha xewer yollap: —  
\m «Amos Israil jemeti arisida turupmu silige suyiqest qildi; zémin uning qilghan barliq geplirini kötürelmeydu.  
\v 11 Chünki Amos: — «Yeroboam qilichta ölidu, Israil esirge élinip öz zéminidin sürgün bolmay qalmaydu!» — deydu» — dédi.\f □ \fr 7:11 \ft \+bd «Chünki Amos: — «Yeroboam qilichta ölidu, Israil esirge élinip öz zéminidin sürgün bolmay qalmaydu!» — deydu»\+bd* — emeliyette Amos: — «Perwerdigar Yeroboamning \+bd jemetige\+bd* qilich bilen hujum qilidu» — dégenidi (9-ayet).\f*   
\m
\v 12 Andin Amaziya Amosqa: — Hey aldin körgüchi! Bes, yoqal, Yehuda zéminigha qach, ashu yerde bésharet bérip, shu yerde nan tépip ye!  
\v 13 Biraq Beyt-Elde yene bésharet berme; chünki u padishahning tawapgahi, shahliq öydur, — dédi.\f □ \fr 7:13 \ft \+bd «Beyt-Elde yene bésharet berme; chünki u padishahning tawapgahi»\+bd* — «padishahning tawapgahi» ibraniy tilida «padishahning «muqeddes jay»i» déyilidu.\f*   
\m
\v 14 Amos Amaziyagha jawab bérip mundaq dédi: —  
\m «Men esli peyghember emes idim, yaki peyghemberning oghlimu emesmen; belki men bir charwichi, shundaqla éren derexlirining méwisini tergüchi idim.  
\v 15 Biraq pada béqiwatqan chéghimda Perwerdigar méni Öz ilkige aldi we manga: «Barghin, xelqim Israilgha bésharet ber» — dédi.  
\v 16 Emdi, i Amaziya, Perwerdigarning sözige qulaq sal! Sen manga: «Israilni eyibleydighan bésharetlerni berme, Ishaq jemetini eyibleydighan sözlerni éytma», déding.\x + \xo 7:16 \xt Ez. 21:7\x*  
\v 17 Shunga Perwerdigar mundaq deydu: —  
\m «Séning ayaling sheherde pahishe bolidu, oghul-qizliring qilich bilen qirilidu we zémining ölchesh tanisi tartilishi bilen parchilinidu; sen napak bir zéminda ölisen; we Israil esirge élinip öz zéminidin sürgün bolmay qalmaydu»».   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 Kélidighan jazalar  
\m
\v 1 Reb Perwerdigar manga mundaq bir ishni körsetti; mana, bir séwet yazliq méwe.\f □ \fr 8:1 \ft \+bd «Reb Perwerdigar manga mundaq bir ishni körsetti; mana, bir séwet yazliq méwe»\+bd* — bu ishni (hem 7-bab, 4-, 7-ayettiki ishlarnimu) Amos bésharetlik ghayibane körünüshte körgen bolushi mumkin.\f*  
\v 2 Andin U mendin: Amos, némini kördung? — dep soridi.  
\m Men: «Bir séwet yazliq méwini» — dédim.  
\m Perwerdigar manga: Emdi xelqim Israilgha zawal yetti; Men yene ularni jazalimay ötüp ketmeymen, — dédi.\f □ \fr 8:2 \ft \+bd «Men: «bir séwet yazliq méwini» — dédim. Perwerdigar manga: Emdi xelqim Israilgha zawal yetti... — dédi»\+bd* — ibraniy tilida «yazliq méwe» bilen «zawal» dégen sözler bir-birige oxshap kétidu.\f*   
\m
\v 3 — Shu küni ordidiki qizlarning naxshiliri qiya-chiyalargha aylinidu, — deydu Reb Perwerdigar; — Jesetler köp bolidu; ular jay-jaylarda sirtqa tashlinidu. Süküt!\f □ \fr 8:3 \ft \+bd «Jesetler köp bolidu; ular jay-jaylarda sirtqa tashlinidu. Süküt!»\+bd* — démek, shu chaghda matem tutqanda, awaz chiqirishqa bolmaydu.\f*   
\m
\v 4 Buni anglanglar, hey miskinlerni ezgüchiler,  
\m Zémindiki ajiz möminlerni yoqatmaqchi bolghanlar —\f □ \fr 8:4 \ft \+bd «Hey miskinlerni ezgüchiler...»\+bd* — bashqa birxil terjimisi «Hey, miskinlerni yutuwalghuchilar...».\f*   
\m
\v 5 «Ashliqimizni satmaqchi iduq, yéngi ay qachanmu axirlishar,  
\m Bughday yaymisini achattuq, shabat küni qachan tüger?» — deydighanlar,  
\m — Shundaqla «efah»ni kichik qilip, «shekel»ni chong élip,  
\m Aldamchiliq üchün tarazini yalghan qilghanlar! \f □ \fr 8:5 \ft \+bd «Ashliqimizni satmaqchi iduq, yéngi ay qachanmu axirlishar, bughday yaymisini achattuq, shabat küni qachan tüger?»\+bd* — «yéngi ay» künide hem «shabat küni» (shenbe küni)de Musa peyghemberge chüshürülgen qanun boyiche dem élish kérek idi. Emdi bu kishiler achközlüktin dem élishqimu narazi idi. Shundaq bolupla qalmay, ular bughdayni ölcheydighan kürini kichik, tenggilerni jinglaydighan taraza téshini chong qilip xeqlerni aldaydu (kéyinki izahatni körüng). \+bd ««efah»ni kichik qilip, «shekel»ni chong élip,..»\+bd* — «efah» hejim birliki, «shekel» pulning yaki éghirliqning birliki idi. Bir «efah» (yaki «küre») 40 litrche, bir «shekel» («misqal») 14 gram kélidu. Bu toluq ayet sodigerlerning addiy puqralarni ölchem birlikliridin paydilinip, qaqati-soqti qiliwatqanliqini körsitidu.\f*  \x + \xo 8:5 \xt Hosh. 12:8\x*   
\m
\v 6 — Namratlarni kümüshke,  
\m Miskin ademni bir jüp choruqqa sétiwalmaqchi bolghanlar,  
\m Bughdayni süpüründisi bilen qoshup satmaqchi bolghanlar!\x + \xo 8:6 \xt Am. 2:6\x*   
\m
\v 7 Perwerdigar Yaqupning ghururi bilen shundaq qesem qildiki,  
\m — Berheq, Men hergiz ularning qilghanliridin héchbirini untumaymen!\f □ \fr 8:7 \ft \+bd «Perwerdigar Yaqupning ghururi bilen shundaq qesem qildiki,...»\+bd* — bezi alimlar: ««Yaqupning ghururi bilen» dégenni «Yaqupning pexri bilen», démek «Yaqupning pexri bolghan Xuda bilen» dep chüshinidu. Biraq 6-bab, 8-ayet boyiche Xuda «Yaqupning ghururi» yaki «Yaqupning pexri»ge öch idi. Adette qesem ichishte qesem qilghuchilar nahayiti muqim, özgermes bir nerse bilen qesem ichidu; Xudaning «Yaqupning ghururi bilen» qesem ichishi bolsa intayin kinayilik gep, «Yaqupning ghururi»ning héch özgermes, nahayiti jahil ikenlikini puritidu.\f*   
\m
\v 8 Zémin bu ishlardin tewrinip ketmemdu?  
\m We uningda turuwatqanlarning hemmisi matem tutmamdu?  
\m U Nil deryasidek örlep kétidu,  
\m U Misir deryasidek örkeshlep, andin chöküp kétidu.\f □ \fr 8:8 \ft \+bd «Zémin bu ishlardin tewrinip ketmemdu? We uningda turuwatqanlarning hemmisi matem tutmamdu? U Nil deryasidek örlep kétidu, u Misir deryasidek örkeshlep, andin chöküp kétidu»\+bd* — mushu ayette Amos yer tewresh toghruluq bésharet béridu (1:1ni körüng). Nil deryasi her yili tuyuqsiz örlep kétip, bir mezgil kelkün kélip, zéminni bésip kétidu. Qanaan (Pelestin) zéminimu emdi Nil deryasigha oxshash «örlep kétidu» (yer tewresh bilen égiz-pes bolidu).\f*   
\m
\v 9 Shu küni shundaq emelge ashuruliduki, — deydu Reb Perwerdigar,  
\m — Quyashni chüshte patquzimen,  
\m Zéminni shu ochuq künde qarangghulashturimen.   
\m
\v 10 Héytliringlarni musibetke,  
\m Hemme naxshiliringlarni ah-zarlargha aylanduriwétimen;  
\m Hemme ademning chatriqi üstini böz rext bilen orighuzimen,  
\m Herbir ademning béshida taqirliq peyda qilimen;  
\m Bu matemni yekke-yégane bir oghulning matimidek,  
\m Héytning axirini derd-elemlik bir kün qiliwétimen.\f □ \fr 8:10 \ft \+bd «Hemme ademning chatriqi üstini böz rext bilen orighuzimen»\+bd* — «böz rext»ke oruniwélish, chachlarni chüshüriwétish qattiq matemni yaki towa qilishni bildüridu. \+bd «Bu matemni yekke-yégane bir oghulning matimidek... qiliwétimen»\+bd* — bésharette ölgen «yekke-yégane oghul» zadi kimdu? Mezkur soal Israil üchün dewrdin-dewrge bashni qaturidighan mesile.\f*   
\b  
\m  
\s1 Sürgün bolup, Xudaning sözidin ayrilish  
\m
\v 11 Mana, shundaq künler kéliduki, — deydu Reb Perwerdigar,  
\m Zémin’gha qehetchilikni ewetimen, —  
\m — Nan’gha bolghan qehetchilik emes, yaki sugha bolghan changqashmu emes, belki Perwerdigarning söz-kalamini anglashqa bolghan qehetchilikni ewetimen.   
\m
\v 12 Shuning bilen ular déngizdin déngizgha, shimaldin sherqqe kézip mangidu,  
\m Ular Perwerdigarning söz-kalamini izdep uyan-buyan yürüp, uni tapalmaydu.\f □ \fr 8:12 \ft \+bd «kézip mangidu»\+bd* — yaki «sersan bolup mangidu» yaki «elengship mangidu». \+bd «Shuning bilen ular déngizdin déngizgha, shimaldin sherqqe kézip mangidu, ular Perwerdigarning söz-kalamini ... tapalmaydu»\+bd* — birinchidin, «déngizdin déngizgha» dégenlik belkim ««ottura déngiz»din «ölük déngiz»gha», yeni «gherbtin sherqqe» dep bildüridu. Tékistte «jenubqa» tilgha élinmaydu. Belkim bu Israildikilerning hakawurluqini körsitidu — ular Yehudadin, yaki Yehudadin kelgen peyghemberdin (mesilen, Amostin) heqiqetni izdimeydu. 
\fp  Toluq bésharet belkim Yehudiylarning kéyinki dewrlerdiki, bolupmu hazirqi omumiy ehwalini körsetken bolsa kérek — ular Injilni, yeni «xush xewer»ni qobul qilmighachqa, özliri tartqan azab-oqubetlirige héch chüshenche tapalmaydu.\f*   
\m
\v 13 Shu küni güzel qizlar hem yigitlermu ussuzluqtin halidin kétidu;   
\m
\v 14 Hem Samariyening gunahining \add nami\add* bilen qesem ichkenler,  
\m Yeni «Ilahingning tirikliki bilen, i Dan», yaki «Beer-Shébadiki \add ilahiy\add* tirik yol bilen!» dep qesem ichkenler bolsa —  
\m Ular yiqilidu, ornidin hergiz qaytidin turalmaydu.\f □ \fr 8:14 \ft \+bd «Samariyening gunahining nami bilen qesem ichkenler»\+bd* — «Samariyening gunahi» ularning butliridin biri bolsa kérek. 
\fp  \+bd «Beer-shébadiki ilahiy tirik yol bilen!»\+bd* — ibraniy tilida «Beer-Shébadiki yolning tirikliki bilen» déyilidu. 
\fp  «Danning ilahi» hem «Beer-Shébadiki ilahiy tirik yol» — shu ikki yerning butlirini körsitidu. 
\fp  «Yol» ibraniy tilida «derek» dégen söz bilen ipadilinidu. Uyghur tilidiki «teriqe» we «teriqet» dégen sözler ereb tili arqiliq mushu sözdin kelgen.\f*  \x + \xo 8:14 \xt Am. 5:5\x*   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 Saxtipezlik üstige qilin’ghan jeng  
\m
\v 1 Men Rebning qurban’gahning yénida turghinini kördum; U mundaq dédi: —  
\m — Tüwrüklerning bashlirini urunglar, bosughilar silkin’giche urunglar,  
\m Ularni \add ibadetxanidikilerning\add* bashlirigha chüshürüp, pare-pare qilinglar!  
\m Men shu \add butperesler\add*din eng axirda qalghanlirinimu qilich bilen öltürimen;  
\m Ulardin qachay dégenler qachalmaydu,  
\m Ulardin qutulay dégenler qutulup chiqalmaydu.\f □ \fr 9:1 \ft \+bd «Men Rebning qurban’gahning yénida turghinini kördum; U mundaq dédi: — Tüwrüklerning bashlirini urunglar, bosughilar silkin’giche urunglar, ularni ibadetxanidikilerning bashlirigha chüshürüp, pare-pare qilinglar!»\+bd* — bu ishlar, shübhisizki, Beyt-Eldiki (butpereslik soruni qilin’ghan, biraq «Perwerdigarning nami» bilen atalghan) ibadetxanida bolidu. Mushu buyruq kimge bérilgenliki éniq déyilmidi; belkim perishtilerge bérilgen bolushi mumkin. Ibadetxanining buzulushi belkim yer tewresh bilen munasiwetlik (5-ayetni körüng).\f*   
\m
\v 2 Ular tehtisara ichige téship kirse, qolum ashu yerdin ularni tartip chiqiridu;  
\m Ular asman’gha yamiship chiqsa, Men shu yerdin ularni tartip chüshürimen;\f □ \fr 9:2 \ft \+bd «tehtisara»\+bd* — ölgenlerning rohliri baridighan jay.\f*  \x + \xo 9:2 \xt Zeb. 139:8-12\x*   
\m
\v 3 Ular Karmel choqqisigha möküwalsimu, Men ularni izdep shu yerdin alimen;  
\m Ular déngiz tégide nezirimdin yoshurunuwalghan bolsimu,  
\m Men yilanni buyruymen, u ularni chaqidu;\f □ \fr 9:3 \ft \+bd «Ular déngiz tégide nezirimdin yoshurunuwalghan bolsimu, Men yilanni buyruymen, u ularni chaqidu»\+bd* — «Yesh.» 27:1ni körüng.\f*   
\m
\v 4 Düshmenlirige esirge chüshken bolsimu,  
\m Men shu yerde qilichni buyruymen, u ularni öltüridu;  
\m Men yaxshiliqni emes, belki yamanliqni yetküzüsh üchün közlirimni ulargha tikimen. \x + \xo 9:4 \xt Yer. 44:11\x*   
\m
\v 5 Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Reb Perwerdigar,  
\m Zémin’gha tegküchi bolsa del Uning Özidur;  
\m U tégishi bilenla, zémin érip kétidu, uningda turuwatqanlarning hemmisi matem tutidu;  
\m Zémin Nil deryasidek örlep kétidu —  
\m Misirning deryasidek \add örkeshlep\add*, andin chöküp kétidu.\f □ \fr 9:5 \ft \+bd «U tégishi bilenla, zémin érip kétidu, uningda turuwatqanlarning hemmisi matem tutidu; zémin Nil deryasidek örlep kétidu...»\+bd* — mushu ayette yer tewresh toghruluq yene bir bésharet bérilidu.\f*   
\m
\v 6 Rawaqlirini ershlerge sélip, asman gümbizini yer yüzige békitküchi Shudur;  
\m Déngizdiki sularni chaqirip, ularni yer yüzige quyghuchi Udur;  
\m Perwerdigar Uning namidur.\x + \xo 9:6 \xt Zeb. 104:3, 13; Am. 5:8\x*   
\m
\v 7 Siler Manga nisbeten Éfiopiye balilirigha oxshash emesmu, i Israil baliliri?  
\m Men Israilni Misirdin élip chiqarghan emesmu?  
\m Filistiylerni Krét arilidin, Suriyeliklerni Kir shehiridin chiqarghan emesmu?\f □ \fr 9:7 \ft \+bd «Siler Manga nisbeten Éfiopiye balilirigha oxshash emesmu, i Israil baliliri? Men Israilni Misirdin élip chiqarghan emesmu? Filistiylerni Krét arilidin, Suriyeliklerni Kir shehiridin chiqarghan emesmu?»\+bd* — «Krét arili» — ibraniy tilida «Kaftor». 
\fp  Toluq ayetning menisi: — Israillar «Xuda bizni Misirdin alahide chiqarghan» dégen oyda bolup, «Némini qilishimizdin qet’iynezer, biz yenila Xudaning alahide xelqi bolimiz, héchnéme bizge tegmeydu» dégen xata oygha kélip qalghan bolsa kérek. Xuda mushu yerde, bashqa ellerni («kapir» ellerni) bashqa yerlerdin (jümlidin Misirdin yiraq jaylardin), élip chiqardim, deydu. Shunga, melum bir el bir yerdin bashqa bir yerge yötkilip chiqqan bolsimu, bu ish ularning qaltisliqini ispatlimaydu. Elning yurtlirini békitküchi bolsa peqet Xuda Özidur.\f*   
\m
\v 8 Qaranglar, Reb Perwerdigarning közi «gunahkar padishahliq» üstige chüshti —  
\m Men yer yüzidin uni yoqitimen;  
\m Lékin Men Yaqup jemetini toluq yoqitiwetmeymen, — deydu Perwerdigar.   
\m
\v 9 Chünki qaranglar, Men buyruq chüshürimen,  
\m Shuning bilen xuddi birsi danni ghelwirde tasqighandek, Israil jemetini eller arisida tasqaymen,  
\m Biraq ulardin eng kichikimu yerge chüshüp ketmeydu. \f □ \fr 9:9 \ft \+bd «Shuning bilen xuddi birsi danni ghelwirde tasqighandek, Israil jemetini eller arisida tasqaymen, biraq ulardin eng kichikimu yerge chüshüp ketmeydu»\+bd* — bughday danliri ghelwirdin ötüp kétidu, tashlar qalidu. Bu ayetning menisi, shübhisizki, Xuda qimmiti bar bolghan barliq bughday danlirini (heqiqiy étiqadchilarni) yighip saqlaydu (10-ayetni körüng). Süzülüp qalghanliri (tashlar) tashliwétilidu.\f*  
\v 10 \add Halbuki\add*, xelqimning barliq gunahkarliri, yeni: «Külpet bizge hergiz yéqinlashmaydu, béshimizgha chüshmeydu» dégüchiler qilich tégide ölidu.   
\b  
\m  
\s1 Ademni heyranuhes qilidighan wede — axirqi zamanlar  
\m
\v 11 Shu küni Men Dawutning yiqilghan kepisini yéngibashtin tikleymen,  
\m Uning yériqlirini étimen;  
\m Uni xarabiliktin ongshap,  
\m Eyni zamandiki pétidek qurimen.\f □ \fr 9:11 \ft \+bd «Dawutning yiqilip chüshken kepisini yéngibashtin tikleymen»\+bd* — bu bésharet: (1) Dawut peyghemberdin bolghan padishahliq nahayiti ajiz bolup andin tügishidighanliqini (yiqilidighanliqini) körsitidu (Amos peyghemberdin 150 yil kéyin shundaq bolghan); (2) axirqi zamanlarda Xudaning Dawutning bir ewladini élip textke olturghuzup, Israilni qaytidin bir padishahliq qilidighanliqini körsitidu. Bu padishahliq barliq qalghan ellerni bashquridu (12-ayette körsitilidu). Bu ellerning hemmisi Xudagha ibadet qilidu, uning nami bilen atilidu (12-ayet). «Qoshumche söz»imiznimu körüng.\f*  \x + \xo 9:11 \xt Ros. 15:16\x*   
\m
\v 12 Shuning bilen ular Édomning qaldisigha hemde namim bilen atalghan barliq ellerge igidarchiliq qilidu, — deydu buni béjirgüchi Perwerdigar.   
\m
\v 13 Mana shundaq künler kéliduki, — deydu Perwerdigar,  
\m — Yer heydigüchi hosul yighquchigha yétishiwalidu,  
\m Üzümlerni cheyligüchi uruq chachquchigha yétishiwalidu;  
\m Taghlar yéngi sharabni témitip,  
\m Barliq döng-égizlikler érip kétidu.\f □ \fr 9:13 \ft \+bd «Üzümlerni cheyligüchi uruq chachquchigha yétishiwalidu»\+bd* — «üzümlerni cheyligüchi» üzüm sharabi chiqirish üchün üzümlerni kölchekke qoyup dösseydighan ademler. \+bd «yer heydigüchi hosul yighquchigha yétishiwalidu, üzümlerni cheyligüchi uruq chachquchigha yétishiwalidu»\+bd* — démek, hosulni yighip bolushqa köp waqit kétidu. Hosul élish adette Mart, Aprél aylirida bashlinidu. Yer heydesh adette Öktebr, Noyabrda bolidu. Biraq hosulni yéghiwélish yer heydesh bashlan’ghan waqitqiche téxi tügimeydu; üzüm cheylesh waqti adette Sintebr éyida bolidu. Lékin axirqi zamanda üzüm cheylesh uruq chéchish waqtighiche, yeni Noyabr, Dékabr aylirighiche dawamlishidu. \+bd «Barliq döng-égizlikler érip kétidu»\+bd* — bu ibare belkim süt we sharab shunche mol bolidu, méwe shirniliri éqip turidu, taghlar we döngler «érip kétiwatqan»dek körünidu, dégen menide. Bu ayet «Yo.» 3:18-ayettin neqil keltürülgen.\f*  \x + \xo 9:13 \xt Yo. 3:18\x*   
\m
\v 14 We xelqim Israilni asarettin qutuldurup, azadliqqa érishtürimen;  
\m Ular xarab sheherlerni qayta qurup, ularda makanlishidu;  
\m Ular üzümzarlarni tikip, ularning sharabini ichidu;  
\m Ular baghlarni berpa qilip, méwisini yeydu.\f □ \fr 9:14 \ft \+bd «We xelqim Israilni asarettin qutuldurup, azadliqqa érishtürimen; ular xarab sheherlerni qayta qurup,... ular baghlarni berpa qilip, méwisini yeydu»\+bd* — bu ulugh wede 4:9, 5:11, 5:27, 8:2-ayetlerde xatirilen’gen jazalarni yüzdeyüz özgertidu. Axir bérip Xuda Öz xelqini gunahtin qutquzup, paklanduridu we shuning bilen U ular arisida pütünley ulughlinidu.\f*   
\m
\v 15 Men ularni öz zémini üstige tikimen,  
\m Ular Men ulargha ata qilghan zémindin hergiz qaytidin yuluwétilmaydu — deydu Perwerdigar séning Xudaying.\x + \xo 9:15 \xt Yer. 32:41\x*