\id 1TI
\h Timotiygha «1» 
\toc1 Timotiygha «1» 
\toc2 Timotiygha «1» 
\toc3 1Tim. 
\mt1 Timotiygha «1»  
\c 1
\s1 Rosul Pawlus Timotiygha yazghan birinchi mektup •••• Salam  
\m
\v 1 Qutquzghuchimiz Xudaning we ümidimiz Mesih Eysaning emri bilen Eysa Mesihning rosuli qilip teyinlen’gen menki Pawlustin\x + \xo 1:1 \xt Ros. 9:15; Kol. 1:27. \x*  
\v 2 étiqad yolidiki özümning sadiq oghlum bolghan Timotiygha salam. Xuda’Atimiz we Rebbimiz Mesih Eysadin sanga méhir-shepqet, rehimdillik we xatirjemlik bolghay!\x + \xo 1:2 \xt Ros. 16:1; 1Kor. 4:17; Gal. 1:3; 1Tés. 3:2; 1Pét. 1:2. \x*   
\b  
\m  
\s1 Saxta telimlerni tosush  
\m
\v 3 Makédoniye ölkisige barghanda, sendin ötün’ginimdek \add shuni yene ötünimenki\add*, \add shu yerdiki\add* bezi kishilerge bid’et telimlerni ögetmenglar dep tapilishing üchün sen dawamliq Efesus shehiride qalghin;\x + \xo 1:3 \xt Ros. 20:1. \x*  
\v 4 ularning epsaniler we ayighi yoq nesebnamilerge bend bolmasliqini tapilighin; bular Xudaning étiqad arqiliqla emelge ashurulidighan Öz öyige bolghan pilanini ilgiri sürmeydu, belki peqet bimene talash-tartishlarni keltürüp chiqiridu, xalas. \f □ \fr 1:4 \ft \+bd «ayighi yoq nesebnamiler»\+bd* — Yehudiy xelki herdaim özining Tewrattiki ulugh bir «rohiy erbab»ning melum bir ewladi, Grékler bolsa özining melum bir «ilahiy adem»ning ewladi ikenlikini ispatlimaqchi idi. \+bd «Bular Xudaning étiqad arqiliqla emelge ashurulidighan Öz öyige bolghan pilanini ilgiri sürmeydu»\+bd* — «(Xudaning)... Öz öyige bolghan (nijatliq) pilani» grék tilida «Xudaning öyidiki qanun-orunlashturushliri» dégen ibare bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 1:4 \xt 1Tim. 4:7; 6:4, 20; 2Tim. 2:16; Tit. 1:14; 3:9. \x*   
\m
\v 5 Emdilikte bizge tapilan’ghan telimning muddiasi sap qelb, pak wijdan we saxtiliqsiz étiqadtin kélip chiqidighan méhir-muhebbettin ibarettur.\x + \xo 1:5 \xt Rim. 13:8; Gal. 5:14. \x*  
\v 6 Bu ishlarda bezi kishiler chetnep, bimene geplerni qilishqa burulup ketti.  
\v 7 Ularning Tewrat qanunining ölimasi bolghusi bar; biraq ular özlirining néme dewatqanliqini yaki özlirining hedep qeyt qiliwatqan sözlirining néme ikenlikini chüshenmeydu.   
\m
\v 8 Emdi bizge melumki, eger kishiler Tewrat qanunini eyni muddiasida qollansa, u paydiliqtur.\f □ \fr 1:8 \ft \+bd «eger kishiler Tewrat qanunini eyni muddiasida qollansa, u paydiliqtur»\+bd* — «eyni muddiasida» grék tilida «qanunluq yolda qollansa».\f*  \x + \xo 1:8 \xt Rim. 7:12. \x*  
\v 9 Chünki biz yene shuni bilimizki, Tewrat qanuni heqqaniy ademler üchün tüzülgen emes, belki qanun’gha xilapliq qilghuchilar we boyni qattiqlar üchün, ixlassizlar we gunahkarlar üchün, iplaslar we kupurluq qilghuchilar üchün, atisini öltürgüchiler we anisini öltürgüchiler üchün, qatillar, \x + \xo 1:9 \xt Gal. 5:23. \x*  
\v 10 buzuqluq qilghuchilar, bechchiwazlar, ademlerni qulluqqa bulighuchilar, yalghanchilar, qesemxorlar üchün we yaki saghlam telimlerge zit bolghan bashqa herqandaq qilmishlarda bolghanlar üchün tüzülgen. \f □ \fr 1:10 \ft \+bd «Tewrat qanuni... saghlam telimlerge zit bolghan bashqa herqandaq qilmishlarda bolghanlar üchün tüzülgen»\+bd* — «saghlam telim» — bu Pawlusning köp ishlitidighan ibarisi. Xudadin kelgen telim uni qobul qilghanlarda saghlam rohiy hayatni hasil qilidu we quwwetleydu.\f*  
\v 11 Bu telimler teshekkür-mubarekke layiq Bolghuchi Xudaning manga amanet qilghan shan-sheripini ayan qilghan xush xewerge asaslan’ghan.\f □ \fr 1:11 \ft \+bd «bu telimler teshekkür-mubarekke layiq bolghuchi Xudaning manga amanet qilghan shan-sheripini ayan qilghan xush xewerge asaslan’ghan»\+bd* — «bu telimler» («saghlam telim») Tewrat qanunining heqiqiy ehmiyitini, uning «öz muddiasida qollinidighan» yaki «qanunluq yolda qollinilidighan» mezmunini öz ichige alidu (8-ayet).\f*  \x + \xo 1:11 \xt 1Tés. 2:4; 1Tim. 6:15. \x*   
\b  
\m  
\s1 Pawlus özi Xudaning rehimdillikini körsetküchi janliq misaldur  
\m
\v 12 Manga küch-qudret bergen, méni ishenchlik dep qarap, Öz xizmitige teyinligen Rebbimiz Mesih Eysagha teshekkür éytimenki,  
\v 13 U méni teyinlidi! — burun kupurluq we ziyankeshlik qilghuchi, zalim bir adem bolsammu, manga rehim körsitildi; chünki men bu ishlarni nadanliq we étiqadsizliqtin qilghanidim. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «U méni teyinlidi! — burun kupurluq we ziyankeshlik qilghuchi, zalim bir adem bolsammu...»\+bd* — «kupurluq qilghuchi» — uning kupurluqi biwasite Xudagha qaritilghan emes (chünki u «ixlasmen Yehudiy» idi), belki Xuda ewetken Qutquzghuchi Mesihge we Uninggha egeshkenlerge qaritilghan. «Ziyankeshlik qilghuchi» — Mesihge egeshkenlerge ziyankeshlik qilghuchi. \+bd «chünki men bu ishlarni nadanliq we étiqadsizliqtin qilghanidim»\+bd* — «étiqadsizliq» Xudaning Eysa Mesihde bolghan nijat yoligha bolghan étiqadsizliqtur.\f*  \x + \xo 1:13 \xt Yuh. 9:39,41; Ros. 3:17; 8:3; 9:1; 22:4; 26:9; 1Kor. 15:9; Gal. 1:13. \x*  
\v 14 Halbuki, Rebbimizning manga körsetken méhir-shepqiti ziyadiliship, Mesih Eysada bolghan étiqad we méhir-muhebbet wujudumgha élip kirilishi bilen éship tashti.  
\v 15-16 Mushu söz ishenchlik we her adem uni qobul qilishi tégishliktur — «Mesih Eysa gunahkarlarni qutquzush üchün dunyagha keldi!». Men gunahkarlar ichidiki eng esheddiyisidurmen! Lékin del shu sewebtin Mesih Eysaning eng esheddiy gunahkar bolghan méni, kéyin Özige étiqad qilip, menggülük hayatqa érishidighanlargha misal qilip mende Özining barliq sewr-taqitini ayan qilishi üchün, manga rehim-shepqet körsitilgendur. \f □ \fr 1:15-16 \ft \+bd «Mushu söz ishenchlik we her adem uni qobul qilishi tégishliktur — «Mesih Eysa gunahkarlarni qutquzush üchün dunyagha keldi!». Men gunahkarlar ichidiki eng esheddiyisidurmen! Lékin del shu sewebtin Mesih Eysaning eng esheddiy gunahkar bolghan méni, kéyin Özige étiqad qilip, menggülük hayatqa érishidighanlargha misal qilip mende Özining barliq sewr-taqitini ayan qilishi üchün, manga rehim-shepqet körsitilgendur»\+bd* — bu zor ehmiyetlik ayet toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 1:15-16 \xt Mat. 9:13; Mar. 2:17; Luqa 5:32; 19:10; 1Yuh. 3:5. \x*  
\v 17 Emdi menggülük Padishahqa, yeni ölmeydighan we köz bilen körgili bolmaydighan, birdinbir Xudagha ebedil’ebedgiche hörmet-izzet we shan-sherep bolghay! Amin!\f □ \fr 1:17 \ft \+bd «menggülük Padishah»\+bd* — grék tilida «barliq zamanlarning Padishahi». \+bd «birdinbir Xudagha ebedil’ebedgiche ... shan-sherep bolghay!»\+bd* — bezi kona köchürmilerde «birdinbir dana Xudagha ebedil’ebedgiche ... shan-sherep bolghay!» déyilidu.\f*   
\m
\v 18-19 Ey, oghlum Timotiy, burun sen toghruluq éytilghan bésharetlik wehiylerge asasen bu buyruqni sanga tapshurimen. Bu wehiylerni qoral qilip, étiqadta we pak wijdaningda ching turup, güzel urush qilghaysen. Beziler wijdanida pak turushtin chetnep ketti, netijide ularning étiqadi xuddi xada tashqa urulup gherq bolghan kémidek weyran boldi. \f □ \fr 1:18-19 \ft \+bd «bu wehiylerni qoral qilip, étiqadta we pak wijdaningda ching turup, güzel urush qilghaysen»\+bd* — «güzel urush qilghaysen» — et igiliri bilen emes, elwette, rohiy küreshtur. Kéyinki 6:12-ayette tilgha élin’ghan «güzel küresh»ni we u toghrisidiki «qoshumche söz»ni körüng.\f*  \x + \xo 1:18-19 \xt 1Tim. 6:12; 1Tim. 3:9. \x*  
\v 20 Xuménéus we Iskenderler mana shundaq kishilerdindur. Ularni kupurluq qilmasliqni ögensun dep, Sheytanning ilkige tapshurdum.\f □ \fr 1:20 \ft \+bd «Ularni kupurluq qilmasliqni ögensun dep, Sheytanning ilkige tapshurdum»\+bd* — «Sheytanning ilkige tapshurulush» bolsa, étiqad yolidin xélila chetnigen kishilerni öz gunahlirini tonusun dep, jamaet ishletse bolidighan éghir bir tedbirdur. Uningda shundaq kishiler jamaettiki bardi-keldidin chiqirilipla qalmay, belkim késel bolup qélishi yaki balayi’apetke uchrishi mumkin. Bu ish toghruluq yene «1Kor.» 5-bab, izahatliri we shu mektuptiki «qoshumche söz»ni körüng.\f*  \x + \xo 1:20 \xt 1Kor. 5:5; 2Tim. 2:17; 4:14. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 Jamaetning birinchi wezipisi  
\m
\v 1 Men hemmidin awwal, \add étiqadchilargha\add* pütkül insanlar üchün Xudadin tilekler tilishini, dua-tilawet qilishini, bashqilar üchün murajiet qilishini we teshekkürler éytishini,  
\v 2 bolupmu padishahlar we barliq emeldarlar üchün dua-tilawet qilishini jékileymen. Shundaq qilghanda, biz toluq ixlasmenlik we salmaqliq bilen tinch we aman-ésen hayat kechüreleymiz.\x + \xo 2:2 \xt Yer. 29:7. \x*  
\v 3 Bundaq dua-tilawet qilish güzel ishtur, Qutquzghuchimiz Xudani xursen qilidu.  
\v 4 Chünki U pütkül insanning qutquzulushi we ularning heqiqetni tonup yétishini xalaydu.\x + \xo 2:4 \xt Ez. 18:23; 2Pét. 3:9. \x*  
\v 5 Chünki birla Xuda bardur, Xuda bilen insanlar arisida bir kélishtürgüchimu bar, U bolsimu Özi insan bolup kelgen Mesih Eysadur.\f □ \fr 2:5 \ft \+bd «Chünki birla Xuda bardur»\+bd* — yaki «chünki Xuda birdur» — «Qan.» 6:4 («Perwerdigar Xudayimiz, Perwerdigar bir birliktur») we izahatni körüng.\f*  \x + \xo 2:5 \xt Yuh. 17:3; Rim. 3:30; Gal. 3:19; Ibr. 9:15. \x*  
\v 6 U barliq insanlarni hör qilish üchün Özini qurban qilip bedel tölidi; shundaq qilip békitilgen waqit-saitide Xudaning nijatigha guwahliq bérildi.\f □ \fr 2:6 \ft \+bd «U (Mesih) barliq insanlarni hör qilish üchün Özini qurban qilip bedel tölidi»\+bd* — bu «hör qilish» gunahning we Sheytanning ilkidin. \+bd «shundaq qilip békitilgen waqit-saitide Xudaning nijatigha guwahliq bérildi»\+bd* — bashqa birxil terjimisi: «Bu ulugh ishqa (yeni Mesihning ölümi we tirilishi) békitilgen waqti-saitide guwahliq bérildi». Lékin bizningche Eysaning ölümining özi shu «guwahliq»tur — démek, Eysaning qurbanliqi Xudaning cheksiz muhebbet we nijatliq pilani toghruluq belgilen’gen waqtida ashkarilandi.\f*  \x + \xo 2:6 \xt Mat. 20:28; Ef. 1:7; Kol. 1:14. \x*  
\v 7 Men bu guwahliqni yetküzüsh üchün jakarchi we rosul bolushqa teyinlinip (méning bu sözlirimning hemmisi rast, men yalghan gep qilmidim), yat elliklerge étiqad we heqiqet yolida ögetküchi bolup tiklendim.\x + \xo 2:7 \xt Ros. 9:15; 13:2; 22:21; Rim. 1:9; 9:1; Gal. 1:16; 2:8; Ef. 3:8; 2Tim. 1:11. \x*  
\v 8 Shunga, men shuni xalaymenki, erler qeyerde bolsun, duagha jem bolghanda ghezepsiz we detalashsiz halda, halal emellik qollirini kötürüp dua qilsun. \x + \xo 2:8 \xt Zeb. 134:1-2; Yuh. 4:21. \x*   
\m
\v 9 Oxshash yolda ayallarmu muwapiq kiyinip, özlirini ar-nomus we salmaqliq bilen perdaz qilsun. Ularning özlirini perdazlash, chachlirini alahide yasash we altun, ünche-merwayit we ésil qimmet kiyim-kéchekler bilen emes, \x + \xo 2:9 \xt Tit. 2:3; 1Pét. 3:3. \x*  
\v 10 belki güzel emelliri bilen perdazlishini xalaymen. Bu, Xuda yolida teqwadar bolay dégen ayallargha yarishidu.  
\v 11 \add Jamaet sorunlirida\add*, ayallar tinch olturup, toluq itaetmenlik bilen telim alsun. \f □ \fr 2:11 \ft \+bd «Jamaet sorunlirida, ayallar tinch olturup, toluq itaetmenlik bilen telim alsun»\+bd* — Yehudiylarning en’eniliri boyiche ayal kishiler Xudaning sözlirini ögenmeslik kérek idi, shunga rosulning bu sözi chong bir yéngiliq idi.\f*  
\v 12 Lékin ayallarning erlerge telim bérishi yaki ular üstidin höküm sürüshige yol qoymaymen. Eksiche, ular tinch bolsun. \f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Lékin ayallarning erlerge telim bérishi yaki ular üstidin höküm sürüshige yol qoymaymen»\+bd* — bu telim toghruluq, shundaqla acha-singillargha ata qilin’ghan iltipatlar toghruluq «1Kor.» 14:34-35 we «Korintliqlar (1)»diki «qoshumche söz»imiznimu körüng.\f*  \x + \xo 2:12 \xt Yar. 3:16; 1Kor. 14:34; Ef. 5:24. \x*  
\v 13 Chünki awwal Adem’ata, kéyin Hawa’ana yaritilghan. \x + \xo 2:13 \xt Yar. 1:27; 2:22. \x*  
\v 14 Awwal aldinip azdurulghanmu Adem’ata emes, belki \add Hawa’ana\add* idi. U tolimu aldan’ghanliqidin ularning itaetsizlikige chüshüp qalghanidi. \x + \xo 2:14 \xt Yar. 3:6. \x*  
\v 15 Lékin ayallar étiqadta, méhir-muhebbet we pak-muqeddeslikte salmaqliq bilen turidighanla bolsa, ular tughutta saq-salamet qutulidu.\f □ \fr 2:15 \ft \+bd «Lékin ayallar étiqadta, méhir-muhebbet we pak-muqeddeslikte salmaqliq bilen turidighanla bolsa, ular tughutta saq-salamet qutulidu»\+bd* — démek, «Ayallar Xudaning lenitige uchrighanliqtin tughuti qiyin we xeterlik bolsimu, uningdin saq-salamet ötüp kétidu». 
\fp  Bu 14-15-ayetni: «Ayallar erlerge telim bérish, erler üstige höküm sürüshte emes, belki bala tughush we uni béqish jeryanida, étiqad arqiliq érishidighan qutquzulushtin behrimen bolalaydu» dégen bashqa bir menide chüshinishkimu bolidu. Ayetning: «Biraq ayallar Hawa’anining neslidin tughulghan Eysa Mesih arqiliq qutquzulidu» dégen yene bir chüshenchisi eyni tékistke anche yéqin kelmeydu, dep qaraymiz.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Jamaetning yétekchiliri  
\m
\v 1 «Eger birsi jamaetke yétekchi bolushqa intilse, u güzel bir wezipini arzu qilghan bolidu» dégen bu söz heqtur. \f □ \fr 3:1 \ft \+bd «Eger birsi jamaetke yétekchi bolushqa intilse, u güzel bir wezipini arzu qilghan bolidu»\+bd* — «yétekchi»ler toghruluq «Filippiyiliqlargha»diki «qoshumchi söz», «yétekchiler we xizmetkarlar» dégen sözlirimizni körüng. «Aqsaqal» we «yétekchi» emeliyette bir geptur.\f*  
\v 2 Emdi yétekchi bolsa eyibsiz, bir xotunluq, salmaq, pemlik, edeplik, méhmandost, Xuda toghrisida telim béreleydighan bolushi,\f □ \fr 3:2 \ft \+bd «Emdi yétekchi bolsa eyibsiz, bir xotunluq, salmaq, pemlik, edeplik, méhmandost, Xuda toghrisida telim béreleydighan bolushi... (kérek)»\+bd* — «bir xotunluq», belkim «öz ayaligha sadiq» dégen menide. Buning toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 3:2 \xt 2Tim. 2:24; Tit. 1:6. \x*  
\v 3 shundaqla haraqkesh we zorawan bolmasliqi, mulayim bolushi, sepra, nepsaniyetchi bolmasliqi,\f □ \fr 3:3 \ft \+bd «... shundaqla haraqkesh we zorawan bolmasliqi, mulayim bolushi, sepra, nepsaniyetchi bolmasliqi... (kérek)»\+bd* — «nepsaniyetchi» grék tilida «özini bulghaydighan nepsaniyetchilikke bérilgen» dégen bir söz bilen ipadilinidu. Bu sözge qarighanda, pul we mal-dunyani qoghlishish insanni haram qilip bulghaydu. Bu téma toghrisida yene «Luqa» 16:9-11 we shu ayetlerdiki izahatlarni we «Luqa»diki «qoshumche söz»imizdiki 16-bab toghruluq «naheq dunyagha tewe bolghan mal-dunya» dégen mezmunni körüng.\f*  
\v 4 ez ailisini yaxshi bashquralaydighan bolushi, tolimu salapetlik bilen perzentlirini ata-anisigha boysunidighan qilip terbiyiliyeleydighan kishi bolushi kérek.\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «öz ailisini yaxshi bashquralaydighan bolushi, tolimu salapetlik bilen perzentlirini ata-anisigha boysunidighan qilip terbiyiliyeleydighan kishi bolushi kérek»\+bd* — «tolimu salapetlik bilen... terbiyiliyeleydighan» dégenlik ibare térikmey balilirini terbiyileydighanlikini bildüridu. Ayetning bashqa birxil terjimisi: «perzentlirini öz ata-anisigha toluq hörmet bilen boysunidighan qilip terbiyiliyeleydighan kishi bolushi kérek».\f*  
\v 5 Chünki birsi öz ailisini bashqurushni bilmise, u Xudaning jamaitidin qandaqmu xewer alalisun?  
\v 6 \add Yétekchi\add* yéngi étiqadchilardin bolmisun; undaq bolsa, u tekebburliship kétishi mumkin, shuningdek Sheytanning eyibige kirip, u uchrighan hökümge chüshidu.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «Yétekchi yéngi étiqadchilardin bolmisun; undaq bolsa, u tekebburliship kétishi mumkin, shuningdek Sheytanning eyibige kirip, u uchrighan hökümge chüshidu»\+bd* — «Sheytanning eyibige kirish» belkim Sheytanning eslidiki gunahi, yeni tekebburliship ketkinini (shundaqla Xudaning jazasigha uchrighanliqini we kelgüsidimu uchraydighanliqini) körsitidu.\f*  
\v 7 U \add jamaetning\add* sirtidikiler teripidinmu obdan teriplinidighan bolushi kérek; shundaq bolghanda, u bashqilarning qarilishigha uchrimaydu, Sheytanning qiltiqigha chüshmeydu.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «U jamaetning sirtidikiler teripidinmu obdan teriplinidighan bolushi kérek; shundaq bolghanda, u bashqilarning qarilishigha uchrimaydu, Sheytanning qiltiqigha chüshmeydu»\+bd* — «Sheytanning qiltiqi» némini körsitidu? Yétekchilerde eyiblinerlik yéri bolsa (hetta yoshurun bolsimu), shundaqla «sirttikiler» uni eyibleydighan bolsa u belkim u özini aqlash üchün yaki ishlirini yoshurush üchün yalghan gep qilishi mumkin. Undaqta u derhal Sheytanning ilkide bolidu. Jamaettikiler teripidinmu obdan «teriplinishi» kérek, elwette.\f*   
\b  
\m  
\s1 Jamaetning xizmetkarliri  
\m
\v 8 Xuddi \add yétekchilerge\add* oxshash, jamaetning xizmetkarlirimu salmaq, ikki xil gep qilmaydighan, haraq-sharabqa bérilmeydighan, nepsaniyetchi bolmighan kishilerdin bolushi,\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «Xuddi (yétekchilerge) oxshash, jamaetning xizmetkarlirimu salmaq, ikki xil gep qilmaydighan ... kishilerdin bolushi... (kérek)»\+bd* — xizmetkarlar jamaetning yétekchilirining yardemchisi bolup, ular her xil emeliy ishlargha mes’ul kishilerdur. Yene «Filippiyiliqlargha»diki «qoshumche söz»imizdiki «yétekchiler we xizmetkarlar» dégen mezmunni körüng. \+bd «nepsaniyetchi bolmighan kishilerdin bolushi ... (kérek)»\+bd* — «nepsaniyetchi» — 3-ayetni körüng.\f*  \x + \xo 3:8 \xt Ros. 6:3. \x*  
\v 9 pak wijdani bilen étiqadning sirini ching tutidighan bolushi lazim. \f □ \fr 3:9 \ft \+bd «pak wijdani bilen étiqadning sirini ching tutidighan bolushi lazim»\+bd* — «étiqaning siri»: oqurmenlerning éside barki, Injildiki «sirlar» bolsa Xuda eslide yoshurup kelgen, Injil dewride Öz jamaitige ashkarilighan chongqur heqiqetlerni körsitidu. «Rimliqlargha»diki «kirish sözler»ni körüng.\f*  \x + \xo 3:9 \xt 1Tim. 1:19. \x*  
\v 10 Bundaq ademlernimu aldi bilen sinap körüp, eyib terepliri bolmisa, andin xizmet wezipisige qoyushqa bolidu.  
\v 11 Shuningdek, bu xizmetkarlarning ayallirimu temkin, pitne-pasat qilmaydighan, salmaq we herqandaq ishta ishenchlik bolghanlardin bolushi lazim. \f □ \fr 3:11 \ft \+bd «shuningdek, bu xizmetkarlarning ayallirimu temkin, ... herqandaq ishta ishenchlik bolghanlardin bolushi lazim»\+bd* — «xizmetkarlarning ayallirimu» yaki «ayal xizmetkarlirimu...». «Rim.» 16:1ni körüng.\f*  
\v 12 Xizmetkarlar bir xotunluq, öz perzentliri we ailisini yaxshi bashquridighan kishilerdin bolsun. \f □ \fr 3:12 \ft \+bd «Xizmetkarlar bir xotunluq, öz perzentliri we ailisini yaxshi bashquridighan kishilerdin bolsun»\+bd* — «bir xotunluq» dégenlik (yaki «bir ayalningla éri») belkim «öz ayaligha sadiq» dégen menide. Buning toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  
\v 13 Xizmetkarning wezipisini obdan orun’ghanlar özi üchün yaxshi nam-ataqqa sazawer bolidu we Mesih Eysada bolghan étiqadta zor jür’et-ishenchke érishidu.\f □ \fr 3:13 \ft \+bd «yaxshi nam-ataqqa sazawer bolidu we Mesih Eysada bolghan étiqadta zor jür’et-ishenchke érishidu»\+bd* — «Ros.» 6-8-babta bayan qilin’ghan «xizmetkar» bolghan Istifan we Filip buninggha ikki obdan misaldur.\f*  \x + \xo 3:13 \xt Mat. 25:21. \x*   
\b  
\m  
\s1 Mesih bolghan sir  
\m
\v 14 Men gerche pat arida yéninggha yétip bérishni arzu qilsammu, yenila bu xetni yazdim;  
\v 15 Mubada men hayal bolup qalsam, xettin Xudaning ailisi arisida özüngni qandaq tutush kéreklikini bilisen. Bu aile bolsa tirik Xudaning jamaiti, heqiqetning tüwrüki we teglikidur. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «Mubada men hayal bolup qalsam, xettin Xudaning ailisi arisida özüngni qandaq tutush kéreklikini bilisen»\+bd* — «Xudaning ailisi»: — oqurmenlerning éside barki, ibraniy tilida we grék tilida (uyghur tiligha oxshash) «öy» we «aile» birla söz bilen ipadilinidu. Xudaning «öyi» uning ailisi, yeni uning «tirik ibadetxanisi», «tirik öyi»dur. «1Pét.» 2:4-8nimu körüng.\f*  
\v 16 Hemmeylen étirap qilmay turalmayduki, ixlasmenlikning siri büyüktur: —  
\b  
\m «Özi insan ténide ayan boldi,  
\m Roh Uning heqqaniyliqini ispatlidi,  
\m Perishtilerge u köründi,  
\m Uning xewiri pütkül ellerge jakarlandi,  
\m Jahanda Uninggha iman keltürüldi,  
\m U shan-sherep ichide ershke kötürüldi».\f □ \fr 3:16 \ft \+bd «ixlasmenlikning siri büyüktur»\+bd* — «ixlasmenlikning siri»ning üch menisi bolushi mumkin: — (1) Eysa Mesihning özide ixlasmenlikning mujessemleshtürülüshi, biz insanlargha «ixlasmenlik»ning néme ikenliki ayan qidi; (2) «ixlasmenlikni (insanlargha) élip kélidighan sir» (3) «ixlasmenlerge (yeni Xudaning mömin bendilirige) tapshurulghan sir» — démek, bizning étiqadimiz. Bizningche Pawlusning körsetkenliri 1- we 2-menide. Shübhisizki, bu sir del Eysa Mesih Özidur. 
\fp  \+bd «Özi insan ténide ayan boldi»\+bd* — bezi qedimki köchürmilerde 
\fp  «Xuda insan ténide ayan boldi» déyilidu. \+bd «Özi insan ténide ayan boldi, Roh Uning heqqaniyliqini ispatlidi...»\+bd* — «Roh» Muqeddes Roh, Xudaning Rohi.\f*  \x + \xo 3:16 \xt Mar. 16:19; Luqa 9:51; Yuh. 1:14; Ros. 1:2; Ef. 3:5, 6. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\m
\v 1 Emdi Roh shuni alahide éytiduki, axir zamanlarda beziler étiqadtin yénip, aldamchi rohlargha we jinlarning telimlirige bérilip egishidu.\f □ \fr 4:1 \ft \+bd «Emdi Roh shuni alahide éytiduki,... »\+bd* — «Roh» — Muqeddes Roh, Xudaning rohi. \+bd «aldamchi rohlargha we jinlarning telimlirige bérilip egishidu»\+bd* — «aldamchi rohlar» we «jinlar» bir geptur.\f*  \x + \xo 4:1 \xt Mat. 24:23; 2Tés. 2:3; 2Tim. 3:1; 2Pét. 3:3; Yeh. 18. \x*  
\v 2 Bundaq \add telim bergüchiler\add* saxtiliqta yalghanchiliq qilip, xuddi daghmallap köydürüwetkendek öz wijdanini yoqitip qoyghan;\f □ \fr 4:2 \ft \+bd «... xuddi daghmallap köydürüwetkendek öz wijdanini yoqitip qoyghan»\+bd* — bezi alimlar bu sözni: «Sheytan ularning wijdanlirini «méningki» dep daghmallap qoyghan» dégendek chüshinidu.\f*  
\v 3 ular nikahlinishni we bezi yémekliklerni istémal qilishni men’i qilidu. Emma \add ular meni qilidighan\add* yémekliklerni Xuda Özige étiqad qilghan hem heqiqetni bilgenlerning teshekkür éytip qobul qilishi üchün yaratqanidi.\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «ular nikahlinishni we bezi yémekliklerni istémal qilishni men’i qilidu. Emma ular men’i qilidighan yémekliklerni Xuda Özige étiqad qilghan hem heqiqetni bilgenlerning teshekkür éytip qobul qilishi üchün yaratqanidi»\+bd* — bu ayet toghruluq biz «qoshumche söz»imizde qisqiche toxtilimiz.\f*  \x + \xo 4:3 \xt Yar. 1:29; 9:3; Rim. 14:6; 1Kor. 10:30. \x*  
\v 4 Chünki Xuda yaratqan hemme nerse yaxshidur, ular teshekkür bilen qobul qilinsa, ularning héchqaysisini cheklep ret qilishqa bolmaydu.\f □ \fr 4:4 \ft \+bd «Chünki Xuda yaratqan hemme nerse yaxshidur, ular teshekkür bilen qobul qilinsa, ularning héchqaysisini cheklep ret qilishqa bolmaydu»\+bd* — bu söz peqet barliq yémekliklerni emes, yene u yuqirida tilgha alghan nikahda bolghan er-ayalliq jinisiy munasiwetni öz ichige alidu.\f*  \x + \xo 4:4 \xt Yar. 1:31; Ros. 10:15; Rim. 14:14. \x*  
\v 5 Chünki ular Xudaning söz-kalami we insanlarning duasi bilen halal qilinidu.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «Chünki ular Xudaning söz-kalami we insanlarning duasi bilen halal qilinidu»\+bd* — grék tilida «insanlarning duasi» dégen alahide söz bolup «shu dualar Xuda bilen yéqin alaqe-munasiwette bolidu» dégen menini puritip béridu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Eysa Mesihning yaxshi xizmetkari  
\m
\v 6 Bu nesihetlerni qérindashlarning semige salsang, Mesih Eysaning yaxshi xizmetkari bolghan bolisen. Shundaqla, özüngning estayidil egeshken étiqadtiki we saghlam telimlerdiki sözler bilen quwwetlendürülgenliking ayan bolidu.\x + \xo 4:6 \xt 2Tim. 1:5; 3:14,15. \x*  
\v 7 Emma ixlassizlarning we momaylarning epsanilirini chetke qéqip, özüngni ixlasmenlik yolida chéniqturup yétishtürgin.\f □ \fr 4:7 \ft \+bd «... özüngni ixlasmenlik yolida chéniqturup yétishtürgin»\+bd* — «chéniqturup yétishtürgin» dégini grék tilida «gimnastika» («ten herikiti») bilen munasiwetlik söz.\f*  \x + \xo 4:7 \xt 1Tim. 1:4; 6:20; 2Tim. 2:16; Tit. 1:14; 3:9. \x*  
\v 8 Chünki «Bedenni chéniqturushning azraq paydisi bar, lékin ixlasmenlikte intilishning hertereplik paydisi bar; u hazirqi we kelgüsi hayat üchün bext élip kélidu»\x + \xo 4:8 \xt Kol. 2:23. \x*  
\v 9 — bu söz heqtur we uni qobul qilishqa pütünley erziydu.  
\v 10 Emeliyette biz buning üchün japaliq ejir singdürüwatimiz we xar qiliniwatimiz. Chünki ümidimizni pütkül insanlarning, bolupmu étiqad qilghuchilarning Qutquzghuchisi — menggü hayat Xudagha baghliduq.\f □ \fr 4:10 \ft \+bd «Emeliyette biz buning üchün japaliq ejir singdürüwatimiz we xar qiliniwatimiz»\+bd* — «xar qiliniwatimiz» bezi kona köchürmilerde «küresh qiliwatimiz» déyilidu. \+bd «chünki ümidimizni pütkül insanlarning, bolupmu étiqad qilghuchilarning Qutquzghuchisi — menggü hayat Xudagha baghliduq»\+bd* — «pütkül insanlarning, bolupmu étiqad qilghuchilarning Qutquzghuchisi» dégen ibaride «insanlarning Qutquzghuchisi» dégenlik belkim «her ademni saqlighuchi» dégen omomiy menide ishlitilidu.\f*   
\m
\v 11 Bu ishlarni \add jamaetke\add* toxtimay tapilighin we ögetkin.  
\v 12 Héchkimning séning yashliqinggha sel qarishigha yol qoyma; belki sözliringde, emelliringde, méhir-muhebbet, étiqad we pakliqta étiqadchilargha nemune bol. \f □ \fr 4:12 \ft \+bd «héchkimning séning yashliqinggha sel qarishigha yol qoyma»\+bd* — Timotiy belkim ottuz nechche yashqa kirgen. Lékin grék medeniyitide qiriq yashqa kirgen oghul balilar téxi «yash» «yigit» dep hésablinidu.\f*  \x + \xo 4:12 \xt Tit. 2:7,15; 1Pét. 5:3. \x*  
\v 13 Men yéninggha barghuche, özüngni jamaetke \add muqeddes yazmilarni\add* oqup bérish, jékilesh we telim bérishke béghishlighin.\f □ \fr 4:13 \ft \+bd «özüngni jamaetke muqeddes yazmilarni oqup bérish, jékilesh we telim bérishke béghishlighin»\+bd* — «muqeddes yazmilarni oqup bérish» toghruluq: — shu waqitlarda az sanliq kishiler oquyalaytti we téximu az kishiler muqeddes kitabtiki birer qisimlargha ige bolushqa muyesser idi.\f*  
\v 14 \add Jamaitingning\add* aqsaqalliri qollirini uchanggha qoyghanda, \add Xudaning\add* wehiyisi arqiliq sanga ata qilinishi bilen sende bolghan iltipatqa biperwaliq qilma. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «Jamaitingning aqsaqalliri qollirini uchanggha qoyghanda, Xudaning wehiyisi arqiliq sanga ata qilinishi bilen sende bolghan iltipatqa biperwaliq qilma»\+bd* — jamaetning aqsaqallirining étiqadchini birer wezipige teyinligende, qollirini uning uchisigha qoyup turup dua qilishi Injildiki bashqa yerlerdimu körünidu. 
\fp  «Iltipat» mushu yerde Muqeddes Roh ata qilghan melum bir alahide qabiliyetni körsitidu. Bundaq qabiliyetlerning beziliri toghruluq «1Kor.» 12-, 14-babni körüng. «Qoshumche söz»imizde Timotiygha tapshurulghan iltipat toghruluq sözleymiz.\f*  \x + \xo 4:14 \xt Ros. 6:6; 8:17; 13:3; 19:6; 1Tim. 5:22; 2Tim. 1:6. \x*  
\v 15 Bu ishlargha bérilip, özüngni ulargha toluq atighin. Shuning bilen séning algha basqanliqing hemmeylen’ge ayan bolidu.  
\v 16 Özüngge we bergen telimingge izchil köngül qoyghin. Chünki shundaq qilghanda özüngnimu we sanga qulaq salghanlarnimu qutquzisen.   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Jamaettiki bezi emeliy ishlar  
\m
\v 1 Yashan’ghan erlerni eyibligende qattiq sözlimigin, belki ulargha atang süpitide nesihet bergin. Shuningdek, yigitlerge qérindashliring süpitide sözligin.\x + \xo 5:1 \xt Law. 19:32. \x*  
\v 2 Yashan’ghan ayallargha anang süpitide, yash ayallargha acha-singilliring süpitide her ishta pak qelb bilen muamile qilghin.  
\v 3 Heqiqiy tul ayallarni hörmetlep, ularning halidin xewer al.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «heqiqiy tul ayallarni hörmetlep, ularning halidin xewer al»\+bd* — «heqiqiy tul ayallar» mushu yerde éridin juda bolghan, qiyinchliqta turghan ayallarni körsitidu. «Hörmetlep, ularning halidin xewer al» grék tilida birla söz bilen ipadilinidu.\f*  
\v 4 Lékin, tul ayallarning perzentliri yaki newriliri bolsa, ular aldi bilen öz ailisige nisbeten ixlasmenlikni öginip, öz ata-anisining ejrini yandursun; chünki bu ish Xudani xursen qilidu.\x + \xo 5:4 \xt Yar. 45:10,11; Mat. 15:4; Mar. 7:10; Ef. 6:1, 2. \x*  
\v 5 Emdi heqiqiy tul ötüwatqan, yalghuz qalghan ayallar bolsa, ümidini Xudagha baghlighan bolup, kéche-kündüz dua-tilawette bolidu.\x + \xo 5:5 \xt Luqa 2:36; 1Kor. 7:32. \x*  
\v 6 Lékin huzur-halawetke bérilgen tul xotun hayat bolsimu, ölgen’ge barawerdur.  
\v 7 Emdi bashqilar teripidin eyiblinidighan ehwalgha chüshüp qalmasliqi üchün sen ulargha bu ishlarni jékilep tapilighin.  
\v 8 Lékin birsi öz tughqanliridin, bolupmu öz ailisidikilerdin xewer almisa, u étiqadtin tan’ghan dep qarilip, kapirlardin better bolidu.\x + \xo 5:8 \xt Gal. 6:10. \x*   
\b  
\m
\v 9 Tul ayal tizimgha élinsa, yéshi atmishtin töwen bolmasliqi, birla erning ayali bolghan bolushi kérek, \f □ \fr 5:9 \ft \+bd «Tul ayal tizimgha élinsa, yéshi atmishtin töwen bolmasliqi, birla erning ayali bolghan bolushi kérek...»\+bd* — «tul ayal tizimgha élinsa» dégendiki «tizim» belkim jamaet ichidiki alahide yardem alghuchi tul ayallarning tizimini körsitidu. Ularning yene belkim alahide dua we bashqa hajetmenlerni yoqlash xizmetliri bar idi; yene kélip ular qaytidin toy qilmasliqqa wede qilishi kérek bolushi mumkin (12-ayetni körüng). 
\fp  «Birla erning ayali bolghan bolushi kérek» dégenning «birla erlik bolghan bolushi kérek» yaki «öz érige sadiq bolghan bolushi kérek» dégen bashqa birxil chüshenchisi bar.\f*  
\v 10 yene güzel emelliri bilen teriplen’gen bolushi, balilirini yaxshi terbiyilep chong qilghan, musapirlargha méhmandostluq körsetken, muqeddes bendilerning putlirini yuyup qoyghan, qiyinchiliqta qalghanlargha yardem qolini uzartqan, özini herxil xeyr-saxawet ishlirigha béghishlighanlar bolushi kérek. \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «yene güzel emelliri bilen teriplen’gen bolushi, ... muqeddes bendilerning putlirini yuyup qoyghan... özini herxil xeyr-saxawet ishlirigha béghishlighanlar bolushi kérek»\+bd* — «muqeddes bendilerning putlirini yughan»: — oqurmenlerge ayanki, «put yuyush» Ottura Sherqtiki örp-adetlerdin idi, seperdin kelgen méhmanlarni qizghinliq bilen kütüshni bildüretti. Bu ishning özi belkim bashqa étiqadchilarning xizmitide kemterlik bilen bolushning yaxshi belgisi idi («Yh.» 13:1-17ni körüng).\f*  \x + \xo 5:10 \xt Yar. 18:4; 19:2; Luqa 7:38,44; 1Pét. 4:9. \x*  
\v 11 Lékin yash tul ayallarni \add tizimlikke\add* kirgüzme. Chünki ularning ishq hewesliri qozghilip Mesihdin ténip, qayta nikahlinishni arzu qilidu;  
\v 12 shuning bilen, ular deslep bergen wedisige xilapliq qilish seweblik eyiblik bolidu. \f □ \fr 5:12 \ft \+bd «... ular deslep bergen wedisige xilapliq qilish seweblik eyiblik bolidu»\+bd* — «deslep bergen wedisi» belkim ularning herbirining «Eysa Mesih üchün jamaetning xizmitide bolimen, qayta toy qilmaymen» dégendek bir wedisini körsitishi mumkin. 9-ayetni yene körüng.\f*  
\v 13 Uning üstige ular hurunluqni adet qiliwélip, öymu-öy doqurup yürüshni öginidu; shundaqla hurun bolupla qalmay, gheywet qilip, bashqilarning ishlirigha chépilghaq bolup nalayiq ishlargha walaqlaydighanlardin bolup qélishi mumkin. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «Uning üstige ular hurunluqni adet qiliwélip, öymu-öy doqurup yürüshni öginidu; shundaqla hurun bolupla qalmay, gheywet qilip, bashqilarning ishlirigha chépilghaq bolup nalayiq ishlargha walaqlaydighanlardin bolup qélishi mumkin»\+bd* — démek, eger undaq mayilliqi bolghan tul ayallargha jamaet teripidin iqtisadiy yardem bérilgen bolsa («tizimlansa»), ular téximu shundaq yolda méngip kétishi mumkin.\f*  \x + \xo 5:13 \xt Tit. 2:3. \x*  
\v 14 Shuning üchün, bundaq yash tul ayallarning nikahlinip, perzent körüp, öy ishliri bilen shughullinishini xalaymen. Shundaq qilghanda, bizge qarshi turghuchigha bizni herqandaq eyiblep-haqaretlesh pursiti chiqmaydu. \f □ \fr 5:14 \ft \+bd «bizge qarshi turghuchigha bizni herqandaq eyiblep-haqaretlesh pursiti chiqmaydu»\+bd* — «bizge qarshi turghuchi» Sheytanning özini yaki yer yüzide Injilgha qarshi chiqqanlarni körsitidu.\f*  \x + \xo 5:14 \xt 1Kor. 7:9. \x*  
\v 15 Chünki shundaq bezi tul ayallar alliqachan étiqadtin ténip Sheytanning keynige kirip ketti.  
\v 16 Eger étiqadi bar bir er yaki ayal kishining tul qalghan tughqanliri bolsa, u özi ulargha yardem bersun, yüki jamaetke chüshmisun. Shundaq bolghanda, jamaet heqiqiy ige-chaqisiz tul ayallargha yardem qilalaydu.\f □ \fr 5:16 \ft \+bd «Eger étiqadi bar bir er yaki ayal kishi...»\+bd* — bezi kona köchürmilerde peqet «étiqadchi ayal kishi...» déyilidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Aqsaqallar toghrisida  
\m
\v 17 Jamaetni yaxshi yétekleydighan aqsaqallar, bolupmu Xudaning söz-kalamini yetküzüsh we telim bérishte ejir singdürgenler ikki hesse hörmetke sazawer qilinsun. \f □ \fr 5:17 \ft \+bd «Jamaetni yaxshi yétekleydighan aqsaqallar, bolupmu Xudaning söz-kalamini yetküzüsh we telim bérishte ejir singdürgenler ikki hesse hörmetke sazawer qilinsun»\+bd* — Injilda «aqsaqallar» dégenning bashqa xil ipadisi «yétekchiler». «Filippiliqlargha»diki «kirish söz», shundaqla «Tébirler»nimu körüng. 
\fp  «Ikki hesse hörmetke sazawer qilinsun» — démek, hem jamaetning chongqur izzitige we layiq bolghan iqtisadiy yardemge muyesser bolsun (chünki telim bérishte we jamaettin xewer élishta estayidil bolush daim köp waqitliri serp qilinidu).\f*  \x + \xo 5:17 \xt Rim. 15:27; 1Kor. 9:11; Gal. 6:6; Fil. 2:29; 1Tés. 5:12; Ibr. 13:17. \x*  
\v 18 Chünki muqeddes yazmilarda: «Xaman tepken öküzning aghzini boghma» we: «Medikar öz heqqini élishqa heqliqtur» déyilgen. \f □ \fr 5:18 \ft \+bd «Xaman tepken öküzning aghzini boghma» ... «Medikar öz heqqini élishqa heqliqtur»...\+bd* — Tewrat, «Qan.» 25:4 we Injil, «Luqa» 10:7.\f*  \x + \xo 5:18 \xt Law. 19:13; Qan. 24:14; 25:4; Mat. 10:10; Luqa 10:7; 1Kor. 9:9. \x*   
\m
\v 19 Ikki yaki üch guwahchi hazir bolmighuche, aqsaqal üstidin qilin’ghan erzni qobul qilma. \f □ \fr 5:19 \ft \+bd «Ikki yaki üch guwahchi hazir bolmighuche, aqsaqal üstidin qilin’ghan erzni qobul qilma»\+bd* — Tewrat, «Qan.» 17:6, 19:5ni körüng.\f*  \x + \xo 5:19 \xt Qan. 19:15. \x*  
\v 20 Eger \add aqsaqallardin\add* birsi gunah sadir qilghan bolsa, bashqilarningmu buningdin ibret élip qorqushi üchün, jamaet aldida tenbih bérip eyibligin.\f □ \fr 5:20 \ft \+bd «Eger aqsaqallardin birsi gunah sadir qilghan bolsa, bashqilarningmu buningdin ibret élip qorqushi üchün, jamaet aldida tenbih bérip eyibligin»\+bd* — «bashqilarningmu buningdin ibret élip qorqushi üchün...»: — démek, qalghan aqsaqallar ibret alsun.\f*   
\m
\v 21 Xudaning, Mesih Eysaning we Xuda tallighan perishtilerning aldida shuni sanga agah qilip tapilaymenki, sen bu emrlerge héch ayrimichiliq qilmay, héchqandaq ishta bir terepke yan basmay qet’iy emel qilghin.\x + \xo 5:21 \xt Qan. 17:4; 19:18; Rim. 1:9; 9:1; 2Kor. 1:23; 11:31; Gal. 1:20; Fil. 1:8; 1Tés. 2:5; 5:27; 1Tim. 6:13. \x*   
\m
\v 22 Birawning uchisigha qolungni qoyushqa aldirap ketme; bashqilarning gunahlirigha shérik bolma. Özüngni pak tutqin \f □ \fr 5:22 \ft \+bd «Birawning uchisigha qolungni qoyushqa aldirap ketme»\+bd* — «birawning uchisigha qolungni qoyush» dégen heriket, birsini jamaetke yétekchilik wezipisige teyinlesh, késel ademni saqaytish yaki bashqa alahide bir dua qilish üchün «Men Xuda aldida bu adem bilen bir bolimen» dégenni ipadileydu. \+bd «bashqilarning gunahlirigha shérik bolma»\+bd* — bu söz aldinqi: «Birawning uchisigha qolungni qoyushqa aldirap ketme» dégen sözge baghliq. Chünki undaq heriket qol qoyghuchi kishi dua qilin’ghan kishi üchün: «I Xuda, men bu kishi bilen mes’uliyette bir bolay» dégen duani bildüridu. Emma «bashqilarning gunahlirigha shérik bolma» dégenning bashqa terepliri bar, elwette.\f*  \x + \xo 5:22 \xt Ros. 6:6; 8:17; 13:3; 19:6; 1Tim. 4:14; 2Tim. 1:6. \x*  
\v 23 (ashqazining yaxshi bolmighanliqi, shundaqla sen daim aghriydighan bolghachqa, sula ichiwermey, bir’az sharabmu ichip bergin). \f □ \fr 5:23 \ft \+bd «ashqazining yaxshi bolmighanliqi, shundaqla sen daim aghriydighan bolghachqa, sula ichiwermey, bir’az sharabmu ichip bergin»\+bd* — Pawlus bu sözini belkim yuqiriqi «özüngni pak tutqin» dégenlikide hajiti bolmighan perhizler bolmisun dep Timotiyning késilini közlep éytidu.\f*  \x + \xo 5:23 \xt Zeb. 104:15. \x*  
\v 24 Bezi kishilerning gunahliri burunla éniq, shundaqla soraq künigiche saqlinidu; lékin bezilerningki ularning keynidin egiship baridu, kéyin ashkare bolidu. \f □ \fr 5:24 \ft \+bd «Bezi kishilerning gunahliri burunla éniq, shundaqla soraq künigiche saqlinidu; lékin bezilerningki ularning keynidin egiship baridu, kéyin ashkare bolidu»\+bd* — buning menisi belkim: «Bezi kishilerning gunahlirini asanla körüwalghili bolidu hem ularning choqum soraqqa tartilishi éniq. Lékin, bezi kishilerning gunahliri bolsa peqet kéyin, soraqtila ashkara bolidu». Shuning üchün Timotiy bashqilargha «qol qoyush»ta daim pexes bolup, etrapliq oylishi kérek.\f*  \x + \xo 5:24 \xt Gal. 5:19. \x*  
\v 25 Xuddi shuninggha oxshash, bezi kishilerning güzel emellirini asanla körüwalghili bolidu; hazir ashkara bolmisa kéyin ashkarilanmay qalmaydu.\f □ \fr 5:25 \ft \+bd «bezi kishilerning güzel emellirini asanla körüwalghili bolidu»\+bd* — bashqa birxil terjimisi: «bezi kishilerning güzel emelliri soraqtin awwal körünerlik bolidu».\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\m
\v 1 Qulluq boyunturuq astida bolghanlarning hemmisi öz xojayinlirini her terepte hörmetlisun. Shundaq qilghanda, Xudaning nami we Uning telimining haqaretke uchrishidin saqlan’ghili bolidu.\x + \xo 6:1 \xt Ef. 6:5; Kol. 3:22; Tit. 2:9; 1Pét. 2:18. \x*  
\v 2 Xojayinliri étiqadchi bolsa, qulliri: «Biz hemmimiz oxshashla qérindashlarghu» dep, ulargha hörmetsizlik qilmisun. Eksiche, ulargha téximu estayidil xizmet qilsun. Chünki ularning yaxshi xizmitidin behrimen bolidighanlar del sadiq étiqadchilar hem söyümlük bendilerdur. Sen bu telimlerni ögetkin we jékiligin.   
\b  
\m  
\s1 Yalghan telim we pulpereslikning aqiwiti  
\m
\v 3 Oxshimighan telimlerni terghib qilghan we saghlam sözlerni (yeni Rebbimiz Eysa Mesihning heq sözlirini), shundaqla ixlasmenlikke yétekleydighan telimni qobul qilmighan kishi bolsa,  
\v 4 undaqlar deweqe körenglep ketken, héchnéme chüshenmeydighan kishilerdindur. Ular niza-munazire peyda qilishqa we gep talishishqa hérismen; bundaq ishlardin hesetxorluq, jédel-majira, töhmet, rezil gumanxorluq hasil bolidu,\x + \xo 6:4 \xt 1Tim. 1:4; 2Tim. 2:23; Tit. 3:9. \x*  
\v 5 hemde niyiti chirikleshken, heqiqettin mehrum bolghan kishiler arisida daimliq sürkilish keltürüp chiqiridu. Bundaq kishiler ixlasmenlikni payda-tapawetning bir yoli dep qaraydu.\x + \xo 6:5 \xt 1Kor. 11:16. \x*   
\m
\v 6 Derweqe, \add Xudagha\add* ixlasmen we razimen bolush ghayet zor paydidur.\x + \xo 6:6 \xt Pend. 15:16; Ibr. 13:5. \x*  
\v 7 Chünki biz bu dunyagha héchnéme élip kelmiduq, shuningdek uningdin héchnéminimu élip kételmeymiz.\x + \xo 6:7 \xt Ayup 1:21; 27:19; Zeb. 49:17\x*  
\v 8 Shunga, yémek-ichmek we kiyim-kéchik yéterlik bolsila bulardin qanaet qilimiz.\x + \xo 6:8 \xt Zeb. 55:23; Pend. 27:26; Mat. 6:25; 1Pét. 5:7. \x*  
\v 9 Lékin bay bolushni oylaydighanlar bolsa haman azdurulushlargha uchrap, tuzaqqa we shundaqla insanlarni weyranchiliqqa we halaketke chöktüridighan nurghun exmiqane hem ziyanliq arzu-heweslerning ilkige téyilip kétidu. \x + \xo 6:9 \xt Pend. 11:28; Mat. 13:22; Yaq. 5:1. \x*  
\v 10 Chünki pulpereslik herxil rezilliklerning yiltizidur. Beziler buninggha intilishi bilen étiqadtin chetnep, özlirini nurghun derd-qayghular bilen sanjidi.\x + \xo 6:10 \xt Mis. 23:8; Qan. 16:19; Pend. 15:16. \x*   
\b  
\m  
\s1 Timotiygha nesihet  
\m
\v 11 Emma sen, ey Xudaning adimi, bundaq ishlardin yiraq qach; heqqaniyliq, ixlasmenlik, ishench-étiqad, méhir-muhebbet, sewr-taqet we mömin-mulayimliqni intilip qoghla. \x + \xo 6:11 \xt 2Tim. 2:22. \x*  
\v 12 Étiqadtiki güzel küreshte küchep küresh qil. Menggülük hayatni ching tutqin. Sen del buninggha chaqirilding hemde uning yolida nurghunlighan guwahchilar aldida bu étiqadning güzel shahitliqini qilding.\f □ \fr 6:12 \ft \+bd «Étiqadtiki güzel küreshte küchep küresh qil»\+bd* — bu sözler we ayetning qalghan qismi («güzel shahitliq») toghrisida «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 6:12 \xt 1Tim. 1:18. \x*   
\b  
\m
\v 13 Hemmige hayatliq bériwatqan Xudaning aldida, shundaqla Pontius Pilatus aldida güzel shahitliqni qilip guwahliq bergen Mesih Eysaning aldida sanga shuni tapilaymenki, \f □ \fr 6:13 \ft \+bd «Hemmige hayatliq bériwatqan Xudaning aldida, shundaqla Pontius Pilatus aldida güzel shahitliqni qilip guwahliq bergen Mesih Eysa...»\+bd* — «güzel shahidliq» dégen söz toghrisida «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 6:13 \xt Qan. 32:39; 1Sam. 2:6; Mat. 27:11; Yuh. 18:37; 1Tim. 5:21. \x*  
\v 14 Rebbimiz Eysa Mesih qayta ayan bolghuche, \add Xudaning\add* bu emrige héch qusursiz we daghsiz emel qilghin. \f □ \fr 6:14 \ft \+bd «bu emrige héch qusursiz we daghsiz emel qilghin»\+bd* — «bu emr» bolsa Timotiygha tapshurulghan toluq wezipini körsitidu (3:3-20, 6:2-5).\f*  
\v 15-16 Uning ayan bolushini waqit-saiti kelgende birdinbir menggü ölmigüchi, insan yéqinlishalmaydighan nur ichide yashaydighan, héchkim körmigen we körelmeydighan mubarekleshke layiq bolghan birdinbir Hökümran, yeni padishahlarning Padishahi, reblerning Rebbi emelge ashuridu. Uninggha izzet-hörmet we ebedil’ebed küch-qudret bolghay, amin!\x + \xo 6:15-16 \xt 1Tim. 1:17; Weh. 17:14; 19:16; Mis. 33:20; Qan. 4:12; 1Yuh. 4:12. \x*   
\m
\v 17 Bu zamanda bay bolghanlargha meghrurlanmasliqni, tayan’ghusiz ötkünchi bayliqqa emes, belki biz behrimen bolushqa hemmini bizge séxiyliq bilen tolup tashqan halda teminligüchi Xudagha tayinip ümid baghlashni tapilighin;\f □ \fr 6:17 \ft \+bd «biz behrimen bolushqa hemmini bizge séxiyliq bilen tolup tashqan halda teminligüchi Xuda...»\+bd* — «séxiyliq bilen» grék tilida «zor bayliqliridin bergendek» dégen söz bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 6:17 \xt Mar. 4:18; Luqa 8:14. \x*  
\v 18 ulargha yaxshi emellerni qilishta \add heqiqiy\add* bay bolunglar, xeyr-saxawetlik ishlarda merd, bashqilar bilen ortaq behrlinishke qoli ochuq bolunglar dep tapilighin.  
\v 19 Ular bundaq qilghanda, heqiqiy hayatni tutush üchün kélechekte özlirige puxta bir asas-ul bolidighan bir xezine topliyalaydu.\x + \xo 6:19 \xt Mat. 6:20; Luqa 12:33; 16:9. \x*   
\m
\v 20 Ey Timotiy, sanga amanet qilin’ghan \add heqiqetlerni\add* qoghda. Özüngni ixlassiz, quruq geplerdin hemde atalmish ilimning talash-tartishliridin néri tutqin. \x + \xo 6:20 \xt 1Tim. 1:4; 4:7; 2Tim. 2:16; Tit. 1:14; 3:9. \x*  
\v 21 Beziler mushundaq bimene \add ilimge\add* égimen dep jakarlap, étiqadtin chetnidi.  
\m Méhir-shepqet silerge yar bolghay!\f □ \fr 6:21 \ft \+bd «méhir-shepqet silerge yar bolghay!»\+bd* — bezi kona köchürmilerde: «méhir-shepqet sanga yar bolghay!» déyilidu.\f*