\id 1PE
\h Pétrus «1» 
\toc1 Pétrus «1» 
\toc2 Pétrus «1» 
\toc3 1Pét. 
\mt1 Pétrus «1»  
\c 1
\s1 «Rosul Pétrus yazghan birinchi mektup»  
\m
\v 1 Eysa Mesihning rosuli bolghan menki Pétrustin Pontus, Galatiya, Kapadokiya, Asiya we Bitiniye ölkiliride tarqaq yashawatqan musapir bendilerge salam.\f □ \fr 1:1 \ft \+bd «Eysa Mesihning rosuli bolghan menki Pétrustin Pontus, Galatiya, Kapadokiya, Asiya we Bitiniye ölkiliride tarqaq yashawatqan musapir bendilerge salam»\+bd* — «tarqaq musapirlar» toghruluq «Yaqup»tiki «kirish söz»imizni körüng. «Tarqaq musapirlar» — Asuriyening we kéyinki Babil impériyesidin bashlap, Israilning on ikki qebilisi dunyaning herqaysi bulung-puchqaqlirigha tarqilip ketkenidi. Pelestin’ge qaytip kelmey, chet yerlerde qalghan Yehudiylar «tarqaq musapirlar» (grék tilida «diaspora») dep atilatti. Lékin mushu yerde «tarqaq yashawatqan musapir bendiler» köchme menide ishlitilidu, shundaqla xette tilgha élin’ghan jaylarda turuwatqan barliq étiqadchilarni körsitidu, dep qaraymiz (2:10ni körüng). 
\fp  «Tarqaq yashawatqan musapir bendiler» bizningche: (1) étiqadchilar bu dunyada heqiqeten musapir salahiyitide yashaydu. Ular yurtimiz mushu yerde emes, jennette bolidu, dep bilidu; (2) étiqadchilar yer yüzidiki yurtlarning köpinchiside köp sanliqni teshkil qilmaydu, belki tarqaq «kichik bir pada»dek yashawatidu, dégenni körsitidu. «Kirish söz»imiznimu körüng.\f*  \x + \xo 1:1 \xt Yaq. 1:1. \x*  
\v 2 Siler Xuda’Atining aldin bilgini boyiche tallinip, Roh teripidin pak-muqeddes qilindinglar. Buningdin meqset, silerning Eysa Mesihning itaitide bolushunglar we qénining üstünglargha sépilishi üchündur. Méhir-shepqet we xatirjemlik silerge hessilep ata qilin’ghay!\f □ \fr 1:2 \ft \+bd «Siler Xuda’Atining aldin bilgini boyiche tallinip, Roh teripidin pak-muqeddes qilindinglar»\+bd* — «Roh» mushu yerde Xudaning Muqeddes Rohini körsitidu. \+bd «Buningdin meqset, silerning Eysa Mesihning itaitide bolushunglar we qénining üstünglargha sépilishi üchündur»\+bd* — «Eysa Mesihning qénining üstünglargha sépilishi»: — démek, Eysa Mesihning qéni «Tewrat dewri»diki qurbanliqlarning qénidek, ademning bedini üstige emes, belki étiqad qilghuchilarning wijdan-qelbige sépilidu, shuning bilen gunahliridin pak bolidu («Yesh.» 52:15 we izahatini, «Ibr.» 9:13, 12:24ni körüng).\f*  \x + \xo 1:2 \xt Rim. 1:7; 1Kor. 1:3; Gal. 1:3; Ef. 1:2; 2Pét. 1:2; Yeh. 2. \x*   
\b  
\m  
\s1 Hayatliq ümidi  
\m
\v 3 Özining zor rehimdilliki bilen, Eysa Mesihning ölümdin tirilishi arqiliq bizni yéngidin tughdurup, ölmes ümidke nésiwe qilghan Rebbimiz Eysa Mesihning Xuda’Atisigha mubarek-medhiyiler oqulghay!\x + \xo 1:3 \xt Rim. 6:23; 1Kor. 15:20; 2Kor. 1:3; Ef. 1:3; Yaq. 1:18. \x*  
\v 4 Démek, siler üchün chirimes, daghsiz we solmas miras ershlerde saqlanmaqta.\x + \xo 1:4 \xt Kol. 1:5; 2Tim. 1:12. \x*  
\v 5 Axir zamanda ashkarilinishqa teyyarlan’ghan nijat üchün, siler étiqadinglar bilen Xudaning qudriti arqiliq qoghdalmaqtisiler.  
\v 6 Siler bu \add nijattin\add* zor shadlinisiler — gerche hazir zörür tépilghanda silerning herxil sinaqlar tüpeylidin qisqa waqit azab-oqubet chékishinglargha toghra kelsimu.\x + \xo 1:6 \xt Rim. 5:3; Ibr. 10:37; 1Pét. 5:10; Yaq. 1:2. \x*  
\v 7 Altun haman yoqilip kétidighan nerse bolsimu, sapliqi ot bilen sinilidu. Shuninggha oxshash altundin tolimu qimmetlik bolghan étiqadinglar sinilip ispatlinidu. Buning bilen u Eysa Mesih \add qayta\add* ashkarilan’ghan waqtida medhiye, shan-sherep we izzet-hörmet keltüridu. \f □ \fr 1:7 \ft \+bd «Altun haman yoqilip kétidighan nerse bolsimu, sapliqi ot bilen sinilidu. Shuninggha oxshash altundin tolimu qimmetlik bolghan étiqadinglar sinilip ispatlinidu. Buning bilen u Eysa Mesih qayta ashkarilan’ghan waqtida medhiye, shan-sherep we izzet-hörmet keltüridu»\+bd* — oqurmenlerge ayanki, altunning sapliqi yaki heqiqiy ikenliki ot bilen ispatlinidu. Xuda étiqadimizning heqiqiy yaki heqiqiy emeslikini bilidu, elwette, lékin Özining shan-sheripi hemde bizni bu jehette xatirjem qilish üchün bizni herxil sinaqlargha uchritidu. Muellip mushu sinaqlar toghruluq éytqan bolsimu, ularning étiqadidin guman qilghan emes, eksiche 8-ayette ularning étiqadigha ishenchini bildürüp, derweqe heqiqiy, sap ikenlikini éniq körsitidu. 
\fp  «Étiqadinglar... medhiye, shan-sherep we izzet-hörmet keltüridu» — muellip mushu yerde bu «medhiye, shan-sherep we izzet-hörmet» kimge bolidighanliqini ochuq körsetmeydu. Bizningche étiqadimiz sinilishi arqiliq «medhiye, shan-sherep we izzet-hörmet»ni hem Reb Özige hem bizlergimu keltüridu. Chünki étiqadimiz sinaqtin ötküzülse, bu Xudaning shapaiti hem küch-qudritidinla bolidu, shundaqla buning arqiliq uning shapaiti hem qudriti roshen bolidu we Xudaning ulughluqigha ispat bolidu (5-ayetni körüng).\f*  \x + \xo 1:7 \xt Yesh. 48:10; 1Kor. 3:13; Yaq. 1:3; 1Pét. 4:12. \x*   
\m
\v 8 Eysa Mesihni ilgiri körüp baqmighan bolsanglarmu, Uni söyüp keldinglar; we hazirmu Uni körmeysiler, lékin Uninggha yenila étiqat qilip qelbinglar ipadiligüsiz shan-sherepke tolghan xushalliq bilen yayraydu.\x + \xo 1:8 \xt Yuh. 20:29. \x*  
\v 9 Shuning bilen siler étiqadinglarning nishani, yeni jéninglarning nijatigha muyesser boluwatisiler. \f □ \fr 1:9 \ft \+bd «Shuning bilen siler étiqadinglarning nishani, yeni jéninglarning nijatigha muyesser boluwatisiler»\+bd* — mushu ayettin éniq körgili boliduki, nijatning hazir netijisi hem méwisi bar hemde kelgüside (5-ayette) Mesih qayta kelgende téximu mukemmellishidu (nijatning kelgüsidiki bext-beriketliri bolsa gunahning herqandaq tesiridin azad bolush, yéngi tende bolushni öz ichige alidu). Mushu yerde «jéninglarning nijati» belkim ademning ichki dunyasini körsitidu, démek, ademning oy-pikir, héssiyatliri we mijezining gunahning tesiridin azad bolushini körsitidu.\f*  
\v 10 Silerge ata qilin’ghan bu méhir-shepqetni aldin éytqan \add ilgiriki\add* peyghemberler bu nijat-qutquzulush toghrisida tepsiliy izden’gen, uni chüshinishke tirishqanidi. \x + \xo 1:10 \xt Yar. 49:10; Dan. 2:44; Hag. 2:8; Zek. 6:12. \x*  
\v 11 Ularda bolghan Mesihning Rohi ulargha Mesih kelgüside tartidighan azab-oqubetler we bulardin kéyinki kélidighan shan-sherepler toghrisida aldin’ala melumat bérip bésharet keltürginide, ular bu ishlarning qandaq yol bilen we qaysi zamanda yüz béridighanliqi üstide izden’gen. \f □ \fr 1:11 \ft \+bd «Ularda bolghan Mesihning rohi ulargha Mesih kelgüside tartidighan azab-oqubetler we bulardin kéyinki kélidighan shan-sherepler toghrisida aldin’ala melumat bérip bésharet keltürginide, ular bu ishlarning qandaq yol bilen we qaysi zamanda yüz béridighanliqi üstide izden’gen»\+bd* — «qandaq yol bilen» dégenning bashqa birxil terjimisi «kimning wujudida». Bu ayettin shu roshenki, Mesih téxi dunyagha kelmigini bilen, Tewrattiki peyghemberlerning bésharet bérishi Uning Rohi arqiliq bolghan; Mesihning Rohi ularda tursimu, ularning Mesihning kimliki yaki toluq salahiyiti toghruluq xewiri müjmel yaki yoq déyerlik idi.\f*  \x + \xo 1:11 \xt Zeb. 22:6; Yesh. 53:3; Dan. 9:24. \x*  
\v 12 Shuning bilen ulargha bu ishlarni aldin éytishi ular özliri üchün emes, belki silerning xizmitinglarda bolghan, dep ayan qilin’ghan. Emdi bügünki künde bu ishlar ershtin ewetilgen Muqeddes Rohning küchi bilen silerge xush xewerni yetküzgüchiler arqiliq silerge jakarlandi. Hetta perishtilermu bu ishlarning tégi-tektini sepsélip chüshiniwélishqa telpünmekte.\f □ \fr 1:12 \ft \+bd «Shuning bilen ulargha bu ishlarni aldin éytishi ular özliri üchün emes, belki silerning xizmitinglarda bolghan, dep ayan qilin’ghan»\+bd* — «bu ishlar» dégenlik peyghemberler aldin’ala éytqan Mesihning ölümi (azab-oqubetliri) arqiliq bolghan barliq nijatliq ishlar, jümlidin «Muqeddes Rohning küchi bilen» xush xewerni yetküzüshni körsetse kérek.\f*  \x + \xo 1:12 \xt Ros. 2:4; Ef. 3:10. \x*   
\b  
\m  
\s1 Pak yashanglar  
\m
\v 13 Shunga, zéhinliringlarning bélini baghlap, özünglarni segek-salmaq tutunglar, ümidinglarni Eysa Mesih qayta körün’gen künide silerge élip kélidighan bext-shapaetke pütünley baghlanglar. \f □ \fr 1:13 \ft \+bd «ümidinglarni Eysa Mesih qayta körün’gen künide silerge élip kélidighan bext-shapaetke pütünley baghlanglar»\+bd* — «pütünley baghlanglar» dégenning bashqa xil terjimisi: «axirghiche baghlanglar».\f*  \x + \xo 1:13 \xt Luqa 12:35; Ef. 6:14. \x*  
\v 14 \add Xudaning\add* itaetmen perzentliri süpitide, ilgiriki ghapilliq chaghliringlardikidek hawayi-heweslerge bérilmenglar.  
\v 15 Eksiche, silerni chaqirghuchi pak-muqeddes bolghan’gha oxshash barliq yürüsh-turushinglarda özünglarni pak-muqeddes tutunglar. \x + \xo 1:15 \xt Luqa 1:75. \x*  
\v 16 Chünki \add muqeddes yazmilarda\add*: «Pak-muqeddes bolunglar, chünki Men pak-muqeddesturmen» dep xatirilen’gen.\x + \xo 1:16 \xt Law. 11:44,45; 19:2; 20:7. \x*   
\m
\v 17 Siler dua qilghininglarda kishilerning herbirining ish-herikitige qarap yüz-xatire qilmay Soraq Qilghuchini «Ata» dep chaqiridikensiler, undaqta bu dunyada musapir bolup yashawatqan waqtinglarni \add Uning\add* qorqunchida ötküzünglar. \x + \xo 1:17 \xt Qan. 10:17; 2Tar. 19:7; Ayup 34:19; Ros. 10:34; Rim. 2:11; Gal. 2:6; Ef. 6:9; Kol. 3:25. \x*  
\v 18 Chünki silerge melumki, siler ata-bowiliringlar teripidin silerge qaldurulghan ehmiyetsiz turmushning \add qulluqidin\add* azad boldunglar. Bu, qimmitini haman yoqitidighan altun yaki kümüshtek nersilerning tölimi bilen bolghan emes, \f □ \fr 1:18 \ft \+bd «haman qimmitini yoqitidighan altun yaki kümüshtek nersiler»\+bd* — grék tilida «haman chiriydighan altun yaki kümüshtek nersiler».\f*  \x + \xo 1:18 \xt 1Kor. 6:20; 7:23. \x*  
\v 19 belki qimmetlik qéni bilen, yeni kem-kütisiz we daghsiz qoza kebi Mesihning qimmetlik qénining bedilige keldi. \x + \xo 1:19 \xt Ros. 20:28; Ibr. 9:12; Weh. 1:5. \x*  
\v 20 U derweqe dunya apiride qilinishtin ilgirila \add Xuda teripidin\add* shu süpitide tonulghan, hazir U zamanlarning mushu axirqi waqitlirida siler üchün \add bu dunyagha ewetilip\add* ashkara qilindi. \f □ \fr 1:20 \ft \+bd «U zamanlarning mushu axirqi waqitlirida siler üchün bu dunyagha ewetilip ashkara qilindi»\+bd* — «zamanlarning mushu axirqi waqitliri» dégenlik Eysa Mesihning birinchi qétim bu dunyagha kélishidin tartip, ikkinchi qétim kélishigiche bolghan waqit, yeni «Injil dewri»ni körsitidu.\f*  \x + \xo 1:20 \xt Rim. 16:25; Ef. 1:9; 3:9; Kol. 1:26; 2Tim. 1:9; Tit. 1:2. \x*  
\v 21 Siler Uning arqiliq Uni ölümdin tirildürüp, Uninggha shan-sherep bergen Xudagha étiqad qiliwatisiler. Xudaning \add shuni qilghini\add* étiqadinglar we ümidinglar Özige baghlansun üchündur.\x + \xo 1:21 \xt Ros. 2:33; Fil. 2:9. \x*   
\m
\v 22 Siler heqiqetke itaet qilghanliqinglardin qelbinglarni paklap, qérindashlarni söyidighan saxtisiz méhir-muhebbetke kirishtinglar; shunga, bir-biringlarni chin qelbinglardin qizghin söyünglar. \x + \xo 1:22 \xt Rim. 12:10; Ef. 4:3; Ibr. 13:1; 1Pét. 2:17. \x*  
\v 23 Chünki siler yéngiwashtin tughuldunglar — bu chirip kétidighan uruq arqiliq emes, belki chirimas uruq, yeni Xudaning hayatiy küchke ige we menggü turidighan söz-kalami arqiliq boldi. \f □ \fr 1:23 \ft \+bd «Chünki siler yéngiwashtin tughuldunglar — bu chirip kétidighan uruq arqiliq emes, belki chirimas uruq, yeni Xudaning hayatiy küchke ige we menggü turidighan söz-kalami arqiliq boldi»\+bd* — mushu yerde «chirip kétidighan uruq» dégenning menisi belkim «haman ölüp kétidighan insanlar (chirip kétidighan et igiliri)»ni körsitishi mumkin — démek, héchkim étiqadchi bolghan ata-anisidin yaki melum millettin (mesilen, Yehudiylardin) tughulghanliqi bilen yéngi hayatqa érishmeydu. Her adem özi étiqad bilen «qayta (yéngidin) tughulushi» kérektur.\f*  \x + \xo 1:23 \xt Yaq. 1:18; 1Yuh. 3:9. \x*  
\v 24 Chünki \add xuddi muqeddes yazmilarda yézilghinidek\add*:  
\b  
\m «Barliq et igiliri ot-chöptur, xalas,  
\m Ularning barliq shan-sheripi daladiki gülge oxshash;  
\m Ot-chöp solishidu, gül xazan bolidu,\x + \xo 1:24 \xt Yesh. 40:6-8; 1Kor. 7:31; Yaq. 1:10; 4:14; 1Yuh. 2:17. \x*   
\m
\v 25 Biraq Rebning söz-kalami menggüge turidu!»  
\b  
\m Silerge yetküzülgen xush xewerde jakarlan’ghan söz-kalam del shudur.\f □ \fr 1:25 \ft \+bd «Barliq et igiliri ot-chöptur, xalas, ularning barliq shan-sheripi daladiki gülge oxshash; ot-chöp solishidu, gül xazan bolidu, biraq Rebning söz-kalami menggüge turidu!»\+bd* — bu sözler «Yesh.» 40:6, 8 (LXX)tin neqil keltürülgen.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\m
\v 1 Shuning üchün siler barliq rezillik, barliq mekkarliq, saxtipezlik, hesetxorluq we hemme töhmetxorluqlarni tashlap,\x + \xo 2:1 \xt Mat. 18:3; Rim. 6:4; 1Kor. 14:20; Ef. 4:23; Kol. 3:8; Ibr. 12:1. \x*  
\v 2-3 Rebning méhribanliqini tétip bilgenikensiler, xuddi yéngi tughulghan bowaqlardek bolup \add Xudaning\add* söz-kalamidiki sap sütke teshna bolunglar. Buning bilen, siler nijatning \add kamalitige\add* yétip ösisiler.\f □ \fr 2:2-3 \ft \+bd «Rebning méhribanliqini tétip bilgenikensiler»\+bd* — «Zeb.» 34:8. \+bd «xuddi yéngi tughulghan bowaqlardek bolup Xudaning söz-kalamidiki sap sütke teshna bolunglar»\+bd* — «Xudaning söz-kalamidiki sap süt» yaki «rohiy sap süt». \+bd «buning bilen, siler nijatning kamalitige yétip ösisiler»\+bd* — «nijat» toghruluq «kirish söz» we «qoshumche söz»imizni körüng.\f*  \x + \xo 2:2-3 \xt Zeb. 34:8\x*   
\m
\v 4 Emdi siler Uninggha, yeni ademler teripidin erzimes dep tashlinip, lékin Xuda teripidin tallan’ghan we qedirlen’gen tirik tash Bolghuchining yénigha kélip\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «Emdi siler Uninggha, yeni ademler teripidin erzimes dep tashlinip, lékin Xuda teripidin tallan’ghan we qedirlen’gen tirik tash Bolghuchining yénigha kélip...»\+bd* — «tirik tash Bolghuchi» Eysa Mesihni körsitidu, elwette. U Xudaning salmaqchi bolghan ibadetxanisining tirik ul téshidur. Barliq étiqadchilar Uning üstige sélinip hemde Uning bilen baghlinip «Xudaning tirik, künmu-kün ösüwatqan (rohiy) ibadetxanisi» bolushqa qurulmaqta.\f*  \x + \xo 2:4 \xt Ef. 2:20. \x*  
\v 5 siler özünglarmu tirik tashlar süpitide bir rohiy ibadetxana qilinishqa, Eysa Mesih arqiliq Xudani xursen qilidighan rohiy qurbanliqlarni sunidighan muqeddes kahin qataridikiler bolushqa quruluwatisiler;\f □ \fr 2:5 \ft \+bd «siler özünglarmu tirik tashlar süpitide bir rohiy ibadetxana qilinishqa, Eysa Mesih arqiliq Xudani xursen qilidighan rohiy qurbanliqlarni sunidighan muqeddes kahin qataridikiler bolushqa quruluwatisiler»\+bd* — «rohiy qurbanliqlar» qoy-kalilardin emes, belki Xudagha sun’ghan rehmet-medhiyiler we xizmitidiki ishlar, shundaqla bashqilargha körsetken méhir-muhebbet, xeyr-saxawetlik ishlardin bolidu. 
\fp  «Muqeddes kahinliq qataridikiler» «Lawiylar»din bolghan kahinliq emes, yéngi ehdige baghlan’ghan rohiy kahinliq tüzümidin bolidu.\f*  \x + \xo 2:5 \xt Rim. 12:1; Ibr. 3:6; 12:28; Weh. 1:6; 5:10. \x*  
\v 6 Chünki muqeddes yazmilarda mundaq déyilgen: —  
\b  
\m «Mana, tallan’ghan, qedirlen’gen bürjek ul téshini Zion’gha qoydum.  
\m Uninggha étiqad qilghuchi herkim hergiz yerge qarap qalmaydu».\f □ \fr 2:6 \ft \+bd «Mana, tallan’ghan, qedirlen’gen bürjek ul téshini Zion’gha qoydum. Uninggha étiqad qilghuchi herkim hergiz yerge qarap qalmaydu»\+bd* — «Yesh.» 28:16ni körüng. «Zion» — Qedimki Israilning paytexti, Yérusalémning yene bir atilishidur.\f*  \x + \xo 2:6 \xt Yesh. 28:16. \x*   
\b  
\m
\v 7-8 Emdi étiqad qilghuchi bolghan silerge nisbeten \add tashning\add* qediri bolidu. Lékin \add Uninggha\add* étiqad qilmaydighanlargha nisbeten U \add muqeddes yazmilarda déyilginidek\add* boldi: —  
\b  
\m «Tamchilar erzimes dep tashliwetken bu tash,  
\m Burjek \add ul\add* téshi bolup tiklendi!»,  
\m We: — «\add Bu tash\add* kishilerge putlikashang tash,  
\m Ademni yiqitidighan qoram tash bolidu».  
\b  
\m Chünki \add mushundaq kishiler\add* \add Xudaning\add* söz-kalamigha itaet qilmasliqi tüpeylidin putliship yiqilidu; ularning bundaq bolushi aldin békitilgendur.\f □ \fr 2:7-8 \ft \+bd «Emdi étiqad qilghuchi bolghan silerge nisbeten tashning qediri bolidu»\+bd* — yaki, «Bu ul téshi étiqad qilghan silerge nisbeten qimmetliktur». \+bd «Tamchilar erzimes dep tashliwetken bu tash, burjek ul téshi bolup tiklendi!», we: — «Bu tash kishilerge putlikashang tash, ademni yiqitidighan qoram tash bolidu»\+bd* — «Zeb.» 118:22, «Yesh.» 8:14.\f*  \x + \xo 2:7-8 \xt Zeb. 118:22; Mat. 21:42; Ros. 4:11; Rim. 9:33; Yesh. 8:14. \x*   
\m
\v 9 Lékin siler bolsanglar \add Xuda\add* tallighan bir jemet, shahane bir kahinliq, pak-muqeddes bir el, shundaqla Özige alahide xas bolghan bir xelqsiler; buning meqsiti, silerni qarangghuluqtin Özining tilsimat yoruqluqigha chaqirghuchining peziletlirini namayan qilishinglardin ibaret. \f □ \fr 2:9 \ft \+bd «lékin siler bolsanglar Xuda tallighan bir jemet, shahane bir kahinliq, pak-muqeddes bir el, shundaqla Özige alahide xas bolghan bir xelqsiler; buning meqsiti, silerni qarangghuluqtin Özining tilsimat yoruqluqigha chaqirghuchining peziletlirini namayan qilishinglardin ibaret»\+bd* — «Mis.» 19:5-6, 23:22 (LXX), «Yesh.» 43:20-21, «Mal.» 3:17ni körüng.\f*  \x + \xo 2:9 \xt Mis. 19:5; Qan. 7:6; 14:2; 26:18; Ef. 1:14; Weh. 1:6; 5:10. \x*  
\v 10 Burun siler bir xelq hésablanmayttinglar, lékin hazir Xudaning xelqisiler; burun \add Xudaning\add* rehim-shepqitige érishmigenidinglar, lékin hazir érishtinglar.\f □ \fr 2:10 \ft \+bd «Burun siler bir xelq hésablanmayttinglar, lékin hazir Xudaning xelqisiler; burun Xudaning rehim-shepqitige érishmigenidinglar, lékin hazir érishtinglar»\+bd* — «Hosh.» 1:6-9, 2:23ni körüng.\f*  \x + \xo 2:10 \xt Hosh. 2:1; 2:25; Rim. 9:26. \x*   
\b  
\m  
\s1 Xudaning sadiq xizmetkarliri bolunglar  
\m
\v 11 I söyümlüklirim, siler bu dunyagha musapir we méhmandursiler, silerdin ötünümenki, roh-qelbinglar bilen qarshilishidighan etliringlardiki neps-shehwetlerdin özünglarni yiraq tutunglar. \f □ \fr 2:11 \ft \+bd «silerdin ötünümenki, roh-qelbinglar bilen qarshilishidighan etliringlardiki neps-shehwetlerdin özünglarni yiraq tutunglar»\+bd* — grék tilida «roh-qelb» mushu yerde «jan» bilen ipadilinidu. 
\fp  «Etliringlardiki (yaki peqet «etlerdiki») neps-shehwetler» — oqurmenlerning éside barki, Injilda «et» bolsa adette «gunahning qorali», yeni gunah etlirimizni qoral qilip u arqiliq bizni azduridighanliqi we bashquridighanliqini körsitidu. «Rimliqlargha»diki «kirish söz»ni körüng.\f*  \x + \xo 2:11 \xt Rim. 13:14; Gal. 5:16. \x*  
\v 12 Yürüsh-turushunglar étiqadsizlar arisida ésil-peziletlik bolsun. Mushundaq qilghanda, gerche ular silerge yamanliq qilghuchilar dep töhmet qilsimu, del töhmet qilghan ishlarda silerning yaxshi emelliringlargha qarap, \add Xudaning\add* ularni \add oyghitip\add* yoqlaydighan künide uni ulughlishi mumkin.\f □ \fr 2:12 \ft \+bd «Yürüsh-turushunglar étiqadsizlar arisida ésil-peziletlik bolsun»\+bd* — «étiqadsizlar» mushu yerde «yat ellikler» yaki «yat eller» dégen söz bilen ipadilinidu. Adette bu söz «Yehudiy bolmighan eller»ni körsitidu, lékin mushu yerde köchme menide ishlitilidu. \+bd «Mushundaq qilghanda, gerche ular silerge yamanliq qilghuchilar dep töhmet qilsimu, del töhmet qilghan ishlarda silerning yaxshi emelliringlargha qarap, Xudaning ularni oyghitip yoqlaydighan künide uni ulughlishi mumkin»\+bd* — «Xudaning oyghitip yoqlaydighan küni» dégenlik grék tilida «yoqlash küni» dégen söz bilen ipadilinidu. Xudaning ademni «yoqlighanda» ikki xil netijining biri bolidu: (1) bext-beriket, Xuda shapaitini alahide körsitip, insanni towa qilishqa oyghitidu; (2) Xuda ademning gunahlirini jazalaydu. 
\fp  Mushu yerdiki netije yaxshi bolghachqa, «oyghitip yoqlax» dep terjime qilduq.\f*  \x + \xo 2:12 \xt Mat. 5:16; Luqa 1:68; 19:44; Rim. 12:17; 2Kor. 8:21; Fil. 2:15; Tit. 2:8; 1Pét. 3:16. \x*  
\v 13-14 Shunga Rebning hörmitide insanlar arisidiki herbir hakimiyetning tüzümige, meyli eng yuqiri menseptiki padishahqa bolsun yaki u teyinligen hoquqdarlargha bolsun boysununglar. Chünki bu hoquqdarlar \add padishah\add* teripidin yaman ish qilghuchilarni jazagha tartish, yaxshi ish qilghuchilarni hörmetke sazawer qilish üchün teyinlen’gendur. \x + \xo 2:13-14 \xt Rim. 13:1; Tit. 3:1. \x*  
\v 15 Chünki Xudaning iradisi shundaqki, yaxshi emelliringlar bilen nadan ademlerning orunsiz shikayetlirini tuwaqlashtur. \x + \xo 2:15 \xt Tit. 2:8. \x*  
\v 16 Siler erkin-azad bolghininglar bilen, bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning bahanisi qiliwalmanglar, belki Xudaning quli süpitide bolup, \f □ \fr 2:16 \ft \+bd «Siler erkin-azad bolghininglar bilen,...»\+bd* — bizningche, shübhisizki, rosul Pétrus mushu yerde Reb Eysaning «Mat.» 17:24-27de özige éytqan sözlirini eslitidu. «Qoshumche söz»imizni körüng. \+bd «bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning bahanisi qiliwalmanglar»\+bd* — grék tilida «bu erkinlikinglarni yamanliq qilishning niqabi qiliwalmanglar». \+bd «belki Xudaning quli süpitide bolup...»\+bd* — «Xudaning quli» toghrisida: — oqurmenlerge éniqki, Tewrat-injil boyiche Xudaning qulluqida bolush ademning toluq erkinliki, öz ixtiyarliqi bilen bolmisa «Xudaning qulluqida bolush» hésablanmaydu. Xudaning qulluqida bolush insanlargha nisbeten ulugh imtiyazdin ibarettur. Chünki Mesih köp yerlerde «Perwerdigarning quli» dep atilidu (mesilen, «Yesh.» 42:1de we bashqa köp yerlerde). Tewratta, Yeshaya peyghemberning kitabidiki «Perwerdigarning quli» toghruluq bésharetlerni körüng).\f*  \x + \xo 2:16 \xt Yuh. 8:32; Rim. 6:18; Gal. 5:1. \x*  
\v 17 Barliq insanlarni hörmetlenglar, \add étiqadchi\add* qérindashliringlargha méhir-muhebbet körsitinglar, Xudadin qorqunglar, padishahni hörmetlenglar.\f □ \fr 2:17 \ft \+bd «Xudadin qorqunglar, padishahni hörmetlenglar»\+bd* — Xudaning qorqunchi bolmisa hökümdarlarni hörmetlesh peqet insanlardin qorqush bolidu, xalas. Mesilen, rosul Pétrusning «Ros.» 4:19de xatirilen’gen sözlirini körüng.\f*  \x + \xo 2:17 \xt Mat. 22:21; Rim. 12:10; Ef. 4:3; Ibr. 13:1; 1Pét. 1:22; 5:5. \x*   
\b  
\m  
\s1 Eysa Mesih sewr qilishning ülgisidur  
\m
\v 18 Qullar, xojayinliringlargha toluq qorqunch bilen boysununglar — yalghuz méhriban we xush péil xojayinlarghila emes, belki térikkek xojayinlarghimu boysununglar. \f □ \fr 2:18 \ft \+bd «Qullar, xojayinliringlargha toluq qorqunch bilen boysununglar»\+bd* — «qullar» dégen söz mushu yerde hem qullarni hem öy xizmetkarlirini öz ichige alidu. 
\fp  \+bd «toluq qorqunch bilen boysununglar»\+bd* — «toluq qorqunch bilen» dégen sözler grék tilida «barliq qorqunch bilen» dégen bilen ipdilinidu. Menisi shübhisizki, qullarning xojayinlirini hörmetlishide \+bd Xudadin qorqush\+bd*ning türtkisi bolushi kérek. Mesilen, «Kol.» 3:22 we «Ef.» 6:5-7ni körüng.\f*  \x + \xo 2:18 \xt Ef. 6:5; Kol. 3:22; 1Tim. 6:1; Tit. 2:9. \x*  
\v 19 Chünki eger birsi Xuda aldida pak wijdanliq bolush üchün naheq azab-oqubet chekse hemde bulargha sewr-taqet qilsa, bu Xudani xursen qilidu. \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «eger birsi Xuda aldida pak wijdanliq bolush üchün naheq azab-oqubet chekse...»\+bd* — buning ikki menisi bolushi mumkin: — (1) bu adem wijdani arqiliq melum bir ishning Xudaning iradisi ikenlikini bilip, bu yaxshi ishqa emel qilidu, lékin xojayini yaxshi qilghinini chüshenmeyla uni jazalaydu; qul bu naheqlikke sewr-taqet qilidu; (2) qul-xizmetkar xizmitini yaxshi, puxta qilsimu, xojayin beribir uninggha qopal muamile qilidu. 
\fp  Qul-xizmetkar qorqunchtin emes, belki Xudani xursen qilish üchün, Hemmige Qadirning Özi bu yaman ishlargha Öz yaxshi meqsetliri bilen yol qoyghanliqigha iman keltürüp, bu yaman muamilige sewr-taqet qilip chidap, xojayinini kechüriwétidu.\f*  \x + \xo 2:19 \xt Mat. 5:10. \x*  
\v 20 Chünki eger siler gunah ötküzüp, tégishlik urulghininglarda, uninggha berdashliq bersenglar, buning maxtan’ghudek némisi bar! Lékin yaxshi ishlarni qilip azab-oqubet cheksenglar hemde uninggha berdashliq bersenglar, u Xudani xursen qilidu. \x + \xo 2:20 \xt 1Pét. 3:14; 4:14. \x*  
\v 21 Chünki siler del shuninggha chaqirildinglar. Chünki Mesihmu siler üchün azab-oqubet chékip, silerni Özining izidin mangsun dep, silerge ülge qaldurdi; \x + \xo 2:21 \xt Yuh. 13:15; Fil. 2:5; 1Yuh. 2:6. \x*  
\v 22 «U gunah sadir qilip baqmighan, Uning aghzidin héchqandaq aldamchiliq-yalghanchiliqmu tépilmas». \f □ \fr 2:22 \ft \+bd «U gunah sadir qilip baqmighan, Uning aghzidin héchqandaq aldamchiliq-yalghanchiliqmu tépilmas»\+bd* — bu sözler «Yesh.» 53:9din élin’ghan.\f*  \x + \xo 2:22 \xt Yesh. 53:9; 2Kor. 5:21; 1Yuh. 3:5. \x*  
\v 23 U haqaretlen’ginide, til qayturmaytti. Azab-oqubet chekkende, U héch tehdit salmaytti; eksiche, Özini adil höküm chiqarghuchining qollirigha tapshuratti. \f □ \fr 2:23 \ft \+bd «U haqaretlen’ginide, til qayturmaytti. Azab-oqubet chekkende, U héch tehdit salmaytti; eksiche, Özini adil höküm chiqarghuchining qollirigha tapshuratti»\+bd* — Pétrusning bu sözide «Yesh.» 53:7diki bésharet közde tutulidu.\f*  \x + \xo 2:23 \xt Mat. 27:39; Yuh. 8:48,49. \x*  
\v 24 U Özi bizning gunahqa nisbeten ölüp, heqqaniyliqqa nisbeten yashishimiz üchün yaghach tüwrükte gunahlirimizni zimmisige aldi; siler Uning yariliri bilen shipa taptinglar. \f □ \fr 2:24 \ft \+bd «U Özi bizning gunahqa nisbeten ölüp, heqqaniyliqqa nisbeten yashishimiz üchün yaghach tüwrükte gunahlirimizni zimmisige aldi; siler uning yariliri bilen shipa taptinglar»\+bd* — «yaghach tüwrükte» (grék tilida «derexte»), «krést»ni körsitidu, elwette. Mushu yerde tilgha élin’ghan «derex» éren baghchisi otturisidiki ikki derexni, shundaqla Tewrattiki köp bashqa yerlede déyilgen «derex» toghrisidiki témini oqurmenlerning ésige keltüridu (mesilen, «Mis.» 15:23-26, «Qan.» 21:22-23, «Pend.» 3:18, 11:30 qatarliqlar).\f*  \x + \xo 2:24 \xt Yesh. 53:4; Mat. 8:17; Rim. 6:11. \x*  
\v 25 Chünki burun siler qoylardek yoldin ézip ketkensiler, lékin hazir jéninglarning padichisi hem yétekchisining yénigha qaytip keldinglar.\f □ \fr 2:25 \ft \+bd «Chünki burun siler qoylardek yoldin ézip ketkensiler...»\+bd* — grék tilida «kétiwattatisiler». «Yesh.» 6:53ni körüng. \+bd «lékin hazir jéninglarning padichisi hem yétekchisining yénigha qaytip keldinglar»\+bd* — «jéninglarning padichisi hem (qoghdaydighan) yétekchisi» Reb Eysa Mesih, elwette.\f*  \x + \xo 2:25 \xt Yesh. 53:6; Ez. 34:6; Luqa 15:4. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 Er-ayalliq munasiwet  
\m
\v 1-2 Shuninggha oxshash, i ayallar, siler erliringlargha boysununglar. Shundaq qilsanglar, hetta söz-kalamgha itaet qilmaydighan erler bolsa, öz ayalining bu pezilitidin tesirlinip, ixlasmenlik bilen ötküzgen pak yürüsh-turushinglargha qarap, gep-sözsizla qayil qilinidu.\x + \xo 3:1-2 \xt Yar. 3:16; 1Kor. 14:34; Ef. 5:22; Kol. 3:18; Tit. 2:5. \x*  
\v 3 Güzellikinglar sirtqi körünüshtin, yeni alahide örüwalghan chéchinglar we taqighan altun zibu-zinnetlerdin yaki ésil kiyimlerdin bolmisun,\x + \xo 3:3 \xt 1Tim. 2:9; Tit. 2:3. \x*  
\v 4 belki «qelbinglardiki özünglar», yeni mömin we tinch rohtin bolghan chirimas güzelliktin bolsun; bundaq \add güzellik\add* Xudaning aldida intayin qimmetliktur.\f □ \fr 3:4 \ft \+bd «belki «qelbinglardiki özünglar», yeni mömin we tinch rohtin bolghan chirimas güzelliktin bolsun»\+bd* — «qelbinglardiki özünglar» grék tilida «qelbdiki ichki insan» dégen söz bilen bildürülidu.\f*  
\v 5 Chünki burunqi chaghlarda, Xudagha ümidini baghlighan ixlasmen ayallar del mushundaq \add güzellik bilen\add* özlirini zinnetlep, erlirige itaet qilatti.\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «Xudagha ümidini baghlighan ixlasmen ayallar»\+bd* — «ixlasmen» mushu yerde «muqeddes» bilen ipadilinidu.\f*  
\v 6 Del mushundaq yolda Sarah Ibrahimni «ghojam» dep atap, uning sözlirige boysunatti. Siler héchqandaq weswesilerdin qorqmay ishlarni durus qilsanglar, silermu \add Sarahning\add* perzentliri bolghan bolisiler.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «Siler héchqandaq weswesilerdin qorqmay ishlarni durus qilsanglar, silermu Sarahning perzentliri bolghan bolisiler»\+bd* — «héchqandaq weswesilerdin qorqmay ishlarni durus qilsanglar» dégenlikte tekitleydighan ish belkim, ayallar öz yoldashlirini hörmetlishi bilen teng ulardin héchqandaq qorqmasliqi, belki Xudadinla qorqup, ixlasmen bolushi kérek. Démek, ayallarning durus ishlarni qilishning türtkisi erliridin qorqush emes, belki Xudagha ixlasmen bolushtin ibaret bolushi kérek.\f*  \x + \xo 3:6 \xt Yar. 18:12. \x*   
\m
\v 7 Shuninggha oxshash, ey erler, silermu ayalliringlar bilen turushta, ularni ayal kishiler bizdin ajiz bendiler dep bilip ularni chüshinip yétinglar; siler ular bilen \add Xuda\add* shapaet qilghan hayatqa ortaq mirasxor bolup, ularni hörmet qilinglar. Shundaq qilsanglar, dualiringlar tosalghugha uchrimaydu.\f □ \fr 3:7 \ft \+bd «Shuninggha oxshash, ey erler, silermu ayalliringlar bilen turushta, ularni ayal kishiler bizdin ajiz bendiler dep bilip ularni chüshinip yétinglar»\+bd* — «ajiz bende» grék tilida «ajiz qacha-qucha» dégen söz bilen ipadilinidu. Rosul Pétrusning mushu yerde hem erler hem ayallarmu Xudaning xizmitide bolghan qorallar yaki eswablar ikenlikini tekitlimekchi. Mushu yerde «chüshinip yétish» grék tilida «bilish» bilen ipadlinidu. «Yar.» 4:1 we izahatini körüng. Bu ibare erning ayalining öz jinsiy muhebbitige bolghan mohtajliqini untumasliqini öz ichige alidu. \+bd «siler ular bilen Xuda shapaet qilghan hayatqa ortaq mirasxor bolup, ularni hörmet qilinglar»\+bd* — «Xuda shapaet qilghan hayatqa mirasxor» — grék tilida «hayatning shapaitige mirasxor...».\f*  \x + \xo 3:7 \xt Ef. 5:25-33; Kol. 3:19. \x*   
\b  
\m  
\s1 Heqqaniyliq üchün azab chékish  
\m
\v 8 Axirida, hemminglar bir niyet bir meqsette, bir-biringlargha hemderd bolup, bir-biringlarni qérindashlarche söyünglar, ich-baghri yumshaq we kemter bolunglar.\f □ \fr 3:8 \ft \+bd «...ich-baghri yumshaq we kemter bolunglar»\+bd* — yaki «... ich-baghri yumshaq we edeplik bolunglar».\f*  \x + \xo 3:8 \xt Rim. 12:16; 15:5; 1Kor. 1:10; Fil. 2:2; 3:16. \x*  
\v 9 Yamanliqqa yamanliq, ahanetke ahanet bilen emes, eksiche, bext tilesh bilen jawab qayturunglar. Chünki siler del bu ishqa chaqirilghansiler; shuning bilen özünglar bextke mirasxor bolisiler. \x + \xo 3:9 \xt Law. 19:18; Pend. 20:22; 24:29; Mat. 5:39; 25:34; Rim. 12:17; 1Kor. 6:7; 1Tés. 5:15; 1Tim. 4:8. \x*  
\v 10 Chünki \add muqeddes yazmilarda yézilghinidek\add*: —  
\m «Kimki hayatni söyüp, yaxshi kün körgüchi bolay dése,  
\m Tilini yamanliqtin tartsun,  
\m Lewliri mekkarliqtin néri bolsun;\x + \xo 3:10 \xt Zeb. 34:12-16; Yaq. 1:26. \x*   
\m
\v 11 Yamanliqtin özini tartip,  
\m Güzel emellerni qilip yürsun;  
\m Aman-xatirjemlikni izdep, uni qoghlap yürsun.\f □ \fr 3:11 \ft \+bd «aman-xatirjemlikni izdep,..»\+bd* — yaki «hemmeylen bilen inaq ötüshke tiriship,...».\f*  \x + \xo 3:11 \xt Zeb. 37:27; Yesh. 1:16; 3Yuh. 11. \x*   
\m
\v 12 Chünki Perwerdigarning közi heqqaniylarning üstide turidu,  
\m Uning quliqi ularning iltijalirigha ochuq turidu;  
\m Lékin Perwerdigarning yüzi rezillik yürgüzgüchilerge qarshi turidu».\f □ \fr 3:12 \ft \+bd «...Chünki Perwerdigarning közi heqqaniylarning üstide turidu, Uning quliqi ularning iltijalirigha ochuq turidu; lékin Perwerdigarning yüzi rezillik yürgüzgüchilerge qarshi turidu»\+bd* — (10-12-ayet) «Zeb.» 34:12-16.\f*  \x + \xo 3:12 \xt Zeb. 34:12-16. \x*   
\m
\v 13 Eger siler daim yaxshi ishlarni qilishqa intilsenglar, kim silerge yamanliq qilar? \f □ \fr 3:13 \ft \+bd «Eger siler daim yaxshi ishlarni qilishqa intilsenglar,...»\+bd* — bezi kona köchürmilerde «eger siler yaxshi qilghuchilarni ülge qilsanglar,...» déyilidu.\f*  
\v 14 Lékin hetta heqqaniyliq yolida azab-oqubet cheksenglarmu, oxshashla bextliksiler! Lékin ularning wehimisidin qorqmanglar we alaqzade bolmanglar; \f □ \fr 3:14 \ft \+bd «Lékin ularning wehimisidin qorqmanglar we alaqzade bolmanglar...»\+bd* — «Yesh.» 8:12.\f*  \x + \xo 3:14 \xt Yesh. 8:12-13; Yer. 1:8; Mat. 5:10; 1Pét. 2:20; 4:14. \x*  
\v 15 belki qelbinglarda Reb Mesihni hemmidin üstün dep bilinglar; silerde bolghan ümidning sewebini sorighanlargha mömin-mulayimliq we ixlasliq bilen jawab bérishke hemishe teyyar turunglar. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «belki qelbinglarda Reb Mesihni hemmidin üstün dep bilinglar»\+bd* — bu sözler «Yesh.» 8:13de tépilidu. «Reb Mesihni hemmidin üstün dep bilinglar» grék tilida «rebni muqeddes qilip» dégen söz bilen ipadilinidu. Mushu ayette «muqeddes» dégen söz «pak» dégen adettiki menide ishlitilmey, belki Rebning hemme bashqa zatlardin pütünley bashqiche, pütünley üstün ikenlikini bildüridu. \+bd «silerde bolghan ümidning sewebini sorighanlar»\+bd* — «ümid» — menggülük hayatqa baghlighan, elwette. \+bd «silerde bolghan ümidning sewebini sorighanlargha mömin-mulayimliq we ixlasliq bilen jawab bérishke hemishe teyyar turunglar»\+bd* — «ixlasliq bilen» grék tilida «qorqunch bilen» dégen söz bilen ipadilinidu. 
\fp  Bizningche bu qorqunch: (1) Xudadin bolidu — démek, men jawab berginimde ademning chirayidin yaki uni renjitishtin qorqmaymen, belki peqet Xudadin qorqimen, we (2) jawabimning birer jayining heqiqettin ézip kétishidin, gépimining xataliq yéri bolup qélishidin qorqushmu bar.\f*  \x + \xo 3:15 \xt Ayup 1:21; Zeb. 119:46; Ros. 4:8. \x*  
\v 16 Herdaim wijdaninglarni pak tutunglar; shuning bilen silerge «yamanliq qilghuchilar» dep töhmet qilghanlar silerning Mesihde bolghan peziletlik yürüsh-turushunglarni körüp, özliri qilghan töhmetlerdin xijil bolsun. \x + \xo 3:16 \xt Tit. 2:8; 1Pét. 2:12,15. \x*  
\v 17 Chünki Xudaning iradisi shundaq bolsa, yaxshiliq qilghininglar üchün azab-oqubet cheksenglar, bu yaman ish qilghininglar tüpeylidin azab-oqubet chekkininglardin ewzel, \add elwette\add*.  
\v 18 Chünki Mesih bizni Xuda bilen yarashturush üchün, yeni Heqqaniy Bolghuchi heqqaniy emeslerni dep, birla qétimliq azab-oqubet chekti; gerche U ten jehette öltürülgen bolsimu, lékin rohta janlanduruldi;\f □ \fr 3:18 \ft \+bd «yeni Heqqaniy Bolghuchi heqqaniy emeslerni dep, birla qétimliq azab-oqubet chekti»\+bd* — «Heqqaniy Bolghuchi» Mesihni körsitidu, elwette. \+bd «gerche U ten jehette öltürülgen bolsimu, lékin rohta janlanduruldi»\+bd* — bu ajayib heqiqet toghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*  \x + \xo 3:18 \xt Rim. 5:6; Ibr. 9:15,28. \x*  
\v 19 shuning bilen U solap qoyulghan rohlarning yénigha mushu rohiy hayatliqi bilen bérip, \add Özining bu ghelibisini\add* jakarlidi. \f □ \fr 3:19 \ft \+bd «shuning bilen U solap qoyulghan rohlarning yénigha mushu rohiy hayatliqi bilen bérip, Özining bu ghelibisini jakarlidi»\+bd* — «mushu rohiy hayatliq bilen bérip...» grék tilida «uningda bérip...» bilen ipadilinidu. Eyni grékche tékistte uning némini jakarlighini éniq déyilmigen. Biz «Özining ghelibisi»ni qoshup yazduq. Chünki uyghur tilida «jakarlash» dégen péilning melum bir toldurghuchisi bolushi kérek, shuningdek Mesih ulargha uqturghan xewerning mezmuni choqum Özining bayatin ada qilghan ulugh qurbanliqi bilen munasiwiti bolushi lazim.\f*  \x + \xo 3:19 \xt 1Pét. 4:6. \x*  
\v 20 \add solap qoyulghan\add* bu rohlar burunqi zamanda, yeni Nuh \add peyghember\add*ning künliride, kéme yasiliwatqan mezgilde Xuda sewrchanliq bilen \add kishilerning towa qilishini\add* kütkinide, Uninggha itaetsizlik qildi. Peqet shu kémige kirgen birqanchisi, yeni jemiy sekkiz jan su arqiliq qutquzuldi. \f □ \fr 3:20 \ft \+bd «...solap qoyulghan bu rohlar burunqi zamanda, yeni Nuh peyghemberning künliride, kéme yasiliwatqan mezgilde Xuda sewrchanliq bilen kishilerning towa qilishini kütkinide, Uninggha itaetsizlik qildi. Peqet shu kémige kirgen birqanchisi, yeni jemiy sekkiz jan su arqiliq qutquzuldi»\+bd* — «solap qoyulghan bu rohlar» toghrisida alimlarning ikki xil qarishi bar: (1) ular Nuh peyghemberning dewride qiz-ayallargha neps-shehwet qilghan perishtilerni körsitidu («Yar.» 6:1-6ni we izahatni, «2Pét.» 2:4-5, «Yeh.» 6-8ni körüng); (2) Nuh peyghember dewridiki Xudaning sözige kirmigen, rehimini ret qilip topanda ölgen itaetsiz ademlerning insaniy rohlirini körsitidu. 
\fp  «Qoshumche söz»imizde bu ikki pikir we toluq ayetning menisi üstide toxtilimiz.\f*  \x + \xo 3:20 \xt Yar. 6:3,14; 8:18; Mat. 24:37; Luqa 17:26; Rim. 2:4; 2Pét. 2:5. \x*  
\v 21 Mana bu «sugha chömüldürüsh»ning béshariti bolghan. Emdi chömüldürüsh — bedenning kirdin tazilinishi emes, belki ademning pak wijdan bilen Eysa Mesihning tirildürülüshi arqiliq Xudadin tiligen telipi — bizni hazir qutquzuwatidu \f □ \fr 3:21 \ft \+bd «Mana bu «sugha chömüldürüsh»ning béshariti bolghan. Emdi chömüldürüsh — bedenning kirdin tazilinishi emes, belki ademning pak wijdan bilen Eysa Mesihning tirildürülüshi arqiliq Xudadin tiligen telipi — bizni hazir qutquzuwatidu»\+bd* — «ademning pak wijdanining ... Xudadin tiligen telipi» dégenning bashqa birxil terjimisi «ademning pak wijdan üchün... Xudadin tiligen telipi». Bu ikki terjime, shundaqla bu muhim ayet oghruluq «qoshumche söz»imizde toxtilimiz.\f*  \x + \xo 3:21 \xt Ros. 2:38-39; Ef. 5:26; Kol.2:11-13 \x*  
\v 22 (Mesih \add tirilip\add* ershke chiqip, perishtiler, barliq rohiy hoquqdarlar we küchlükler Uninggha bosunduruldi we u Xudaning ong yénida turmaqta).\x + \xo 3:22 \xt Ef. 1:20. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 Xuda yolida yashash  
\m
\v 1 Emdi Mesih ténide azab-oqubet chekkeniken, silermu shundaq irade bilen özünglarni qorallandurunglar. (chünki \add Xuda yolida\add* öz ténide azab-oqubet chekken kishi gunahtin qol üzgen bolidu;\x + \xo 4:1 \xt Rim. 6:7; Ibr. 12:1. \x*  
\v 2 undaq kishi ténide qalghan hayatini yene insaniy neps-heweslerge bérilish bilen emes, belki Xudaning iradisige muwapiq ötküzidu).\x + \xo 4:2 \xt Rim. 14:7; 2Kor. 5:15; Gal. 2:20; Ef. 4:24; 1Tés. 5:10; Ibr. 9:14. \x*  
\v 3 Chünki künlirimizni yat ellik étiqadsizlarning iradisige emel qilish bilen, yeni hertürlük buzuqchiliq-shehwaniyliq, neps-hewesler, haraqkeshlik, eysh-ishret, meyxorluq we yirginchlik butpereslikler ichide ötküzginimiz emdi kupaye qilar!\f □ \fr 4:3 \ft \+bd «Chünki künlirimizni yat ellik étiqadsizlarning iradisige emel qilish bilen...»\+bd* — «yat ellik étiqadsizlar» grék tilida «yat ellikler» yaki «taipiler» dégen birla söz bilen ipadilinidu. Injil dewri kelgüche Yehudiylardin bashqa pütkül dunyadikiler («yat eller») dégüdek butperes idi; shunga mushu yerde Pétrus bu ibare bilen «butperes kapirlar»ni körsitidu. Pétrusning bu xétining eslidiki oqurmenliri, shübhisizki, mushundaq ademlerdin idi. \+bd «hertürlük buzuqchiliq-shehwaniyliq, neps-hewesler, haraqkeshlik, eysh-ishret, meyxorluq we yirginchlik butpereslikler ichide ötküzginimiz emdi kupaye qilar!»\+bd* — «kupaye qilar!» — Bu intayin kinayilik, hejwiy gep, elwette.\f*  \x + \xo 4:3 \xt Ef. 4:17. \x*  
\v 4 Bu ishlarda ular silerning ulargha hemrah bolup shundaq iplasliqqa yügürmigenlikinglargha ejeblinip, silerni haqaretlimekte.  
\v 5 Ular haman hem tiriklerni we ölgenlerni soraq qilishqa teyyar Turghuchigha hésab bermey qalmaydu.\f □ \fr 4:5 \ft \+bd «ular haman hem tiriklerni we ölgenlerni soraq qilishqa teyyar Turghuchigha hésab bermey qalmaydu»\+bd* — «soraq qilishqa teyyar Turghuchi» Mesihni körsitidu.\f*  
\v 6 Shunga del shu sewebtin, ölgenler ette yashawatqan insanlar \add soraq qilinidighan\add*dek soraq qilinip, Xudagha nisbeten rohta yashisun dep, ularghimu xush xewer yetküzülgen.\f □ \fr 4:6 \ft \+bd «Shunga del shu sewebtin, ölgenler ette yashawatqan insanlar soraq qilinidighandek soraq qilinip, Xudagha nisbeten rohta yashisun dep, ularghimu xush xewer yetküzülgen»\+bd* — «xush xewer» — Muqeddes kitabta Mesihning ölümi we tirilishidin bolghan nijat toghruluq, elwette.Bu ayet toghruluq nurghun pikirler bar. «Qoshumche söz»imizde bularni bayan qilimiz.\f*  \x + \xo 4:6 \xt Yuh. 5:25; 1Pét. 3:19. \x*   
\b  
\m  
\s1 Xudaning sadiq xizmetchisi  
\m
\v 7 Emdi barliq ishlarning axirlishidighan küni yéqinlashmaqta; shunga, salmaq bolunglar we dua qilishqa segek turunglar.\x + \xo 4:7 \xt Luqa 21:34; 1Yuh. 2:18. \x*  
\v 8 Lékin hemmidin muhimi, bir-biringlargha qizghin méhir-muhebbette turuwéringlar. Chünki «méhir-muhebbet nurghunlighan gunahlarni yapar».\f □ \fr 4:8 \ft \+bd «méhir-muhebbet nurghunlighan gunahlarni yapar»\+bd* — bu sözler Tewrattiki Sulaymanning «pend-nesihetler»i din, «Pend.» 10:12din élin’ghan. Menisi, shübhisizki, hem bashqilarning gunahlirini kechürüm qilish hem mumkin bolsa bashqilargha yaymasliqni öz ichige alidu.\f*  \x + \xo 4:8 \xt Pend. 10:12. \x*  
\v 9 Bir-biringlardin aghrinmay özara méhmandost bolunglar. \x + \xo 4:9 \xt Rim. 12:13; Fil. 2:14; Ibr. 13:2. \x*  
\v 10 Xuda teripidin herbiringlargha ata qilin’ghan iltipatqa binaen, uning hertereplik méhri-shepqitini kishilerge yetküzidighan yaxshi ghojidarlar süpitide, bu iltipat bilen bir-biringlargha xizmet qilinglar. \x + \xo 4:10 \xt Pend. 3:28; Rim. 12:6; 2Kor. 8:11. \x*  
\v 11 Kim söz qilsa, u Xudaning kalam-bésharetlirini yetküzgüchi süpitide sözlisun. Kim bashqilargha xizmet qilsa, u Xuda ata qilghan küch-qudriti bilen xizmet qilsun. Shundaq bolghanda, Xuda hemme ishta Eysa Mesih arqiliq ulughlinidu. Barliq shan-sherep we küch-qudret Uninggha ebedil’ebedgiche mensuptur, amin!\f □ \fr 4:11 \ft \+bd «Kim söz qilsa, u Xudaning kalam-bésharetlirini yetküzgüchi süpitide sözlisun»\+bd* — «söz qilish» mushu yerde, shübhisizki, jamaette sözlesh, bolupmu telim bérishni körsitishi mumkin.\f*  \x + \xo 4:11 \xt Yer. 23:22. \x*   
\b  
\m  
\s1 Étiqadchilarning azab-oqubetke sewr qilishi  
\m
\v 12 Söyümlüklirim, otluq sinaqning béshinglargha chüshkenlikige qarap, ajayib ishqa yoluqup qaldim, dep heyran qalmanglar. \x + \xo 4:12 \xt Yer. 48:10; 1Kor. 3:13; 1Pét. 1:7. \x*  
\v 13 Belki, Mesihning azab-oqubetlirige qandaq ortaq bolghan bolsanglar, siler shundaq shadlininglar. Shuning bilen Uning shan-sheripi ayan qilin’ghinida, silermu yayrap shadlinisiler. \f □ \fr 4:13 \ft \+bd «Shuning bilen Uning shan-sheripi ayan qilin’ghinida, silermu yayrap shadlinisiler»\+bd* — «Uning shan-sheripi ayan qilin’ghinida»: — démek, Mesih qayta kelginide.\f*  
\v 14 Siler Mesihning nami tüpeylidin haqaretke uchrisanglar, bextlik bolisiler! Chünki shan-sherepning Rohi, yeni Xudaning Rohi wujudunglargha chüshken bolidu. \f □ \fr 4:14 \ft \+bd «Siler Mesihning nami tüpeylidin haqaretke uchrisanglar, bextlik bolisiler! Chünki shan-sherepning Rohi, yeni Xudaning Rohi wujudunglargha chüshken bolidu»\+bd* — «Yesh.» 11:2ni körüng. Bezi kona köchürmiliride «Ular teripidin uninggha kupurluq qilinidu, lékin silerning teripinglardin ulughlinidu» dep qoshulidu.\f*  \x + \xo 4:14 \xt Mat. 5:10; 1Pét. 2:20; 3:14. \x*  
\v 15 Aranglardin birining azab-oqubet chékishi hergizmu qatil, oghri, rezil yaki chépilghaq bolush sewebidin bolmisun.  
\v 16 Biraq chekken azab-oqubiti «Mesihiy» dep atalghanliqi sewebidin bolsa, u buningdin nomus qilmisun; eksiche, mushu nam \add bilen\add* \add atalghanliqi\add* üchün Xudagha medhiye oqusun. \f □ \fr 4:16 \ft \+bd «Biraq chekken azab-oqubiti «Mesihiy» dep atalghanliqi sewebidin bolsa, u buningdin nomus qilmisun; eksiche, mushu nam bilen atalghanliqi üchün Xudagha medhiye oqusun»\+bd* — «Mesihiy» grék tilida «Xristiyan». «Mesih» grék tilida «Xristos» dep ipadilinidu.\f*  
\v 17 Chünki soraqning bashlinidighan waqti-saiti keldi; soraq aldi bilen Xudaning öyidikiliridin bashlinidu; we eger biz bilen bashlansa, u halda Xudaning xush xewirige qulaq salmighanlarning aqiwiti néme bolar? \f □ \fr 4:17 \ft \+bd «Chünki soraqning bashlinidighan waqti-saiti keldi; soraq aldi bilen Xudaning öyidikiliridin bashlinidu»\+bd* — shübhisizki, rosul Pétrus yuqirida tilgha alghan azab-oqubetler we sinashlar Xudaning öz ailisidikilerge nisbeten birxil soraqning bashlinishi yaki terbiye bolup, kemchiliklirimizni ochuq qilidighan sinaqlar, dep hésablighili bolidu.\f*  \x + \xo 4:17 \xt Yer. 25:29; Luqa 10:12; 23:31. \x*  
\v 18 \add Del\add* \add muqeddes yazmilarda yézilghinidek\add*: —  
\m «Eger heqqaniylarning qutquzulushi tes bolsa,  
\m Ixlassizlar hem gunahkarlarning aqiwiti qandaq bolar?»\f □ \fr 4:18 \ft \+bd «Eger heqqaniylarning qutquzulushi tes bolsa, ixlassizlar hem gunahkarlarning aqiwiti qandaq bolar?»\+bd* — Tewrat «Pend.» 11:13, LXX grékche terjimisidin élin’ghan. Grék tilida «Ixlassizlar hem gunahkarlar nede körünidu?!» dégen sözler bilen ipadilinidu.\f*  \x + \xo 4:18 \xt Pend. 11:31. \x*   
\b  
\m
\v 19 Shuning üchün, Xudaning iradisi bilen azab-oqubet chekkenler yaxshi emellerni dawam qilip, jénini wediside turidighan Yaratquchigha amanet qilip tapshursun.\f □ \fr 4:19 \ft \+bd «... Xudaning iradisi bilen azab-oqubet chekkenler yaxshi emellerni dawam qilip, jénini wediside turidighan Yaratquchigha amanet qilip tapshursun»\+bd* — «wedisida turidighan Yaratquchi» dégen ibare intayin ehmiyetlik. «Qoshumche söz»imizde uning üstide azraq toxtilimiz.\f*   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 Aqsaqallar we yashlargha qilin’ghan nesihet  
\m
\v 1 Emdi men aranglardiki aqsaqallardin (Mesihning azab-oqubetlirining guwahchisi, namayan qilinidighan shan-sherepke nésip bolghuchi we silerge oxshash bir aqsaqal süpitide) shuni ötünimenki,\f □ \fr 5:1 \ft \+bd «Mesihning azab-oqubetlirining guwahchisi, namayan qilinidighan shan-sherepke nésip bolghuchi we silerge oxshash bir aqsaqal süpitide...»\+bd* — «namayan qilinidighan shan-sherep» dégenlik Mesihning qaytip kélishide namayan bolidighan shan-sherep.\f*  
\v 2 — Xudaning silerning aranglardiki padisini obdan béqinglar; ulargha yétekchilik xizmitide bolup, uni mejburen emes, belki ixtiyaren zimminglargha élinglar; pul-dunya üchün emes, belki xushalliq bilen qilinglar.\f □ \fr 5:2 \ft \+bd «Xudaning silerning aranglardiki padisini obdan béqinglar»\+bd* — «Xudaning ... padisi» jamaet, elwette. \+bd «ulargha yétekchilik xizmitide bolup, uni mejburen emes, belki ixtiyaren zimminglargha élinglar»\+bd* — «ulargha yétekchilik xizmitide bolup...» — bezi kona köchürmilerde «Xudagha qarap ulargha yétekchilik xizmitide bolup...» déyilidu. \+bd «pul-dunya üchün emes, belki xushalliq bilen qilinglar»\+bd* — «pul-dunya üchün emes» dégenlik Pétrusning eyni sözliri: — «haramdin bolghan pul üchün emes» — Pétrusning mushu sözler bilen körsetkini: «pul ademni choqum gunahkar qilidu» dégenlik emes, chünki herbirimiz pulni ishlitishimiz kérek; uning körsetkini, shübhisizki, pulning derweqe ademni gunahkar qilish xetiri bardur. Pulning özi eslide gunahning dunyada peyda bolghanliqidin peyda bolghan; gunah bolmisa pul bolalmaytti; shu tereptinmu «haramdin bolghan».\f*  \x + \xo 5:2 \xt Ros. 20:28; 1Tim. 3:3; Tit. 1:7. \x*  
\v 3 Xudaning padisigha ghojining öz teelluqatlirigha bolghinidek bolmay, belki ulargha ülge bolunglar.\f □ \fr 5:3 \ft \+bd «Xudaning padisigha ghojining öz teelluqatlirigha bolghinidek bolmay, belki ulargha ülge bolunglar»\+bd* — yaki «özige amanet qilin’ghanlargha (jamaettikilerge, démek) özi beg özi xan boluwalmay, belki ulargha ülge bolunglar».\f*  \x + \xo 5:3 \xt 2Kor. 1:24; Fil. 3:17; 1Tim. 4:12; Tit. 2:7. \x*  
\v 4 Shundaq qilsanglar, Bash Padichi ashkare bolghanda, menggü tozumas shan-sherep tajigha érishisiler.\f □ \fr 5:4 \ft \+bd «Bash Padichi qaytip ashkare bolghanda»\+bd* — Reb Eysa qaytip kelgende. \+bd «menggü tozumas shan-sherep tajigha érishisiler»\+bd* — grék «Olimpik» musabiqiside ghaliblargha gül-giyahtin örülgen taj in’am qilinatti. Bu bir kün ichidila tozup kétidighan taj, elwette.\f*  \x + \xo 5:4 \xt Yesh. 40:11; Ez. 34:23; Yuh. 10:11; 1Kor. 9:25; Ibr. 13:20; 2Tim. 4:8; Yaq. 1:12; 1Pét. 1:4; 2:25. \x*   
\m
\v 5 Ey yashlar, chonglargha boysununglar. Shuningdek, hemminglar bir-biringlargha nisbeten kichik péilliqni üstünglargha oriwélinglar. Chünki: «Xuda tekebburlargha qarshidur, lékin mömin-kemterlerge shepqet qilidu».\f □ \fr 5:5 \ft \+bd «Ey yashlar, chonglargha boysununglar. Shuningdek, hemminglar bir-biringlargha nisbeten kichik péilliqni üstünglargha oriwélinglar»\+bd* — «chonglar» dégenning bashqa birxil terjimisi «aqsaqallar». Lékin mushu yerde «chonglar» yaki «yashan’ghanlar»gha toghra kélidu. \+bd «Xuda tekebburlargha qarshidur, lékin mömin-kemterlerge shepqet qilidu»\+bd* — «Pend.» 3:34; «Yaq.» 4:6nimu körüng.\f*  \x + \xo 5:5 \xt Pend. 3:34; Rim. 12:10; Fil. 2:3; Yaq. 4:6. \x*  
\v 6 Özünglarni Xudaning qudretlik qoli astida töwen tutunglar. Shundaq qilsanglar, waqti-saiti kelgende Xuda silerni yuqiri kötüridu;\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «Özünglarni Xudaning qudretlik qoli astida töwen tutunglar. Shundaq qilsanglar, waqti-saiti kelgende Xuda silerni yuqiri kötüridu»\+bd* — buning toluq menisi belkim «Xudaning qudretlik qoli üstünglargha terbiye bérish üchün chüshken bolsa, uning astida töwen turunglar, özünglarni uning astida töwen tutunglar».\f*  \x + \xo 5:6 \xt Ayup 22:29; Pend. 29:23; Mat. 23:12; Luqa 14:11; Yaq. 4:10. \x*  
\v 7 Barliq ghem-qayghuliringlarni Uning üstige tashlap qoyunglar. Chünki U silerning ghéminglarni qilidu.\x + \xo 5:7 \xt Zeb. 55:22; Mat. 6:25; Luqa 12:22; 1Kor. 9:9; Fil. 4:6; Ibr. 13:5; 1Tim. 6:8. \x*   
\m
\v 8 Özünglarni hoshyar we segek tutunglar. Chünki düshmininglar bolghan Iblis xuddi hörkirewatqan shirdek, yutqudek birsini izdep qatrap yürmekte;\x + \xo 5:8 \xt Ayup 1:7; Luqa 22:31; 1Tés. 5:6; 1Pét. 1:13; 4:7. \x*  
\v 9 siler étiqadinglarda ching turup uninggha qarshi turunglar. Chünki bilisilerki, pütün dunyadiki qérindashliringlarmu oxshash azab-oqubetlerning tügishigüche chidawatidu. \f □ \fr 5:9 \ft \+bd «Chünki bilisilerki, pütün dunyadiki qérindashliringlarmu oxshash azab-oqubetlerning tügishigüche chidawatidu»\+bd* — «pütün dunyadiki qérindashlar» dégenlik belkim (1) Yehudiye-Galiliyede turuwatqan, öz yurtdashliri teripidin ziyankeshlikke uchrawatqan Yehudiy qérindashlarni; (2) «yat ellik qérindashlar» — yat ellik butperesler arisida turuwatqan, ular teripidin ziyankeshlikke uchrawatqan Yehudiy emes qérindashlarni, yaki; (3) her ikkisini körsitidu. 
\fp  «... tügishigüche chidawatidu» dégen söz bu azab-oqubetlerning; (1) Xudaning meqsetlirige, shundaqla Öz muqeddes bendilirige zörür ikenlikini we; (2) cheklik ikenlikini körsitidu.\f*  \x + \xo 5:9 \xt Ef. 4:27; Yaq. 4:7. \x*  
\v 10 Emma silerni Mesih Eysa arqiliq Özining menggülük shan-sheripige chaqirghan, pütkül méhir-shepqetning Igisi bolghan Xuda azraqqine waqit azab-oqubet chekkininglardin kéyin, Özi silerni eslige keltürüp, des turghuzup, mustehkem we ulgha békitilgendek tewrenmes qilidu. \f □ \fr 5:10 \ft \+bd «Xuda... Özi silerni eslige keltürüp...»\+bd* — eslige keltürüp» yaki «qorallandurup» yaki «kamil qilip...». \+bd «(silerni) ... ulgha békitilgendek tewrenmes qilish»\+bd* — grék tilida bir péil bilenla ipadilinidu.\f*  \x + \xo 5:10 \xt Ibr. 10:37; 1Pét. 1:6. \x*  
\v 11 Uninggha \add barliq\add* shan-sherep we küch-qudret ebedil’ebed mensup bolghay, amin!\f □ \fr 5:11 \ft \+bd «Uninggha barliq shan-sherep we küch-qudret ebedil’ebed mensup bolghay, amin!»\+bd* — bezi kona köchürmilerde peqet «Uninggha barliq küch-qudret ebedil’ebed mensup bolghay, amin!» déyilidu.\f*   
\b  
\m  
\s1 Axirqi salam  
\m
\v 12 Men bu qisqighina xetni yézip, özüm sadiq qérindishim dep bilidighan Silwanusning wasitisi bilen silerge yollidim. Ushbu xetni yézishimning meqsiti, silerge jékilesh we silerni righbetlendürüsh, shundaqla Xudaning heqiqiy méhir-shepqitining ene shundaq ikenlikige guwahliq bérishtin ibarettur. Bu méhir-shepqette ching turunglar.\f □ \fr 5:12 \ft \+bd «Men bu qisqighina xetni yézip, özüm sadiq qérindishim dep bilidighan Silwanusning wasitisi bilen silerge yollidim»\+bd* — mushu Silwanus belkim eslide rosul Pawlusning hemrahi we xizmetdishi bolghan Silwanus idi (mesilen «Ros.» 16-17-bablarni körüng) «Silwanusning wasitisi bilen» — yeni mumkinchilik barki, ushbu xetni yézishqa Silwanus rosul Pétrusqa katip bolghanidi. \+bd «Ushbu xetni yézishimning meqsiti, silerge jékilesh we silerni righbetlendürüsh...»\+bd* — «jékilesh» we «righbetlendürüsh» grék tilida bir péil bilenla ipadilinidu.\f*   
\m
\v 13 Siler bilen bille tallan’ghan Babilda turuwatqan jamaet we oghlum Markustin silerge salam. \f □ \fr 5:13 \ft \+bd «Siler bilen bille tallan’ghan Babilda turuwatqan jamaet»\+bd* — bezi tarixshunaslar «Babil» dégenlikni heqiqiy (Efrat deryasi boyidiki) Babilon (Babil) shehirini körsitidu, dep qaraydu. Yene beziler «Babil»ni «Rim shehirining étiqadchilar arisidiki mexpiy nami» dep qaraydu — shu waqittiki étiqadchilar Rim shehirini mexpiy halda Babil (chirikliship ketken «bu dunya»ning simwoli) dep atighan bolushi mumkin. Rosul Pétrusning Babil shehiride bolghanliqi toghrisida tarixta melumat yoq we uning Rim shehiride turghanliqi toghruluq ispat bar. \+bd «jamaet»\+bd* — eslidiki grékche tékistte — «turuwatqan qiz». Bu ibare Rimdiki jamaetni körsitishi mumkin. \+bd «oghlum Markustin silerge salam»\+bd* — «oghlum Markus» rosul Pétrusning rohiy jehettiki oghli. Emeliyette Markus Pétrusningki jiyen ukisi bolushi mumkin idi.\f*   
\m
\v 14 Bir-biringlar bilen méhribanlarche söyüshüp salamlishinglar.  
\m Silerge, yeni Mesihde bolghan hemminglargha amanliq-xatirjemlik yar bolghay!\x + \xo 5:14 \xt Rim. 16:16; 1Kor. 16:20; 2Kor. 13:12; 1Tés. 5:26. \x*