\id LEV 
\ide UTF-8
\h Лавийлар
\toc1 Лавийлар
\toc2 Лавийлар
\toc3 Лав.
\mt1 Лавийлар
\c 1
\s1 «Каһин-лавийларниң дәстури» •••• Көйдүрмә қурбанлиқ тоғрисидики бәлгүлимиләр
\m
\v 1 Вә Пәрвәрдигар Мусани чақирип җамаәт чедиридин униңға сөз қилип мундақ деди: —\f □ \fr 1:1 \fr*\ft \+bd «Вә»\+bd* — «Лавийлар» яки «Каһин-лавийларниң дәстури» дегән китап «вә» дегән сөз билән башлиниду. Шуниң билән бу сөз «Каһин-лавийларниң дәстури»ни «Мисирдин чиқиш» дегән китапниң әң ахирқи айити (40-бап, 38-айәт) билән зич бағлайду. Мәзкур китап униң давамидур. «Кириш сөз»имизни көрүң. \+bd «җамаәт чедири»\+bd* — яки «көрүшүш чедири». «җамаәт чедири» дегән сөздики «җамаәт» ибраний тилида «Худа билән учришиш» яки «Худа билән дидарлишиш» дегән уқумни билдүриду.\ft*\f*
\m
\v 2 Сән Исраилларға сөз қилип уларға мундақ дегин: — Әгәр силәрдин бириңлар Пәрвәрдигарниң алдиға бир қурбанлиқни сунмақчи болсаңлар, қурбанлиғиңларни чарпайлардин, йәни кала яки ушшақ маллардин сунушуңлар керәк.
\m
\v 3 Әгәр униң сунидиғини калилардин көйдүрмә қурбанлиқ болса, ундақта у беҗирим әркәк һайванни кәлтүрсун; униң Пәрвәрдигарниң алдида қобул болуши үчүн уни җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдида сунсун. \x + \xo 1:3 \xo*\xt Мис. 29:10\xt*\x* 
\v 4 У қолини көйдүрмә қурбанлиқниң бешиға қойсун; шуниң билән қурбанлиқ униң орниға кафарәт болушқа қобул қилиниду. \f □ \fr 1:4 \fr*\ft \+bd «кафарәт \+bd*\+bdit болуш\+bdit*» — (ибраний тилида «кафар» яки «киппур») түп мәнаси «йепиш». Гуналарға «кафарәт кәлтүрүш» дегәнлик «гуналарни йепиш» дегәнликтур. Тәврат дәвридә Худа гуналарни вақитлиқ япатти вә шуниңдәк шу гуналардин товва қилип қурбанлиқ кәлтүргән бәндилирини кәчүрүм қилатти. Инҗил дәври кәлгәндә у Мәсиһниң қурбанлиғи вастиси билән инсанларниң гуналирини «елип ташлайду» («Юһ.» 1:29, 36ни көрүң).\ft*\f* 
\v 5 Андин у Пәрвәрдигарниң һозурида буқини боғузлисун; каһинлар болған Һарунниң оғуллири қенини кәлтүрүп, җамаәт чедириниң кириш ағзидики қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпсун. 
\v 6 Андин \add қурбанлиқ қилғучи\add* көйдүрмә қурбанлиқ қилинған һайванниң терисини союп, тенини парчилисун 
\v 7 вә Һарун каһинниң оғуллири қурбангаһта от қалап отниң үстигә отунларни тизсун. 
\v 8 Андин каһинлар болған Һарунниң оғуллири гөш парчилирини, беши вә мейи билән қошуп, қурбангаһдики отниң үстидики отунниң үстигә тәртип билән тизип қойсун. \f □ \fr 1:8 \fr*\ft \+bd «каһинлар болған Һарунниң оғуллири»\+bd* — Һарун баш каһин, оғуллири каһинлар қилип бекитилгән еди («Мис.» 28:1).\ft*\f* 
\v 9 Лекин униң ич-қарни билән пачақлирини \add қурбанлиқ сунғучи\add* суда жуйсун; андин каһин һәммисини елип келип қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. Бу от арқилиқ сунулидиған қурбанлиқ һесавида, Пәрвәрдигарға хушбуй чиқирилидиған көйдүрмә қурбанлиқ болиду.
\b
\m
\s1 Қой падисидин қилинған қурбанлиқ
\m
\v 10 Әгәр у көйдүрмә қурбанлиқ қилиш үчүн ушшақ маллардин қой я өшкә қурбанлиқ қилай десә, ундақда у беҗирим болған бир әркикини кәлтүрсун. 
\v 11 У уни қурбангаһниң шимал тәрипидә Пәрвәрдигарниң һозурида боғузлисун. Андин каһинлар болған Һарунниң оғуллири қенини елип, қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпсун. 
\v 12 \add қурбанлиқ қилғучи\add* болса гөшни парчилап, беши билән мейини кесип айрисун. Андин каһин буларни елип қурбангаһтики отниң үстидики отунниң үстидә тәртип бойичә тизип қойсун. 
\v 13 Лекин униң ич-қарни билән пачақларни \add қурбанлиқ сунғучи\add* суда жуйсун; андин каһин һәммисини елип келип қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. Бу от арқилиқ сунулидиған қурбанлиқ һесавида, Пәрвәрдигарға хушбуй чиқирилидиған көйдүрмә қурбанлиқ болиду.
\b
\m
\s1 Учар-қанатлардин қилинған көйдүрмә қурбанлиқ
\m
\v 14 Әгәр \add қурбанлиқ қилғучи\add* Пәрвәрдигарға атап учар-қанатлардин көйдүрмә қурбанлиқ қилай десә, ундақта у пахтәкләрдин яки кәптәр балилиридин қурбанлиқ кәлтүрсун. 
\v 15 Каһин уни қурбангаһниң йениға елип келип, бешини толғап үзүп уни қурбангаһниң үстидә көйдүрсун; униң қени сиқилип қурбангаһниң темиға сүртүлсун. 
\v 16 Лекин ташлиғини пәйлири билән қошуп қурбангаһниң шәриқ тәрипидики күллүккә ташливәтсун; \f □ \fr 1:16 \fr*\ft \+bd «ташлиғини пәйлири билән қошуп...»\+bd* — яки «қуйруқ пәйлири билән үчәйлирини қошуп...».\ft*\f* 
\v 17 у қурбанлиқни икки қанитиниң оттурисидин ярсун, бирақ уни икки парчә қиливәтмисун. Андин каһин буни елип қурбангаһдики отниң үстидики отунниң үстигә қоюп көйдүрсун; бу от арқилиқ сунулидиған қурбанлиқ һесавида, Пәрвәрдигарға хушбуй чиқирилидиған көйдүрмә қурбанлиқ болиду.
\b
\b
\m
\c 2
\s1 Ашлиқ һәдийәләр
\m
\v 1 Әгәр бирким Пәрвәрдигарниң һозуриға ашлиқ һәдийә сунмақчи болса һәдийәси есил ундин болуши керәк; у униңға зәйтун мейи қуюп андин үстигә мәстики салсун. \f □ \fr 2:1 \fr*\ft \+bd «есил ун»\+bd* — ибраний тилида тәкитләнгини яхши тартилған, бир хил юмшақлиқта, һеч қандақ кепәк арилашмиған ун.\ft*\f* \x + \xo 2:1 \xo*\xt Мис. 6:15; 9:17; Чөл. 15:4\xt*\x* 
\v 2 У уни елип каһинлар болған Һарунниң оғуллириниң алдиға кәлтүрсун; андин \add каһин һәдийә сунғучиниң\add* ядлиниши үчүн зәйтун мейи иләштүрүлгән ундин бир чаңгал елип, һәммә мәстики билән қошуп, бу һәдийәни қурбангаһта көйдүрсун; бу от арқилиқ сунулидиған, Пәрвәрдигарға хушбуй чиқирилидиған һәдийә болиду. \x + \xo 2:2 \xo*\xt Лав. 6:8\xt*\x* 
\v 3 Амма ашлиқ һәдийәдин қалғини болса, Һарун билән униң оғуллириға тәвә болсун. Бу Пәрвәрдигарға от арқилиқ сунулғанларниң ичидә «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду.\f □ \fr 2:3 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигарға от арқилиқ сунулғанларниң ичидә «әң муқәддәсләрниң бири»»\+bd* — һәдийә-қурбанлиқлар «әң муқәддәс» вә «муқәддәс» дәп бөлиниду. ««әң муқәддәс» болған һәдийә-қурбанлиқларни пәқәт каһинлар өзила йейишкә, шундақла муқәддәс җайдила йейишкә болатти. «муқәддәс» һесапланған таамлардин аилидикилири йейишкә болатти.\ft*\f* \x + \xo 2:3 \xo*\xt Лав. 10:12\xt*\x*
\b
\m
\s1 Пиширилған ашлиқ һәдийәләр
\m
\v 4 Әгәр сән тонурда пиширилған нәрсиләрдин ашлиқ һәдийә сүнай десәң, улар зәйтун мейи иләштүрүлгән есил ундин пиширилған тоғачлар яки зәйтун мейи сүрүлүп мәсиһләнгән петир һәмәк нанлардин болсун.\f □ \fr 2:4 \fr*\ft \+bd «тоғачлар»\+bd* — ибраний тилида бу сөз яки һалқисиман яки чәккүч билән тешилгән бир хил нанларни көрситиду.\ft*\f*
\m
\v 5 Әгәр сениң кәлтүридиған һәдийәң тавида пиширилған ашлиқ һәдийә болса у зәйтун мейи ишләштүрүлүп есил ундин петир һалда етилсун. 
\v 6 Сән уни уштуп үстигә зәйтун мейи қуйғин; у ашлиқ һәдийә болиду.
\m
\v 7 Сениң кәлтүридиған һәдийәң қазанда пиширилған ашлиқ һәдийә болса ундақта у есил ун билән зәйтун мейида етилсун. 
\v 8 Шу йолларда тәйярланған ашлиқ һәдийәләрни Пәрвәрдигарниң һозуриға кәлтүргин; уни каһинға бәргин, у уни қурбангаһқа елип бариду. 
\v 9 Каһин болса ашлиқ һәдийәдин «ядлиниш үлүши»ни елип қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. Бу от арқилиқ сунулидиған, Пәрвәрдигарға хушбуй чиқирилидиған һәдийә болиду. 
\v 10 Амма ашлиқ һәдийәдин қалғини болса, Һарун билән униң оғуллириға тәвә болсун. Бу Пәрвәрдигарға от арқилиқ сунулғанларниң ичидә «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду.
\b
\m
\v 11 Силәр Пәрвәрдигарниң һозуриға сунидиған һәр қандақ ашлиқ һәдийәләр ечитқу билән тәйярланмисун. Чүнки силәрниң Пәрвәрдигарға отта сунулидиған һәдийәңларниң һеч қайсисида ечитқу яки һәсәлни көйдүрүшкә болмайду. 
\v 12 Буларни Пәрвәрдигарниң алдиға «дәсләпки һосул» сүпитидә сунсаңлар болиду, лекин улар хушбуй сүпитидә қурбангаһниң үстидә көйдүрүлүп сунулмисун.\x + \xo 2:12 \xo*\xt Чөл. 18:12\xt*\x*
\m
\v 13 Сениң һәр бир ашлиқ һәдийәң туз билән тузлиниши керәк; ашлиқ һәдийәңни Худайиңниң әһдә тузидин мәһрум қилмай, һәммә ашлиқ һәдийәлириңни туз билән тузлиғин.\x + \xo 2:13 \xo*\xt Мар. 9:49\xt*\x*
\m
\v 14 Әгәр сән Пәрвәрдигарға «дәсләпки һосул»дин ашлиқ һәдийә сүнай десәң, ундақта зираәтниң йеңи пишқан көк бешини елип, данларни отта қоруп, езип талқан сүпитидә сунғин; бу «дәсләпки һосул» һәдийәси болиду; 
\v 15 сән униңға зәйтун мейи қуюп үстигә мәстики салғин; бу ашлиқ һәдийә болиду. 
\v 16 Каһин болса униңдин, йәни қоруп езилгән данлар билән зәйтун мейидин бир қисмини елип һәммә мәстики билән қошуп, боларни «ядлиниш үлүши» сүпитидә көйдүрсун. Бу от арқилиқ Пәрвәрдигарға сунулған һәдийә болиду.
\b
\b
\m
\c 3
\s1 Енақлиқ қурбанлиқлири
\m
\v 1 Бирисиниң сунидиғини енақлиқ қурбанлиғи болса, шундақла калилардин сунса, у Пәрвәрдигарниң һозуриға беҗирим бир әркикини яки чишисини кәлтүрсун. 
\v 2 У сунидиған бу һайванниң бешиға қолини қоюп, андин уни җамаәт чедириниң кириш еғизи алдида боғузлисун. Андин каһинлар болған Һарунниң оғуллири қенини қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпсун. 
\v 3 Сунғучи киши бу енақлиқ қурбанлиғидин Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған һәдийә сүпитидә бир қисмини елип беғишлисун, йәни ич қарнини йөгәп турған майни, шундақла барлиқ ич мейини елип \x + \xo 3:3 \xo*\xt Мис. 29:13,22\xt*\x* 
\v 4 икки бөрәкни вә уларниң үстидики һәмдә икки янпишидики майни аҗритип, җигәрниң бөрәккичә болған чава мейини кесип, елип кәлсун. 
\v 5 Һарунниң оғуллири болса буларни қурбангаһниң үстигә кәлтүрүп от үстигә қоюлған отунниң үстидики көйдүрмә қурбанлиққа қошуп көйдүрсун. Бу от арқилиқ сунулидиған, Пәрвәрдигарға хушбуй чиқирилидиған қурбанлиқ болиду.\x + \xo 3:5 \xo*\xt Мис. 29:25; Лав. 6:5\xt*\x*
\b
\m
\s1 Қой падисидин болған енақлиқ қурбанлиғи
\m
\v 6 Бирисиниң Пәрвәрдигарға қилидиған енақлиқ қурбанлиғи үчүн сунидиғини ушшақ малдин болса, ундақта у беҗирим бир әркикини яки чишисини кәлтүрсун. 
\v 7 Әгәр униң қурбанлиғи қой болса уни Пәрвәрдигарниң алдиға кәлтүрүп, 
\v 8 қурбанлиқ қилидиған бу һайванниң бешиға қолини қоюп, андин уни җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдида боғузлисун. Андин Һарунниң оғуллири қенини елип қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпсун. 
\v 9 Сунғучи киши бу енақлиқ қурбанлиғидин Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған һәдийә сүпитидә бир қисмини, йәни униң мейини елип беғишлисун, — пүтүн майлиқ қуйруғини униң омуртқисиға йеқин йәрдин аҗритип елип, ич қарнини йөгәп турған майни, шундақла барлиқ ич мейини елип, 
\v 10 икки бөрәкни вә уларниң үстидики һәмдә икки янпишидики майни аҗритип, җигәрниң бөрәккичә болған чава мейини кесип, елип кәлсун. 
\v 11 Каһин буларни қурбангаһниң үстидә көйдүрсун; бу отта сунулидиған, Пәрвәрдигарға аталған таам һәдийәси болиду.\x + \xo 3:11 \xo*\xt Лав. 21:6,8,17,21,22; 22:25; Әз. 44:7; Мал. 1:12\xt*\x*
\b
\m
\v 12 Униң сунидиғини өшкә болса, буни Пәрвәрдигарниң һозуриға кәлтүрсун. 
\v 13 У қолини униң бешиға қоюп, андин уни җамаәт чедириниң алдида боғузлисун. Андин Һарунниң оғуллири қенини елип қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпсун. 
\v 14 Андин сунғучи киши бу қурбанлиқтин Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған һәдийә сүпитидә бир қисмини елип беғишлисун, йәни ич қарнини йөгәп турған майни, шундақла барлиқ ич мейини елип, 
\v 15 икки бөрәкни вә уларниң үстидики һәмдә икки янпишидики майни аҗритип, җигәрниң бөрәккичә болған чава мейини кесип, елип кәлсун. 
\v 16 Каһин буларни қурбангаһниң үстидә көйдүрсун; бу отта сунулидиған, хушбуй чиқиридиған таам һәдийәси болиду. Майниң һәммиси Пәрвәрдигарға тәвәдур.
\m
\v 17 Бу һәр қандақ турар җайиңларда силәргә әбәдий бәлгүлимә болиду; силәр һеч қандақ май яки қан йемәслигиңлар керәк.\f □ \fr 3:17 \fr*\ft \+bd «әбәдий»\+bd* — Тәвраттики «әбәдий» дегән сөз ибраний тилида икки мәнидә ишлитилиду: (1) мәңгү; (2) шу вақиттики чеки бекитилмигән, қәрәлсиз, мөһләтсиз узун бир мәзгилни көрситиду. «қошумчә сөз»имизниму көрүң.\ft*\f* \x + \xo 3:17 \xo*\xt Яр. 9:4; Лав. 7:26; 17:10,14\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 4
\s1 Гуна қурбанлиғи, йәни «гунани тиләш қурбанлиғи»
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Исраилларға сөз қилип мундақ дегин: — «Бириси билмәй езип, Пәрвәрдигар «қилма» дәп буйруған һәр қандақ әмирләрдин биригә хилаплиқ қилип селип, гуна қилса, \add төвәндикидәк қилсун\add*: —
\m
\v 3 — әгәр мәсиһләнгән каһин хәлиқни гунаға путлаштуридиған бир гунани қилса, ундақта у бу қилған гунайи үчүн бир беҗирим яш топақни елип келип, Пәрвәрдигарға гуна қурбанлиғи сүпитидә сунсун. \f □ \fr 4:3 \fr*\ft \+bd «мәсиһләнгән каһин»\+bd* — бәлким «баш каһин»ни көрситиши мүмкин. «Мәсиһ қилиш» яки «мәсиһләш» тоғрисида «Мис.» 28:41ни вә изаһатини көрүң.\ft*\f* 
\v 4 У топақни җамаәт чедириниң кириш ағзиниң йениға, Пәрвәрдигарниң алдиға кәлтүрүп, қолини униң бешиға қоюп, андин топақни Пәрвәрдигарниң һозурида боғузлисун. 
\v 5 Андин мәсиһләнгән каһин топақниң қенидин азғина елип, җамаәт чедири ичигә көтирип апарсун; \x + \xo 4:5 \xo*\xt Лав. 16:14; Чөл. 19:4\xt*\x* 
\v 6 каһин шу йәрдә бармиғини қанға чилап, қанни муқәддәс җайниң пәрдисиниң алдида, Пәрвәрдигарниң һозурида йәттә мәртивә сәпсун. 
\v 7 Шундақла каһин қандин елип, җамаәт чедири ичидә Пәрвәрдигарниң алдида турған хушбуйгаһниң мүңгүзлиригә сүрсун. Топақниң қалған һәммә қенини болса, җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдидики көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң түвигә төкүп қойсун; \x + \xo 4:7 \xo*\xt Лав. 9:9\xt*\x* 
\v 8 андин у гуна қурбанлиғи болған топақниң ичидин һәммә мейини аҗритип чиқарсун — йәни ич қарнини йөгәп турған май билән қалған ич мейи, \x + \xo 4:8 \xo*\xt Лав. 3:3, 4\xt*\x* 
\v 9 икки бөрәкни вә уларниң үстидики һәмдә икки янпишидики майни аҗритип, җигәрниң бөрәккичә болған чава мейини аҗратсун 
\v 10 (худди енақлиқ қурбанлиғи болған калиниң ичидики май аҗритилғандәк); андин каһин буларни көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң үстидә көйдүрсун. \x + \xo 4:10 \xo*\xt Лав. 3:5\xt*\x* 
\v 11 Лекин топақниң териси билән һәммә гөши, баш билән пачақлири, ич қарни билән жинини, \x + \xo 4:11 \xo*\xt Мис. 29:14; Чөл. 19:5\xt*\x* 
\v 12 йәни пүткүл топақниң қалған қисимлирини чедиргаһниң сиртиға елип чиқип, пак бир йәргә, йәни күлләр төкүлидиған җайға елип чиқип, отунниң үстидә отта көйдүрсун. Булар күлләр төкүлидиған җайда көйдүрүветилсун.\f □ \fr 4:12 \fr*\ft \+bd «күлләр»\+bd* — мошу йәрдә қурбанлиқларниң күллирини көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 4:12 \xo*\xt Лав. 16:27; Чөл. 19:3; Ибр. 13:11\xt*\x*
\b
\m
\v 13 Әгәр пүткүл Исраил җамаити өзи билмигән һалда езип гуна қилған болса, Пәрвәрдигарниң «қилма» дәп буйруған һәр қандақ әмирлиригә хилаплиқ ишларниң бирини қилип селип, гунаға чүшүп қалса, \f □ \fr 4:13 \fr*\ft \+bd «җамаәт өзи билмигән»\+bd* — бу ибраний тилида «бу иш җамаәтниң көзигә йәтмигән» дегән сөзләр билән ипадилиниду.\ft*\f* \x + \xo 4:13 \xo*\xt Лав. 9:15; Чөл. 15:24-31\xt*\x* 
\v 14 шундақла уларниң садир қилған гунайи айдиңлашқан болса, ундақта җамаәт гуна қурбанлиғи сүпитидә бир яш топақни сунуп җамаәт чедириниң алдиға кәлтүрсун. 
\v 15 Җамаәтниң ақсақаллири Пәрвәрдигарниң алдида қоллирини топақниң бешиға қоюп, андин топақни Пәрвәрдигарниң алдида боғузлисун. 
\v 16 Мәсиһләнгән каһин топақниң қенидин азғина елип җамаәт чедири ичигә елип кирсун; \f □ \fr 4:16 \fr*\ft \+bd «Мәсиһләнгән каһин»\+bd* — яки «мәсиһ қилинған каһин» бәлким «баш каһин»ни көрситиши мүмкин.\ft*\f* 
\v 17 шу йәрдә бармиғини қанға чилап, қанни \add муқәддәс җайниң\add* пәрдисиниң алдида, Пәрвәрдигарниң һозурида йәттә мәртивә сәпсун. 
\v 18 Шундақла каһин қандин елип җамаәт чедири ичидә Пәрвәрдигарниң алдида турған хушбуйгаһниң мүңгүзлиригә сүрсун. Топақниң қалған һәммә қенини болса, җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдидики көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң түвигә төкүп қойсун; 
\v 19 каһин \add топақниң\add* ичидин барлиқ мейини аҗритип елип, қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. 
\v 20 У гуна қурбанлиғи болған илгәрки топақни қилғиниға охшаш бу топақниму шундақ қилсун; вә дәл шундақ қилиши керәк; шу йол билән каһин улар үчүн кафарәт кәлтүриду; шу гуна улардин кәчүрүлиду. 
\v 21 Андин у топақни чедиргаһниң ташқириға елип чиқип, илгәрки топақни көйдүргәндәк бу топақниму көйдүрсун. Бу җамаәт үчүн гуна қурбанлиғи болиду.
\b
\m
\v 22 Әгәр бир әмир билмәй униң Худаси Пәрвәрдигарниң «қилма» дегән һәр қандақ әмирлириниң биригә хилаплиқ қилип селип, гунаға чүшүп қалса, 
\v 23 вә қилған гунайи өзигә мәлум қилинған болса, ундақта у өзи қурбанлиқ үчүн беҗирим бир текини сунсун; \f □ \fr 4:23 \fr*\ft \+bd «вә»\+bd* — ибраний тилида «ва» дегән сөз билән ипадилиниду; һәмдә «вә» һәм «яки» дегән икки хил мәнини билдүриду.\ft*\f* 
\v 24 у қолини текиниң бешиға қоюп, андин уни көйдүрмә қурбанлиқ қилинидиған һайванларни боғузлайдиған җайға елип берип Пәрвәрдигарниң алдида боғузлисун. Бу бир гуна қурбанлиғи болиду. 
\v 25 Каһин гуна қурбанлиғиниң қенидин бармиғиға азғина елип, уни көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң мүңгүзлиригә сүрүп қойсун; андин қалған қенини көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң түвигә төкүп қойсун. 
\v 26 У енақлиқ қурбанлиғи қилинған һайванниң мейини көйдүргәндәк, униң барлиқ мейини қурбангаһта көйдүрсун. Бу йол билән каһин уни гунайидин пакландуруш үчүн кафарәт кәлтүриду вә шу гунайи униңдин кәчүрүлиду.
\b
\m
\v 27 Әгәр пухралардин бири билмәй униң Худаси Пәрвәрдигарниң «қилма» дегән һәр қандақ әмирлириниң биригә хилаплиқ қилип селип, гунаға чүшүп қалса, \x + \xo 4:27 \xo*\xt Чөл. 15:27\xt*\x* 
\v 28 вә қилған гунайи өзигә мәлум қилинған болса, ундақта у өзиниң, йәни у садир қилған гунайи үчүн қурбанлиқ қилишқа беҗирим бир чиши өшкини сунсун; \f □ \fr 4:28 \fr*\ft \+bd «вә қилған гунайи өзигә мәлум қилинған болса...»\+bd* — ибраний тилида «вә» «ва» дегән сөз билән ипадилиниду; һәмдә «вә» һәм «яки» дегән икки хил мәнини билдүриду.\ft*\f* 
\v 29 у қолини гуна қурбанлиғиниң бешиға қоюп, андин уни көйдүрмә қурбанлиқларни боғузлайдиған җайға елип берип боғузлисун. 
\v 30 Андин каһин униң қенидин бармиғиға азғина елип уни көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң мүңгүзлиригә сүрүп қойсун; қалған барлиқ қенини қурбангаһниң түвигә төкүп қойсун. 
\v 31 Енақлиқ қурбанлиғи қилинған һайванниң мейи ичидин аҗритилғандәк униңму һәммә мейини аҗритип чиқарсун; каһин уни Пәрвәрдигарниң алдида хушбуй кәлтүрсун дәп қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. Шу йол билән каһин униң үчүн кафарәт кәлтүриду; шу гуна униңдин кәчүрүлиду.\x + \xo 4:31 \xo*\xt Мис. 29:18; Лав. 3:3, 4 ,14\xt*\x*
\b
\m
\v 32 Әгәр у киши гуна қурбанлиғи үчүн қоза кәлтүрүшни халиса, беҗирим бир чиши қозини сунсун. 
\v 33 У қолини гуна қурбанлиғи \add қозисиниң\add* бешиға қоюп, көйдүрмә қурбанлиқлар боғузлинидиған җайға елип берип, уни гуна қурбанлиғи сүпитидә боғузлисун. 
\v 34 Андин каһин гуна қурбанлиғиниң қенидин бармиғиға азғина елип уни көйдүрмә қурбанлиқ қурбангаһиниң мүңгүзлиригә сүрүп қойсун; униң қалған барлиқ қенини у қурбангаһниң түвигә төкүп қойсун. 
\v 35 Енақлиқ қурбанлиғи қилинған қозиниң мейи ичидин аҗритилғандәк, униңму һәммә мейини аҗритип чиқарсун; каһин буларни Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған барлиқ қурбанлиқларға қошуп, қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. Шу йол билән каһин униң садир қилған гунайи үчүн кафарәт кәлтүриду; шу гуна униңдин кәчүрүлиду.
\b
\b
\m
\c 5
\s1 Итаәтсизлик қурбанлиғи, йәни «итаәтсизликни тиләш қурбанлиғи»
\m
\v 1 Әгәр бириси мәлум ишқа гувачи болуп, шундақла униңға қәсәм буйрулғинида көргини яки билгинидин мәлумат бәрмисә, ундақта у қәбиһлигиниң җазасиға тартилиду. 
\v 2 Әгәр бириси өзи билмәй напак бир нәрсигә тегип кәтсә — мәйли у напак бир һайванниң җәсити болсун, мәйли напак бир чарпайниң җәсити болсун, яки напак бир өмилигүчи һайванниң җәсити болсун, мошундақ нәрсигә тегип кәтсә уму напак санилип гунакар һесаплиниду; \x + \xo 5:2 \xo*\xt һаг. 2:13; 2Кор. 6:17\xt*\x* 
\v 3 әгәр шуниңдәк бириси өзи туймай мәлум кишиниң адәмни напак қилидиған һәр қандақ ниҗаситигә тегип кәтсә, шундақла у буни билип йәтсә, ундақта у гунакар һесаплиниду. 
\v 4 Әгәр бириси аңсиз рәвиштә яман яки яхши бир ишни қилай дәп қәсәм қилип салса (кишиләр һәртүрлүк иш тоғрисида аңсиз рәвиштә қәсәм қилиши мүмкин), шундақла у буни тонуп йәтсә, у бу ишлар түпәйлидин гунакар һесаплиниду.
\m
\v 5 Бириси жуқуриқи һәр қайси ишларда мән гунакар болдум дәп билсә, у өз гунайини «мән мундақ гуна қилдим» дәп иқрар қилсун; 
\v 6 андин өзи садир қилған гунайиниң кафарити үчүн Пәрвәрдигарниң алдиға «итаәтсизликни тилигүчи қурбанлиқ» сүпитидә ушшақ малдин сағлиқ вә я бир чиши өшкини гуна қурбанлиғи қилип кәлтүрсун; андин каһин уни гунайидин пакландурушқа униң үчүн кафарәт кәлтүрсун.
\b
\m
\v 7 Әгәр у қойлардин \add қурбанлиқ\add* қилишқа қурби йәтмисә, у қилған итаәтсизлиги үчүн икки пахтәк яки икки бачкини елип келип, бирини гуна қурбанлиғи үчүн, йәнә бирини көйдүрмә қурбанлиқ үчүн Пәрвәрдигарниң алдиға сунсун. \x + \xo 5:7 \xo*\xt Лав. 12:8; Луқа 2:24\xt*\x* 
\v 8 У буларни каһинниң қешиға кәлтүргәндә, \add каһин\add* авал гуна қурбанлиғиға тәйярланғанни қурбанлиқ қилип бойнини үзмәй, бешиға йеқин җайидин толғисун, лекин бешини бойнидин үзүвәтмисун; \f □ \fr 5:8 \fr*\ft \+bd «каһин авал гуна қурбанкиқиға ...»\+bd* — ибраний тилида «у аввак гуна қурбанкиқиға..».\ft*\f* \x + \xo 5:8 \xo*\xt Лав. 1:15\xt*\x* 
\v 9 андин гуна қурбанлиғиниң қенидин азғина елип қурбангаһниң темиға чачсун; қалған қени болса қурбангаһниң түвигә сиқип чиқирилсун. Буниң өзи гуна қурбанлиғи болиду.
\m
\v 10 Амма иккинчисини болса бекитилгән бәлгүлимә бойичә көйдүрмә қурбанлиқ қилип сунсун. Бу йол билән каһин униң қилған гунайи үчүн кафарәт кәлтүриду вә шу гуна униңдин кәчүрүлиду.\x + \xo 5:10 \xo*\xt Лав. 1:15\xt*\x*
\m
\v 11 Әгәр икки пахтәк яки икки бачкини кәлтүрүшкә қурби йәтмисә, ундақта гуна қилған киши гуна қурбанлиғи үчүн есил ундин бир әфаһниң ондин бирини кәлтүрсун; бу гуна қурбанлиғи болғачқа у униң үстигә зәйтун мейи қуймисун яки үстигә һеч қандақ мәстики салмисун; чүнки у гуна қурбанлиғи болиду. \f □ \fr 5:11 \fr*\ft \+bd «бир әфаһ»\+bd* — тәхминән 2 күрә яки 22 литр.\ft*\f* 
\v 12 У уни каһинниң қешиға кәлтүрсун вә каһин буниңдин \add сунғучиниң\add* «ядлиниш үлүши» сүпитидә бир чаңгал елип, шуни Пәрвәрдигарға атап отта сунулған қурбанлиқларға қошуп, қурбангаһниң үстидә көйдүрсун. Буниң өзи гуна қурбанлиғи болиду. \x + \xo 5:12 \xo*\xt Лав. 2:2; 4:35\xt*\x* 
\v 13 Бу йол билән у шу гуналардин қайсисини қилған болса, каһин униң үчүн кафарәт кәлтүриду. Ашлиқ һәдийәләрдикигә охшаш қалған қисми каһинға тәвә болиду.\x + \xo 5:13 \xo*\xt Лав. 2:3\xt*\x*
\m
\v 14 Андин Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 15 Бириси билмәй Пәрвәрдигарға аталған муқәддәс нәрсиләргә нисбәтән итаәтсизлик қилип гуна өткүзсә, ундақта у Пәрвәрдигарниң алдиға ушшақ малдин беҗирим бир қочқарни итаәтсизлик қурбанлиғи қилип кәлтүрсун; шу итаәтсизлик қурбанлиғи болған қочқарниң баһасини сән муқәддәс җайдики шәкәлниң өлчәм бирлиги бойичә күмүч шәкәлгә тохтатқин. \f □ \fr 5:15 \fr*\ft \+bd «сән... тохтатқин»\+bd* — бу айәттики әмир Муса пәйғәмбәрнгә ейтилған; шүбһисизки, униңдин кейин қайси каһин мәсъул болса шунңғиму ейтилиду. \+bd «шәкәл»\+bd* — күмүчниң өлчими болуп, адәттә 11.4 грамға баравәр болуши мүмкин. «Муқәддәс җайдики шәкәлниң өлчәм бирлиги» шүбһисизки, пүткүл әл үчүн өзгәрмәс өлчәм болсун дәп муқәддәс җайда сақланған, муқим бекитилгән бир нәччә хил өлчәм бирлиги болса керәк. \+bd «...ушшақ малдин беҗирим бир қочқарни итаәтсизлик қурбанлиғи қилип кәлтүрсун; шу итаәтсизлик қурбанлиғи ... өлчәм бирлиги бойичә күмүч шәкәлгә тохтатқин»\+bd* — йәнә бир хил тәрҗимиси: — «...ушшақ малдин беҗирим бир қочқарни итаәтсизлик қурбанлиғи қилип сунсун яки итаәтсизлик қурбанлиғиниң орниға сән каһин муқәддәс җайдики күмүч шәкәлниң бирлиги бойичә тохтатқан баһа бойичә күмүч шәкәл кәлтүрисун».\ft*\f* \x + \xo 5:15 \xo*\xt Мис. 30:13; Лав. 27:2-27.\xt*\x* 
\v 16 Андин шу киши муқәддәс нәрсиләргә нисбәтән өткүзгән хаталиғидин болған зиянни толдурсун, шундақла зиянниң бәштин бири бойичә қошуп каһинға төләм төлисун. Бу йол билән каһин итаәтсизлик қурбанлиғи болған қочқарниң вастиси билән униң үчүн кафарәт кәлтүриду; шу гуна униңдин кәчүрүлиду.\f □ \fr 5:16 \fr*\ft \+bd «... хаталиғидин болған зиянни толдурсун, шундақла зиянниң бәштин бири бойичә қошуп каһинға төләм төлисун»\+bd* — мошу айәтләрдики «зиян» әслидә кәлтүрүш керәк болған бир қурбанлиқ яки һәдийәниң қиммитини яки напак һаләттә булғап қойған муқәддәс нәрсиләрниң қиммитини көрсәтсә керәк. Ундақ гуна қилған киши: (1) беҗирим бир қочқар елип келиду; (2) каһин шу қочқарға баһа қойиду; (3) қочқарниң баһаси зияндин кам болса шу киши толдуриду; (4) униңдин башқа зиянға бәштин бирини қошуп төләйду.\ft*\f*
\m
\v 17 Әгәр бириси билмәй Пәрвәрдигарниң «қилма» дегән һәр қандақ әмирлириниң бирәрисигә хилаплиқ қилип, гунакар болған болса у қәбиһлигиниң җазасиға тартилиду; 
\v 18 шундақ болса, у ушшақ малдин сән тохтатқан қиммәттә беҗирим бир қочқарни итаәтсизлик қурбанлиғи қилип сунсун. Бу йол билән каһин униң билмәй өткүзгән итаәтсизлиги үчүн кафарәт кәлтүриду вә шу итаәтсизлик гунайи униңдин кәчүрүлиду.
\m
\v 19 Бу итаәтсизлик қурбанлиғи болиду; чүнки у дәрһәқиқәт Пәрвәрдигарниң алдида итаәтсизлик қилған.
\b
\b
\m
\c 6
\m
\v 1 Андин Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Әгәр бириси гуна қилип Пәрвәрдигарниң алдида вапасизлиқ қилип, хошниси өзигә аманәт яки капаләткә бәргән бир нәрсә яки хошнисидин зораванлиқ билән булувалған мәлум бир нәрсә тоғрисида ялған гәп қилған болса яки хошнисидин наһәқлиқ билән мәлум нәрсини тартивалған болса, 
\v 3 яки жүтүп кәткән бир нәрсини тепивелип униңдин танса яки кишиләрниң гуна садир қилған һәр қандақ бир Иши тоғрисида ялған қәсәм ичсә, \x + \xo 6:3 \xo*\xt Чөл. 5:6\xt*\x* 
\v 4 У гуна қилған ишта өзини гунакар дәп тонуп йәтсә, ундақта у буливалған яки наһәқ тартивалған нәрсә яки униңға аманәткә берилгән нәрсә болсун, яки жүтүп кетип тепивалған нәрсә болсун, \f □ \fr 6:4 \fr*\ft \+bd «у гуна қилған ишта өзини гунакар дәп тонуп йәтсә,...»\+bd* — йәнә бир хил тәрҗимиси: «у гуна қилған ишта итаәтсизлик қилса,...».\ft*\f* 
\v 5 яки у һәр қандақ нәрсә тоғрисида ялған қәсәм ичкән болсун, униң һәммисини толуқ баһаси бойичә төлисун, шундақла шу баниң бәштин бир қисми бойичә қошуп төлисун; у итаәтсизлик қурбанлиғини қилған күнидә төләмни егисигә тапшуруп бәрсун. 
\v 6 Андин у Пәрвәрдигарниң алдиға итаәтсизлик қурбанлиғи сүпитидә ушшақ малдин сән тохтатқан қиммәт бойичә беҗирим бир қочқарни итаәтсизлик қурбанлиғи қилип каһинниң қешиға елип кәлсун. \f □ \fr 6:6 \fr*\ft \+bd «сән тохтатқан қиммәт бойичә...»\+bd* — «сән» бу йәрдә Һарунни көрситиду; шүбһисизки, униңдин кейин қайси каһин мәсъул болса шуниму көрситиду.\ft*\f* 
\v 7 Каһин бу йол билән униң үчүн Пәрвәрдигарниң алдида кафарәт кәлтүриду вә у һәр қайси ишта итаәтсизлик қилған болсиму у униңдин кәчүрүлиду.
\m
\v 8 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 9 Сән Һарун билән оғуллириға көйдүрмә қурбанлиқ тоғрисида әмир қилип мундақ дегин: — Көйдүрмә қурбанлиқ тоғрисидики қаидә-низам мундақ болиду: — Көйдүрмә қурбанлиқ пүтүн кечә таң атқичә қурбангаһтики очақниң үстидә көйүп турсун; вә қурбангаһниң отини өчүрмәй йениқ турғузуңлар. 
\v 10 Каһин канап тонини кийип, ялаңачлиғини йепип, сағрисиғичә канап ич тамбал кийип турсун; қурбангаһниң үстидики от билән көйдүрүлгән көйдүрмә қурбанлиқниң күлини елип, қурбангаһниң бир тәрипидә қойсун; 
\v 11 андин кийимлирини селиветип башқа кийимләрни кийип, күлини чедиргаһниң сиртиға елип чиқип пакиз бир җайда қойсун. 
\v 12 Қурбангаһниң оти болса һемишә йенип турсун; уни һеч вақит өчүрүшкә болмайду, каһин өзи һәр күни әтигәндә униңға отун селип, үстигә көйдүрмә қурбанлиқни тизсун вә униң үстигә енақлиқ қурбанлиғиниң мейини қоюп көйдүрсун. 
\v 13 Үзүлмәс бир от қурбангаһниң үстидә һемишә көйүп турсун; у һәргиз өчүрүлмисун.
\b
\m
\s1 Аддий пухраларниң ашлиқ һәдийәлири
\m
\v 14 Ашлиқ һәдийә тоғрисидики қаидә-низам мундақ: — Һарунниң оғуллиридин бири уни Пәрвәрдигарниң алдиға, қурбангаһниң алдиға кәлтүрсун. \x + \xo 6:14 \xo*\xt Чөл. 15:4-21.\xt*\x* 
\v 15 У ашлиқ һәдийә болған есил унға қолини селип униңдин шундақла униңдики зәйтун мейидин бир чаңгал елип вә һәдийәниң үстидики барлиқ мәстикини қошуп, буларни қурбангаһ үстидә көйдүрсун; бу һәдийәниң «ядлиниш үлүши» болуп, Пәрвәрдигарниң алдида хушбуй кәлтүрүш үчүн қилинған болиду. \x + \xo 6:15 \xo*\xt Лав. 2:9\xt*\x* 
\v 16 Ешип қалғанлирини болса Һарун билән оғуллири йесун; у ечитқу селинмай пиширилуп муқәддәс бир җайда йейилсун; улар уни җамаәт чедириниң һойлисида йесун. 
\v 17 У мутләқ ечитқусиз пиширилсун. Мән отта Маңа сунулидиған қурбанлиқ-һәдийәләр ичидин шуни уларниң өз үлүши болсун дәп уларға һәқ қилип бәрдим; у гуна вә итаәтсизликни тилигүчи қурбанлиқларға охшаш «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду. 
\v 18 Һарунниң әвладидин болған әркәкләрниң һәммиси буниңдин йесун; бу дәвирдин-дәвиргә араңларда әбәдий бир бәлгүлимә болиду; Пәрвәрдигарға атап отта сунулғанлиридин булар уларниң үлүши болсун. Униңға қол тәккүзгүчи җәзмән муқәддәс болуши керәк.\f □ \fr 6:18 \fr*\ft \+bd «униңға қол тәккүзгүчи җәзмән муқәддәс болуши керәк»\+bd* — яки «униңға тәккүчи һәр қандақ нәрсә муқәддәс нәрсә болуши керәк».\ft*\f* \x + \xo 6:18 \xo*\xt Мис. 29:37\xt*\x*
\b
\m
\v 19 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 20 Һарун Мәсиһлинидиған күнидә у вә оғуллириниң Пәрвәрдигарниң алдиға сунидиғини мундақ болуши керәк: — Улар үзүлмәс ашлиқ һәдийә сүпитидә есил ундин бир әфаһниң ондин бирини сунуши керәк; әтигини йеримини, ахшими йәнә йеримини сунсун. \f □ \fr 6:20 \fr*\ft \+bd «бир әфаһ»\+bd* — тәхминән 2 күрә яки 22 литр.\ft*\f* 
\v 21 У тавида зәйтун мейи билән етилсун; у зәйтун мейиға чилап пиширилғандин кейин сән уни елип кир; ашлиқ һәдийәниң пиширилған парчилирини хушбуй сүпитидә Пәрвәрдигарға атап сунғин. \f □ \fr 6:21 \fr*\ft \+bd «... кейин сән уни елип кир»\+bd* — «сән» бу йәрдә Һарунни көрситиду; шүбһисизки, униңдин кейин қайси каһин мәсъул болса шуниму көрситиду.\ft*\f* 
\v 22 Һарунниң оғуллириниң қайсиси униң орнида турушқа Мәсиһләнгән болса уму \add һәдийәни\add* шундақ тәйярлап сунсун; бу әбәдий мутләқ бир бәлгүлимә болиду. Бу һәдийә Пәрвәрдигарға атап толуқ көйдүрүлсун. 
\v 23 Каһинниң һәр бир ашлиқ һәдийәси болса пүтүнләй көйдүрүлсун; у һәргиз йейилмисун.
\b
\m
\s1 Гуна қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам
\m
\v 24 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 25 Һарун билән оғуллириға мундақ дегин: — Гуна қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам мундақ: — Гуна қурбанлиғиму көйдүрмә қурбанлиқ боғузлинидиған җайда, Пәрвәрдигарниң алдида боғузлансун; бу хил қурбанлиқ «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду. 
\v 26 Гуна қурбанлиғини өткүзгүчи каһин өзи уни йесун; қурбанлиқ муқәддәс бир йәрдә, җамаәт чедириниң һойлисида йейилсун. \x + \xo 6:26 \xo*\xt Һош. 4:8\xt*\x* 
\v 27 Униң гөшигә қол тәккүзгүчи һәр ким муқәддәс болмиса болмайду, шуниңдәк әгәр униң қени бирисиниң кийимигә чачрап кәтсә, ундақта қан чечилған җай муқәддәс бир йәрдә жуюлсун. 
\v 28 Қайси сапал қазанда қурбанлиқ қайнитилип пиширилған болса, у сундурулсун. Әгәр у мис қазанда қайнитип пиширилған болса, у қирип сүрүлсун һәм су билән жуюлсун. 
\v 29 Каһинлардин болған барлиқ әр кишиләр униңдин йесә болиду. Бу «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду.
\m
\v 30 Һалбуки, муқәддәс җайда кафарәт кәлтүрүш үчүн қени җамаәт чедириға киргүзүлгән һәр қандақ гуна қурбанлиғи болса, һәргиз йейилмисун, бәлки \add пүтүнләй\add* көйдүрүлсун.\x + \xo 6:30 \xo*\xt Лав. 4:5; Ибр. 13:11\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 7
\s1 Итаәтсизлик қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам
\m
\v 1 Итаәтсизлик қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам мана мундақ: — Бу \add қурбанлиқ\add* «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду. 
\v 2 Көйдүрмә қурбанлиқ боғузлинидиған җайда итаәтсизликни тиләш қурбанлиғиму боғузлиниду; \add каһин\add* қенини қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпсун. 
\v 3 \add Қурбанлиқ қилғучи киши\add* барлиқ мейини сунсун; йәни майлиқ қуйруғи билән ич қарнини йөгәп турған майни, \f □ \fr 7:3 \fr*\ft \+bd «Қурбанлиқ қилғучи киши»\+bd* — ибраний тилида «У».\ft*\f* 
\v 4 икки бөрәкни вә уларниң үстидики һәмдә икки янпишидики майни аҗритип, җигәрниң бөрәккичә болған чава мейини аҗритип сунсун. 
\v 5 Каһин буларни Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқ сүпитидә қурбангаһта көйдүрсун. Бу итаәтсизлик қурбанлиғи болиду. 
\v 6 Каһинлардин болған әр кишиләрниң һәммиси буни йесун; у муқәддәс йәрдә йейилсун; у «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду. \f □ \fr 7:6 \fr*\ft \+bd «муқәддәс йәрдә»\+bd* — бу сөзләр муқәддәс җайниң әтрапидики һойлини көрситиду, «муқәддәс чедир» («әң муқәддәс җай» вә «муқәддәс җай»)ни өз ичигә алмайду.\ft*\f*
\m
\v 7 Гуна қурбанлиғи қандақ болса итаәтсизлик қурбанлиғиму шундақ болиду; улар иккиси тоғрисидки қаидә-низам охшаш; бу қурбанлиқ кафарәт кәлтүрүшкә қурбанлиқ өткүзгүчи каһинниң өзигә тәвә болсун.
\b
\m
\s1 Көйдүрмә қурбанлиқлар вә ашлиқ һәдийәләрдин каһинларға тегидиған үлүши тоғрилиқ бәлгүлимә
\m
\v 8 Каһин бирисиниң сунған көйдүрмә қурбанлиғини өткүзгән болса, көйдүрмә қурбанлиқниң териси шу каһинниң болиду. 
\v 9 Тонурда пиширилған һәр бир ашлиқ һәдийә, шундақла қазанда яки тавида етилгән һәр бир ашлиқ һәдийә болса уни өткүзгән каһинниң болиду, йәни каһинниң өзигә тәвә болиду. 
\v 10 Һәр бир ашлиқ һәдийә, мәйли зәйтун мейи арилаштурулған болсун, яки қуруқ кәлтүрүлгән болсун, булар Һарунниң оғуллириниң һәр биригә баравәр бөлүп берилиду.
\b
\m
\s1 Енақлиқ қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам
\m
\v 11 Пәрвәрдигарға атап кәлтүрүлгән енақлиқ қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам мундақ: —
\m
\v 12 Сунмақчи болған киши уни тәшәккүр ейтиш үчүн сунса, ундақта у «тәшәккүр қурбанлиғи» билән биллә зәйтун мейи иләштүрүлгән петир тоғачлар, зәйтун мейи сүрүлүп мәсиһләнгән петир һәмәк нанлар вә есил ундин зәйтун мейиға чилап пиширилған тоғачларниму кәлтүрсун. \f □ \fr 7:12 \fr*\ft \+bd «петир тоғачлар»\+bd* — ибраний тилида бу сөз яки һалқисиман яки чәккүч билән тешилгән бир хил нанларни көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 7:12 \xo*\xt Зәб. 115:8\xt*\x* 
\v 13 Шу тоғачлардин башқа, йәнә тәшәккүр ейтидиған енақлиқ қурбанлиғи билән биллә ечитқу селинған нанларниму сунсун; 
\v 14 у шу сунғанлириниң һәр бир түридин бирни елип Пәрвәрдигар үчүн \add қош қоллап\add* сунидиған «көтәрмә һәдийә» қилип кәлтүрсун; бу енақлиқ қурбанлиғиниң қенини \add қурбангаһниң үстигә\add* сәпкән каһинниң өзигә тәгсун. \f □ \fr 7:14 \fr*\ft \+bd «көтәрмә һәдийә»\+bd* — каһин яки һәдийәни сунған киши Пәрвәрдигарниң алдиға икки қоллап алаһидә егиз көтирип атиған һәдийә. «Көтәрмә һәдийә» адәттә қурбанлиққа мәсъул каһинға тәвә болиду.\ft*\f* 
\v 15 Тәшәккүр билдүридиған енақлиқ қурбанлиғиниң гөши болса қурбанлиқ қилинған шу күни йейилиши керәк; \add қурбанлиқни сунғучи киши\add* таң атқичә униң һеч немисини қалдурмисун.\f □ \fr 7:15 \fr*\ft \+bd «қурбанлиқни сунғучи киши»\+bd* — ибраний тилида «у».\ft*\f*
\m
\v 16 Әгәр униң сунған қурбанлиғи қәсимигә хас қурбанлиқ яки ихтиярий кәлтүргән қурбанлиқ болса, ундақта һайванниң гөши қурбанлиқ қилинған күндә йейилсун; униңдин ешип қалғинини болса, әтисиму йейишкә болиду; \x + \xo 7:16 \xo*\xt Лав. 19:6\xt*\x* 
\v 17 лекин қурбанлиқниң гөшидин үчинчи күнигичә ешип қалса, у отта көйдүрүлүши керәк. 
\v 18 Енақлиқ қурбанлиғиниң гөшидин үчинчи күнидә йейилсә, ундақта қурбанлиқ қобул болмайду, қурбанлиқ сунғучиниң һесавиғиму һесапланмайду, бәлки мәкруһ болиду; кимдәким униңдин йесә өз қәбиһлигиниң җазасиға тартилиду.
\m
\v 19 Шундақла напак нәрсигә тегип қалған гөшму йейилмәслиги керәк, бәлки отта көйдүрүлүши керәк. Һәр қандақ пак адәм \add напак нәрсигә тәгмигән\add* қурбанлиқниң гөшини йесә болиду. 
\v 20 Лекин кимки напак һаләттә туруп Пәрвәрдигарға аталған енақлиқ қурбанлиғидин йесә, ундақта у өз хәлқидин үзүп ташлиниду. \f □ \fr 7:20 \fr*\ft \+bd «өз хәлқидин үзүп ташлиниду»\+bd* — мошу сөзләрниң мундақ бир нәччә чүшәнчиси болуши мүмкин: (1) Пәрвәрдигар Өзи уни өлтүриду; (2) җамаәт уни өлтүрүши керәк; (3) җамаәт уни ибадәт сорунлиридин һайдиветиши яки пүткүл җәмийәт уни паливетиши керәк; (4) униңдин һеч нәсил қалдурулмайду. Бизниңчә башқа айәттә ениқ буйруқ көрситилмигәчкә, мошу йәрдә биринчи чүшәнчә (Худа Өзи шу адәмни дуниядин кәткүзиду) тоғра болуши мүмкин, дәп қараймиз.\ft*\f* \x + \xo 7:20 \xo*\xt Лав. 15:3\xt*\x* 
\v 21 Кимки напак бир нәрсигә тегип кәтсә (мәйли напак һаләттики адәм болсун, напак бир һайван болсун яки һәр қандақ напак жиркиничлик нәрсә болсун) вә шундақла Пәрвәрдигарға хас аталған енақлиқ қурбанлиғиниң гөшидин йесә, ундақта у өз хәлқидин үзүп ташлиниду.\f □ \fr 7:21 \fr*\ft \+bd «өз хәлқидин үзүп ташлиниду»\+bd* — 20-айәт вә изаһатини көрүң.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Аддий пухраларға қаритилған бәлгүлимиләр
\m
\v 22 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 23 Исраилларға мундақ дегин: — Силәр кала, қой вә өшкиләрниң мейини һәргиз йемәңлар. 
\v 24 Өзлүгидин өлгән яки житқучлар боғуп қойған һайванниң җәситиниң мейини һәр қандақ ишқа ишләткили болиду, лекин һәргиз униңдин йемәңлар. 
\v 25 Чүнки кимки Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған һәр қандақ һайванниң мейини йесә, шуни йегән киши өз хәлиқлиридин үзүп ташлиниду.\f □ \fr 7:25 \fr*\ft \+bd «өз хәлқидин үзүп ташлиниду»\+bd* — 20-айәт вә изаһатини көрүң.\ft*\f*
\m
\v 26 Силәр һәр қандақ турар җайиңларда һеч қандақ қанни, йәни учар-қанатларниң болсун яки чарпайларниң болсун қенини һәргиз естимал қилмаңлар. \x + \xo 7:26 \xo*\xt Яр. 9:4; Лав. 3:17; 17:14\xt*\x* 
\v 27 Кимдәким һәр қандақ қанни естимал қилса, шу киши өз хәлиқлиридин үзүп ташлиниду.\f □ \fr 7:27 \fr*\ft \+bd «өз хәлқидин үзүп ташлиниду»\+bd* — 20-айәт вә изаһатини көрүң.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Енақлиқ қурбанлиқлириниң каһинларға тәқдим қилинидиған қисимлири
\m
\v 28 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 29 Исраилларға мундақ дегин: — Кимки Пәрвәрдигарға атап бир енақлиқ қурбанлиғи сунса, ундақта у Пәрвәрдигарға хас болған һәдийәни шу енақлиқ қурбанлиқтин айрип кәлтүрсун. 
\v 30 Өз қоли билән Пәрвәрдигарға атиған, отта сунулидиған һәдийәләрни, йәни май билән төшни қошуп елип келип, төшни «пулаңлатма һәдийә» сүпитидә Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатсун. \f □ \fr 7:30 \fr*\ft \+bd «пулаңлатма һәдийә»\+bd* — Пәрвәрдигарниң алдида егиз көтирип алаһидә пулаңлитидиған һәдийәдур. «Пулаңлатма һәдийә» адәттә барлиқ каһинларға тәвә болиду.\ft*\f* \x + \xo 7:30 \xo*\xt Мис. 29:24\xt*\x* 
\v 31 Каһин мейини қурбангаһ үстидә көйдүрүвәтсун. Төш болса Һарун билән униң оғуллириға хас болсун.
\m
\v 32 Енақлиқ қурбанлиқлириңларниң оң арқа путини силәр «көтәрмә һәдийә» сүпитидә каһинға бериңлар. 
\v 33 Һарунниң оғуллиридин қайсиси енақлиқ қурбанлиғиниң қени билән мейини сунған болса өз үлүши үчүн оң арқа путини өзи алсун. 
\v 34 Чүнки мән Исраилларниң енақлиқ қурбанлиқлиридин «пулаңлатма һәдийә» болған төш билән «көтәрмә һәдийә» болған арқа путини әбәдий бир бәлгүлимә билән Исраиллардин елип, каһин Һарун вә униң оғуллириниң һәққи болсун дәп уларға тәқдим қилдим.\f □ \fr 7:34 \fr*\ft \+bd «әбәдий бир бәлгүлимә»\+bd* — Тәвраттики «әбәдий» дегән сөз ибраний тилида икки мәнидә ишлитилиду: (1) мәңгү; (2) шу вақиттики чеки бекитилмигән, қәрәлсиз, мөһләтсиз узун бир мәзгилни көрситиду. «Қошумчә сөз»имизниму көрүң.\ft*\f* \x + \xo 7:34 \xo*\xt Мис. 29:27; Чөл. 18:11\xt*\x*
\b
\m
\v 35 \add Муса\add* Һарун билән оғуллирини Пәрвәрдигарниң қуллуғида каһин болушқа униң алдиға кәлтүргән күнидә, уларға Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқлардин тәқдим қилинидиған каһинлиқ үлүши мана шудур. \f □ \fr 7:35 \fr*\ft \+bd «Муса»\+bd* — ибраний тилида «у».\ft*\f* 
\v 36 \add Муса\add* уларни Мәсиһлигән күнидә, Пәрвәрдигар бу үлүшни Исраиллардин елип уларға берилсун дәп әмир қилған. Бу \add Исраилларға\add* дәвирдин дәвиргичә әбәдий бир бәлгүлимә болиду.\f □ \fr 7:36 \fr*\ft \+bd «Муса»\+bd* — ибраний тилида «у».\ft*\f*
\b
\m
\s1 Хуласә
\m
\v 37 Көйдүрмә қурбанлиқ билән ашлиқ һәдийәси, гуна қурбанлиғи билән итаәтсизлик қурбанлиғи, каһинлиққа тикләш қурбанлиғи билән енақлиқ қурбанлиғи тоғрисидики қаидә-низам мана шудур. \f □ \fr 7:37 \fr*\ft \+bd «каһинлиққа тикләш қурбанлиғи»\+bd* — бу хил қурбанлиқ енақлиқ қурбанлиғиға охшап кетиду, бу 8-бап, 22-32-айәтләрдә тәпсилий тәсвирлиниду. Ибраний тилида «каһинлиққа тикләш қурбанлиғи» «(қолларни) толдуруш қурбанлиғи» дегән сөзләр билән ипадилиниду — чүнки Худа бу мурасим арқилиқ Һарунниң әвлатлири болған каһинларниң қоллирини (1) қурбанлиқлар билән вә (2) каһинлиқ мәсъулийитини тапшуруш билән «толдурди».\ft*\f* 
\v 38 Пәрвәрдигар Исраилларға: «Силәр бу Синай баявинида Пәрвәрдигарниң алдиға қурбанлиқлириңларни сунуңлар» дәп буйруған күнидә, у буларниң һәммисини Синай теғида Мусаға тапшурған еди.
\b
\b
\m
\c 8
\s1 Каһинларниң хас хизмәтләргә айрилиши — «Мис.» 40:17-38ниму көрүң
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип: — 
\v 2 Һарунни оғуллири билән биллә, вә уларниң мәхсус кийимлирини, «мәсиһләш мейи»ни, гуна қурбанлиғи болидиған топақ билән икки қочқарни, петир нан селинған севәтни елип келип, \f □ \fr 8:2 \fr*\ft \+bd «мәсиһләш мейи»\+bd* — бу тоғрилиқ «Мис.» 30:23-33ни көрүң.\ft*\f* \x + \xo 8:2 \xo*\xt Мис. 28:1, 2; 30:25\xt*\x* 
\v 3 \add Исраилниң\add* пүтүн җамаитини җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдиға җәм қилғин, — деди.
\m
\v 4 Муса Пәрвәрдигар униңға буйруғинидәк қилди, җамаәт җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдиға жиғилди. 
\v 5 Андин Муса җамаәткә: — Пәрвәрдигар буйруған иш мана мундақ, — деди.\x + \xo 8:5 \xo*\xt Мис. 29:4\xt*\x*
\b
\m
\v 6 Шуниң билән Муса Һарун билән униң оғуллирини алдиға кәлтүрүп уларни су билән жуюп, 
\v 7 \add Һарунға\add* көйнәк кийдүрүп, бәлвағ бағлап, тонни кийдүрди вә үстигә әфодни япти; у әфодниң бәлвеғини бағлап, әфодни униңға тақап қойди. \x + \xo 8:7 \xo*\xt Мис. 28:4\xt*\x* 
\v 8 Андин Муса униңға «қошен»ни тақап, қошенниң ичигә «урим билән туммим»ни селип, \f □ \fr 8:8 \fr*\ft \+bd «Әфод», «қошен», «урим вә туммим»\+bd* — каһинлиқ кийимләр; «әфод», «қошен» («мәйдилик») вә «урим вә туммим» тоғрилиқ «Мис.» 28-бапни көрүң.\ft*\f* \x + \xo 8:8 \xo*\xt Мис. 28:30\xt*\x* 
\v 9 Бешиға сәллә йөгәп Пәрвәрдигар униңға буйруғинидәк сәллиниң алди тәрипигә «алтун тахтилиқ муқәддәс отуғат»ни бекитип қойди.\x + \xo 8:9 \xo*\xt Мис. 28:36; 29:6\xt*\x*
\b
\m
\v 10 Андин Муса мәсиһләш мейини елип ибадәт чедири билән ичидики барлиқ нәрсиләрниң һәммисини мәсиһләп муқәддәс қилди. 
\v 11 У майдин елип қурбангаһқа йәттә мәртивә чечип, қурбангаһ билән униң барчә қача-қучилирини, жуюнуш деси вә тәглигини Худаға атап муқәддәс қилишқа мәсиһлиди. 
\v 12 У йәнә мәсиһләш мейидин азрақ елип Һарунниң бешиға қуюп уни Худаға атап муқәддәс қилишқа мәсиһлиди. \x + \xo 8:12 \xo*\xt Зәб. 132:2\xt*\x*
\m
\v 13 Андин Муса Һарунниң оғуллирини алдиға кәлтүрүп, Пәрвәрдигар униңға буйруғинидәк уларға көйнәк кийдүрүп, бәллиригә бәлвағ бағлап, уларға егиз бөкләрниму тақап қойди.\f □ \fr 8:13 \fr*\ft \+bd «егиз бөкләр»\+bd* — бу сөз Һарунниң баш кийимидин башқа бир хил баш кийимни, бәлким егизрәк бир хил баш кийимни көрситиши мүмкин.\ft*\f* \x + \xo 8:13 \xo*\xt Мис. 29:9\xt*\x*
\b
\m
\s1 Каһинларни «Худаға атап тикләш» қурбанлиқлири
\m
\v 14 Андин у гуна қурбанлиғи қилинидиған топақни йетиләп кәлди; Һарун билән униң оғуллири гуна қурбанлиғи қилинидиған топақниң бешиға қоллирини қойди. \x + \xo 8:14 \xo*\xt Мис. 29:1\xt*\x* 
\v 15 У уни боғузлиди, андин Муса қенидин елип, өз бармиғи билән қурбангаһниң мүңгүзлиригә, чөрисигә сүрүп қурбангаһни гунадин паклиди; қалған қанни болса у қурбангаһниң төвигә төкүп, муқәддәс болушқа кафарәт кәлтүрди. 
\v 16 Андин у ич қарнини йөгәп турған майниң һәммисини, җигәрниң үстидики чава майни, икки бөрәк вә үстидики майлирини қошуп алди; андин Муса буларни қурбангаһниң үстидә көйдүрди. \f □ \fr 8:16 \fr*\ft \+bd «Андин у ич қарнини...»\+bd* — «у» Һарунни көрситиши мүмкин.\ft*\f* 
\v 17 Бирақ \add Муса\add* топақниң териси билән гөши вә тезигини болса Пәрвәрдигар өзигә буйруғинидәк чедиргаһниң ташқирида отта көйдүрүвәтти.\f □ \fr 8:17 \fr*\ft \+bd «Муса...»\+bd* — ибраний тилида «у» — Мусани көрситиши мүмкин.\ft*\f* \x + \xo 8:17 \xo*\xt Мис. 29:14; Лав. 4:11\xt*\x*
\m
\v 18 Андин у көйдүрмә қурбанлиқ қилинидиған қочқарни кәлтүрди; Һарун билән униң оғуллири қоллирини қочқарниң бешиға қойди. \f □ \fr 8:18 \fr*\ft \+bd «...у ... кәлтүрди;...»\+bd* — «у» Мусани көрситиши мүмкин.\ft*\f* 
\v 19 \add Һарун қочқарни\add* боғузлиди; андин Муса қенини елип қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпти; \f □ \fr 8:19 \fr*\ft \+bd «Һарун қучқарни боғузлиди...»\+bd* — ибраний тилида «у қучқарни боғузлиди...».\ft*\f* 
\v 20 \add Һарун\add* қочқарни парчә-парчә қилип парчилиди; андин Муса бешини, парчиланған гөшлирини барлиқ мейи билән қошуп көйдүрди. \f □ \fr 8:20 \fr*\ft \+bd «Һарун қучқарни парчә-парчә қилип парчилиди»\+bd* — ибраний тилида «у қучқарни парчә-парчә қилип парчилиди;...».\ft*\f* 
\v 21 Үчәй-қеринлири билән пачақлирини суда жуйди. Андин Муса қочқарни пүтүн пети қурбангаһ үстидә көйдүрди. Бу Пәрвәрдигар Мусаға буйруған, «Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған хушбуй чиқидиған қурбанлиқ» еди.\x + \xo 8:21 \xo*\xt Мис. 29:18\xt*\x*
\m
\v 22 Андин у каһинлиққа тикләш қурбанлиғи қилинидиған қочқарни, иккинчи қочқарни кәлтүрди; Һарун билән униң оғуллири қоллирини қочқарниң бешиға қойди. 
\v 23 У уни боғузлиди; вә Муса униң қенидин елип Һарунниң оң қулиқиниң юмшиқи билән оң қолиниң баш бармиғиға сүрүп вә оң путиниң чоң бармиғиғиму сугап қойди. \f □ \fr 8:23 \fr*\ft \+bd «У уни боғузлиди...»\+bd* — «у» Һарунни көрситиши мүмкин.\ft*\f* 
\v 24 Андин Муса Һарунниң оғуллирини алдиға кәлтүрүп, қандин елип уларниң оң қулақлириниң юмшиқи билән оң қоллириниң баш бармақлириға сүрди, уларниң оң путлириниң чоң бармақлириғиму сугап қойди, қалған қанни Муса қурбангаһниң чөрисигә сәпти. 
\v 25 Шундақ қилип, у мейи билән майлиқ қуйруғини, ич қарнини йөгәп турған барлиқ май билән җигәрниң үстидики чава мейини, икки бөрәк вә үстидики майлирини қошуп елип оң арқа путиниму кесип елип, \x + \xo 8:25 \xo*\xt Мис. 29:22\xt*\x* 
\v 26 Пәрвәрдигарниң алдидики петир нан селинған севәттин бир петир тоғач билән бир зәйтун май тоғичи вә бир данә һәмәк нанни елип буларни май билән оң арқа путниң үстидә қойди; 
\v 27 андин буларниң һәммисини Һарун билән униң оғуллириниң қоллириға тутқузуп, пулаңлатма һәдийә болсун дәп Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатти. \x + \xo 8:27 \xo*\xt Мис. 29:24\xt*\x* 
\v 28 Андин Муса буларни уларниң қоллиридин елип қурбангаһтики көйдүрмә қурбанлиқниң үстидә қоюп көйдүрди. Бу «каһинлиққа тикләш қурбанлиғи» болуп, Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған, хушбуй чиқидиған қурбанлиқ еди. 
\v 29 Андин Муса төшни елип пулаңлатма һәдийә сүпитидә Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатти; Пәрвәрдигарниң униңға буйруғини бойичә, «каһинлиққа тикләш қурбанлиғи» болған қочқарниң бу қисми Мусаниң үлүши еди.\x + \xo 8:29 \xo*\xt Мис. 29:26; Лав. 7:33\xt*\x*
\b
\m
\s1 Һарун вә оғуллирини Мәсиһ қилиш
\m
\v 30 Андин Муса Мәсиһләш мейидин вә қурбангаһниң үстидики қандин бир аз елип, Һарун билән униң кийимлиригә вә оғуллири билән уларниң кийимлиригә сәпти. Шундақ қилип, у Һарун вә кийимлирини, оғуллири билән уларниң кийимлирини муқәддәс қилди.\x + \xo 8:30 \xo*\xt Мис. 29:21\xt*\x*
\m
\v 31 Муса Һарун билән униң оғуллириға мундақ буйруди: — «Бу гөшни җамаәт чедириниң кириш ағзида қайнитип пиширип шу йәрдә олтирип «каһинлиққа тикләш қурбанлиғи»ға тәвә болған севәттики нан билән қошуп йәңлар; буларни Һарун билән оғуллири йесун, дәп буйруғинимдәк уни йәңлар; \x + \xo 8:31 \xo*\xt Мис. 29:32; Лав. 24:9\xt*\x* 
\v 32 лекин гөш билән нандин ешип қалғанлириниң һәммисини отта көйдүрүветиңлар.
\m
\v 33 Силәр йәттә күнгичә җамаәт чедириниң кириш ағзидин чиқмай, Худаға атап каһинлиққа тикләш күнлириңлар тошқичә шу йәрдә туруңлар; чүнки силәрни Худаға атап каһинлиққа тикләш үчүн йәттә күн кетиду.\f □ \fr 8:33 \fr*\ft \+bd «Худаға атап каһинлиққа тикләш»\+bd* — бу айәттики «Худаға атап каһинлиққа тикләш» ибраний тилида «қолни толдуруш» дегән ибарә билән ипадилиниду. 7:37 вә «Мис.» 28:41 вә изаһатини көрүң. Каһинлиқ вәзиписи асасән Худаниң қурбанлиқлирини өз қолиға елиш билән башлинатти.\ft*\f*
\m
\v 34 Бүгүн қилинған ишлар Пәрвәрдигарниң буйруғини бойичә силәр үчүн кафарәт кәлтүрүлсун дәп қилинди. \f □ \fr 8:34 \fr*\ft \+bd «Бүгүн қилинған ишлар ... кафарәт кәлтүрүлсун дәп қилинди»\+bd* — яки «силәр үчүн кафарәт кәлтүрүлсун дәп, бүгүн қилинғандәк мундин кейинму һәм қилинсун, дәп Пәрвәрдигар буйруди».\ft*\f* 
\v 35 Силәр өлмәслигиңлар үчүн Пәрвәрдигарниң әмрини тутуп җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдида кечә-күндүз йәттә күн турушуңлар керәк; чүнки маңа шундақ буйрулди».
\m
\v 36 Һарун билән оғуллири Пәрвәрдигарниң Мусаниң вастиси билән буйруғининиң һәммисини беҗа кәлтүрди.
\b
\b
\m
\c 9
\s1 Каһинларниң хизмитиниң муқәддәс ибадәт чедирида башлиниши
\m
\v 1 Сәккизинчи күни Муса Һарун билән униң оғуллири вә Исраилниң ақсақаллирини чақирип, 
\v 2 Һарунға мундақ деди: — «Сән гуна қурбанлиғиға беҗирим бир мозайни, көйдүрмә қурбанлиққа беҗирим бир қочқарни өзүң үчүн елип, Пәрвәрдигарниң алдиға кәлтүргин, \x + \xo 9:2 \xo*\xt Мис. 29:1\xt*\x* 
\v 3 андин Исраилларға сөз қилип: — Силәр гуна қурбанлиғи үчүн бир текә елип келиңлар, көйдүрмә қурбанлиқ үчүн бир мозай вә бир қоза елип келиңлар, һәр иккиси беҗирим, бир яшқа киргән болсун; 
\v 4 Пәрвәрдигарниң алдида сунушқа енақлиқ қурбанлиғи сүпитидә бир топақ билән бир қочқарни елип, зәйтун мейи иләштүрүлгән ашлиқ һәдийә билән биллә кәлтүрүңлар; чүнки бүгүн Пәрвәрдигар Өзини силәргә аян қилиду, дегин».
\b
\m
\v 5 Улар Муса буйруған нәрсиләрни җамаәт чедириниң алдиға елип кәлди; пүткүл җамаәт йеқин келип, Пәрвәрдигарниң алдида һазир болуп турди. 
\v 6 Муса: — Мана, бу Пәрвәрдигар буйруған иштур; буни қилсаңлар Пәрвәрдигарниң шан-шәриви силәргә аян болиду, деди.
\m
\v 7 Шуниң билән Муса Һарунға: — Сән қурбангаһқа йеқин берип гуна қурбанлиғиң билән көйдүрмә қурбанлиғиңни сунуп өзүң вә хәлиқ үчүн кафарәт кәлтүргин; андин хәлиқниң қурбанлиғиниму сунуп, Пәрвәрдигар әмир қилғандәк улар һәққидә кафарәт кәлтүргин» — деди.\x + \xo 9:7 \xo*\xt Лав. 16:6; Ибр. 7:27\xt*\x*
\b
\m
\v 8 Шуни девиди, Һарун қурбангаһқа йеқин берип өзи үчүн гуна қурбанлиғи болидиған мозайни боғузлиди. 
\v 9 Һарунниң оғуллири қанни униңға сунуп бәрди; у бармиғини қанға тәккүзүп, қурбангаһниң мүңгүзлиригә сүрди, қалған қанни қурбангаһниң түвигә қуйди. 
\v 10 Гуна қурбанлиғиниң мейи билән икки бөрәк вә җигәрниң үстидики чава майни елип, Пәрвәрдигар Мусаға буйруғинидәк уларни қурбангаһ үстидә көйдүрди. 
\v 11 Гөш билән терисини болса чедиргаһниң ташқириға елип чиқип отта көйдүрди.
\m
\v 12 Андин у көйдүрмә қурбанлиқ қилидиған \add қочқарни\add* боғозлиди; Һарунниң оғуллири униңға қанни сунуп бәрди; у буни қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпти. 
\v 13 Андин улар парчә-парчә қилинған көйдүрмә қурбанлиқни беши билән биллә униңға сунуп бәрди; у буларни қурбангаһта көйдүрди. 
\v 14 У ич қарни билән пачақлирини жуюп, буларниму қурбангаһниң үстидә, көйдүрмә қурбанлиқниң үстигә қоюп көйдүрди.
\m
\v 15 Андин у хәлиқниң қурбанлиғини кәлтүрди; хәлиқниң гуна қурбанлиғи болған текини боғузлап, илгири һайванни сунғандәк униму гуна қурбанлиғи қилип сунди. \x + \xo 9:15 \xo*\xt Лав. 4:13\xt*\x* 
\v 16 У көйдүрмә қурбанлиқ қилидиған мални кәлтүрүп буниму бәлгүлимә бойичә сунди. 
\v 17 Андин у ашлиқ һәдийәни кәлтүрүп униңдин бир чаңгал елип әтигәнлик көйдүрмә қурбанлиққа қошуп қурбангаһ үстидә көйдүрди.\f □ \fr 9:17 \fr*\ft \+bd «әтигәнлик көйдүрмә қурбанлиқ»\+bd* — һәр әтигәндә сунулуши керәк болған қоза қурбанлиғи («Мис.» 29:38-40ни көрүң).\ft*\f* \x + \xo 9:17 \xo*\xt Мис. 29:38; Лав. 2:1\xt*\x*
\b
\m
\v 18 Андин хәлиққә болидиған енақлиқ қурбанлиғи болидиған топақ билән қочқарни боғузлиди. Һарунниң оғуллири қенини униңға сунуп бәрди; у буни қурбангаһниң үсти қисминиң әтрапиға сәпти. 
\v 19 Улар топақ билән қочқарниң май қисмини, йәни майлиқ қуйруғи, ич қарнини йөгәп турған майлирини, икки бөрәк вә җигәрниң чава мейини елип, 
\v 20 Бу май парчилирини икки төшниң үстидә қойди, \add Һарун\add* буларни қурбангаһниң үстидә көйдүрди. \f □ \fr 9:20 \fr*\ft \+bd «Һарун ... көйдүрди»\+bd* — ибраний тилида «у ... көйдүрди».\ft*\f* 
\v 21 Ахирида Һарун икки төш билән оң арқа путини пулаңлатма һәдийә сүпитидә Мусаниң буйруғинидәк Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатти. \x + \xo 9:21 \xo*\xt Лав. 7:32\xt*\x* 
\v 22 Андин Һарун қоллирини хәлиққә қаритип көтирип, уларға бәхит тилиди; у гуна қурбанлиғи, көйдүрмә қурбанлиқ вә енақлиқ қурбанлиғини сунуп, \add қурбангаһтин\add* чүшти.
\b
\m
\v 23 Муса билән Һарун җамаәт чедириға кирип, йәнә йенип чиқип хәлиққә бәхит тилиди; шуниң билән Пәрвәрдигарниң шан-шәриви пүткүл хәлиққә аян болди; 
\v 24 Пәрвәрдигарниң алдидин от чиқип, қурбангаһ үстидики көйдүрмә қурбанлиқ билән майларни жутуп кәтти. Пүткүл хәлиқ буни көрүп, товлишип, дүм жиқилишти.\x + \xo 9:24 \xo*\xt 1Пад. 18:38; 2Тар. 7:1\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 10
\s1 Надаб билән Абиһу вә «ғәйрий от»
\m
\v 1 Һарунниң оғуллири Надаб билән Абиһу иккиси өз хушбуйденини елип униңға от йеқип үстигә хушбуйни селип, Пәрвәрдигар уларға буйруп бақмиған ғәйрий бир отни Пәрвәрдигарға сунди; \f □ \fr 10:1 \fr*\ft \+bd «ғәйрий от»\+bd* — Надаб вә Абиһу бәлким (1) хушбуй пуритишта чоғни бәлким қурбангаһтин башқа бир йәрдин алған; (2) улар сунидиған хушбуйни тоғра арилаштурмиған («Мис.» 30:9ни көрүң); (3) улар хушбуй сунғанда Пәрвәрдигарниң ибадәтханисиға мунасивәтлик әмирләрниң бирәрсигә хилаплиқ қилған болса керәк.\ft*\f* 
\v 2 шуниң билән Пәрвәрдигарниң алдидин от чиқип уларни йәвәтти; шуан улар Пәрвәрдигарниң алдида өлди.\x + \xo 10:2 \xo*\xt Чөл. 3:4; 26:61; 1Тар. 24:2\xt*\x*
\m
\v 3 Муса Һарунға: — Мана, бу Пәрвәрдигарниң: «Мән Маңа йеқин кәлгән адәмләрдә Өзүмниң муқәддәс екәнлигимни көрситимән вә барлиқ хәлиқниң алдида улуқлинимән» дегән сөзиниң өзидур, деди. Шуни девиди, Һарун җим туруп қалди.\x + \xo 10:3 \xo*\xt Лав. 8:35\xt*\x*
\m
\v 4 Муса Һарунниң тағиси Уззиәлниң оғуллири болған Мишаәл билән Әлзафанни чақирип уларға: — Силәр йеқин келип өз қериндашлириңларни муқәддәс җайниң алдидин көтирип, чедиргаһниң ташқириға елип чиқиңлар» — деди.
\m
\v 5 Шуниң билән улар йеқин келип, уларни кийиклик көйнәклири билән көтирип Мусаниң буйруғинидәк чедиргаһниң ташқириға елип чиқти.
\m
\v 6 Муса Һарун вә оғуллири Әлиазар билән Итамарға: — Силәр башлириңларни очуқ қоймаңлар, кийимлириңларни житмаңлар; болмиса өзүңлар өлүп, пүткүл җамаәткә ғәзәп кәлтүрисиләр; лекин қериндашлириңлар болған пүткүл Исраил җәмәти Пәрвәрдигар яққан от түпәйлидин матәм тутуп жиғлисун. 
\v 7 Амма силәр болсаңлар Пәрвәрдигарниң Мәсиһләш мейи үстүңларға сүрүлгән болғачқа, җамаәт чедириниң ташқириға чиқмаңлар; болмиса өлисиләр, деди.
\m Шуни девиди, улар Мусаниң буйруғинидәк қилди.\x + \xo 10:7 \xo*\xt Лав. 21:12\xt*\x*
\b
\m
\s1 Һарун вә әвлатлириға тапиланған бәлгүлимиләр
\m
\v 8 Пәрвәрдигар Һарунға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 9 «Сән өзүң вә оғуллириң шарап вә я башқа күчлүк һарақларни ичип, җамаәт чедириға һәргиз кирмәңлар; болмиса, өлүп кетисиләр. Бу силәр үчүн дәвирдин-дәвиргә әбәдий бир бәлгүлимә болиду. 
\v 10 Шундақ қилсаңлар, муқәддәс билән адәттикини, пак билән напакни пәриқ етип аҗриталайдиған болисиләр; 
\v 11 шундақла Пәрвәрдигар Мусаниң вастиси билән Исраилларға тапшурған һәммә бәлгүлимиләрни уларға үгитәләйсиләр».
\m
\v 12 Муса Һарун вә униң тирик қалған оғуллири Әлиазар билән Итамарға мундақ деди: — «Силәр Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқ-һәдийәләрдин ешип қалған ашлиқ һәдийәни елип уни қурбангаһниң йенида ечитқу арилаштурмиған һалда йәңлар; чүнки у «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплиниду. \f □ \fr 10:12 \fr*\ft \+bd «отта сунулидиған қурбанлиқ-һәдийәләр»\+bd* — «отта сунулидиған қурбанлиқ-һәдийәләр»дин бәзидә бир қисими қалдурулуп, каһинға вә бәзидә сунғучи кишиниң өзигиму йейишкә берилиду. Қалған қисми көйдүрүлиду, әлвәттә.\ft*\f* 
\v 13 Бу Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған нәрсиләрдин сениң несивәң вә оғуллириңниң несивиси болғачқа, уни муқәддәс җайда йейишиңлар керәк; чүнки маңа шундақ буйрулғандур. \x + \xo 10:13 \xo*\xt Лав. 2:3; 6:16\xt*\x* 
\v 14 Униңдин башқа пулаңлатма һәдийә қилинған төш билән көтәрмә һәдийә қилинған арқа путни сән вә оғул-қизлириң биллә пак бир җайда йәңлар; чүнки булар сениң несивәң билән оғуллириңниң несивиси болсун дәп, Исраилларниң енақлиқ қурбанлиқлиридин силәргә берилгән. 
\v 15 Улар көтәрмә һәдийә қилинған арқа пут билән пулаңлатма һәдийә қилинған төшни отта сунулидиған майлири билән қошуп, Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатма һәдийә сүпитидә пулаңлитиш үчүн кәлтүрсун; Пәрвәрдигарниң буйруғини бойичә булар сениң вә оғуллириңниң несивиси болиду; бу әбәдий бир бәлгүлимә болиду».
\b
\m
\s1 Гуна қурбанлиғиниң бузулуши
\m
\v 16 Андин Муса гуна қурбанлиғи қилидиған текини издивиди, мана у аллиқачан көйдүрүлүп болған еди. Бу сәвәптин у Һарунниң тирик қалған икки оғли Әлиазар билән Итамарға аччиқлинип: 
\v 17 — Немишкә силәр гуна қурбанлиғиниң гөшини муқәддәс җайда йемидиңлар? Чүнки у «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплинатти, Пәрвәрдигар силәрни җамаәтниң гунайини көтирип улар үчүн униң алдида кафарәт кәлтүрсун дәп, шуни силәргә тәқсим қилған еди. 
\v 18 Мана, униң қени муқәддәс җайниң ичигә кәлтүрүлмиди; силәр әслидә мән буйруғандәк уни муқәддәс җайда йейишиңлар керәк еди, — деди.\f □ \fr 10:18 \fr*\ft \+bd «униң қени муқәддәс җайниң ичигә кәлтүрүлмиди»\+bd* — каһинлар вә пүтүн хәлиқ җамаитиниң гуна қурбанлиғиниң қени муқәддәс җайниң ичигә елип кирилиду; каһинлар мошу хил қурбанлиқниң гөшини йейишигә болмайтти (4:1-21ни көрүң).\ft*\f* \x + \xo 10:18 \xo*\xt Лав. 4:5; 6:26; 16:27\xt*\x*
\m
\v 19 Лекин Һарун Мусаға: — Мана, булар бүгүн \add тоғра иш қилип\add* өзлириниң гуна қурбанлиғи билән көйдүрмә қурбанлиғини Пәрвәрдигарниң алдида сунди; мениң бешимға шу ишлар кәлди; әгәр мән бүгүн гуна қурбанлиғиниң \add гөшини\add* йегән болсам, Пәрвәрдигарниң нәзиридә убдан болаттиму? — деди.
\m
\v 20 Муса буни аңлап җававидин рази болди.
\b
\b
\m
\c 11
\s1 Һалал вә һарам җаниварлар
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға мундақ деди: —
\m
\v 2 Исраилларға мундақ дегин: — Йәр йүзидики барлиқ һайванларниң ичидин силәргә йейишкә болидиған җаниварлар шуки: — \x + \xo 11:2 \xo*\xt Қан. 14:4; Рос. 10:14\xt*\x*
\m
\v 3 Һайванлар ичидә һәм туяқлири пүтүн ачимақ (туяқлири пүтүнләй йериқ) һәм көшигүчи һайванларниң һәр бирини йесәңлар болиду. \f □ \fr 11:3 \fr*\ft \+bd «көшигүчи»\+bd* — мошу йәрдә икки-үч ашқазини бар һайванларнила әмәс, бәлки йәнә озуқни юмшақ чайнайдиған барлиқ һайванларни көрситиду.\ft*\f* 
\v 4 Лекин көшигүчи яки ачимақ туяқлиқ һайванлардин төвәндикиләрни йемәслигиңлар керәк: —
\m Төгә: чүнки у көшигини билән туйиғи ачимақ әмәс. Шуңа у силәргә һарам болиду.
\m
\v 5 Суғур болса көшигини билән туйиғи ачимақ әмәс — у силәргә һарам болиду.\f □ \fr 11:5 \fr*\ft \+bd «суғур»\+bd* — яки «сичқан» — тағларда яшайдиған кичик бир һайван.\ft*\f*
\m
\v 6 Тошқан болса буму көшигини билән туйиғи ачимақ әмәс — у силәргә һарам болиду.
\m
\v 7 Чошқа болса туяқлири ачимақ (туяқлири пүтүнләй йериқ) болғини билән көшимигини үчүн силәргә һарам болиду.
\m
\v 8 Силәр шу һайванларниң гөшидин йемәслигиңлар керәк вә уларниң өлүгигиму тәгмәңлар. Улар болса силәргә һарам болиду.
\b
\m
\v 9 Суда яшайдиған җаниварлардин төвәндикиләрни йейишкә болиду: — судики, йәни дәрия-деңизлардики җаниварлардин қанити вә қасирақлири болғанларни йейишкә болиду; 
\v 10 лекин дәрия-деңизларда яшайдиған, йәни суларда топ-топ үзидиған барлиқ җаниварлардин, қасирақлири яки қанити болмиғанлирини йемәслигиңлар керәк; улар силәргә жиркиничлик саналсун.
\m
\v 11 Мәзкур җаниварлар дәрвәқә силәргә жиркиничлик саналсун; силәр уларниң гөшидин йемәслигиңлар керәк; уларниң өлүгини жиркиничлик дәп қараңлар. 
\v 12 Судики җаниварларниң ичидин қанити билән қасириғи болмиған җаниварларниң һәммиси силәргә жиркиничлик саналсун.
\b
\m
\s1 Һалал вә һарам қушлар
\m
\v 13 Учар-қанатлардин төвәндикиләр силәргә жиркиничликтур; улар йейилмәслиги керәк вә силәргә жиркиничлик болсун: — йәни бүркүт, қорултаз-тапқушлар, деңиз бүркүти, \f □ \fr 11:13 \fr*\ft \+bd «қорултаз-тапқушлар»\+bd* — ибраний тилида «устихан чаққучи қуш». Йәни бир тәрҗимиси «белиқъалғуч».\ft*\f* 
\v 14 қарлиғач қуйруқлуқ сар, лачин вә уларниң хиллири, 
\v 15 һәммә қарға-қозғунлар вә уларниң хиллири, 
\v 16 мөшүкяпилақ, төгиқуш, чайка, сар вә уларниң хиллири, 
\v 17 һувқуш, қарна, ибис, \f □ \fr 11:17 \fr*\ft \+bd «һувқуш»\+bd* — яки «кичик һувқуш». \+bd «қарна»\+bd* — яки «суға суңгүгүчи». Буниң қандақ қуш екәнлигини билиш тәс.\ft*\f* 
\v 18 аққу, сақийқуш, белиқъалғуч, \f □ \fr 11:18 \fr*\ft \+bd «аққу»\+bd* — буниң қандақ қуш екәнлигини билиш тәс. \+bd «белиқъалғуч»\+bd* — яки «доғдақ»\ft*\f* 
\v 19 ләйләк, турна вә униң хиллири, һөпүп вә шәпәрәң қатарлиқлар силәргә һарам саналсун.\f □ \fr 11:19 \fr*\ft \+bd «турна»\+bd* — яки «қотан». \+bd «..., турна вә униң хиллири, һөпүп вә шәпәрәң қатарлиқлар...»\+bd* — бу тизимликтики қушларниң көпинчисиниң ибраний тилидики нами Тәвратта пәқәт бир-икки қетим көрүнгән болғачқа, уларниң қайси қушлар екәнлигини топтоғра бекитиш бәзидә мүмкин болмайду. Һалбуки, уларниң умумий типлири, шүбһисизки, тәрҗимимиздәк болиду.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Һалал вә һарам һашарәтләр
\m
\v 20 Буниңдин башқа төрт путлап маңидиған, учидиған ушшақ җаниварларниң һәммиси силәргә жиркиничлик болиду. 
\v 21 Һалбуки, төрт путлап маңидиған, учидиған ушшақ җаниварлардин төвәндикиләрни йесәңлар болиду: — пути билән үгилик пачиғи болуп, йәр йүзидә сәкрәләйдиғанларни йесәңлар болиду; \f □ \fr 11:21 \fr*\ft \+bd «төрт путлап маңидиған»\+bd* — ибранийларниң көзқаришичә һашарәтләр төрт пути билән маңиду, уларниң алдинқи иккиси «қол» һесаплиниду.\ft*\f* 
\v 22 буларниң ичидин силәргә йейишкә болидиғанлири: — чекәткә вә униң хиллири, қара чекәткә вә униң хиллири, томузға вә униң хиллири, чақчиқиз вә униң хиллири. 
\v 23 Лекин төрт путлуқ болған өмилигүчи һәм учидиған һәммә башқа җаниварлар силәргә жиркиничлик саналсун.\f □ \fr 11:23 \fr*\ft \+bd «силәргә йейишкә болидиғанлири: — чекәткә вә униң хиллири, ... чақчиқиз вә униң хиллири... һәммә башқа җаниварлар силәргә жиркиничлик саналсун»\+bd* — «чекәткә»дин башқа, ибраний тилидин бу һарашәтләрниң намлирини җәзмләштүрүш тәс. Биз «қошумчә сөз»имиздә һалал-һарам һайванлар үстидә тохтилимиз.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Өлүкләр тоғрилиқ
\m
\v 24 Бу җаниварлардинму мундақ йол билән напак болисиләр; бирким уларниң өлүк тенигә тәгсә кәч киргичә напак һесаплиниду. 
\v 25 Кимдәким буларниң өлүгиниң бир қисмини көтәрсә өз кийимлирини жуюши керәк, у киши кәч киргичә напак һесаплиниду.
\m
\v 26 Туяқлири ачимақ, бирақ пүтүнләй бөлүнмигән яки көшимәйдиған һайванларниң һәммиси силәргә һарамдур; һәр ким \add уларниң өлүгигә\add* тәгсә напак саналсун. \f □ \fr 11:26 \fr*\ft \+bd «һәр ким уларниң өлүгигә тәгсә...»\+bd* — ибраний тилида «һәр ким уларға тәгсә...» — шүбһисизки, бу уларниң өлүклирини көрситиду (24-айәтни көрүң). Чүнки алайли, ешәкни миниш адәмни напак қилмайду.\ft*\f* 
\v 27 Төрт пути билән маңидиған һайванларниң ичидин тапини билән маңидиғанларниң һәммиси силәргә напак болуп, һәр ким уларниң өлүк тәнлиригә тәгсә кәч киргичә напак санилиду. 
\v 28 Кимки уларниң өлүгини көтәрсә өз кийимлирини жуюши керәк, у киши кәч киргичә напак туриду. Бу һайванлар болса силәргә һарам болиду.
\b
\m
\v 29 Йәр йүзидә өмилигүчи ушшақ җаниварларниң ичидин силәргә һарам болғанлар мунулар: — қариғу зокор, чашқан, кәсләнчүк вә уларниң түрлири, \f □ \fr 11:29 \fr*\ft \+bd «чашқан»\+bd* — яки «сесиқ күзән».\ft*\f* 
\v 30 салма, қизил кәсләнчүк, там кәсләнчүги, түгүрүк кәсләнчүк вә хамелеон қатарлиқлар һарам болиду. \f □ \fr 11:30 \fr*\ft \+bd «... түгүрүк кәсләнчүк вә хамелеон қатарлиқлар»\+bd* — «хамелеон»дин башқа җаниварларниң намлирини ибраний тилидин җәзмләштүрүш тәс.\ft*\f* 
\v 31 Буларниң һәммиси йәр йүзидә өмүлигүчи һәммә ушшақ җаниварларниң ичидә силәргә һарам болиду; уларниң өлүгигә тәгсә, кәч киргичә напак санилиду.
\m
\v 32 Бу җаниварларниң өлүги һәр қандақ немигә чүшүп қалса шу немә напак һесаплиниду — һәр қандақ яғач қача-қуча болсун, кийим болсун, терә болсун, тағар болсун, һәр қандақ ишқа ишлитилидиған әсвап болсун, суға чилиниши керәк; улар кәч киргичә напак санилип, кейин пак болиду.\x + \xo 11:32 \xo*\xt Лав. 15:12\xt*\x*
\m
\v 33 Буларниң бири сапалдин ясалған һәр қандақ қача ичигә чүшүп қалса, шу қача ичидики һәммә нәрсә напак саналсун вә қача өзи сундурулсун. 
\v 34 Әгәр қачидики судин аш-таам үстигә чачрап кәтсә, аш-таам напак саналсун вә шундақла қачидики һәр қандақ ичимликму напак саналсун. 
\v 35 Һәр немигә ундақ өлүкниң бирәр қисми чүшүп қалсиму, напак саналсун. Әгәр тонур вә очақ болса, напак болди дәп чеқиветилсун; улар силәргә һарам болсун. 
\v 36 Лекин шундақ әһвалда булақ яки су жиғилидиған көлчәк йәнила пак санилиду; амма бирким уларниң өлүк тенигә тәгсә напак болиду. 
\v 37 Әгәр ундақ өлүкниң бирәр қисми теришқа тәйярланған данларға чүшүп қалса, буму йәнила пак санилиду. 
\v 38 Лекин әгәр данниң үстигә су қуюлғандин кейин шундақ бир өлүкниң бирәр қисми чүшүп қалса, ундақта бу данлар силәргә напак саналсун.
\m
\v 39 Әгәр силәргә йейишкә болидиған һайванлардин бири өлүп қалса, униң өлүгигә тәккән киши кәч киргичә напак саналсун. 
\v 40 Кимки ундақ өлүкниң гөшидин йесә, өз кийимлирини жуюши керәк вә кәч киргичә напак саналсун; шундақла ундақ бир өлүкни көтәргән кишиму кийимлирини жуюши керәк вә у киши кәч киргичә напак саналсун.
\m
\v 41 Йәр йүзидә өмүлигүчи һәммә ушшақ җаниварлар жиркиничлик санилип, һәргиз йейилмисун. 
\v 42 Қосиғи билән беғирлап маңидиған җанивар болсун, йәр йүзидә жүрүп төрт пути билән яки көп путлири билән маңидиған өмилигүчи җаниварларниң һәртүрлүгини болса, уларни һәргиз йемәңлар; чүнки улар жиркиничликдур.
\m
\v 43 Силәр болсаңлар мундақ өмилигүчи җаниварниң сәвәвидин өзүңларни жиркиничлик қилмаслиғиңлар керәк. Өзүңларни улар түпәйлидин напак қилмаңлар, болмиса уларниң сәвәвидин булғинип қалисиләр; 
\v 44 чүнки Мән Худайиңлардурмән. Силәр өзүңларни \add Өзүмгә\add* атап муқәддәс қилишиңлар керәк; Мән Өзүм муқәддәс болғач силәрму өзүңларни муқәддәс тутушуңлар керәк. Силәр өзүңларни йәр йүзидә өмилигүчи ушшақ һәр қандақ җаниварларниң сәвәвидин напак қилмаңлар. \x + \xo 11:44 \xo*\xt Лав. 19:2; 20:7; 1Пет. 1:16\xt*\x* 
\v 45 Чүнки Мән өз Худайиңлар болушқа силәрни Мисир зиминидин чиқирип кәлгән Пәрвәрдигардурмән; силәр муқәддәс болуңлар, чүнки Мән муқәддәстурмән.
\m
\v 46 Шулар болса чарпай билән учар-қанатлар, суда жүридиған һәр бир җанивар билән йәр йүзидә өмилигүчи һәр бир ушшақ җаниварлар тоғрисидики қанун-бәлгүлимидур. 
\v 47 Булар билән һарам-һалални уқуп, йейишкә болидиған һайван билән йейишкә болмайдиған һайванларни пәриқ етәләйсиләр.
\b
\b
\m
\c 12
\s1 Аял кишиниң туғуттин кейинки «паклиниши»
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Исраилларға сөз қилип мундақ дегин: — «Аял киши һамилдар болуп оғул туғса, адәт көрүп ағриқ болған күнлиридикидәк йәттә күнгичә напак саналсун. \f □ \fr 12:2 \fr*\ft \+bd «адәт көрүп ағриқ болған күнлири»\+bd* — ибраний тилида «айрим туруш күнлири». Қиз-аяллар адәт көргән вақтида «напак» һесаплинип, ери билән биллә болса ериму кәч киргичә «напак» һесаплиниду, шундақла муқәддәс ибадәтханиға кирсә яки қурбанлиқларниң гөшлиридин йесә болмайду. Лекин Тәврат-Инҗил бойичә һәр қандақ вақитларда Худаниң хәлқи дуа-ибадәт қилса боливериду!\ft*\f* 
\v 3 Сәккизинчи күни оғли болса хәтнә қилинсун. \f □ \fr 12:3 \fr*\ft \+bd «хәтнә қилинсун»\+bd* — ибраний тилида «униң хәтнилиги кесилсун» дегән сөзләр билән ипадилиниду.\ft*\f* \x + \xo 12:3 \xo*\xt Яр. 17:12; Луқа 1:59; 2:21; Юһ. 7:22\xt*\x* 
\v 4 Аял болса шуниңдин кейин оттуз үч күнгичә «қан паклиниш»та турсун; паклиниш күнлири тамам болмиғичә һеч бир муқәддәс нәрсигә тәгмисун, муқәддәс җайғиму кирмисун. \f □ \fr 12:4 \fr*\ft \+bd «шуниңдин кейин оттуз үч күнгичә «қан паклиниш»та турсун»\+bd* — аял өз еригә йеқинлишиш тәрәптә «пак» һесаплинатти, лекин муқәддәс чедирға кирип қурбанлиқ қилишқа болмайтти.\ft*\f* 
\v 5 Әгәр у қиз туғса ундақта адәт күнлиридикидәк икки һәптигичә напак туруп, андин атмиш алтә күнгичә «қан паклиниш»та турсун.
\m
\v 6 Мәйли оғул яки қиз туғсун, қан паклиниш күнлири тамам болғандин кейин у аял көйдүрмә қурбанлиқ үчүн бир яшқа киргән қозини, гуна қурбанлиғи үчүн бир бачка яки пахтәкни елип җамаәт чедириниң кириш ағзиға, каһинниң қешиға кәлтүрсун. 
\v 7 Каһин уни Пәрвәрдигарниң алдида сунуп, шу аял үчүн кафарәт кәлтүриду; шуниң билән у хунидин пак болиду. Оғул яки қиз туққан аял тоғрисидики қанун-бәлгүлимә мана шудур.
\m
\v 8 Әгәр униң қозиға қурби йәтмисә, у икки пахтәк яки икки бачка кәлтүрсун; уларниң бири көйдүрмә қурбанлиқ үчүн, йәнә бири гуна қурбанлиғи үчүн болиду; шу йол билән каһин униң үчүн кафарәт кәлтүриду; у аял пак болиду.\f □ \fr 12:8 \fr*\ft \+bd «Әгәр униң қозиға қурби йәтмисә...»\+bd* — ибраний тилида: — «Әгәр униң қоза елишқа қоли қисқилиқ қилса...». \+bd «у аял пак болиду»\+bd* — бу бабтики «аялларниң паклиғи» дегән тема тоғрилиқ көп уқушмаслиқлар болғачға, биз у тоғрилиқ «қошумчә сөз»имиздә азрақ тохтилимиз.\ft*\f*
\b
\b
\m
\c 13
\s1 Һәр хил терә кесәллири тоғрилиқ бәлгүлимиләр
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Бирисиниң бәдининиң терисидә бир чиқан, яки тәмрәткә яки пақирақ ташма чиқип, униңдин бәдининиң терисидә песә-мохо кесилиниң җараһити пәйда болған болса, у киши Һарун каһинниң яки униң каһин оғуллиридин бириниң қешиға кәлтүрүлсун. \f □ \fr 13:2 \fr*\ft \+bd «бәдининиң терисидә»\+bd* — демәк, сақал яки чачлири ичидә әмәс (29-37ниму көрүң). \+bd «песә-мохо»\+bd* — бу баблардики «песә-мохо» кесили пәқәт мохо кесили болупла қалмай, бәлки нәччә хил терә кесәлликлирини көрситиши мүмкин. «Қошумчә сөз»имизни көрүң.\ft*\f* 
\v 3 Каһин униң бәдининиң җараһитигә қарайду; җараһәт болған җайниң түки ақирип кәткән һәмдә җараһәтму әтрапидики теридин қениқрақ көрүнсә, бу песә-мохо кесәллигидур. Шуңа каһин уни көргәндин кейин шу кишини «напак» дәп җакалисун.
\m
\v 4 Лекин әгәр униң бәдининиң терисидики пәйда болған әшу ялтирақ чиқан ақ болуп, әтрапидики теридин қениқрақ көрүнмисә вә түкиму ақирип кәтмигән болса, каһин бу җараһәт бар кишини йәттә күнгичә айрим солап қойсун. 
\v 5 Йәттинчи күни каһин униңға қарисун вә әгәр җараһәт охшаш туруп, терисидә кеңийип кәтмигән болса, каһин уни йәнә йәттә күнгичә айрим солап қойсун. 
\v 6 Йәттинчи күни каһин униңға йәнә қарисун вә җараһәтниң рәңги суслашқан вә кеңийип кәтмигән болса, ундақта каһин уни «пак» дәп җакалисун; җараһәтниң пәқәт бир чақа екәнлиги бекитилип, кесәл киши өз кийимлирини жуюп пак саналсун.
\m
\v 7 Лекин әгәр у каһинға көрүнүп «пак» дәп җакаланғандин кейин шу чақа терисидә кеңийип кәтсә, ундақта у йәнә бир қетим каһинға көрүнсун. 
\v 8 Каһин униңға йәнә қарисун вә әгәр чақа униң терисидә кеңийип кәткән болса, каһин уни «напак» дәп җакалисун; у җараһәт песә-моходур.
\m
\v 9 Әгәр биркимдә песә-мохо җараһити пәйда болуп қалса каһинниң қешиға кәлтүрүлсун. 
\v 10 Каһин униң җараһитигә сәпселип қарисун; вә әгәр терисидә ақ бир чиқан пәйда болған, түки ақирип кәткән болса вә чиқан чиққан җайда әт-гөши көрүнүп қалған болса, 
\v 11 бу униң бәдининиң терисигә чүшкән кона песә-мохо җараһитиниң қайтидин қозғилиши болуп, каһин уни «напак» дәп җакалисун. У напак болғини үчүн уни солашниң һаҗити йоқ.
\m
\v 12 Лекин әгәр песә-мохо қозғилип, җараһити бар кишиниң терисигә йейилип кәткән болса, каһин нәгила қариса шу йәрдә шу «песә-мохо» болса, терисини бешидин путиғичә қаплап кәткән болса, 
\v 13 ундақта каһин униңға сәпселип қарисун; мана, шу песә-мохо җараһити пүтүн бәдинини қаплап кәткән болса, у җараһити бар кишини «пак» дәп җакалисун; чүнки униң пүтүн бәдини ақирип кәткән болуп, у «пак» дәп саналсун.
\m
\v 14 Лекин қачаники униңда әт-гөши көрүнүп қалса, у киши напак саналсун. 
\v 15 Каһин мундақ көрүнгән әт-гөшигә қарап, у кишини «напак» дәп җакалисун; чүнки шу әт-гөш напак болуп, у песә-мохо кесилидур.
\m
\v 16 Һалбуки, әгәр әт-гөши қайтидин өзгирип, ақарса у киши йәнә каһинниң қешиға кәлсун. 
\v 17 Каһин униңға сәпселип қарисун; җараһәт ақарған болса, каһин җараһити бар кишини «пак» дәп җакалисун; у пак санилиду.
\m
\v 18 Әгәр биркимниң бәдининиң терисигә һүррәк чиқип сақийип, 
\v 19 һүррәкниң орнида ақ чиқан яки қизғуч дағ пәйда болған болса, каһинға көрситилсун. 
\v 20 Каһин униңға сәпселип қарисун; әгәр дағ әтрапидики теридин қениқрақ көрүнсә, шундақла униңдики түкләр ақирип қалған болса, ундақта каһин уни «напак» дәп җакалисун; чүнки бу һүррәктин қозғилип пәйда болған песә-мохо кесили җараһитидур.
\m
\v 21 Лекин каһин униңға сәпселип қариғанда, дағ чиққан җайда ақирип қалған түкләр болмиса, вә дағму әтрапидики теридин қениқрақ болмиса, рәңги сәл сусрақ болған болса, ундақта каһин уни йәттә күнгичә айрим солап қойсун. 
\v 22 Әгәр дағ дәрвәқә терисигә йейилип кәткән болса, каһин уни «напак» дәп җакалисун; чүнки бу \add песә-мохо\add* җараһитидур.
\m
\v 23 Амма әгәр дағ өз җайида тохтап йейилмиған болса, бу пәқәт һүррәкниң зәхми, халас; каһин уни «пак» дәп җакалисун.
\b
\m
\s1 Көйүк яриси тоғрилиқ
\m
\v 24 Әгәр бирисиниң бәдининиң терисиниң мәлум җайи көйүп қелип, көйгән җай ақ-қизғуч яки пүтүнләй ақ дағ болуп қалса, 
\v 25 каһин униңға сәпселип қарисун; әгәр шу дағдики түкләр ақирип кәткән, дағму әтрапидики теридин қениқрақ болуп қалған болса, ундақта бу көйүк ярисидин пәйда болған песә-мохо кесилидур; каһин уни «напак» дәп җакалисун; чүнки у песә-мохо җараһитидур.
\m
\v 26 Лекин әгәр каһин сәпселип қариғанда, дағниң орнида һеч қандақ ақирип кәткән түк болмиса, шундақла дағму әтрапидики теридин қениқ болмиса, бәлки рәңги сус болса, ундақта каһин уни йәттә күнгичә айрим солап қойсун. 
\v 27 Йәттинчи күни каһин униңға йәнә қарисун; дағ терисидә кеңийип кәткән болса, каһин уни «напак» дәп җакалисун; чүнки у песә-мохо җараһитидур.
\m
\v 28 Амма әгәр дағ җайида тохтап, йейилмиған болса, шундақла рәңги сус болса, бу пәқәт көйүктин болған чавартқу, халас; каһин уни «пак» дәп җакалисун; чүнки у көйүкниң татуғи, халас.
\b
\m
\s1 Чач яки сақал ичидә пәйда болған җараһәтләр
\m
\v 29 Әгәр бир әр яки аял кишиниң бешида яки сақилида җараһәт пәйда болса, 
\v 30 каһин җараһәткә сәпселип қарисун; әгәр җараһәт әтрапидики теридин қениқрақ көрүнсә, үстидә шалаң сериқ түк болса, ундақта каһин уни «напак» дәп җакалисун; чүнки бу җараһәт қақач болуп, баш яки сақалдики песә-мохониң аламитидур.
\m
\v 31 Әгәр каһин қақач җайға сәпселип қариғанда, у әтрапидики теридин қениқ көрүнмисә, шундақла униң ичидә һеч қандақ қара түкму болмиса, ундақта каһин қақичи бар кишини йәттә күнгичә айрим солап қойсун. 
\v 32 Каһин йәттинчи күни қақачқа йәнә сәпселип қарисун; қақач кеңийип кәтмәй, үстидиму һеч қандақ сериқ түк болмиса, шундақла қақач әтрапидики теридин қениқ көрүнмисә, 
\v 33 җараһити бар киши барлиқ чач-сақилини чүшүрүвәтсун; қақачниң өзини ғирдимисун. Каһин қақичи бар кишини йәнә йәттә күнгичә айрим солап қойсун. 
\v 34 Йәттинчи күни каһин қақачқа сәпселип қарисун; әгәр қақач теридә кеңийип кәтмигән болса, шундақла әтрапидики теридин қениқ көрүнмисә, каһин уни «пак» дәп җакалисун. Андин у кийимлирини жуйсун; шуниң билән у пак санилиду.
\m
\v 35 Лекин әгәр у «пак» дәп җакаланғандин кейин қақач теридә кеңийип кәтсә, 
\v 36 каһин униңға йәнә сәпселип қарисун; әгәр қақач теридә кеңийип кәткән болса, сериқ түкниң бар-йоқлуғини тәкшүрүшниң һаҗити йоқ; чүнки бу киши напактур. 
\v 37 Әгәр қақач җайида шу пети қелип, үстидин қара түк үнүп чиққан болса, қақач сақайған болиду; шу киши пак болғачқа, каһин уни «пак» дәп җакалиши керәк.
\m
\v 38 Әгәр әр яки аял кишиниң бәдининиң терисидә дағ пәйда болуп, бу дағлар пақирақ һәм ақ болса 
\v 39 каһин сәпселип қарисун; әгәр бәдәнниң терисидики шу дағлар суслишип боз рәңгә йүзләнгән болса, бу теридин чиққан бир ташма, халас; бу киши пак саналсун.
\b
\m
\s1 Пайнәкбаш тоғрилиқ
\m
\v 40 Әгәр биркимниң бешиниң түклири чүшүп кәткән болса, у пәқәт бир тақир баш, халас; у пак саналсун. 
\v 41 Әгәр униң бешиниң түки пешанә тәрипидин чүшкән болса, у пәқәт пайнәкбаш, халас; у йәнила пак саналсун. 
\v 42 Лекин әгәр униң тақир беши яки пайнәк бешида қизғуч ақ дағ көрүнсә, ундақта шу җараһәт униң тақир беши яки пайнәк бешидики песә-мохо кесилиниң бир аламитидур. 
\v 43 Каһин җараһитигә сәпселип қарисун; әгәр униң тақир бешида яки пайнәк бешида ишшиқ җараһәт болса һәмдә песә-мохо кесилиниң аламитидәк қизғуч ақ көрүнсә, 
\v 44 ундақта у песә-мохо кесилигә гириптар болған адәм болуп, напак һесаплиниду. Униң бешиға шундақ җараһәт чүшкән болғач, каһин уни мутләқ «напак» дәп җакалисун.
\m
\v 45 Шундақ җараһити бар песә-мохо кесили болған киши кийимлири житиқ, чачлири чувуқ, бурут-сақили йепиқлиқ һалда: «Напак, напак!» дәп товлап жүрүши керәк. \f □ \fr 13:45 \fr*\ft \+bd «чачлири чувуқ»\+bd* — яки «беши очуқ».\ft*\f* \x + \xo 13:45 \xo*\xt Жиғ. 4:15\xt*\x* 
\v 46 Шу җараһити болған барлиқ күнләрдә у «напак» санилиду; у напак болғачқа, айрим туруши керәк; униң туралғуси чедиргаһниң сиртида болсун.
\b
\m
\s1 Кийим-кечәк, рәхт яки терә-хурумларда пәйда болған «песә-мохо» кесили
\m
\v 47 Әгәр бир кийимдә, мәйли жуңдин яки канаптин тикилгән болсун униңда песә-мохо из-деғи пәйда болса, \f □ \fr 13:47 \fr*\ft \+bd «песә-мохо из-деғи»\+bd* — ибраний тилида «песә-мохо яриси».\ft*\f* 
\v 48 йәни канап яки жуңдин тоқулған рәхттә, өрүш жипида яки арқақ жиплирида болсун, терә-хурумда яки теридин етилгән һәр қандақ нәрсиләрдә песә-мохо из-деғи болса, \f □ \fr 13:48 \fr*\ft \+bd «өрүш жипида»\+bd* — яки «тәг жипи» — тоқулмиларниң бойиға тартилған жипи.\ft*\f* 
\v 49 шундақла кийим-кечәк яки терә-хурумда, өрүш жип яки арқақ жиплирида, я терә-хурумдин етилгән нәрсиләрдә пәйда болған из-дағ йешилрақ яки қизғуч болса бу из-дағ «песә-мохо из-деғи» дәп қарилип каһинға көрситилсун. \f □ \fr 13:49 \fr*\ft \+bd «...кийим-кечәк яки терә-хурумда ... пәйда болған из-дағ йешилрақ яки қизғуч болса бу из-дағ «песә-мохо из-деғи» дәп қарилип каһинға көрситилсун»\+bd* — бу айәтләрдә тилға елинған «песә-мохо кесили»ниң рәхт-кийимгә яки терә-хурумға жуқуши бәлким адәмни һәйран қалдурарлиқ иш болуши мүмкин. Бу тоғрилиқ «қошумчә сөз»имизни көрүң.\ft*\f* 
\v 50 Каһин \add даққа\add* сәпселип қарисун, андин из-дағ пәйда болған нәрсини йәттә күнгичә айрим сақлисун. 
\v 51 У йәттинчи күни из-дағға қарап бақсун; из-дағ чүшкән кийим-кечәк, мәйли арқақ жипта яки өрүш жипта болсун, яки терә-хурумда яки терә-хурумдин етилгән нәрсидә болсун, у кеңийип кәткән болса, бу из-дағ чириткүч песә-мохо кесили дәп һесаплинип, улар напак саналсун. 
\v 52 Шуниңдәк каһин өрүш жип яки арқақ жипида из-дағ болса кийим-кечәк яки терә-хурумдин етилгән нәрсидә шундақ из-дағ болса уларниму көйдүрүвәтсун; чүнки бу чириткүч песә-мохо кесилидур. Мундақ нәрсиләрниң һәммисини отта көйдүрүш керәктур.
\m
\v 53 Лекин каһин униңға сәпселип қариғанда, из-дағ кийим-кечәктики өрүш жипта болсун, арқақ жипта болсун, яки терә-хурумдин етилгән нәрсидә болсун, из-дағ кеңәймигән болса, 
\v 54 ундақта каһин деғи бар нәрсини жуюлсун дәп буйруп, иккинчи қетим уни йәттә күнгичә сақлисун. 
\v 55 Бу нәрсә жуюлғандин кейин каһин йәнә даққа сәпселип қарисун; әгәр униң рәңги өзгәрмигән болса (гәрчә кеңийип кәтмигән болсиму), у йәнила напактур; сән уни отта көйдүргин. Чүнки мәйли униң из-деғи ич йүзидә болсун яки таш йүзидә болсун у чириткүч из-дағ һесаплиниду.
\m
\v 56 Лекин әгәр каһин сәпселип қариғанда, мана, дағниң рәңги жуюлғандин кейин суслишип кәткән болса, у шу қисмини кийим-кечәктин, өрүш жиптин яки арқақ жиптин болсун, яки терә-хурумдин болсун уни житип елип, ташливәтсун. 
\v 57 Әгәр бу из-дағ кийим-кечәктә, мәйли арқақ жипта яки өрүш жипта болсун, я терә-хурумдин етилгән нәрсидә көрүнсун, бу кеңийдиған бир хил песә-мохо из-деғи дәп саналсун; сән у чаплашқан кийим-кечәкни көйдүрүвәткин. 
\v 58 Лекин әгәр из-дағ кийим-кечәктә болсун (өрүш жипида яки арқақ жипида болсун) яки терә-хурумдин етилгән нәрсидә болсун, жуюлуш билән чиқип кәтсә, ундақта бу егин иккинчи қетим жуюлсун, андин пак саналсун.
\m
\v 59 Песә-мохо кесилиниңкидәк из-дағ пәйда болған жуң яки канап рәхттин тоқулған кийим-кечәк (из-дағ өрүш жипта яки арқақ жипта болсун) яки терә-хурумдин етилгән нәрсиләр тоғрисидики қанун-бәлгүлимә мана шудур; буниң билән уларни пак яки напак җакалашқа болиду.
\b
\b
\m
\c 14
\s1 Песә-мохо кесәллиридин паклиниш бәлгүлимилири
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Песә-мохо болған киши пак қилинидиған күнидә беҗа қилиш керәк болған қанун-бәлгүлимә мана төвәндикидәктур: — У каһинниң алдиға кәлтүрүлсун. \x + \xo 14:2 \xo*\xt Мат. 8:4; Мар. 1:44; Луқа 5:14; 17:14\xt*\x* 
\v 3 Каһин чедиргаһниң ташқириға чиқип, песә-мохо болған кишигә сәпселип қарисун; әгәр песә-мохо болған киши кесилидин сақайған болса, 
\v 4 Ундақта каһин пак қилинидиған кишигә пак, тирик қуштин иккини униңға қошуп кедир яғичи, қизил рәхт вә зофа кәлтүрүшкә буйрусун. \f □ \fr 14:4 \fr*\ft \+bd «қизил рәхт»\+bd* — яки «қизил жип». \+bd «зофа»\+bd* — бир хил өсүмлүк; башқа бир исми «лепәкгүл».\ft*\f* 
\v 5 Андин каһин қушларниң бирини еқин су қачиланған сапал козиниң үстидә боғузлаңлар дәп буйрусун; \f □ \fr 14:5 \fr*\ft \+bd «еқин су қачиланған сапал козиниң үстидә...»\+bd* — яки «еқин су үстидә тутуп турулған сапал козиниң үстидә...».\ft*\f* 
\v 6 андин тирик қушни болса, каһин уни кедир яғичи, қизил рәхт вә зофа билән елип келип, бу нәрсиләрниң һәммисини тирик қуш билән биргә еқин суниң үстидә боғузланған қушниң қениға чилисун, 
\v 7 андин песә-моходин пак қилинидиған кишигә йәттә қетим сепиши билән уни пак дәп җакалисун; вә тирик қушни далаға қоюп бәрсун.
\b
\m
\s1 «Пак қилиниш»тики йәттә күн
\m
\v 8 Песә-моходин пак қилинидиған киши кийимлирини жуюп, бәдинидики барлиқ түкләрни чүшүрүп, суда жуюнғандин кейин пак һесаплиниду. Андин униңға чедиргаһқа киришкә иҗазәт болиду; пәқәт у йәттә күнгичә өз чедириниң тешида туруши керәк. 
\v 9 Йәттинчи күни у бәдинидики һәммә түкләрни чүшүрсун; башниң чач-сақаллири вә қешини, йәни барлиқ түклирини чүшүрсун; у кийимлирини жуюп өз бәдинини суда жуйсун, андин пак болиду.
\b
\m
\s1 Сәккизинчи күни
\m
\v 10 Сәккизинчи күни у икки беҗирим әркәк қоза билән бир яшқа киргән беҗирим чиши қозидин бирни, шуниңдәк бир \add әфаһниң\add* ондин үчигә баравәр зәйтун мейи иләштүрүлгән есил ун «ашлиқ һәдийә»ни, бир лог зәйтун мейини кәлтүрсун. \f □ \fr 14:10 \fr*\ft \+bd «бир лог»\+bd* — бәлким тәхминән бир летрниң йерими болуши мүмкин.\ft*\f* 
\v 11 Уни «пак» дәп җакалайдиған бу рәсим-қаидини өткүзидиған каһин пак қилинидиған кишини вә у нәрсиләрни җамаәт чедириниң кириш ағзида, Пәрвәрдигарниң алдида һазир қилсун. 
\v 12 Андин каһин әркәк қозиларниң бирини елип итаәтсизлик қурбанлиғи қилип сунуп, униң билән биллә шу бир лог зәйтун мейиниму кәлтүрүп, пулаңлатма һәдийә сүпитидә Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатсун. 
\v 13 Қоза болса муқәддәс бир җайниң ичидә гуна қурбанлиғи билән көйдүрмә қурбанлиқлар боғузлинидиған җайда боғузлансун; чүнки итаәтсизлик қурбанлиғи болса гуна қурбанлиғиға охшаш, каһинға тәвә болуп «әң муқәддәсләрниң бири» санилиду.\f □ \fr 14:13 \fr*\ft \+bd «муқәддәс бир җай»\+bd* — мошу йәрдә муқәддәс җайниң һойлисини көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 14:13 \xo*\xt Лав. 7:7\xt*\x*
\m
\v 14 Каһин итаәтсизлик қурбанлиғиниң қенидин елип пак қилинидиған кишиниң оң қулиқиниң юмшиқиға вә оң қолиниң чоң бармиғи билән оң путиниң чоң бармиғиғиму сүрүп қойсун. 
\v 15 Андин каһин шу бир лог зәйтун мейидин елип, өзиниң сол қолиниң алиқиниға азғина қуйсун. 
\v 16 Каһин оң бармиғини сол қолидики зәйтун мейиға чилап, Пәрвәрдигарниң алдида йәттә қетим бармиғи билән сәпсун.
\m
\v 17 Андин каһин қолидики қалған майдин елип, пак қилинидиған кишиниң оң қулиқиниң юмшиқиға, оң қолиниң баш бармиғиға вә оң путиниң баш бармиғиға сүрүлгән итаәтсизлик қурбанлиғиниң қениниң үстигә сүрүп қойсун. 
\v 18 Сүрүп болуп, каһин қолидики ешип қалған майни пак қилинидиған кишиниң бешиға қуйсун. Бу йол билән каһин униң үчүн Пәрвәрдигарниң алдида кафарәт кәлтүриду. 
\v 19 Андин каһин гуна қурбанлиғини сунуп, пак қилинидиған кишини напаклиғидин пак қилишқа кафарәт кәлтүриду; ахирида у көйдүрмә қурбанлиқни боғузлисун. 
\v 20 Каһин көйдүрмә қурбанлиқ билән ашлиқ һәдийәни қурбангаһта сунсун. Бу йол билән каһин униң үчүн кафарәт кәлтүрүп, у киши пак болиду.
\m
\v 21 Лекин у кәмбәғәлликтин шундақ қилишқа қурби йәтмисә, өзигә кафарәт кәлтүрүш үчүн «пулаңлатма һәдийә» сүпитидә ялғуз бир әркәк қозини итаәтсизлик қурбанлиғи қилип кәлтүрсун, шуниңдәк ашлиқ һәдийә үчүн бир әфаһниң ондин биригә баравәр зәйтун мейи иләштүрүлгән есил ун билән бир лог зәйтун мейини кәлтүрсун \f □ \fr 14:21 \fr*\ft \+bd «кафарәт кәлтүрүш үчүн ... ялғуз бир әркәк қозини итаәтсизлик қурбанлиғи қилип кәлтүрсун»\+bd* — мошу йәрдә «итаәтсизлик қурбанлиғи»ниң сәвәп-мәхсити ениқ көрүниду — кесәл болған киши кесили түпәйлидин Худаға һеч қандақ қурбанлиқ яки һәдийә суналмиса, шу вақиттики сунмиған қурбанлиқлири үчүн Худаға қәриздар дәп һесаплиниду. «Итаәтсизлик қурбанлиғи» болса бу қәризниң орнида болатти. Мәсилән мәзкур китап, 5-бап, 14-19-айәтни көрүң.\ft*\f* 
\v 22 вә өз әһвалиға яриша икки пахтәк яки икки бачка елип кәлсун; бири гуна қурбанлиғи үчүн, йәнә бири көйдүрмә қурбанлиқ үчүн болсун; 
\v 23 сәккизинчи күни буларни өзиниң пак қилиниши үчүн җамаәт чедириниң кириш ағзиға елип келип, Пәрвәрдигарниң алдида каһинниң қешиға кәлтүрсун. 
\v 24 Каһин итаәтсизлик қурбанлиғи болидиған әркәк қоза билән шу бир лог майни елип, буларни пулаңлатма һәдийә сүпитидә Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатсун. 
\v 25 Итаәтсизлик қурбанлиғи қилинған әркәк қозини болса өзи боғузлисун; андин каһин итаәтсизлик қурбанлиғиниң қенидин азғина елип, пак қилинидиған кишиниң оң қулиқиниң юмшиқиға, оң қолиниң баш бармиғиға вә оң путиниң баш бармиғиға сүрсун. 
\v 26 Андин каһин майдин елип, сол қолиниң алиқиниға азғина қуйсун. 
\v 27 Шундақ қилип, каһин оң бармиғи билән сол қолидики майдин Пәрвәрдигарниң алдида йәттә қетим сәпсун. 
\v 28 Андин каһин өзи қолидики майдин елип, пак қилинидиған кишиниң оң қулиқиниң юмшиқиға вә оң қолиниң баш бармиғи билән оң путиниң баш бармиғиға итаәтсизлик қурбанлиғиниң қениниң үстигә сүрсун. 
\v 29 Шуниң билән Пәрвәрдигарниң алдида униңға кафарәт кәлтүрүшкә каһин қолидики майниң қалғинини пак қилинидиған кишиниң бешиға қуйсун; 
\v 30 андин шу киши өз қурбиға қарап пахтәктин бирни яки бачкидин бирни сунсун; 
\v 31 өз қурбиға қарап, бирини гуна қурбанлиғи, йәнә бирини көйдүрмә қурбанлиқ қилип ашлиқ һәдийә билән биллә сунсун. Бу йолда каһин Пәрвәрдигарниң алдида пак қилинидиған киши үчүн кафарәт кәлтүриду.
\m
\v 32 Өзидә песә-мохо болған, пак қилиниши үчүн ваҗип болидиған нәрсиләрни кәлтүрүшкә қурби йәтмәйдиған кишиләр тоғрисидики қанун-бәлгүлимә мана шулардур.
\b
\m
\s1 Песә-мохо кесили басқан өйләр тоғрилиқ
\m
\v 33 Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға мундақ деди: — 
\v 34 — Силәр Мән өзүңларға мирас қилип беридиған Қанаан зиминиға киргәндин кейин, Мән силәр егә болидиған шу зиминдики бир өйгә бир хил песә-мохо ярисини әвәтсәм, 
\v 35 өйниң егиси каһинниң қешиға берип, униңға буни мәлум қилип: «Мениң өйүмгә ваба жуққандәк көрүниду», дәп мәлум қилиши керәк.\f □ \fr 14:35 \fr*\ft \+bd «мениң өйүмгә ваба жуққандәк көрүниду»\+bd* — бу айәтләрдә тилға елинған «песә-мохо Кесили»ниң өйләргә жуқуши бәлким адәмни һәйран қиларлиқ иш болуши мүмкин. Бу тоғрилиқ «қошумчә сөз»имизни көрүң.\ft*\f*
\m
\v 36 Каһин болса: — Өйдики һәммә нәрсиләр напак болмисун үчүн мән берип бу вабаға сәпселип қараштин бурун өйни бекарлаңлар, дәп буйрусун. Андин каһин кирип өйгә сәпселип қарисун. 
\v 37 У шу вабаға сәпселип қариғинида, мана өйниң тамлириға ваба дағлири жуққан җайлар кавак болса, һәм йешилға майил яки қизғуч болуп, тамниң йүзидин қениқрақ болса, \f □ \fr 14:37 \fr*\ft \+bd «... кавак болса»\+bd* — яки «томпийип чиққан болса». Ибраний тилидики бу сөз Муқәддәс Китапта бирла қетим тепилиду.\ft*\f* 
\v 38 каһин өйниң ишигиниң алдиға чиқип, ишикни йәттә күнгичә тақап қойсун. 
\v 39 Андин каһин йәттинчи күни йенип келип, сәпселип қариғинида, өйниң тамлиридики из-дағ кеңийип кәткән болса, 
\v 40 каһин: — Ваба жуққан ташларни чиқирип шәһәрниң сиртидики напак бир җайға ташливетиңлар, дәп буйрусун. 
\v 41 Шуниң билән биргә у өйниң ичиниң төрт әтрапини қирдорсун вә улар қирған сугақни болса шәһәрниң тешидики напак бир җайға төкүвәтсун. 
\v 42 Андин улар башқа ташларни елип, илгәрки ташларниң орнида қойсун вә башқа һак лай етип, униң билән өйни қайтидин сугисун.
\m
\v 43 Әгәр у ташларни чиқирип, өйни қирдуруп қайтидин сугатқандин кейин, өйдә ваба деғи йәнә пәйда болса, 
\v 44 ундақта каһин йәнә кирип буниңға сәпселип қарисун. Сәпселип қариғинида, мана из-дағ өйдә кеңийип кәткән болса, бу өйгә жуққини чириткүч ваба болиду; өй напак санилиду. 
\v 45 Бу вәҗидин улар өйни, йәни яғач-таш вә барлиқ сугиқи билән биллә чүшүрүп, һәммисини көтирип шәһәрниң сиртидики напак бир җайға ташливәтсун. 
\v 46 Кимдәким өй тақалған мәзгилдә униңға кирсә, у кәч киргичә напак санилиду. 
\v 47 Әгәр бирким өй ичидә ятқан болса, кийимлирини жуйсун; вә әгәр бириси өйдә ғизаланған болса, уму өз кийимлирини жуйсун. 
\v 48 Лекин каһин кирип, өйгә сәпселип қариғинида өй сугалғандин кейин ваба униңда кеңийип кәтмигән болса, ундақта каһин өйни «пак» дәп җакалисун; чүнки униңдики ваба сақайған болиду.
\m
\v 49 Андин у өйниң пак қилиниши үчүн икки қуш, кедир яғичи, қизил рәхт билән зофа елип келип, 
\v 50 қушларниң бирини еқин су қачиланған сапал козиниң үстидә боғузлисун; \f □ \fr 14:50 \fr*\ft \+bd «...еқин су қачиланған сапал козиниң үстидә»\+bd* — яки «... еқин су үстидә тутуп турулған сапал козиниң үстидә».\ft*\f* 
\v 51 андин у кедир яғичи, зофа, қизил рәхт вә тирик қушни биллә елип келип, бу нәрсиләрниң һәммисини боғузланған қушниң қениға, шундақла еқин суға чилап, өйгә йәттә мәртивә сәпсун; 
\v 52 бу йол билән у өйни қушниң қени, еқин су, тирик қуш, кедир яғичи, зофа вә қизил рәхт арқилиқ напаклиқтин паклайду. 
\v 53 Андин у тирик қушни шәһәрниң сиртида, далада қоюп бәрсун. У шундақ қилип, өй үчүн кафарәт кәлтүриду; у өй пак санилиду.
\m
\v 54 Булар болса һәр хил песә-мохо җараһити, қақач, 
\v 55 кийим-кечәк вә өйгә жуққан песә-мохо вабаси, 
\v 55b теридики чиқанлар, тәмрәткә вә пақирақ ақ из-дағлар тоғрисидики қанун-бәлгүлимидур. 
\v 56 Шу бәлгүлимиләр билән бир нәрсиниң қайси әһвалда напак, қайси әһвалда пак болидиғанлиғини пәриқ етишкә көрсәтмә беришкә болиду; мана бу песә-мохо тоғрисидики қанун-бәлгүлимидур.
\b
\b
\m
\c 15
\s1 Ақма тоғрилиқ
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Исраилларға мундақ дәңлар: — Һәр қандақ әркәкниң өз тенидин ақма чиқса шу киши шу ақма сәвәвидин напак саналсун. \f □ \fr 15:2 \fr*\ft \+bd «...әркәкниң өз тенидин ақма чиқса...»\+bd* — бу айәтләрдики «әркәкниң тени» дегән сөз көп йәрләрдә әврәт, уят йәрлирини көрситиду.\ft*\f* 
\v 3 Ақма чиқиштин болған напаклиқ тоғрисидики һөкүм шуки, ақмиси мәйли тенидин еқип турсун яки еқиштин тохтитилған болсун, шу киши йәнила напак саналсун; 
\v 4 мундақ ақма болған киши ятқан һәр бир орун-көрпә напак санилиду вә у қайси нәрсиниң үстидә олтарса шу нәрсиму напак санилиду. 
\v 5 Кимки у ятқан орун-көрпигә тәгсә, өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун, андин кәч киргичә напак саналсун. 
\v 6 Шуниңдәк кимки мундақ ақма болған киши олтарған нәрсидә олтарса өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун. 
\v 7 Кимки ақма болған кишиниң тенигә тәгсә, өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун, вә кәч киргичә напак саналсун. 
\v 8 Әгәр ақма болған киши пак бирисигә түкүрсә, шу киши өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун, кәч киргичә напак саналсун.
\m
\v 9 Қайсибир егәр-тоқумниң үстигә \add ақма болған\add* киши минсә, шу нәрсә напак саналсун. 
\v 10 Кимки униң тегидә қоюлған нәрсиләргә тәгсә кәч киргичә напак санилиду; вә кимки шу нәрсиләрни көтәрсә, өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун, вә кәч киргичә напак саналсун.
\m
\v 11 Ақма болған киши қолини жуймастин биркимгә тәккүзсә, шу киши өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун. 
\v 12 Ақма болған киши сапал қачини тутуп салса, шу қача чеқиветилсун; яғач қача болса суда жуюлсун.\x + \xo 15:12 \xo*\xt Лав. 6:21; 11:33\xt*\x*
\b
\m
\s1 «Ақмидин паклиниш» тоғрилиқ
\m
\v 13 Қачаники ақма бар киши ақма һалитидин қутулса, өзиниң пак қилиниши үчүн йәттә күнни һесаплап өткүзүп, андин кийимлирини жуюп, еқин суда жуюнсун; андин пак санилиду. 
\v 14 Сәккизинчи күни икки пахтәк яки икки бачкини елип, җамаәт чедириниң кириш ағзиға, Пәрвәрдигарниң алдиға кәлтүрүп, каһинға тапшурсун. 
\v 15 Каһин улардин бирини гуна қурбанлиғи үчүн, йәнә бирини көйдүрмә қурбанлиқ үчүн сунсун. Бу йол билән каһин Пәрвәрдигарниң алдида униң ақма болғанлиғиға кафарәт кәлтүриду.
\m
\v 16 Әгәр бир әркәкниң мәнийси өзлүгидин чиқип кәткән болса, у пүтүн бәдинини суда жуйсун, у кәч киргичә напак саналсун. 
\v 17 Шуниңдәк адәмниң мәнийси қайси кийимигә яки терисигә жуқуп қалса, суда жуюлсун вә кәч киргичә напак саналсун.
\m
\v 18 Әр вә аял киши бир-биригә йеқинлишиши билән мәний чиқса, иккиси жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун.
\b
\m
\s1 Аял кишиләрдики ақма келиш тоғрилиқ
\m
\v 19 Әгәр аял кишиләр ақма келиш һалитидә турса вә ақмиси хун болса, у йәттә күнгичә «айрим» турсун; кимки униңға тәгсә кәч киргичә напак саналсун. \f □ \fr 15:19 \fr*\ft \+bd «ақма келиш һалити»\+bd* — бу айәтләрдә көрсилитилгән ағриқларниң көпинчиси әврәт, уят йәрлиридики һаләтләтни көрсәтсә керәк. \+bd «айрим»\+bd* — бу айәттики «айрим» — айрим солап қоюлсун дегәнни билдүрмәйду (мәсилән, 24-айәтни көрүң).\ft*\f* 
\v 20 «Айрим» туруш мәзгилидә, қайси нәрсиниң үстидә ятса, шу нәрсә напак санилиду, шундақла қайси нәрсиниң үстидә олтарған болса, шу нәрсиму напак саналсун. 
\v 21 Һәр ким униң орун-көрписигә тәгсә өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун. 
\v 22 Һәр ким у олтарған нәрсигә тәгсә, өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун. 
\v 23 Вә әгәр бирким у ятқан яки олтарған җайда қоюлған бирәр нәрсигә тәгсә, кәч киргичә напак саналсун.
\m
\v 24 Әгәр бир әр киши шу һаләттики аял билән биргә ятса, шундақла униң хун напаклиғи шу әргә жуқуп қалса, у йәттә күнгичә напак саналсун; у ятқан һәр бир орун-көрпиму напак саналсун.\f □ \fr 15:24 \fr*\ft \+bd «хун напаклиғи»\+bd* — әр-аял биллә ятқанда аялниң адити туюқсиз келип қелип, хун қени тәсадипийлиқтин әр кишигә тегип кетишини көрситиду. Әгәр әр киши аялниң адәт көргинини билип туруп униңға йеқинлашқан болса, ундақта һәр иккиси (аял киши мәҗбурланмиған болса, әлвәттә) Худаниң беваситә көрситидиған җазасиға учрайду (20:18ни көрүң). Шүбһисизки, Худаниң бу әмирдики мәхсити, аял кишиләргә айниң әң қийин вақтида арам бериштин ибарәт еди.\ft*\f* \x + \xo 15:24 \xo*\xt Лав. 18:19\xt*\x*
\m
\v 25 Әгәр аял кишиниң адәт вақтиниң сиртидиму бир нәччә күнгичә хуни келип турса, яки хун ақмиси адәт вақтидин ешип кәткән болса, ундақта бу напак қан еқип турған күнлириниң һәммисидә, у адәт күнлиридә турғандәк саналсун, йәнә напак саналсун. \x + \xo 15:25 \xo*\xt Мат. 9:20\xt*\x* 
\v 26 Қан кәлгән һәр бир күндә у қайси орун-көрпә үстидә ятса, булар у адәт күнлиридә ятқан орун-көрпиләрдәк һесаплиниду; у қайси нәрсиниң үстидә олтарған болса, шу нәрсә адәт күнлириниң напаклиғидәк напак саналсун. 
\v 27 Һәр ким бу нәрсиләргә тәгсә напак болиду; шу киши кийимлирини жуюп, суда жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун.
\b
\m
\s1 Аял кишиләрниң һәйиздин башқа хун келиштин паклиниши
\m
\v 28 Аял киши қачан хун келиштин сақайса, у йәттә күнни һесаплап, өткүзүп болғанда пак санилиду. 
\v 29 Сәккизинчи күни у икки пахтәк яки икки бачкини елип җамаәт чедириниң кириш ағзиға, каһинниң қешиға кәлтүрсун. 
\v 30 Каһин буларниң бирини гуна қурбанлиғи үчүн, йәнә бирини көйдүрмә қурбанлиқ үчүн өткүзсун; бу йол билән каһин униң напак ақма қенидин пак болушиға униң үчүн Пәрвәрдигарниң алдида кафарәт кәлтүриду.
\b
\m
\s1 Хуласә
\m
\v 31 Силәр мошу йол билән Исраилларни напаклиғидин үзүңлар; болмиса, улар напаклиғида туриверип, уларниң арисида турған мениң туралғу чедиримни булғиши түпәйлидин напак һалитидә өлүп кетиду. 
\v 32 Ақма келиш һалитидә болған киши вә мәний кетиш билән напак болған киши тоғрисида, 
\v 33 Шуниңдәк хун келиш күнлиридики ағриқ аял киши тоғрилиқ, ақма һаләттә болған әр вә аял тоғрилиқ, напак һаләттики аял биллә ятқан әр тоғрилиқ кәлгән қанун-бәлгүлимә мана шулардур.
\b
\b
\m
\c 16
\s1 «Кафарәт күни»
\m
\v 1 Һарунниң икки оғли Пәрвәрдигарниң алдиға йеқинлишиши билән өлүп кәтти. Улар өлүп кәткәндин кейин, Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилди. \x + \xo 16:1 \xo*\xt Лав. 10:1, 2\xt*\x* 
\v 2 Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди: — «Сән өз қериндишиң Һарунға: «Сән өлүп кәтмәслигиң үчүн пәрдиниң ичидики муқәддәс җайға қоюлған әһдә сандуғиниң үстидики «кафарәт тәхти»ниң алдиға һәр вақит кәлмә», дегин. Чүнки Мән «кафарәт тәхти»ниң үстидики булутта аян болимән. \x + \xo 16:2 \xo*\xt Мис. 30:10; Ибр. 9:7\xt*\x* 
\v 3 Һарун \add әң\add* муқәддәс җайға муну йол билән кирсун: — Гуна қурбанлиғи үчүн бир яш топақ, көйдүрмә қурбанлиқ үчүн бир қочқарни кәлтүрсун; 
\v 4 өзи муқәддәс канап халта көйнәкни кийип, әтлирини япидиған канап иштанниму кийип, белигә бир канап бәлвағни бағлап, бешиға канап сәллини йөгәп кәлсун. Булар муқәддәс кийимләр болғачқа, кийиштин илгири бәдинини суда жуйсун.\f □ \fr 16:4 \fr*\ft \+bd «әтлири»\+bd* — бу айәттики «әтлири» дегән сөз әврәт, уят йәрлирини көрситиду.\ft*\f*
\m
\v 5 У Исраилларниң җамаитидин гуна қурбанлиғи үчүн икки текә, көйдүрмә қурбанлиқ үчүн бир қочқарни тапшурувалсун. 
\v 6 Шуниң билән Һарун авал гуна қурбанлиғи болидиған топақни сунуп, өзи вә өз өйидикиләр үчүн кафарәт кәлтүрүши керәк. \x + \xo 16:6 \xo*\xt Ибр. 7:27,28\xt*\x* 
\v 7 Андин у икки текини елип, уларни җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдиға кәлтүрүп, Пәрвәрдигарниң алдида турғузсун. 
\v 8 Андин Һарун бу икки текә тоғрисида чәк ташлисун; чәкниң бирини «Пәрвәрдигар үчүн», йәнә бирини «азазәл үчүн» ташлисун. \f □ \fr 16:8 \fr*\ft \+bd «Азазәл»\+bd* — алимлар «азазәл» тоғрилиқ төрт пикирдә болуп кәлгән: (1) бу исим «текә» билән «һайдалмәк» дегән сөзләрниң бирикмиси болуп, «һайдивәтгән текә» дегәнни билдүриду; (2) «вәйранә қилиш» яки «елип ташлиниш» дегәнни билдүриду; (3) тик бир яр; (4) бир хил җин-алвастиниң исми. Биз биринчи яки иккинчи пикиргә майилмиз (иккилиси тоғра болуши мүмкин). «қошумчә сөз»имиздә бу тоғрилиқ тохтилимиз. Һеч болмиғанда төртинчи пикирни әң намувапиқ дәп қараймиз; 23-бап вә «қошумчә сөз»ни көрүң.\ft*\f* 
\v 9 Һарун Пәрвәрдигарға чәк чүшкән текини кәлтүрүп, гуна қурбанлиғи сүпитидә сунсун. 
\v 10 Лекин «азазәл»гә чәк чүшкән текини болса, кафарәт кәлтүрүши үчүн чөлгә һайдилишкә, шундақла «азазәл»гә әвәтилишкә Пәрвәрдигарниң алдида тирик қалдурулсун. 
\v 11 Андин Һарун гуна қурбанлиғини, йәни өзи үчүн болған топақни кәлтүрүп, өзи вә өз өйидикиләр үчүн кафарәт кәлтүрүшкә өзигә гуна қурбанлиғи болидиған бу топақни боғузлисун; 
\v 12 Андин у Пәрвәрдигарниң алдидики қурбангаһтин елинған чоғ билән толған бир хушбуйданни елип, икки қоллап юмшақ езилгән есил хушбуй әтир билән толдуруп, буни пәрдиниң ичигә елип барсун; 
\v 13 андин хушбуй ис-түтики һөкүм-гува сандуғиниң үстидики кафарәт тәхтини қаплисун дәп, хушбуйни Пәрвәрдигарниң һозуридики отниң үстигә қойсун; шуниң билән у өлмәйду. 
\v 14 У топақниң қенидин елип өз бармиғи билән кафарәт тәхтиниң шәриқ тәрипигә чечип, кафарәт тәхтиниң алдиғиму өз бармиғи билән қандин елип, йәттә қетим сәпсун.\f □ \fr 16:14 \fr*\ft \+bd «шәриқ(ий) тәрипи»\+bd* — сандуқниң алди тәрипи. \+bd «кафарәт тәхтиниң алдиғиму»\+bd* — бәлким кафарәт тәхтиниң алдидики йәр йүзигә.\ft*\f* \x + \xo 16:14 \xo*\xt Лав. 4:6; Ибр. 9:25; 10:4\xt*\x*
\m
\v 15 Андин у хәлиқ үчүн гуна қурбанлиғи қилинидиған текини боғузлисун; қенини пәрдиниң ичигә кәлтүрүп, топақниң қенини қилғандәк қилсун, йәни униң қенидин елип кафарәт тәхтигә вә кафарәт тәхтиниң алдиға чачсун. 
\v 16 У бу йол билән муқәддәс җай үчүн кафарәт кәлтүрүп, уни Исраилларниң напаклиғидин, һәммә итаәтсизликлирини елип баридиған гуналиридин паклайду вә шуниңдәк уларниң напаклиғи арисида туруватқан җамаәт чедири үчүнму шундақ кафарәт қилсун. 
\v 17 У кафарәт кәлтүрүш үчүн әң муқәддәс җайға киргәндин тартип униңдин чиққичә һеч бир адәм җамаәт чедири ичидә болмисун; бу йол билән у өзи, өйидикиләр вә Исраилниң пүткүл җамаити үчүн кафарәт кәлтүриду.
\m
\v 18 Андин у Пәрвәрдигарниң алдидики қурбангаһқа чиқип, униң үчүнму кафарәт кәлтүриду; шуниңдәк топақниң қени билән текиниң қенидин елип қурбангаһниң чөрисидики мүңгүзләргә сүрсун; \f □ \fr 16:18 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигарниң алдидики қурбангаһ»\+bd* — (1) муқәддәс җайдики «хушбуйгаһ» яки (2) һойлидики қурбангаһни көрситиду. Бизниңчә, 20-айәттики сөзләрдин (ибадәт чедириниң үч қисми үчүн кафарәт кәлтүрүлгәнлигидин) қариғанда, муқәддәс җайдики хушбуйгаһни көрситиши мүмкин.\ft*\f* 
\v 19 у бармиғи билән қандин елип қурбангаһниң үстигә йәттә қетим сәпсун; шуниң билән у уни Исраилларниң напаклиқлиридин паклап \add Худаға атап\add* муқәддәс қилиду.
\b
\m
\s1 Гуна қурбанлиғи болидиған тирик текә тоғрилиқ
\m
\v 20 — Муқәддәс җай, җамаәт чедири вә қурбангаһ үчүн кафарәт кәлтүрүп болғандин кейин, у тирик текини кәлтүрсун; 
\v 21 андин Һарун икки қолини тирик текиниң бешиға қоюп туруп, униң үстидә туруп, Исраилларниң барлиқ қәбиһликлири вә итаәтсизликлирини елип баридиған гуналирини иқрар қилип, уларни текиниң бешиға артсун; андин уни йенида тәйяр туридиған бир адәмниң қоли билән чөлгә әвәтивәтсун. 
\v 22 Бу йол билән текә уларниң һәммә қәбиһликлирини өз үстигә елип, адәмзатсиз чөлгә кетиду. Шуңа у текини чөлгә қоювәтсун.\f □ \fr 16:22 \fr*\ft \+bd «... Шуңа у текини чөлгә қоювәтсун»\+bd* — бу икки текә тоғрисидики тәпсилатлар тоғрилиқ «қошумчә сөз»имизниму көрүң.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Ахирқи рәсмийәтләр
\m
\v 23 — Андин Һарун җамаәт чедириға кирип муқәддәс җайға киргән вақитта кийгән канап кийимлирини селип шу йәрдә уларни қоюп қойсун. 
\v 24 У муқәддәс йәрдә өз бәдинини суда жуюп, өз кийимлирини кийип ташқириға чиқип, өзиниң көйдүрмә қурбанлиғи билән хәлиқниң көйдүрмә қурбанлиғини сунуп, шу йол билән өзи вә хәлиқ үчүн кафарәт кәлтүриду. 
\v 25 Шундақла у гуна қурбанлиғиниң мейини қурбангаһта көйдүрсун.
\m
\v 26 «Азазәл»гә бекитилгән текини елип берип қоювәткән киши өз кийимлирини жуюп, бәдинини суда жуюп, андин чедиргаһқа киришкә болиду. 
\v 27 Кафарәт кәлтүрүш үчүн қени \add әң\add* муқәддәс җайға елип кирилип, гуна қурбанлиғи қилинған топақ билән гуна қурбанлиғи қилинған текини бириси чедиргаһниң ташқириға елип чиқип, уларниң териси, гөши вә тезәклирини отта көйдүрсун. \x + \xo 16:27 \xo*\xt Лав. 6:23; Ибр. 13:11\xt*\x* 
\v 28 Уларни көйдүргән киши өз кийимлирини жуюп, бәдинини суда жуюп, андин чедиргаһқа киришкә болиду.
\b
\m
\s1 Умумий бәлгүлимиләр
\m
\v 29 — Мана бу силәргә бир әбәдий қанун-бәлгүлимә болсун: — Һәр йәттинчи айниң онинчи күнидә силәр өз нәпсиңларни тартип өзүңларни төвән тутуңлар вә һеч қандақ иш қилмаңлар; мәйли йәрликләр болсун яки араңларда туруватқан Яқ. жутлуқлар болсун шундақ қилишиңлар керәк. \f □ \fr 16:29 \fr*\ft \+bd «нәпсиңларни тартип өзүңларни төвән тутуңлар»\+bd* — ибраний тилида бирла сөз билән ипадилиниду. Йәһудий әнъәнилири бойичә бу ишлар роза тутушни өз ичигә алатти. \+bd «мәйли йәрликләр болсун...»\+bd* — «йәрликләр» Қанаан зиминда туғулған Исраилларни көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 16:29 \xo*\xt Лав. 23:27\xt*\x* 
\v 30 Чүнки шу күнидә силәрни паклашқа силәр үчүн кафарәт кәлтүрүлиду; Пәрвәрдигарниң алдида силәр һәммә гуналириңлардин пак болисиләр. 
\v 31 Бу күн силәргә пүтүнләй арам алидиған шабат күни болуп, нәпсиңларни тартип өзүңларни төвән тутисиләр; бу әбәдий бир бәлгүлимидур.\f □ \fr 16:31 \fr*\ft \+bd «пүтүнләй арам алидиған шабат»\+bd* — ибраний тилида «шабатларниң шабати».\ft*\f*
\m
\v 32 Кимки атисиниң орнида каһинлиқ жүргүзүш үчүн мәсиһ қилинип, Худаға атап тикләнгән каһин болса шу йол билән кафарәт кәлтүриду. У канаптин етилгән муқәддәс кийимни кийип туруп, \f □ \fr 16:32 \fr*\ft \+bd «Худаға атап тикләнгән каһин»\+bd* — баш каһин, демәк.\ft*\f* 
\v 33 Әң муқәддәс җай үчүн кафарәт кәлтүриду; җамаәт чедири билән қурбангаһ үчүнму кафарәт кәлтүриду; қалған каһинлар билән барлиқ хәлиқниң җамаити үчүн һәм кафарәт кәлтүриду.
\m
\v 34 Бу болса силәр үчүн әбәдий бир бәлгүлимә болиду; шуниң билән Исраилларни барлиқ гуналиридин паклаш үчүн жилда бир қетим кафарәт кәлтүрүп берисиләр».
\m Шуниң билән \add Һарун\add* Пәрвәрдигар Мусаға буйруғинидәк қилди.\x + \xo 16:34 \xo*\xt Мис. 30:10; Ибр. 9:7\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 17
\s1 Бутпәрәсликниң алдини елиш — тоғра ибадәт тоғрилиқ
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Һарун билән оғуллири вә барлиқ Исраилларға мундақ дегин: — Пәрвәрдигар силәргә буйруған һөкүм шуки: —
\m
\v 3-4 Исраилниң җәмәтлиридин болған һәр қандақ киши қурбанлиқ қилмақчи болуп, кала яки қой яки өшкини җамаәт чедириниң кириш ағзида, Пәрвәрдигарниң туралғу чедириниң алдиға, Пәрвәрдигарға аталған қурбанлиқ сүпитидә йетиләп әпкәлмәй, бәлки чедиргаһниң ичидә яки ташқирида боғузлиса, униңдин аққан қан шу кишиниң гәдинигә артилиду; бу адәм «қан төккән» дәп, өз хәлқидин үзүп ташлиниду. \f □ \fr 17:3-4 \fr*\ft \+bd «изаһат»\+bd* — бу айәт йәнә «Исраилниң җәмәтлиридин болған һәр қандақ киши кала, қой яки өшкини чедиргаһниң ичидә яки ташқирида боғузлап, җамаәт чедириниң кириш ағзида, йәни Пәрвәрдигарниң туралғу чедириниң алдиға кәлтүрүп Пәрвәрдигарға атап қурбанлиқ сүпитидә сунмиған болса, ундақта, аққан қан шу кишиниң гәдинигә артилиду» дәп тәрҗимә қилиниду. Бу тәрҗимини қоллайдиған пикирләргә майил әмәсмиз. Чүнки алтә йүз миң аилилик һәр күни өзлири үчүн (қурбанлиқ үчүн әмәс) сойидиған мални «чедириниң кириш ағзида» союши һәргиз мүмкин әмәс. «Қошумчә сөз»имизни көрүң. \ft*\fp \fp*\fp «Өз хәлқидин үзүп ташлиниш» — Худаниң Өзи шу адәмниң бешиға беваситә җаза чүшүридиғанлиғини көрсәтсә керәк. Бизниңчә бу сөзләр (башқа сөзләр қошулмиған әһвалда) Исраилларға: — «силәр шу адәмни өлүмгә мәһкүм қилишиңлар керәк» дегәнлик әмәс.\fp*\f* 
\v 5 Бу һөкүмниң мәхсити Исраилларниң һазирқидәк далада мал союп қурбанлиқ қилишниң орниға, қурбанлиқлирини җамаәт чедириниң кириш ағзида Пәрвәрдигарниң алдиға кәлтүрүп, каһинға тапшуруп Пәрвәрдигарға «енақлиқ қурбанлиқлири» сүпитидә сунуп боғузлиши үчүндур. 
\v 6 Каһин қанни елип җамаәт чедириниң кириш ағзиниң йенидики Пәрвәрдигарниң қурбангаһиниң үстигә сепип, Пәрвәрдигарға хушбуй кәлтүрүш үчүн майни көйдүрсун. \x + \xo 17:6 \xo*\xt Мис. 29:18; Лав. 4:31\xt*\x* 
\v 7 Шуниң билән улар әнди бурунқидәк бузуқлуқ қилип текә-җинларниң кәйнидә жүрүп, уларға өз қурбанлиқлирини өткүзүп жүрмисун. Мана бу улар үчүн дәвирдин-дәвиргичә әбәдий бир бәлгүлимә болсун.
\m
\v 8 Сән уларға: — Исраилниң җәмәтидин яки уларниң арисида туруватқан яқа жутлуқлардин бири көйдүрмә қурбанлиқ яки \add башқа\add* қурбанлиқ өткүзмәкчи болса, 
\v 9 уни Пәрвәрдигарға атап сунуш үчүн җамаәт чедириға кириш ағзиниң алдиға кәлтүрмисә, у киши өз хәлиқлиридин үзүп ташлансун» — дегин.
\b
\m
\s1 Қан йемәслик тоғрилиқ
\m
\v 10 Әгәр Исраилниң җәмәтидин болған һәр қандақ адәм яки уларниң арисида туруватқан яқа жутлуқлар қан йесә, Мән йүзүмни қанни йегән шу кишигә қарши қилимән, уни өз хәлқидин үзүп ташлаймән. \x + \xo 17:10 \xo*\xt Яр. 9:4; Лав. 3:17; 7:27; 19:26; Қан. 12:16,23; 1Сам. 14:33\xt*\x* 
\v 11 Чүнки һәр бир җаниварниң җени болса униң қенидидур; Мән уни җениңлар үчүн қурбангаһ үстигә кафарәт кәлтүрүшкә бәргәнмән. Чүнки қан өзидики җанниң вастиси билән кафарәт кәлтүриду. \f □ \fr 17:11 \fr*\ft \+bd «һәр бир җаниварниң...»\+bd* — ибраний тилида «һәр бир әт егисиниң».\ft*\f* 
\v 12 Шуңа бу сәвәптин Мән Исраилларға: — «Силәрниң һеч бириңлар қан йемәслигиңлар керәк, араңларда туруватқан яқа жутлуқларму қан йемәслиги керәк» — дегән едим. 
\v 13 Әгәр Исраиллардин бири яки уларниң арисида туруватқан яқа жутлуқларниң бири йейишкә болидиған бир чарпай һайван яки қушни овлап, қенини төксә, уни топа билән йепип қойсун. 
\v 14 Чүнки һәр бир җаниварниң җени болса, униң қенидин ибарәттур. Униң җени қенида болғач мән Исраилларға: «Силәр һеч қандақ җаниварниң қенини йемәңлар, чүнки һәр бир җаниварниң җени униң қенидидур; кимки уни йесә үзүп ташлиниду» — дедим.\x + \xo 17:14 \xo*\xt Яр. 9:4\xt*\x*
\b
\m
\s1 Һайванларниң өлүклири тоғрилиқ
\m
\v 15 Кимдәким өлүп қалған яки житқучлар боғуп титма-титма қиливәткән бир һайванни йесә, мәйли у йәрлик яки яқа жутлуқ болсун өз кийимлирини жуюп, суда жуюнсун вә кәч киргичә напак саналсун; андин у пак болиду. \x + \xo 17:15 \xo*\xt Мис. 22:31; Лав. 11:40; Әз. 44:31\xt*\x* 
\v 16 Лекин у яки кийимлирини юмиса, яки суда бәдинини юмиса, шу киши өз қәбиһлигиниң җазасини тартиду.
\b
\b
\m
\c 18
\s1 Итаәтмән хәлиқ болуш — мәнъий қилинған җинсий мунасивәтләр
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 2 Сән Исраилларға мундақ дегин: — «Мән болсам Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән. 
\v 3 Силәр илгири турған Мисир зиминидикидәк ишларни қилмаңлар вә яки Мән силәрни елип баридиған Қанаан зиминидикидәк ишларни қилмаңлар; уларниң рәсим-адәтлиридә жүрмәңлар, 
\v 4 бәлки Мениң һөкүмлиримгә әмәл қилип, қанун бәлгүлимилиримни тутуп шу бойичә меңиңлар. Мән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән. 
\v 5 Силәр чоқум Мениң бәлгүлимилирим билән һөкүмлиримни тутушуңлар керәк; инсан уларға әмәл қилидиған болса уларниң сәвәвидин һаятта болиду. Мән Пәрвәрдигардурмән.\f □ \fr 18:5 \fr*\ft \+bd «һаятта болиду»\+bd* — әһмийәтлик, һәқиқий роһий һаятта.\ft*\f* \x + \xo 18:5 \xo*\xt Әз. 20:11,13; Рим. 10:5; Гал. 3:12\xt*\x*
\m
\v 6 — Һеч ким өзигә йеқин туққан болған аялға йеқинлиқ қилип әвритини ачмисун. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 7 Анаңниң әвритигә тәгмә, бу атаңниң әвритигә тәккиниң болиду; у сениң анаң болғачқа униң әвритигә тәгсәң болмайду.\f □ \fr 18:7 \fr*\ft \+bd «әврәткә тегиш»\+bd* — җинсий мунасивәт өткүзмәк (ибраний тилида «әврәтни ечиш» дегән сөз билән ипадилиниду). Ибраний тилида «анаңниң әвритини ачма, бу атаңниң әвритини ачқиниң». Худа алдида әр-хотун бир тән болғачқа, анисиниң әвритини ечиш атисиниң әвритини ачқанға баравәрдур. Мундақ қилмиш анисиғиму, атисиғиму чоң һөрмәтсизлик, әлвәттә.\ft*\f*
\m
\v 8 Атаңниң аялиниң әвритигиму тәгмә, чүнки шундақ қилсаң атаңниң әвритигә тәккәндәк болиду.\x + \xo 18:8 \xo*\xt Лав. 20:11; 1Кор. 5:1\xt*\x*
\m
\v 9 Сән ача-сиңлиңниң, бир атидин болған яки бир анидин болған, яки шу өйдә туғулған яки башқа йәрдә туғулған болсун, униң әвритигә тәгмә.
\m
\v 10 Сән өз оғлуңниң қизи вә яки қизиңниң қизиниң әвритигә тәгмә; чүнки уларниң әврити сән өзүңниң әвритидур.
\m
\v 11 Сән атаңниң аялиниң қизиниң әвритигә тәгмә; у атаңдин туғулған, сениң ача-сиңлиң, шуңа униң әвритигә тәгмә.\f □ \fr 18:11 \fr*\ft \+bd «атаңниң аяли»\+bd* — мошу йәрдә өгәй аниси яки атисиниң тоқилини көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 18:11 \xo*\xt Лав. 20:17\xt*\x*
\m
\v 12 Сән атаңниң ача-сиңлисиниң әвритигиму тәгмә, чүнки у атаңниң биртуққинидур.\x + \xo 18:12 \xo*\xt Лав. 20:19\xt*\x*
\m
\v 13 Сән анаңниң ача-сиңиллириниң әвритигиму тәгмә, чүнки у анаңниң биртуққинидур.
\m
\v 14 Атаңниң ака-инилириниң аялиниң әвритигә тәгмә; уларниң аяллириға йеқинлиқ қилма; чүнки улар сениң һаммаңдур.\x + \xo 18:14 \xo*\xt Лав. 20:20; Әз. 22:11\xt*\x*
\m
\v 15 Сән келиниңниң әвритигә тәгмә; у сениң оғлуңниң аяли болғачқа, униң әвритигә тәгсәң болмайду.\x + \xo 18:15 \xo*\xt Лав. 20:12\xt*\x*
\m
\v 16 Сән ака-инилириңниң аялиниң әвритигә тәгмә; чүнки бу өз ака-инилириңниң әвритигә тәккәндәк болиду.\x + \xo 18:16 \xo*\xt Лав. 20:21\xt*\x*
\m
\v 17 Сән бир аялға вә шуниң билән биргә униң қизиниң әвритигә тәгмә; шундақла униң оғлиниң қизи вә қизиниң қизиниму \add хотунлуққа елип\add* әвритигә тәгмә. Улар бир-биригә йеқин туққан болғачқа, мундақ иш пәсәндиликтур.\x + \xo 18:17 \xo*\xt Лав. 20:14\xt*\x*
\m
\v 18 Сән аялиң һаят вақтида, униң ача-сиңлисини хотунлуққа елип әвритигә тәгмә. Ундақ қилсаң хотунуңға күндәшлик азавини кәлтүрисән.
\m
\v 19 Сән бир аялниң адәт көрүп напак турған вақтида йеқинлиқ қилип әвритигә тәгмә.\f □ \fr 18:19 \fr*\ft \+bd «адәт көрүп»\+bd* — ибраний тилида «айрим һаләттә болуп» дегән сөзләр билән ипадилиниду.\ft*\f* \x + \xo 18:19 \xo*\xt Лав. 20:18\xt*\x*
\m
\v 20 Сән өз хошнаңниң аяли билән зина қилип өзүңни униң билән напак қилма.\x + \xo 18:20 \xo*\xt Лав. 20:10; Қан. 22:22; Юһ. 9:5\xt*\x*
\m
\v 21 Сән өз нәслиңдин һеч бирини Моләк мәбудиға атап оттин өткүзсәң қәтъий болмайду. Әгәр шундақ қилсаң Худайиңниң намини напак қилған болисән. Мән Өзүм Пәрвәрдигардурмән.\f □ \fr 18:21 \fr*\ft \+bd «Сән өз нәслиңдин һеч бирини ... оттин өткүзсәң қәтъий болмайду»\+bd* — «оттин өткүзүш» инсаний қурбанлиқларни көрсәтсә керәк.\ft*\f* \x + \xo 18:21 \xo*\xt Лав. 20:2; Қан. 18:10; 2Пад. 17:17; 23:10\xt*\x*
\m
\v 22 Сән аяллар билән биргә болғандәк әр киши билән биргә болма. Бу иш жиркиничликтур.\x + \xo 18:22 \xo*\xt Лав. 20:13\xt*\x*
\m
\v 23 Сән һеч һайван билән мунасивәт қилип өзүңни напак қилма; шуниңдәк аял кишиму мунасивәт қилдуруш үчүн бир һайванниң алдиға бармисун. Бу иш ипласлиқтур.\x + \xo 18:23 \xo*\xt Лав. 20:15,16\xt*\x*
\m
\v 24 Силәр бу ишларни қилип өзүңларни напак қилмаңлар, чүнки мән силәрниң алдиңлардин чиқириватқан таипиләр болса шундақ ишларни қилип өзлирини напак қилған 
\v 25 вә зиминиму напак болғандур. Буниң үчүн Мән у зиминниң қәбиһлигини өз бешиға чүшүримән, шуниңдәк у зиминму өзидә туруватқанларни қусуп чиқириветиду.
\m
\v 26 Лекин силәр болсаңлар Мениң бәлгүлимилирим билән һөкүмлиримни тутуңлар; силәрдин һеч ким, мәйли йәрлик яки араңларда туруватқан яқа жутлуқ болсун бу жиркиничлик ишлардин һеч бирини қилмисун \x + \xo 18:26 \xo*\xt Лав. 20:22\xt*\x* 
\v 27 (чүнки бу барлиқ жиркиничлик ишларни силәрдин илгири шу зиминда турған хәлиқ қилип кәлгәчкә, зиминниң өзи напак болуп қалди). 
\v 28 Шундақ қилип зиминни напак қилсаңлар, зимин өзи силәрдин илгири өзидә турған әлләрни қусуп чиқарғандәк, силәрниму қусуп чиқириветиду. 
\v 29 Чүнки бу жиркиничлик ишларниң һәр қандиқини қилғучи, — мундақ қилмишларни қилған һәр қандақ киши өз хәлқи арисидин үзүп ташлиниду.\f □ \fr 18:29 \fr*\ft \+bd «өз хәлқидин үзүп ташлиниду»\+bd* — 17-бап, 5-айәт вә униң изаһатини көрүң.\ft*\f*
\m
\v 30 Силәр Мән силәргә тапилиғинимға әмәл қилишиңлар зөрүрдур; — демәк, силәр өзүңлардин илгири өткәнләр тутқан шу жиркиничлик рәсим-қаидиләрни тутуп, өзүңларни напак қилмаслиғиңлар керәк. Мән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\b
\b
\m
\c 19
\s1 Һәр хил бәлгүлимиләр вә һөкүмләр
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Сән Исраилларниң пүткүл җамаитигә сөз қилип уларға мундақ дегин: — «Мән Худайиңлар Пәрвәрдигар муқәддәс болғачқа, силәрму муқәддәс болушуңлар керәк.\x + \xo 19:2 \xo*\xt Лав. 11:44; 20:7,26; 1Пет. 1:16\xt*\x*
\m
\v 3 Силәр һәр бириңлар анаңлар билән атаңларни иззәтләңлар; Мениң шабат күнлиримни болса, уларни тутушуңлар керәк. Мән өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 19:3 \xo*\xt Мис. 20:12; 31:13; Лав. 26:2\xt*\x*
\m
\v 4 Силәр әрзимәс бутларға таянмаңлар, өзүңлар үчүн қуйма бутларни ясимаңлар. Мән өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.\f □ \fr 19:4 \fr*\ft \+bd «әрзимәс бутлар»\+bd* — ибраний тилида «әрзимәс илаһлар» дегән сөзләр билән ипадилиниду.\ft*\f* \x + \xo 19:4 \xo*\xt Мис. 34:17\xt*\x*
\m
\v 5 Силәр Пәрвәрдигарға енақлиқ қурбанлиғини кәлтүрүшни халисаңлар, қобул қилинғидәк йол билән уни сунуңлар. 
\v 6 Силәр уни сунған күни вә әтиси у йейилсун; үчинчи күнигә қалғини болса отта көйдүрүлсун. \x + \xo 19:6 \xo*\xt Лав. 7:16\xt*\x* 
\v 7 Әгәр униңдин бир қисми үчинчи күни йейилсә қурбанлиқ һарам һесаплинип қобул қилинмайду. 
\v 8 Кимки униңдин йесә өз гунайини өз үстигә алиду, чүнки у Пәрвәрдигарға атап муқәддәс қилинған нәрсини напак қилди; ундақ киши өз хәлқидин үзүп ташлиниду.
\b
\m
\v 9 Силәр зиминиңлардики һосулни жиғсаңлар, сән етизиңниң булуң-пушқақлириғичә тамам жиғивалма вә һосулуңдин қалған васаңни теривалмиғин. \x + \xo 19:9 \xo*\xt Лав. 23:22; Қан. 24:19\xt*\x* 
\v 10 Үзүм таллириңни пасаңдиватма вә үзүм таллиридин чүшкән үзүмләрниму теривалма, бәлки буларни кәмбәғәлләр билән мусапирларға қойғин. Мән Өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\b
\m
\v 11 Силәр оғрилиқ қилмаңлар, алдамчилиқ қилмаңлар, бир-бириңларға ялған сөзлимәңлар.\x + \xo 19:11 \xo*\xt Мис. 20:15\xt*\x*
\m
\v 12 Мениң намим билән ялған қәсәм ичмәңлар, ундақ қилсаң Худайиңниң намини булғайсән. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 19:12 \xo*\xt Мис. 20:7; Қан. 5:11\xt*\x*
\m
\v 13 Өз хошнаңға зулум қилма, униңкини өзүңниң қиливалма.
\m Мәдикарниң һәққини кечичә йениңда қондуруп қалма.\x + \xo 19:13 \xo*\xt Қан. 24:14; Яқ. 5:4\xt*\x*
\m
\v 14 Гас кишини тиллима, кор кишиниң алдида путлишаңғу нәрсини қойма; бәлки өз Худайиңдин қорққин. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 15 Һөкүм қилғиниңларда һеч наһәқлиқ қилмаңлар; намратқиму ян басмай, байғиму йүз-хатирә қилмай, бәлки адиллиқ билән өз хошнаң үстидин тоғра һөкүм қилғин.\x + \xo 19:15 \xo*\xt Қан. 1:17; 16:19; Пәнд. 24:23\xt*\x*
\m
\v 16 Өз хәлқиңниң арисида гәп тошуғучи болуп жүрмә; хошнаңниң җениға һеч қандақ зиян-зәхмәт йәткүзмә. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 19:16 \xo*\xt Мис. 23:1\xt*\x*
\m
\v 17 Сән көңлүңдә өз қериндишиңдин нәпрәтләнмигин; хошнаңда \add гуна болса\add* сән униң сәвәвидин бешиңға гуна келип қалмаслиғи үчүн униңға тәнбиһ-несиһәт бәргин.\x + \xo 19:17 \xo*\xt Мат. 18:15; Луқа 17:3; 1Юһа. 2:9,11; 3:15\xt*\x*
\m
\v 18 Сән интиқам алмиғин вә өз хәлқиңниң нәслигә һеч адавәтму сақлимиғин, бәлки хошнаңни өзүңни сөйгәндәк сөйгин. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 19:18 \xo*\xt Мат. 5:39,43,44; 22:39; Луқа 6:27; Рим. 12:19; 13:9; 1Кор. 6:7; Гал. 5:14; 1Тес. 5:15; 1Пет. 3:9; Яқ. 2:8\xt*\x*
\m
\v 19 Силәр Мениң қанун-бәлгүлимилиримни тутуңлар. Сән өз чарпайлириңни башқа нәсилләр билән чепиштурма, етизиңға икки хил уруқ салмиғин, икки хил жиптин тоқолған кийимни киймә.\x + \xo 19:19 \xo*\xt Қан. 22:9,11\xt*\x*
\m
\v 20 Әгәр бир әр киши қиз-чокан билән йетип мунасивәт өткүзсә, вә у башқа бири билән вәдиләшкән дедәк болса, бу дедәкниң һөрлүк пули тапшурулмиған болса, яки униңға һөрлүк берилмигән болса, мувапиқ җаза берилсун. Лекин қиз-чокан һөр қилинмиғачқа, һәр иккиси өлтүрүлмисун. \f □ \fr 19:20 \fr*\ft \+bd «мувапиқ җаза берилсун»\+bd* — бәлким әр киши дедәкниң егисигә яки униң билән вәдиләшкән кишигә җәриманә төлиши керәк.\ft*\f* 
\v 21 Әр киши болса өзиниң итаәтсизлик қурбанлиғини җамаәт чедириниң кириш ағзиниң алдиға, Пәрвәрдигарниң алдиға кәлтүрсун; итаәтсизлик қурбанлиғи бир қочқар болсун. 
\v 22 Каһин у итаәтсизлик қурбанлиғи үчүн кәлтүргән қочқарни елип униң садир қилған гунайи үчүн Пәрвәрдигарниң алдида кафарәт кәлтүриду; униң қилған гунайи униңдин кәчүрүлиду.
\m
\v 23 Силәр зиминға кирип һәр хил йәйдиған мевилик дәрәқләрни тиккән болсаңлар, мевилирини «хәтнисиз» дәп қараңлар; үч жилғичә буни «хәтнисиз» дәп қарап униңдин йемәңлар. 
\v 24 Төртинчи жили уларниң һәммә мевилири Пәрвәрдигарға мәдһийә сүпитидә муқәддәс қилип беғишлансун. 
\v 25 Андин бәшинчи жилдин тартип силәр уларниң мевилиридин йейишкә башлаңлар. Шундақ қилсаңлар \add зимин\add* мәһсулатлирини силәргә зиядә қилиду. Мән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 26 Силәр қан чиқмиған нәрсини йемәңлар. Нә палчилиқ нә җадугәрлик қилмаңлар.\f □ \fr 19:26 \fr*\ft \+bd «Силәр қан чиқмиған нәрсини йемәңлар»\+bd* — қан йейиш әпсунчилик-җадугәрликниң айрилмас бир қисми болатти.\ft*\f*
\m
\v 27 Силәр бешиңларниң чекә-чөрисидики чачни чүшүрүп дүгиләк қиливалмаңлар, сақалниң уч-янлирини бузмаңлар.\x + \xo 19:27 \xo*\xt Лав. 21:5\xt*\x*
\b
\m
\v 28 Силәр өлгәнләр үчүн бәдиниңларни зәхим йәткүзүп тилмаңлар, өзүңларға һеч қандақ гүл-сүрәт чәкмәңлар. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 19:28 \xo*\xt Қан. 14:1\xt*\x*
\m
\v 29 Сән қизиңни бузуқлуқ-паһишиликкә селип напак қилмиғин. Болмиса, зиминдикиләр бузуқлуқ-паһишиликкә берилип, пүткүл зиминни әйш-ишрәт қаплап кетиду.
\m
\v 30 Силәр Мениң шабат күнлиримни тутуңлар, Мениң муқәддәс җайимни һөрмәтләңлар. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 31 Җинкәшләр билән сеһиргәрләргә таянмаңлар, уларниң кәйнидин жүрүп өзүңларни напак қилмаңлар. Мән өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 19:31 \xo*\xt Лав. 20:6\xt*\x*
\m
\v 32 Ақ баш кишиниң алдида орнуңдин тур, қериларни һөрмәт қилғин; Худайиңдин қорққин. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 33 Бир мусапир зиминда араңларда туруватқан болса силәр униңға зулум қилмаңлар, \x + \xo 19:33 \xo*\xt Мис. 22:21\xt*\x* 
\v 34 бәлки араңларда туруватқан мусапир силәргә йәрлик кишидәк болсун; уни өзүңни сөйгәндәк сөйгин; чүнки силәрму Мисир зиминида мусапир болғансиләр. Мән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 35 Силәрниң һөкүм чиқиришиңларда, узунлуқ, еғирлиқ вә һәҗим өлчәштә һеч қандақ наһәқлик болмисун; 
\v 36 силәрдә адил тараза, адил тараза ташлири, адил әфаһ кәмчини билән адил һин кәмчини болсун. Мән силәрни Мисир зиминидин чиқирип кәлгән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.\f □ \fr 19:36 \fr*\ft \+bd «бир әфаһ»\+bd* — тәхминән 2 күрә яки 22 литр. \+bd «бир һин»\+bd* — тәхминән 3.6 литр.\ft*\f* \x + \xo 19:36 \xo*\xt Пәнд. 11:1; 16:11; 20:10\xt*\x*
\m
\v 37 Силәр Мениң барлиқ қанун-бәлгүлимилирим вә барлиқ һөкүмлиримни тутуп, уларға әмәл қилиңлар; мән Пәрвәрдигардурмән.
\b
\b
\m
\c 20
\s1 Өлүмгә лайиқ гуналар
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Сән Исраилларға сөз қилип мундақ дегин: — Әгәр Исраилларниң бири вә яки Исраил зиминида туруватқан мусапирларниң бири Моләк бутиға нәслиниң бирини беғишлиса, униңға өлүм җазаси берилиши керәк; зиминдикиләр уни чалма-кесәк қилсун. \x + \xo 20:2 \xo*\xt Лав. 18:21\xt*\x* 
\v 3 Вә Мән Өз йүзүмни бу кишигә қарши қилимән, чүнки өзи өз әвлатлириниң бирини Моләк бутиға беғишлап муқәддәс җайимни паскина қилип, Мениң намимни булғиғини үчүн уни өз хәлқидин үзүп ташлаймән. 
\v 4 Әгәр зиминда туруватқанлар өз нәслидин бирини Моләккә беғишлиғанда шу кишигә көзлирини жумуп, униң билән кари болмиса, шундақла уни өлтүрмисә, 
\v 5 Мән Өзүм йүзүмни у киши билән униң аилисигә қарши қилимән, уни вә униңға әгишип бузуқчилиқ қилғучилар, йәни Моләкниң кәйнидин жүрүп бузуқчилиқ қилғучиларниң һәммисини өз хәлқидин үзүп ташлаймән.\f □ \fr 20:5 \fr*\ft \+bd «өз хәлқидин үзүп ташлаймән»\+bd* — бу ибарә адәттә адәмниң Худаниң беваситә җазаси билән дуниядин җуда қилинишини көрситиду.\ft*\f*
\m
\v 6 Җинкәшләр билән сеһиргәрләргә тайинип, уларниң кәйнигә кирип бузуқчилиқ қилип жүргүчиләр болса, Мән йүзүмни шу кишиләргә қарши қилип, уни өз хәлқидин үзүп ташлаймән.\x + \xo 20:6 \xo*\xt Лав. 19:31\xt*\x*
\m
\v 7 Шуңа өзүңларни пак қилип муқәддәс болуңлар, чүнки Мән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән. \x + \xo 20:7 \xo*\xt Лав. 11:44; 19:2; 1Пет. 1:16\xt*\x* 
\v 8 Қанун-бәлгүлимилиримни тутуп, уларға әмәл қилиңлар; Мән болсам силәрни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 9 Әгәр бирким өз атиси яки анисини қарғиса, уларға өлүм җазаси берилмисә болмайду; чүнки у өз ата-анисини қарғиғини үчүн өз қени өз бешиға чүшкән болиду.\x + \xo 20:9 \xo*\xt Мис. 21:17; Пәнд. 20:20; Мат. 15:4\xt*\x*
\m
\v 10 Әгәр бирким башқисиниң аяли билән зина қилса, йәни өз хошнисиниң аяли билән зина қилса, зина қилған әр билән аял иккиси өлүм җазасини тартмиса болмайду.\x + \xo 20:10 \xo*\xt Лав. 18:20; Қан. 22:22; Юһ. 8:5\xt*\x*
\m
\v 11 Әгәр бириси атисиниң аяли билән ятса, өз атисиниң әвритигә тәккән болиду; улар иккиси өлүм җазасини тартмиса болмайду; уларниң қени өз бешиға чүшкән болиду.\f □ \fr 20:11 \fr*\ft \+bd «атисиниң аяли»\+bd* — мошу йәрдә өгәй аниси яки атисиниң тоқилини көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 20:11 \xo*\xt Лав. 18:8\xt*\x*
\m
\v 12 Бириси өз келини билән ятса, иккиси ипласлиқ қилғини үчүн өлүм җазасини тартмиса болмайду; уларниң қени өз бешиға чүшкән болиду.\x + \xo 20:12 \xo*\xt Лав. 18:15\xt*\x*
\m
\v 13 Бириси аял киши билән ятқандәк әр киши билән ятса иккиси жиркиничлик иш қилған болиду; уларға өлүм җазаси берилмисә болмайду. Өз қени өз бешиға чүшкән болиду.\x + \xo 20:13 \xo*\xt Лав. 18:22\xt*\x*
\m
\v 14 Әгәр бириси қизи билән анисини қошуп хотунлуққа алса пәсәндилик қилған болиду. Әр билән икки аял отта көйдүрүлсун. Шуниң билән араңларда һеч пәсәндилик иш болмайду.\f □ \fr 20:14 \fr*\ft \+bd «бириси қизи билән анисини қошуп хотунлуққа алса»\+bd* — яки «... бириси қизи билән анисини қошуп улар билән зина қилип ятса...». \+bd «отта көйдүрүлүш»\+bd* — улар боғузланғандин кейин, әлвәттә. Бу җаза болса уларни дәпнә қилиниш имтиязидин мәһрум қилиду.\ft*\f* \x + \xo 20:14 \xo*\xt Лав. 18:17\xt*\x*
\m
\v 15 Бириси бир һайван билән мунасивәт өткүзсә, у өлүм җазасини тартсун, һайванниму өлтурүңлар.\x + \xo 20:15 \xo*\xt Лав. 18:23\xt*\x*
\m
\v 16 Әгәр аял киши бир һайванниң қешиға берип мунасивәт қилдурса, аял билән һайванниң иккисини өлтүрүңлар; өз қени өз бешиға чүшкән болиду.
\m
\v 17 Бириси ача-сиңлисини, йәни атисидин яки анисидин болған қизни елип, әвритигә тәгсә вә бу қизму униң әвритигә тәгсә уятлиқ иш болиду; шуниң үчүн әр-аял иккиси өз хәлқиниң көз алдидин үзүп ташлансун; у өз һәдә яки сиңлисиниң әвритигә тәккәчкә, өз қәбиһлиги өз бешиға чүшкән болиду.\x + \xo 20:17 \xo*\xt Лав. 18:9\xt*\x*
\m
\v 18 Бириси адәт көргән ағриқ вақтида бир аял билән биргә йетип, униң әвритигә тәгсә, ундақта у униң қан мәнбәсигә тәккән, аялму қан мәнбәсини ечип бәргән болуп, иккиси өз хәлқидин үзүп ташлиниду.\x + \xo 20:18 \xo*\xt Лав. 18:19\xt*\x*
\m
\v 19 Сән өз анаңниң ача-сиңлиси вә атаңниң ача-сиңлисиниң әвритигә тәгмә; чүнки кимки шундақ қилса йеқин туққининиң әвритигә тәккән болиду; улар иккилисиниң өз қәбиһлиги өз бешиға чүшкән болиду.\x + \xo 20:19 \xo*\xt Лав. 18:12,13\xt*\x*
\m
\v 20 Бириси тағисиниң аяли билән ятса тағисиниң әвритигә тәккән болиду; иккилиси өз гунайини өз бешиға алиду; улар пәрзәнтсиз өлиду.\x + \xo 20:20 \xo*\xt Лав. 18:14\xt*\x*
\m
\v 21 Бириси ака-инисиниң аялини алса паскина бир иш болиду. У өз биртуққан ака-инисиниң әвритигә тәккән болиду; улар иккилиси пәрзәнтсиз қалиду.\f □ \fr 20:21 \fr*\ft \+bd «....У өз биртуққан ака-инисиниң әвритигә тәккән болиду; улар иккилиси пәрзәнтсиз қалиду»\+bd* — 18-19-бапларда агаһ қилған гуналарниң җазалири 20-бапта көрситилгән болуп, бу җазаларниң түрлири сәккиз хил: — (1) өлүм җазаси (намәлум йол билән); (2) чалма-кесәк қилиш (мәсилән, 1-айәт); (3) «өз хәлқидин үзүп ташлиниш» — Худаниң бир кишини беваситә җазалап уни бу дуниядин җуда қилиши; (4) «униң қени униң бешиға чүшиду» — намәлум йол билән Худа тәрипидин өлүм җазаси берилиду; (5) дәпнә қилинмай отта көйдүрүлүш (боғузланғандин кейин); (6) «хәлиқниң көз алдидин үзүп ташлиниш» — бу хәлиқниң көз алдида Худа тәрипидин намәлум йол билән өлүм җазасиға тартилиш; (7) «өз гунайи өз бешиға чүшкән болиду» — буниңда, бәлким, Худаниң шу кишигә беваситә мувапиқ амма намәлум бир җазани чүшүрүши; (8) әвлатсиз қалдуруш.\ft*\f* \x + \xo 20:21 \xo*\xt Лав. 18:16\xt*\x*
\b
\m
\s1 Паклиқ, муқәддәслик, итаәтмәнлик
\m
\v 22 Силәр Мениң барлиқ қанун бәлгүлимилирим билән барлиқ һөкүмлиримни тутуп, буниңға мувапиқ әмәл қилиңлар; болмиса, Мән силәрни елип берип турғузидиған зимин силәрни қусуп чиқириветиду. \x + \xo 20:22 \xo*\xt Лав. 18:26\xt*\x* 
\v 23 Силәр Мән алдиңлардин һайдиветидиған әлләрниң рәсим-қаидилири бойичә маңсаңлар болмайду; чүнки улар бу жиркиничлик ишларниң һәммисини қилип кәлди, вә шуниң үчүн улар Маңа жиркиничлик болди. \x + \xo 20:23 \xo*\xt Лав. 18:3,30\xt*\x* 
\v 24 Шуниң үчүн Мән силәргә: «Силәр уларниң зиминини мирас қилип алисиләр; Мән шу сүт билән һәсәл ақидиған зиминни силәргә беримән», дәп ейтқан едим; силәрни башқа хәлиқләрдин айрим қилған Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән. \x + \xo 20:24 \xo*\xt Мис. 3:8\xt*\x* 
\v 25 Шуңа силәр пак вә напак чарпайларни пәриқ етип, пак вә напак учар-қанатларни тонуп, Мән силәр үчүн айрип, напак қилип бекитип бәргән җаниварларниң ичидин һәр қандиқи, чарпай яки учар-қанат болсун яки йәрдә өмилигүчи җанивар болсун, уларниң һеч бири билән өзүңларни напак қилмаңлар. \x + \xo 20:25 \xo*\xt Лав. 11:2; Қан. 14:4\xt*\x* 
\v 26 Силәр Маңа хас пак-муқәддәс болушуңлар керәк; чүнки Мән Пәрвәрдигар пак-муқәддәстурмән, силәрни Маңа хас болсун дәп барлиқ әлләрдин айрим қилғанмән.
\b
\m
\s1 Җинкәш-җадугәрләрдин агаһ болуш тоғрилиқ
\m
\v 27 Җинкәш яки сеһиргәр болған һәр қандақ әр яки хотун кишигә өлүм җазаси берилмисә болмайду; хәлиқ уларни чалма-кесәк қилсун; уларниң қени өз бешиға чүшкән болиду.\x + \xo 20:27 \xo*\xt Қан. 18:10; 1Сам. 28:7\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 21
\s1 Каһинларни башқуридиған бәлгүлимиләр
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m Сән каһинлар болған Һарунниң оғуллириға мундақ дегин: — бир каһин өз хәлқиниң арисидики өлгәнләр вәҗидин өзини напак қилмисун. 
\v 2 Пәқәт өзиниң йеқин туққанлири үчүн — аниси билән атиси, оғли билән қизи вә ака-инисиниң өлүги түпәйлидин өзини напак қилса болиду; 
\v 3 шуниңдәк әгәр ача-сиңлиси әргә тәгмәй пак қиз һаләттә өзи билән биллә туруватқан болса, униң өлүги түпәйлидин өзини напак қилса болиду; 
\v 4 чүнки \add каһин\add* өз хәлқиниң арисида мөтивәр болғачқа, өзини напак қилип булғимаслиғи керәк.\f □ \fr 21:4 \fr*\ft \+bd «чүнки каһин өз хәлқиниң арисида мөтивәр болғачқа, өзини напак қилип булғимаслиғи керәк»\+bd* — башқа бир хил тәрҗимиси: «чүнки у (каһин) өз хәлқи ичидә аялниң ери сүпитидә өзини напак қилип булғимаслиғи керәк». Бу тәрҗиминиң мәнаси: «у аял тәрәпниң уруқ-туққанлириниң өлүклиригә йеқин кәлмәслиги, униңға тәгмәслиги керәк».\ft*\f*
\m
\v 5 Каһинлар бешини йерим-ята қилип чүшүрмәслиги, сақилиниң уч-янлирини һәм чүшүрмәслиги, бәдинигиму зәхим йәткүзүп тилмаслиғи керәк, 
\v 6 бәлки улар өз Худасиға муқәддәс туруп, Худасиниң намини булғимаслиғи керәк; чүнки улар Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқларни, өз Худасиниң ненини суниду; шуңа улар муқәддәс болуши керәк.
\m
\v 7 Улар бир аялни өз әмригә алғанда паһишә аялниму, бузуқ аялниму алмаслиғи керәк вә ери қоювәткән аялниму алмисун. Чүнки каһин болса өз Худасиға хас муқәддәс қилинған. 
\v 8 У Худайиңниң ненини сунғини үчүн у саңа нисбәтән муқәддәс дәп санилиши керәк; чүнки силәрни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар Өзүм муқәддәстурмән.
\m
\v 9 Әгәр бир каһинниң қизи паһишилик қилип өзини булғиған қилса, өз атисини булғиған болиду; у отта көйдүрүлсун.
\b
\m
\s1 Баш каһин тоғрилиқ бәлгүлимиләр
\m
\v 10 Бешиға мәсиһләш зәйтун мейи төкүлгән, каһинлиқ кийимләрни кийишкә тикләнгән, өз қериндашлириниң арисида баш каһин қилинған киши ялаңбаш болмисун, кийимлириниму житмисун; \f □ \fr 21:10 \fr*\ft \+bd ««ялаңбаш болуш» вә «кийимләрни житиш»»\+bd* — һәр икки һәрикәт матәм тутушниң бир хил ипадиси еди. Баш каһинниң алаһидә һәм муқәддәс вәзиписи болғачқа, һәтта матәм ишлиридиму хизмәт орни вә бурчидин айрилмаслиғи керәк еди (11-12-айәтниму көрүң).\ft*\f* 
\v 11 У йәнә һеч өлүккә йеқинлашмаслиғи керәк, һәтта атиси вә яки анисиниң өлүклириниң вәҗидин өзини напак қилмаслиғи керәк. \f □ \fr 21:11 \fr*\ft \+bd «У йәнә һеч өлүккә йеқинлашмаслиғи керәк,... өлүклириниң вәҗидин өзини напак қилмаслиғи керәк»\+bd* — бириси өлүккә тәгсә «напак» дәп һесапланғачқа, каһин бир өлүккә тәккән болса өз вәзиписини жүргөзәлмәйдиған болуп қалиду.\ft*\f* 
\v 12 У \add вәзиписидә туруватқанда\add* муқәддәс җайдин һәргиз айрилмисун вә шуниңдәк Худасиниң муқәддәс җайини булғимаслиғи керәк; чүнки униң Худасиниң уни Өзигә хас қилған «мәсиһләш мейи» униң бешида туриду. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 13 У хотун алса пак қизни елиши керәк; 
\v 14 тул вә яки әрдин қоюветилгән аял вә яки бузуқ вә яки паһишә аял болса буларни алмаслиғи, бәлки өз хәлқидин болған пак қизни хотунлуққа елиши керәк. 
\v 15 Болмиса у өз хәлқиниң арисида өз уруғини напак қилиду; чүнки уни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар Мәндурмән.
\b
\m
\s1 Каһинлар тоғрисидики йәнә бир нәччә бәлгүлимә
\m
\v 16 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 17 Сән Һарунға мундақ дегин: — «Әвлаттин-әвлатқичә сениң нәслиңдин болған бириси мәйип болса, Худаниң ненини сунуш үчүн йеқин кәлмисун; 
\v 18 мәйип болған һәр қандақ киши һәргиз йеқин кәлмисун — яки кор болсун, токур болсун, панақ болсун яки бир әзаси йәнә бир җүпидин узун болған адәм болсун, 
\v 19 пути яки қоли сунуқ болсун, 
\v 20 док болсун, парпа болсун, көзидә ақ болсун, қичишқақ болған болсун, тәмрәткә басқан болсун яки уруқдени езилгән һәр ким болсун, \f □ \fr 21:20 \fr*\ft \+bd «ярпа болсун»\+bd* — яки «йигләп қалған болсун».\ft*\f*
\m
\v 21 Һарун каһинниң нәслидин болған ундақ мәйип кишиләрниң һеч бири Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған нәрсиләрни кәлтүрүшкә йеқин бармисун; ундақ киши мәйиптур; у өз Худасиниң ненини сунушқа йеқин кәлмисун. 
\v 22 Һалбуки, у өз Худасиниң ненини, йәни «әң муқәддәс» вә «муқәддәс» һесапланған нәрсиләрниң һәр иккисидин йесун. 
\v 23 Пәқәт у пәрдидин өтүп ичкирисигә кирмәслиги яки қурбангаһқиму йеқин бармаслиғи керәк; чүнки у мәйиптур; болмиса, у Мениң муқәддәс җайлиримни булғиған болиду; чүнки уларни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар Өзүмдурмән».
\m
\v 24 Бу сөзләрниң һәммисини Муса Һарун билән униң оғуллири вә Исраилларниң һәммисигә ейтип бәрди.
\b
\b
\m
\c 22
\s1 Муқәддәс нәрсиләрдин ким бәһримән болиду?
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Сән Һарун билән униң оғуллириға мундақ дегин: — «Силәр Исраилларниң Маңа атиған муқәддәс һәдийәләрни еһтиятчанлиқ билән бир тәрәп қилиңлар, болмиса улар намимни булғиши мүмкин. Мән Пәрвәрдигардурмән». 
\v 3 Уларға мундақ дегин: — «Силәр һәр бир дәвирләрдә, барлиқ нәсиллиңлардин һәр қайсиси Исраиллар Пәрвәрдигарға атиған пак нәрсиләргә напак һаләттә йеқинлашса, ундақ киши Мениң алдимдин үзүп ташлиниду. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 4 Һарунниң нәслидин бири песә-мохо яки ақма кесили болған болса, пак болмиғичә муқәддәс нәрсиләрдин йемисун. Бирким өлүкниң сәвәвидин напак болған биркимгә вә яки мәнийси еқип кәткән кишигә тегип кәтсә, \x + \xo 22:4 \xo*\xt Лав. 15:2\xt*\x* 
\v 5 яки адәмни напак қилидиған өмилигүчи җаниварға тәгсә яки һәр қандақ жуқуп қалидиған напаклиғи бар бир адәмгә тегип кәтсә, (напаклиғи немидин болушидин қәтъинәзәр) 
\v 6 мундақ нәрсиләргә тәккән киши кәч киргичә напак болуп, муқәддәс нәрсиләрдин йемисун. У бәдинини суда жуйсун 
\v 7 андин күн олтарғанда пак санилип, муқәддәс нәрсиләрдин йейишкә болиду; чүнки булар униң озуғидур.
\m
\v 8 У \add өзлүгидин\add* өлгән вә яки житқучлар боғуп қойған һайванни йейиш билән өзини напак қилмисун. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 22:8 \xo*\xt Мис. 22:31; Лав. 17:15; Әз. 44:31\xt*\x*
\m
\v 9 Улар Мениң бу тапилиғанлиримни тутуши керәк; болмиса, буниңға ихлассизлиқ қилса, \add шу өлүк\add* түпәйлидин гунакар болуп өлиду; уларни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар Өзүмдурмән.
\m
\v 10 Каһинларға ят болған һеч қандақ киши муқәддәс нәрсиләрдин йемисун. Каһинниң йенидики мусапир-меһман вә яки мәдикари болсун уларму муқәддәс нәрсиләрдин йемисун. 
\v 11 Һалбуки, каһин өзи пул чиқирип сетивалған қул униңдин йейишкә болиду; шуниңдәк униң өйидә туғулған кишиму униңдин йесә болиду.
\m
\v 12 Каһинниң қизи ят кишигә тәккән болса уму «көтәрмә һәдийә» сүпитидә аталған муқәддәс нәрсиләрдин йемисун. \f □ \fr 22:12 \fr*\ft \+bd «ят киши»\+bd* — мошу йәрдә каһин болмиған кишини көрситиду.\ft*\f* 
\v 13 Лекин әгәр каһинниң қизи тул болуп қелип, яки қоюп берилип пәрзәнтсиз һаләттә атисиниң өйигә йенип келип, яш вақтидикидәк олтарған болса, ундақта атисиниң таамидин йейәләйду; лекин һеч бир ят киши униңдин йемәслиги керәк.\x + \xo 22:13 \xo*\xt Лав. 10:14\xt*\x*
\m
\v 14 Әгәр бирким билмәй, муқәддәс нәрсиләрдин йәп салса, ундақта у униңға шуниң бәштин бирини қошуп, муқәддәс нәрсиниң өзи билән каһинға қайтуруп бәрсун.
\m
\v 15 \add Каһинлар\add* Исраилларниң Пәрвәрдигарға атиған нәрсилирини булғимаслиғи керәк; \f □ \fr 22:15 \fr*\ft \+bd «Каһинлар»\+bd* — ибраний тилида «Улар». Каһинлар хәлиқниң муқәддәс нәрсиләрдин йемәслигигә мәсъул еди (16-айәтни көрүң). Бәзи алимлар «улар»ни «хәлиқ» дәп тәрҗимә қилиду.\ft*\f* 
\v 16 болмиса, хәлиқ муқәддәс һәдийиләрдин йейиши билән, каһинлар хәлиқниң гәдинигә итаәтсизлик гунайини жүкләп қойған болиду; чүнки уларни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар Өзүмдурмән».\f □ \fr 22:16 \fr*\ft \+bd «чүнки уларни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар Өзүмдурмән»\+bd* — мошу йәрдә «уларни» бәлким каһинларниң өзлирини көрситиши мүмкин.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Қәсәмгә бағкиқ қурбанлиқ вә ихтиярий қурбанлиқлар
\m
\v 17 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 18 Сән Һарун билән униң оғуллири вә Исраилларниң һәммисигә мундақ дегин: — Әгәр Исраил җәмәтидин бири вә яки Исраил зиминида туруватқан мусапирларниң бири өз қәсәмлиригә бағлиқ қурбанлиқ яки ихтиярий қурбанлиқни сунуп, Пәрвәрдигарға атап көйдүрмә қурбанлиқ қилмақчи болса, 
\v 19 ундақта у қобул қилиниши үчүн беҗирим әркәк кала, қой яки өшкиләрдин кәлтүрүңлар. 
\v 20 Әйиви болмиған бир җаниварни сунушуңлар керәк; чүнки шундақ болғини силәр үчүн қобул қилинмас.
\m
\v 21 Бириси калилардин яки ушшақ малдин өз қәсәмлиригә бағлиқ қурбанлиқ яки ихтиярий қурбанлиқни сунуп, Пәрвәрдигарға атап енақлиқ қурбанлиғи қилмақчи болса, сунулған һайван қобул қилиниши үчүн беҗирим болуши керәк; униң һеч қандақ әйиви болмисун. \x + \xo 22:21 \xo*\xt Қан. 15:21; 17:1\xt*\x* 
\v 22 Кор яки ақсақ-чолақ, чонақ яки яриси йириңдап кәткән, тәмрәткә басқан яки қотур-чақа бесип қалған һайванлар болса — буларни Пәрвәрдигарға атап сунсаңлар яки буларни Пәрвәрдигарға атап қурбанлиқ сүпитидә қурбангаһта отта көйдүрсәңлар болмайду.
\m
\v 23 Топақ яки қойниң мәлум җүп әзасидин бири узунрақ я қисқа болса, мундақларни ихтиярий қурбанлиқ сүпитидә өткүзсәң болиду, лекин қәсәмгә бағлиқ болса қурбанлиқ үчүн қобул қилинмас.
\m
\v 24 Уруқдини зәхимләнгән, езилип кәткән, йерилған яки пичилған һайванни Пәрвәрдигарға атап қурбанлиқ қилмаңлар. Мундақ ишни өз зиминиңлардиму һәргиз қилмаңлар.
\m
\v 25 Худайиңларниң нени сүпитидә яқа жутлуқ кишиниң қолидин шундақ һайванлардин һеч қайсисини елип сунмаңлар; чүнки улар мәйип болғачқа, силәр үчүн қобул қилинмайду.\f □ \fr 22:25 \fr*\ft \+bd «Худайиңларниң нени»\+bd* — униңға аталған түрлүк һәдийә-қурбанлиқлар. Мошу йәрдә көздә тутулғини һайванлардур. \ft*\fp Башқа бир хил тәрҗимиси: «Худайиңларниң нени сүпитидә силәр яқа жутлуқ кишиниң қолидин һеч қурбанлиқни елип сунмаңлар вә силәр шундақ һайванлар (мәйип һайванлар)дин һеч қайсисини сунмаңлар; чүнки улар мәйип болғачқа, силәр үчүн қобул қилинмайду». Лекин бизниңчә бу тәрҗимә тоғра әмәс; чүнки Мусаға чүшүрүлгән қанун бойичә яқа жутлуқлар хәтнә қобул қилса, қурбанлиқларни сунушқа болатти. \+bd «силәр үчүн қобул қилинмайду»\+bd* — мошу йәрдә «силәр» қурбанлиқ сунған яқа жутлуқни өз ичигә алиду.\fp*\f*
\b
\m
\s1 Башқа бир нәччә бәлгүлимә
\m
\v 26 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 27 Бир мозай, қоза яки оғлақ туғулса йәттә күнгичә анисини әмсун; сәккизинчи күнидин башлап Пәрвәрдигарға атап отта сунидиған қурбанлиқ сүпитидә қобул болушқа ярайду.\f □ \fr 22:27 \fr*\ft \+bd «анисини әмсун»\+bd* — ибраний тилида «ана астида турсун».\ft*\f*
\m
\v 28 Мәйли кала болсун, қой болсун, силәр аниси билән балисини бир күндә боғузлимаңлар.
\m
\v 29 Силәр Пәрвәрдигарға атап бир тәшәккүр қурбанлиғи сунмақчи болсаңлар, қобул қилинишқа лайиқ болған йол билән сунуңлар. 
\v 30 У сунулған күнидә йейилиши керәк; униңдин һеч немини әтисигә қалдурмаслиғиңлар керәк. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 22:30 \xo*\xt Лав. 7:15\xt*\x*
\m
\v 31 Силәр Мениң әмирлиримни чиң тутуп, уларға әмәл қилиңлар. Мән Пәрвәрдигардурмән. 
\v 32 Мениң муқәддәс намимни булғимаңлар, Мән әнди Исраилларниң арисида муқәддәс дәп билинимән. Мән силәрни муқәддәс қилғучи Пәрвәрдигар болуп, 
\v 33 Худайиңлар болушқа силәрни Мисир зиминидин чиқирип кәлдим. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\b
\b
\m
\c 23
\s1 Худа Исраилға бекиткән һейт-байрамлар
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 2 Сән Исраилларға мундақ дегин: — Пәрвәрдигар бекиткән һейтлар, силәр муқәддәс сорунлар болсун дәп чақирип җакалайдиған һейтлирим мана мунулардур: —\f □ \fr 23:2 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигар бекиткән һейтлар»\+bd* — мошу ибарини тоғрирақ баян қилсақ «Пәрвәрдигар бекиткән вақит-пәсилләр» дегән болиду. Бу «пәсил-вақитлар»ниң көпинчиси шатлинидиған, хушал пәйтләр болсиму, лекин «кафарәт күни» ундақ күн әмәс. \+bd «сорунлар»\+bd* — мошу йәрдә «сорун» (яки «жиғилиш») дегән сөз «сорунға чақирилиш» дегән мәнини билдүриду. Нәгә чақирилиду? Тәкитлинидиған иш хәлиқниң җәм болуши әмәс, бәлки «\+bd Худаниң\+bd* йениға жиғилишқа чақирилиш»тин ибарәттур. Әмәлийәттә, бәзи һейтлар вә шабат күнлиридә хәлиқниң һәммиси жиғилип әмәс, бәлки һәр бир аилә «қәйәрдә турса», шу өй-чедирларда җәм болуп Худа бәргән арамдин бәһримән болиду. Шундақла улар шу күни Худани сеғинип, униңға тәшәккүр-мәдһийә қайтуруши мүмкин, лекин бу ишлар муқәддәс қанунда рәсмий бекитилгән әмәс.\ft*\f*
\m
\v 3 (алтә күн иш-әмгәк қилинсун; лекин йәттинчи күни «хас шабат күни», муқәддәс сорунлар күни болиду; у күни һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар. Қәйәрдила турсаңлар бу күн Пәрвәрдигарға аталған шабат күни болиду).\f □ \fr 23:3 \fr*\ft \+bd «хас шабат күни»\+bd* — ибраний тилида «шабатларниң шабати» — мәхсус арам алидиған күн. \+bd «сорунлар»\+bd* — мошу «сорунлар» дегәнниң мәнаси тоғрилиқ 2-айәттики изаһатни көрүң. \+bd «шабат күни»\+bd* — мошу йәрдә «шабат күни»ниң тилға елинишиниң сәвәви бәлким шуки, мәлум бир һейт шабат күнигә тоғра келип қалған болса, шу күнидә охшашла иш қилмай арам елиши керәк еди.\ft*\f* \x + \xo 23:3 \xo*\xt Мис. 20:9; 23:12; Қан. 5:13; Луқа 13:14\xt*\x*
\b
\m
\s1 «Өтүп кетиш һейти» вә «петир нан һейти»
\m
\v 4 Силәр бекитилгән күнлири муқәддәс сорунлар болсун дәп чақирип җакалайдиған, Пәрвәрдигарниң һейтлири мана мунулардур: —\f □ \fr 23:4 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигарниң һейтлири»\+bd* — һейтлар тоғрилиқ «Чөл.» 28-бап, «Қан.» 16:1-17ниму көрүң.\ft*\f* 
\v 5 Биринчи айниң он төртинчи күни гугумда Пәрвәрдигарға аталған «өтүп кетиш һейти» болиду.\f □ \fr 23:5 \fr*\ft \+bd «гугумда»\+bd* — ибраний тилида «икки кәч арилиғида» дегән сөз билән ипадилиниду — Демәк, күн петиватқан чағдин қараңғу чүшкичә болған арилиқтики вақит. \+bd «өтүп кетиш \+bd*\+bdit «пасха»\+bdit* һейти» — бу һейт тоғрилиқ «Мисирдин чиқиш» 12-бап, болупму 13-айәт вә изаһатини, шундақла «қошумчә сөз»имизни көрүң.\ft*\f* \x + \xo 23:5 \xo*\xt Мис. 12:18; 23:15; Чөл. 28:16; Қан. 16:1\xt*\x*
\b
\m
\v 6 Шу айниң он бәшинчи күни Пәрвәрдигарға аталған «петир нан» һейти болиду; силәр йәттә күнгичә петир нан йәйсиләр. 
\v 7 Биринчи күнидә силәр муқәддәс жиғилиш қилип, һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар. 
\v 8 Силәр йәттә күнгичә Пәрвәрдигарға атап отта сунидиған қурбанлиқларни сунуп туруңлар. Йәттинчи күнидә муқәддәс жиғилиш болиду; һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар.
\b
\m
\s1 «Дәсләпки һосул» һейти
\m
\v 9 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 10 Сән Исраилларға мундақ дегин: — Силәр Мән өзүңларға тәқдим қилидиған зиминға кирип, униңдин һосул жиққиниңларда, һосулуңларниң дәсләпки пишқинидин бир бағламни каһинниң қешиға елип бериңлар. \f □ \fr 23:10 \fr*\ft \+bd «һосулуңларниң дәсләпки пишқинидин бир бағламни каһинниң қешиға елип бериңлар»\+bd* — бу айәттики һосул болса арпа һосули еди. Буғдай һосули кейин болиду (16-айәт).\ft*\f* 
\v 11 Каһин силәр үчүн қобул болушқа уни Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлатсун; уни пулаңлатқан вақит болса шабатниң әтиси болиду. \f □ \fr 23:11 \fr*\ft \+bd «уни пулаңлатқан вақит болса шабатниң әтиси болиду»\+bd* — «өтүп кетиш» (биринчи айниң он төртинчи күни) һейтиниң әтисидин башлап йәттә күнлүк «петир нан һейт»и болиду. Йәһудий әнъәнилири бойичә бу йәттә күн ичидә кәлгән шабат күниниң иккинчи күни «дәсләпки һосул һейти» болиду.\ft*\f* 
\v 12 Силәр уни пулаңлатқан күндә силәр бир яшқа киргән беҗирим бир қозини Пәрвәрдигарға атап көйдүрмә қурбанлиқ сүпитидә сунуңлар; 
\v 13 шуниңға қошуп ашлиқ һәдийә сүпитидә зәйтун мейи иләштүрүлгән есил ундин бир әфаһниң ондин бирини Пәрвәрдигарға хушбуй кәлтүрсун дәп отта сунуңлар; буниңға қошуп шарап һәдийә сүпитидә шараптин бир һинниң төрттин бирини сунуңлар. 
\v 14 Силәр Худайиңларға хас болған бу һәдийәни сунидиған күндин илгири \add йеңи һосулдин\add* һеч немини, нә нан нә қомач нә көк баш болсун йемәңлар. Бу дәвирдин-дәвиргичә силәр үчүн қәйәрдә турсаңлар әбәдий бир бәлгүлимә болсун.
\b
\m
\s1 «Һәптиләр һейти» — бәзидә «орма һейти», «дәсләпки орма һейти» дәпму атилиду
\m
\v 15 Андин силәр шу шабат күнниң әтисидин, йәни шу бир бағламни пулаңлатма һәдийә сүпитидә сунған күнниң әтисидин тартип, йәттә һәптә санаңлар (улар толуқ һәптә болуши керәк); \x + \xo 23:15 \xo*\xt Қан. 16:9,10\xt*\x* 
\v 16 йәттинчи шабатниң иккинчи күнигичә әллик күнни санаңлар; андин Пәрвәрдигарға атап йеңи \add һосулдин\add* бир ашлиқ һәдийә сунуңлар. 
\v 17 Өзүңлар туруватқан җайлардин пулаңлатма һәдийә сүпитидә есил ундин бир әфаһниң ондин иккисидә етилгән икки нанни елип кәлтүрүңлар; улар ечитқу селип етилгән болсун; булар Пәрвәрдигарға аталған дәсләпки һосул һәдийәси дәп һесаплиниду. \f □ \fr 23:17 \fr*\ft \+bd «булар ... дәсләпки һосул һәдийәси дәп һесаплиниду»\+bd* — бу һосул болса, буғдай һосули еди. «Дәсләпки һосул һейти»дики һосул болса арпа һосули еди.\ft*\f* 
\v 18 Нандин башқа йәнә бир яшлиқ йәттә беҗирим қоза, яш бир топақ вә икки қочқарни көйдүрмә қурбанлиқ сүпитидә Пәрвәрдигарға атап сунуңлар; уларға хас ашлиқ һәдийәлири вә шарап һәдийәлирини қошуп, һәммиси Пәрвәрдигарға хушбуй кәлтүрүшкә сунулсун.
\m
\v 19 Буниңдин башқа силәр гуна қурбанлиғи үчүн бир текини, енақлиқ қурбанлиғи үчүн бир яшлиқ икки қозини кәлтүрүңлар; 
\v 20 каһин буларни, йәни шу икки қозини дәсләпки һосул нанлириға қошуп пулаңлатма һәдийә сүпитидә Пәрвәрдигар алдида пулаңлатсун. Булар болса Пәрвәрдигарға аталған муқәддәс санилип, каһинға тәгсун. 
\v 21 Шу күни силәр «бүгүн бизләргә муқәддәс жиғилиш болиду» дәп җакалаңлар; шу күни һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар. Бу силәр үчүн қәйәрдила турсаңлар әбәдий бир бәлгүлимә болиду.
\b
\m
\s1 Һосул оруш тоғрилиқ бәлгүлимә
\m
\v 22 Етизиңниң булуң-пучқақлириғичә тамам жиғивалмаңлар, вә һосулуңдин қалған васаңни теривалмиғин, бәлки буларни кәмбәғәлләр билән мусапирларға қойғин. Мән Өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 23:22 \xo*\xt Лав. 19:9; Қан. 24:19\xt*\x*
\b
\m
\s1 «Канай челиш һейти»
\m
\v 23 Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди: — 
\v 24 Сән Исраилларға мундақ дегин: —
\m Силәр йәттинчи айниң биринчи күни толуқ арам елип, канайлар челиниш билән әсләтмә йосунда һейт қилип, муқәддәс сорунларни түзүңлар. \f □ \fr 23:24 \fr*\ft \+bd «канайлар»\+bd* — яки «бурғилар» (қочқарниң мүңгүзлири).\ft*\f* \x + \xo 23:24 \xo*\xt Чөл. 29:1\xt*\x* 
\v 25 У күндә һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар; Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған бир қурбанлиқ сунуңлар.
\b
\m
\s1 «Кафарәт күни»
\m
\v 26 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 27 Йәттинчи айниң онинчи күни болса кафарәт күни болиду; у күн силәр үчүн муқәддәс жиғилиш күни болиду; шу күни нәпсиңларни тартип өзүңларни төвән тутуп, Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқни сунуңлар; \f □ \fr 23:27 \fr*\ft \+bd «кафарәт күни»\+bd* — ибраний тилида «кафарәтләр күни». \+bd «нәпсиңларни тартип өзүңларни төвән тутуп, ...»\+bd* — ибраний тилида бирла сөз билән ипадилиниду. Йәһудий әнъәнилири бойичә бу ишлар роза тутушни өз ичигә алатти. 16:29-31ниму көрүң.\ft*\f* \x + \xo 23:27 \xo*\xt Лав. 16:29,31; Чөл. 29:7\xt*\x* 
\v 28 У күндә һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар; чүнки у бир кафарәт күни болуп, шу күн өзүңлар үчүн Худайиңлар Пәрвәрдигар алдида кафарәт қилинишқа бекитилгәндур. 
\v 29 Һәр ким шу күни нәпсини тартмай өзини төвән тутмиса өз хәлқидин үзүп ташлиниду. 
\v 30 Кимдәким шу күндиму һәр қандақ бир иш қилса, Мән шу адәмни өз хәлқидин үзүп ташлаймән. 
\v 31 Шу күни һеч қандақ иш қилмаңлар; бу дәвирдин-дәвиргичә силәр үчүн қәйәрдә турсаңлар бир әбәдий бәлгүлимә болиду. 
\v 32 У күн силәр үчүн толуқ арам алидиған шабат күни болиду; нәпсиңларни тартип өзүңларни төвән тутуңлар. Шу айниң тоққузинчи күни гугумдин тартип әтиси гугумғичә шабат күнигә риайә қилип арам елиңлар.
\b
\m
\s1 «Кәпиләр һейти»
\m
\v 33 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 34 Сән Исраилларға мундақ дегин: — Йәттинчи айниң он бәшинчи күнидин башлап, йәттә күнгичә Пәрвәрдигарниң «кәпиләр һейти» болиду. \f □ \fr 23:34 \fr*\ft \+bd «йәттинчи ай»\+bd* — ибраний тилида «бу йәттинчи ай».\ft*\f* \x + \xo 23:34 \xo*\xt Мис. 23:16; Чөл. 29:12; Қан. 16:15\xt*\x* 
\v 35 Биринчи күндә муқәддәс жиғилиш болиду; һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар. 
\v 36 Йәттә күнгичә Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқ сунуңлар; сәккизинчи күндә силәргә муқәддәс жиғилиш болиду; Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған қурбанлиқ сунуңлар. Бу өзи тәнтәнилик жиғилиш болғач, у күни һеч қандақ иш-әмгәк қилмаңлар.\x + \xo 23:36 \xo*\xt Юһ. 7:37\xt*\x*
\m
\v 37 Силәр «муқәддәс сорунлар болсун» дәп җакалайдиған, йәни Пәрвәрдигар бекиткән һейтлар мана шулардур. Шу сорунларда силәр һәр қайси күнгә бекитилгини бойичә, Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған һәдийә-қурбанлиқ, йәни көйдүрмә қурбанлиқ, ашлиқ һәдийә, башқа һәр хил қурбанлиқлар вә шарап һәдийәләрни сунисиләр; 
\v 38 булардин башқа, Пәрвәрдигарниң шабат күнлирини тутисиләр вә Пәрвәрдигарға атап қалған һәдийәлириңларни берип, қәсәм қурбанлиқлириңларниң һәммисини ада қилип, ихтиярий қурбанлиқлириңларниң һәммисини сунисиләр.
\m
\v 39 Силәр әнди зиминдин һосул-мәһсулатлирини жиғип болуп, йәттинчи айниң он бәшинчи күнидин башлап йәттә күн Пәрвәрдигарниң һейтини өткүзүңлар. Биринчи күни толуқ арам елиш болиду, сәккизинчи конидиму толуқ арам елиш болиду. \f □ \fr 23:39 \fr*\ft \+bd «һосул-мәһсулатлири»\+bd* — мошу «һосул-мәһсулатлири» ашлиқлар һәм һәр хил мевә-чивә мәһсулатлирини өз ичигә алиду.\ft*\f* 
\v 40 Биринчи күни силәр есил дәрәқләрдин шах-путақларни чатап, йәни хорма дәрәқлири билән қоюқ йопурмақлиқ дәрәқләрниң шахлирини кесип, ериқ бойидики сөгәт чивиқлирини қирқип Худайиңлар Пәрвәрдигар алдида йәттә күнни шундақ шат-хурам өткүзисиләр. \f □ \fr 23:40 \fr*\ft \+bd «есил дәрәқләрдин шах-путақларни чатап, ...»\+bd* — ибраний тилида «есил дәрәқләрдин мевини чатап, ...».\ft*\f* 
\v 41 Силәр һәр жили бу йәттә күнни Пәрвәрдигарға атиған бир һейт сүпитидә өткүзүңлар; дәвирдин-дәвиргичә бу силәр үчүн әбәдий бир бәлгүлимә болиду. Силәр һейтни йәттинчи айда өткүзүңлар. 
\v 42 Йәттә күнгичә кәпиләрдә туруңлар. Исраилда туғулғанларниң һәммиси кәпидә турсун. \f □ \fr 23:42 \fr*\ft \+bd «Йәттә күнгичә кәпиләрдә туруңлар, ...»\+bd* — бу кәпиләр жуқуридики шах-чивиқлардин ясилиши керәк.\ft*\f* 
\v 43 Буниң билән Мән Исраилларни Мисир зиминидин чиқарғинимда, уларни кәпиләрдә турғузғинимни әвлатлириңлар билиду. Өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 44 Шундақ қилип Муса Пәрвәрдигарниң бекиткән шу һейтлирини Исраилларға баян қилди.
\b
\b
\m
\c 24
\s1 «Чирақдан» вә «тәқдим нан ширәси тоғрисидики бәлгүлимиләр
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Исраилларға чирақ һемишә йениқ туруши үчүн зәйтундин соқуп чиқирилған сап майни саңа елип келишкә буйруғин. 
\v 3 Һарун җамаәт чедириниң ичидә, һөкүм-гувалиқ сандуғиниң удулидики пәрдиниң сиртида һәр кечиси әтигәнгичә Пәрвәрдигарниң алдида чирақларни шундақ пәрләп турсун. Бу дәвирдин-дәвиргичә силәр үчүн әбәдий бир бәлгүлимә болиду. \f □ \fr 24:3 \fr*\ft \+bd «һөкүм-гувалиқ сандуғи»\+bd* — мошу йәрдә «һөкүм-гувалиқ» Худаниң Исраилға болған түп әмирлирини, шундақла униң Исраил билән болған әһдисини көрситиду; Худаниң муқәддәс маһийити вә характери шу әмирләрдә аян қилинғачқа, «һөкүм-гува» дәпму атилиду. Оқурмәнләргә аянки, шу әмирләр әһдә сандуғи ичидә сақлақлиқ таш тахтайлар үстидә пүтүклүк еди. Шуңа бәзидә сандуқ «һөкүм-гувалиқ сандуғи», ибадәт чедири болса, «һөкүм-гувалиқ чедири» дәп атилиду.\ft*\f* 
\v 4 Һарун һемишә Пәрвәрдигарниң алдида бу чирақларни пак чирақданниң үстигә тизип қойсун.\f □ \fr 24:4 \fr*\ft \+bd «пак чирақдан»\+bd* — яки «сап алтун чирақдан».\ft*\f*
\m
\v 5 Сән йәнә есил буғдай унидин он икки тоғачни әткин. Һәр бир тоғач бир әфаһниң ондин иккисигә баравәр болсун. 
\v 6 Андин сән Пәрвәрдигарниң алдидики пак ширәниң үстигә алтидин икки қатар қилип тизғин. \f □ \fr 24:6 \fr*\ft \+bd «пак ширә»\+bd* — яки «сап алтун ширә».\ft*\f* 
\v 7 Һәр бир қатарниң үстигә сап мәстики қойғин; шуниң билән улар Пәрвәрдигарға атап отта сунулидиған һәдийә, әсләтмә нан болиду.
\b
\m
\v 8 Буларни у Исраилларға вакалитән һәр бир шабат күни Пәрвәрдигарниң алдида тизсун; бу әбәдий бир әһдидур. 
\v 9 Нанлар Һарун билән униң оғуллириға тәвә болиду; улар уларни муқәддәс җайда йесун; чүнки бу нәрсиләр Пәрвәрдигарға атап отта сунулған нәрсиләр ичидә «әң муқәддәсләрниң бири» дәп санилип, Һарунға тәвә болиду; бу әбәдий бир бәлгүлимидур.\x + \xo 24:9 \xo*\xt Мис. 29:32; Лав. 8:31; 1Сам. 21:6; Мат. 12:4\xt*\x*
\b
\m
\s1 Худаниң намиға күпүрлүк қилиш гунайиниң җазаси
\m
\v 10 Аниси Исраилий, атиси Мисирлиқ бир оғул бар еди. У Исраилларниң арисиға барди; у чедиргаһта бир Исраилий билән урушуп қалди. 
\v 11 Улар соқушқанда Исраилий аялниң оғли күпүрлүк қилип, \add Пәрвәрдигарниң\add* намини булғап қарғиди. Хәлиқ уни Мусаниң алдиға елип барди. У кишиниң анисиниң исми Шеломит болуп, у Дан қәбилисидин болған Дибриниң қизи еди. \f □ \fr 24:11 \fr*\ft \+bd «муқәддәс нам»\+bd* — мошу йәрдә ибраний тилида «муқәддәс нам» әмәс, пәқәт «Нам» дейилиду. Демәк, Пәрвәрдигарниң нами (16-айәтни көрүң).\ft*\f* 
\v 12 Шуниң билән улар Пәрвәрдигарниң һөкүм буйруғи чиққичә у кишини солап қойди.\f □ \fr 24:12 \fr*\ft \+bd «...Пәрвәрдигарниң һөкүм буйруғи чиққичә,...»\+bd* — ибраний тилида «...Пәрвәрдигарниң ағзиға қарап, у һөкүм чиқарғичә,...».\ft*\f*
\m
\v 13 Андин Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 14 Қарғиғучини чедиргаһниң ташқириға елип чиқиңлар. Униң ейтқинини аңлиғанларниң һәммиси қоллирини униң бешиға қойсун, андин пүткүл җамаәт бир болуп уни чалма-кесәк қилсун.
\m
\v 15 Һәмдә сән Исраилларға мундақ дегин: — Әгәр бирким өз Худасини һақарәтләп қарғиса өз гунайини тартиду. 
\v 16 Пәрвәрдигарниң намиға күпүрлүк қилған һәр қандақ киши өлүмгә мәһкүм қилинсун; пүткүл җамаәт чоқум бир болуп уни чалма-кесәк қилсун; мәйли у мусапир болсун яки йәрлик болсун, \add муқәддәс\add* намға күпүрлүк қилса өлтүрүлсун.\f □ \fr 24:16 \fr*\ft \+bd «муқәддәс нам»\+bd* — мошу йәрдә ибраний тилида пәқәт «Нам» дейилиду.\ft*\f*
\m
\v 17 Әгәр бириси башқа бирисини уруп өлтүрсә, у өлүмгә мәһкүм қилинсун.
\m
\v 18 Бириси бир чарпайни өлтүрсә, униң үчүн һайванни төләп, җанға-җан төләп бәрсун.
\m
\v 19 Бирким өз хошнисини мәйип қилса, у өзгигә қандақ қилған болса, униң өзигиму шундақ қилинсун. 
\v 20 Бирәр әзаси сундуруветилгән болса, униңму сундурулсун; көзигә-көз, чишиға-чиш накар қилинсун; башқа кишини қандақ зәхимләндүргән болса уму һәм шундақ қилинсун.\x + \xo 24:20 \xo*\xt Мис. 21:24; Қан. 19:21; Мат. 5:38\xt*\x*
\m
\v 21 Кимдәким бир чарпайни өлтүрсә, чарпай төләп бәрсун; адәмни уруп өлтүргән киши болса, өлүм җазасиға мәһкүм қилинсун.
\m
\v 22 Силәрдә бирла қанун болсун. мусапир яки йәрлик болсун, баравәр муамилә қилинсун; чүнки Мән Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 23 Муса Исраилларға шуларни деди; шуниң билән улар шу қарғиғучини чедиргаһниң ташқириға елип чиқип, чалма-кесәк қилди. Шундақ қилип, Исраиллар Пәрвәрдигарниң Мусаға әмир қилғинидәк қилди.
\b
\b
\m
\c 25
\s1 Зиминниң «шабат жили»
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Синай теғида Мусаға сөз қилип мундақ деди: — 
\v 2 Сән Исраилларға мундақ дегин: — Мән силәргә беридиған зиминға киргиниңларда у зиминниң өзиму Пәрвәрдигарға атап бир шабат арамини алсун. \x + \xo 25:2 \xo*\xt Мис. 23:10\xt*\x* 
\v 3 Сән алтә жил етизиңни терип, алтә жил таллиқ беғиңни чатап, улардин һосулларни жиққин; 
\v 4 амма йәттинчи жили зиминниң өзи үчүн бир «шабатлиқ арам» болсун; у Пәрвәрдигарға аталған бир «шабат» һесаплиниду. Шу жили сән етизиңни теримайсән вә таллиғиңни чатимайсән. 
\v 5 Өзлүгидин үнүп чиққан һосулни ормайсән; вә чаталмиған таллириңниң үзүмлирини үзмәйсән; чүнки шу жил зимин арам алидиған жилдур.
\m
\v 6 Һалбуки, зимин шабат жилида чиқарған һосул һәммиңларға озуқ болиду, йәни өзүң үчүн, қул-дедигиң үчүн, мәдикариң үчүн вә сениңкидә туруватқан мусапир үчүн, шуниңдәк мал-варанлириң үчүн 
\v 7 Вә зиминиңдики явайи һайванлар үчүнму озуқ болиду; зиминниң һәммә һосули озуқ болиду.\f □ \fr 25:7 \fr*\ft \+bd «... зиминиңдики явайи һайванлар үчүнму озуқ болиду; зиминниң һәммә һосули озуқ болиду»\+bd* — демәк, (1) етиз-таллиқниң егиси өз йеридин өзлүгидин үнүп чиққан «тәбиий һосул»ни оғақ вә пичақ билән һәргиз алмаслиғи керәк; (2) барлиқ хәлиқ шу «тәбиий һосул»дин, шундақла һәр хил дәрәқләрниң мевисини вә зиминдики башқа тәбиий озуқлуқни (кимниң йеридә болушидин қәтъийнәзәр) халиғанчә қол билән үзсә болатти; (3) һәтта зиминдики явайи һайванларму униңдин бәһримән болушқа болатти; шуниң үчүн етиз әтрапидики чит-қашаларни ечип бериши керәк еди.\ft*\f*
\b
\m
\s1 «Канай-бурға чалидиған жили», йәни «азатлиқ жили», «шатлиқ жили»
\m
\v 8 Шуниңдәк сән йәттә қетимлиқ шабат жилини, йәни йәттә һәссә йәттә жилни саниғин; йәттә шабат жил күнлири қириқ тоққуз жил болиду. 
\v 9 Шунчилик вақит өтүп, йәттинчи айда, айниң онинчи күни, кафарәт күнидә бурға челип садасини жуқури чиқирисиләр; кафарәт күниниң өзидә силәр пүткүл зиминиңларда бурғиниң садасини аңлитисиләр.
\m
\v 10 Шу әллигинчи жилини силәр муқәддәс дәп билип, пүткүл зиминда униңда барлиқ туруватқанларниң һәммисигә азатлиқни җакалишиңлар керәк. Шу жил силәргә «азатлиқ жили» болиду, һәр бириңлар өз йәр-мүлүклириңларға қайтисиләр, һәр бириңлар өз аилә-җәмәтиңларға қайтип барисиләр. \f □ \fr 25:10 \fr*\ft \+bd «Азатлиқ жили»\+bd* — әслидә ибраний тилида «бурға (челиш) жили» дәп атилатти. Кейин, униң чүшәнчиси тезла «азатлиқ жили», «шатлиқ жили» дегәнгә өзгәрди.\ft*\f* 
\v 11 Бу әллигинчи жили силәргә бир азатлиқ жили болсун; у жили һеч немә теримайсиләр, өзлүгидин үнүп чиққан һосулниму ормайсиләр вә чаталмиған таллириңларниң үзүмлириниму жиғмайсиләр. 
\v 12 Чүнки бу азатлиқ жили болуп, силәргә муқәддәс һесаплансун; униң һосулини болса, етиз-далилардин тепип \add һәммиңлар\add* йәйсиләр.\f □ \fr 25:12 \fr*\ft \+bd «шабат жили»\+bd* — бу иш тоғрисидики бәлгүлимиләрни, 5-7-айәтләрдин вә изаһатлиридин көрүң.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Йәр-мүлүкләрниң яндурулуши
\m
\v 13 Азатлиқ жили араңлардики һәр бир адәм өз йәр-мүлкигә қайтсун. 
\v 14 Силәр хошнаңларға бир немә сетип бәрсәңлар, яки хошнаңлардин бир немә сетивалсаңлар, бир-бириңларни бозәк қилмаңлар. \f □ \fr 25:14 \fr*\ft \+bd «Силәр хошнаңларға бир немә сетип бәрсәңлар, яки хошнаңлардин бир немә сетивалсаңлар»\+bd* — бу айәттики «бир немә» шүбһисизки йәр-зиминларни яки егиликни көрситиду (13-айәтни көрүң).\ft*\f* 
\v 15 Хошнаңдин \add йәрни\add* сетивалсаң, ундақта «азатлиқ жили»дин кейин өткән жилларниң санини һесаплап униңдин сетивелишиң керәк; уму қалған жилларниң саниға қарап, йәрниң кейинки һосуллириға асасән саңа сетип бәрсун. 
\v 16 «\add Азатлиқ жили»ғичә\add* болған жиллар көпрәк болса, баһасини шуниңға мувапиқ жуқури көтирисән; қалған жиллар азрақ болса, баһасини шуниңға мувапиқ кемәйтсун. Чүнки қалған жилларниң һосуллири қанчә болса, у шу бойичә саңа сетип бериду. 
\v 17 Силәр бир-бириңларни бозәк қилмаңлар, бәлки Худайиңлардин қорқуңлар; чүнки Мән болсам Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән.
\m
\v 18 Силәр Мениң бәлгүлимилиримни тутуп, һөкүмлиримдә туруп, шуларға әмәл қилиңлар; силәр шундақ қилсаңлар, зиминиңларда теч-аман турисиләр. 
\v 19 Шуниң билән зимин силәргә өз мевисини бериду, силәр тойғидәк йәп, униңда теч-аман турисиләр.
\m
\v 20 Әгәр силәр: — Мана, бизгә терип һосулни жиғишқа иҗазәт берилмисә, йәттинчи жили немә йәймиз, дәп сорисаңлар, 
\v 21 \add силәргә мәлум болсунки\add*, алтинчи жилида үч жилниң һосулини бәрсун дәп, Мән үстүңларға бәрикитимни «чүш» дәп буйруймән. 
\v 22 Вә шундақ болидуки, силәр сәккизинчи жили терийсиләр, амма тоққузинчи жилиғичә ешип қалған кона һосулдин техичә йәйсиләр; шу тоққузинчи жилиғичә силәр кона ашлиқтин йәйсиләр.
\m
\v 23 Йәр-зимин сетилса, мәңгүлүк сетилмисун, чүнки зиминниң өзи Мениңкидур, силәр болсаңлар Мениң йенимдики мусапир вә меһман, халас. 
\v 24 Силәр егә болидиған пүткүл зиминда йәр-зиминниң егилиригә уни «қайтурувелиш һоқуқи»ни яритип беришиңлар керәк. 
\v 25 Әгәр қериндашлириңлардин бири кәмбәғәллишип, өз мирас йерини сетивәткән болса, униң йеқин туққини, йәни «һәмҗәмәт шапаәтчи»си келип өз қериндиши сатқан йәрни қайтуруп сетивалсун. \f □ \fr 25:25 \fr*\ft \+bd «һәмҗәмәт шапаәтчи»\+bd* — мошу сөз ибраний тилидики «гоел»ниң тәрҗимисидур. Тәвраттики нурғун йәрләрдә бу сөз тепилиду (мәсилән, «Аюп» 19:25ни вә изаһатни көрүң). Бәзидә «һәмҗәмәт қутқузғучи» дәп тәрҗимә қилиниду. Бу сөз умумән бирисиниң мәлум аваричиликкә учриғинида, униңға туққанчилиқ (һәмҗәмәтлик) қилип уни қутқузуш үчүн бәдәл төләйдиған қутқузғучи туққинини билдуриду.\ft*\f* 
\v 26 Әгәр униң һеч шапаәтчи туққини болмиса, лекин у яндурувелишқа керәклик пулни тапалиса, \f □ \fr 25:26 \fr*\ft \+bd «лекин у яндурувелишқа керәклик пулни тапалиса»\+bd* — ибраний тилида «у» «униң қоли» дегән сөз билән ипадилиниду.\ft*\f* 
\v 27 Ундақта сатқиниға қанчә жил болғанлиғини һесаплап, \add азадлиқ жилиғичә\add* қалған жиллар үчүн сетивалған кишигә мувапиқ пул берип, өз йеригә қайтсун. 
\v 28 Лекин әгәр у яндурувелишқа керәклик пулни тапалмиса, өзи сетип бәргән йәр азатлиқ жилиғичә алғучиниң қолида турсун; азатлиқ жили кәлгәндә йәр йәр сетивалғучиниң қолидин чиқсун, өз егиси өз йәр-мүлкигә қайтсун.
\b
\m
\s1 Сетип бәргән өйләр тоғрилиқ
\m
\v 29 Әгәр бириси сепиллиқ шәһәрниң ичидики бир туралғу өйни сатқан болса, сетип бир жил ичидә уни яндурувелиш һоқуқи бардур. Толуқ бир жил түгәп болғичә, яндурувелиш һоқуқи бардур. 
\v 30 Лекин пүтүн жил ичидә яндурувелинмиса, сепиллиқ шәһәрниң ичидики бу өй нәсилдин-нәсилгә алған кишиниң қолида болуп, азатлиқ жили кәлсиму яндурулмас.
\m
\v 31 Лекин сепилсиз кәнтләрниң өйлири болса зиминниң етизлиридәк һесаплиниду; уларни яндуруп сетивалғили болиду; азатлиқ жили кәлгәндә әсли егисиниң қолиға яндурулиду.
\m
\v 32 Лекин Лавий шәһәрлиридә болса, Лавийлар өз мираси болған шәһәрләрдики өйлирини халиса һәр қачан қайтурувелиш һоқуқи бардур. \f □ \fr 25:32 \fr*\ft \+bd «Лавийларниң шәһәрлири»\+bd* — Исраил ичидә Лавийларға алаһидә хас болған 48 шәһәр бар еди («Чөл.» 35-бап, «Йәшуа» 21-бапни көрүң).\ft*\f* 
\v 33 Лавийлардин бири өйлирини, йәни өз мираси болған шәһәрдики бир өйни қайтурувелиш һоқуқи бар болсиму, \add лекин қайтуруп алмиған болса\add*, ундақ әһвалда у азатлиқ жили кәлгәндә яндурулиду; чүнки Лавий шәһәрлириниң өйлири болса Лавийларниң Исраилларниң арисидики мираси болиду. \f □ \fr 25:33 \fr*\ft \+bd «Лавийлардин бири өйлирини... қайтурувелиш һоқуқи бар болсиму,... у азатлиқ жили кәлгәндә яндурулиду»\+bd* — яки «Әгәр Лавийлардин бири башқа бирисидин (йәни башқа бир Лавий адәмдин) өз мираси болған шәһиридә бир өйни сетивалсиму, азатлиқ жили кәлгәндә яндурулиду». Бу айәтниң йәнә бәзи башқа тәрҗимилири яки шәрһлири учриши мүмкин.\ft*\f* 
\v 34 Шундақ һәм буларниң шәһәрлириниң чөрисидики етиз-йәрлири болса, уларниң әбәдий мираси болғачқа, сетилса болмайду.\f □ \fr 25:34 \fr*\ft \+bd «... буларниң шәһәрлириниң чөрисидики етиз-йәрлири ... сетилса болмайду»\+bd* — бу етизлар уларниң хусусий тәәллуқати әмәс, бәлки уларниң «коллектип» тәәллуғи еди.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Қәризләр вә қуллар тоғрилиқ бәлгүлимиләр
\m
\v 35 Саңа хошна болған, қериндашлириңлардин бири кәмбәғәллишип, өз җенини бақалмай қалса, сән уни мусапир яки яқа жутлуқ меһмандәк йениңда турғузуп, униңдин хәвәр алғин. 
\v 36 Сән униңдин өсүм вә яки пайда алмиғин; сән Худайиңдин қорқуп, қериндишиңни қешиңда турушқа қойғин. \x + \xo 25:36 \xo*\xt Мис. 22:25; Қан. 23:18; Пәнд. 28:8; Әз. 18:8; 22:12\xt*\x* 
\v 37 Пулуңни униңға өсүмгә бәрмә, ашлиғиңниму пайда елиш мәхситидә униңға өтнә бәрмигин.
\m
\v 38 Худайиңлар болушқа, Қанаан зиминини силәргә беришкә силәрни Мисир зиминидин чиқирип кәлгән Худайиңлар Пәрвәрдигар Өзүмдурмән.
\m
\v 39 Әгәр саңа хошна болған қериндишиң кәмбәғәллишип, өзини саңа сатса, уни қулдәк қуллуқ хизмитигә салмиғин; \x + \xo 25:39 \xo*\xt Мис. 21:2; Қан. 15:12; Йәр. 34:14\xt*\x* 
\v 40 бәлки у қешиңда мәдикар яки мусапирдәк турсун; азатлиқ жилиғичә сениң хизмитиңдә болсун; 
\v 41 андин азат болуп өзи билән балилири қешиңдин чиқип, өз җәмәтигә йенип берип, ата-бовилириниң йәр-мүлкигә қайтсун. \f □ \fr 25:41 \fr*\ft \+bd «андин \+bd*\+bdit қул\+bdit* азат болуп өзи билән балилири ... ата-бовилириниң йәр-мүлкигә қайтсун» — «Мис.» 21:2-6-айәтләрдә берилгән бәлгүлимиләр бойичә ибраний қул алтә жил ишләп болғандин кейин азатлиққа қоюп берилиши керәк. Лекин «азатлиқ жили» униң ишләшкә керәк болған алтә жил тошмайла кәлсә, шу жили у аилиси билән азатлиққа чиқиду.\ft*\f* 
\v 42 Чүнки улар Мән Өзүм Мисир зиминидин чиқирип елип кәлгән қул-бәндилирим болғачқа, уларни қулдәк сетишқа йол қоймаңлар. 
\v 43 Сән уларға қаттиқ қоллуқ билән ғоҗилиқ қилмайсән, бәлки Худайиңдин қорққин.\x + \xo 25:43 \xo*\xt Әф. 6:9; Кол. 4:1\xt*\x*
\m
\v 44 Лекин өзүңгә қул яки дедәк алмақчи болсаң, уларни әтраптики ят әлләрдин шундақ қул я дедәк сетивалсаң болиду. 
\v 45 Булардин башқа, араңларда олтирақлашқан мусапирларниң пәрзәнтлирини вә шуларниң җәмәтидин, йәни силәр билән биллә туруватқан, зиминиңларда туғулғанлардин қуллар сетивалсаңлар болиду; шуниң билән улар силәрниң мүлкүңлар болуп қалиду. 
\v 46 Силәр мошуларни өзүңлардин кейинки балилириңларға мирас қилип, уларға мүлүк болушқа қалдурсаңлар болиду; мошуларни әбәткичә қул қилсаңлар болиду; лекин өз қериндашлириңлар болған Исраиллар арисида болса, бир-бириңларға қаттиқ қоллуқ билән ғоҗилиқ қилмаслиғиңлар керәк.
\m
\v 47 Әгәр араңларда олтиришлиқ бир мусапир яки яқа жутлуқ бейиған вә униңға хошна қериндишиң кәмбәғәллишип, өзини шу хошна мусапирға вә яки шу мусапирниң мәлум бир әвладиға сатса, 
\v 48 у сетилғандин кейин униңда пул төләп һөрлүккә чиқиш һоқуқи қалиду; униң ака-укилириниң һәр қайсиси уни һөрлүккә сетивалса болиду. 
\v 49 Шуниңдәк униң тағиси яки тағисиниң оғли вә яки җәмәтидин болған һәр қайси йеқин туққини уни һөрлүккә сетивалса болиду; яки өзиниң қурби йәтсә, пул берип өз-өзини һөрлүккә сетивалса болиду. \f □ \fr 25:49 \fr*\ft \+bd «...өзиниң қурби йәтсә, пул берип өз-өзини һөрлүккә сетивалса болиду»\+bd* — демәк, ғоҗайини ят әллик болса, «Мис.» 21:2-6-айәтләрдики «қул алтә жил ишләп андин азат болиду» дегән бәлгүлимә инавәтлик болмайду.\ft*\f* 
\v 50 Уни сетивалидиған киши униң ғоҗиси билән гәплишип сетилған жилдин тартип азатлиқ жилиғичә қанчилик болғанлиғини һесаплап, сетивелиш баһасини жилларниң саниға қарап һесаплисун; \add һөрлүк пули һесаплашта қулниң ғоҗисиға\add* ишләшкә керәк болған қалған күнлириниң һәққи «мәдикарниң ишлигән күнлири»дәк һесаплансун. \f □ \fr 25:50 \fr*\ft \+bd «... қалған күнлириниң һәққи «мәдикарниң ишлигән күнлири»дәк һесаплансун»\+bd* — демәк, қалған жилларға мәдикарниң иш һәққи өлчими бойичә пул һесаплап төлиши керәк.\ft*\f* 
\v 51 Азатлиқ жилиға йәнә хелә жиллар болса, шуни һесаплап, сетилған пулниң нисбити бойичә һөрлүк пулини һесаплап бәрсун; 
\v 52 әгәр азатлиқ жилиға аз жиллар қалған болса, уни һесап қилип, қалған қуллуқ жиллириға мувапиқ пулни яндуруп бәрсун.
\m
\v 53 Болмиса, қул шу ғоҗисиниң йенида жиллиқ мәдикардәк туруши керәк; униң ғоҗиси сениң көз алдиңда униңға қаттиқ қоллуқ билән ғоҗилиқ қилмисун.\f □ \fr 25:53 \fr*\ft \+bd «... униң ғоҗиси сениң көз алдиңда униңға қаттиқ қоллуқ билән ғоҗилиқ қилмисун»\+bd* — демәк, Йәһудийлардин бири яқа жутлуқ бир ғоҗайинниң қол астида қул болуп ишлисә, хошна болған Йәһудий қериндашлири униң һалиға йетип, униңдин хәвәр елиши керәк.\ft*\f*
\m
\v 54 Әгәр қул жуқуриқи йоллар билән һөрлүккә чиқалмиса, азатлиқ жили кәлгәндә қоюп берилсун — у балилири билән қошулуп азат болиду. 
\v 55 Чүнки Исраилларниң өзи Маңа қул-бәндиләрдур; улар Мән Өзүм Мисир зиминидин чиқирип кәлгән қул-бәндилиримдур. Худайиңлар Пәрвәрдигар Өзүмдурмән.
\b
\b
\m
\c 26
\s1 Худаға итаәтмән болушниң бәхит-бәрикити, итаәтсизлик кәлтүридиған балаю-апәтләр
\m
\v 1 Силәр өзүңлар үчүн һеч қандақ бут ясимаңлар яки өзүңларға һеч ойма мәбуд яки һәйкәл-түврүкни турғузмаңлар яки уларға баш урушқа оюлған нәқишлик ташларни зиминиңларда һәргиз тиклимәңлар; чүнки Өзүм Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән. \x + \xo 26:1 \xo*\xt Мис. 20:4; Қан. 5:8; 16:22; Зәб. 96:7\xt*\x* 
\v 2 Мениң шабат күнлиримни тутуп, муқәддәс җайимға ихласмән болуңлар. Мән Пәрвәрдигардурмән.\x + \xo 26:2 \xo*\xt Лав. 19:30\xt*\x*
\m
\v 3 Әгәр силәр мениң бәлгүлимилиримдә меңип, әмирлиримни тутуп уларға әмәл қилсаңлар, \x + \xo 26:3 \xo*\xt Қан. 28\xt*\x* 
\v 4 Мән йериңларниң өз һосулини берип турушиға, даладики дәрәқләрниң мевисини чиқиришиға вақтида ямғурлириңларни яғдуруп туримән. 
\v 5 Шуниң билән хаман тепиш вақти үзүм жиғиш пәслигичә болиду, үзүм жиғиш вақти терилғу вақтиғичә болиду; силәр нениңларни тоюнғичә йәп, өз зиминиңларда теч-аман турисиләр. \x + \xo 26:5 \xo*\xt Лав. 25:19\xt*\x* 
\v 6 Мән зиминға арам-течлиқ ата қилимән, шуниң билән һеч ким силәрни қорқиталмайду, арамхуда йетип ухлайсиләр; вәһший һайванларни зиминдин йоқитимән, қиличму зиминиңлардин өтмәйду; \x + \xo 26:6 \xo*\xt Аюп 11:18,19\xt*\x* 
\v 7 силәр дүшмәнлириңларни қоғлайсиләр, улар алдиңларда қиличлинип жиқилиду. 
\v 8 Силәрдин бәш киши йүз кишини қоғлайду, йүз киши он миңни қачуриду; дүшмәнлириңлар болса алдиңларда қиличлинип жиқилиду. \x + \xo 26:8 \xo*\xt Йә. 23:10\xt*\x* 
\v 9 Мән силәргә йүзүмни қаритип, силәрни пәрзәнт көргүзүп көпәйтимән, силәр билән бағлиған әһдәмни мәзмут турғузимән. 
\v 10 Силәр техичә узун сақланған кона ашлиқни йәватқиниңларда, йеңи ашлиқ чиқиду; йеңиси вәҗидин конисини чиқириветисиләр. 
\v 11 Мән Өз маканимни араңларда турғузимән вә қәлбим силәрдин нәпрәтләнмәйду. \x + \xo 26:11 \xo*\xt Әз. 37:26; 2Кор. 6:16\xt*\x* 
\v 12 Мән араңларда меңип силәрниң Худайиңлар болимән вә силәр Мениң хәлқим болисиләр.
\m
\v 13 Мән силәрни Мисирда уларниң қуллири болуштин һөр қилишқа шу зиминидин чиқарған Худайиңлар Пәрвәрдигардурмән; Мән боюнтуруғуңларниң асарәтлирини сундуруп, қәддиңларни тик қилип маңғуздум.
\m
\v 14 Һалбуки, әгәр силәр Маңа қулақ салмай, бу әмирләрниң һәммисигә әмәл қилмай, \x + \xo 26:14 \xo*\xt Қан. 28:15; Жиғ. 2:17; Мал. 2:2\xt*\x* 
\v 15 бәлгүлимилиримни ташлап, қәлбиңлардин һөкүмлиримни яман көрүп, барлиқ әмирлиримни тутмай, әһдәмни бузсаңлар, 
\v 16 Мәнму бешиңларға шу ишларни чүшүримәнки, — Мән силәргә вәһимә селип, көзүңларни кор қилидиған, җениңларни зәипләштүридиған сил-ваба кесили, кезик кесилини бешиңларға чүшүримән. Силәр уруғуңларни бекар чечип-терийсиләр, чүнки дүшмәнлириңлар уни йәп кетиду.
\m
\v 17 Мән йүзүмни силәргә қарши қилимән, шуниң билән силәр дүшмәнлириңлардин урулуп қачидиған болисиләр; силәрни өч көргүчиләр үстүңлардин һөкүмранлиқ қилиду; һеч ким силәрни қоғлимисиму, қачисиләр.\x + \xo 26:17 \xo*\xt Пәнд. 28:1\xt*\x*
\m
\v 18 Булардин һеч ибрәт алмай, бәлки Маңа йәнә қулақ салмисаңлар, Мән гуналириңлар түпәйлидин силәргә болған җазани йәттә һәссә еғирлитимән, 
\v 19 күч-һәйвәңлардин болған һакавурлуғиңларни сундуримән; асминиңларни төмүрдәк қилип, йериңларни мистәк қиливетимән; \f □ \fr 26:19 \fr*\ft \+bd «... асминиңларни төмүрдәк қилип, йериңларни мистәк қиливетимән»\+bd* — демәк, асмандин һөл-йеғин чүшмәйду һәмдә бәлким уларниң дуалири асмандин жуқуриға өтмәйду, йәр сусиз болуп интайин қаттиқлишип болиду.\ft*\f* 
\v 20 әҗир-җапайиңлар бекарға кетиду, йериңлар һосул бәрмәйду, даладики дәрәқләргә мевә чүшмәйду.
\m
\v 21 Әгәр йәнила Мән билән қарши маңсаңлар, шундақла Маңа қулақ салмисаңлар, Мән гуналириңларға лайиқ бешиңларға чүшидиған ваба-күлпәтләрни йәнә йәттә һәссә еғирлитимән. 
\v 22 Араңларға силәрни балилириңлардин җуда қилидиған, чарпайлириңларни йоқитидиған, силәрни азлитидиған явайи һайванларни әвәтимән; йол-кочилириңлар адәмзатсиз чөлдәк болуп қалиду. 
\v 23 Силәр бу ишлар арқилиқ ибрәт-тәрбийә алмай, бәлки йәнила Маңа қарши маңсаңлар, 
\v 24 Мәнму силәргә қарши меңип, гунайиңлар түпәйлидин болған җазани йәнә йәттә һәссә еғирлитип, Мән Өзүм силәрни уримән; \x + \xo 26:24 \xo*\xt 2Сам. 22:27; Зәб. 17:27-28\xt*\x* 
\v 25 үстүңларға әһдәмни бузғанлиқниң интиқамини алидиған қилич чүшүримән; шуниң билән силәр шәһәрләргә жиғиливалисиләр, Мән араңларға ваба чүшүримән; шуниң билән силәр дүшмәнләрниң қолиға чүшисиләр. 
\v 26 Силәргә йөләнчүк болған ашлиқни қурутиветимән; он аял бир болуп бир тонурда нан йеқип, нанларни силәргә таразида тартип бериду, амма буни йегиниңлар билән тоймайсиләр. \f □ \fr 26:26 \fr*\ft \+bd «силәргә йөләнчүк болған ашлиқни қурутиветимән; ...»\+bd* — сөзмусөз тәрҗимә қилғанда «Мән силәрниң «нан һаса»ңларни сундуривәткинимдә, ...». «Йөләнчүк» дегән сөз ибраний тилида адәттә «таяқ» яки «һаса»ни билдүриду. Мүмкинчилиги барки, қедимки заманларда Йәһудий хәлқи өз нанлирини бир таяқта (зихқа өткүзгәндәк) көтирип маңатти. Умумән, мәнаси бизниң тәрҗимә қилғинимиздәк болса керәк.\ft*\f*
\m
\v 27 Әгәр булардин һеч ибрәт алмай, маңа қулақ салмисаңлар, бәлки маңа қарши маңсаңлар, 
\v 28 Мәнму қәһр билән силәргә қарши маңимән; Мән, йәни Мән Өзүм гуналириңлар түпәйлидин җаза-тәрбийини йәнә йәттә һәссә еғирлитип чүшүримән. 
\v 29 Шуниң билән силәр оғуллириңларниң гөши вә қизлириңларниң гөшини йәйсиләр; \x + \xo 26:29 \xo*\xt Қан. 28:53; 2Пад. 6:28; Жиғ. 4:10\xt*\x* 
\v 30 шундақла Мән қурбанлиқ «жуқури җай»лириңлани вәйран қилип, «күн түврүк»лириңларни сундуруп, өлүклириңларни сунуқ бутлириңларниң үстигә ташливетимән; Мениң қәлбим силәрдин нәпрәтлиниду. \f □ \fr 26:30 \fr*\ft \+bd «жуқури җайлар»\+bd* — Исраил вә Йәһуда узундин бери тағ чоққилири қатарлиқ җайларда һәр хил бутларға чоқунуп, һәтта әшу җайларда «инсан қурбанлиқ»ларни қилип кәлгән («Әз.» 16:21, 20:28 қатарлиқларни көрүң). \+bd ««күн түврүк»лириңларни»\+bd* — «күн түврүк»ләр бәлким күнгә чоқунушқа мунасивәтлик бут-һәйкәлләр болуши мүмкин. Башқа бир хил тәрҗимиси: — «исриқданлириңларни».\ft*\f* \x + \xo 26:30 \xo*\xt 2Тар. 34:7\xt*\x* 
\v 31 Мән шәһәрлириңларни вәйран қилип, муқәддәс җайлириңларни харап қилип, \add қурбанлиғиңларниң\add* хушбуйлирини йәнә пуримаймән; 
\v 32 зиминни һалакәткә елип баримән; униңда олтирақлашқан дүшмәнлириңлар бу әһвалға һәйрануһәс қалиду. 
\v 33 Силәрни әлләрниң арисиға таритип, кәйниңлардин қилични суғуруп қоғлаймән; шуниң билән зиминиңлар вәйран болуп шәһәрлириңлар харап қилиниду. 
\v 34 У вақитта, силәр дүшмәнлириңларниң зиминида туруватқиниңларда, зимин вәйранә болған барлиқ күнләрдә, зимин өз шабат күнлиридин сөйүниду; у заманда зимин дәрвәқә арам елип өз шабатлиридин сөйүниду. \x + \xo 26:34 \xo*\xt Лав. 25:2\xt*\x* 
\v 35 Өзи вәйранә болуп турған барлиқ күнлиридә у арам алиду, йәни силәр униңда туруватқан вақиттики шабат күнлириңларда һеч алмиған арамни әнди алиду.
\m
\v 36 Араңлардин қутулуп қалғанлар болса, улар дүшмәнләрниң зиминлирида турғинида көңүллиригә жүрәкзадилик салимән, шуниң билән улар чүшкән бир йопурмақниң шәписини аңлиса қиличтин қачқандәк қачиду; һеч ким қоғлимисиму жиқилип чүшиду. 
\v 37 Гәрчә һеч ким уларни қоғлимисиму, дәрвәқә қиличтин жиқитилғандәк улар бир-бириниң үстигә путлишип жиқилиду; силәрдә дүшмәнлириңларға қарши турғидәк күч қалмайду. 
\v 38 Әлләрниң арисида һалак болисиләр, дүшмәнлириңларниң зимини силәрни йәп кетиду. 
\v 39 Араңлардин қутулуп қалғанлири болса өз рәзиллиги түпәйлидин дүшмәнлириңларниң зиминида зәиплишиду; вә ата-бовилириниң рәзиллигидиму жүрүп, шулар зәипләшкәндәк уларму зәиплишиду.\f □ \fr 26:39 \fr*\ft \+bd «ата-бовилириниң рәзиллигидиму жүрүп, шулар зәипләшкәндәк уларму зәиплишиду»\+bd* — яки «өзлиридики, шундақла ата-бовилириниң рәзиллигидә жүрүп зәиплишиду».\ft*\f*
\b
\m
\s1 Гуналарни иқрар қилип ниҗат тепиш
\m
\v 40 Һалбуки, улар өзи қилған рәзиллиги билән ата-бовилириниң садир қилған рәзиллигини, Маңа йүз өрүп асийлиқ қилғинини, шундақла уларниң Маңа қарши туруп маңғинини бойниға алиду, \f □ \fr 26:40 \fr*\ft \+bd «... Маңа қарши туруп маңғинини бойниға алиду»\+bd* — шу айәтниң қизиқ бир йери шуки, униңда ениқ һалда хәлиқниң бирла чоң рәзиллиги, бирла чоң асийлиғи көрситилгәндәк туриду. Қайси «бирла гуна» десәк, җавап шүбһисизки, Инҗилда тепилиду — у болсиму, өз Қутқузғучи-Мәсиһини рәт қилиштин ибарәт.\ft*\f* 
\v 41 шуниңдәк Мениң уларға қарши маңғинимға, шуниңдәк уларни дүшмәнлириниң қолиға тапшурғинимға иқрар болиду. Шуңа әгәр у вақитта уларниң хәтнисиз көңли төвән қилинип, өз қәбиһлигиниң җазасини қобул қилса, 
\v 42 ундақта Мән Яқуп билән бағлиған әһдәмни яд қилип, Исһақ билән бағлиған әһдәмниму вә Ибраһим билән бағлиған әһдәмниму есимгә кәлтүримән, зиминниму яд қилимән. 
\v 43 Чүнки зимин улардин ташлинип, уларсиз болуп харабә турған вақитта, шабат күнлиридин сөйүниду; улар болса өз қәбиһлигиниң җазасини қобул қилиду; сәвәви дәл шуки, улар Мениң һөкүмлиримни ташлиди, бәлгүлимилиримни қәлбидин яман көргән еди.
\m
\v 44 Һалбуки, шундақ болсиму, улар өз дүшмәнлириниң зиминида турғинида Мән уларни ташлимаймән яки уларға өчлүк қилмаймән, шуниңдәк улар билән бағлиған әһдәмни бузмаймән, уларни йоқатмаймән; чүнки Мән Өзүм уларниң Худаси Пәрвәрдигардурмән. \x + \xo 26:44 \xo*\xt Қан. 4:31; Рим. 11:1,26\xt*\x* 
\v 45 Мән бәлки уларни дәп, уларниң Худаси болушқа әлләрниң көзи алдида Мисир зиминидин чиқирип кәлгән ата-бовилири билән бағлашқан әһдәмни есимдә тутимән. Мән Пәрвәрдигардурмән.
\b
\m
\s1 Хуласә
\m
\v 46 Пәрвәрдигар Мусани васитә қилип, Синай теғида өзи билән Исраилларниң оттурисида бекиткән һөкүмләр, бәлгүлимиләр вә қанунлар мана шулар еди.
\b
\b
\m
\c 27
\s1 Қошумчә қисим — Қәсәм билән Худаға аталған кишиләр тоғрилиқ
\m
\v 1 Пәрвәрдигар Мусаға сөз қилип мундақ деди: —
\m
\v 2 Сән Исраилларға мундақ дегин: — Әгәр бириси пәвқулъаддә бир қәсәм қилип мәлум кишиниң җенини Пәрвәрдигарға атиған болса, ундақта шу кишигә сән бекиткән җениниң қиммитиниң нәрхи төвәндикидәк болиду; \f □ \fr 27:2 \fr*\ft \+bd «сән бекиткән җениниң қиммитиниң нәрхи төвәндикидәк болиду»\+bd* — шүбһисизки, мошу йәрдә «сән» баш каһин яки бу ишқа мәсъул болған каһинни көрситиду.\ft*\f* 
\v 3 Йеши жигирмә билән атмишниң арилиғида болған әр киши болса, сән тохтитидиған қиммити муқәддәс җайдики шәкәлниң өлчәм бирлиги бойичә болсун; униң қиммити әллик шәкәл күмүчкә тохтитилсун. \f □ \fr 27:3 \fr*\ft \+bd «муқәддәс җайдики шәкәлниң өлчәм бирлиги»\+bd* — шүбһисизки, пүткүл әл үчүн өзгәрмәс өлчәм болсун дәп муқәддәс җайда сақлақлиқ, муқим бекитилгән бир нәччә хил өлчәмләрдин бири болуши керәк. «Шәкәл» күмүчниң (яки алтунниң) өлчими болуп, адәттә 11.4 грам әтрапида болуши мүмкин. \+bd «... Униң қиммити әллик шәкәл күмүчкә тохтитилсун»\+bd* — ибраний тилида «сән... униң қиммитини тохтитип бәргин» дейилиду. Биз уни «...униң қиммити ... тохтитилсун» дәп мәҗһул шәкилдә алдуқ. Кейинки айәтләрдиму биз шу ибарини «мәҗһул шәкил»дә ипадилидуқ.\ft*\f* 
\v 4 Аял киши болса, араңларда тохтитилған қиммити оттуз шәкәл болсун. 
\v 5 Әгәр йеши бәш билән жигирминиң арилиғида болса, әркәк үчүн тохтитилидиған қиммити жигирмә шәкәл болуп, аял киши үчүн он шәкәл болсун. 
\v 6 Әгәр йеши бир ай билән бәш яшниң арилиғида болса, тохтитилидиған қиммити оғул бала үчүн бәш шәкәл, қиз бала үчүн үч шәкәл күмүч болсун. 
\v 7 Әгәр атмиш я униңдин чоңрақ яштики киши болса, тохтитилидиған қиммити әр киши үчүн он бәш шәкәл, хотун киши үчүн он шәкәл болсун.
\m
\v 8 Әгәр бириси тохтитилған қиммитини төләшкә қурби йәтмисә, у өзини каһинниң алдида тәқ қилсун; каһин униң қиммитини бекитсун. Каһин қәсәм қилғучиниң әһвалиға қарап униң қиммитини тохтитип бәрсун.
\b
\m
\s1 Қошумчә қисим — қәсәм үчүн Худаға аталған һайванлар тоғрилиқ
\m
\v 9 Әгәр бириси \add қәсәм қилип\add* Пәрвәрдигарға қурбанлиқ болушқа лайиқ болидиған бир һайванни униңға атиған болса, ундақта шундақ һайванлар Пәрвәрдигарға атап мутләқ муқәддәс саналсун; \f □ \fr 27:9 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигарға атап мутләқ муқәддәс саналсун»\+bd* — демәк, қурбанлиқларға лайиқ болған һайванлар қәсәм билән Худаға аталған болса, кейин уларни пул төләп қайтувелишқа һеч болмайду. У яки қурбанлиқ болиду яки Худаға вакалитән турған каһин-лавийларға тегиду.\ft*\f* 
\v 10 һайван начар болса униң орниға яхшини яки яхшиниң орниға начирини тегишишкә яки орниға башқисини алмаштурушқа һәргиз болмайду. Мабада атиғучи у һайванниң орниға йәнә бир һайванни йәңгүшлимәкчи болса, Авалқиси билән орниға әкәлгининиң һәр иккиси муқәддәс саналсун. 
\v 11 Әгәр һайван Пәрвәрдигарға аталған қурбанлиққа лайиқ болмайдиған бир «напак» һайван болса, ундақта у һайванни каһинниң алдиға елип кәлсун; 
\v 12 андин каһин өзи униң яхши-яманлиғиға қарап қиммитини тохтатсун; каһин қиммитини қанчә тохтатқан болса шундақ болсун.
\m
\v 13 Әгәр егиси пул төләп һайванни қайтурувлмақчи болса, тохтитилған қиммитигә йәнә униң бәштин бирини қошуп бәрсун.
\b
\m
\s1 Қәсәм үчүн Худаға аталған өйләр тоғрилиқ
\m
\v 14 Әгәр бириси Пәрвәрдигарға муқәддәс болсун дәп өйини униңға атап муқәддәс қилса, каһин униң яхши-яманлиғиға қарап қиммитини тохтатсун; каһин униң қиммитини қанчә тохтатқан болса, шу қиммити инавәтлик болиду. 
\v 15 Кейин әгәр өйни атиғучи киши уни қайтурувалмақчи болса, у тохтитилған қиммитигә униң бәштин бирини қошуп бәрсун; андин өй йәнә униң болиду.
\b
\m
\s1 Қәсәм үчүн Худаға аталған йәр-етизлар тоғрилиқ
\m
\v 16 Әгәр бириси өз мал-мүлки болған етизлиқниң бир қисмини Пәрвәрдигарға атап муқәддәс қилса, қиммити униңға қанчилик уруқ терилидиғанлиғиға қарап тохтитилсун; бир хомир арпа уруғи кетидиған йәр болса, қиммити әллик шәкәл көмүшкә тохтитилсун. \f □ \fr 27:16 \fr*\ft \+bd «Етизлиқни Пәрвәрдигарға атап муқәддәс қилиш»\+bd* — бу иш бәлким етизлиқни Худаниң вәкиллири, йәни каһин-лавийларға тапшуруш еди; шундақ болса, улар шу етизлиқниң пайдисини жилму-жил алалайтти; яки болмиса атиғучи киши өзи каһин тәрипидин тохтитилған пулини беваситә каһин-лавийларға тапшуратти. \+bd «хомир»\+bd* — «хомир»ниң әслий мәнаси «ешәк көтирәлигидәк жүк» болуп, тәхминән 220-300 литр.\ft*\f* 
\v 17 Әгәр бириси «азатлиқ жили»дин тартип өз етизлиғини муқәддәс қилса, сән қанчә тохтатсаң шу болсун. \f □ \fr 27:17 \fr*\ft \+bd «... сән қанчә тохтатсаң шу болсун»\+bd* — бу айәттики «сән» шүбһисизки, әйни вақиттики каһинни көрситиду. «азатлиқ жилидин тартип» һесаплиған баһа болса чоқум жуқуриқи 16-айәт бойичә қанчә хомир уруқ чечилидиған болса, униң әллик һәссиси (тоғрирақ, 49 һәссиси) болған шәкәл болиду, дегән көрсәтмә билән һесаплиниду. 18-19-айәттә башқа әһваллар көрситилиду.\ft*\f* 
\v 18 Лекин әгәр бириси «азатлиқ жили»дин кейин өз етизлиғини муқәддәс қилған болса, каһин келидиған азатлиқ жилиғичә қанчилик жиллар қалғанлиғини һесаплап қиммитини тохтатсун. Өтүп кәткән жилларға қарап толуқ баһадин мувапиқ пул кемәйтилсун.
\m
\v 19 Әгәр бириси өз етизлиғини муқәддәс қилғандин кейин пул төләп уни қайтурувалмақчи болса, у сән тохтатқан қиммитигә йәнә униң бәштин бирини қошуп бәрсун; шуниң билән етизлиқ униң өз қолиға қайтиду.
\m
\v 20 Әгәр у пул берип етизлиқни қайтурувалмиған болса яки башқа бирисигә сетип бәргән болса, кейин шу етизлиқни қайтурувелишқа болмайду, \f □ \fr 27:20 \fr*\ft \+bd «... яки башқа бирисигә сетип бәргән болса,...»\+bd* — «яки» дегәнниң башқа бир хил тәрҗимиси: «бирақ». \+bd «башқа бирисигә сетип бериш»\+bd* — бәлким ишлитиш һоқуқини башқа бирисигә сетиш. Бәзи шәрһчиләр мошу йәрни «башқа бирисигә сатқучи»ни етизлиққа мәсъул каһинни көрситиду, дәп қарайду.\ft*\f* 
\v 21 Бәлки азатлиқ жили кәлгәндә етизлиқ «егисигә қайтурулидиғанда» у мутләқ беғишланған йәргә охшаш, Пәрвәрдигарға атап муқәддәс қилинип, мирас һоқуқи каһинға өтиду.\f □ \fr 27:21 \fr*\ft \+bd «мутләқ беғишланған йәргә охшаш»\+bd* — «мутләқ беғишланған» ибраний тилида «һәрәм» дегән сөз билән ипадилиниду. Бу сөз адәттә Худаға мутләқ аталған нәрсиниң һеч қандақ адәмгә тәвә болмайдиғанлиғини билдүриду. Гаһи әһвалда «һәрәм» дәп бекитилгән (Худаға мутләқ аталған) нәрсиләр пүтүнләй вәйран қилиниши керәк.\ft*\f*
\m
\v 22 Әгәр бириси сетивалған амма өз мираси болмиған бир парчә йәр-етизни Пәрвәрдигарға атап муқәддәс қилған болса, 
\v 23 каһин азатлиқ жилиғичә қалған жилни һесаплап, қиммитини тохтатсун. Андин у күни шу киши тохтитилған қиммитини Пәрвәрдигарға муқәддәс қилған нәрсә сүпитидә кәлтүрсун. 
\v 24 Лекин азатлиқ жили кәлгәндә, етизлиқ кимдин елинған болса, шу кишигә, йәни әслидики егисигә қайтуруп берилсун.
\m
\v 25 Сән тохтитидиған барлиқ қиммәтләр болса һемишә муқәддәс җайдики шәкәлниң өлчәм бирлиги бочичә һесаплансун; бир шәкәл жигирмә гәраһқа баравәр болиду.\x + \xo 27:25 \xo*\xt Мис. 30:13; Чөл. 3:47; Әз. 45:12\xt*\x*
\b
\m
\s1 Тунҗи туғулғинини Худаға бәдәл төләп қайтурувелиш
\m
\v 26 Лекин чарпайниң тунҗа балиси тунҗа бала болғанлиғи сәвәвидин әслидинла Пәрвәрдигарға атилидиған болғачқа, кала болсун, қой-өшкә болсун һеч ким уни «Худаға атап» муқәддәс қилмисун; чүнки у әслидә Пәрвәрдигарниң еди. \x + \xo 27:26 \xo*\xt Мис. 13:2; 22:29; 34:19; Чөл. 3:13; 8:17\xt*\x* 
\v 27 Әгәр у напак бир һайвандин туғулған болса, егиси сән тохтатқан қиммәткә йәнә униң бәштин бирини қошуп берип, андин өзигә қайтурувалсун; лекин әгәр егиси уни өзигә қайтурувалмаймән десә, бу һайван сән тохтатқан қиммәткә сетилсун.\f □ \fr 27:27 \fr*\ft \+bd «...игиси сән тохтатқан қиммәткә йәнә униң бәштин бирини қошуп берип,...»\+bd* — бу айәттики «сән» шүбһисизки, әйни вақиттики каһинни көрситиду. \+bd «... бу һайван сән тохтатқан қиммәткә сетилсун»\+bd* — «Мис.» 34:19-20-айәтниму көрүң. Биринчи бәлгүлимә чөл-баяванда болған вақитта инавәтлик еди, бу иккинчи бәлгүлимә болса зиминға киргәндин кейин инавәтлик болатти.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Пәрвәрдигарға мутләқ аталған нәрсиләр тоғрилиқ
\m
\v 28 Әгәр бириси Пәрвәрдигарға өз мелидин, адәм болсун, һайван болсун яки мирас йери болсун, Пәрвәрдигарға мутләқ атиған болса, ундақ нәрсә һәргиз сетилмисун яки бәдәл төләш биләнму қайтурулмисун. Пәрвәрдигарға мутләқ аталған һәр нәрсә болса «әң муқәддәсләрниң бири» һесаплинип, униңға хас болиду. \x + \xo 27:28 \xo*\xt Йә. 6:18; 7:13-26.\xt*\x* 
\v 29 Әгәр бир адәм Худаға мутләқ хас аталған болса, ундақта униң үчүн бәдәл берилип, қайтурувелинишқа һәргиз болмайду; у чоқум өлтүрүлүши керәк.\f □ \fr 27:29 \fr*\ft \+bd «у өлтүрүлүши керәк»\+bd* — Худа Өзи бир нәрсини «бу Маңа «һәрәм» (мутләқ аталған) болсун» дегән болса, адәттә шу нәрсә жиркиничлик болуп, һалакәткә лайиқ еди. «Һәрәм» дегән сөз «йоқитиш керәк болған» дегән мәнидә. Бир нәччә мисаллар төвәндики айәтләрдә тепилиду: — «Мис.» 22:20, «Чөл.» 18:14, 21:2-3, «Қан.» 13:15, «Йәшуа» 6:17-18, 21. Бәзидә «һәрәм» Худаға аталған есил, яхши нәрсиниму көрситиду.\ft*\f*
\b
\m
\s1 «Ондин бир» өшрә болған нәрсиләрни қайтурувелиш тоғрилиқ
\m
\v 30 Йәр-зиминдин чиққан һәммә һосулниң ондин бири болған өшрә болса, йәрниң данлиқ зираәтлири болсун яки дәрәқләрниң мевиси болсун, Пәрвәрдигарниңки болиду; у Пәрвәрдигарға муқәддәс қилинғандур. \f □ \fr 27:30 \fr*\ft \+bd «... һәммә һосулниң ондин бири болған өшрә»\+bd* — «әшрә» дегән сөз мошу йәрдә Худаға аталған, мәһсулатлардин ондин бирини көрситиду. \+bd «данлиқ зираәтлири»\+bd* — ибраний тилида «данлири».\ft*\f* 
\v 31 Бириси өз өшрилиридин мәлум бир нәрсини бәдәл берип қайтурувалмақчи болса, у шуниңға йәнә униң қиммитиниң бәштин бирини қошуп берип, қайтурувалсун.
\m
\v 32 Кала яки қой-өшкә падисидин елинидиған өшрә болса падичиниң тайиғи астидин өткүзүлгән һайванлардин һәр онинчиси болсун; Пәрвәрдигарға атилип муқәддәс қилинғини шу болсун. 
\v 33 Һеч ким униң яхши-яманлиғиға қаримисун вә яки уни алмаштурмисун; әгәр уни алмаштуримән десә, Авалқиси билән орниға алмаштурулған һәр иккиси муқәддәс саналсун; у һәргиз бәдәл төлүп қайтурувелинмисун.
\b
\m
\v 34 Пәрвәрдигар Синай теғида Мусаға тапилған, Исраилларға тапшуруш керәк болған әмирләр мана шулар еди.