\id AMO 
\ide UTF-8
\h Амос
\toc1 Амос
\toc2 Амос
\toc3 Ам.
\mt1 Амос
\c 1
\s1 Амос пәйғәмбәрниң бешарәтлири
\m
\v 1 Уззия Йәһудаға, Йоашниң оғли Йәробоам Исраилға падиша болған вақитларда, йәр тәврәштин икки жил илгири, Тәкоадики чарвичилар арисидики Амосниң Исраил тоғрилиқ ейтқан сөзлири: — \f □ \fr 1:1 \fr*\ft \+bd «Амосниң Исраил тоғрилиқ ейтқан сөзлири»\+bd* — адәттә бу китапта «Исраил» Исраилниң «шималий падишалиғи»ни көрситиду. Амос Йәһуданиң Тәкоа йезисидин болғини билән йәткүзидиған бешарәтлириниң көпинчиси «шималий падишалиқ» тоғрилиқтур.\ft*\f* \x + \xo 1:1 \xo*\xt Зәк. 14:5\xt*\x*
\m
\v 2 У: «Пәрвәрдигар Зион теғидин һөкирәйду,
\m Йерусалимдин авазини қоюветиду;
\m Падичиларниң отлақлири матәм тутиду,
\m Кармәл чоққиси ғазаңлишиду» — деди.\f □ \fr 1:2 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигар Зион теғидин һөкирәйду, Йерусалимдин авазини қоюветиду»\+bd* — бу бешарәт йәр тәврәшни көрсәтсә керәк. \ft*\fp «Кармәл» болса Исраилда һөл-йеғин әң көп болидиған җай; у «ғазаңлашқан» болса, башқа җайлар техиму шундақ болатти.\fp*\f* \x + \xo 1:2 \xo*\xt Йәр. 25:30; Йо. 3:16\xt*\x*
\b
\m
\s1 Худаниң Исраилға хошна қовмлар үстидин һөкүми •••• Сурийә һәққидә
\m
\v 3 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Дәмәшқниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки улар Гилеадтикиләрни төмүр тирнилиқ сөрәмләр билән соққан еди;\f □ \fr 1:3 \fr*\ft \+bd «улар (Сурийәликләр) Гилеадтикиләрни төмүр тирнилиқ сөрәмләр билән соққан еди»\+bd* — «2Пад.» 10:32-33, 13:3-5-айәттә Гилеадтикиләрниң Сурийә тәрипидин тартқан азап-оқубәтлири хатириләнгән; мошу айәттә тилға елинғини шу бозәк қилинишни көрсәтсә керәк.\ft*\f*
\m
\v 4 Шундақла Һазаәлниң өйигә бир от әвәтимән,
\m У Бән-Һададниң ордилирини жутувалиду.\f □ \fr 1:4 \fr*\ft \+bd «Һазаәл»\+bd* — Дәмәшқ падишаси болуп, «Бән-Һадад» униң оғли еди.\ft*\f*
\m
\v 5 Дәмәшқ дәрвазисидики төмүр балдақни сундуриветимән,
\m Авән җилғисида турғучини, Бәйт-Едәндә шаһанә һасисини тутқучини үзүп ташлаймән;
\m Сурийәниң хәлқи әсиргә чүшүп кирға елип кетилиду, — дәйду Пәрвәрдигар.\f □ \fr 1:5 \fr*\ft \+bd «Авән җилғисида турғучини»\+bd* — башқа бир хил тәрҗимиси: «Рәзиллик җилғисида турғучи» — демәк, йәни Дәмәшқниң падишасини ипадиләйду. \+bd «Сурийәниң хәлқи әсиргә чүшүп кирға елип кетилиду»\+bd* — «Кир» Месопотамийә (һазирқи ирақ)дики бир жут. Сурийәликләр әслидә шу җайдин чиққан еди (9:7-айәтни көрүң).\ft*\f* \x + \xo 1:5 \xo*\xt 2Пад. 16:9; Йәш. 17:1-11; Йәр. 49:23-27\xt*\x*
\b
\m
\s1 Филистийә һәққидә
\m
\v 6 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Газа шәһириниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки улар Едомға тапшуруп беришкә, барлиқ тутқунларни әсир қилип елип кәтти.\f □ \fr 1:6 \fr*\ft \+bd «Чүнки улар Едомға тапшуруп беришкә, барлиқ тутқунларни әсир қилип елип кәтти»\+bd* — «тутқунлар» Исраилдин яки Йәһудадин тутқун қилинған бир түркүм кишиләр болса керәк. Қариғанда Газаниң (йәни Филистийләрниң) мәхсити Исраиллардин өч елиш еди.\ft*\f* \x + \xo 1:6 \xo*\xt 2Тар. 21:16, 17; 28:18\xt*\x*
\m
\v 7 Һәм Мән Газаниң сепилиға от әвәтимән,
\m У униң ордилирини жутувалиду;
\m
\v 8 Мән Ашдодта турғучини, Ашкелонда шаһанә һасини тутқучини үзүп ташлаймән,
\m Әкрон шәһиригә қарши қол көтиримән;
\m Филистийләрниң қалдуғи йоқилиду, — дәйду Рәб Пәрвәрдигар.
\b
\m
\s1 Тур шәһири һәққидә
\m
\v 9 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Турниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки улар барлиқ тутқунларни Едомға тапшурувәтти,
\m Шундақла қериндашлиқ әһдисини есигә алмиди.\f □ \fr 1:9 \fr*\ft \+bd «Чүнки улар барлиқ тутқунларни Едомға тапшурувәтти, шундақла қериндашлиқ әһдисини есигә алмиди»\+bd* — бу «тутқунлар» бәлким йәнә Исраилдин кәлгән болуши мүмкин. «Әһдә» — Сулайман падиша әсли Турниң падишаси билән әһдә түзгән еди. Бирақ тутқунларниң нәдин келиши, Турниң ким билән әһдә түзгәнлиги анчә муһим әмәс; муһими, Худа уларни вәдисидә турмаслиқтәк виҗдансизлиғи үчүн җазалайду.\ft*\f*
\m
\v 10 Һәм Мән Турниң сепилиға от әвәтимән,
\m От униң ордилирини жутувалиду.
\b
\m
\s1 Едом һәққидә
\m
\v 11 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Едомниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки у барлиқ рәһим-шәпқәтни ташливетип,
\m Қилич билән өз қериндишини қоғлиған;
\m У йирилғидәк ғәзәптә болуп,
\m Дәрғәзиптә болған һалитини һемишә сақлайду;\f □ \fr 1:11 \fr*\ft \+bd «У йирилғидәк ғәзәптә болуп,...»\+bd* — башқа бир хил тәрҗимиси: «У ғәзәп билән һемишә адәмләрни житиветип,...».\ft*\f*
\m
\v 12 Һәм Мән Теман шәһиригә от әвәтимән,
\m От Бозраһниң ордилирини жутувалиду».
\b
\m
\s1 Аммонийлар һәққидә
\m
\v 13 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Аммонниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки улар чегаримизни кеңәйтимиз дәп, Гилеадтики һамилдар аялларниң қосақлирини йеривәтти.\f □ \fr 1:13 \fr*\ft \+bd «Чүнки у чегаримизни кеңәйтимиз дәп, Гилеадтики һамилдар аялларниң қосақлирини йеривәтти»\+bd* — улар Гилеадта туруватқан башқиларниму өлтүргән, әлвәттә. Бирақ уларниң бу әҗайип рәһимсизликниң мәхсити, уларға қайтурма зәрбә бәргидәк һеч адәм, һәтта бовақларниңму қалмаслиғи үчүн еди. Бабилниң падишаси Небоқаднәсар миладийәдин илгәрки 582-жили Раббаһ шәһирини вәйран қиливәтти.\ft*\f*
\m
\v 14 Һәм Мән Раббаһниң сепилиға от яқимән,
\m Җәң күнидә қия-чиялар ичидә,
\m Қара қуюнниң күнидә қаттиқ боран ичидә,
\m От униң ордилирини жутувалиду;
\m
\v 15 Һәм уларниң падишаси әсиргә чүшиду,
\m — У әмирлири билән биллә әсиргә чүшиду, — дәйду Пәрвәрдигар.
\b
\b
\m
\c 2
\s1 Моаб һәққидә
\m
\v 1 Пәрвәрдигар мундақ дәйду:
\m —«Моабниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки у Едомниң падишасиниң устиханлирини көйдүрүп һак қиливәтти.
\m
\v 2 Һәм Мән Моаб үстигә от әвәтимән,
\m От Кериотниң ордилирини жутувалиду;
\m Вә Моаб чуқан-сүрәнләр билән, қия-чиялар билән, канай садаси билән өлиду.
\m
\v 3 Вә Мән уларниң һакимини арисидин үзүп ташлаймән,
\m Униң әмирлирини униң билән биллә өлтүрүветимән, — дәйду Пәрвәрдигар.
\b
\m
\s1 Йәһуда һәққидә
\m
\v 4 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Йәһуданиң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, униңға чүшидиған җазани яндурмаймән,
\m Чүнки улар Пәрвәрдигарниң Тәврат-қанунини кәмситти,
\m Униңдики бәлгүлимиләргә әмәл қилмиди;
\m Уларниң сахтилиқлири өзлирини адаштуруп қойди; уларниң ата-бовилириму буларға әгишип маңған еди.\f □ \fr 2:4 \fr*\ft \+bd «Уларниң сахтилиқлири өзлирини адаштуруп қойди»\+bd* — «сахтилиқлири» кейинки гәпләргә қариғанда, уларниң ясиған бутлирини көрситиду.\ft*\f*
\m
\v 5 Һәм Мән Йәһуда үстигә от әвәтимән,
\m От Йерусалимниң ордилирини жутувалиду.
\b
\m
\s1 Исраил һәққидә
\m
\v 6 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m Исраилниң үч гунайи, бәрһәқ төрт гунайи үчүн, уни җазасидин қайтурмаймән,
\m Чүнки улар һәққанийларни күмүчкә сетивәтти,
\m Йоқсул адәмни бир җүп чоруққа сетивәтти;
\m
\v 7 Улар намратларниң бешидики чаң-топилирини бош қоювәтмәйду,
\m Аҗиз мөминләрниң несивисини қайривалиду;
\m Ата-бала иккиси Мениң муқәддәс намимни булғап, охшаш бир қизниң йениға тәң бариду.\f □ \fr 2:7 \fr*\ft \+bd «Ата-бала иккиси Мениң муқәддәс намимни булғап, охшаш бир қизниң йениға тәң бариду»\+bd* — бу иш паһишивазлиқ болупла қалмай, йәнә уларниң бутиға, йәни «Баал»ға бир хил чоқунуш паалийити һесаплинатти.\ft*\f*
\m
\v 8 Улар \add қизларни\add* һәммә қурбангаһниң йениға елип берип,
\m Қәризгә рәнигә қойған кийим-кечәкләр үстидә улар билән ятиду;
\m Улар өз илаһиниң өйидә җәриманә билән алған шарапни ичмәктә.\f □ \fr 2:8 \fr*\ft \+bd «Улар қизларни һәммә қурбангаһниң йениға елип берип, қәризгә рәнигә қойған кийим-кечәкләр үстидә улар билән ятиду; улар өз илаһиниң өйидә җәриманә билән алған шарапни ичмәктә»\+bd* — бу җүмлидә Амос уларниң, болупму байларниң төрт гунайини көрситиду: — \ft*\fp (1) уларниң (бутларға атап беғишлиған) көп қурбанлиқлири бар еди; (2) улар Муса пәйғәмбәргә чүшүрүлгән муқәддәс қанунға хилаплиқ қилип, өзлиригә қәриздар болған намратлардин кийим-кечәклирини тартивалиду («Мис.» 22:26, «Қан.» 24:12-17ни көрүң); (3) улар бутханиларни селип, бутларни өзлириниң Худаси дәп етирап қилған; (4) улар һарам йолда хәқтин җәриманә алиду — у гуналар бәлким 6-айәттә ейтилған «үч гунайи, төрт гунайи»ни ениқ толуқлап көрситип бериши мүмкин.\fp*\f*
\m
\v 9 Бирақ Мән Аморийларни уларниң алдидин һалак қилғанмән,
\m Аморийлар кедир дәриғидәк егиз, дуб дәриғидәк күчлүк болған болсиму,
\m Мән үстидин униң мевисини, астидин йилтизлирини һалак қилдим.\x + \xo 2:9 \xo*\xt Чөл. 21:24; Қан. 2:31; Йә. 24:8\xt*\x*
\m
\v 10 Һәм Аморийларниң зиминини егилишиңлар үчүн,
\m Силәрни Мисир зиминидин елип чиқип,
\m Қириқ жил чөл-баяванда йетәклидим.\f □ \fr 2:10 \fr*\ft \+bd «Силәрни ... қириқ жил ... йетәклидим»\+bd* — «Мисирдин чиқиш» вә «Чөл-баявандики сәпәр» бойичә улар чөл-баяванда көп қетим Худаға итаәтсизлик, асийлиқму қилған. Худаниң шу күнләрдә уларни ташливәтмигәнлиги униң меһри-шәпқитигә интайин зор испат бәрди вә бериду.\ft*\f* \x + \xo 2:10 \xo*\xt Мис. 12:51\xt*\x*
\m
\v 11 Силәрниң оғуллириңлардин бәзилирини пәйғәмбәр болушқа,
\m Жигитлириңлардин бәзилирини «Назарий» болушқа турғуздум.
\m Шундақ әмәсму, и Исраил балилири? — дәйду Пәрвәрдигар.\f □ \fr 2:11 \fr*\ft \+bd «Назарий»\+bd* — бу адәмләр алаһидә йол билән (җүмлидин шарап ичмәй, чачлирини чүшүрмәй) вақитлиқ яки өмүрвайәт өзини Худаға атап беғишлиған. Шуңа уларниң жүрүш-турушлири хәқләргә бақий дунияни әслитип туратти («Чөл.» 6-бапни көрүң).\ft*\f*
\m
\v 12 Бирақ силәр Назарийларға шарап ичкүздуңлар,
\m Һәм пәйғәмбәрләргә: «пәйғәмбәрлик қилмаңлар» — дәп буйрудуңлар.\x + \xo 2:12 \xo*\xt Ам. 7:12, 13\xt*\x*
\m
\v 13 Мана, Мән силәрни басимән,
\m Худди лиқ өнчә бесилған һарву йәрни басқандәк, силәрни бесип туримән;
\m
\v 14 Һәм чапқурларниңму қачар йоли йоқайду,
\m Палван өз күчини ишлитәлмәйду,
\m Зәбәрдәс батур өз җенини қутқузалмайду.
\m
\v 15 Оқяни тутқучи тик туралмайду;
\m Йәлтапан қачалмайду,
\m Атқа мингүчи өз җенини қутқузалмайду.
\m
\v 16 Палванлар арисидики әң җигәрлик батурму шу күнидә ялаңач қечип кетиду, — дәйду Пәрвәрдигар.
\b
\b
\m
\c 3
\s1 Һәр бир ишниң сәвәви бардур
\m
\v 1 Пәрвәрдигар силәрни әйипләп ейтқан бу сөз-каламни аңлаңлар, и Исраил балилири,
\m Йәни Мән Мисир зиминидин елип чиқарған бу пүткүл җәмәт: —
\m
\v 2 «Йәр йүзидики барлиқ җәмәтләр арисидин пәқәт силәрни тонуп кәлдим;
\m Шуңа үстүңларға барлиқ қәбиһликлириңларниң \add җазасини\add* чүшүримән».\f □ \fr 3:2 \fr*\ft \+bd «Йәр йүзидики барлиқ җәмәтләр арисидин пәқәт силәрни тонуп кәлдим; шуңа үстүңларға барлиқ қәбиһликлириңларниң җазасини чүшүримән»\+bd* — демәк, Худа инсанларға ата қилған алаһидә имтиязларниң һәр бири өзигә хас алаһидә җавапкарлиғини өзи билән биллә елип келиду.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Хитап һәм муһакимә
\m
\v 3 Икки киши бир нийәттә болмиса, қандақму биллә маңалисун?
\m
\v 4 Олҗиси йоқ шир орманда һөкирәмду?
\m Аслан һеч немини алмиған болса угисида һувламду?\f □ \fr 3:4 \fr*\ft \+bd «Олҗиси йоқ шир орманда һөкирәмду? Аслан һеч немини алмиған болса угисида һувламду?»\+bd* — ширлар икки әһвалда һөкирәйду. (1) нишан қилған овни қорқитип қозуқтәк қатуруп қоюш үчүн; (2) ов-олҗини алғандин кейин башқа житқуч һайванларға: «Бу мениңки, униңға чеқилма» дәп агаһландүрүш үчүн. Бизниңчә мошу йәрдә бәлким биринчи мүмкинчиликни билдүриду (8-айәтни көрүң). Һеч болмиғанда Исраилға «ахирқи дәқиқә», йәни товва қилишқа әң ахирқи пурсәт кәлди; товва қилмисаңлар Пәрвәрдигар ширдәк силәрни Өз ови қилиду, дегәнлик болса керәк.\ft*\f*
\m
\v 5 Қапқанта йәмчүк болмиса қуш йәргә жиқиламду?
\m Алғидәк нәрсә болмиса, қисмақ йәрдин етилип чиқамду?
\m
\v 6 Шәһәрдә \add агаһ\add* канийи челинса, хәлиқ қорқмамду?
\m Пәрвәрдигар қилмиған болса, шәһәргә яманлиқ чүшәмду?\x + \xo 3:6 \xo*\xt Йәш. 45:7; Жиғ. 3:37, 38\xt*\x*
\m
\v 7 Рәб Пәрвәрдигар Өз қуллири болған пәйғәмбәрләргә авал ашкарилимай туруп,
\m У һеч иш қилмайду.\f □ \fr 3:7 \fr*\ft \+bd «Рәб Пәрвәрдигар Өз қуллири болған пәйғәмбәрләргә авал ашкарилимай туруп, У һеч иш қилмайду»\+bd* — бу айәт Худаниң қилған барлиқ ишлиридики интайин муһим бир принсипни көрситиду. Башқичә ипадилисәк: — «Рәб Пәрвәрдигар қилмақчи болған ишлирида, Өз қуллири болған пәйғәмбәрләргә алди билән бешарәт бәрмәй қалмайду».\ft*\f*
\m
\v 8 Шир һөкиригән турса, ким қорқмайду?
\m Рәб Пәрвәрдигар сөз қилғанда, ким \add Униң\add* бешаритини йәткүзмәй туралайду?\f □ \fr 3:8 \fr*\ft \+bd «Шир һөкиригән турса, ким қорқмайду? Рәб Пәрвәрдигар сөз қилғанда, ким Униң бешаритини йәткүзмәй туралайду?»\+bd* — бу җүмлигә қариғанда «шир» техи овни тутмиған охшайду — Товва қилишқа азрақла вақит қалди (4-айәтни қайта көрүң).\ft*\f*
\b
\m
\s1 Худа Исраилни қоршайдиған дүшмән болуп қалди •••• «У бурулупла уларниң дүшмини болди» {3:9-4:16}
\m
\v 9 Ашдодтики қәлъә-ордиларда,
\m Шундақла Мисирдики қәлъә-ордиларда елан қилип: —
\m «Самарийә тағлири үстидә жиғилиңлар,
\m Униң оттурисидики зор қийқас-сүрәнләрни,
\m Униң ичидики җәбир-зулумларни көрүп беқиңлар» — дәңлар.\f □ \fr 3:9 \fr*\ft \+bd «Ашдодтики қәлъә-ордиларда ... елан қилип: — «Самарийә тағлири үстидә жиғилиңлар, униң оттурисидики зор қийқас-сүрәнләрни, униң ичидики җәбир-зулумларни көрүп беқиңлар»\+bd* — бу сөз бәлким уни аңлиған Самарийәдики һөкүмдарларға һәм байларға бәк еғир кәлгән болуши мүмкин. Худа қандақму Ашдодтики «бутпәрәс, капир» Филистийләрни (һәм Мисирлиқларни) мошу һөкүмдарларниң Өз пухралириға қилған җәбир-зулумлирини көрүшкә, жутниң көтәргән дад-пәрядлирини аңлашқа тәклип қилсун? \ft*\fp «Қийқас-сүрәнләр» болса икки бислиқ сөз — (1) жутниң дад-пәрядлирини; (2) қоршивалған дүшмәнләрдин қорқуш түпәйлидин көтирилгән қийқас-сүрәнләрни билдүриду (11-айәтни көрүң).\fp*\f*
\m
\v 10 — Улар һәқ иш қилишни билмәйду — дәйду Пәрвәрдигар,
\m — Улар ордилириға зулум-зораванлиқ билән тартивалғанлирини һәм олҗиларни җуғлиғучилар!\f □ \fr 3:10 \fr*\ft \+bd «Улар ордилириға зулум-зораванлиқ билән тартивалғанлирини һәм олҗиларни җуғлиғучилар!»\+bd* — бу бәлким икки бислиқ сөз болуп: — (1) һөкумдарлар хәқләрни бозәк қилиш арқилиқ өзлиригә олҗа топлиған; (2) улар шундақ қилғанлиғидин, бу буливалған һарам олҗиси ахирида өз бешиға дүшмәнләрниң зулумлири, булаңчилиқлири болуп чүшиду.\ft*\f*
\m
\v 11 Шуңа Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Мана бир яв! У зиминни қоршивалди!
\m У мудапиәңни елип ташлайду,
\m Қәлъә-ордилириң булаң-талаң қилиниду.
\m
\v 12 Пәрвәрдигар мундақ дәйду: — Падичи ширниң ағзидин қойниң икки путини яки қулиқиниң бир парчисини қутқузуп алғандәк,
\m Самарийидә олтарған Исраилларму шундақ қутқузулиду,
\m — Шәһәрдә пәқәт кариватниң бир бүҗиги,
\m Дивандики бир парчә Дәмәшқ либасила қалиду!\f □ \fr 3:12 \fr*\ft \+bd «Самарийидә олтарған Исраилларму шундақ қутқузулиду, — шәһәрдә пәқәт кариватниң бир бүҗиги, дивандики бир парчә Дәмәшқ либасила қалиду!»\+bd* — мошу айәтниң иккинчи қисминиң тәрҗимилири һәр хил, бирақ умумий мәнаси бир-биригә йеқин келиду. Самарийәдикиләрниң оңда йетип әйш-ишрәтлик турмушида ишләткән буюмлиридин наһайити аз бир қисми қелип қалиду.\ft*\f*
\m
\v 13 — Аңлаңлар, Яқупниң җәмәтидә гувалиқ бериңлар,
\m — дәйду Рәб Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа,\f □ \fr 3:13 \fr*\ft \+bd «Аңлаңлар, Яқупниң җәмәтидә гувалиқ бериңлар,...»\+bd* — бу Худаниң һелиқи техичә «бутпәрәс, капир» болған Ашдодтикиләргә қилған сөзи.\ft*\f*
\m
\v 14 — Мән Исраилниң асийлиқлирини өз бешиға чүшүргән күнидә,
\m Бәйт-Әл шәһириниң қурбангаһлириниму җазалаймән;
\m Қурбангаһниң бүҗәклиридики мүңгүзләр кесиветилип йәргә чүшүрүлиду.\f □ \fr 3:14 \fr*\ft \+bd «Бәйт-Әл шәһириниң қурбангаһлириниму җазалаймән; қурбангаһниң бүҗәклиридики мүңгүзләр кесиветилип йәргә чүшүрүлиду»\+bd* — бешарәттин 150 жил илгири «Йәробоам И», Исраил (шималий падишалиқ)ниң тунҗа падишаси Бәйт-Әл шәһиридә бир калисиман бутни ясап, уни «Пәрвәрдигар Худайимиз» дәп атап, униң алдиға бир қурбанлиқ суписини (қурбангаһ) ясиған. Амосниң сөзигә қариғанда бу қурбангаһниң йениға хелә көп қурбангаһлар қошуп селинған. Қурбангаһниң һәр төрт бүҗигигә бир мүңгүз бекитилгән.\ft*\f*
\m
\v 15 Мән «Қишлиқ Сарай» вә «Язлиқ Сарай»ни бирақла уруветимән;
\m Пил чиши өйләрму йоқилип кетиду,
\m Көплигән өйләр түгишиду, — дәйду Пәрвәрдигар.\f □ \fr 3:15 \fr*\ft \+bd «Мән «Қишлиқ Сарай» вә «Язлиқ Сарай»ни бирақла уруветимән»\+bd* — «қишлиқ сарай», «язлиқ сарай» падиша дәм алидиған җайлар болса керәк. «Көплигән өйләр» — қариғанда көплигән адәмләр кәмбәғәл болуп макансиз қалған. Шу вақитларда, байлар көп өйләрни салған.\ft*\f*
\b
\b
\m
\c 4
\s1 Самарийәдики аялларға вә пүткүл аһалигә болған агаһлар
\m
\v 1 И Башандики инәкләр,
\m Самарийә теғида туруп, намратларни харлаватқан, мискинләрни езиватқанлар,
\m Ғоҗилириға: «\add Шарапни\add* елип келиңлар, биз ичимиз» дәйдиғанлар,
\m Бу сөзни аңлаңлар: —\f □ \fr 4:1 \fr*\ft \+bd «Башандики инәкләр»\+bd* — бу «инәкләр» Самарийәдики байларниң қиз-аяллирини көрситиду. Башан болса семиз, сағлам калилири билән даңқи чиққан район.\ft*\f*
\m
\v 2 Рәб Пәрвәрдигар Өз пак-муқәддәслиги билән қәсәм ичкәнки,
\m Мана, бешиңларға шундақ күнләр чүшидуки,
\m У силәрни илмәкләр билән,
\m Нәслиңларни чаңгаклар билән елип кетиду.\f □ \fr 4:2 \fr*\ft \+bd «Мана, бешиңларға шундақ күнләр чүшидуки, У силәрни илмәкләр билән, нәслиңларни чаңгаклар билән елип кетиду»\+bd* — Самарийә хәлқи ахирида Асурийә падишасиға әсиргә чүшиду; Асурийә падишасиниң әсирләрниң калпуклиридин илмәкни өткүзүп уларни йетәкләйдиған рәһимсиз адити бар еди.\ft*\f*
\m
\v 3 Һәм силәр \add аяллар\add* һәр бириңлар сепилниң шоралиридин қисилип өтүп,
\m Удул меңип тикиветисиләр;
\m Вә силәр Һармон тәрәпкә чөрүветилисиләр, — дәйду Пәрвәрдигар.\f □ \fr 4:3 \fr*\ft \+bd «Вә силәр Һармон тәрәпкә чөрүветилисиләр»\+bd* — «Һармон» бизгә һазир намәлум бир шәһәр.\ft*\f*
\b
\m
\v 4 Әнди Бәйт-Әлгә келиңлар, асийлиқ қилиңлар!
\m Гилгалдиму асийлиқни көпәйтиңлар!
\m Әтигәндә қурбанлиқлириңларни,
\m Һәр үчинчи күни силәрниң «ондин бир» үлүш өшрилириңларни елип келиңлар,\f □ \fr 4:4 \fr*\ft \+bd «Әнди Бәйт-Әлгә келиңлар, асийлиқ қилиңлар! Гилгалдиму асийлиқни көпәйтиңлар!»\+bd* — Бейт-Әл вә Гилгал (шундақла шималий тәрәптә «Дан» шәһири, җәнубий тәрәптә Бәәр-Шеба шәһири) хәлиқләр көп зиярәт қилидиған бут тавапгаһи еди.\ft*\f* \x + \xo 4:4 \xo*\xt Һош. 12:12\xt*\x*
\m
\v 5 «Тәшәккүр қурбанлиғи»ни хемиртуруч билән биллә көйдүрүңлар —
\m Силәр «халис қурбанлиқлар»иңларни җакалап махтинип жүрүңлар;
\m Чүнки бундақ қилишқа амрақсиләр, и Исраиллар! — дәйду Рәб Пәрвәрдигар.\f □ \fr 4:5 \fr*\ft \+bd ««Тәшәккүр қурбанлиғи»ни хемиртуруч билән биллә көйдүрүңлар»\+bd* — қурбанлиқларни хемиртуруч салған нәрсиләр билән биллә сунушқа қәтъий болмайтти («Лав.» 2:11). \+bd «Силәр «халис қурбанлиқлар»иңларни җакалап махтинип жүрүңлар; чүнки бундақ қилишқа амрақсиләр, и Исраиллар!»\+bd* — 4- һәм 5-айәттә ейтилған қурбанлиқлар һәмдә һәр кишиниң киримидин «ондин бири»ни һәр үч жилда Худаға атап беғишлиши, әслидә Муса пәйғәмбәргә чүшүрүлгән қанунда бекитилгән еди. Бирақ Исраиллар һазир буларни өз бутлириға атап беғишлаватиду. Әсли хемиртуруч селип қилинған аш һәдийәләрни қурбанлиқларға қошуп сунуш мәнъий қилинған еди. \ft*\fp Бу сөзләргә қариғанда улар мошу паалийәтләрдә өзлирини хелә «тәқвадар» көрсәтмәкчи болуп, «ихтиярий қурбанлиқ»ларни көп қилған охшайду.\fp*\f* \x + \xo 4:5 \xo*\xt Лав. 2:1, 15; 7:13\xt*\x*
\m
\v 6 «Мән һәммә шәһәрлириңларда «чишниң пакизлиғи»ни чүшүрдүм,
\m Һәммә йериңларда силәрни аш-нанға болған һаҗәтмән қилдим;
\m Бирақ силәр йәнила йенимға қайтмидиңлар, — дәйду Пәрвәрдигар;\f □ \fr 4:6 \fr*\ft \+bd «Мән һәммә шәһәрлириңларда «чишниң пакизлиғи»ни чүшүрдүм»\+bd* — демәк уларда йегидәк нәрсә йоқ.\ft*\f*
\m
\v 7 Һосулға үч айла қалған болсиму, силәрдин ямғурни тартивелип бәрмидим;
\m Бир шәһәр үстигә ямғур яғдурдум,
\m Йәнә бир шәһәргә яғдурмидим;
\m Бир парчә йәр үстигә ямғур яғди;
\m Йәнә бир парчә йәр ямғурсиз қағҗирап қалди;
\m
\v 8 Шуниң билән икки, үч шәһәрниң \add пухралири\add* су тиләп башқа бир шәһәргә әләңшип барди,
\m Лекин қанмиди;
\m Бирақ силәр йенимға йәнила қайтмидиңлар, — дәйду Пәрвәрдигар;
\m
\v 9 Мән силәрни җудун һәм һал апити билән урдум;
\m «Ғаҗилиғучи қурут»лар нурғунлиған беғиңлар, үзүмзарлириңлар, әнҗир дәрәқлириңлар һәм зәйтүн дәрәқлириңларни йәп кәтти;
\m Бирақ силәр йенимға йәнила қайтмидиңлар, — дәйду Пәрвәрдигар;\f □ \fr 4:9 \fr*\ft \+bd «Мән силәрни җудун һәм һал апити билән урдум»\+bd* — «һал апити» зираәтләрниң бир хил кесили.\ft*\f* \x + \xo 4:9 \xo*\xt Қан. 28:22; Йо. 1:4\xt*\x*
\m
\v 10 Мән араңларға Мисирға чүшүрүлгән апәтләрдәк апәтни әвәттим;
\m Жигитлириңларни қилич билән өлтүргүздум,
\m Атлириңларни олҗа болушқа қоювәттим;
\m Мән қараргаһиңлардин \add җәсәтләрниң\add* сесиқчилиғини пурутувәттим,
\m Уни димиғиңларғиму киргүздум,
\m Бирақ силәр йенимға йәнила қайтмидиңлар, — дәйду Пәрвәрдигар;\f □ \fr 4:10 \fr*\ft \+bd «Мән араңларға Мисирға чүшүрүлгән апәтләрдәк апәтни әвәттим»\+bd* — башқа бир хил тәрҗимиси «Мән (әсли) Мисирға чүшүргән ваба кесилини әвәттим» (демәк, Муса пәйғәмбәр дәвридә Мисирға чүшкән вабаларни бешиңларғиму чүзүрдум) \+bd «атлириңларни олҗа болушқа қоювәттим»\+bd* — башқа бир хил тәрҗимиси «Уларни (демәк, жигитлириңларни) силәр буливалған атлар билән биллә өлтүргүздум».\ft*\f*
\m
\v 11 Мән араңлардин бәзиләрни Худа Содом вә Гоморра шәһәрлирини өрүвәткинидәк өрүвәттим,
\m Шуниң билән силәр оттин тартивелинған бир чучула отундәк болуп қалдиңлар;
\m Бирақ йенимға йәнила қайтмидиңлар, — дәйду Пәрвәрдигар;\f □ \fr 4:11 \fr*\ft \+bd «Мән араңлардин бәзиләрни Худа Содом вә Гоморра шәһәрлирини өрүвәткинидәк өрүвәттим»\+bd* — «\+bd Мән\+bd* ... бәзиләрни \+bd Худа\+bd* ... өрүвәткинидәк өрүвәттим» — бу йәрдә сөз қиливатқан ким? Бизниңчә мошу бешарәтни Мәсиһ Өзи бәргән болса керәк.\ft*\f* \x + \xo 4:11 \xo*\xt Яр. 19:24\xt*\x*
\m
\v 12 Шуңа Мән саңа шундақ қилишим керәк дәватимән, и Исраил;
\m Мән буни саңа қилидиғанлиғим түпәйлидин,
\m Худайиң билән көрүшүшкә тәйярлан, и Исраил!\f □ \fr 4:12 \fr*\ft \+bd «Худайиң билән көрүшүшкә тәйярлан!»\+bd* — гәрчә бәлким вақит-пәйти шунчә кечиккини билән, Худа йәнила улар билән көрүшүшкә тәйяр туриду, йәнила (бу һәқиқәтән адәмни һәйран қалдуриду) уларға меһри-шәпқәт көрситишкә тәйяр туриду, дегәнлик болса керәк, дәп қараймиз (Тәвратта адәттә: «Худа билән көрүшүш» дегән мәнидә). \ft*\fp Бирақ бәзи алимлар бу җүмлини Худаниң пат арида чүшүридиған җазасини көрситиду, дәп қарайду.\fp*\f*
\m
\v 13 Чүнки мана, тағларни Шәкилләндүргүчи,
\m Шамални Яратқучи,
\m Инсанға өзлириниң ой-пикриниң немә екәнлигини Аян Қилғучи,
\m Таң сәһәрни қараңғулуққа Айландурғучи,
\m Йәр йүзидики жуқури җайларниң үстидә дәссәп жүргүчи дәл Шудур,
\m Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа Униң намидур!\f □ \fr 4:13 \fr*\ft \+bd «Инсанға өзлириниң ой-пикриниң немә екәнлигини аян қилғучи»\+bd* — ибраний тилида «Инсанға униң ой-пикриниң немә екәнлигини...» дейилиду. Шуңа башқа бир хил тәрҗимиси: «Инсанға өзиниң (Худаниң) ой-пикриниң немә екәнлигини...». \ft*\fp Бирақ биз «униң ой-пикри» дегәнлик Худаниң ой-пикирлирини әмәс, бәлки адәмләрниңкини көрситиду, дәп қараймиз. \fp*\fp \+bd «Таң сәһәрни қараңғулуққа айландурғучи»\+bd* — яки «Қараңғулуқни таң сәһәр қилғучи».\fp*\f* \x + \xo 4:13 \xo*\xt Наһ. 1:3\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 5
\s1 Үч тавапгаһ тоғрилиқ
\m
\v 1 И Исраил җәмәти, бу сөзни,
\m Йәни Мән сән тоғрилиқ оқуйдиған бир мәрсийәни аңлап қой: —
\m
\v 2 «Пак қиз Исраил жиқилди;
\m У қайтидин орнидин турмайду;
\m У өз туприғиға ташланған,
\m Уни турғузуп йөлигүчи йоқтур».
\m
\v 3 Чүнки Рәб Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m \add Исраилниң\add* миң \add ләшкәр\add* чиққан бир шәһириниң йүз \add ләшкирила\add* тирик қалиду;
\m Йүз ләшкәр чиққан бир шәһириниң Исраил җәмәти үчүн он \add ләшкирила\add* тирик қалиду;
\m
\v 4 Чүнки Пәрвәрдигар Исраил җәмәтигә мундақ дәйду: —
\m Мени издәңлар, һаятқа еришисиләр;
\m
\v 5 Бәйт-Әлни издимәңлар,
\m Гилгалғиму бармаңлар,
\m Бәәр-Шебаға сәпәр қилмаңлар;
\m Чүнки Гилгал әсиргә елинип сүргүн қилинмай қалмайду,
\m Бәйт-Әл йоққа чиқиду.\f □ \fr 5:5 \fr*\ft \+bd «Бәйт-Әлни издимәңлар, Гилгалғиму бармаңлар, Бәәр-Шебаға сәпәр қилмаңлар»\+bd* — Бәйт-Әл, Гилгал һәм Бәәр-Шеба Исраиллар үчүн үч тавабгаһқа айланған еди. Бу үч җайға берип қурбанлиқ қилиш қатарлиқлар «тавап қилиш»тәк «саваблиқ иш» дәп қаралған. Бу үч җай Ибраһим, Исһақ, Яқуп, Йәшуа қатарлиқ пәйғәмбәрләрниң тарихи билән зич мунасивәтлик болған җайлардур. Тәвратта, бундақ «таваб қилиш» ишлириниң һәммиси хорапилйлиқ дәп қарилиду. \ft*\fp Амос бу йәрдә сөз оюни қилиду, «Гилгал әсиргә чүшиду» дәйду. Бу ибраний тилида «Гилгал галаһ-галаһ» дегән билән ипадилиниду. «Бәйт-Әл йоққа чиқиду» дегәнниң «Бәйт-Әл «йоқ» (йоққа баравәр болған) бир бутқа охшап қалиду» дегән ички мәнаси бар.\fp*\f* \x + \xo 5:5 \xo*\xt Ам. 4:4\xt*\x*
\m
\v 6 Пәрвәрдигарни издәңлар, һаятқа еришисиләр;
\m Болмиса У Йүсүп җәмәти ичидә от кәби партлап, уни йәп кетиду,
\m Һәм Бәйт-Әлдә отни өчүргидәк адәм тепилмайду.
\m
\v 7 И адаләтни әмәнгә айландурғучи,
\m Һәққанийлиқни йәргә ташлиғучилар,\f □ \fr 5:7 \fr*\ft \+bd «И адаләтни әмәнгә айландурғучи»\+bd* — «әмән» дегән аччиқ бир өсүмлүк болғачқа, мошу йәрдә адәмләргә қайғу-һәсрәтни епкелидиған адаләтсизликни билдүриду.\ft*\f*
\m
\v 8 Силәр Орион юлтуз түркүми вә Қәлб юлтуз топини Яратқучи,
\m Өлүм көләңгисини таң нуриға Айландурғучи,
\m Күндүзни қараңғулуқ билән кечигә Айландурғучи,
\m Деңиздики суларни чақирип, уларни йәр йүзигә Қуйғучини издәңлар;
\m Пәрвәрдигар Униң намидур.\x + \xo 5:8 \xo*\xt Аюп 9:9; 38:31; Ам. 9:6\xt*\x*
\m
\v 9 У батурлар үстигә туюқсиз һалакәтни партлитиду,
\m Истиһкам үстигә һалакәт чүшүриду.
\m
\v 10 Шу \add Исраиллар\add* шәһәр дәрвазисида тәнбиһ беридиғанларға өч,
\m Дурус сөзләйдиғанлардин жиркиниду.\f □ \fr 5:10 \fr*\ft \+bd «Шу Исраиллар шәһәр дәрвазисида тәнбиһ беридиғанларға өч,...»\+bd* — «шәһәр дәрвазиси» шәһәрдики ақсақаллар олтиридиған, әрз-дәваларни аңлайдиған, сорақ қилидиған җай.\ft*\f*
\m
\v 11 Әнди силәр намратларни езип,
\m Улардин буғдай «һәдийә»ләрни алдиңлар!
\m Оюлған ташлардин өйләрни салдиңлар,
\m Бирақ уларда турмайсиләр;
\m Силәр гөзәл үзүмзарларни бәрпа қилғансиләр,
\m Бирақ уларниң шарабини ичәлмәйсиләр.\f □ \fr 5:11 \fr*\ft \+bd «Әнди силәр намратларни езип,...»\+bd* — ибраний тилида «Әнди силәр намратларни дәссәп,...». \ft*\fp Башқа бир хил тәрҗимиси «Намратлардин еғир иҗарә һәққи елип,...».\fp*\f* \x + \xo 5:11 \xo*\xt Зәф. 1:13\xt*\x*
\m
\v 12 Чүнки силәрниң асийлиқлириңларниң қанчилик көплүгини,
\m Силәрниң гунайиңларниң қанчилик зор екәнлигини убдан билимән;
\m Улар һәққаний адәмни езиду,
\m Улар пара йәйду,
\m Шәһәр дәрвазисида мискинләрниң һәққини қайривалиду.
\m
\v 13 Шуңа бундақ дәвирдә «пәмлик адәм» сүкүт қилиду;
\m Чүнки у рәзил бир дәвирдур.\f □ \fr 5:13 \fr*\ft \+bd ««пәмлик адәм» сүкүт қилиду»\+bd* — мошу «пәмлик адәм» бәлким «өз бехәтәрлиги яки мәнпәәтини көзләп жүридиған адәм» дегән мәнидә. Жуқириқи 10-, 12-айәтни көрүң. Буниңға қариғанда, Амос пәйғәмбәрниң «епи йоқ» охшайду, чүнки у опочуқ һалда рәзил һөкүмдарларға, байларға тәнбиһ бәрмәктә.\ft*\f*
\b
\m
\v 14 Һаят яшаш үчүн яманлиқни әмәс, меһриванлиқ-яхшилиқни издәңлар;
\m Шундақ болғанда силәр дегиниңлардәк,
\m Самави қошунларниң Сәрдари болған Пәрвәрдигар һәқиқәтән силәр билән биллә болиду.
\m
\v 15 Яманлиқтин нәпрәтлиниңлар, меһриванлиқ-яхшилиқни сөйүңлар,
\m Шәһәр дәрвазисида адаләтни орнитиңлар;
\m Шундақ қилғанда Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа бәлким Йүсүпниң қалдисиға шапаәт көрситәр.\f □ \fr 5:15 \fr*\ft \+bd «...Худа бәлким Йүсүпниң қалдисиға шапаәт көрситәр»\+bd* — «Йүсүпниң қалдиси» шималий падишалиқ болған «Исраил»дин қалдурулғанларни көрситиду. Йүсүптин төрүлгән Әфраим вә Манассәһдин Исраил ичидики әң чоң қәбилиләр чиққан.\ft*\f* \x + \xo 5:15 \xo*\xt Зәб. 33:15-16; 96:10; Рим. 12:9\xt*\x*
\m
\v 16 Шуңа Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа Рәб мундақ дәйду: —
\m «Барлиқ кәң рәстә-базарларда аһ-зарлар аңлиниду;
\m Улар һәммә кочиларда «Вай... вай!...» дәп авазини көтириду;
\m Улар деханларниму матәм тутушқа,
\m Аһ-зарлар көтәргүчи «устилар»ни жиғлашқа чақириду.
\m
\v 17 Һәм барлиқ үзүмзарлардиму аһ-зарлар көтирилиду;
\m Чүнки Мән Өзүм араңлардин өтүп кетимән» — дәйду Пәрвәрдигар.\f □ \fr 5:17 \fr*\ft \+bd «Мән Өзүм араңлардин өтүп кетимән»\+bd* — «Мис.» 12:12дә, Пәрвәрдигарниң Исраилға «Мән Мисирни кезип өтимән» дәп Мисирлиқларға өлүм җазасини жүргүзгәнлигигә охшаш, У һазир \+bd Өз хәлқи\+bd* арисидин «өтүп кетип», Өз җазасини елип бариду.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Пәрвәрдигарниң күни
\m
\v 18 Пәрвәрдигарниң күнигә тәқәззар болған силәргә вай!
\m Пәрвәрдигарниң күни силәргә қандақ ақивәтләрни кәлтүрәр?
\m У йоруқлуқ әмәс, бәлки қараңғулуқ елип келиду.\f □ \fr 5:18 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигарниң күнигә тәқәззар болған силәргә вай!»\+bd* — Амос дәвридикиләр Тәвраттики «Обадия» һәм «Йоел» пәйғәмбәрләрниң язмилиридин «Пәрвәрдигарниң күни»ни хата чүшинип, бәлким «Худа һәммә «капир әҗнәбий» әлләрни қаттиқ уриду, «Худаниң хәлқи болған бизләр» көтирилимиз» дегән ирқчи, бемәна көз-қарашта болған еди. Амос бу күн болса, гунадин товва қилмиған һәр бир адәмгә җаза елип келиду, дәйду.\ft*\f* \x + \xo 5:18 \xo*\xt Йәр. 30:7; Йо. 2:2; Зәф. 1:15\xt*\x*
\m
\v 19 У күни бириси ширдин қечип, ейиққа учрап,
\m Андин өйигә кирип, қоли билән тамға йөләнгәндә,
\m Илан уни чаққандәк бир иш болиду!
\m
\v 20 Пәрвәрдигарниң күни йоруқлуқ әмәс, бәлки қараңғулуқла елип келиду әмәсму?
\m Униңда пәқәт қараңғулуқла болуп, йоруқлуқ һеч болмайдиғу?!
\b
\m
\s1 Беһудә һейт-байрамлар
\m
\v 21 Һейтлириңларға нәпрәтлинимән, улардин бизар болдум,
\m Ибадәт сорунлириңларниң пуриғини пуриғум йоқ.\x + \xo 5:21 \xo*\xt Йәш. 1:11; Йәр. 6:20\xt*\x*
\m
\v 22 Чүнки силәр Маңа «көйдүрмә қурбанлиқ»лар һәм «аш һәдийә»лириңларни сунуп атисаңларму,
\m Мән уларни қобул қилмаймән;
\m Силәрниң бордақ маллириңлар билән қилған «енақлиқ қурбанлиқлириңлар»ға қаримаймән.
\m
\v 23 Мәндин мунаҗатлириңларниң садалирини епкетиңлар,
\m Чилтарлириңларниң күйлирини аңлимаймән;
\m
\v 24 Буниң орнида адаләт худди шарқиратмидәк,
\m Һәққанийлиқ әбәдий ақидиған еқимдәк долқунлисун!
\m
\v 25 Силәр чөл-баявандики қириқ жилда қилған қурбанлиқ-һәдийиләрни Маңа елип кәлдиңларму, и Исраил җәмәти?!\f □ \fr 5:25 \fr*\ft \+bd «Силәр чөл-баявандики қириқ жилда қилған қурбанлиқ-һәдийиләрни маңа елип кәлдиңларму, и Исраил җәмәти?!»\+bd* — Муса пәйғәмбәрниң йетәкчилигидә чөл-баяванда болған дәвирдә, Исраиллар чөл-баяванда қурбанлиқларни қилип кәлгән болсиму, лекин бу айәттин шуни биләләймизки, улар бу қурбанлиқларни \+bd Худа үчүн\+bd* атиған әмәс («Маңа елип кәлдиңларму?»); бу ишлар пәқәтла бир «диний паалийәт» жуйсунида елип берилған, халас.\ft*\f* \x + \xo 5:25 \xo*\xt Рос. 7:42\xt*\x*
\m
\v 26 Бәрһәқ, силәр «Суккот» дегән падишасиңлар, һәм «Қиун» дегән бутлириңларни, йәни «Юлтуз илаһи»ңларни көтирип маңдиңлар!\f □ \fr 5:26 \fr*\ft \+bd «Бәрһәқ, силәр ... «Юлтуз илаһи»ңларни көтирип маңдиңлар!»\+bd* — пүткүл айәтниң тәрҗимилири көп хил. Бирақ асасий мәнаси охшаш, Исраил Муса пәйғәмбәр дәвридин тартип көңлидики бутпәрәсликни һеч ташлимиған. Айәттә ейтилған бутлар асасән Месопотамийә, йәни Бабил районидики бутлардур. Шуңа Худаниң уларға беридиған җазаси (27-айәт) уларни Бабилға әсир қилдуруп, шу йәргә сүргүн қилдуруштин ибарәт болиду.\ft*\f*
\m
\v 27 Әнди Мән силәрни әсир қилип, Дәмәшқтин жирақларға сүргүн қилдуримән,
\m — дәйду «Самави қошунларниң Сәрдари болған Худа» дегән нам билән аталған Пәрвәрдигар.
\b
\b
\m
\c 6
\s1 Исраилниң һаким-һөкүмдарлириға вай!
\m
\v 1 И Зионда хатирҗәм олтарғанлар һәм Самарийә теғиға тайинип аман-есән яшиғанлар!
\m И әлләрниң каттисиниң әрбаблири!
\m Исраил җәмәти силәрни издәп келиду —
\m — Силәрниң һалиңларға вай!\x + \xo 6:1 \xo*\xt Мис. 19:5; Йәр. 2:3\xt*\x*
\m
\v 2 \add Силәр хәлиққә\add*: — «Калнәһ шәһиригә берип көрүңлар;
\m Шу йәрдин «бүйүк Хамат» шәһиригә бериңлар,
\m Андин Филистийләрниң шәһири Гатқа чүшүп беқиңлар;
\m Булар силәрниң икки падишалиғиңлардин әвзәлму?
\m Уларниң чегариси силәрниңкидин кәңму?» — \add дәп махтинип сөзләйсиләр\add*.\f □ \fr 6:2 \fr*\ft \+bd «булар силәрниң икки падишалиғиңлардин әвзәлму?»\+bd* — «икки падишалиқ» — биринчиси шималий падишалиқ — Исраил, пайтәхти Самарийә; иккинчиси җәнубий падишалиқ — Йәһуда, пайтәхти Йерусалим. \ft*\fp «Силер хәлиққә:... махтинип сөзләйсиләр» дегән сөзләр әслидики тексттә йоқ. Бу айәттә айдиңлаштурушқа тегишлик бир мәсилә бар: — айәттики сөзләрни Амос ейтқанму яки Самарийәдики әмирләр Самарийәниң бехәтәрлиги тоғрилиқ махтинип ейтқанму? Бизниңчә Самарийәдики әмирләр ейтқан болуши керәк; чүнки әгәр пәйғәмбәр агаһландуруш тәризидә сориған болса, соалниң әксичә сориған болатти, — Йәни «Бу шәһәрләр силәрниң икки падишалиғиңлардин аҗизму?» дәп сориған болатти. Шуңа бу сөзләрни қоштуқ. Бу үч шәһәрниң һәммиси дүшмәнниң һуҗумиға дуч келип, андин ғулиған болса керәк — бирақ һазирғичә бу ишлар тоғрилиқ тарихий хатириләр йоқ.\fp*\f*
\m
\v 3 И яман күнни кечиктүрмәкчи болғанлар!
\m Силәр җәбир-зулумниң һөкүмранлиғини орнитип, уни өзүңларға йеқин қилмақчи болисиләр,\x + \xo 6:3 \xo*\xt Әз. 12:27; Ам. 5:18\xt*\x*
\m
\v 4 Пил чишида нәқишләнгән кариватлар үстидә ятисиләр,
\m Диванлириңлар үстидә керилип ятисиләр,
\m Пада топидин пахланларни,
\m Кала қотанлиридин мозайни таллап йәйсиләр,
\m
\v 5 Чилтар аһаңиға тәңкәш қилип ейтисиләр,
\m Давуттәк өзүңларға сазларни иҗад қилисиләр,\x + \xo 6:5 \xo*\xt Йәш. 5:12\xt*\x*
\m
\v 6 Шарапни чиниләп-чиниләп ичисиләр,
\m Өзүңларға сәрхил майлиқ әтирләрни сүрисиләр,
\m — Бирақ көңлүңлар Йүсүп җәмәтиниң зиян-зәхмити үчүн һеч азапланмайду!\x + \xo 6:6 \xo*\xt Йәш. 5:11,12\xt*\x*
\m
\v 7 Шуңа улар тунҗа әсиргә чүшкәнләр арисида әсиргә елиниду;
\m Керилип ятқанларниң әйш-ишрити ахирлишиду.\f □ \fr 6:7 \fr*\ft \+bd «Шуңа улар тунҗа әсиргә чүшкәнләр арисида әсиргә елиниду; керилип ятқанларниң әйш-ишрити ахирлишиду»\+bd* — тарихий мәлуматлардин қариғанда, Асурийә империйәси мәлум бир жутқа таҗавуз қилғанда, авал шу жуттики мөтивәрләрни әсир қилип епкетиш адити бар еди.\ft*\f* \x + \xo 6:7 \xo*\xt Йәш. 5:13\xt*\x*
\m
\v 8 Рәб Пәрвәрдигар Өз һаяти билән қәсәм қилғанки,
\m — дәйду Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа,
\m — Мән Яқупниң ғуруридин бизар болдум,
\m Униң орда-истиһкамлиридин нәпрәтлинимән;
\m Мән бу шәһәрни, шундақла униңдики һәммини дүшмәнгә тәңла өткүзүп беримән;
\m
\v 9 Вә әмәлгә ашурулидуки,
\m Бир өйдә он адәм болуп қалса, бу онәйләнму өлиду.\f □ \fr 6:9 \fr*\ft \+bd «Бир өйдә он адәм болуп қалса, бу онәйләнму өлиду»\+bd* — 5:3ни көрүң.\ft*\f*
\m
\v 10 Әгәр мәлум бир өлгүчиниң туққини, йәни өлгүчиниң җәситини көйдүрүшкә мәсъул киши устиханларни көтирип өйдин чиқиветип, өй ичидики йәнә бирисидин:
\m — «Қешиңда йәнә бириси барму?» дәп сориса, у «Йоқ» дәйду,
\m Андин \add туққини\add* йәнә: «Сүкүт! Пәрвәрдигарниң намини тилға елишимизға болмайду!» — дәйду.\f □ \fr 6:10 \fr*\ft \+bd «мәлум бир өлгүчиниң туққини...»\+bd* — ибраний тилида «мәлум бир өлгүчиниң тағиси...». \ft*\fp \+bd «... Җәситини көйдүрүшкә мәсъул киши устиханларни көтирип өйдин чиқиветип, өй ичидики йәнә бирисидин: — «қешиңда йәнә бириси барму?» дәп сориса, у «йоқ» дәйду, андин туққини йәнә: «сүкүт! Пәрвәрдигарниң намини тилға елишимизға болмайду!» — дәйду»\+bd* — Йәһудий хәлқи адәттә җәсәтләрни көмиду, «җәсәтни көйдүрүш»ни өч көриду. «Җәситини күйдүрүш» дегән иш уларниң бешиға наһайити еғир апәт чүшидиғанлиғини көрситиду; шуниң билән уларниң җәсәтләрни көмүшкә қәтъий вақти чиқмайду, демәкчи. Шуңа бу бешарәт Самарийәниң наһайити җидди, бечарә әһвалға чүшидиғанлиғини көрситиду. Униң үстигә, җәсәт өйдә узунғичә турған — һазир пәқәт «устиханлар»ла қалған. Һаят қалған кишиләр шундақ қорқидуки, улар Пәрвәрдигарниң намини ейтишқиму петиналмайдиған болуп қалиду. \fp*\fp Қизиқ бир иш шуки, узундин тартип, болупму Йерусалимниң Әйса Мәсиһниң өлүмидин кейинки вәйран қилинишидин кейин, Йәһудийлар «Яһвәһ» (Пәрвәрдигар) дегән исимни ишлитишкә петиналмайду.\fp*\f*
\m
\v 11 Сәвәви, Пәрвәрдигар буйруқ чүшүриду,
\m Вә чоң өйни парә-парә қиливетиду,
\m Кичик өйниму чак-чекидин йерип чеқиветиду.\f □ \fr 6:11 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигар... чоң өйни парә-парә қиливетиду, кичик өйниму чак-чекидин йерип чеқиветиду»\+bd* — һаким-һөкүмдарларниң, әмәлдарларниң гуналири һаман башқиларни өз гуналириға четилдуруп қойиду; шу вәҗидин «кичик өйләр»му җазаға учрап кетиду.\ft*\f*
\m
\v 12 Атлар таш үстидә чапаламду?
\m Адәмләр әшу йәрни калилар билән ағдураламду?
\m Бирақ силәр адаләтни өт сүйигә,
\m Һәққанийлиқниң мевисини әмәнгә айландурғансиләр —\f □ \fr 6:12 \fr*\ft \+bd «...адаләтни өт сүйигә, һәққанийлиқни әмәнгә айландурғансиләр»\+bd* — мошу ибариниң мәнаси 5-бап, 7-айәтниң мәнасигә охшаштур.\ft*\f* \x + \xo 6:12 \xo*\xt Ам. 5:7\xt*\x*
\m
\v 13 — Йоқ бир нәрсидин шатлинип кәткәнсиләр,
\m «Өз күчимизгә тайинип қудрәткә егә болғанмиз» — дегәнсиләр.\f □ \fr 6:13 \fr*\ft \+bd «Йоқ бир нәрсә»\+bd* — бизниңчә, шүбһисизки, уларниң бутлирини көрситиду. \ft*\fp Пүткүл айәтниң башқа бир хил тәрҗимиси: ««Ло-дәбар шәһирини елип шатланған едуқ, Карнаим шәһириниму өз күчимизгә тайинип алдуққу?» — дегәнсиләр».\fp*\f* 
\v 14 Чүнки мана, и Исраил җәмәти,
\m — дәйду Пәрвәрдигар, самави қошунларниң Сәрдари болған Худа,
\m — Мән силәр билән қаршилишидиған бир әлни турғузимән;
\m Улар Хамат шәһириниң давинидин Арабаһ еқимиғичә силәрни харлайду.\f □ \fr 6:14 \fr*\ft \+bd «Мән силәр билән қаршилишидиған бир әлни турғузимән»\+bd* — «бир әл» Асурийә империйәсини көрситиду.\ft*\f*
\b
\b
\m
\c 7
\s1 Амосниң дуалири — Худаниң қарари
\m
\v 1 Рәб Пәрвәрдигар маңа көрсәттики —
\m Кейинки от-чөп баш тартқан вақтида, мана У чекәткиләрни ясиди (бу падиша өзигә от-чөп орғандин кейинки, иккинчи қетимлиқ от-чөп өскән вақит еди) \f □ \fr 7:1 \fr*\ft \+bd «Рәб Пәрвәрдигар маңа көрсәттики — кейинки от-чөп баш тартқан вақтида, мана у чекәткиләрни ясиди...»\+bd* — бу ишни (шундақла -4-, 7- вә 8:1-айәттики ишларниму) Амос бешарәтлик ғайипанә көрүнүштә көргән болса керәк. Чүнки 3-, 6-айәттә Пәрвәрдигар «бундақ иштин» яниду.\ft*\f* 
\v 2 һәм шундақ болдики, чекәткиләр зиминдики от-чөпни қалдурмай йәвәткәндин кейин, мән: —
\m «И Рәб Пәрвәрдигар, өтүнүп қалай, кәчүргәйсән! Яқуп қандақму чидалайду? У кичик турса!» — дедим.
\m
\v 3 Пәрвәрдигар әнди ундақ қилиштин янди: «Әнди ундақ болмайду» — деди Пәрвәрдигар.
\m
\v 4 Рәб Пәрвәрдигар маңа көрсәтти —
\m Мана, Рәб Пәрвәрдигар \add хәлқи\add* билән күрәш қилишқа отни чақирди;
\m От һәтта чоңқур деңизниму қурутти,
\m Мирас болған зиминниму йәп кәтти;
\m
\v 5 Әнди мән: —
\m «И Рәб Пәрвәрдигар, өтүнүп қалай, тохтиғайсән! Яқуп қандақму чидалайду? У кичик турса!» — дедим.
\m
\v 6 Пәрвәрдигар шундақ қилиштин янди: «Әнди ундақ болмайду» — деди Рәб Пәрвәрдигар.
\b
\m
\v 7 Әнди У маңа \add мундақ бир ишни\add* көрсәтти —
\m Вә мана, Рәб тик өлчигүч жип билән қопурулған там түвидә,
\m Қолида тик өлчигүч жипни тутқиничә туратти; 
\v 8 вә Пәрвәрдигар мәндин: —
\m «Амос, немини көрдуң?» дәп сориди.
\m Мән: «Тик өлчигүч жипни» — дедим.
\m Рәб: «Мән йәнә Өз хәлқим Исраил оттурисиға тик өлчигүч жипни тикләймән; Мән йәнә уларни җазалимай өтүп кәтмәймән;
\m
\v 9 Һәм Исһақниң «жуқури җайлири» һалак болиду,
\m Исраилниң тавапгаһлири вәйран қилиниду;
\m Йәробоам җәмәтигә қилич билән һуҗум қилишқа орнумдин туримән» — деди.\f □ \fr 7:9 \fr*\ft \+bd «Исһақниң «жуқури җайлири» һалак болиду»\+bd* — «жуқури җайлар» тағ чоққилири қатарлиқ җайларда Худаға қурбанлиқ қилиш әслидә Муса пәйғәмбәргә чүшүрүлгән қанунда мәнъий қилинған еди. Шундақтиму, Исраил һәм Йәһудадикиләр хелә бурунла тағ чоққилири үстидә Пәрвәрдигарға қурбанлиқ қилип ибадәт қилишқа башлиған еди. Кейин улар мошу «жуқури җайлар»да бутқа чоқунушқа башлиди.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Амосниң бутпәрәсләрниң тавапгаһи болуп қалған Бәйт-Әлниң каһини, йәни «шималий падишалиқ» Исраилниң «баш каһини» Амазия билән болған күриши
\m
\v 10 Шуниң билән Бәйт-Әлдики каһин Амазия Исраил падишаси Йәробоамға хәвәр йоллап: —
\m «Амос Исраил җәмәти арисида турупму силигә сүйқәст қилди; зимин униң қилған барлиқ гәплирини көтирәлмәйду. 
\v 11 Чүнки Амос: — «Йәробоам қиличта өлиду, Исраил әсиргә елинип өз зиминидин сүргүн болмай қалмайду!» — дәйду» — деди.\f □ \fr 7:11 \fr*\ft \+bd «Чүнки Амос: — «Йәробоам қиличта өлиду, Исраил әсиргә елинип өз зиминидин сүргүн болмай қалмайду!» — дәйду»\+bd* — әмәлийәттә Амос: — «Пәрвәрдигар Йәробоамниң \+bd җәмәтигә\+bd* қилич билән һуҗум қилиду» — дегән еди (9-айәт).\ft*\f*
\m
\v 12 Андин Амазия Амосқа: — Һәй алдин көргүчи! Бәс, йоқал, Йәһуда зиминиға қач, әшу йәрдә бешарәт берип, шу йәрдә нан тепип йә! 
\v 13 Бирақ Бәйт-Әлдә йәнә бешарәт бәрмә; чүнки у падишаниң тавапгаһи, шаһлиқ өйдур, — деди.\f □ \fr 7:13 \fr*\ft \+bd «Бәйт-Әлдә йәнә бешарәт бәрмә; чүнки у падишаниң тавапгаһи»\+bd* — «падишаниң тавапгаһи» ибраний тилида «падишаниң «муқәддәс җай»и» дейилиду.\ft*\f*
\m
\v 14 Амос Амазияға җавап берип мундақ деди: —
\m «Мән әсли пәйғәмбәр әмәс едим, яки пәйғәмбәрниң оғлиму әмәсмән; бәлки мән бир чарвичи, шундақла ерән дәрәқлириниң мевисини тәргүчи едим. 
\v 15 Бирақ пада беқиватқан чеғимда Пәрвәрдигар мени Өз илкигә алди вә маңа: «Барғин, хәлқим Исраилға бешарәт бәр» — деди. 
\v 16 Әнди, и Амазия, Пәрвәрдигарниң сөзигә қулақ сал! Сән маңа: «Исраилни әйипләйдиған бешарәтләрни бәрмә, Исһақ җәмәтини әйипләйдиған сөзләрни ейтма», дедиң.\x + \xo 7:16 \xo*\xt Әз. 21:7\xt*\x* 
\v 17 Шуңа Пәрвәрдигар мундақ дәйду: —
\m «Сениң аялиң шәһәрдә паһишә болиду, оғул-қизлириң қилич билән қирилиду вә зиминиң өлчәш таниси тартилиши билән парчилиниду; сән напак бир зиминда өлисән; вә Исраил әсиргә елинип өз зиминидин сүргүн болмай қалмайду»».
\b
\b
\m
\c 8
\s1 Келидиған җазалар
\m
\v 1 Рәб Пәрвәрдигар маңа мундақ бир ишни көрсәтти; мана, бир севәт язлиқ мевә.\f □ \fr 8:1 \fr*\ft \+bd «Рәб Пәрвәрдигар маңа мундақ бир ишни көрсәтти; мана, бир севәт язлиқ мевә»\+bd* — бу ишни (һәм 7-бап, 4-, 7-айәттики ишларниму) Амос бешарәтлик ғайипанә көрүнүштә көргән болуши мүмкин.\ft*\f* 
\v 2 Андин У мәндин: Амос, немини көрдуң? — дәп сориди.
\m Мән: «Бир севәт язлиқ мевини» — дедим.
\m Пәрвәрдигар маңа: Әнди хәлқим Исраилға завал йәтти; Мән йәнә уларни җазалимай өтүп кәтмәймән, — деди.\f □ \fr 8:2 \fr*\ft \+bd «Мән: «бир севәт язлиқ мевини» — дедим. Пәрвәрдигар маңа: Әнди хәлқим Исраилға завал йәтти... — деди»\+bd* — ибраний тилида «язлиқ мевә» билән «завал» дегән сөзләр бир-биригә охшап кетиду.\ft*\f*
\m
\v 3 — Шу күни ордидики қизларниң нахшилири қия-чияларға айлиниду, — дәйду Рәб Пәрвәрдигар; — Җәсәтләр көп болиду; улар җай-җайларда сиртқа ташлиниду. Сүкүт!\f □ \fr 8:3 \fr*\ft \+bd «Җәсәтләр көп болиду; улар җай-җайларда сиртқа ташлиниду. Сүкүт!»\+bd* — демәк, шу чағда матәм тутқанда, аваз чиқиришқа болмайду.\ft*\f*
\m
\v 4 Буни аңлаңлар, һәй мискинләрни әзгүчиләр,
\m Зиминдики аҗиз мөминләрни йоқатмақчи болғанлар —\f □ \fr 8:4 \fr*\ft \+bd «Һәй мискинләрни әзгүчиләр...»\+bd* — башқа бир хил тәрҗимиси «Һәй, мискинләрни жутувалғучилар...».\ft*\f*
\m
\v 5 «Ашлиғимизни сатмақчи едуқ, йеңи ай қачанму ахирлишар,
\m Буғдай яймисини ачаттуқ, шабат күни қачан түгәр?» — дәйдиғанлар,
\m — Шундақла «әфаһ»ни кичик қилип, «шәкәл»ни чоң елип,
\m Алдамчилиқ үчүн таразини ялған қилғанлар! \f □ \fr 8:5 \fr*\ft \+bd «Ашлиғимизни сатмақчи едуқ, йеңи ай қачанму ахирлишар, буғдай яймисини ачаттуқ, шабат күни қачан түгәр?»\+bd* — «йеңи ай» күнидә һәм «шабат күни» (шәнбә күни)дә Муса пәйғәмбәргә чүшүрүлгән қанун бойичә дәм елиш керәк еди. Әнди бу кишиләр ачкөзлүктин дәм елишқиму нарази еди. Шундақ болупла қалмай, улар буғдайни өлчәйдиған күрини кичик, тәңгиләрни җиңлайдиған тараза тешини чоң қилип хәқләрни алдайду (кейинки изаһатни көрүң). \+bd ««әфаһ»ни кичик қилип, «шәкәл»ни чоң елип,..»\+bd* — «әфаһ» һәҗим бирлиги, «шәкәл» пулниң яки еғирлиқниң бирлиги еди. Бир «әфаһ» (яки «күрә») 40 литрчә, бир «шәкәл» («мисқал») 14 грам келиду. Бу толуқ айәт содигәрләрниң аддий пухраларни өлчәм бирликлиридин пайдилинип, қақати-соқти қиливатқанлиғини көрситиду.\ft*\f* \x + \xo 8:5 \xo*\xt Һош. 12:8\xt*\x*
\m
\v 6 — Намратларни күмүчкә,
\m Мискин адәмни бир җүп чоруққа сетивалмақчи болғанлар,
\m Буғдайни сүпүрүндиси билән қошуп сатмақчи болғанлар!\x + \xo 8:6 \xo*\xt Ам. 2:6\xt*\x*
\m
\v 7 Пәрвәрдигар Яқупниң ғурури билән шундақ қәсәм қилдики,
\m — Бәрһәқ, Мән һәргиз уларниң қилғанлиридин һеч бирини унтумаймән!\f □ \fr 8:7 \fr*\ft \+bd «Пәрвәрдигар Яқупниң ғурури билән шундақ қәсәм қилдики,...»\+bd* — бәзи алимлар: ««Яқупниң ғурури билән» дегәнни «Яқупниң пәхри билән», демәк «Яқупниң пәхри болған Худа билән» дәп чүшиниду. Бирақ 6-бап, 8-айәт бойичә Худа «Яқупниң ғурури» яки «Яқупниң пәхри»гә өч еди. Адәттә қәсәм ичиштә қәсәм қилғучилар наһайити муқим, өзгәрмәс бир нәрсә билән қәсәм ичиду; Худаниң «Яқупниң ғурури билән» қәсәм ичиши болса интайин кинайилик гәп, «Яқупниң ғурури»ниң һеч өзгәрмәс, наһайити җаһил екәнлигини пуритиду.\ft*\f*
\m
\v 8 Зимин бу ишлардин тәвринип кәтмәмду?
\m Вә униңда туруватқанларниң һәммиси матәм тутмамду?
\m У Нил дәриясидәк өрләп кетиду,
\m У Мисир дәриясидәк өркәшләп, андин чөкүп кетиду.\f □ \fr 8:8 \fr*\ft \+bd «Зимин бу ишлардин тәвринип кәтмәмду? Вә униңда туруватқанларниң һәммиси матәм тутмамду? У Нил дәриясидәк өрләп кетиду, у Мисир дәриясидәк өркәшләп, андин чөкүп кетиду»\+bd* — мошу айәттә Амос йәр тәврәш тоғрилиқ бешарәт бериду (1:1ни көрүң). Нил дәрияси һәр жили туюқсиз өрләп кетип, бир мәзгил кәлкүн келип, зиминни бесип кетиду. Қанаан (Пәләстин) зиминиму әнди Нил дәриясиға охшаш «өрләп кетиду» (йәр тәврәш билән егиз-пәс болиду).\ft*\f*
\m
\v 9 Шу күни шундақ әмәлгә ашурулидуки, — дәйду Рәб Пәрвәрдигар,
\m — Қуяшни чүштә патқузимән,
\m Зиминни шу очуқ күндә қараңғулаштуримән.
\m
\v 10 Һейтлириңларни мусибәткә,
\m Һәммә нахшилириңларни аһ-зарларға айландуриветимән;
\m Һәммә адәмниң чатриқи үстини бөз рәхт билән ориғузимән,
\m Һәр бир адәмниң бешида тақирлиқ пәйда қилимән;
\m Бу матәмни йәккә-йеганә бир оғулниң матимидәк,
\m Һейтниң ахирини дәрд-әләмлик бир күн қиливетимән.\f □ \fr 8:10 \fr*\ft \+bd «Һәммә адәмниң чатриқи үстини бөз рәхт билән ориғузимән»\+bd* — «бөз рәхт»кә орунивелиш, чачларни чүшүриветиш қаттиқ матәмни яки товва қилишни билдүриду. \+bd «Бу матәмни йәккә-йеганә бир оғулниң матимидәк... қиливетимән»\+bd* — бешарәттә өлгән «йәккә-йеганә оғул» зади кимду? Мәзкур соал Исраил үчүн дәвирдин-дәвиргә башни қатуридиған мәсилә.\ft*\f*
\b
\m
\s1 Сүргүн болуп, Худаниң сөзидин айрилиш
\m
\v 11 Мана, шундақ күнләр келидуки, — дәйду Рәб Пәрвәрдигар,
\m Зиминға қәһәтчиликни әвәтимән, —
\m — Нанға болған қәһәтчилик әмәс, яки суға болған чаңқашму әмәс, бәлки Пәрвәрдигарниң сөз-каламини аңлашқа болған қәһәтчиликни әвәтимән.
\m
\v 12 Шуниң билән улар деңиздин деңизға, шималдин шәриққә кезип маңиду,
\m Улар Пәрвәрдигарниң сөз-каламини издәп уян-буян жүрүп, уни тапалмайду.\f □ \fr 8:12 \fr*\ft \+bd «кезип маңиду»\+bd* — яки «сәрсан болуп маңиду» яки «әләңшип маңиду». \+bd «Шуниң билән улар деңиздин деңизға, шималдин шәриққә кезип маңиду, улар Пәрвәрдигарниң сөз-каламини ... тапалмайду»\+bd* — биринчидин, «деңиздин деңизға» дегәнлик бәлким ««оттура деңиз»дин «өлүк деңиз»ға», йәни «ғәриптин шәриққә» дәп билдүриду. Тексттә «җәнупқа» тилға елинмайду. Бәлким бу Исраилдикиләрниң һакавурлуғини көрситиду — улар Йәһудадин, яки Йәһудадин кәлгән пәйғәмбәрдин (мәсилән, Амостин) һәқиқәтни издимәйду. \ft*\fp Толуқ бешарәт бәлким Йәһудийларниң кейинки дәвирләрдики, болупму һазирқи умумий әһвалини көрсәткән болса керәк — улар Инҗилни, йәни «хуш хәвәр»ни қобул қилмиғачқа, өзлири тартқан азап-оқубәтлиригә һеч чүшәнчә тапалмайду.\fp*\f*
\m
\v 13 Шу күни гөзәл қизлар һәм жигитләрму уссузлуқтин һалидин кетиду;
\m
\v 14 Һәм Самарийәниң гунайиниң \add нами\add* билән қәсәм ичкәнләр,
\m Йәни «Илаһиңниң тириклиги билән, и Дан», яки «Бәәр-Шебадики \add илаһий\add* тирик йол билән!» дәп қәсәм ичкәнләр болса —
\m Улар жиқилиду, орнидин һәргиз қайтидин туралмайду.\f □ \fr 8:14 \fr*\ft \+bd «Самарийәниң гунайиниң нами билән қәсәм ичкәнләр»\+bd* — «Самарийәниң гунайи» уларниң бутлиридин бири болса керәк. \ft*\fp \+bd «Бәәр-шебадики илаһий тирик йол билән!»\+bd* — ибраний тилида «Бәәр-Шебадики йолниң тириклиги билән» дейилиду. \fp*\fp «Данниң илаһи» һәм «Бәәр-Шебадики илаһий тирик йол» — шу икки йәрниң бутлирини көрситиду. \fp*\fp «Йол» ибраний тилида «дәрәк» дегән сөз билән ипадилиниду. Уйғур тилидики «тәриқә» вә «тәриқәт» дегән сөзләр әрәб тили арқилиқ мошу сөздин кәлгән.\fp*\f* \x + \xo 8:14 \xo*\xt Ам. 5:5\xt*\x*
\b
\b
\m
\c 9
\s1 Сахтипәзлик үстигә қилинған җәң
\m
\v 1 Мән Рәбниң қурбангаһниң йенида турғинини көрдум; У мундақ деди: —
\m — Түврүкләрниң башлирини уруңлар, босуғилар силкингичә уруңлар,
\m Уларни \add ибадәтханидикиләрниң\add* башлириға чүшүрүп, парә-парә қилиңлар!
\m Мән шу \add бутпәрәсләр\add*дин әң ахирда қалғанлириниму қилич билән өлтүримән;
\m Улардин қачай дегәнләр қачалмайду,
\m Улардин қутулай дегәнләр қутулуп чиқалмайду.\f □ \fr 9:1 \fr*\ft \+bd «Мән Рәбниң қурбангаһниң йенида турғинини көрдум; У мундақ деди: — Түврүкләрниң башлирини уруңлар, босуғилар силкингичә уруңлар, уларни ибадәтханидикиләрниң башлириға чүшүрүп, парә-парә қилиңлар!»\+bd* — бу ишлар, шүбһисизки, Бәйт-Әлдики (бутпәрәслик соруни қилинған, бирақ «Пәрвәрдигарниң нами» билән аталған) ибадәтханида болиду. Мошу буйруқ кимгә берилгәнлиги ениқ дейилмиди; бәлким пәриштиләргә берилгән болуши мүмкин. Ибадәтханиниң бузулуши бәлким йәр тәврәш билән мунасивәтлик (5-айәтни көрүң).\ft*\f*
\m
\v 2 Улар тәһтисара ичигә тешип кирсә, қолум әшу йәрдин уларни тартип чиқириду;
\m Улар асманға ямишип чиқса, Мән шу йәрдин уларни тартип чүшүримән;\f □ \fr 9:2 \fr*\ft \+bd «тәһтисара»\+bd* — өлгәнләрниң роһлири баридиған җай.\ft*\f* \x + \xo 9:2 \xo*\xt Зәб. 138:8-12\xt*\x*
\m
\v 3 Улар Кармәл чоққисиға мөкүвалсиму, Мән уларни издәп шу йәрдин алимән;
\m Улар деңиз тегидә нәзиримдин йошурунувалған болсиму,
\m Мән иланни буйруймән, у уларни чақиду;\f □ \fr 9:3 \fr*\ft \+bd «Улар деңиз тегидә нәзиримдин йошурунувалған болсиму, Мән иланни буйруймән, у уларни чақиду»\+bd* — «Йәш.» 27:1ни көрүң.\ft*\f*
\m
\v 4 Дүшмәнлиригә әсиргә чүшкән болсиму,
\m Мән шу йәрдә қилични буйруймән, у уларни өлтүриду;
\m Мән яхшилиқни әмәс, бәлки яманлиқни йәткүзүш үчүн көзлиримни уларға тикимән. \x + \xo 9:4 \xo*\xt Йәр. 44:11\xt*\x*
\m
\v 5 Самави қошунларниң Сәрдари болған Рәб Пәрвәрдигар,
\m Зиминға тәккүчи болса дәл Униң Өзидур;
\m У тегиши биләнла, зимин ерип кетиду, униңда туруватқанларниң һәммиси матәм тутиду;
\m Зимин Нил дәриясидәк өрләп кетиду —
\m Мисирниң дәриясидәк \add өркәшләп\add*, андин чөкүп кетиду.\f □ \fr 9:5 \fr*\ft \+bd «У тегиши биләнла, зимин ерип кетиду, униңда туруватқанларниң һәммиси матәм тутиду; зимин Нил дәриясидәк өрләп кетиду...»\+bd* — мошу айәттә йәр тәврәш тоғрилиқ йәнә бир бешарәт берилиду.\ft*\f*
\m
\v 6 Равақлирини әршләргә селип, асман гүмбизини йәр йүзигә бекиткүчи Шудур;
\m Деңиздики суларни чақирип, уларни йәр йүзигә қуйғучи Удур;
\m Пәрвәрдигар Униң намидур.\x + \xo 9:6 \xo*\xt Зәб. 103:3, 13; Ам. 5:8\xt*\x*
\m
\v 7 Силәр Маңа нисбәтән Ефиопийә балилириға охшаш әмәсму, и Исраил балилири?
\m Мән Исраилни Мисирдин елип чиқарған әмәсму?
\m Филистийләрни Крет арилидин, Сурийәликләрни Кир шәһиридин чиқарған әмәсму?\f □ \fr 9:7 \fr*\ft \+bd «Силәр Маңа нисбәтән Ефиопийә балилириға охшаш әмәсму, и Исраил балилири? Мән Исраилни Мисирдин елип чиқарған әмәсму? Филистийләрни Крет арилидин, Сурийәликләрни Кир шәһиридин чиқарған әмәсму?»\+bd* — «Крет арили» — ибраний тилида «Кафтор». \ft*\fp Толуқ айәтниң мәнаси: — Исраиллар «Худа бизни Мисирдин алаһидә чиқарған» дегән ойда болуп, «Немини қилишимиздин қәтъийнәзәр, биз йәнила Худаниң алаһидә хәлқи болимиз, һеч немә бизгә тәгмәйду» дегән хата ойға келип қалған болса керәк. Худа мошу йәрдә, башқа әлләрни («капир» әлләрни) башқа йәрләрдин (җүмлидин Мисирдин жирақ җайлардин), елип чиқардим, дәйду. Шуңа, мәлум бир әл бир йәрдин башқа бир йәргә йөткилип чиққан болсиму, бу иш уларниң қалтислиғини испатлимайду. Әлниң жутлирини бекиткүчи болса пәқәт Худа Өзидур.\fp*\f*
\m
\v 8 Қараңлар, Рәб Пәрвәрдигарниң көзи «гунакар падишалиқ» үстигә чүшти —
\m Мән йәр йүзидин уни йоқитимән;
\m Лекин Мән Яқуп җәмәтини толуқ йоқитивәтмәймән, — дәйду Пәрвәрдигар.
\m
\v 9 Чүнки қараңлар, Мән буйруқ чүшүримән,
\m Шуниң билән худди бириси данни ғәлвирдә тасқиғандәк, Исраил җәмәтини әлләр арисида тасқаймән,
\m Бирақ улардин әң кичигиму йәргә чүшүп кәтмәйду. \f □ \fr 9:9 \fr*\ft \+bd «Шуниң билән худди бириси данни ғәлвирдә тасқиғандәк, Исраил җәмәтини әлләр арисида тасқаймән, бирақ улардин әң кичигиму йәргә чүшүп кәтмәйду»\+bd* — буғдай данлири ғәлвирдин өтүп кетиду, ташлар қалиду. Бу айәтниң мәнаси, шүбһисизки, Худа қиммити бар болған барлиқ буғдай данлирини (һәқиқий етиқатчиларни) жиғип сақлайду (10-айәтни көрүң). Сүзүлүп қалғанлири (ташлар) ташливетилиду.\ft*\f* 
\v 10 \add Һалбуки\add*, хәлқимниң барлиқ гунакарлири, йәни: «Күлпәт бизгә һәргиз йеқинлашмайду, бешимизға чүшмәйду» дегүчиләр қилич тегидә өлиду.
\b
\m
\s1 Адәмни һәйрануһәс қилидиған вәдә — ахирқи заманлар
\m
\v 11 Шу күни Мән Давутниң жиқилған кәписини йеңибаштин тикләймән,
\m Униң йериқлирини етимән;
\m Уни харабиликтин оңшап,
\m Әйни замандики петидәк қуримән.\f □ \fr 9:11 \fr*\ft \+bd «Давутниң жиқилип чүшкән кәписини йеңибаштин тикләймән»\+bd* — бу бешарәт: (1) Давут пәйғәмбәрдин болған падишалиқ наһайити аҗиз болуп андин түгишидиғанлиғини (жиқилидиғанлиғини) көрситиду (Амос пәйғәмбәрдин 150 жил кейин шундақ болған); (2) ахирқи заманларда Худаниң Давутниң бир әвладини елип тәхткә олтарғузуп, Исраилни қайтидин бир падишалиқ қилидиғанлиғини көрситиду. Бу падишалиқ барлиқ қалған әлләрни башқуриду (12-айәттә көрситилиду). Бу әлләрниң һәммиси Худаға ибадәт қилиду, униң нами билән атилиду (12-айәт). «Қошумчә сөз»имизниму көрүң.\ft*\f* \x + \xo 9:11 \xo*\xt Рос. 15:16\xt*\x*
\m
\v 12 Шуниң билән улар Едомниң қалдисиға һәмдә намим билән аталған барлиқ әлләргә егидарчилиқ қилиду, — дәйду буни беҗиргүчи Пәрвәрдигар.
\m
\v 13 Мана шундақ күнләр келидуки, — дәйду Пәрвәрдигар,
\m — Йәр һайдиғучи һосул жиққучиға йетишивалиду,
\m Үзүмләрни чәйлигүчи уруқ чачқучиға йетишивалиду;
\m Тағлар йеңи шарапни темитип,
\m Барлиқ дөң-егизликләр ерип кетиду.\f □ \fr 9:13 \fr*\ft \+bd «Үзүмләрни чәйлигүчи уруқ чачқучиға йетишивалиду»\+bd* — «үзүмләрни чәйлигүчи» үзүм шараби чиқириш үчүн үзүмләрни көлчәккә қоюп дөссәйдиған адәмләр. \+bd «йәр һайдиғучи һосул жиққучиға йетишивалиду, үзүмләрни чәйлигүчи уруқ чачқучиға йетишивалиду»\+bd* — демәк, һосулни жиғип болушқа көп вақит кетиду. Һосул елиш адәттә Март, Апрел айлирида башлиниду. Йәр һайдаш адәттә Өктәбр, Ноябрда болиду. Бирақ һосулни йеғивелиш йәр һайдаш башланған вақитқичә техи түгимәйду; үзүм чәйләш вақти адәттә Синтәбр ейида болиду. Лекин ахирқи заманда үзүм чәйләш уруқ чечиш вақтиғичә, йәни Ноябр, Декабр айлириғичә давамлишиду. \+bd «Барлиқ дөң-егизликләр ерип кетиду»\+bd* — бу ибарә бәлким сүт вә шарап шунчә мол болиду, мевә ширнилири еқип туриду, тағлар вә дөңләр «ерип кетиватқан»дәк көрүниду, дегән мәнидә. Бу айәт «Йо.» 3:18-айәттин нәқил кәлтүрүлгән.\ft*\f* \x + \xo 9:13 \xo*\xt Йо. 3:18\xt*\x*
\m
\v 14 Вә хәлқим Исраилни асарәттин қутулдуруп, азатлиққа ериштүримән;
\m Улар харап шәһәрләрни қайта қуруп, уларда маканлишиду;
\m Улар үзүмзарларни тикип, уларниң шарабини ичиду;
\m Улар бағларни бәрпа қилип, мевисини йәйду.\f □ \fr 9:14 \fr*\ft \+bd «Вә хәлқим Исраилни асарәттин қутулдуруп, азатлиққа ериштүримән; улар харап шәһәрләрни қайта қуруп,... улар бағларни бәрпа қилип, мевисини йәйду»\+bd* — бу улуқ вәдә 4:9, 5:11, 5:27, 8:2-айәтләрдә хатириләнгән җазаларни йүздәйүз өзгәртиду. Ахир берип Худа Өз хәлқини гунадин қутқузуп, пакландуриду вә шуниң билән У улар арисида пүтүнләй улуқлиниду.\ft*\f*
\m
\v 15 Мән уларни өз зимини үстигә тикимән,
\m Улар Мән уларға ата қилған зиминдин һәргиз қайтидин жулуветилмайду — дәйду Пәрвәрдигар сениң Худайиң.\x + \xo 9:15 \xo*\xt Йәр. 32:41\xt*\x*