\id MRK
\h ماركۇس 
\toc1 ماركۇس 
\toc2 ماركۇس 
\toc3 مار. 
\mt1 ماركۇس  
\c 1
\s1 «ماركۇس بايان قىلغان خۇش خەۋەر» •••• چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيانىڭ تەلىم بېرىشى  
\r مات. 3‏:1-12؛ لۇقا 3‏:1-9، 15-17؛ يـۇھ. 1‏:19-28  
\m
\v 1 خۇدانىڭ ئوغلى ئەيسا مەسىھنىڭ خۇش خەۋىرىنىڭ باشلىنىشى: \f □ \fr 1:1 \ft \+bd  «ئەيسا مەسىھنىڭ خۇش خەۋىرى»\+bd* ــ ئۆزى ئېلىپ كەلگەن، ئۆزى توغرۇلۇق خۇش خەۋەردۇر. \+bd «خۇش خەۋىرىنىڭ باشلىنىشى»\+bd* ــ ماركۇس ئەيسا مەسىھ توغرۇلۇق بۇ خۇش خەۋەرنىڭ ئۆزى خۇدا ئالەمنى ياراتقىنىدەك يېڭى بىر باشلىنىش كەلدى، دەپ كۆرسەتمەكچى بولۇشى مۇمكىن («يار.» 1:1).\f*  
\v 2 يەشايا پەيغەمبەرنىڭ يازمىسىدا خاتىرىلەنگەندەك: ــ  
\b  
\m «مانا، ئالدىڭدا ئەلچىمنى ئەۋەتىمەن.  
\m ئۇ سېنىڭ يولۇڭنى ئالدىنئالا تەييارلايدۇ.\f □ \fr 1:2 \ft \+bd «مانا، ئالدىڭدا ئەلچىمنى ئەۋەتىمەن. ئۇ سېنىڭ يولۇڭنى ئالدىنئالا تەييارلايدۇ»\+bd* ــ سۆزلىگۈچى خۇدا ئۆزى، ئەلۋەتتە. مۇشۇ سۆزلەر ئاۋۋال «مىس.» 20:23 ھەم «مال.» 1:3دە كۆرۈنىدۇ.\f*  \x + \xo 1:2 \xt مىس. 23‏:20؛ مال. 3‏:1؛ مات. 11‏:10؛ لۇقا 7‏:27. \x*   
\m
\v 3 ئاڭلاڭلار، دالادا بىرسىنىڭ توۋلىغان ئاۋازىنى!  
\m ئۇ: «پەرۋەردىگارنىڭ يولىنى تەييارلاڭلار،  
\m ئۇنىڭ ئۈچۈن چىغىر يوللىرىنى تۈپتۈز قىلىڭلار!» ــ دەيدۇ».\f □ \fr 1:3 \ft \+bd «ئاڭلاڭلار، دالادا بىرسىنىڭ توۋلىغان ئاۋازىنى! ئۇ: «پەرۋەردىگارنىڭ يولىنى تەييارلاڭلار، *ئۇنىڭ ئۈچۈن چىغىر يوللىرىنى تۈپتۈز قىلىڭلار!»\+bd* ــ «يەش.» 3:40.\f*  \x + \xo 1:3 \xt يەش. 40‏:3؛ مات. 3‏:3؛ لۇقا 3‏:4؛ يـۇھ. 1‏:23. \x*   
\b  
\m
\v 4 كىشىلەرنى چۆمۈلدۈرۈش ئېلىپ بارىدىغان يەھيا \add پەيعەمبەر\add* چۆل-باياۋاندا پەيدا بولۇپ، گۇناھلارغا كەچۈرۈم ئېلىپ كېلىدىغان، توۋا قىلىشنى بىلدۈرىدىغان \add سۇغا\add* «چۆمۈلدۈرۈش»نى جاكارلاشقا باشلىدى.\f □ \fr 1:4 \ft \+bd «يەھيا پەيعەمبەر چۆل-باياۋاندا پەيدا بولۇپ...»\+bd* ــ ئەرەبچە «يەھيا» دېگەن ئىسىم ئىبرانىي تىلىدا ۋە گرېك تىلىدا ئۇچرايدىغان «يۇھاننا» دېگەن ئىسىمدۇر؛ مەنىسى، «پەرۋەردىگارنىڭ مېھىر-شەپقىتى»دۇر. \+bd ««گۇناھلارغا كەچەرۈم ئېلىپ كېلىدىغان، توۋا قىلىشنى بىلدۈرىدىغان «چۆمۈلدۈرۈش»»\+bd* ــ «چۆمۈلدۈرۈش» بولسا، سۇغا چۆمۈلدۈرۈشنى كۆرسىتىدۇ. باشقىچە ئېيتقاندا، «يامان يوللىرىڭلاردىن يېنىپ، توۋا قىلىڭلار! توۋا قىلغانلىقىڭلارنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن سۇغا چۆمۈلدۈرۈشنى قوبۇل قىلىڭلار. شۇنداق قىلغاندا، خۇدا سىلەرنى كەچۈرۈم قىلىدۇ!» ــ دېگەندەك.\f*  \x + \xo 1:4 \xt مات. 3‏:1؛ لۇقا 3‏:3؛ يـۇھ. 3‏:23. \x*   
\m
\v 5 پۈتۈن يەھۇدىيە ئۆلكىسىدىكىلەر ۋە پۈتكۈل يېرۇسالېم شەھىرىدىكىلەر ئۇنىڭ ئالدىغا چىقىپ، گۇناھلىرىنى ئىقرار قىلىشى بىلەن ئۇنىڭ تەرىپىدىن ئىئوردان دەرياسىدا چۆمۈلدۈرۈلدى.\x + \xo 1:5 \xt مات. 3‏:5؛ لۇقا 3‏:7. \x*  
\v 6 يەھيا بولسا تۆگە يۇڭىدىن قىلىنغان كىيىم كىيگەن، بېلىگە كۆن تاسما باغلىغانىدى؛ يېمەكلىكى چېكەتكە بىلەن ياۋا ھەرە ھەسىلى ئىدى.\x + \xo 1:6 \xt 2پاد. 1‏:8؛ لاۋ. 11‏:22؛ مات. 3‏:4. \x*  
\v 7 ئۇ مۇنداق دەپ جاكارلايتتى:  
\m ــ مەندىن قۇدرەتلىك بولغان بىرى مەندىن كېيىن كېلىدۇ. مەن ھەتتا ئېڭىشىپ كەشلىرىنىڭ بوغقۇچىنى يېشىشكىمۇ لايىق ئەمەسمەن!\x + \xo 1:7 \xt مات. 3‏:11؛ لۇقا 3‏:16؛ يـۇھ. 1‏:27. \x*  
\v 8 مەن سىلەرنى سۇغىلا چۆمۈلدۈرىمەن، لېكىن ئۇ سىلەرنى مۇقەددەس روھقا چۆمۈلدۈرىدۇ.\x + \xo 1:8 \xt يەش. 44‏:3؛ يو. 2‏:29،28؛ مات. 3‏:11؛ روس. 1‏:5؛ 2‏:4؛ 11‏:16،15؛ 19‏:4. \x*   
\b  
\m  
\s1 مەسىھنىڭ چۆمۈلدۈرۈلۈشى ۋە سىنىلىشى  
\r مات. 3‏:13-17؛ لۇقا 3‏:21-22  
\m
\v 9 شۇ كۈنلەردە، ئەيسا گالىلىيە ئۆلكىسىنىڭ ناسارەت شەھىرىدىن كېلىپ، يەھيا تەرىپىدىن ئىئوردان دەرياسىدا چۆمۈلدۈرۈلدى.  
\v 10 ئۇ سۇدىن چىققاندىلا، ئاسمانلارنىڭ يېرىلىپ، روھنىڭ كەپتەر قىياپىتىدە چۈشۈپ، ئۆز ئۈستىگە قونۇۋاتقانلىقىنى كۆردى. \f □ \fr 1:10 \ft \+bd «روھنىڭ كەپتەر قىياپىتىدە چۈشۈپ، ئۆز ئۈستىگە قونۇۋاتقانلىقىنى كۆردى»\+bd* ــ «روھ» خۇدانىڭ روھى، مۇقەددەس روھنى كۆرسىتىدۇ. \+bd «كەپتەر قىياپىتىدە»\+bd* ــ ياكى «پاختەك قىياپىتىدە». گرېك تىلىدا بۇ قۇش «پېرىستېرا» دەپ ئاتىلىدۇ. «پېرىستېرا» گرېك تىلىدا ھەم كەپتەرنى ھەم پاختەكنىمۇ كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 1:10 \xt مات. 3‏:16؛ لۇقا 3‏:21؛ يـۇھ. 1‏:32. \x*  
\v 11 شۇنىڭ بىلەن ئاسمانلاردىن: «سەن مېنىڭ سۆيۈملۈك ئوغلۇم، مەن سەندىن تولۇق خۇرسەنمەن!» دېگەن بىر ئاۋاز ئاڭلاندى.\x + \xo 1:11 \xt زەب. 2‏:7؛ يەش. 42‏:1؛ مات. 3‏:17؛ 17‏:5؛ مار. 9‏:7؛ لۇقا 3‏:22؛ 9‏:35؛ كول. 1‏:13؛ 2پېت. 1‏:17. \x*   
\m
\v 12 ۋە روھ دەرھال ئۇنى چۆل-باياۋانغا سۈيلەپ چىقاردى. \f □ \fr 1:12 \ft \+bd «ۋە روھ دەرھال ئۇنى چۆل-باياۋانغا سۈيلەپ چىقاردى»\+bd* ــ «روھ» ــ خۇدانىڭ روھى، مۇقەددەس روھنى كۆرسىتىدۇ. \+bd «....روھ دەرھال ئۇنى چۆل-باياۋانغا سۈيلەپ چىقاردى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «...روھ دەرھال ئۇنى چۆل-باياۋانغا ئىتتىرىپ چىقاردى» دېيىلىدۇ.\f*  \x + \xo 1:12 \xt مات. 4‏:1؛ لۇقا 4‏:1. \x*  
\v 13 ئۇ چۆلدە قىرىق كۈن تۇرۇپ، شەيتان تەرىپىدىن سىنىلىپ تۇراتتى. ئۇ شۇ يەردە ياۋايى ھايۋانلار بىلەن بىللە ئىدى؛ شۇ كۈنلەردە پەرىشتىلەر ئۇنىڭ خىزمىتىنى قىلدى.\f □ \fr 1:13 \ft \+bd «ئۇ چۆلدە قىرىق كۈن تۇرۇپ، شەيتان تەرىپىدىن سىنىلىپ تۇراتتى»\+bd* ــ بۇ ئايەتكە قارىغاندا، ئۇ چۆل-باياۋاندا قىرىق كۈن تۇرغاندا، شەيتاننىڭ سىناقلىرى توختىماي داۋاملاشتۇرۇلغانىدى. «ماتتا» ۋە «لۇقا»دا خاتىرىلەنگەن سىناقلار بۇ قىرىق كۈننىڭ ئاخىرىدا كەلگەن بولۇپ، سىناقلار ئەۋجىگە چىققانىدى.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ تۆت بېلىقچىنى چاقىرىشى  
\r مات. 4‏:12-22؛ لۇقا 4‏:14-15؛ 5‏:1-11  
\m
\v 14‏-15 ئەمدى يەھيا سولانغاندىن كېيىن، ئەيسا گالىلىيە ئۆلكىسىگە بېرىپ: «ۋاقىت-سائىتى توشتى، خۇدانىڭ پادىشاھلىقى يېقىنلاشتى! توۋا قىلىڭلار، خۇش خەۋەرگە ئىشىنىڭلار!» دەپ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنىڭ خۇش خەۋىرىنى جاكارلاشقا باشلىدى.\f □ \fr 1:14‏-15 \ft \+bd «خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنىڭ خۇش خەۋىرى»\+bd* ــ ياكى «خۇدانىڭ خۇش خەۋىرى».\f*  \x + \xo 1:14‏-15 \xt مات. 4‏:12؛ لۇقا 4‏:14؛ يـۇھ. 4‏:43. \x*   
\m
\v 16 \add شۇ كۈنلەردە\add* ئۇ گالىلىيە دېڭىزى بويىدا كېتىۋېتىپ، سىمون بىلەن ئىنىسى ئاندرىياسنى كۆردى. ئۇلار بېلىقچى بولۇپ، دېڭىزغا تور تاشلاۋاتاتتى.\f □ \fr 1:16 \ft \+bd «ئۇلار بېلىقچى بولۇپ، دېڭىزغا تور تاشلاۋاتاتتى»\+bd* ــ مۇشۇ خىل تور ئادەتتە كېمىنىڭ كەينىدىن تارتىلاتتى.\f*  \x + \xo 1:16 \xt مات. 4‏:18. \x*  
\v 17 ئەيسا ئۇلارغا:  
\m ــ مېنىڭ كەينىمدىن مېڭىڭلار, مەن سىلەرنى ئادەم تۇتقۇچى بېلىقچى قىلىمەن! ــ دېدى. \f □ \fr 1:17 \ft \+bd «مەن سىلەرنى ئادەم تۇتقۇچى بېلىقچى قىلىمەن!»\+bd* ــ «ئادەمنى تۇتقۇچى» مۇشۇ يەردە «تۇتۇش» زىيان يەتكۈزۈش ياكى ئۇلاردىن پايدىلىنىش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۇلارنى شەيتاننىڭ ئىلكىدىن ئېلىپ قۇتقۇزۇشنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 1:17 \xt يەر. 16‏:16؛ ئ‍ەز. 47‏:10. \x*  
\v 18 ئۇلار شۇئان تورلىرىنى تاشلاپ، ئۇنىڭغا ئەگىشىپ ماڭدى. \x + \xo 1:18 \xt مات. 19‏:27؛ مار. 10‏:28؛ لۇقا 5‏:11؛ 18‏:28. \x*  
\v 19 ئۇ شۇ يەردىن بىرئاز ئۆتۈپ زەبەدىينىڭ ئوغلى ياقۇپنى ئىنىسى يۇھاننا بىلەن كۆردى. بۇ ئىككىسى كېمىدە تۇرۇپ تورلىرىنى ئوڭشاۋاتاتتى. \x + \xo 1:19 \xt مات. 4‏:21. \x*  
\v 20 ئۇ شۇئان ئۇلارنىمۇ چاقىردى. ئۇلار ئاتىسى زەبەدىينى مەدىكارلار بىلەن بىللە كېمىدە قالدۇرۇپ، ئۆزلىرى ئۇنىڭ بىلەن ماڭدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ جىن چاپلاشقان ئادەمنى ئازاد قىلىشى  
\r لۇقا 4‏:31-37  
\m
\v 21 ئۇلار كەپەرناھۇم شەھىرىگە كىردى. شابات كۈنى ئۇ ئۇدۇل سىناگوگقا كىرىپ، تەلىم بېرىشكە باشلىدى. \f □ \fr 1:21 \ft \+bd «ئۇ ئۇدۇل سىناگوگقا كىرىپ، تەلىم بېرىشكە باشلىدى»\+bd* ــ «سىناگوگ»لار ــ يەھۇدىيلارنىڭ ئىبابەت قىلىشقا يىغىلىدىغان جايلىرى. «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 1:21 \xt مات. 4‏:13؛ لۇقا 4‏:31. \x*  
\v 22 خالايىق ئۇنىڭ تەلىمىگە ھەيرانۇھەس بولۇشتى. چۈنكى ئۇنىڭ تەلىملىرى تەۋرات ئۇستازلىرىنىڭكىگە ئوخشىمايتتى، بەلكى تولىمۇ نوپۇزلۇق ئىدى.\x + \xo 1:22 \xt مات. 7‏:28؛ لۇقا 4‏:32. \x*   
\m
\v 23 سىناگوگتا ناپاك روھ چاپلاشقان بىر ئادەم بار ئىدى. ئۇ:\f □ \fr 1:23 \ft \+bd «ناپاك روھ»\+bd* ــ جىننى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە. ئەمما بۇنداق ئىبارە جىنلارنىڭ ئەينى ناپاكلىقىنى تەكىتلەيدۇ.\f*  \x + \xo 1:23 \xt لۇقا 4‏:33. \x*   
\m
\v 24 ــ ئى ناسارەتلىك ئەيسا، بىز بىلەن كارىڭ بولمىسۇن! سەن بىزنى يوقاتقىلى كەلدىڭمۇ؟ مەن سېنىڭ كىملىكىڭنى بىلىمەن، سەن خۇدانىڭ مۇقەددەس بولغۇچىسىسەن! ــ دەپ توۋلايتتى.   
\m
\v 25 لېكىن ئەيسا \add جىنغا\add* تەنبىھ بېرىپ: ــ ئاغزىڭنى يۇم، بۇ ئادەمدىن چىق! ــ دېدى.   
\m
\v 26 ناپاك روھ ھېلىقى ئادەمنىڭ تېنىنى تارتىشتۇرۇپ، قاتتىق ۋارقىرىغىنىچە ئۇنىڭدىن چىقىپ كەتتى.   
\m
\v 27 خالايىق ھەممىسى بۇنىڭدىن ئىنتايىن ھەيران بولۇپ، ئۆزئارا غۇلغۇلا قىلىشىپ:  
\m ــ بۇ قانداق ئىش؟ يېڭى بىر تەلىمغۇ! چۈنكى ئۇ ھوقۇق بىلەن ھەتتا ناپاك روھلارغىمۇ بۇيرۇق قىلالايدىكەن، ئۇلارمۇ ئۇنىڭ سۆزىگە بويسۇنىدىكەن، ــ دېيىشتى.  
\v 28 بۇنىڭدىن ئۇنىڭ شۆھرىتى شۇ ھامان پۈتۈن گالىلىيە ئۆلكىسىنىڭ ئەتراپىغا پۇر كەتتى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ سىموننىڭ ئۆيىدە بىمارلارنى ساقايتىشى  
\r مات. 8‏:14-17؛ لۇقا 4‏:38-41  
\m
\v 29 ئۇلار سىناگوگدىن چىقىپلا، ياقۇپ ۋە يۇھاننا بىلەن سىمون ۋە ئاندرىياسنىڭ ئۆيىگە باردى. \x + \xo 1:29 \xt مات. 8‏:14؛ لۇقا 4‏:38. \x*  
\v 30 ئەمما سىموننىڭ قېينئانىسى قىزىتما ئىچىدە يېتىپ قالغانىدى. ئۇلار دەرھال ئۇنىڭ ئەھۋالىنى \add ئەيساغا\add* ئېيتتى.  
\v 31 ئۇ ئايالنىڭ قېشىغا بېرىپ، قولىدىن تۇتۇپ، يۆلەپ ئۆرە تۇرغۇزدى. ئۇنىڭ قىزىتمىسى دەرھال ياندى ۋە ئۇ ئۇلارنى كۈتۈشكە كىرىشتى.   
\m
\v 32 كەچقۇرۇن كۈن پاتقاندا، كىشىلەر بارلىق ئاغرىقلارنى ۋە جىن چاپلاشقانلارنى ئۇنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كېلىشتى. \f □ \fr 1:32 \ft \+bd «كەچقۇرۇن كۈن پاتقاندا، كىشىلەر بارلىق ئاغرىقلارنى ۋە جىن چاپلاشقانلارنى ئۇنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كېلىشتى»\+bd* ــ شۇ كۈنى «شابات كۈنى» (دەم ئېلىش كۈنى) بولۇپ، خەلق بىمارلارنى ئەيسانىڭ ئالدىغا كۆتۈرۈپ ئاپىرىش ئۈچۈن كەچقۇرۇنغىچە كۈتكەنىدى. ئىبرانىيلارغا نىسبەتەن «يېڭى بىر كۈن» كەچقۇرۇندا باشلىنىدۇ.\f*  \x + \xo 1:32 \xt مات. 8‏:16؛ لۇقا 4‏:40. \x*  
\v 33 پۈتۈن شەھەردىكىلەر ئىشىك ئالدىغا توپلاشقانىدى.  
\v 34 شۇنىڭ بىلەن ئۇ ھەر تۈرلۈك كېسەللەرگە گىرىپتار بولغان نۇرغۇن كىشىلەرنى ساقايتتى ۋە نۇرغۇن جىنلارنى كىشىلەردىن ھەيدىۋەتتى. لېكىن ئۇ جىنلارنىڭ گەپ قىلىشقا يول قويمىدى، چۈنكى ئۇلار ئۇنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى بىلىشەتتى.   
\b  
\m  
\s1 دۇئا قىلىش، تەلىم بېرىش  
\r لۇقا 4‏:42-44  
\m
\v 35 ئەتىسى ئەتىگەن تاڭ تېخى ئاتماستىنلا، ئۇ ئورنىدىن تۇرۇپ، \add شەھەردىن\add* چىقىپ، خىلۋەت بىر جايغا بېرىپ دۇئا-تىلاۋەت قىلدى. \x + \xo 1:35 \xt مات. 14‏:23؛ لۇقا 4‏:42. \x*  
\v 36 سىمون بىلەن ئۇنىڭ ھەمراھلىرى ئۇنى ئىزدەپ چىقتى.  
\v 37 ئۇنى تاپقاندا:  
\m ــ ھەممە ئادەم سېنى ئىزدىشىۋاتىدۇ! ــ دېيىشتى.  
\v 38 ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ باشقا يەرلەرگە، ئەتراپتىكى يېزىلاردىمۇ سۆز-كالامنى جاكارلىشىم ئۈچۈن بارايلى. چۈنكى مەن دەل مۇشۇ ئىش ئۈچۈن كېلىشىم، ــ دېدى. \f □ \fr 1:38 \ft \+bd «چۈنكى مەن دەل مۇشۇ ئىش ئۈچۈن كېلىشىم»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «چۈنكى مەن دەل مۇشۇ ئىش ئۈچۈن چىقىشىم».\f*  \x + \xo 1:38 \xt يەش. 61‏:1؛ لۇقا 4‏:18؛43. \x*  
\v 39 شۇنداق قىلىپ، ئۇ پۈتكۈل گالىلىيە ئۆلكىسىنى ئايلىنىپ، سىناگوگلىرىدا سۆز-كالامنى جاكارلايتتى ھەمدە جىنلارنى كىشىلەردىن ھەيدىۋېتەتتى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ماخاۋ كېسەلنى ساقايتىشى  
\r مات. 8‏:1-4؛ لۇقا 5‏:12-16  
\m
\v 40 ماخاۋ كېسىلى بار بىر كىشى ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ يېلىنىپ، تىزلىنىپ تۇرۇپ:  
\m ــ ئەگەر خالىسىڭىز، مېنى كېسىلىمدىن پاك قىلالايسىز! ــ دەپ ئۆتۈندى.\f □ \fr 1:40 \ft \+bd «ماخاۋ كېسىلى بار بىر كىشى»\+bd* ــ «ماخاۋ كېسىلى» بىر خىل قورقۇنچلۇق تېرە كېسىلى بولۇپ، يەھۇدىيلار بۇ خىل كېسەلگە گىرىپتار بولغانلارنى ناپاك دەپ قاراپ ئۇلارغا قەتئىي يېقىنلاشمايتتى.\f*  \x + \xo 1:40 \xt مات. 8‏:2؛ لۇقا 5‏:12. \x*   
\m
\v 41 ئەيسا ئىچى ئاغرىغاچ قولىنى سوزۇپ ئۇنىڭغا تەگكۈزۈپ تۇرۇپ:  
\m ــ خالايمەن، پاك قىلىنغىن! ــ دېۋىدى،  
\v 42 شۇ سۆز بىلەنلا ماخاۋ كېسىلى دەرھال بىماردىن كېتىپ، ئۇ پاك قىلىندى.  
\v 43 ئۇ ئۇنىڭغا:  
\m ــ ھازىر بۇ ئىشنى ھېچكىمگە ئېيتما، بەلكى ئۇدۇل بېرىپ \add مەسئۇل\add* كاھىنغا ئۆزۈڭنى كۆرسىتىپ، كاھىنلاردا گۇۋاھلىق بولۇش ئۈچۈن، مۇسا بۇ كېسەلدىن پاكلانغانلارغا ئەمر قىلغان \add قۇربانلىقلارنى\add* سۇنغىن، ــ دەپ ئۇنى قاتتىق ئاگاھلاندۇرۇپ يولغا سالدى.\f □ \fr 1:43 \ft \+bd «مۇسا بۇ كېسەلدىن پاكلانغانلارغا ئەمر قىلغان قۇربانلىقنى سۇنغىن»\+bd* ــ مۇسا پەيغەمبەر تەۋرات قانۇنىدا شۇنداق ئەمرنى كۆرسەتكەن: ــ بىر ماخاۋ كېسىلى ساقايتىلغان بولسا، ئۇ مۇقەددەس ئىبادەتخانىغا بېرىپ، ئۆزىنىڭ ساقايتىلغانلىقىنى كاھىنغا كۆرسىتىپ، ئاندىن ماخاۋ كېسىلىدىن ساقايغانلار قىلىشقا تېگىشلىك قۇربانلىقلارنى سۇنۇشى كېرەك ئىدى. شۈبھىسىزكى، مۇسا پەيغەمبەردىن باشلاپ مەسىھ ئەيسا كەلگۈچە، بۇ مۇراسىم ھېچ ئۆتكۈزۈلۈپ باققان ئەمەس ئىدى. «لاۋ» 14-بابنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 1:43 \xt لاۋ. 13‏:2؛ 14‏:1. \x*   
\m
\v 45 بىراق ئۇ ئادەم چىقىپ، بۇ ئىشنى كۆپ يەرلەردە جار سېلىپ، كەڭ يېيىۋەتتى. شۇنىڭ بىلەن ئەيسا ھېچقانداق شەھەرگە ئوچۇق-ئاشكارا كىرەلمەي، بەلكى شەھەرلەر سىرتىدىكى خىلۋەت جايلاردا تۇرۇشقا مەجبۇر بولدى؛ خالايىق ھەر تەرەپتىن ئۇنىڭ يېنىغا توپلىشاتتى.   
\b  
\b  
\m  
\c 2
\s1 ئەيسانىڭ پالەچ ئادەمنى ساقايتىشى  
\r مات. 9‏:1-8؛ لۇقا 5‏:17-26  
\m
\v 1 بىرنەچچە كۈندىن كېيىن ئۇ قايتىدىن كەپەرناھۇمغا كىردى. ئۇ ئۆيدىكەن، دېگەن خەۋەر تارقىلىۋىدى،\x + \xo 2:1 \xt مات. 9‏:1؛ لۇقا 5‏:17. \x*  
\v 2 شۇنچە كۆپ ئادەم ئۇ يەرگە يىغىلدىكى، ھەتتا ئىشىك ئالدىدىمۇ پۇت دەسسىگۈدەك يەر قالمىغانىدى. ئۇ ئۇلارغا سۆز-كالام يەتكۈزۈۋاتاتتى.  
\v 3 مانا شۇ ئەسنادا، بىرنەچچە ئادەم ئۇنىڭ ئالدىغا بىر پالەچنى ئېلىپ كەلدى؛ ئۇنى ئۇلاردىن تۆتى كۆتۈرۈپ ئەكەلگەنىدى.\x + \xo 2:3 \xt مات. 9‏:1؛ لۇقا 5‏:18. \x*  
\v 4 ئادەمنىڭ كۆپلۈكىدىن ئۇنىڭغا يېقىنلىشالماي، ئۇلار ئۇنىڭ ئۈستىدىن ئۆگزىنى تېشىپ، تۆشۈك ئاچقاندىن كېيىن پالەچنى زەمبىل بىلەن \add ئەيسانىڭ ئالدىغا\add* چۈشۈردى.\f □ \fr 2:4 \ft \+bd «ئۇنىڭ ئۈستىدىن ئۆگزىنى تېشىپ، تۆشۈك ئاچقاندىن كېيىن...»\+bd* ــ ئاۋۋال ئۆگزىنىڭ كاھىشلىرىنى ئېلىشى كېرەك ئىدى.\f*  
\v 5 ئەمدى ئەيسا ئۇلارنىڭ ئىشەنچىنى كۆرۈپ پالەچكە:  
\m ــ بالام، گۇناھلىرىڭ كەچۈرۈم قىلىندى، ــ دېدى.   
\m
\v 6 لېكىن ئۇ يەردە ئولتۇرغان بەزى تەۋرات ئۇستازلىرى كۆڭلىدە گۇمانىي سوئاللارنى قويۇپ:  
\v 7 «بۇ ئادەم نېمە ئۈچۈن مۇنداق دەيدۇ؟ ئۇ كۇپۇرلۇق قىلىۋاتىدىغۇ! خۇدادىن باشقا كىممۇ گۇناھلارنى كەچۈرۈم قىلالىسۇن؟» دېيىشتى.\x + \xo 2:7 \xt زەب. 32‏:5؛ 51‏:2-4؛ يەش. 43‏:25. \x*   
\m
\v 8 ئەيسا شۇئان روھىدا ئۇلارنىڭ كۆڭۈللىرىدە شۇنداق گۇمانىي سوئاللارنى قويۇۋاتقانلىقىنى بىلىپ يېتىپ، ئۇلارغا مۇنداق دېدى:  
\m ــ سىلەر كۆڭۈلدە نېمىشقا شۇنداق سوئاللارنى قويىسىلەر؟  
\v 9 مۇشۇ پالەچكە: «گۇناھلىرىڭ كەچۈرۈم قىلىندى!» دېيىش ئاسانمۇ، ياكى «ئورنۇڭدىن تۇر، زەمبىل-كۆرپەڭنى يىغىشتۇرۇپ ماڭ!» دېيىش ئاسانمۇ؟  
\v 10 ئەمما ھازىر سىلەرنىڭ ئىنسانئوغلىنىڭ يەر يۈزىدە گۇناھلارنى كەچۈرۈم قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە ئىكەنلىكىنى بىلىشىڭلار ئۈچۈن، ــ ئۇ پالەچ كېسەلگە:   
\m
\v 11 ــ ساڭا ئېيتايكى، ئورنۇڭدىن تۇر، زەمبىل-كۆرپەڭنى يىغىشتۇرۇپ ئۆيۈڭگە قايت! ــ دېدى.  
\v 12 ئۇ دەرھال ئورنىدىن دەس تۇرۇپ، زەمبىل-كۆرپىسىنى يىغىشتۇردى ۋە ھەممەيلەننىڭ كۆز ئالدىدا \add ئۆيدىن\add* چىقىپ كەتتى. ھەممەيلەن قاتتىق ھەيران قېلىپ خۇدانى ئۇلۇغلىشىپ:  
\m ــ مۇشۇنداق ئىشنى ئەزەلدىن كۆرۈپ باقمىغانىدۇق، ــ دېيىشتى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ لاۋىينى مۇخلىسلىققا چاقىرىشى ــ «گۇناھكارلار» بىلەن ھەمداستىخان ئولتۇرۇشى  
\r مات. 9‏:9-13؛ لۇقا 5‏:27-32  
\m
\v 13 ئۇ يەنە دېڭىز بويىغا قاراپ ماڭدى. كىشىلەر توپى ئۇنىڭ ئەتراپىغا ئولىشىۋالدى. ئۇ ئۇلارغا تەلىم بەردى.\x + \xo 2:13 \xt مات. 9‏:9؛ لۇقا 5‏:27. \x*   
\m
\v 14 ئۇ يولدىن ئۆتۈپ كېتىۋاتقاندا، باج ئالىدىغان ئورۇندا ئولتۇرغان ئالفاينىڭ ئوغلى لاۋىينى كۆرۈپ، ئۇنىڭغا:  
\m ــ ماڭا ئەگەشكىن، ــ دېدى. ئۇ ئورنىدىن تۇرۇپ، ئۇنىڭغا ئەگەشتى.\f □ \fr 2:14 \ft \+bd «باج ئالىدىغان ئورۇندا ئولتۇرغان ئالفاينىڭ ئوغلى لاۋىي...»\+bd* ــ «لاۋىي»نىڭ باشقا ئىسمى «ماتتا» ئىدى.\f*   
\m
\v 15 ۋە شۇنداق بولدىكى، ئۇ \add لاۋىينىڭ\add* ئۆيىدە داستىخاندا ئولتۇرغاندا، نۇرغۇن باجگىرلار ۋە گۇناھكارلار ئەيسا ۋە ئۇنىڭ مۇخلىسلىرى بىلەن ھەمداستىخان بولدى. بۇنداق كىشىلەر خېلى كۆپ ئىدى، ئۇلارمۇ ئۇنىڭغا ئەگەشكەنىدى. \f □ \fr 2:15 \ft \+bd «داستىخاندا ئولتۇرغاندا»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «داستىخاندا ياتقاندا» بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. شۇ چاغلاردا كىشىلەر داستىخان سېلىنغان شىرە ئەتراپىدا يانپاشلاپ ياتقان ھالدا غىزالىنىشاتتى. \+bd «نۇرغۇن باجگىرلار ۋە گۇناھكارلار ئەيسا ۋە ئۇنىڭ مۇخلىسلىرى بىلەن ھەمداستىخان بولدى»\+bd* ــ «باجگىرلار» ئىسرائىلنىڭ زېمىنىنى ئىشغال قىلغان رىملىقلار ئۈچۈن ئۆز خەلقىدىن باج يىغىپ بېرىدىغان ۋە شۇ سەۋەبتىن نەپرەتكە ئۇچرىغان يەھۇدىيلار. \+bd «گۇناھكارلار»\+bd* ــ تەۋرات-ئىنجىل بويىچە ھەربىر ئادەم گۇناھكار، ئەلۋەتتە. لېكىن مۇشۇ ئايەتتىكى «گۇناھكارلار» دېگەن سۆز، ھالى چوڭ پەرىسىيلەر ۋە تەۋرات ئۇستازلىرى تەرىپىدىن ئالاھىدە «گۇناھكارلار» دەپ ئاتالغان باجگىرلار، پاھىشە ئاياللار، ھەتتا ساۋاتسىز كىشىلەر قاتارلىقلارنى كۆزدە تۇتىدۇ.\f*  
\v 16 ئەمدى تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە پەرىسىيلەر ئۇنىڭ گۇناھكارلار ۋە باجگىرلار بىلەن بىر داستىخاندا ئولتۇرغانلىقىنى كۆرۈپ، مۇخلىسلىرىغا:  
\m ــ ئۇ نېمىشقا باجگىر ۋە گۇناھكارلار بىلەن بىر داستىخاندا يەپ-ئىچىپ ئولتۇرىدۇ؟! ــ دېيىشتى. \f □ \fr 2:16 \ft \+bd «تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە پەرىسىيلەر...»\+bd* ــ «پەرىسىيلەر» قاتتىق تەلەپلىك بىر دىنىي مەزھەپتىكىلەر ئىدى. ئۇلار توغرۇلۇق «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ.\f*  
\v 17 بۇنى ئاڭلىغان ئەيسا ئۇلارغا:  
\m ــ ساغلام ئادەم ئەمەس، بەلكى بىمارلار تېۋىپقا موھتاجدۇر. مەن ھەققانىيلارنى ئەمەس، بەلكى گۇناھكارلارنى چاقىرغىلى كەلدىم، ــ دېدى.\f □ \fr 2:17 \ft \+bd «ھەققانىيلارنى ئەمەس، بەلكى گۇناھكارلارنى چاقىرغىلى كەلدىم»\+bd* ــ مۇشۇ مۇھىم سۆزىدە «گۇناھكارلار» دېگىنى، ئۆزلىرىنىڭ گۇناھكار ئىكەنلىكىنى تونۇپ يەتكەنلەرنى كۆزدە تۇتىدۇ، ئەلۋەتتە. چۈنكى ھەممە ئادەم گۇناھكاردۇر. «ھەققانىيلار» پەرىسىيلەردەك ئۆزىنى ھەققانىي دەپ ھېسابلىغانلارنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا مەسىھ شۇنداق كىشىلەرنى چاقىرالمايتتى.\f*  \x + \xo 2:17 \xt مات. 9‏:13؛ 21‏:31؛ لۇقا 5‏:32؛ 19‏:10؛ 1تىم. 1‏:15. \x*   
\b  
\m  
\s1 يېڭى كونىدىن ئەۋزەلدۇر  
\r مات. 9‏:14-17؛ لۇقا 5‏:33-39  
\m
\v 18 ئەمدى يەھيانىڭ مۇخلىسلىرى بىلەن پەرىسىيلەر روزا تۇتۇۋاتاتتى. بەزىلەر ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ:  
\m ــ نېمىشقا يەھيانىڭ مۇخلىسلىرى ۋە پەرىسىيلەرنىڭ مۇخلىسلىرى روزا تۇتىدۇ، لېكىن سېنىڭ مۇخلىسلىرىڭ تۇتمايدۇ؟ ــ دەپ سوراشتى.\x + \xo 2:18 \xt مات. 9‏:14؛ لۇقا 5‏:33. \x*   
\m
\v 19 ئەيسا جاۋابەن مۇنداق دېدى:  
\m ــ تويى بولۇۋاتقان يىگىت تېخى تويدا ھەمداستىخان ئولتۇرغان چاغدا، مېھمانلىرى روزا تۇتۇپ ئولتۇرسا قانداق بولىدۇ!؟ تويى بولۇۋاتقان يىگىت تويدا بولسىلا، ئۇلار ھېچقانداق روزا تۇتالمايدۇ. \f □ \fr 2:19 \ft \+bd «\+bd*\+bdit توي\+bdit* مېھمانلىرى» ــ گرېك تىلىدا «مەرىكە زالىنىڭ پەرزەنتلىرى» دېگەن ئىبارە بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.\f*  \x + \xo 2:19 \xt يەش. 62‏:5؛ 2كور. 11‏:2. \x*  
\v 20 ئەمما شۇ كۈنلەر كېلىدۇكى، يىگىت ئۇلاردىن ئېلىپ كېتىلىدۇ، ئۇلار شۇ كۈندە روزا تۇتىدۇ.\f □ \fr 2:20 \ft \+bd «يىگىت مېھمانلاردىن ئېلىپ كېتىلىدۇ»\+bd* ــ بۇ سۆزلەر ئەيسانىڭ ئۆلۈمى ئۆزىگە ئەگەشكەنلەرگە قايغۇ-ھەسرەت ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدىغان بېشارەت.\f*   
\m
\v 21 ھېچكىم كونا كۆڭلەككە يېڭى رەختتىن ياماق سالمايدۇ. ئۇنداق قىلسا، يېڭى ياماق \add كىرىشىپ\add*، كونا كىيىمنى تارتىشتۇرۇپ يىرتىۋېتىدۇ. نەتىجىدە، يىرتىق تېخىمۇ يوغىناپ كېتىدۇ. \f □ \fr 2:21 \ft \+bd «ھېچكىم كونا كۆڭلەككە يېڭى رەختتىن ياماق سالمايدۇ»\+bd* ــ يېڭى رەخت كىرىشىپ كېتىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  
\v 22 ھېچكىم يېڭى شارابنى كونا تۇلۇملارغا قاچىلىمايدۇ. ئەگەر ئۇنداق قىلسا، شارابنىڭ \add ئېچىشى بىلەن\add* تۇلۇملار يېرىلىپ كېتىدۇ-دە، شارابمۇ تۆكۈلۈپ كېتىدۇ ھەم تۇلۇملارمۇ كاردىن چىقىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن يېڭى شاراب يېڭى تۇلۇملارغا قاچىلىنىشى كېرەك.\x + \xo 2:22 \xt مات. 9‏:17. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئىنسانئوغلى «شابات كۈنىنىڭ ئىگىسى»دۇر •••• 23-ئايەتتىكى ئىزاھاتنى كۆرۈڭ  
\r مات. 12‏:1-8؛ لۇقا 6‏:1-5  
\m
\v 23 بىر شابات كۈنى شۇنداق بولدىكى، ئۇ بۇغدايلىقلاردىن ئۆتۈپ كېتىۋاتاتتى. ئۇنىڭ مۇخلىسلىرى يولدا مېڭىۋاتقاندا باشاقلارنى ئۈزۈشكە باشلىدى. \f □ \fr 2:23 \ft \+bd «بىر شابات كۈنى شۇنداق بولدىكى، ...»\+bd* ــ «شابات كۈنى» (دەم ئېلىش كۈنى) توغرۇلۇق «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ. بۇ شەنبە كۈنى، تەۋرات كالېندارى بويىچە ھەپتىنىڭ يەتتىنچى كۈنى بولۇپ، مۇسا پەيغەمبەرگە چۈشۈرۈلگەن قانۇن بويىچە ئىسرائىلدىكى ھەربىر ئىنسان ۋە مال-چارۋىلارمۇ شۇ كۈنى ھەرقانداق ئىش-خىزمەت قىلماي، دەم ئېلىشى كېرەك ئىدى.\f*  \x + \xo 2:23 \xt قان. 23‏:24؛ مات. 12‏:1؛ لۇقا 6‏:1. \x*  
\v 24 پەرىسىيلەر ئۇنىڭغا:  
\m ــ قارا، ئۇلار نېمىشقا شابات كۈنى \add تەۋراتتا\add* چەكلەنگەن ئىشنى قىلىدۇ؟ ــ دېيىشتى.\f □ \fr 2:24 \ft \+bd «تەۋراتتا چەكلەنگەن ئىش»\+bd* ــ تەۋرات قانۇنىدا چەكلەنگەن، دېمەكچى. تەۋرات قانۇنى بويىچە دەم ئېلىش كۈنى «خامان تېپىش» «خىزمەت» دەپ قارىلىپ، قانۇنغا خىلاپلىق ئىش دەپ ھېسابلىنىشى كېرەك ئىدى، ئەلۋەتتە. پەرىسىيلەر مۇخلىسلارنىڭ دانلارنى يېيىش ئۈچۈن ئاقلىشىنى «خامان تەپكەنلىك» دەپ قارىغان. ئەمدى باشاقلارنى ئۈزۈپ يېيىش زىرائەتلەرگە ئورغاق سېلىش بىلەن ئوخشاشمۇ ياكى ئوخشاش ئەمەسمۇ، بۇنىڭغا ئوقۇرمەنلەر مەسىھنىڭ جاۋابىنى ئوقۇپ ئۆزى بىرنېمە دېسۇن! «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە مۇشۇ ئىش توغرۇلۇق ئىزاھاتلىرىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 2:24 \xt مىس. 20‏:10. \x*   
\m
\v 25 ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ \add پادىشاھ\add* داۋۇتنىڭ ئۆزى ۋە ھەمراھلىرى ھاجەتمەن بولغاندا، يەنى ئاچ قالغاندا نېمە قىلغانلىقىنى \add مۇقەددەس يازمىلاردىن\add* ئوقۇمىغانمۇسىلەر؟ \f □ \fr 2:25 \ft \+bd «داۋۇتنىڭ... ئاچ قالغاندا نېمە قىلغانلىقىنى مۇقەددەس يازمىلاردىن ئوقۇمىغانمۇسىلەر؟»\+bd* ــ «ئوقۇمىغانمۇسىلەر؟» دېگەن سۆز پەرىسىيلەرنىڭ دائىم رەقىبلىرىدىن سورايدىغان سوئال شەكلى ئىدى.\f*  \x + \xo 2:25 \xt 1سام. 21‏:6. \x*  
\v 26 ــ دېمەك، ئابىياتار باش كاھىن بولغان ۋاقتىدا، ئۇ خۇدانىڭ ئۆيىگە كىرىپ، خۇداغا ئاتالغان، تەۋراتتا پەقەت كاھىنلارنىڭ يېيىشىگىلا بولىدىغان نانلارنى \add سوراپ\add* يېگەن، شۇنداقلا ھەمراھلىرىغىمۇ بەرگەن؟ ــ دېدى.\f □ \fr 2:26 \ft \+bd «ئابىياتار باش كاھىن بولغان ۋاقتىدا»\+bd* ــ «1سام.» 1:21-7 بويىچە، ئابىياتار رەسمىي باش كاھىن بولمىغان. لېكىن ئىنجىل دەۋرىدىكى ئەھۋالغا ئوخشاش، ئىككى ئادەم باشقا-باشقا يەردە بولسا ئىككىسى شۇ رولدا بولۇشى مۇمكىن (مەسىھ يەر يۈزىدە خىزمەت قىلغان مەزگىلدە كايافاس ئىسىملىك ھەم ئانناس ئىسىملىك ئىككى ئادەم ئوخشاش بىر ۋاقىتتا «باش كاھىن» ئىدى). \+bd «\+bd*\+bdit داۋۇت\+bdit* خۇدانىڭ ئۆيىگە كىرىپ، خۇداغا ئاتالغان، تەۋراتتا پەقەت كاھىنلارنىڭ يېيىشىگىلا بولىدىغان نانلارنى سوراپ يېگەن، شۇنداقلا ھەمراھلىرىغىمۇ بەرگەن؟» ــ بۇ ۋەقە «1سام.» 1:21-7دە خاتىرىلەنگەن.\f*  \x + \xo 2:26 \xt لاۋ. 24‏:9. \x*   
\m
\v 27 ئۇ ئۇلارغا يەنە:  
\m ــ ئىنسان شابات كۈنى ئۈچۈن ئەمەس، شابات كۈنى ئىنسان ئۈچۈن يارىتىلدى.  
\v 28 شۇنىڭ ئۈچۈن، ئىنسانئوغلى شابات كۈنىنىڭمۇ ئىگىسىدۇر، ــ دېدى.\f □ \fr 2:28 \ft \+bd «ئىنسانئوغلى»\+bd* ــ مەسىھنىڭ ئۆزىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ ئىبارە توغرۇلۇق «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 2:28 \xt مات. 12‏:8؛ لۇقا 6‏:5. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 3
\s1 قولى قۇرۇپ كەتكەن بىمارنىڭ ساقايتىلىشى  
\r مات. 12‏:9-14؛ لۇقا 6‏:6-11  
\m
\v 1 ئۇ يەنە سىناگوگقا كىردى. شۇ يەردە بىر قولى يىگىلەپ كەتكەن بىر ئادەم بار ئىدى.\x + \xo 3:1 \xt مات. 12‏:9؛ لۇقا 6‏:6. \x*  
\v 2 \add پەرىسىيلەر\add* ئەيسانىڭ ئۈستىدىن ئەرز قىلايلى دەپ شابات كۈنىدە كېسەل ساقايتىدىغان-ساقايتمايدىغانلىقىنى پايلاپ يۈرەتتى.\f □ \fr 3:2 \ft \+bd «\+bd*\+bdit پەرىسىيلەر\+bdit* ئەيسانىڭ ئۈستىدىن ئەرز قىلايلى دەپ شابات كۈنىدە كېسەل ساقايتىدىغان-ساقايتمايدىغانلىقىنى پايلاپ يۈرەتتى» ــ ئۇلارنىڭ قىلماقچى بولغان ئەرزى بولسا «ئۇ شابات كۈنىدە كېسەلنى ساقايتسا، «ئىشلىگەن» ياكى «خىزمەت قىلغان»غا باراۋەر بولىدۇ، شۇڭا (ئۇلارنىڭ چۈشىنىشىچە) «تەۋرات قانۇنىغا خىلاپلىق قىلغان»» بولىدۇ.\f*  
\v 3 ئەيسا قولى يىگىلەپ كەتكەن ئادەمگە:  
\m ــ ئورنۇڭدىن تۇرۇپ، ئوتتۇرىغا چىققىن! ــ دېدى.   
\m
\v 4 ئاندىن، سىناگوگدىكىلەردىن:  
\m ــ تەۋرات قانۇنىغا ئۇيغۇن بولغىنى شابات كۈنى ياخشىلىق قىلىشمۇ، ياكى يامانلىق قىلىشمۇ؟ جاننى قۇتقۇزۇشمۇ ياكى ھالاك قىلىشمۇ؟ ــ دەپ سورىدى. لېكىن ئۇلار زۇۋان سۈرۈشمىدى.   
\m
\v 5 ئۇ غەزەپ بىلەن ئەتراپىغا نەزەر سېلىپ ئۇلارغا كۆز يۈگۈرتۈپ، ئۇلارنىڭ تاش يۈرەكلىكىدىن قايغۇردى. ئاندىن ئۇ كېسەلگە:  
\m ــ قولۇڭنى ئۇزات، ــ دېدى. ئۇ قولىنى ئۇزىتىۋىدى، قولى ئەسلىگە كەلتۈرۈلدى.\f □ \fr 3:5 \ft \+bd «قولى ئەسلىگە كەلتۈرۈلدى»\+bd* ــ كەلتۈرۈلدى» دېگەن پېئىلنىڭ «مەجھۇل شەكلى» بىزگە بۇ ئىشنى خۇدا ئۆزى قىلغان، دېگەننى ئۇقتۇرىدۇ. ئەمدى ئۇلار بۇ مۆجىزىنى «شابات كۈنىدە ياراتقانلىقى» ئۈچۈن زادى كىمنى ئەيىبلىمەكچى؟\f*  \x + \xo 3:5 \xt 1پاد. 13‏:6. \x*   
\m
\v 6 ئەمدى پەرىسىيلەر دەرھال سىرتقا چىقىپ، ئۇنى قانداق يوقىتىش توغرىسىدا ھېرود \add پادىشاھنىڭ\add* تەرەپدارلىرى بىلەن مەسلىھەت قىلىشقا باشلىدى.\f □ \fr 3:6 \ft \+bd «ھېرود پادىشاھنىڭ تەرەپدارلىرى»\+bd* ــ ھېرود پادىشاھ ۋە ئۇنىڭ تەرەپدارلىرى توغرۇلۇق «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ. لېكىن بىزگە ئەڭ ھەيران قالارلىقى بەلكىم شۇكى، رەببىمىز تەلىم بېرىشكە باشلىغاندا، بىر-بىرىگە كۈشەندە بولغان ««ھېرود تەرەپدارلىرى» ۋە پەرىسىيلەر ھەمكارلىشىپ، ئەيسانى يوقىتىشقا مەسلىھەتلىشىدۇ («مات.» 16:22نىمۇ كۆرۈڭ). مانا قاراڭغۇلۇققا تەۋە بولغان كىشىلەر ھامان بىرىنچى بولۇپ نۇر بىلەن دۈشمەنلىشىدۇ («يۇھ.» 5:1، 19:3).\f*  \x + \xo 3:6 \xt مات. 12‏:14؛ يـۇھ. 10‏:39؛ 11‏:53. \x*   
\b  
\m  
\s1 دېڭىز بويىدىكى توپ-توپ ئادەملەر  
\m
\v 7‏-8 ئاندىن ئەيسا مۇخلىسلىرى بىلەن بىللە ئۇ يەردىن ئايرىلىپ دېڭىز بويىغا كەتتى؛ گالىلىيە ئۆلكىسىدىن چوڭ بىر توپ ئادەملەر ئۇنىڭغا ئەگىشىپ باردى؛ شۇنداقلا ئۇنىڭ قىلغان ئەمەللىرىنى ئاڭلىغان ھامان، پۈتۈن يەھۇدىيە ئۆلكىسىدىن، يېرۇسالېم شەھىرىدىن، ئىدۇمىيا ئۆلكىسىدىن، ئىئوردان دەرياسىنىڭ قارشى تەرىپىدىن، تۇر ۋە زىدون شەھەرلىرىنىڭ ئەتراپىدىكى جايلاردىن زور بىر توپ ئادەملەرمۇ ئۇنىڭ يېنىغا كېلىشتى.\f □ \fr 3:7‏-8 \ft \+bd «ئىدۇمىيا ئۆلكىسى»\+bd* ــ «ئىدۇمىيا» تەۋراتتا «ئېدوم» دېيىلىدۇ.\f*  \x + \xo 3:7‏-8 \xt مات. 4‏:25؛ لۇقا 6‏:17. \x*  
\v 9 ئۇ ئادەملەرنىڭ كۆپلىكىدىن ئۆزىنى قىستاپ قويمىسۇن دەپ مۇخلىسلىرىغا كىچىك بىر كېمىنىڭ ئۇنىڭغا يېقىن تۇرۇشىنى تاپىلىدى.  
\v 10 چۈنكى ئۇ نۇرغۇن بىمارلارنى ساقايتقىنى تۈپەيلىدىن ھەرقانداق ۋابا-كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولغانلارنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭغا \add قولۇمنى\add* بىر تەگكۈزۈۋالسام دەپ قىستىشىپ كېلىشكەنىدى.  
\v 11 ناپاك روھلار \add چاپلىشىۋالغانلار\add* قاچانلا ئۇنى كۆرسە، ئۇنىڭ ئالدىغا يىقىلىپ: «سەن خۇدانىڭ ئوغلىسەن!» دەپ ۋارقىرىشاتتى.  
\v 12 لېكىن ئۇ \add ناپاك روھلارغا\add* ئۆزىنىڭ كىم ئىكەنلىكىنى ئاشكارىلىماسلىققا قاتتىق تەنبىھ بېرىپ ئاگاھلاندۇراتتى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئون ئىككى روسۇلنى تاللىشى  
\r مات. 10‏:1-4؛ لۇقا 6‏:12-16  
\m
\v 13 ئۇ تاغقا چىقىپ، ئۆزى خالىغان كىشىلەرنى يېنىغا چاقىردى؛ ئۇلار ئۇنىڭ يېنىغا كېلىشتى. \x + \xo 3:13 \xt مات. 10‏:1؛ مار. 6‏:7؛ لۇقا 6‏:13؛ 9‏:1. \x*  
\v 14 ئۇ ئۇلاردىن ئون ئىككىسىنى ئۆزى بىلەن بىللە بولۇشقا، سۆز-كالامنى جاكارلاشقا،  
\v 15 كېسەللەرنى ساقايتىش ۋە جىنلارنى ھەيدەش ھوقۇقىغا ئىگە بولۇشقا تاللاپ بېكىتتى. \f □ \fr 3:15 \ft \+bd «ئۇ ئۇلاردىن ئون ئىككىسىنى ئۆزى بىلەن بىللە بولۇشقا... جىنلارنى ھەيدەش ھوقۇقىغا ئىگە بولۇشقا تاللاپ بېكىتتى»\+bd* ــ (14-15-ئايەت) بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە 14-15-ئايەتتە «ئۇ ئۇلاردىن ئون ئىككىسىنى «روسۇللار» دەپ ئاتاپ، ئۆزى بىلەن بىللە بولۇشقا، سۆز-كالامنى جاكارلاشقا ۋە جىنلارنى ھەيدەش ھوقۇقىغا ئىگە بولۇشقا تاللاپ بېكىتتى» دېيىلىدۇ.\f*  
\v 16 ئۇ \add بېكىتكەن ئون ئىككى كىشى\add*: سىمون (ئۇ ئۇنىڭغا پېترۇس دەپ ئىسىم قويغان)،  
\v 17 زەبەدىينىڭ ئوغلى ياقۇپ ۋە ئۇنىڭ ئىنىسى يۇھاننا، (ئۇ ئۇلارنى «بىننى-رەگاز»، يەنى «گۈلدۈرماما ئوغۇللىرى» دەپمۇ ئاتىغان)، \f □ \fr 3:17 \ft \+bd «زەبەدىينىڭ ئوغلى ياقۇپ ۋە ئۇنىڭ ئىنىسى...»\+bd* ــ ياكى «زەبەدىينىڭ ئوغلى ياقۇپ ۋە ئۇنىڭ ئاكىسى...». \+bd «ئۇ ئۇلارنى «بىننى-رەگاز»، يەنى «گۈلدۈرماما ئوغۇللىرى» دەپمۇ ئاتىغان»\+bd* ــ مۇشۇ يەردە بىز بۇ ئىسىمنى ئىبرانىي تىلىدىكى ئاھاڭى بويىچە ئالدۇق. «رەگاز» ئىبرانىي تىلىدا ئادەتتە «غەزەپ، قەھر»نى بىلدۈرىدۇ. قارىغاندا ئۇلار ئىككىلىسى ئەسلىدە ئىنتايىن تېرىككەك ئىدى! گرېك تىلىدا تەلەپپۇز «بوئانەرگەس» دەپ ئوقۇلىدۇ.\f*  
\v 18 ئاندرىياس، فىلىپ، بارتولوماي، ماتتا، توماس، ئالفاينىڭ ئوغلى ياقۇپ، تاداي، مىللەتپەرۋەر دەپ ئاتالغان سىمون \f □ \fr 3:18 \ft \+bd «مىللەتپەرۋەر دەپ ئاتالغان سىمون»\+bd* ــ ياكى «قانائانلىق سىمون». يەھۇدىي «مىللەتپەرۋەرلىرى» ياكى «مىللەتچىلىرى» ۋەتىنىنى رىم ئىمپېرىيەسىدىن ئازاد قىلىش ئۈچۈن زوراۋانلىق يولى بىلەن كۈرەش قىلغۇچىلار ئىدى.\f*  
\v 19 ۋە ئۇنىڭغا ساتقۇنلۇق قىلغان يەھۇدا ئىشقارىيوتلاردىن ئىبارەت.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسا شەيتاندىن كۈچلۈكتۇر  
\r مات. 12‏:22-32؛ لۇقا 11‏:14-23؛ 12‏:10  
\m
\v 20 ئۇ ئۆيگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ئۇ يەرگە يەنە شۇنچە نۇرغۇن ئادەملەر توپلاندىكى، ئۇلارنىڭ ھەتتا غىزالانغۇدەكمۇ ۋاقتى چىقمىدى. \x + \xo 3:20 \xt مار. 6‏:31. \x*  
\v 21 \add ئەيسانىڭ\add* ئائىلىسىدىكىلەر بۇنى ئاڭلاپ، ئۇنى تۇتۇپ كېلىشكە بېرىشتى. چۈنكى ئۇلار ئۇنى «ئەقلىنى يوقىتىپتۇ» دېگەنىدى.   
\m
\v 22 يېرۇسالېمدىن چۈشكەن تەۋرات ئۇستازلىرى بولسا: «ئۇنىڭدا بەئەلزىبۇب بار»، ۋە «ئۇ پەقەت جىنلارنىڭ ئەمىرىگە تايىنىپ جىنلارنى قوغلىۋېتىدىكەن»، دېيىشەتتى.\f □ \fr 3:22 \ft \+bd «ئۇنىڭدا بەئەلزىبۇب بار»\+bd* ــ «بەئەلزىبۇب» ياكى «بەئەلزىبۇل» بولسا جىنلارنىڭ ئەمىرى بولغان شەيتاننىڭ باشقا بىر ئىسمىدۇر.\f*  \x + \xo 3:22 \xt مات. 9‏:34؛ 12‏:24؛ لۇقا 11‏:15؛ يـۇھ. 8‏:48. \x*   
\m
\v 23 شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ \add تەۋرات ئۇستازلىرىنى\add* يېنىغا چاقىرىپ، ئۇلارغا تەمسىللەرنى ئىشلىتىپ مۇنداق دېدى:  
\m ــ شەيتان شەيتاننى قانداقمۇ قوغلىسۇن؟ \x + \xo 3:23 \xt مات. 12‏:25. \x*  
\v 24 ئەگەر پادىشاھلىق ئۆز ئىچىدىن بۆلۈنۈپ ئۆزئارا سوقۇشقان بولسا شۇ پادىشاھلىق پۇت تىرەپ تۇرالمايدۇ؛  
\v 25 شۇنىڭدەك ئەگەر بىر ئائىلە ئۆز ئىچىدىن بۆلۈنۈپ ئۆزئارا سوقۇشسا شۇ ئائىلە پۇت تىرەپ تۇرالمايدۇ.  
\v 26 ئەگەر شەيتان ئۆز-ئۆزىگە قارشى چىقىپ بۆلۈنسە، ئۇ پۇت تىرەپ تۇرالماي، يوقالماي قالمايدۇ.   
\m
\v 27 ھېچكىم كۈچتۈڭگۈر بىرسىنىڭ ئۆيىگە كىرىپ، ئۇنىڭ مال-مۈلكىنى بۇلاپ كېتەلمەيدۇ ــ پەقەت ئۇ شۇ كۈچتۈڭگۈرنى ئاۋۋال باغلىيالىسا ئاندىن ئۆيىنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلالايدۇ.\f □ \fr 3:27 \ft \+bd «ھېچكىم كۈچتۈڭگۈر بىرسىنىڭ ئۆيىگە كىرىپ، ئۇنىڭ مال-مۈلكىنى بۇلاپ كېتەلمەيدۇ ــ پەقەت ئۇ شۇ كۈچتۈڭگۈرنى ئاۋۋال باغلىيالىسا ئاندىن ئۆيىنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلالايدۇ»\+bd* ــ بۇ تەمسىلدىكى «كۈچتۈڭگۈر ئادەم» شەيتاننى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە. ئۇنىڭ ئۆيىنى بۇلاڭ-تالاڭ قىلغۇچى ئەيسادىن باشقا ھېچكىم بولمايدۇ.\f*  \x + \xo 3:27 \xt مات. 12‏:29؛ كول. 2‏:15. \x*   
\m
\v 28 شۇنى سىلەرگە بەرھەق ئېيتىپ قويايكى، ئىنسان بالىلىرى ئۆتكۈزگەن تۈرلۈك گۇناھلىرىنىڭ ھەممىسىنى، شۇنداقلا ئۇلار قىلغان كۇپۇرلۇقلىرىنىڭ ھەممىسىنى كەچۈرۈشكە بولىدۇ. \f □ \fr 3:28 \ft \+bd «ئۇلار قىلغان كۇپۇرلۇقلىرىنىڭ ھەممىسى...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «ئۇلار كۇپۇرلۇق بىلەن قىلغان كۇپۇرلۇقلىرىنىڭ ھەممىسى» دېگەن سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. بۇ ئىبارە ئۇلارنىڭ كۇپۇرلۇقلىرى بەلكىم ئىنتايىن ئېغىر بولۇشى مۇمكىن دېگەننى بىلدۈرىدۇ.\f*  \x + \xo 3:28 \xt 1سام. 2‏:25؛ مات. 12‏:31؛ لۇقا 12‏:10؛ 1يۇھ. 5‏:16. \x*  
\v 29 بىراق كىمدىكىم مۇقەددەس روھقا كۇپۇرلۇق قىلسا، ئەبەدىلئەبەدگىچە ھېچ كەچۈرۈلمەيدۇ، بەلكى مەڭگۈلۈك بىر گۇناھنىڭ ھۆكۈمى ئاستىدا تۇرىدۇ.\f □ \fr 3:29 \ft \+bd «مۇقەددەس روھقا \+bd*\+bdit قارشى\+bdit* كۇپۇرلۇق قىلىش» ــ ياكى «مۇقەددەس روھقا قارشى گەپ قىلىش» دېگەن گۇناھ توغرۇلۇق «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز.\f*  \x + \xo 3:29 \xt 1يۇھ. 5‏:16. \x*   
\m
\v 30 \add ئەيسانىڭ بۇ سۆزى\add* ئۇلارنىڭ «ئۇنىڭغا ناپاك روھ چاپلىشىپتۇ» دېگىنى ئۈچۈن \add ئېيتىلغانىدى\add*.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئانىسى ۋە ئىنىلىرى  
\r مات. 12‏:46-50؛ لۇقا 8‏:19-21  
\m
\v 31 شۇ ۋاقىتتا ئۇنىڭ ئانىسى بىلەن ئىنىلىرى كەلدى. ئۇلار سىرتىدا تۇرۇپ، ئۇنى چاقىرىشقا ئادەم كىرگۈزدى. \x + \xo 3:31 \xt مات. 12‏:46؛ لۇقا 8‏:19. \x*  
\v 32 بىر توپ خالايىق ئۇنىڭ ئەتراپىدا ئولتۇراتتى. ئۇلار:  
\m ــ مانا، ئانىڭىز، ئىنىلىرىڭىز سىزنى ئىزدەپ سىرتتا تۇرىدۇ، ــ دېيىشتى.\f □ \fr 3:32 \ft \+bd «مانا، ئانىڭىز، ئىنىلىرىڭىز سىزنى ئىزدەپ سىرتتا تۇرىدۇ»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە «ۋە سىڭىللىرىڭىز» دەپ قوشۇپ ئوقۇلىدۇ. ھېچبولمىغاندا گرېك تىلىدا «ئاكا-ئىنىلەر» دېگەن سۆز بىر قېرىنداش «ئاچا-سىڭىللار»نى ئۆز ئىچىگە ئالاتتى.\f*   
\m
\v 33 ئەيسا ئۇلارغا جاۋابەن:  
\m ــ كىم مېنىڭ ئانام، كىم مېنىڭ ئىنىلىرىم؟ ــ دېدى.  
\v 34 ئاندىن، ئۇ ئۆپچۈرىسىدە ئولتۇرغانلارغا قاراپ مۇنداق دېدى:  
\m مانا بۇلار مېنىڭ ئانام ۋە ئىنىلىرىم!  
\v 35 چۈنكى كىمكى خۇدانىڭ ئىرادىسىنى ئادا قىلسا، شۇ مېنىڭ ئاكا-ئىنىم، ئاچا-سىڭلىم ۋە ئانامدۇر.\x + \xo 3:35 \xt يـۇھ. 15‏:14؛ 2كور. 5‏:16،17. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 4
\s1 ئۇرۇق چاچقۇچى توغرىسىدىكى تەمسىل  
\r مات. 13‏:1-9؛ لۇقا 8‏:4-8  
\m
\v 1 ئۇ يەنە دېڭىز بويىدا \add خەلققە\add* تەلىم بېرىشكە باشلىدى. ئۇنىڭ ئەتراپىغا زور بىر توپ ئادەملەر ئولىشىۋالغاچقا، ئۇ بىر كېمىگە چىقىپ دېڭىزدا ئولتۇردى؛ پۈتكۈل خالايىق بولسا دېڭىز قىرغىقىدا تۇرۇشاتتى.\x + \xo 4:1 \xt مات. 13‏:1؛ لۇقا 8‏:4. \x*  
\v 2 ئۇ ئۇلارغا تەمسىل بىلەن نۇرغۇن ئىشلارنى ئۆگەتتى. ئۇ تەلىم بېرىپ مۇنداق دېدى:   
\m
\v 3 ــ قۇلاق سېلىڭلار! ئۇرۇق چاچقۇچى ئۇرۇق چاچقىلى \add ئېتىزغا\add* چىقىپتۇ.  
\v 4 ئۇرۇق چاچقاندا ئۇرۇقلاردىن بەزىلىرى چىغىر يول بويىغا چۈشۈپتۇ، قۇشلار كېلىپ ئۇلارنى يەپ كېتىپتۇ.  
\v 5 بەزىلىرى تۇپرىقى ئاز تاشلىق يەرگە چۈشۈپتۇ. توپىسى چوڭقۇر بولمىغانلىقتىن، تېزلا ئۈنۈپ چىقىپتۇ،  
\v 6 لېكىن كۈن چىقىش بىلەنلا ئاپتاپتا كۆيۈپ، يىلتىزى بولمىغاچقا قۇرۇپ كېتىپتۇ.  
\v 7 بەزىلىرى تىكەنلەرنىڭ ئارىسىغا چۈشۈپتۇ، تىكەنلەر ئۆسۈپ مايسىلارنى بوغۇۋېلىپ، ئۇلار ھېچ ھوسۇل بەرمەپتۇ.  
\v 8 بەزىلىرى بولسا، ياخشى تۇپراققا چۈشۈپتۇ. ئۇلار ئۆسۈپ ئاۋۇپ چوڭ بولغاندا ھوسۇل بېرىپتۇ. ئۇلارنىڭ بەزىلىرى ئوتتۇز ھەسسە، بەزىلىرى ئاتمىش ھەسسە، يەنە بەزىلىرى يۈز ھەسسە ھوسۇل بېرىپتۇ.   
\m
\v 9 ــ ئاڭلىغۇدەك قۇلىقى بارلار بۇنى ئاڭلىسۇن! ــ دېدى ئۇ.   
\b  
\m  
\s1 تەمسىللەرنىڭ مەقسىتى  
\r مات. 13‏:10-17؛ لۇقا 8‏:9-10  
\m
\v 10 ئۇ ئۇنىڭ ئەتراپىدىكىلەر ھەم ئون ئىككىيلەن بىلەن يالغۇز قالغاندا، ئۇلار ئۇنىڭدىن تەمسىللەر توغرۇلۇق سوراشتى. \f □ \fr 4:10 \ft \+bd «ئۇ ئۇنىڭ ئەتراپىدىكىلەر ھەم ئون ئىككىيلەن بىلەن يالغۇز قالغاندا، ئۇلار ئۇنىڭدىن تەمسىللەر توغرۇلۇق سوراشتى»\+bd* ــ مۇشۇ يەردە «ئۇنىڭ ئەتراپىدىكىلەر» ئۇنىڭغا ئەگەشكەنلەر (ئون ئىككىيلەندىن سىرت)نى كۆرسەتسە كېرەك.\f*  \x + \xo 4:10 \xt مات. 13‏:10؛ لۇقا 8‏:9. \x*  
\v 11 ئۇ ئۇلارغا مۇنداق دېدى:  
\m ــ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنىڭ سىرىنى بىلىشكە سىلەر نېسىپ بولدۇڭلار. لېكىن سىرتتىكىلەرگە ھەممە ئىش تەمسىللەر بىلەن ئۇقتۇرۇلىدۇ؛ \f □ \fr 4:11 \ft \+bd «لېكىن سىرتتىكىلەرگە ھەممە ئىش تەمسىللەر بىلەن ئۇقتۇرۇلىدۇ»\+bd* ــ «سىرتتىكىلەرگە» خۇدانىڭ پادىشاھلىقىدىن ياكى ئۇنىڭ نىجاتىدىن سىرتتا تۇرغانلار، دېمەك.\f*  \x + \xo 4:11 \xt مات. 11‏:25؛ 2كور. 2‏:14؛ 3‏:14. \x*  
\v 12 بۇنىڭ بىلەن: «ئۇلار قاراشنى قارايدۇ، بىراق كۆرمەيدۇ؛  
\m ئاڭلاشنى ئاڭلايدۇ، بىراق چۈشەنمەيدۇ؛  
\m شۇنداق بولمىسىدى، ئۇلار يولىدىن ياندۇرۇلۇشى بىلەن،  
\m كەچۈرۈم قىلىناتتى» \add دېگەن سۆز ئەمەلگە ئاشۇرۇلىدۇ\add*.\f □ \fr 4:12 \ft \+bd «ئۇلار قاراشنى قارايدۇ، بىراق كۆرمەيدۇ؛ ئاڭلاشنى ئاڭلايدۇ، بىراق چۈشەنمەيدۇ؛ شۇنداق بولمىسىدى، ئۇلار يولىدىن ياندۇرۇلۇشى بىلەن، كەچۈرۈم قىلىناتتى»\+bd* ــ بۇ سۆزلەر «يەش.» 9:6-10دىن ئېلىنغان.\f*  \x + \xo 4:12 \xt يەش. 6‏:9-10؛ مات. 13‏:14؛ لۇقا 8‏:10؛ يـۇھ. 12‏:40؛ روس. 28‏:26؛ رىم. 11‏:8. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئۇرۇق چاچقۇچى توغرىسىدىكى تەمسىلنىڭ چۈشەندۈرۈلۈشى  
\r مات. 13‏:18-23؛ لۇقا 8‏:11-15  
\m
\v 13 ئاندىن ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ سىلەر مۇشۇ تەمسىلنىمۇ چۈشەنمىدىڭلارمۇ؟ ئۇنداقتا، قانداقمۇ باشقا ھەرخىل تەمسىللەرنى چۈشىنەلەيسىلەر؟ ــ دېدى.  
\v 14 ئۇرۇق چاچقۇچى سۆز-كالام چاچىدۇ. \x + \xo 4:14 \xt مات. 13‏:19؛ لۇقا 8‏:11. \x*  
\v 15 ئۈستىگە سۆز-كالام چېچىلغان چىغىر يول بويى شۇنداق ئادەملەرنى كۆرسەتكەنكى، ئۇلار سۆز-كالامنى ئاڭلىغان ھامان شەيتان دەرھال كېلىپ ئۇلارنىڭ قەلبىگە چېچىلغان سۆز-كالامنى ئېلىپ كېتىدۇ.  
\v 16 بۇنىڭغا ئوخشاش، تاشلىق يەرلەرگە چېچىلغان ئۇرۇقلار بولسا، سۆز-كالامنى ئاڭلىغان ھامان خۇشاللىق بىلەن قوبۇل قىلغانلارنى كۆرسىتىدۇ.  
\v 17 ھالبۇكى، قەلبىدە ھېچ يىلتىز بولمىغاچقا، پەقەت ۋاقىتلىق تۇرىدۇ؛ سۆز-كالامنىڭ ۋەجىدىن قىيىنچىلىق ياكى زىيانكەشلىككە ئۇچرىغاندا، ئۇلار شۇئان يولدىن چەتنەپ كېتىدۇ.  
\v 18 تىكەنلەرنىڭ ئارىسىغا چېچىلغىنى شۇنداق بەزى ئادەملەرنى كۆرسەتكەنكى، بۇ ئادەملەر سۆز-كالامنى ئاڭلىغىنى بىلەن،  
\v 19 لېكىن كۆڭلىگە بۇ دۇنيانىڭ ئەندىشىلىرى، بايلىقلارنىڭ ئېزىقتۇرۇشى ۋە باشقا نەرسىلەرگە بولغان ھەۋەسلەر كىرىۋېلىپ، سۆز-كالامنى بوغۇۋېتىدۇ-دە، ئۇ ھېچ ھوسۇل چىقارمايدۇ. \x + \xo 4:19 \xt مات. 19‏:23؛ مار. 10‏:23؛ لۇقا 18‏:24؛ 1تىم. 6‏:9. \x*  
\v 20 لېكىن ياخشى تۇپراققا چېچىلغان ئۇرۇقلار بولسا ــ سۆز-كالامنى ئاڭلىشى بىلەن ئۇنى قوبۇل قىلغان ئادەملەرنى كۆرسىتىدۇ. بۇنداق ئادەملەر ھوسۇل بېرىدۇ، بىرسى ئوتتۇز ھەسسە، بىرسى ئاتمىش ھەسسە، يەنە بىرسى يۈز ھەسسە ھوسۇل بېرىدۇ.   
\b  
\m  
\s1 سېۋەت ئاستىدىكى چىراغ  
\r لۇقا 8‏:16-18  
\m
\v 21 ئۇ ئۇلارغا يەنە مۇنداق دېدى:  
\m ــ چىراغ سېۋەت ياكى كارىۋات ئاستىغا قويۇلۇش ئۈچۈن كەلتۈرۈلەمدۇ؟ ئۇ چىراغداننىڭ ئۈستىگە قويۇلۇش ئۈچۈن كەلتۈرۈلمەمدۇ؟ \f □ \fr 4:21 \ft \+bd «چىراغ سېۋەت ياكى كارىۋات ئاستىغا قويۇلۇش ئۈچۈن كەلتۈرۈلەمدۇ؟»\+bd* ــ «سېۋەت» گرېك تىلىدا «ئۆلچىگۈچى سېۋەت» دېيىلىدۇ.\f*  \x + \xo 4:21 \xt مات. 5‏:15؛ لۇقا 8‏:16؛ 11‏:33. \x*  
\v 22 چۈنكى يوشۇرۇلغان ھېچقانداق ئىش ئاشكارىلانماي قالمايدۇ، شۇنىڭدەك ھەرقانداق مەخپىي ئىش يۈز بەرگەندىن كېيىن ئايان بولماي قالمايدۇ. \x + \xo 4:22 \xt ئايۇپ 12‏:22؛ مات. 10‏:26؛ لۇقا 8‏:17؛ 12‏:2. \x*   
\m
\v 23 ئاڭلىغۇدەك قۇلىقى بارلار بۇنى ئاڭلىسۇن!   
\m
\v 24 ئاڭلىغانلىرىڭلارغا كۆڭۈل بۆلۈڭلار! چۈنكى سىلەر \add باشقىلارغا\add* قانداق ئۆلچەم بىلەن ئۆلچىسەڭلار، سىلەرگىمۇ شۇنداق ئۆلچەم بىلەن ئۆلچەپ بېرىلىدۇ، ھەتتا ئۇنىڭدىنمۇ كۆپ قوشۇپ بېرىلىدۇ. \f □ \fr 4:24 \ft \+bd «سىلەر باشقىلارغا قانداق ئۆلچەم بىلەن ئۆلچىسەڭلار»\+bd* ــ بۇ سۆز كۆپ تەرەپلىمىلىك بولۇشى كېرەك؛ مەسىلەن: (1) ئادەم خۇدانىڭ سۆزىگە قانچىلىك كۆڭۈل بۆلۈپ ئېتىبار بەرسە، ئۇنىڭغا شۇنچىلىك ئەقىل بېرىدۇ؛ (2) بىز باشقىلارغا رەھىم-شەپقەت كۆرسەتسەك، خۇدامۇ بىزگە رەھىم-شەپقەت كۆرسىتىدۇ؛ (3) ((2)-تەرىپىگە يېقىن) بىز باشقىلارنى قايسى ئۆلچەم بىلەن باھالىساق، خۇدا بىزنى باھالىغاندا دەل شۇ ئۆلچەمنى ئىشلىتىدۇ؛ (4) باشقىلارغا قانچىلىك خەير-ساخاۋەت كۆرسەتسەك، خۇدامۇ كېيىن بىزگە شۇنچىلىك ئىلتىپاتنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 4:24 \xt مات. 7‏:2؛ لۇقا 6‏:38. \x*  
\v 25 چۈنكى كىمدە بار بولسا، ئۇنىڭغا تېخىمۇ كۆپ بېرىلىدۇ؛ ئەمما كىمدە يوق بولسا، ھەتتا ئۇنىڭدا بار بولغانلىرىمۇ ئۇنىڭدىن مەھرۇم قىلىنىدۇ.\f □ \fr 4:25 \ft \+bd «چۈنكى كىمدە بار بولسا، ئۇنىڭغا تېخىمۇ كۆپ بېرىلىدۇ؛ ئەمما كىمدە يوق بولسا، ھەتتا ئۇنىڭدا بار بولغانلىرىمۇ ئۇنىڭدىن مەھرۇم قىلىنىدۇ»\+bd* ــ «كىمدە بار بولسا... » ــ بۇ «بار بولسا» نېمىنى كۆرسىتىدۇ؟ شۈبھىسىزكى، ئەبەدىي ئەھمىيەتلىك بىرەر نەرسە بولسا كېرەك، بۇ ئىمان-ئىشەنچنى ئۆز ئىچىگە چوقۇم ئالىدۇ. بىز ئۆزىمىزگە «ئەبەدىي ئەھمىيەتلىك» ھەرنېمە بولۇشى ئۈچۈن ئۇنى پەقەت مەسىھدىنلا تاپالايمىز.\f*  \x + \xo 4:25 \xt مات. 13‏:12؛ 25‏:29؛ لۇقا 8‏:18؛ 19‏:26. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئۈنگەن ئۇرۇق توغرىسىدىكى تەمسىل  
\m
\v 26 ئۇ يەنە مۇنداق دېدى:  
\m ــ خۇدانىڭ پادىشاھلىقى يەنە بىرسىنىڭ تۇپراققا ئۇرۇق چاچقىنىغا ئوخشايدۇ:  
\v 27 ئۇ ئۇخلايدۇ، ئورۇندىن تۇرىدۇ، كېچە-كۈندۈزلەر ئۆتۈۋېرىپ، ئۇرۇق بىخ ئۇرۇپ ئۆسىدۇ. لېكىن چاچقۇچى قانداق يول بىلەن ئۆسىدىغانلىقىنى بىلمەيدۇ.  
\v 28 تۇپراق ئۆزلۈكىدىن ھوسۇل بېرىدۇ؛ ئۇرۇق ئاۋۋال بىخ ئۇرىدۇ، كېيىن باش چىقىرىدۇ، ئاخىردا باشاقلار تولۇق دان تۇتىدۇ.  
\v 29 دان پىشقاندا، \add چاچقۇچى\add* دەرھال ئورغاق سالىدۇ، چۈنكى ھوسۇل ۋاقتى كەلگەن بولىدۇ.\f □ \fr 4:29 \ft \+bd «چاچقۇچى دەرھال ئورغاق سالىدۇ»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «چاچقۇچى دەرھال ئورغاق ئەۋەتىدۇ».\f*   
\b  
\m  
\s1 قىچا ئۇرۇقى توغرىسىدىكى تەمسىل  
\r مات. 13‏:31-32، 34-35؛ لۇقا 13‏:18-19  
\m
\v 30 ئۇ يەنە مۇنداق دېدى:  
\m ــ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنى نېمىگە ئوخشىتىمىز؟ ياكى قانداق بىر تەمسىل بىلەن سۈرەتلەپ بېرەلەيمىز؟ \x + \xo 4:30 \xt مات. 13‏:31؛ لۇقا 13‏:18. \x*  
\v 31 ئۇ گويا بىر تال قىچا ئۇرۇقىغا ئوخشايدۇ. ئۇ يەرگە تېرىلغاندا، گەرچە يەر يۈزىدىكى بارلىق ئۇرۇقلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ كىچىكى بولسىمۇ، \f □ \fr 4:31 \ft \+bd «گەرچە يەر يۈزىدىكى بارلىق ئۇرۇقلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ كىچىكى بولسىمۇ،...»\+bd* ــ ياكى «گەرچە تۇپراق ئىچىدىكى بارلىق ئۇرۇقلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ كىچىكى بولسىمۇ،...».\f*  
\v 32 تېرىلغاندىن كېيىن، ھەرقانداق زىرائەتتىن ئېگىز ئۆسۈپ شۇنداق چوڭ شاخلايدۇكى، ئاسماندىكى قۇشلارمۇ ئۇنىڭ سايىسىگە قونىدۇ.\f □ \fr 4:32 \ft \+bd «...ئاسماندىكى قۇشلارمۇ ئۇنىڭ سايىسىگە قونىدۇ»\+bd* ــ ياكى «...ئاسماندىكى قۇشلارمۇ ئۇنىڭ سايىسىگە ئۇۋۇلايدۇ». بۇ يەردە تىلغا ئېلىنغان قىچا ئوتتۇرا شەرقتە ئۆسىدىغان، ياخشى ئۆسكەندە ھەتتا ئۈچ مېتردىن ئېشىپ كېتىدىغان، ئۆسۈملۈكنى كۆرسىتىدۇ.\f*   
\m
\v 33 ئۇ شۇنىڭغا ئوخشاش خالايىق ئاڭلاپ چۈشىنەلىگۈدەك نۇرغۇن تەمسىللەر بىلەن سۆز-كالامنى يەتكۈزدى. \x + \xo 4:33 \xt مات. 13‏:34. \x*  
\v 34 لېكىن تەمسىل كەلتۈرمەي تۇرۇپ ئۇلارغا ھېچقانداق سۆز قىلمايتتى. لېكىن ئۆز مۇخلىسلىرى بىلەن يالغۇز قالغىنىدا، ئۇلارغا ھەممىنى چۈشەندۈرۈپ بېرەتتى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ بوراننى تىنچىتىشى  
\r مات. 8‏:23-27؛ لۇقا 8‏:22-25  
\m
\v 35 شۇ كۈنى كەچ كىرگەندە، ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ دېڭىزنىڭ ئۇ قېتىغا ئۆتەيلى، ــ دېدى. \x + \xo 4:35 \xt مات. 8‏:23؛ لۇقا 8‏:22. \x*  
\v 36 خالايىقنى يولغا سېلىۋەتكەندىن كېيىن، ئۇلار ئۇنى كېمىدە ئولتۇرغان پېتى ئېلىپ يۈرۈپ كېتىشتى. ئۇلار بىلەن بىللە ماڭغان باشقا كېمىلەرمۇ بار ئىدى. \f □ \fr 4:36 \ft \+bd «... ئۇنى كېمىدە ئولتۇرغان پېتى ئېلىپ يۈرۈپ كېتىشتى»\+bd* ــ مەسىھ ئاللىقاچان كېمىدە ئولتۇرغانىدى (1-ئايەتتە). 
\fp  باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «....ئۇنى شۇ پېتى كېمىسىگە چۈشۈرۈپ، ئېلىپ يۈرۈپ كېتىشتى» ــ بۇ تەرجىمىدە «شۇ پېتى» بەلكىم مەسىھ «ھېچقانداق تەييارلىقسىز (دېڭىز سەپىرىگە لايىق كىيىم ياكى يېمەك-ئىچمەك ئالمىغان) ھالدا» دېگەندەك بولۇشى مۇمكىن.\f*  
\v 37 ۋە مانا، ئەشەددىي قارا قۇيۇن چىقىپ كەتتى؛ شۇنىڭ بىلەن دولقۇنلار كېمىنى ئۇرۇپ، سۇ ھالقىپ كىرىپ، كېمىگە توشاي دەپ قالغانىدى.  
\v 38 لېكىن ئۇ كېمىنىڭ ئاياغ تەرىپىدە ياستۇققا باش قويۇپ ئۇيقۇغا كەتكەنىدى. ئۇلار ئۇنى ئويغىتىپ:  
\m ــ ئى ئۇستاز، ھالاك بولۇۋاتقىنىمىزغا كارىڭ يوقمۇ؟ ــ دېدى.   
\m
\v 39 ئۇ ئورنىدىن تۇرۇپ، بورانغا تەنبىھ بېرىپ، دېڭىزغا: «تىنچلان! جىم بول!» دېۋىدى، بوران توختاپ، چوڭقۇر بىر جىمجىتلىق ھۆكۈم سۈردى.\x + \xo 4:39 \xt ئايۇپ 26‏:12؛ زەب. 107‏:29؛ يەش. 51‏:10. \x*   
\m
\v 40 ــ نېمىشقا شۇنچە قورقىسىلەر؟ سىلەردە قانداقسىگە تېخىچە ئىشەنچ بولمايدۇ؟ ــ دېدى ئۇ ئۇلارغا.   
\m
\v 41 ئۇلارنى ئىنتايىن زور بىر قورقۇنچ باستى، ئۇلار بىر-بىرىگە:  
\m ــ بۇ ئادەم زادى كىمدۇ؟ ھەتتا شامال ۋە دېڭىزمۇ ئۇنىڭغا ئىتائەت قىلىدىكەن-ھە! ــ دەپ كېتىشتى.   
\b  
\b  
\m  
\c 5
\s1 كۆپ جىنلار چاپلاشقان «قوشۇن» ئىسىملىك ئادەمنىڭ ساقايتىلىشى  
\r مات. 8‏:28-34؛ لۇقا 8‏:26-39  
\m
\v 1 ئۇلار دېڭىزنىڭ ئۇ قېتىغا، گادارالىقلارنىڭ يۇرتىغا يېتىپ باردى.\f □ \fr 5:1 \ft \+bd «گادارا»\+bd* ــ بەزى كۆچۈرمىلەردە «گېراسا» ياكى «گەرگەسە» دەپ ئاتىلىدۇ.\f*  \x + \xo 5:1 \xt مات. 8‏:28؛ لۇقا 8‏:26. \x*  
\v 2 ئۇ كېمىدىن چۈشۈشى بىلەنلا، ناپاك روھ چاپلاشقان بىر ئادەم گۆر ئۆڭكۈرلىرىدىن چىقىپ، ئۇنىڭ ئالدىغا كەلدى.  
\v 3 ئۇ ئادەم ئۆڭكۈرلەرنى ماكان قىلغان بولۇپ، ھەتتا ئۇنى ھېچكىم زەنجىرلەر بىلەنمۇ باغلىيالمايتتى.  
\v 4 چۈنكى كۆپ قېتىم پۇت-قوللىرى كىشەن-زەنجىرلەر بىلەن باغلانغان بولسىمۇ، ئۇ زەنجىرلەرنى ئۈزۈۋېتىپ، كىشەنلەرنى چېقىۋەتكەنىدى؛ ھېچكىم ئۇنى بويسۇندۇرالمىغانىدى.  
\v 5 ئۇ كېچە-كۈندۈز مازارلىقتا ۋە تاغلار ئارىسىدا توختاۋسىز ۋارقىراپ-جارقىراپ يۈرەتتى، ئۆز-ئۆزىنى تاشلار بىلەن كېسىپ يارىلاندۇراتتى.   
\m
\v 6 لېكىن ئۇ ئەيسانى يىراقتىن كۆرۈپ، ئۇنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپ بېرىپ، سەجدە قىلدى\f □ \fr 5:6 \ft \+bd «ئۇ ئەيسانى يىراقتىن كۆرۈپ، ئۇنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپ بېرىپ، سەجدە قىلدى»\+bd* ــ ياكى «ئۇ ئەيسانى يىراقتىن كۆرۈپ، ئۇنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپ بېرىپ، يەرگە باش قويدى».\f*  
\v 7 ۋە قاتتىق ئاۋازدا ۋارقىراپ:  
\m ــ ھەممىدىن ئالىي خۇدانىڭ ئوغلى ئەيسا، سېنىڭ مېنىڭ بىلەن نېمە كارىڭ! خۇدا ھەققى، سەندىن ئۆتۈنۈپ قالاي، مېنى قىينىما! ــ دېدى\f □ \fr 5:7 \ft \+bd «سەندىن ئۆتۈنۈپ قالاي، مېنى قىينىما!»\+bd* ــ «مېنى قىينىما!» دېگەن سۆز «باش جىن»نىڭ سۆزى بولسا كېرەك. بۇ ئادەمگە نۇرغۇن جىنلار چاپلاشقانىدى.\f*  
\v 8 (چۈنكى ئەيسا ئۇنىڭغا: «ھەي ناپاك روھ، ئۇنىڭدىن چىق!» دېگەنىدى).\f □ \fr 5:8 \ft \+bd «ئەيسا ئۇنىڭغا: «... ئۇنىڭدىن چىق!» دېگەنىدى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «ئەيسا ئۇنىڭغا: «... ئۇنىڭدىن چىق!» بۇيرۇۋاتاتتى» دېيىلىدۇ.\f*   
\m
\v 9 ئۇ ئۇنىڭدىن:  
\m ــ ئىسمىڭ نېمە؟ ــ دەپ سورىدى.  
\m ــ ئىسمىم «قوشۇن» ــ چۈنكى سانىمىز كۆپ، ــ دەپ جاۋاب بەردى ئۇ.\f □ \fr 5:9 \ft \+bd «ئىسمىم «قوشۇن»»\+bd* ــ «قوشۇن» لاتىن تىلىدا «لېگىئون» دېيىلىدۇ، ئادەتتە ئاز دېگەندىمۇ ئالتە مىڭ كىشىلىك ئارمىيىنى كۆرسىتىدۇ. \+bd «چۈنكى سانىمىز كۆپ»\+bd* ــ ئوقۇرمەنلەر مۇشۇ يەردە ئىككى ئاۋازنىڭ بارلىقىنى بايقايدۇ ــ بىرىنچىسى («ئىسمىم «قوشۇن»»)، بۇ بىچارە ئادەمنىڭ ئۆزىنىڭكى، ئىككىنچىسى («چۈنكى سانىمىز كۆپ»)، مىڭلىغان جىنلارنىڭكى ئىدى.\f*   
\m
\v 10 ۋە ئۇ ئەيسادىن ئۇلارنى بۇ يۇرتتىن ھەيدىۋەتمىگەيسەن، دەپ كۆپ ئۆتۈنۈپ يالۋۇردى.   
\m
\v 11 تاغ باغرىدا چوڭ بىر توپ توڭگۇز پادىسى ئوتلاپ يۈرەتتى.  
\v 12 جىنلار ئۇنىڭغا:  
\m ــ بىزنى مۇشۇ توڭگۇزلارغا ئەۋەتكىن، ئۇلارنىڭ ئىچىگە كىرىپ كېتىشكە يول قويغايسەن، ــ دەپ يالۋۇرۇشتى.   
\m
\v 13 ئەيسا دەرھال يول قويدى. شۇنىڭ بىلەن ناپاك روھلار چىقىپ، توڭگۇزلارنىڭ تېنىگە كىرىشى بىلەنلا، توڭگۇزلار تىك ياردىن ئېتىلىپ چۈشۈپ، دېڭىزغا غەرق بولدى. ئۇلار ئىككى مىڭغا يېقىن ئىدى.  
\v 14 توڭگۇز باققۇچىلار بولسا ئۇ يەردىن قېچىپ، شەھەر-يېزىلاردا بۇ ئىشلارنى پۇر قىلدى. شۇ يەردىكىلەر نېمە ئىش يۈز بەرگەنلىكىنى كۆرگىلى چىقىشتى.   
\m
\v 15 ئۇلار ئەيسانىڭ يېنىغا كەلدى ۋە ئىلگىرى جىنلار چاپلىشىۋالغان ھېلىقى ئادەمنىڭ كىيىملەرنى كىيىپ، ئەس-ھوشى جايىدا ئولتۇرغىنىنى ــ يەنى «قوشۇن جىنلار» چاپلاشقان شۇ ئادەمنى كۆرۈپ، قورقۇپ كېتىشتى.  
\v 16 بۇ ۋەقەنى كۆرگەنلەر جىنلار چاپلاشقان ئادەمدە نېمە يۈز بەرگەنلىكىنى ۋە توڭگۇزلارنىڭ ئاقىۋىتىنى خەلققە بايان قىلىپ بەردى.   
\m
\v 17 بۇنىڭ بىلەن خالايىق ئەيساغا: يۇرتلىرىمىزدىن چىقىپ كەتكەيسەن، دەپ يالۋۇرۇشقا باشلىدى.   
\m
\v 18 ئۇ كېمىگە چىقىۋاتقاندا، ئىلگىرى جىنلار چاپلاشقان ھېلىقى ئادەم ئۇنىڭدىن: مەنمۇ سەن بىلەن بىللە باراي، دەپ ئۆتۈندى.\x + \xo 5:18 \xt لۇقا 8‏:38. \x*   
\m
\v 19 لېكىن ئۇ بۇنىڭغا ئۇنىماي:  
\m ــ ئۆز ئۆيدىكىلىرىڭ ۋە يۇرتداشلىرىڭنىڭ يېنىغا بېرىپ، ئۇلارغا پەرۋەردىگارنىڭ ساڭا شۇنچىلىك ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىپ بەرگەنلىكىنى، ئۇنىڭ ساڭا رەھىم-شەپقەت كۆرسەتكەنلىكىنى خەۋەرلەندۈرگىن، ــ دېدى. \f □ \fr 5:19 \ft \+bd «ئۇلارغا پەرۋەردىگارنىڭ ساڭا شۇنچىلىك ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىپ بەرگەنلىكىنى... خەۋەرلەندۈرگىن»\+bd* ــ ياكى «ئۇلارغا رەبنىڭ ساڭا شۇنچىلىك ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلىپ بەرگەنلىكىنى... خەۋەرلەندۈرگىن».\f*  
\v 20 ئۇ قايتىپ بېرىپ، ئەيسانىڭ ئۆزىگە قانداق ئۇلۇغ ئىشلارنى قىلغانلىقىنى «ئون شەھەر رايونى»دا جار قىلىشقا باشلىدى. بۇنى ئاڭلىغانلارنىڭ ھەممىسى تولىمۇ ھەيران قېلىشتى.\f □ \fr 5:20 \ft \+bd «ئون شەھەر رايونى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «دېكاپولىس».\f*   
\b  
\m  
\s1 ئۇنىڭ يائىرۇسنىڭ قىزىنى تىرىلدۈرۈشى ۋە خۇن كېسىلى باسقان بىر ئايالنى ساقايتىشى  
\r مات. 9‏:18-26؛ لۇقا 8‏:40-56  
\m
\v 21 ئەيسا قايتىدىن كېمە بىلەن دېڭىزنىڭ ئۇ قېتىغا ئۆتكەندە، زور بىر توپ خالايىق ئۇنىڭ يېنىغا يىغىلدى؛ ئۇ دېڭىز بويىدا تۇراتتى. \x + \xo 5:21 \xt لۇقا 8‏:40. \x*  
\v 22‏-23 مانا، مەلۇم بىر سىناگوگنىڭ چوڭى يائىرۇس ئىسىملىك بىر كىشى كەلدى. ئۇ ئۇنى كۆرۈپ ئايىغىغا يىقىلىپ:  
\m ــ كىچىك قىزىم ئۆلەي دەپ قالدى. بېرىپ ئۇنىڭغا قوللىرىڭىزنى تەگكۈزۈپ قويسىڭىز، ئۇ ساقىيىپ ياشىغاي! ــ دەپ قاتتىق يېلىندى.\x + \xo 5:22‏-23 \xt مات. 9‏:18؛ لۇقا 8‏:41. \x*   
\m
\v 24 ئەيسا ئۇنىڭ بىلەن بىللە باردى. زور بىر توپ خالايىقمۇ ئولىشىپ قىستاشقان ھالدا كەينىدىن مېڭىشتى.  
\v 25 خۇن تەۋرەش كېسىلىگە گىرىپتار بولغىنىغا ئون ئىككى يىل بولغان بىر ئايال بار بولۇپ، \x + \xo 5:25 \xt لاۋ. 15‏:25؛ مات. 9‏:20؛ لۇقا 8‏:43. \x*  
\v 26 ئۇ نۇرغۇن تېۋىپلارنىڭ قولىدا كۆپ ئازاب تارتىپ، بار-يوقىنى خەجلەپ تۈگەتكەن بولسىمۇ، ھېچقانداق ئۈنۈمى بولماي، تېخىمۇ ئېغىرلىشىپ كەتكەنىدى.  
\v 27 بۇ ئايال ئەيسا ھەققىدىكى گەپلەرنى ئاڭلاپ، خالايىقنىڭ ئوتتۇرىسىدىن قىستىلىپ كېلىپ، ئارقا تەرەپتىن ئۇنىڭ تونىنى سىلىدى.  
\v 28 چۈنكى ئۇ كۆڭلىدە: «ئۇنىڭ تونىنى سىلىساملا ساقايماي قالمايمەن» دەپ ئويلىغانىدى.  
\v 29 خۇن شۇئان توختاپ، ئايال كېسەل ئازابىدىن ساقايتىلغانلىقىنى ئۆز تېنىدە سەزدى. \f □ \fr 5:29 \ft \+bd «خۇن شۇئان توختاپ...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «قان ئېقىمى شۇئان توختاپ...».\f*  
\v 30 ئەيسا دەرھال ۋۇجۇدىدىن قۇدرەتنىڭ چىققانلىقىنى سېزىپ، خالايىقنىڭ ئىچىدە كەينىگە بۇرۇلۇپ:  
\m ــ كىيىمىمنى سىلىغان كىم؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 5:30 \xt لۇقا 6‏:19. \x*   
\m
\v 31 مۇخلىسلىرى ئۇنىڭغا:  
\m ــ خالايىقنىڭ ئۆزۈڭنى قىستاپ مېڭىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ تۇرۇقلۇق، يەنە: «مېنى سىلىغان كىم؟» دەپ سورايسەنغۇ؟ ــ دېيىشتى.   
\m
\v 32 بىراق ئەيسا ئۆزىنى سىلىغۇچىنى تېپىش ئۈچۈن تېخىچە ئەتراپىغا قاراۋاتاتتى. \f □ \fr 5:32 \ft \+bd «ئۆزىنى سىلىغۇچىنى تېپىش ئۈچۈن...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «سىلىغۇچى» ئايالچە رودتا بولۇپ، رەببىمىزنىڭ ئۆزىنى تۇتقان كىشىنىڭ ئايال ئىكەنلىكىنى بىلگەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ.\f*  
\v 33 ئۆزىدە نېمە ئىشنىڭ يۈز بەرگەنلىكىنى سەزگەن ئايال قورقۇپ-تىترىگەن ھالدا كېلىپ ئۇنىڭ ئالدىغا يىقىلدى ۋە ئۇنىڭغا ھەقىقىي ئەھۋالنى پۈتۈنلەي ئېيتتى.  
\v 34 ئۇ ئۇنىڭغا:  
\m ــ قىزىم، ئىشەنچىڭ سېنى ساقايتتى! تىنچ-خاتىرجەملىكتە قايت! كېسىلىڭنىڭ ئازابىدىن ساقايغىن، ــ دېدى.\f □ \fr 5:34 \ft \+bd «قىزىم، ئىشەنچىڭ سېنى ساقايتتى!»\+bd* ــ «ساقايتتى» مۇشۇ يەردە گرېك تىلىدا «قۇتقۇزدى» دېگەن سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ. 
\fp  \+bd «تىنچ-خاتىرجەملىكتە قايت!»\+bd* ــ بۇ ئايال نېمىشقا شۇنداق قورقتى (33-ئايەتنى كۆرۈڭ)؟ ئۇنىڭدا خۇن تەۋرەش كېسىلى بولغانلىقى ئۈچۈن، تەۋرات قانۇنى بويىچە ئۆزى تەگكەن بارلىق كىشىلەرنى «ناپاك» قىلغان بولىدۇ (مەسىلەن، ئۇلارنى ئىبادەتخانىغا كىرىش، قۇربانلىق قىلىشقا ۋاقىتلىق لاياقەتسىز قىلغان بولاتتى). شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئەتراپتىكى خالايىقنىلا ناپاك قىلىپلا قالماي، بەلكى مەسىھنىڭ ئۆزىنىمۇ «ناپاك» قىلغان بولاتتى.\f*  \x + \xo 5:34 \xt مات. 9‏:22؛ مار. 10‏:52. \x*   
\m
\v 35 ئۇ بۇ سۆزنى قىلىۋاتقاندا، سىناگوگنىڭ چوڭىنىڭ ئۆيىدىن بەزىلەر بەزىلەر كېلىپ ئۇنىڭغا:  
\m قىزىڭىز ئۆلدى. ئەمدى ئۇستازنى نېمىشقا يەنە ئاۋارە قىلىسىز؟! ــ دېيىشتى.\x + \xo 5:35 \xt لۇقا 8‏:49. \x*   
\m
\v 36 لېكىن ئەيسا بۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ دەرھال سىناگوگنىڭ چوڭىغا:  
\m قورقمىغىن! پەقەت ئىشەنچتە بول! ــ دېدى.  
\v 37 ئۇ پەقەت پېترۇس، ياقۇپ ۋە ياقۇپنىڭ ئىنىسى يۇھاننا بىلەن يولغا چىقتى؛ باشقا ھېچكىمنىڭ ئۆزى بىلەن بىللە بېرىشىغا يول قويمىدى.  
\v 38 ئۇ سىناگوگنىڭ چوڭىنىڭ ئۆيى ئالدىغا كەلگەندە، قىيقاس-چۇقاننى، خالايىقنىڭ قاتتىق نالە-پەرياد ۋە ئاھ-زار كۆتۈرگەنلىكىنى كۆرۈپ،  
\v 39 ئۆيگە كىرىپ ئۇلارغا:  
\m ــ نېمىشقا قىيقاس-چۇقان ۋە ئاھ-زار كۆتۈرىسىلەر؟ بالا ئۆلمەپتۇ، ئۇخلاپ قاپتۇ، ــ دېدى. \x + \xo 5:39 \xt يـۇھ. 11‏:11. \x*  
\v 40 ئۇلار ئۇنى مەسخىرە قىلىشتى؛ لېكىن ئۇ ھەممەيلەننى تاشقىرىغا چىقىرىۋېتىپ، بالىنىڭ ئاتا-ئانىسىنى ۋە ئۆز ھەمراھلىرىنى ئېلىپ، بالا ياتقان ئۆيگە كىردى.  
\v 41 ئۇ بالىنىڭ قولىنى تۇتۇپ، ئۇنىڭغا: «تالىتا كۇمى» دېدى. بۇ سۆزنىڭ مەنىسى «قىزىم، ساڭا ئېيتىمەنكى، ئورنۇڭدىن تۇر» دېگەنلىك ئىدى.  
\v 42 قىز دەرھال ئورنىدىن تۇرۇپ ماڭدى (ئۇ ئون ئىككى ياشتا ئىدى). ئۇلار بۇ ئىشقا مۇتلەق ھەيران قېلىشتى.  
\v 43 ئۇ ئۇلارغا بۇ ئىشنى ھېچكىمگە ئېيتماسلىقنى قاتتىق تاپىلىدى، شۇنداقلا قىزغا يېگۈدەك بىرنېمە بېرىشنى ئېيتتى.   
\b  
\b  
\m  
\c 6
\s1 ناسارەتلىكلەرنىڭ ئۇنى چەتكە قېقىشى  
\r مات. 13‏:53-58؛ لۇقا 4‏:16-30  
\m
\v 1 ئۇ ئۇ يەردىن كېتىپ، ئۆز يۇرتىغا كەلدى. ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىمۇ ئۇنىڭغا ئەگىشىپ باردى.\x + \xo 6:1 \xt مات. 13‏:53؛ لۇقا 4‏:16. \x*  
\v 2 شابات كۈنى كەلگەندە، ئۇ سىناگوگدا تەلىم بېرىشكە كىرىشتى. تەلىمىنى ئاڭلىغانلاردىن كۆپ ئادەم ئىنتايىن ھەيران بولۇشۇپ:  
\m ــ بۇ ئادەم بۇلارغا نەدىن ئېرىشكەندۇ؟ ئۇنىڭغا مۇشۇنداق دانالىق قانداق بېرىلگەن؟ ئۇنىڭ قولىدا مۇشۇنداق مۆجىزىلەر قانداق يارىتىلىدىغاندۇ؟  
\v 3 ئۇ ھېلىقى ياغاچچى ئەمەسمۇ، مەريەمنىڭ ئوغلى، شۇنداقلا ياقۇپ، يوسە، يەھۇدا ۋە سىمونلارنىڭ ئاكىسىغۇ؟ ئۇنىڭ سىڭىللىرىمۇ بۇ يەردە ئارىمىزدا تۇرۇۋاتمامدۇ؟ ــ دېيىشتى. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئۇنىڭغا ھەسەت-بىزارلىق بىلەن قارىدى.\f □ \fr 6:3 \ft \+bd «ئۇ ھېلىقى ياغاچچى ئەمەسمۇ، مەريەمنىڭ ئوغلى...»\+bd* ــ يەھۇدىيلار ئارىسىدا ئادەملەر ئاتىسىنىڭ ئىسمى بىلەن تونۇلۇشى كېرەك ئىدى. يالغۇز ئانىسىنىڭ ئىسمىنى تىلغا ئېلىشنىڭ ئۆزى بىرخىل ھاقارەت ئىدى.\f*  \x + \xo 6:3 \xt يـۇھ. 6‏:42. \x*  
\v 4 شۇنىڭ بىلەن ئەيسا ئۇلارغا:  
\m ــ ھەرقانداق پەيغەمبەر باشقا يەرلەردە ھۆرمەتسىز قالمايدۇ، پەقەت ئۆز يۇرتى، ئۆز ئۇرۇق-تۇغقانلىرى ئارىسىدا ۋە ئۆز ئۆيىدە ھۆرمەتكە سازاۋەر بولمايدۇ، ــ دېدى.\x + \xo 6:4 \xt مات. 13‏:57؛ لۇقا 4‏:24؛ يـۇھ. 4‏:44. \x*   
\m
\v 5 شۇنىڭ بىلەن قوللىرىنى بىرقانچە بىمارنىڭ ئۈستىگە تەگكۈزۈپ، ئۇلارنى ساقايتقاندىن باشقا، شۇ يەردە ئۇ ھېچقانداق مۆجىزە يارىتالمىدى.\x + \xo 6:5 \xt مات. 13‏:58. \x*  
\v 6 ۋە ئۇ ئۇلارنىڭ ئىمان-ئىشەنچسىزلىكىدىن ھەيران قالدى.\x + \xo 6:6 \xt مات. 9‏:35؛ لۇقا 13‏:22. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئون ئىككى روسۇلنى ئەۋەتىشى  
\r مات. 10‏:1، 5-15؛ لۇقا 9‏:1-6  
\m
\v 7 ئاندىن ئۇ ئەتراپتىكى يېزا-كەنتلەرنى ئايلىنىپ تەلىم بەردى.  
\m ئۇ ئون ئىككىيلەننى يېنىغا چاقىردى ۋە \add خەلق ئارىسىغا\add* ئىككى-ئىككىدىن ئەۋەتىشكە باشلىدى. ئۇ ئۇلارغا ناپاك روھلارنى ھەيدەش ھوقۇقىنى بەردى؛\f □ \fr 6:7 \ft \+bd «ناپاك روھلار»\+bd* ــ جىنلارنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 6:7 \xt مات. 10‏:1؛ لۇقا 6‏:13؛ 9‏:1. \x*  
\v 8 ۋە ئۇلارغا: ــ سەپەردە يېنىڭلارغا ھاسىدىن باشقا نەرسە ئېلىۋالماڭلار، نە خۇرجۇن نە نان ئېلىۋالماڭلار، بەلۋاغقا پۇلمۇ سالماڭلار،\f □ \fr 6:8 \ft \+bd «خۇرجۇن»\+bd* ــ ياكى «تىلەمچىنىڭ خالتىسى».\f*  
\v 9 پۇتۇڭلارغا كەشلەرنى كىيىڭلار، بىراق ئىككى يەكتەك كىيىۋالماڭلار، ــ دەپ تاپىلىدى. \f □ \fr 6:9 \ft \+bd «\+bd*\+bdit ئەيسا\+bdit* ئۇلارغا: ــ سەپەردە يېنىڭلارغا ھاسىدىن باشقا نەرسە ئېلىۋالماڭلار، نە خۇرجۇن نە نان ئېلىۋالماڭلار، بەلۋاغقا پۇلمۇ سالماڭلار، پۇتۇڭلارغا كەشلەرنى كىيىڭلار، بىراق ئىككى يەكتەك كىيىۋالماڭلار، ــ دەپ تاپىلىدى» ــ (9-10-ئايەت) قىزىقارلىق يېرى شۇكى، «ماتتا» ۋە «لۇقا»دا خاتىرىلەنگەن بايانلار بويىچە رەببىمىز ئۇلارغا ھاسا ئېلىۋېلىش ۋە كەش كىيىشنىمۇ مەنئى قىلغان. پىكرىمىز تېخى مۇقىملاشمىغىنى بىلەن ئويلايمىزكى، «ماتتا» بىلەن «لۇقا» ۋە «ماركۇس»تا بەلكىم ئىككى ئايرىم ۋاقىت-ئەھۋال كۆرسىتىلىدۇ.\f*  \x + \xo 6:9 \xt روس. 12‏:8. \x*  
\v 10 ئۇ يەنە:  
\m ــ \add بىر يۇرتقا بارغىنىڭلاردا\add*، كىمنىڭ ئۆيىگە \add قوبۇل قىلىنىپ\add* كىرسەڭلار، ئۇ يۇرتتىن كەتكۈچە شۇ ئۆيدىلا تۇرۇڭلار. \f □ \fr 6:10 \ft \+bd «كىمنىڭ ئۆيگە قوبۇل قىلىنىپ كىرسەڭلار، ئۇ يۇرتتىن كەتكۈچە شۇ ئۆيدىلا تۇرۇڭلار»\+bd* ــ بۇ ئەمردە چوڭ دانالىق بار. ئىككى سەۋەبتىن ئېيتىلغان بولۇشى مۇمكىن: ــ (1) كونا زامانلاردا كۆپ دىنىي ۋەز ئېيتقۇچىلار ئۆيمۇ-ئۆي يوقلاپ پۇل تىلەيتتى؛ لېكىن ئەيسانىڭ مۇخلىسلىرى ھېچ تىلەمچىلىك قىلماسلىقى كېرەك؛ (2) ئۇلار ئۆيمۇ-ئۆي كۆچۈپ يۈرسە، خەلقتە ھەرتۈرلۈك ھەسەت-گۇمان پەيدا بولۇشىمۇ مۇمكىن ــ «نېمىشقا ئۇلار \+bd بىزنىڭ\+bd* ئۆيدە قونمايدۇ؟» ياكى «نېمىشقا ئۇلار بىزنىڭ ئۆيدىن كۆچۈپ كېتىدۇ؟» دېگەندەك.\f*  
\v 11 قايسى يەردىكىلەر سىلەرنى قوبۇل قىلمىسا، شۇنداقلا سۆزۈڭلارنى ئاڭلىمىسا، ئۇ يەردىن كەتكىنىڭلاردا، ئۇلارغا ئاگاھ-گۇۋاھ بولسۇن ئۈچۈن ئايىغىڭلاردىكى توپىنى قېقىۋېتىڭلار! ــ دېدى.\f □ \fr 6:11 \ft \+bd «ئۇ يەردىن كەتكىنىڭلاردا، ئۇلارغا ئاگاھ-گۇۋاھ بولسۇن ئۈچۈن ئايىغىڭلاردىكى توپىنى قېقىۋېتىڭلار!»\+bd* ــ «ئاياغدىكى توپىنى قېقىۋېتىش» دېگەن بۇ ئىشارەت «بىزنىڭ سىلەر بىلەن مۇناسىۋېتىمىز يوق»، دېگەننى بىلدۈرۈپ، خۇدانىڭ سۆزىنى رەت قىلغانلارغا قاتتىق ئاگاھلاندۇرۇش ئىدى.\f*  \x + \xo 6:11 \xt مات. 10‏:14،15؛ لۇقا 9‏:5؛ 10‏:12؛ روس. 13‏:51؛ 18‏:6\x*   
\m
\v 12 شۇنىڭ بىلەن ئۇلار يولغا چىقىپ، كىشىلەرنى گۇناھلىرىغا توۋا قىلىشقا جار سېلىپ ئۈندىدى.  
\v 13 ئۇلار نۇرغۇن جىنلارنى ھەيدىدى، نۇرغۇن بىمارلارنى زەيتۇن مېيى بىلەن مەسىھ قىلىپ ساقايتتى.\f □ \fr 6:13 \ft \+bd «ئۇلار ... نۇرغۇن بىمارلارنى زەيتۇن مېيى بىلەن مەسىھ قىلىپ ساقايتتى»\+bd* ــ «مەسىھ قىلىش» مۇشۇ يەردە ئادەمنىڭ بېشىغا زەيتۇن مېيىنى سۈرۈشنى كۆرسىتىدۇ. «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 6:13 \xt ياق. 5‏:14. \x*   
\b  
\m  
\s1 چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيانىڭ ئۆلۈمى  
\r مات. 14‏:1-12؛ لۇقا 9‏:7-9  
\m
\v 14 ئۇنىڭ نامى مەشھۇر بولغاچقا، ھېرود پادىشاھ ئۇنىڭ ھەققىدە ئاڭلاپ: «بۇ ئادەم \add چوقۇم\add* ئۆلۈمدىن تىرىلگەن چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيادۇر. شۇنىڭ ئۈچۈن مۇشۇ ئالاھىدە قۇدرەتلەر ئۇنىڭدا كۈچىنى كۆرسىتىدۇ» دەيتتى. \f □ \fr 6:14 \ft \+bd «ئۇنىڭ نامى مەشھۇر بولغاچقا، ھېرود پادىشاھ ئۇنىڭ ھەققىدە ئاڭلاپ...»\+bd* ــ «ھېرود»لار توغرۇلۇق «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ. \+bd «... ئۇنىڭ ھەققىدە ئاڭلاپ: «بۇ ئادەم ... چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيادۇر...» دەيتتى»\+bd* ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «... ئۇنىڭ ھەققىدە ئاڭلاپ قالدى. بەزىلەر: «بۇ ئادەم ... چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيادۇر...» ــ دېيىشەتتى».\f*  \x + \xo 6:14 \xt مات. 14‏:1؛ لۇقا 9‏:7. \x*  
\v 15 باشقىلار: «ئۇ ئىلياس \add پەيغەمبەر\add*» دېسە، يەنە بەزىلەر: «بۇرۇنقى پەيغەمبەرلەردەك بىر پەيغەمبەر بولسا كېرەك» دېيىشەتتى.   
\m
\v 16 بىراق بۇلارنى ئاڭلىغان ھېرود:  
\m ــ مەن كاللىسىنى ئالغان يەھيانىڭ ئۆزى شۇ ــ ئۇ ئۆلۈمدىن تىرىلىپتۇ! ــ دېدى.   
\m
\v 17‏-18 ھېرودنىڭ بۇنداق دېيىشىنىڭ سەۋەبى، ئۇ \add ئۆگەي\add* ئاكىسى فىلىپنىڭ ئايالى ھېرودىيەنىڭ ۋەجىدىن ئادەم ئەۋەتىپ يەھيانى تۇتۇپ، زىندانغا تاشلىغانىدى. چۈنكى ئۇ شۇ ئايال بىلەن نىكاھلانغانىدى؛ يەھيا ھېرودقا \add تەنبىھ بېرىپ\add*: «ئاكاڭنىڭ ئايالىنى تارتىۋېلىشىڭ تەۋرات قانۇنىغا خىلاپ» دەپ قايتا-قايتا دېگەنىدى.\f □ \fr 6:17‏-18 \ft \+bd «چۈنكى ئۇ شۇ ئايال بىلەن نىكاھلانغانىدى؛ يەھيا ھېرودقا تەنبىھ بېرىپ: «ئاكاڭنىڭ ئايالىنى تارتىۋېلىشىڭ تەۋرات قانۇنىغا خىلاپ» دەپ قايتا-قايتا دېگەنىدى»\+bd* ــ ھېرود ئۆگەي ئاكىسى فىلىپنىڭ ئايالى ھېرودىيەنى فىلىپتىن تارتىۋېلىپ ئاندىن ئۇنى ئاجرىشىشقا قايىل قىلىپ، ھېرودىيە بىلەن ئۆزى توي قىلغانىدى. يەھيانى تۇتۇش «ھېرودىيەنىڭ ۋەجىدىن» ــ بەلكىم ئۇنىڭ بىۋاسىتە تەلىپىدىن بولغان بولۇشىمۇ مۇمكىن. \+bd «ئاكاڭنىڭ ئايالىنى تارتىۋېلىشىڭ تەۋرات قانۇنىغا خىلاپ»\+bd* ــ تەۋراتتىكى «لاۋ.» 18:16، 21:20دە، بىرسىنىڭ ئاكا ياكى ئۇكىسى ھايات ئەھۋالدا، بىرىنىڭ ئايالىنى يەنە بىرى ئۆز ئەمرىگە ئېلىشقا بولمايدۇ، دەپ بەلگىلەنگەن.\f*  \x + \xo 6:17‏-18 \xt مات. 14‏:3؛ لۇقا 3‏:19؛ 9‏:9؛ لاۋ. 18‏:16؛ 20‏:21. \x*   
\m
\v 19 شۇنىڭ ئۈچۈن ھېرودىيە يەھياغا ئاداۋەت ساقلايتتى؛ ئۇنى ئۆلتۈرمەكچى بولغان بولسىمۇ، لېكىن شۇنداق قىلالمايتتى.  
\v 20 چۈنكى ھېرود يەھيانى دىيانەتلىك ۋە مۇقەددەس ئادەم دەپ بىلىپ، ئۇنىڭدىن قورقاتتى، شۇڭلاشقا ئۇنى قوغدايتتى؛ ئۇ ئۇنىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلىغان چاغلىرىدا ئالاقزادە بولۇپ كېتەتتى، لېكىن يەنىلا سۆزلىرىنى ئاڭلاشقا ئامراق ئىدى.\f □ \fr 6:20 \ft \+bd «ھېرود يەھيانى دىيانەتلىك ۋە مۇقەددەس ئادەم دەپ بىلىپ...»\+bd* ــ ئوقۇرمەنلەرگە ئايانكى، تەۋرات ۋە ئىنجىلدا «مۇقەددەس» دېگەننىڭ مەنىسى «ئۇلۇغ» ئەمەس، بەلكى «پاك»، «خۇداغا ئاتالغان»دۇر. \+bd «ئۇ ئۇنىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلىغان چاغلىرىدا ئالاقزادە بولۇپ كېتەتتى»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە بۇنىڭ ئورنىدا: «ئۇ ئۇنىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلاپ نېمە قىلىشنى بىلەلمەي قالاتتى» ياكى «ئۇ ئۇنىڭ سۆزلىرىنى ئاڭلاپ كۆپ ئىشلارنى قىلاتتى» دېيىلىدۇ.\f*  \x + \xo 6:20 \xt مات. 14‏:5؛ 21‏:26. \x*   
\m
\v 21 ئەمما \add ھېرودىيە كۈتكەن\add* پەيت ئاخىر يېتىپ كەلدى؛ ھېرود تۇغۇلغان كۈنىدە ئۆز ئەمەلدارلىرى، مىڭبېشىلىرى ۋە گالىلىيە ئۆلكىسىدىكى كاتتا ئەربابلارنى زىياپەت بىلەن كۈتۈۋالدى؛ \x + \xo 6:21 \xt يار. 40‏:20؛ مات. 14‏:6. \x*  
\v 22 ھېلىقى ھېرودىيەنىڭ قىزى سورۇنغا چۈشۈپ ئۇسسۇل ئويناپ بەردى. بۇ ھېرود ۋە ھەمداستىخان بولغانلارغا بەكمۇ ياراپ كەتتى. پادىشاھ قىزغا: ــ مەندىن نېمە تەلەپ قىلساڭ، شۇنى بېرىمەن، ــ دېدى. \f □ \fr 6:22 \ft \+bd «ھېرودىيەنىڭ قىزى»\+bd* ــ بۇرۇنقى ئېرىدىن بولغان قىزى. بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە: «... ئۇنىڭ قىزى ھېرودىيە» دېيىلىدۇ. ئۇنداق تەرجىمە توغرا بولسا، ھېرودىيەنىڭ قىزىنىڭ ئىسمىنىڭ ئۆزىنىڭ ئىسمى بىلەن ئوخشاش بولۇشى ئاجايىب ئىش ئەمەس، ئەلۋەتتە.\f*  
\v 23 ئاندىن ئۇ قەسەم قىلىپ يەنە:  
\m ــ مەندىن نېمە تەلەپ قىلساڭ، ھەتتا پادىشاھلىقىمنىڭ يېرىمىنى دېسەڭمۇ شۇنى بېرىمەن، ــ دېدى.\x + \xo 6:23 \xt ھاك. 11‏:30. \x*   
\m
\v 24 قىز سىرتقا چىقىپ، ئانىسىدىن:  
\m ــ نېمە تەلەپ قىلاي؟ ــ دەپ سورىۋىدى، ئانىسى: ــ چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيانىڭ كاللىسىنى تەلەپ قىل، ــ دېدى.   
\m
\v 25 قىز دەرھال پادىشاھنىڭ ئالدىغا ئالدىراپ كىرىپ:  
\m ــ چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيانىڭ كاللىسىنى ھازىرلا بىر تەخسىگە قويۇپ ئەكىلىشلىرىنى خالايمەن، ــ دېدى.   
\m
\v 26 پادىشاھ بۇنىڭغا ناھايىتى ھەسرەت چەككەن بولسىمۇ، قەسەملىرى تۈپەيلىدىن ۋە داستىخاندا ئولتۇرغانلار ۋەجىدىن، ئۇنىڭغا بەرگەن سۆزىدىن يانغۇسى كەلمىدى.  
\v 27 شۇڭا پادىشاھ دەرھال بىر جاللات ئەۋەتىپ، ئۇنىڭ كاللىسىنى ئېلىپ كېلىشنى ئەمر قىلدى. جاللات زىندانغا بېرىپ يەھيانىڭ كاللىسىنى ئېلىپ، \f □ \fr 6:27 \ft \+bd «...پادىشاھ دەرھال بىر جاللات ئەۋەتىپ...»\+bd* ــ ياكى «...پادىشاھ دەرھال بىر قاراۋۇل ئەۋەتىپ...».\f*  \x + \xo 6:27 \xt مات. 14‏:10. \x*  
\v 28 ئۇنى بىر تەخسىگە قويۇپ، قىزنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كېلىپ ئۇنىڭغا بەردى. قىز ئۇنى ئانىسىغا تاپشۇردى.  
\v 29 بۇ ئىشنى ئاڭلىغان يەھيانىڭ مۇخلىسلىرى كېلىپ، جەسەتنى ئېلىپ كېتىپ بىر قەبرىگە قويدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ بەش مىڭ كىشىنى ئوزۇقلاندۇرۇشى  
\r مات. 14‏:13-21؛ لۇقا 9‏:10-17؛ يـۇھ. 6‏:1-14  
\m
\v 30 قايتىپ كەلگەن روسۇللار ئەيسانىڭ يېنىغا يىغىلدى، نېمە قىلغانلىرى ھەم نېمە تەلىم بەرگەنلىرىنى ئۇنىڭغا مەلۇم قىلىشتى. \x + \xo 6:30 \xt لۇقا 9‏:10. \x*  
\v 31 كېلىپ-كېتىۋاتقانلار ناھايىتى كۆپلىكىدىن ئۇلارغا تاماقلىنىشقىمۇ ۋاقىت چىقمىدى. شۇڭا ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ يۈرۈڭلار، مەن بىلەن خىلۋەت بىر جايغا بېرىپ، بىردەم ئارام ئېلىڭلار، ــ دېدى. \x + \xo 6:31 \xt مار. 3‏:20. \x*  
\v 32 بۇنىڭ بىلەن ئۇلار كېمىگە چۈشۈپ، خىلۋەت بىر چۆل يەرگە قاراپ ماڭدى. \x + \xo 6:32 \xt مات. 14‏:13؛ لۇقا 9‏:10؛ يـۇھ. 6‏:1. \x*  
\v 33 بىراق نۇرغۇن كىشىلەر ئۇلارنىڭ كېتىۋاتقانلىقىنى بايقاپ، ئۇلارنى تونۇۋېلىۋىدى، ئەتراپتىكى بارلىق شەھەرلەردىن پىيادە يولغا چىقىپ، يۈگۈرۈپ، ئۇلاردىن بۇرۇن ئۇ يەرگە بېرىپ يىغىلىشتى.  
\v 34 ئەيسا كېمىدىن چۈشۈپ، زور بىر توپ ئادەمنى كۆرۈپ، ئۇلارنىڭ پادىچىسىز قوي پادىسىدەك بولغانلىقىغا ئىچ ئاغرىتتى. شۇڭا ئۇ ئۇلارغا كۆپ ئىشلارنى ئۆگىتىشكە باشلىدى.\x + \xo 6:34 \xt يەر. 23‏:1؛ ئ‍ەز. 34‏:2؛ مات. 9‏:36؛ 14‏:4؛ لۇقا 9‏:11. \x*   
\m
\v 35 كەچ كىرىپ قالغاندا، مۇخلىسلىرى ئۇنىڭ يېنىغا كېلىپ:  
\m ــ بۇ چۆل بىر جاي ئىكەن، كەچ كىرىپ كەتتى. \x + \xo 6:35 \xt مات. 14‏:15؛ لۇقا 9‏:12؛ يـۇھ. 6‏:5. \x*  
\v 36 خالايىقنى يولغا سېلىۋەتكەن بولساڭ، ئۇلار ئەتراپتىكى كەنت-قىشلاقلارغا بېرىپ، ئۆزلىرىگە نان سېتىۋالسۇن؛ چۈنكى ئۇلاردا يېگۈدەك نەرسە يوق، ــ دېدى.   
\m
\v 37 لېكىن ئۇ ئۇلارغا جاۋابەن:  
\m ــ ئۇلارغا ئۆزۈڭلار ئوزۇق بېرىڭلار، ــ دېدى.  
\m مۇخلىسلار ئۇنىڭدىن:  
\m ــ ئىككى يۈز كۈمۈش دىنارغا ئۇلارغا نان ئەكېلىپ ئۇلارنى ئوزۇقلاندۇرامدۇق؟ ــ دەپ سورىدى.\f □ \fr 6:37 \ft \+bd «ئىككى يۈز كۈمۈش دىنار»\+bd* ــ بىر كۈمۈش دىنار (گرېك تىلىدا «دىنارىئۇس») بىر ئىشچىنىڭ بىر كۈنلۈك ئىش ھەققى ئىدى («مات.» 2:20نى كۆرۈڭ).\f*   
\m
\v 38 ئەيسا ئۇلارغا: ــ قانچە نېنىڭلار بار؟ بېرىپ قاراپ بېقىڭلار، ــ دېدى. ئۇلار قاراپ باققاندىن كېيىن:  
\m ــ بەشى بار ئىكەن، يەنە ئىككى بېلىقمۇ بار ئىكەن، ــ دېيىشتى.\x + \xo 6:38 \xt مات. 14‏:17؛ لۇقا 9‏:13؛ يـۇھ. 6‏:9. \x*   
\m
\v 39 ئۇ ئۇلارغا كىشىلەرنى توپ-توپ قىلىپ يېشىل چىمەندە ئولتۇرغۇزۇشنى بۇيرۇدى.  
\v 40 خالايىق يۈزدىن، ئەللىكتىن سەپ-سەپ بولۇپ ئولتۇرۇشتى. \f □ \fr 6:40 \ft \+bd «خالايىق يۈزدىن، ئەللىكتىن سەپ-سەپ بولۇپ ئولتۇرۇشتى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «خالايىق يۈزدىن، ئەللىكتىن سەپ-سەپ بولۇپ يېتىشتى».\f*  
\v 41 ئۇ بەش نان بىلەن ئىككى بېلىقنى قولىغا ئېلىپ، ئاسمانغا قاراپ \add خۇداغا\add* تەشەككۈر-مەدھىيە ئېيتتى، ئاندىن نانلارنى ئوشتۇپ، كۆپچىلىككە تۇتۇپ بېرىش ئۈچۈن مۇخلىسلىرىغا بېرىپ تۇراتتى؛ ئىككى بېلىقنىمۇ ھەممەيلەنگە تارقىتىپ بەردى. \x + \xo 6:41 \xt 1سام. 9‏:13؛ يـۇھ. 17‏:1. \x*  
\v 42 ھەممەيلەن يەپ تويۇندى.  
\v 43 \add مۇخلىسلار\add* ئېشىپ قالغان نان ۋە بېلىق پارچىلىرىنى لىق ئون ئىككى سېۋەتكە تېرىۋالدى. \f □ \fr 6:43 \ft \+bd «مۇخلىسلار ... تېرىۋالدى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «ئۇلار ... تېرىۋالدى». «ئۇلار»نىڭ مۇخلىسلار ئىكەنلىكى «مات.» 9:16-10دە ئىسپاتلىنىدۇ. \+bd «ئون ئىككى سېۋەت»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «ئون ئىككى قول سېۋەت» ــ دېمەك، بىر ئادەم ئىككى قوللاپ كۆتۈرەلەيدىغان سېۋەتلەر.\f*  
\v 44 نانلارنى يېگەن ئەرلەرنىڭ سانىلا بەش مىڭچە ئىدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ سۇ ئۈستىدە مېڭىشى  
\r مات. 14‏:22-33؛ يـۇھ. 6‏:16-21  
\m
\v 45 بۇ ئىشتىن كېيىنلا، ئۇ مۇخلىسلىرىغا ئۆزۈم بۇ خالايىقنى يولغا سېلىۋېتىمەن، ئاڭغىچە سىلەر كېمىگە ئولتۇرۇپ، دېڭىزنىڭ قارشى قىرغىقىدىكى بەيت-سائىدا يېزىسىغا ئۆتۈپ تۇرۇڭلار، دەپ بۇيرۇدى. \f □ \fr 6:45 \ft \+bd «بەيت-سائىدا يېزىسىغا ئۆتۈپ...»\+bd* ــ ياكى «بەيت-سائىدا يېزىسىدىن ئۆتۈپ...».\f*  \x + \xo 6:45 \xt مات. 14‏:22؛ يـۇھ. 6‏:17. \x*  
\v 46 ئۇلارنى يولغا سېلىۋەتكەندىن كېيىن، ئۇ دۇئا-تىلاۋەت قىلىش ئۈچۈن تاغقا چىقتى. \x + \xo 6:46 \xt مات. 14‏:23؛ لۇقا 6‏:12. \x*  
\v 47 كەچ كىرگەندە، كېمە دېڭىزنىڭ ئوتتۇرىسىغا يەتكەنىدى، ئۇ ئۆزى يالغۇز قۇرۇقلۇقتا ئىدى. \x + \xo 6:47 \xt مات. 14‏:23؛ يـۇھ. 6‏:16. \x*  
\v 48 ئۇ مۇخلىسلىرىنىڭ پالاقنى كۈچەپ ئۇرۇۋاتقانلىقىنى كۆردى؛ چۈنكى شامال تەتۈر يۆنىلىشتە چىققانىدى. كېچە تۆتىنچى جېسەك ۋاقتىدا، ئۇ دېڭىزنىڭ ئۈستىدە مېڭىپ، مۇخلىسلىرى تەرەپكە كەلدى ۋە ئۇلارنىڭ يېنىدىن ئۆتۈپ كېتىدىغاندەك قىلاتتى. \f □ \fr 6:48 \ft \+bd «كېچە تۆتىنچى جېسەك ۋاقتىدا، ئۇ دېڭىزنىڭ ئۈستىدە مېڭىپ...»\+bd* ــ بىر كېچە تۆت جېسەككە بۆلۈنەتتى؛ شۇڭا بۇ ۋاقىت تاڭ ئاتاي دېگەن ۋاقىت ئىدى. \+bd «ئۇ ... ئۇلارنىڭ يېنىدىن ئۆتۈپ كېتىدىغاندەك قىلاتتى»\+bd* ــ ياكى «ئۇ ... ئۇلارنىڭ يېنىدىن ئۆتۈپ كەتمەكچى بولدى». 
\fp  بۇ ئىنتايىن قىزىق ئىش. مۇمكىنچىلىكى باركى، (1) ئەيسانىڭ «ئۆتۈپ كېتىش»ى ــ مۇخلىسلارغا پەرۋەردىگارنىڭ پەرىشتىسىنىڭ ئىسرائىللارنى مىسىردىن قۇتقۇزۇش ئۈچۈن «ئۇلارنىڭ (ئىسرائىللارنىڭ) يېنىدىن ئۆتۈپ كېتىش»ىنى ئەسلەتمەكچى، ياكى (2) ئۇ ئۇلارنىڭ \+bd ئۆزلىكىدىن\+bd* ئۆزىنى كېمىگە چىقىپ ھەمراھ بولۇشقا تەكلىپ قىلىشىنى خالايتتى.\f*  
\v 49 لېكىن ئۇلار ئۇنىڭ دېڭىزنىڭ ئۈستىدە مېڭىپ كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ، ئۇنى ئالۋاستى ئوخشايدۇ، دەپ ئويلاپ چۇقان سېلىشتى.  
\v 50 چۈنكى ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئۇنى كۆرۈپ ساراسىمىگە چۈشتى.  
\m لېكىن ئۇ دەرھال ئۇلارغا:  
\m ــ يۈرەكلىك بولۇڭلار، بۇ مەن، قورقماڭلار! ــ دېدى.   
\m
\v 51 ئۇ كېمىگە، ئۇلارنىڭ يېنىغا چىققاندىلا، شامال توختىدى. ئۇلار بۇنىڭدىن ھوشىدىن كەتكۈدەك دەرىجىدە قاتتىق ھەيران قېلىشىپ، نېمىنى ئويلاشنى بىلمەيتتى؛  
\v 52 چۈنكى ئۇلار نان بېرىش \add مۆجىزىسىنى\add* تېخىچە چۈشەنمىگەنىدى، ئۇلارنىڭ قەلبى بىخۇد ھالەتتە تۇراتتى.   
\m
\v 53 ئۇلار دېڭىزنىڭ قارشى تەرىپىگە ئۆتۈپ، گىننىسارەت دېگەن يۇرتتا \add قۇرۇقلۇققا\add* چىقىپ، كېمىنى باغلاپ قويدى. \x + \xo 6:53 \xt مات. 14‏:3. \x*  
\v 54 ئۇلار كېمىدىن چۈشۈشى بىلەنلا، \add خالايىق\add* ئۇنى دەرھال تونۇۋېلىپ،  
\v 55 ئەتراپتىكى ھەممە جايلارغا يۈگۈرۈشۈپ باردى ۋە «ئۇ پالانچى يەرگە چۈشۈپتۇ» دەپ ئاڭلىشى بىلەنلا، بىمارلارنى زەمبىلگە سېلىپ، شۇ يەرگە \add ئۇنىڭ ئالدىغا\add* ئېلىپ بېرىشتى.   
\m
\v 56 ئۇ مەيلى يېزا، مەيلى شەھەر ياكى قىشلاقلارغا بارسۇن، خەلق ئاغرىقلارنى بازارلارغا ئېلىپ چىقىپ ياتقۇزاتتى؛ ئۇلار ئۇنىڭدىن ئاغرىقلار ھېچ بولمىغاندا سېنىڭ يېپىنچاڭنىڭ پېشىگە بولسىمۇ قولىنى تەگكۈزۈۋالساق دەپ ئۆتۈندى. ئۇنىڭغا قولىنى تەگكۈزگەنلەرنىڭ ھەممىسى ساقايدى.   
\b  
\b  
\m  
\c 7
\s1 ئىنساننى نېمە ناپاك قىلىدۇ؟  
\r مات. 15‏:1-20  
\m
\v 1 بۇ چاغدا، پەرىسىيلەر ۋە تەۋرات ئۇستازلىرىدىن بەزىلىرى يېرۇسالېمدىن كېلىپ ئۇنىڭ ئالدىغا يىغىلدى؛\x + \xo 7:1 \xt مات. 15‏:1. \x*  
\v 2‏-5 شۇ پەرىسىيلەر ۋە تەۋرات ئۇستازلىرى ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىدىن بەزىلىرىنىڭ تاماقنى قولىنى يۇماي، يەنى «ناپاك» ھالدا يەۋاتقانلىقىنى كۆرۈپ، ئۇنىڭدىن:  
\m ــ مۇخلىسلىرىڭ نېمىشقا ئاتا-بوۋىلىرىمىزنىڭ ئەنئەنىلىرىگە رىئايە قىلماي، بەلكى يۇيۇلمىغان قوللىرى بىلەن تاماق يەيدۇ؟ ــ دەپ سوراشتى (چۈنكى پەرىسىيلەر ۋە پۈتۈن يەھۇدىيلار ئاتا-بوۋىلىرى تەرىپىدىن قالدۇرۇلغان ئەنئەنىنى چىڭ تۇتقاچقا، ئاۋۋال قوللىرىنى ئەستايىدىللىق بىلەن يۇمىسا، تاماق يېمەيدۇ. شۇنىڭدەك بازاردىن قايتىپ كەلگەندىمۇ، ئۇلار قول يۇماي بىرنەرسە يېمەيدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، پىيالە-قەدەھ، داس-چۆگۈن ۋە مىس قاچىلار ۋە دىۋانلارنى يۇيۇش توغرىسىدا تاپشۇرۇلغان نۇرغۇنلىغان ئەنئەنىلەردىمۇ چىڭ تۇرىدۇ).\f □ \fr 7:2‏-5 \ft \+bd «ئەستايىدىللىق بىلەن يۇمىسا...»\+bd* ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «بېغىشىغىچە يۇمىسا...» ياكى «مۇشت بىلەن يۇمىسا...».\f*   
\m
\v 6 ئۇ ئۇلارغا جاۋاب بېرىپ مۇنداق دېدى:  
\m ــ يەشايا پەيغەمبەر سىلەر ساختىپەزلەر توغراڭلاردا ئالدىنئالا توپتوغرا بېشارەت بەرگەن! \add ئۇنىڭ\add* يازمىسىدا پۈتۈلگەندەك: ــ  
\m «مۇشۇ خەلق ئاغزىدا مېنى ھۆرمەتلىگىنى بىلەن،  
\m بىراق قەلبى مەندىن يىراق؛\x + \xo 7:6 \xt يەش. 29‏:13؛ ئ‍ەز. 33‏:31. \x*   
\m
\v 7 ئۇلار ماڭا بىھۇدە ئىبادەت قىلىدۇ؛  
\m ئۇلارنىڭ ئۆگەتكەن تەلىملىرى پەقەت ئىنسانلاردىن چىققان پەتىۋالارلا، خالاس».\f □ \fr 7:7 \ft \+bd «مۇشۇ خەلق ئاغزىدا مېنى ھۆرمەتلىگىنى بىلەن، بىراق قەلبى مەندىن يىراق؛ ئۇلار ماڭا بىھۇدە ئىبادەت قىلىدۇ؛ ئۇلارنىڭ ئۆگەتكەن تەلىملىرى پەقەت ئىنسانلاردىن چىققان پەتىۋالارلا، خالاس»\+bd* ــ «يەش.» 13:29.\f*  \x + \xo 7:7 \xt مات. 15‏:9؛ كول. 2‏:18،20؛ تىت. 1‏:14. \x*   
\m
\v 8 چۈنكى سىلەر خۇدانىڭ ئەمرىنى تاشلاپ قويۇپ، ئىنسانلارنىڭ ئەنئەنىسىنى چىڭ تۇتىۋالىدىكەنسىلەر ــ داس-چۆگۈن، پىيالە-قەدەھلەرنى يۇيۇش ۋە شۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان نۇرغان باشقا ئىشلارنى ئەنئەنە قىلىپ يۈرىسىلەر.\f □ \fr 7:8 \ft \+bd «چۈنكى سىلەر خۇدانىڭ ئەمرىنى تاشلاپ قويۇپ، ئىنسانلارنىڭ ئەنئەنىسىنى چىڭ تۇتىۋالىدىكەنسىلەر ــ داس-چۆگۈن، پىيالە-قەدەھلەرنى يۇيۇش ۋە شۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان نۇرغان باشقا ئىشلارنى ئەنئەنە قىلىپ يۈرىسىلەر»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە: «داس-چۆگۈن، پىيالە-قەدەھلەرنى يۇيۇش ۋە شۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىدىغان نۇرغان باشقا ئىشلارنى ئەنئەنە قىلىپ يۈرىسىلەر» دېگەن سۆزلەر تېپىلمايدۇ.\f*   
\m
\v 9 ئۇ ئۇلارغا يەنە مۇنداق دېدى:  
\m ــ سىلەر ئۆزلىرىڭلارنىڭ ئەنئەنىسىنى چىڭ تۇتىمىز دەپ خۇدانىڭ ئەمرىنى ئەپچىللىك بىلەن بىر چەتكە قايرىپ قويدۇڭلار!  
\v 10 چۈنكى مۇسا \add پەيغەمبەر\add*: «ئاتا-ئاناڭنى ھۆرمەت قىل» ۋە «ئاتىسى ياكى ئانىسىنى ھاقارەتلىگەنلەر ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىنسۇن» دەپ ئەمر قىلغان. \x + \xo 7:10 \xt مىس. 20‏:12؛ 21‏:17؛ لاۋ. 20‏:9؛ قان. 5‏:16؛ 27‏:16؛ پەند. 20‏:20؛ ئ‍ەف. 6‏:2. \x*  
\v 11 لېكىن سىلەر: ــ بىرسى «ئاتىسى ياكى ئانىسىغا: ــ مەن سىلەرگە ياردەم بەرگۈدەك نەرسىلەرنى ئاللىقاچان «قۇربان قىلىپ» خۇداغا ئاتىۋەتتىم ــ دېسىلا، \f □ \fr 7:11 \ft \+bd «مەن سىلەرگە ياردەم بەرگۈدەك نەرسىلەرنى ئاللىقاچان «قۇربان قىلىپ» خۇداغا ئاتىۋەتتىم»\+bd* ــ «قۇربان» مۇشۇ يەردە بىۋاسىتە ئىبارىنىي تىلىدىن ئېلىنغان بولۇپ، «سەدىقە قىلىنغان» ياكى «خۇداغا ئاتاپ قىلىنغان» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.\f*  
\v 12 شۇ كىشىنىڭ ئاتا-ئانىسىنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئېلىشغا بولمايدۇ، دەپ ئۆگىتىسىلەر.  
\v 13 شۇنداق قىلىپ، سىلەر \add ئەۋلادلىرىڭلارغا\add* تاپشۇرغان ئەنئەنەڭلەرنى دەپ خۇدانىڭ ئەمرىنى يوققا چىقىرىۋەتتىڭلار، ۋە شۇنىڭغا ئوخشاش كۆپ ئىشلارنى قىلىسىلەر.\f □ \fr 7:13 \ft \+bd «شۇنداق قىلىپ، سىلەر ئەۋلادلىرىڭلارغا تاپشۇرغان ئەنئەنەڭلەرنى دەپ خۇدانىڭ ئەمرىنى يوققا چىقىرىۋەتتىڭلار»\+bd* ــ مەسىھنىڭ سۆزىگە قارىغاندا «خۇداغا ئاتىغان تەئەللۇقاتلار» تېخى ئاتىغۇچى كىشىنىڭ قولىدا تۇرغاندا، ئۇلاردىن پايدىلىنىۋەرسە بولاتتى. شۇ كىشى بەلكىم تەۋرات ئۇستازلىرىنىڭ قوللىشى بىلەن «دۇنيادىن كەتكىنىمدىن كېيىن...» ياكى «مەلۇم بىر مەزگىلدىن كېيىن...» «ئىبادەتخانىغا تاپشۇرىمەن» دەپ قەسەم قىلغان بولسا كېرەك. يەھۇدىيلارنىڭ تارىخىي خاتىرىلىرىدە شۇنىڭغا ئوخشاش كۆپلىگەن مىساللار تېپىلىدۇ. 
\fp  پەرىيسىلەر ئۆگەتكەن شۇ ھىيلە-مىكىر: «مال-مۈلكۈڭنى خۇداغا ئاتالغان («قۇربان قىلغان») قىلغان بولساڭ، ئاتا-ئاناڭدىن خەۋەر ئالمىساڭ بولىدۇ» ئەمەس، بەلكى «(شۇنداق قىلغان بولساڭ) \+bd خەۋەر ئېلىشىڭغا بولمايدۇ\+bd*» دېگەندەك. ئۇلار شۈبھىسىزكى ئاخىرىدا بۇ ئىشتىن مەلۇم بىر پايدا كۆرىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  \x + \xo 7:13 \xt مات. 15‏:6؛ 1تىم. 4‏:3؛ 2تىم. 3‏:2. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئىنساننى نېمە ناپاك قىلىدۇ؟  
\m
\v 14 ئاندىن خالايىقنى يەنە يېنىغا چاقىرىپ، ئۇلارغا:  
\m ــ ھەممىڭلار ماڭا قۇلاق سېلىڭلار ۋە شۇنى چۈشىنىڭلاركى، \x + \xo 7:14 \xt مات. 15‏:10. \x*  
\v 15 ئىنساننىڭ سىرتىدىن ئىچىگە كىرىدىغان نەرسىلەرنىڭ ھېچقاندىقى ئۇنى ناپاك قىلمايدۇ، بەلكى ئۆز ئىچىدىن چىقىدىغان نەرسىلەر بولسا، ئۇلار ئىنساننى ناپاك قىلىدۇ. \x + \xo 7:15 \xt روس. 10‏:15؛ رىم. 14‏:17،20؛ تىت. 1‏:15. \x*  
\v 16 ئاڭلىغۇدەك قۇلىقى بارلار بۇنى ئاڭلىسۇن! ــ دېدى.   
\m
\v 17 ئۇ خالايىقتىن ئايرىلىپ ئۆيگە كىرگەندە، مۇخلىسلىرى ئۇنىڭدىن بۇ تەمسىل ھەققىدە سورىدى. \x + \xo 7:17 \xt مات. 15‏:15. \x*  
\v 18 ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ سىلەرمۇ تېخىچە چۈشەنمەي يۈرۈۋاتامسىلەر؟! سىرتتىن ئىنساننىڭ ئىچىگە كىرىدىغان ھەرقانداق نەرسىنىڭ ئۇنى ناپاك قىلالمايدىغانلىقىنى تونۇپ يەتمەيۋاتمامسىلەر؟  
\v 19 \add سىرتتىن كىرگەن نەرسە\add* ئىنساننىڭ قەلبىگە ئەمەس، ئاشقازىنىغا كىرىدۇ، ئاندىن ئۇ يەردىن تەرەت بولۇپ تاشلىنىدۇ، ــ دېدى (ئۇ بۇ گەپنى دېيىش بىلەن، ھەممە يېمەكلىكلەرنى ھالال قىلىۋەتتى).   
\m
\v 20 ئۇ يەنە سۆز قىلىپ مۇنداق دېدى:  
\m ــ ئىنساننىڭ ئىچىدىن چىقىدىغىنىلا، ئىنساننى ناپاك قىلىدۇ.  
\v 21‏-22 چۈنكى شۇلار ــ يامان نىيەتلەر، زىناخورلۇق، جىنسىي بۇزۇقلۇقلار، قاتىللىق، ئوغرىلىق، ئاچكۆزلۈك، رەزىللىكلەر، ئالدامچىلىق، شەھۋانىيلىق، ھەسەتخورلۇق، تىل-ئاھانەت، تەكەببۇرلۇق ۋە ھاماقەتلىكلەر ئىنساننىڭ ئىچىدىن، يەنى ئۇنىڭ قەلبىدىن چىقىدۇ \f □ \fr 7:21‏-22 \ft \+bd «ھەسەتخورلۇق»\+bd* ــ بۇنىڭ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «يامان كۆز».\f*  \x + \xo 7:21‏-22 \xt يار. 6‏:5؛ 8‏:21؛ پەند. 6‏:14؛ يەر. 17‏:9. \x*  
\v 23 ــ بۇ رەزىل ئىشلارنىڭ ھەممىسى ئىنساننىڭ ئىچىدىن چىقىپ، ئۆزىنى ناپاك قىلىدۇ.   
\b  
\m  
\s1 يات ئەللىك بىر ئايالنىڭ ئېتىقادى  
\r مات. 15‏:21-28  
\m
\v 24 ئۇ ئورنىدىن تۇرۇپ ئۇ يەردىن ئايرىلىپ، تۇر ۋە زىدون ئەتراپىدىكى رايونلارغا باردى ۋە بىر ئۆيگە كىردى. گەرچە ئۇ بۇنى ھېچكىم بىلمىسۇن دېگەن بولسىمۇ، لېكىن يوشۇرۇپ قالالمىدى. \f □ \fr 7:24 \ft \+bd «ئۇ يەردىن ئايرىلىپ، تۇر ۋە زىدون ئەتراپىدىكى رايونلارغا باردى»\+bd* ــ ئۇ يەر «چەتئەللىكلەر» تۇرۇۋاتقان رايون بولۇپ، مەسىھنىڭ شۇ يەرگە بېرىشتىكى مەقسىتى، ئۆز خەلقىدىن بىر ۋاقىت ئايرىلىپ ئارام ئېلىشتىن ئىبارەت بولسا كېرەك.\f*  \x + \xo 7:24 \xt مات. 15‏:21. \x*  
\v 25 دەرۋەقە، ناپاك روھ چاپلاشقان كىچىك بىر قىزنىڭ ئانىسى ئۇنىڭ توغرىسىدىكى خەۋەرنى ئاڭلىغان ھامان يېتىپ كېلىپ، ئۇنىڭ ئايىغىغا يىقىلدى  
\v 26 (ئايال يۇنانلىق بولۇپ، سۇرىيە ئۆلكىسىدىكى فەنىكىي مىللىتىدىن ئىدى). ئۇ ئۇنىڭدىن قىزىدىن جىننى ھەيدىۋېتىشنى ئۆتۈندى. \f □ \fr 7:26 \ft \+bd «ئايال... فەنىكىي مىللىتىدىن ئىدى»\+bd* ــ ياكى «ئايال... فەنىكىلىك ئىدى» ياكى «ئايال... فەنىكە رايونىلىق ئىدى». ئۇ يەھۇدىي ئەمەس، ئەلۋەتتە. ئۇ ئەسلىدە بۇتپەرەس بولۇشى مۇمكىن.\f*  
\v 27 لېكىن ئەيسا ئۇنىڭغا:  
\m ــ ئالدى بىلەن بالىلار قورسىقىنى تويغۇزسۇن؛ چۈنكى بالىلارنىڭ نېنىنى كىچىك ئىتلارغا تاشلاپ بېرىش توغرا ئەمەس، ــ دېدى.\f □ \fr 7:27 \ft \+bd «ئالدى بىلەن بالىلار قورسىقىنى تويغۇزسۇن؛ چۈنكى بالىلارنىڭ نېنىنى كىچىك ئىتلارغا تاشلاپ بېرىش توغرا ئەمەس»\+bd* ــ مەسىھ ئەيسا بۇ يەردە ئۆزىنىڭ دەسلەپكى ۋەزىپىسىنى يەھۇدىيلارغا خۇش خەۋەرنى يەتكۈزۈش، دەپ تەكىتلەيدۇ. «كىچىك ئىتلار» بەلكىم ھاقارەتلىك سۆز بولماي، ئۆيدىكى ئارزۇلۇق پىستىلىرىنى كۆرسىتىدۇ. مۇشۇ ئايالنىڭ ئېتىقادى توغرىسىدا «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*   
\m
\v 28 لېكىن ئۇ بۇنىڭغا جاۋابەن:  
\m ــ دۇرۇس، ئى رەب، بىراق ھەتتا ئىتلارمۇ ئۈستەل ئاستىدا تۇرۇپ بالىلاردىن چۈشكەن نان ئۇۋاقلىرىنى يەيدىغۇ، ــ دېدى.   
\m
\v 29 ئەيسا ئۇنىڭغا:  
\m ــ سېنىڭ مۇشۇ سۆزۈڭ تۈپەيلىدىن يولۇڭغا قايت، جىن قىزىڭدىن چىقىپ كەتتى، ــ دېدى.   
\m
\v 30 ئايال ئۆيىگە قايتىپ كەلگەندە، مانا قىز كارىۋاتتا ياتاتتى، جىن ئۇنىڭدىن چىقىپ كەتكەنىدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ بىر گاس-گاچا ئادەمنى ساقايتىشى  
\m
\v 31 ئەيسا يەنە تۇر ۋە زىدون شەھىرىنىڭ ئەتراپىدىكى رايونلاردىن چىقىپ، «ئون شەھەر» رايونى ئوتتۇرىسىدىن ئۆتۈپ، يەنە گالىلىيە دېڭىزىغا كەلدى. \x + \xo 7:31 \xt مات. 15‏:29. \x*  
\v 32 خالايىق ئۇنىڭ ئالدىغا تىلى ئېغىر، گاس بىر ئادەمنى ئېلىپ كېلىپ، ئۇنىڭ ئۇچىسىغا قولۇڭنى تەگكۈزۈپ قويساڭ، دەپ ئۆتۈنۈشتى. \x + \xo 7:32 \xt مات. 9‏:32؛ لۇقا 11‏:14. \x*  
\v 33 ئۇ ئۇ ئادەمنى خالايىقتىن ئايرىپ بىر چەتكە تارتىپ، بارماقلىرىنى ئۇنىڭ قۇلاقلىرىغا تىقتى، تۈكۈرۈپ، \add بارمىقىنى\add* ئۇنىڭ تىلىغا تەگكۈزدى. \f □ \fr 7:33 \ft \+bd «ئۇ... بارماقلىرىنى ئۇنىڭ قۇلاقلىرىغا تىقتى، تۈكۈرۈپ، بارمىقىنى ئۇنىڭ تىلىغا تەگكۈزدى»\+bd* ــ تەرجىمىمىز بويىچە مەسىھ بەلكىم ئۆز بارمىقى ئۈستىگە تۆكۈرگەن بولۇشى مۇمكىن، بولمىسا ئۇ يەرگە تۆكۈرگەن بولسا كېرەك.\f*  
\v 34 ئاندىن ئۇ ئاسمانغا قاراپ ئۇھ تارتىپ خورسىنغاندىن كېيىن، ئۇ ئادەمگە: «ئەففاتا» (مەنىسى «ئېچىل») دېدى.  
\v 35 ئۇ ئادەمنىڭ قۇلاقلىرى دەرھال ئېچىلىپ، تىلىمۇ ئېچىلىپ راۋان گەپ قىلىشقا باشلىدى.\f □ \fr 7:35 \ft \+bd «...تىلىمۇ ئېچىلىپ راۋان گەپ قىلىشقا باشلىدى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «...تىلىنىڭ تانىسى يېشىلىپ، راۋان گەپ قىلىشقا باشلىدى»\f*   
\m
\v 36 ئەيسا ئۇلارغا بۇنى ھېچكىمگە ئېيتماسلىقنى تاپىلىدى. لېكىن ئۇلارغا ھەرقانچە تاپىلىغان بولسىمۇ، بۇ خەۋەرنى يەنىلا شۇنچە كەڭ تارقىتىۋەتتى.  
\v 37 خالايىق \add بۇ ئىشقا\add* مۇتلەق ھەيران قېلىشىپ:  
\m ــ ئۇ ھەممە ئىشلارنى قالتىس قىلىدىكەن! ھەتتا گاسلارنى ئاڭلايدىغان، گاچىلارنى سۆزلەيدىغان قىلىدىكەن، ــ دېيىشتى.\x + \xo 7:37 \xt يار. 1‏:31. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 8
\s1 ئەيسانىڭ تۆت مىڭ كىشىنى تويدۇرۇشى  
\r مات. 15‏:32-39  
\m
\v 1 شۇ كۈنلەردە، يەنە زور بىر توپ خالايىق يىغىلغانىدى. ئۇلارنىڭ يېگۈدەك ھېچنېمىسى بولمىغاچقا، ئۇ مۇخلىسلىرىنى يېنىغا چاقىرىپ:\x + \xo 8:1 \xt مات. 15‏:32. \x*   
\m
\v 2 ــ بۇ خالايىققا ئىچىم ئاغرىيدۇ. چۈنكى ئۇلار مېنىڭ يېنىمدا تۇرغىلى ئۈچ كۈن بولدى، ئۇلاردا يېگۈدەك ھېچنەرسىمۇ قالمىدى.  
\v 3 ئۇلارنى ئۆيلىرىگە ئاچ قورساق قايتۇرسام، يولدا ھالىدىن كېتىشى مۇمكىن. چۈنكى بەزىلىرى يىراقتىن كەلگەنىكەن، ــ دېدى.   
\m
\v 4 مۇخلىسلىرى بۇنىڭغا جاۋابەن:  
\m ــ بۇنداق خىلۋەت بىر جايدا بۇ كىشىلەرنى تويدۇرغۇدەك ناننى نەدىن تاپقىلى بولسۇن؟ ــ دېيىشتى.   
\m
\v 5 ــ قانچە نېنىڭلار بار؟ ــ دەپ سورىدى ئۇ.  
\m يەتتە، ــ دېيىشتى ئۇلار.   
\m
\v 6 بۇنىڭ بىلەن ئۇ خەلقنى يەردە ئولتۇرۇشقا بۇيرۇدى. ئاندىن يەتتە ناننى قولىغا ئالدى ۋە \add خۇداغا\add* تەشەككۈر-مەدھىيە ئېيتىپ ئوشتۇپ، كۆپچىلىككە تۇتۇشقا مۇخلىسلىرىغا بەردى. ئۇلار خالايىققا ئۈلەشتۈرۈپ بەردى.  
\v 7 \add مۇخلىسلاردا\add* يەنە بىرقانچە كىچىك بېلىقمۇ بار ئىدى. ئۇ خۇداغا تەشەككۈر ئېيتىپ ئۇلارنى بەرىكەتلەپ، مۇخلىسلىرىغا ئۈلەشتۈرۈپ بېرىشنى ئېيتتى.  
\v 8 خالايىق تويغۇچە يېدى؛ ئۇلار ئېشىپ قالغان پارچىلارنى يەتتە سېۋەتكە تېرىۋالدى.\f □ \fr 8:8 \ft \+bd «ئۇلار ئېشىپ قالغان پارچىلارنى ... تېرىۋالدى»\+bd* ــ «ئۇلار» ــ مۇخلىسلار ياكى پۈتكۈل خالايىقنى كۆرسىتىدۇ. \+bd «يەتتە سېۋەت...»\+bd* ــ «سېۋەت» گرېك تىلىدا بۇ سۆز بەك چوڭ بىر خىل سېۋەتنى كۆرسىتىدۇ.\f*  
\v 9 يېگەنلەر تۆت مىڭچە كىشى ئىدى. ئۇ ئۇلارنى يولغا سالدى،  
\v 10 ئاندىن مۇخلىسلىرى بىلەن بىللە دەرھال كېمىگە چۈشۈپ، دالمانۇتا تەرەپلىرىگە باردى.\x + \xo 8:10 \xt مات. 15‏:39. \x*   
\b  
\m  
\s1 پەرىسىيلەرنىڭ مۆجىزىلىك ئالامەتنى كۆرۈشنى تەلەپ قىلىشى  
\r مات. 16‏:1-4  
\m
\v 11 پەرىسىيلەر چىقىپ، ئۇنى سىناش مەقسىتىدە ئۇنىڭدىن بىزگە ئاسماندىن بىر مۆجىزىلىك ئالامەت كۆرسەتسەڭ، دەپ تەلەپ قىلىشىپ، ئۇنىڭ بىلەن مۇنازىرىلەشكىلى تۇردى. \f □ \fr 8:11 \ft \+bd «پەرىسىيلەر چىقىپ، ئۇنى سىناش مەقسىتىدە ئۇنىڭدىن بىزگە ئاسماندىن بىر مۆجىزىلىك ئالامەت كۆرسەتسەڭ...»\+bd* ــ پەرىسىيلەر تەلەپ قىلغان «مۆجىزىلىك ئالامەت» ئەيسانىڭ ھەقىقىي مەسىھ ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدىغان بىر كارامەتنى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  \x + \xo 8:11 \xt مات. 12‏:38؛ 16‏:1؛ لۇقا 11‏:29؛ يـۇھ. 6‏:30. \x*  
\v 12 ئۇ ئىچىدە بىر ئۇلۇغ-كىچىك تىنىپ:  
\m ــ بۇ دەۋر نېمىشقا بىر «مۆجىزىلىك ئالامەت»نى ئىستەپ يۈرىدۇ؟ شۇنى سىلەرگە بەرھەق ئېيتىپ قويايكى، بۇ دەۋرگە ھېچقانداق مۆجىزىلىك ئالامەت كۆرسىتىلمەيدۇ، ــ دېدى. \f □ \fr 8:12 \ft \+bd «ئۇ ئىچىدە بىر ئۇلۇغ-كىچىك تىنىپ...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «ئۇ روھىدا بىر ئۇلۇغ-كىچىك تىنىپ..». «روھ» مۇشۇ يەردە ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ (ئىنسانىي) روھىنى بىلدۈرىدۇ.\f*  \x + \xo 8:12 \xt مات. 16‏:4. \x*   
\m
\v 13 ئاندىن ئۇلاردىن ئايرىلىپ، يەنە كېمىگە چىقىپ، دېڭىزنىڭ ئۇ چېتىگە ئۆتۈپ كەتتى.   
\b  
\m  
\s1 ساختىپەزلىك «ئېچىتقۇ»سىدىن ساقلىنىش  
\r مات. 16‏:5-12  
\m
\v 14 مۇخلىسلار نان ئېلىپ كېلىشنى ئۇنتۇغان بولۇپ، كېمىدە بىر تال ناندىن باشقا يەيدىغىنى يوق ئىدى.  
\v 15 ئۇ ئۇلارنى ئاگاھلاندۇرۇپ:  
\m ــ ئېھتىيات قىلىڭلار، پەرىسىيلەرنىڭ ئېچىتقۇسى ۋە ھېرودنىڭ ئېچىتقۇسىدىن ھېزى بولۇڭلار، ــ دېدى.\f □ \fr 8:15 \ft \+bd «ئېھتىيات قىلىڭلار، پەرىسىيلەرنىڭ ئېچىتقۇسى ۋە ھېرودنىڭ ئېچىتقۇسىدىن ھېزى بولۇڭلار»\+bd* ــ «مات.» 1:16-12نىمۇ كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 8:15 \xt مات. 16‏:6؛ لۇقا 12‏:1. \x*  
\v 16 مۇخلىسلار ئۆزئارا مۇلاھىزىلىشىپ:  
\m ــ ئۇنىڭ بۇنداق دېيىشى نان ئەكەلمىگەنلىكىمىزدىن بولسا كېرەك، ــ دېيىشتى.   
\m
\v 17 ئەيسا ئۇلارنىڭ نېمە \add دېيىشىۋاتقانلىقىنى\add* بىلىپ:  
\m ــ نېمىشقا نان يوقلۇقى توغرىسىدا مۇلاھىزە قىلىسىلەر؟ سىلەر تېخىچە پەم-پاراسەت ياكى چۈشەنچىگە ئىگە بولمىدىڭلارمۇ؟ قەلبلىرىڭلار تېخىمۇ بىخۇدلىشىپ كېتىۋاتامدۇ؟ \x + \xo 8:17 \xt مار. 6‏:52. \x*  
\v 18 كۆزۈڭلار تۇرۇپ كۆرمەيۋاتامسىلەر؟ قۇلىقىڭلار تۇرۇپ ئاڭلىمايۋاتامسىلەر؟ ئېسىڭلاردا يوقمۇ؟  
\v 19 بەش مىڭ كىشىگە بەش ناننى ئوشتۇغىنىمدا، پارچىلارغا لىق تولغان قانچە كىچىك سېۋەتنى يىغىۋالدىڭلار؟ ــ دېدى.  
\m ــ ئون ئىككىنى، ــ جاۋاب بەردى ئۇلار.\f □ \fr 8:19 \ft \+bd «..قانچە كىچىك سېۋەت..»\+bd* ــ «سېۋەت» گرېك تىلىدا «قول سېۋەت».\f*  \x + \xo 8:19 \xt مات. 14‏:17،20؛ مار. 6‏:38؛ لۇقا 9‏:13؛ يـۇھ. 6‏:9. \x*   
\m
\v 20 ــ يەتتە ناننى تۆت مىڭ كىشىگە ئوشتۇغىنىمدا، پارچىلارغا لىق تولغان قانچە سېۋەتنى يىغىۋالدىڭلار؟ ــ دېدى ئۇ.  
\m ــ يەتتىنى، ــ جاۋاب بەردى ئۇلار.\x + \xo 8:20 \xt مات. 15‏:36،37. \x*   
\m
\v 21 ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ ئۇنداقتا، قانداقسىگە سىلەر تېخى چۈشەنمەيسىلەر؟ ــ دېدى.\f □ \fr 8:21 \ft \+bd «ئۇنداقتا، قانداقسىگە سىلەر تېخى چۈشەنمەيسىلەر؟»\+bd* ــ مەسىھنىڭ بۇ سوئالى مۇخلىسلىرى يىغىۋالغان «ئون ئىككى (كىچىك) سېۋەت» ۋە «يەتتە (چوڭ) سېۋەت» بىلەن مۇناسىۋەتلىكتۇر. 
\fp  
\fp  قىزىق بىر ئىش شۇكى، ماركۇس ئۆزىنىڭ ئىنجىلدىكى بايانىدا مەسىھنىڭ (ئۆلۈمدىن تىرىلىشتىن باشقا) جەمئىي ئون توققۇز ئالاھىدە مۆجىزىسىنى خاتىرىلەيدۇ. «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*   
\b  
\m  
\s1 بەيت-سائىدادىكى بىر كورنىڭ ساقايتىلىشى  
\m
\v 22 ئۇلار بەيت-سائىدا يېزىسىغا كەلدى؛ خالايىق بىر كور ئادەمنى ئۇنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كېلىپ، ئۇنىڭغا قولۇڭنى تەگكۈزۈپ قويساڭ، دەپ ئۆتۈندى.  
\v 23 ئۇ كور ئادەمنىڭ قولىدىن تۇتۇپ يېزىنىڭ سىرتىغا يېتىلەپ باردى؛ ئۇنىڭ كۆزلىرىگە تۈكۈرۈپ، ئۈستىگە قوللىرىنى تەگكۈزۈپ:  
\m ــ بىرەر نەرسە كۆرۈۋاتامسەن؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 8:23 \xt مار. 7‏:32. \x*   
\m
\v 24 ئۇ بېشىنى كۆتۈرۈپ:  
\m ــ كىشىلەرنى كۆرۈۋاتىمەن؛ ئۇلار خۇددى مېڭىپ يۈرۈۋاتقان دەرەخلەردەك كۆرۈنۈۋاتىدۇ، ــ دېدى.   
\m
\v 25 ئاندىن ئۇ قايتىدىن قوللىرىنى ئۇ ئادەمنىڭ كۆزلىرىگە تەگكۈزدى. ئۇ كۆزلىرىنى ئېچىۋىدى، كۆزلىرى ئەسلىگە كېلىپ، ھەممە نەرسىنى ئېنىق كۆردى. \f □ \fr 8:25 \ft \+bd «ئۇ كۆزلىرىنى ئېچىۋىدى..»\+bd* ــ ياكى «ئۇ بېشىنى كۆتۈرىۋىدى...» ياكى «ئۇ كۆزلىرىنى يوغان ئاچتى...».\f*  
\v 26 ئەيسا ئۇنى ئۆيىگە قايتۇرۇپ:  
\m ــ يېزىغىمۇ كىرمە، ياكى يېزىدىكى ھېچكىمگە بۇ ئىشنى ئۇقتۇرما، ــ دەپ تاپىلىدى.\f □ \fr 8:26 \ft \+bd «يېزىغىمۇ كىرمە، ياكى يېزىدىكى ھېچكىمگە بۇ ئىشنى ئۇقتۇرما»\+bd* ــ مەسىھ نېمىشقا شۇنداق تاپىلىدى؟ شۈبھىسىزكى، بەيت-سائىدادىكىلەر ئاللىقاچان ئۇنىڭ كۆپ مۆجىزىلىرىنى كۆرۈپ تۇرۇپ تېخىچە توۋا قىلمىغانىدى («مات.» 21:11نى كۆرۈڭ).\f*   
\b  
\m  
\s1 پېترۇسنىڭ ئەيسانى قۇتقۇزغۇچى-مەسىھ دەپ تونۇشى  
\r مات. 16‏:13-20؛ لۇقا 9‏:18-21  
\m
\v 27 ئەيسا مۇخلىسلىرى بىلەن چىقىپ قەيسەرىيە-فىلىپپى رايونىغا قاراشلىق كەنت-يېزىلارغا باردى. يولدا ئۇ مۇخلىسلىرىدىن:  
\m ــ كىشىلەر مېنى كىم دەيدۇ؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 8:27 \xt مات. 16‏:13؛ لۇقا 9‏:18. \x*   
\m
\v 28 ئۇلار ئۇنىڭغا:  
\m ــ بەزىلەر سېنى چۆمۈلدۈرگۈچى يەھيا، بەزىلەر ئىلياس \add پەيغەمبەر\add* ۋە يەنە بەزىلەر ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەردىن بىرى دەپ قارايدىكەن، ــ دەپ جاۋاب بېرىشتى.\x + \xo 8:28 \xt مات. 14‏:2. \x*   
\m
\v 29 ئۇ ئۇلاردىن:  
\m ــ ئەمدى سىلەرچۇ، سىلەر مېنى كىم دەپ بىلىسىلەر؟ ــ دەپ سورىدى.  
\m پېترۇس جاۋابەن: ــ سەن مەسىھدۇرسەن، ــ دېدى.\f □ \fr 8:29 \ft \+bd «سەن مەسىھدۇرسەن»\+bd* ــ «مەسىھ» دېگەن سۆز توغرۇلۇق «تەبىرلەر»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 8:29 \xt مات. 16‏:16؛ يـۇھ. 6‏:69. \x*   
\m
\v 30 ئۇ ئۇلارغا ئۆزى توغرۇلۇق ھېچكىمگە تىنماسلىقنى جىددىي تاپىلىدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئۆلۈپ تىرىلىدىغانلىقىنى ئالدىن ئېيتىشى  
\r مات. 16‏:21-28؛ لۇقا 9‏:22-27  
\m
\v 31 شۇنىڭ بىلەن ئۇ ئىنسانئوغلىنىڭ نۇرغۇن ئازاب-ئوقۇبەت تارتىشى، ئاقساقاللار، باش كاھىنلار ۋە تەۋرات ئۇستازلىرى تەرىپىدىن چەتكە قېقىلىشى، ئۆلتۈرۈلۈشى ۋە ئۈچ كۈندىن كېيىن تىرىلدۈرۈلۈشى مۇقەررەر ئىكەنلىكىنى \add مۇخلىسلىرىغا\add* ئۆگىتىشكە باشلىدى. \f □ \fr 8:31 \ft \+bd «ئىنسانئوغلىنىڭ.... ئاقساقاللار، باش كاھىنلار ۋە تەۋرات ئۇستازلىرى تەرىپىدىن چەتكە قېقىلىشى»\+bd* ــ شۇ چاغدا ئىككى «باش كاھىن» بار ئىدى ــ «ئانناس» ۋە ئۇنىڭ كۈيئوغلى «قايافا».\f*  \x + \xo 8:31 \xt مات. 16‏:21؛ 17‏:22؛ 20‏:18؛ مار. 9‏:31؛ 10‏:33؛ لۇقا 9‏:22؛ 18‏:31؛ 24‏:7. \x*  
\v 32 ئۇ بۇ ئىشنى ئوچۇق-ئاشكارا سۆزلەپ بەردى. بۇنىڭ بىلەن پېترۇس ئۇنى بىر چەتكە تارتىپ، ئۇنى ئەيىبلەشكە باشلىدى. \f □ \fr 8:32 \ft \+bd «بۇنىڭ بىلەن پېترۇس ئۇنى بىر چەتكە تارتىپ، ئۇنى ئەيىبلەشكە باشلىدى»\+bd* ــ پېترۇسنىڭ ئەيىبلىشى شۈبھىسىزكى، ئۆزۈڭ ئۇلۇغ پادىشاھ مەسىھ تۇرۇپ، بېشىڭغا مۇشۇنداق دەھشەتلىك ئىشلارنى چۈشۈرمەسلىكىڭ كېرەك ئىدى، دېگەندەك. «مات.» 22:16نى كۆرۈڭ.\f*  
\v 33 لېكىن ئۇ بۇرۇلۇپ مۇخلىسلىرىغا قاراپ، پېترۇسنى ئەيىبلەپ:  
\m ــ ئارقامغا ئۆت، شەيتان! سېنىڭ ئويلىغانلىرىڭ خۇدانىڭ ئىشلىرى ئەمەس، ئىنساننىڭ ئىشلىرىدۇر، ــ دېدى.\f □ \fr 8:33 \ft \+bd «ئارقامغا ئۆت، شەيتان!»\+bd* ــ ئەيسا بۇ ئايەتتە «شەيتان» دېگەن بۇ سۆزىنى بىرىنچىدىن «دۈشمەن» دېگەن مەنىدە ئىشلىتىپ، ئۆزىنىڭ دۈشمىنى بولۇپ قالغان پېترۇسقا ئېيتىدۇ. ئىككىنچىدىن، شەيتان ئۆزى پېترۇس ئارقىلىق ئەيساغا پۇتلىكاشاڭ بولماقچى ئىدى.\f*  \x + \xo 8:33 \xt 2سام. 19‏:22. \x*   
\m
\v 34 ئاندىن مۇخلىسلىرى بىلەن خالايىقنىمۇ چاقىرىپ مۇنداق دېدى:  
\m ــ كىمدەكىم ماڭا ئەگىشىشنى نىيەت قىلسا، ئۆزىدىن كېچىپ، ئۆزىنىڭ كرېستىنى كۆتۈرۈپ ماڭا ئەگەشسۇن! \f □ \fr 8:34 \ft \+bd «كىمدەكىم ماڭا ئەگىشىشنى نىيەت قىلسا، ئۆزىدىن كېچىپ، ئۆزىنىڭ كرېستىنى كۆتۈرۈپ ماڭا ئەگەشسۇن!»\+bd* ــ «مات.» 38:10نى، شۇنداقلا ئۇنىڭدىكى ئىزاھاتنىمۇ كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 8:34 \xt مات. 10‏:38؛ 16‏:24؛ لۇقا 9‏:23؛ 14‏:27. \x*  
\v 35 چۈنكى كىمدەكىم ئۆز جېنىنى قۇتقۇزاي دېسە، چوقۇم ئۇنىڭدىن مەھرۇم بولىدۇ؛ لېكىن كىمدەكىم مەن ئۈچۈن ۋە خۇش خەۋەر ئۈچۈن ئۆز جېنىدىن مەھرۇم بولسا، ئۇنى قۇتقۇزىدۇ. \x + \xo 8:35 \xt مات. 10‏:39؛ 16‏:25؛ لۇقا 9‏:24؛ 17‏:33؛ يـۇھ. 12‏:25. \x*  
\v 36 چۈنكى بىر ئادەم پۈتكۈل دۇنياغا ئىگە بولۇپ، جېنىدىن مەھرۇم قالسا، بۇنىڭ نېمە پايدىسى بولسۇن؟! \f □ \fr 8:36 \ft \+bd «...جېنىدىن مەھرۇم قالسا، بۇنىڭ نېمە پايدىسى بولسۇن؟!»\+bd* ــ «جان» مۇشۇ يەردە پەقەت ھاياتنى ئەمەس، بەلكى ئادەمنىڭ سالاھىيىتى، روھىي دۇنياسىنى كۆرسىتىدۇ.\f*  
\v 37 ئۇ نېمىسىنى جېنىغا تېگىشسۇن؟! \x + \xo 8:37 \xt زەب. 49‏:6-9\x*  
\v 38 چۈنكى كىمدەكىم زىناخور ۋە گۇناھكار بۇ دەۋر ئالدىدا مەندىن ۋە مېنىڭ سۆزلىرىمدىن نومۇس قىلسا، ئىنسانئوغلىمۇ ئاتىسىنىڭ شان-شەرىپى ئىچىدە مۇقەددەس پەرىشتىلەر بىلەن بىللە كەلگىنىدە، ئۇنىڭدىن نومۇس قىلىدۇ.\f □ \fr 8:38 \ft \+bd «زىناخور ۋە گۇناھكار بۇ دەۋر»\+bd* ــ «زىناخور» بەلكىم ھەم جىسمانىي ھەم كۆچمە (خۇداغا ۋاپاسىزلىق قىلغۇچى، دېگەن) مەنىدىمۇ ئىشلىتىلىدۇ. \+bd «ئىنسانئوغلى»\+bd* ــ مەسىھ، ئەلۋەتتە. «تەبىرلەر»نىمۇ كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 8:38 \xt مات. 10‏:32؛ لۇقا 9‏:26؛ 12‏:8؛ 2تىم. 2‏:12؛ 1يۇھ. 2‏:23. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 9
\s1 ئەيسانىڭ جۇلالىقتا كۆرۈنۈشى  
\r مات. 17‏:1-13؛ لۇقا 9‏:28-36  
\m
\v 1 ئۇ ئۇلارغا يەنە:  
\m ــ مەن سىلەرگە شۇنى بەرھەق ئېيتىپ قويايكى، بۇ يەردە تۇرغانلارنىڭ ئارىسىدىن ئۆلۈمنىڭ تەمىنى تېتىشتىن بۇرۇن جەزمەن خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنىڭ كۈچ-قۇدرەت بىلەن كەلگەنلىكىنى كۆرىدىغانلار باردۇر.\f □ \fr 9:1 \ft \+bd «بۇ يەردە تۇرغانلارنىڭ ئارىسىدىن ئۆلۈمنىڭ تەمىنى تېتىشتىن بۇرۇن جەزمەن خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنىڭ كۈچ-قۇدرەت بىلەن كەلگەنلىكىنى كۆرىدىغانلار باردۇر»\+bd* ــ بىزنىڭچە 1:9-ئايەتتىكى سۆزنىڭ مۇھىم مەنىسى 2:9-13دە تەسۋىرلەنگەن كارامەت ئىشلارنى كۆرسىتىدۇ. 
\fp  
\fp  باشقا ئالىملار ئۇ: (1) ئەيسا ئۆلتۈرۈلگەندىن كېيىن مۇخلىسلىرىغا قايتا كۆرۈنۈشى بىلەن؛ (2) مۇقەددەس روھنىڭ كېلىشى بىلەن؛ (3) مەسىھنىڭ شەرىپى جامائەتتە ئايان قىلىنىشى بىلەن؛ (4) ئەيسانىڭ دۇنياغا قايتىپ كېلىشى بىلەن ئەمەلگە ئاشۇرۇلدى، دەپ قارايدۇ. 
\fp  يۇقىرىقى (1)-، (2)-، (3)-پىكىر سەل ئورۇنلۇق بولغىنى بىلەن، لېكىن ئەيسانىڭ «بۇ يەردە تۇرغانلارنىڭ \+bd ئارىسىدىن\+bd*... كۆرىدىغانلار بار» دېگىنىدىن قارىغاندا، \+bd بەزى\+bd* روسۇللار بۇ ئىشنى كۆرىدۇ، شۇڭا مۇھىم ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇشى 2:9-13دىكى «ئەيسانىڭ جۇلالىقتا كۆرۈنۈشى» دېگەن ئىشتۇر، دەپ قارايمىز.\f*  \x + \xo 9:1 \xt مات. 16‏:28؛ لۇقا 9‏:27. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ جۇلالىقتا كۆرۈنۈشى  
\m
\v 2 ۋە ئالتە كۈندىن كېيىن، ئەيسا پېترۇس، ياقۇپ ۋە يۇھاننانى ئايرىپ ئېلىپ، ئېگىز بىر تاغقا چىقتى. ئۇ يەردە ئۇنىڭ سىياقى ئۇلارنىڭ كۆز ئالدىدىلا ئۆزگىرىپ،\x + \xo 9:2 \xt مات. 17‏:1؛ لۇقا 9‏:28. \x*  
\v 3 كىيىملىرى يەر يۈزىدىكى ھېچبىر ئاقارتقۇچىمۇ ئاقارتالمىغۇدەك دەرىجىدە پارقىراپ قاردەك ئاپئاق بولدى.  
\v 4 ئۇلارنىڭ كۆز ئالدىدا مۇسا ۋە ئىلياس \add پەيغەمبەرلەر\add* تۇيۇقسىز كۆرۈندى؛ ئۇلار ئەيسا بىلەن سۆزلىشىۋاتقانىدى.  
\v 5 پېترۇس بۇ ئىشقا جاۋابەن ئەيساغا:  
\m ــ ئۇستاز، بۇ يەردە بولغىنىمىز ئىنتايىن ياخشى بولدى! بىرىنى ساڭا، بىرىنى مۇساغا، يەنە بىرىنى ئىلياسقا ئاتاپ بۇ يەرگە ئۈچ كەپە ياسايلى! ــ دېدى\f □ \fr 9:5 \ft \+bd «ئۇستاز»\+bd* ــ گرېك تىلىدا (ھەم ئىبرانىي تىلىدا) «راببى» دېيىلىدۇ. \+bd «بىرىنى ساڭا، بىرىنى مۇساغا، يەنە بىرىنى ئىلياسقا ئاتاپ بۇ يەرگە ئۈچ كەپە ياسايلى!»\+bd* ــ بۇ سۆز ۋە پۈتۈن ۋەقە توغرۇلۇق يەنە «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  
\v 6 (چۈنكى پېترۇس نېمە دېيىشىنى بىلمەي قالغانىدى، چۈنكى ئۇلار قورقۇنچقا چۆمۈپ كەتكەنىدى).   
\m
\v 7 تۇيۇقسىز بىر پارچە بۇلۇت ئۇلارنى قاپلىۋالدى ۋە بۇلۇتتىن: «بۇ مېنىڭ سۆيۈملۈك ئوغلۇمدۇر؛ ئۇنىڭغا قۇلاق سېلىڭلار!» دېگەن ئاۋاز ئاڭلاندى.\x + \xo 9:7 \xt قان. 18‏:19؛ يەش. 42‏:1؛ مات. 3‏:17؛ 17‏:5؛ مار. 1‏:11؛ لۇقا 3‏:22؛ 9‏:35؛ كول. 1‏:13؛ 2پېت. 1‏:17. \x*  
\v 8 ئۇلار لاپپىدە ئەتراپىغا قارىشىۋىدى، لېكىن يەنە ھېچكىمنى كۆرمىدى، ئۆز يېنىدا پەقەت ئەيسانىلا كۆردى.   
\m
\v 9 ئۇلار تاغدىن چۈشۈۋاتقاندا، ئەيسا ئۇلارغا، ئىنسانئوغلى ئۆلۈمدىن تىرىلدۈرۈلمىگۈچە، كۆرگەنلىرىنى ھېچكىمگە ئېيتماسلىقنى ئەمر قىلىپ تاپىلىدى. \x + \xo 9:9 \xt مات. 17‏:9؛ لۇقا 9‏:36. \x*  
\v 10 ئۇلار ئۇنىڭ بۇ سۆزىنى كۆڭلىگە پۈكۈپ، «ئۆلۈمدىن تىرىلىش» دېگەننىڭ زادى نېمە ئىكەنلىكى ھەققىدە ئۆزئارا مۇلاھىزىلەشتى.   
\m
\v 11 ئۇلار ئۇنىڭدىن يەنە:  
\m ــ تەۋرات ئۇستازلىرى نېمە ئۈچۈن: «ئىلياس \add پەيغەمبەر مەسىھ كېلىشتىن\add* ئاۋۋال قايتىپ كېلىشى كېرەك» دېيىشىدۇ؟ ــ دەپ سوراشتى.\x + \xo 9:11 \xt مال. 4‏:5؛ مات. 11‏:14؛ لۇقا 1‏:17. \x*   
\m
\v 12 ئۇ ئۇلارغا جاۋابەن:  
\m ــ ئىلياس \add پەيغەمبەر\add* دەرۋەقە \add مەسىھتىن\add* ئاۋۋال كېلىدۇ، ئاندىن ھەممە ئىشنى ئورنىغا كەلتۈرىدۇ؛ ئەمدى نېمىشقا مۇقەددەس يازمىلاردا ئىنسانئوغلى كۆپ ئازاب-ئوقۇبەت چېكىدۇ ۋە خورلىنىدۇ، دەپ پۈتۈلگەن؟ \f □ \fr 9:12 \ft \+bd «ئىلياس پەيغەمبەر دەرۋەقە مەسىھتىن ئاۋۋال كېلىدۇ، ئاندىن ھەممە ئىشنى ئورنىغا كەلتۈرىدۇ»\+bd* ــ «ئىلياسنىڭ ئاۋۋال كېلىشى» ۋە ئۇنىڭ «ھەممىنى ئورنىغا كەلتۈرۈشى»نى كۆرسەتكەن بېشارەت ۋە باشقا تەپسىلاتلىرى تەۋرات، «مال.» 5:4-6دە خاتىرىلىنىدۇ. \+bd «ئەمدى نېمىشقا مۇقەددەس يازمىلاردا ئىنسانئوغلى كۆپ ئازاب-ئوقۇبەت چېكىدۇ ۋە خورلىنىدۇ، دەپ پۈتۈلگەن؟ »\+bd* ــ «نېمىشقا...؟» ــ ئەگەر ئۇلۇغ ئىلياس پەيغەمبەر كېلىپ مەسىھ ئۈچۈن يول تەييارلىغان بولسا، زادى «نېمىشقا» خەلق مەسىھنى قوبۇل قىلمايدۇ؟ يەھيا پەيغەمبەر دەرۋەقە «ئىلياس پەيغەمبەر»نىڭ روھى ۋە كۈچىدە كەلگىنى بىلەن («لۇقا» 17:1) ئۇ ئۆلتۈرۈلگەن ۋە مەسىھمۇ ئۇنىڭغا ئوخشاش ئۆلتۈرۈلىدۇ (13-ئايەتنىمۇ كۆرۈڭ).\f*  \x + \xo 9:12 \xt مال. 4‏:5؛ زەب. 22‏:6؛ يەش. 53‏:4؛ دان. 9‏:26؛ ۋەھ. 11‏:4-7.\x*  
\v 13 لېكىن مەن سىلەرگە شۇنى ئېيتايكى، ئىلياس \add پەيغەمبەر\add* دەرھەقىقەت كەلدى ۋە دەل مۇقەددەس يازمىلاردا ئۇ ھەققىدە پۈتۈلگەندەك، كىشىلەر ئۇنىڭغا نېمىنى خالىسا شۇنداق قىلدى.\f □ \fr 9:13 \ft \+bd «لېكىن مەن سىلەرگە شۇنى ئېيتايكى، ئىلياس پەيغەمبەر دەرھەقىقەت كەلدى ۋە دەل مۇقەددەس يازمىلاردا ئۇ ھەققىدە پۈتۈلگەندەك، كىشىلەر ئۇنىڭغا نېمىنى خالىسا شۇنداق قىلدى»\+bd* ــ مۇشۇ يەردە مەسىھ يەھيا پەيغەمبەرنى يەنە ئىلىياس پەيغەمبەرگە ئوخشىتىدۇ.\f*  \x + \xo 9:13 \xt مال. 4‏:5،6\x*   
\b  
\m  
\s1 جىن چاپلاشقان بالىنىڭ ئازاد قىلىنىشى  
\r مات. 17‏:14-20؛ لۇقا 9‏:37-43  
\m
\v 14 ئۇلار مۇخلىسلارنىڭ يېنىغا قايتىپ بارغىنىدا، زور بىر توپ ئادەملەرنىڭ ئۇلارنىڭ ئەتراپىغا ئولىشىۋالغانلىقىنى، بىرنەچچە تەۋرات ئۇستازلىرىنىڭ ئۇلار بىلەن مۇنازىرە قىلىشىۋاتقانلىقىنى كۆردى.  
\v 15 ئۇنى كۆرگەن پۈتۈن خالايىق ئىنتايىن ھەيران بولۇشتى ۋە يۈگۈرۈپ كېلىپ ئۇنىڭ بىلەن سالاملاشتى.  
\v 16 ئۇ ئۇلاردىن:  
\m ــ ئۇلار بىلەن نېمە توغرۇلۇق مۇنازىرە قىلىشىۋاتىسىلەر، ــ دەپ سورىدى. \f □ \fr 9:16 \ft \+bd «ئۇ ئۇلاردىن: ــ ... دەپ سورىدى»\+bd* ــ «ئۇلار» مۇشۇ يەردە (1) مۇخلىسلىرىنى؛ (2) خالايىقنىڭ ئۆزلىرىنى (3) تەۋرات ئۇستازلىرىنى كۆرسىتىشى مۇمكىن. بىزنىڭچە (2) ياكى (3) توغرا بولۇشى كېرەك؛ خالايىقتىن بىرى مۇشۇ سوئالغا جاۋاب بېرىدۇ. بەزى كونا كۆچۈرمىلىرىدە «ئۇلار»نىڭ ئورنىدا «تەۋرات ئۇستازلىرى» دېيىلىدۇ.\f*  
\v 17 خالايىقتىن بىرەيلەن ئۇنىڭغا:  
\m ــ ئۇستاز، مەن ئوغلۇمنى سېنىڭ ئالدىڭغا ئېلىپ كەلدىم، چۈنكى ئۇنىڭغا گاچا قىلغۇچى بىر روھ چاپلىشىۋالغان. \f □ \fr 9:17 \ft \+bd «مەن ئوغلۇمنى سېنىڭ ئالدىڭغا ئېلىپ كەلدىم»\+bd* ــ بۇ كىشىنىڭ «سېنىڭ ئالدىڭغا» دېگىنى ئۇنىڭ مەسىھ ۋە مۇخلىسلىرىنى «بىر ئادەمدەك» دەپ قارايتتى، دەپ بىلدۈرىدۇ. بىر تەرەپتىن مۇشۇ كۆزقاراش توغرىدۇر.\f*  \x + \xo 9:17 \xt مات. 17‏:14؛ لۇقا 9‏:37،38. \x*  
\v 18 ھەر قېتىم روھ ئۇنى چىرمىۋالسا، ئۇنى تارتىشتۇرۇپ يىقىتىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بالىنىڭ ئاغزى كۆپۈكلىشىپ، چىشلىرى كىرىشىپ كېتىدۇ؛ قاقشال بولۇپ قالىدۇ. مۇخلىسلىرىڭدىن جىننى ھەيدىۋەتكەيسىلەر دەپ تىلىدىم، بىراق ئۇلار قىلالمىدى، ــ دېدى.\f □ \fr 9:18 \ft \+bd «ئۇنى تارتىشتۇرۇپ يىقىتىدۇ»\+bd* ــ ياكى «ئۇنى يەرگە يىقىتىۋېتىدۇ». \+bd «قاقشال بولۇپ قالىدۇ»\+bd* ــ ياكى «پۈتۈن ئەزايى قېتىپ قالىدۇ».\f*   
\m
\v 19  ئۇ جاۋابەن: ــ ئەي ئېتىقادسىز دەۋر، سىلەر بىلەن قاچانغىچە تۇراي؟! مەن سىلەرگە يەنە قاچانغىچە سەۋر قىلاي؟ ــ بالىنى ئالدىمغا ئېلىپ كېلىڭلار ــ دېدى.   
\m
\v 20 ئۇلار بالىنى ئۇنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كەلدى. ئەيسانى كۆرۈش بىلەنلا روھ بالىنىڭ پۈتۈن بەدىنىنى تارتىشتۇرۇۋەتتى. بالا يىقىلىپ، ئاغزىدىن كۆپۈك چىققان پېتى يەردە يۇمىلاپ كەتتى.\x + \xo 9:20 \xt مار. 1‏:26. \x*   
\m
\v 21 ئۇ بالىنىڭ ئاتىسىدىن:  
\m ــ بۇ ئىش بېشىغا كەلگىنىگە قانچە ئۇزۇن بولدى؟ ــ دەپ سورىدى.  
\m ئۇ: ــ كىچىكىدىن تارتىپ شۇنداق،  
\v 22 جىن ئۇنى ھالاك قىلىش ئۈچۈن كۆپ قېتىم ئوتقا ۋە سۇغا تاشلىدى. ئەمدى بىر ئامال قىلالىساڭ، بىزگە ئىچ ئاغرىتىپ شاپائەت قىلغايسەن! ــ دېدى.   
\m
\v 23 ئەيسا ئۇنىڭغا: ــ «قىلالىساڭ!» دەيسەنغۇ! ئىشەنچتە بولغان ئادەمگە ھەممە ئىش مۇمكىندۇر! ــ دېدى.\x + \xo 9:23 \xt لۇقا 17‏:6. \x*   
\m
\v 24 بالىنىڭ ئاتىسى دەرھال: ــ مەن ئىشىنىمەن؛ ئىشەنچسىزلىكىمگە مەدەت قىلغايسەن! ــ دېدى يىغلاپ نىدا قىلىپ.  
\v 25 ئەمدى ئەيسا كۆپچىلىكنىڭ يۈگۈرۈشۈپ كەلگەنلىكىنى كۆرۈپ، ھېلىقى ناپاك روھقا تەنبىھ بېرىپ:  
\m ــ ئەي ئادەمنى گاس ۋە گاچا قىلغۇچى روھ! بۇيرۇق قىلىمەنكى، ئۇنىڭدىن چىق، ئىككىنچى كىرگۈچى بولما! ــ دېدى.   
\m
\v 26 شۇ ھامان جىن بىر چىرقىرىدى-دە، بالىنى دەھشەتلىك تارتىشتۇرۇپ، ئۇنىڭدىن چىقىپ كەتتى. بالا ئۆلۈكتەك يېتىپ قالدى، خالايىقنىڭ كۆپىنچىسى «ئۇ ئۆلدى!» دېيىشتى.  
\v 27 لېكىن ئەيسا بالىنى قولىدىن تۇتۇپ يۆلىدى، بالا ئورنىدىن تۇردى.   
\m
\v 28 ئەيسا ئۆيگە كىرگەندىن كېيىن، مۇخلىسلىرى ئۇنىڭ بىلەن يالغۇز قالغاندا ئۇنىڭدىن: ــ بىز نېمە ئۈچۈن جىننى ھەيدىۋېتەلمىدۇق؟ ــ دەپ سوراشتى.\x + \xo 9:28 \xt مات. 17‏:19. \x*   
\m
\v 29 ئۇ ئۇلارغا: ــ بۇ خىل \add جىن\add* دۇئا ۋە روزىدىن باشقا يول بىلەن چىقىرىلماس، ــ دېدى.\f □ \fr 9:29 \ft \+bd «بۇ خىل جىن دۇئا ۋە روزىدىن باشقا يول بىلەن چىقىرىلماس»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە «روزىدىن» دېگەن سۆز تېپىلمايدۇ.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئۆلۈپ تىرىلىدىغانلىقىنى يەنە ئالدىن ئېيتىشى  
\r مات. 17‏:22-23؛ لۇقا 9‏:43-45  
\m
\v 30 ئۇلار شۇ يەردىن ئايرىلىپ، گالىلىيەدىن ئۆتۈپ كېتىۋاتاتتى. بىراق ئۇ بۇنى ھېچكىمنىڭ بىلىشىنى خالىمايتتى. \x + \xo 9:30 \xt مات. 16‏:21؛ 17‏:22؛ 20‏:18؛ مار. 8‏:31؛ 10‏:33؛ لۇقا 9‏:22؛ 18‏:31؛ 24‏:7. \x*  
\v 31 چۈنكى ئۇ مۇخلىسلىرىغا:  
\m ــ ئىنسانئوغلى ئىنسانلارنىڭ قولىغا تاپشۇرۇلۇپ، ئۇلار ئۇنى ئۆلتۈرىدۇ. ئۆلتۈرۈلۈپ ئۈچ كۈندىن كېيىن ئۇ تىرىلىدۇ، ــ دېگەن تەلىمنى بېرىۋاتاتتى.  
\v 32 لېكىن \add مۇخلىسلار\add* بۇ سۆزنى چۈشەنمىدى ھەمدە ئۇنىڭدىن سوراشقىمۇ پېتىنالمىدى.   
\b  
\m  
\s1 ھەقىقىي ئۇلۇغ كىم؟  
\r مات. 18‏:1-5؛ لۇقا 9‏:46-48  
\m
\v 33 ئۇ كەپەرناھۇم شەھىرىگە كەلدى. ئۆيگە كىرگەندە ئۇ ئۇلاردىن:  
\m ــ يولدا نېمە توغرىسىدا مۇلاھىزىلەشتىڭلار؟ ــ دەپ سورىدى. \x + \xo 9:33 \xt مات. 18‏:1؛ لۇقا 9‏:46؛ 22‏:24. \x*  
\v 34 لېكىن ئۇلار شۈك تۇردى، چۈنكى ئۇلار يولدا قايسىمىز ئەڭ ئۇلۇغ دەپ بىر-بىرى بىلەن مۇلاھىزىلەشكەنىدى.   
\m
\v 35 ئۇ ئولتۇرۇپ، ئون ئىككەيلەننى يېنىغا چاقىرىپ، ئۇلارغا:  
\m ــ كىم بىرىنچى بولۇشنى ئىستىگەن بولسا، شۇ ھەممەيلەننىڭ ئەڭ ئاخىرقىسى ۋە ھەممەيلەننىڭ خىزمەتكارى بولسۇن، ــ دېدى. \x + \xo 9:35 \xt مات. 20‏:27؛ مار. 10‏:43. \x*  
\v 36 ئاندىن ئۇ كىچىك بىر بالىنى ئوتتۇرىدا تۇرغۇزدى ۋە ئۇنى قۇچىقىغا ئېلىپ تۇرۇپ، ئۇلارغا مۇنداق دېدى:\x + \xo 9:36 \xt مار. 10‏:16. \x*   
\m
\v 37 ــ كىم مېنىڭ نامىمدا مۇشۇنداق كىچىك بالىنى قوبۇل قىلسا، مېنى قوبۇل قىلغان بولىدۇ. كىم مېنى قوبۇل قىلسا، ئۇ مېنى ئەمەس، بەلكى مېنى ئەۋەتكۈچىنى قوبۇل قىلغان بولىدۇ.\f □ \fr 9:37 \ft \+bd «كىم مېنىڭ نامىمدا مۇشۇنداق كىچىك بالىنى قوبۇل قىلسا...»\+bd* ــ ياكى «كىم مېنىڭ نامىمدا مۇشۇنداق كىچىك بالىنى كۈتسە...».\f*  \x + \xo 9:37 \xt مات. 18‏:5؛ لۇقا 9‏:48؛ يـۇھ. 13‏:20. \x*   
\b  
\m  
\s1 قارشى تۇرماسلىقنىڭ ئۆزى قوللىغانلىقتۇر  
\r لۇقا 9‏:49-50  
\m
\v 38 يۇھاننا ئۇنىڭغا:  
\m ــ ئۇستاز، سېنىڭ نامىڭ بىلەن جىنلارنى ھەيدەۋاتقان بىرسىنى كۆردۇق. لېكىن ئۇ بىز بىلەن بىرگە ساڭا ئەگەشكەنلەردىن بولمىغاچقا، ئۇنى توستۇق، ــ دېدى.\x + \xo 9:38 \xt لۇقا 9‏:49. \x*   
\m
\v 39 لېكىن ئەيسا: ــ ئۇنى توسماڭلار. چۈنكى مېنىڭ نامىم بىلەن بىر مۆجىزە ياراتقان بىرسى ئارقىدىنلا مېنىڭ ئۈستۈمدىن يامان گەپ قىلىشى مۇمكىن ئەمەس. \x + \xo 9:39 \xt 1كور. 12‏:3. \x*  
\v 40 چۈنكى بىزگە قارشى تۇرمىغانلار بىزنى قوللىغانلاردۇر.  
\v 41 چۈنكى مەن سىلەرگە شۇنى بەرھەق ئېيتىپ قويايكى، مەسىھكە مەنسۇپ بولغانلىقىڭلار ئۈچۈن، مېنىڭ نامىمدا سىلەرگە ھەتتا بىرەر پىيالە سۇ بەرگەن كىشىمۇ ئۆز ئىنئامىغا ئېرىشمەي قالمايدۇ.\x + \xo 9:41 \xt مات. 10‏:42. \x*   
\b  
\m  
\s1 گۇناھنىڭ ئېزىتقۇلۇقى  
\r مات. 18‏:6-9؛ لۇقا 17‏:1-2  
\m
\v 42 لېكىن ماڭا ئېتىقاد قىلغان بۇنداق كىچىكلەردىن بىرىنى گۇناھقا پۇتلاشتۇرغان ھەرقانداق ئادەمنى، ئۇ بوينىغا يوغان تۈگمەن تېشى ئېسىلغان ھالدا دېڭىزغا تاشلىۋېتىلگىنى ئەۋزەل بولاتتى.\x + \xo 9:42 \xt مات. 18‏:6؛ لۇقا 17‏:2. \x*   
\m
\v 43 ئەگەر ئەمدى قولۇڭ سېنى گۇناھقا پۇتلاشتۇرسا، ئۇنى كېسىپ تاشلىۋەت. چۈنكى ئىككى قولۇڭ بار ھالدا دوزاخقا، يەنى ئۆچۈرۈلمەس ئوتقا كىرگىنىڭدىن كۆرە، چولاق ھالدا ھاياتلىققا كىرگىنىڭ ئەۋزەلدۇر. \x + \xo 9:43 \xt قان. 13‏:7؛ مات. 5‏:30؛ 18‏:8. \x*  
\v 44 چۈنكى دوزاختا شۇلارنى \add يەيدىغان\add* قۇرت-قوڭغۇزلار ئۆلمەيدۇ، يالقۇنلۇق ئوت ئۆچمەيدۇ.\f □ \fr 9:44 \ft \+bd «چۈنكى دوزاختا شۇلارنى يەيدىغان قۇرت-قوڭغۇزلار ئۆلمەيدۇ، يالقۇنلۇق ئوت ئۆچمەيدۇ»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە بۇ 44- ۋە 46-ئايەت تېپىلمايدۇ.\f*  \x + \xo 9:44 \xt يەش. 66‏:24. \x*   
\m
\v 45 ئەگەر ئەمدى پۇتۇڭ سېنى \add گۇناھقا\add* پۇتلاشتۇرسا، ئۇنى كېسىپ تاشلىۋەت. چۈنكى ئىككى پۇتۇڭ بار ھالدا دوزاخقا، يەنى ئۆچۈرۈلمەس ئوتقا تاشلانغىنىڭدىن كۆرە، توكۇر ھالدا ھاياتلىققا كىرگىنىڭ ئەۋزەل.  
\v 46 چۈنكى دوزاختا شۇلارنى \add يەيدىغان\add* قۇرت-قوڭغۇزلار ئۆلمەيدۇ، يالقۇنلۇق ئوت ئۆچمەيدۇ.\x + \xo 9:46 \xt يەش. 66‏:24\x*   
\m
\v 47 ئەگەر كۆزۈڭ سېنى \add گۇناھقا\add* پۇتلاشتۇرسا، ئۇنى ئويۇپ تاشلىۋەت. ئىككى كۆزۈڭ بار ھالدا ئوتلۇق دوزاخقا تاشلانغىنىڭدىن كۆرە، سىڭار كۆزلۈك بولۇپ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرگىنىڭ ئەۋزەل.  
\v 48 چۈنكى دوزاختا شۇلارنى \add يەيدىغان\add* قۇرت-قوڭغۇزلار ئۆلمەيدۇ، يالقۇنلۇق ئوت ئۆچمەيدۇ.\x + \xo 9:48 \xt يەش. 66‏:24\x*   
\m
\v 49 ھەممە ئادەم ئوت بىلەن تۇزلىنىدۇ ۋە ھەربىر قۇربانلىق تۇز بىلەن تۇزلىنىدۇ.\f □ \fr 9:49 \ft \+bd «ھەممە ئادەم ئوت بىلەن تۇزلىنىدۇ ۋە ھەربىر قۇربانلىق تۇز بىلەن تۇزلىنىدۇ»\+bd* ــ بۇ سىرلىق جۈملە چوقۇم «لاۋ.» 13:2، «چۆل.» 23:31، «ئەز.» 24:43، «يەش.» 6:34 ۋە 20:66 ھەمدە يۇقىرىقى 42-48 ئايەتلەر بىلەن مۇناسىۋەتلىكتۇر. مەنىسى بەلكىم: ــ (1) گۆش-كۆكتاتلارنى تۇز بىلەن ئۇزۇن ساقلىغىلى بولغاندەك، مەسىھگە ئىشەنمىگەنلەر دوزاخنىڭ ئوتىدا «چىرىماي، ساقلىنىپ» مەڭگۈ جازالىنىدۇ؛ ياكى (2) مەسىھگە ئەگەشكەنلەر مۇشۇ دۇنيادا (تۇز يارىغا سېپىلگەندەك) جاپا-مۇشەققەت، ئازاب-ئوقۇبەت چېكىدۇ؛ ياكى (3) مەنىسى ھەر ئىككى تەرەپتىكىدەك بولىدۇ ــ دېمەك، ھەربىر كىشى ئۆزىنىڭ ئەيسا مەسىھكە بولغان مۇناسىۋىتىدە مۇۋاپىق جاپا-مۇشەققەت، ئازاب-ئوقۇبەت چېكىدۇ؛ ئېتىقادچىلار مۇشۇ دۇنيادا جاپا-مۇشەققەتلەر ئارقىلىق تاۋلىنىپ پاكلىنىدۇ، ئېتىقادسىزلار دوزاختا مەڭگۈ ئازاب تارتىدۇ. بىزنىڭچە 3-مەنىسى توغرا كېلىشى مۇمكىن. رەببىمىز بۇ يەردە ھەم ئېتىقادچىلارنى ھەم ئېتىقادسىزلارنىمۇ كۆزدە تۇتىدۇ. بىزنىڭچە پەقەت ئېتىقادچىلار خۇداغا ئاتىلىدىغان قۇربانلىق بولالايدۇ، شۇڭا ئايەتنىڭ بىرىنچى قىسىمدا ھەممە ئادەم، ئىككىنچى قىسىمدا ئېتىقادچىلار («قۇربانلىق» سۈپىتىدە) كۆزدە تۇتۇلىدۇ.\f*  \x + \xo 9:49 \xt لاۋ. 2‏:13. \x*   
\m
\v 50 تۇز ياخشى نەرسىدۇر. ھالبۇكى، ئەگەر تۇز ئۆز تۇزلۇقىنى يوقاتسا، ئۇنىڭغا قايتىدىن تۇز تەمىنى قانداقمۇ كىرگۈزگىلى بولىدۇ؟ ئۆزۈڭلاردا تۇز تېپىلسۇن ۋە بىر-بىرىڭلار بىلەن ئىناقلىقتا ئۆتۈڭلار.\f □ \fr 9:50 \ft \+bd «تۇز ياخشى نەرسىدۇر. ھالبۇكى، ئەگەر تۇز ئۆز تۇزلۇقىنى يوقاتسا، ئۇنىڭغا قايتىدىن تۇز تەمىنى قانداقمۇ كىرگۈزگىلى بولىدۇ؟»\+bd* ــ تۇز بولسا (1) تەم بېرىدۇ؛ (2) چىرىپ كېتىشتىن توسىدۇ؛ (3) زەخىم-يارىلارنى ساقايتىدۇ. مۇخلىسلارنىڭ بۇ دۇنياغا بولغان رولى بۇنىڭغا ئوخشاپ كېتىشى كېرەك. \+bd «ئۆزۈڭلاردا تۇز تېپىلسۇن ۋە بىر-بىرىڭلار بىلەن ئىناقلىقتا ئۆتۈڭلار»\+bd* ــ بۇ سىرلىق جۈملىنىڭ مەنىسى ئۈچۈن «مات.» 13:5، «ئەف.» 29:4، «كول.» 6:4نى كۆرۈڭ. ئېتىقادچىلار «تۇزلۇق» بولسا ئۆزىنى پاك تۇتىدۇ، لېكىن بۇنىڭدىن ھالى چوڭلىق قىلمايدۇ ــ بەلكى مۇھەببىتى، خاتىرجەملىكى ۋە خۇشاللىقى بىلەن گۇناھتا تۇتۇلغانلارنى خۇدانىڭ يولىغا جەلپ قىلغۇچىلاردۇر.\f*  \x + \xo 9:50 \xt مات. 5‏:13؛ لۇقا 14‏:34؛ رىم. 12‏:18؛ ئىبر. 12‏:14. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 10
\s1 تالاق توغرىسىدىكى تەلىم  
\r مات. 19‏:1-12  
\m
\v 1 ئۇ ئۇ يەردىن قوزغىلىپ، يەھۇدىيە ئۆلكىسى تەرەپلىرىدىن ئۆتۈپ، ئىئوردان دەرياسىنىڭ ئۇ قېتىدىكى رايونلارغىمۇ باردى. توپ-توپ ئادەملەر يەنە ئۇنىڭ ئەتراپىغا ئولىشىۋالغانىدى. ئۇ ئادىتى بويىچە ئۇلارغا تەلىم بېرىشكە باشلىدى.\x + \xo 10:1 \xt مات. 19‏:1. \x*  
\v 2 بەزى پەرىسىيلەر ئۇنىڭ يېنىغا كېلىپ ئۇنى قىلتاققا چۈشۈرۈش مەقسىتىدە ئۇنىڭدىن:  
\m ــ بىر ئادەمنىڭ ئايالىنى تالاق قىلىشى تەۋرات قانۇنىغا ئۇيغۇنمۇ؟ ــ دەپ سورىدى.\f □ \fr 10:2 \ft \+bd «قىلتاققا چۈشۈرۈش مەقسىتىدە»\+bd* ــ ئەسلىدە يەھيا پەيغەمبەر ھېرود پادىشاھقا «تالاق قىلساڭ بولمايدۇ» دەپ تەنبىھ بېرىپ، ئۇنىڭ چىشىغا تېگىپ ئۆلتۈرۈلگەنىدى. شۈبھىسىزكى، پەرسىيلەرنىڭ مەقسەتلىرىنىڭ بىرى: ــ ئەيسامۇ «تالاق قىلىشقا بولمايدۇ» دېسە، ھېرود پادىشاھ ئۇنى يەھياغا ئوخشاش ئۆلتۈرۈۋېتەتتى.\f*   
\m
\v 3 لېكىن ئۇ جاۋابەن: ــ مۇسا \add پەيغەمبەر\add* سىلەرگە نېمە دەپ بۇيرۇغان؟ ــ دېدى.  
\v 4 ئۇلار: ــ مۇسا \add پەيغەمبەر\add* كىشىنىڭ ئايالىنى بىر پارچە تالاق خېتى يېزىپلا تالاق قىلىشىغا رۇخسەت قىلغان، ــ دېيىشتى.\f □ \fr 10:4 \ft \+bd «مۇسا پەيغەمبەر كىشىنىڭ ئايالىنى بىر پارچە تالاق خېتى يېزىپلا تالاق قىلىشىغا رۇخسەت قىلغان»\+bd* ــ مۇشۇ ئەمرنىڭ توغرىسى «قان.» 1:24دە تېپىلىدۇ. 
\fp  يەنە «قويۇپ بېرىش» («تالاق قىلىش») توغرىسىدىكى بىر يەكۈن ئۈچۈن «1كور.»دىكى «قوشۇمچە سۆز»نىمۇ (7-باب توغرۇلۇق) كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 10:4 \xt قان. 24‏:1، 3؛ يەر. 3‏:1؛ مات. 5‏:31. \x*   
\m
\v 5 ئەيسا ئۇلارغا:  
\m ــ تاش يۈرەكلىكىڭلاردىن ئۇ سىلەرگە بۇ ئەمرنى پۈتكەن؛  
\v 6 لېكىن خۇدا ئالەم ئاپىرىدە بولغىنىدا \add ئىنسانلارنى\add* «ئەر ۋە ئايال قىلىپ ياراتتى».\x + \xo 10:6 \xt يار. 1‏:27، 2‏:24، 5‏:2؛ مات. 19‏:4. \x*  
\v 7 «شۇ سەۋەبتىن ئەر كىشى ئاتا-ئانىسىدىن ئايرىلىدۇ، ئايالى بىلەن بىرلىشىپ\x + \xo 10:7 \xt يار. 2‏:24؛ 1كور. 6‏:16؛ ئ‍ەف. 5‏:31. \x*  
\v 8 ئىككىلىسى بىر تەن بولىدۇ». شۇنداق ئىكەن، ئەر-ئايال ئەمدى ئىككى تەن ئەمەس، بەلكى بىر تەن بولىدۇ.\f □ \fr 10:8 \ft \+bd «شۇ سەۋەبتىن ئەر كىشى ئاتا-ئانىسىدىن ئايرىلىدۇ، ئايالى بىلەن بىرلىشىپ ئىككىلىسى بىر تەن بولىدۇ»\+bd* ــ «يار.» 24:2.\f*  \x + \xo 10:8 \xt يار. 2‏:24\x*  
\v 9 شۇنىڭ ئۈچۈن، خۇدا قوشقاننى ئىنسان ئايرىمىسۇن، ــ دېدى.\x + \xo 10:9 \xt 1كور. 7‏:10. \x*   
\m
\v 10 ئۇلار ئۆيگە قايتىپ كېلىپ كىرگەندە، مۇخلىسلىرى ئۇنىڭدىن بۇ ھەقتە سورىدى.  
\v 11 ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ ئايالىنى تالاق قىلىپ، باشقا بىرىنى ئەمرىگە ئالغان كىشى ئايالىغا گۇناھ قىلىپ زىنا قىلغان بولىدۇ. \x + \xo 10:11 \xt مات. 5‏:32؛ 19‏:9؛ لۇقا 16‏:18؛ 1كور. 7‏:10. \x*  
\v 12 ئېرىنى قويۇۋېتىپ، باشقا ئەرگە تەگكەن ئايالمۇ زىنا قىلغان بولىدۇ، ــ دېدى.\f □ \fr 10:12 \ft \+bd «\+bd*\+bdit ئايال\+bdit* ..ئېرىنى قويۇۋېتىپ... » ــ يەھۇدىي جەمئىيىتىدە بۇ ئىنتايىن ئاز كۆرۈلىدىغان ئەھۋال. لېكىن يەھۇدىي ئەمەسلەر ئارىسىدا دائىم يۈر بېرەتتى. شۇڭا شۈبھىسىزكى، مەسىھنىڭ مۇشۇ يەردە كۆزدە تۇتقىنى يەھۇدىي ئەمەسلەرنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. 
\fp  يەنە «قويۇپ بېرىش» («تالاق قىلىش») توغرىسىدىكى بىر يەكۈن ئۈچۈن «1كور.»دىكى «قوشۇمچە سۆز»نىمۇ (7-باب توغرۇلۇق) كۆرۈڭ.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ كىچىك بالىلارغا بەخت تىلىشى  
\r مات. 19‏:13-15؛ لۇقا 18‏:15-17  
\m
\v 13 قولۇڭنى تەگكۈزگەيسەن دەپ، كىشىلەر كىچىك بالىلىرىنى ئۇنىڭ ئالدىغا ئېلىپ كېلىۋاتاتتى. بىراق مۇخلىسلار ئېلىپ كەلگەنلەرنى ئەيىبلىدى. \x + \xo 10:13 \xt مات. 19‏:13؛ لۇقا 18‏:15. \x*  
\v 14 بۇنى كۆرگەن ئەيسا ئاچچىقلىنىپ، مۇخلىسلىرىغا:  
\m بالىلار ئالدىمغا كەلسۇن، ئۇلارنى توسماڭلار. چۈنكى خۇدانىڭ پادىشاھلىقى دەل مۇشۇنداقلارغا تەۋەدۇر. \f □ \fr 10:14 \ft \+bd «خۇدانىڭ پادىشاھلىقى دەل مۇشۇنداقلارغا تەۋەدۇر»\+bd* ــ ياكى «خۇدانىڭ پادىشاھلىقى دەل مۇشۇنداقلاردىن تەركىب تاپقاندۇر».\f*  \x + \xo 10:14 \xt مات. 18‏:3؛ 19‏:14؛ 1كور. 14‏:20؛ 1پېت. 2‏:2. \x*  
\v 15 مەن سىلەرگە شۇنى بەرھەق ئېيتىپ قويايكى، خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنى سەبىي بالىدەك قوبۇل قىلمىسا، ئۇنىڭغا ھەرگىز كىرەلمەيدۇ، ــ دېدى.  
\v 16 شۇنىڭ بىلەن ئۇ بالىلارنى قۇچىقىغا ئېلىپ، ئۇلارغا قوللىرىنى تەگكۈزۈپ بەخت تىلىدى.\f □ \fr 10:16 \ft \+bd «شۇنىڭ بىلەن ئۇ بالىلارنى قۇچىقىغا ئېلىپ، ئۇلارغا قوللىرىنى تەگكۈزۈپ بەخت تىلىدى»\+bd* ــ بۇ ئايەتتىكى گرېك تىلىغا قارىغاندا، مۇمكىنچىلىكى باركى، ئۇ بىر-بىرلەپ قۇچاقلاپ، بالىلارغا ئايرىم-ئايرىم بەخت تىلىدى.\f*  \x + \xo 10:16 \xt مات. 19‏:15؛ مار. 9‏:36. \x*   
\b  
\m  
\s1 پۇلدارلار خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرەلەمدۇ؟  
\r مات. 19‏:16-30؛ لۇقا 18‏:18-30  
\m
\v 17 ئۇ يولغا چىققاندا، بىرسى ئۇنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپ كېلىپ، ئۇنىڭ ئالدىدا تىزلىنىپ ئۇنىڭدىن:  
\m ــ ئى ياخشى ئۇستاز، مەن قانداق قىلسام مەڭگۈلۈك ھاياتقا مىراسلىق قىلىمەن؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 10:17 \xt مات. 19‏:16؛ لۇقا 18‏:18. \x*   
\m
\v 18 لېكىن ئەيسا ئۇنىڭغا:  
\m ــ مېنى نېمىشقا ياخشى دەيسەن؟ پەقەت بىرىدىن، يەنى خۇدادىن باشقا ھېچكىم ياخشى ئەمەستۇر.  
\v 19 سەن تەۋراتتىكى «زىنا قىلما، قاتىللىق قىلما، ئوغرىلىق قىلما، يالغان گۇۋاھلىق بەرمە، خىيانەت قىلما، ئاتا-ئاناڭنى ھۆرمەت قىل» دېگەن پەرھىز-پەرزلەرنى بىلىسەن، ــ دېدى.\f □ \fr 10:19 \ft \+bd «زىنا قىلما، قاتىللىق قىلما، ئوغرىلىق قىلما، يالغان گۇۋاھلىق بەرمە، خىيانەت قىلما، ئاتا-ئاناڭنى ھۆرمەت قىل»\+bd* ــ مۇشۇ ئەمرلەر «مىس.» 12:20-16، «قان.» 16:5-20 ۋە 14:24دە تېپىلىدۇ.\f*  \x + \xo 10:19 \xt مىس. 20‏:12-16؛ 21‏:12؛ قان. 5‏:16-20؛ قان. 24‏:14؛ رىم. 13‏:9. \x*   
\m
\v 20 ئۇ ئادەم جاۋابەن: ــ ئۇستاز، بۇلارنىڭ ھەممىسىگە كىچىكىمدىن تارتىپ ئەمەل قىلىپ كېلىۋاتىمەن، ــ دېدى.   
\m
\v 21 ئەيسانىڭ ئۇنىڭغا قاراپ مۇھەببىتى قوزغالدى ۋە ئۇنىڭغا:  
\m ــ سەندە يەنە بىر ئىش كەم. بېرىپ پۈتۈن مال-مۈلكىڭنى سېتىپ، پۇلىنى يوقسۇللارغا بەرگىن ۋە شۇنداق قىلساڭ، ئەرشتە خەزىنەڭ بولىدۇ؛ ئاندىن كېلىپ كرېستنى كۆتۈرۈپ ماڭا ئەگەشكىن! ــ دېدى.\f □ \fr 10:21 \ft \+bd «...ئاندىن كېلىپ كرېستنى كۆتۈرۈپ ماڭا ئەگەشكىن!»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە مۇشۇ يەردە «كرېست كۆتۈرۈپ» دېگەن سۆز تېپىلمايدۇ. 
\fp  «كرېست كۆتۈرۈش» دېگەن ئۇقۇم توغرىسىدا «مات.» 38:10دىكى ئىزاھات ۋە باشقا ئىزاھاتلارنى كۆرۈڭ. 
\fp  «ئەيسانىڭ ئۇنىڭغا قاراپ مۇھەببىتى قوزغالدى» دېگەن سۆزىگە قارىغاندا، مۇمكىنچىلىكى باركى، مەڭگۈلۈك ھاياتنى ئىزدىگەن ياش باي يىگىت دەل ماركۇسنىڭ ئۆزى ئىدى. بۇ يىگىت ماركۇس بولمىسا، «ئەيسانىڭ مۇھەببىتى» توغرۇلۇق قانداقمۇ خەۋەر تاپالايدۇ؟\f*  \x + \xo 10:21 \xt مات. 6‏:19؛ لۇقا 12‏:33؛ 1تىم. 6‏:17. \x*   
\m
\v 22 لېكىن مۇشۇ سۆزنى ئاڭلاپ، ئۇنىڭ چىرايى تۇتۇلۇپ، قايغۇغا چۆمۈپ ئۇ يەردىن كەتتى. چۈنكى ئۇنىڭ مال-دۇنياسى ناھايىتى كۆپ ئىدى.   
\m
\v 23 ئاندىن ئەيسا چۆرىسىگە سەپسېلىپ قاراپ، مۇخلىسلىرىغا:  
\m ــ مال-دۇنياسى كۆپلەرنىڭ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىشى نېمىدېگەن تەسلىكتە بولىدۇ-ھە! ــ دېدى.\x + \xo 10:23 \xt پەند. 11‏:28؛ مات. 19‏:23؛ لۇقا 18‏:24. \x*   
\m
\v 24 مۇخلىسلار ئۇنىڭ سۆزلىرىگە ئىنتايىن ھەيران بولۇشتى، لېكىن ئەيسا ئۇلارغا يەنە جاۋابەن:  
\m ــ بالىلىرىم، مال-مۈلۈككە تايانغانلار ئۈچۈن خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىش نېمىدېگەن تەس-ھە! \f □ \fr 10:24 \ft \+bd «مال-مۈلۈككە تايانغانلار ئۈچۈن خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىش نېمىدېگەن تەس-ھە!»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە مۇشۇ يەردە «مال-مۈلۈكلەرگە تايانغانلار ئۈچۈن» دېگەن سۆز تېپىلمايدۇ.\f*  
\v 25 تۆگىنىڭ يىڭنىنىڭ كۆزىدىن ئۆتۈشى باي ئادەمنىڭ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىغا كىرىشىدىن ئاساندۇر! ــ دېدى.   
\m
\v 26 ئۇلار بۇنى ئاڭلاپ ئىنتايىن بەك ھەيران بولۇشۇپ، بىر-بىرىدىن:  
\m ئۇنداقتا، كىم نىجاتقا ئېرىشەلەيدۇ؟ ــ دەپ سوراشتى.  
\v 27 ئەيسا ئۇلارغا قاراپ:  
\m ــ بۇ ئىش ئىنسان بىلەن ۋۇجۇدقا چىقىشى مۇمكىن ئەمەس، لېكىن خۇدا ئۈچۈن مۇمكىن ئەمەس بولمايدۇ؛ چۈنكى خۇداغا نىسبەتەن ھەممە ئىش مۇمكىن بولىدۇ، ــ دېدى.\f □ \fr 10:27 \ft \+bd «چۈنكى خۇداغا نىسبەتەن ھەممە ئىش مۇمكىن بولىدۇ»\+bd* ــ گرېك تىلىدا: «چۈنكى خۇدا بىلەن ھەممە ئىش مۇمكىن بولىدۇ».\f*  \x + \xo 10:27 \xt ئايۇپ 42‏:2؛ يەر. 32‏:17؛ زەك. 8‏:6؛ لۇقا 1‏:37. \x*   
\m
\v 28 بۇنىڭ بىلەن پېترۇس ئۇنىڭغا:  
\m ــ مانا، بىز بولساق، ھەممىنى تاشلاپ ساڭا ئەگەشتۇق!؟ ــ دېگىلى تۇردى.\x + \xo 10:28 \xt مات. 4‏:20؛ 19‏:27؛ لۇقا 5‏:11؛ 18‏:28. \x*   
\m
\v 29 ئەيسا ئۇنىڭغا جاۋابەن مۇنداق دېدى:  
\m ــ مەن سىلەرگە بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، مەن ئۈچۈن ۋە خۇش خەۋەر ئۈچۈن ئۆيى، ئاكا-ئۇكىلىرى، ئاچا-سىڭىللىرى، ئاتىسى، ئانىسى، ئايالى، بالىلىرى ياكى يەر-زېمىنلىرىدىن ۋاز كەچكەنلەرنىڭ ھەممىسى  
\v 30 بۇ زاماندا بۇلارنىڭ يۈز ھەسسىسىگە، يەنى ئۆي، ئاكا-ئۇكا، ئاچا-سىڭىل، ئانا، بالىلار ۋە يەر-زېمىنلارغا (زىيانكەشلىكلەر قوشۇلغان ھالدا) مۇيەسسەر بولماي قالمايدۇ ۋە كېلىدىغان زاماندىمۇ مەڭگۈلۈك ھاياتقا ئېرىشمەي قالمايدۇ.  
\v 31 لېكىن شۇ چاغدا نۇرغۇن ئالدىدا تۇرغانلار ئارقىغا ئۆتىدۇ، نۇرغۇن ئارقىدا تۇرغانلار ئالدىغا ئۆتىدۇ.\x + \xo 10:31 \xt مات. 19‏:30؛ 20‏:16؛ لۇقا 13‏:30. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئۆلۈپ تىرىلىدىغانلىقىنى يەنە ئالدىن ئېيتىشى  
\r مات. 20‏:17-19؛ لۇقا 18‏:31-34  
\m
\v 32 ئۇلار يېرۇسالېمغا چىقىدىغان يولدا ئىدى، ئەيسا ھەممىنىڭ ئالدىدا كېتىۋاتاتتى. \add مۇخلىسلىرى\add* بەك ھەيران ئىدى ھەمدە ئۇنىڭغا ئەگەشكەنلەرمۇ قورقۇنچ ئىچىدە كېتىۋاتاتتى. ئەيسا ئون ئىككەيلەننى يەنە ئۆز يېنىغا تارتىپ، ئۇلارغا ئۆز بېشىغا چۈشىدىغانلىرىنى ئۇقتۇرۇشقا باشلاپ:\f □ \fr 10:32 \ft \+bd «مۇخلىسلىرى»\+bd* ــ مۇشۇ يەردە گرېك تىلىدا «ئۇلار» بىلەن بىلدۈرۈلىدۇ. \+bd «مۇخلىسلىرى بەك ھەيران ئىدى ھەمدە ئۇنىڭغا ئەگەشكەنلەرمۇ قورقۇنچ ئىچىدە كېتىۋاتاتتى»\+bd* ــ ئۇلارنىڭ ھەيران قېلىش ياكى قورقۇنچتا بولۇشنىڭ سەۋەبى: (1) ئۇ ئادەتتىكىدەك ئۇلار بىلەن بىللە ماڭماي، بەلكىم نامەلۇم سەۋەبتىن ئالدىدا يالغۇز ماڭاتتى؛ (2) ئۇ خەتەر يۈز بېرىش مۇمكىنچىلىكى بولغان شۇ شەھەرگە ئالدىراپ كېتىۋاتىدۇ.\f*  \x + \xo 10:32 \xt مات. 16‏:21؛ 17‏:22؛ 20‏:18؛ مار. 8‏:31؛ 9‏:31؛ لۇقا 9‏:22؛ 18‏:31؛ 24‏:7. \x*   
\m
\v 33 ــ مانا بىز ھازىر يېرۇسالېمغا چىقىپ كېتىۋاتىمىز. ئىنسانئوغلى باش كاھىنلار ۋە تەۋرات ئۇستازلىرىغا تاپشۇرۇلىدۇ. ئۇلار ئۇنى ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىدۇ ۋە يات ئەللىكلەرگە تاپشۇرىدۇ.  
\v 34 ئۇلار بولسا ئۇنى مەسخىرە قىلىپ، قامچىلاپ، ئۇنىڭ ئۈستىگە تۆكۈرىدۇ ۋە ئۇنى ئۆلتۈرىدۇ. لېكىن ئۈچ كۈندىن كېيىن ئۇ قايتا تىرىلىدۇ، ــ دېدى.\f □ \fr 10:34 \ft \+bd «ئۇلار بولسا ئۇنى مەسخىرە قىلىپ، قامچىلاپ...»\+bd* ــ رىم ئىمپېرىيەسىدە جازا قامچىلىرى بىرنەچچە تاسمىلىق بولۇپ، ھەربىر تاسمىغا قوغۇشۇن ۋە ئۇستىخان پارچىلىرى باغلانغان بولىدۇ. قامچىلىغان ۋاقتىدا جازالانغۇچى يالىڭاچلىنىپ، يەرگە تىزلاندۇرۇلۇپ، ئىككى يېنىدا تۇرغان لەشكەر ئۇنى قامچىلايتتى. جازالانغۇچى بەزى ۋاقىتلاردا ھەتتا مۇشۇ قامچىلاشتىن ئۆلەتتى.\f*   
\b  
\m  
\s1 ياقۇپ بىلەن يۇھاننانىڭ تەلىپى  
\r مات. 20‏:20-28  
\m
\v 35 زەبەدىينىڭ ئوغۇللىرى ياقۇپ بىلەن يۇھاننا ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ:  
\m ــ ئۇستاز، سەندىن نېمە تىلىسەك ئورۇنداپ بەرسەڭ، دەپ ئۆتۈنىمىز، ــ دېيىشتى.\x + \xo 10:35 \xt مات. 20‏:20. \x*   
\m
\v 36 ئۇ ئۇلارغا: ــ سىلەرگە نېمە قىلىپ بېرىشىمنى خالايسىلەر؟ ــ دېدى.   
\m
\v 37 ــ سەن شان-شەرىپىڭدە بولغىنىڭدا، بىرىمىزنى ئوڭ يېنىڭدا، بىرىمىزنى سول يېنىڭدا ئولتۇرغۇزغايسەن، ــ دېيىشتى ئۇلار.   
\m
\v 38 ئەيسا ئۇلارغا جاۋابەن: ــ نېمە تەلەپ قىلغانلىقىڭلارنى بىلمەيۋاتىسىلەر. مەن ئىچىدىغان قەدەھنى ئىچەلەمسىلەر؟ مەن قوبۇل قىلىدىغان چۆمۈلدۈرۈشنى سىلەرمۇ قوبۇل قىلالامسىلەر؟\f □ \fr 10:38 \ft \+bd «مەن ئىچىدىغان قەدەھنى ئىچەلەمسىلەر؟»\+bd* ــ بۇ ئايەتتىكى «قەدەھ» دېگەن سۆز، ئەيسانىڭ تارتىدىغان ئازاب-ئوقۇبىتى ۋە كرېستتىكى ئۆلۈمىنى كۆزدە تۇتىدۇ. \+bd «مەن قوبۇل قىلىدىغان چۆمۈلدۈرۈشنى سىلەرمۇ قوبۇل قىلالامسىلەر؟»\+bd* ــ مەسىھ كۆرسەتكەن بۇ «چۆمۈلدۈرۈش» شۈبھىسىزكى، ئۆز ئۆلۈمىدۇر. «ئەفەسۇسلۇقلارغا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە يازغان «چۆمۈلدۈرۈش» توغرۇلۇق ئىزاھاتلىرىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 10:38 \xt مات. 20‏:22؛ لۇقا 12‏:49،50. \x*   
\m
\v 39 ــ قىلالايمىز، ــ دېيىشتى ئۇلار.  
\m ئەيسا ئۇلارغا:  
\m ــ دەرۋەقە، مەن ئىچىدىغان قەدەھىمنى سىلەرمۇ ئىچىسىلەر ۋە مەن قوبۇل قىلىدىغان چۆمۈلدۈرۈلۈش بىلەن چۆمۈلدۈرۈلىسىلەر.  
\v 40 بىراق ئوڭ ياكى سول يېنىمدا ئولتۇرۇشقا نېسىپ بولۇش مېنىڭ ئىلىكىمدە ئەمەس؛ بەلكى كىملەرگە تەييارلانغان بولسا، شۇلارغا بېرىلىدۇ، ــ دېدى.\x + \xo 10:40 \xt مات. 25‏:34. \x*   
\m
\v 41 بۇنىڭدىن خەۋەر تاپقان \add قالغان\add* ئون \add مۇخلىس\add* ياقۇپ بىلەن يۇھاننادىن خاپا بولۇشقا باشلىدى. \x + \xo 10:41 \xt مات. 20‏:24. \x*  
\v 42 لېكىن ئەيسا ئۇلارنى يېنىغا چاقىرىپ، مۇنداق دېدى:  
\m ــ سىلەرگە مەلۇمكى، يات ئەللەر ئۈستىدىكى ھۆكۈمران دەپ ھېسابلانغانلار قول ئاستىدىكى خەلق ئۈستىدىن بۇيرۇقۋازلىق قىلىپ ھاكىمىيەت يۈرگۈزىدۇ، ۋە ھوقۇقدارلىرى ئۇلارنى خوجايىنلارچە ئىدارە قىلىدۇ. \f □ \fr 10:42 \ft \+bd «يات ئەللەر ئۈستىدىكى ھۆكۈمران دەپ ھېسابلانغانلار قول ئاستىدىكى خەلق ئۈستىدىن بۇيرۇقۋازلىق قىلىپ ھاكىمىيەت يۈرگۈزىدۇ، ۋە ھوقۇقدارلىرى ئۇلارنى خوجايىنلارچە ئىدارە قىلىدۇ»\+bd* ــ «يات ئەللەر» مۇشۇ سۆز ئادەتتە يەھۇدىي ئەمەسلەرنى كۆرسىتىدۇ. لېكىن مۇشۇ يەردە ئېتىقادسىز، خۇدانى تونۇمايدىغان دۇنيادىكى ئەللەرنى تەكىتلەيدۇ.\f*  \x + \xo 10:42 \xt مات. 20‏:25؛ لۇقا 22‏:25. \x*  
\v 43 بىراق سىلەرنىڭ ئاراڭلاردا بۇنداق ئىش بولمايدۇ؛ بەلكى سىلەردىن كىم مەرتىۋىلىك بولۇشنى خالىسا، ئۇ سىلەرنىڭ خىزمىتىڭلاردا بولسۇن؛ \x + \xo 10:43 \xt 1پېت. 5‏:3. \x*  
\v 44 ۋە كىم ئاراڭلاردا بىرىنچى بولۇشنى ئىستىسە، ئۇ ھەممە ئادەمنىڭ قۇلى بولسۇن.  
\v 45 چۈنكى ئىنسانئوغلىمۇ دەرۋەقە شۇ يولدا كۆپچىلىك مېنىڭ خىزمىتىمدە بولسۇن دېمەي، بەلكى كۆپچىلىكنىڭ خىزمىتىدە بولاي ۋە جېنىمنى پىدا قىلىش بەدىلىگە نۇرغۇن ئادەملەرنى ھۆرلۈككە چىقىراي دەپ كەلدى.\f □ \fr 10:45 \ft \+bd «ئىنسانئوغلىمۇ... جېنىمنى پىدا قىلىش بەدىلىگە نۇرغۇن ئادەملەرنى ھۆرلۈككە چىقىراي دەپ كەلدى»\+bd* ــ نېمىدىن «ئازاد قىلىش» ــ گۇناھتىن ئازاد قىلىشتۇر.\f*  \x + \xo 10:45 \xt يـۇھ. 13‏:14؛ ئ‍ەف. 1‏:7؛ فىل. 2‏:7؛ كول. 1‏:14؛ 1تىم. 2‏:6؛ تىت. 2‏:14. \x*   
\b  
\m  
\s1 قارىغۇ بارتىماينىڭ كۆزىنىڭ ساقايتىلىشى  
\r مات. 20‏:29-34؛ لۇقا 18‏:35-43  
\m
\v 46 ئۇلار يېرىخو شەھىرىگە كەلدى. \add ئەيسا\add* مۇخلىسلىرى ۋە زور بىر توپ ئادەملەر بىلەن بىللە يېرىخودىن چىققان ۋاقىتتا، تىماينىڭ بارتىماي ئىسىملىك قارىغۇ ئوغلى يول بويىدا ئولتۇرۇپ، تىلەمچىلىك قىلىۋاتاتتى. \f □ \fr 10:46 \ft \+bd «تىماينىڭ بارتىماي ئىسىملىك قارىغۇ ئوغلى»\+bd* ــ «قارىغۇ» گرېك تىلىدا «ھېلىقى قارىغۇ» دېيىلىدۇ ــ دېمەك، بارتىماي جامائەتلەر ئىچىدە كۆپ ئادەملەرگە تونۇش ئىدى.\f*  \x + \xo 10:46 \xt مات. 20‏:29؛ لۇقا 18‏:35. \x*  
\v 47 ئۇ «ناسارەتلىك ئەيسا»نىڭ ئۇ يەردە ئىكەنلىكىنى ئاڭلاپ:  
\m ــ ئى داۋۇتنىڭ ئوغلى ئەيسا، ماڭا رەھىم قىلغايسەن! ــ دەپ توۋلاشقا باشلىدى.\f □ \fr 10:47 \ft \+bd «ى داۋۇتنىڭ ئوغلى ئەيسا...!»\+bd* ــ تەۋراتتىكى پەيغەمبەرلەرنىڭ بېشارەتلىك يازمىلىرى بويىچە مەسىھ داۋۇت پادىشاھنىڭ ئەۋلادلىرىدىن بولۇشى كېرەك ئىدى. شۇڭا «داۋۇتنىڭ ئوغلى» مەسىھنىڭ يەنە بىر ئاتىلىشى ئىدى.\f*   
\m
\v 48 نۇرغۇن ئادەملەر ئۇنى «ئۈن چىقارما» دەپ ئەيىبلىدى. لېكىن ئۇ:  
\m ــ ئى داۋۇتنىڭ ئوغلى، ماڭا رەھىم قىلغايسەن، ــ دەپ تېخىمۇ ئۈنلۈك توۋلىدى.   
\m
\v 49 ئەيسا توختاپ:  
\m ئۇنى چاقىرىڭلار، ــ دېدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار قارىغۇنى چاقىرىپ ئۇنىڭغا:  
\m ــ يۈرەكلىك بول! ئورنۇڭدىن تۇر، ئۇ سېنى چاقىرىۋاتىدۇ! ــ دېيىشتى.  
\v 50 ئۇ ئادەم چاپىنىنى سېلىپ تاشلاپ، ئورنىدىن دەس تۇرۇپ ئەيسانىڭ ئالدىغا كەلدى.   
\m
\v 51 ئەيسا جاۋابەن ئۇنىڭدىن:  
\m ــ سەن مېنى نېمە قىل دەيسەن؟ ــ دەپ سورىدى.  
\m قارىغۇ:  
\m ــ ئى ئىگەم، قايتا كۆرىدىغان بولسامئىدى! ــ دېدى.\f □ \fr 10:51 \ft \+bd «ئى ئىگەم، قايتا كۆرىدىغان بولسامئىدى!»\+bd* ــ «ئىگەم» مۇشۇ يەردە گرېك تىلىدا ئىنتايىن چوڭقۇر ھۆرمەتنى ئىپادىلەيدىغان «راببونى» دېگەن سۆز بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.\f*   
\m
\v 52 ئەيسا ئۇنىڭغا:  
\m ــ يولۇڭغا قايتساڭ بولىدۇ، ئېتىقادىڭ سېنى ساقايتتى، ــ دېۋىدى، ئۇ شۇئان كۆرەلەيدىغان بولدى ۋە يول بويى ئەيساغا ئەگىشىپ ماڭدى.\x + \xo 10:52 \xt مات. 9‏:22؛ مار. 5‏:34. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 11
\s1 ئەيسانىڭ يېرۇسالېمغا تەنتەنىلىك كىرىشى  
\r مات. 21‏:1-11؛ لۇقا 19‏:28-40؛ يـۇھ. 12‏:12-19  
\m
\v 1‏-2 ئۇلار يېرۇسالېمغا يېقىنلىشىپ، زەيتۇن تېغىنىڭ ئېتىكىدىكى بەيت-فاگى ۋە بەيت-ئانىيا يېزىلىرىغا يېقىن كەلگىنىدە، ئۇ ئىككى مۇخلىسىغا ئالدىن ماڭدۇرۇپ ئۇلارغا:  
\m ــ سىلەر ئۇدۇلۇڭلاردىكى يېزىغا بېرىڭلار. يېزىغا كىرىپلا، ئادەم بالىسى مىنىپ باقمىغان، باغلاقلىق بىر تەخەينى كۆرىسىلەر. ئۇنى يېشىپ بۇ يەرگە يېتىلەپ كېلىڭلار.\f □ \fr 11:1‏-2 \ft \+bd «ئادەم بالىسىنىڭ \+bd*\+bdit تېخى\+bdit* مىنىپ باقمىغان بىر تەخەي» ــ مۇنداق ئۇلاغقا خاتىرجەم مىنىشى ئادەتتە مۇمكىن ئەمەس، ئەلۋەتتە.\f*  \x + \xo 11:1‏-2 \xt مات. 21‏:1؛ لۇقا 19‏:29. \x*  
\v 3 ئەگەر بىرسى سىلەردىن: «نېمىشقا بۇنداق قىلىسىلەر؟» دەپ سوراپ قالسا، «رەبنىڭ بۇنىڭغا ھاجىتى چۈشتى ۋە ئۇ ھېلىلا ئۇنى بۇ يەرگە ئەۋەتىپ بېرىدۇ» ــ دەڭلار، ــ دەپ تاپىلىدى.\f □ \fr 11:3 \ft \+bd «ئۇ ھېلىلا ئۇنى بۇ يەرگە ئەۋەتىپ بېرىدۇ»\+bd* ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «ئۇ دەرھال سىلەرگە يېتىلىتىپ قويىدۇ».\f*   
\m
\v 4 ئۇلار كېتىپ ئاچا يول ئۈستىدىكى ئۆينىڭ دەرۋازىسى سىرتىدا باغلاغلىق تۇرغان بىر تەخەينى كۆردى. ئۇلار تانىنى يەشتى.\f □ \fr 11:4 \ft \+bd «ئۇلار كېتىپ ئاچا يول ئۈستىدىكى بىر ئۆينىڭ دەرۋازىسى سىرتىدا باغلاغلىق تۇرغان بىر تەخەينى كۆردى»\+bd* ــ ئادەتتە كوچىلار ئىنتايىن تار بولغاچقا، مال-چارۋىلار كوچىدا باغلاپ قويۇلمايتتى. تەخەينىڭ «ئاچا يول»دا باغلاغلىق بولۇشى خۇدانىڭ ئىرادىسىنىڭ ئۇلارنىڭ ئۇنى ئېلىپ مېڭىشى ئوغرىلىقچە ئىش بولمىسۇن دېگەنلىكىنى ئىسپاتلايدۇ.\f*  
\v 5 ئۇ يەردە تۇرغانلاردىن بەزىلەر:  
\m ــ تەخەينى يېشىپ نېمە قىلىسىلەر؟ ــ دېيىشتى.  
\v 6 مۇخلىسلار ئەيسانىڭ بۇيرۇغىنىدەك جاۋاب بەردى، ھېلىقى كىشىلەر ئۇلارغا يول قويدى.  
\v 7 مۇخلىسلار تەخەينى ئەيسانىڭ ئالدىغا يېتىلەپ كېلىپ، ئۈستىگە ئۆز يېپىنچا-چاپانلىرىنى تاشلىدى؛ ئۇ ئۈستىگە مىندى.\x + \xo 11:7 \xt 2پاد. 9‏:13؛ يـۇھ. 12‏:14. \x*  
\v 8 ئەمدى نۇرغۇن كىشىلەر يېپىنچا-چاپانلىرىنى يولغا پايانداز قىلىپ سالدى؛ باشقىلىرى دەرەخلەردىن شاخ-شۇمبىلارنى كېسىپ يولغا يايدى.\f □ \fr 11:8 \ft \+bd «...باشقىلىرى دەرەخلەردىن شاخ-شۇمبىلارنى كېسىپ يولغا يايدى»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە «باشقىلىرى ئېتىزلاردىن كەسكەن شاخ-شۇمبىلارنى يولغا پايانداز قىلىپ سالدى» دەپ ئوقۇلىدۇ.\f*  
\v 9 ئالدىدا ماڭغان ۋە كەينىدىن ئەگەشكەنلەر:  
\m «ھوساننا! پەرۋەردىگارنىڭ نامىدا كەلگۈچىگە مۇبارەك بولسۇن! \x + \xo 11:9 \xt زەب. 118‏:26. \x*  
\v 10 ئاتىمىز داۋۇتنىڭ كېلىدىغان پادىشاھلىقىغا مۇبارەك بولسۇن! ئەرشىئەلادا تەشەككۈر-ھوساننالار ئوقۇلسۇن!» ــ دەپ ۋارقىرىشاتتى.\f □ \fr 11:10 \ft \+bd «ھوساننا! پەرۋەردىگارنىڭ نامىدا كەلگۈچىگە مۇبارەك بولسۇن! ئاتىمىز داۋۇتنىڭ كېلىدىغان پادىشاھلىقىغا مۇبارەك بولسۇن! ئەرشىئەلادا تەشەككۈر-ھوساننالار ئوقۇلسۇن!»\+bd* ــ بۇ سۆزلەر «زەب.» 25:118-26دىكى بېشارەتتىن ئېلىنغان. «ھوساننا» دېگەن سۆز «قۇتقۇزغايسەن، ئى پەرۋەردىگار» دېگەن مەنىدە. ئىنجىل دەۋرىگە كەلگەندە مەنىسى «خۇداغا تەشەككۈر-مەدھىيە»مۇ بولۇپ قالغانىدى. «زەبۇر» 118-كۈيىدىكى ئىزاھاتلارنىمۇ كۆرۈڭ. 
\fp  ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئېسىدە باركى، «مۇبارەك» دېگەن سۆزنىڭ «بەخت-بەرىكەت كۆرسۇن!» ياكى «بەخت-بەرىكەتلىك بولسۇن!» دېگەن تۈپ مەنىسى بار.\f*   
\m
\v 11 ئۇ يېرۇسالېمغا بېرىپ ئىبادەتخانا ھويلىلىرىغا كىردى؛ ۋە ئەتراپىدىكى ھەممىنى كۆزدىن كەچۈرگەندىن كېيىن، ۋاقىت بىر يەرگە بېرىپ قالغاچقا، ئون ئىككەيلەن بىلەن بىللە يەنە بەيت-ئانىياغا چىقتى.\f □ \fr 11:11 \ft \+bd «ئۇ يېرۇسالېمغا بېرىپ ئىبادەتخانا ھويلىلىرىغا كىردى»\+bd* ــ يېرۇسالېمدىكى بۇ چوڭ ئىبادەتخانا توغرۇلۇق «تەبىرلەر» ۋە «ھاگاي»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 11:11 \xt مات. 21‏:12،14؛ لۇقا 19‏:45؛ يـۇھ. 2‏:14. \x*   
\b  
\m  
\s1 مېۋىسىز ئەنجۈر دەرىخىنىڭ لەنەتكە قېلىشى  
\r مات. 21‏:18-19  
\m
\v 12 ئەتىسى، ئۇلار بەيت-ئانىيادىن چىققاندا، ئۇنىڭ قورسىقى ئېچىپ كەتكەنىدى. \x + \xo 11:12 \xt مات. 21‏:18. \x*  
\v 13 يىراقتىكى يوپۇرماقلىق بىر تۈپ ئەنجۈر دەرىخىنى بايقاپ، ئۇنىڭدىن بىرەر مېۋە تاپالارمەنمىكىن دەپ يېنىغا باردى؛ لېكىن تۈۋىگە كەلگەندە يوپۇرماقتىن باشقا ھېچ نەرسە تاپالمىدى. چۈنكى بۇ ئەنجۈر پىشىدىغان پەسىل ئەمەس ئىدى. \f □ \fr 11:13 \ft \+bd «يىراقتىكى يوپۇرماقلىق بىر تۈپ ئەنجۈر دەرىخىنى بايقاپ، ئۇنىڭدىن بىرەر مېۋە تاپالارمەنمىكىن دەپ يېنىغا باردى»\+bd* ــ قانائان (پەلەستىن)دىكى ئەنجۈر دەرەخلىرىدە يوپۇرماق بولسا، مېۋىمۇ بولۇشى كېرەك. 
\fp  بۇ ئۆنجۈر دەرىخىدە كۆرۈنگەن كارامەت مۆجىزە روھىي بىر ھەقىقەتنى سۈرەتلەپ بېرىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  
\v 14 ئۇ دەرەخكە سۆز قىلىپ:  
\m ــ بۇنىڭدىن كېيىن مەڭگۈ ھېچكىم سەندىن مېۋە يېمىگەي! ــ دېدى. مۇخلىسلىرىمۇ بۇنى ئاڭلىدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئىبادەتخانىنى تەرتىپكە سېلىشى  
\r مات. 21‏:12-17؛ لۇقا 19‏:45-48؛ يـۇھ. 2‏:13-22  
\m
\v 15 ئۇلار يېرۇسالېمغا كەلدى؛ ئۇ ئىبادەتخانا ھويلىلىرىغا كىرىپ، ئۇ يەردە ئېلىم-سېتىم قىلىۋاتقانلارنى ھەيدەشكە باشلىدى ۋە پۇل تېگىشكۈچىلەرنىڭ شىرەلىرىنى، پاختەك-كەپتەر ساتقۇچىلارنىڭ ئورۇندۇقلىرىنى ئۆرۈۋەتتى؛ \f □ \fr 11:15 \ft \+bd «ئۇ ئىبادەتخانا ھويلىلىرىغا كىرىپ...»\+bd* ــ ئىبادەتخانا توغرۇلۇق: ئەينى چاغدا، يەھۇدىيلارنىڭ نۇرغۇن ئىبادەتخانىلىرى (سىناگوگلار) بولۇپ، بۇ يەھۇدىيلارنىڭ ئەڭ كۆپ يىغىلىپ ئىبادەت قىلىدىغان جايى ئىدى. خۇدانىڭ ئەمرى بويىچە، پەقەت يېرۇسالېمدىكى بۇ مەركىزىي ئىبادەتخانىدىلا قۇربانلىق قىلسا توغرا بولاتتى. \+bd «ئۇ يەردە ئېلىم-سېتىم قىلىۋاتقانلارنى ھەيدەشكە باشلىدى ۋە پۇل تېگىشكۈچىلەرنىڭ شىرەلىرىنى، پاختەك-كەپتەر ساتقۇچىلارنىڭ ئورۇندۇقلىرىنى ئۆرۈۋەتتى»\+bd* ــ ئىبادەتخانا ھويلىلىرىدا سېتىلغان ھايۋان ۋە ئۇچار-قاناتلار خەلقنىڭ قۇربانلىق قىلىشى ئۈچۈن ئىدى. ئىبادەتخانىغا سەدىقە بەرگۈچىلەر پۇلىنى يەرلىك پۇلغا تېگىشكەندىن كېيىن بېرىشى كېرەك ئىدى.\f*  \x + \xo 11:15 \xt مال.3‏:1-5؛ مات. 21‏:12؛ لۇقا 19‏:45؛ يـۇھ. 2‏:14. \x*  
\v 16 ۋە ھېچكىمنىڭ ھېچقانداق مال-بۇيۇملارنى ئىبادەتخانا ھويلىلىرىدىن كۆتۈرۈپ ئۆتۈشىگە يول قويمىدى.  
\v 17 ئۇ خەلققە:  
\m ــ مۇقەددەس يازمىلاردا: «مېنىڭ ئۆيۈم بارلىق ئەللەر ئۈچۈن دۇئا-تىلاۋەتخانا دەپ ئاتىلىدۇ» دەپ پۈتۈلگەن ئەمەسمۇ؟ لېكىن سىلەر ئۇنى بۇلاڭچىلارنىڭ ئۇۋىسىغا ئايلاندۇرۇۋەتتىڭلار! ــ دەپ تەلىم باشلىدى.\f □ \fr 11:17 \ft \+bd ««مېنىڭ ئۆيۈم بارلىق ئەللەر ئۈچۈن دۇئا-تىلاۋەتخانا دەپ ئاتىلىدۇ»... سىلەر ئۇنى بۇلاڭچىلارنىڭ ئۇۋىسىغا ئايلاندۇرۇۋەتتىڭلار!»\+bd* ــ «يەش.» 7:56 ۋە «يەر.» 11:7نى كۆرۈڭ. ئەيسانىڭ «بۇلاڭچىلارنىڭ ئۇۋىسى» دېگەن سۆزى ئىككى بىسلىق بولۇپ، بىر تەرەپتىن باش كاھىنلارنىڭ سودىگەرلەرگە قۇربانلىقلارنى سېتىش ھوقۇقىنى سېتىپ بەرگەنلىكىنى كۆرسىتىدۇ؛ ئىككىنچىدىن، بۇ كاھىنلارنىڭ خەلقنىڭ خۇدانىڭ ھەقىقىتىنى ئاڭلاش پۇرسىتىنى بۇلاپ، ئۇنىڭ ئورنىغا ئۆزلىرىنىڭ مەرتىۋىسىنى يۇقىرى كۆتۈرۈدىغان ھەر تۈرلۈك قائىدە-يوسۇنلارنى ئۇلارنىڭ بوينىغا ئارتىپ قويغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 11:17 \xt 1پاد. 8‏:29؛ يەش. 56‏:7؛ يەر. 7‏:11؛ مات. 21‏:13؛ لۇقا 19‏:46. \x*   
\m
\v 18 باش كاھىنلار ۋە تەۋرات ئۇستازلىرى بۇنى ئاڭلاپ، ئۇنى يوقىتىشنىڭ چارىسىنى ئىزدەشكە باشلىدى؛ پۈتكۈل خالايىق ئۇنىڭ تەلىمىگە تەئەججۇپلىنىپ قالغاچقا، ئۇلار ئۇنىڭدىن قورقاتتى.\x + \xo 11:18 \xt يەش.49‏:7؛ مات.21‏:46.\x*   
\m
\v 19 كەچقۇرۇن، ئۇ \add مۇخلىسلىرى\add* \add بىلەن\add* شەھەرنىڭ سىرتىغا چىقىپ كەتتى.\f □ \fr 11:19 \ft \+bd «كەچقۇرۇن، ئۇ مۇخلىسلىرى بىلەن شەھەرنىڭ سىرتىغا چىقىپ كەتتى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «كەچقۇرۇن، ئۇلار شەھەرنىڭ سىرتىغا چىقىپ كەتتى». باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «كەچقۇرۇنلىرى، ئەيسا بىلەن مۇخلىسلىرى شەھەرنىڭ سىرتىغا چىقىپ كېتەتتى». ئىشلار دەرۋەقە ھەر كۈنى شۇنداق بولاتتى.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەنجۈر دەرىخىدىن ئېلىنىدىغان ئىبرەت  
\m
\v 20 ئەتىسى سەھەردە، ئۇلار ئەنجۈر دەرىخىنىڭ يېنىدىن ئۆتۈپ كېتىۋېتىپ، دەرەخنىڭ يىلتىزىدىن قۇرۇپ كەتكەنلىكىنى بايقاشتى. \f □ \fr 11:20 \ft \+bd «دەرەخنىڭ يىلتىزىدىن قۇرۇپ كەتكەن ...»\+bd* ــ بۇ كارامەت مۆجىزە روھىي بىر ھەقىقەتنى سۈرەتلەپ بېرىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  
\v 21 \add دەرەخنىڭ ھالىتىنى\add* ئېسىگە كەلتۈرگەن پېترۇس:  
\m ــ ئۇستاز، قارا، سەن قارغىغان ئەنجۈر دەرىخى قۇرۇپ كېتىپتۇ! ــ دېدى.\f □ \fr 11:21 \ft \+bd «ئۇستاز»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «راببى».\f*   
\m
\v 22 ئەيسا ئۇلارغا جاۋابەن مۇنداق دېدى:  
\m ــ خۇدانىڭ ئىشەنچىدە بولۇڭلار. \f □ \fr 11:22 \ft \+bd «خۇدانىڭ ئىشەنچىدە بولۇڭلار»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «خۇدانىڭ ئىشەنچىگە ئىگە بولۇڭلار».\f*  
\v 23 مەن سىلەرگە شۇنى بەرھەق ئېيتىپ قويايكى، كىمدەكىم بۇ تاغقا: بۇ يەردىن كۆتۈرۈلۈپ دېڭىزغا تاشلان!» دېسە ۋە شۇنداقلا قەلبىدە ھېچ گۇمان قىلماي، بەلكى ئېيتقىنىنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىغا ئىشەنچ بار بولسا، ئۇ ئېيتقان ئىش ئۇنىڭ ئۈچۈن ئەمەلگە ئاشىدۇ. \x + \xo 11:23 \xt مات. 17‏:20؛ 21‏:21؛ لۇقا 17‏:6. \x*  
\v 24 شۇ سەۋەبتىن مەن سىلەرگە شۇنى ئېيتىمەنكى، دۇئا بىلەن تىلىگەن ھەربىر نەرسە بولسا، شۇنىڭغا ئېرىشتىم، دەپ ئىشىنىڭلار. شۇندا، تىلىگىنىڭلار ئەمەلگە ئاشىدۇ.\x + \xo 11:24 \xt يەر. 29‏:12؛ مات. 7‏:7؛ لۇقا 11‏:9؛ يـۇھ. 14‏:13؛ 15‏:7؛ 16‏:24؛ ياق. 1‏:5، 6؛ 1يۇھ. 3‏:22؛ 5‏:14. \x*   
\m
\v 25 ۋە ئورنۇڭلاردىن تۇرۇپ دۇئا قىلغىنىڭلاردا، بىرەرسىگە غۇمىڭلار بولسا، ئۇنى كەچۈرۈڭلار. شۇنىڭ بىلەن ئەرشتىكى ئاتاڭلارمۇ سىلەرنىڭ گۇناھلىرىڭلارنى كەچۈرۈم قىلىدۇ. \x + \xo 11:25 \xt مات. 6‏:14؛ كول. 3‏:13. \x*  
\v 26 لېكىن سىلەر باشقىلارنى كەچۈرۈم قىلمىساڭلار، ئەرشتىكى ئاتاڭلارمۇ سىلەرنىڭ گۇناھلىرىڭلارنى كەچۈرۈم قىلمايدۇ.\f □ \fr 11:26 \ft \+bd «لېكىن سىلەر باشقىلارنى كەچۈرۈم قىلمىساڭلار، ئەرشتىكى ئاتاڭلارمۇ سىلەرنىڭ گۇناھلىرىڭلارنى كەچۈرۈم قىلمايدۇ»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە مۇشۇ 26-ئايەت تېپىلمايدۇ. نېمىلا بولمىسۇن، بۇ ئايەت ھەقىقەتتۇر. «مات.» 15:6نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 11:26 \xt مات. 18‏:35. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ھوقۇقىنىڭ سۈرۈشتۈرۈلۈشى  
\r مات. 21‏:23-27؛ لۇقا 20‏:1-8  
\m
\v 27 ئۇلار يېرۇسالېمغا قايتىدىن كىردى. ئۇ ئىبادەتخانا ھويلىلىرىدا ئايلىنىپ يۈرگەندە، باش كاھىنلار، تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە ئاقساقاللار ئۇنىڭ يېنىغا كېلىپ:\x + \xo 11:27 \xt مات. 21‏:23؛ لۇقا 20‏:1. \x*   
\m
\v 28 ــ سەن قىلىۋاتقان بۇ ئىشلارنى قايسى ھوقۇققا تايىنىپ قىلىۋاتىسەن؟ ساڭا بۇ ئىشلارنى قىلىش ھوقۇقىنى كىم بەرگەن؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 11:28 \xt مىس. 2‏:14؛ روس. 4‏:7؛ 7‏:27. \x*   
\m
\v 29 ئەيسا ئۇلارغا جاۋابەن:  
\m ــ مەنمۇ سىلەردىن بىر سوئال سوراي. سىلەر ئۇنىڭغا جاۋاب بەرسەڭلار، مەنمۇ بۇ ئىشلارنى قايسى ھوقۇققا تايىنىپ قىلىۋاتقانلىقىمنى ئېيتىپ بېرىمەن:  
\v 30 ــ يەھيا يۈرگۈزگەن چۆمۈلدۈرۈش بولسا، ئەرشتىنمۇ، ياكى ئىنسانلاردىنمۇ؟ ماڭا جاۋاب بەرسەڭلارچۇ!   
\m
\v 31 ئۇلار ئۆزئارا مۇلاھىزە قىلىشىپ:  
\m ــ ئەگەر «ئەرشتىن كەلگەن» دېسەك، ئۇ بىزگە: «ئۇنداقتا، سىلەر نېمە ئۈچۈن يەھياغا ئىشەنمىدىڭلار؟» دەيدۇ. \f □ \fr 11:31 \ft \+bd «ئۇلار ئۆزئارا مۇلاھىزە قىلىشىپ: ــ ئەگەر «ئەرشتىن كەلگەن» دېسەك، ئۇ بىزگە: «ئۇنداقتا، سىلەر نېمە ئۈچۈن يەھياغا ئىشەنمىدىڭلار؟» دەيدۇ»\+bd* ــ مۇشۇ دىنىي ئەربابلارنىڭ ھەممىسى ئەسلىدە يەھيا پەيغەمبەرنىڭ يەتكۈزگەن خەۋىرىگە جاۋابەن: «بىزگە توۋا قىلىش كېرەك ئەمەس» دېگەن ۋە يەھيا «مېنىڭ كەينىمدە كېلىدىغان» دەپ كۆرسەتكەن مەسىھنىڭ كېلىشىگە ئىشەنمەي، ئۇنىڭ چۆمۈلدۈرۈشىنى رەت قىلغانىدى، ئەلۋەتتە.\f*   
\m
\v 32 ئەگەر: «ئىنسانلاردىن كەلگەن» دېسەك،... بولمايدۇ! ــ دېيىشتى (كۆپچىلىك يەھيانى پەيغەمبەر دەپ قارىغاچقا، ئۇلار خەلقتىن قورقاتتى).\x + \xo 11:32 \xt مات. 14‏:5؛ مار. 6‏:20. \x*   
\m
\v 33 بۇنىڭ بىلەن، ئۇلار ئەيساغا:  
\m ــ بىلمەيمىز، ــ دەپ جاۋاب بېرىشتى.  
\m ــ ئۇنداقتا، مەنمۇ بۇ ئىشلارنى قايسى ھوقۇققا تايىنىپ قىلىۋاتقانلىقىمنى ئېيتمايمەن، ــ دېدى ئۇ ئۇلارغا.   
\b  
\b  
\m  
\c 12
\s1 رەزىل ئىجارىكەشلەر ھەققىدىكى تەمسىل  
\r مات. 21‏:33-46؛ لۇقا 20‏:9-19  
\m
\v 1 ئاندىن، ئۇ ئۇلارغا تەمسىللەر بىلەن سۆزلەشكە باشلىدى:  
\m ــ بىر كىشى بىر ئۈزۈمزارلىق بەرپا قىلىپ، ئەتراپىنى چىتلاپتۇ؛ ئۇ بىر شاراب كۆلچىكى قېزىپتۇ ۋە بىر كۆزەت مۇنارىنى ياساپتۇ. ئاندىن ئۇ ئۈزۈمزارلىقنى باغۋەنلەرگە ئىجارىگە بېرىپ، ئۆزى ياقا يۇرتقا كېتىپتۇ.\x + \xo 12:1 \xt زەب. 80‏:8-9؛ يەش. 5‏:1؛ يەر. 2‏:21؛ 12‏:10؛ مات. 21‏:33؛ لۇقا 20‏:9. \x*  
\v 2 ئۈزۈم پەسلى كەلگەندە، باغۋەنلەردىن ئۈزۈمزارلىقتىكى مېۋىلەردىن \add تېگىشلىكىنى\add* ئەكېلىش ئۈچۈن بىر قۇلىنى ئۇلارنىڭ يېنىغا ئەۋەتىپتۇ.   
\m
\v 3 لېكىن ئۇلار ئۇنى تۇتۇۋېلىپ دۇمبالاپ، قۇرۇق قول قايتۇرۇپتۇ.  
\v 4 خوجايىن يەنە بىر قۇلنى ئۇلارنىڭ يېنىغا ئەۋەتىپتۇ. ئۇنى بولسا ئۇلار چالما-كېسەك قىلىپ، باش-كۆزىنى يېرىپ، ھاقارەتلەپ قايتۇرۇپتۇ.  
\v 5 خوجايىن يەنە بىرسىنى ئەۋەتىپتۇ. لېكىن ئۇنى ئۇلار ئۆلتۈرۈپتۇ. يەنە تولا قۇللارنى ئەۋەتىپتۇ، لېكىن ئۇلار بەزىلىرىنى دۇمبالاپ، بەزىلىرىنى ئۆلتۈرۈپتۇ.  
\v 6 خوجايىننىڭ يېنىدا پەقەت ئۇنىڭ سۆيۈملۈك بىر ئوغلىلا قالغاچقا، ئۇلار ئوغلۇمنىغۇ ھۆرمەت قىلار دەپ، ئۇ ئۇنى ئەڭ ئاخىرى بولۇپ باغۋەنلەرنىڭ يېنىغا ئەۋەتىپتۇ.  
\v 7 لېكىن شۇ باغۋەنلەر ئۆزئارا: «بۇ بولسا مىراسخور؛ كېلىڭلار، ئۇنى ئۆلتۈرۈۋېتەيلى، شۇنىڭ بىلەن مىراسى بىزنىڭكى بولىدۇ!» دېيىشىپتۇ.\x + \xo 12:7 \xt يار. 37‏:18؛ زەب. 2‏:8؛ مات. 26‏:3؛ يـۇھ. 11‏:53\x*  
\v 8 شۇڭا ئۇلار ئۇنى تۇتۇپ ئۆلتۈرۈپ، ئۈزۈمزارلىقنىڭ سىرتىغا تاشلىۋېتىپتۇ.  
\v 9 ئەمدى ئۈزۈمزارلىقنىڭ خوجايىنى قانداق قىلىدۇ؟ ئۇ ئۆزى كېلىپ باغۋەنلەرنى ئۆلتۈرىدۇ ۋە ئۈزۈمزارلىقنى باشقىلارغا بېرىدۇ.  
\v 10 ئەمدى سىلەر مۇقەددەس يازمىلاردىن مۇنۇ ئايەتنى ئوقۇپ باقمىغانمۇسىلەر؟ ــ  
\m «تامچىلار تاشلىۋەتكەن تاش بولسا،  
\m بۇرجەك تېشى بولۇپ تىكلەندى.\f □ \fr 12:10 \ft \+bd «تامچىلار تاشلىۋەتكەن تاش بولسا، بۇرجەك تېشى بولۇپ تىكلەندى»\+bd* ــ «بۇرجەك تېشى» بولسا ھەرقانداق ئىمارەتنىڭ ئۇلىدىكى ئەڭ مۇھىم ئۇيۇلتاش بولۇپ، ئۇل سېلىنغاندا بىرىنچى بولۇپ قويۇلىدىغان تاشتۇر. يەھۇدىي كاتتىۋاشلار «روھىي ھايات»نىڭ بۇرجەك تېشى بولغان مەسىھنى تاشلىشىۋەتمەكچى ئىدى، ۋە دەرۋەقە تاشلىۋەتتى.\f*  \x + \xo 12:10 \xt زەب. 118‏:22-23؛ يەش. 28‏:16؛ مات. 21‏:42؛ لۇقا 20‏:17؛ روس. 4‏:11؛ رىم. 9‏:33؛ 1پېت. 2‏:6. \x*   
\m
\v 11 بۇ ئىش پەرۋەردىگاردىندۇر،  
\m بۇ كۆزىمىز ئالدىدا كارامەت بىر ئىشتۇر»\f □ \fr 12:11 \ft \+bd «... بۇ ئىش پەرۋەردىگاردىندۇر، بۇ كۆزىمىز ئالدىدا كارامەت بىر ئىشتۇر»\+bd* ــ تولۇق بېشارەت (10-11) «زەب.» 22:118-23دە تېپىلىدۇ.\f*  \x + \xo 12:11 \xt زەب. 118‏:22،23\x*   
\b  
\m
\v 12 ئۇلار ئۇنىڭ بۇ تەمسىلنى ئۆزلىرىگە قارىتىپ ئېيتقانلىقىنى چۈشەندى؛ شۇڭا ئۇلار ئۇنى تۇتۇش يولىنى ئىزدەشتى؛ ھالبۇكى، خالايىقتىن قورقۇشۇپ، ئۇنى تاشلاپ كېتىپ قالدى.   
\b  
\m  
\s1 «قەيسەرگە باج تاپشۇرامدۇق؟» دېگەن قىلتاق  
\r مات. 22‏:15-22؛ لۇقا 20‏:20-26  
\m
\v 13 شۇنىڭدىن كېيىن، ئۇلار بىرنەچچە پەرىسىي ۋە ھېرودنىڭ تەرەپدارلىرىنى ئۇنى ئۆز سۆزى بىلەن قىلتاققا چۈشۈرۈش مەقسىتىدە ئۇنىڭ ئالدىغا ئەۋەتتى. \f □ \fr 12:13 \ft \+bd «ھېرود \+bd*\+bdit پادىشاھ\+bdit*نىڭ تەرەپدارلىرى» ــ ھېرود پادىشاھ رىم ئىمپېرىيەسى تەرىپىدىن تەيىنلەنگەن بولۇپ، ئۇ يەھۇدىي بولمىغاچقا يەھۇدىيلارنىڭ كۆپىنچىسى ئۇنىڭغا ئىنتايىن ئۆچ ئىدى. شۇنداق بولغىنى بىلەن ئۆز مەنپەئىتىنى كۆزلەيدىغان، ئۇنى قوللايدىغان «ھېرود تەرەپدارلىرى» بار ئىدى. 
\fp  «ھېرودلار» توغرۇلۇق «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 12:13 \xt مات. 22‏:15؛ لۇقا 20‏:20. \x*  
\v 14 ئۇلار كېلىپ ئۇنىڭغا: ــ ئۇستاز، سىلىنى سەمىمىي ئادەم، ئادەملەرگە قەتئىي يۈز-خاتىرە قىلمايدۇ، ھېچكىمگە يان باسمايدۇ، بەلكى كىشىلەرگە خۇدانىڭ يولىنى سادىقلىق بىلەن ئۆگىتىپ كېلىۋاتىدۇ، دەپ بىلىمىز. \add سىلىچە\add*، \add رىم ئىمپېراتورى\add* قەيسەرگە باج-سېلىق تاپشۇرۇش تەۋرات قانۇنىغا ئۇيغۇنمۇ-يوق؟ \f □ \fr 12:14 \ft \+bd «قەيسەرگە باج-سېلىق تاپشۇرۇش...»\+bd* ــ رىمنىڭ ھەربىر ئىمپېراتورىغا «قەيسەر» دېگەن نام-ئۇنۋان بېرىلەتتى؛ مەسىلەن قەيسەر ئاۋغۇستۇس، قەيسەر يۇلىئۇس، قەيسەر تىبېرىئۇس قاتارلىقلار. \+bd «قەيسەرگە باج-سېلىق تاپشۇرۇش تەۋرات قانۇنىغا ئۇيغۇنمۇ-يوق؟»\+bd* ــ ئەينى ۋاقىتتا، يەھۇدىيلار رىملىقلارنىڭ زۇلمى ئاستىدا ياشاۋاتقانىدى. ئەگەر ئەيسا: «رىم ئىمپېراتورىغا باج تاپشۇرۇش توغرا» دېسە، بۇ گەپتىن ئازادلىقنى ئىستىگەن يەھۇدىيلار ئۇنى «مانا تازا بىر يالاقچى، خائىن ئىكەن» دەپ تىللىشاتتى. «باج تاپشۇرماسلىق كېرەك» دېگەن بولسا، ئۇ رىم ئىمپېرىيەسىگە قارشى چىققان بولاتتى؛ ئاندىن ئۇلار ئۇنى رىم ۋالىيىسىغا ئەرز قىلغان بولاتتى. ئۇلار مۇشۇنداق سوئاللارنى سوراش ئارقىلىق ئەيسانى گېپىدىن تۇتۇۋېلىپ، رىملىقلارنىڭ قولىغا تاپشۇرۇپ، ئۇنىڭغا زىيانكەشلىك قىلماقچى بولۇشقان.\f*  
\v 15 زادى باج تاپشۇرامدۇق-تاپشۇرمامدۇق؟ ــ دېيىشتى.  
\m لېكىن ئۇ ئۇلارنىڭ ساختىپەزلىكىنى بىلىپ ئۇلارغا:  
\m ــ نېمىشقا مېنى سىنىماقچىسىلەر؟ ماڭا بىر «دىنار» پۇلنى ئەكېلىڭلار، مەن كۆرۈپ باقاي، ــ دېدى.\f □ \fr 12:15 \ft \+bd «ماڭا بىر «دىنار» پۇلنى ئەكېلىڭلار، مەن كۆرۈپ باقاي»\+bd* ــ «دىنار» ياكى «دىنارىئۇس» دېگەن رىم ئىمپېرىيەسىدىكى بىرخىل پۇل بىرلىكى بولۇپ، ئۈستىگە قەيسەرنىڭ سۈرىتى بېسىلغانىدى، ئەلۋەتتە. بىر «دىنارىئۇس» تەخمىنەن بىر ئادەمنىڭ كۈنلۈك ھەققى بولاتتى («مات.» 2:20نى كۆرۈڭ).\f*   
\m
\v 16 ئۇلار پۇلنى ئېلىپ كەلدى، ئۇ ئۇلاردىن:  
\m ــ بۇنىڭ ئۈستىدىكى سۈرەت ۋە نام-ئىسىم كىمنىڭ؟ ــ دەپ سورىدى.  
\m ــ قەيسەرنىڭ، ــ دېيىشتى ئۇلار.   
\m
\v 17 ئەيسا ئۇلارغا جاۋابەن: ــ \add ئۇنداق بولسا\add*، قەيسەرنىڭ ھەققىنى قەيسەرگە، خۇدانىڭ ھەققىنى خۇداغا تاپشۇرۇڭلار، ــ دېدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ئۇنىڭغا ئىنتايىن ھەيران قېلىشتى.\f □ \fr 12:17 \ft \+bd «قەيسەرنىڭ ھەققىنى قەيسەرگە، خۇدانىڭ ھەققىنى خۇداغا تاپشۇرۇڭلار»\+bd* ــ دېمەك، «قەيسەرگە قەيسەرنىڭ ھەققى (ئۇنىڭ سۈرىتى چۈشۈرۈلگەن نەرسە)نى تاپشۇرۇڭلار» ــ قەيسەرگە باج تۆلەش كېرەك. ئەمما قانداق نەرسە ئۈستىدە «خۇدانىڭ سۈرىتى» بار؟ ئىنسان ئۆزى «خۇدانىڭ سۈرىتى» بولۇپ، بىز پۈتۈنىمىزنى خۇداغا تاپشۇرىشىمىز كېرەكتۇر («يار.» 26:1-27نى كۆرۈڭ).\f*  \x + \xo 12:17 \xt مات. 17‏:25؛ 22‏:21؛ رىم. 13‏:7. \x*   
\b  
\m  
\s1 تىرىلىشكە مۇناسىۋەتلىك مەسىلە  
\r مات. 22‏:23-33؛ لۇقا 20‏:27-40  
\m
\v 18 ئاندىن «ئۆلگەنلەر تىرىلمەيدۇ» دەيدىغان سادۇقىيلار ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ قىستاپ سوئال قويدى:\f □ \fr 12:18 \ft \+bd «سادۇقىيلار»\+bd* ــ بۇ مەزھەپدىكىلەر توغرۇلۇق «مات.» 1:16دىكى ئىزاھاتنى ۋە «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 12:18 \xt مات. 22‏:23؛ لۇقا 20‏:27؛ روس. 23‏:8. \x*   
\m
\v 19 ــ ئۇستاز، مۇسا \add پەيغەمبەر\add* تەۋراتتا بىزگە: «بىر كىشى ئۆلۈپ كېتىپ، ئايالى تۇل قېلىپ، پەرزەنت كۆرمىگەن بولسا، ئۇنىڭ ئاكا ياكى ئىنىسى تۇل قالغان يەڭگىسىنى ئەمرىگە ئېلىپ، قېرىندىشى ئۈچۈن نەسىل قالدۇرۇشى لازىم» دەپ يازغان. \f □ \fr 12:19 \ft \+bd «بىر كىشى ئۆلۈپ كېتىپ...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «بىرسنىڭ ئاكىسى ياكى ئۇكىسى ئۆلسە،...». \+bd «ئۇنىڭ ئاكا ياكى ئىنىسى تۇل قالغان يەڭگىسىنى ئەمرىگە ئېلىپ، قېرىندىشى ئۈچۈن نەسىل قالدۇرۇشى لازىم»\+bd* ــ «قان.» 5:25.\f*  \x + \xo 12:19 \xt يار. 38‏:8؛ قان. 25‏:5، 6. \x*  
\v 20 بۇرۇن يەتتە ئاكا-ئۇكا بار ئىدى. چوڭى ئۆيلىنىپ پەرزەنت قالدۇرمايلا ئۆلدى.  
\v 21 ئىككىنچى قېرىندىشى يەڭگىسىنى ئەمرىگە ئېلىپ، ئۇمۇ پەرزەنت كۆرمەي ئۆلدى. ئۈچىنچىسىنىڭ ئەھۋالىمۇ ئۇنىڭكىگە ئوخشاش بولدى.  
\v 22 شۇ تەرىقىدە يەتتىسى ئوخشاشلا ئۇنى ئېلىپ پەرزەنت كۆرمەي كەتتى. ئاخىردا، ئۇ ئايالمۇ ئالەمدىن ئۆتتى.  
\v 23 ئەمدى تىرىلىش كۈنىدە ئۇلار تىرىلگەندە، بۇ ئايال قايسىسىنىڭ ئايالى بولىدۇ؟ چۈنكى يەتتىسىنىڭ ھەممىسى ئۇنى خوتۇنلۇققا ئالغان-دە! ــ دېيىشتى.   
\m
\v 24 ئەيسا ئۇلارغا مۇنداق جاۋاب بەردى:  
\m ــ سىلەر نە مۇقەددەس يازمىلارنى نە خۇدانىڭ قۇدرىتىنى بىلمىگەنلىكىڭلار سەۋەبىدىن مۇشۇنداق ئازغان ئەمەسمۇسىلەر؟  
\v 25 چۈنكى ئۆلۈمدىن تىرىلگەندە ئىنسانلار ئۆيلەنمەيدۇ، ئەرگە تەگمەيدۇ، بەلكى ئەرشتىكى پەرىشتىلەرگە ئوخشاش بولىدۇ.\x + \xo 12:25 \xt مات. 22‏:30؛ 1يۇھ. 3‏:2. \x*   
\m
\v 26 ئەمدى ئۆلگەنلەرنىڭ تىرىلىشى مەسىلىسى ھەققىدە \add تەۋراتتا\add*، يەنى مۇساغا چۈشۈرۈلگەن كىتابتىكى «تىكەنلىك» ۋەقەسىدە، خۇدانىڭ ئۇنىڭغا قانداق ئېيتقىنىنى، يەنى: «مەن ئىبراھىمنىڭ خۇداسى، ئىسھاقنىڭ خۇداسى ۋە ياقۇپنىڭ خۇداسىدۇرمەن!» دېگىنىنى ئوقۇمىدىڭلارمۇ؟ \f □ \fr 12:26 \ft \+bd «مەن ئىبراھىمنىڭ خۇداسى، ئىسھاقنىڭ خۇداسى ۋە ياقۇپنىڭ خۇداسىدۇرمەن!»\+bd* ــ «مىس.» 6:3.\f*  \x + \xo 12:26 \xt مىس. 3‏:6،15؛ مات. 22‏:31،32؛ روس. 7‏:32؛ ئىبر. 11‏:16. \x*  
\v 27 ئۇ ئۆلۈكلەرنىڭ خۇداسى ئەمەس، بەلكى تىرىكلەرنىڭ خۇداسىدۇر! شۇڭا سىلەر قاتتىق ئېزىپ كەتكەنسىلەر!\f □ \fr 12:27 \ft \+bd «ئۇ ئۆلۈكلەرنىڭ خۇداسى ئەمەس، بەلكى تىرىكلەرنىڭ خۇداسىدۇر!»\+bd* ــ ئەيسانىڭ بۇ سۆزى توغرۇلۇق «ماتتا»دىكى «قوشۇمچە سۆز»ىمىزدە توختىلىمىز.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەڭ مۇھىم ئەمر  
\r مات. 22‏:34-40؛ لۇقا 10‏:25-28  
\m
\v 28 ئۇلارغا يېقىن كەلگەن، مۇنازىرىلەشكەنلىرىنى ئاڭلىغان ۋە ئەيسانىڭ ئۇلارغا ياخشى جاۋاب بەرگەنلىكىنى كۆرگەن بىر تەۋرات ئۇستازى ئۇنىڭدىن:  
\m ــ پۈتۈن ئەمرلەرنىڭ ئىچىدە ئەڭ مۇھىمى قايسى؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 12:28 \xt مات. 22‏:34؛ لۇقا 10‏:25. \x*   
\m
\v 29 ئەيسا مۇنداق جاۋاب بەردى:  
\m ــ ئەڭ مۇھىم ئەمر شۇكى، «ئاڭلىغىن، ئەي ئىسرائىل! پەرۋەردىگار خۇدايىمىز بولغان رەب بىردۇر. \x + \xo 12:29 \xt قان. 4‏:35؛ 6‏:4-5؛ 10‏:12؛ لۇقا 10‏:27. \x*  
\v 30 پەرۋەردىگار خۇدايىڭنى پۈتۈن قەلبىڭ، پۈتۈن جېنىڭ، پۈتۈن زېھنىڭ ۋە پۈتۈن كۈچۈڭ بىلەن سۆيگىن». مانا بۇ ئەڭ مۇھىم ئەمر.  
\v 31 ئۇنىڭغا ئوخشايدىغان ئىككىنچى ئەمر بولسا: ــ «قوشناڭنى ئۆزۈڭنى سۆيگەندەك سۆي». ھېچقانداق ئەمر بۇلاردىن ئۈستۈن تۇرمايدۇ.\x + \xo 12:31 \xt لاۋ. 19‏:18؛ مات. 22‏:39؛ رىم. 13‏:9؛ گال. 5‏:14؛ ياق. 2‏:8. \x*   
\m
\v 32 تەۋرات ئۇستازى ئۇنىڭغا: ــ توغرا ئېيتتىڭىز، ئۇستاز، ھەقىقەت بويىچە سۆزلىدىڭىز؛ چۈنكى ئۇ بىردۇر، ئۇنىڭدىن باشقىسى يوقتۇر؛ \f □ \fr 12:32 \ft \+bd «چۈنكى ئۇ بىردۇر، ئۇنىڭدىن باشقىسى يوقتۇر»\+bd* ــ «ئۇ» خۇدانى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  
\v 33 ئىنساننىڭ ئۇنى پۈتۈن قەلبى، پۈتۈن ئەقلى، پۈتۈن جېنى ۋە پۈتۈن كۈچى بىلەن سۆيۈشى ھەم قوشنىسىنىمۇ ئۆزىنى سۆيگەندەك سۆيۈشى بارلىق كۆيدۈرمە قۇربانلىقلار ھەم باشقا قۇربانلىق-ھەدىيەلەردىنمۇ ئارتۇقتۇر.   
\m
\v 34 ئەيسا ئۇنىڭ ئاقىلانىلىك بىلەن جاۋاب بەرگىنىنى كۆرۈپ:  
\m ــ سەن خۇدانىڭ پادىشاھلىقىدىن يىراق ئەمەسسەن، ــ دېدى.  
\m شۇنىڭدىن كېيىن، ھېچكىم ئۇنىڭدىن سوئال سوراشقا پېتىنالمىدى.\x + \xo 12:34 \xt قان. 4‏:35؛ 6‏:4-5؛ يەش. 45‏:21\x*   
\b  
\m  
\s1 قۇتقۇزغۇچى-مەسىھ ــ داۋۇتنىڭ ئوغلى ھەم رەببى  
\r مات. 22‏:41-46؛ لۇقا 20‏:41-44  
\m
\v 35 ئىبادەتخانا ھويلىلىرىدا تەلىم بەرگەندە، ئەيسا بۇلارغا جاۋابەن مۇنداق سوئالنى ئوتتۇرىغا قويدى:  
\m تەۋرات ئۇستازلىرىنىڭ مەسىھنى «داۋۇتنىڭ ئوغلى» دېگىنىنى قانداق چۈشىنىسىلەر؟ \f □ \fr 12:35 \ft \+bd «بۇلارغا جاۋابەن مۇنداق سوئالنى ئوتتۇرىغا قويدى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «مۇنداق جاۋاب بەردى: ــ». \+bd «داۋۇتنىڭ ئوغلى»\+bd* ــ مۇشۇ يەردە «داۋۇتنىڭ ئەۋلادى»نى كۆرسىتىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  \x + \xo 12:35 \xt مات. 22‏:41؛ لۇقا 20‏:41. \x*  
\v 36 چۈنكى داۋۇت ئۆزى مۇقەددەس روھتا مۇنداق دېگەنغۇ: ــ  
\m «پەرۋەردىگار مېنىڭ رەببىمگە ئېيتتىكى: ــ  
\m «مەن سېنىڭ دۈشمەنلىرىڭنى تەختىپەرىڭ قىلغۇچە،  
\m مېنىڭ ئوڭ يېنىمدا ئولتۇرغىن!».\f □ \fr 12:36 \ft \+bd «پەرۋەردىگار مېنىڭ رەببىمگە ئېيتتىكى: ــ *«مەن سېنىڭ دۈشمەنلىرىڭنى تەختىپەرىڭ قىلغۇچە، مېنىڭ ئوڭ يېنىمدا ئولتۇرغىن!»\+bd* ــ زەب.» 1:110.\f*  \x + \xo 12:36 \xt زەب. 110‏:1؛ روس. 2‏:34؛ 1كور. 15‏:25؛ ئىبر. 1‏:13؛ 10‏:13. \x*   
\m
\v 37 داۋۇت \add مەسىھنى\add* شۇنداق «رەببىم» دەپ ئاتىغان تۇرسا، ئەمدى \add مەسىھ\add* قانداقمۇ \add داۋۇتنىڭ\add* ئوغلى بولىدۇ؟  
\m ئۇ يەردىكى توپ-توپ خەلق ئۇنىڭ سۆزىنى خۇرسەنلىك بىلەن ئاڭلايتتى.\f □ \fr 12:37 \ft \+bd «داۋۇت مەسىھنى شۇنداق «رەببىم» دەپ ئاتىغان تۇرسا، ئەمدى (مەسىھ) قانداقمۇ داۋۇتنىڭ ئوغلى بولىدۇ؟»\+bd* ــ دېمەك، قۇتقۇزغۇچى-مەسىھ پادىشاھ داۋۇتنىڭ ئەۋلادى بولسىمۇ، لېكىن پادىشاھ داۋۇت مەسىھنى «رەببىم» دېگەن يەردە مەسىھ داۋۇتتىن ئۇلۇغ بولىدۇ، ھەم تۇغۇلۇشتىن بۇرۇنلا «رەب» سۈپىتىدە ئىدى.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ تەۋرات ئۇستازلىرىنى ئەيىبلىشى  
\r مات. 23‏:1-36؛ لۇقا 20‏:45-47  
\m
\v 38 ئۇ ئۇلارغا تەلىم بەرگىنىدە مۇنداق دېدى:  
\m ــ تەۋرات ئۇستازلىرىدىن ھوشيار بولۇڭلار. ئۇلار ئۇزۇن تونلارنى كىيىۋالغان ھالدا كېرىلىپ يۈرۈشكە، بازارلاردا كىشىلەرنىڭ ئۇلارغا بولغان \add ئۇزۇن\add* سالاملىرىغا، \f □ \fr 12:38 \ft \+bd «تەۋرات ئۇستازلىرى... بازارلاردا كىشىلەرنىڭ ئۇلارغا بولغان ئۇزۇن سالاملىرىغا...\+bd*\+bdit ئامراق كېلىدۇ\+bdit*» ــ «ئۇزۇن» دېگەن سۆز گرېكچە تېكىستتە يوق؛ تارىخ تەتقىقاتلىرىغا ئاساسەن ئۇلارغا قىلغان «سالاملار»نى ئىنتايىن ئۇزۇن ۋە مۇرەككەپ دەپ بىلىمىز.\f*  \x + \xo 12:38 \xt مات. 23‏:5، 6؛ لۇقا 11‏:43؛ 20‏:46. \x*  
\v 39 سىناگوگلاردا ئالدىنقى ئورۇنلاردا، زىياپەتلەردە تۆردە ئولتۇرۇشقا ئامراق كېلىدۇ.  
\v 40 ئۇلار تۇل ئاياللارنىڭ بارلىق ئۆي-بېساتلىرىنى يەۋالىدۇ ۋە كۆز-كۆز قىلىپ يالغاندىن ئۇزۇندىن-ئۇزۇن دۇئالار قىلىدۇ. ئۇلارنىڭ تارتىدىغان جازاسى تېخىمۇ ئېغىر بولىدۇ!\x + \xo 12:40 \xt مات. 23‏:14؛ لۇقا 20‏:47؛ 2تىم. 3‏:6؛ تىت. 1‏:11. \x*   
\b  
\m  
\s1 تۇل ئايالنىڭ ئىئانىسى  
\r لۇقا 21‏:1-4  
\m
\v 41 ئۇ ئىبادەتخانىدىكى سەدىقە ساندۇقىنىڭ ئۇدۇلىدا ئولتۇرۇپ، ئۇنىڭغا پۇللىرىنى تاشلاۋاتقان خالايىققا قاراپ تۇراتتى. نۇرغۇن بايلار ئۇنىڭغا خېلى كۆپ پۇل تاشلاشتى. \f □ \fr 12:41 \ft \+bd «سەدىقە ساندۇقى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا بۇ سۆز ئادەتتە «خەزىنە»نى كۆرسىتىدۇ. لېكىن مۇشۇ يەردە ئىبادەتخانىدىكى خەزىنە ئۈچۈن سەدىقىلەر يىغىلىدىغان جاي، بەلكىم چوڭ بىر ساندۇقنى كۆرسەتسە كېرەك.\f*  \x + \xo 12:41 \xt 2پاد. 12‏:10؛ لۇقا 21‏:1. \x*  
\v 42 نامرات بىر تۇل ئايالمۇ كېلىپ، تىيىننىڭ تۆتتىن بىرى قىممىتىدىكى ئىككى لەپتوننى تاشلىدى.\f □ \fr 12:42 \ft \+bd «ئىككى لەپتون»\+bd* ــ «لەپتون» دېگەن بۇ پۇل «دېنارىئۇس»نىڭ 1/128ى بولۇپ، بىر ئىشلەمچىنىڭ «ئالتە مىنۇت»لۇق ھەققىگە توغرا كېلەتتى.\f*   
\b  
\m
\v 43 ئۇ مۇخلىسلىرىنى يېنىغا چاقىرىپ، ئۇلارغا مۇنداق دېدى:  
\m ــ مەن سىلەرگە بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، بۇ نامرات تۇل ئايالنىڭ ئىئانە ساندۇقىغا تاشلىغىنى باشقىلارنىڭ ھەممىسىنىڭ تاشلىغانلىرىدىن كۆپتۇر. \x + \xo 12:43 \xt 2كور. 8‏:12. \x*  
\v 44 چۈنكى باشقىلار ئۆزلىرىنىڭ ئېشىپ تاشقانلىرىدىن سەدىقە قىلدى؛ لېكىن بۇ ئايال نامرات تۇرۇپمۇ، ئۆزىنىڭ بار-يوقىنى ــ تىرىكچىلىك قىلىدىغىنىنىڭ ھەممىسىنى سەدىقە قىلىپ تاشلىدى.   
\b  
\b  
\m  
\c 13
\s1 ئىبادەتخانىنىڭ ۋەيران قىلىنىشىدىن بېشارەت؛ ئاخىرقى زامانلاردىكى ئالامەتلەر  
\r مات. 24‏:1-44؛ لۇقا 21‏:5-33  
\m
\v 1 ئۇ ئىبادەتخانىدىن چىقىۋاتقاندا، مۇخلىسلىرىدىن بىرى ئۇنىڭغا:  
\m ــ ئۇستاز، قارا، بۇ نېمىدېگەن ھەيۋەتلىك تاشلار ۋە ئىمارەتلەر-ھە! ــ دېدى.\x + \xo 13:1 \xt مات. 24‏:1؛ لۇقا 21‏:5. \x*   
\m
\v 2 ئەيسا ئۇنىڭغا جاۋابەن:  
\m ــ سەن بۇ ھەيۋەتلىك ئىمارەتلەرنى كۆردۈڭمۇ؟ بىر تال تاشمۇ تاش ئۈستىدە قالمايدۇ، ھەممىسى قالدۇرۇلماي گۇمران قىلىنىدۇ، ــ دېدى.\x + \xo 13:2 \xt 1پاد. 9‏:7، 8؛ مىك. 3‏:12؛ لۇقا 19‏:44. \x*   
\m
\v 3 ئۇ زەيتۇن تېغىدا، يەنى ئىبادەتخانىنىڭ ئۇدۇلىدا ئولتۇرغاندا، پېترۇس، ياقۇپ، يۇھاننا ۋە ئاندرىياسلار ئۇنىڭدىن ئاستىغىنا:\x + \xo 13:3 \xt مات. 24‏:3؛ لۇقا 21‏:7. \x*   
\m
\v 4 ــ بىزگە ئېيتقىنچۇ، بۇ ئىشلار قاچان يۈز بېرىدۇ؟ بۇ بارلىق ۋەقەلەرنىڭ يۈز بېرىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدىغان نېمە ئالامەت بولىدۇ؟ ــ دەپ سوراشتى.\x + \xo 13:4 \xt روس. 1‏:6. \x*   
\m
\v 5 ئەيسا ئۇلارغا جاۋابەن سۆز باشلاپ مۇنداق دېدى:  
\m ــ ھېزى بولۇڭلاركى، ھېچكىم سىلەرنى ئازدۇرۇپ كەتمىسۇن.\x + \xo 13:5 \xt يەر. 29‏:8؛ ئ‍ەف. 5‏:6؛ 2تېـس. 2‏:2، 3؛ 1يۇھ. 4‏:1. \x*  
\v 6 چۈنكى نۇرغۇن كىشىلەر مېنىڭ نامىمدا كېلىپ: «مانا ئۆزۈم شۇدۇرمەن!» دەپ، كۆپ ئادەملەرنى ئازدۇرىدۇ.\f □ \fr 13:6 \ft \+bd «مانا ئۆزۈم شۇدۇرمەن»\+bd* ــ «مانا ئۆزۈم مەسىھدۇرمەن» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ.\f*  \x + \xo 13:6 \xt يەر. 14‏:14؛ 23‏:21. \x*  
\v 7 سىلەر ئۇرۇش خەۋەرلىرى ۋە ئۇرۇش شەپىلىرىنى ئاڭلىغىنىڭلاردا، بۇلاردىن ئالاقزادە بولۇپ كەتمەڭلار؛ چۈنكى بۇ ئىشلارنىڭ يۈز بېرىشى مۇقەررەر. لېكىن بۇ زامان ئاخىرى يېتىپ كەلگەنلىكى ئەمەس.  
\v 8 چۈنكى بىر مىللەت يەنە بىر مىللەت بىلەن ئۇرۇشقا چىقىدۇ، بىر پادىشاھلىق يەنە بىر پادىشاھلىق بىلەن ئۇرۇشقا چىقىدۇ. جاي-جايلاردا يەر تەۋرەشلەر يۈز بېرىدۇ، ئاچارچىلىقلار ۋە قالايمىقانچىلىقلار بولىدۇ. مانا بۇ ئىشلارنىڭ يۈز بېرىشى «تۇغۇتنىڭ تولغىقىنىڭ باشلىنىشى» بولىدۇ، خالاس.\f □ \fr 13:8 \ft \+bd «بىر مىللەت يەنە بىر مىللەت بىلەن ئۇرۇشقا چىقىدۇ، بىر پادىشاھلىق يەنە بىر پادىشاھلىق بىلەن ئۇرۇشقا چىقىدۇ»\+bd* ــ ئىبرانىي تىلىدا (شۇنداقلا گرېك تىلىدا) بۇ ئىبارە دۇنيا بويىچە كېڭەيگەن ئۇرۇشلارنى كۆرسىتىشى مۇمكىن («يەش.» 2:19، «2تار.» 3:15-6دە بۇ تۇراقلىق ئىبارە توغرۇلۇق مىساللار بار. \+bd «مانا بۇ ئىشلارنىڭ يۈز بېرىشى «تۇغۇتنىڭ تولغىقىنىڭ باشلىنىشى» بولىدۇ، خالاس»\+bd* ــ ئەيسا مەسىھ قايسى ئىشنىڭ «تۇغۇلىدۇ»غانلىقىنى بىۋاسىتە دېمەيدۇ. تۆۋەندىكى سۆزلىرىگە قارىغاندا، بۇنى يېڭى دەۋرنىڭ تۇغۇلۇشى دەپ قارايمىز.\f*  \x + \xo 13:8 \xt يەش. 19‏:2. \x*   
\m
\v 9 سىلەر بولساڭلار، ئۆزۈڭلارغا پەخەس بولۇڭلار؛ چۈنكى كىشىلەر سىلەرنى تۇتقۇن قىلىپ سوت مەھكىمىلىرىگە تاپشۇرۇپ بېرىدۇ، سىناگوگلاردا قامچىلىنىسىلەر. سىلەر مېنىڭ سەۋەبىمدىن ئەمىرلەر ۋە پادىشاھلار ئالدىغا ئېلىپ بېرىلىپ، ئۇلار ئۈچۈن بىر گۇۋاھلىق بولسۇن دەپ سوراققا تارتىلىسىلەر.\f □ \fr 13:9 \ft \+bd «سوت مەھكىمىلىرى»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «سانھېدرىنلار». يەھۇدىيلارنىڭ مەھكىمىلىرىنى ۋە بەلكىم باشقا ھەرخىل سوراقخانىلارنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 13:9 \xt مات. 10‏:17؛ 24‏:9؛ لۇقا 21‏:12؛ يـۇھ. 15‏:19؛ 16‏:2؛ ۋەھ. 2‏:10. \x*  
\v 10 لېكىن بۇلاردىن ئاۋۋال خۇش خەۋەر پۈتكۈل ئەللەرگە جاكارلىنىشى كېرەك. \f □ \fr 13:10 \ft \+bd «بۇلاردىن ئاۋۋال خۇش خەۋەر پۈتكۈل ئەللەرگە جاكارلىنىشى كېرەك»\+bd* ــ «ئاۋۋال» دېگەن سۆزگە قارىغاندا، خۇش خەۋەرنىڭ ھەر جايغا جاكارلىنىشى زاماننىڭ ئاخىرىدىن ئاۋۋال، شۇنداقلا بەلكىم 9-ئايەتتە ئېيتىلغان ناھايىتى ئېغىر زىيانكەشلىكتىن ئاۋۋال بولۇشى مۇمكىن («مات.» 14:24نى كۆرۈڭ).\f*  
\v 11 ئەمدى ئۇلار سىلەرنى ئاپىرىپ \add سوراققا\add* تاپشۇرغاندا، نېمە دېيىش ھەققىدە نە ئەندىشە نە مۇلاھىزە قىلماڭلار، بەلكى شۇ ۋاقىت-سائىتىدە سىلەرگە قايسى گەپ بېرىلسە، شۇنى ئېيتىڭلار؛ چۈنكى سۆزلىگۈچى سىلەر ئەمەس، مۇقەددەس روھتۇر. \x + \xo 13:11 \xt مات. 10‏:19؛ لۇقا 12‏:11؛ 21‏:4. \x*  
\v 12 قېرىنداش قېرىندىشىغا، ئاتا بالىسىغا خائىنلىق قىلىپ ئۆلۈمگە تۇتۇپ بېرىدۇ. بالىلارمۇ ئاتا-ئانىسى بىلەن زىتلىشىپ، ئۇلارنى ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلدۇرىدۇ. \x + \xo 13:12 \xt ئ‍ەز. 38‏:21؛ مىك. 7‏:6. \x*  
\v 13 شۇنداقلا سىلەر مېنىڭ نامىم تۈپەيلىدىن ھەممە ئادەمنىڭ نەپرىتىگە ئۇچرايسىلەر، لېكىن ئاخىرغىچە بەرداشلىق بەرگەنلەر قۇتقۇزۇلىدۇ.\x + \xo 13:13 \xt مات. 10‏:22؛ 24‏:13؛ لۇقا 21‏:19؛ ۋەھ. 2‏:7،10. \x*   
\b  
\m  
\s1 يېرۇسالېمدا ۋەيران قىلغۇچى «يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق» پەيدا بولىدۇ؛ «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت»  
\m
\v 14 «ۋەيران قىلغۇچى يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق»نىڭ ئۆزى تۇرۇشقا تېگىشلىك بولمىغان يەردە تۇرغىنىنى كۆرگىنىڭلاردا، (كىتابخان بۇ سۆزنىڭ مەنىسىنى چۈشەنگەي) يەھۇدىيە ئۆلكىسىدە تۇرۇۋاتقانلار تاغلارغا قاچسۇن. \f □ \fr 13:14 \ft \+bd «ۋەيران قىلغۇچى يىرگىنچلىك نومۇسسىزلىق»\+bd* ــ بۇنىڭ توغرىسىدا تەۋرات «دان.» 24:9-27نى ۋە ئۇ توغرۇلۇق ئىزاھاتلارنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 13:14 \xt دان. 9‏:27؛ مات. 24‏:15؛ لۇقا 21‏:20،21؛ 2تېـس. 2‏:4\x*  
\v 15 ئۆگزىدە تۇرغان كىشى ئۆيىگە چۈشمەي ياكى ئۆيىدىكى بىرەر نېمىنى ئالغىلى ئىچىگە كىرمەي \add قاچسۇن\add*.  
\v 16 ئېتىزلاردا تۇرۇۋاتقان كىشى بولسا چاپىنىنى ئالغىلى ئۆيىگە يانمىسۇن.  
\v 17 ئۇ كۈنلەردە ھامىلىدار ئاياللار ۋە بالا ئېمىتىۋاتقانلارنىڭ ھالىغا ۋاي! \f □ \fr 13:17 \ft \+bd «ئۇ كۈنلەردە ھامىلىدار ئاياللار ۋە بالا ئېمىتىۋاتقانلارنىڭ ھالىغا ۋاي!»\+bd* ــ ئۇنداق كىشىلەرگە قېچىش ئەپسىز بولىدۇ، ئەلۋەتتە.\f*  
\v 18 \add قاچىدىغان\add* ۋاقتىڭلارنىڭ قىشقا توغرا كېلىپ قالماسلىقى ئۈچۈن دۇئا قىلىڭلار. \f □ \fr 13:18 \ft \+bd «قاچىدىغان ۋاقتىڭلارنىڭ قىشقا توغرا كېلىپ قالماسلىقى ئۈچۈن دۇئا قىلىڭلار»\+bd* ــ يەھۇدىي دىنىي ئەربابلارنىڭ تەۋرات قانۇنىغا بولغان چۈشەنچىسىگە ئاساسەن، يەھۇدىيلار ئادەتتە شابات (دەم ئېلىش) كۈنىدە شەھەر دەرۋازىسى ۋە دۇكانلارنى تاقىشى كېرەك. بۇ كۈنى سەپەر قىلىش مەنئى قىلىنغان بولغاچقا، پەلەستىندە تۇرغانلارغا نىسبەتەن يېمەكلىك سېتىۋېلىش ۋە باشقا يەرلەرگە قېچىش ئىنتايىن قۇلايسىز بولىدۇ. 
\fp  «قىش»تا يەھۇدىيەدە دەريا-ۋادىلاردا سۇ پات-پات تېشىپ تۇرغاچقا، قىشتىمۇ قېچىش ئىنتايىن تەس بولىدۇ.\f*  
\v 19 چۈنكى ئۇ چاغدا خۇدا ياراتقان دۇنيانىڭ ئاپىرىدە قىلىنغاندىن بۇيان مۇشۇ چاغقىچە كۆرۈلۈپ باقمىغان ھەم كەلگۈسىدىمۇ كۆرۈلمەيدىغان زور ئازاب-ئوقۇبەت بولىدۇ. \x + \xo 13:19 \xt مات. 24‏:21\x*  
\v 20 ئەگەر پەرۋەردىگار ئۇ كۈنلەرنى ئازايتمىسا، ھېچقانداق ئەت ئىگىسى قۇتۇلالمايدۇ. لېكىن ئۇ ئۆز تاللىغانلىرى ئۈچۈن ئۇ كۈنلەرنى ئازايتىدۇ. \f □ \fr 13:20 \ft \+bd «ئۇ ئۆز تاللىغانلار ئۈچۈن»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «ئۇ تاللىغان تاللىغانلىرى ئۈچۈن» دېگەنلىك بىلەن ئىپادىلىنىدۇ ــ خۇدا ئۆزىنىڭ تاللىغانلىرىغا باغلىغان مۇھەببىتىنى ئالاھىدە تەكىتلەيدۇ.\f*  
\v 21 ئەگەر ئۇ چاغدا بىرسى سىلەرگە: «قاراڭلار، بۇ يەردە مەسىھ بار!» ياكى «قاراڭلار، ئۇ ئەنە ئۇ يەردە!» دېسە، ئىشەنمەڭلار. \f □ \fr 13:21 \ft \+bd ««قاراڭلار، بۇ يەردە مەسىھ بار!» ياكى «قاراڭلار، ئۇ ئەنە ئۇ يەردە!» دېسە، ئىشەنمەڭلار»\+bd* ــ «ئۇ» ــ مەسىھنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 13:21 \xt مات. 24‏:23؛ لۇقا 21‏:8. \x*  
\v 22 چۈنكى ساختا مەسىھلەر ۋە ساختا پەيغەمبەرلەر مەيدانغا چىقىدۇ، مۆجىزىلىك ئالامەتلەر ۋە كارامەتلەرنى كۆرسىتىدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن ئەگەر مۇمكىن بولىدىغان بولسا، ئۇلار ھەتتا \add خۇدا\add* تاللىغانلارنى ھەم ئازدۇرىدۇ. \x + \xo 13:22 \xt قان. 13‏:2؛ 2تېـس. 2‏:11. \x*  
\v 23 شۇنىڭ ئۈچۈن، سىلەر ھوشيار بولۇڭلار. مانا، مەن بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى سىلەرگە ئالدىنئالا ئۇقتۇرۇپ قويدۇم.   
\b  
\m  
\s1 ئىنسانئوغلىنىڭ كېلىشى  
\m
\v 24 ئەمدى شۇ كۈنلەردە، شۇ ئازاب-ئوقۇبەت ئۆتۈپ كەتكەن ھامان، قۇياش قارىيىدۇ، ئاي يورۇقلۇقىنى بەرمەيدۇ، \x + \xo 13:24 \xt يەش. 13‏:10؛ ئ‍ەز. 32‏:7؛ يو. 2‏:10،31؛ 3‏:15؛ مات. 24‏:29؛ لۇقا 21‏:25؛ ۋەھ. 6‏:12. \x*  
\v 25 يۇلتۇزلار ئاسماندىن تۆكۈلۈپ چۈشىدۇ، ئاسماندىكى كۈچلەر لەرزىگە كېلىدۇ. \f □ \fr 13:25 \ft \+bd «يۇلتۇزلار ئاسماندىن تۆكۈلۈپ چۈشىدۇ، ئاسماندىكى كۈچلەر لەرزىگە كېلىدۇ»\+bd* ــ «يەش.» 10:13، 4:34، «يو.» 10:2نى كۆرۈڭ. «ئاسماندىكى كۈچلەر» بەلكىم بارلىق جىن-شەيتانلارنى كۆرسىتىدۇ؛ «لەرزىگە كېلىدۇ» بەلكىم ئۇلارنىڭ كۈچتىن قېلىشىنى كۆرسىتىدۇ.\f*  \x + \xo 13:25 \xt يەش. 13‏:10؛ 34‏:4. \x*  
\v 26 ئاندىن كىشىلەر ئىنسانئوغلىنىڭ ئۇلۇغ كۈچ-قۇدرەت ۋە شان-شەرەپ بىلەن بۇلۇتلار ئىچىدە كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرىدۇ. \f □ \fr 13:26 \ft \+bd «ئاندىن كىشىلەر ئىنسانئوغلىنىڭ ئۇلۇغ كۈچ-قۇدرەت ۋە شان-شەرەپ بىلەن بۇلۇتلار ئىچىدە كېلىۋاتقانلىقىنى كۆرىدۇ»\+bd* ــ «دان.» 13:7نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 13:26 \xt دان. 7‏:10؛ مات. 16‏:27؛ 24‏:30؛ مار. 14‏:62؛ لۇقا 21‏:27؛ روس. 1‏:11؛ 1تېس. 4‏:16؛ 2تېـس. 1‏:10؛ ۋەھ. 1‏:7. \x*  
\v 27 ئۇ ئۆز پەرىشتىلىرىنى ئەۋەتىدۇ، ئۇلار ئۇنىڭ تاللىغانلىرىنى دۇنيانىڭ تۆت تەرىپىدىن، زېمىننىڭ چەتلىرىدىن ئاسماننىڭ چەتلىرىگىچە يىغىپ جەم قىلىدۇ.\f □ \fr 13:27 \ft \+bd «دۇنيانىڭ تۆت تەرىپىدىن»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «تۆت شامالدىن» بىلەن ئىپادىلىنىدۇ.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئەنجۈر دەرىخىدىن ساۋاق ئېلىش  
\m
\v 28 ــ ئەنجۈر دەرىخىدىن مۇنداق تەمسىلنى بىلىۋېلىڭلار: ــ ئۇنىڭ شاخلىرى كۆكىرىپ يوپۇرماق چىقارغاندا، يازنىڭ يېقىنلاپ قالغانلىقىنى بىلىسىلەر. \x + \xo 13:28 \xt مات. 24‏:32؛ لۇقا 21‏:29. \x*  
\v 29 خۇددى شۇنىڭدەك، \add مەن بايا دېگەنلىرىمنىڭ\add* يۈز بېرىۋاتقانلىقىنى كۆرگىنىڭلاردا، ئۇنىڭ يېقىنلاپ قالغانلىقىنى، ھەتتا ئىشىك ئالدىدا تۇرۇۋاتقانلىقىنى بىلىۋېلىڭلار.\f □ \fr 13:29 \ft \+bd «مەن بايا دېگەنلىرىمنىڭ يۈز بېرىۋاتقانلىقىنى كۆرگىنىڭلاردا، ئۇنىڭ يېقىنلاپ قالغانلىقىنى، ھەتتا ئىشىك ئالدىدا تۇرۇۋاتقانلىقىنى بىلىۋېلىڭلار»\+bd* ــ بۇ تېكىستتىكى «ئۇنىڭ (يېقىنلاپ قالغانلىقى)» ياكى ئىنسانئوغلىنىڭ ئۆزىنى، ياكى كېلىدىغان كۈنىنى، ياكى خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنى كۆرسىتىدۇ («لۇقا» 31:21).\f*   
\m
\v 30 مەن سىلەرگە بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، بۇ ئالامەتلەرنىڭ ھەممىسى ئەمەلگە ئاشۇرۇلماي تۇرۇپ، بۇ دەۋر ئۆتمەيدۇ. \f □ \fr 13:30 \ft \+bd «ۇ ئالامەتلەرنىڭ ھەممىسى ئەمەلگە ئاشۇرۇلماي تۇرۇپ، بۇ دەۋر ئۆتمەيدۇ»\+bd* ــ ئەگەر تىلغا ئېلىنغان ئالامەت يېرۇسالېمنىڭ ۋەيران بولۇشىغا (مىلادىيە 70-يىلى) (2:13) قارىتىلغان بولسا، ئۇنداقتا «دەۋر» دېگەن سۆز تەبىئىيكى (1) ئەيسانىڭ دەۋرىدە ياشاپ ئۆتكەن ئادەملەرنى كۆرسىتىدۇ. ئەگەر مەسىھنىڭ دۇنياغا قايتىپ كېلىشىگە (26:13) قارىتىلغان بولسا، «دەۋر» دېگەن سۆز بەلكىم (2) پۈتۈن يەھۇدىيە خەلقىنى (3) بۇ ئايەتلەردە ئېيتىلغان «دەھشەتلىك ئازاب-ئوقۇبەت»تىكى ۋەقەلەرنىڭ باشلىنىش دەۋرىدە ياشىغانلارنى كۆرسىتىدۇ. شۇڭا بارلىق ۋەقەلەر شۇ دەۋر ئىچىدە يۈز بېرىدۇ، دېگەنلىك بولىدۇ. بىزنىڭچە (3)-شەرھ ئالدى-كەينى ئايەتلەرگە ئەڭ باپ كېلىدۇ.\f*  
\v 31 ئاسمان-زېمىن يوقىلىدۇ، بىراق مېنىڭ سۆزلىرىم ھەرگىز يوقالمايدۇ. \x + \xo 13:31 \xt زەب. 102‏:25-27؛ يەش. 40‏:8؛ 51‏:6؛ ئىبر. 1‏:11. \x*   
\b  
\m  
\s1 ھوشيار بولۇڭلار  
\m
\v 32 لېكىن شۇ كۈنى ياكى ۋاقىت-سائىتى توغرۇلۇق خەۋەرنى ھېچكىم بىلمەيدۇ ــ ھەتتا نە ئەرشتىكى پەرىشتىلەرمۇ بىلمەيدۇ، نە ئوغۇل بىلمەيدۇ، ئۇنى پەقەت ئاتىلا بىلىدۇ. \x + \xo 13:32 \xt مات. 24‏:36؛ روس. 1‏:7. \x*  
\v 33 ھوشيار بولۇڭلار، سەگەك بولۇپ دۇئا قىلىڭلار، چۈنكى ئۇ ۋاقىت-سائەتنىڭ قاچان كېلىدىغانلىقىنى بىلمەيسىلەر. \x + \xo 13:33 \xt مات. 24‏:42؛ 25‏:13؛ لۇقا 12‏:40؛ 21‏:36؛ 1تېس. 5‏:6. \x*  
\v 34 بۇ خۇددى ياقا يۇرتقا چىقماقچى بولغان ئادەمنىڭ ئەھۋالىغا ئوخشايدۇ. يولغا چىقىدىغان چاغدا، ئۇ قۇللىرىغا ئۆز ھوقۇقىنى بېكىتىپ، ھەربىرىگە ئۆز ۋەزىپىسىنى تاپشۇرىدۇ ۋە دەرۋازىۋەننىڭمۇ سەگەك بولۇشىنى تاپىلايدۇ.  
\v 35 شۇنىڭدەك، سىلەرمۇ سەگەك بولۇڭلار؛ چۈنكى ئۆينىڭ ئىگىسىنىڭ \add قايتىپ\add* كېلىدىغان ۋاقتىنىڭ ــ كەچقۇرۇنمۇ، تۈن يېرىمىمۇ، خوراز چىللىغان ۋاقىتمۇ ياكى سەھەر ۋاقتىمۇ ــ ئۇنى بىلەلمەيسىلەر؛  
\v 36 ئۇ تۇيۇقسىز كەلگەندە، سىلەرنىڭ ئۇخلاۋاتقىنىڭلارنىڭ ئۈستىگە چۈشمىسۇن!  
\v 37 سىلەرگە ئېيتقىنىمنى مەن ھەممەيلەنگە ئېيتىمەن: سەگەك تۇرۇڭلار!   
\b  
\b  
\m  
\c 14
\s1 رەهبەرلەرنىڭ سۇيقەست قىلىشى  
\r مات. 26‏:1-5؛ لۇقا 22‏:1-2؛ يـۇھ. 11‏:45-53  
\m
\v 1 «ئۆتۈپ كېتىش» ھېيتى ۋە «پېتىر نان ھېيتى»غا ئىككى كۈن قالغانىدى. باش كاھىنلار ۋە تەۋرات ئۇستازلىرى ئۇنى ھىيلە-نەيرەڭ بىلەن تۇتۇپ ئۆلتۈرۈشنىڭ چارىسىنى ئىزدەيتتى.\f □ \fr 14:1 \ft \+bd ««ئۆتۈپ كېتىش» ھېيتى ۋە «پېتىر نان ھېيتى»غا ئىككى كۈن قالغانىدى»\+bd* ــ بۇ ئىككى ھېيتنىڭ تەپسىلاتلىرى ئۈچۈن «مىس.» 12-باب، «لاۋ.» 23-بابنى ۋە «تەبىرلەر»نى كۆرۈڭ. ئىبرانىي تىلىدا «پېساق»، ياكى «پاسخا» ھېيتى دەپ ئاتىلىدۇ.\f*  \x + \xo 14:1 \xt مات. 26‏:2؛ لۇقا 22‏:1؛ يـۇھ. 11‏:55؛ 13‏:1. \x*  
\v 2 چۈنكى ئۇلار:  
\m ــ بۇ ئىش ھېيت-ئايەم كۈنلىرى قىلىنمىسۇن. بولمىسا، خەلق ئارىسىدا مالىمانچىلىق چىقىشى مۇمكىن، ــ دېيىشەتتى.   
\m  
\b  
\m  
\s1 ئىخلاسمەن ئايالنىڭ ئەيسانى ئەتىرلىشى  
\r مات. 26‏:6-13؛ يـۇھ. 12‏:1-8  
\m
\v 3 ئەمدى ئۇ بەيت-ئانىيا يېزىسىدا، «سىمون ماخاۋ»نىڭ ئۆيىدە داستىخاندا ئولتۇرغاندا، ئاق قاشتېشى شىشىدە ناھايىتى قىممەتلىك ساپ سۇمبۇل ئەتىرنى كۆتۈرۈپ كەلگەن بىر ئايال ئۇنىڭ يېنىغا كىردى. ئايال ئاق قاشتېشى شېشىنى چېقىپ، ئەتىرنى ئەيسانىڭ بېشىغا قۇيدى.\f □ \fr 14:3 \ft \+bd «سىمون ماخاۋ»\+bd* ــ يەنى «ماخاۋ كېسىلى» دېيىلىدىغان سىمون» ــ سىمون بەلكىم ئىلگىرى ماخاۋ كېسىلىگە گىرىتپار بولغانىدى. بىزنىڭچە بۇ ئىش ۋە «يۇھ.» 1:12-11دە خاتىرىلەنگەن ۋەقە بىر ئىشتۇر.\f*  \x + \xo 14:3 \xt مات. 26‏:6؛ لۇقا 7‏:37؛ يـۇھ. 11‏:2؛ 12‏:3. \x*   
\m
\v 4 لېكىن بەزىلەر بۇنىڭغا خاپا بولۇشۇپ، بىر-بىرىگە:  
\m ــ بۇ ئەتىر نېمە دەپ شۇنداق ئىسراپ قىلىنىدۇ؟  
\v 5 چۈنكى بۇ ئەتىرنى ئۈچ يۈز دىناردىن ئارتۇق پۇلغا ساتقىلى بولاتتى، پۇلى كەمبەغەللەرگە سەدىقە قىلىنسا بولمامتى! ــ دېيىشتى. ئۇلار ئايالغا شۇنداق تاپا-تەنە قىلغىلى تۇردى.\f □ \fr 14:5 \ft \+bd «بۇ ئەتىرنى ئۈچ يۈز دىناردىن ئارتۇق پۇلغا ساتقىلى بولاتتى»\+bd* ــ «دىنار» ياكى «دىنارىئۇس» دېگەن رىم ئىمپېرىيەسىدىكى بىرخىل پۇل بىرلىكى بولۇپ، بىر «دىنارىئۇس» تەخمىنەن بىر ئادەمنىڭ بىر كۈنلۈك ھەققى بولاتتى. «مات.» 2:20نى كۆرۈڭ.\f*   
\m
\v 6 لېكىن ئەيسا ئۇلارغا:  
\m ــ ئۇنىڭ ئىختىيارىغا قويۇڭلار، نېمە دەپ ئۇنىڭ كۆڭلىنى ئاغرىتىسىلەر؟ ئۇ مېنىڭ ئۈستۈمگە ياخشى ئىش قىلدى.  
\v 7 چۈنكى كەمبەغەللەر دائىم ئاراڭلاردا بولىدۇ، خالىغان ۋاقىتىڭلاردا ئۇلارغا خەير-ساخاۋەت كۆرسىتەلەيسىلەر؛ لېكىن مېنىڭ ئاراڭلاردا بولۇشۇم سىلەرگە دائىم نېسىپ بولىۋەرمەيدۇ!\x + \xo 14:7 \xt قان. 15‏:11. \x*  
\v 8 ئايال چامىنىڭ يېتىشىچە قىلدى؛ ئۇ مېنىڭ بەدىنىمنىڭ دەپنە قىلىنىشىغا ئالدىنئالا تەييارلىق قىلىپ، ئۇنىڭغا ئەتىر-ماي قۇيۇپ قويدى.\f □ \fr 14:8 \ft \+bd «ئۇنىڭغا ئەتىر-ماي قۇيۇپ قويدى»\+bd* ــ ياكى «ئۇنىڭغا مەسىھ قىلدى».\f*  
\v 9 مەن سىلەرگە بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، بۇ خۇش خەۋەر پۈتكۈل دۇنيانىڭ قەيېرىدە جاكارلانسا، بۇ ئايال ئەسلىنىپ، ئۇنىڭ قىلغان بۇ ئىشى تەرىپلىنىدۇ، ــ دېدى.   
\b  
\m  
\s1 يەھۇدانىڭ ئەيساغا ساتقۇنلۇق قىلىشى  
\r مات. 26‏:14-16؛ لۇقا 22‏:3-6  
\m
\v 10 شۇ ۋاقىتتا، ئون ئىككىيلەندىن بىرى بولغان يەھۇدا ئىشقارىيوت ئۇنى ئۇلارغا تۇتۇپ بېرىش مەقسىتىدە باش كاھىنلارنىڭ ئالدىغا باردى. \x + \xo 14:10 \xt مات. 26‏:14؛ لۇقا 22‏:4. \x*  
\v 11 ئۇلار بۇنى ئاڭلاپ خۇشال بولۇپ كەتتى ۋە ئۇنىڭغا پۇل بېرىشكە ۋەدە قىلىشتى. يەھۇدا ئۇنى تۇتۇپ بېرىشكە مۇۋاپىق پۇرسەت ئىزدەپ يۈرەتتى.   
\b  
\m  
\s1 ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ كەچلىك تامىقى  
\r مات. 26‏:17-25؛ لۇقا 22‏:7-14، 21-23؛ يـۇھ. 13‏:21-30  
\m
\v 12 پېتىر نان ھېيتىنىڭ بىرىنچى كۈنى، يەنى ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ قۇربانلىق \add قوزىسى\add* سويۇلىدىغان كۈنى، مۇخلىسلار ئۇنىڭدىن:  
\m ــ ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ \add تامىقىنى\add* يېيىشىڭ ئۈچۈن بىزنىڭ قەيەرگە بېرىپ تەييارلىشىمىزنى خالايسەن؟ ــ دەپ سورىدى.\f □ \fr 14:12 \ft \+bd «پېتىر نان ھېيتىنىڭ بىرىنچى كۈنى، يەنى ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ قۇربانلىق قوزىسى سويۇلىدىغان كۈنى»\+bd* ــ «پېتىر نان ھېيتى» يەتتە كۈن بولىدۇ، بىرىنچى كۈنى «ئۆتۈپ كېتىش» ھېيتىمۇ تەڭ بولىدۇ. بۇ كۈنى، يەھۇدىيلار ئۆيلىرىدە قوزا سويۇپ، پېتىر نان بىلەن يەيدۇ. \+bd «ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ تامىقى»\+bd* ــ بۇنىڭ مۇھىم قىسمى «ئۆتۈپ كېتىش قۇربانلىق قوزىسى» ئىدى («مىس.» 3:12-11، «لاۋ.» 5:23، «چۆل.» 16:28، «قان.» 1:16-7نى كۆرۈڭ).\f*  \x + \xo 14:12 \xt مىس. 12‏:17؛ مات. 26‏:17؛ لۇقا 22‏:7. \x*   
\m
\v 13 ئۇ مۇخلىسلىرىدىن ئىككىيلەننى ئالدىن ماڭغۇزۇپ ئۇلارغا:  
\m ــ شەھەرگە كىرىڭلار، ئۇ يەردە كوزىدا سۇ كۆتۈرۈۋالغان بىر ئەر كىشى سىلەرگە ئۇچرايدۇ. ئۇنىڭ كەينىدىن مېڭىڭلار. \f □ \fr 14:13 \ft \+bd «شەھەرگە كىرىڭلار»\+bd* ــ «شەھەر» ــ يېرۇسالېم شەھىرىگە، دېمەك. \+bd «ئۇ يەردە كوزىدا سۇ كۆتۈرۈۋالغان بىر ئەر كىشى سىلەرگە ئۇچرايدۇ»\+bd* ــ قانائاندا (پەلەستىندە) ئەر كىشىلەر بۈگۈنگە قەدەر ئادەتتە سۇ كۆتۈرمەيدۇ.\f*  
\v 14 ئۇ ئادەم نەگە كىرسە شۇ ئۆينىڭ ئىگىسىگە: «ئۇستاز: مۇخلىسلىرىم بىلەن ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ تامىقىنى يەيدىغان مېھمانخانا قەيەردە؟ ــ دەپ سوراۋاتىدۇ» ــ دەڭلار.  
\v 15 ئۇ سىلەرنى باشلاپ ئۈستۈنكى قەۋەتتىكى رەتلەنگەن سەرەمجانلاشتۇرۇلغان چوڭ بىر ئېغىز ئۆينى كۆرسىتىدۇ. مانا شۇ يەردە بىزگە تەييارلىق قىلىپ تۇرۇڭلار، ــ دېدى.   
\m
\v 16 مۇخلىسلار يولغا چىقىپ شەھەرگە كىرىپ، يولۇققان ئىشلارنىڭ ھەممىسى ئۇ ئېيتقاندەك بولدى. شۇ يەردە ئۇلار ئۆتۈپ كېتىش ھېيتىنىڭ تامىقىنى تەييارلاشتى.  
\v 17 كەچ كىرگەندە، ئۇ ئون ئىككەيلەن بىلەن ئۆيگە كەلدى. \x + \xo 14:17 \xt مات. 26‏:20؛ لۇقا 22‏:14. \x*  
\v 18 ئۇلار داستىخاندا ئولتۇرۇپ غىزالانغاندا ئەيسا:  
\m ــ مەن سىلەرگە بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، ئاراڭلاردىكى بىرەيلەن، مەن بىلەن بىللە غىزالىنىۋاتقان بىرسى ماڭا ساتقۇنلۇق قىلىدۇ، ــ دېدى.\f □ \fr 14:18 \ft \+bd «داستىخاندا ئولتۇرۇپ غىزالانغاندا...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «داستىخاندا يېتىپ غىزالانغاندا...».\f*  \x + \xo 14:18 \xt زەب. 41‏:9؛ روس. 1‏:17. \x*   
\m
\v 19 ئۇلار \add بۇ سۆزدىن\add* قايغۇغا چۆمۈپ، بىر-بىرلەپ ئۇنىڭدىن:  
\m ــ مەن ئەمەستىمەن؟ ــ دەپ سورىدى. يەنە بىرسى: ــ مەن ئەمەستىمەن؟ ــ دېدى.   
\m
\v 20 لېكىن ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ \add شۇ كىشى\add* ئون ئىككەيلەننىڭ بىرى، يەنى قولىدىكى ناننى مەن بىلەن تەڭ تاۋاققا تۆگۈرگۈچى بولىدۇ.  
\v 21 ئىنسانئوغلى دەرۋەقە ئۆزى توغرىسىدا \add مۇقەددەس يازمىلاردا\add* پۈتۈلگەندەك ئالەمدىن كېتىدۇ؛ بىراق ئىنسانئوغلىنىڭ تۇتۇپ بېرىلىشىگە ۋاسىتىچى بولغان ئادەمنىڭ ھالىغا ۋاي! ئۇ ئادەم تۇغۇلمىغان بولسا ئۇنىڭغا ياخسى بولاتتى! ــ دېدى.\f □ \fr 14:21 \ft \+bd «... بىراق ئىنسانئوغلىنىڭ تۇتۇپ بېرىلىشىگە ۋاسىتىچى بولغان ئادەمنىڭ ھالىغا ۋاي! ئۇ ئادەم تۇغۇلمىغان بولسا ئۇنىڭغا ياخسى بولاتتى!»\+bd* ــ يەھۇدا بۇ سۆزنى ئاڭلىغاندىن كېيىن دەرھال چىقىپ باش كاھىنلارنىڭ يېنىغا بارغان بولسا كېرەك. «ماركۇس»، «لۇقا»، «يۇھاننا»دىكى ««ئۆتۈپ كېتىش» ھېيتىنىڭ كەچلىك تامىقى» توغرىسىدىكى بايانلارنى كۆرۈڭ.\f*   
\b  
\m  
\s1 «رەبنىڭ زىياپىتى»  
\r مات. 26‏:26-30؛ لۇقا 22‏:15-20؛ 1كور. 11‏:23-25  
\m
\v 22 ئۇلار غىزالىنىۋاتقاندا، ئەيسا بىر ناننى قولىغا ئېلىپ تەشەككۈر ئېيتقاندىن كېيىن، ئۇنى ئوشتۇپ، مۇخلىسلىرىغا ئۈلەشتۈرۈپ بەردى ۋە:  
\m ــ ئېلىڭلار، بۇ مېنىڭ تېنىم، ــ دېدى.\f □ \fr 14:22 \ft \+bd «ئەيسا بىر ناننى قولىغا ئېلىپ تەشەككۈر ئېيتقاندىن كېيىن»\+bd* ــ ياكى «ئەيسا ناننى قولىغا ئېلىپ (ئۇنى) بەرىكەتلىگەندىن كېيىن،...».\f*  \x + \xo 14:22 \xt مات. 26‏:26؛ لۇقا 22‏:19؛ 1كور. 11‏:23. \x*   
\m
\v 23 ئاندىن ئۇ قولىغا جامنى ئېلىپ \add خۇداغا\add* تەشەككۈر ئېيتقاندىن كېيىن، ئۇنى مۇخلىسلىرىغا سۇندى. ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭدىن ئىچىشتى.   
\m
\v 24 ئۇ ئۇلارغا: ــ بۇ مېنىڭ قېنىم، نۇرغۇن ئادەملەر ئۈچۈن تۆكۈلىدىغان، يېڭى ئەھدىنى تۈزىدىغان قېنىمدۇر. \f □ \fr 14:24 \ft \+bd «بۇ مېنىڭ قېنىم، نۇرغۇن ئادەملەر ئۈچۈن تۆكۈلىدىغان، يېڭى ئەھدىنى تۈزىدىغان قېنىمدۇر»\+bd* ــ «يېڭى ئەھدە» تەۋرات، «يەر.» 31:31-34، «لۇقا» 20:22نى، «ئىبر.» 20:13نى كۆرۈڭ. بەزى كونا كەچۈرمىلەردە پەقەت «ئەھدە» دېيىلىدۇ.\f*  
\v 25 مەن سىلەرگە بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، خۇدانىڭ پادىشاھلىقىدا يېڭىدىن شارابتىن ئىچىدىغان كۈنگىچە، ئۈزۈم تېلىنىڭ شەربىتىنى ھەرگىز ئىچمەيمەن، ــ دېدى.   
\m
\v 26 ئۇلار بىر مەدھىيە كۈيىنى ئېيتقاندىن كېيىن تالاغا چىقىپ، زەيتۇن تېغىغا قاراپ كېتىشتى.   
\b  
\m  
\s1 مۇخلىسلارنىڭ ئەيسانى تاشلاپ كېتىشى  
\r مات. 26‏:31-35؛ لۇقا 22‏:31-34؛ يـۇھ. 13‏:36-38  
\m
\v 27 ئاندىن ئەيسا ئۇلارغا:  
\m سىلەر ھەممىڭلار تاندۇرۇلۇپ پۇتلىشىسىلەر، چۈنكى \add مۇقەددەس يازمىلاردا\add*:  
\b  
\m «مەن پادىچىنى ئۇرۇۋېتىمەن،  
\m قويلار پاتىپاراق بولۇپ تارقىتىۋېتىلىدۇ» دەپ پۈتۈلگەن.\f □ \fr 14:27 \ft \+bd «مەن پادىچىنى ئۇرۇۋېتىمەن، قويلار پاتىپاراق بولۇپ تارقىتىۋېتىلىدۇ»\+bd* ــ «زەك.» 7:13. مۇشۇ بېشارەتتە سۆزلىگۈچى خۇدانىڭ ئۆزى، ئەلۋەتتە.\f*  \x + \xo 14:27 \xt زەك. 13‏:7؛ مات. 26‏:31؛ يـۇھ. 16‏:32. \x*   
\m
\v 28 لېكىن مەن تىرىلگەندىن كېيىن گالىلىيەگە سىلەردىن بۇرۇن بارىمەن، ــ دېدى.\x + \xo 14:28 \xt مات. 26‏:32؛ 28‏:10؛ مار. 16‏:7. \x*  
\v 29 لېكىن پېترۇس ئۇنىڭغا:  
\m ــ ھەممەيلەن تاندۇرۇلۇپ پۇتلاشسىمۇ، مەن ھەرگىز پۇتلاشمايمەن، دېدى.   
\m
\v 30 ئەيسا ئۇنىڭغا: ــ مەن ساڭا بەرھەق شۇنى ئېيتىپ قويايكى، بۈگۈن، يەنى بۈگۈن كېچە خوراز ئىككى قېتىم چىللىغۇچە، سەن مەندىن ئۈچ قېتىم تانىسەن، ــ دېدى.\x + \xo 14:30 \xt مات. 26‏:34؛ لۇقا 22‏:34؛ يـۇھ. 13‏:38. \x*   
\m
\v 31 لېكىن پېترۇس تېخىمۇ قەتئىيلىك بىلەن ئۇنىڭغا:  
\m ــ سەن بىلەن بىللە ئۆلىدىغان ئىش كېرەك بولسىمۇ، سەندىن ھەرگىز تانمايمەن، ــ دېدى. قالغان ھەممىسىمۇ شۇنداق دېيىشتى.\x + \xo 14:31 \xt يـۇھ. 13‏:37. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ گېتسىمانە باغچىسىدىكى دۇئا-تىلاۋىتى  
\r مات. 26‏:36-46؛ لۇقا 22‏:39-46  
\m
\v 32 ئاندىن ئۇلار گېتسىمانە دېگەن بىر جايغا كەلدى. ئۇ مۇخلىسلارغا: ــ مەن دۇئا-تىلاۋەت قىلىپ كەلگۈچە، مۇشۇ يەردە ئولتۇرۇپ تۇرۇڭلار، دېدى.\x + \xo 14:32 \xt مات. 26‏:36؛ لۇقا 22‏:39؛ يـۇھ. 18‏:1. \x*   
\m
\v 33 ئۇ پېترۇس، ياقۇپ ۋە يۇھاننانى بىرگە ئېلىپ ماڭدى ۋە سۈر بېسىپ، روھ-قەلبىدە تولىمۇ پەرىشان بولۇشقا باشلىدى. \f □ \fr 14:33 \ft \+bd « \+bd*\+bdit ئەيسا\+bdit* ... روھ-قەلبىدە تولىمۇ پەرىشان بولۇشقا باشلىدى» ــ گرېك تىلىدا «ئۇ ... روھتا تولىمۇ پەرىشان بولۇشقا باشلىدى».\f*  
\v 34 ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ جېنىم ئۆلىدىغاندەك بەكمۇ ئازابلانماقتا. سىلەر بۇ يەردە قېلىپ، ئويغاق تۇرۇڭلار، ــ دېدى. \x + \xo 14:34 \xt يـۇھ. 12‏:27. \x*  
\v 35 ئۇ سەل نېرىراق بېرىپ، ئۆزىنى يەرگە ئېتىپ دۈم ياتتى ۋە مۇمكىن بولسا، ئۇ دەقىقىنىڭ ئۆز بېشىغا چۈشمەي ئۆتۈپ كېتىشى ئۈچۈن دۇئا قىلىپ:\f □ \fr 14:35 \ft \+bd «ئۇ دەقىقىنىڭ ئۆز بېشىغا چۈشمەي ئۆتۈپ كېتىشى ئۈچۈن ...»\+bd* ــ گرېك تىلىدا «شۇ سائەتنىڭ ئۆز بېشىغا چۈشمەي ئۆتۈپ كېتىشى ئۈچۈن...».\f*  \x + \xo 14:35 \xt لۇقا 22‏:41. \x*   
\m
\v 36 ــ ئى ئاببا ئاتا، ساڭا ھەممە ئىش مۇمكىندۇر؛ بۇ قەدەھنى مەندىن ئۆتكۈزۈۋەتكەيسەن! لېكىن بۇ ئىش مەن خالىغاندەك ئەمەس، سەن خالىغاندەك بولسۇن، ــ دېدى.\f □ \fr 14:36 \ft \+bd «ئى ئاببا ئاتا، ساڭا ھەممە ئىش مۇمكىندۇر»\+bd* ــ ئىبرانىي تىلىدا «ئاببا» دېگەن سۆز ئوغۇلنىڭ ئاتىسىغا بولغان يېقىنچىلىقىنى بىلدۈرىدۇ. ئۇيغۇرچىدىكى «سۆيۈملۈك ئاتا» دېگەنگە يېقىن كېلىدۇ. بۇ سۆز ھەم مۇھەببەت ھەم چوڭقۇر ھۆرمەتنىمۇ بىلدۈرىدۇ. \+bd «بۇ قەدەھنى مەندىن ئۆتكۈزۈۋەتكەيسەن!»\+bd* ــ «بۇ قەدەھ» ئۇنىڭ ئالدىدا تۇرىدىغان ئازاب-ئوقۇبەتلەرنى كۆرسىتىدۇ. 
\fp  تەۋراتنىڭ كۆپ يەرلىرىدە «قەدەھ» دەل شۇ مەنىدە ئىشلىتىلىدۇ (مەسىلەن «زەب.» 8:75، «يەش.» 17:51، 22، «يەر.» 15:25دە).\f*  \x + \xo 14:36 \xt يـۇھ. 6‏:38. \x*   
\m
\v 37 ئۇ \add ئۈچەيلەننىڭ\add* يېنىغا قايتىپ كەلگىنىدە، ئۇلارنىڭ ئۇخلاپ قالغانلىقىنى كۆرۈپ، پېترۇسقا:  
\m ــ ئەي سىمون، ئۇخلاۋاتامسەن؟! بىر سائەتمۇ ئويغاق تۇرالمىدىڭمۇ؟! \x + \xo 14:37 \xt مات. 26‏:40؛ لۇقا 22‏:45. \x*  
\v 38 ئېزىقتۇرۇلۇشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، ئويغاق تۇرۇپ دۇئا قىلىڭلار. روھ پىداكار بولسىمۇ، لېكىن كىشىنىڭ ئەتلىرى ئاجىزدۇر، ــ دېدى.\f □ \fr 14:38 \ft \+bd «روھ پىداكار بولسىمۇ، لېكىن كىشىنىڭ ئەتلىرى ئاجىزدۇ»\+bd* ــ «كىشىنىڭ ئەتلىرى» گرېك تىلىدا «ئەت». ئىنجىلدا «ئەت» ياكى «ئەت-تەن» دائىم دېگۈدەك ئادەمنىڭ ئۆز تېنى تەرىپىدىن ئازدۇرۇلىدىغان، گۇناھكار تەبىئىتىنى كۆرسىتىدۇ. «رىم.»دىكى «كىرىش سۆز»ىمىزنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 14:38 \xt گال. 5‏:17. \x*   
\m
\v 39 ئاندىن ئۇ يەنە بېرىپ، ئوخشاش سۆزلەر بىلەن قايتىدىن دۇئا قىلدى.  
\v 40 ئۇ ئۇلارنىڭ يېنىغا قايتىپ كەلگىنىدە، ئۇلارنىڭ يەنە ئۇخلاپ قالغانلىقىنى كۆردى، چۈنكى ئۇلارنىڭ كۆزلىرى ئۇيقۇغا ئىلىنغانىدى. ئۇلار ئۇنىڭغا نېمە دېيىشىنى بىلمەي قالدى.  
\v 41 ئۇ ئۈچىنچى قېتىم ئۇلارنىڭ يېنىغا قايتىپ ئۇلارغا:  
\m ــ سىلەر تېخىچە ئۇخلاۋاتامسىلەر، تېخىچە دەم ئېلىۋاتامسىلەر؟ ئەمدى بولدى بەس! ۋاقىت-سائىتى كەلدى؛ مانا، ئىنسانئوغلى گۇناھكارلارنىڭ قولىغا تاپشۇرۇلدى! \f □ \fr 14:41 \ft \+bd «سىلەر تېخىچە ئۇخلاۋاتامسىلەر، تېخىچە دەم ئېلىۋاتامسىلەر؟»\+bd* ــ ياكى بولمىسا: «ئەمدى ئۇخلاۋېرىسىلەر، دەم ئېلىۋېرىسىلەر!» (دېمەك، كىنايىلىك گەپ) ياكى پەقەت: «ئەمدى ئۇخلاڭلار، دەم ئېلىڭلار!».\f*  
\v 42 قوپۇڭلار، كېتەيلى؛ مانا، ماڭا ساتقۇنلۇق قىلىدىغان كىشى يېقىن كەلدى! ــ دېدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ تۇتقۇن قىلىنىشى  
\r مات. 26‏:47-56؛ لۇقا 22‏:47-53؛ يـۇھ. 18‏:3-12  
\m
\v 43 ۋە شۇ دەقىقىدە، ئۇنىڭ سۆزى تېخى تۈگىمەيلا، مانا، ئون ئىككەيلەندىن بىرى بولغان يەھۇدا كەلدى؛ ئۇنىڭ يېنىدا باش كاھىنلار، تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە ئاقساقاللار تەرىپىدىن ئەۋەتىلگەن قىلىچ-توقماقلارنى كۆتۈرگەن زور بىر توپ ئادەم بار ئىدى. \x + \xo 14:43 \xt مات. 26‏:47؛ لۇقا 22‏:47؛ يـۇھ. 18‏:3. \x*  
\v 44 ئۇنىڭغا ساتقۇنلۇق قىلغۇچى ئۇلار بىلەن ئاللىبۇرۇن ئىشارەتنى بېكىتىپ: «مەن كىمنى سۆيسەم، ئۇ دەل شۇدۇر. سىلەر ئۇنى تۇتۇپ، يالاپ ئېلىپ كېتىڭلار» دەپ كېلىشكەنىدى.  
\v 45 ئۇ كېلىپ ئۇدۇل \add ئەيسانىڭ\add* ئالدىغا بېرىپ:  
\m ــ ئۇستاز، ئۇستاز! ــ دەپ ئۇنى سۆيۈپ كەتتى.\f □ \fr 14:45 \ft \+bd «ئۇستاز، ئۇستاز»\+bd* ــ «ئۇستاز» ئىبرانىي تىلىدا «راببى» دېيىلىدۇ. 
\fp  ئىبرانىيلار ئارىسىدا ئادەمنىڭ ئىسمىنى ئىككى قېتىم چاقىرىش ئادەتتە ئىناتايىن چوڭقۇر ھېسسىيات، ئالاھىدە ئامراقلىقنى بىلدۈرىدۇ.\f*  \x + \xo 14:45 \xt 2سام. 20‏:9. \x*   
\m
\v 46 ئۇلار ئۇنىڭغا قول سېلىپ، ئۇنى تۇتقۇن قىلدى.  
\v 47 ۋە ئۇنىڭ يېنىدا تۇرغانلاردىن بىرەيلەن قىلىچىنى سۇغۇرۇپ، باش كاھىننىڭ چاكىرىغا ئۇرۇۋىدى، ئۇنىڭ قۇلىقىنى شىلىپ چۈشۈرۈۋەتتى.   
\m
\v 48 ئەيسا جاۋابەن ئۇلارغا:  
\m ــ بىر قاراقچىنى تۇتىدىغاندەك قىلىچ-توقماقلارنى كۆتۈرۈپ مېنى تۇتقىلى كەپسىلەرغۇ؟  
\v 49 مەن ھەر كۈنى ئىبادەتخانا ھويلىلىرىدا سىلەر بىلەن بىللە بولۇپ تەلىم بېرەتتىم، لېكىن سىلەر ئۇ چاغدا مېنى تۇتمىدىڭلار. لېكىن بۇ ئىشلارنىڭ يۈز بېرىشى مۇقەددەس يازمىلاردا ئالدىن پۈتۈلگەنلەرنىڭ ئەمەلگە ئاشۇرۇلۇشى ئۈچۈن بولدى، ــ دېدى.\x + \xo 14:49 \xt 1سام. 24‏:14-15؛ زەب. 22‏:6-7؛ 69‏:9؛ لۇقا 24‏:25\x*   
\m
\v 50 بۇ چاغدا، ھەممەيلەن ئۇنى تاشلاپ قېچىپ كېتىشتى. \x + \xo 14:50 \xt ئايۇپ 19‏:13؛ زەب. 88‏:8، 18؛ زەك.13‏:7\x*  
\v 51 پەقەت ئۇچىسىغا كاناپ رەخت يېپىنچاقلىۋالغان بىر يىگىت ئۇنىڭ كەينىدىن ئەگىشىپ ماڭدى. ياش ئەسكەرلەر ئۇنى تۇتۇۋېلىۋىدى،  
\v 52 لېكىن ئۇ كاناپ رەختتىن بوشىنىپ، يالىڭاچ پېتى ئۇلاردىن قېچىپ كەتتى.\f □ \fr 14:52 \ft \+bd «... ئۇچىسىغا كاناپ رەخت يېپىنچاقلىۋالغان بىر يىگىت... لېكىن ئۇ كاناپ رەختتىن بوشىنىپ، يالىڭاچ پېتى ئۇلاردىن قېچىپ كەتتى»\+bd* ــ بىرنەچچە شەرھچىلەر بۇ «مەلۇم ياش يىگىت»نى ماركۇسنىڭ ئۆزى ئىكەن، دەپ قارايدۇ. بىزمۇ قوشۇلىمىز. ئۇ مۇشۇ يەردە ئۆزىنى «مۇخلىس» دەپ ئاتىمايدۇ. بەلكىم ئۇ مۇشۇ يەردە \+bd بارلىق كىشىلەر\+bd*نىڭ ئەيسادىن ۋاز كېچىپ ئۇنى تاشلىغانلىقىنى تەكىتلىمەكچى بولىدۇ.\f*   
\b  
\m  
\s1 ئالىي كېڭەشمىدە سوتلىنىش  
\r مات. 26‏:57-68؛ لۇقا 22‏:54-55، 63-71؛ يـۇھ. 18‏:13-14، 19-24  
\m
\v 53 ئەمدى ئۇلار ئەيسانى باش كاھىننىڭ ئالدىغا ئېلىپ بېرىشتى. باش كاھىنلار، بارلىق ئاقساقاللار بىلەن تەۋرات ئۇستازلىرىمۇ ئۇ يەرگە ئۇنىڭ يېنىغا يىغىلدى. \f □ \fr 14:53 \ft \+bd «باش كاھىنلار، بارلىق ئاقساقاللار بىلەن تەۋرات ئۇستازلىرىمۇ ئۇ يەرگە ئۇنىڭ يېنىغا يىغىلدى»\+bd* ــ «ئۇنىڭ يېنىغا» باش كاھىن قايافانىڭ يېنىغا، دېمەك.\f*  \x + \xo 14:53 \xt مات. 26‏:57؛ لۇقا 22‏:54؛ يـۇھ. 18‏:13،24. \x*  
\v 54 پېترۇس ئۇنىڭغا تاكى باش كاھىننىڭ سارايىدىكى ھويلىنىڭ ئىچىگىچە يىراقتىن ئەگىشىپ كەلدى؛ ئۇ قاراۋۇللار بىلەن بىللە ئوتنىڭ نۇرىدا ئوتسىنىپ ئولتۇردى.  
\v 55 باش كاھىنلار ۋە پۈتۈن ئالىي كېڭەشمە ئەزالىرى ئەيسانى ئۆلۈمگە مەھكۇم قىلىش ئۈچۈن، گۇۋاھ-ئىسپات ئىزدىدى، ئەمما تاپالمىدى. \f □ \fr 14:55 \ft \+bd «ئالىي كېڭەشمە»\+bd* ــ ئىبرانىي تىلىدا «سانھېدرىن».\f*  \x + \xo 14:55 \xt مات. 26‏:59؛ روس. 6‏:13. \x*  
\v 56 چۈنكى نۇرغۇن كىشىلەر ئۇنى ئەرز قىلىپ يالغان گۇۋاھچىلىق بەرگەن بولسىمۇ، ئۇلارنىڭ گۇۋاھلىقلىرى بىر-بىرىگە ئۇدۇل كەلمەيتتى.  
\v 57 بەزى ئادەملەر ئورنىدىن تۇرۇپ، ئۇنىڭ ئۈستىدىن ئەرز قىلىپ يالغان گۇۋاھلىق بېرىپ:   
\m
\v 58 ــ بىز ئۇنىڭ: «ئىنسان قولى بىلەن ياسالغان بۇ ئىبادەتخانىنى بۇزۇپ تاشلاپ، ئىنسان قولى بىلەن ياسالمىغان باشقا بىر ئىبادەتخانىنى ئۈچ كۈن ئىچىدە ياساپ چىقىمەن» دېگەنلىكىنى ئاڭلىدۇق، ــ دېدى. \f □ \fr 14:58 \ft \+bd «ئىنسان قولى بىلەن ياسالغان بۇ ئىبادەتخانىنى بۇزۇپ تاشلاپ، ئىنسان قولى بىلەن ياسالمىغان باشقا بىر ئىبادەتخانىنى ئۈچ كۈن ئىچىدە ياساپ چىقىمەن»\+bd* ــ «يۇھ.» 19:2نى كۆرۈڭ. ئۇلار مەسىھنىڭ سۆزىنى بۇرمىلىغانىدى.\f*  \x + \xo 14:58 \xt مار. 15‏:29؛ يـۇھ. 2‏:19. \x*  
\v 59 ھەتتا ئۇلارنىڭ بۇ ھەقتىكى گۇۋاھلىقلىرىمۇ بىر-بىرىگە ماس كەلمىدى.   
\m
\v 60 ئاندىن باش كاھىن ھەممەيلەننىڭ ئالدىدا ئورنىدىن تۇرۇپ، ئەيسادىن:  
\m ــ قېنى، جاۋاب بەرمەمسەن؟ بۇلار سېنىڭ ئۈستۈڭدىن زادى قانداق گۇۋاھلىقلارنى بېرىۋاتىدۇ؟ ــ دەپ سورىدى. \x + \xo 14:60 \xt مات. 26‏:62. \x*  
\v 61 لېكىن ئەيسا شۈك تۇرۇپ، ھېچقانداق جاۋاب بەرمىدى. باش كاھىن ئۇنى قىستاپ يەنە ئۇنىڭدىن:  
\m ــ سەن مۇبارەك بولغۇچىنىڭ ئوغلى مەسىھمۇسەن؟ ــ دەپ سورىدى.\f □ \fr 14:61 \ft \+bd «سەن مۇبارەك بولغۇچىنىڭ ئوغلى مەسىھمۇسەن؟»\+bd* ــ «مۇبارەك بولغۇچى» ــ خۇدا ئۆزىدۇر.\f*  \x + \xo 14:61 \xt يەش. 53‏:7؛ روس. 8‏:32. \x*   
\m
\v 62 شۇنداق، مەن ئۆزۈم، ــ دېدى ئەيسا، ــ ۋە سىلەر كېيىن ئىنسانئوغلىنىڭ قۇدرەت ئىگىسىنىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇرىدىغانلىقىنى ۋە ئاسماندىكى بۇلۇتلار بىلەن كېلىدىغانلىقىنى كۆرىسىلەر.\f □ \fr 14:62 \ft \+bd «سىلەر كېيىن ئىنسانئوغلىنىڭ قۇدرەت ئىگىسىنىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇرىدىغانلىقىنى ۋە ئاسماندىكى بۇلۇتلار بىلەن كېلىدىغانلىقىنى كۆرىسىلەر»\+bd* ــ تەۋرات، «دان.» 13:7نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 14:62 \xt دان. 7‏:13؛ مات. 16‏:27؛ 24‏:30؛ 25‏:31؛ لۇقا 21‏:27؛ روس. 1‏:11؛ 1تېس. 4‏:16؛ 2تېـس. 1‏:10؛ ۋەھ. 1‏:7. \x*   
\m
\v 63 شۇنىڭ بىلەن باش كاھىن تونلىرىنى يىرتىپ تاشلاپ:  
\m ــ ئەمدى باشقا ھەرقانداق گۇۋاھچىنىڭ نېمە ھاجىتى؟ \f □ \fr 14:63 \ft \+bd «شۇنىڭ بىلەن باش كاھىن تونلىرىنى يىرتىپ تاشلاپ...»\+bd* ــ باش كاھىن ئەيسانى «كۇپۇرلۇق قىلدى» دەپ قاراپ، ئۆزىنىڭ بۇنىڭغا بولغان چۆچۈشى ۋە غەزىپىنى ئىپادىلەش ئۈچۈن كىيىملىرىنى يىرتقان. ئەيسانىڭ ئۆزىنىڭ مەسىھ ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلىشى، ئۇنىڭ خۇداغا خاس ھوقۇق ۋە شۆھرەت مەندىدۇر، دېگەنلىكىدۇر. يەنە شۇنى ئېيتىمىزكى، باش كاھىننىڭ تونلىرىنى يىرتىشنىڭ ئۆزى تەۋرات قانۇنىغا خىلاپ ئىدى («لاۋ.» 6:10، 10:21).\f*  
\v 64 ئۆزۈڭلار بۇ كۇپۇرلۇقنى ئاڭلىدىڭلار! ئەمدى بۇنىڭغا نېمە دەيسىلەر؟ ــ دېدى.  
\m ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئۇ ئۆلۈم جازاسىغا بۇيرۇلسۇن، دەپ ھۆكۈم چىقىرىشتى.  
\v 65 ئاندىن بەزىلىرى ئۇنىڭغا تۈكۈرۈشكە باشلىدى، يەنە ئۇنىڭ كۆزلىرىنى تېڭىپ، مۇشتلاپ: «قېنى، \add پەيغەمبەرچىلىك\add* \add قىلىپ\add* بېشارەت بېرە!» دېيىشتى. قاراۋۇللارمۇ ئۇنى شاپىلاق بىلەن كاچاتلىدى.\f □ \fr 14:65 \ft \+bd «بەزىلىرى ئۇنىڭغا تۈكۈرۈشكە باشلىدى، يەنە ئۇنىڭ كۆزلىرىنى تېڭىپ، مۇشتلاپ: «قېنى، \+bd*\+bdit پەيغەمبەرچىلىك قىلىپ\+bdit* بېشارەت بېرە!» ــ «مات.» 68:26دە مۇشۇ كىشىلەرنىڭ: «... «قېنى بېشارەت بېرە، سېنى كىم ئۇردى؟» دېيىشكەنلىكىمۇ خاتىرىلىدۇ. \+bd «قاراۋۇللارمۇ ئۇنى شاپىلاق بىلەن كاچاتلىدى»\+bd* ــ ياكى «قاراۋۇللارمۇ ئۇنى ئارىسىغا ئېلىۋېلىپ كاچاتلىدى».\f*  \x + \xo 14:65 \xt ئايۇپ 16‏:10؛ يەش. 50‏:6؛ يـۇھ. 19‏:3. \x*   
\b  
\m  
\s1 پېترۇسنىڭ ئەيسادىن تېنىشى  
\r مات. 26‏:69-75؛ لۇقا 22‏:56-62؛ يـۇھ. 18‏:15-18، 25-27  
\m
\v 66 پېترۇس ساراينىڭ تۆۋەنكى ھويلىسىدا تۇرغاندا، باش كاھىننىڭ دېدەكلىرىدىن بىرى كېلىپ، \x + \xo 14:66 \xt مات. 26‏:58،69؛ لۇقا 22‏:55؛ يـۇھ. 18‏:16،17. \x*  
\v 67 ئىسسىنىپ ئولتۇرغان پېترۇسنى كۆرۈپ، ئۇنىڭغا تىكىلىپ قاراپ:  
\m ــ سەنمۇ ناسارەتلىك ئەيسا بىلەن بىللە ئىدىڭغۇ، ــ دېدى.   
\m
\v 68 لېكىن ئۇ تېنىپ:  
\m ــ سېنىڭ نېمە دەۋاتقانلىقىڭنى بىلمىدىم ھەم چۈشەنمىدىم، ــ دېدى-دە، تاشقىرىغا، دەرۋازىنىڭ ئايۋانىغا چىقىپ تۇردى. شۇ ئەسمادا خوراز بىر چىللىدى.   
\m
\v 69 ئۇنى يەنە كۆرگەن ھېلىقى دېدەك يەنە ئۇ يەردە تۇرغانلارغا:  
\m ــ بۇ ئۇلاردىن بىرى، ــ دېگىلى تۇردى. \x + \xo 14:69 \xt مات. 26‏:71؛ لۇقا 22‏:58؛ يـۇھ. 18‏:25. \x*  
\v 70 \add پېترۇس\add* يەنە ئىنكار قىلدى.  
\m بىرئازدىن كېيىن، ئۇ يەردە تۇرغانلار پېترۇسقا يەنە:  
\m ــ بەرھەق، سەن ئۇلارنىڭ بىرىسەن. چۈنكى سەنمۇ گالىلىيەلىك ئىكەنسەنغۇ؟! ــ دېيىشتى.\f □ \fr 14:70 \ft \+bd «بەرھەق، سەن ئۇلارنىڭ بىرىسەن. چۈنكى سەنمۇ گالىلىيەلىك ئىكەنسەنغۇ؟!»\+bd* ــ ئۇلارنىڭ دېگەنلىرى پېترۇسنىڭ تەلەپپۇزىغا ئاساسەن بولسا كېرەك. «مات.» 72:26-73نى كۆرۈڭ.\f*   
\m
\v 71 لېكىن ئۇ قاتتىق قارغاشلار بىلەن قەسەم قىلىپ:  
\m ــ سىلەر دەۋاتقان ھېلىقى ئادەمنى تونۇمايمەن! ــ دېدى.   
\m
\v 72 دەل شۇ چاغدا خوراز ئىككىنچى قېتىم چىللىدى. پېترۇس ئەيسانىڭ ئۆزىگە: «خوراز ئىككى قېتىم چىللىغۇچە، سەن مەندىن ئۈچ قېتىم تانىسەن» دېگەن سۆزىنى ئېسىگە ئالدى؛ ۋە بۇلارنى ئويلاپ يىغلاپ كەتتى.\f □ \fr 14:72 \ft \+bd «...ۋە بۇلارنى ئويلاپ يىغلاپ كەتتى»\+bd* ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: ــ «... ۋە كۆڭلى بۇزۇلۇپ يىغلاپ كەتتى».\f*  \x + \xo 14:72 \xt مات. 26‏:34،75؛ لۇقا 22‏:61؛ يـۇھ. 13‏:38؛ 18‏:27. \x*   
\b  
\b  
\m  
\c 15
\s1 ئەيسانىڭ پىلاتۇسنىڭ ئالدىدا سوتلىنىشى  
\r مات. 27‏:1-2، 11-14؛ لۇقا 23‏:1-5؛ يـۇھ. 18‏:28-38  
\m
\v 1 ئەتىسى تاڭ ئېتىشى بىلەنلا، باش كاھىنلار ئاقساقاللار، تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە پۈتكۈل ئالىي كېڭەشمىدىكىلەر بىلەن مەسلىھەتلىشىپ، ئەيسانى باغلاپ ئاپىرىپ، \add ۋالىي\add* پىلاتۇسقا تاپشۇرۇپ بەردى.\x + \xo 15:1 \xt زەب. 2‏:2؛ مات. 27‏:1؛ لۇقا 22‏:66؛ 23‏:1؛ يـۇھ. 18‏:28؛ روس. 3‏:13. \x*   
\m
\v 2 پىلاتۇس ئۇنىڭدىن:  
\m ــ سەن يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھىمۇ؟ ــ دەپ سورىدى.  
\m ئۇ جاۋابەن: ــ ئېيتقىنىڭدەك، ــ دېدى.\f □ \fr 15:2 \ft \+bd «ئۇ جاۋابەن: ــ ئېيتقىنىڭدەك، ــ دېدى»\+bd* ــ ئەيسانىڭ «ئېيتقىنىڭدەك» دېگەن جاۋابىنىڭ گرېك تىلىدا «شۇنداق، لېكىن ئەھۋال دەل سېنىڭ ئويلىغىنىڭدەك ئەمەس» دېگەن پۇرىقى چىقىدۇ.\f*  \x + \xo 15:2 \xt مات. 27‏:11؛ لۇقا 23‏:3؛ يـۇھ. 18‏:33. \x*   
\m
\v 3 باش كاھىنلار ئۇنىڭ ئۈستىدىن قايتا-قايتىدىن ئەرز-شىكايەتلەرنى قىلىشتى.  
\v 4 پىلاتۇس ئۇنىڭدىن يەنە:  
\m ــ جاۋاب بەرمەمسەن؟ قارا، ئۇلار ئۈستۈڭدىن شۇنچىۋالا شىكايەت قىلىۋاتىدۇ!؟ ــ دەپ سورىدى.\x + \xo 15:4 \xt مات. 27‏:13؛ يـۇھ. 19‏:10. \x*   
\m
\v 5 بىراق ئەيسا يەنىلا ھېچ جاۋاب بەرمىدى؛ پىلاتۇس بۇنىڭغا ئىنتايىن ھەيران قالدى.\x + \xo 15:5 \xt يەش. 53‏:7\x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسا ۋە بارابباس  
\r مات. 27‏:15-31؛ لۇقا 23‏:13-25؛ يـۇھ. 18‏:39-40؛ 1-16:19  
\m
\v 6 ھەر قېتىملىق \add ئۆتۈپ كېتىش\add* ھېيتىدا، خالايىق قايسىبىر مەھبۇسنى تەلەپ قىلسا، ۋالىي ئۇنى قويۇپ بېرەتتى.\x + \xo 15:6 \xt مات. 27‏:15؛ لۇقا 23‏:17؛ يـۇھ. 18‏:39. \x*  
\v 7 ئەينى ۋاقىتتا، زىنداندا بارابباس ئىسىملىك بىر مەھبۇس بار ئىدى. ئۇ ئۆزى بىلەن بىللە توپىلاڭ كۆتۈرگەن ھەمدە توپىلاڭدا قاتىللىق قىلغان نەچچەيلەن بىلەن تەڭ سولانغانىدى.\x + \xo 15:7 \xt مات. 27‏:16؛ لۇقا 23‏:19؛ يـۇھ. 18‏:40. \x*  
\v 8 خالايىق چۇقان-سۈرەن سېلىپ ۋالىيدىن بۇرۇن ھەمىشە ئۇلارغا قىلغىنىدەك يەنە شۇنداق قىلىشىنى تىلەشتى.\f □ \fr 15:8 \ft \+bd «خالايىق چۇقان-سۈرەن سېلىپ...»\+bd* ــ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى: «خالايىق (ۋالىينىڭ) ئالدىغا كېلىپ...».\f*   
\m
\v 9 پىلاتۇس ئۇلارغا:  
\m ــ سىلەر يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھىنى قويۇپ بېرىشىمنى خالامسىلەر؟ ــ دېدى  
\v 10 (چۈنكى ئۇ باش كاھىنلارنىڭ ھەسەتخورلۇقى تۈپەيلىدىن ئۇنى تۇتۇپ بەرگەنلىكىنى بىلەتتى).  
\v 11 لېكىن باش كاھىنلار خالايىقنى: «بۇنىڭ ئورنىغا، بارابباسنى قويۇپ بەر» دەپ تەلەپ قىلىشقا كۈشكۈرتتى.\x + \xo 15:11 \xt مات. 27‏:20؛ لۇقا 23‏:18؛ يـۇھ. 18‏:40؛ روس. 3‏:14. \x*   
\m
\v 12 پىلاتۇس جاۋابەن ئۇلاردىن يەنە:  
\m ــ ئۇنداق بولسا، سىلەر «يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھى» دەپ ئاتىغان كىشىنى قانداق بىر تەرەپ قىل دەۋاتىسىلەر؟ ــ دېدى.   
\m
\v 13 ــ ئۇلار يەنە ئاۋازىنى كۆتۈرۈپ: ــ ئۇنى كرېستلىگىن! ــ دەپ ۋارقىرىشاتتى.   
\m
\v 14 پىلاتۇس ئۇلارغا: ــ نېمىشقا؟ ئۇ نېمە رەزىللىك ئۆتكۈزۈپتۇ؟ ــ دېدى.  
\m بىراق ئۇلار تېخىمۇ غالجىرلىشىپ:  
\m ــ ئۇنى كرېستلىگىن! ــ دەپ ۋارقىراشتى.  
\v 15 شۇڭا پىلاتۇس، خالايىقنى رازى قىلماقچى بولۇپ، بارابباسنى ئۇلارغا چىقىرىپ بەردى. ئەيسانى بولسا قامچىلاتقاندىن كېيىن، كرېستلەش ئۈچۈن \add لەشكەرلىرىگە\add* تاپشۇردى.\f □ \fr 15:15 \ft \+bd «ئەيسانى بولسا قامچىلاتقاندىن كېيىن...»\+bd* ــ رىم ئىمپېرىيەسىدە جازا قامچىلىرى بىرنەچچە تاسمىلىق بولۇپ، ھەربىر تاسمىسىغا قوغۇشۇن ۋە ئۇستىخان پارچىلىرى باغلانغان بولىدۇ. قامچىلىغان ۋاقتىدا جازاغا تارتىلغۇچى يالىڭاچلىنىپ، يەرگە تىزلاندۇرۇلۇپ، ئىككى يېنىدا تۇرغان لەشكەر ئۇنى قامچىلايتتى.\f*  \x + \xo 15:15 \xt مات. 27‏:26؛ يـۇھ. 19‏:1. \x*   
\b  
\m  
\s1 لەشكەرلەرنىڭ ئەيسانى مەسخىرە قىلىشى  
\m
\v 16 ئاندىن لەشكەرلەر ئەيسانى ۋالىي ئوردىسىدىكى سەيناغا ئېلىپ كىرىپ، پۈتۈن لەشكەرلەر توپىنى بۇ يەرگە جەم بولۇشقا چاقىردى. \f □ \fr 15:16 \ft \+bd «ۋالىي ئوردىسىدىكى سەينا»\+bd* ــ گرېك (لاتىن) تىلىدا «پرايتورىئۇم». \+bd «لەشكەرلەر توپى»\+bd* ــ (گرېك تىلىدا «كوھورت») 500-600 كىشىدىن تەركىب تاپقان.\f*  \x + \xo 15:16 \xt مات. 27‏:27؛ يـۇھ. 19‏:2. \x*  
\v 17 ئۇلار ئۇنىڭ ئۇچىسىغا سۆسۈن رەڭلىك تون كىيدۈرۈشتى، ئاندىن ئۇلار تىكەنلىك شاخچىلاردىن توقۇغان بىر تاجنى بېشىغا كىيگۈزدى. \f □ \fr 15:17 \ft \+bd «ئۇلار ئۇنىڭ ئۇچىسىغا سۆسۈن رەڭلىك تون كىيدۈرۈشتى»\+bd* ــ «سۆسۈن رەڭ» شۇ چاغدا شاھانە كىيىمنىڭ رەڭگى شۇنداق ئىدى («مات.» 28:27، «يۇھ.» 2:19نى كۆرۈڭ). ئۇلار شۇ «شاھانە تون» ئارقىلىق ئەيسانى «سەن پادىشاھمۇ؟!» دەپ مازاق قىلماقچى.\f*  
\v 18 ئاندىن ئۇنى مۇبارەكلەپ: «ياشىغايلا، ئى يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھى!» دېيىشتى.  
\v 19 ئاندىن بېشىغا قومۇش بىلەن ھەدەپ ئۇرۇپ، ئۇنىڭغا قاراپ تۈكۈرۈشتى ۋە ئۇنىڭ ئالدىدا تىز پۈكۈپ، سەجدە قىلىشتى.\f □ \fr 15:19 \ft \+bd «ئاندىن بېشىغا قومۇش بىلەن ھەدەپ ئۇرۇپ...»\+bd* ــ ياكى «ئاندىن بېشىغا ھاسا بىلەن ھەدەپ ئۇرۇپ...».\f*   
\m
\v 20 ئۇلار ئۇنى شۇنداق مازاق قىلغاندىن كېيىن، ئۇنىڭدىن سۆسۈن توننى سالدۇرۇۋېتىپ، ئۇچىسىغا ئۆز كىيىملىرىنى كىيدۈردى؛ ئاندىن ئۇلار ئۇنى كرېستلەش ئۈچۈن ئېلىپ چىقىشتى.   
\b  
\m  
\s1 ئۇنىڭ كرېستلىنىشى  
\r مات. 27‏:32-44؛ لۇقا 23‏:26-39؛ يـۇھ. 19‏:17-19  
\m
\v 21 كۇرىنى شەھىرىدىن بولغان، سىمون ئىسىملىك بىر كىشى يېزىدىن كېلىپ، ئۇ يەردىن ئۆتۈپ كېتىۋاتاتتى (بۇ كىشى ئىسكەندەر بىلەن رۇفۇسنىڭ ئاتىسى ئىدى). \add لەشكەرلەر\add* ئۇنى تۇتۇپ كېلىپ، \add ئەيسانىڭ\add* كرېستىنى ئۇنىڭغا مەجبۇرىي كۆتۈرگۈزدى. \f □ \fr 15:21 \ft \+bd «لەشكەرلەر ئۇنى تۇتۇپ كېلىپ، ئەيسانىڭ كرېستىنى ئۇنىڭغا مەجبۇرىي كۆتۈرگۈزدى»\+bd* ــ «ئەيسانىڭ كرېستى» توغرۇلۇق: ئەيسا ئۆزىنى جازالايدىغان قورال بولغان شۇ كرېست (چاپراس ياغاچ)نى يۈدۈپ مېڭىشى كېرەك ئىدى. ئۇ شۇنداق قاتتىق قامچىلانغانكى، ھالسىراپ يۈدۈپ ماڭالمىسا كېرەك.\f*  \x + \xo 15:21 \xt مات. 27‏:32؛ لۇقا 23‏:26. \x*  
\v 22 ئۇلار ئەيسانى گولگوتا (تەرجىمىسى، «باش سۆڭەك») دېگەن يەرگە ئېلىپ كەلدى؛ \x + \xo 15:22 \xt مات. 27‏:33؛ لۇقا 23‏:33؛ يـۇھ. 19‏:17. \x*  
\v 23 ئاندىن ئۇلار ئۇنىڭغا ئىچىش ئۈچۈن مۇرمەككى ئارىلاشتۇرۇلغان ئاچچىق شاراب بەردى؛ لېكىن ئۇ ئۇنى قوبۇل قىلمىدى.\f □ \fr 15:23 \ft \+bd «... ئۇلار ئۇنىڭغا ئىچىش ئۈچۈن مۇرمەككى ئارىلاشتۇرۇلغان ئاچچىق شاراب بەردى؛ لېكىن ئۇ ئۇنى قوبۇل قىلمىدى»\+bd* ــ كرېستكە مىخلىنىدىغانلارغا ئاغرىقنى پەسەيتىش مەقسىتىدە دورا ئارىلاشتۇرۇلغان شاراب بېرىلىدىكەن. بىراق ئەيسا رەت قىلدى.\f*   
\m
\v 24 ئۇلار ئۇنى كرېستلىگەندىن كېيىن، كىيىملىرىنى ئۆزئارا بۆلۈشۈۋېلىش ئۈچۈن، ھەرقايسىسىنىڭ ئۈلۈشىنى بېكىتىشكە ھەربىر كىيىمنىڭ ئۈستىگە چەك تاشلىدى. \f □ \fr 15:24 \ft \+bd «ھەرقايسىسىنىڭ ئۈلۈشىنى بېكىتىشكە ھەربىر كىيىمنىڭ ئۈستىگە چەك تاشلىدى»\+bd* ــ ياكى «ھەرقايسىسىنىڭ ئۈلۈشىنى بېكىتىشكە كىمىيملىرى ئۈچۈن چەك تاشلىدى».\f*  \x + \xo 15:24 \xt زەب. 22‏:18؛ مات. 27‏:35؛ لۇقا 23‏:34؛ يـۇھ. 19‏:23. \x*  
\v 25 ئۇنى كرېستلىگەن ۋاقىت كۈننىڭ ئۈچىنچى سائىتى ئىدى. \f □ \fr 15:25 \ft \+bd «كۈننىڭ ئۈچىنچى سائىتى»\+bd* ــ ھازىرقى ۋاقىت بولسا، ئەتىگەن سائەت توققۇز ئىدى.\f*  
\v 26 ئۇنى ئەيىبلىگەن شىكايەتنامىدە «يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھى» دەپ پۈتۈلگەنىدى. \f □ \fr 15:26 \ft \+bd «ئۇنى ئەيىبلىگەن شىكايەتنامىدە «يەھۇدىيلارنىڭ پادىشاھى» دەپ پۈتۈلگەنىدى»\+bd* ــ بۇ شىكايەتنامە ئۇنىڭ بېشىنىڭ يۇقىرى تەرىپىگە بېكىتىلگەنىدى («مات.» 37:27).\f*  \x + \xo 15:26 \xt مات. 27‏:37؛ لۇقا 23‏:38؛ يـۇھ. 19‏:19. \x*   
\m
\v 27 ئۇلار ئۇنىڭ بىلەن تەڭ ئىككى قاراقچىنىمۇ كرېستلىدى، بىرى ئوڭ تەرىپىدە، يەنە بىرى سول تەرىپىدە ئىدى.  
\v 28 شۇنداق قىلىپ، مۇقەددەس يازمىلاردىكى: «ئۇ جىنايەتچىلەرنىڭ قاتارىدا سانالدى» دېگەن سۆز ئەمەلگە ئاشۇرۇلدى. \f □ \fr 15:28 \ft \+bd «ئۇ جىنايەتچىلەرنىڭ قاتارىدا سانالدى»\+bd* ــ «يەش.» 12:53.\f*  \x + \xo 15:28 \xt يەش. 53‏:12؛ لۇقا 22‏:37. \x*  
\v 29 ئۇ يەردىن ئۆتكەنلەر باشلىرىنى چايقىشىپ، ئۇنى ھاقارەتلەپ:  
\m ــ ئۇھۇي، سەن ئىبادەتخانىنى بۇزۇپ تاشلاپ، ئۈچ كۈن ئىچىدە قايتىدىن ياساپ چىقىدىغان ئادەم، \x + \xo 15:29 \xt زەب. 22‏:7-8؛ 69‏:19-22؛ 109‏:25؛ مات. 27‏:39؛ لۇقا 23‏:35؛ يـۇھ. 2‏:19. \x*  
\v 30 ئەمدى ئۆزۈڭنى قۇتقۇزۇپ كرېستتىن چۈشۈپ باققىنا! ــ دېيىشتى.   
\m
\v 31 باش كاھىنلار بىلەن تەۋرات ئۇستازلىرىمۇ ئۆزئارا شۇنداق مەسخىرە قىلىپ:  
\m ــ ئۇ باشقىلارنى قۇتقۇزۇپتىكەن، ئۆزىنى قۇتقۇزالمايدۇ.  
\v 32 ئىسرائىلنىڭ پادىشاھى بولغان مەسىھ ئەمدى كرېستتىن چۈشۈپ باقسۇنچۇ، شۇنى كۆرسەكلا ئۇنىڭغا ئېتىقاد قىلىمىز! ــ دېيىشتى. ئۇنىڭ بىلەن تەڭ كرېستلەنگەنلەرمۇ ئۇنى شۇنداق ھاقارەتلەشتى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئۆلۈمى  
\r مات. 27‏:45-56؛ لۇقا 23‏:44-49؛ يـۇھ. 19‏:28-30  
\m
\v 33 ئەمدى \add كۈننىڭ\add* ئالتىنچى سائىتى كەلگەندە، پۈتكۈل زېمىننى قاراڭغۇلۇق قاپلىدى ۋە توققۇزىنچى سائىتىگىچە داۋام قىلدى. \f □ \fr 15:33 \ft \+bd «كۈننىڭ ئالتىنچى سائىتى كەلگەندە، پۈتكۈل زېمىننى قاراڭغۇلۇق قاپلىدى ۋە توققۇزىنچى سائىتىگىچە داۋام قىلدى»\+bd* ــ ھازىرقى ۋاقىت سىستېمىسى بويىچە مۇشۇ ھالەت چۈش ۋاقتىدىن (سائەت ئون ئىككىددىن) باشلاپ سائەت ئۈچكىچە داۋام قىلدى.\f*  \x + \xo 15:33 \xt مات. 27‏:45؛ لۇقا 23‏:44. \x*  
\v 34 توققۇزىنچى سائەتتە ئەيسا يۇقىرى ئاۋاز بىلەن: «ئېلوئى، ئېلوئى، لاما شاۋاقتانى؟»، مەنىسى: ــ «خۇدايىم، خۇدايىم، مېنى نېمىشقا تاشلىۋەتتىڭ؟» دەپ قاتتىق نىدا قىلدى.\f □ \fr 15:34 \ft \+bd «توققۇزىنچى سائەتتە»\+bd* ــ ھازىرقى ۋاقىت بولسا سائەت ئۈچلەردە. \+bd «ئېلوئى، ئېلوئى، لاما شاۋاقتانى؟»، مەنىسى: ــ «خۇدايىم، خۇدايىم، مېنى نېمىشقا تاشلىۋەتتىڭ؟»\+bd* ــ «زەب.» «1:22»نى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 15:34 \xt زەب. 22‏:1-2؛ مات. 27‏:46. \x*   
\m
\v 35 ئۇ يەردە تۇرۇۋاتقانلارنىڭ بەزىلىرى بۇنى ئاڭلاپ:  
\m ــ مانا، ئۇ ئىلياس پەيغەمبەرگە نىدا قىلىۋاتىدۇ، ــ دېيىشتى.  
\v 36 ئۇلاردىن بىرەيلەن يۈگۈرۈپ بېرىپ، بىر پارچە بۇلۇتنى ئاچچىق شارابقا چىلاپ، قومۇشنىڭ ئۇچىغا سېلىپ ئۇنىڭغا ئىچكۈزۈپ:  
\m ــ توختاپ تۇرۇڭلار! قاراپ باقايلى، ئىلياس \add پەيغەمبەر\add* ئۇنى چۈشۈرگىلى كېلەرمىكىن؟ ــ دېدى.\x + \xo 15:36 \xt زەب. 69‏:21؛ يـۇھ. 19‏:29. \x*   
\m
\v 37 ئەيسا قاتتىق ۋارقىرىدى-دە، روھىنى قويۇۋەتتى. \f □ \fr 15:37 \ft \+bd «ئەيسا... روھىنى قويۇۋەتتى»\+bd* ــ «روھىنى قويۇۋەتتى» دېگەننىڭ باشقا بىرخىل تەرجىمىسى «ئەيسا... تىنىقىنى توختاتتى».\f*  
\v 38 ۋە \add شۇ ئەسنادا\add* ئىبادەتخانىنىڭ ئىچكىرى پەردىسى يۇقىرىدىن تۆۋەنگە ئىككى پارچە بۆلۈپ يىرتىلدى.\f □ \fr 15:38 \ft \+bd «... شۇ ئەسنادا ئىبادەتخانىنىڭ ئىچكىرى پەردىسى يۇقىرىدىن تۆۋەنگە ئىككى پارچە بۆلۈپ يىرتىلدى»\+bd* ــ بۇ پەردە ئىبادەتخانىدىكى ئەڭ مۇقەددەس جاينى مۇقەددەس جايدىن ئايرىپ تۇرىدىغان پەردە بولۇپ، ئۇنىڭ يىرتىلىشى ئىنسانلارنىڭ خۇدانىڭ ئالدىغا بارىدىغان يولىنىڭ ئەيسانىڭ ئۆلۈمى بىلەن ئېچىلغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ (ئىبادەتخانىدىكى «مۇقەددەس جاي»نى سىرتتىكى ھويلىدىن ئايرىيدىغان يەنە بىر «سىرتقى پەردە» بار ئىدى، لېكىن بۇنى كۆرسىتىش ئۈچۈن ئادەتتە باشقا ئاتالغۇ ئىشلىتىلىدۇ).\f*  \x + \xo 15:38 \xt 2تار. 3‏:14؛ مات. 27‏:51؛ لۇقا 23‏:45. \x*   
\m
\v 39 ئەمدى ئۇنىڭ ئۇدۇلىدا تۇرغان يۈزبېشى ئۇنىڭ قانداق نىدا قىلىپ روھىنى قويۇۋەتكەنلىكىنى كۆرۈپ:  
\m ــ بۇ ئادەم ھەقىقەتەن خۇدانىڭ ئوغلى ئىكەن! ــ دېدى.\x + \xo 15:39 \xt مات. 27‏:54؛ لۇقا 23‏:47. \x*   
\m
\v 40 ئۇ يەردە يەنە بۇ ئىشلارغا يىراقتىن قاراپ تۇرۇۋاتقان بىرنەچچە ئاياللارمۇ بار ئىدى. ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ماگداللىق مەريەم، كىچىك ياقۇپ بىلەن يوسەنىڭ ئانىسى مەريەم ۋە سالومىلار بار ئىدى. \f □ \fr 15:40 \ft \+bd «يوسەنىڭ ئانىسى مەريەم»\+bd* ــ «مات.» 56:27دە «يۈسۈپنىڭ ئانىسى مەريەم».\f*  \x + \xo 15:40 \xt مات. 27‏:55؛ لۇقا 23‏:49. \x*  
\v 41 ئۇلار ئەسلىدە ئەيسا گالىلىيە ئۆلكىسىدە تۇرغان ۋاقىتتا ئۇنىڭغا ئەگىشىپ، ئۇنىڭ خىزمىتىدە بولغانلار ئىدى؛ بۇلاردىن باشقا ئۇنىڭ بىلەن يېرۇسالېمغا بىرگە كەلگەن يەنە نۇرغۇن ئاياللارمۇ \add ئۇنىڭ ئەھۋالىغا\add* قاراپ تۇراتتى.\x + \xo 15:41 \xt لۇقا 8‏:2، 3. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ دەپنە قىلىنىشى  
\r مات. 27‏:57-61؛ لۇقا 23‏:50-56؛ يـۇھ. 19‏:38-42  
\m
\v 42 كەچقۇرۇن كىرىپ قالغاندا («تەييارلاش كۈنى»، يەنى شابات كۈنىنىڭ ئالدىنقى كۈنى بولغاچقا)، \f □ \fr 15:42 \ft \+bd «تەييارلاش كۈنى»\+bd* ــ ئادەتتە شابات كۈنىنىڭ ئالدىنقى كۈنىنى كۆرسىتىدۇ. شابات كۈنىدە ھەرقانداق ئىشلەش (مەسىلەن ئوتۇن تېرىش، ئوت يېقىش، خېمىر يۇغۇرۇش قاتارلىقلار) مەنئى قىلىنغاچقا، شابات كۈنىدىكى بارلىق تاماقلارنى ئاندىنقى كۈنى، يەنى جۈمە كۈنىدە تەييارلاش كېرەك ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە، قائىدە بويىچە، ئۆلتۈرۈلگەنلەرنىڭ جەسىتى شابات كۈنىدە كرېستتە قالسا بولمايتتى («قان.» 23:21نى كۆرۈڭ).\f*  \x + \xo 15:42 \xt مات. 27‏:57؛ لۇقا 23‏:50؛ يـۇھ. 19‏:38. \x*  
\v 43 ئالىي كېڭەشمىنىڭ تولىمۇ مۆتىۋەر ئەزاسى، ئارىماتىيالىق يۈسۈپ بار ئىدى. ئۇمۇ خۇدانىڭ پادىشاھلىقىنى كۈتۈۋاتقان بولۇپ، جۈرئەت قىلىپ \add ۋالىي\add* پىلاتۇسنىڭ ئالدىغا كىرىپ، ئۇنىڭدىن ئەيسانىڭ جەسىتىنى بېرىشنى تەلەپ قىلدى.  
\v 44 پىلاتۇس ئەيسانىڭ ئاللىقاچان ئۆلگەنلىكىگە ھەيران بولدى؛ ئۇ يۈزبېشىنى چاقىرىپ، ئۇنىڭدىن ئەيسانىڭ ئۆلگىنىگە خېلى ۋاقىت بولدىمۇ، دەپ سورىدى.  
\v 45 يۈز بېشىدىن ئەھۋالنى ئۇققاندىن كېيىن، يۈسۈپكە جەسەتنى بەردى.  
\v 46 يۈسۈپ ئېسىل كاناپ رەخت سېتىۋېلىپ، جەسەتنى \add كرېستتىن\add* چۈشۈرۈپ كاناپ رەختتە كېپەنلىدى ۋە ئۇنى قىيادا ئويۇلغان بىر قەبرىگە قويدى؛ ئاندىن قەبرىنىڭ ئاغزىغا بىر تاشنى دومىلىتىپ قويدى.\x + \xo 15:46 \xt مات. 12‏:40؛ 26‏:12؛ 27‏:60؛ لۇقا 23‏:53. \x*   
\m
\v 47 ۋە ماگداللىق مەريەم بىلەن يوسەنىڭ ئانىسى مەريەم ئۇنىڭ قويۇلغان يېرىنى كۆرۈۋالدى.   
\b  
\b  
\m  
\c 16
\s1 ئەيسا ئۆلۈمدىن تىرىلىدۇ  
\r مات. 28‏:1-8؛ لۇقا 24‏:1-12؛ يـۇھ. 20‏:1-10  
\m
\v 1 شابات كۈنى ئۆتۈشى بىلەنلا، ماگداللىق مەريەم، ياقۇپنىڭ ئانىسى مەريەم ۋە سالومىلار بېرىپ ئەيسانىڭ جەسىتىگە سۈرۈش ئۈچۈن خۇشپۇراقلىق بۇيۇملارنى سېتىۋالدى.\f □ \fr 16:1 \ft \+bd «شابات كۈنى ئۆتۈشى بىلەنلا»\+bd* ــ شابات كۈنى شەنبە كۈنى كەچتە كۈن پېتىشى بىلەن باشلىناتتى. \+bd «... ئەيسانىڭ جەسىتىگە سۈرۈش ئۈچۈن خۇشپۇراقلىق بۇيۇملارنى سېتىۋالدى»\+bd* ــ ياكى «ئەيسانىڭ جەسىتىگە سۈرۈش ئۈچۈن خۇشپۇراقلىق بۇيۇملارنى سېتىۋالغانىدى». بۇ ئىشقا قارىغاندا، ئاياللار ئۇنىڭ ئۆلۈمدىن تىرىلىدىغانلىقىنى ھېچ ئويلاپ باقمىغانىدى!\f*  \x + \xo 16:1 \xt مات. 28‏:1؛ لۇقا 24‏:1؛ يـۇھ. 20‏:1. \x*  
\v 2 ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى ئۇلار بەك بالدۇر، تاڭ سەھەردە ئورنىدىن تۇرۇپ، كۈن چىقىشى بىلەن قەبرىگە باردى.\f □ \fr 16:2 \ft \+bd «ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى»\+bd* ــ يەنى يەكشەنبە كۈنى.\f*  
\v 3 ئۇلار ئۆزئارا: «بىزگە قەبرىنىڭ ئاغزىدىكى تاشنى كىم دومىلىتىشىپ بېرەر؟» دېيىشتى.  
\v 4 لېكىن ئۇلار باشلىرىنى كۆتۈرۈپ قارىۋىدى، تاشنىڭ بىر يانغا دومىلىتىۋېتىلگىنىنى كۆردى ــ ئەسلىدە ئۇ تاش ناھايىتى يوغان ئىدى.  
\v 5 ئۇلار قەبرىگە كىرگەندە، ئوڭ تەرەپتە ئولتۇرغان، ئاق تون كىيگەن، ياش بىر ئادەمنى كۆردى، ۋە قاتتىق دەككە-دۈككىگە چۈشتى.\x + \xo 16:5 \xt مات. 28‏:2؛ يـۇھ. 20‏:12. \x*   
\m
\v 6 لېكىن ئۇ ئۇلارغا:  
\m ــ دەككە-دۈككىگە چۈشمەڭلار. سىلەر كرېستلەنگۈچى ناسارەتلىك ئەيسانى ئىزدەۋاتىسىلەر. ئۇ تىرىلدى، ئۇ بۇ يەردە ئەمەس. مانا ئۇلار ئۇنى قويغان جاي!\x + \xo 16:6 \xt مات. 28‏:5؛ لۇقا 24‏:5. \x*  
\v 7 لېكىن بېرىڭلار، ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىغا ۋە پېترۇسقا: «ئۇ گالىلىيەگە سىلەردىن ئاۋۋال بارىدىكەن؛ ئۇ سىلەرگە ئېيتقىنىدەك، سىلەر ئۇنى شۇ يەردە كۆرىدىكەنسىلەر» دەڭلار، ــ دېدى.\f □ \fr 16:7 \ft \+bd «..بېرىڭلار، ئۇنىڭ مۇخلىسلىرىغا ۋە پېترۇسقا: «ئۇ گالىلىيەگە سىلەردىن ئاۋۋال بارىدىكەن؛ ئۇ سىلەرگە ئېيتقىنىدەك، سىلەر ئۇنى شۇ يەردە كۆرىدىكەنسىلەر» دەڭلار»\+bd* ــ ماركۇس بىۋاسىتە دېمىگىنى بىلەن ھەممىمىز بۇ سۆزلىگۈچى «ياش ئادەم»نى پەرىشتە دەپ بىلىمىز (5-ئايەتنى كۆرۈڭ).\f*  \x + \xo 16:7 \xt مات. 26‏:32؛ 28‏:10؛ مار. 14‏:28؛ روس. 1‏:3؛ 13‏:31؛ 1كور. 15‏:5. \x*   
\m
\v 8 ئۇلار قەبرىدىن چىقىپلا بەدەر قاچتى. ئۇلارنى تىترەك بېسىپ ھوشىنى يوقىتاي دېگەنىدى؛ بەك قورقۇپ كەتكەچكە، ھېچكىمگە ھېچنېمىنى ئېيتمىدى.\f □ \fr 16:8 \ft \+bd «ھېچكىمگە ھېچنېمىنى ئېيتمىدى»\+bd* ــ مەنىسى، بەلكىم مۇخلىسلىرىدىن باشقا ھېچكىمگە ئېيتمىدى (مەسىلەن، «مات.» 8:28، 10نى كۆرۈڭ).\f*  \x + \xo 16:8 \xt مات. 28‏:8؛ لۇقا 24‏:9؛ يـۇھ. 20‏:18. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ماگداللىق مەريەمگە كۆرۈنۈشى  
\r مات. 28‏:9-10؛ يـۇھ. 20‏:11-18؛ لۇقا 24‏:13-35  
\m
\v 9 ئەيسا ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى تاڭ سەھەردە تىرىلگەندىن كېيىن، ئاۋۋال ماگداللىق مەريەمگە كۆرۈندى. ئۇ ئەسلىدە ئۇنىڭدىن يەتتە جىننى ھەيدىۋەتكەنىدى. \f □ \fr 16:9 \ft \+bd «ئەيسا ھەپتىنىڭ بىرىنچى كۈنى تاڭ سەھەردە تىرىلگەندىن كېيىن، ئاۋۋال ماگداللىق مەريەمگە كۆرۈندى. ئۇ ئەسلىدە ئۇنىڭدىن يەتتە جىننى ھەيدىۋەتكەنىدى...»\+bd* ــ 9-20-ئايەتلەر ئىككى قەدىمىي كۆچۈرمىدىن باشقا، ھەممە كۆچۈرمىلەردىن تېپىلىدۇ. بىز ئۇلارنىڭ «ماركۇس»نىڭ ھەقىقىي بىر قىسمى ئىكەنلىكىگە ھېچ گۇمانىمىز يوق؛ بىراق مۇشۇ يەردە سەھىپە چەكلىمىسىدىن تولۇق ئىسپات كەلتۈرەلمەيمىز. ئىنگلىزچە بىلىدىغان ئوقۇرمەنلەرنىڭ «دېن بۇرگون»نىڭ ««ماركۇس»نىڭ ئاخىرقى ئون ئىككى ئايەتلىرى» دېگەن كىتابىنى ئىنتېرنېتتىن تاپالايدىغانلىقىغا ئىشىنىمىز.\f*  \x + \xo 16:9 \xt لۇقا 8‏:2؛ يـۇھ. 20‏:14،16. \x*  
\v 10 مەريەم چىقىپ، ماتەم تۇتۇپ يىغلىشىپ تۇرغان، بۇرۇن ئۇنىڭ بىلەن بىللە بولغانلارغا خەۋەر بەردى.  
\v 11 ئۇنىڭ تىرىك ئىكەنلىكىنى ۋە مەريەمگە كۆرۈنگەنلىكىنى ئاڭلىغاندا، ئۇلار ئىشەنمىدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئىككى مۇخلىسىغا كۆرۈنۈشى  
\m
\v 12 بۇ ئىشلاردىن كېيىن، ئۇ ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى يېزىغا كېتىۋاتقان ئىككىيلەنگە باشقا سىياقتا كۆرۈندى. \x + \xo 16:12 \xt لۇقا 24‏:13. \x*  
\v 13 بۇلارمۇ قالغانلارنىڭ يېنىغا قايتىپ، ئۇلارغا خەۋەر قىلغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇلار بۇلارغىمۇ ئىشەنمىدى.   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئون بىر مۇخلىسىغا كۆرۈنۈشى  
\r مات. 28‏:16-20؛ لۇقا 24‏:36-49؛ يـۇھ. 20‏:19-23؛ روس. 1‏:6-8  
\m
\v 14 ئاندىن ئون بىرەيلەن داستىخاندا ئولتۇرۇپ غىزالىنىۋاتقاندا، ئۇ ئۇلارغا كۆرۈندى ۋە ئۇلارنىڭ ئېتىقادسىزلىقى ۋە تاش يۈرەكلىكى ئۈچۈن ئۇلارنى تەنبىھ بېرىپ ئەيىبلىدى؛ چۈنكى ئۇلار ئۆزىنىڭ تىرىلگىنىنى كۆرگەنلەرگە ئىشەنمىگەنىدى.\x + \xo 16:14 \xt لۇقا 24‏:36؛ يـۇھ. 20‏:19؛ 1كور. 15‏:5. \x*   
\m
\v 15 ئۇ ئۇلارغا مۇنداق دېدى:  
\m ــ پۈتكۈل جاھانغا بېرىپ، يارىتىلغۇچىلارنىڭ ھەربىرىگە خۇش خەۋەرنى جاكارلاڭلار. \x + \xo 16:15 \xt مات. 28‏:19؛ يـۇھ. 15‏:16. \x*  
\v 16 ئېتىقاد قىلىپ، چۆمۈلدۈرۈشنى قوبۇل قىلغانلار قۇتقۇزۇلىدۇ. ئېتىقاد قىلمىغانلار بولسا گۇناھقا بېكىتىلىدۇ.\x + \xo 16:16 \xt يـۇھ. 3‏:18؛ 12‏:48. \x*   
\m
\v 17 ئېتىقاد قىلغانلارنىڭ ئىزلىرىغا مۇشۇنداق مۆجىزىلىك ئالامەتلەر ئەگىشىپ ھەمراھ بولىدۇ: ــ ئۇلار مېنىڭ نامىم بىلەن جىنلارنى ھەيدىۋېتىدۇ؛ ئۇلار يېڭى تىللاردا سۆزلەيدۇ، \f □ \fr 16:17 \ft \+bd «يېڭى تىللار»\+bd* ــ دېمەك ئۆزى ئۆگەنمىگەن تىللار. «روس.» 4:2-11نى، «1كور.» 12-، 14-بابنى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئىزاھاتلارنى كۆرۈڭ.\f*  \x + \xo 16:17 \xt لۇقا 10‏:17؛ روس. 2‏:4؛ 5‏:16؛ 8‏:7؛ 10‏:46؛ 16‏:18؛ 19‏:6،12. \x*  
\v 18 ئۇلار يىلانلارنى قوللىرىدا تۇتىدۇ، ھەرقانداق زەھەرلىك نەرسىنى ئىچسىمۇ، ئۇلارغا زەرەر يەتكۈزمەيدۇ؛ قوللىرىنى بىمارلارغا تەگكۈزۈپ قويسا، كېسەللىرى ساقىيىپ كېتىدۇ.\f □ \fr 16:18 \ft \+bd «ئۇلار يىلانلارنى قوللىرىدا تۇتىدۇ...»\+bd* ــ مەسىلەن، «روس.» 3:28-6نى كۆرۈڭ. \+bd «ئېتىقاد قىلغانلارنىڭ ئىزلىرىغا مۇشۇنداق مۆجىزىلىك ئالامەتلەر ئەگىشىپ ھەمراھ بولىدۇ... ... قوللىرىنى بىمارلارغا تەگكۈزۈپ قويسا، كېسەللىرى ساقىيىپ كېتىدۇ»\+bd* ــ ئېنىقكى، ئېتىقاد قىلغۇچىلار ئۈچۈن «مۆجىزىلىك ئالامەتلەر» مەسىھكە ئىمان-ئىشەنچ كەلتۈرگەندىن \+bd كېيىنلا\+bd* كېلىدۇ («مۇشۇنداق مۆجىزىلىك ئالامەتلەر \+bd ئەگىشىپ\+bd* ھەمراھ بولىدۇ» (17-ئايەت)). «ئالامەتلەرنى كۆرسەم، \+bd ئاندىن\+bd* ئىشىنىمەن» دېگۈچىلەر ھەردائىم كۆپ، ئەلۋەتتە.\f*  \x + \xo 16:18 \xt لۇقا 10‏:19؛ روس. 28‏:5، 8. \x*   
\b  
\m  
\s1 ئەيسانىڭ ئاسمانغا كۆتۈرۈلۈشى  
\r لۇقا 24‏:50-53؛ روس. 1‏:9-11  
\m
\v 19 شۇڭا رەب ئۇلارغا بۇ سۆزلەرنى قىلىپ بولغاندىن كېيىن، ئاسمانغا كۆتۈرۈلدى، خۇدانىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇردى. \f □ \fr 16:19 \ft \+bd «شۇڭا رەب ئۇلارغا بۇ سۆزلەرنى قىلىپ بولغاندىن كېيىن، ئاسمانغا كۆتۈرۈلدى، خۇدانىڭ ئوڭ يېنىدا ئولتۇردى»\+bd* ــ «شۇڭا» ــ رەب ۋەدە قىلغان «مۆجىزىلىك ئالامەتلەر» پەقەت مۇقەددەس روھ ئارقىلىق بولاتتى؛ ئۇ ئەرشكە كۆتۈرۈلمىگەن بولسا، مۇقەددەس روھ كېلەلمەيتتى. \+bd شۇڭا\+bd* (ئۆز سۆز-كالامىنى ئىسشپاتلايدىغان مۆجىزىلىك ئالامەتلەرنى مۇمكىن قىلىش ئۈچۈن) ئۇ ئەرشكە كۆتۈرۈلمىسە بولمايتتى.\f*  \x + \xo 16:19 \xt لۇقا 24‏:50،51؛ روس. 1‏:9. \x*  
\v 20 مۇخلىسلار چىقىپ، ھەر يەرگە بېرىپ خۇش خەۋەرنى جاكارلاپ يۈردى. رەب ئۇلار بىلەن تەڭ ئىشلەپ، سۆز-كالامىغا ھەمراھ بولۇپ ئەگەشكەن مۆجىزىلىك ئالامەتلەر بىلەن ئۇنىڭغا ئىسپات بەردى.\f □ \fr 16:20 \ft \+bd «رەب ئۇلار بىلەن تەڭ ئىشلەپ...»\+bd* ــ بەزى كونا كۆچۈرمىلەردە «رەب ئەيسا ئۇلار بىلەن تەڭ ئىشلەپ...» دېيىلىدۇ.\f*  \x + \xo 16:20 \xt روس. 1‏:2؛ 14‏:3؛ 1تىم. 3‏:16؛ ئىبر. 2‏:4. \x*