\id GAL \ide UTF8 \h GALATHIYYA \toc1 Gwo jin ’Kwar ma Buulus gom ’Kwani gi Paŋ GALATHIYYA mo \toc2 GALATHIYYA \mt1 Gwo jin ’Kwar ma Buulus gom ’Kwani gi Paŋ GALATHIYYA mo \c 1 \s1 Monthe Me’d mo \p \v 1 ABuulus jin ta a’di jin karu ki she/ mo – yisa ’peni ’kwani mo walla ki wathiŋ kamu/ mo, hili ka Yesus Ḵrisṯẖos mo dhali Arumgimis jin ta’da Baba mo, a’di jin ’de’kki a’di mo ’peni mowu mo be – \v 2 dhali arisa waḵ pemi ’baar mo, uni kun nyaḵki ’ko ki aha/ mo. \p Eya risa ḵaniisa gi Paŋ Galathiyya mo be. \p \v 3 A’the e um mo dhali moŋḵu’th is ’peni Arumgimis jin ta’da Baba mo dhali Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos bana mo be, \v 4 a’di jin c̱iki is piti mo gom miinthus bana mo mmo’cuḵ ana mo ’peni she/ yil jin ta jin thus yan mo isi ki bwa ma Arumgimis bana mo dhali a’di jin ta Com mo. \v 5 E a’di mo tani imina monyca icil mo gom mo jin minu ’ko ki sule/ mo dhali ki sule/ ya ye ’ba/ mo be. Amen. \s1 Gwom ’Borgaŋ Kamu/ Yisa Di’da \p \v 6 Aha/ merkina mo ki um ki jahanne/ kan aḵki a’di e mo a’di jin yuḵki um mo eya ’the ma Ḵrisṯẖos mo dhali ṯu’k mo e gwom ’borgaŋ kamu/ mo – \v 7 yisa e gwom ’borga/ jin ta jiŋ kamuwa, hili haali/ kun tiya ’kokin mo kun ṯo’cki um bwa mo dhali kun ona bwa ki aḵ gwom ’borga/ ma Ḵrisṯẖos e mo be. \v 8 Hili isi kani waḵki/ aman walla aman’doyu gwo ’peni momis mo mini ’taki c̱i um gwom ’borgaŋ kamu/ ki c̱a’ckon mo ki a’di jin c̱ikina aman e um mo tani dhalki a’di jeenu mo. \v 9 Me’d gwo jin okina aman iṯwa/a/ mo wakan shwane/ mo tani aha/ ona gwo doḵ/e mo ki: Waḵki/ a’din ’deŋ kamu/ c̱i um gwom ’borga/ ki c̱a’ckon mo ki a’di jin bu’thkina um mo tani dhalki a’di jeenu mo ma. \p \v 10 A/aha/ shwane/ simmkina ’the gi ’kwani eya, walla ’the ma Arumgimis mo? Walla aha/ palkina mii mo mmo’bor ’kwani bwa mowa? Waḵki/ aha/ dina mo naskina/ mo mmo’bor ’kwani bwa mo tani aha/ mina ’taki diki ta c̱iŋkina/ ma Ḵrisṯẖos mo be. \s1 Mo jin Warkin ma Buulus ki A’di jin Karu ki She/ mo \p \v 11 Haali/ aha/ mina ’taki dhal um imish mo moyi, iwaḵ mo, ki gwom ’borga/ a’di jin c̱inu ki aha/ mo tani diki ta gwo ’peni isi gwo gi wathi/ en’thi/ mo. \v 12 Haali/ aha/ dinaki bu’th a’di ’peni wathi/ en’thiŋ kamu/ mo, walla si’da/ aha/ dinuki ṯor a’di mo, hili a’di p̱u’dki’d mo ki gwo jin ’ceen ma Yesus Ḵrisṯẖos mo be. \v 13 Haali/ um ciḵki gwo mo gom mondiki/em pem jin ta jin dhamo/ jin ta ji gi mii gi ’Kwani Yahuuda/ mo, a’di iṯo’ckika/ ḵaniisa ma Arumgimis bwa mo ki mombujur mo dhali pal mii mo mmo’ce’d a’di sho’k mo be. \v 14 Dhali aha/ bolkina uni e mo ki miiŋ ’Kwani Yahuuda/ mo, mmo’ce’d uni ka ris ap̱o/ mo uni gun ta ku gi yil pem gana/ mo e bwaman ’kwanim pem mo haali/ aha/ shwakina nyor ki thiṯẖ mo gom gwon dhamo/ gun luḵu ’peni ’kwani gwanyjaḵam pem mo be. \v 15 Hili ki a’di jin karki aha/ ki she/ mo nṯwa/a/ ki aha/ dinuki dho’th mo dhali yuḵ aha/ mo goma ’them piti mo tani, \v 16 a’di ’borkina bwa mo mmoṯor Ya/m piti eya tente/ e aha/ mo. Ki mii gi wakan mo tani ki aha/ mina c̱i gwo gom a’di e bwaman ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo. Ki a’di wakan mo tani aha/ dinaki ṯora ṯor ki a’diŋ kamu/ jin ta buŋgwar is mo walla abas mo, \v 17 walla aha/ si’da/ dinaki ya ka gagamis e Pa Urushaliim mo e uni gwansan kun ’kokunu mo mmodhu ki she/ mo nṯwa/a/ ki aha/ mo, hili aha/ yakina mo e Bampa/ gi Pa Arabiyya mo be dhali doḵ/e aha/ doḵkina ka nyaŋ’ko’d mo e Pan Dimashk mo be. \p \v 18 Dhali yan’ko’d ’ko’di yili kwara mo tani aha/ yakina ka gagamis e Pa Urushaliim mo mmobuṯa Sap̱a mo dhali nyaḵ c̱a’b ki a’di ka cim ma ḵarpa’c mo be. \v 19 Hili aha/ dinaki p̱ar unin tiya e kun dhunu ki she/ mo isi ciki/ jasa Yakuub jin ta’da kam gi Tap̱a mo be. \v 20 (Dhali gwo jin ’kwarkika/ e um mo tani ibwambor ma Arumgimis mo aha/ dinaki ta aṯor mo be.) \v 21 Dhali yan’ko’d aha/ yakina e Bampa/ gi Pan Suriyya mo dhali Paŋ Kilikiyya mo be. \v 22 Dhali aha/ ’konu mo mmomol mo naskinayi ki jis/e ma risa ḵaniisa ma Ḵrisṯẖos e Bampa/ Yahuudiyya mo be. \v 23 Uni ciḵki jasi gwo jin onu mo ki: A’di jin ṯo’cki ana bwa mo ’thissa/ a’di di’d shwane/ mmoc̱i gwo gi moŋgam gwo is mo, a’di jin palkina a’di mmo’ce’d sho’k mo be. \v 24 Dhali uni karkina Arumgimis ki ca mo gom aha/ mo be. \c 2 \s1 ABuulus A’di Bu’thkunu mo ki Unin Tiya kun Dhunu ki She/ mo \p \v 1 Dhali yan’ko’d ’ko’di yili ’kume’d i’ce’dka doŋon mo tani aha/ yakina ka gagamis mo doḵ/e e Pa Urushaliim mo nyaḵka Barnaaba mo mmosusa Tiithus nyaḵki aha/ mo be. \v 2 Aha/ yakina mo ki gwo jin ’ceenu mo, dhali aha/ karkina a’di ibwambori uni mo (hili ki kup̱ mo e bwambori uni gwansan kun dhunu ki uni gun tana shu/um bway mo) gom gwom ’borga/ mo a’di jin c̱ika/ mo e bwaman ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo, isi ciki/ ki aha/ mina ’taki gus mo walla ki aha/ guskina ’te/ ki p̱e’th mo. \v 3 Hili isi kani aTiithus a’di jin nyaḵki ya ki aha/ mo, a’di yisa ṯucu mo mmo’ciṯẖa/ munyjal yis piti mo, ba a’di ta Wathiŋ Griḵi mo be. \v 4 Hili haali/ gom iwaḵ kun ta thus mo kun susu mo ibwaman mo ki kup̱ mo tani uni kun hurki bwaman mo mmo’kar mom bam jin ’kona am ki ’kus e mo, a’di jin takina aman eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo, ki uni mini ’taki sus am e mo jin deḵuwa deḵ mo be. \v 5 E uni mo tani aman ’konaki dhas is bam bway mo isi kan gom ari mo mo, ki gwoŋ gana/ gi gwom ’borga/ minu dhu mo gom um mo be. \v 6 Dhali ’peni uni gwansan si’da/ kun onu ki uni tana shu/um bway mo gom toŋ kamu/ mo (A’di jin tana uni mo tani midi diki mii toŋ kamu/ gom aha/ mo. Arumgimis diki ṯor mii ma gwar ’de/ mo). Uni gwansan, aha/ ona gwo mo, e uni kun onu ki uni tana shu/um bway mo tani mini ’koki mar toŋ kamu/ is gom aha/ mo be. \v 7 Hili ki gwony c̱a’ckon mo, ki uni p̱arki mii e mo ki aha/ karkunu mo mmoc̱i gwom ’borga/ ki ’kwani kun ’kon ka munyjal yisi e mo me’d jin karkunu aBuṯerus mo mmota amanc̱i gwom ’borga/ gom uni gun ’ciṯẖuwa munyjal yis mo be. \v 8 (Haali/ a’di jin miiki’da ṯu’c mo ka Buṯerus mo gom gwo gi hashu mo e uni gun ’ciṯẖuwa munyjal yis mo tani miiki’da ṯu’c mo e aha/ si’da/ mo gom ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo.) \v 9 Dhali ki uni nyiṯẖkina ’the jin c̱ikunu aha/ mo tani aYakuub dhala Sap̱a dhala Yohaan uni gun onu ki uni tana atiŋkiliŋ mo tani c̱iki aha/ bway mo dhala Barnaaba mo abim poros gi mmonyaḵ to mii mo, ki aman mina ’taki ii mo e ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo, dhali uni e ’kwani kun ’ciṯẖuwa munyjal yis mo be. \v 10 Jasi uni ona bwayi ki aman mina ka uni gun hatha’ko’d e mo, a’di jin ta to yan gana/ jin gananka/ ’ba/ mo ka daran du mo mmomii mo be. \s1 ABuulus Ḵucurki’da Buṯerus mo e Pa Anthaakiya mo \p \v 11 Hili ka Sap̱a p̱u’dki’d mo e Pa Anthaakiya mo tani aha/ ceshkina a’di mo ka ḵarambuye/ mo ki jis/em piti mo haali/ a’di doshki’d mo mmowaḵkunu a’di mo be. \v 12 Haali/ nṯwa/a/ mo, ki ’kwanin tiya p̱u’dkin mo ’pena Yakuub mo tani a’di nyaḵki to shwa ki ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo. Hili ki uni p̱u’dkin mo tani a’di guki is piti ka nyaŋ’ko’d mo dhali ḵwa/ is piti bwa mo mmoḵo/kina a’di ’kwani kun ’ciṯẖuwa munyjal yis mo be. \v 13 Dhali nyaḵki a’di mo tani ’Kwani Yahuudan tiya kun boc̱kin mo tani nyaḵki mii yan mii mo ki mii washila/ mo. Wakan ka Barnaaba si’da/ a’di ḵalkunu shoki mis ki miim buni jin miikina uni ki washila/ mo be. \v 14 Hili ki aha/ mishkina ki uni ’konuki dosh ka ji sho’k mo gom gwoŋ gana/ gi gwom ’borga/ yan mo tani aha/ okina Sap̱a ibwambori uni ’baar mo ki: Waḵki/ /e ba ta ji Yahuuda/ mo tani dhali diki mii me’d wathi/ jin diki ta Wathi/ Yahuuda/ mo tani dhali diki mii me’d Wathi/ Yahuuda/ mo tani /e mini mish ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ dhu me’d ’Kwani Yahuuda/ kata mo? \s1 ’Kwani Yahuuda/ Nyaḵan ki ’Kwani kun ’Koki Ta ’Kwani Yahuuda/ mo kun Woṯẖu/ ki Moŋgam Gwo Is mo \m \v 15 Ana ki is bana ana kun tana ’Kwani Yahuuda/ ka dho’th mo dhali yisa ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ kun ta imanmii miinthus mo, \v 16 dhali ana gun misha mo mo ki wathi/ dinuki kar ki mo ma ḵar/e ki mii gi gwoŋḵan jin c̱inu mo, hili ki moŋgam gwo is eya Yesus Ḵrisṯẖos mo, isi kani ana gamkina gwo is eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo. Ki mii gi wakan mo mmodhuwa dhu ki mo ma ḵar/e mo ki moŋgam gwo is eya Ḵrisṯẖos mo dhali yisa ki mii gi gwoŋḵan jin c̱inu mo haali/ ki mii gi gwoŋḵan jin c̱inu mo tani jan ṯal ’deŋ kamu/ yisa di’da jin minu kar ki mo ma ḵar/e mo be. \v 17 Hili waḵki/ miim bana jin pala ana ki ana minu dhu ki mo ma ḵar/e eya Ḵrisṯẖos mo tani ana ki is bana minu gam mo ki ana tana imanmii miinthus mo a/aḴrisṯẖos a’di karu mo mmomii miinthusa? Dhalku/ ki ṯosh kan mo. \v 18 Hili waḵki/ aha/ ki nyaŋ to gwansan is doḵ/e mo, uni gun ’tuḵka/ mo tani yan’ko’d aha/ nyo/a is pem mo ka mandhaŋ gwo mo be. \v 19 Haali/ ki gwoŋḵan jin c̱inu mo tani aha/ wuna mo e gwoŋḵan jin c̱inu mo ki aha/ mina di mo goma Arumgimis mo be. \v 20 Aha/ nyaḵkunu ’kosh ki cwany’ciṯẖan dhul nyaḵka Ḵrisṯẖos mo. Dhali a’di yisa ta aha/ jin dina ki eya, hili aḴrisṯẖos a’di jin diki’d ki e e aha/ mo. Dhali mondiki/e jin dika/ ki e e buŋgwar is mo shwane/ tani aha/ dina ki e ki moŋgam gwo is mo e Ya/ ma Arumgimis mo, a’di jin enki aha/ mo dhali c̱i is piti mo gom aha/ mo be. \v 21 Aha/ dinaki p̱uuwa ’the ma Arumgimis mo. Haali/ waḵki/ mo jin dhunuwa dhu ka ḵar/e diki’d mo e gwoŋḵan jin c̱inu mo tani, kan, Ḵrisṯẖos wuki’d mo ki dar gi ’kup̱ miiŋ gana/ mo be. \c 3 \s1 Gwoŋḵan jin C̱inu mo walla Gwo jin Gamu Is mo \p \v 1 Ayy um ’Kwani gi Paŋ Galathiyya kun ta p̱us mo. Um gun ṯorkunuwa Yesus Ḵrisṯẖos eya tente/ mo ibwambori jis/em bum mo a’di jin ’koshkunu ki cwany’ciṯẖan dhul mo tani aja iceshki um ki en dhathu/ mo? \v 2 Dhalki aha/ doṯa um jasi gwo gom gway yansan mo. A/ki um bu’thki Shi/in ki mii gi gwoŋḵan jin c̱inu mowa? Walla ki gwo jin ciḵkina um ki moŋgam gwo is mo? \v 3 Ayy, um ’kona isi p̱usi mana? Mmoṯelkina um mii ’pen mo ki Shi/in mo, a/dhali um shwane/ daḵki ’kup̱ mo ki buŋgwar is mowa? \v 4 A/ki gwo gi wana um kani bwa imiikina um aris to ki p̱e’th mo kana? – ba a’di ’te/ wari ka jiŋ gana/ ita jim p̱e’th mo. \v 5 Dhali a’di si’da/ jin thip̱ki’da thip̱ ki Shi/in e um mo dhali mii miimer e bwam um mo tani a/a’di ki mii a’di ki gwoŋḵan jin c̱inu mo walla ki gwo jin ciḵu ki moŋgam gwo is mo? \p \v 6 Wakan a/Ibrahiim gamki’da Arumgimis gwo is mo, dhali a’di karkunu mo gom a’di ki mo ma ḵar/e mo. \v 7 Wakan um mini hil mii i e ki a’di ta mii gi ’kwani gi moŋgam gwo is mo kun ta iya/ ma Ibrahiim mo be. \v 8 Dhali Gwo ma Arumgimis kun ’kwarkunu mo, mmonyiṯẖkina a’di nṯwa/a/ mo ka Arumgimis midi dhu ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ ki mo ma ḵar/e ki moŋgam gwo is mo tani a’di c̱iki gwo ki gwom ’borga/ nṯwa/a/ ka Ibrahiim mo mmo/o gwo mo ki: E /e mo tani aris kal gi ’kwaniny’ceshi ’baar mo tani minu ’bor mii mo be. \v 9 Wakan mo, ’kwani gwansan kun ta ku gi gami gwo is mo tani uni ’boru mii mo nyaḵka Ibrahiim mo a’di jin ta’d gi moŋgam gwo is mo be. \p \v 10 Haali/ aris uni ’baar mo kun ’ko ’ko’d e mii gi gwoŋḵan jin c̱inu mo tani uni ’kon e bwaŋ’kwariny monyjee mo. Haali/ a’di ’kwarkunu mo ki: Monyjee midi di mo goma ris ’kwani ’baar ka ’deṯe/ ’deṯe/ mo, uni gun ’koki ’ko ’ko’d eya ris to ’baar mo kun ’kwarkunu mo e gwoŋḵan jin c̱inu mo dhali mii uni mo be. \v 11 Dhali a’di di’d eya tente/ be ki wathi/ en’thiŋ kamu/ yisa di’da jin minu kar ki mo ma ḵar/e mo ibwambor ma Arumgimis ki gwoŋḵan jin c̱inu mo. Haali/ a’di ’kwarkunu mo ki: A’di jin karu ki mo ma ḵar/e ki moŋgam gwo is mo tani a’di midi di ki e mo be. \v 12 Hili gwoŋḵan jin c̱inu mo tani diki di ap̱o/ mo jin gamu gwo is mo, haali/ gwo ’kwarkunu mo ki: A’di jin mii uni mo tani a’di midi di ’ko’di uni mo be. \v 13 AḴrisṯẖos a’di wanki ana ’ba/ mo ’peni monyjee gi gwoŋḵan jin c̱inu mo mmowarkina a’di ki monyjee gom ana mo – haali/ a’di ’kwarkunu mo ki: Monyjee midi di goma ris ’kwani ’baar ka ’deṯe/ ’deṯe/ mo, uni kun shirki is buni ap̱o/ cwa mo – \v 14 Ki eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo tani mo jin ’boruwa Ibrahiim mii mo midi ’taki p̱u’du/ ap̱o/ ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo ki ana mina ’taki bu’th gwo jin onu is mo gom Shi/in e moŋgam gwo is mo be. \s1 Gwoŋḵan jin C̱inu mo dhali Gwo jin Onu Is mo \p \v 15 Aha/ mina c̱i um mii gi wathi/ en’thi/ gom she/mm mii mo, iwaḵ mo. Wathiŋ kamu/ yisa di’da jin midi p̱uu gwo gom mal gi wathi/ mo walla mar gwom piti is mo ’ko’di a’di ṯekunu shoka ’cesh mo. \v 16 Dhali gwo kun okunu is mo dhukunu mo goma Ibrahiim mo dhali gom emen piti mo. A’di diki o gwo mo ki: Dhali e emen piti mo, mmo/o gwo goma ris mo. Hili mmo/o gwo mo gom a’din ’de/ mo ki: Dhali gom emen pini mo, a’di jin ta’da Ḵrisṯẖos mo be. \v 17 A’di ta ’pemen gwo jin oka/ mo. Ki gwoŋḵan jin c̱inu mo jin p̱u’dki’d ki yil kun ’koni iss\f + \fr 3:17 \ft urbumiyya wa ṯalaṯiin\f* ’kwanimpa i/iss ’de/ i’ce’dki iss ’de/ i’ce’dka ’kume’da p̱o/ mo ŋ’ko’d mo tani a’di diki kar gwo mmop̱uu mo, gwo jin gamu me’d mo ’thissa/, a’di jin ṯen ma Arumgimis shoka ’cesh mo. Wakan ki gwo jin onu is mo minu kar ki jim p̱uu mo be. \v 18 Haali/ waḵki/ mal ta ji gi gwoŋḵan jin c̱inu mo tani a’di yisa di mo ’ko’di gwo jin onu is mo, hili Arumgimis ki c̱i a’di ka Ibrahiim ki gwo jin onu is mo be. \p \v 19 Kata c̱inu gwoŋḵan jin c̱inuye? A’di karkunuwa p̱o/ mo gom gwon dhaŋ mo ntagi emen midi ’taki p̱u’du/ mo e a’di jin okunu gwo is mo. Dhali a’di karkunu ’pen ka pije/ mo ki iman’doyu gwo mo ki a’di jin doshki’di bwaman mo mmowoṯẖa/ woṯẖ mo. \v 20 Dhali a’di jin doshki’d e bwaman mo mmowoṯẖa/ woṯẖ mo tani a’di diki ta ’pemen mmodi jasi ’de/ mo. Hili Arumgimis a’di ṯal ’de/ mo be. \s1 ’Kup̱ Gwoŋ Gana/ gom Gwoŋḵan jin C̱inu mo \p \v 21 A/dhali gwoŋḵan jin c̱inu mo a’di di’da p̱o/ gwo jin on ma Arumgimis is mowa? Dhalku/ ki ṯosh kan mo. Haali/ waḵki/ gwoŋḵan jin c̱inu mo minu ’taki c̱i mo mmokar mo jin ’konu ki e mo tani yan’ko’d mo ma ḵar/e midi ’taki di mo ka jiŋ ganayi ki gwoŋḵan jin c̱inu mo be. \v 22 Hili Gwo jin ’kwarkunu mo tani tulki’da ris to ’baar mo ’twa/ mo e miinthus mo, ki gwo jin onu is mo e moŋgam gwo is eya Yesus Ḵrisṯẖos mo tani minu ’taki c̱iki uni gwansan kun gami gwo is mo be. \p \v 23 Dhali nṯwa/a/ ki moŋgam gwo is diki p̱u’d mo tani ana ’kokunu mo mmohem mo e bwaŋ’kwariny gwoŋḵan jin c̱inu mo, mmodhukunu ana e bwaŋ’kwariny mo jin ’tashuwa ’tash ’twa/ mo ntagi moŋgam gwo is minu ṯor eya tente/ mo be. \v 24 Wakan gwoŋḵan jin c̱inu mo tani a’di ta’da mansus bana mo ntaga Ḵrisṯẖos p̱u’dki’d mo, ki ana minu dhu ki mo ma ḵar/e ki moŋgam gwo is mo be. \v 25 Hili shwane/ moŋgam gwo is a’di p̱u’dki’d mo, i/ana doḵ/e yisa i’kona mmo’ko mo e bwaŋ’kwariny a’di jin suski’da sus mo \v 26 haali/ eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo tani umi ’baar mo ta iya/ ma Arumgimis mo ki moŋgam gwo is mo be. \v 27 Haali/ aris umi ’baar mo kun miikunu ki yi’de/ mo eya Ḵrisṯẖos mo tani hi’thkina Ḵrisṯẖos i’ba/ mo be. \v 28 Wakan walla Wathi/ Yahuuda/ yisa di’da walla Wathiŋ Griḵi mo, walla wathi/ jin ta c̱iŋkina/ jin yolu mo yisa di’da walla moŋ’ko ki ’kus mo, walla kun tana gwaṯẖ yisa di’da walla iyima ’bomi mo. Haali/ umi ’baar mo ṯal ’de/ mo eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo be. \v 29 Dhali waḵki/ um ta ku ma Ḵrisṯẖos mo tani um ta emen ma Ibrahiim mo, mmota gi mal isi ki gwo jin onu is mo be. \c 4 \p \v 1 Gwo jin oka/ mo gom mal mo a’dihe/ be. Me’d jin tana a’di a’ci mo tani a’di jin midi ḵal mal mo diki bol mii jin tanu c̱iŋkina/ e ki ’bor mo, ba a’di ita a’di jin cila mali ’baar mo. \v 2 Hili a’di diki’d mo e bwaŋ’kwariny imanhil a’di jin aṯẖa she/ mo dhali imandhu tom piti mo ntaga tee jin karkina com a’di mo be. \v 3 Wakan gom ana mo. Ki ana takina uc̱i mo tani ana takina c̱iŋkina/ gi gwo ma bwa nyara/ gom gwoŋḵan gi mony’cesh yan mo. \v 4 Hili ka tee p̱u’dki’d mo mmothimkunu a’di mo tani Arumgimis hashki Ya/m piti mo, a’di jin dhodhu ’pena ’bom mo dhali a’di jin dho’thkunu mo e bwaŋ’kwariny gwoŋḵan jin c̱inu mo be, mmowan uni gwansan ’ba/ mo, uni kun ’kokin mo e bwaŋ’kwariny gwoŋḵan jin c̱inu mo, \v 5 wakan ki ana mina bu’th mo jin thip̱uwa thip̱ me’d iya/ mo be. \v 6 Dhali haali/ um ta iya/ mo tani Arumgimis hashki Shi/in gi Ya/m piti eya dum bana mo mmocuu gwo mo ki: Abba. Ababa. \v 7 Wakan eya Arumgimis mo tani um yisa ’koni mmo’ko mo mmota c̱iŋkina/ mo, hili um ta iya/ mo, dhali waḵki/ um ta iya/ mo tani um ta gi mal mo be. \s1 ABuulus Dina Isi Gwo Ibwa mo gom Uni kun Gami Gwo Is mo \p \v 8 Kadhamo/ ki um ’koki mish Arumgimis mo tani um ’kokin mo ki mondeḵ is mo e moŋ’ko gi uni gun ’koki ta gi buyempa ma rum kun luŋu mo. \v 9 Hili shwane/ mmop̱u’dkina um mo mmomisha Arumgimis mo tani, walla ki mii jin dhalu e i is mo ki um mishu ka Arumgimis mo tani um mini mish doḵ ka nyaŋ’ko’d kata mo e gwo ma bwa nyara/ gom gwoŋḵan gi mony’cesh gwansan kun ’ka’da is ki ’ka’d mo dhali kun hatha’ko’d ki ha’th kan mo? Um ona bwa mmota c̱iŋkinam buni mo doḵ/eya? \v 10 Um ’kon mmodhuwa tee mo dhala ppe mo dhali yir jin aḵka’da aḵ mo dhali yil mo be. \v 11 Aha/ ḵo/ka is mo ki aha/ miikina ṯu’c ap̱o/ um ki p̱e’th mo. \p \v 12 Iwaḵa, aha/ yuḵa um mo, wayi e ki aha/ mo ma haali/ aha/ si’da/ wana e ki um mo. Um ’koki ṯẖuthaa/ mii mo be. \v 13 Haali/ um mishkin mo ki mo jin ’ba’thka/ mo e buŋgwar is pem mo tani a’di c̱ikika/ um gwo gom gwom ’borga/ yani ṯwa/a/ mo be. \v 14 Dhali ba mondim pem yin a’di ta mompal gom um mo tani um yisa ushi aha/ mo walla waḵ aha/ mo, hili um bu’thki aha/ mo me’da man’doyu gwo ma Arumgimis mo dhali me’da Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo be. \v 15 Mane monṯem bum jin surki’d ki um mo be ’te/? Haali/ aha/ tana man/o gwo gom um mo ki um mini ’taki buḵ aha/ em bum ka pije/ mo dhali c̱iyu/ uni ki aha/ mo waḵki/ a’di mishu mii mo be. \v 16 A/ki aha/ wara ka manta ’kup̱ gi um mmoṯorka/ um gwoŋ gana/ mo? \v 17 Uni ta malgin ki malgin gom um mo, dhali hili yisa gom ’kup̱ miiŋ gana/ mo. Uni ona bwa mmomu’th um ’twa/ mo ’peni aha/ mo ki um mini ’taki ta malgin gom uni mo be. \v 18 Haali/ gom ’kup̱ miim ’borga/ mo tani a’di ’boro’d mmoc̱i gwo maŋ ki shem ’boro’d mo isa yempa/ mo dhali yisa ki aha/ dikina nyaḵki um mo ’te/. \v 19 Ushi uc̱im pema, aha/ shwana bwan dho’th mo doḵ/e ntaga Ḵrisṯẖos minu uḵ mo e um mo be. \v 20 Aha/ ona bwayi mmo’taki di nyaḵki um mo ishunsan dhali aḵ ’twam pem e jin ṯorka/ gwo mo haali/ aha/ duŋkurkunuwa du is mo gom um mo be. \s1 Gwo jin Be’dkunu ka P̱ar mo goma Haagar mo dhala Saarah mo be \p \v 21 Ṯori aha/ gwo mo ma, um gun ona bwa mmo’ko mo e bwaŋ’kwariny gwoŋḵan jin c̱inu mo. A/’kona um ki ciḵ gwoŋḵan jin c̱inu mowa? \v 22 Haali/ me’d gwo jin ’kwarkunu mo ka: Ibrahiim ta gi iya/i su/ mo, jan ’de/ ta ji gi c̱iŋkina/ mo dhali jan ’de/ ta ji ma ’bom jin di’d ki ’kus mo be. \v 23 Hili ya/ ma ’bom jin ta c̱iŋkina/ mo tani a’di dho’thkunu mo me’d isi gwo gom buŋgwar is mo dhali ya/ ’pena ’bom jin di ki ’kus mo tani a’di e gwo jin onu is mo be. \v 24 Dhali a’di yansan ibe’dki gwo gi ’pemena kamu/ mo. Ki up̱ su/ gwansan ita gwo gun gamu me’d mo. Jan ’de/ ’peni Wosh Sinaa/ mo mmodho’th uc̱i gom miiny c̱iŋkina/ mo. Ayim jin ta’da Haagar mo be. \v 25 Dhala Haagar a’di ta Wosh Sinaa/ e Pa Arabiyya mo. Ayim a’di nyaḵka’d ki Pa Urushaliim jin di’d shwane/ mo, haali/ a’di ta c̱iŋkina/ jin yolu nyaḵki uc̱i ma yim mo be. \v 26 Dhali hili Urushaliim jin di’di momis mo tani a’di di ki ’kus mo dhala yim a’di ta’da ata’dam bana mo be. \v 27 Haali/ me’d gwo jin ’kwarkunu mo ki: \q1 ’Kunyi bwa mo ma, ayy /en ’de/ yin jin tana burum mo jin diki dho’th mo. \q1 C̱eyi ’twa/ mo ma dhali cuuyi mo, /e jin dina bwa ma dho’th ki shwa mo. \q1 Haali/ ayim ma’du/ a’di ta’d gi uc̱i ki nyanye/ mo \q1 mmobola yim e, a’di jin ta’d ga kaṯẖ mo be. \m \v 28 Dhali ana iwaḵ mo, wana e ga Is/hak mo mmota uc̱i gi gwo jin onu is mo be. \v 29 Hili ki me’d c̱aan a’di jin dho’thkunu isi ki gwo gi buŋgwar is mo tani ṯo’cki a’di bwa mo a’di jin dho’thkunu mo isi ki gwo gi Shi/in mo. Dhali a’di wakan shwane/ mo be. \v 30 Hili Gwo ma Arumgimis kun ’kwarkunu mo o gwo kataye? O ki ura yim c̱iŋkina/ ka pije/ mo dhali ya/ ma yim mo haali/ ya/ ’pena yim jin ta c̱iŋkina/ jin yolu mo tani a’di midi diki gam mal mo nyaḵki ya/ ma ’bom jin di ki ’kus mo be. \v 31 Wakan iwaḵa, ana ’konaki ta uc̱i gi c̱iŋkina/ jin yolu mo, hili ana tana uc̱i ma ’bom jin di ki ’kus mo be. \c 5 \s1 Doshi ma ki Mo jin Ṯelu Sho’k mo e Mo jin ’Konu ki ’Kus mo \p \v 1 Haali/ gom mo jin ’konu ki ’kus mo tani aḴrisṯẖos a’di dhu ana ki ’kus mo. Gom gwo gi wakan mo tani doshi ma dhali ṯeli sho’k mo. Dhali dhalku/ ’ba/ ki mii ’ce’d mo doḵ/e mmonyaḵ dhaŋḵa’b ’ba/ bu’th ki mii jin tanu c̱iŋkina/ mo. \p \v 2 Aha/ jin tana Buulus ona gwo yan e um mo. Waḵki/ um bu’thki mo ma munyjal yis jin ’ciṯẖu/ mo tani aḴrisṯẖos midi mii diki mii ta gi shi/ miim ’boro’d gom um mo. \v 3 Aha/ baha gwo mo doḵ/e eya ris ’kwani ’baar ka ’deṯe/ ’deṯe/ mo uni gun bu’thki mo ma munyjal yis jin ’ciṯẖu/ mo ki a’di minu deḵ mo mmodhu gwoŋḵan jin c̱inu mo ka ’bimpil mo be. \v 4 Um kun minu dhu ki mo ma ḵar/e gi gwoŋḵan jin c̱inu mo tani um minu ’ciṯẖ ’twa/ ’pena Ḵrisṯẖos mo be. Um ṯa’kkin mo ’peni bway ma ’the mo be. \v 5 Haali/ ki Shi/in mo tani dhali ki moŋgam gwo is mo tani ana c̱orkina c̱or mo gom mo ma ’teŋ kap̱e/ gi mo ma ḵar/e mo be. \v 6 Haali/ eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo walla e mo ma munyjal yis jin ’ciṯẖu/ mo walla e mo ma munyjal yis jin ’konuki ’ciṯẖ mo tani a’di midi mii toŋ kamuwa? Hili moŋgam gwo is mmomiina a’di to mo ki mii gi mo/en mo be. \v 7 Um ’kokin mo mmoso ki ’bore/ mo. Kaja nonki um ’kup̱ mo ’peni moha gwoŋ gana/ e mo? \v 8 Mii yansan jin laluwa lal sho’k mo tani a’di diki di ’peni a’di jin yuḵki um mo. \v 9 Ara cumaṯa gwa’dga/ tani a’di seki’da gana’th jin ta’da gabul ka ’bimpil mo. \v 10 Aha/ wukina Tap̱a jwa i is mo ki um mini ’koki budha yisaŋa kamu/ mmodhal jim pem mo. Dhali a’di jin ṯo’c um bwa mo tani a’di midi mii bu’th gwon dwall jin minu mii tor ’twa/a ’cesh gom a’di mo, ma a’di yin jin tana a’di mo. \v 11 Hili waḵki/ aha/ iwaḵ mo, dina mmoc̱i gwo mo gom mo jin ’ciṯẖuwa munyjal yis mo tani atinta iṯo’ckunu aha/ bwa mo naskina/? E mii yan mo tani mo jin goluwa gol mo jin ta cwany’ciṯẖan dhul mo tani a’di joc̱kunu mo be. \v 12 Aha/ onayi ki uni gun ’kon mmoduŋkur um mii is mo mini uṯẖ is buniŋ gana/ ki ṯollo’k mo. \p \v 13 Haali/ um yuḵkunu mo mmo’ko ki ’kus mo iwaḵ mo. Dhali dhalku/ ki bu’th mom bum jin ’kona um ki ’kus mo mmota shi/ embula ’borga/ mo gom buŋgwar is mo. Hili e mo/en mo tani tayi imanmii to ka rem ’kup̱ mo ma. \v 14 Haali/ gwoŋḵan jin c̱inu ka ’dan’dap̱ mo tani a’di thimkunu mo e gwon ’de/ mo, jin o gwo mo ki: /E mini en amannyaḵ c̱a’b pini jin ’dish /e is mo me’d is piniŋ gana/ mo be. \v 15 Waḵki/ um ki shila shil ki she/ mo dhali losa los ka rem ’kup̱ mo tani hil ki ’bore/ ki um minu ’koki ’ce’d sho’k ka rem ’kup̱ mo be. \s1 Maman gi Shi/in mo dhali Mii jin Miinu ki Shuman Is mo \p \v 16 Hili aha/ ona gwo mo ki: Iiyi mo e Shi/in mo dhali dhalku/ ki ṯe bwa en’dap̱ kun o um ki buŋgwar is mo. \v 17 Haali/ bwa en’dap̱ kun onki buŋgwar is mo tani a’di miinu ap̱o/ Shi/in mo, dhali bwa jin o’dki Shi/in mo tani ap̱o/ buŋgwar is mo, haali/ uni gwansan ita gwo kun thanyi ’twa/ ka rem ’kup̱ mo mmonon um ’peni mii gun o um bwa moyi. \v 18 Hili waḵki/ um shuna Shi/in bway mo tani um yisa i’kokin mo e bwaŋ’kwariny gwoŋḵan jin c̱inu mo. \v 19 Dhali hili mii gi buŋgwar is mo tani uni ’kon eya tente/ ki ṯẖorony mo: mo jin miinu miinyc̱al mo, dhali mo jin ’dap̱uwa ’dap̱ e mo, dhali mii kun ’kanuwa ḵanthi/ mo, \v 20 dhali mo jin luŋu tomp̱inycon mo, dhali mii kun miinu mii ŋaari/ mo, dhali mii kun tanu ’kup̱ ki ’kup̱ mo, dhali mii kun biruwa bir mo, dhali mii kun tanuwa ṯacum bwa mo, dhali mii kun miinuwa nyor mo, dhali mii kun tanuwa ham ’kus ka ham ’kus mo, dhali mii kun ushu gwo gam me’d mo, dhali mii kun ’konu ka non she/ mo \v 21 dhali mii kun tanu dhap̱an mo dhali mii kun ’kosh ma suwa ’kosh mo, dhali mii kun waluwa wal e moŋ’kup̱a su mo, dhali mii gi wakansan mo. Aha/ ruma um ki gwo mo, me’d jin rumkika/ um iṯwa/a/ mo, ki uni gwansan kun miiki to gi wakansan mo tani mini ’koki gam mal gi Bampa/ ma Arumgimis mo. \v 22 Hili maman gi Shi/in a’di ta mo/en mo dhali moŋ’kuny bwa mo dhali mo ma ḵu’th is mo dhali mombwa jin ’kuc̱u ki ’kari’th mo dhali mii jin tanu ki bwaŋkush mo, dhali mombwam ’borga/ mo dhali mombwa kun tanu ku isiŋ gana/ mo, \v 23 dhali mombwa kun ’thup̱u e ki ’thup̱ mo dhali mombwa ma du jin ’timu/ mo. Ap̱o/ mii gi wakan mo tani gwoŋḵana kamu/ jin c̱inu mo yisa di’da. \v 24 Dhali uni gwansan kun ta ku ma Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo tani uni ’koshki buŋgwar is buni mo nyaḵki e kun dhuna uni ki ’thir ’thir mo dhali bwa en’dap̱ buni mo be. \p \v 25 Waḵki/ ana ’kona e Shi/in mo tani dhalki ana si’da/ iina e Shi/in mo. \v 26 Dhalki ana nona is bana mo ki c̱oṯ c̱oṯ mo walla rukunya rukuny ’kup̱ ka rem ’kup̱ mo walla ta dhap̱an ka rem ’kup̱ mo. \c 6 \s1 Ḵali To kun Diṯadiṯ I’ba/ ka Rem ’Kup̱ mo \p \v 1 Iwaḵa, waḵki/ wathiŋ kamu/ bulu ’twa/a ’cesh e gwon dhaŋa kamu/ mo tani um gun ta gi to gi shi/in mo mini mii wari a’di is ka nyaŋ’ko’d mo e shi/in jin ’thup̱u e ki ’thup̱ mo. Hili ’kup̱, ’kup̱ki is pini mo isi ciki/ ki /e minu pal mo gara/. \v 2 Ḵali ton diṯin ka rem ’kup̱ mo, dhali ki mii gi wakan mo tani um mini thim gwoŋḵan ma Ḵrisṯẖos mo be. \v 3 Haali/ waḵki/ jan ṯal ’deŋ kamu/ midi kulum gwo ibwa mo ki a’di ta a’di mo tani ki a’di diki ta toŋ kamu/ mo tani a’di he’kki isi is pitiŋ gana/ e mo be. \v 4 Hili dhalki ’kwani ’baar ka ’deṯe/ ’deṯe/ pali miim buniŋ gana/ mo, dhali gwo jin di a’di a’diŋ kamu/ ibwa mo mmokar ’ba/ ki ca mo tani midi di gom is piti a’di ’de/ mo dhali yisa eya mannyaḵ c̱a’b jin ’dish a’di is mo be. \v 5 Haali/ ’kwani ’baar ka ’deṯe/ ’deṯe/ mini ḵal is kom mo gom tom buniŋ gana/ jin ḵala uni mo be. \p \v 6 Dhalki a’di jin ṯoru gwo mo nyaḵka’da ris tom ’boron pwaḵ bwa mo ki a’di jin ṯorki gwo mo. \p \v 7 Dhalku/ ki ta ku gi hegu e mo. Arumgimis yisa ta ji gi minu mii ka maḵa. Haali/ ma to yin jin mina wathi/ si mo tani a’di si’da/ imina a’di i’ciṯẖ mo be. \v 8 Haali/ a’di jin siki to gom buŋgwar is piti mo tani a’di midi ’ciṯẖ to ’peni buŋgwar is jin midi p̱u/ mo. Dhali hili a’di jin midi si to gom Shi/in mo tani a’di midi ’ciṯẖ mondiki/e ki sule/ ya ye ’ba/ mo ’peni Shi/in mo be. \v 9 Dhali dhalki ana daḵa mii is jin wu e mo mmomii miim ’borga/ mo, haali/ ki she/ yil mo mo tani ana mina ’ciṯẖ to mo waḵki/ ana ’kona bwa ki biṯ ka luŋgu’b mo be. \v 10 Dhali wakan mo tani me’d jin takina ana ki embula ’borga/ mo tani dhalki ana miina miim ’boron e ’kwani ’baar mo dhali isi kan ki jim mum mo gom uni gwansan kun ’kokin eya ṯa/ gi moŋgam gwo is mo be. \s1 Mo jin Daḵa Gwo Me’d mo jin Rumuwa Rum mo dhali Monthe Me’d mo \p \v 11 Misha uma adhan toŋ gwo gun ’kwarkika/ um ki me’d pem gana/ mowa? \v 12 A’di ta uni gwansan kun ona bwa ki ṯor eya tente/ eya p̱or ma pije/ ’te/ gom buŋgwar is mo kun mini ṯu’c um ki um minu ’ciṯẖa/ munyjal yis mo, dhali ki jasi mii gi wakan mo tani uni ti, iminu ’koki ṯo’c bwa mo gom cwany’ciṯẖan dhul ma Ḵrisṯẖos mo be. \v 13 Haali/ isi kani uni gwansan kun bu’thki mo ma munyjal yis jin ’ciṯẖu/ mo tani uni yisa ki is buni idhuki gwoŋḵan jin c̱inuwa. Hili uni ona bwa mo ki ta gi mo ma munyjal yis jin ’ciṯẖu/ mo ki uni mini ’tash miinyca mo ’te/ e buŋgwar is bum mo. \v 14 Hili mii gi wakan midi diki thoṯẖaa/ is mo mmokar ’ba/ ki ca mo isi ciki/ e cwany’ciṯẖan dhul gi Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos bana mo. Ki a’di mo tani mony’cesh ’koshkunu jwa mo gom aha/ mo dhali aha/ gom mony’cesh mo be. \v 15 Haali/ walla mo ma munyjal yis jin ’ciṯẖu/ mo tani yisa ’dap̱a’dap̱ ki toŋ kamuwa walla mo ma munyjal yis kun ’konu i e mo si’da/, hili a’di jin minu uḵ jin midi ta jin this mo be. \v 16 Moŋḵu’th is dhali momiimii mini ’ko ap̱o/ umi ’baar mo, um gun iikin mo e gwoŋḵan yansan mo, ap̱o/ um gun ta ’Kwani ma Israyiil kun ta ku ma Arumgimis mo be. \p \v 17 ’Peni shwane/ mo tani dhalku/ ki dhal wathin ṯal ’deŋ kamu/ bway mo mmoṯo’c aha/ bwa mo, haali/ aha/ ḵalkina adu’d gi doru aha/ goma Yesus e buŋgwar is pem mo be. \p \v 18 A’the gi Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos bana mo midi di e shi/in bum mo, iwaḵ pem mo. Amen.