\id EPH \ide UTF8 \h EP̱ASUS \toc1 Gwo jin ’Kwar ma Buulus gom ’Kwani gi Pan EP̱ASUS mo \toc2 EP̱ASUS \mt1 Gwo jin ’Kwar ma Buulus gom ’Kwani gi Pan EP̱ASUS mo \c 1 \s1 Monthe Me’d mo \p \v 1 ABuulus jin ta a’di jin karu ki she/ mo goma Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus ki bwa ma Arumgimis mo be. \p E uni gwansan gun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo, uni si’da/ kun ta ku isiŋ gana/ eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo be. \p \v 2 A’the e um mo dhali moŋḵu’th is ’peni Arumgimis jin ta’da Babam bana mo dhali Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos mo be. \s1 Mom’bor Mii gi Shi/in eya Ḵrisṯẖos mo \p \v 3 Mom’bor mii midi di mo goma Arumgimis mo dhali Ababa gi Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos bana mo, a’di jin ’borki ana mii mo eya Ḵrisṯẖos ka ris mii kun ’boruwa ’bor mii mo e to gi shi/in mo e mo kun ’kon e momis mo be. \v 4 Isi kani me’d jin kwanykina a’di ana mo e a’di mo nṯwa/a/ ki mony’cesh yan ’konuki ḵa’b mo, ki ana mina ta ku gun ḵogu mo dhali ta ku gun mini ta kun dar gi thalkin ibwambori a’di mo be. \v 5 A’di ’kawurki ana mo e mo/en mo mmota iya/m piti mo eya Yesus Ḵrisṯẖos mo isi ki gwoŋ ’kup̱ bwam ’borgam piti mo \v 6 gom momaŋ ma ’the gi monycam piti mo a’di jin c̱ikina a’di ana ki me’d mo e A’di jin Enu mo be. \v 7 E a’di mo tani ana tana gi mo jin wanuwa wan ’ba/ ka bas piti mo dhali amure/ gi gwon dhiŋ bana kun dhalkunu ana ’pen mo, isi ka ’them piti jin tana a’di pa ki pa mo \v 8 a’di jin karkina a’di mmogus ap̱o/ ana mo be. \v 9 Haali/ a’di ṯorki ana a’di i e eya tente/ mo eya ris moyuḵ mo dhali mmonyiṯẖ gwo jin c̱inu mo ki jim bag mo jin ta bwam piti mo, isi ki gwoŋ ’kup̱ bwam ’borgam piti mo, a’di jin karkina a’di eya Ḵrisṯẖos mo be \v 10 me’d gwo jin ’kawurkina a’di mo gom mo jin minu thim mo, mmogama ris to ’baar mo me’d e a’di mo, to gun ’kon e momis mo dhali to gun ’kon e mony’cesh mo be. \p \v 11 E a’di mo isi ki gwoŋ ’kup̱ bwam ’borgam piti mo a’di jin thimki’da ris to ’baar mo isi ki bwaŋ gwom piti jin ’kawurkina a’di mo be. \v 12 Ana kun takina gi mo ma ’teŋ kap̱e/ eya Ḵrisṯẖos nṯwa/a/ mo tani ana ’kawurkunu mo dhali dhu ’pen ka pije/ mo mmo’ko mo gom montaḵ mo gom monycam piti mo be. \v 13 E a’di mo um si’da/ kun ciḵki gwoŋ gana/ mo dhali gwom ’borga/ mo gom bway gi mowoṯẖ bum mo dhali gam gwo is mo e a’di mo tani um ’kokunu mo mmo’dap̱ ’twa/ ki a’di jin okunu is mo a’di jin ta Shi/in Dheleladhelel mo be. \v 14 A’di jin ta to jin woṯẖu/ ’twa/ mo gom mal bana mo ntagi ana mina bu’th a’di mo e montaḵ gi monycam piti mo be. \s1 Mo jin ’Thonuwa ’Tho mo gom Moyuḵ mo dhali Monyiṯẖ To mo \p \v 15 Gom ’kup̱ gwo yan mo tani haali/ aha/ ciḵkina gwo mo gom moŋgam gwo is bum mo e Tap̱a Yesus mo dhali mo/en bum ’kup ki uni kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo tani \v 16 aha/ yisa daḵa mo mmoc̱i mo jin ’boruwa ’bor bwa i is mo gom um mo mmoka um e mo e mon’thom pem mo \v 17 ka Arumgimis jin ta a’di gom Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos bana mo dhali Ababa gi Monyca mo midi c̱i um shi/in gi moyuḵ mo dhali gwo jin ’ceenu e monyiṯẖ jin nyiṯẖa um a’di mo, \v 18 mmotana um gi e ma du kun ’twaḵki mo ki ’twaḵ jin shi/i’d mo, ki um mini mish mo ma ’teŋ kap̱e/ yan mo jin yuḵkina a’di um icine/ mo dhali mom piti jin tana a’di pa ki pa mo gi mal gi monycam piti e uni kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo, \v 19 dhali mom’bi’th piti yan jin eḵki’d ki eḵ jin shi/i’d jin molu bar mo e ana kun gama gwo is mo isi me’d miim piti jin miina a’di ka dhan ’bi’th jin ta’da dem dem mo, \v 20 a’di jin thimkina a’di eya Ḵrisṯẖos mo me’d jin ’de’kkina a’di a’di mo ’peni mowu mo dhali kar a’di mmoc̱a’b ki me’da bim poros piti mo e mo kun ’kon e momis mo be, \v 21 isi mis gana/ mo ap̱owa ris gwoŋḵan kun c̱inu ki ’bi’th mo dhali moshirr mo dhali mom’bi’th mo dhali mo jin tanu tap̱a mo, dhali ap̱owa ris gwayi ’baar mo kun yerkunu mo, yisa jasi e she/ yil yana, hili si’da/ e yil jin midi p̱u’du/ mo be. \v 22 Dhali a’di dhuki’da ris to ’baar mo e bwaŋ’kwariny sho’k piti mo dhali a’di karki a’di ki a’di jin ta’da ’kaŋ’kup̱ ap̱owa ris to ’baar mo goma ḵaniisa mo, \v 23 a’di jin ta buŋgwar is piti mo, gom mon’tu’d piti jin ’tu’dkina a’di a’tu’di ’baar mo be. \c 2 \s1 ’Peni Mowu Ntagi Mondiki/e mo \p \v 1 Dhali a’di dhuki um ki e mo, ki um kun ’kokin mo mmowu mo gom gwon dhaŋ mo dhali miinthus mo, \v 2 e uni kun iikina um ’thissa/ mo mmobaṯẖkina um ya gi mony’cesh yan mo dhali mmobaṯẖkina um miin tap̱a gi mom’bi’th kun p̱wanu/ e mis mo, jin ta shi/in c̱aan jin di’d mmo/um mo e iya/ gi iman/ush gwo ha e mo be. \v 3 Ibwaman uni gwansan mo tani ana ’baar mo ’kokina mo nṯwa/a/ mo e em bana mo kun dhuna ana ki ’thir ’thir mo gom buŋgwar is bana mo, mmobaṯẖ bwa en’dap̱ mo gom buŋgwar is mo dhali bwa mo, dhali wakan ana ’kokina mo ki buyem pa mmota uc̱i ma nyor mo me’d ’kwanin tiya kun ta ’kwani en’thi/ mo be. \v 4 Hili Arumgimis a’di jin ta pa ki pa e momiimii mo, ’peni dhan mo/en jin enkina a’di ana mo tani \v 5 isi kani ki ana ’kokina mo mmowu mo e gwon dhaŋ bana mo tani a’di ki dhu ana mo mmo’ko ki e mo mmonṯal ’de/ mo nyaḵka Ḵrisṯẖos mo (Ka ’the mo tani um woṯẖkunu mo be), \v 6 dhali a’di ki cu ana mis mo nyaḵki a’di mo dhali a’di ki dhu ana mmonyaḵ ’ko ki a’di mo e mo kun ’kon e momis mo eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo be \v 7 ki she/ yil gunn kun mini p̱u’du/ mo tani a’di midi ṯor dhan pam piti jin tana a’di ka ’them piti jin molu bar mo e bwaŋkush piti mo ’kup̱ ki ana mo eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo be. \v 8 Haali/ ka ’the mo tani um woṯẖkunu mo ki moŋgam gwo is mo be. Dhali yansan ta mii jin miina um ki is bum mo yisa. A’di ta to jin c̱in ma Arumgimis ki me’d mo be. \v 9 Yisa, haali/ gom to jin miinu mowa, isi ciki/ jin mina wathin ’deŋ kamu/ diki kar ’ba/ ki ca mo. \v 10 Haali/ ana tana kuma ṯu’c piti mo kun uḵkunu mo eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo gom mii ma ṯuca ’borga/ mo, uni gun thosonkin ma Arumgimis nṯwa/a/ mo ki ana mina ’taki ii e uni mo be. \s1 Mo jin Ṯalu Isa ’De/ mo eya Ḵrisṯẖos mo \p \v 11 Wakan kayi gwo e mo ki um ’thissa/ ta ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ e buŋgwar is mo kun yuḵkunu gway ki ku gi ’kon ka munyjal yis i e mo ki uni gun yuḵkunu ki uni gun ’ciṯẖuwa munyjal yis mo, a’di jin miikunu e buŋgwar is ki me’d gi ’kwani mo be. \v 12 Kayi gwo e mo ki um ’thissa/ me’dyin um ḵwa/kunu bwa mo ’pena Ḵrisṯẖos mo, dhali um ta ku gi ’kon ka pije/ ’peni ’peŋkuman bampa/ ma Israyiil mo dhali um ta ’kwani kun moli gwo jin gamu me’d mo jin onu is mo. Um daran gi mo ma ’teŋ kap̱e/ mo dhali um daran ga Arumgimis gana/ mo e mony’cesh mo be. \v 13 Hili shwane/ eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo tani um kun ’thissa/ si’dkin mo kagahara mo tani um suskunu mo mmo’dish mii is mo ka bas ma Ḵrisṯẖos mo be. \v 14 Haali/ a’di ta moŋḵu’th is bana mo, a’di jin dhuki ana mmonṯal ’de/ mo dhali jin ’tuḵki mo ma goŋ jin ḵwa/u bwa mo ’peni mo jin tanu ’kup̱ mo \v 15 mmop̱uukina a’di e buŋgwar is piti mo gwoŋḵan jin c̱inu mo dhali jin ’kwarkunu mo, dhali jin onu mo ki a’di midi ’taki uḵa uḵ e is pitiŋ gana/ mo wathin ṯal ’de/ jin ta jin this mo e mo gi unin su/ mo, wakan a’di karki mo ma ḵu’th is mo. \v 16 Dhali wakan si’da/ a’di midi ’taki mii mii jin gwamkunuwa gwam mo gom am mo dhali um mo eya Arumgimis mo e buŋgwar isa ’de/ mo ki cwany’ciṯẖan dhul mo. Wakan a’di ki dil mo jin tanu ’kup̱ sho’k mo ntagi ’pemen mo be. \v 17 Dhali a’di p̱u’dki’d mo dhali c̱i gwo gom moŋḵu’th is e um mo, um gun ’thissa/ si’dkin mo ki si’d thus mo dhali moŋḵu’th is e uni gwansan kun ’dishkina ’dish is mo be. \v 18 Haali/ e a’di mo tani aman dhali um takina gi bway mo e Shi/ina ’de/ mo eya Baba mo be. \v 19 Wakan um doḵ/e yisa ’kokin mo mmota ’kwani kun ’kon ka pije/ mo walla ’kwani kun ’kon ki ’kus mo ’peni bampa/ mo, hili um ta ku gi ’peŋkuman bampa/ mo nyaḵki uni kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo dhali um ṯal ma waḵa ’de/ mo eya ṯa/ ma Arumgimis mo \v 20 jin nyaŋkunu mo ap̱o/ mo jin ḵa’bkunu mo jin ta uni kun dhunu ki she/ mo dhali imanc̱i gwo ma Arumgimis kadhamo/ mo. AḴrisṯẖos jin ta’da Yesus mo, a’di ki is pitiŋ gana/ a’di ta’da ’kaŋ’kup̱ gi dhan wosh gi ’penabi mo be. \v 21 E a’di mo tani aris mo ’baar mo kun re’du mo tani gam me’d imonṯal ’de/ mo dhali cu mo mmota gu’b gi mondheleladhelel e Tap̱a mo be. \v 22 E a’di mo tani um si’da/ inyaŋkunu mo e a’di jin ta monyc̱a’b ma Arumgimis e Shi/in mo be. \c 3 \s1 Mii jin Miina ’Kwani To mo gom ku gi ’Koki Ta ’Kwani Yahuuda/ mo \p \v 1 Gom ’kup̱ mii yansan mo aha/ jin tana aBuulus mo, aha/ jin tana habuus goma Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo gom gway bum mo um kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo. \v 2 Ṯoshka/ ki um ciḵ gwo mo gom mo jin dhunuwa ’the ma Arumgimis mo a’di jin c̱ikunu aha/ mo gom um mo, \v 3 mmoṯorkunu aha/ gwo mo jin c̱inu ki jim bag mo mmomish mo ki gwo jin ’ceenu mo, me’d gwo jin ’kwarkika/ ki e ’pe’pere/ mo. \v 4 Ki um mini deŋ yansan e mo tani um mini nyiṯẖ a’di jin nyiṯẖka/ mo e gwo ma Ḵrisṯẖos jin c̱inu ki jim bag mo, \v 5 a’di jin dinuki ṯor iya/ gi ’kwanin tiya ka nyaḵum yil buni mo me’d jin ṯorkunu a’di mo shwane/ e unim piti kun dhunu ki she/ ki jiŋ ḵogu mo dhali imanc̱i gwo ma Arumgimis kadhamo/ mo ki Shi/in mo. \v 6 Ba kani a’di ita gwo gom ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo mmonyaḵ mal mo, mmota waḵa ’de/ mo e buŋgwar is mo dhali mmonyaḵ gwo pwaḵ bwa jin onu is eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus ki gwom ’borga/ mo be. \p \v 7 Gom gwom ’borga/ yan mo tani aha/ karu ka manmii to mo isi ki to jin c̱in ma Arumgimis ki me’d ka ’the mo, a’di jin c̱ikunu aha/ mo ki mo/um ki mom’bi’th piti mo be. \v 8 E aha/ mo tani ba aha/ itana a’di jin p̱isap̱is mo eya ris uni kun dhunu ki she/ mo tani a’the yansan c̱ikunu aha/ mo mmoc̱i gwo e ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo, mo jin tan ma Ḵrisṯẖos pa ki pa mo jin molu deŋ e mo \v 9 dhali mmodhala ris ’kwani ’baar mo mmop̱ar e mo a’di yan jin ṯi’thkunu mo ki jim bag mo mmoba’kkunu a’di ki yil ka ris mo eya Arumgimis jin uḵki’da ris to ’baar mo be. \v 10 Dhali wakan mo ka ḵaniisa mo tani ’ban ka ris gi moyuḵ ma Arumgimis mo minu ’taki ṯor mo e mom’bi’th kun molu gadhir mo dhali mom’bi’th mo kun ’kon e mo kun ’kon e momis mo be. \v 11 A’di yansan ta isi ’kup̱ gwo ibwaŋ gwom piti ki mo jin ta ji ma sule/ mo a’di jin torkina a’di ’twa/a ’cesh mo eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus Tap̱am bana mo be. \v 12 E a’di mo tani ana dara gi monyju/ mo dhali wu a’di jwa i is mo gom bway yan e moŋgam gwo is bana e a’di mo be. \v 13 Wakan aha/ yuḵkina um mo mmodhalka du ki biṯ ka luŋgu’b mo ap̱o/ is pem jin ’koshki aha/ ka nyor mo gom um mo, a’di jin ta montaḵ bum mo be. \s1 Momish Mo/en ma Ḵrisṯẖos mo \p \v 14 Gom ’kup̱ mii yansan mo tani aha/ biṯkina ki jiŋ ’kup̱a’dup̱uni bwambor ma Baba mo. \v 15 ’Peni a’di mo tani arisa waḵ kun ’kon e momis mo dhali kun ’kon e mony’cesh mo tani yerkunu gway mo, \v 16 ki isi pam piti jin tana a’di mo gom monycam piti mo tani a’di midi ’taki c̱i um mom’bi’th is ki dem dem ki Shi/in piti jin di isi bwaman wathi/ mo. \v 17 Dhali ka Ḵrisṯẖos midi ’taki di eya dum bum mo ki moŋgam gwo is mo dhali ki um mmotakina um ka birman mo dhali mo jin ḵa’bu/ mo e mo/en mo \v 18 mini ’taki ta gi mom’bi’th mo mmobu’th nyaḵka ris uni ’baar mo kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo a’di jin ta mombeega/ mo dhali mo kun tana luc̱ mo dhali monturga/ mo dhali moŋ’kulga/ mo \v 19 dhali mmomish mo/en ma Ḵrisṯẖos mo, a’di jin bolki mo jin nyiṯẖuwa nyiṯẖ e mo ki um minu ’taki ’tu’d mo ka ris mo ma Arumgimis jin ’tu’da a’di a’tu’d mo be. \p \v 20 Dhali e a’di mo, a’di jin ta gi mom’bi’th mo mmo/um mo e bwam ana mo, a’di jin mishki to mii mo ki nyanye/ mmobola ris to ’baar mo e kun doṯkina ana mo walla kun ṯoshkina ana mo, \v 21 e a’di mo tani monyca midi di mo eya ḵaniisa mo dhali eya Ḵrisṯẖos jin ta’da Yesus mo ntaga risa nyaḵum yil gi ’kwani mo gom mii ki sule/ mo dhali ki sule/ mo. Amen. \c 4 \s1 Mo jin Gamu Gwo Me’d ki Shi/in mo \p \v 1 Wakan aha/ jin tana habuus gom Tap̱a mo yuḵkina um mo mmoshuwa shum bway ki mii kun ha me’d mo ka yuḵ jin yuḵkunu um mo be \v 2 ka ris mii kun dhunu is ki gwa’d mo dhali ki mii ma ’thup e mo, ki bwa jin ’kuc̱u ki ’kari’th mo, mmothonkina uma thon me’di ’ko’d ka rem ’kup mo e mo/en mo \v 3 mmoganankina um ’ba/ mo mmohal mo jin gamu gwo me’d e Shi/in mo eya deḵ jin deḵu/ gi mo ma ḵu’th is mo. \v 4 Buŋgwar isi ṯal ’de/ mo dhali Shi/ini ṯal ’de/ mo jasi me’d jin ’kokunu mo mmoyuḵ um mo e mo ma ’teŋ kap̱en ’de/ mo, a’di jin ta’da yuḵ bum jin yuḵkunu mo, \v 5 ki Tap̱an ṯal ’de/ mo dhali moŋgam gwo isa ’de/ mo dhali monṯal ’de/ jin cuc̱uwa cuc̱ mo, \v 6 ka Arumgimis ’de/ mo dhali Ababa gi ana ’baar mo, a’di jin diki’da p̱owa ris mo ’baar mo dhali eya ris to ’baar mo dhali e bwaman ana ’baar mo. \v 7 Hili a’the c̱ikunu ana ka ’deṯe/ ’deṯe/ mo isi ki mombar to jin c̱in ma Ḵrisṯẖos ki me’d mo. \v 8 Wakan a’di okunu gwo mo ki: \q1 Ki a’di shinki bway momis mo tani a’di suski’da risa buhany uni gun bu’thkunu mo \q1 dhali a’di c̱iki to kun c̱inu ki me’d mo e ’kwani mo. \m \v 9 (E gwo jin onu mo ki: A’di shinki bway momis mo, a’di ta ’pemen gwo gi wakata moye? Jasi ki a’di si’da/ thulki’d mo ka luŋgu’b isi moŋ’kulga/ gi mony’cesh mo. \v 10 A’di jin thulki’d mo tani ta a’di si’da/ jin shinki bway momis mo ap̱owa ris mo gun si’dasi’d mo ki a’di midi ’taki ’tu’da ris to ’baar mo.) \v 11 Dhali tom piti kun c̱ina a’di ki me’d mo annihe/ be. Ki kun tiya mini ’taki ta uni kun dhunu ki she/ mo dhali kun tiya mmota imanc̱i gwo ma Arumgimis jin onu is mo dhali kun tiya mmota imanc̱i gwom ’borga/ mo dhali kun tiya mmota imanhila hil eya ḵaniisa mo dhali kun tiya mmota imanṯor gwo mo \v 12 gom to gun ’tumu ’pen mo gom ’kwani kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo goma ṯu’c jin minu mii mo, dhali goma nyaŋ jin minu nyaŋ buŋgwar is ma Ḵrisṯẖos mo, \v 13 ntagi ana ’baar mo mina ḵu’th is mo e mo jin gamu is me’d mo gi moŋgam gwo is mo dhali monyiṯẖ Ya/ ma Arumgimis mo eya ’bap̱ jin ’bap̱u/ mo ntagi mom bar gi tur piti jin ’tu’dkunuwa Ḵrisṯẖos mo. \v 14 Wakan ki ana mina ’taki ’koki ’ko mo mmota uc̱i naskina/ mo ki ana minu ’koki ’dash mo dhali wuṯul mo dhali ḵal mo ka ris ’tham gi gwon thus ki eŋ ’kwani kun korakor mo ka maḵ buni kun takina uni mo eya he’k e jin he’kkina uni ka gany mo. \v 15 Dhali mii gwan e i is mo mmoṯor gwoŋ gana/ e mo/en mo ki ana mina mii ca mo eya ris ’twaŋkal kuku/ mo e a’di mo, a’di jin ta’da ’kaŋ’kup̱ mo, a’di jin ta’da Ḵrisṯẖos mo be. \v 16 ’Peni a’di mo tani buŋgwar ka ’bimpil gamki is mo dhali c̱u’th ’kup̱i monṯal ’de/ mo ka ris gwocor mo, uni kun thip̱kina thip̱ gom a’di mo, ka ris yilsaŋ gi buŋgwar is ka ’deṯe/ ’deṯe/ mo ’kon mo mmomiiya ṯu’c ki ’dantar mo mmoca buŋgwar is mo dhali mmonyaŋa nyaŋ ki is piti e mo/en mo be. \s1 Mondiki/en This eya Ḵrisṯẖos mo \p \v 17 Shwane/ aha/ karkina gwom pem mo dhali bah gwom pem mo e Tap̱a mo ki um mini mii ’koki ’ko mo me’d jin ’kona ’kwani kun ’koki ta ’Kwani Yahuuda/ mo e mii ma dum buni gun ’kona uni ki p̱e’th mo. \v 18 Uni tan ma dum buni a’tum ka ’tum mo mmo’ko ki dar gi momish gwo ’ban mo, mmo’ko ka pije/ ’peni mondiki/e ma Arumgimis mo haali/ gom miim p̱us buni kun ’kokin e uni mo goma dum buni gun ’bi’thkin ki ’bi’th mo. \v 19 Uni warkin ki enthus mo dhali uni c̱iki is buniŋ gana/ mo e mii kun ’kanuwa ḵanthi/ mo, mmopur bwa mo mmoboṯka ris mii gun ’dap̱u/ e ki she/ ki she/ mo be. \v 20 Wakan um ’koki da/ara Ḵrisṯẖos mo be. \v 21 Ṯoshka/ ki um ciḵ gwo gom a’di mo dhali ki um ṯorkunu gwo mo gom a’di mo me’d gwoŋ gana/ jin di’d eya Yesus mo. \v 22 Dhuyi aris miin dhamom bum ’pen ka pije/ mo, uni gun cila miim bum kun miina um kadhamo/ mo dhali kun p̱u/kin mo e mo ma he’k e ki e kun ’dap̱u/ mo \v 23 dhali tayi this mo e shi/in gi bwam bum mo \v 24 dhali hithi miin this mo, a’di jin uḵkunu mo mmowa e ka Arumgimis e mo ma ḵar/eŋ gana/ mo dhali moŋḵogu mo be. \p \v 25 Wakan dhalki ana dhuna ris gwon thus ’pen ka pije/ mo, dhali dhalka ris ’kwani ’baar mo ka ’deṯe/ ’deṯe/ o gwoŋ gana/ e uni gun nyaḵa uni ’ko mo haali/ ana tana to isa ’de/ ka rem ’kup mo be. \v 26 Ka nyor di’d mo tani hili dhalku/ miinthus ki mii mo. Dhalku/ ki dhala tente/ iya jis mo ka nyor buma du mo. \v 27 Dhali dhalku/ embula ’borga/ ki c̱i mo gom tap̱a ma ruma ’cesh mo. \v 28 Dhalku/ ki dhal a’din ’di/ bway mo mmodi mo mmoḵwal to mo, hili dhalki a’di dhal mii e i is mo mmomiiya ṯu’c mo, mmomiiya ṯu’c ki isi miim pa ki me’d piti mo, wakan ki a’di midi ’taki mish to c̱i mo gom uni gwansan kun mini mii ta gi to mo. \v 29 Dhalku/ ki dhal gwon thus bway mo mmop̱u’du/ ’peni ’twam bum mo, hili jasi a’di jin ’boro’d gom gwo jin yedhuwa ye’th sho’k mo, a’di jin midi ha me’d ki embul yan mo ki a’di midi ’taki c̱iya ’the ki uni gwansan kun ciḵki gwo mo be. \v 30 Dhali dhalku/ ki jwakaṯ Shi/in Dheleladhelel ma Arumgimis mo e a’di jin ’dap̱kunu um ’twa/ mo goma tee gi wanuwa wan ’ba/ mo be. \v 31 Dhalka ris mii kun ḵa/aḵa/ ’pen mo dhala nyor jin deḵki’da deḵ mo dhala nyor jin miinu mo dhali cuuwa/ jin ’theru/ mo dhali mo ma thu’th ’pen jin thudhu mo mmodhu ’pen ka pije/ mo ’peni um mo nyaḵka ris mii kun dup̱a dup̱i e mo, \v 32 dhali tayi gi bwaŋkush ka rem ’kup̱ mo ka du kun ’ka’da’ka’d mo mmodhala mure/ gi miinthus ’pen ka rem ’kup̱ mo me’d mii jin dhalkin ma Arumgimis uma mure/ miinthus bum ’pen mo eya Ḵrisṯẖos mo be. \c 5 \s1 Iiyi Me’d Uc̱i gi Moŋkush mo \p \v 1 Wakan tayi imanthoḵa Arumgimis mii mo me’d uc̱i gun enu mo be. \v 2 Dhali iiyi e mo/en mo me’da Ḵrisṯẖos enki ana mo dhali c̱i is pitiŋ gana/ mo gom ana mo mmota to jin ḵuyaḵuy mo jin c̱inu mo dhali jin ’ciṯẖu/ ’kus mo goma Arumgimis mo. \p \v 3 Hili mo jin miinu miinyc̱al mo dhala ris mii kun ta en’dap mo walla mo jin tanuwa ’thoṯẖum bwa mo minu ’koki mii yer gway mo isi bwaman um kani me’d jin hana mii me’d mo e bwaman uni kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo. \v 4 Dhalku/ ki dhal miiŋ kamu/ jin nyo/anyo/ bway mo mmodi mo, walla gwom p̱us jin onu mo walla miin salkin mo, uni gun ’koki ha me’d mo. Hili mmodhal mii gwansan e i is mo mmoc̱i mo jin ’boruwa ’bor bwa i is mo. \v 5 Mishi ki ’bore/ gom gwo yan mo ma. Wathin ’deŋ kamu/ jin mii miinyc̱al jin haku ’pen c̱eŋ gwas mo walla jin ’dap̱a’da ’dap̱ e mo walla jan ’deŋ kamu/ jin ta’da ’thoṯẖum bwa mo (a’di jin ta mii jin luŋu to mo) midi diki gam ari mal e Bampa/ ma Ḵrisṯẖos mo dhali Arumgimis mo be. \v 6 Dhalku/ ki dhal wathin ’deŋ kamu/ bway mo mmohe’k um e mo ki gwo kun ’ko bwa ’te/ mo haali/ gom to gi wakansan mo tani a’di ip̱u’dkin ma nyor ma Arumgimis ap̱o/ iya/ gi uni gun ush gwo ha e mo. \v 7 Wakan dhalku/ ki ce e ki uni mo \v 8 haali/ ’thissa/ um ’kokin mo e mondhurumi’d mo, hili shwane/ um ta ku gi moŋkush e Tap̱a mo. Iiyi um mo me’d uc̱i gi moŋkush mo \v 9 (haali/ maman ’peni moŋkush mo a’di gamkunu mo eya ris miim ’borga/ mo dhali mii kun tana ḵar/e mo dhali mii gi gwoŋ gana/ mo). \v 10 Dhali pali mii mo mmoda/ar a’di jin midi ’bor Tap̱a bwa mo. \v 11 Dhalku/ mii ki nyaḵ mii ki mondhurumi’d mo jin moli maman dho’th mo, hili dhali mii e i is mo mmodhu uni eya tente/ mo. \v 12 Haali/ a’di ta mii jin ’thenu is mo isi kani mmo/o gwo gom to gwansan kun miina uni ka ḵwal is mo. \v 13 Hili waḵki/ toŋ kamu/ ṯal ’de/ ṯoru eya tente/ ki moŋkush mo tani a’di wara’d ki to jin mishu mo haali/ ton ’deŋ kamu/ jin wara’d ki to jin mishu mo tani a’di ta moŋkush mo be. \v 14 Wakan a’di okunu gwo mo ki: \q1 Meri is mo, ayy /e jin ishki e mo, dhali cuyi mis mo ’peni mowu mo \q1 dhala Ḵrisṯẖos midi c̱i /e moŋkush mo be. \p \v 15 Hili ki thoson mo gom ii jin mina umi ii mo, yisa me’d ’kwani kun dar gi moyuḵ mo, hili me’d ’kwani kun ta gi moyuḵ mo, \v 16 mmowar mo is mo haala tee ta thus ki thus mo be. \v 17 Wakan dhalku/ ki ta p̱us mo, hili mishi gwo ’ban mo gom bwa gi Tap̱a jin wa cikise/ mo be. \v 18 Dhali dhalku/ ki ta uni kun ’kosh ma su mo, gom mii ma dhor piti mo. Hili ’tu’di mo ki Shi/in mo \v 19 mmoṯora ṯor ka rem ’kup̱ mo e gway kun yuḵu mo mmoka mo jin miinuwa mii e mo dhali e gway jin maŋuwa maŋ mo dhali e gway jin yuḵu mo gom to gi shi/in mo mmoyuḵ gway mo dhali mmomii ko ’pena dum bumi ’baar mo gom Tap̱a mo, \v 20 isa yempa/ mo dhali goma ris to ’baar mo mmoc̱i mo jin ’boruwa ’bor bwa i is mo ki gway gi Tap̱am bana ka Yesus Ḵrisṯẖos mo eya Arumgimis jin ta’da Baba mo be. \s1 Ikaṯẖ dhali I/ash mo \p \v 21 ’Dap̱i ki me’d ka rem ’kup̱ mo ki moŋḵo/ ma Ḵrisṯẖos mo. \v 22 Up, ’dap̱i ki me’d ki gwo gi ikaṯẖim bum mo me’d mii jin miina um e Tap̱a mo be. \v 23 Haali/ wathiŋ gwaṯẖ a’di ta’da ’kaŋ’kup̱ gom ash mo me’da Ḵrisṯẖos mmotana a’di a’kaŋ’kup̱ goma ḵaniisa mo, a’di jin ta buŋgwar is piti mo dhali mmotana a’di a’di ki is piti Amanwoṯẖ a’di mo be. \v 24 Me’d jin ’dap̱ ma ḵaniisa ki me’d ka Ḵrisṯẖos mo tani wakan dhalka ris up si’da/ ’dap̱an ki me’d ka ris to gi ikaṯẖim buni mo. \v 25 Kwaniŋ gwaṯẖa, eni up̱ bum mo ma me’da Ḵrisṯẖos mmo/enkina a’diya ḵaniisa mo dhali c̱i is pitiŋ gana/ mo goma yim mo \v 26 ki a’di midi dhagama yim mo ki mo jin dhelelkina a’di ayim mo ki gwo mo me’d mo jin lamu ki yi’de/ mo \v 27 ka ḵaniisa minu kari bwambori a’di mo ki ra/ ra/ mo ki dar gi monyo/o’d mo walla mo jin dudup̱a dudup̱ mo walla ma to gi wakan mo, ka yim midi dheleladhelel mo dhali dar gi monthalkin mo. \v 28 Isi kani gwaṯẖ si’da/ mini mii en up̱ buni mo me’d is buniŋ gana/ mo. A’di jin eni ashim piti mo tani eni is pitiŋ gana/ mo be. \v 29 Haali/ wathiŋ kamu/ yisa di’da jin shi/i buŋgwar is piti i e mo, hili a’di ki thip̱ a’di mo dhali ŋa/ a’di mo me’d mii jin miikin ma Ḵrisṯẖos goma ḵaniisa mo, \v 30 haali/ ana tana tom buŋgwar is piti mo be. \v 31 Haali/ gom ’kup̱ gwo gi wakan mo tani wathi/ midi mii ḵwa/ bwa mo ’peni com mo dhali kum mo dhali gam is ki ashim piti mo dhali uni su/ mo tani mini ṯal ’de/ mo be. \v 32 Gwo yansan ta dhan gwo jin bagu mo dhali aha/ butha ’pemen yan kan mo mmotana a’diya Ḵrisṯẖos mo dhala ḵaniisa mo be. \v 33 Bahili dhalka ris umi ’baar ka ’deṯe/ ’deṯe/ mo eni up̱ bum mo me’d is bum gana/ mo, dhali dhalki up̱ si’da/ hilin ki ’bore/ mo ki uni mini taḵ ikaṯẖim buni mo be. \c 6 \s1 Gwo jin Hanu E mo dhali Mo/en mo \p \v 1 Uc̱iya, hayi gwo gi ibabam bum e mo dhali ikwan mo e Tap̱a mo, haali/ a’di yansan ta miim ’boro’d mo be. \v 2 Taḵi ibabam bum mo dhali ikwan mo (Gwo yansan ta gwoŋḵan jin ’kwarkunu mo jin ta jin ṯwa/a/ mo jin ta gi gwo jin onu is mo.), \v 3 ki a’di midi ’taki ’bor mo gom um mo dhali ki um mini ’taki ’ko ki ’kom ’pempaŋ gana/ e mony’cesh mo. \v 4 Ibaba, dhalku/ ki rukuny uc̱i ka nyor mo, hili thip̱i uni mo e mo jin ’dap̱uwa bora ’cesh mo dhali e mo jin yedhuwa ye’th sho’k ki gwon Tap̱a mo. \p \v 5 Um c̱iŋkina/ gun yolu mo, hayi gwo gi uni gwansan e mo kun ta tap̱am bum e mony’cesh mo ki moŋḵo/ is mo dhali ki mondee mo ka dun ṯal ’de/ mo me’d mii jin miina um goma Ḵrisṯẖos mo, \v 6 yisa e bway gi jis/e jin miina ’kwani to mo, mmo’bor ’kwani bwa mo ’te/ yisa, hili me’d uni kun ta c̱iŋkina/ kun mii to goma Ḵrisṯẖos mo mmomii bwa ma Arumgimis ’pena du mo, \v 7 mmomii to ki bwaŋ gana/ mo me’d mii jin miina um gom Tap̱a mo, dhali yisa gom ’kwaniya, \v 8 mmomisha um ki ma to gunn kun miina kun tiya ki ’bore/ mo tani a’di midi bu’th to jin nyaḵa’d kan doḵ/e mo ’peni Tap̱a mo waḵki/ a’di ta c̱iŋkina/ jin yolu mo walla ta a’di jin di ki ’kus mo be. \v 9 Itap̱a, miiyi to kun nyaḵan gom uni mo ma, dhali ’doyi bwa ka ’kany’cesh mo ’peni mo jin shwanuwa ’cesh ki sho’k mo, mmomisha um ki a’di jin ta Tap̱am buni dhali Tap̱am bum mo tani a’di di’d e momis mo, dhali mo jin miinuwa mii ka gwar ’de/ yisa di’da e a’di mo be. \s1 Agoŋgoro/ ma Arumgimis ka ’Bimpil mo \p \v 10 Ḵwalany ’te/ be. ’Bithi um is mo e Tap̱a mo dhali e mom’bi’th ma dem dem piti mo. \v 11 Hithi agoŋgoro/ ma Arumgimis ka ’bimpil mo ki um mini mish dosh mo ap̱owa ’kanyco/ gi tap̱a ma ruma ’cesh mo. \v 12 Haali/ ana ’konaki ’thir mo ap̱o/ buŋgwar is mo dhala bas mo, hili ap̱o/ mom’bi’th kun molu gadhir mo dhali ap̱o/ mom’bi’th mo, dhali ap̱o/ itap̱a kun ji mony’cesh yan mo jin ta mondhurumi’d mo shwane/, dhali ap̱owa risa buhany shi/in thus kun ’koki ta gi buŋgwar is ga ’cesh mo e mo kun ’kon e momis mo. \v 13 Wakan budhi agoŋgoro/ ma Arumgimis ka ’bimpil mo ki um mini mish dosh mo mmoroc̱ mo ka tee jin ta thus mo dhali mmothimkina um a’di mo tani mmodosh mo be. \v 14 Doshi um wakan mo mmodeḵ wac̱kan gi gwoŋ gana/ mo e empa’d bum mo dhali hithi arac̱pa/ gi mii ma ḵar/e mo \v 15 dhali mmo’kamu’thkina um sho’k bum ki mo jin thosonkunu mo ki gwom ’borga/ mo gi mo ma ḵu’th is mo be. \v 16 Ap̱owa ris mii gwansani ’baar mo tani budhi agoŋgoro/ me’d bum mo, a’di jin ta moŋgam gwo is mo, haali/ e a’di mo tani um mini mish usa ris shemen toŋ kan kun ’bathan kun shina a’dinthus ’de/ yin mo. \v 17 Dhali budhi toŋ’kup̱ ki bway mowoṯẖ mo dhali gandala turga/ gi Shi/in mo, a’di jin ta gwo ma Arumgimis mo be. \v 18 Thoyi isa yempa/ e Shi/in ka risa ’tho mo dhali ka di’b is jin di’bu/ mo, ki um mini ’dim ’kup̱ mo ki montim mo mo mmodi’ba di’b is goma ris uni ’baar mo kun dhunu ki she/ ki dhelel dhelel mo be. \v 19 Dhali gom aha/ si’da/ ki mo jin bahkunu gwo mo minu ’taki c̱i aha/ mo e ’twam pem jin miga/ c̱ee mo ki dar gi monyju/ mo mmobah gwo jin c̱inu ki jim bag mo, a’di jin ta gwom ’borga/ mo. \v 20 Haali/ aha/ tana amanya eya jindhiir mo gom a’di mo jin miga/ ’taki bah a’di eya tente/ ki dar gi monyju/ mo me’d jin miga/ ḵa ’taki ṯor gwo mo ba/. \s1 Ḵwalany ’Te/ Ba/. Monthe Me’d mo \p \v 21 Dhali ki um si’da/ mini ’taki mish mo mo gom mondim pem mo dhali mii jin miga/ mo tani Tiḵikus, a’di jin ta’da kam bana jin enu mo dhali a’di jin ta isiŋ gana/ mo e miin to gi Tap̱a mo tani midi ṯor um gwo mo goma ris to ’baar mo be. \v 22 Aha/ hashkina a’di i um mo gom ’kup̱ gwom bwam ’boro’d yan mo, ki um mini ’taki mish mo mo ki aman anann be, dhali ki a’di midi ’taki ’bitha dum bum is mo be. \p \v 23 Moŋḵu’th is midi di mo gom iwaḵ mo dhali mo/en nyaḵki moŋgam gwo is mo ’peni Arumgimis jin ta’da Baba mo dhali Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos mo be. \v 24 A’the midi di mo gom umi ’baar mo, um gun enki Tap̱a Yesus Ḵrisṯẖos bana mo ki mo/en jin midi diki wuwa mashira/ mo be.