\id 1PE - No Penge Nomi+Ka#+#final 18/11/94 \h OU PITA \toc1 OU PITA PITAne Pepá OU Topa Mundurumu Bokumu \toc2 OU PITA \mt1 OU PITA \mt2 PITAne Pepá OU Topa Mundurumu Bokumu \ip \it Pitane I Pepá Topa Mundurumumunge Ungu Pulu Mare\it* \ip \it I pepámo “Ou Pita” nilimolo akumu kinie, “Pe Pita” nilimolo pepámotolo torumu yemo Yesusi lombili purumu ye Pita, Yesusini “Nanga kongonomo tenjipui.” nimbe lipe mundurumu yemo; Ou Pita 1:1, 5:1, Pe Pita 1:1, 1:12-15 (Jono 21:18-19), 1:16-18 (Mateyu 17:1-5).\it* \ip \it ‘Kirasinge talapena yamboma umbuni ailime melemele kanu yamboma ‘Kirasi sike.’ ningu tondolo munduku pilimele ulumu manie naa pupili tondolo munduku molangi.’ nimbe Pitane i pepámo torumu. “Ene Kirasinge yambomane Yesusi Kirasinge temane peangamo altoko mimi siku piliengi! Yesusi kolopa lomboropa ola molopalie, “Kelepo yando ombó.” nimbe, nimbe panjirimu. Aku sipe nimbe panjirimu mele pilkulie ‘Yu kelepa yando ombá.’ ningu nokoko molai.” nirimu.\it* \ip \it “Sike Kirasinge yamboma kinie umbunime wendo olemo nakolo aku sipe wendo olemo umbunimene olio ‘Kirasi sike.’ nimbu tondolo mundupu pilimolo mele manda manjilimo. Akumunge, tondolo munduku pilku molemele mele Kirasi kelepa naa opili we tondolo munduku pilku molangi. Pe yu ombá walemo ene mele kaloli peangamo lingí.” nirimu.\it* \ip \it Jono 21:15-17 akuna Yesusini Pitando nimbendo: “Nanga kongi sipisipime tapu teko nokonjeni.” nirimu kanu ungumu pilipelie Pitane i pepána 2:25 kinie 5:2-4 kinie torumunje?\it* \ip \it Ya ungu pulumu pora nikimu.\it* \c 1 \p \v 1 Na Pita, Yesusi Kirasini “Nanga kongonomo tenjipui.” nimbe lipe mundurumu yemone* \p i pepámo topo, Pulu Yemone ‘Nanga yamboma molangi.’ nimbe mako torumu yamboma sikiru. Ene enenga koleamo munduku kelko puku, kolea Pondasi poropinji kinie Gallesia poropinji kinie Kapadosia poropinji kinie Esia poropinji kinie Bitinia poropinji kinie, aku koleamanga pali puku yambo ponengema mele** molemele yamboma topo sikiru. \v 2 I pepá topo sikiru yamboma ene ou naa molangi Lapa Pulu Yemone ene ou ‘Yunge yamboma molonge.’ nimbe pilipe kanopa imbi sipelie ‘Yunge yamboma.’ nimbe mako torumumunge pe moloringi kinie Mini ⸤Kake Teli⸥ muni ‘Ene Pulu Yemonga yambo kake telime molangi.’ nimbe lipe taponjirimu. ‘Yesusi Kirasinge ungumu pilku liku tenge panjiku molangi. Yunge mememone ene ⸤‘Pulu Yemonga kumbikerena konopu kake tepa pepili molangi.’ nimbe⸥ kulumiye topili.’ nimbe aku sipe lipe taponjirimu. Ene yambo aku siku molemelema i pepámo topo sikiru. \p ⸤Pulu Yemone⸥ ene we kondo kolopa tepa konjilimo mele kinie, ‘Ene konopu pe nipili taka lelko molangi.’ nilimo mele olandopa olandopa pupili. \p \v 3 Olionga Aili Yesusi Kirasinge Lapa Pulu Yemo* kapi nimbu yunge imbi ambolopo ola linjemili. Yuni olio ‘mindili nangi.’ nilke nakolo olio paa kondo kolopa “Naa tombo.” nimbe mundupe kelepalie ‘Yesusi Kirasi yambo ono koleana lomboropa ola molopili.’ nirimu kanu ulumuni Pulu Yemone konde mololi ulu pulu kondemo olio sirimu.** ⸤Yambomane ambolangoma melemele mele ene aku siku yambo kondema molemele.⸥*** Aku konde mololi ulumuni olio tepa tondolo mundunjilimomonga ⸤‘Yuni ‘mele peangama simbu’ konopu lemoma pali⸥ sike simbe.’ nimbu nokopo molemolo mele pora naa nimbé. \v 4 Olio ‘Monge melema simbu.’ nimbe, nimbe panjirimu mele* akuma keri naa lepa, kalaro te naa molopa, pora naa nimbe alieli lepa mindi pumbe mele akuma Pulu Yemone “Mulu koleana onge kinie simbu.” nimbe nosinjilimoma ‘Limulú.’ nimbu, konopu sipu nokopo molemolola. \v 5 “Ene simbu.” nilimo yamboma ene ‘Kirasi sike.’ ningu tondolo munduku pilimelemonga Pulu Yemonga tondolomo, kune tapiye mele, akumuni ‘Ene molko konjengi.’ nimbe nokolemo. Pe mulu matolo pora nimbé kinie ‘Lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjingí koleana memba pumbe kanu ulumu* wendo ombá kinie paa sike kamu liengi.’ nimbe yunge tondolomone aku sipe isili ou nokolemo. \p \v 6 Akumu pilkulie paa konopu siku molemele, nakolo kinié wale laye kolonga ene kinie umbuni lupe lupema wendo olemona konopuna mindili nongo molemele. \v 7 Umbunime wendo olemomonga pulumu i sipe: Pulu Yemone ‘Ene sike tondolo munduku pilimele mele manda molo molonje.’ nimbe kanombando manda manjilimo. Enenga tondolo munduku pilili ulu akumu olandopa; kou gollo sike mele paa peanga kou mone aili tepa pulimo nakolo akumu paa maniendopa. Kou gollomo teko kenjilimele kinie pora nilimo nakolo ‘Yu sike kou gollo molo molonje, kanamili.’ ningu tepena manda manjiku kalemele. ⸤Aku sipe mele,⸥ ene kinie umbuni wendo olemomane ‘Ene sike ⸤Kirasi⸥ tondolo munduku pilimele molo molonje?’ nimbe manda manjipe kanopa, ‘Yesusi Kirasi kelepa omba mona angilimbe kinie ⸤Pulu Yemone⸥ ene konopu sipe kapi nimbe imbi ambolopa ola linjipili.’ nimbe isili ou enenga tondolo munduku pilimele ulumu aku sipe manda manjilimo. \v 8 ⸤Yesusi Kirasi⸥ yu sike naa kanolemele nakolo yu konopu monjilimele. Kinié yu sike naa kanolemele nakolo ‘Yu sike.’ ningu tondolo munduku pilku paa konopu silimele.* Aku konopu silimele mele ya mana konopu silimele mele molo. Konopu silimele mele paa olandopa akumunge anju yambomando ningu singíndu perenge. Paa manda naa ningu singí. \v 9 Ene ‘Kirasi sike.’ ningu tondolo munduku pilimelemonga pulu akumu* Pulu Yemone ene mini pali lipe taponjipe, mindili nolemelka aulkena wendo lipe, Pulu Yemo yu kinie pea molko konjingí aulkena lipe monjilimo, akumunge ⸤paa olandopa konopu silimele⸥. \p \v 10-11 Mindili nolemelka aulkena wendo lipe, molko konjingí aulkena lipe monjilimomonga ungu mare Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane* ou ⸤Kirasi ou naa opili⸥ ningu siringi. Pulu Yemone pe yamboma we kondo kolopa lipe taponjimbe ulumundu ou ningu siringi. Ningu sikulie, ‘I ulumu tewale wendo ombánje? ⸤Pulu Yemone mako torumu ye nomi⸥ Kirasimu mana omba mindili nombá ulumu kepe, aku temba kinie ulu peanga olandopama wendo ombá mele uluma kepe, Kirasinge Minimu enenga konopuna sukundu molopalie nimbe sirimu ulu kanuma nambe tepa wendo ombánje.’ ningu ⸤Kirasi ou naa opili⸥ kanu yemane eneno alieli konopu kimbu siku walsiku, ⸤akumunge pulumu⸥ paa mimi siku kororingi. \v 12 ⸤Pulu Yemone⸥ kanu yemane yunge kongono tenjiringi aku kongonomo ‘ene eneno lipe taponjimbe kongonomo molo.’ nimbe, nimbe para sirimu. ⸤Ulu pe wendo ombá ou ningu siringi ulu akuma ene molangi wendo naa orumu.⸥ Ulu pe wendo ombá ou ningu siringi ulu akuma ene kinié molemele yamboma ‘enenga’ ningu, ou ningu sinjiringi. Yesusinge kongono yemane ene kinié molemele yamboma ningu silimele unguma Pulu Yemone ou kanu yemando nimbe sirimu. Kanu unguma ⸤pe⸥ kinié mulu koleana Mini Kake Teli lipe mundurumumunge tondolomone Kirasinge ungumu andoko ningu silimele yemane temane peangamo toko siringi piliringi unguma. Angellomane kepe ‘Ene ningu silimele ungumanga puluma paa piliemili!’ ningu molemele. \p \v 13 Akumunge enenga konopuma ‘kongono tondolo mundupe tepili.’ ningu liku sumbi sinjiku, ulu tengema mimi siku pilku konjiku teko, ‘Yesusi Kirasi pe omba mona angilimbe kinie ⸤Pulu Yemone⸥ ene sike we kondo kolopalie tepa konjimbe.’ ningu tondolo munduku pilku nokoko molangi. \v 14 Unguma pilku liku tenge panjiku telemele ambolangoma molko, ou ene ⸤i ungumu naa pilku⸥ walu molkolie ulu kerime konopu monjiku pilku teringi mele kinié aku siku pilku naa teangi. \v 15 Aku siku naa teko, “Ene nanga yamboma molangi wangi.” nimbe walsirimu yemo paa kake tepili ulu peangama kinie ulu sumbi nilime kinie mindi telemo ulu pulumu pelemo yemo molemo mele ene aku siku ‘Alieli Pulu Yemonga yamboma manjipu molamili.’ ningu ene eneno Pulu Yemo siku, ⸤uluma pali tengendo⸥ ene kake tepili ⸤molko, ulu peangama kinie ulu sumbi nilime kinie teko⸥ molangi. \v 16 Akumunge ungu te ⸤Pulu Yemonga⸥ bokuna molemo, akumu i sipe: \q1 ‘⸤Pulu Yemone nimbendo:⸥ \q1 “Na ⸤enenga⸥ Pulu Yemo kake tepili \q1 ulu peangama kinie ulu sumbi nilime kinie mindi \q1 tepo molio kene \q1 ene ⸤aku siku⸥ ‘Nanga yamboma.’ ningu \q1 konopu kake tepili molko \q1 ulu sumbi nili peangama mindi teko molangi.”.* \m ⸤nirimu.⸥’ nimbe bokuna molemo kanumu pilkulie ⸤aku siku teko molangi⸥. \p \v 17 Ene “Tara.” ningu Pulu Yemo walsiku yu kinie ungu nilimele yemone yambomanga imbime pilipelie enene ulu telemelema naa apurupe pilimo. Yambomanga yu mele mele uluma apurumbendo enenga imbime naa pilipelie ene pali telu sipe sumbi sipe apurulimo. Kanu “Tara.” nilimele yemo aku sipe yemo molemo kene ma koleana molkolie ‘I koleamo olionga sike pulu koleamo molo. Ya ma koleana yambo ponengema molemolo.’ ningu pilkulie* ‘Yu ye paa aili olandopamo.’ ningu yunge unguma liku ai siku pilku molangi. \v 18 Yuni enenga nimbelie tenjirimu mele pilkulie aku siku molangi. Ene pilimele, enenga anda kolenalime konopu kimbu naa siku walu moloringi mele ene yandopa yandopa aku siku moloringi mele ⸤Pulu Yemone⸥ ‘Munduku kelko molko konjingí aulkena pangi.’ nimbe lipe taponjipe wendo lirimu* akumu ‘Wendo liembo.’ nimbelie kou sillipa molo kou gollo tene wendo naa lirimu. \v 19 Kirasinge meme paa mele ailsini ⸤Pulu Yemone ene lipe taponjipe kapola naa moloringi aulkena wendo lirimu⸥. Kirasi yu ereli molo úru te paa naa peli kongi sipisipi walo te,* yunge mememone aku sipe terimu. \v 20 Pulu Yemone mulu matolo ou naa tepalie ‘⸤Kirasi⸥ aku kongonomo tepili.’ nimbe mako torumu yemo, kinié molkomolo walema, ⸤Pulu Yemone yamboma kote pilimbe walemo⸥ wendo ombá tekemo walemo kinie pelemo walema yu enenga nimbe lipe taponjimbendo mana manie omba mona molorumu. \v 21 Yuni enenga nimbe tenjirimu mele pilkulie ‘Yu yambo ono koleana topa makinjipelie ‘Yunge imbi paa ola molopili.’ nirimu Pulu Yemo sike.’ ningu tondolo munduku pilimele. Aku terimumunge ene ‘Pulu Yemo mindi sike.’ ningu tondolo munduku pilku, ‘Yuni “Pe tembo.” nimbe, nimbe panjirimu mele sike temba.’ ningu konopu siku nokoko molemele. \p \v 22 Ene ungu sikema pilku liku tenge panjiku telemele aku ulumuni enenga konopuma kulumiye tonjiringi, konopu kake tepili molemelemonga kolo toko ‘Angenali konopu monjikimulu.’ naa ningu, sike konopu monjilimele kene kinié angenali kinie konopu paa tondolo munduku monjeyo.* \v 23 Langi umbu poniena mundulimele kinie muli topa wendo omba langi konde pulimo mele ene aku sipe mele meltene kelepa wale talo sipe merimuna yambo kondema molemele. Langi umbu kapola wendo naa omba, omba keri lepa kolemo umbumuni ene naa merimu. Langi umbu wendo omba molopa mindi pulimo akumuni ene wale talo sipe merimu. Aku langi umbumu Pulu Yemonga ungumu; akumu molopa mindi pupe konde mololi ungumu; akumuni ene wale talo sipe merimu.* \v 24 ⸤Aku ungumu pora naa nilimo mele ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo,⸥ akumu i sipe: \q1 ‘Yamboma pali era mele, \q1 ene molko konjilimele pillawa sindi mele. \q1 Erama kolemo kinie \q1 pillawa sindime olé lepa mana manie pulimo \m \v 25 nakolo Ailimunge ungumu \q1 alieli lepa mindi pulimo pumbe.’.* \m ⸤nimbe aku sipe molemo.⸥ Aku ungumu ene temane peangamo toko siringi kanu ungumu. \c 2 \p \v 1 ⸤Ene wale talo sipe merimu konde molemele⸥* kene enene i siku teangi: We yamboma teko kenjilimele uluma kinie, konopuni lupe pilku liku kerena lupe kolo toko ningu topele mapele toli** uluma kinie, we ulu lupe mare teko kolo toli uluma kinie, yamboma mele aisili nosiku molko konjilimele mele kanokolie yama mengo konopu keri panjili uluma kinie, yambo tenga ungu bulkundu ninjili uluma kinie, ulu keri akuma pali munduku kelko toko makorayo. \v 2-3 Ailimuni ene kondo kolopa we tepa konjilimo mele wallo kolte pilkulie pilku peanga piliringi* kene ambolango kikime ame paa waka kolemele mele ene aku siku ame peangamo, mele keri te naa peli ame, kanumu waka kolangi. Kanu amemo kangimunge molo, minimunge amemo. Ambolango kikime ame naa nongolie ai naa lelko molko kenjilimele mele** aku siku enenga minime Pulu Yemonga ungumu naa nonge kinie minime kapola naa pepa, tondolo naa pumbe. \p \v 4 Ene Kirasi molemona wangi. Yu kou konde mololi melemo. Yambomane ‘Yu keri.’ ningu pilkulie toko makororingi nakolo Pulu Yemone yu kanopa ‘Paa peanga.’ nimbe kanopalie mako torumu. \v 5 Ene pea kou konde mololi melema molemele. Ulke mare kouni takolemele mele Pulu Yemone yunge Minimunge ulkemo takonjimbendo ene mako topalie ulke takombamonga kou melema nilimo.* Ene Pulu Yemonga popo tonjili yambo** kake telime molemele. Popo tonjili yemane Pulu Yemo popo tongendo yuni kanopa peanga kanorumu melema kalko yu siringi aku siku ene eneno Pulu Yemo popo tongendo yu kanopa peanga kanomba melema siengi. Kanu kinie, Yesusi Kirasini enenga nimbe tenjirimumunge Pulu Yemo mele singíme Pulu Yemo yuni sike kanopa peanga kanopa limbe. \v 6 Akumunge ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo kanumu. Akumu i sipe nilimo: \q1 “Nane kou paa peanga te, \q1 ‘ponga mele polko ‘Ulke enge nipili.’ ningu \q1 simu mele polangi.’ nimbu mako torundu,* \q1 kanu koumu paa olandopa mulu Sayono nosikiru. \q1 Kanu kinie ‘Yu sike.’ ningu tondolo munduku \q1 pilingí yambomane pipili naa kolko \q1 konopu keri naa panjingí.”.** \m nimbe molemo. \v 7 Ene ‘Kirasi sike.’ ningu tondolo munduku pilimele yambomane* kanu koumu kanoko peanga kanolemele nakolo naa pilimele yambomane yu kanoko keri kanolemele mele i sipe: \q1 ‘Ulke takoringi yemane kanoko keri kanoko \q1 toko ele teringi kou kanumu \q1 kinié kelepa ulke simu mele \q1 ulke enge sinjili kou aili peangamo.’.** \m nimbe molemo. \v 8 ⸤‘Sike.’ ningu tondolo munduku naa pilimele yambo kanuma kinie, kanu koumu kinie,⸥ i sipe mele: \q1 “Kanu koumu \q1 yu kou kanga te yambo te kambilimo kinie \q1 koropele topa tepa \q1 a tonjimbe telemo kou te mele; \q1 yu kou aili tene \q1 yambo topa manie mundulimo kou te mele.”.* \m nimbe molemo. Kanu yamboma Pulu Yemonga ungumu liku su silimelemonga tepa a tonjilimo. Pulu Yemone ou aku sipe nimbe panjirimu kanumu. \p \v 9 ⸤Kanu yamboma kinie uluma aku sipe wendo olemo⸥ nakolo ene ⸤‘Sike.’ ningu⸥ tondolo munduku pilimele yamboma aku sipe molo. Ene yuni mako torumu yambo talapemo molko, ye nomi kingimunge popo tonjili yamboma molko, yunge manjiku molongemonga yambo kake telime molko, paa sike Pulu Yemonga yamboma molemele. Yuni ‘Aku siku molangi.’ nimbe ene mako torumumunge pulumu i sipe: Ene sumbulu toline moloringi kinie Pulu Yemone “Ene sumbulu toline wendo ongo nanga pa teli paa peangamonga sukundu wai.” nirimu,* kanu Pulu Yemo yuni ⸤‘Na molopo konjilio mele kepe tepo peanga telio mele kepe yamboma piliengi⸥ kapi ningu temane toko siengi.’ nimbe ene ‘Nanga yamboma molangi.’ nimbe mako torumu. \v 10 Ene ou we yamboma moloringi nakolo kinié ene Pulu Yemonga yambo talapemo molemele. Ou yambomane teko kenjiringimunge Pulu Yemone kondo kolopa mindili naa lipe sipe siye kololi ulu te ene kinie naa perimu nakolo pe yuni kondo kolopa ulu pulu kerime we siye kololi ulumu sirimu liringi, kinié ene kinie pelemo. \p \v 11 Nanga pulu lemo yamboma, nane ene tondolo mundupu mawa tepolie ya ma koleana ene yambo omba angililime mele, yambo ponenge mele molemelemonga* enenga kangimene ‘ulu kerime teamili.’ nilimele mele paa liku bulu siengi. Kangine ou we konopu pelemo konopumane** waka kolemo ulumane enenga minime ‘Topo manie mundemili.’ ningu alieli minime kinie opa telemele. \v 12 Ene ulsukundu yamboma molongena ulu peangama mindi teko sumbi siku molangi. Ulsu yambomane kinié sike enendo “Teko kenjilimele yamboma molemele.” ningu ungu bulkundu ninjilimele nakolo ‘Olione ulu peangama temolo kinie kanokolie pe Pulu Yemo yamboma molongena ombá walemonga kanu yambomane Pulu Yemonga imbi ambolko ola linjengi.’ ningu aku siku ulu peangama teko sumbi siku molangi. \p \v 13-14 ‘Ailimunge* imbi ola molopili.’ ningu gapomano yemanga pali unguma liku ai siku pilku molangi. Ye nomi kumbine kingimu kinie kepe, gapomano poraminisitamo kinie peremiamo kinie kingimuni mako topa “Teko kenjilimele yamboma ‘Mindili nangi.’ ningu, teko konjilimele yambomanga imbime ambolko ola linjiku kapi niengi pangi.” nimbe koleamanga lipe mundulimoma kepe, kanu ye ailimenga pali unguma liku ai siku pilku molangi.** \v 15 ‘Ene ⸤Kirasinge yamboma⸥ kinie mumindili kolko teko kenjilimele yambo aromamane ⸤“Enene teko kenjikimili.” ningí⸥ ungu te naa pepili.’ nimbe Pulu Yemone ‘Ene ⸤Kirasinge yamboma⸥ ulu peangama mindi teko molangi.’ konopu lemo, akumunge ⸤ye ailimenga unguma aku siku pilku molangi⸥. \v 16 Ungu mane tene nokopa ka naa silimo yamboma we molemele mele ene aku siku andoko molangi. Nakolo ‘Ungu mane tene olio naa nokolemomonga ulu kerime temulu liemo uluri molo.’ ningu ulu kerime andoko naa teangi.* ‘Olio Pulu Yemonga kongono kendemande yamboma.’ ningu yunge kongono kendemande yambomane telemele mele teko molangi. \v 17 Ene ⸤pepá topo sikiru yamboma⸥ ne yamboma pali teko konjiku, unguma liku ai siengi. ‘Sike.’ ningu tondolo munduku pilimele angenalime konopu monjiku, Pulu Yemo pipili kolko liku ai siku, ye nomi kingimunge imbimu ambolko ola linjengi. \p \v 18 Ene mele kalolime naa liku kongono we tenjili yamboma, enenga nokoli yambomane ungu ningíme taka lelko pilku liku ai siku molangi. ‘Ene kinie karaye naa teko taka lelko nokolemele tapu yambomanga unguma manjiku pilku liku teangi.’ nimbu naa nikiru. ‘Ene mindili siku teko kenjilimele tapu yambomane ningí unguma kepe pilku liku teangi.’ nimbu nikiru. \v 19 Aku nikirumu i sipu pilipulie nikiru. Pulu Yemonga unguma pilku likulie teko konjingí kinie yambomane ene teko kenjiku teko mindili konjíngi liemo ‘Kapola, mindili nomolo kinie manda nakolo tepo naa kenjipu Pulu Yemonga ungu olandopamo kumbi lepo pilipu temolo.’ ningí kinie Pulu Yemone konopu simbe. \v 20 Teko kenjingímunge mane siku teko mindili konjingí kinie konopu tondolo pupili molkolie ‘Manda, olio tepo kenjímulumunge papu mindili sikimili kene we mindili namili.’ ningí kinie yambomane ene kapi ningí kinie papuye? Kapola molo. Papu mindili nonge. Nakolo teko konjingímunge mindili singí kinie we mindili nongo pundu toi naa toko we siye kolongi liemo papu. Aku tenge kinie Pulu Yemone kanopa peanga kanopalie ene tepa konjimbe.* \v 21 ‘Ene mindili nangi.’ nimbe Pulu Yemone ‘Ene nanga kongonomo tenjengi wai.’ nimbe ene walsirimu.* Kirasi** yu Pulu Yemone “Tei.” nirimu mele tembando enenga nimbe mindili nonjirimu kanu ulumu ene aku siku manda lelko tenge mele lipe ora sirimu. ⸤Akumunge Pulu Yemone “Teai.” nirimu nilimo ulu akuma ‘Teamili.’ ningulie tengendo mindili nongi liemo papu.⸥ \p \v 22 ⸤Kirasi yu tepa molorumu mele Pulu Yemonga bokuna ungu te i sipe nimbe molemo:⸥ \q1 ‘Yuni ulu pulu keri te naa terimu. \q1 Yuni walsikale kepe kolo topa ungu te \q1 paa naa nirimu piliringi.’.* \m ⸤nimbe molemo kanumu.⸥ \v 23 Yu ungu taka tonjiku iri toko teringi kinie yuni enendo ungu te pundu topa naa nirimu.* Enene yu we mindili siringi nakolo yu ‘We mindili nambo.’ nimbe ungu te naa nirimu. ‘Kote pilipe uluma pali sumbi sipe apurulimo yemone yu teko kenjiringi yambomanga kote tenjimbe.’ nimbe pilipe** enene yu teringi mele siye kolorumu. \v 24 Yuni olionga ulu pulu kerime ‘Nangama.’ nimbelie akuma yuyu memba unju perana kolorumu. Aku terimumunge pulumu i sipe: ‘⸤Yambo te kolemo kinie altopa mana uluma manda naa telemo aku sipe mele⸥ olio yambo kololime mele molopolie ulu pulu kerime temolo aulke te naa lepili. Kamu mundupu kelepo naa teamili. ‘Pulu Yemone ulu sumbi nili nimbe kanolemo uluma* mindi temolondo yambo kondema molamili. Kanu uluma mindi teamili.’ nimbu konopu kimbu sipu molamili.’ nimbe yuni aku terimu.** Yambomane yu toringimunge ene konde puringi.*** \v 25 Kongi sipisipi aulke lou lemele mele ene aku siku aulke lou leringi,* nakolo pe kinié kelko enenga minime nokopa tapu telemo ye ⸤Kirasi⸥ mu** molemona yando oringi molemele. \c 3 \p \v 1-2 ⸤‘Kirasinge yambomane gapomano yambo ailimenga unguma pilku liku ai siku molko, kendemandemane enenga yambo ailimenga unguma pilku ene liku ai siku molangi. Kirasi yuni yuyu tepa molorumu mele pilkulie aku siku teangi.’ nikiru⸥* aku siku mele amboma ene enenga yemanga unguma pilku ene liku ai siku molangi. ‘Amboma enenga ye mare Pulu Yemonga ungumu pilku naa limelemane enenga ambomane ulu peanga sumbi nilime mindi teko, yemane ungu ningíme mimi siku pilku taka lelko molonge mele kanokolie konopu alowa teko ‘Pulu Yemonga yema molamili.’ niengi.’ ningulie ene amboma aku siku teko molangi. \v 3 ‘Olio ambo peangama kanoko niengi.’ ningu kangikundu ⸤mindi⸥ au siku pengema lapise langoko, kou gollone teli mele peangama nomine lelko enenga mulu wambalemanga moko toko monjiku, mulu wambale peanga kou aili pulimoma pakoko, naa teangi. \v 4 ⸤‘Olio ambo peangama kanoko niengi.’ ningulie⸥ mele paa peanga, keri naa lembamane enenga konopuna sukundu au siengi. Aku melema ene konopu peanga pepa, konopu teluna pupili taka lelko molonge ulumu. Aku ulumu kanopalie Pulu Yemone ‘Mele paa peanga olandopamo.’ nimbe kanolemo. \v 5 Koronga ou moloringi ambo marene ‘Pulu Yemone olio kinie “Tembo.” nilimo mele sike temba.’ ningu pilku nokoko moloringi ambo kake telimene ‘Olio au niemili.’ ningulie aku siku moloringi kene pilkulie aku siku molangi. Kanu ambomane enenga yemanga unguma pilku ene liku ai siku moloringi kanumu. \v 6 Serane ye Eporayamonga unguma pilipe lipe, yundu ‘Nanga nokoli ye ailimu.’ nirimu kanumu.* Ene ambomane aku siku ⸤enenga yema kinie⸥ ulu peangama teko melte pipili naa kolongi liemo ene Seranga lemenupili molemele. \p \v 7 Yema, ene aku siku enenga amboma kinie molongendo ‘Amboma molko konjengi.’ ningu ene konopuna mimi siku pilku molko, ambomanga kangime enge te naa pelemo kene ene yemane amboma liku taponjengi. ‘⸤Pulu Yemone⸥ molopa konjipe mindi puli ulu pulumu* ene yema mindi naa simbe. Amboma simbela.’ ningu pilkulie amboma kinie aku siku teko molangi. Ene yemane ‘Pulu Yemo kinie ungu nimbu mele mare mawa temolo kinie ulu tene olionga unguma pipi naa sipili.’ ningu enenga amboma kinie aku siku teangi. \p \v 8 I pepá tokoromo topo pora siembo, ungu te pea kamu niembo. Ene enenga konopuma ‘Teluna pupili kapola kapola molamili.’ ningu kandi angenupilimene anju yando kondo kolko konopu monjilimele mele aku siku enene anju yando ⸤Kirasinge yamboma⸥ ‘Olionga angenupili.’ ningu kondo kolko konopu monjiku, liku taponjiku, ‘Ene imbi ola mele molopili, olio imbi manie mele molopili.’ ningu taka lelko yambomanga unguma pilku molangi. \v 9 Yando ene kinie teko kenjingí kinie anju pundu toko teko naa kenjengi! Yando iri toko ungu keri te ningí kinie anju pundu toko iri toko ungu keri te ningu naa teangi. Yando ene teko kenjingí kinie anju ‘Tepo konjipu lipu taponjemili.’ ningu ‘Pulu Yemone ene tepa konjipe, ‘Ene konopu siku molko konjengi.’ nipili.’ ningu Pulu Yemo enenga ningu mawa tenjengi. Ou Pulu Yemone “Ene lipu taponjipu tepo konjembo wai.” nirimu kene enene aku siku yamboma liku taponjiku teko konjei.* \v 10 Aku nikiru ungumunge ungu te ⸤Pulu Yemonga bokuna molemo mele⸥ i sipe: \q1 ‘Yambo tene ‘Na kapola molopo, \q1 konopu sipu molambo.’ nimbelie \q1 yu ‘Ungu keri te naa nimbu, \q1 kolo naa tambo.’ nimbe \q1 yunge keremo nokopilila.* \m \v 11 Ulu pulu kerime \q1 mundupe kelepa bulu sipe \q1 ulu peangama tepilila. \q1 ‘Yamboma kinie \q1 konopu teluna puli ulu pulumu pepili.’ nimbe \q1 aku ulumu tondolo mundupe koropa \q1 andopa molopalie lipilila.* \m \v 12 Aku ulu peangama nambemuna aku sipe tepiliye? \q1 Akumunge pulumu niembo. \q1 Ailimuni* yambo ulu sumbi nilime \q1 teko molemele yamboma kanopa peanga kanopa, \q1 enene yu mawa teko ningí unguma \q1 alieli komu tenjipe molemo, \q1 nakolo ulu kerime telemele yamboma \q1 lipe bulu silimo kene \q1 yuni aku sipe tepili.’.** \m nimbe bokuna molemo kanumu. \p \v 13 ‘Ulu peangama manjipu teamili.’ ningu molonge kinie naene ene mindili lipe simbeye? ⸤Yambo te molo kanumu.⸥ \v 14 Molo ulu sumbi nilime tenge kinie kanumanga sike mindili nongo molongi liemo ene malo.* Yambomane ene teko pipili konjingí tengi liemo ene pipili naa kolko ene konopu umbuni tepili naa molayo. \v 15 Enenga konopuna ‘Kirasi yunge manjipu molopo, yunge ungumu manjipu pilipu lipu tepo molamili.’ ningu ‘Yu mindi olionga Ye Ailimu molopili.’ ningu ⸤yu mindi pipili kolayo⸥. Kanu kinie ene aku siku teko wale peanga wendo ombá walemo nokoko molonge kinie yambo tene kanopalie, “Ene aku siku nambemuna teko molemeleye?” nimbe walsipe pilimu liemo enene anju ungu te pundu toko enenga ulu telemelemanga puluma ningu singí mele liku sumbi siku molayo. Nakolo puluma ningu singíndu ungu tondolo munduku ningu teko pipili naa konjikulie taka lelko ningu liku sumbi sieyo. \v 16 Enenga konopuna ‘Ulu keri te paa naa pepili.’ nieyo. Pe ene Kirasi pilku ambolkolie molko peanga telemele mele kanu ulumunge yambomane “Ene teko kenjilimele.” kolo toko ningu enenga ungu bulkundu ninjingí kinie ene ulu keri te naa pepili molongena kanu yamboma pipili kolonge. \p \v 17 Pulu Yemone ‘Olio mindili nangi.’ nimbémonga ulu peanga te tepolie mindili nomulu liemo papu; olio ulu kerime tepolie mindili nomulu liemo keri;* aku kene ⸤aku siku konopu peanga pepili molangi⸥. \p \v 18 Kirasi* ⸤ye peanga te molopalie mindili norumu mele⸥ piliengila! Yu ye sumbi nilimu molopalie, ulu keri teli yambomanga kolo wangopa kolonjirimu** kanumu. \p ‘Enenga ulu pulu kerime pali kamu manie pupili. Ene Pulu Yemo molemona puku kapola kapola molangi.’ nimbe Kirasi walsikale kolonjirimu.*** Pe ⸤yu yuyu molo yambo te lupe⸥ ulu pulu kerimenga nimbe altopa wale talo sipe kolonjimbe aulke te paa naa lemo naa lemba. Yunge kangimu toko konjiringi kolorumu nakolo pe yunge minimuni yu lomboropa ola molopa mulu koleana pupe molorumu mele molemo. \v 19 Yunge mini akumu ⸤kangi kolopa lepili⸥ ⸤yambo koloringimenga⸥ minime ka ulkena moloringine pupe unguma nimbe sirimu.* \v 20 Kanu minime ou Noa molorumu kinie Pulu Yemonga ungu nirimuma naa pilku, liku bulu siku moloringi ⸤yambomanga minime⸥. ⸤Yamboma ulu keri aisili teringi nakolo⸥ Pulu Yemone lkisipe pundu naa torumu. Noane sipimu tepa mimi tepa molopili ⸤‘Yamboma ou naa tambo.’ nimbe⸥ taka lepa nokopa molorumu. ⸤Pe Noane sipimu tepa pora sirimu kinie Pulu Yemone ‘No topa yamboma topa konjipili.’ nirimu kinie⸥ yambo engaki mindi none naa torumu. Aku yambo pokore mindi Pulu Yemone ‘Naa kolko konde pangi ⸤kene sipine suku pangi⸥.’ nimbe lipe taponjipe nona wendo lirimu.* \v 21 Kanu ⸤nona ‘yambo engaki naa kolangi.’ nimbe⸥ lipe taponjipe wendo lirimu kanu nomone kinié no limele ulu pulumu lipe ora silimo. No limele nomone kangikundu uluri naa tepa, kangine kalaro molemoma kulumiye topa wendo naa linjilimo. No limelemone ene i siku nilimele: “Pulu Yemo, no likiru kanoi. No likiru aku ulumuni na konopuna ulu keri te naa pelemo. Nu mawa tepo ‘Nanga konopu kamu peanga pepili kene liku taponji.’ nikiru.” nilimele mele Pulu Yemone Noa wendo lirimu nomone lipe ora silimo. Pulu Yemone Yesusi Kirasi yambo ono koleana topa makinjirimumunge no limelemone ene lipe taponjipe mindili nolemelka aulkena wendo lipe yu kinie pea molko konjingí aulkena lipe monjilimo.* \v 22 Aku yemo yu ⸤lomboropa ola molopalie⸥ mulu koleana purumu, kinié yu ⸤imbi ola molopili⸥ Pulu Yemonga ki umbukundu molopa,* mulu koleana angelloma kepe, mana yambo ailime kepe, kuru enge nili ailime kepe, akumanga pali yu ye ailimu molopa nokolemo.** \c 4 \p \v 1 Akumunge, Kirasi* yunge kangine mindili nombalie ⸤‘Uluri molo.’ nimbe⸥ siye kolorumu mele pilkulie** ene kepe yuni konopuni pilipe molorumu mele teangi. Yambo tene yunge kangine mindili nomba umbuni melemo yambomo ulu pulu kerime mundupe kelepa altopa naa telemo kene yuni konopuni pilipe molorumu mele teangi. \v 2 Aku tepalie kanu yambomone yu naa kolopa, kangimu kinie we molopalie yunge konopu oumuni waka kolemo ulu kerime naa telemo. Yu Pulu Yemone “Teni kinie papu.” nilimo uluma mindi ‘Teambo.’ nimbe telemo. \v 3 Ulsu molemele yambomane pilku telemele mele ene Kirasinge yambomane ou aku siku teringi. Aku uluma wale paa aisili ou teko moloringi mele manda teko, munduku keleangi.* ⸤Aku uluma i sipe:⸥ \m Amboma kinie yema kinie andoko wapora toko \m ulu kerinele teko kenjilimele ulumu kinie; \m ulu kerime tengendo waka kolemele ulumu kinie; \m no nongo kekelepa tolemele ulumu kinie; \m liku maku toko no enge nili aisili nongo \m kekelepa toko ulu keri aisili telemele ulumu kinie; \m ⸤Pulu Yemone ungu mane nimbe panjirimuma liku bulu siku⸥ Pulu Yemone paa kanopa keri kanopa ‘Kalaro mololi uluma.’ nimbe kanolemo uluma tengendo we melema liku anjiku ‘olio nokolemele pulu yema’ ningu popo toko kapi nilimele ulumu kinie;** ulsukundu yambomane aku siku uluma telemele mele enene ou aku siku wale aisili teringi. \v 4 Kinié ene ulsukundu yamboma kinie teluna molko kanu ulu pulu keri aisili konopu monjiku telemele mele naa teko molemelemonga kanokolie ulsukundu yambomane ‘Ou teringi mele naa telemele.’ ningu suru ningu ene iri toko ungu taka tonjilimele. \v 5 Nakolo konde molemele yambomanga kepe kolemele yambomanga kepe pe walse kote pilipe, enene ulu telemelema apurumbendo molemo yemo kote pilimbendo molombana angilingí, yuni aku siku teko kenjilimele yambomando “Nambemuna aku uluma teringiye?” nimbé kinie enene ulu telemelema yundu paa sike ningu singí. \v 6 Temane peangamo ou koloringi yamboma kepe toko siringila, akumunge pulumu i sipe: Ou pulu pulu yambotolone Pulu Yemonga ungumu ta ningu ulu pulu keri teringili kinie Pulu Yemone yamboma pali mongo simbendo ‘Kololi ulu pulumu yamboma kinie pepili.’ nirimuna kolemele. Sike Pulu Yemone kanu mongo sirimumunge yamboma kangine koloringi nakolo ⸤Pulu Yemonga ungumu pilku liku⸥ kangine kolkolie Pulu Yemo konde molopa mindi pulimo mele yamboma enenga minime molko mindi pungí. ‘Akumu piliengi!’ ningu ou koloringi yamboma kepe temane peangamo toko siringi.* \p \v 7 Mana melema pali pora nimbé walemo nondopa wendo ombá tekemo. Nondopa wendo ombá tekemo kene ene umbu konopu pepili molko konjiku, Pulu Yemo kinie ungu ningu molangi. \v 8 Nakolo aku ulumanga ulu olandopa te ene eneno anju yando tondolo munduku konopu monjiku molayo. Yambo tene yambo te konopu monjilimo kinie yu konopu monjilimo yambomone yu kinie walse walse tepa kenjimbe kinie yuni ‘Pundu tambo.’ naa nimbe we mundupe kelemba. \v 9 Enenga yambo te enenga ulke tenga ombá kinie ene ulke pulu yambomane konopu keri naa panjiku yu “Molamili oi.” ningu nokoko konjeyo. \p \v 10 ⸤Pulu Yemone⸥ ‘Kongonoma teko konjengi.’ nimbe ene yu mele mele we kondo kolopa tondolo lupe lupema moke tepa we silimo kanu tondolomane ene anju yando liku taponjiku molayo. Pulu Yemone kongono kendemande tenjili yambo peangama molkolie aku siku teayo. \v 11 Yambo tene ungu nimbe simbe liemo Pulu Yemonga unguma mindi nimbe sinjipili. Yambo tene yambo marenga kongono tenjimbe liemo Pulu Yemone enge silimo engemone mindi tenjipili. ‘Ulu temoloma pali yambomane kanokolie Pulu Yemo kapi ningu yunge imbi ambolko ola linjengi.’ ningu Yesusi Kirasi pea tapu toko molkolie aku uluma teayo. ⸤Yamboma kinie melema kinie pali⸥ yu imbi kamu kamu ola molopa mindi pupe, yunge tondolomo alieli pepa mindi pupili molemo.* Aku sipe sike tepili. \p \v 12 Paa nanga angokeme, ene manda manjilimo ulu umbuni tene, tepe mele, ene mindili silimo akumu ‘I ulumu nambemuna wendo olemoye? Olio Pulu Yemonga yamboma molemolo kanumu.’ ningu konopu liku naa mundengi. \v 13 ‘Kirasi mindili norumu mele olio mindili nolemolomonga papu mindili nolemolo.’ ningu konopu siengi. ‘Yunge tondolo pa telimu kinie imbi ola molopili ombá kinie olio konopu sipu kamele peanga panjimulú.’ ningu aku siku konopu siku we mindili nongo molangi. \v 14 Ene Kirasinge yamboma molemelemonga* ungu taka tonjíngi liemo papu. Pa tondolo tepa peli Minimu, yu Pulu Yemonga Mini kanumu, ene kinie molemomonga ene malo.** \v 15 Ene mindili nongi liemo yambo toko konjingí molo melte wa lingí molo gapomanomonga ungu mane lupe lupema pulue toko ulu te teko kenjingí molo yambo tenga kongono telemomo teko embambo singímunge mindili naa nangi. \v 16 Nakolo ene singí yamboma molemelemonga mindili nongi liemo pipili naa kolangi. Ene ‘Kirasinge yamboma molemele.’ ningu pilku Pulu Yemo kapi ningu imbi ambolko ola linjengi. \v 17 Pulu Yemone yamboma kote tenjimbendo yunge yamboma kumbi lepa kote tenjimbe walemo ou wendo omba pelemo kene ⸤konopu siku mindili nongo molangi⸥. Pe, ⸤Pulu Yemone⸥ olio aku sipe kumbi lepa kote tenjipelie ‘Aku siku mindili nangi.’ nimu liemo Pulu Yemonga temane peangamo liku bulu silimele yamboma kote pilipelie nambe tembaye? ⸤Aku yamboma ‘Mindili aili teko nangi.’ nimbé lemo.⸥ \v 18 ⸤Aku nikirumunge ungu te Pulu Yemonga bokuna molemo. Akumuni nimbendo:⸥ \q1 “Yambo konopu sumbi sipe pepili molemelema \q1 mindili nolemelka aulkena wendo ongo \q1 molko konjingí aulkena pungindu \q1 aku siku mindili síngi liemo \q1 Pulu Yemo liku bulu siku \q1 ulu pulu kerime telemele yamboma \q1 nambe teko aulke kerine wendo ongeye? \q1 ⸤Ene aulke kerine puku \q1 mindili aili teko nonge.⸥”.* \m ⸤nimbe molemo kanumu.⸥ \v 19 Akumunge, Pulu Yemone ‘Mindili nangi.’ nilimomonga mindili nolemele yambomane ‘Mulu matolo kinie olio yamboma kinie tepa mimi terimu Pulu Yemone “Tembo.” nimbe, nimbe panjilimo mele sike tepa, alieli olio nokopa konjipe siye naa kolemo.’ ningulie enenga konopu kangime kinie pali ‘Pulu Yemone nokopili.’ ningu yu siku, ulu peangama mindi teko molangi. \c 5 \p \v 1 Ene kinie molemele tapu yema,* ene tapu ye molemele mele na kepe aku sipu tapu yemola molio, na Kirasi mindili norumu kinie kanorundu yemo, na ⸤Pulu Yemonga mulu koleana⸥ tondolo pa teli nondopa mona lemba ulumu ⸤Kirasinge yamboma⸥ kinie pea limulú ye tela, nane ene kinie molemele tapu yemando paa tondolo mundupu mawa tepolie nimbundu: \v 2 Pulu Yemonga sipisipi ene nokolemelema mimi siku tapu teko nokangi. ⸤Pulu Yemone⸥ i kongono ‘Ene teangi.’ nimbe sirimu akumu ‘ ‘Teai.’ nikimu kene teamili.’ ningu konopu keri panjiku we naa teangi. Konopu pe nipili teangi. ⸤Pulu Yemone ‘Teangi.’ nirimu⸥ kongono akumu ‘Kou mone limulú.’ ningu naa teangi. ‘Yamboma paa lipu taponjipu nokamili.’ ningu paa konopu siku teangi.* \v 3 ⸤Pulu Yemone⸥ “Ene nokangi.” nimbe sirimu yamboma ‘Maniendopa molangi. Olionga imbime paa olandopa molopili.’ ningu ene mindili siku naa nokoko molangi. Ene nokolemele sipisipime molonge mele ene tapu yema aku siku ulu peangama mindi teko molangi. ‘Enene kanokolie manda lelko teangi.’ ningu aku siku teko molai.* \v 4 ⸤Sipisipime aku siku nokoko molonge kinie⸥ Sipisipi Tapu Ye Ailimu* ombá kinie ene mele tondolo pa teli paa peangamo, alieli keri naa lepa, we lepa mindi pumbe mele kalolimu lingí. \p \v 5 Kango yema, aku siku mele ene ye yumanga unguma taka lelko pilku ene liku ai siengi. \p ⸤Pulu Yemonga bokuna ungu te nimbe molemo akumu i sipe:⸥ \q1 ‘ “Na ailimu molio. \q1 Na pilipe konginjili pelemo yemo. \q1 Yambo lupema tondolo te naa pelemo.” \q1 ningu kara puku enenga imbime \q1 we ambolko ola limele yamboma \q1 Pulu Yemone ‘Nanga opa touma.’ nimbe \q1 topa manie mundulimo, \q1 nakolo yambo eneno \q1 “Na imbi naa molemo yambo kerimu. \q1 Yambo lupema pilipe konginjilimu pelemomonga \q1 enenga unguma taka lepo pilipu molambo.” \q1 nilimele yamboma \q1 yuni we kondo kolopa tepa konjilimo.’.* \m aku sipe nimbe molemo kene ene eneno pali anju yando “Olio imbi naa molemo. Yamboma pilipu taka lepo molamili.” nieyo. \v 6 Aku sipe ungu te molemo kene ‘Pulu Yemo yu paa tondolo pepili yamboma nokolemo.’ ningu enene “Na ailimu naa molambo. Na imbi naa molopili.” ningu ene eneno imbi toko manie munduku taka lelko molayo. ‘Aku sipu temolo kinie yuyu pilimbe wale tenga olionga imbime ambolopa ola linjimbe.’ ningu aku siku teayo.* \v 7 Yuni ene kondo kolopa nokopa molemo kene yu molemona puku enenga konopuna umbuni pembama kinie mini wale pumbema kinie yundu ningu para sieyo. \p \v 8 Ene umbu konopu pepili molko, alieli kanoko konjiku molayo. Lopa posi llayono* engele kolopalie kongi te topa nombando andolemo mele aku sipe enenga opa tou ⸤kurumanga nomi⸥ depelemone** ‘Na yamboma ambolopo tepo kenjembo.’ nimbe aku tembando andopa molemo kene aku siku molai. \v 9 ‘Pulu Yemone na alieli nokopa konjilimo. Pe kinié kepe yuni na mundupe naa kelembala.’ ningu tondolo munduku pilku molkolie* ‘Depelemo nanga opa toumu, yuni na naa ambolopili.’ ningu yunge ungumu naa pilku, liku su siku, yu toko anjupe anjeyo. Ene pilkulie ‘Ya olio konopuna umbuni tepili molemolo mele we ma koleana pali molemele yambo olionga angenupilime aku siku umbuni tepili molemelela.’ ningu pilkulie depelemo kinie aku siku teayo.** \p \v 10 Kanu kinie, ene wale laye kolte umbuni tepili molonge kinie Pulu Yemo yuni yuyu ene kelepa sukundu lipe anjipe, ‘Ene ⸤nanga yamboma molemele mele⸥ munduku naa kelko tondolo pupili molangi.’ nimbé. Pulu Yemo ene we kondo kolopalie yuni pe ene yu pea ‘Kamu kamu tondolo pa tepa mindi pulimu kinie molio koleana pea molamili wangi.’ nimbe ya mana maniendo sirimu ye nomi Kirasi* kanumuni olionga nimbe tenjirimumunge Pulu Yemone oliondo aku sipe manda nimbé. \v 11 ⸤Yamboma kinie melema kinie pali⸥ Pulu Yemo yuyu mindi kamu kamu tondolo pupe imbi ola molopa mindi pupili molemo. Aku sipe sike tepili.* \p \v 12 I pepá ponjili topo sikirumu Saillasini tonjikimu. ‘Yu kongonoma siye naa kolopa paa tondolo mundupe telemo angenumu.’ nimbu pilipu molio. I pepá tokoromo ‘Pulu Yemone yamboma we kondo kolopalie lipe taponjilimo mele piliengi!’ nimbu tokoro. Pulu Yemone yamboma paa sike we kondo kolopa konopu monjilimomondo nikiru akumu ‘Paa sike.’ ningu pilimele mele munduku naa kelko, tondolo munduku molangi. \p \v 13 Kirasinge yambo talape ⸤kolea aili⸥ Bepillono* molemelema, kanu yamboma kinie ene ⸤pepá topo sikiru yamboma⸥ kinie Pulu Yemone ou ‘Nanga yamboma molangi.’ nimbe mako torumu kanu Bepillono yambomane “Ene mane molemeleye?” ningu, ningu mundukumili. Nanga malo Makone** “Ene manda molemeleye?” nimbe, nimbe mundukumula. \v 14 Ene eneno anju yando kondo kolko kangulku “Manda molemeleye?” niengi.* \p Ene Kirasi kinie tapu toko molemele yamboma pali konopu pe nipili taka lelko molangi. \p ⸤Aku pea nikiru.⸥