\id 2TI Andelale NT Rob & June Head file converted 14-Dec-98; 9-May-2007 \h PE-TIMOTI \toc1 PE-TIMOTI Pollone Ye TIMOTI Pepá PE Topa Sirimu Bokumu \toc2 PE-TIMOTI \mt1 PE-TIMOTI \mt2 Pollone Ye TIMOTI Pepá PE Topa Sirimu Bokumu \is1 Pollone I Pepá Topa Sirimumunga Ungu Pulu Mare \ip Pollo kinia \bd Timoti\bd*tolonga ungu-pulu mare bokumunga yakondo gomo 676 kinia gomo 998 kinia molemo. \ip Pilipa kondoli yombo marene pilkuli ‘Ye Niro, Romo-Gapomano Ye Paa Awili Kumbina molorumu kinia Pollo wale talo-siku Romo ka siringi, ka-ulkana pepa i pepámo torumu.’ ningu pilielemele. Yu kolea-awili Romo u kumbi leko ka siringi kinia we-ulka senga perimu (Lipa Mundorumu Yema 28:30) aku-na-kolo pe yu ka siringi kinia yu ka-ulka suluminia kiri senga panjeringi. ‘Kolea akumu pa awili-sepa naa sepa, no molopa, ali sepa, serimu koleamo.’ ningu pilielemele. I pepána 4:13 kanani. Aku suluminia kirina pepale i pepámo torumunje. \ip Ka-ulka nokoli yemane Pollo nokoko naa kondoringi. Yunga pulu lemó yomboma naala moloringi. Yu ‘Nondopo kamu kolombo.’ nimba pilierimula. Akumunga inia 1:16, 2:9, 1:15,17, 4:6-8 kanani. \ip ‘\bd Timoti\bd* kolea-awili Epesasi molopili Pollone i pepámo topa sirimu.’ ningu pilielemele. \ip \bd Timoti\bd* yu kinia pea kongono andoko seringilimunga Pollone ‘Yu ulu peangama sepa molopili.’ nimba i pepámo topa sirimu. ‘Yombomane yu umbuna siku mindili singí kinia kepe Pulu Yemonga kongonomo mundupa naa kelepa tondolo mundupa sepa molopili.’ nimba i pepámo topa sirimu. “Yombomane kolo toko kondi tonge kinia komu sendeko naa piliani. Aku siku ungu nilimilima pilielemele yomboma ononga Pulu Yemo kuru mondolemele mele munduku kelielemele.” nirimula. \ip \bd Pe-Timoti\bd* 1:14 kinia \bd U-Timoti\bd* 6:20 kinia Pollone \bd Timoti\bd*ndu “Semane peangamo nokoko kondou!” nirimu. Akumundu \bd Pe-Timoti\bd* 2:1,2; 3:8,10-12,14-16; 4:1-8,17 ungu mare molemóla. \ip Ungu-pulu se: \bd U-Timoti\bd* kinia \bd Pe-Timoti\bd* kinia \bd Taitasi\bd* kinia ungu awisili selu-sipa molemo mele i-sipa: \bd U-Timoti\bd* 3:2-5 tapu-yema molonge mele ungu se \bd Taitasi\bd* 1:6-9 molopa, \bd U-Timoti\bd* 1:4 mele \bd Taitasi\bd* 1:14 molopa, \bd U-Timoti\bd* 4:12 mele \bd Taitasi\bd* 2:15 kinia 2:6 kinia molopa, opa semolo ulumu kinia keru-kuru lipu lisimulú ulumu-tolo \bd Pe-Timoti\bd* 4:7, 2:5 mele ungu mare \bd U-Timoti\bd* 1:18-19 kinia 6:12 kinia molemo. Aku kene pepá yopoko peama liku sere leko mimi siku kanonu liemu papu. \ip Ya ungu-pulumu pora nikimu. \c 1 \mr Kolomongo-Awili 1-4pali \ms1 Pollone Timotindu “‘Pulu Yemonga Sika Kongono Sendeli Yemo Molambo.’ Ningu Tondolo Munduku Seko Molani.” Nirimu Ungumu \r 1:1-2 \s1 Pollone I Pepámo Tombando Pulu Polopa Torumu Ungumu \p \v 1 Na Pollo, Pulu Yemone na nimba taltorumu-na Karasi Yesusini “Nanga kongonomo sende-pu.” nimba lipa mundorumu yemo molio. ‘Karasi Yesusi kinia pea kopu seko molemele yomboma konde molko kondoko mindi pungí mele ungumu andopa yomboma nimba sipili.’ nimba Pulu Yemone na nimba taltorumu. \p \v 2 Nane Timoti nu nanga malo konopu mondoliomo i pepámo topo sikiru. \p Lapa Pulu Yemo kinia olionga Ye-Awilimu Karasi Yesusitolone nu we kondo kolko seko kondoko, nuni wale marenga ulu mare seko kinjení kinia nu kondo kolko “Mindili nani.” naa ningu, ‘Nu konopu pe nipili taka leko molani.’ niengili. \r 1:3—2:13 \s1 Pollone Timotindu “Tondolo Pupili Molopa, Pulu Yemonga Kongonomo Sendembando Siye Naa Kolopa Semane Peangamo Pipili Naa Kolopa Molopili.” Nirimu Ungu Se \r 1:3-18 \s1 Semane Peangamo Pipili Naa Kolomolomonga Ungu Se \p \v 3 Nanga anda-kolepalimane Pulu Yemonga ungu-manema pilku liku seringi mele na aku sipu ulu selioma konopumuni pilipuli ‘Se sepo kinjikiru.’ nimbu naa pilielio. ‘Selio mele Pulu Yemone kanopa peanga pilielemo.’ nimbu pilielio. Aku kongonomo sendelio Pulu Yemo-kinia tangoli kepe ipulieli kepe ungu nimbu mawa sepo molopo, nuni seko moleno mele pilipu nunga mawa sendepole, yu-kinia “Ange.” niliu. \v 4 Nu u kola serinu mele kelepo pilipuli ‘Na konopu awili-sepo siembo. Nu kanamboa!’ konopu lelio. \v 5 Nu moleno mele pilipuli, nu Pulu Yemonga ungumu ‘Sika.’ ningu kuru mondoleno mele kelepo pilielio. ‘Kuru mondoleno mele kolo se naa toleno.’ nimbu pilkiru. Nu kuru mondoleno mele bami LLoisi kinia aminia Yunisitolo u pilieringili. ‘Olo kuru mondoringili mele nu aku siku kuru mondoleno.’ nimbu pilipuli ⸤Pulu Yemo kinia “Ange.” niliu⸥. \v 6 Nu aku siku pilku moleno mele pilipuli, nane nu ambolorundu kinia Pulu Yemone nu tondolo se we sirimu akumu yombomane ‘Sepe tondolo awili sepa nopili.’ ningu popo tolemele mele nu aku siku ‘Pulu Yemone tondolo sirimumu enge paa olandopa nipili.’ ningu aku tondolomone ‘nu alieli enge ningu kongono sani.’ nimbu nikiru. \v 7 Pulu Yemone olio pipili kololi ulu-pulumu naa sirimu. Tondolo puli ulu-pulumu kinia, konopu mondoli ulu-pulumu kinia, olio oliolio nokopo kondomolo ulu-pulumu sirimu kene ⸤aku siku kongonomo sani⸥. \p \v 8 Akumunga, olionga Ye-Awilimunga ungumu ⸤yomboma⸥ ningu sinindu ⸤ ‘Aku sembó kinia na mindili siku toko kondongenje.’ ningu⸥ mini-wale naa mundani. Na yunga kongonomo sendeliomonga ka-ulkana pelio akumu nu ⸤ ‘Aku siku ka singínje.’ ningu⸥ mini-wale naa mundani. ‘Na semane peangamo topo simbú kinia Pollo mindili silimili mindili nolemo mele na aku sipu mindili síngi mindili nondu liemu unguri molo.’ ningu kongono sani. Pe sika mindili síngi mindili nonu liemu Pulu Yemone nu tondolo silimúmuni nu tondolo munduku moloni. \v 9 ‘Tondolo mundupu molamili.’ nimba tondolo silimú Pulu Ye akumu olio lipa tapondopa kotena molopo mindili nolemolá aulkana wendo lipa yu-kinia pea molopo kondomolo aulkana lipa mondopa, olio nimba taltopa ‘Yunga yombo kake selima molangi waa.’ nirimu Pulu Yemo. Olio aku sipa lipa tapondopa nimba taltorumu akumu olione oliolio ungu se serimulumunga kanopale aku sipa naa senderimu. Yuni yuyu olio semolo mele pilipa nimba taltopa olio we kondo kolopale olio ‘Waa.’ nimba lipa tapondorumu. Paa koronga-u yuyu molopale yuni ‘Karasi Yesusini olionga nimba sendembamonga olio we kondo kolopo ⸤lipu tapondombo⸥.’ nirimu, \v 10 aku-na-kolo kiniá olionga Lipa Tapondopa Mindili Nolemolá Aulkana Wendo Lili Ye Karasi Yesusi mana omba olionga nimba senderumumunga Pulu Yemone olio we kondo kololemo mele mona wendo orumu. Lipa Tapondoli Ye Karasi Yesusini kololi ulumu kamu topa mania mundupa, yunga semane peangamo ⸤ ‘Sika.’ ningu kuru mondolemele ulumu⸥ni naa kolopa konde molopa mindi puli ulu-pulumu limulú aulkamo wendo omba mona lierimu. \p \v 11 Kanu semane peangamonga Pulu Yemone na ⸤Pollo⸥ nimba taltopale, ‘I semane peangamo andoko ningu siku, Karasini lipa mundorumu ye se molko, yunga ungumu yomboma mane sini yemo molani.’ nirimu. \v 12 Na aku sipu kongono seliomonga na aku siku mindili silimili mindili nolio. Aku-sipa na-kolo na ‘Sika.’ nimbu kuru mondolio yemo sepa molemo mele pilipuli, na semane peangamo ‘Sika.’ nimbu kuru mondolio ulumu kinia, yunga kongono sirimu seliomo kinia, yuni mimi sipa nokombamonga kiri naa lepa we lepa mindi pupili mulu matolo pora nimbá walemo wendo ombámonga pilipuli na pipili kolopo konopu umbuna pepili naa molio. \p \v 13 ⸤Timoti⸥ nu Karasi Yesusini lipa tapondomba kinia nuni ‘Yu sika.’ ningu pilieleno mele kuru mondoko, Yesusi kinia yomboma kinia konopu mondokole nane unguma nu nimbu sipu, mane sipu, nirindu pilierinu mele mimi siku pilkuli aku siku mindi manda manjiku yomboma mane sieni. \v 14 Pulu Yemone nu semane peangamonga kongono sirimu akumu ‘Méle paa peangamo. Kou olandopa pulimú mélse mele.’ ningu nokoko kondani. Olionga konopuna Mini Kake Séli molemomone nu enge simbamone aku kongonomo mimi siku nokani. \p \v 15 Esia poropinji ⸤nu moleno⸥ koleana molemele ⸤Karasinga⸥ yomboma pali na munduku kelieringi mele nu pilieleno. Kanu yombomanga Pikillusi kinia Emekenesitolone na munduku kelieringilila. \p \v 16 Ye Onesiporas na ka-ulkana perindu kinia pipili naa kolopa, ‘Na konopu peanga liepili molambo.’ nimba wale awisili lipa tapondorumumunga Ye-Awilimuni yu kinia yunga yomboma kinia kondo kolopa lipa tapondopili. \v 17 ⸤Na ka-ulkana perindu kinia yuni na pipili naa kolorumu nikiru akumunga ungu se niembo:⸥ Yu kolea-awili Romo ombale na kála sepa koropa pe na molorunduna omba kanopa lenderimu. \v 18 Kote walemo wendo ombá kinia Ye-Awilimuni yu kondo kolopa sepa kondopili. Na kolea-awili Epesasi molorundu kinia kepe yuni na wale awisili lipa tapondorumu mele ⸤Timoti⸥ nu pilieleno kanumu. \c 2 \r 2:1-13 \s1 Pollone Timotindu “Nu Karasi Yesusinga Opa Seli Ami Ye Enge Nili Se Molani.” Nirimu Ungu Se \p \v 1 Nanga kangomo, ⸤ ‘Pulu Yemone nu kongono sirimu akumu mimi siku nokani.’ nikiru⸥ akumunga, Karasi Yesusinga we kondo kololi ulumuni nu sepa tondolo mundundopili. \v 2 Kanu-kinia yombo awisili pilku molangi nane nu nimbu sirindu ungu kanuma Karasinga ungumu nokoko kondolemele yema, yomboma manda mane siku kondonge ye mare ningu sieni. \m \v 3 ‘Karasi Yesusinga opa seli ami-ye peangamo molio.’ ningu na mindili nolio mele mindili noni kinia ‘Unguri mólo.’ ningu tondolo munduku molani. \v 4 Ye se opa seli ami-ye se molopale, yu we-kongono lupa lupama konopumuni naa pilipa, yunga opa seli ye-awilimuni ‘yu selemo mele kanopa peanga piliepili.’ nimba aku kongonomo mindi tondolo mundupa pilipa molemo. \m \v 5 Aku sipala, yombo se yombo mare kinia pea keru-kuru liku aulka lisilimili yombomo yu ‘Lisambo.’ nimba keru-kuru liku liseli ungu-manema pilipale lisilimú. Ungu-manema naa pilipale lisemu liemu yu keru-kuru lipa lisilimúmunga méle kaloli se naa limú. \m \v 6 ⸤Aku sipala,⸥ yombo sene kalia kála-sepa sepa nokopa kondolemo yombomone kumbi lepa kere-langi awisili peangama paa limba. \m \v 7 Ya ⸤nundu⸥ nikiru ungumunga puluma Ye-Awilimuni nu lipa ora simba kene nikiru mele paa mimi siku pilku molou. \p \v 8 Yesusi, Pulu Yemone nimba taltorumu ye nokoli Karasimu, yu ⸤ye nokoli kingi⸥ Depitini kalopa liltimu yemo, kolopale lomboropa ola molorumu mele semane peangamo topo siliu, aku yemo ⸤molemo mele⸥ konopu kimbu siku molani. \v 9 Kanu semane peangamo nane topo silipu andoliomonga yombomane ‘Na Gapomano ungu-manema pulua topa sepa kinjeli yemo.’ ningu na umbuna awisili siku ka silimili mindili nolio-na-kolo Pulu Yemonga ungumu ka manda naa silimili. \v 10 Akumunga, ‘Pulu Yemone “Nanga yomboma molangi.” nimba, nimba taltorumu yomboma kepe Karasi Yesusi kinia pea kopu seko molemelemonga pe mindili nolemolá aulkana wendo lipa yu-kinia pea molko kondonge aulkana lipa mondopili.’ nimbu na alieli ononga nimbu mindili awisili noliomo ‘Unguri mólo.’ nimbu taka lepo mindili nombo molio. \p \v 11 Ungu se, akumu paa sika mania naa pumbámonga olione ‘Aku ungumu sika.’ nimbu manda kuru mondolemolo ungu se, akumu i-sipa: \q1 ‘Karasi kinia pea kolomulu liemu \q2 yu konde molomba mele \q3 olio yu kinia pea konde molomolo; \q1 \v 12 olio mindili nomolo kinia \q2 tondolo mundupu molopo siye naa kolomulu liemu \q1 olio yu kinia pea ye nokoli kingima molopo \q2 mélema nokomolo; \q1 olione ⸤yombomando⸥ “Yesusi yu \q2 kanopo imbi naa silimulu. \q3 Yunga yomboma naa molemolo.” nímulu liemu \q1 yuni ⸤Lapando⸥ “I yomboma \q2 na kanopo imbi naa siliu. \q3 Ono nanga yomboma mólo.” nimbála. \q1 \v 13 Yuni yunga unguma topele naa tolemomonga \q2 ⸤olio u ‘Yu sika. Yunga ungumu sika.’ nimbuli \q1 pe konopu topele topo⸥ ‘Yu sika mólo. \q2 Yunga ungumu sika mólo.’ nímulu liemu \q3 yuni nilimú mele sika wendo olemo ombá.’ \m ⸤ungu akuma nimba molemo mele paa sika.⸥ \r 2:14-26 \s1 Pollone Timotindu “Nu Pulu Yemone Kanopa Peanga Pilimba Kongono Sendeli Yemo Molani.” Nirimu Ungu Se \p \v 14 ⸤Timoti,⸥ ‘Aku unguma yomboma alieli pilku molangi.’ ningu alieli ningu sieni. ‘Pulu Yemo pilku molou.’ ningu yu mangilkuli yombomando i-siku nieni: “Ono naa lipa tapondopa, angelema ningí ungumuni pilku molonge yomboma ‘Sika.’ ningu kuru mondolemele mele topa mania mundulimú ungu lupa lupama angelema naa ningu molangi.” niyo. \v 15 ‘Pulu Yemone na kanopa peanga pilimba mele molambo. Yunga kumbikerena pipili naa kolopo molambo.’ ningu yu kanopa peanga pilimba kongonoma mindi tondolo munduku seko molko, aku ungu-sikamanga puluma mimi siku pilku sumbi siku mane silinu yemo molani. \v 16 Mana we-ungu lupa lupa nilimilima, Pulu Yemone pilipa kiri pilielemo unguma, naa pilku bulu sieni. Aku unguma pilkuli selemele yomboma Pulu Yemonga unguma bulu siku yu kanopa kiri pilielemo uluma selemele mele pe aku sikula olandopa seko mololko pungí kene ⸤paa komu naa sendeko molani⸥. \v 17 Kanu mane silimili unguma erili kanga selemo mele selemo. Erili kanga mele sepale pe kamu awi lepa kangi awisili nomba purupa lupendi topa pe kangi pali kamu topa kondolemo mele kanu mane silimili unguma anju anju pumba ‘Yomboma molko kinjangi.’ nilimú. Aku ungu-mane silimili yemanga ye talo Amenias kinia Pallitasitolo molembele. \v 18 Kanu yetolone ungu-sikama munduku kelko lo limbilí. Olone ninguli: “Olio koronga lomboropo ola molorumulumunga pe kangi pali lomboropo ola naa molomolo.” nilimbilí ungumuni yombo marene ‘Sika.’ ningu kuru mondolemele mele seko sembambu silimbilimunga ononga ‘Sika.’ ningu kuru mondolemele ulumu mania pulimú. \v 19 Sika na-kolo ulka-simu se ye tondolo sene pololemo kinia we tondolo mundupa gilimú mele, Pulu Yemo ‘Sika.’ ningu kuru mondolemelemonga ungu-pulumu tondolo pumba, pora naa nilimú. Aku ulka-simu melemonga ola imbi se molemo, akumu i-sipa: \q1 “Ye-Awilimu yunga yomboma kanopa imbi silimú.” \m nimba molopa, \q1 “Yombo marene ‘Ye-Awilimu yu nanga Pulu Yemo.’ \q2 nilimili yombomane ulu-kirima pali munduku keleangi.” \m nimba molemóla. \p \v 20 Ulka-awili senga mingi kou-gollone selima kinia kou-sillipane selima kinia lepa, mingi unjuni selima kinia mane selima kinia lemóla. U nikiru mingima kou-mone olandopa pulimúmane kongono olandopa peangama seko, mingi pe nikiru kou-mone koltalo mele pulimú wemane we-kongonoma selemele. Mingi lupa-lupama aku sipa lemó. \v 21 Yombo sene ya yombo ningu kinjilimili ye kiri nikiruma mundupa keliemu liemu yu Pulu Yemonga mingi manjipa molopa, yunga mingi kake seli paa peanga se molopale, yuni kongono peangama manda sembando molombamonga yunga nokoli yemone yu ⸤mingi paa peangamo mele⸥ kongono peangama manda simba. \p \v 22 ⸤Sika nu kango-yemo na-kolo⸥ kango-yemane yakala kolko konopu siku selemele ulu-pulu-kirima ‘Aku sipu paa naa sambo.’ ningu popenge seko liku bulu siku kowa punguli ulu-peangama mindi konopu kimbu siku seko molani. Ulu sumbi nilima kinia, kuru mondoli uluma kinia, konopu mondoli uluma kinia, yomboma kinia taka leko mololi uluma kinia, ‘Aku uluma mindi paa sepo molambo.’ ningu konopu kimbu siku molani. Yombo mare molko kondoko paa sika Ye-Awilimunga yomboma mindi molemele yomboma kinia aku siku uluma seko molani. \v 23 Konopu naa pelemo yemane aroma toko ‘Anju yando angelema niemili.’ nilimili yemanga unguma ‘Paa naa pilimbu.’ ningu bulu sieni. Ungu kanuma pilku nilimili yomboma kinia, ungu kanuma ningu silimili yomboma kinia, ungu kanumane ‘Irinale seko opanale sangi.’ nimba perelemo mele nu pilieleno. \p \v 24 Ye-Awilimunga kongono sendeli kendemande-yombomone mumindili kolopa ‘Angelema niemili.’ nimbá kinia manda naa sembá. Yuni i-sipa sepili: Yu yomboma kondo kolopa lipa tapondopa, unguma sumbi sipa mane simba tondolomo peli yemo molopa, yombomane yu-kinia mumindili kolko seko kinjingí kinia pundu naa topa siye kolopa, \v 25 yu uluma sepa ungu nimba silimú mele kanoko kiri pilku yu toko mania mundungí senge yomboma seko kinjilimili mele nimba para simbando taka lepa mane sipili. Yuni aku sembá kinia Pulu Yemone kanu yomboma lipa tapondopa, konopu topele toko, selemele mele pilku kiri pilku munduku kelko ungu-sikama tondolo munduku pilingí aulkamo akisindimbanje. \v 26 ⸤Kanu-kinia⸥ ononga umbu-konopu kelepa pepa pilipa kondoli pemba kinia u ⸤kurumanga nokoli⸥ depelemone ‘Yunga yomboma molko yunga kongonoma sendangi.’ nimba kondi-ka sepa ka sirimu ka-ulkana mele peringi ka-ulkamo munduku kelko ultu pungu konopu peanga pepili manda molonge. \c 3 \r 3:1-9 \s1 Mulu Matolo Pora Nimbá Walemanga Yombomane Ulu-Pulu-Kiri Awisili Senge Ungu Se \p \v 1 ⸤Kanu yema Setene munduku kelko, kelko umbu-konopu pepili molongenje⸥-na-kolo ⸤kiniá umbuna wendo olemomando⸥ nu i ungumu paa pilku molani: Walema pora nimbá sembá kinia ulu-umbuna awisili wendo ombá. \v 2 Kanu walemanga yombomane \li1 ono onono mindi konopu mondoko; \li1 kou-mone konopu mondoko; \li1 ononga imbima ambolko paka toko kara pungu; \li1 we-yomboma marake seko iri toko; \li1 anupili lapalinga unguma liku awi naa siku; \li1 ⸤ulu-peangamanga⸥ “Ange.” naa ningu; \li1 ‘ulu kake selima pilipu samili.’ naa ningu; \m \v 3 yomboma-kinia kondo naa kolko; \li1 yombomane ono seko kinjingí kinia siye naa kolko; \li1 ungu-bulkundu nindiku; \li1 ononga kangi nokoko naa kondokole, \li1 we yakala lemó uluma pilku, umbu-konopu naa pepili \li1 konopumuni ulu-kirima mindi pilku seko; \li1 owá-palakoma konopu naa pelemo kinia seko kinjilimili \li1 mele onone yomboma aku siku seko kinjiku; \li1 ulu-peangama kinia opa-tou molko; \m \v 4 onone ononga genupili yomboma ‘molko \li1 kinjangi!’ ningu ononga opa-touma kondi toko; \li1 ulu mare sengendo ‘I ulumu sembó kinia \li1 sepo kinjimbunje.’ molo ‘I ulumu sembó kinia \li1 yombo se umbuna simbunje.’ ningu naa pilku \li1 sumbi siku walu we seko; \li1 ono onono konopumuni pilkuli \li1 ‘Olio ye imbi ola molemo yomboma.’ ningu pilku; \li1 ononga kangikundu konopu singí uluma konopu mondoko \li1 Pulu Yemone nilimú mele pilku sengendo \li1 konopu naa mondoko; \m \v 5 Pulu Yemonga uluma kangikundu mindi ⸤kolo toko⸥ senge, \li1 konopuna sukundu ‘Pulu Yemonga tondolomone olio \li1 lipa naa tapondopili olio oliolio manda selemolo.’ ningu aku siku selemele. \m Aku siku seko molemele yema-kinia seluna kongono seko naa molko ononga unguma naa pilku bulu sieni. \p \v 6-7 Kanu yemanga marene ‘Ambo mare olionga unguma piliangi kondi tamili.’ ningu pungu mane singíndu yombomanga ulka marenga taka leko sukundu punguli ningímuni, aku ulkamanga molemele ambo mare ⸤Pulu Yemonga⸥ unguma mimi siku naa pilku, konopumane pilkuli ‘Ulu-pulu-kirima sepo ambo kirima molemolo.’ ningu pilku, ononga konopu mimi sipa naa pelemo kinia ulu lupa lupama sengendo konopu siku walu seko, yemane pali mane silimili unguma alieli komumane pilielemele-na-kolo ungu-sikama mindi mimi siku naa pilku limili ambo kanuma kondi tonge kinia kanu amboma ononga ungu ⸤kolo toli⸥ma pilku lingí. \v 8 U ye Janesi kinia Jambirisitolone ‘Mosisinga ungu nikimuma kolo tokomo. Isipi ye nokoli kingimu naa piliepili.’ ningu Mosisinga unguma kinia opa-tou moloringili mele seko kinjilimili ye nikirumane kepe aku siku ‘yomboma ungu-sikama naa piliangi.’ ningu ono ungu-sikama kinia opa-tou molemele. Ono konopu paa kirima pepili molkole konopuna kolo toli unguma mindi pilku, ungu-sikama mane singí ulu-pulu se naa pepili molemelemonga ononga kuru mondolemele ulumu paa lupa. \v 9 Aku-sipa na-kolo ungu-sikama-kinia opa-tou molemele yemane senge mele yombomane pali kanokole ningímuni, kanu yema amu mele toko senge mele sumbi siku kanongemonga ono seko kinjilimili mele tondolo awili sepa olandopa naa pumbá. U ye ⸤Janesi kinia Jambirisi⸥tolone seringili mele tondolo naa purumu mele aku sipa mele sembá. \r 3:10—4:8 \s1 Pollone Timotindu “Sei.” Nirimu Ungu Mare \r 3:10-17 \s1 Pollone Timotindu “Nu Pulu Yemonga Ungumu Tondolo Munduku Ambolou.” Nirimu Ungu Se \p \v 10 ⸤Onone aku selemele senge⸥-na-kolo ⸤Timoti⸥ ⸤nu na ulu peanga lupa lupama selio mele⸥ pilku moleno. \li1 Nane yombo ungu mane sirindu mele kinia, \li1 nanu uluma sepo molorundu mele kinia, \li1 na ulu serindumanga pulumu kinia, \li1 Karasi ‘Sika.’ nimbu kuru mondorundu mele kinia, \li1 yomboma-kinia kara naa pumbu pangu nimbu \li1 taka lepo molorundu mele kinia, \li1 yomboma konopu mondorundu mele kinia, \li1 yombomane na seko kinjiku mindili siringi kinia \li1 kongonoma mundupu naa kelepo \li1 tondolo mundupu serindu mele kinia, \m nu pilieleno. \m \v 11 Na kolea Andiyoko kinia Akoniamo kinia LLisira kinia ⸤aku taonomanga andopo Pulu Yemonga kongonomo sendepo molorundu kinia⸥ na seko kinjiku mindili siku umbuna awisili siringi merindu mele nu pilieleno. Aku siku umbuna kiri awisili siringi paa mindili norundu kanumu. Aku-sipa na-kolo Ye-Awilimuni ‘Na iseli-u naa kolambo.’ nimba na lipa tapondorumu kinia manda molorundu. \p \v 12 Ungu se paa sika pelemo akumu i-sipa: Karasi Yesusi kinia pea kopu seko molkole ‘Pulu Yemone kanopa peanga pilielemo uluma manjipu sepo molamili.’ ningu aku siku seko molonge yomboma pali we-yombomane seko kinjiku mindili singí; \v 13 aku-na-kolo seko kinjiku, kolo toko ‘Ungu-sikama nikimulu.’ ningu mane singí yema olandopa olandopa seko kinjiku molko kinjingí. Onone yomboma anju kolo toko mane singí kinia kanu ungumane topele topa ono kondi tombala, kanu-kinia ono onono kanu ungu-koloma ‘Ungu-sikama.’ ningu pilingíla. \p \v 14 Aku-sipa na-kolo ⸤Timoti⸥ nu ungu-sikama pilku likuli ‘Akumu paa sika.’ ningu kuru mondorunu unguma ⸤Karasinga yombo peangamane⸥ nu kanu unguma mane siringi kene pilkuli ‘aku unguma ungu-sikama.’ ningu pilku tondolo munduku kuru mondoleno mele kamu mimi siku pilku kondoko molani. \v 15 Pulu Yemonga bokuna ungu molemomane Karasi Yesusi ‘Sika.’ ningu kuru mondolemele yomboma Pulu Yemone lipa tapondopa mindili nolemolá aulkana wendo lipa yu-kinia molko kondonge aulkana lipa mondolemo mele nimba silimú unguma nu kango paa kangamo molkole pulu polko pilierinu ⸤kene ‘Sika.’ ningu kuru mondoleno mele kamu mimi siku pilku kondoko molani⸥. \v 16 Pulu Yemonga bokuna molemo unguma pali Pulu Yemonga Minimuni nimba sirimu-na pilkuli toringi. Aku ungumane yomboma lipa tapondolemo mele i-sipa: Aku ungumane olio ⸤Pulu Yemonga yomboma molomolo mele⸥ mane sipa, ⸤ulu-pulu-kiri selemoloma ‘naa samili.’ nimba⸥ mane sipa, ⸤ulu-pulu-kirima mundupu kelepo molopo kondomolo mele⸥ mane sipa, ⸤Pulu Yemone “Seko molaa.” nimba, ulu sumbi nilima nimba kanolemo uluma semolo mele⸥ mane silimú. \v 17 ‘Pulu Yemonga ⸤kongono sendelemolo⸥ yomboma yunga kongonoma sendemolomanga pilipa kondolima pepili kongono peangama sumbi sipu sepo kondomolomonga tondoloma olio-kinia pepili.’ nimba ⸤olio aku sipa mane silimú⸥. \c 4 \r 4:1-5 \s1 Pollone Timotindu “Nu Pulu Yemonga Unguma Paa Yomboma Mane Si.” Nirimu Ungu Se \p \v 1 ⸤Timoti,⸥ Pulu Yemo kinia Karasi Yesusitolone yombo kondema kinia kololima kinia ononga kote pilingilí yetolo kanoko molangili Karasi Yesusi omba mona molopa ye nokoli kingimu molopa mélema nokombamonga nane nundu i-sipu tondolo mundupu nikiru: \m \v 2 ⸤Karasinga⸥ unguma yomboma ningu sieni. \li1 Ningu sini kinia yomboma ungu pilingí kinia \li1 molo naa pilingí kinia kepe \li1 alieli unguma ningu siku munduku naa kelko, \li1 ‘Ononga ulu selemelema ‘Sepo kinjilimulu.’ ningu pilku \li1 konopu topele tangi.’ ningu mane siku, \li1 ulu-pulu-kiri selemelema naa sangi iri toko mane siku, \li1 ‘Ono Pulu Yemone kanopa peanga pilielemo uluma seko \li1 konopu tondolo pupili molangi.’ ningu mane sieni. \m Ono mane sinindu alieli pangu ningu taka leko mimi siku mane sieni. \v 3 Yomboma ungu-sikama ‘Naa pilimulú.’ ningu bulu siku komu pipi sikuli ningímuni, ono yakala kololemele ungu konopu siku pilingí unguma mane singí ye awisili ningu taltonge walemo pe wendo ombá kene ⸤ungu-sikama munduku naa kelko mane siku kondani⸥. \v 4 Ono ungu-sikamo bulu siku, kolo toko kange semane lupa lupa tongema mindi komu sendeko pilku molonge kene ⸤ungu-sikama munduku naa kelko mane siku kondani⸥. \v 5 Aku-sipa na-kolo nu, alieli umbu-konopu pepili unguma mimi siku apuruku kondoko pilkuli, mindili se noni molo umbuna se nu-kinia wendo omu liemu aku umbunama we mengo, ‘Yomboma semane peangamo paa pilku liku konopu topele tangi.’ ningu toko siliku andoko, Pulu Yemone ‘Nu nanga kendemande-yemo molani.’ nimba kongono sirimuma pali sani. \r 4:6-8 \s1 Pollone Yu Nondopa Kolomba Serimumunga Yunga Kongonomo Pora Nimbá Serimumunga Ungu Se \p \v 6 ⸤Na-kinia nondopa ungu se wendo ombá mele pilipuli nu aku siku sani nikiru.⸥ Na, u ⸤Isirele⸥ yombomane Pulu Yemo popo toko kongi mélema kaloringi polomonga puluna Pulu Yemo popo toko no-waene ondoko munduku yu siringi mele kiniá na kolombondo nanga kangimu Pulu Yemo popo topo simbú sekero. Na ma-koleamo mundupu kelepo pumbú walemo nondopa wendo ombá sekemo. \v 7 ⸤ ‘Méle peangama liembo.’ nimbu⸥ na tondolo mundupu keru-kuru lipu liserindu. ‘Lisiku pangi.’ ningu ówa toringina kamu pumbu pora sikiru. ⸤Karasinga⸥ unguma mundupu naa kelepo tondolo mundupu kuru mondopo liserindu. \v 8 Aku sipu sepo molorundumunga kiniá ⸤ulu selu mindi we pelemo.⸥ Ówana kamu okoromonga na méle kalomba méle peangamo taltopa molemo, kanu méle peangamo Ye-Awilimu, kote sumbi sipa pilielemo yemone nando “Nu ye sumbi nílimu.” nimbá kanumu. Na mindi mólola. Yuni ⸤yombomanga kote pilipa apurumba⸥ walemonga na kinia yu ombá mele ‘Paa kanamboa.’ ningu nokoko molemele yomboma kinia pea kanu méle peangamo simba. \r 4:9-22 \s1 Pollone Timotindu Ungu Ponjili Mare Nirimu Unguma \r 4:9-13,21 \s1 Pollone Timotindu “Na Moliona Welea Ou.” Nirimu Ungumu \p \v 9-11 Dimasini na mundupa kelepa purumu yemo yu mana-uluma olandopa konopu mondopale kolea-awili Tesallonaikando purumu. Ye Keresenje kolea Gallesia poropinji pumba, Taitasi kolea Dallemesia disiriki purumu. LLuku mindi ya na kinia pea molembolo kene nu na moliona aulka se paa korokole welea nondoko wani. Makone na kongono manda lipa tapondopa sembá kene yu opili liku mengo pea wangili. \v 12 ⸤Andi nu⸥ kolea-awili Epesasi ⸤molenona⸥ Tikikas “pu.” nimbu lipu mundorundu. \v 13 Oni kinia aulkana ongo kolea-awili Toroas ongole, ali-wale-pakoli kinia boku mare kinia kongimanga kangimane seli bokuma kepe, Kapasinga ulkana taltorundu lemó akuma liku mengo wani. Kongimanga kangimane seli boku ⸤paa peanga, kou awili sepa puli⸥ma paa naa komu sindiku paa liku mengo wani. \r 4:14-18 \s1 Pollo Molopa Kinjerimu Kinia Pulu Yemone Yu Lipa Tapondopa Tondoloma Sirimu Ungu Se \p \v 14 Allekesanda, kou-kapane mélema sepa wamoli yemo, yuni na paa sepa kinjerimu. Yuni ⸤na kinia⸥ sepa kinjerimumunga Ye-Awilimuni yu pundu tomba. \v 15 Yuni olionga ungu nilimuluma paa konopu naa mondopa aku unguma kinia opa-tou molopa ‘Mania pupili.’ nirimu kene ⸤nu aku sipa sepa kinjimba kene⸥ yu mimi siku kanoko molou! \p \v 16 Nanga kotemo pulu polko pilieringi kinia yombo sene na kote serindu mele naa lipa tapondorumu. Onone pali na munduku kelieringi. Pulu Yemone kanu yemane seko kinjeringimunga pundu naa topa siye kolopili. \v 17 ⸤Yemane na munduku kelieringi⸥-na-kolo Ye-Awilimu na kinia kopu sepa kotena gilipa na engemo sirimumunga kote-koleana Juda yombo naa molko yombo-lupama moloringi yomboma na semane peangamo topo sirindu kinia manda pilieringi. Na kotena enge naa silkanje ‘Lopa-posi llayonomane na toko nangi.’ nilimolá-na-kolo Ye-Awilimuni ‘Na naa kolambo.’ nimba lipa tapondorumu-na ⸤ya ka-ulkana⸥ we molio. \v 18 ‘Yu mindili nopili, sepo kinjamili.’ ningí walemanga pali Ye-Awilimuni na lipa tapondopa wendo lipale nimbámone, yu ye nokoli kingimu molopa nokolemo mulu-koleana ‘Na manda opili kene u mana molopa kondopili.’ nimbá. Alieli yu kape nimbu imbi ambolopo paka tondolepo mindi pamili. Aku sipa paa sika sepili. \r 4:19-22 \s1 Pepámo Topa Pora Simbando Pollone Kamu Nirimu Unguma \p \v 19 Ambo Pirisilla kinia yunga menu Akuwillatolo keme, Onesiporas yunga yomboma keme, “Pollone “Ono manda molemeleye?” nikimu.” nindani. \p \v 20 Ye Erasitas kolea-awili Korini we molemo. Toropimas kuru torumu-na kolea-awili Maillitas molopili mundupu kelepo orundu. \p \v 21 ‘Kolea ali selemo walema u wendo naa opili na moliona wambo.’ ningu aulka se tondolo munduku korokole wani. \p Yupullasi keme Pudenji keme LLainasi keme ⸤ambo⸥ Kollodia kinia ⸤olionga⸥ genupilima ⸤Karasinga⸥ yombomane pali “Nu manda molenoye?” nikimili. \p \v 22 Ye-Awilimu nunga minimu kinia molopili molani. \m Yuni ono we kondo kolopa molopili molangi. \p ⸤Aku pea nikiru.⸥