\id MAT - Ubir Duncan Kasokason 11th March 1997. \h Matthew \toc1 MATTHEW WASAGOBIN MATTHEW KAKAFOTIN IGAYAM \toc2 Matthew \mt1 MATTHEW \mt2 WASAGOBIN MATTHEW KAKAFOTIN IGAYAM \c 1 \s1 Iesu Keriso Wawan Agirin \r (Luke 3.23-38) \p \v 1 Atonio on Iesu Keriso wawan agirin wabis, Iesu on David an dam warar emon, David on Abraham an dam warar emon. \p \v 2-5 Abraham irarat an farat inai David irarat an farat, osi wabis on atonio: Abraham on Isaac taman, Isaac on Jacob taman, Jacob on Judah a on taitain tutuan mat on osi tamas; namon Judah on Perez a Zerah osi tamas (osi ayos wabin on Tamar), Perez on Hezron taman, Hezron on Ram taman, Ram on Amminadab taman, Amminadab on Nahshon taman, Nahshon on Salmon taman, Salmon on Boaz taman (on ayon wabin min Rahab), Boaz on Obed taman, (On ayon wabin min Ruth) Obed on Jesse taman, a Jesse on Aiwab David taman. \p \v 6-11 David on Solomon taman (on ayon on orot wabin Uriah on awan), Solomon on Rehoboam taman, Rehoboam on Abijah taman, Abijah on Asa taman, Asa on Jehoshaphat taman, Jehoshaphat on Jehoram taman, Jehoram on Uzziah taman, Uzziah on Jotham taman, Jotham on Ahaz taman, Ahaz on Hezekiah taman, Hezekiah on Manasseh taman, Manasseh on Amon taman, Amon on Josiah taman, Josiah on Jehoiachin taitain mat tamas. Atonio an werai on Israel sabu siboes sinai Babylon nan sima. \p \v 12-16 On an werai sabu Babylon simama gibunai an farat on inai Iesu irarat an farat, osi wawas agiris on wabis atonio: Jehoiachin on Shealtiel taman, Shealtiel on Zerubbabel taman, Zerubbabel on Abiud taman, Abiud on Eliakim taman, Eliakim on Azor taman, Azor on Zadok taman, Zadok on Achim taman, Achim on Eliud taman, Eliud on Eleazar taman, Eleazar on Matthan taman, Matthan on Jacob taman, Jacob on Joseph taman, ato Joseph on Mary iawan, ato Mary on Iesu ayon, On orot on seyoyorai, “Keriso.” \p \v 17 On mes osi sirarat an farat an farat ato Abraham emon inai David an farat on engon auyotoat sasagis baibatin nanaba a David irarat an farat inai sabu Babylon simama an farat on eb auyotoat sasagis baibatin nanaba a Keriso irarat an farat an farat on eb auyotoat sasagis baibatin nanaba. \s1 Iesu Keriso Irat \r (Luke 2.1-7) \p \v 18 Atonio on Iesu Keriso mamaba irarat on an dudur. On ayon Mary on Joseph aurin siyaumatan rus sittabin mes, baise osi men sitabin an ra on Mary toun isagobai on Ayu Kakafotin emon on inafot. \v 19 Joseph on ra fufur bobo obis wat ifofour baise on men igogoi wasai nan Mary itimamaiai; on mes on an bainonot iyamai bubuniai nan asi aumatan on itastob mes. \v 20 On atonio bobo aurin on ibinonotai ato Bada an anea on fom Joseph iyenbubur nan bomomoutai aurin irobotet ato iyau, “Joseph, David an dam warar emon, om Mary baiawanin aurin on men unaber mes. Yabin on Ayu Kakafotin emon on inafot. \v 21 On arimon natun orot inituai ato om wabin unyorai Iesu-yabin On arimon an sabu asi bokomas emon on iniyawasis.” \p \v 22 Atonio osi bobo engon tutufin simamatar onai itidura bag mamaba Bada an Aubairuruotin awanai i’yau on, aubairuruotin on dura ato nanaba iyau, \v 23 “Jeverei matafin on arimon ininafot ato fifi orot inituai, On arimon sinyorai Immanuel” (on an yabin min, “God on ot mat tamama.”) \p \v 24 On an rai Joseph enbubur emon imisir ato Bada an anea mamaba i’yawur on nanaba ifour, Mary ibo iawan. \v 25 Baise Joseph on men fom tani Mary rus usis sikaita weie fifi orot ituai on. Ato Joseph fifi wabin iyor Iesu. \c 2 \s1 Nanawanotis Wera Matan emon Sinat \p \v 1 Iesu on Bethlehem mafam gagamin Judea tafanam amonai on nan irat, on an werai min Herod on aiwab orot imama. Wera men weromin gibunai sabu fani siribod an sagob gigiboanotis on wera matan emon sinat au Jerusalem \v 2 ato osi sitetem siyau, “Fifi irat Jew yangan asi Aiwab mes on menan nan emama i? Wei On an siribod wait wera matan emon igai ato wei wanat On wankwafirai mes.” \p \v 3 Aiwab Herod on dura itatam mom on inonotai kwakwan a sabu engon tutufin Jerusalem simama osi mat on eb sinonotis kwakwan. \v 4 On an priest aiwabis a an Baifafaro an baibebeotis engon tutufin iyores siruayo ato itetemis iyau, “Keriso min arimon menan nan inarat?” \p \v 5 Osi siyafotai siyau, “On arimon Bethlehem mafam gagamin Judea tafanam amonai nan inarat. Yabin aubairuruotin on dura ato nanaba igayam iyau: \q1 \v 6 ‘Om Bethlehem mafam gagamim Judea tafanam amonai, om on dura bag gagamim bag Judah tafanam an bainetewarotis engon tefasi, om emon on arimon bainetewarotin tani innat, On arimon innat au sabu Israel yangan asi kaifarotin mes inmatar.’” \p \v 7 On mes Herod on nanawanotis wera matan emon si’nat on bubuniai nan iyores sinat bisinai siruayo ato on nan itetemis, sikasonai isagob abi werai bag nan on siribod irobotet. \v 8 Namon on atonio duraiai nan iyafares sinai au Bethlehem, on iyau, “Omi wonan ato fifi on wonnuen tiwag: ato wongagaturai on wonkasoneu ansagob ato yau mat anan an kwafirai.” \p \v 9-10 Ato osi sinai, osi eta nenenai si’nan nan siribod kaitamom ato wera matan nan si’tai on sit men. On siribod on ainau nasi i’nan ato fifi menan i’yen on tefanai nan itawar. Osi on siribod si’tai on men sunub siyasisir on! \v 11 Osi sinai goa amonai sirui ato osi fifi sit ayon Mary rus simama on, sindas sirou ato sikwafirai. Osi asi kekes amonai siwar agim gold, wengar tawai yanden ninibin a fifiu seteterai bakur egeg yanden eninib on siboseseiren sisiwarai. \p \v 12 Namon osi eta taniai simatabir men sinai asi tafanam aurin yabin God on bomomoutai nan iyawures men sinmatabir men Herod aurin. \s1 Mary a Joseph Rus Siyayai au Egypt \p \v 13 Nanawanotis sinai gibunai, Bada an anea on bomomoutai nan irobotet Joseph aurin ato iyau, “Herod on arimon fifi innuen ato inasubun. On mes om emisir fifi ayon rus eboes ato wonayai wonan au Egypt ato nan wonama weie Yau anawurem on nanaba tafanam wonikirir.” \p \v 14 Joseph imisir fifi ayon rus iboes ato fom amonai sinai au Egypt. \v 15 Osi nan nana simama weie Herod irabob. Atonio bobo imatar onai itnat itidura bag mamaba Bada an aubairuruotin awanai i’yau on. On iyau, “Yau Natu ayor Egypt emon igat.” \s1 Fifirig Gugudis Siyasububunues \p \v 16 On an werai Herod isagob nanawanotis wera matan emon si’nat on sisigoai, on mes on yan men sunub itatab. On dura wawaninai iyau wou yangan on fifirig orot gugudis Bethlehem mafam gagamin amonai a on mafam gagamin bisinai mafam gugudis amonai semama osi iyabon asi kwanda ruam a on babanai on sitasububunues mes- on atonio bobo ifour mamaba nanawanotis bisisi emon isasagob on, on an rai siribod irorobotet nan. \v 17 On etaiai mamaba aubairuruotin Jeremaiah i’yau on inat idura bag: On dura ato nanaba iyau, \q1 \v 18 “Fonas on Ramah mafam gagaminai sitatam, fonas on tou wawaninai bag setotou. Rachel on nanatun auris etotou; on men egogoi sabu sinkubainunubai yabin osi engon tutufin sirabob on mes.” \s1 Mary on Joseph Rus Egypt emon Simatabir \p \v 19 Herod irabob gibunai, Bada an anea on Egypt nan bomomoutai irobotet Joseph aurin \v 20 ato iyau, “Om emisir fifi ayon rus eboes, ato unmatabir men unan au Israel tafanam, yabin osi iyabon sifofourtobon fifi sitasubun mes on sirabob.” \v 21 On mes Joseph imisir fifi ayon rus iboes ato simatabir men sinai au Israel. \p \v 22 Baise Joseph dura itatam on Archelaus on taman Herod an efan ibo inat Judea yangan asi aiwab orot imatar on, Joseph iber men fofonin nan itan. God on bomomoutai nan Joseph iyaubaiyatai, on mes Joseph inai Galilee tafanamai nan \v 23 ato on inai mafam gagamin wabin Nazareth on nan an goa iyon ima. Ato aubairuruotis dura aifan awasi si’yau on inat idura bag: “On arimon sinyorai Keriso on Nazareth mafam gagamin an Orot.” \c 3 \s1 John Bapataito’otin Dura Ibino \r (Mark 1.1-8; Luke 3.1-18; John 1.19-28) \p \v 1 On an werai John Bapataito’otin on inat Judea efan koiteterinai nan ato ibosuruf sabu auris dura ibibino. \v 2 On iyau, “Omi ya baikitabir wonboai yabin safam an Baiaiwab on inat iufin!” \v 3 John aurin on aubairuruotin Isaiah ibikakafun, on ato nanaba iyau, \q1 “Orot tani efan koiteterinai eyoyor, ‘Omi eta wonbotitiwag Bada aurin; On an eta on totorin wat woniyamai on nan inabib!’” \p \v 4 John usin an baitakwakwaren on foro camel bubunin on siyamai nan ibitakwakwarai; on nenen an kaid on foro korofin on igigin ato on an bayu on bouk on i’yam a manigeu kerin on isusuben. \v 5 Sabu Jerusalem emon sinat; Judea tafanam au engon emon sinat, a sabu engon tutufin tafanam au engon Jordan Sareu bisinai sen on sinat John aurin. \v 6 Osi asi bokomas siyatet ato John on Jordan Sareuai nan ibapataitois. \p \v 7 John iyeit Pharisee a Sadducee sigaraba ites on aurin si’nat sitibapataito mes ato on osi auris iyau, “Omi on mota nanatun—omi on iyafan ikasonem ato God an baimaki iniyafarai mes on wan emon wonayai kirir? \v 8 Omi osi bobo ami yawasai wonafour iniyoboet tansagob on omi ya baikitabir wobo. \v 9 Ato omi men wonnos toum aurim nunuam amonai wonikakafun wonau, Abraham on wei wawai agiri. Yau awurem God atonio agim inabo ato Abraham an dam warar mes infouren! \v 10 God on kariwak ibotitiwag wengar awerorosi bag nan inasutuenen sinsur; wengar engon uwas men obis si’nou on arimon inasutuenen sinsur ato wairafai inrebegagaien sinaraten. \v 11 Yau sareuai abibapataitoim on iniyoboet omi on ya baikitabir wobo, baise Orot Iyafan yau gibuwui innat on arimon Ayu Kakafotin a wairafai nan inibapataitoim. On on gagamin bag men yau ba; yau on men orot obiu on fofonin ann kikiman wat atabar. \v 12 On imanai sif ibo ebotan, on nan sawareg engon tutufin inarou sinafeu. On arimon an sawareg wat on inruayoen bayu an goai nan intubabaren baise On arimon sawareg fefemis on inabo wairafai interen sinaraten ato on wairaf min arimon men inarab on.” \s1 John on Iesu Ibapataitoai \r (Mark 1.9-11; Luke 3.21-22) \p \v 13 On an werai Iesu on Galilee emon inat ato inai John aurin Jordan Sareuai nan John On itibapataitoai mes. \v 14 Baise John ifourtobon itiyamai Iesu nunuan itikitabirai mes. John iyau, “Om on yau utibapataitoiu ato baise Om unat yau auriu!” \v 15 Baise Iesu iyafotai iyau, “Ari wera awurem on asir nanaba unafour mom. Yabin on etaiai ot God an gogoi nanaba on engon obinai wat tanafour.” On mes John ibasitai on Iesu itibapataitoai mes. \p \v 16 Iesu ibapataito mom, On sareu emon igai. Namon safam On aurin on iruseren, ato On iyeit God an Ayu it safam emon kiwiu kumag ba isusur ato On tefanai itog. \v 17 Namon fonan safam emon inat iyau, “Atonio on Yau Tou Natu au nuabo bag, Yau On aurin on abiyasisir.” \c 4 \s1 Afaguban on Iesu Irutobonai \r (Mark 1.12-13; Luke 4.1-13) \p \v 1 Namon Ayu on Iesu ibonanawai igat efan koiteterinai nan Afaguban itrutobonai mes. \v 2 Iesu on nan an bayu ambin ima ra orot ruam a fom orot ruam nanaba, ato On bitanan igi. \v 3 Namon Afaguban inat On aurin ato iyau, “Om God Natun mes on, atonio agim yawures sinikitabires rafi sarar sinmatar.” \p \v 4 Baise Iesu iyafotai iyau, “God an dura buk amonai sigayam siyau, ‘Orot jever on men fofonin bayu wat inam yawasin inama on, baise dura engon tutufin God ebikakafun on mat inigibubunuai yawasin inama’” \p \v 5 Namon Afaguban Iesu ibo inai au Jerusalem, Mafam Gagamin Kakafaiinai nan, tafaror goa aiyetunai bag itawarai, \v 6 ato On aurin iyau, “Om God Natun mes on, nin emon ne esobit, yabin God an dura buk amonai sigayam siyau, \q1 ‘Om aurim on God arimon an anea auris dura wawaninai inawures; osi arimon imasi nan sinbogaiim ato Om men arimon amm agimai unkuwotob on.’” \p \v 7 Iesu iyafotai iyau, “God an dura buk amonai mat sigayam siyau, ‘Om Bada am God on men unrutobonai mes.’” \v 8 Namon Afaguban on Iesu ibonanawai igat oyau aiyetunai bag nan ato tafanam engon tutufin asi baiaiwab a asi faiwar on iyoboai. \v 9 Afaguban iyau, “Om yau auriu sindam unrou unkwafireu on, atonio osi sawar engon tutufin on anitem.” \p \v 10 Namon Iesu iyafotai iyau, “Afaguban egat enai! God an dura buk amonai sigayam siyau, ‘Am Bada God on unkwafirai a On ekesin wat uniagirai!’” \v 11 Namon Afaguban inai; ato anea sinat Iesu sibaisin. \s1 Iesu An Bobo Galilee amonai Ibosuruf \r (Mark 1.14-15; Luke 4.14-15) \p \v 12 On an rai Iesu dura itatam John on sibo fafatum goai sireberuai, On inai Galilee tafanamai nan. \v 13 On men Nazareth mafam gagaminai nan ima mes baise On inai Capernaum mafam gagaminai nan ima, on mafam gagamin on Galilee kamit bisinai, Zebulun a Naphtali tafanam amonai. \v 14 Atonio bobo imatar onai itnat itidura bag mamaba aubairuruotin Isaiah i’yau on, \q1 \v 15 “Tafanam Zebulun a tafanam Naphtali, eta inai kamitai igat, mat inai tafanam Jordan Sareu rebanai igat, a Galilee tafanam on sabu men Jew yangan on nan semama! \m \v 16 Sabu iyabon woumanai semama on arimon ratafin gagamin sinitai. Osi sabu iyabon tafanam rabob an wouman amonai semama on ratafin arimon intagawai.” \p \v 17 On an werai Iesu ibosuruf an dura ibino: On iyau, “Omi ya baikitabir wonboai, yabin safam an Baiaiwab on inat iufin!” \s1 Iesu Sabu Bosagotis Bat Iyores \r (Mark 1.16-20; Luke 5.1-11) \p \v 18 Iesu on Galilee kamit rewanai ibib i’nan, ato On iyeit sabu bosagotis ainau giya ruam on ites, Simon (on seyoyorai Peter) a on tain Andrew, osi kamitai nan uwatai sibobosag. Osi asi bobo on iyan sibobo ato sibitotobon. \v 19 Iesu osi auris iyau, “Omi wonat Yau woigibubunueu ato anibebeyim mamaba sabu wonboes.” \v 20 Osi ra kaita asi uwat sikiriren ato On sigibubunuai sinai. \v 21 On inai ato iyeit sabu ainau giya ruam ba ites, James a John, osi on Zebedee nanatun. Osi tamas Zebedee mat asi wa tefanai simair uwat sibotitiwagen. Iesu osi iyores, \v 22 ato osi ra kaita asi wa a tamas mat nan sikirires ato sinai On sigibubunuai. \s1 Iesu Sabu Ibebeyis, Dura Ibino, a Sabu Iyawasis \r (Luke 6.17-19) \p \v 23 Iesu inai Galilee tafanam au engonai bayoi goai nan sabu ‘%-3’ibibebeyes, Wasagobin God an Baiaiwab aurin an dura on ibibino a sabu iyabon sawau magis magis siboen on engon ibiyawasis. \v 24 On duran on irat bag Syria tafanam au engon ibonu ato sabu osi iyabon sisasawau, sawau magis magis emon sibikokosaris a usibaban siboai: dau sabu tefasi simama auman, a dau sibiyames sifefeu wakafufus si’gat, a sabu raguraguis, osi siboes sinat on Iesu engon iyawasis. \v 25 Sabu kuayo gagamin on Galilee a mafam gagamis auyotoat emon, Jerusalem emon, Judea a Jordan tafanam reban emon on engon nan sigibubunuai sinat. \c 5 \s1 Iesu Oyau Tefanai nan Dura Ibibino \p \v 1 Iesu sabu kuayo gagamin ites si’nat ato On igai oyau tefanai nan imair. On an baigibubunuotis on sinat sikufifinai \v 2 ato On ibosuruf ibibebeyes: On iyau, \s1 Yasisir on Dura Maiauin Bag \r (Luke 6.20-23) \q1 \v 3 “Osi sabu iyabon tous sisagobis nono ayubit an yawasai on men faiwaris, osi auris on yasisir gagamin bag; safam an Baiaiwab on osi ebinoanis! \q1 \v 4 “Osi sabu iyabon setotou sebiyababan, osi auris on yasisir gagamin bag, God arimon osi inkubainunubes! \q1 \v 5 “Osi sabu iyabon setatafoum on, osi auris on yasisir gagamin bag, God aifan i’yaumatan on arimon sinboai! \q1 \v 6 “Osi sabu iyabon asi gogoi gagamin bag on God an gogoi mamaba on sinafour, osi auris on yasisir gagamin bag: God arimon iniyamai asi gogoi on eta au engonai obin singaturai. \q1 \v 7 “Osi sabu iyabon sabu fani sekakaberes, osi auris on yasisir gagamin bag, God arimon osi inkaberes! \q1 \v 8 “Osi sabu iyabon nunuas matafis wat on, osi auris on yasisir gagamin, osi arimon God sinitai! \q1 \v 9 “Osi sabu iyabon tuf aurin sebobo on, osi auris on yasisir gagamin bag; God arimon osi inyores On nanatun! \q1 \v 10 “Osi sabu iyabon baikokosar seboai yabin osi God an gogoi nanaba sefofour on mes, osi auris on yasisir gagamin bag; safam an Baiaiwab on osi ebinoanis! \p \v 11 “Omi sabu iyabon Yau wobigibubunueu fasinai on sabu dura komasis sawurem a baikokosar sebitem a dura komasisi nan aurim sebisigogo, omi aurim on yasisir gagamin bag. \v 12 Omi on woniyasisir yabin baiyan gagamin omi aurim on safamai nan sebotan. Sabu min on nanaba eta kaitamomai aubairuruotis ainau simama on baikokosar sites.” \s1 Kamit a Tafa \r (Mark 9.50; Luke 14.34-35) \p \v 13 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi on kamit ba sabu engon tutufin auris. Baise kamit an nanian insasawar on, men eta tani yen arimon taniyamai an nanian inboai men. On yabin ambin imatar, on mes sinreben ato sabu on tefanai sinfasfifinim sinan sinnat. \p \v 14 “Omi on tafa ba tafanam engon tutufin aurin. Mafam gagamin oyau tefanai siyon on men inob on. \v 15 Men iyafan tani tafa itutu ato ramo amonai iwan on; baise on inboai tafa an tatawarai nan inyein, nan sabu engon goa amonai on auris intagawai. \v 16 On eta kaitamomai omi ami tafa on sabu nasi intagawai, onai osi on omi ami bobo obis wofofour on sinitai ato omi Tamam safamai on sinifain.” \s1 God An Baifafaro Dura an Baibebe \p \v 17 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi men wonnos Yau anat Moses an Baifafaro a aubairuruotis asi baibebe on an boseseiren mes. Yau men anat osi an boseseiren on baise osi asi baibebe on aniyamai inidura bag. \v 18 Omi wonnos safam tafanam nana yen on, men dura kafakakai bag o Baifafaro an dura kafakakai tani on insiwan mes- Baifafaro dura on arimon nana si’nen inan tafanam au kanfoun ingat. \v 19 On mes iyai iyafan baifafaro dura kafakakai wat aurin ebifonaseir ato on sabu fani ebibebeyes on eta kaitamom nanaba sefofour on, osi arimon safam an Baiaiwab amonai on sinyores sabu gugudis bag. Baise iyai iyafan baifafaro dura aurin ebifonabo ato sabu fani ebibebeyes on eta kaitamom nanaba sefofour on, osi arimon safam an Baiaiwab amonai on sinyores sabu gagamis bag. \v 20 Yau awurem, omi God an gogoi nanaba wonfofour, ami yawas totorin on inarat kwakwan men baifafaro an baibebeotis a Pharisee ba on, omi arimon fofonin safam an Baiaiwab amonai wonar.” \s1 Yatatab an Baibebe \p \v 21 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi dura wotatam ainau bag sabu sibidudur on siyau, ‘Omi men orot jever tani wonasubun mes; iyai iyafan orot jever tani inasubun on sinboai sinan baigurubabanotin nanai intawar.’ \v 22 Baise ari awurem: iyai iyafan tain tuan aurin inbiyatatab on sinboai sinan baigurubabanotin nanai intawar, iyai iyafan tain tuan inawur, ‘Om yabim wagan wat!’ on arimon sinboai sinan Jew babadis nasi intawar, a iyai iyafan tain tuan inawur, ‘Om ojim bag,’ on arimon inan wairaf an efan komasinai nan inar. \v 23 On mes om am siwar unboai unnat sirifu kemai nan God aurin kutetin mes ato on nan unnos taim tuam on om aurim ebiyatatab on, \v 24 am siwar nan sirifu kema nanai unikirir ato ra kaita unan taim tuam rum wonituf, namon om unmatabir men unnat am siwar unboai God aurin unkutetai. \p \v 25 Iyai iyafan inboem unag baigurubabanotin nanai untawar aurin on, wera yen nan on rum nan basumui komasin yen on wonitotorai weie inboem unan baigurubabanotin aurin. Om nan inboem unan on, totor baigurubabanotin imanai inyagaiim, ato baigurubabanotin on inboem tafanam an baifafaro kaifarotis imasi inyagai, ato osi sinboem fafatum goai sinreberuem. \v 26 Yau awurem, om arimon nan unama ato om fafatum goa emon rufanim gat mes unfofour on, am agim baiyan tutufin unyein weie ungat.” \s1 Baireg Nan an Baibebe \p \v 27 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi dura wotatam sabu ato nanaba siyau, ‘Omi men wonireg nan mes.’ \v 28 Baise ari awurem: orot iyafan jever matanai wat eitai ato ebabasiai, on nunuanai wat on rus sireg nan. \v 29 On mes om matam asumaiauai iyamem ubokomas on, matam eboseir ereben! Iyobin bag om usim turin wat on unisiwanai men usim engon sinreben inan wairaf an efan komasinai inar mes. \v 30 Om imam ausumaiuai iniyamem unbobokomas on, imam yasutin ereben! Iyobin bag om imam tani on unisiwanai men usim engon inan wairaf an efan komasinai inar mes.” \s1 Orot Jever Baikiririn an Baibebe \r (Matthew 19.9; Mark 10.11-12; Luke 16.18) \p \v 31 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Mat sabu dura ato nanaba siyau, ‘Orot iyafan awan jever ebikirir on fef inboai awan baikiririn aurin on ingayam ato jever iniyafarai inan. \v 32 Baise ari on awurem: Orot awan ebikirir asir bobo komasis fani auris, men ato jever inai ireg nan aurin ebikirir on, on orot min an bokomas on nana inen a on iyamai jever inai orot tani ebiawan ato on jever min ebireg nan; ato orot iyafan on jever ebiawan mat on eb ebireg nan.” \s1 Baifaro an Baibebe \p \v 33 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Mat omi dura wotatam sabu ainau bag dura sibidudur on siyau, ‘Omi men ami aumatan wonastob mes, baise omi Bada aurin ami baifafaro wobiyamai on wonafour.’ \v 34 Baise ari awurem: omi ami aumatan wonbiyamai on men wonifaro mes. Omi men safam wabinai wonifaro mes yabin safam on God an mamage; \v 35 o omi men tafanam aurin wonifaro mes yabin tafanam on Bada ann an tatawar efan; o omi men Jerusalem wabinai wonifaro mes yabin on mafam gagamin on Aiwab Gagamin an mafam on mes. \v 36 Mat omi men unim aurin wonifaro mes yabin omi men tefat kaitamom wat on woniyamai inkakai o ingugur on. \v 37 Omi dura asir wonau mom, ‘Dura bag’ o ‘Ambin’—dura fani ba wonbikakafun on Afaguban emon enat.” \s1 Wan Yoin an Baibebe \r (Luke 6.29-30) \p \v 38 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi dura wotatam sabu ainau bag siyau, ‘Om orot iyafan matan eboseir on, om matam mat sinboseir, ato om orot iyafan wan uboseir on, om wam mat sinboseir.’ \v 39 Baise ari on awurem: Orot iyafan om aurim bobo komasis efofour on men wan unyoai men mes. Orot iyafan om rerebam asumaiauai nan ebiyasfarem on, rerebam asugagaf ba unitai iniyasfarem. \v 40 Ato orot iyafan usim an baitakwakwaren aurin on inboem unan baigurubabanotin nanai nan inawurem unbibitai on, usim an baitakwakwaren tefanai ebiwanim on mat unitai. \v 41 Wou an orot tani dura wawaninai inawurem an sawar kekes unabar rum eta kilomita kaitamom wonan on om an sawar kekes unabar kilomita bairuin ba rum wonan. \v 42 Orot iyafan inifefeyanim sawar baitin aurin on unitai; orot iyafan egogoi aurim sawar inboai wera dibon wat bisinai inen onai bobo inabo on, unitai nan bobo inabo.” \s1 Am Ragit Uninuabois \r (Luke 6.27-28,32-36) \p \v 43 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi dura wotatam sabu ainau bag siyau, ‘Omi tuturam on woninuabois, ato ami ragit on wonisisiweiis.’ \v 44 Baise ari awurem: Omi ami ragit woninuabois ato osi sabu iyabon baikokosar sebitem on auris wonbayoi, \v 45 onai omi wonnat Tamam safamai On nanatun mes wonmatar. Yabin On an wera ifourai on sabu komasis a sabu obis usisi intagawai a usan ebites osi sabu iyabon bobo komasis sefofour a bobo obis sefofour auris. \v 46 Omi on osi sabu iyabon sebinuaboim wat auris wonbinuabois on God arimon men inibaiyanim on, sabu agim takes bo’otis mat osi bobo nanaba sefofour! \v 47 Ato omi tuturam auris wat wonbikakaiwis on, omi men woniyobim bag sabu fani ba. Sabu bokomasotis mat on bobo nanaba sefofour! \v 48 Omi on matafim wonama—ato Tamam safamai matafin ba.” \c 6 \s1 Sabu Yababanotis Baibaisis an Baibebe \p \v 1 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi wonkaifarem tiwag yawas totoris obis wonfofour on men wasai nan wonafour sabu sinitem mes. Omi atonio osi bobo wasai nan wonfofour on, Tamam safamai on men arimon baiyan tani initem on. \p \v 2 “On mes om sawar orot jever kokoianin ebitai on men dour unbabain nan dura unkurereb sabu engon tutufin sinsagob om bobo aifan efofour, ato sabu baisigogo’otis bayoi goa amonai a etai nan sefofour ba. Osi atonio bobo nanaba sefofour onai sabu on osi sinifais mes on. Yau awurem dura bag, osi sabu on asi baiyan tutufin sibo nono. \v 3 Baise om orot jever kokoianin ebibaisin on, bubuniai nan unafour onai om turam bag on men insagob om bobo mamaba efofour on. \v 4 Atonio bobo on bubuniai nan unafour. Ato om Tamam on bubuniai eitem om bobo mamaba efofour on, arimon am baiyan initem.” \s1 Bayoi an Baibebe \r (Luke 11.2-4) \p \v 5 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi wonbabayoi on, men woniyamai sabu baisigogo’otis ba! Osi asi nuabo on sinmisir bayoi asi goa a eta yoseb on nan sintawar sinbayoi onai sabu engon tutufin on osi sinites mes on. Yau awurem dura bag, osi sabu on asi baiyan tutufin sibo nono. \v 6 Baise om unbabayoi on, unan am goa amonai unar metewan unrufot ato Tamam men toum matamui eitai on aurin unbayoi. Ato om bobo mamaba bubuniai efofour on Tamam eitem, On arimon inibaiyanim. \p \v 7 “Omi wonbabayoi on, men dura yabis wagas wat on weromin wonikakafunen inan mes ato sabu bokomasotis sefofour ba, osi senonosin asi bayoi weromin sebabayoi on mes God arimon osi intatamis. \v 8 Omi men osi sabu sefofour ba wonafour mes. Omi Tamam on ami gogoi isagob nono weie omi wobifefeyanai. \v 9 On mes omi atonio nanaba wonbayoi: \q1 ‘Tamai safamai emama: Wei wababayoi Om Wabim Kakafotin on wankakafai, \q1 \v 10 Om am Baiaiwab enat; Om am gogoi on tafanamai wanafour a safamai mat on nanaba sefofour nono. \q1 \v 11 Ari ra ai gogoi bayu on eitei. \q1 \v 12 Wei ai bobo komasis wafofour on einotburei, on nanaba sabu fani wei auri bobo komasis sifofour on waninotbures. \q1 \v 13 Om men unbonanawaii wanan ai rutobon wawanin wonboai mes, baise Afaguban komasin emon on erufafarei.’ \p \v 14 “Sabu iyabon omi aurim bobo komasis sifofour wonbinotbures on, Tamam safamai mat arimon omi ininotburem. \v 15 Baise omi sabu men woninotbures on, omi Tamam on arimon ami bobo komasis wofofour auris on men ininotburem on.” \s1 Bayu Baikiririn Baifofour an Baibebe \p \v 16 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Ato omi bayu wonbikirir wonbifofour on men magim woniyamai yababan inmatar mes, ato sabu baisigogo’otis sefofour ba. Osi tous magis sebiyamen sekokomas onai sabu engon tutufin sinites osi on bayu sikirir sebifofour. Yau awurem dura bag, osi asi baiyan tutufin on sibo nono. \v 17 Om bayu unbikirir unbifofour on, magim unsou a tefam unyoai, \v 18 onai sabu fani on men sinsagob om bayu uikirir ebifofour-om Tamam on men toum matamui eitai on ekesin isagob. Ato om Tamam om eitem bobo bubuniai efofour on arimon am baiyan initem.” \s1 Safamai nan Wonisawarotim \r (Luke 12.33-34) \p \v 19 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi men toum aurim on ami sawar obis wonabo nin tafanamai wontubabaren mes, nin tafanamai on nonot ami sawar sam ami sawar sesosos sekokomas, a sabu yakeotis on ami goa saseb serur ami sawar sebabainauen. \v 20 Baise omi toum ami sawar on safamai nan wontubabaren, on nan on men ami sawar nonot sinam a ami sawar men sinasos sinkomas a sabu yakeotis on men ami goa sinaseb sinar ami sawar sinbainauen on. \v 21 Yabin omi nunuam on arimon ra fufur ami sawar menan wotubabaren sen on nan wat si’nen.” \s1 Usim an Tafa \r Luke 11.34-36) \p \v 22 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Om matam on tafa ba usim aurin. Om matam obin on, usim engon tutufin on intagawai; \v 23 baise om matam komasin on, om usim on arimon inwouman. On mes om am tafa usimui woumanin on, arimon wouman on didibar bag inmatar!” \s1 God a Siwar \r (Luke 16.13; 12.22-31) \p \v 24 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi men iyafan tani bada ruam auris iniagir mes; on arimon bada tani on inisisiweiai ato bada tani on ininuaboai; on arimon bada tani aurin on toun inkutetai ato bada tani aurin on inisisiweiai. Omi men fofonin God a agim rus auris woniagir on. \p \v 25 “On fasinai Yau awurem: omi men bayu wonam a sareu wontoman yawasim wonama aurin, o ara beber wonoten auris on woniyababan mes. Yawas on gagamin bag men bayu ba. Ato usim on gagamin bag men ara beber ba. \v 26 Omi kiwiu aiyetunai serorob on wonites: osi on men fesi sebofefes a men sawareg sedadaben bayu an goai setubabaren mes; baise omi Tamam safamai on ebibayues! Omi on gagamim bag men kiwiu ba. \v 27 “Omi men iyafan tani nana weromin inama osi sawar auris inbiyababan on. \p \v 28 “On mes omi aibo mes ara abeber auris wobiyababan i? Woit, beran ato mamaba segeg on: osi men bobo sebobo o ara beber men tous imasi sebiyamen on. \v 29 Baise awurem, aiwab Solomon on sawarotin bag ato men an ara beber tani obin atonio beran ba. \v 30 God on ara beber wayo ebiyotes—wayo ari yawasis obis sen ato ra itom on sikimeu, wairafai sinrebegagaien sinaraten. On mes dura bag God arimon ara beber initem. Omi ami baitutum on ikafakakai bag! \p \v 31 On mes omi men wonbosuruf woniyababan wonau: ‘Yau au bayu on menan nan angaturai? O sareu on menan anboai antoman? O ara beber on men emon anboen anitakwakwariu?’ \v 32 (Atonio osi bobo nanaba on sabu bokomasotis on ra fufur auris sebinonoten kwakwan.) Omi atonio sawar engon auris wogogoien on Tamam safamai isagob. \v 33 Baise gagamin bag bobo engon tefasi on omi ainau God an Baiaiwab a On an yawas totorin wat aurin on wonnuen, ato On arimon sawar fani engon on initem. \v 34 On mes raso aurin on men woniyababan mes; raso on arimon toun aurin iniyababan. Ra kakaita kakaita on tous asi yababan aumas, men yababan tani ba wonboai tefanai wonyein mes.” \c 7 \s1 Sabu Fani Men Wonigurubabanis Mes \r (Luke 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi sabu fani men wonigurubabanis mes onai God arimon men inigurubabanim on, \v 2 yabin omi sabu fani wobigurubabanis, on eta kaitamom nanaba God arimon omi inigurubabanim, a omi baifafaro mamaba sabu fani auris woyaya, on eta kaitamomai nanaba omi aurim baifafaro inaya. \v 3 Om aibo mes uyeit taim tuam matanai sasir yen on eitai ato toum matamui aiduf yen on men esasagob i? \v 4 Om arimon mamaba dura taim tuam aurin unau, ‘Arie, yau agogoi om matamui sasir yen on anboseir,’ ato om toum matamui on aiduf yen. \v 5 Om baisigogo’otim! Om ainau toum matamui aiduf yen on eboseir weie om matam inrubunag tiwag uneit taim tuam matanai sasir yen on unboseir. \p \v 6 “Omi men sawar ato God aurin wokutetai on wonboai kuke wonites mes- osi arimon sinrutabir men ato singiem. Omi men wakek wonboai ato foro nasi wonrebenen mes—osi arimon assi nan sinfasfifinimen.” \s1 Wonifefeyan, Wonnuen, Wonrugegedan \r (Luke 11.9-13) \p \v 7 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi wonifefeyan ato arimon wonboai; wonnuen ato arimon wongaturai; metewan wonrugegedan ato arimon omi aurim inruseren. \v 8 Yabin sabu engon tutufin on iyafan ebifefeyan on arimon inboai, a iyai iyafan enunuen on ingaturai, a iyafan metewan erugegedan on aurin sinruseren. \v 9 Omi fifirig tatamas, omi men iyafan tani natun rafi sarar mes ifefeyan ato on agim ibo itai on. Ambin. \v 10 O on iyan mes ifefeyan on om men mota ubo utai on. Ambin. \v 11 Omi on basit sabu komasim min on, baise omi wosagob mamaba sawar obis nanatum wonites. Osi sabu iyabon Tamas safamai aurin sinbifefeyan on dura bag arimon sawar obis inites! \p \v 12 “Omi mamaba wogogoi sabu sinibaisim, on eta kaitamomai on omi sabu wonibaisis. Moses an Baifafaro a aubairuruotis asi baibebe asi yabis min on nanaba.” \s1 Metewan Awan Viririn \r (Luke 13.24) \p \v 13 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi metewan awan viririnai wonar yabin metewan inai wairaf an efan komasinai i’gat on awan tasasabin a on eta min rumomoyin, ato sabu sigaraba min on etaiai nan sebibib. \v 14 Baise metewan inai efan yawas mama wantoaninai i’gat on viririn a wawanin, ato sabu ruamom wat on segaturai.” \s1 Wengar a On Uwan \r (Luke 6.43-44) \p \v 15 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi wonkaifarem tiwag osi baisigogo aubairuruotis auris; osi omi aurim senat asi yawas usis koun emon sefofour on foro sheep rutanobis ba, baise osi usis amonai asi yawas on totor kuke wolf tutuenis ba. \v 16 Osi asi yawasai bobo sefofour an itinai nan wonites wonsagobis. Gabarur uwas on men wine uwas seyaya on a wayo aisikis uwas on men bubudau uwas seyaya on. \v 17 Wengar obin egeg on, uwan obis eyaya, baise wengar komasin egeg on uwan komasis eyaya. \v 18 Wengar obin egeg on uwan men komasin eyeyeinin on a wengar komasin egeg on uwan men obin eyeyeinin on. \v 19 Wengar menan uwan men obin eyeyeinin on sintarai inafeu ato wairafai nan sinrebegai inaras. \v 20 On mes baisigogo aubairuruotis asi bobo mamaba sebobo on nan wonites wonsagobis.” \s1 Yau Men Meyan Asagobim \r (Luke 13.25-27) \p \v 21 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi men wonnos sabu engon tutufin seyoyoreu ‘Bada, Bada’ on arimon safam an Baiaiwab amonai sinar on, baise osi sabu iyabon Tamau safamai an gogoi nanaba sefofour on safam an Baiaiwab amonai sinar. \v 22 Baigurubaban an Ra innat on, sabu sigaraba arimon auriu sinau, ‘Bada, Bada! Wei Om Wabimui God an dura wakurereb, wei Om Wabimui dau sigaraba wafaitanis sigat a wei Om Wabimui bobo buburis sigaraba wafouren!’ \v 23 Namon Yau arimon osi auris anau, ‘Yau men meyan asagobim on. Omi woikirireu wonai, omi sabu on ami bobo komasis!’ \s1 Goa Baigoyon’otis Ruam \r (Luke 6.47-49) \p \v 24 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “On mes iyai iyafan Yau au dura etatam a auris ebifonabo on ato orot gigiboanotin ba an goa agim tefanai iyon. \v 25 Usan bibitan isur, sareu gagamin igat, a yabat wawanin ato goai isisin. Baise on goa on men ifeu mes, yabin on goa on agim tefanai iyon on mes. \p \v 26 “Baise iyai iyafan au dura atonio osi etatam ato men auris ebifonabo on, on min ato orot kokok ba an goa gasa tefanai iyon. \v 27 Usan bibitan isur, sareu gagamin igat, yabat wawanin an goai isisin on ifeu. On goa on ifeu aunan aunan itagogoros isawar!” \s1 Iesu An Baibad \p \v 28 Iesu atonio osi dura ibikakafunen on isawar ato sabu kuayo on On an baibebe aurin on siduduran kwakwan. \v 29 Yabin On sabu ibibebeyis on men Baifafaro an baibebeotis sebibebe ba; baise On sabu ibibebeyis on er an baibad mat. \c 8 \s1 Iesu Orot Iyawasai \r (Mark 1.40-45; Luke 5:12-16) \p \v 1 Iesu oyau emon isur mom, ato sabu kuayo gagamin on On sigibubunuai sinai. \v 2 Namon orot usin gawud komasis emon ibikokosarai on inat Iesu aurin, nanai sindan irou ato iyau, “Bada, Om ungogoi mes on eigumidariu.” \p \v 3 Iesu iman iyotet igat orot usin iruyein. On iyafotai iyau, “Yau agogoi om ungumidar. “Egumidar!” Ra kaita orot usin gawud komasis emon on iyawas. \v 4 Namon Iesu on orot aurin iyau, “Om untatam! Men iyafan tani unkasonai mes, baise om totor unan priest aurin ato usim on ininateteai; namon om sirifu God aurin unyagai ato Moses an baifafaro dura iyau nanaba; onai sabu engon sinsagob on om ari ugumidar.” \s1 Iesu on Rome Asi Wou Orot Gagamin an Agirotin Iyawasai \r (Luke 7.1-10) \p \v 5 Iesu inat Capernaum mafam gagaminai irui mom, ato Rome yangan asi wou an orot gagamin on inat inefotai ato baibais mes On aurin ifefeyan iyau: \v 6 “Bada, yau au agirotin on isawau goai nan emama, on usibaban gagamin bag eboai ato men fofonin iniyayob on.” \p \v 7 Iesu iyau, “Yau arimon anan aniyawasai.” \v 8 Wou yangan asi orot gagamin iyafotai iyau, “Oh ambin, yau men obiu on anboem tanan au goai. Om asir dura wat unau ato au agirotin on arimon inyawas. \v 9 Yau mat on wou yangan asi babadis fani asi baibad babanai atatawar ato wou yangan fani on yau au baibad babanai semama, Yau wou orot tani awur, ‘Enai! ato on enan; a wou orot tani awur, ‘Enat!’ ato on enat; ato au agirotin awur, ‘Atonio bobo eiyamai!’ ato on bobo ebiyamai.” \p \v 10 Iesu atonio dura itatam mom on iduduran ato sabu On sibigibubunuai on auris iyau, “Yau awurem dura bag, Israel amonai on men iyafan tani an baitutum auman on nanaba agaturai on. \v 11 Yau awurem sabu sigaraba arimon wera matan emon a wera sifun emon sinnat Abraham, Isaac a Jacob mat sinamair safam an Baiaiwab amonai nan mat bayu sinam. \v 12 Baise osi sabu iyabon ainau Baiaiwab amonai sitmama on arimon sinrebetetis singat womanai sinar, osi arimon nan sinatou was sinitafoforen.” \v 13 Namon Iesu on wou yangan asi orot gagamin aurin iyau, “Om enai au go ato om mamaba ebitutum on arimon inmatar.” Ra kaita wou yangan asi orot gagamin an agirotin on iyawas. \s1 Iesu Sabu Sigaraba Iyawasis \r Mark 1.29-34; Luke 4.38-41) \p \v 14 Iesu inai Peter an goai ato on nan Peter rawan jever isawau usin iforab ireai i’yen it. \v 15 Iesu iman iyof Peter rawan jever imanai ibo; ato usin ifoforab on isibu, jever imisir Iesu an bayu ibotitiwag wain. \p \v 16 Ibirabirabi ato sabu sigaraba osi iyabon dau tefasi simama on siboes sinat Iesu aurin. Iesu on duraiai wat i’yau on ayu komasis ifaitanis sigat ato osi sabu iyabon sisasawau on engon iyawasis. \v 17 On atonio bobo ifour itiyamai itidura bag mamaba aubairuruotin Isaiah i’yau on, “On Toun on ati sawau engon iboseseiren ato iboen inai isawar.” \s1 Orot Ruam Sigogoi Iesu An Baigibubunuotis Sitmatar \r (Luke 9.57-62) \p \v 18 Iesu isagob sabu kuayo on sinat sikufifinai on mes On an baigibubunuotis iyawures sitan kamit reban emon nan. \v 19 Baifafaro an baibebeotin tani inat Iesu aurin. On iyau, “Baibebeotim, yau abotitiwagiu Om efan menan menan unnanan on yau anigibubunuem.” \p \v 20 Iesu iyafotai iyau, “Rega kuke fox on asi dogu aumas, a kiwiu on asi batar aumas, baise Orot Natun on an efan ambin menan nan ininir inen a iniyarir.” \v 21 Orot tani, on min baigibubunuotin tani on iyau, “Bada, ainau on yau an matabir men anan au go tamau an garobai.” \v 22 Iesu iyafotai iyau, “Om Yau eigibubunueu, sabu iyabon ayubis sirabob semama, osi tous on turas rabobin singarob.” \s1 Iesu Yabat Yawarad Iyawur Nurob Imatar \r (Mark 4.35-41; Luke 8.22-25) \p \v 23 Iesu wayai ikaruge ato an baigibubunuotis mat sinai. \v 24 Ra kaita yabat kuyabobot gagamin kamitai isisin ato wa on kafakakai mom itdarir. Baise Iesu on iyenbubur. \v 25 Baigibubunuotis on Iesu aurin sinai ato sibaban imisir. Osi siyau, “Bada, eiyawasi, wei kafakakai mom wanarab!” \p \v 26 Iesu iyafotes iyau, “Omi aibo mes wobeber i? Omi ami baitutum on ikafakakai bag!” Namon On imisir dura wawaninai yabat a yawarad iyawures, ato nurob obin maiau imatar. \v 27 Baigibubunuotis engon tutufin siduduran. Osi siyau, “Atonio on abi orot? Yabat a yawarad mat min On fonan setatam!” \s1 Iesu on Orot Ruam Dau auman Iyawasis \r (Mark 5.1-20; Luke 8.26-39) \p \v 28 Iesu inat kamit reban emon, Gadara tafanam amonai nan, ato orot ruam on rasi dogu emon sigat On mat sinofoten. Osi sabu on dau tefasi simama ato osi unis sikomas kwakwan men iyafan tani fofonin on etai nan itabib on. \v 29 Osi ra kaita siyoku siyau, “Om God Natun, aifan aurin on wei egogoii? Om unat wei unimakiei weie an wera bag innat i?” \v 30 On efan bisinai nan on foro unis sigaraba sibitu. \v 31 On mes dau on Iesu sifefeyanai siyau, “Om wei unfafaitani on, uniyafarei wanan foro unis sigaraba on tefasi wanag.” \p \v 32 Iesu osi auris iyau, “Omi wonai,” on mes osi sinai foro tefasi sigai. Foro unis sigaraba on anag rerebanai siyayai sisur sinai kamitai siyamtotom. \v 33 Sabu ato foro sikakaifares on siyayai sinai mafam gagaminai sigat, nan bobo mamaba orot ruam a dau auris simamatar on sabu sikasones. \v 34 On mes sabu engon tutufin mafam gagamin emon on sinai Iesu sitnefotai mes; ato osi On sit mom on, sifefeyanai asi tafanam itikirir itgat mes. \c 9 \s1 Iesu Orot Raguraguin Iyawasai \r (Mark 2.1-12; Luke 5.17-26) \p \v 1 Iesu on wayai ikaruge ato imatabir men kamit irabon inai Toun an mafam gagaminai nan, \v 2 sabu fani on orot raguraguin ireai i’yen auman sibo sinat Iesu aurin. Iesu iyeit sabu ites on asi baitutum irat bag, on mes On orot raguraguin aurin iyau, “Natu eiyasisir! Om am bokomas on ainotbur.” \p \v 3 Namon Baifafaro an baibebeotis fani on tous wat auris siyau bonen, “Atonio orot on baigigim dura God aurin ebikakafun!” \v 4 Iesu isagob osi on mamaba sibinonot, on mes iyau, “Omi aibo mes bobo komasis auris on wobinonotim i? \v 5 Menan on sasasan, Yau anau, ‘Om am bokomas ainotbur,’ o anau, ‘Om emisir ebib’? \v 6 Yau aurim anidura bag on, Orot Natun an baibad tafanamai yen bokomas innotbur,” On mes Iesu on orot raguraguin aurin iyau, “Om emisir, am ire ebo, ato enai au go!” \p \v 7 Orot imisir ato inai au go. \v 8 Sabu on bobo sit on siber, ato osi God sifain ato baibad nanaba sabu ebites aurin on. \s1 Iesu on Matthew Iyor \r (Mark 2.13-17; Luke 5.27-32) \p \v 9 Iesu on efan ikirir, ato ibib i’nan on iyeit agim takes bo’otin wabin Matthew on an bobo efanai imair imama it, Iesu on aurin iyau, “Eigibubunueu.” Matthew imisir ato igibubunuai. \p \v 10 Iesu on Matthew an goai nan bayu i’yam, ato sabu agim takes bo’otis a sabu bokomasotis sigaraba on sinat Iesu an baigibubunuotis mat sikaita simair bayu si’yam. \v 11 Pharisee fani on bobo sit ato Iesu an baigibubunuotis auris siyau, “Aibo mes omi ami baibebeotin on ato osi sabu agim takes bo’otis a sabu bokomasotis mat bayu sam i?” \p \v 12 Iesu on osi asi dura itatam ato iyafotes iyau, “Sabu iyabon yawasis on men kwakwair orot segogoiai on, baise osi sabu iyabon sawauis wat on kwakwair orot segogoiai. \v 13 Omi wonan ato God an dura buk amonai sigagayam on an yabin wonnuen, ato nanaba sigayam siyau; ‘God egogoi on omi tuturam mat wonmanau wonkaber bonen mes, ato On men egogoi omi bobaitu on On aurin wonkutetai.’ Yau men anat sabu obis anyores on, baise Yau anat sabu bokomasotis anyores mes.” \s1 Bayu Sebikirir Sebifofour aurin Sitetem \r (Mark 2.18-22; Luke 5.33-39) \p \v 14 Namon John Bapataito’otin an baigibubunuotis sinat Iesu aurin ato sitetemai siyau, “Aibo mes wei a Pharisee yangan on ra fufur bayu wabikirir wabifofour, baise Om am baigibubunuotis on men meyan bayu sebikirir sebifofour on?” \v 15 Iesu iyafotes iyau, “Orot tabin boboun tuturan mat nan bobaitab amonai semama on tuturan men siniyababan on. Ambin bag! Baise wera innat weie orot tabin boboun on arimon osi bisisi emama on sinboai sinan, namon osi bayu sinikirir sinifofour. \p \v 16 “Men iyafan tani beber boboun turin inboai usit an baitakwakwaren atamaninai insagirfotai mes, on ato bobo nanaba infofour on, beber sasagir boboun on arimon insuruf inkadodon ato usit an baitakwakwaren min arimon insafef, dogu gagamin bag inmatar. \v 17 Mat men iyafan tani sareu wine boboun ibo sareu wine an kibub atamaninai idebur, on bobo nanaba infofour on, kibub arimon intaseb ato sareu wine min arimon indebur ato kibub min arimon inkomas. Baise sareu wine boboun on kibub bobounai undebur, ato osi ruam on arimon nana obis wat sinen.” \s1 Orot Gagamin Natun Jeverei a Jever on Iesu An Beber Iruyein \r (Mark 5.21-43; Luke 8.40-56) \p \v 18 Iesu atonio dura ibikakafun ato Jew yangan asi orot gagamin inat aurin nanai sindan irou ato iyau, “Yau natu jeverei on ato arimon irabob; baise Om enat imam wat usinai unyein ato inyawas,” \v 19 On mes Iesu imisir ato igibubunuai, ato an baigibubunuotis on mat sinai. \p \v 20 Jever tani on usinai abiou wawanin isusur ibikokosarai on kwanda auyotoat sasagis ruam nanaba isawar, on jever on Iesu sesebinai inat ato an beber rewanai iruyein. \v 21 Jever toun aurin ikakafun iyau, “Yau On an beber wat anruyein on arimon an yawas.” \v 22 Iesu irutabir jever it ato iyau, “Natu jeverei eiyasisir! Om am baitutum emon on uyawas.” Men weromin jever on iyawas. \p \v 23 Namon Iesu inai orot gagamin an goai irui. On iyeit sabu ato serarabob auris tatafai sekwakwarer yangan on ites a sabu kuayo engon on si’tararag sibisiger on ites, \v 24 On iyau, “Omi engon tutufin wogat au koun! Jeverei kafakakai on men irabob—on asir yenbubur!” Namon sabu on sibosuruf Iesu sibikoboai sisesererai. \v 25 Baise sabu sigat au koun weie, Iesu irui jeverei i’yen an efanai ato iyof imanai ibo, ato jeverei imisir. \v 26 Atonio bobo imamatar an dura on irat tafanam turinai ibonu. \s1 Iesu on Orot Matas Fotis Ruam Iyawasis \p \v 27 Iesu on efan ikirir, ato ibib i’nan, orot matas fotis ruam on sibosuruf sibigibubunuai. Osi sibiyoku si’yau, “David natun ekaberei!” \v 28 Iesu inai goa amonai irur mom, orot matas fotis ruam sinat aurin ato Iesu itetemis iyau, “Omi wobitutum Yau arimon aniyawasim i?” Osi siyafotai siyau, “Dura bag Bada wei wabitutum!” \p \v 29 Namon Iesu osi orot ruam matas iruyeinen ato iyau, “Omi wobitutum nanaba on inmatar!”— \v 30 ato osi matas siyeit. Iesu dura wawanin iyawures iyau, “Omi men iyafan tani wonkasonai mes!” \v 31 Baise osi sinai Iesu an dura on sikason tafanam turin amonai on dura ibonu. \s1 Iesu on Orot Awan Kokin Iyawasai \p \v 32 Orot ruam si’nan ato sabu fani on orot ato dau tefanai imama ibiyamai dura men ibikakafun on sibo sinat Iesu aurin. \v 33 Baise Iesu ato dau ifaitan igat mom, orot ibosuruf dura ibikakafun, ato sabu engon tutufin on siduduran. Osi siyau, “Israel amonai atonio bobo on men meyan nanaba wait mes!” \v 34 Baise Pharisee yangan on siyau, “Dau asi aiwab on faiwar ebitai on dau efafaitanis segat.” \s1 Iesu on Sabu auris Iyababan \p \v 35 On mes Iesu inai mafam gagamis a mafam gugudis engon ibib ifafasiues. On bayoi goai nan sabu ibibebeyes, Baiaiwab an Wasagobin aurin an dura ibibino a sabu usisi sawau magis magis si’yen on engon ibiyawasis. \v 36 On iyeit sabu kuayo ites mom on, osi auris iyababan yabin osi on sibitagogoiis a asi baibais on ambin, ato foro sheep ba asi kaifarotin ambin. \v 37 On mes On an baigibubunuotis iyawures iyau, “Masauai on bayu gagamin bag imari yen, baise sabu on ruamom mom bayu sinkuwain. \v 38 Omi wonbayoi masau matuanin aurin onai On sabu bobo’otis iniyafares singat On an bayu sinkuwain.” \c 10 \s1 Baiyoyobotis Auyotoat Sasagis Ruam \r (Mark 3.13-19; Luke 6.12-16) \p \v 1 Iesu an baigibubunuotis auyotoat sasagis ruam iyores siruayo ato faiwar ites sabu tefasi ayu komasis sinmama on sinfaitanis singat a sabu sawau magis magis siboen on engon siniyawasis mes. \v 2 Baiyoyobotis auyotoat sasagis ruam wabis min atonio; ainau on, Simon (seyoyorai Peter) a on tain Andrew; James a on tain John, osi min Zebedee nanatun; \v 3 Philip a Bartholomew; Thomas a Matthew, on orot on agim takes bo’otin; James, on min Alphaeus natun, a Thaddaeus; \v 4 Simon tafanam fafarotin a Judas Iscariot on Iesu ikaseirai. \s1 Iesu Baiyoyobotis Auyotoat Sasagis Ruam Iyawures Bobo Mamaba Sinabo aurin \r (Mark 6.7-13; Luke 9.1-6) \p \v 5 Iesu an baiyoyobotis auyotoat sasagis ruam on atonio duraiai nan iyafares sigat: On ato nanaba iyau, “Omi men wonan sabu men Jew yangan asi tafanam tani amonai wonar mes, o Samaria yangan asi mafam tani amonai wonar mes. \v 6 Baise, omi on wonan Israel sabu auris, osi on foro sheep ba sisiwan. \v 7 Omi wonan dura wonbino wonau, ‘Safam an Baiaiwab on inat iufin!’ \v 8 Omi sabu sawauis on woniyawasis, sabu serarabob on wonbogaiis men, sabu usis gawud komasis emon sebikokosaris on woniyawasis, a sabu osi dau tefasi semama on wonfaitanis singat. Yau atonio faiwar on asir an baiyan ambin abitem, on mes omi asir sabu wonibaisis mom, men baiyan aurin wonau mes. \v 9 Omi men agim gold, agim silver, o agim copper tani wonboai ami araiai wonikamabin mes; \v 10 omi men kekes wonboai auman wonabib mes o usit an baitakwakwaren on men bairuin wonboai mes o kamak o tutuk wonboen mes. Bobo’otin an gogoi aifan on arimon sinitai inboai. \p \v 11 “Omi wonnat mafam gagaminai o mafam goai wongagat on, wonar mafam amonai orot jever tani wonnuen, on iyafan tani ingogoi inbikakaiwim on nan mat wonama weie on efan wonikirir wonan. \v 12 Omi wonar on goa amonai on wonau, ‘Tuf aurim inama.’ \v 13 Sabu ato goa amonai sinbikakaiwim on, tuf an baikakaiu on nan goai wonikirir inen; baise osi men sinbikakaiwim on, ami baikakaiu on wonboai men. \v 14 Ato goa fani a mafam gagamin amosi nan sabu men sinbikakaiwim o men ami dura sintatam on ato on efan on wonikirir, ammui fofou on wonrutataben sinsur, on iniyoboes osi on sibokomas. \v 15 Yau awurem dura bag, Baitetem an Ra God arimon mafam gagamis Sodom a Gomorrah sabu auris on inkabares kwakwan men ato sabu mafam gagaminai ba! \s1 Baikokosar Enat \r (Mark 13.9-13; Luke 21.12-17) \p \v 16 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Wontatam! Omi on foro sheep ba abiyafarem rega kuke wolf amosi wonar. Omi wonkaifarem tiwag, ato mota tous sekakaifares ba a nuataiai wonafour ato kiwiu kumag rutanobis ba. \v 17 Omi wonkaifarem tiwag yabin sabu arimon sinfatumem ato sinboem wonan sinigurubabanim, a osi arimon bayoi goai nan sinaswabirem. \v 18 Yabin Yau fasiui on, omi arimon sinboem wonan bainetewarotis a aiwabis nasi wontawar, ato omi osi babadis auris a sabu men Jew yangan auris on nan Wasagobin wonkurereb. \v 19 Osi sinboem wonan baigurubabanotin nanai wontatawar on, dura baikakafun aurin o dura mamaba wonau aurin on men woniyababan mes; wera innat on omi arimon dura iniyoboem nanaba wonikakafun. \v 20 Yabin omi dura wonbikakafun on men omi ami not emon on; omi Tamam an Ayu on arimon awamui nan inikakafun. \p \v 21 “Sabu arimon tous taitais tutuas sinboes sabu fani imasi sinyagaiis ato sinasububunues, fifirig tatamas min arimon on bobo kaitamom nanaba nanatus auris sinafour; fifirig arimon a’yos tatamas sinisisiweiis ato sinboes sabu fani sinites sinasububunues. \v 22 Yau fasiui on sabu engon tutufin arimon sinisisiweiim. Baise iyai iyafan nana infaskikin inan au kanfoun on arimon inyawas. \v 23 Omi mafam gagamin taniai nan sabu baikokosar sinbibitem on, wonayai wonan mafam gagamin taniai nan wongat. Yau awurem dura bag Israel mafam gagamis engon amosi on men arimon ami bobo wonisawarai weie Orot Natun innat. \p \v 24 “Gayam fifi on men gagamin bag an baibebeotin ba; agirotin on men gagamin bag an bada ba. \v 25 Gayam fifi sagob inboai an baibebeotin ba inmatar on inifofonin on aurin, a agirotin inigagamin an bada ba inmatar on inifofonin on aurin. Ato goa matuanin taman aurin on sinyorai sinau, om Beelzebul, ato on goa amonai jever fifi semama on arimon wabis komasisi bag siniwabseiris!” \s1 Iyafan Wonberuai \r (Luke 12.2-7) \p \v 26 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “On mes omi men sabu wonberues mes. Sawar aifan ari sibuni yen on arimon singaturai, a bobo buburis engon on arimon siniyamai inirereb sabu engon sinsagob. \v 27 Omi dura aifan bubuniai awurem on wasai nan wonikakafun sabu engon tutufin sintatam, a dura bubuniai wotatam on omi goa tefasi nan wonkurereb. \v 28 Sabu men wonberues mes, osi arimon usim wat sinasubun baise osi men fofonin arimon ayubim sinasubun on; omi God on wonberuai, On arimon usim a ayubim on wairaf an efan komasinai nan inikomasim. \v 29 Yabin agim kafakakai kaitamomai wat on nan kiwiu ruam wontobonen, baise Tamam insagob weie kiwiu tani inafeu inarab. \v 30 Baise omi on God On tefam kakaita kakaita unimui sen on ebiyab. \v 31 On mes omi men wonaber mes; omi on gagamim bag men kiwiu sigaraba ba!” \s1 Keriso Aurin Dura Unkurereb o Unisisiweiai \r (Luke 12.8-9) \p \v 32 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Iyai iyafan dura wasai ekurereb on yau ebinoaniu, on eta kaitamomai Yau arimon safamai nan Tamau nanai on bobo nanaba aurin anafour. \v 33 Baise iyai iyafan wasai nan dura ekurereb Yau ebisisiweiiu on; Yau arimon safamai nan Tamau nanai nan on anisisiweiai.” \s1 Men Tuf, baise Seri \r (Luke 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi men wonnos Yau on tuf abo anat au tafanam on. Ambin. Yau men tuf abo anat on, baise seri on abo anat. \v 35 Yau anat fifirig aniyames tatamas auris siniragites, nanatus jeverig on ayos auris siniragites, urataman jeverig on arimon rarawas jever auris siniragites; \v 36 Orot an ragit gagamin inmimisir on arimon toun an dam warar emon. \p \v 37 “Iyai iyafan toun ayon o taman ebinuabois kwakwan on men fofonin Yau au baigibubunuotin inmatar on; iyai iyafan on toun natun orot o natun jeverei ebinuaboai kwakwan on men fofonin Yau au baigibubunuotin inmatar. \v 38 Iyai iyafan men an nab inabar au eta inigibubunuai on men fofonin Yau au baigibubunuotin inmatar. \v 39 Iyai iyafan efofourtobon toun an yawas inboai on inisiwanai baise iyai iyafan Yau fasiui an yawas ebisiwanai on arimon inboai.” \s1 Baiyan \r (Mark 9.41) \p \v 40 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Iyai iyafan omi ebikakaiwim on, Yau ebikakaiwiu; a iyai iyafan Yau ebikakaiwiu on ato Iyafan Yau ibiyafareu on mat ebikakaiwai. \v 41 Iyai iyafan God an dura bobibotin ebikakaiwai yabin on God an dura bobibotin on mes, on arimon an baiyan sinitai. A iyai iyafan orot an yawas obin inbikakaiwai yabin on orot an yawas obin on mes. on arimon an baiyan sinitai. \v 42 Iyai iyafan sareu sibuin wat au baigibubunuotin wabin kafakakai tani ebitomanai, yabin on Yau au baigibubunuotin on mes, Yau awurem dura bag on arimon baiyan inboai.” \c 11 \s1 John Bapataito’otina An Dura Bobibotis Iyafares Sinai Iesu aurin \r (Luke 7.18-35) \p \v 1 Iesu atonio dura on an baigibubunuotis auyotoat sasagis ruam iyawures isawar mom, ato on efan on ikirir inai Galilee mafam gagamin amonai nan mafam gugudis sen on nan sabu itibebeyis a auris dura itbino mes. \v 2 John Bapataito’otin on nan fafatum goai imama ato Iesu bobo ibobo duran i’tatam on, an baigibubunuotis fani iyafares sinai Iesu aurin. \v 3 Osi Iesu sitetemai siyau, “Ekasonei, Om aurim on John iyau Om arimon unnat, o wei orot tani wanmousin i?” \p \v 4 Iesu iyafotes iyau, “Omi wonmatabir men wonan ato bobo aifan toum matamui woitai a dura wotatam on John wonkasonai. \v 5 Sabu matas fotis on matas siyeit men, sabu ass raguraguis on sebibib, osi sabu iyabon usisi gawud komasis siboen simama on sigumidar, sabu tainas fotis on dura setatam. Sabu sirabob on sibogagaiis men siyawasis ato Wasagobin on sabu ayuai sebikokoianis on auris dura sibino. \v 6 Osi iyabon Yau auriu asi not men ekuseseb on, osi auris on yasisir gagamin!” \p \v 7 John an baigibubunuotis simatabir men si’nan ato Iesu on John aurin on sabu kuayo gagamin auris ikakafun iyau: “Omi John aurin wogat wonai efan koiteterinai nan on, omi wononosin aifan wotitai mes? Wayo ato yabat isisin sigegeris on woteit mes i? \v 8 Omi wogat wonai on aifan wotitai mes? Orot beber obis imonag on wotitai mes i? Sabu beber ato osi nanaba semomonag on aiwab asi goai semama! \v 9 Omi wokasoneu, wogat wonai on aifan wotitai mes i? Aubairuruotin i? Dura bag, baise omi on orot gagamin bag on woit, men aubairuruotin ba. \v 10 Yabin John aurin on God an dura buk amonai sigayam siyau: ‘God iyau, Yau arimon au dura bobibotin omi namui aniyafarai inan ami eta inbotitiwag weinem,’ \v 11 Yau awurem dura bag John Bapataito’otin on gagamin bag men orot tani ainau imama ba. Baise iyai iyafan safam an Baiaiwab amonai on kafakakai bag emama, on gagamin bag men John ba. \v 12 On an werai on John an wasagobin dura ibibino inat ari ra i’gat on, safam an Baiaiwab on ebikokosarai, sabu bairagitotis on bobo komasinai nan sebiragitai, ato osi on sefofourtobon safam an Baiaiwab sinboai mes. \v 13 Aubairuruotis engon a Moses an Baifafaro dura engon on Baiaiwab aurin on dura sikurereb weie John an wera inat igat; \v 14 ato omi wongogoi osi aubairuruotis a baifafaro asi dura auris wonbitutum on, John min on Elijah, on innat aurin on sikakafun. \v 15 Omi sabu er tainam aumas on Yau atonio dura abikakafun on wontatam tiwag! \p \v 16 “Sabu ari ra semama auris on mamaba anifofon anau? Osi on fifirig gugudis ba baitotobon efanai nan simairirin semama. Kuayo tani on kuayo ta aurin eyoyor yau, \v 17 ‘Wei tatafai nan tabin an kwarer on aurim wakwarer baise omi men woisau on! Wei rabob an kwarer on aurim wakwarer baise omi men wotou on!’ \v 18 John inat bayu ikirir i’fofour a sareu wine men itotoman on, ato sabu engon siyau, ‘On dau tefanai emama!’ \v 19 Ato Orot Natun inat on, bayu iyam a sareu itom, ato sabu engon siyau, ‘Orot atonio woit! On bayu yam kwakwan a sareu wine etotoman kwakwan a On tuturan on sabu agim takes bo’otis a sabu bokomasotis fani!’ Baise God an gigiboan on an bobo emon ebiyoboet on dura bag.” \s1 Mafam Gagamis on men Baitutumotis \r (Luke 10.13-15) \p \v 20 Sabu on mafam gagaminai simama, menan Iesu an bobo buburis sigaraba nan ifofour on men meyan ya baikitabir sibo on, on mes Iesu on osi mafam gagamis auris igam ikakafun iyau, \v 21 “Omi Chorazin mafam gagamin on arimon aurim komasin bag inmatar! Omi Bethsaida mafam gagamin mat on eb omi arimon aurim on komasin bag inmatar! Omi aurim bobo buburis afofour on nanaba on orot tani nan Tyre a Sidon mafam gagamis auris itfofour on, sabu ato nan on men ari asi ara beber gadur sitoten a isar on tous tefasi sitrebegagaien sitikout, onai itiyoboes osi on ya baikitabir sibo! \v 22 Yau awurem dura bag Baigurubaban an Ra God on arimon sabu Tyre a Sidon yangan auris on men sunub inkaberes, men omi ba! \v 23 Ato omi Capernaum mafam gagamin! Omi wogogoi toum wonbogaiim wonag au safam i? Omi arimon God inreberirem wonsur wonan wairaf an efan komasinai wonar! Bobo buburis ato omi aurim afofour on nanaba on orot tani Sodom mafam gagaminai itfofour on, ari ra on mafam gagamin on arimon nana i’ten! \v 24 Baise Yau awurem dura bag, Baitetem an Ra God on arimon Sodom mafam gagamin on men sunub inkaberai, men omi ba!” \s1 Auriu Unnat ato Uniyarir \r (Luke 10.21-22) \p \v 25 On an werai Iesu iyau, “Tamau, safam a tafanam an Bada! Yau abikakaiwim kwakwan bag yabin atonio osi bobo on sabu gigiboanotis a sagobotis auris on ubuni ato sabu ato fifirig gugudis ba on uyoboes. \v 26 Dura bag Tamau, atonio bobo on Om am gogoi nanaba imatar. \p \v 27 “Yau Tamau on bobo engon tutufin iteu. Men iyafan tani Natun isagobai ab Taman ekesin mom, a men iyafan tani Taman isagobai ab Natun ekesin mom a osi iyabon Natun irurubinis On aurin dura sinkurereb sabu sinsagobai mes. \p \v 28 “Omi auriu wonat, omi sabu engon tutufin iyabon bit wabar wat wobisuweigan on, ato Yau arimon ami baiyarir anitem. \v 29 Yau au baibebe on wonboai ato omi usimui wonyein ato Yau emon wonsagob yabin Yau nunuau on nuataiai a kitumin wat; ato omi arimon baiyarir wongaturai. \v 30 Yabin Yau au baibebe arimon anitem on sasasan wonsagob, a bit arimon anbibitem on sasasan wonabar.” \c 12 \s1 Sabat Ra aurin Sitetem \r (Mark 2.23-28; Luke 6.1-5) \p \v 1 Wera fani sisawar gibunai, Sabat an ra on nan Iesu on sawareg masau uwarai nan ibib i’nan. On an baigibubunuotis on bitanan igigies, on mes osi sibosuruf sawareg sibimarir ato si’yam. \v 2 Pharisee yangan on bobo sit, ato osi Iesu aurin siyau, “Eitei, ot ati Baifafaro iyau on sofafar gagamin, ato Om am baigibubunuotis on men on bobo nanaba Sabat an ra sitafour mes!” \p \v 3 Iesu iyafotes iyau, “Omi dura buk amonai sigagayam on woiyab wosagob mamaba David an sabu mat sifour ato bitanan igigies an ra. \v 4 On God an goa amonai irui ato rafi sarar nan God aurin sikutetai i’yen on an sabu mat siboen siyam, basit on Baifafaro men iyau nanaba osi on rafi sarar si’tan on—priest ekesis mom on fofonin rafi sarar si’nan. \v 5 O Omi Moses an Baifafaro on woiyab wosagob, Sabat ra engon on priest tafaror goa amonai bobo sebobo on sabat an baifafaro sastob, baise osi on men sebokomas on. \v 6 Yau awurem Orot tani atonio nin on gagamin bag men tafaror goa ba. \v 7 God an dura buk amonai sigayam siyau, ‘Manau kaber on agogoi kwakwan men bobaitu asi sirifu on.’ Omi dura bag wotsagob atonio dura an yabin aifan on, ato sabu men bobo komasin tani sifour on men wotikomasis mes; \v 8 yabin Orot Natun on Sabat ra an Bada.” \s1 Orot Iman Raguraguin auman \r (Mark 3.1-6; Luke 6.6-11) \p \v 9 Iesu on efan ikirir ato inai au bayoi goa, \v 10 On nan on orot iman raguraguin auman imama. Sabu fani nan simama on sigogoi Iesu sitiubarai mes, On mamaba bobo komasin itfofour mes on, on mes osi Iesu sitetemai siyau, “Ot min ati Baifafaro iyau fofonin arimon Sabat ra nan orot taniyawasai i?” \p \v 11 Iesu iyafotes iyau, “Ato omi sanamui orot tani an foro sheep auman ato Sabat ra nan an foro on dogu amonai itafeu itsur. Om arimon utan ato dogu emon utbogai itag men. \v 12 Ato orot on gagamin bag men foro sheep ba! On mes ati Baifafaro ebibasit fofonin Sabat ra nan orot jever tani tanibaisin.” \v 13 Namon On orot iman raguraguin auman on aurin iyau, “Om imam yotet egat.” Orot iman iyotet igat ato iman iyobin men, ato iman reban obin i’yen ba nanaba imatar. \v 14 Namon Pharisee yangan on goa sikirir sinai ato siruayo siyanu Iesu sitasubun mes. \s1 God An Agirotin Rurubinin \p \v 15 Iesu dura itatam on sabu On aurin siruayo siyanu, on mes On efan ikirir inai; ato sabu kuayo gagamin on sigibubunuai. On sabu sawauis iyawasis \v 16 a On dura wawaninai sabu iyawures men On aurin on sabu fani sitkasones mes. \v 17 On atonio bobo ifour itiyamai itnat itidura bag mamaba God an dura aubairuruotin Isaiah awani i’yau on: On ato nanaba iyau, \q1 \v 18 “Atonio on Yau au agirotin, On Yau arubinai, On ainuaboai, a Yau On aurin abiyasisir. \q1 Yau arimon au Ayu aniyafarai On tefanai inatog, ato On arimon sabu asi yawas totorin aurin anbigurubabanis an dura on inkurereb. \q1 \v 19 On arimon men inagam o iniyoku, o On arimon men etai nan fonan aumiet bag dura inikakafun on. \q1 \v 20 Sabu asi yawas samisamis auris on arimon dura nuataiai wat auris inikakafun, a sabu asi yawasai sefofourtobon wat on arimon men inagam inawures on. \q1 On atonio bobo on arimon nana infofour weie iniyamai sabu on God an baifafaro dura aurin sinifonabo, \q1 \v 21 ato sabu engon tutufin asi baitutum on arimon On aurin sinyein dura bagai sinmomousin.” \s1 Iesu a Beelzebul \r (Mark 3.20-30; Luke 11.14-23) \p \v 22 Namon sabu fani on orot matan fotin a awan kokin on sibo sinat Iesu aurin, yabin dau on orot tefanai imama on mes orot on dura men ibikakafun on. Iesu on orot iyawasai, ato orot dura ikakafun a matan iyeit. \v 23 Sabu kuayo engon tutufin on siduduran ato bobo mamaba Iesu ifofour aurin on. Osi sitetem siyau, “Tait, On Orot on David Natun bait?” \v 24 Pharisee yangan atonio dura sitatam ato osi siyafotes siyau, “On dau efafaitanis segat yabin dau asi aiwab wabin Beelzebul on faiwar ebitai on bobo nanaba efofour.” \p \v 25 Iesu isagob osi on mamaba sibinonotis, on mes On osi auris iyau, “Tafanam tani toun wat itkuseseb kuayo ta ta sitmatar weie tous wat sitigagam bonen on, tafanam on arimon men weromin iten on. A mafam gagamin tani o orot awan nanatun mat on tous wat sitkusesebis kuayo ta ta sitmatar weie tous wat sitigagam bonen, on min arimon ittumai itsawar! \v 26 On mes kuayo tani on kuayo tani rus Afaguban an baiaiwab amonai sebigagam, on min sikuseseb nono kuayo ta ta simatar ato men weromin kuayo inafeu intagege! \v 27 Omi wau, Yau dau afafaitanis segat yabin Beelzebul on faiwar ebiteu on bobo afofour. Basit, ato omi ami baigibubunuotis on iyafan faiwar ebites on nan dau sefafaitanis segat i? Omi toum ami baigibubunuotis bobo mamaba sefofour on, ebidura bag omi on eta woisarar! \v 28 Ambin bag, on men Beelzebul, baise God an Ayu on faiwar ebiteu dau afafaitanis segat, on ebi dura bag God an Baiaiwab on omi aurim inat nono. \p \v 29 “Men iyafan tani orot wawanin an goa inaseb inar an sawar inbainauen, ab on ainau orot wawanin on uramai inoustatan; weie on an goa amonai inar sawar engon inboen inan. \v 30 “Iyai iyafan men Yau auriu etatawar, on min Yau ebiragiteu; iyai iyafan men Yau ebibaisiu sabu eruruayois on dura bag sabu efafaitanis segat. \v 31 On yabinai awurem: sabu asi bokomas ta ta sefofour a dura kokomasis ta ta sebikakafunen on God arimon innotbures; baise iyai iyafan dura komasis Ayu kakafotin aurin inbikakafun on men innotburai on. \v 32 Iyai iyafan dura komasis Orot Natun aurin inbikakafun on God arimon innotburai; baise iyai iyafan dura komasis Ayu Kakafotin aurin inbikakafun on God arimon men innotburai—ari ra o ra gibui enat on.” \s1 Wengar a On Uwan \r (Luke 6.43-45) \p \v 33 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Om ungogoi wengar uwan obin unboai on, uniyamai wengar obin wat inag; om am wengar komasin uniyamai inag on, uwan min arimon komasin inyein. wengar uwan eyeyeinin nan on unitai unsagob wengar an itin on mamaba. \v 34 Omi on mota nanatun—Omi sabu komasim on mes mamaba arimon dura obis wonikakafunen. Yabin omi dura awamui wobikakafun on, mamaba nunuam amosi sibonu sen on segat. \v 35 Orot jever obin on bobo obis nunuan amonai itubabaren sen, on wat on iboen egat; a orot jever komasin on bobo komasis nunuan amonai itubabaren sen, on wat iboen egat. \p \v 36 “Yau awurem dura bag Baigurubaban an Ra sabu engon arimon dura fetag fetag sibikakafunen aurin on tous awasi nan sinikakafun. \v 37 Omi toum ami dura on arimon God inboai nan inigurubabanim—aurim inkurereb inau om orot jever obim o orot jever komasim.” \s1 Bobo Buburin aurin Sifefeyan \r (Mark 8.11-12; Luke 11.29-32) \p \v 38 Namon Baifafaro an baibebeotis fani a Pharisee yangan fani on sikakafun. Osi siyau, “Baibebeotim, wei wagogoi Om bobo buburin unafour wanitai.” \v 39 Iesu iyawures iyau, “Ari ra omi sabu on komasim a omi ami baitutum God aurin on ambin! Omi bobo buburin anafour aurin on woifefeyaniu, baise Yau arimon men on bobo anafour on! Bobo buburin kaitamom wat on ainau bag aubairuruotin Jonah aurin imamatar on wogogoi wonsagob. \v 40 Jonah on iyan gagamin yan amonai ima ra ton a fom ton isawar, on eta kaitamomai Orot Natun on arimon ra ton a fom ton motob amonai inama. \v 41 Baigurubaban an Ra Nineveh sabu arimon rabob emon sinmisir ato siniubarem, yabin osi Jonah an dura ibibino sitatam on ya baikitabir sibo; ato awurem Orot tani atonio nin on gagamin bag men Jonah ba! \v 42 Baigurubaban an Ra, Sheba tafanam an Aiwab jever on arimon rabob emon inmisir ato iniubarem, yabin on an tafanam emon on eta weromin maiau ibib inat Aiwab Solomon an gigiboan dura ibibebe on ittatam mes; ato awurem dura bag Orot tani atonio nin on gagamin bag men Aiwab Solomon ba!” \s1 Ayu Komasin Imatabir Men \r (Luke 11.24-26) \p \v 43 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Ayu komasin orot jever ebikirir egat on, ibib enan tafanam koiteterinai nan efan enunuen iniyarir mes. On efan tani men egaturai on, \v 44 ayu komasin on toun aurin ebikakafun yau, ‘Yau anmatabir men anan au goa aurin.’ On mes on imatabir men enan goa egaturai on wagan wat, sirereb sibotitiwag yen. \v 45 Namon on imatabir men enan ayu nimtereban ruam fani ba on iboes enat, osi on komasis bag men on ayu toun ba, ato osi senat nan semama. On bobo nanaba esasawar gibunai, on orot jever on ekokomas bag men ainau imama ba. Atonio bobo on arimon nanaba inmatar omi sabu komasim ari ra womama aurim.” \s1 Iesu Ayon a Taitain \r (Mark 3.31-35; Luke 8.19-21) \p \v 46 Iesu on dura nana sabu auris ibikakafun ato ayon a taitain sinat. Osi goa kounai sitatawar ato sifefeyan sigogoi Iesu mat sitikakafun. \v 47 On mes orot tani nan on Iesu aurin iyau, “Eite, Om ayom a taitaim on goa kounai setatawar ato osi segogoi Om mat wonikakafun.” \v 48 Iesu iyafotai iyau, “Iyafan on Yau ayou? Iyabon on Yau taitaiu?” \v 49 Namon On iman iyoto an baigibubunuotis auris ato iyau, “Woit! Atonio on Yau ayou a Yau taitaiu! \v 50 Iyai iyafan Tamau safamai aurin ebifonabo on Yau taitaiu, Yau robu, a Yau ayou.” \c 13 \s1 Orot Bofefesotin an Dura Kawen \r (Mark 4.1-9; Luke 8.4-8) \p \v 1 On ra kaitamomai Iesu goa ikirir ato inai Galilee kamit gasa rewanai on nan imair sabu itibebeyis mes. \v 2 Sabu kuayo nan siruruayo sibikufifinai on irat bag, on mes On wayai ikaruge imair, ato sabu on tore kamit rewanai nan sitawar. \v 3 Iesu dura kawenai nan bobo sigaraba auris on sabu auris idudur. On ato nanaba iyau, \p “Ra tani orot igat inai masauai nan sawareg itbofefes mes. \v 4 On sawareg fesi masauai nan irebenen on, sawareg fani on etai sifeuen, ato kiwiu sinat siyam sisawaris. \v 5 Sawareg fani on motob amonai a’gim auman on tefanai sifeuen, ato on nan on motob kafakakai wat. Fesi on sasasan wat sikubobouis sigai yabin motob on men babadoan on mes. \v 6 Baise wera igai on, fesi bobous sikubobouis sigeg on siraranis; yabin fesi aweroros on men sisur tiwag on mes fesi min men weromin engon simamau. \v 7 Fesi fani on gabarur amosi sifeuen ato gabarur sigai fesi sitoutanis. \v 8 Baise fesi fani on motob obinai sifeuen, ato fesi sigai sawareg siya. Sawareg fani on orot nim nanaba siya, fani on orot ton nanaba siya, a sawareg fani on orot kaitamom auyotoat nanaba siya.” \v 9 Ato Iesu an dura kanfounai iyau, “Omi sabu er tainam aumas on Yau atonio dura abikakafun on wontatam tiwag!” \s1 Dura Kawen an Yabin \r (Mark 4.10-12; Luke 8.9-10) \p \v 10 Namon baigibubunuotis sinat Iesu aurin ato sitetemai siyau, “Om sabu auris dura ebikakafun on aibo mes dura kawenai nan ebidudur i?” \v 11 Iesu iyafotes iyau, “Safam an Baiaiwab buburin an sagob on God omi item nono, baise men osi sites on. \v 12 Yabin orot jever iyafan aurin sagob yen on arimon gagamin bag initai, onai on aurin on arimon gagamin bag; baise orot jever on aurin sagob kafakakai yen on arimon inabaruai, basit on aurin kafakakai wat yen min on. \v 13 Yau dura kawenai nan sabu auris abidudur yabin osi arimon matas sineit, baise men sinitai, osi tainas sinreben baise osi dura men sintatam o sinsagob on. \v 14 On mes God an dura Isaiah aurin ibo igat osi sabu auris ikakafun on dura bag: On dura ato nanaba iyau: \q1 ‘Atonio osi sabu arimon dura sintatam wat sintatam wat, baise arimon men sinsagob; osi arimon matas sineit wat sineit wat, baise arimon men sinitai on, \q1 \v 15 yabin osi asi not on rabobin, a osi tainas on sikufofoten a osi matas on siyafofoten. Osi bobo men on nanaba sitfofour on, osi arimon matas siteit, tainas dura arimon sittatam, asi not arimon sitsagob, osi ya baikitabir sinboai ato sinyawas.’ \p \v 16 “Omi aurim on yasisir gagamin! Omi matam on siyeit a tainam on sitambobouis dura wotatam. \v 17 Yau awurem dura bag, aubairuruotis sigaraba a God an sabu sigaraba on sigogoi kwakwan ato aifan matamui woitai on sititai, baise osi men fofonin sititai, a dura mamaba wotatam on sigogoi bag sittatam, baise osi men fofonin dura sittatam.” \s1 Iesu Orot Bofefesotin an Dura Kawen Iyaububunag \r (Mark 4.13-20; Luke 8.11-15) \p \v 18 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi wontatam, ato orot bofefesotin an dura kawen an yabin on wonsagob. \v 19 Osi sabu iyabon Baiaiwab an dura setatam baise osi men sesasagob on, ato fesi ba etai sifeuen. Ayu Komasin enat ato osi nunuasi fesi sibofefes yen on iboen enan. \v 20 Fesi ato motob amonai a’gim auman tefanai sifefeu an yabin min ato sabu ba, osi dura setatam mom on yasisirai seboai. \v 21 Baise dura on men erur nunuas amonai yen on, ato osi wera dibon wat on sebitutum. On mes bobo komasis o baikokosar senat yabin osi dura sibo on mes, on ra kaita osi dura sebikirir. \v 22 Fesi ato gabarur amosi sifefeu an yabin on ato sabu ba, osi dura setatam; baise atonio tafanam an yababan a asi nuabo on sawar an baiaiwab auris sen, on emon ebiyames on dura etoutan, ato osi men uwas tani seyeyeinin on. \v 23 Ato fesi motob obinai sibofefes an yabin on ato sabu ba, osi dura setatam a sesasagob: osi uwas seyeyeinin, fani on orot nim nanaba, fani on orot ton nanaba, ato fani on orot kaitamom auyotoat nanaba.” \s1 Wayo an Dura Kawen \p \v 24 Iesu on dura kawen tani ba auris idudur: “Safam an Baiaiwab on ato nanaba. Orot on fesi obis an masauai ibofefes. \v 25 Fom tani, sabu engon siyenbubur weie, ragit orot tani inat masauai nan sawareg sanasi nan wayo itanumen ato inai. \v 26 Sawareg sigai ato ibosuruf sawareg uwas siyaya, namon wayo on sigai. \v 27 Orot masau matuanin an agirotis sinat aurin ato siyau, ‘Bada, om fesi obis wat on am masauai ubofefes; ato atonio wayo on men emon sinat?’ \v 28 On iyafotes iyau, ‘Ragit orot on atonio bobo ifour.’ Osi sitetemai siyau, ‘Om egogoi wei wanan wayo wangamarir i?’ \v 29 On iyafotes iyau, ‘Ambin, yabin omi wayo wongagamarir on arimon sawareg aweroros mat wonbogagaien. \v 30 Sawareg a wayo on wonikiriren engon mat kaita sinag ato sawareg an ra sinboai sinmari weie. Namon yau arimon sabu sawareg dadab an bobo’otis anawures wayo on ainau singamarir, singedauen ato wairafai sinikubaren sinaraten, namon osi sawareg sindadab ato au bayu an goai siniwanen.’” \s1 Aigab Foun an Dura Kawen \r (Mark 4.30-32; Luke 13.18-19) \p \v 31 Iesu on dura kawen tani ba auris idudur: “Safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Orot on aigab foun eboai ato an masauai etatanum. \v 32 On foun on ikafakakai kwakwan men wengar uwas fous engon ba, baise on foun ekukubou egeg on, erarat gagamin bag men masau amosi wengar setatawar engon ba. On enat wengar emamatar, ato kiwiu senat asi batar nan wengar fafamesi seyoyon.” \s1 Fio Yist an Dura Kawen \r (Luke 13.20-21) \p \v 33 Iesu on nana dura kawen tani ba auris idudur: “Safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Jever fio yist fani eboen ato rafi ramoai nan egagamatabir weie rafi ekakadid egegeg ebitutufin.” \s1 Iesu Dura Kawenai Wat Ikakafunen \r (Mark 4.33-34) \p \v 34 Iesu on dura kawenai wat atonio osi bobo auris on sabu kuayo auris idudur; On bobo tani aurin ibikakafun on engon dura kawenai wat idudur. \v 35 On atonio bobo ifour itnat itidura bag, mamaba aubairuruotin i’yau on, aubairuruotin ato nanaba iyau, \q1 “Yau on dura kawenai wat sabu auris anikakafun; tafanam sifofourai nan bobo buburis sabu men sisasagob, on auris anasarereb.” \s1 Wayo an Dura Kawen aurin on Iesu Dura Iyaububunag \p \v 36 Iesu sabu kuayo ikirires sinai ato On goa amonai irui, On an baigibubunuotis sinat aurin ato siyau, “Ekasonei, wayo ato masau amonai sigeg on an dura kawen an yabin on mamaba.” \v 37 Iesu iyafotes iyau, “Orot ato fesi obis ibofefes on min Orot Natun; \v 38 masau min tafanam; ato fesi obin min sabu on baiaiwab ebinoanis; wayo min sabu on Afaguban ebinoanis; \v 39 ato ragit on wayo itatanum min Afaguban. Sawareg an ra inat emamari min ra kanfoun, ato sawareg dadab an bobo’otis min anea. \v 40 Wayo ato siruayo ato wairafai siteteren, on bobo kaitamom on arimon ra kanfoun inmatar. \v 41 Orot Natun arimon an anea iniyafares singat an Baiaiwab amonai osi iyabon sabu fani sebiyames sebokomas a sabu fani engon osi iyabon bobo komasis sefofour on sinruayois, \v 42 ato osi arimon wairaf eyoyour an efan komasinai nan sinrebegagaiis, osi nan sinatou was sinitafoforen. \v 43 Namon God an sabu on wera ba Tamas an Baiaiwab amonai sintagawaiis. Omi sabu er tainam aumas on Yau atonio dura abikakafun on wontatam tiwag!” \s1 Agim Sibuni an Dura Kawen \p \v 44 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Orot masauai nan agim didiwag motobai sisar sitoun iyen on egaturai. On agim didiwag eboai ato motob efan taniai nan etotounin men ato on men sunub ebiyasisir, on enan sawar aifan ibinoanai on engon sabu fani auris ebitotobon, ato imatabir enan on motob on etotobon.” \s1 Wakek an Dura Kawen \p \v 45 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Mat safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Orot on wakek obin on enunuen. \v 46 Ato on an ra wakek obin fafa bag egaturai on, enan toun an sawar bisinai si’yen on engon tutufin sabu fani auris ebitotobon, namon on wakek obin fafa bag on etotobon.” \s1 Uwat an Dura Kawen \p \v 47 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Mat safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Sabu bosagotis fani asi uwat serereben egat kamitai ato iyan magis magis sebiyonen. \v 48 Uwat amonai iyan ebobonu on osi uwat seteteinin egeg tore rewanai ato semamair iyan sekururubin: iyan obis on ramoai sebiwanen ato iyan komasis on sererebenen. \v 49 Ra kanfounai min bobo arimon nanaba inmatar: anea arimon singat sabu obis sanasi nan sabu komasis sinruayois \v 50 ato osi arimon wairaf eyoyour an efan komasinai nan sinrebegagaiis, osi nan arimon sinatou was sinitafoforen.” \s1 Dura Maiauin Boboun a Atamanin \p \v 51 Iesu on sabu itetemis iyau, “Omi atonio osi bobo auris abidudur min wosagob i?” Osi siyafotai siyau, “Dura bag wasagob.” \v 52 On mes On iyafotes iyau, “On fasinai, Baifafaro an baibebeotis engon sinnat baigibubunuotis sinmatar safam an Baiaiwab amonai on, ato goa matuanin ba, an sawar obis itubabaren sen on emon on sawar bobous a sawar atamanis on eboseseiren.” \s1 Iesu on Nazareth nan Sisisiweiai \r (Mark 6.1-6; Luke 4.16-30) \p \v 53 Iesu atonio osi dura kawen idudur isawar, ato on efan on ikirir \v 54 ato imatabir men inai On Toun an mafam gagaminai nan. On bayoi goa amosi nan sabu ibibebeyes, ato osi sabu iyabon On an dura si’tatam on men sunub siduduran. Osi tous amosi sitetem bonen siyau, “On gigiboan on men emon ne ibo i? Ato On bobo buburis min mamaba efofouren i? \v 55 On min orot goa baigoyonotin natun i? On min ayon Mary, a taitain James, Joseph, Simon, a Judas i? \v 56 On min rorobun jeverig engon nin semama i? On atonio osi bobo engon men emon ne iboen?” \v 57 On mes osi sisisiweiai. Iesu osi auris iyau, “Aubairuruotin on tafanam au engonai on sekakafai baise On Toun an mafam gagaminai a Toun an goa amonai on men sekakafai on.” \v 58 On men fofonin bobo buburis sigaraba on mafam gagaminai nan itfouren on yabin osi asi baitutum ambin on mes. \c 14 \s1 John Bapataito’otin Irabob \r (Mark 6.14-29; Luke 9.7-9) \p \v 1 On an werai Herod on Galilee tafanam ibinetewar, on Iesu duran itatam. \v 2 Herod an sabu gagamis iyawures iyau, “On min dura bag John Bapataito’otin rabob emon imisir men. On fasinai On faiwar ibo bobo buburis efofour.” \v 3 Yabin Herod on rorob emon dura wawaninai iyau John sifatumai, ato uramai sigig tatan fafatum goai sireberuai. Herodias fasinai on Herod on atonio bobo nanaba ifour, Herod tain tuan Philip min on awan Herodias. \v 4 Yabin ra faniai John Bapataito’otin on Herod iyawur, “Om men ibasit Herodias utiawan!” \v 5 Herod igogoi John Bapataito’otin itasubun baise on Jew sabu auris iber, yabin osi situtum John on aubairuruotin. \p \v 6 Herod irarat ra on an forag iyamai nan Herodias natun jeverei sabu kuayo engon tutufin nasi nan isau. Herod on iyasisir kwakwan \v 7 ato jeverei aurin ifaro iyau, “Yau aumatanim, om aifan sawar tani aurin unbifefeyan on arimon anitem!” \v 8 Herodias on mamaba natun jeverei dura i’yawur, on nanaba jeverei on Herod ifefeyanai iyau, “Om ari bag John Bapataito’otin unin nin ramoai unyein uniteu!” \v 9 Aiwab orot on iyababan, baise on an sabu iyores sinat mat bayu si’yam on nasi nan iyaumatan, on mes on jeverei an gogoi mamaba i’yau on nanaba Herod dura wawaninai an sabu iyawures on bobo sifour. \v 10 On mes Herod an wou yangan iyawures sinai fafatum goai nan John unin siyasutin itutu. \v 11 John unin on ramoai siyein sibo sirui ato jeverei sitai, ato jeverei ibo ayon itai. \v 12 John an baigibubunuotis sinat usin sibo sinai ato sigarobai; namon osi sinai ato Iesu sikasonai. \s1 Iesu on Sabu 5,000 Ibayues \r (Mark 6.30-44; Luke 9.10-17; John 6.1-14) \p \v 13 Iesu on John duran itatam, ato On inai wayai ikaruge ekesin mom inai efan kifafanai nan. Sabu on Iesu duran sitatam, ato osi asi mafam gagamis on sikiriren, ababai sibib sigibubunuai sinai. \v 14 Iesu wa emon igat ato iyeit sabu kuayo gagamin ites on, nunuan iyababan osi auris ato sabu sawauis nan on iyawasis. \v 15 On rabirabi ato Iesu an baigibubunuotis sinat aurin ato siyau, “Wera isawar nono, ato atonio efan on kifafan. Om sabu eiyafares sinan mafam goai nan tous asi bayu sintobonen.” \v 16 Iesu iyafotes iyau, “Osi men sinan mes, omi toum ami bayu on woites sinam!” \v 17 Osi siyafotai siyau, “Wei auri on rafi sarar nim a iyan ruam wat sen.” \v 18 Iesu iyau, “Basit, nin auriu woboen wonat.” \v 19 Iesu on sabu iyawures wayoai sitamair mes; namon On rafi sarar nim a iyan ruam iboen ato itage au safam God aurin ikakaiu. On rafi sarar iyabaseseben ato an baigibubunuotis ites, ato baigibubunuotis on siboen sabu siraramis. \v 20 Sabu engon tutufin siyam siyakokor. Namon baigibubunuotis on bayu tuturis siboen kaifet engon auyotoat sasagis ruam on awas sibonuen. \v 21 Ato orot wat kuayo iyabon on bayu si’yam on 5,000 nanaba ato jever fifirig on men mat siyabis on. \s1 Iesu Kamitai Ibib \r (Mark 8.45-52; John 6.15-21) \p \v 22 Namon Iesu an baigibubunuotis dura wawaninai iyawures wayai sikaruge ato sirabon Galilee kamit rebanai nan, ato On sabu iyafares sinai. \v 23 On sabu iyafares sinai gibunai weie, On ekesin mom igai oyau tefanai nan bayoi mes. Ibirabirabi awa ifofom, Iesu on ekesin mom oyau tefanai nan; \v 24 on wera nanaba, wa on Galilee kamit basunai nan yawarad mat sibigagam mom, yabin yabat on nasi emon isisin fasinai. \p \v 25 Fomenei wera ton o nimtereban kaita basunai nanaba, Iesu on kamit tefanai ibib inat an baigibubunuotis auris. \v 26 Baigibubunuotis siyeit Iesu sit kamit tefanai ibibib on, men sunub siber. Osi siyau, “Dau orot, ato siber kwakwan siyoku!” \v 27 Ra kaita Iesu auris ikakafun. On iyau, “Omi nunuam sinwani, nin on Yau. Omi men wonaber mes!” \v 28 Namon Peter iyau, “Bada, dura bag Om on, ato yawureu yau kamit tefanai anabib anan aurim.” \p \v 29 Iesu iyafotai iyau, “Om enat!” On mes Peter on wa emon igat ato ibosuruf kamit tefanai ibib inai Iesu aurin. \v 30 Baise Peter on yabat wawanin isisin on it inonotai iber ato ibosuruf kamitai idarir isusur. On iyau, “Bada, eibaisiu!” \v 31 Ra kaita Iesu iman iyotet igat Peter ibotan ato iyau, “Om am baitutum on ikafakakai kwakwan! Om aibo mes fetag fetag unonotim i?” \v 32 Osi rus wa tefanai sikaruge, ato yabat itutu. \v 33 Namon baigibubunuotis wa tefanai simama on Iesu sikwafirai. Osi siyau, “Dura bag, Om on God Natun!” \s1 Iesu on Sabu Sawauis Gennesaret nan Iyawasis \r (Mark 6.53-56) \p \v 34 Osi Galilee kamit sirabon ato sinat Gennesaret sigat, \v 35 Sabu nan on Iesu sit sisagobai. On mes osi dura siyafar sabu sawauis ato tafanam au engon amonai simama on siboes sinat Iesu aurin. \v 36 Osi Iesu sifefeyanai fofonin sabu sawauis itikirires On an beber rewan wat on sitruyein; ato sabu engon osi iyabon an beber siruruyein on siyawas. \c 15 \s1 Wawat Agirit asi Baibebe \r (Mark 7.1-13) \p \v 1 Namon Pharisee yangan a Baifafaro an baibebeotis fani on Jerusalem emon sinat Iesu aurin ato sitetemai siyau, \v 2 “Aibo mes Om am baigibubunuotis on wawat agirit asi baibebe siyaya on auris sebifonaseir? Osi men imas an etai bag sesosouen weie bayu sam on!” \v 3 Iesu iyafotes iyau, “Ato omi aibo mes God an baifafaro dura auris on wobifonaseir ato omi toum ami baibebe on wobigibubunuen? \v 4 Yabin God iyau, ‘Ayom tamam unkakafes ato iyai iyafan ayon o taman aurin inaudabai on totor sinirabobai.’ \v 5 Baise omi wobibebe wau, iyai iyafan aurin sawar yen on ayon taman inibaisis mes, baise on orot jever yau, ‘Atonio on God noan,’ \v 6 omi wobibebe wau on, iyobin bag tamam on men wonkakafes mes. On etaiai omi God an baifafaro dura on aurin wobifonaseir, onai omi toum ami baibebe on wobigibubunuai. \v 7 Omi baisigogo’otim! Isaiah on dura bag atonio dura on omi aurim ikakafun! \q1 \v 8 God iyau, ‘Atonio osi sabu on asi duraiai wat on Yau sekakafeu, baise osi nunuas Yau auriu on totor nanenei bag sen. \q1 \v 9 Osi Yau sekwakwafireu on yabin wagan wat, yabin osi on sabu asi baibebe tous sibiyamai, on sabu sebibebeyes, on sitau Yau au baifafaro dura bait!’” \s1 Sawar Ato Ebiyamai Orot Jever Edudum \r (Mark 7.14-23) \p \v 10 Namon Iesu sabu kuayo iyores sinat aurin ato osi iyawures iyau, “Yau au dura wontatam ato wonsagob! \v 11 On men bayu aifan tani orot jever awanai yanin etotonan on nan ebiyamai edudum on; baise dura aifan orot jever awan emon egat on ebiyamai edudum.” \v 12 Namon baigibubunuotis sinat Iesu aurin ato siyau, “Om min usagob, ato dura ubikakafun on Pharisee yangan uyatatabis?” \v 13 Iesu iyafotes iyau, “Fesi engon ato Tamau safamai men On ibofefes on arimon ingamarir.” \v 14 “Omi men osi sabu auris woninonot mes! Osi bainetewarotis on matas fotis ato sabu matas fotis tuturas sebinetewaris; ato orot matan fotin on turan matan fotin tani ebinetewarai on rus doguai sinafeu.” \v 15 Peter ikakafun iyau, “Atonio dura kawen on auri yaububunag wansagob.” \p \v 16 Iesu osi auris iyau, “Omi nana men wosagob ato sabu fani ba. \v 17 Omi men wosagob i? Bayu aifan orot jever awanai yanin etotonan on esusur yan amonai namon bayu on enan usin turinai emamaseir egat. \v 18 Baise dura ato orot jever awan emon egat on, on min nunuan emon egat ato atonio osi bobo on orot jever ebiyamai ayuai edudum. \v 19 Yabin on nunuan emon on bobo komasis ta ta on ebonanawai orot jever ebirabobai, ebireg nan, a kuke foro osi yawas ba ebiyayar, ebabainau, ebisigo, a dura kokomasis on sabu fani auris ebikakafun. \v 20 Atonio osi bobo on ebiyamai orot jever edudum. Baise omi imam men wososouen weie bayu wam on-men on ebiyamai orot jever edudum on.” \s1 Jever an Baitutum \r (Mark 7.24-30) \p \v 21 Iesu on efan ikirir ato inai tafanam nan Tyre a Sidon mafam gagamis bisisi sen on nan. \v 22 Canaan jever on tafanamai imama on inat Iesu aurin. On iyor iyau, “David Natun! Bada ekabereu! Yau natu jeverei on dau tefanai emama ato an sawau on irat bag.” \v 23 Baise Iesu on men abi dura tani jever aurin iyau. On an baigibubunuotis sinat aurin ato sifefeyanai siyau, “Om jever eiyafarai inan! On ot ebigibubunuet ato ebisiger kwakwan!” \v 24 Namon Iesu iyafotes iyau, “Yau au bobo on God iyafareu anat Israel sabu foro sheep ba sisiwan auris.” \v 25 Iesu dura ibikakafun on jever itatam ato inat nanai ifeu sindan irou. Jever iyau, “Bada, eibaisiu!” \p \v 26 Iesu iyafotai iyau, “Men iyobin fifirig gugudis asi bayu on tanboai tanreben kuke auris.” \v 27 Jever iyafotai iyau, “Bada, on dura bag, baise kuke mat osi asi babad bayu sam ato moso tuturis kema babanai sefefeu on sam.” \v 28 On mes Iesu on jever iyafotai iyau, “Om jever on am baitutum gagamin! Om am gogoi aifan on arimon sinafour weinem.” Ra kaita jever natun jeverei on iyawas. \s1 Iesu Sabu Sigaraba Iyawasis \p \v 29 Iesu on efan ikirir ato Galilee kamit tore rerewan ibi inai. On oyauai igai nan tefanai imair. \v 30 Sabu kuayo gagamin on sinat aurin, sabu ass raguraguis, matas fotis, ass imas sikomasis, awas kokis, a sabu sawauis sigaraba fani on siboes sinat Iesu nanai siyeiris; ato On sabu iyawasis. \v 31 Sabu ato sit sabu awas kokis on dura sibikakafun, sabu ass imas kokomasis on siyawasis, a sabu matas fotis on matas siyeit on, siduduran kwakwan; ato osi Israel an God sifain siduduranai. \s1 Iesu Sabu 4,000 Ibayues \r (Mark 8.1-10) \p \v 32 Iesu an baigibubunuotis iyores sinat aurin ato iyau, “Yau atonio osi sabu auris abiyababan, yabin osi on Yau mat nin wamama ra ton isawar ato ari osi auris on men bayu aifan tani yen arimon si’nan on. Yau men agogoi osi bitanan gigi auman aniyafares sinan, ari fetag asi au go sinnanan eta nenenai matas inbubu sinafeu.” \p \v 33 Baigibubunuotis on Iesu sitetemai siyau, “Atonio on efan koiteterin wat ato menan nan arimon bayu fofonin tangaturai ato sabu kuayo on tanibayues?” \v 34 Iesu itetemis iyau, “Omi aurim rafi sarar biyam sen i?” Osi siyafotai siyau, “Rafi sarar nimtereban ruam a iyan gugudis on ruamom mom.” \v 35 On mes Iesu on sabu iyawures motobai simairirin. \v 36 Namon Iesu on rafi sarar nimtereban ruam a iyan iboen God aurin ikakaiu, iyabaseseben ato an baigibubunuotis ites; ato an baigibubunuotis on sabu siraramis. \v 37 Osi engon bayu siyam siyakokor. Namon sabu ato bayu si’yam tuturis on baigibubunuotis siboen kaifet engon nimtereban ruam awas sibonuen. \v 38 Sabu kuayo ato bayu si’yam on 4,000 ato jever fifirig on men siyabis on. \v 39 Namon Iesu on sabu iyafares sinai, ato On wa tefanai ikaruge, inai Magadan tafanamai nan. \c 16 \s1 Bobo Buburin Fourin aurin Sifefeyan \r (Mark 8.11-13; Luke 12.54-56) \p \v 1 Pharisee yangan a Sadducee fani osi sinat Iesu aurin sigogoi sitrutobonai mes, on mes osi sifefeyanai osi auris bobo buburin itafour weines, on itiyoboes God On aurin on ibasitai. \v 2 Baise Iesu iyafotes iyau, “Wera esofafir on omi wau, ‘Ot arimon ra obin inen, yabin kasakasau emumurur on mes.’ \v 3 Ato fomenei fomenei on omi wau, ‘Arimon usan inayar, yabin kasakasau on mururin a gugugurin.’ Omi arimon kasakasau wonitai wonsagob wonau on ra inkomas o iniyobin, baise ari wera ato bobo semamatar woniten on men wonsagob on! \v 4 Ari ra on omi sabu komasim a omi ami baitutum God aurin on ambin! Omi bobo buburin anafour aurin on woifefeyaniu i? Ambin! Jonah aurin bobo buburin imamatar wat on anitem.” Ato On osi ikirires inai. \s1 Pharisee a Sadducee Yangan asi Fio Yist \r (Mark 8.14-21) \p \v 5 Iesu an Baigibubunuotis mat on Galilee kamit sirabon sinai rebanai nan, ato osi nousis sifot men rafi sarar tani sibo on. \v 6 Iesu osi auris iyau, “Omi wonkaifarem tiwag; Pharisee a Sadducee yangan asi fio yist aurin on matam woneit.” \v 7 Osi sibosuruf tous wat amosi sibikakafun bonen si’yau, “Ot men rafi sarar tani tabo on mes On atonio dura ikakafun.” \p \v 8 Iesu isagob osi on abi dura sibikakafun, on mes On itetemis iyau, “Omi aibo mes rafi sarar men wobo aurin on toum amomui wobikakafun bonen i? Omi ami baitutum on kafakakai bag! \v 9 Omi on nana men wosagob i? Omi men wononosin ato rafi sarar nim abaseseben sabu 5,000 auris? Omi on kaifet biyam awas woibonuen i? \v 10 Ato omi woinosfotai, rafi sarar nimtereban ruam abaseseben sabu 4,000 abibayues on? Omi on kaifet biyam awas woibonuen i? \v 11 Yau men rafi sarar aurin awurem on. Omi aibo mes men wosagob? Yau awurem on omi matam woneit Pharisee a Sadducee yangan asi fio yist aurin on!” \v 12 Namon baigibubunuotis sisagob Iesu on men iyawures ato fio yist seboai rafi mat segagamatabir aurin matas sineit on, baise osi on Pharisee a Sadducee yangan asi baibebe aurin on matas sineit. \s1 Peter Dura Ikurereb Iesu on Keriso \r (Mark 8.27-30; Luke 9.18-21) \p \v 13 Iesu on inai tafanam, Caesarea Philippi mafam gagamin bisinai nan, ato on nan On an baigibubunuotis itetemis iyau, “Sabu on Yau Orot Natun auriu on mamaba sau?” \v 14 Osi siyafotai siyau, “Sabu fani sau, Om John Bapataito’otin, sabu fani sau, Om Elijah, ato sabu fani sau, Om Jeremaiah o aubairuruotin tani.” \v 15 Iesu an baigibubunuotis itetemis iyau, “Ato omi Yau auriu on mamaba wonau?” \v 16 Simon Peter iyafotai iyau, “Om on Keriso, God Yayawasin Natun.” \p \v 17 Iesu iyafotai iyau, “Simon, John natun, om aurim on abiyasisir!” Yabin atonio not dura maiauin on men orot jever tani emon ikasonem on, baise atonio not dura maiauin on Tamau safamai on totor wat ibo igat om aurim. \v 18 On mes awurem Peter: om on agim, ato atonio agimai on au ekalesia nan anyon; ato rabob on arimon men meyan insowarai on. \v 19 Yau safam an Baiaiwab anruruseren on anitem; om aifan tafanamai unsofafar on arimon safamai mat sinsofafar, ato om bobo aifan tafanamai unbibasitai on safamai mat arimon sinibasitai.” \v 20 Namon Iesu dura wawaninai an baigibubunuotis iyawures, on men iyafan tani sinkasonai sinau, Yau on Keriso. \s1 Iesu Inbikokosarai a Inrarabob aurin Ikakafun \r (Mark 8.31-9.1; Luke 9.22-27) \p \v 21 On an werai on Iesu ibosuruf dura rerebai nan an baigibubunuotis iyawures, “Yau on anan au Jerusalem ato sabu kawian, priest aiwabis, a Baifafaro an baibebeotis on arimon baikokosar siniteu. Yau on arimon sinirabobiu, baise ra baitoninai on God arimon rabob emon inbobaimisireu an yawas men.” \v 22 Peter on Iesu ibo inai mabis nan ato ibosuruf igam iyawur. On iyau, “Bada, yau ababayoi God aurin on bobo on men iniyamai inmatar mes! On bobo on men unikirir aurim inmatar mes!” \v 23 Iesu irutabir ato Peter aurin iyau, “Om Afaguban, eikirireu enai! Om on Yau au eta eyafofotai, yabin atonio om am bainonot on men God emon inat on, baise orot jever emon inat.” \p \v 24 Namon Iesu an baigibubunuotis auris iyau, “Iyai iyafan egogoi Yau inigibubunueu on, on toun an yawas on ininosfotai ato on an nab inabar Yau inigibubunueu. \v 25 Yabin iyai iyafan egogoi toun an yawas iniyawasai on arimon inisiwanai; baise iyai iyafan Yau auriu an yawas inbisiwanai on arimon ingaturai. \v 26 Orot iyafan on tafanam engon inisowarai baise an yawas on inisiwanai, on min arimon aifan obin inboai? Ambin bag! Men eta yen arimon sawar aifan inyein ato angaramin on an yawas inboai men. \v 27 Yabin Orot Natun on kafakakai mom an anea mat Taman an faiwarai sinnat, ato On arimon sabu tous asi bobo mamaba sifofour, on nanaba asi baiyan inraramis. \v 28 Yau awurem dura bag sabu fani nin semama on arimon men sinarab, baise osi nana sinmama Orot Natun on an Baiaiwab auman innat sinitai.” \c 17 \s1 Iesu Usin Iyabatabir \r (Mark 9.2-13; Luke 9.28-36) \p \v 1 Ra nimtereban kaita isawar gibunai Iesu on Peter a ainau giya James a John on iboes ato ibonanawaiis mat sigai oyau aiyetunai nan ekesis mom mabisi. \v 2 Osi siruruai matasi ato Iesu an itin iyabatabir: On magin on wera ba ikudidir, ato an beber on kakakaiin kudidirin. \v 3 Namon baigibubunuotis ton siyeit Moses a Elijah rus sites sirobotet Iesu mat sibikakafun. \v 4 On mes Peter on Iesu aurin ikakafun iyau, “Bada, iyobin bag ot engon on nin! Om ungogoi on, Yau arimon guwi engon ton nin anayon, guwi tani on Om aurim, tani on Moses aurin, a tani on Elijah aurin.” \v 5 On dura nana ibikakafun, ato kasakasau kudidirin inat itaragabues ato fonan kasakasau amon emon inat iyau, “Atonio on Yau Natu au nuabo, Yau On aurin on abiyasisir-omi On fonan wontatam!” \p \v 6 Baigibubunuotis on fonan sitatam mom on, siber kwakwan ato magis ainau motobai nan sifeu. \v 7 Iesu inat auris ato iruyeinis iyau, “Omi womisir, men wonaber mes!” \v 8 On mes osi sitage ato men iyafan tani sit; ab Iesu ekesin mom. \v 9 Osi oyau emon sisur ato Iesu dura wawaninai iyawures iyau, “Omi atonio bobo aifan imatar matamui woitai on men sabu wonkasones mes, ab Orot Natun rabob emon God inbobaimisirai weie.” \v 10 Namon baigibubunuotis on Iesu sitetemai siyau, “Aibo mes Baifafaro an baibebeotis siyau Elijah on ainau innat?” \v 11 Iesu iyafotes iyau, “Dura bag Elijah on ainau inat ato sawar engon inbotitiwagen. \v 12 Baise awurem Elijah on ainau inat nono ato sabu men sisagobai on, ab osi asi gogoi nanaba on aurin sifour. On eta kaitamomai osi arimon Orot Natun mat siniyamai inikokosar.” \v 13 Namon baigibubunuotis sisagob Iesu on John Bapataito’otin aurin on osi auris ibikakafun. \s1 Iesu on Fifi Dau auman Iyawasai \r (Mark 9.14-29; Luke 9.37-43a) \p \v 14 Osi simatabir men sabu kuayo auris, ato orot inat Iesu aurin, nanai sindan irou, \v 15 ato iyau, “Bada, natu ekaberai! On sawau komasin ibo ato komasinai nan ann iman egugusuai ewawafatat ato on ra fufur wairaf tefanai efefeu o sareuai nan efefeu. \v 16 Yau natu abo anat am baigibubunuotis auris, baise osi men fofonin sitiyawasai on.” \v 17 Iesu iyafotes iyau, “Omi sabu on ami baitutum ambin a omi eta on fetagai wonan! Ra biyam Yau omi mat tanama? Ra biyam Yau nana yaterabobai omi mat tanama weie wonsagob? Fifi nin wobo wonat!” \v 18 Iesu dura wawaninai dau iyawur, ato dau on fifi ikirir igat, ato ra kaita fifi on iyawas. \p \v 19 Namon baigibubunuotis on bubuniai sinat Iesu aurin ato sitetemai siyau, “Wei aibo mes men fofonin dau wanfaitanis singat?” \v 20 Iesu iyafotes iyau, “Yabin omi ami baitutum on men gagamin bag. Yau awurem dura bag omi ami baitutum an rat on ato aigab foun ba on, omi atonio oyau wonawur, ‘Ebogaiim enai nan etawar!’ ato oyau arimon inan. Omi on fofonim bobo woniyamai!” \v 21 (Baise bayoi a bayu baikirir baifofour wat on fofonin atonio dau nanaba on wonfaitanis singat; men eta tani yen arimon on nan bobo wonafour on.) \s1 Iesu Inrarabob aurin Ikakafun Men \r Mark 9.30-32; Luke 9.43b-45) \p \v 22 Baigibubunuotis engon kaitanei sinat au Galilee, ato Iesu osi auris iyau, “Orot Natun on kafakakai mom sinboai sabu imasi sinyagai \v 23 ato osi arimon sinasubun; baise ra baitoninai God arimon inbobaimisirai inyawas.” Baigibubunuotis on men sunub siyababan. \s1 Tafaror Goa an Agim Takes Yeinin aurin Ikakafun \p \v 24 Iesu an baigibubunuotis mat sinat Capernaum mafam gagaminai, ato tafaror goa an agim takes bo’otis on sinat Peter aurin ato sitetemai siyau, “Om am baibebeotin min tafaror goa an agim takes eyeyinin i?” \v 25 Peter iyafotes iyau, “Dura bag, On agim takes eyeyeinin.” Peter inat goa amonai irui ato Iesu on ainau iyau, “Simon, om am bainonot on mamaba? Iyabon agim takes atonio tafanam an aiwabis auris seyaya? Atonio tafanam an sabu o sabu touman yangan?” \v 26 Peter iyafotai iyau, “Sabu touman yangan.” Iesu iyafotai men iyau, “Basit, on yabin min atonio tafanam an sabu on men agim takes seyeyeinin on. \v 27 Baise ot men tagogoi atonio osi sabu taniyatatabis mes. On mes om enai Galilee kamitai nan ato tokar ereben esur. Iyan ainau ato am tokar ingigitobon on untein inag, ato on iyan awanai on arimon agim auman untein inag, on agim on arimon om Yau rut ato tafaror goa an agim takes tanyeyeinin an fofonin on ungaturai. On agim unboai ato ati agim takes unyein.” \c 18 \s1 Iyafan on Gagamin Bag? \r (Mark 9.33-37; Luke 9.46-48) \p \v 1 On an werai baigibubunuotis sinat Iesu aurin ato sitetemai siyau, “Iyafan on gagamin bag safam an Baiaiwab amonai? \v 2 On mes Iesu fifi kafakakai iyor inat aurin, ato ibo baigibubunuotis nasi itawarai, \v 3 ato iyau, “Yau awurem dura bag, omi men ami yawas wonikitabirai ato wonnat fifirig gugudis ba wonmatar on, omi men arimon safam an Baiaiwab amonai wonar on. \v 4 Orot iyafan etatafoum ato innat atonio fifi kafakakai ba inmatar, on orot on arimon gagamin bag safam an Baiaiwab amonai. \v 5 Ato iyai iyafan Yau Wabiui atonio fifi kafakakai nanaba inbikakaiwai on, on min Yau mat ebikakaiwiu.” \s1 Rutobon Unboai Unbokomas \r (Mark 9.42-48; Luke 17.1-2) \p \v 6 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Iyai iyafan atonio fifi kafakakai tani iniyamai an baitutum Yau auriu infefeu on, iyobin on orot jever on anjonai agim gagamin sinous ato borit badamai sinribirirai insur inamtotom inarab. \v 7 Komasin bag sabu tafanamai auris, sawar ebiyames on asi baitutum efefeu! Atonio osi bobo on ra fufur sinmatar—baise komasin bag on ato iyafan on bobo infouren sinmamatar on! \p \v 8 “Om imam o amm iniyamem am baitutum infefeu on, unasutin intutu ato unreben! Iyobin om usim turin wat on yawas mama wantoanin amonai unar, men amm imam sinen ato arimon wairaf mama wantoanin on nan sinrebenim. \v 9 Ato om matam iniyamem am baitutum infefeu on, matam eboseir ereben! Iyobin om matam kaitamom wat on yawas mama wantoanin amonai unar, men matam ruam sinen on wairaf eyoyour an efan komasinai sinrebenim.” \s1 Foro Sheep Isiwan an Dura Kawen \r (Luke 15.3-7) \p \v 10 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi wonkaifarem tiwag, men wonnos atonio fifirig gugudis on yabis ambin. Yau awurem osi asi anea on ra fufur Tamau safamai magin seitai. \v 11 (Yabin Orot Natun on inat sabu sisiwanis on iniyawasis mes.) \v 12 “Omi mamaba wononosin orot an foro sheep on orot nim nanaba ato tani on insiwan? On an foro sheep on orot bat auyotoat sasagis nimtereban baibatin on nan inikirires oyau sesebinai wayo si’nam ato on inan foro sheep isisiwan on innuen. \v 13 On foro sheep ingaturai on, Yau awurem dura bag, on foro kaitamom aurin on men sunub iniyasisir on, men ato foro orot baibatin auyotoat sasagis nimtereban baibatin men sisiwan ba. \v 14 On eta kaitamomai omi Tamam safamai on men egogoi atonio fifi kafakakai tani insiwan.” \s1 Taim Tuam Iyafan Inbobokomas On \p \v 15 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Om taim tuam aurim inbobokomas on, unan aurin ato an komasin on uniyoboai. Baise on bobo on bubuniai nan uniyamai, omi rum mom. Ato on om fonam inboboai on, om usowar taim tuam ubo men. \v 16 Baise on om am dura men intatam on, om orot jever baitutumotis kaitamom o ruam ba unboes mat unan, onai ato ‘baiubar dura engon inbikakafun on sabu ruam o ton sinidura bag,’ ato God an dura buk amonai sigayam ebikakafun ba, \v 17 Ato on men osi fonas intatam on, basit dura engon tutufin on baitutumotis wonkasones. Kanfounai, on men baitutumotis engon auris inbifonabo on, woniyamai on orot bokomasotin o agim takes bo’otin ba inmatar.” \s1 Unsofafar a Unibasit \p \v 18 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “On mes omi sabu engon awurem dura bag, omi mamaba tafanamai wonsofafar on safamai mat God insofafar, ato omi aifan tafanamai wonbibasitai on safamai mat God inibasitai. \v 19 Ato dura fani ba anawurem: wera tani nanaba omi sabu ruam tafanamai nan bobo tani aurin wonbibasitai wonbabayoi on, Tamau safamai on arimon omi aurim inafour. \v 20 Yabin orot ruam o ton Yau Wabiui sinnat sinruruayo on Yau arimon osi mat nan.” \s1 Agirotin Men Ebinotbur an Dura Kawen \p \v 21 Namon Peter inat Iesu aurin ato itetemai iyau, “Bada, yau taiu tuau nana auriu bokomas inbiyamai on, ra biyam nanaba aninotburai i? Ra nimtereban ruam?” \v 22 Iesu on Peter iyafotai iyau, “Ambin, men ra nimtereban ruam mes, baise wera orot nimtereban kaita auyotoat sasagis nimtereban bairuin nanaba taim tuam uninotburai, \v 23 yabin safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Ra tani aiwab orot inonotai an agirotis bisisi an agim itboai men ititotorai, osi agirotis on ainau aiwab orot bisin emon agim siboai on. \v 24 Aiwab orot an bobo ibosuruf mom an agim itboai mes on, ato orot agirotin tani ba sibo sirui, on agirotin on aiwab orot an agim 10 million kina nanaba on ibo ato men igaraminai men on. \v 25 Agirotin on aurin agim men fofonin on aiwab orot an agim itigaramin men, on mes aiwab orot on dura wawaninai iyau on agirotin awan nanatun a an sawar engon mat on sabu toumanis auris sittobonis, onai on agim sitboai aiwab orot an agim sitigaraminai men. \v 26 Agirotin on aiwab orot nanai sindan irou. On ifefeyan iyau, ‘Om nana yaterabobai unmousiu ato yau arimon am agim anigaraminai men!’ \v 27 Aiwab orot on agirotin aurin iyababan, on mes on agirotin iyawur men an agim inigaraminai men mes, asir inotburai ato ikirir inai. \p \v 28 “Namon on agirotin goa ikirir igat kounai ato agirotin turan tani inefotai, on agirotin tani on turan agirotin ainauin on an agim ruamom mom ibo ato men igaramin men on. Agirotin ainauin on imisir agirotin turan anjonai ibo ato iyau, ‘Om au agim ainau uboai on unigaramineu men!’ \v 29 Agirotin turan on imisir agirotin ainauin nanai sindan irou ato ifefeyanai iyau, ‘Om nana yaterabobai unmousiu ato yau arimon am agim anigaraminai men!’ \v 30 Baise agirotin ainauin on men igogoi nana yaterabobai itmousin, ab on turan ibo fafatum goai ireberuai nan nana inama an agim engon inigaraminai insawar. \v 31 Agirotis fani on bobo nanaba sit on men sunub siyatatab ato sinai aiwab orot aurin, nan dura engon tutufin sikasonai. \v 32 On mes aiwab orot on agirotin ainauin iyor irui. On iyau, ‘Om agirotim komasim. Om agim gagamin maiau yau bisiwui ubo, ato om ufefeyaniu on mes ainotburem! \v 33 Om on agirotim turam utkaberai, ato yau akakaberem ba.’ \v 34 Aiwab orot on yan itatab kwakwan, ato an agirotin iyafarai inai fafatum goai irui nan baimaki inboboai inmama ato aiwab orot an agim engon tutufin inigaraminai men.” \p \v 35 Ato Iesu an dura kanfounai iyau, “Om men taim tuam nunuam tutufinai unbinotburai on, Tamau safamai on arimon eta nanaba aurim inafour.” \c 19 \s1 Iesu Tabin Ekukugeyes aurin Ibebe \r (Mark 10.1-12) \p \v 1 Iesu atonio osi bobo auris on dura ikakafun isawar, On Galilee tafanam ikirir ato inai Judea tafanam Jordan Sareu rebanai nan. \v 2 Sabu kuayo gagamis sigaraba on sibigibubunuai, ato On nan iyawasis. \v 3 Pharisee yangan fani sinat Iesu aurin ato sifofourtobon sitrutobonai mes, on mes sitetemai siyau, “Ot min ati Baifafaro dura ebibasit fofonin arimon orot awan jever ato bobo tani fetag inafour nan orot an gogoi nanaba jever inikirir i?” \v 4 Iesu iyafotes iyau, “Omi wosagob God an dura buk amonai sigayam siyau, anai bag God sabu orot a jever ifouris! \v 5 Ato God iyau, ‘On yabinai orot arimon ayon taman inikirires ato awan rus sinikaita, ato osi rus on arimon sinnat kaitamom sinmatar.’ \v 6 On mes osi ari on men sabu ruam mes, ab osi on kaitamom wat. God orot jever iboes ibikaitaiis on men iyafan tani inkusebis mes.” \p \v 7 Pharisee yangan on Iesu sitetemai siyau, “Aibo mes Moses an baifafaro dura iyein on orot awan inbikirir on ainau fef ingayam weie awan inikirir inan?” \v 8 Iesu iyafotes iyau, “Moses on dura nanaba iyau awam wonikirires sinan mes, yabin omi baibebeyim aurin on iwani kwakwan. Baise anai bag God orot jever ifofouris on men nanaba on. \v 9 Awurem, orot iyafan awan men inireg nan baise on awan ikirir inai ato orot inai jever tani ibo ebiawan on, on orot min ebireg nan.” \p \v 10 Baigibubunuotis on Iesu aurin siyau, “Tabin an yabin on nanaba orot jever rus auris on, iyobin orot jever on men sintabin mes.” \v 11 Iesu iyafotes iyau, “Atonio baibebe on men sabu engon tutufin arimon sinboai on, baise osi iyabon God ibites wat on. \v 12 Yabin atonio osi bobo asi yabis ta ta emon on mes orot men sintabin; orot fani on osi nanaba sirat; orot fani on sabu asi gogoi gibui weie usisi nanaba sifouris semama; orot fani on safam an Baiaiwab aurin on mes on nanaba semama. Iyai iyafan atonio baibebe eboai on bobo on asir inafour mom.” \s1 Iesu Fifirig Gugudis Imomogines \r (Mark 10.13-16; Luke 18.15-17) \p \v 13 Sabu fani fifirig gugudis siboes sinat Iesu aurin On iman tefasi ityagagaien itimomogines a auris itbayoi mes, baise baigibubunuotis on sabu sigam siyawures. \v 14 Iesu iyau, “Omi fifirig gugudis wonikirires sinnat auriu, men wonsofafaris mes yabin safam an Baiaiwab on sabu atonio osi iyabon asi yawas fifirig gugudis ba sefofour on osi ebinoanis.” \v 15 On iman fifirig gugudis tefasi iyagagaien imomogines ato On ikirires inai. \s1 Jorei Sawarotin \r (Mark 10.17-31; Luke 18.18-30) \p \v 16 Ra tani orot inai Iesu aurin. On itetemai iyau, “Baibebeotim, yau abi bobo obin anafour onai yawas mama wantoanin anboai?” \v 17 Iesu iyafotai iyau, “Om aibo mes yawas obin fourin aurin on utetemiu i? Orot kaitamom, On ekesin wat on obin. Om ungogoi yawas mama wantoanin amonai unar on, baifafaro dura on unkaifarai.” \p \v 18 On itetemai iyau, “Baifafaro dura min abifan?” Iesu iyafotai iyau, “Om men turam unirabobai, om men unireg nan, om men unbainau, om men turam aurin dura unkutabirai; \v 19 om ayom tamam unkakafes a om turam uninuaboai ato toum ebinuaboim ba.” \v 20 Jorei iyafotai iyau, “Atonio osi baifafaro dura on engon tutufin auris aifonabo. Ato abifan ba aniyamai i?” \v 21 Iesu on jorei aurin iyau, “Om ungogoi matafim wat unmatar on, unan am sawar engon tutufin sabu auris unitotobon insawar ato agim unboai on sabu kokoianis unites, namon om unnat unigibubunueu; ato om arimon safamai nan unisawarotim.” \v 22 Jorei on dura itatam ato iyababan inai, yabin on sawarotin bag on mes. \v 23 Namon Iesu an baigibubunuotis auris iyau, “Yau awurem dura bag: sabu sawarotis auris on iwani kwakwan men fofonin safam an Baiaiwab amonai sinar on. \v 24 Yau dura awurem men: Foro camel on sasasan wat arimon sainuk matan an doguai inar, baise orot sawarotin aurin on iwani kwakwan men fofonin God an Baiaiwab amonai inar.” \p \v 25 Baigibubunuotis on dura sitatam on men sunub siduduran on. Osi sitetem siyau, “Namon iyafan on yawas mama wantoanin inboai?” \v 26 Iesu totor wat iyeit inai ites ato iyafotes iyau, “Atonio bobo on men fofonin orot jever auris, baise God aurin on bobo engon tutufin on fofonin wat.” \v 27 Namon Peter dura ikakafun. On iyau, “Eite, wei ai sawar engon tutufin waikiriren ato Om wabigibubunuem. Ato wei on aifan wanboai i?” \v 28 Iesu osi auris iyau, “Yau awurem dura bag, tafanam bobounai nan Orot Natun on an Aiwab an mamageai inmama on, Yau au baigibubunuotim mat on mamageai wonamair, Israel an dam auyotoat sasagis ruam on woninetewaris. \v 29 Ato iyai iyafan an goa o taitain tutuan, o rorobun, o taman o ayon o nanatun o an masau Yau fasiui ibikirires on arimon wera orot nim on tefanai nanaba on sinitai ato on arimon yawas mama wantoanin inboai. \v 30 Baise sabu sigaraba osi iyabon ari ainau senan on sinnat sinigib, ato sabu sigaraba osi iyabon ari gibui senat on sinnat sininau.” \c 20 \s1 Bobo’otis Wine Masauai Sibobo \p \v 1 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Safam an Baiaiwab on atonio nanaba. Ra tani orot masau matuanin on fomenei igat inai sabu fani iyawures sitnat wine masauai sitabo mes. \v 2 Orot ibasit ato ra kaitamom an agim fofonin on bobo’otis itibaiyanis, ato on sabu iyawures sinai an wine masau on sitabo mes. \v 3 Fomenei wera nimtereban baibatin nanaba on orot igat men inai baitotobon efanai nan ato on iyeit Sabu asi bobo ambin fetag nan sitatawar ites, \v 4 on mes iyawures iyau, ‘Omi mat wonan wine masauai wonabo, ato yau arimon ami baiyan fofonin anitem.’ \v 5 On mes osi sabu sinai. Namon wera aiyet nanaba masau matuanin on bobo kaitamom nanaba ifour a rabirabi wera ton nanaba on bobo kaitamom ifour men. \v 6 Rabirabi wera kafakakai mom nim itboai ato masau matuanin igat inai baitotobon efanai ato on iyeit sabu fani ba nan sitatawar ites. On itetemis iyau, ‘Omi aibo mes ami wera wobisawarai ami bobo ambin nin wotatawar mom wera inai esusur?’ \v 7 Sabu on siyafotai siyau, “Wei men iyafan tani bobo itei wanabo on. On iyawures iyau, ‘Basit omi wonan wine masauai nan bobo wonabo.’ \p \v 8 Wera inai ibirabirabi, masau matuanin on an orot gagamin, on masau bobo’otis ikakaifares on iyawur iyau, ‘Bobo’otis eyores ato asi baiyan unites; sabu iyabon gibui babag awures sibobo on nan unbosuruf unan ato osi iyabon ainau awures sibobo on nan unisawarai.’ \v 9 Sabu iyabon rabirabi wera nim nanaba bobo sibosuruf sibobo on agim kaitamom on sabu kakaita kakaita iraramis. \v 10 Ato sabu iyabon ainau iyawures sibobo on sinat sitibaiyanis mes, osi sinos on agim gagamin sitboai; baise osi mat on agim kaitamom on ites. \v 11 Osi agim sibo ato sibosuruf masau matuanin aurin on sigam sibikakafun. \v 12 Osi siyau, ‘Atonio osi sabu gibui bag uyawures on wera kaitamom wat on siboen, ato wei on fomenei bobo wabosuruf wera forabinai wabobo mom inai irabirabi—baise om osi ubibaiyanis fofonin on wei mat nanaba ubaiyani!’ \p \v 13 Masau matuanin on osi orot tani aurin iyafotai iyau, ‘Turau untatam, yau men bobo komasin tani aurim afour on. Omi on woibasitai ra kaitamom wonabo agim kaitamom wonboai aurin on. \v 14 Omi ami agim woboen ato wonai au go. Yau agogoi atonio orot gibui bag awur ibobo on an baiyan anitai mamaba om abitem ba. \v 15 Yau au baibad yen tou au gogoi nanaba au agim aurin anafour. O om ebiboboar yabin yau au obin atonio osi sabu auris afofour on mes i?’” \v 16 Ato Iesu an dura kanfounai iyau, “On mes sabu iyabon gibui senat on arimon sininau, ato osi sabu iyabon ainau senan on arimon sinnat sinigib.” \s1 Iesu Inrarabob aurin Wera Baitonin Ba Ikakafun \r (Mark 10.32-34; Luke 18.31-34) \p \v 17 Iesu on igeg au Jerusalem ato osi nana sibib si’nan, Iesu on an baigibubunuotis auyotoat sasagis ruam iboes sinai mabisi nan dura bubuniai ikasones. \v 18 On iyawures iyau, “Omi wontatam, ot tageg au Jerusalem nan Orot Natun min arimon sinboai priest aiwabis a Baifafaro an baibebeotis imasi sinyagai. Osi arimon sinimakiai inarab \v 19 ato sabu men Jew yangan on imasi sinyagai, osi arimon sinikoboai, sinaswabirai a nabai sinkubarai; baise ra ton on God arimon rabob emon inbobaimisirai inyawas.” \s1 Ayos an Baifefeyan \r (Mark 10.35-45) \p \v 20 Namon Zebedee awan on nanatun ruam mat sinat Iesu aurin, nanai nan sindas sirou, ato Iesu sifefeyanai bobo tani itafour weines mes. \v 21 Iesu on jever itetemai iyau, “Om aifan egogoi?” Jever iyafotai iyau, “Om unaumataniu, unbiAiwab an rai on nanatu ruam on tani am asumaiauai a tani on am asugagafai sinamair.” \v 22 Iesu on nanatun ruam iyafotes iyau, “Omi men wosagob aifan aurin on wobifefeyan. Yau on baikokosar an viga toman mes abiyam on omi fofonim baikokosar an viga wontoman i?” Osi siyafotai siyau, “Wei fofoni.” \v 23 Iesu iyawures iyau, “Omi on dura bag Yau au viga emon wontoman, baise Yau au baibad men yen on anrubinem iyafan on au asumaiauai a au asugagafai wonamair. Atonio efan on Tamau ibotitiwag osi sabu iyabon On irurubinis on ininoanis mes.” \p \v 24 Baigibubunuotis auyotoat fani on dura sitatam on yas sitatab ainau giya rus auris. \v 25 On mes Iesu iyores engon siruayo ato iyau, “Omi wosagob eteni sabu bainetewarotis yangan on asi faiwar on osi sabu auris yen, ato bainetewarotis on asi baibad tutufin sebotan. \v 26 Baise omi sanamui on men on bobo nanaba inen mes. Omi iyafan egogoi inigagamin on sabu engon tutufin auris iniagir; \v 27 ato omi sanamui orot tani iyafan egogoi ininau on, omi ami agirotin inmatar— \v 28 Orot Natun ba, On men inat sabu sinmisir On siniagirai mes on, baise On inat sabu iniagires a an yawas inkutetai sabu sigaraba intobonis men mes.” \s1 Iesu Orot Ruam Matas Fotis Iyawasis \r (Mark 10.46-52; Luke 18.35-43) \p \v 29 Iesu an baigibubunuotis mat Jericho mafam gagamin sibikirir ato sabu kuayo gagamin on osi sibigibubunues. \v 30 Orot matas fotis ruam on etai simair simama ato sitatam Iesu inat ikirires i’nan, on mes osi sibosuruf sibiyoku si’yau, “Bada, David Natun ekaberei!” \v 31 Sabu kuayo on simisir sigam siyawures ato siyawures awas sitafot mes. Baise osi aumiet bag siyoku, “Bada, David Natun ekaberei!” \v 32 Iesu itawar ato auris iyor. On itetemis iyau, “Omi ami gogoi on aifan anafour weinem i?” \v 33 Osi siyafotai siyau, “Bada, wei wagogoi Om matai uniyamai waneit!” \v 34 Iesu on osi auris iyababan ato matas iruyeinen; ra kaita osi matas siyeit sawar siten, ato osi On sigibubunuai. \c 21 \s1 Iesu Aiwab Ba au Jerusalem Irui \r (Mark 11.1-11; Luke 19.28-40; John 12.12-19) \p \v 1 Iesu an baigibubunuotis mat sinat Jerusalem aurin sibiufin, osi sinat Bethage mafam Olive Oyauai nan. On nan Iesu on ainau an baigibubunuotis ruam iyafares \v 2 On dura iyaubaiyates iyau: “Omi wonan mafam tani omi namui yen, ato omi wonan wongat mom on, ra kaita arimon foro donkey wongaturai nan wengarai siyous natun donkey kafakakai on bisinai etatawar. Omi uram wonrufanen ato wonboen wonnat auriu. \v 3 Ato iyai iyafan inbitetemim on wonawur, ‘Wei ai Bada egogoien:’ ato arimon ra kaita inikirires sinmatabir men sinnat.” \v 4 Atonio bobo imatar onai itidura bag mamaba aubairuruotin i’yau on: \q1 \v 5 “Zion mafam gagamin an sabu wawures, woit, omi ami Aiwab on enat aurim! On itafoum men foro donkey tefanai imair a On donkey kafakakai tefanai imair enat.” \p \v 6 On mes baigibubunuotis sinai ato Iesu mamaba i’yawures on nanaba sifour; \v 7 osi foro donkey a donkey kafakakai on siboen sinat, ato asi beber on foro kousi sirebegagaien ato Iesu foro tefanai igai imair. \v 8 Sabu kuayo gagamin on asi beber etai nan siyabaren a sabu fani on wengar rorous siyasutuenen etai nan siyabaren. \v 9 sabu kuayo ainau Iesu nanai sibib si’nan a sabu fani on gibui sibib si’nat on sibosuruf sibiyoku, “David Natun tanifain! God imomoginai on Bada Wabinai enat! God tanifain!” \p \v 10 Iesu Jerusalem irui, ato sabu engon tutufin on mafam gagaminai simama on yas simisiririn. Sabu sitetem siyau, “On Orot on Iyafan i?” \v 11 Sabu kuayo siyafotes siyau, “Atonio on aubairuruotin Iesu, Nazareth mafam gagamin emon inat Galilee nan.” \s1 Iesu Inai au Tafaror Goa \r (Mark 11.15-19; Luke 19.45-48; John 2.13-22) \p \v 12 Iesu inai tafaror goai irui ato sabu engon iyabon nan sibitotobon on ifaitanis sigat. On imisir sabu tafanam touman asi agim sibigagaram bonen yangan asi kema a osi sabu iyabon asi kiwiu kumag sibitotobon on asi sifumama engon ikitatabiren, \v 13 ato sabu iyawures iyau, “God an dura buk amonai sigayam, God iyau, ‘Yau au tafaror goa on arimon sinyorai bayoi goa.’ Baise omi wobo woikitabirai bainauotis asi ob efan mes imatar!” \p \v 14 Sabu matas fotis a ass raguraguis sinat Iesu aurin tafaror goai nan, ato On iyawasis. \v 15 Priest aiwabis a Baifafaro an baibebeotis on sit Iesu bobo buburis ifofour ato fifirig gugudis on tafaror goa amonai siyoyor si’yau, “David Natun tanifain!” On mes osi siyatatab. \v 16 On mes osi Iesu sitetemai siyau, “Om ato osi fifirig sebikakafun min etatam i?” Iesu iyafotes iyau, “Dura bag atatam.” Omi wosagob God an dura buk amonai sigayam siyau, ‘Om fifirig gugudis a fifirig susus ubebeyes obinai wat sinifain.’” \v 17 Iesu osi sabu ikirires ato On mafam gagamin emon igat inai au Bethany nan fom kaita wat iyen. \s1 Iesu Bubudau Wengar Iyaudabai \r (Mark 11.22-14, 20-24) \p \v 18 Ra itom fomenei Iesu imatabir men au Jerusalem mafam gagamin i’nan ato On bitanan igi. \v 19 On iyeit bubudau it eta sesebinai itatawar, on mes On wengar aurin inai, baise On men bubudau uwan tani igaturai on, ab roroun wat iten. On mes on wengar aurin iyau, “Om wengar on men arimon uwam unou men.” Ra kaita bubudau wengar on imau. \v 20 Baigibubunuotis on bobo sit on siduduran. Osi sitetem siyau, “Mamaba mes bubudau wengar on sasasan wat imau isawar?” \p \v 21 Iesu iyafotes iyau, “Yau awurem dura bag, omi men fetag fetag woninonotim mes ab wonitutum on, Yau ato bubudau wengar aurin afofour ba on nanaba wonafour. Ato men atonio bobo wat, baise omi arimon atonio oyau aurin wonau, ‘Emisir ato toum eboem kamitai eitawarim,’ ato on arimon nanaba inafour. \v 22 Omi wonbitutum on, wonbayoi God aurin wonbifefeyan aifan sawar tani aurin on arimon wonboai.” \s1 Iesu An Baibad aurin Sitetem \r (Mark 11.27-33; Luke 20.1-8) \p \v 23 Iesu imatabir men inat tafaror goai ato nan ibibebe; priest aiwabis a sabu kawian sinat aurin ato sitetemai siyau, “Om am baibad menan nan ubo atonio osi bobo efofour i? Atonio baibad on iyafan item?” \v 24 Iesu iyafotes iyau, “Yau au baitetem kaitamom anitem, ato omi wonbiyafoteu on, Yau arimon anawurem abi baibad abo atonio osi bobo afofour. \v 25 John an baibad on men emon ne ibo sabu ibibapataitois; on God emon ibo o orot emon ibo?” Osi sibosuruf tous amosi sigagam bonen si’yau, “Ot dura mamaba tanau i? Ot taniyafotai tanau ‘God emon,’ On arimon inawuret inau, ‘Ato omi aibo mes men John woitutumai on?’ \v 26 Baise ot ari tanau, ‘Orot emon,’ on tabeber sabu arimon mamaba sinafour aurit, yabin osi situtum John on aubairuruotin. \v 27 On mes osi Iesu siyafotai siyau, “Wei men wasagob.” Ato Iesu osi auris iyau, “Yau mat arimon men ankasonem Iyafan baibad iteu atonio osi bobo afofour.” \s1 Orot Nanatun Ruam asi Dura Kawen \p \v 28 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi mamaba wobinonotim? Ra tani orot nanatun ruam mat simama. Tamas inai natun ainau orot aurin iyau, ‘Natu, om ari unan wine masauai nan unabo.’ \v 29 Ainau orot on taman iyafotai iyau, ‘Yau men agogoi anan au masau.’ Baise on gibui an not ikitabirai ato inai au masau. \v 30 Namon tamas inai natun giya orot aurin ba ato dura kaitamom on natun iyawur. Fifi giya taman iyafotai iyau, ‘Basit bada, yau anan au masau,’ baise on men inai au masau on. \v 31 Fifi menan on taman angogoi i’yau on nanaba ifour i?” Osi siyafotai siyau, “Fifi ainau orot on.” On mes Iesu osi auris iyau, “Yau awurem dura bag: agim takes bo’otis a eta eta asi jever on ainau namui senan God an Baiaiwab aurin. \v 32 Yabin John Bapataito’otin on inat eta totorin iyoboem on wotboai ato omi men woitutumai, baise agim takes bo’otis a eta eta asi jever on situtumai. Omi atonio osi sabu woites on, men gibui ami not woikitabirai ato on woitutumai on.” \s1 Wine Masau Bobo’otis asi Dura Kawen \r (Mark 12.1-12; Luke 20.9-19) \p \v 33 Iesu iyau, “Dura kawen tani ba wontatam. Ra tani orot motob matuanin on wine an masauai nan itanumen, ato gara iyous ikufifinai, a on motob isar iyamai nan wine itbibiro keris sitsusur itboboai mes, a kema aiyetun iyon orot kaifarotin nan kiwiu auris itkakaifar aurin. Namon on sabu bobo ites an wine masau sitbobo agim sitbiyamai wain, ato on goa ikirir igat inai bainanawan mes. \v 34 Wera inat wine uwas bairut mes on masau matuanin an agirotis iyafares sinai sabu wine bobo’otis auris nan an agim turin sitboai mes. \v 35 Sabu wine bobo’otis on simisir an agirotis siboes, orot tani siborarab, orot tani on siyasubun, ato orot tani on agimai sirab. \v 36 Gibui masau matuanin an agirotis fani ba iyafares, ari on sigaraba bag men ainau ba, ato sabu wine bobo’otis on eta kaitamomai nanaba auris sifour. \v 37 Kanfounai bag on, masau matuanin toun natun an nuabo bag on iyafarai auris inai. On iyau, ‘Yau asagob osi arimon natu sinkakafai.’ \v 38 Baise sabu wine bobo’otis on natun sit on tous auris siyau bonen, ‘Atonio fifi on masau matuanin natun. Ot tanasubun ato an wine masau on ot tanboai ininoanit!’ \v 39 On mes osi fifi sibo, wine masau emon sirebetet igat au koun ato siyasubun. \p \v 40 Iesu itetemis iyau, “Ato wine masau matuanin innat on bobo mamaba inafour ato osi sabu wine bobo’otis auris i?” \v 41 Osi siyafotai siyau, “On totor wat ato osi sabu komasis inasububunues, ato wine masau on inboai sabu bobo’otis fani inites sinabo, ato wine bairut aurin an wera bag innat on osi arimon an agim turin sinboai sinitai.” \v 42 Iesu osi auris iyau, “Dura bag omi God an dura buk amonai sigagayam on woiyab: \q1 ‘Arir ato goa baigoyonotis matan ainau sit on men obin on mes sisisiweiai ato gibui sisagob on arir on iyobin bag, mat gagamin bag arir engon tefasi. Atonio bobo on Bada ifour; ato taitai on iyobin bag!’ \p \v 43 Iesu dura ibotein iyau, “Yau on mes awurem, God an Baiaiwab on arimon omi bisimui emon sinabaruem ato sabu fani sinites osi uwas sinou tiwag.” \v 44 (Iyai iyafan atonio arir on tefanai infefeu on inasutin gugud gugud sinmatar; ato on arir on iyafan tefanai infefeu on, arimon inasubun fofou inmatar.) \v 45 Priest aiwabis a Pharisee yangan on Iesu an dura kawen ibikakafun on sitatam sisagob On osi auris ebikakafun, \v 46 on mes osi sifourtobon sitfatumai mes. Baise osi sabu kuayo auris siber, yabin osi situtum Iesu on aubairuruotin. \c 22 \s1 Tabin Forag an Dura Kawen \r (Luke 14.15-24) \p \v 1 Iesu dura kawenai nan sabu auris idudur men. \v 2 On iyau, “Safam an Baiaiwab on ato nanaba. Ra tani aiwab orot natun an tabin aurin an forag ibotitiwag. \v 3 On an agirotis iyafares sinai sabu ibibebegis on sitawures sitnat on an forag aurin, baise osi men sigogoi sitnat. \v 4 On mes on an agirotis fani ba iyafares men, on dura ato nanaba iyau: ‘Yau au forag on abotitiwag nono; au foro tona bobous a au foro bobous momos arou aweyaben, ato engon tutufin abotitiwagen nono. Omi wonnat tabin an forag aurin!’ \v 5 Baise sabu ibibebegis on men fonan sitatam on, ato osi asi gogoi nanaba bobo ta ta auris sinai: orot tani on inai an masau aurin, orot tani on inai an baitotobon goa aurin, \v 6 ato sabu fani on simisir agirotis siboes siborarabis a siyasububunues. \v 7 Aiwab orot on yan itatab kwakwan; on mes on an wou yangan iyafares sinai osi iyabon simisir agirotis siyasububunues on, angaramin siyasububunues a asi mafam gagamin on sikubarai iyaras. \v 8 Namon on an agirotis fani ba iyores ato auris iyau, ‘Yau au tabin forag on abotitiwag nono, baise sabu abibebegis on men obis on au baibebeg dura sitboai. \v 9 Omi wonan eta gagaminai sabu sigaraba wongagatures on, wonibebegis sinnat forag aurin.’ \v 10 On mes agirotis sigat sinai etai nan sabu komasis a sabu obis sigatures on engon siruayois; ato tabin an goa on sabu wat awan ibonu. \p \v 11 “Aiwab orot irui sabu ibibebegis on itites mes ato on matan ireben orot tani men tabin an beber imomonag on it. \v 12 Aiwab orot on orot itetemai iyau, ‘Turau, om men tabin an beber umonag on, ato om mamaba urui nin?’ Baise orot on men abi dura tani iyau on. \v 13 Namon aiwab orot on an agirotis iyawures iyau, ‘Orot ann iman wofatumen ato kounai worebetet ingat, on nan womanai inama. On arimon nan inatou wan initafoforen.’” \v 14 Ato Iesu an dudur kanfounai iyau, “Sabu sigaraba on God ebibebegis ato sabu ruamom wat on erurubines.” \s1 Agim Takes Yeinin aurin Sitetem \r (Mark 12.13-17; Luke 20.20-26) \p \v 15 Pharisee yangan sinai asi bainonot on sidudurai Iesu sitbitetemai on nan sitrutobonai mes. \v 16 Namon osi baigibubunuotis fani a Herod an sabu fani on siyafares sinai Iesu aurin. Osi siyau, “Baibebeotim, wei wasagob Om on dura bag wat ebikakafun. Om on God an dura maiauinai wat on sabu auris ebibebe, Om sabu was men ekakair on, yabin Om on men sabu asi baibad aurin enonosin on. \v 17 Ekasonei, Om mamaba enonosin? Ot ati baifafaro iyau ibasit fofonin arimon agim takes on Rome asi aiwab orot Caesar aurin tanyein o ambin?” \p \v 18 Baise osi asi bainonot komasin sidudurai on Iesu isagob, on mes iyau, “Omi baisigogo’otim! Omi aibo mes wofofourtobon Yau wotrutoboniu mes i? \v 19 Agim ato takes woyeyeinin on wobo wonat woiyoboeu anitai!” Osi agim sibo sinat, \v 20 ato On itetemis iyau, “Atonio agim on iyafan magin a wabin?” \v 21 Osi siyafotai siyau, “Caesar.” On mes Iesu osi auris iyau, “Basit, sawar aifan Caesar noan on Caesar wonitai, a sawar aifan God noan on God wonitai.” \v 22 Osi atonio dura sitatam on siduduran; ato osi Iesu sikirir sinai. \s1 Rabob emon Misir aurin Sitetem \r (Mark 12.18-27; Luke 20.27-40) \p \v 23 On ra kaitamom Sadducee yangan sinat Iesu aurin, osi sebikakafun sau on sabu rabobis on men arimon rabob emon sinmisiririn men. \v 24 Osi siyau, “Baibebeotim, Moses iyau, orot iyafan intabin nanatun ambin inarab on tain giya orot on tuan an kena iniawan ato osi fifirig sinbibitu on tuan orot rabobin on nanatun mes. \v 25 Ainauan gigiawan engon nimtereban ruam on nin simama. Ainau orot itabin ato nanatun ambin irabob, on mes on an kena on tain giya orot aurin ikirir. \v 26 On bobo kaitamom on tain giya orot aurin imatar, a tain giya orot baitonin ba aurin imatar ato on bobo on ainauan gigiawan nimtereban ruam engon auris imatar. \v 27 Au kanfoun on jever irabob. \v 28 Ainauan gigiawan engon nimtereban ruam on jever kaitamom siawan ato on an rai sabu rabob emon sinmisiririn men on, orot iyafan on arimon on awan bag?” \p \v 29 Iesu iyafotes iyau, “Omi on totor eta woisarar bag! Yabin omi God an dura buk amonai sigagayam on men wosagob o God an faiwar on men wosagob. \v 30 Yabin sabu rabob emon sinmisiririn men on, osi arimon safamai nan anea ba sinmatar ato osi arimon men sintabin on. \v 31 Sabu rabob emon sinmisir sinyayawas on: ‘Omi on dura bag God an dura buk amonai sigagayam on woiyab, God iyau, \v 32 ‘Yau on Abraham an God, Isaac an God, a Jacob an God.’ On on sabu yayawasis asi God, men sabu rabobis asi God.” \v 33 Sabu kuayo gagamin on dura si’tatam on, an baibebe aurin on siduduran. \s1 Baifafaro Dura Gagamin Bag \r (Mark 12.28-34; Luke 10.25-28) \p \v 34 Pharisee yangan sitatam Iesu on Sadducee yangan asi dura ibiyafotes on osi awas sifot, ato osi engon siruayo sinat, \v 35 ato osi sanasi orot tani Baifafaro an baibebeotin on ifourtobon Iesu ititetemai on nan itrutobonai mes. \v 36 On itetemai iyau, “Baibebeotim, baifafaro dura amonai on menan dura on gagamin bag?” \p \v 37 Iesu iyafotai iyau, “Bada am God on nunuam tutufinai, ayubim tutufinai, a am not tutufinai uninuaboai.’ \v 38 Atonio dura on gagamin bag a ainauin bag baifafaro dura amonai. \v 39 Baifafaro dura bairuin gagamin bag on ato nanaba: ‘Turam uninuaboai ato toum ebinuaboim ba.’ \v 40 Atonio baifafaro dura ruam on ann bokwakwarin bag Moses an baifafaro dura engon a aubairuruotis asi baibebe auris.” \s1 Keriso aurin Sitetem \r (Mark 12.35-37; Luke 20.41-44) \p \v 41 Pharisee yangan fani siruayo mom, ato Iesu itetemis iyau, \v 42 “Keriso aurin on mamaba wononosin i? On an dam warar on iyafan?” Osi siyafotai siyau, “On min David an dam warar emon.” \v 43 Iesu itetemis iyau, “Ato aibo mes God an Ayu on David ibonuai ato Bada aurin iyor iyau, ‘Bada’? David iyau, \q1 \v 44 ‘God on Yau au Bada aurin iyau: ‘Om nin au asumaiauai emair ato Yau am ragit anboes sinsur om am baibad babanai sinama.’ \p \v 45 David On aurin iyor iyau, ‘Bada,’ ato mamaba mes Keriso on David an dam warar emon?” \v 46 Osi men iyafan tani fofonin arimon Iesu an dura itiyafotai on, on ra nan on siber men iyafan tani gibui dura tani ba Iesu ititetemai men. \c 23 \s1 Iesu on Baifafaro an Baibebeotis a Pharisee Yangan auris on Sabu auris Itainaya \r (Mark 12.38-39; Luke 11.43,46; 20.45-46) \p \v 1 Namon Iesu on sabu kuayo gagamin a On an baigibubunuotis auris ikakafun. \v 2 On ato nanaba iyau, “Baifafaro an baibebeotis a Pharisee yangan on baibad sibo Moses an Baifafaro dura aurin on sinau bubunag tiwag mes. \v 3 On mes osi bobo engon tutufin auris sawurem on, omi osi auris wonifonabo a wonigibubunues; baise omi men osi asi yawas on woniyuyures mes, yabin osi sabu auris sebibino ato asi bobo on men on nanaba sefofour on. \v 4 Osi on sabu kousi nan bit bibitas si’youten on sibit kwakwan a iwani bag men fofonis arimon sinabaren on, baise osi tous on men segogoi arimon imas wat sinotet ingat sabu asi bit on sinibaisis sinabar. \v 5 Osi bobo engon tutufin sefofour onai sabu sinites mes. Woit, osi on didiwag kafakakai amonai on God an dura sigagayamen on unisi a sagemisi nan uramai siyouten sen; woites, osi asi uram on gagamis bag! Mat woites, osi asi beber arorou on weromis soten. \v 6 Osi asi gogoi on forag an rai nan efan obis wat nan semamair a bayoi goa amosi sifumama obis on nan semamair; \v 7 osi asi gogoi on sabu baitotobon efanai nan auris kakafai wat sebikakaiwis a sabu osi sinyoyores, ‘Baibebeotim.’ \v 8 Omi on men sinyorem sinau, ‘Baibebeotim,’ yabin omi engon on taitaim tutuam wat ato Baibebeotin on kaitamom wat. \v 9 Ato omi men iyafan tani nin tafanamai wonyorai wonau, ‘Tamau,’ yabin omi Tamam kaitamom wat on safamai emama. \v 10 A omi men sinyorem sinau, ‘Bainetewarotim,’ yabin omi ami bainetewarotin kaitamom wat on min Keriso. \v 11 Iyai iyafan omi sanamui egogoi inigagamin on innat omi ami agirotin inmatar. \v 12 Iyai iyafan toun ebigagaminai on arimon sinyeirai insur, ato iyai iyafan toun eyeyeirai on arimon siniyamai gagamin bag inmatar.” \s1 Osi asi Baisigogo aurin on Iesu Men Igogoiis. \r (Mark 12.40; Luke 11.39-42,44,52; 20.47) \p \v 13 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan aurim on komasin bag! Omi on baisigogo’otim! Omi sabu magisi bag nan safam an Baiaiwab an metewan on worurufot, baise omi toum on men worur on, a sabu sefofourtobon sinar mes on omi wosofafaris. \v 14 (Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan on aurim komasin bag! Omi baisigogo’otim! Omi on kekena auris wobibad ato asi goa amosi sawar sen on engon omi wobobo, ato omi taseseirai nan ami bayoi weroromis wobabayoi! On yabinai omi ami baimaki on arimon komasin bag wonboai!) \v 15 “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan, omi aurim on komasin bag! Omi baisigogo’otim! Omi on kamitai a tafanam au engonai wobibib orot kaitamom wonboai omi inigibubunuem aurin on; omi on orot woboai on wobiyamai enan wairaf an efan komasinai inrurur an komasin inboboai on arimon inkomas kwakwan ra ruam an babanis on nanaba inboai, men omi toum wonan wairaf an efan komasinai wonrurur ba on! \p \v 16 “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan, omi aurim on komasin bag, omi bainetewarotim on matam fotis! Omi wobibebe wau, ‘Iyai iyafan an aumatan ebiyamai, ato on tafaror goa wabinai inbifaro on, on an baifaro on yabin ambin, baise on iyafan tafaror goa amonai agim gold yen, on wabinai inbifaro on arimon er yabin.’ \v 17 Omi sabu on kokok matam fotim! Tafaror goa on ebiyamai agim gold kakafaiin emamatar, on mes on gagamin bag men agim gold wat ba.” \v 18 Mat omi sabu wobibebeyis wau, ‘Iyai iyafan an aumatan sirifu kema aurin inbifaro on, ato baifaro on yabin ambin; baise on iyafan an aumatan ato sirifu kemai siwar yen aurin inbifaro on arimon er yabin.’ \v 19 Omi on matam fotim! Sirifu kema on ebiyamai siwar kakafaiin emamatar, on gagamin bag men siwar ba.” \v 20 On mes orot jever sirifu kema aurin ebifaro on, sirifu kemai siwar sen on engon auris ebifaro: \v 21 ato on tafaror goa aurin ebifaro on, sawar nan sen a God on nan emama on auris ebifaro; \v 22 ato iyai iyafan safam aurin ebifaro, on God an mamage a On Iyafan on mamageai emama on aurin ebifaro. \p \v 23 “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan, omi aurim on komasin bag! Omi on baisigogo’otim! Omi ami masauai nan ami wage magis magis wobofefes sen, on an wera enat emamari on turin woboai God wobitai, baise omi toum on ato Baifafaro an baibebe dura gagamis auris on men wobigibubunuen on, osi baifafaro dura min, am bobo obin uniyamai tuturam auris, a sabu unkaberes a am yawas on dura bagai wat unafour. Atonio osi baifafaro dura gagamis on auris wotifonabo, a baifafaro dura fani mat auris wonifonabo. \v 24 Omi sabu wobinetewaris ato omi toum on matam fotis! Omi ami vigai yaya wototoman ato samafur ami viga amonai efefeu on woitai woboseir, baise omi ami vigai foro camel gagamin yen on men woitai wosasagob ato auman wototonan esusur! \p \v 25 “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan aurim on komasin bag! Omi on baisigogo’otim! Omi on ami ramo a viga kousi wat wososouen, ato osi ramo a viga amosi ami bayu ami sareu on, toum ami bainau a ami afeyan wat on awas woibonuen sen. \v 26 Omi Pharisee yangan on matam fotim! Viga amonai on ainau wonsou ingumidar weie kounai mat min arimon ingumidar! \p \v 27 “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan aurim on komasin bag! Omi baisigogo’otim! Omi on rasi tefan worereb wobubunag yen ba, ato on rasi tefan an itin on iyobin bag, baise amonai on sabu rabobis asi rarik a sawar fani fimis on amonai nan sen. \v 28 On eta kaitamomai, omi usim koun emon sabu engon seitem on obin wat, baise omi amomui on baisigogo yawas a bokomas wat on sibonuis sen.” \s1 Iesu Iyau Osi God Inimakies \r (Luke 11.47-51) \p \v 29 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi Baifafaro an baibebeotim a Pharisee yangan aurim on komasin bag! Omi baisigogo’otim! Omi on rasi dogu wobiyamen aubairuruotis auris, ato osi asi yawas obisi simama sirarabob on asi rasi on wobimonagen; \v 30 ato omi wobikakafun wau, omi wawam agirim simama an rai nan wotamama on omi men aubairuruotis wotasububunues on, ato osi sabu aubairuruotis siyasububunues ba. \v 31 On mes omi toum wokakason on, sabu ato aubairuruotis siyasububunues on omi wawam agirim. \v 32 Omi wawam agirim on atonio bobo nanaba sibosuruf on mes omi on bobo kaitamom nanaba wonafour wonisawarai! \v 33 “Omi on mota a mota nanatun! Omi arimon men God emon wonayaikirir on, On arimon inigurubabanim wairaf an efan komasinai inyeinim.” \v 34 On mes awurem, Yau arimon aubairuruotis a sabu gigiboanotis a baibebeotis aniyafares; omi arimon osi sabu fani wonasububunues, sabu fani on nabai wonkubares, ato sabu fani on bayoi goa amosi nan wonaswabires, a sabu fani on mafam gagamis ta ta emon wonfaitanis singat. \v 35 On yabinai, sabu obis engon nin tafanamai siyasububunues, orot obin Abel siyasubun, on an faratai inat Berechiah natun Zechariah an faratai i’gat, osi asi baimaki engon on arimon omi wonboai, on Zechariah min tafaror goa a sirifu kema on basunai nan wasubun. \v 36 Yau awurem dura bag: Atonio osi sabu asububunuotis asi baimaki on sabu ari ra semama on sinboai!” \s1 Iesu An Nuabo Jerusalem aurin \r (Luke 13.34-35) \p \v 37 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Jerusalem Jerusalem! Om on God an aubairuruotis a God an dura bobibotis om aurim ibiyafares on uyasububunues a agimai urou! Wera sigaraba maiau Yau agogoi bag om am sabu engon auris on imau autet igat atrafem mes, ato kokorerek jever fafenai nan nanatun gugudis erarafes ba, baise omi men woikirireu on bobo nanaba afour on! \v 38 On mes omi ami tafaror goa on arimon God inikirir wagan wat inen. \v 39 On mes awurem, ari ra on omi arimon men magiu wonitai men, weie on an werai wonau, “God On imomoginai, Bada Wabinai enat.” \c 24 \s1 Iesu Iyau Tafaror Goa arimon Intagogoros Insur \r (Mark 13.1-2; Luke 21.5-6) \p \v 1 Iesu on tafaror goa ikirir ibib i’nan ato On an baigibubunuotis on sinat Iesu aurin ato tafaror goa a tafaror goa turinai goa ta ta sigoyon si’yen on sitiyoboai mes. \v 2 Iesu iyau, “Dura bag, atonio osi goa woiten tiwag. Yau awurem dura bag: men agim tani arimon nin an efanai sinikirir inen mes; agim engon tutufin arimon sinboen sinribiriren sinsur.” \s1 Yawas Wawanis a Baikokosar \r (Mark 13.3-13; Luke 21.7-19) \p \v 3 Iesu on Olive Oyau on tefanai nan imair, ato an baigibubunuotis on bubuniai sinat aurin. Osi sitetemai siyau, “Ekasonei, atonio osi bobo engon tutufin on arimon meyan sinmatar a abi bobo inmatar onai wei iniyoboei wansagob Om am wera ibo umatabir men enat a ra kanfoun enat.” \p \v 4 Iesu iyafotes iyau, “Omi matam woneit, men woniyamai iyafan tani inisigoem mes. \v 5 Sabu sigaraba Yau Wabiui sebikakafun on arimon sinnat ato sinau, ‘Yau on Keriso!’ Ato osi arimon sabu sigaraba sinisigoes. \v 6 Omi arimon sabu sinbigagam on fonas auwatin wontatam a tafanam nanenei sinbigagam on duras wat wontatam,; baise omi men woniyababan mes. Atonio osi bobo nanaba on arimon sinmatar, baise osi bobo on men sebiyamai wonnos ra kanfoun on inat igat on. \v 7 Tafanam on arimon tous wat sinigagam bonen; baiaiwab on arimon tous wat sinigagam bonen. Tafanam engonai on arimon gomar a uruyoi sinmatar. \v 8 Atonio osi bobo engon tutufin on arimon jever koun ebosuruf egigiai usibaban eboai toub aurin mes ba. \p \v 9 “On an werai omi on arimon sabu sinfatumem ato sinimakiem a sinirabobim. Sabu engon tutufin on arimon sinisisiweiim yabin omi on Yau wobitutumeu on fasinai. \v 10 On an werai sabu sigaraba arimon asi baitutum inafeu; osi arimon tous sinkaseiris bonen a tous sinisisiweiis bonen. \v 11 Namon baisigogo aubairuruotis sigaraba arimon sinrobotet ato sabu sigaraba sinisigoes. \v 12 Yawas komasis on arimon inarat bag ato sabu sigaraba tuturas mat sebinuabo bonen on arimon asi nuabo inikafakakai. \v 13 Baise iyai iyafan nana infaskikin inan au kanfoun ingat on arimon inyawas. \v 14 Ato atonio Baiaiwab an Wasagobin on arimon tafanam au engon sinbino onai sabu engon tutufin sintatam; namon tafanam au kanfoun min innat.” \s1 Beruber Komasin \r (Mark 13.14-23; Luke 21.20-24) \p \v 15 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Omi arimon sawar, ‘Beruber Komasin’ ato aubairuruotin Daniel i’yau on wonitai. On sawar min arimon tafaror goa amonai intatawar.” (Orot iyafan atonio buk ebiyab on: an yabin mamaba on ininonotai tiwag!) \v 16 “Namon osi sabu iyabon Judea tafanamai semama on sinawures au oyau siniyai sinan. \v 17 Orot iyafan an goa uwayob tefanai on men an wera inisawarai insur goa amonai an sawar inabo mes. \v 18 Orot iyafan an masauai ebobo on men inmatabir men inan an goai nan an beber inboai mes. \v 19 On an rai jever yas sisag aumas a jever nanatus susus aumas, osi auris on arimon komasin bag! \v 20 God aurin wonbayoi on omi men yabat yawarad an ra o Sabat an ra on nan woniyai wonan mes! \v 21 Yabin on an wera yawas wawanis on arimon sinkomas kwakwan, men ato ainau bag simamatar ba, ato tafanam anai bag imamatar inat ari ra i’gat nan. Ato gibui on yawas wawanis on men sinmatar men. \v 22 Baise God on ra idibonai nono; On bobo on men nanaba itafour on, men iyafan tani arimon nana yawasin itama on. Yabin On an sabu rurubinis auris on mes, God arimon ra inidibonai. \p \v 23 “Namon iyai iyafan inawurem inau, ‘Eite, Keriso atonio’ o ‘On min ato!’—Omi men wonitutumai mes. \v 24 Yabin baisigogo Keriso a baisigogo aubairuruotis on arimon sinrobotet; osi arimon bobo buburis a bobo baiduduranis sinafour onai osi sinafourtobon fofonin on arimon God an sabu sinisigoes. \v 25 Omi wontatam! Yau atonio dura ainau awurem weie bobo sinmatar. \p \v 26 “O sabu sinawurem sinau, ‘Eite on igat inai efan koiteterinai nan!’—omi men wongat wonan mes; o sinau, ‘Eite, on nin iyob emama!’—omi men wonitutum mes. \v 27 Yabin Orot Natun innanat on arimon nanamar ba kasakasau engon wera matan emon inai wera sifun on engon inboai. \v 28 “Menan nan orot jever usin rabobin yen on, kiwiu kikim on arimon sinruayo.” \s1 Orot Natun Innat \r (Mark 13.24-27; Luke 21.25-28) \p \v 29 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Ato osi yawas wawanis insasawar gibunai on, wera arimon inwouman, roke arimon men intagawai men, siribod on arimon kasakasau emon sinafeu, a safamai sawar faiwaris sen on arimon asi efan sinisararen. \v 30 Namon sawar tani on kasakasau tefanai inrobotet iniyoboes Orot Natun on enat; ato sabu engon tutufin tafanamai semama on arimon sinatou, ato osi Orot Natun safam an kasakasauai faiwar gagamin a an kudidirin gagaminai innanat sinitai on. \v 31 Dour gagamin arimon sinbabain, ato On an anea iniyafares singat tafanam au engonai an sabu rurubinis sinruayois ato tafanam taigai inai tafanam taig reban i’gat on faratai nan.” \s1 Bubudau Wengar an Baiyoboen \r (Mark 13.28-31; Luke 21.29-33) \p \v 32 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Bubudau wengar on inibebeyim. On an rai fafamen ebiyamai enat rifuis a nunubas semamatar on, rorous sibosuruf seyaya on wonsagob kwanda an ra on inat ebiufin. \v 33 On eta kaitamomai omi atonio osi bobo engon tutufin woniten on arimon wonsagob wera on inat ebiufin, ebotitiwag inbosuruf mes. \v 34 Omi wonnosin, atonio osi bobo engon tutufin sinmatar weie sabu ari nin semama on sinarab. \v 35 Safam a tafanam on arimon sintumai baise Yau au dura on arimon men insiwan on.” \s1 Men Iyafan Tani Ra o Wera Isagob \r (Mark 13.32-37; Luke 17.26-30,34-36) \p \v 36 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Baise men iyafan tani isagob meyan arimon ra o wera innat: anea safamai on men sisagob o Orot Natun on men isagob; ab Tamat ekesin mom on isagob. \v 37 Orot Natun innanat on arimon bobo ato Noah an werai imamatar, on nanaba inmatar. \v 38 On an rai, weie sareu gagamin itgat, sabu on bayu siyam sitotom, orot a jever on sitatabin, osi atonio bobo on nana sifofour i’nat on an ra Noah inai wa gagamin amonai irui; \v 39 baise osi nana men sisagob bobo aifan imamatar on, weie sareu gagamin igat sabu engon tutufin siyamtotom sirarabob. Orot Natun innanat min arimon on bobo nanaba inmatar. \v 40 On an wera arimon orot ruam bobo sinbobo; ato orot tani on arimon God inboai inan, ato orot tani on arimon inikirir. \v 41 Jever ruam arimon agimai nan rafi sinfofor; jever tani on arimon God inboai inan ato jever tani on arimon inikirir. \p \v 42 Omi wonkaifarem tiwag, yabin omi men wosagob ra aifanai ami Bada arimon innat. \v 43 Orot goa matuanin wera itsagob meyan orot bainauotin enat on, ato orot isagob on mes on nana matan iteit itamama ato orot bainauotin on men itikirir itar an goa itaseb on. \v 44 On mes omi mat ra fufur wonbotitiwagim, yabin Orot Natun on arimon asir wera tani nan innat on an ra on omi men wonbinonot on.” \s1 Agirotin Baitutumin o Men Baitutumin \r (Luke 12.41-48) \p \v 45 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Agirotin iyafan on baitutumin a gigiboanotin? On agirotin on an bada baibad itai an werai bag nan agirotis fani asi bayu inbibites. \v 46 Agirotin an bobo inbobo ato an bada innanat au go ingagaturai on yasisir gagamin bag on aurin! \v 47 Yau awurem dura bag, bada arimon an agirotin baibad initai an sawar engon tutufin inkaifaren. \v 48 Baise on agirotin komasin mes on, arimon on toun aurin inau, yau au bada on men arimon gariwat inmatabir men innat on, \v 49 ato on inbosuruf agirotin tuturan inarou a on arimon sabu sareu wawanis tomatomanis on mat bayu sinam sintotom. \v 50 Namon ra tani on ato agirotin on men inbinonot an bada inmatabir men innat a on an werai on arimon men insagob on an bada on enat. \v 51 On an bada on arimon komasinai bag inimakiai ato sabu baisigogo’otis mat nan inyeinis. Namon on nan arimon inatou wan initafoforen.” \c 25 \s1 Jeverig Auyotoat asi Dura Kawen \p \v 1 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “On an werai safam an Baiaiwab on arimon atonio nanaba. Ra tani jeverig auyotoat asi ramef siboen ato sinai orot tabin boboun sitnefotai mes. \v 2 Jeverig nim on men gigiboanotis a jeverig nim fani on gigiboanotis. \v 3 Jeverig men gigiboanotis on asi ramef siboen ato men ramef an sareu turin ba sibo on, \v 4 ato jeverig gigiboanotis on asi ramef an sareu on kibub awas sibonuen aumas siboen sinat. \v 5 Orot tabin boboun on an wera isawarai men gariwat inat, on mes jeverig sibosuruf matas situturub ato sifeu siyenbubur. \p \v 6 Fom nub basun an rai on, orot tani iyoku iyau, ‘Orot tabin boboun atonio igat! Omi wonat wonnefotai!’ \v 7 Jeverig auyotoat simisiririn ato asi ramef tafa on sikubogagaien sigai. \v 8 Namon jeverig men gigiboanotis on jeverig gigiboanotis auris siyau, ‘Omi ami sareu turin woitei, yabin wei ai ramef serarabob.’ \v 9 Jeverig gigiboanotis on siyafotes siyau, ‘Ambin bag! Atonio sareu on men fofonin omi aurim a wei auri mat on. Omi wonai baitotobon goai nan toum ami sareu wotobonen.’ \v 10 On mes jeverig men gigiboanotis on sinai sareu sittobon mes; ato osi sinai kousi on orot tabin boboun inat. Jeverig nim osi iyabon sibotitiwagis simama on orot tabin boboun mat sirui goa amonai tabin an forag aurin, ato metewan sirufot. \v 11 Gibui on jeverig men gigiboanotis fani sinat. Osi siyor siyau, “Bada, Bada! Metewan eruseren warui!’ \v 12 Orot tabin boboun iyafotes iyau, ‘Ambin bag, yau men asagobim on.” \v 13 Ato Iesu an dura kanfounai iyau, “Omi matam woneit, yabin omi ra o wera on men wosagob.” \s1 Agirotis Ton asi Dura Kawen \r (Luke 19.11-27) \p \v 14 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “On an werai safam an Baiaiwab on arimon atonio nanaba. Ra tani orot tani on kafakakai mom an goa itikirir itan itinanawan mes. On an agirotis iyores sinat ato baibad ites an sawar sitkakaifaren mes. \v 15 Agirotis asi bobo iyau nanaba, on agirotin tani an agim gold on 5,000 kina itai, agirotin tani on agim 2,000 kina itai, ato agirotin tani on agim 1,000 kina itai. Namon on inai itinanawan mes. \v 16 Agirotin iyafan 5,000 kina i’boai on ra kaita inai an agim boboai iyein iboen ato an agim 5,000 kina ba on tefanai iyamai men. \v 17 On eta kaitamomai agirotin ato agim 2,000 kina i’boai on, an agim boboai iyein ato agim 2,000 kina ba tefanai iyamai men. \v 18 Baise agirotin iyafan 1,000 kina i’boai on inai motob isar ato an bada an agim nan itoun ibuni. \p \v 19 “Ra weromin gibunai, osi agirotis asi bada on imatabir men inat ato iyawures asi bobo mamaba agim aurin sibobo on sitkasonai mes. \v 20 Agirotin iyafan agim 5,000 kina i’boai on inat ato agim 5,000 kina ba an bada itai. Agirotin iyau, ‘Bada, om agim 5,000 uteu. Eite, om am agim 5,000 kina ba tefanai aiyamai.’ \v 21 On an bada iyau, ‘Iyobin bag, om on agirotim obim a baitutumim! Om on bobo kafakakai ukaifarai tiwag on mes, yau arimon bobo gagamis auris on baibad anitem unkaifaren. Om enat erui ato rut au yasisir on tanfasararam!’ \v 22 Namon agirotin iyafan agim 2,000 kina ibitai on irui ato iyau, ‘Bada, om am agim 2,000 kina uteu. Eite! Atonio 2,000 kina tani ba tefanai aiyamai.’ \v 23 On an bada iyau, ‘Iyobin bag, om agirotim obim a baitutumim! Om bobo gugudis ukaifaren tiwag on mes, yau baibad anitem bobo gagamis unkaifaren. Om enat erui ato rut au yasisir on tanfasararam!’ \p \v 24 Namon agirotin iyafan agim 1,000 kina i’boai on inat irui ato iyau, ‘Bada, yau asagob om orot wawanim; om masau men om uba baise wasi on ukuwain, om fesi men om ureben ubofefes baise uwas on udadab. \v 25 Yau aber on mes anai am agim motobai asar atoun, nan aibuni i’yen. Eite! Om am agim ubiteu on ato abitem men.’ \p \v 26 On an bada iyau, ‘Om agirotim komasim a nokonokoim! Om usagob dura bag yau on men masau aba baise wasi on akuwain a fesi men areben abofefes ato uwas on adadab. \v 27 Baise om on au agim utboai agim an goai utiwan, nan agim turin tefanai itiyamai ato amatabir anat au go on au agim engon aboai on tefanai ba atboai. \v 28 On mes omi agirotin imanai agim wobo ato agirotin iyafan 10,000 kina ibiyamai on wonitai. \v 29 Yabin sabu engon on iyafan aurin sawar sen on arimon tefanai ba sinitai, ato on arimon aurin inifofonin; baise orot jever aurin sawar ambin, basit on aurin sawar kafakakai wat yen min on, arimon sinabaruai. \v 30 Ato atonio agirotin yabin ambin on—wobo au koun worebetet ingat on nan arimon womanai inama inatou wan initafoforen.’” \s1 Baigurubaban au Kanfoun \p \v 31 Iesu an dura nana ikakafun iyau, “Orot Natun on an anea engon mat sinnat inbiAiwab on, arimon an mamage kudidirinai inamair, \v 32 ato sabu engon tutufin tafanamai on arimon sinboes On nanai sinruayois. Namon On arimon inkusebis kuayo ruam sinmatar, ato foro kaifarotin ba foro sheep ekukusebis mabisi a foro goat ekukusebis mabisi ba. \v 33 On arimon sabu asi yawas totoris on inboes an asumaiauai inyeinis ato sabu fani on inboes an asugagafai inyeinis. \v 34 Namon Aiwab Orot on arimon sabu asumaiauai on inawures, ‘Wonat, omi Tamam ibimomoginem on! Tafanam anai bag sifofourai on Tamau God omi aurim ami baiaiwab on ibotitiwag nono yen on initem. \v 35 Yau bitanan igieu ato omi woibayueu, Yau anjou itein ato omi sareu woitomaniu; yau on orot toumaniu anat ato omi woboeu ami goai woiwaniu, \v 36 Yau on kereremotiu ato omi ami beber wobo woiyoteu; Yau asawau ato omi wokaifareu, Yau fafatum goai amama ato omi wonat wofasiueu.’ \p \v 37 Namon sabu asi yawas totoris on arimon siniyafotai sinau, ‘Bada, wei meyan waitem Om bitanan igigiem ato waibayuem, o Om anjom itein ato sareu waitomanim? \v 38 Wei meyan waitem Om orot toumanim unat ato waboem ai goai waiwanim, o Om kereremotim ato beber wabo waiyotem? \v 39 Wei meyan waitem Om usawau o Om fafatum goai umama ato wei wanai wafasiuem?’ \v 40 Aiwab Orot arimon iniyafotes inau, ‘Yau awurem dura bag, omi wera taniai nan atonio taitaiu wabis ambin auris wofofour on nan min Yau auriu wofour!’ \p \v 41 “Namon On arimon ato osi sabu an asugagafai on auris inau, ‘Omi on God iyaudabim nono, woikirireu wonai, omi on wairaf mama wantoanin ato Afaguban an anea mat auris God ibotitiwag yen on aurin wonan! \v 42 Yau bitanan igieu baise omi men woibayueu, Yau anjou itein baise omi men sareu woitomaniu; \v 43 Yau Orot toumaniu anat baise omi men woboeu ami goai woiwaniu, Yau kereremotiu baise omi men beber woiyoteu; Yau asawau a fafatum goai amama baise omi men wokaifareu.’ \p \v 44 Namon osi arimon siniyafotai sinau, ‘Bada, wei meyan waitem Om bitanan igiem o anjom itein o om orot toumanim unat o Om kereremotim o Om usawau o Om fafatum goai umama, ato wei men waibaisim?’ \v 45 Aiwab Orot iniyafotes inau, ‘Yau awurem dura bag, wera taniai nan omi men wogogoi atonio taitaiu wabis ambin woibaisis min, omi men wogogoi Yau wotibaisiu. \v 46 Atonio osi bobo on arimon God iniyafares sinan baimaki mama wantoanin yen on nan singat baimaki sinboai, baise sabu asi yawas totoris on arimon sinan yawas mama wantoanin aurin singat.” \c 26 \s1 Iesu Sinbirabobai aurin Sitarasisib \r (Mark 14.1-2; Luke 22.1-2; John 11.45-53) \p \v 1 Iesu atonio osi bobo engon tutufin auris on ibebe isawar, ato On an baigibubunuotis auris iyau, \v 2 “Omi wosagob Baisobon an Forag, on ra ruam mom sen, ato Orot Natun on arimon ragit imasi sinyagai sinkubarai.” \v 3 Namon priest aiwabis a sabu kawian on Priest Ainauin wabin Caiaphas an goa ann weromin on nan siruayo, \v 4 ato sitarasisib Iesu bubuniai sitfatumai ato sitasubun. \v 5 Osi siyau, “Ot bobo men forag an ra nan tanafour mes, o sabu arimon sinitai siniyatatab ato sinigagam.” \s1 Iesu on Bethany nan Simutai \r (Mark 14.3-9; John 12. 1-8) \p \v 6 Iesu on Bethany nan Simon an goai, on orot min usin gawud komasis ibo on emon ibikokosarai on. \v 7 Iesu on bayu i’yam, ato jever on kibub agimai sibiyamai, on amonai on fio yanden ninibin an baiyan gagamin on awan bonuin auman ibo irui, ato Iesu tefanai idebur. \v 8 Baigibubunuotis on bobo sit ato yas sitatab. Osi sitetem siyau, “On aibo mes on fio yanden ninibin on fetagai idebur? \v 9 Atonio fio yanden ninibin on sabu fani auris an baiyan gagaminai ititotobon ato agim on itboai sabu kokoianis itites!” \p \v 10 Iesu isagob osi on dura mamaba sibikakafun, on mes On auris iyau, “Omi aibo mes atonio jever on wobisababanai i? On bobo obin bag ifour. \v 11 Omi arimon ra fufur sabu kokoianis mat wonama, baise omi men arimon ra fufur Yau mat wantoan tanama on. \v 12 Jever atonio fio yanden ninibin usiui idebur on ebotitiwag Yau singarobiu mes. \v 13 Yau awurem dura bag, menan nan tafanam au engonai wasagobin sinbibino on, jever bobo aifan auriu ifofour on sinnos sinidudurai.” \s1 Judas Ibasit Iesu Itkaseirai Mes \r (Mark 14.10-11; Luke 22.3-6) \p \v 14 Namon baigibubunuotis auyotoat sasagis ruam on tani- on wabin min Judas Iscariot—on inai priest aiwabis auris \v 15 ato itetemis iyau, “Yau on Iesu omi aurim ankaseirai on abifan woniteu?” Osi agim siyab orot kaitamom auyotoat nanaba ato sibo imanai siyagai. \v 16 On an werai nan Judas on nana wera obin inunuen Iesu itboai osi auris itkaseirai mes. \s1 Iesu An Baigibubunuotis Mat Baisobon an Bayu Siyam \r (Mark 14.12-21; Luke 22.7-13,21-23; John 13.21-30) \p \v 17 Rafi Sarar Men Fio Yist Auman an Forag Ra ainauin on nan, baigibubunuotis on sinat Iesu aurin ato sitetemai siyau, “Om menan nan egogoi Baisobon an bayu wanbotitiwag weinem?” \v 18 On osi auris iyau, “Omi wonan orot tani aurin mafam gagaminai nan ato wonawur: ‘Baibebeotin iyau, Yau au wera inat; au baigibubunuotis mat on am goai nan Baisobon an bayu anbotitiwag.’” \p \v 19 Iesu mamaba an baigibubunuotis iyawures on nanaba sifour ato Baisobon an bayu sibotitiwag. \v 20 Ibirabirabi ato Iesu an baigibubunuotis auyotoat sasagis ruam mat simair bayu sitam mes. \v 21 Osi bayu si’yam amonai ato Iesu iyau, “Yau awurem dura bag, omi sanamui orot tani on arimon Yau inkaseiriu.” \v 22 Baigibubunuotis on men sunub siyababan ato sibosuruf nana sibitetemai men si’yau, “Bada, Om dura bag men yau auriu ebikakafun i?” \p \v 23 Iesu iyafotes iyau, “On iyafan Yau rui ari rafi sararai nan sosof ramoai wanbitakokous on arimon inkaseiriu. \v 24 God an dura buk amonai sigayam siyau, Orot natun on arimon inarab, baise orot iyafan Orot Natun inkakaseirai on aurin arimon komasin bag inmatar! Iyobin on orot on men itarat mes!” \v 25 Judas kaseirotin on ikakafun. On itetemai iyau, “Baibebeotim, Om dura men yau auriu ebikakafun?” Iesu iyafotai iyau, “Dura bag, om ato dura ubikakafun on nanaba.” \s1 Bada An Bayu \r (Mark 14.22-26; Luke 22.14-20; 1 Corinthians 26-11.23 \p \v 26 Osi bayu si’yam ato Iesu rafi sarar turin ibo God aurin ibayoi ikakaiu, iyabaseseb ato an baigibubunuotis ites. On iyau, “Atonio rafi sarar wobo wam, nin on Yau usiu.” \v 27 Namon On viga ibo, God aurin ikakaiu ato an baigibubunuotis ites. On iyau, “Omi engon sareu atonio wotoman, \v 28 nin on Yau au tara, God an dura bobaibasit, Yau au tara on sabu engon auris ededebur asi bokomas bainotbur mes. \v 29 Yau awurem dura bag, Yau men arimon atonio sareu wine antoman men, ab Yau Tamau an Baiaiwab amonai anar weie omi mat sareu wine eta bobounai tantoman.” \v 30 Namon osi kwarer tani sikwarer ato sigat sinai Olive Oyau aurin. \s1 Iesu on Peter Iyawur arimon Inisosouf \r (Mark 14.27-31; Luke 22.31-34; John 13.36-38) \p \v 31 Namon Iesu osi auris iyau, “Ari fom on omi arimon engon woniyai kirireu, yabin God an dura buk amonai sigayam siyau, ‘God arimon foro sheep kaifarotin on inasubun ato foro sheep on arimon fetag fetag sintagege.’ \v 32 Baise gibui God rabob emon inbobaimisireu an yayawas on, Yau ainau namui anan au Galilee.” \v 33 Peter on Iesu aurin ikakafun iyau, “Basit, baigibubunuotis fani on siniyai sinikirirem, baise yau on arimon men anikirirem on!” \v 34 Iesu on Peter aurin iyau, “Yau awurem dura bag, om arimon ra ton unisosoufiu unau, yau on Orot on men asagobai, weie kokorerek inatou.” \v 35 Peter iyafotai iyau, “Yau atonio dura on men nanaba anau on, mat yau on arimon rut tanarab!” Ato baigibubunuotis fani engon min on dura kaitamom sikakafun. \s1 Iesu Gethsemene nan Ibabayoi \r (Mark 14.32-42; Luke 22.39-46) \p \v 36 Namon Iesu an baigibubunuotis mat sinai efan wabin Gethsemene nan, ato On osi auris iyau, “Omi nin womair wonmama ato Yau anan nan an bayoi.” \v 37 Iesu on Peter a Zebedee nanatun ruam on iboes mat sinai. On nunuan on ikomas ibit kwakwan, \v 38 ato On osi auris iyau, “Yau nunuaui yababan on irat kwakwan, kafakakai mom nunuau intaseb. Omi nin wonama ato nana matam woneit.” \v 39 On kafakakai wat inai mabinai, ato magin ainau motobai ifeu ato ibayoi iyau, “Tamau fofonin on ato baikokosar an viga on Yau bisiwui emon unboai unan! On men Yau au gogoi, baise Om am gogoiai.” \p \v 40 Namon On imatabir an baigibubunuotis ton auris ato igatures siyenbubur; ato On Peter aurin iyau, “Omi orot ton on men fofonin wera kaitamom wat on matam woteit Yau mat tatama? \v 41 Matam woneit ato wonbayoi on men arimon rutobon wonboai on. Omi nunuam on egogoi bobo obin inafour baise usim on esasam.” \v 42 Iesu imatabir men inai ato ibayoi iyau, “Tamau, atonio baikokosar an viga men unboai unan ab Yau viga antoman weie, Om am gogoi on anafour.” \v 43 On imatabir men ato baigibubunuotis igatures siyenbubur; osi men fofonin matas siteit sitama on. \p \v 44 Iesu an baigibubunuotis ikirires men ato inai wera baitonin ibayoi men, On dura kaitamom min on ikakafun. \v 45 Namon On imatabir men an baigibubunuotis auris ato iyau, “Omi nana woenbubur a wobiyarir? Woit! Wera inat nono Orot Natun sinboai sabu bokomasotis asi faiwarai sinyagai. \v 46 Omi womisiririn tanan. Woit, orot atonio on Yau ekakaseiriu!” \s1 Iesu Sifatumai \r (Mark 14.43-50; Luke 22.47-53; John 18.3-12) \p \v 47 Iesu on dura nana ibikakafun ato Judas baigibubunuotis auyotoat sasagis ruam on tani inat. Priest aiwabis a sabu kawian on sabu kuayo gagamin siyafares, imasi on seri a sambeyan siboen auman Judas mat sinai. \v 48 Kaseirotin an baiyoboen sabu kuayo auris iyamai: “Orot ato rereban ayayanin on wogogoiai. Wofatumai!” \v 49 Judas totor wat inai Iesu aurin ato iyau, “Baibebeotim, tuf aurim inama,” ato on rereban iyan. \p \v 50 Iesu iyafotai iyau, “Turau, aifan aurin u’nat on sasasan wat efour!” Namon osi sinat Iesu wawaninai sibotan weie sifatumai. \v 51 Baigibubunuotin tani nan Iesu mat sitatawar on an seri nenenai iboseir ato Priest Ainauin an agirotin tainan iyasutin itutu. \v 52 Iesu on orot aurin iyau, “Om am seri ebo an efanai eyein men. Sabu engon osi iyabon seriai sebigagam on seriai nan sinasububunues. \v 53 Omi men wosagob Yau Tamau aurin baibais mes atbifefeyan on, ra kaita an anea on sigaraba bag itiyafares? \v 54 Baise on bobo nanaba atfofour on God an dura buk amonai siyau, atonio bobo on inmatar, on men itnat itidura bag on?” \p \v 55 Namon Iesu on sabu kuayo auris ikakafun iyau, “Omi ami seri a sambeyan aumas woboen wonat wonboeu on sitau Yau on yakeotiu bait? Yau ra ra tafaror goai amama abibebe ato omi men nan wofatumeu on. \v 56 Baise atonio bobo imatar on inat itidura bag mamaba aubairuruotis dura buk amonai sigagayam on.” Namon baigibubunuotis on Iesu sikirir ato siyayai sinai. \s1 Iesu Sibo Sinat Jew Babadis Rurubinis Nasi Itawar \r (Mark 14.53-65; Luke 22.54-55,63-71; John 18.13-14,19-24) \p \v 57 Osi sabu iyabon Iesu sifafatumai on sibo sinai Priest Ainauin Caiaphas an goai nan, on goai nan on Baifafaro an baibebeotis a sabu kawian on nan engon siruayo. \v 58 Peter on nanenei nan igibubunues inat Priest Ainauin an goa ann weromin an furi kounai nan farat igat. On furi amonai irui ato sabu kaifarotis on mat nan simair bobo mamaba imamatar on ititai. \v 59 Priest aiwabis a Jew babadis Rurubinis engon tutufin sifourtobon baisigogo dura sitgaturai on nan sitboai sitag Iesu sitasubun mes; \v 60 baise osi men fofonin dura tani sitgaturai, basit sabu sigaraba on sinat ato baisigogo dura on aurin sikakafun. Kanfounai on sabu ruam sirui \v 61 ato siyau, “Atonio Orot iyau, ‘Yau fofonin arimon God an tafaror goa an goros ato ra baitonin gibunai on anyon men.’” \p \v 62 Priest Ainauin imisir ato Iesu aurin iyau, “Sabu atonio sebiubarem on mamaba auris uniyafot i?” \v 63 Baise Iesu on men abi dura tani ikakafun on—Priest Ainauin Iesu aurin ikakafun men iyau, “God Yayawasin Wabinai on dura bag wat unau: ekasoneu, Om min Keriso God Natun.” \v 64 Iesu iyafotai iyau, “Dura bag, om ato dura u’yau on nanaba. Baise omi engon awurem, ari wera on gibunai on, omi Orot Natun wonitai God faiwarin an asumaiauai inamair safam an kasakasauai innanat!” \p \v 65 Priest Ainauin atonio dura itatam on an beber isafefen ato iyau, “On baigigim dura God aurin ikakafun! Ot men tagogoi sabu dura fani ba sinkasonet men! Omi baigigim dura ato arimon wotatam!” \v 66 Osi siyafotai siyau, “Om am bainonot on mamaba? On bobo komasin ifour on mes inarab.” \v 67 Namon osi Iesu maginai sikantuturai ato siborarab; ato osi sabu iyabon sibiyasfarai on, \v 68 si’yau, “Om Keriso aubairuruotim! Om yawurei tait, iyafan irabim!” \s1 Peter on Iesu Isosoufai \r (Mark 14.66-72; Luke 22.56-62; John 18.15-18,25-27) \p \v 69 Peter on goa koun emon furi amonai nan imama ato Priest Ainauin an agirotin jeverei inat aurin ato iyau, “Om mat on Iesu Galilee emon on an baigibubunuotin tani.” \v 70 Baise, Peter on sabu engon matasi isosouf. On iyafotes iyau. “Yau men asagob omi abi dura wobikakafun,” \v 71 ato on igat inai furi awanai nan. Agirotin jeverei bairuin on Peter it ato sabu nan sitatawar on auris iyau, “Atonio orot min Iesu Nazareth emon on an baigibubunuotin tani.” \v 72 Peter isosouf men ato iyafotes iyau, “Yau om aurim abifaro, ato Orot on men asagobai!” \v 73 Wera men weromin sabu nan sitatawar on sinat Peter aurin. Osi siyau, “Dura bag om on Iesu an baigibubunuotin tani, om am dura mamaba ebikakafun on nan iyoboei wasagob, om on Iesu an baigibubunuotin tani!” \p \v 74 Namon Peter iyau, “Yau omi aurim abifaro on dura bag wat abikakafun! Yau anbibisigo mes on God yau inimakieu! Yau On Orot on men asagobai on!” Ra kaita kokorerek itou, \v 75 ato Peter inonot mamaba Iesu i’yawur on: “Om arimon ra ton unau, yau On Orot on men asagobai weie kokorerek inatou.” Peter igat inai men sunub itou. \c 27 \s1 Iesu Sibo Sinai Pilate aurin \r (Mark 15.1; Luke 23.1-2; John 18.28-32) \p \v 1 Fomenei fomenei priest aiwabis a sabu kawian engon asi bainonot on sidudurai Iesu sitasubun mes. \v 2 Osi on Iesu iman sifatumen ato sibonanawai sinai Rome yangan asi gawan wabin Pilate aurin. \s1 Judas Irabob \r (Acts 1.18-19) \p \v 3 Judas kaseirotin isagob Iesu on sibimakiai, on mes on ya baikitabir ibo ato agim orot kaitamom auyotoat nanaba ibo imatabir men priest aiwabis a sabu kawian auris. \v 4 On iyau, “Yau on orot obin akaseirai inarab aurin on nan abokomas!” Osi siyafotai siyau, “Ato dura wei auri on yabin ambin? Nan on om toum am yababan!” \v 5 Judas on agim tafaror goai nan irebenen ato inai; namon on inai ato toun anjon ikonatai irabob. \p \v 6 Priest aiwabis agim sibogagaien ato siyau, “Atonio on tara an agim, ato ot ati Baifafaro men iyau on agim on tanboai tafaror goa an didiwagai tanyein mes.” \v 7 Osi sidudur sibasitai isawar weie, osi on agim sibo Naukwat an Motob sitobon, sabu toumanis nan semama on asi rasi mes. \v 8 On yabinai ari ra min on efan wabin seyoyorai, “Tara an Motob.” \v 9 Namon aubairuruotin Jeremaiah mamaba i’yau on inat idura bag: On ato nanaba iyau, “Osi agim orot kaitamom auyotoat on sibo, on agim on Israel yangan sibasitai On sittobonai mes, \v 10 ato on agim sibo naukwat an motob sitobon, mamaba Bada dura wawaninai i’yawureu on.” \s1 Pilate on Iesu Itetemai \r (Mark 15.2-5; Luke 23.3-5; John 18.33-38) \p \v 11 Iesu on Rome yangan asi gawan nanai itawar ato gawan on ibitetemai. On itetemai iyau, “Om min Jew yangan asi Aiwab i?” Iesu iyafotai iyau, “Om dura ato u’yau on nanaba.” \v 12 Priest aiwabis a sabu kawian on Iesu siubarai, baise On men abi dura tani iyafotes on. \v 13 On mes Pilate on Iesu aurin iyau, “Atonio osi bobo engon tutufin auris sebiubarem min etatam i?” \v 14 Baise Iesu on men igogoi dura tani itikakafun, on yabinai on gawan on men sunub iduduran on. \s1 Pilate on Iesu Itetemai Itirabobai aurin \r (Mark 15.6-15; Luke 23.13-25; John 18.39-19.16) \p \v 15 kwanda fufur Baisobon an Forag an Ra on Rome yangan asi gawan on bobo nanaba wantoan ifofour, sabu kuayo on aurin sibifefeyanai on asi gogoi nanaba on orot tani fafatum goai imama on iboseirai i’gat. \v 16 On an werai orot bobo komasis fourenotin wabin duran gagamin, on wabin min Iesu Barabbas on fafatum goai siwan imama. \v 17 On mes sabu kuayo gagamin siruayo mom, ato Pilate itetemis iyau, “Orot menan on wogogoi anyatetai weinem? Iesu Barabbas o Iesu seyoyorai Keriso?” \v 18 Pilate isagob tiwag Jew babadis on siboboar on mes Iesu sibo on imanai siyagai. \p \v 19 Pilate on nana an baigurubaban an mamageai imama, ato awan jever on dura Pilate aurin ato nanaba iyafar igat iyau. “Om men bobo aifan tani ato Orot obin aurin unafour mes, yabin on Orot aurin on yau fom bomomout komasin bag ait.” \v 20 Priest aiwabis a sabu kawian on sabu kuayo gagamin sidodois osi Pilate sitifefeyanai Barabbas on ityatetai ato Iesu on itasubun. \v 21 Baise Pilate on sabu kuayo gagamin itetemis iyau, “Atonio osi orot ruam on, menan on wogogoi anyatetai weinem i?” Osi siyafotai siyau, “Barabbas!” \v 22 Pilate itetemis iyau, “Atonio Iesu seyoyorai Keriso, on mamaba anfourai i?” Osi engon tutufin siyoku siyau, “ Nabai ekubarai.” \v 23 Baise Pilate itetemis iyau, “On abi bobo komasin ifour?” Namon osi aumiet bag sibosuruf sibiyoku si’yau, “Nabai ekubarai!” \p \v 24 Pilate on bobo it on men fofonin arimon aifan tani itiyamai, baise arimon sabu sitigagam, on mes on sareu ibo sabu kuayo gagamin matasi nan iman isouen ato iyau, “Atonio orot an rabob aurin on yau au baibad tani ambin! Atonio on omi ami bobo!” \v 25 Sabu kuayo gagamin engon tutufin on siyafotai siyau, “On an rabob an bit on eikirir wei nanatui mat wanboai.” \v 26 Namon Pilate on Barabbas iyatetai igat weines; ato on wou yangan iyawures Iesu siyaswabirai weie on osi imasi iyagai nabai sitkubarai mes. \s1 Wou Yangan Iesu Sikoboai \r (Mark 15.16-20; John 19.2-3) \p \v 27 Namon Pilate an wou yangan on Iesu sibo sirui gawan an goa ann werominai nan ato wou yangan engon tutufin on nan siruayo sikukufinai. \v 28 Osi on Iesu an beber siboseseiren ato beber mururin on siyotai. \v 29 Namon osi wengar aisikis fafames on siboen nigir siyamai ato uninai siyein, ato siwa sibo iman asumaiauai nan sitai; namon osi On nanai sindas sirorouin ato sibikoboai. Osi si’yau, “Jew yangan asi Aiwab, mama wantoanin!” \v 30 Osi sikantuturai, ato siwa sibo uninai nan sirab. \v 31 Osi sikoboai isawar weie, beber mururin on siboseir ato Toun an beber on siyotai men. Namon osi sibonanawai sigat sitkubarai mes. \s1 Iesu Nabai Sikubarai \r (Mark 15.21-32; Luke 23.26-43; John 19.17-27) \p \v 32 Osi sibib si’gat ato orot wabin Simon, an tafanam Cyrene emon, on mat sinefoten, ato wou yangan sirukokouai Iesu an nab itabar mes. \v 33 Osi sinat efan wabin seyoyorai, “Golgotha, on an yabin min, “Tekwakwan An Efan.” \v 34 On nan osi sareu wine on fio tani riribin bag on mat sisutabir sititai itoman mes, baise On sareu igitobon mom ato isisiwei. \v 35 Osi Iesu sikubarai ato asi barom siyo nan sitsagob onai an beber tous sanasi sitraram bonen. \v 36 On gibunai osi nan simair ato On wat on siruruaiai. \v 37 On an ubar dura on wengar sibo nan sigayam ato unin tefanai nan wengarai sidudun: “Atonio Orot on Iesu, Jew yangan asi Aiwab.” \v 38 Namon osi sabu yakeotis ruam on Iesu mat sikubares, orot tani on an asumaiauai a orot tani on an asugagafai. \v 39 Sabu nan si’nan si’nat on Iesu aurin unis siyuyuwe ato sibikoboai si’yau, \v 40 “Om tafaror goa utgoros ato ra baitonin on utyon men! Om God Natun on Toum eiyawasim tait! Nab emon esur!” \p \v 41 On eta kaitamomai priest aiwabis a Baifafaro an baibebeotis a sabu kawian on Iesu sikoboai si’yau: \v 42 “On sabu fani ibiyawasis, baise On Toun on men fofonin iniyawasai on! On min Israel yangan asi Aiwab? On ari nab emon insur on, ot On tanitutumai! \v 43 On God ebitutumai ato Toun eyoyorai God Natun. Basit, tanitai God ingogoi mes on ari iniyawasai!” \v 44 A sabu yakeotis Iesu mat sikubares on osi mat on dura kaitamomai aurin sikakafun. \s1 Iesu Irabob \r (Mark 15.33-41; Luke 23.44-49; John 19.28-30) \p \v 45 Wera aiyet nanaba tafanam engon tutufin iwouman, inai wera ton isawar. \v 46 Ibirabirabi wera ton nanaba Iesu on aumiet bag iyor iyau, “Eli, Eli, lema sabachthani?” On an yabin min, “Au God, au God, Om aibo mes uikirireu?” \p \v 47 Sabu fani nan sitatawar on sitatamai ato siyau, “On Elijah aurin eyoyor!” \v 48 Osi sabu sanasi orot tani ra kaita iyayai inai beber samisamin ibo, onai nan sareu wine riribin ikutub ato siwa kanfounai iyein ato iyotogai ifourtobon itiyamai ittoman mes. \v 49 Baise sabu fani siyau, “Om emousin, tait Elijah enat iniyawasai ai ambin!” \p \v 50 Iesu aumiet iwaf men ato irabob. \v 51 Namon tafaror goa amonai beber iroror on isafef ruam simatar, tefanai isur inai babanai igat. Motob iyuyun, agim sitasesebis, \v 52 rasi dogu awas siruserenen, ato God an sabu sigaraba ainau sirabob nono on simisiririn siyawas. \v 53 Osi asi rasi dogu sikiriren ato gibui Iesu rabob emon imimisir on engon sinai mafam gagamin kakafaiinai, nan sabu sigaraba sites. \p \v 54 Wou yangan asi orot gagamin a wou yangan mat nan sitawar Iesu sibimateteai on sit uruyoi a bobo fani simatar, ato osi siber kwakwan siyau, “On dura bag God Natun!” \v 55 Jever sigaraba on nan, nanenei sitawar siruruai, osi on Galilee emon sinat ato Iesu sibaisin. \v 56 Osi jever sanasi on Mary Magdalene a Mary, James a Joseph rus ayos, a Zebedee awan. \s1 Iesu Sigarobai \r (Mark 15.42-47; Luke 23.50-56; John 19.38-42) \p \v 57 Ibirabirabi, orot sawarotin an mafam Arimathea emon on inat; on orot wabin min Joseph, ato on orot mat min Iesu an baigibubunuotin tani. \v 58 On irui Pilate nanai itawar Iesu usin boin aurin on ifefeyanai. Pilate dura wawaninai wou yangan iyawures Iesu usin sitboai Joseph sititai. \v 59 On mes Joseph on Iesu usin ibo ato beber kakakaiin bobounai ikiman, \v 60 ato on an rasi dogu on nan iwan, on dogu on ato arimon agim wawanin amonai nan isar. Namon on agim gagamin on ifiruruai irabon dogu awan iyafotai ato on inai. \v 61 Mary Magdalene a Mary tani on nan simair simama rasi dogu wat on sibimateteai. \s1 Rasi Dogu Awan Sikakaifarai \p \v 62 Ra itom on Sabat ra, ato priest aiwabis a Pharisee yangan on Pilate mat siruayo \v 63 ato siyau, “Bada, wei wanonosin baisigogo’otin yawasin imama an rai on iyau, ‘Yau ra ton gibunai on arimon anmisir men.’ \v 64 On mes om dura wawaninai unawures On an rasi on sinkakaifarai tiwag inan ra ton insawar, onai On an baigibubunuotis on men fofonin sinan usin sinbainau on, ato osi sabu sinawures sinau, On rabob emon imisir men. Atonio baisigogo dura gibui on arimon inarat kwakwan men baisigogo dura ainauin ba.” \p \v 65 Pilate iyawures iyau, “Sabu kaifarotis fani woboes ato wonan rasi dogu wonkaifarai tiwag.” \v 66 On mes osi sinai ato rasi dogu awan siyamai tiwag uram sibo siwar fotai ato sabu fani nan sikirires sikakaifarai. \c 28 \s1 Iesu Rabob Emon Imisir Men \r (Mark 16.1-10; Luke 24.1-12; John 20.1-10) \p \v 1 Sabat ra isawar gibunai, sunday fomenei ra gugubanai nan Mary Magdalene a Mary tani on sinai Iesu an rasi dogu sitinateteai mes. \v 2 Ra kaita uruyoi gagamin inat, ato Bada an anea on safam emon isur, ato agim ifiruruai inai mabinai ato On nan agim tefanai imair imama. \v 3 On magin on bonanamarin nanamar ba a an beber on kakakaiin soso ba. \v 4 Sabu kaifarotis rasi dogu sikakaifarai on siber kwakwan ass imas sibiror on motobai nan sifeu sabu rabobis ba siwafatat si’yen. \p \v 5 Anea on jever auris ikakafun iyau. “Omi men wonaber mes. Yau asagob omi on Iesu sikukubarai on wonunuen.” \v 6 On men nin; On rabob emon imisir men, mamaba ainau i’yau on. Omi nin wonat ato an efan menan nan i’yen on wonitai. \v 7 Omi gagariwat wonai, ato Iesu an baigibubunuotis wonkasones wonau, ‘On rabob emon imisir men, ato ari on ainau omi namui enan au Galilee ato nan wonitai!’ Omi wononosin, yau dura mamaba awurem on.” \p \v 8 On mes osi rasi dogu on gagariwat sikirir sinai, osi siber baise siyasisir auman siyayai sinai Iesu an baigibubunuotis sitkasones mes. \v 9 Ra kaita Iesu on osi jever mat sinefoten ato iyawures iyau, “Tuf aurim inama.” Osi sinat Iesu aurin, ann sibokikinen ato sikwafirai. \v 10 Iesu iyau, “Omi men wonaber mes.” Omi wonan taitaiu wonkasones sinan au Galilee ato osi arimon nan singatureu.” \s1 Sabu Kaifarotis asi Dura \p \v 11 Jever on eta nenenai si’nan baigibubunuotis sitkasones mes ato wou yangan fani rasi dogu sikakaifarai on simatabir men sinai mafam gagaminai ato bobo aifan engon tutufin simamatar on priest aiwabis sitkasones mes. \v 12 Priest aiwabis on sabu kawian mat siruayo ato asi bainonot on sidudurai ato agim gagamin on sibogai wou yangan sibaiyanis \v 13 ato siyau, “Omi wonikakafun wonau, ‘Iesu an baigibubunuots on fom sinat ato wei waienbubur nan on usin sibainau sibo sinai.’ \v 14 Ato gawan atonio dura intatam on, wei arimon on yan wanboai wanawur on men omi ami komasin emon on, ato omi men arimon aifan tani aurin woniyababan mes.” \v 15 Sabu kaifarotis agim sibo ato osi dura mamaba si’yawures on nanaba sifour. On mes on dura on Jew yangan amosi on siyamai irat inat ari ra igat. \s1 Iesu on An Baigibubunuotis auris Irobotet \r (Mark 16.14-18; Luke 24.36-49; John 20.19-23; Acts 1.6-8) \p \v 16 Baigibubunuotis auyotoat sasagin kaita on sinai Galilee oyauai nan, menan Iesu iyawures on nan sitan mes. \v 17 On an ra osi Iesu sit mom on sikwafirai, basit baigibubunuotis fani on men situtum dura bag on Iesu on. \v 18 Iesu inat auris iufin ato iyau, “Yau on God baibad engon tutufin safamai a tafanamai on iteu abo. \v 19 On mes omi wonan tafanamai sabu engon tutufin auris woniyames sinnat Yau au baigibubunuotis sinmatar: Omi on Taman, Natun, Ayu Kakafotin Wabinai nan sabu wonibapataitois, \v 20 ato Yau dura mamaba awurem on nanaba sabu engon tutufin wonibebeyis on bobo nanaba sinafour. Ato Yau on arimon ra fufur omi bisimui anama inan au ra kanfoun.”