\id MRK \h MARCOS \toc1 LIꞌI JAꞌ STSꞌIBAOJ TI MARCOSE TI CꞌUSITIC AY SPAS, TI CꞌUSITIC AY YAL TI CAJVALTIC JESUCRISTOE \toc2 MARCOS \toc3 Mr. \mt1 LIꞌI JAꞌ STSꞌIBAOJ TI MARCOSE TI CꞌUSITIC AY SPAS, TI CꞌUSITIC AY YAL TI CAJVALTIC JESUCRISTOE \c 1 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti lic yal aꞌyuc scꞌop Riox ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mt. 3.1-12; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Jaꞌ la yech ivinaj ti jaꞌ chacꞌ jcuxlejaltic ta sbatel osil ti Jesucristoe, ti Xchꞌamal Rioxe. \p \v 2 Ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee jaꞌ onox yech stsꞌibaoj comel chac liꞌi: \q1 Baꞌyi ta jtac echꞌel mantal. \q1 Jaꞌ chalbe crixchanoetic ti tey chacꞌote yoꞌ xaꞌichꞌe o ta muqꞌue, xut Xchꞌamal ti Rioxe. \q1 \v 3 Yechꞌo un ta to xtal jun jchiꞌiltic ta israelal, \q1 tsots ch-avetaj ta xocol balamil: \q1 “Chtal xa ti Cajvaltique. \q1 Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole. \q1 Xachꞌunbeic me ti cꞌusitic chayalbeique”, \m xi chalbe ti jchiꞌiltactique, xi onox comel ti Isaíase. \v 4 Jaꞌ la scꞌoplal ti Juane ti iyal ta xocol balamil ti chacꞌbe yichꞌ voꞌ ti muchꞌutic chictaic spasel li cꞌusitic chopole yoꞌ ti xꞌaqꞌueic o ta pertonal yuꞌun ti Rioxe. \v 5 Ti jchiꞌiltac ta israelal liꞌ ta sjunlej estado Judeae xchiꞌuc liꞌ ta jteclum Jerusalene, ba la yaꞌiic cꞌusi iyal ti Juane. Ti muchꞌutic jamal iyalic ti cꞌusitic chopol tspasique iꞌacꞌbatic la yichꞌic voꞌ ta ucꞌum Jordán yuꞌun ti Juane. \p \v 6 Ti Juane jalbil tsatsal cameyo la ti scꞌuꞌe. Nucul la ti xchuc xchꞌute. Naca la cochiꞌ xchiꞌuc ajapom islajes. \v 7 Iyalbe la ti jchiꞌiltac ta israelale ti oy muchꞌu tsꞌacal to chtale, ti más oy syuꞌele. \p ―Li voꞌone mi jaꞌuc yaqꞌuil xonob, mu xjituj cuꞌun yuꞌun mu cꞌu xitun o. \v 8 Li voꞌone jaꞌ noꞌox lacacꞌbe avichꞌic voꞌ. Yan ti muchꞌu tsꞌacal to chtale jaꞌ chayacꞌbe achiꞌinic ti Chꞌul Espíritue ―xi la ti Juane. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyichꞌ voꞌ ti Jesuse \r (Mt. 3.13-17; Lc. 3.21-22) \p \v 9 Ti cꞌalal yolel chacꞌ ichꞌvoꞌ ti Juane, jaꞌo la ilocꞌ tal ta jteclum Nazaret ta estado Galilea ti Jesuse. Tey la icꞌot ta ucꞌum Jordán, iꞌacꞌbat la yichꞌ voꞌ uc yuꞌun ti Juane. \v 10 Ti cꞌalal ilocꞌ ta ucꞌum ti Jesuse, iyil la ti ijam li vinajele. Iyil la ti iyal tal ta sba ti Chꞌul Espíritue, coꞌol la xchiꞌuc paloma yilel. Jaꞌo la ichiꞌine yuꞌun ti Chꞌul Espíritue. \v 11 Ti Rioxe icꞌopoj la tal ta vinajel: \p ―Voꞌot Jchꞌamalot. Jcꞌanojot tajmec. Jun coꞌon avuꞌun ―xꞌutat la ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chloꞌloat ox yuꞌun totil pucuj ti Jesuse \r (Mt. 4.1-11; Lc. 4.1-13) \p \v 12 Ti cꞌalal laj yichꞌ voꞌ ti Jesuse, iyulesbat la ta sjol yuꞌun ti Chꞌul Espíritue ti chbat ta xocol balamile. \v 13 Chaꞌvinic la cꞌacꞌal tey ta xocol balamil. Naca la teꞌtiquil chon oy. Jaꞌo la tey icꞌot ti Satanase, cꞌot la sloꞌlo ti yaloje. Ti Jesuse ichabiat la yuꞌun anjeletic ta vinajel ti cꞌu sjalil teye. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ta estado Galilea lic chanubtasvanuc ti Jesuse \r (Mt. 4.12-17; Lc. 4.14-15) \p \v 14 Tsꞌacal to cꞌalal tiqꞌuil xaꞌox ta chuquel ti Juane, ti Jesuse isut la echꞌel ta Galilea. Jaꞌ la ba yal aꞌyuc ti tspasvan xa ta mantal ti Rioxe. \p \v 15 ―Ista xa yora chaspasic ta mantal ti Rioxe. Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole, chꞌunic ti chaspasic xa ta mantale ―xi la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyicꞌ ta yajchancꞌop chanvoꞌ jtsacchoyetic ti Jesuse \r (Mt. 4.18-22; Lc. 5.1-11) \p \v 16 Ti Jesuse ibat la ta tiꞌtiꞌnab ta Galilea. Tey la iyil chaꞌvoꞌ jchiꞌilticotic ta israelal, sbanquil yitsꞌin noꞌox sbaic. Li banquilale Simón sbi. Andrés sbi li itsꞌinale. Tey la yolel tsjipic ta nab snutiꞌic tsacobil choy, yuꞌun la tsacchoy yabtelic. \p \v 17 ―Laꞌ chiꞌinicon, ta jel avabtelic. Chajchanubtasic cꞌuxi chba avicꞌbecon tal crixchanoetic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 18 Ora la iyictaic o li tsacchoye, jaꞌ la ba xchiꞌinic ti Jesuse. \p \v 19 Ijelav la echꞌel jsetꞌ ti Jesuse. Tey la iyil otro chaꞌvoꞌ, sbanquil yitsꞌin noꞌox sbaic uc. Jaꞌ la scremotic ti Zebedeoe. Li banquilale Jacobo sbi. Li itsꞌinale Juan sbi. Ticꞌajtic la ta canova xchiꞌuc stotic, yolel la ta stsꞌisic snutiꞌic tsacobil choy, yuꞌun la jatem. \p \v 20 ―Laꞌ chiꞌinicon ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Tey la iscomtsanic ti stotique xchiꞌuc ti scanovaique, jaꞌ la ba xchiꞌinic ti Jesuse. Ti stotique tey la icom ta canova xchiꞌuc stojbalaltac. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isloqꞌuesbe pucuj ta yoꞌon jun vinic ti Jesuse \r (Lc. 4.31-37) \p \v 21 Tey la icꞌotic ta jteclum Capernaum. Ti cꞌalal icꞌot scꞌacꞌalil ta xcuxic li jchiꞌiltac ta israelale, ti Jesuse iꞌoch la ta templo teyoꞌe, ichanubtasvan la. \v 22 Ti jchiꞌiltac teyoꞌe xchꞌayet xa la yoꞌonic ti cꞌu xꞌelan ichanubtasvane yuꞌun la lec snaꞌ ti cꞌusitic tscꞌan ti Rioxe. Maꞌuc la yech ichanubtasvan chac cꞌu chaꞌal li jchiꞌiltaque ti ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \v 23 Tey la jun jchiꞌilticotic, ochem la pucujetic ta yoꞌon. \v 24 Iꞌavan la: \p ―¿Cꞌusi acuentaoticotic o, Jesus Nazaret? ¿Miꞌn tal atacoticotic echꞌel yoꞌ bu chba quichꞌticotic casticoe? Jnaꞌoj muchꞌuot. Voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe, voꞌot ti chꞌabal amule ―xi la. \p \v 25 Ti Jesuse ispajes la ti pucujetique ti xchꞌamunojbeic ye ti vinique. \p ―Anchanic, locꞌanic ta yoꞌon li vinique ―xut la. \p \v 26 Ti vinique itꞌelelinat la tajmec ti cꞌalal iloqꞌuic ti pucujetic ta yoꞌone. Tsots la iꞌavanic ti cꞌalal iloqꞌuique. \v 27 Xchꞌayet xa la yoꞌonic ti muchꞌutic teyique. \p ―¿Muchꞌu onox leꞌe ti oy syuꞌele, ti ta xchꞌunbat smantal yuꞌun ti pucujetique? ―xut la sbaic. \p \v 28 Ti xꞌelan ispas ti Jesuse, ora la ivinaj ta sjunlej estado Galilea. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itupꞌ scꞌacꞌal sniꞌmeꞌel ti Pedroe \r (Mt. 8.14-15; Lc. 4.38-39) \p \v 29 Ti cꞌalal iloqꞌuic ta templo ti Jesuse xchiꞌuc ti Jacoboe, xchiꞌuc ti Juane, ibatic la ta sna Simón xchiꞌuc Andrés. \v 30 Ti sniꞌmeꞌel Simone tey la puchꞌul ta stem yuꞌun la tilem. \p ―Abulajan qꞌuelbon li jniꞌmeꞌele ―xut la ti Jesuse. \p \v 31 Ti Jesuse inopoj la echꞌel yoꞌ bu puchꞌul ti jmemeꞌtique. Istsacbe la scꞌob, isnit la liquel. Ora la itupꞌ scꞌacꞌal, lic la macꞌlinvanuc. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icol yuꞌun ep ta tos chamel ti Jesuse \r (Mt. 8.16-17; Lc. 4.40-41) \p \v 32 Ti cꞌalal iꞌoch acꞌubale, ti muchꞌutic oy yajchamele tey la yicꞌojbeic cꞌotel ti Jesuse xchiꞌuc la ti muchꞌutic ochem pucuj ta yoꞌonique. \v 33 Tey la lamal icꞌotic ta tiꞌna ti crixchanoetique. \v 34 Ti Jesuse icol la yuꞌun ti jchameletique. Cꞌusuc no la chamelal chaꞌiic icol la yuꞌun scotol. Isloqꞌues la pucujetic ti ochem ta yoꞌonic ti crixchanoetique. Ti pucujetique muc la xꞌaqꞌue cꞌopojicuc yuꞌun ti Jesuse yuꞌun la snaꞌojic ti jaꞌ Xchꞌamal ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal aꞌyuc scꞌop Riox ta estado Galilea ti Jesuse \r (Lc. 4.42-44) \p \v 35 Ta yocꞌomal icꞌ toꞌox la ilic ti Jesuse, ilocꞌ la ta jteclum, ibat la yoꞌ bu chꞌabal crixchanoe, ba la scꞌopon Riox. \v 36 Li Simone xchiꞌuc li xchiꞌiltaque ba la saꞌic ti Jesuse. \v 37 Ti cꞌalal istaique ―Chasaꞌot li crixchanoetique ―xutic la. \p \v 38 ―Batic ta jteclumetic ti liꞌ noꞌox nopole. Yuꞌun chba calbe yaꞌiic uc li jchiꞌiltactique ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe, yuꞌun jaꞌ tacbilon o tal ti chcal aꞌyuque ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 39 Ixanavic la ta sjunlej estado Galilea. Ti Jesuse xcholet la iyal ta bicꞌtal temploetic ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Isloqꞌues la pucujetic ti ochem ta yoꞌonic ti crixchanoetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌechꞌ xchamel jun vinic ti ip ta leprae \r (Mt. 8.1-4; Lc. 5.12-16) \p \v 40 Tey la icꞌot jun jchiꞌilticotic, ip la ta lepra. Isquejan la sba ta yichon ti Jesuse. \p ―Acꞌanuc la avetꞌesbon li chamel xꞌelan ipon oe, yuꞌun jnaꞌoj ti voꞌot xuꞌ chavetꞌesbone ―xi la ti vinique. \p \v 41 Ti Jesuse abol la sba iyil, iyacꞌ la scꞌob ta sba ti jchamele. \p ―Echꞌuc cheꞌe ―xut la. \p \v 42 Ora la iꞌechꞌ. \v 43 Ti Jesuse tsots la iyalbe ti vinique: \p \v 44 ―Mu me muchꞌu xavalbe yaꞌi ti voꞌon laquetꞌesbot lachamele. Jaꞌ noꞌox ba acꞌbo yil li palee. Acꞌbo smoton Riox chac cꞌu chaꞌal yaloj ti Moisese yoꞌ xilic o li jchiꞌiltactique ti lecot xae ―xut la echꞌel vinic ti Jesuse. \p \v 45 Ibat la ti vinique, lic la yal aꞌyuc ti jaꞌ iꞌetꞌesbon xchamel yuꞌun ti Jesuse. Jaꞌ la yech ivinaj o ti chetꞌes chamel ti Jesuse, yechꞌo un mucul xa la ch-och ta jteclumetic. Tey o la ta xocol balamil. Pero ep la jchiꞌiltac ta israelal ba staic, buyuc noꞌox la laj licuc echꞌel. \c 2 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itsatsub yoc scꞌob ti jun vinique \r (Mt. 9.1-8; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Tsꞌacal to cꞌalal iꞌechꞌ jayib cꞌacꞌale, ti Jesuse isut la ta Capernaum. Ti jchiꞌiltac ta israelale iyaꞌiic la ti tey xa icꞌot ti Jesuse. \v 2 Ora la istsob sbaic echꞌel yoꞌ bu ti Jesuse. Mu xa la xꞌochic o ti yut nae. Lamal xa la jlom ta tiꞌna. Ti Jesuse iyal la scꞌop Riox. \v 3 Tey la sqꞌuechojic cꞌotel ta pop jun jchiꞌilticotic, chꞌabal la yip jun yoc scꞌob. Chanvoꞌ la yajval. \v 4 Muc la sta ochel sbeic jaꞌ la ti toj noj ti nae. Solel la imuyic ta bana yuꞌun pachꞌal. Ixchꞌojic la jsetꞌ, tey la isyalesic xchiꞌuc spop ti jchamele. Tey la icꞌot ta stuqꞌuil ti Jesuse. \v 5 Ti Jesuse iyil la ti xchꞌunojic ti oy syuꞌele. \p ―Jchꞌamal, acꞌbilot xa pertonal yuꞌun lamule ―xut la ti jchamele. \p \v 6 Tey la chotajtic jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \v 7 “¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan chale? Tspꞌis sba ta Riox. Muc muchꞌu xuꞌ chiyacꞌbotic pertonal yuꞌun li jmultique, jaꞌ noꞌox ti Rioxe”, xi la ta yoꞌonic. \v 8 Ti Jesuse yiloj la ti cꞌusi isnopique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan chanopique? \v 9 Ti xꞌelan icalbe li vinique ti “acꞌbilot xa pertonal yuꞌun lamule”, xcute, muchꞌuuc noꞌox xuꞌ chal yech, yuꞌun mu vocluc ta alel. Jaꞌ noꞌox yech mu vocluc ta alel ti “lican, tamo echꞌel lapope, xanavan”, xichiotique. Pero jaꞌ tscꞌan chaqꞌuelic mi chcꞌot scꞌop ti muchꞌu yech chale. \v 10 Li voꞌone ical ti acꞌbil xa pertonal yuꞌun smul li vinique. Pero qꞌuelic me cꞌusi ta jpas lavie yoꞌ xavilic o ti voꞌon noꞌox ta xcacꞌbe pertonal yuꞌun smulic li crixchanoetic liꞌ ta sba balamile, voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 11 ―Voꞌon chacalbe, lican, tamo echꞌel lapope, batan ta ana ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \p \v 12 Ora la ilic. Iyil la scotolic ti iyichꞌ echꞌel ti spope, ilocꞌ la echꞌel. Xchꞌayet xa la yoꞌonic ti crixchanoetique. \p ―Coliyal Riox muc bu xquiltic o yech ti xꞌelan tspase ―xiic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌiqꞌue yuꞌun Jesús ti Levie \r (Mt. 9.9-13; Lc. 5.27-32) \p \v 13 Tsꞌacal to ibat la ta tiꞌnab ti Jesuse. Ep la jchiꞌiltac ta israelal istsob sbaic echꞌel. Ti Jesuse ichanubtasvan la. \v 14 Ti cꞌalal laj chanubtasvanuque, ibat la. Iꞌile la li Levie, li screm Alfeoe, tey la chotol ta xchotleb yoꞌ bu tscꞌanbe li slocꞌ cꞌusiticuque. \p ―Laꞌ, batic ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p Ibat la. \p \v 15 Tsꞌacal to cꞌalal tey chveꞌ ta sna Leví ti Jesuse, tey la ep jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc xchiꞌuc la ti muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique. Ixchol la sbaic ta mexa scotolic xchiꞌuc ti Jesuse yuꞌun la tsobolic cꞌotel. \v 16 Tey la jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc la jayvoꞌ jfariseoetic. Chopol la iyilic ti tsobol chveꞌ xchiꞌuc jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc ti Jesuse, xchiꞌuc ti muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique. \p ―Lavajchanubtasvanejique ¿cꞌu yuꞌun ti tsobol chveꞌ xchiꞌuc li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique? ―xꞌutatic la li jayvoꞌ icꞌbilic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 17 Ti Jesuse iyaꞌi la ti cꞌusi iyalique. \p ―Ti muchꞌutic leque mu cꞌu stu yuꞌunic jpoxtavanej; jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic ipe. Li voꞌone maꞌuc tal jsaꞌ ti muchꞌutic chꞌabal smul ti yalojique. Jaꞌ tal jsaꞌ ti muchꞌutic oy smulique yoꞌ xictaic oe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌbeic ti Jesuse cꞌu yuꞌun ti mu xicta yotic ti yajchancꞌoptaque \r (Mt. 9.14-17; Lc. 5.33-39) \p \v 18 Oy yajchancꞌoptac ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Oy yajchancꞌoptac ti jfariseoetique. Cꞌalal yictaoj yotique, oy la jayvoꞌ cꞌot sjacꞌbeic ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xicta yotic lavajchancꞌoptac voꞌote? Li voꞌoticotique xchiꞌuc li yajchancꞌoptac jfariseoetique chquicta coticotic ―xiic la. \p \v 19 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Cꞌalal teyotic ta nupunele, cꞌalal tey jchiꞌinojtic li jnupunele, mu jaꞌuc o chquicta cotic. \v 20 Jaꞌ noꞌox yech lavi liꞌto jchiꞌuc li cajchancꞌoptaque, mu xicta yotic. Jaꞌto chicta yotic ti cꞌalal ximilee. \p \v 21 ’Muc muchꞌu tspacꞌan ta achꞌ manta li cꞌaꞌcꞌuꞌule. Yuꞌun tsmuts li achꞌe, chjat más li cꞌaꞌcꞌuꞌule. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic ta xchꞌunic ti voꞌon noꞌox chcacꞌ cuxlicuc ta sbatel osile, achꞌ xa li cꞌusitic tspasique, mu xa spasic ti cꞌusitic ispasic toꞌoxe. \v 22 Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal li achꞌ yaꞌlel uvae, muc muchꞌu ta xchꞌol ta pocoꞌ nuculal chivo. Ti mi ta xchꞌol ta pocoꞌ nucule, ti cꞌalal xvocane, ta xtꞌom li nucule. Yech noꞌox ta xmal. Yech noꞌox ta xchꞌay noxtoc li yave. Li achꞌ yaꞌlel uvae jaꞌ tscꞌan ti achꞌ yav chichꞌ chꞌolel oe yoꞌ lec xcom o xchiꞌuc li yave ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌasic jaychev trigo ti yajchancꞌoptac Jesuse \r (Mt. 12.1-8; Lc. 6.1-5) \p \v 23 Ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jchiꞌiltac ta israelale, li jayvoꞌ tsobol chanavic xchiꞌuc ti Jesuse jaꞌo la iꞌechꞌic xchiꞌuc ta be ta trigoaltic. Iscꞌasic la jaychev trigo, isjuꞌ la scꞌuxic. \v 24 Iꞌileic la yuꞌun jayvoꞌ jfariseo. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti tscꞌasic trigo ta scꞌacꞌalil ta jcuxtic lavajchancꞌoptaque? ―xꞌutat la ti Jesuse. \p \v 25 ―¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ta scꞌop Riox ti cꞌusi ispas ti Davide ti cꞌalal iviꞌnaj xchiꞌuc ti xchiꞌiltac ta xanvile? \v 26 Tey icꞌotic ta templo. Jaꞌo ochem ta totil pale ti Abiatare. Ti Davide jaꞌ iscꞌan sveꞌ ti pan ta ba mexae ti smotoninoj ti Rioxe. Acꞌu mi yaloj ti Rioxe ti jaꞌ noꞌox tsveꞌic li paleetique, pero isveꞌic xchiꞌuc xchiꞌiltac ti Davide. Pero muc bu ista o smul uc ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 27 Iyal noxtoc ti Jesuse: \p ―Ti Rioxe xchꞌacoj jun cꞌacꞌal yuꞌun ta jcuxtic. Pero maꞌuc ichꞌaque o li jun cꞌacꞌale ti chisujatotic ta xchabiele. \v 28 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, voꞌon yajvalon li scꞌacꞌalil ta jcuxtique. Voꞌon chcal ti cꞌusi xuꞌ jpastique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 3 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti lec xa icom scꞌob ti jun vinique \r (Mt. 12.9-14; Lc. 6.6-11) \p \v 1 Ti Jesuse ibat la noxtoc ta templo teyoꞌe. Tey la jun jchiꞌilticotic, smochꞌoj la sba sniꞌtac jun scꞌob. \v 2 Tey la jayvoꞌ jfariseoetic. Jaꞌ la tspaꞌiic ti Jesuse, ta la sqꞌuelic mi oy chetꞌes chamel ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jchiꞌiltaque yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. \p \v 3 ―Laꞌ vaꞌlan liꞌ ta oꞌlole ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinic smochꞌoj sba sniꞌtac jun scꞌobe. \p \v 4 Ti Jesuse isjacꞌbe la ti jfariseoetique: \p ―Ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique, ¿cꞌusi yaloj ti Rioxe ti xuꞌ jpastique? ¿Mi xuꞌ jpastic li cꞌusitic leque, o mi jaꞌ ta jpastic li cꞌusitic chopole? ¿Mi xuꞌ chichꞌ etꞌesbel xchamelic li muchꞌutic ipe, o mi tey noꞌox jqꞌuelojtic chamicuc? ―xut la. \p Mu la bu itacꞌavic. \v 5 Ti Jesuse icap la, isqꞌuelbe la sat ti jfariseoetique, jaꞌ la chopol iyaꞌi ti mu xchꞌunic tajmeque. \p ―Tuqꞌuibtaso li sniꞌtac acꞌobe ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \p Istuqꞌuibtas la, lec xa la icom ti scꞌobe. \v 6 Ti jfariseoetique iloqꞌuic la echꞌel, ba la scꞌoponbeic svinictac Erodes. Ba la snopic cꞌuxi tstaic ta milel ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istsob sbaic ep crixchanoetic ta tiꞌnabe \p \v 7 Ti Jesuse ilocꞌ la teyoꞌe, ibat la ta tiꞌnab. Tey la xchiꞌuquic echꞌel li jayvoꞌ tsobol chanavic xchiꞌuque. Ep la tajmec jchiꞌiltac napꞌajtic echꞌel, tey noꞌox la liquemic jlom ta estado Galilea. Ti jlome liꞌ la iliquic echꞌel ta estado Judeae. \v 8 Ti jlome liꞌ la iliquic echꞌel ta jteclum Jerusalene. Jlom la ta estado Idumea, jlom la ta jech ucꞌum Jordán, jlom la ta stsꞌel li chib jteclum Tiro xchiꞌuc Sidone. Yuꞌun la iyaꞌiic ti ep cꞌusitic ispas ti Jesuse, yechꞌo la ti ep tajmec ba sqꞌuelique. \p \v 9 ―Nopojesic noꞌox tal jcotuc canova. Mi chnetꞌvan tajmec li crixchanoetique, chiꞌoch ―xꞌutatic la li jayvoꞌ icꞌbilic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 Yuꞌun la ep xa jchiꞌiltac iꞌetꞌesbat xchamelic yuꞌun ti Jesuse, yechꞌo un ti muchꞌutic ipe snetꞌnetꞌ xa la sbaic tal yuꞌun la tscꞌan tspiquic ti Jesuse. \v 11 Ti muchꞌutic ochem pucuj ta yoꞌonique, ti bu la xilic ti Jesuse, jliquel la tsquejan sbaic ta yichon. Ch-avanic la. \p ―Voꞌot Xchꞌamalot Riox ―xiic la. \p \v 12 Ti Jesuse tsots la iyalbe ti pucujetique ti mu yaꞌuc yalic yeche. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istꞌuj lajchavoꞌ yajchancꞌoptac ti Jesuse \r (Mt. 10.1-4; Lc. 6.12-16) \p \v 13 Tsꞌacal to imuy la echꞌel ta vits ti Jesuse. Iyicꞌ la muyel ti muchꞌutic scꞌan yoꞌon chicꞌ echꞌele. \v 14 Istꞌuj la lajchavoꞌ ti ta xchiꞌin oe, ti ta stac echꞌel ta yalel aꞌyuc li cꞌusitic chale. \v 15 Iꞌacꞌbat la syuꞌelic ti chetꞌesbeic xchamel ti muchꞌutic ipe, ti tsloqꞌuesbeic pucujetic ta yoꞌonic ti jchiꞌiltac ta israelale. \v 16 Li lajchavoꞌ itꞌujeique, jaꞌ sbiic liꞌi: Simón, Pedro la iꞌacꞌbat sbiin yuꞌun ti Jesuse. \v 17 Xchiꞌuc Jacobo xchiꞌuc yitsꞌin, Juan sbi, li scremotic Zebedeoe. Boanérjes la iꞌacꞌbat sbiic yuꞌun ti Jesuse. Li Boanérjese “coꞌol xchiꞌuc chavuc”, xi smelol. \v 18 Xchiꞌuc Andrés, xchiꞌuc Felipe, xchiꞌuc Bartolomé, xchiꞌuc Mateo, xchiꞌuc Tomás, xchiꞌuc otro jun Jacobo screm Alfeo. Xchiꞌuc Tadeo, xchiꞌuc Simón ti sticꞌoj sba ta partido cananeoe. \v 19 Xchiꞌuc Judas Iscariote, jaꞌ ti iyacꞌ entrucal ta tsꞌacal ti Jesuse. \p Ti cꞌalal laj tꞌujaticuc li lajchavoꞌe, ibat la xchiꞌuquic yoꞌ bu xchꞌamunoj na ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbat ti Jesuse ti ta syuꞌel pucuj tsloqꞌues pucujetique \r (Mt. 12.22-32; Lc. 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Istsob la sba ep jchiꞌiltac noxtoc, inoj la ti yut nae. Li lajchavoꞌe mi jaꞌuc xa la stacꞌ xveꞌic xchiꞌuc ti Jesuse. \v 21 Ti cꞌalal iyaꞌiic ti yitsꞌintaque ti toj ep crixchanoetic stsoboj sba yoꞌ bu xchꞌamunoj na ti Jesuse, tal ox la yiqꞌuic loqꞌuel. \p ―Yuꞌun nan chlic xchuvaj ―xiic la. \p \v 22 Tey la jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, liꞌ la liquemic echꞌel ta Jerusalene. \p ―Li vinic leꞌe jaꞌ ochem ta yoꞌon ti totil pucuje. Ta syuꞌel totil pucuj ti tsloqꞌues pucujetic ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique ―xiic la. \p \v 23 ―Nopojanic tal liꞌtoe ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe―. Ti Satanase ¿miꞌn la tscꞌan tsloqꞌues anaꞌojic ti jaꞌ onox xchiꞌil ta pucujal ti tey ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique? \v 24 Ti yechuc tspase, coꞌol xchiꞌuc jun preserente ti tscrontain sbaic xchiꞌuc li xchiꞌiltac ta meltsanejcꞌope, ta xchꞌac o sbaic. \v 25 Coꞌol xchiꞌuc jchop jnaclomal mi chut sbaique, ta xchꞌac o sbaic noxtoc. \v 26 Jaꞌ noꞌox yech ti Satanase, ti mi tsloqꞌues xchiꞌil ta pucujal ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique, mu xuꞌ jal tspas mantal ti mi yech tspase. \p \v 27 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy muchꞌu yoꞌonuc ochuc ta sna jun tsatsal vinique ti yoꞌonuc yelcꞌanbe li cꞌusuc yuꞌune. Jaꞌ tscꞌan ti baꞌyi ta xchuc li vinique yoꞌ xcuch o yuꞌun yelcꞌanbel li cꞌusuc yuꞌune. Ti Satanase coꞌol xchiꞌuc tsatsal vinic yaꞌel. Li voꞌone icuch xa cuꞌun spojbel li vinique. \p \v 28 ’Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic chopol cꞌusitic tspase, mi tspꞌisic ta pucuj ti Rioxe, ch-aqꞌueic to ta pertonal mi tscꞌanbeique. \v 29 Jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic tspꞌisic ta syuꞌel pucuj ti Chꞌul Espíritue, mu xa xꞌaqꞌueic o ta pertonal ta sbatel osil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 30 Ti xꞌelan iꞌalbatique, jaꞌ la ti iyalic ti ochem pucuj ta yoꞌon ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chac cꞌoponatuc yuꞌun smeꞌ xchiꞌuc yitsꞌintac ti Jesuse \r (Mt. 12.46-50; Lc. 8.19-21) \p \v 31 Tey la icꞌot yitsꞌintac ti Jesuse xchiꞌuc la ti smeꞌique yuꞌun la ba scꞌoponic ti Jesuse. Tey la vaꞌajtic ta tiꞌna, istaquic la ta iqꞌuel ti Jesuse. \v 32 Ep la ti muchꞌutic tey chotajtic ta jujot xocon ti Jesuse. \p ―Tey ta tiꞌna ameꞌ xchiꞌuc avitsꞌintac yuꞌun la tscꞌan chascꞌopon ―xutic la. \p \v 33 ―Chcal avaꞌiic ti muchꞌutic coꞌol xchiꞌuc jmeꞌe, ti coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintaque ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 34 Jaꞌo la ixchol ta qꞌuelel ti muchꞌutic tey chotajtique. \p ―Li jayvoꞌ liꞌi jaꞌ coꞌol xchiꞌuc jmeꞌ, jaꞌ coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintac yaꞌel. \v 35 Scotol ti muchꞌutic jaꞌ tspasic cꞌusi tscꞌan ti Rioxe, jaꞌ coꞌol xchiꞌuc jmeꞌ, coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintac, coꞌol xchiꞌuc quixleltac yaꞌel ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 4 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jvajtrigo \r (Mt. 13.1-23; Lc. 8.4-15) \p \v 1 Ibat la ta tiꞌnab ti Jesuse. Tey la ichanubtasvan noxtoc. Ep la tajmec jchiꞌiltac ta israelal istsob sbaic. Ti Jesuse iꞌoch la chotluc ta yut canova, tey la xcajet ta ba voꞌ. Ti crixchanoetique tey la lamal ta tiꞌnab. \v 2 Ti cꞌalal ichanubtasvan ti Jesuse, ep la cꞌusi iyal ta loꞌil. \p \v 3 ―Aꞌyic me li cꞌusi chcale. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ba svaj strigoe. \v 4 Ti cꞌalal isvaje, oy jlom ta be icꞌot. Ital mutetic, istam. \v 5 Oy jlom ta tontic icꞌot, ti bu chꞌabal lec slumale. Ora ivocꞌ yuꞌun muc bu pim slumal. \v 6 Cꞌalal iqꞌuepe, icꞌanub, itaquij yuꞌun chꞌabal lec yisim. \v 7 Oy jlom ta chꞌixtic icꞌot. Ti cꞌalal ichꞌi li chꞌixe, iyolontaj li trigoe, jaꞌ ichꞌajub o, muc bu ibeqꞌuin. \v 8 Oy jlom ta lequil balamil icꞌot, ibeqꞌuin. Oy iyacꞌ lajuneb xchaꞌvinic (30), oy iyacꞌ oxvinic (60), oy iyacꞌ cien. \v 9 Voꞌoxuc ti avaꞌiic ti cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 Li lajchavoꞌe xchiꞌuc ti muchꞌutic ichiꞌinvan sjil cꞌacꞌale, ti cꞌalal stuquic xaꞌox tey xchiꞌuquic ti Jesuse, isjacꞌbeic la cꞌusi smelol ti loꞌil iyale. \p \v 11 ―Li voꞌoxuque jamal lacalbeic cꞌu xꞌelan tspas ta mantal crixchanoetic ti Rioxe. Li yantique ta loꞌil noꞌox chcalbeic. \v 12 Ep ta echꞌel iyilic ti oy jlequilal jyuꞌelale, pero coꞌol xchiꞌuc muc xilic. Ep ta echꞌel iyaꞌiic ti cꞌusi icale, pero muc xaꞌibeic smelol yuꞌun stoyoj sbaic. Jaꞌ ti mu xictaic spasel li cꞌusitic chopole, yechꞌo ti mu xꞌacꞌbatic pertonal yuꞌun li smulique. \p \v 13 ’Ti mi muc xavaꞌibeic smelol li loꞌile, jaꞌ noꞌox yech mu xavaꞌibeic smelol li yan loꞌil ti ta to xcale. \v 14 Li jvajtrigoe jaꞌ seña ti muchꞌu chal li scꞌop Rioxe. \v 15 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta bee, jaꞌ seña ti muchꞌutic yaꞌyojic xa li scꞌop Rioxe, pero mu xchꞌunic. Ta xtal ta ora ti pucuje, chtal chꞌaybatuc ta sjolic li scꞌop Rioxe. \v 16 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta tontique, jaꞌ seña ti muchꞌutic cꞌalal chaꞌiic li scꞌop Rioxe, ora ta xchꞌunic, jun xa yoꞌonic yilel. \v 17 Pero mu sjunuluc yoꞌon ta xchꞌunic. Ti cꞌalal xꞌilbajinatique, ora chicta sbaic. \v 18-19 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta chꞌixtique, jaꞌ seña ti muchꞌutic yaꞌyojic xa li scꞌop Rioxe pero jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile. Jaꞌ chloꞌloatic o. Cꞌusuc noꞌox chpichꞌ o yoꞌonic. Jaꞌ yolontabil chcom yaꞌel li scꞌop Rioxe yuꞌun mu jꞌechꞌeluc ta xchꞌunic. \v 20 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta lequil balamile, ti iyacꞌ lajuneb xchaꞌvinique (30), ti iyacꞌ oxvinique (60), ti iyacꞌ ciene, jaꞌ seña ti muchꞌutic jꞌechꞌel ta xchꞌunic li scꞌop Rioxe. Coꞌol xchiꞌuc chbeqꞌuin yaꞌel yuꞌun chalic aꞌyuc li scꞌop Rioxe. Acꞌu mi ch-ilbajinatic, mu xicta o sbaic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tscꞌan chcaltic aꞌyuc li scꞌop Rioxe \r (Lc. 8.16-18) \p \v 21 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yal noxtoc: \p ―Muc muchꞌu ta stsan scas ti jaꞌo tsmac ta almule, ti jaꞌo tsticꞌ ta yolon teme. Toyol onox chacꞌ. \v 22 Li cꞌusitic lacalbeique, jamal me xavalic ti cꞌusi orae, mu me avoꞌonicuc noꞌox snaꞌ. \v 23 Voꞌoxuc ti avaꞌiic ti cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 24 Iꞌalbatic la noxtoc: \p ―Aꞌibeic me lec smelol li cꞌusi chacalbeique. Ti jaypꞌel chachꞌunic li cꞌusi chacalbeique, más to chaspꞌijubtasic ti Rioxe. \v 25 Ti muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xchꞌunique, más ta xpꞌijubtasatic yuꞌun ti Rioxe yoꞌ xchꞌunic o leque, yuꞌun tscꞌan ta xchꞌunic. Yan ti muchꞌutic mu sjunuluc yoꞌon ta xchꞌunique, ti jaypꞌel snaꞌique ta xpojbatic ta jmoj ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta trigo ti snaꞌoj ta xchꞌi stuque \p \v 26 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yal noxtoc: \p ―Ti Rioxe tey snaꞌoj stuc cꞌu xꞌelan tspas ta mantal crixchanoetic. Coꞌol xchiꞌuc trigo ti isvaj ta yosil jun vinique. \v 27 Li vinique jun yoꞌon chvay. Cꞌalal sacube, chlic. Jaꞌ noꞌox chil ti ivocꞌ xa li strigoe pero mu snaꞌ cꞌu xꞌelan ivocꞌ. \v 28 Yuꞌun snaꞌoj ta xchꞌi stuc. Baꞌyi chlocꞌ yanal, tsꞌacal to chlic beqꞌuinuc, tsꞌacal to chyijub. \v 29 Ti cꞌalal xyijube, chba slocꞌ yuꞌun yora xa ta loqꞌuel ―xi la ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta becꞌ mustisya \r (Mt. 13.31-32; Lc. 13.18-19) \p \v 30 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yal noxtoc: \p ―Chacalbe avaꞌiic cꞌu xꞌelan tspasvan ta mantal ti Rioxe. \v 31 Acꞌu mi muc bu ep lavie, pero ta to xpꞌol. Coꞌol xchiꞌuc becꞌ mustisya ti biqꞌuit tajmeque. \v 32 Pero cꞌalal xchꞌie, más toyol chbat. Jaꞌ mu sta yech li yan tsꞌunubiletic ti biqꞌuitic sbeqꞌue. Li mustisyae yijic scꞌobtac. Chtal mutetic, tey tspas stsoꞌopic ta scꞌobcꞌobtac yuꞌun oy lec squevual ―xi la ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj cꞌu yuꞌun ti naca ta loꞌil iyalbe crixchanoetic ti Jesuse \r (Mt. 13.34-35) \p \v 33 Ti cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe, naca la ta loꞌil iyal ti Jesuse yoꞌ la mu xicta o sbaic ta yaꞌyel li jchiꞌiltac ta israelale. \v 34 Ti cꞌusitic iyale, naca la ta loꞌil. Li lajchavoꞌe cꞌalal stuquic xa xchiꞌuquic ti Jesuse, iꞌalbatic la cꞌusi smelol ti loꞌiletique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ispajes icꞌ, ivaxi yuꞌun nab ti Jesuse \r (Mt. 8.23-27; Lc. 8.22-25) \p \v 35 Ti cꞌalal iꞌicꞌub osile ―Batic ta jech nab ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús li lajchavoꞌe. \p \v 36 Iscꞌoponic la comel ti crixchanoetic tey lamalic ta tiꞌnabe, jaꞌo la iꞌochic echꞌel ta canova ti tiqꞌuil o onox ti Jesuse. Tey la ibat yan canovaetic uc. \v 37 Jaꞌo la ilic tsots icꞌ, xyucꞌyon xa la tajmec li nabe. Ep la iꞌoch voꞌ ta yut canova, chmuc xaꞌox la yalel. \v 38 Ti Jesuse tey la vayem ta chac canova, yacꞌoj la xonjol. Istijic la. \p ―Jchanubtasvanej, ¿mi muc ta alel avuꞌun ti chimucotic xa yalele? ―xutic la. \p \v 39 Ilic la ti Jesuse, ispajes la li iqꞌue, ivaxi la yuꞌun li nabe. \p \v 40 ―¿Cꞌu yuꞌun ti chaxiꞌique? ¿Mi mu to bu achꞌunojic yaꞌel ti voꞌon tsots jyuꞌele? ―xꞌutatic la. \p \v 41 Más to la ixiꞌic. Xalxalbe xa la sbaic: \p ―¿Muchꞌu li vinic liꞌi ti jliquel ispajes li iqꞌue, ti ivaxi yuꞌun li nabe? ―xut xa la sbaic. \c 5 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iloqꞌuesbat pucujetic ta yoꞌon jun jgadarae \r (Mt. 8.28-34; Lc. 8.26-39) \p \v 1 Icꞌotic la ta jech nab ta steclumal jgadaraetic. \v 2 Ti cꞌalal iloqꞌuic ta canovae, ital la jun vinic, ochem la pucuj ta yoꞌon. Ta muquenal la ilocꞌ tal. \v 3 Jaꞌ xa la snainoj li chꞌojbil tonetic yoꞌ bu chichꞌic tiqꞌuel ti ánimaetique. Mu la muchꞌu xchuc yuꞌun, mi jaꞌuc la ta carina. \v 4 Ep la ta echꞌel ichucbat yoc scꞌob ta carina pero ituchꞌ la yuꞌun. Mu la muchꞌu stsac yuꞌun. \v 5 Ta cꞌacꞌal acꞌubal tey la xꞌavet ta vitstic xchiꞌuc ta muquenal. Ta la stam ton, tsyayijes o la sba. \v 6 Ti vinique nomnom toꞌox la iyil ti Jesuse, anil la ital, yul la squejan sba ta yichon. \v 7 Iꞌavan la. \p ―¿Cꞌusi acuentaon o li voꞌote? Jesús, Xchꞌamal Riox ta vinajel. Mu me xavacꞌbon castico. Ti Rioxe yaꞌyoj ti xꞌelan chacalbee ―xi la. \p \v 8 Ti xꞌelan iyale, yuꞌun la iyal xaꞌox ti Jesuse ti acꞌu locꞌuc ti pucuj ta yoꞌone. \p \v 9 ―¿Cꞌusi abi? ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \p ―Lejion. Yuꞌun oy jaymil liꞌ ochemoticotic ta yoꞌon li vinique. \v 10 Abulajan, mu xatacoticotic loqꞌuel liꞌ ta slumal jgadaraetique ―xutic la Jesús ti pucujetique. \p \v 11 Jaꞌo la tey xlamet ep chitometic ta chꞌut vits. \p \v 12 ―Abulajan alo acꞌop ti chiꞌochoticotic ta chitometique ―xi la ti pucujetique. \p \v 13 Ti Jesuse iyacꞌ la permiso. Ti pucujetique ilocꞌ la ta yoꞌon ti vinique, iꞌochic la ta chitometic. Ti chitometique oy la chaꞌmiluc. Stusus xa la yalel scotol, ipꞌajic la ta nab, ijicꞌav la scotol. \p \v 14 Ti jchabichitometique ixiꞌic la. Ba la yalic ta jteclum, ba la yalbeic ti muchꞌutic tey nopol nacajtic uque. Ti crixchanoetique tal la sqꞌuelic. \v 15 Ti cꞌalal icꞌotic yoꞌ bu ti Jesuse, iyilic la ti tey xa chotol ti vinique ti ochem toꞌox ep pucujetic ta yoꞌone. Oy xa la scꞌuꞌ, lec xa la. Ixiꞌic o la. \v 16 Ti muchꞌutic iyilic ti cꞌu xꞌelan ilecub ti vinic ochem toꞌox pucujetic ta yoꞌone, xchiꞌuc ti cꞌu xꞌelan icham ti chitometique, iyalbeic la ti muchꞌutic tey laj cꞌotuque. \v 17 Scotol ti crixchanoetique jaꞌ la yech lic yalbeic ti Jesuse: \p ―Abulajan locꞌan echꞌel liꞌtoe ―xutic la. \p \v 18 Ti cꞌalal iꞌoch ta canova ti Jesuse ―Chajchiꞌin echꞌel ―xi la tajmec ti muchꞌu ochem toꞌox pucujetic ta yoꞌone. \p \v 19 ―Iꞌi. Batan ta ana, ba albo lachiꞌiltaque ti lascꞌuxubin xa ti Rioxe, ti ilocꞌ xa ti pucujetic ta avoꞌone ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 20 Ibat la ti vinique, ba la yal aꞌyuc ta Decapolis yoꞌ bu lajuneb jteclumetique ti iloqꞌuesbat pucujetic ta yoꞌon yuꞌun ti Jesuse. Ti cꞌalal iyaꞌiic ti crixchanoetique, xchꞌayet xa la yoꞌonic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichaꞌcuxi ti stseb Jairoe xchiꞌuc imac xchamel jun ants ti scꞌuꞌ noꞌox ipicbat ti Jesuse \r (Mt. 9.18-26; Lc. 8.40-56) \p \v 21 Ti cꞌalal isut noxtoc ta jech nab ti Jesuse, ep la tajmec jchiꞌiltac istsob sbaic ta tiꞌnab yoꞌ bu icꞌote. \v 22 Tey la icꞌot jun jmeltsanejcꞌop ta templo teyoꞌe, Jairo la sbi. Ti Jairoe, cꞌalal iyil ti Jesuse, isquejan la sba ta yichon, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. \p \v 23 ―Ta xcham xa jtseb. Abulajan ba acꞌo acꞌob ta sba yoꞌ xcuxi oe ―xi la. \p \v 24 Ti Jesuse ibat la xchiꞌuc. Tey la napꞌalic echꞌel slajchavaꞌalic xchiꞌuc epal crixchanoetic, snetꞌnetꞌ xa la sbaic echꞌel. \v 25 Oy la jun ants, slajchebal xa la jabil ti mu xmac xchamele. \v 26 Ep la isaꞌ jpoxtavanej, muc la xqꞌuele lec, muc la xmac o ti chamele. Más la iꞌipaj o. Ilaj la scotol ti staqꞌuine. \v 27 Iyaꞌi la ti chetꞌes chamel ti Jesuse, napꞌal la ibat ta spat ti epal crixchanoetique. Ispitsꞌ la sba jelavel, ista la ta picbel spimilcꞌuꞌ ti Jesuse. \v 28 “Acꞌu mi spimilcꞌuꞌ noꞌox jpicbe, ta xmac o li jchamele”, xi la ta yoꞌon ti antse. \v 29 Ora la imac ti xchamele, iyaꞌi la ti lec xae. \v 30 Ti Jesuse iyaꞌi la ti oy muchꞌu iꞌechꞌ xa xchamel ta syuꞌele. Ijoyij la, isqꞌuel la ti crixchanoetique. \p ―¿Muchꞌu taj lispicbe jcꞌuꞌe? ―xi la. \p \v 31 ―Tol chnetꞌvan chavil li crixchanoetique. ¿Cꞌu yuꞌun ti chajacꞌ ti muchꞌu laspique? ―xiic la li lajchavoꞌe. \p \v 32 Ti Jesuse isqꞌuel la ta jujot xocon ti muchꞌu ipicbon ti spimilcꞌuꞌe. \v 33 Ti antse xtꞌeltꞌon xa la ta xiꞌel yuꞌun la snaꞌoj ti jaꞌ ilecub oe. Isquejan la sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. Jamal la iyalbe ti ta scoj chamel ti ispicbe spimilcꞌuꞌe, ti jaꞌ ilecub o ti cꞌalal ispique. \p \v 34 ―Ants, yuꞌun achꞌun ti oy jyuꞌele, yechꞌo ti lecot xae. Mu cꞌu xal avoꞌon, batan ―xꞌutat la. \p \v 35 Ti cꞌalal yolel chloꞌilaj ti Jesuse, jaꞌo la ital jayvoꞌ ti muchꞌutic teyic ta sna ti Jairoe. \p ―Icham xa latsebe. Yech xa noꞌox chba yacꞌ svocol li Jchanubtasvaneje ―xutic la yulel ti Jairoe. \p \v 36 Ti Jesuse, cꞌalal iyaꞌi ti cꞌusi iꞌalbat ti jmeltsanejcꞌope ―Mu xavat avoꞌon. Jaꞌ noꞌox chꞌuno ti oy jyuꞌele ―xꞌutat la. \p \v 37 Ti Jesuse mu la scꞌan xchiꞌin echꞌel ep crixchanoetic. Jaꞌ no la iyicꞌ echꞌel li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc yitsꞌin, jaꞌ li Juane. \v 38 Ti cꞌalal icꞌot ta sna jmeltsanejcꞌop ti Jesuse, iyil la ti xnechetique, ti tol ch-ocꞌ ch-avanique. \v 39 Ti Jesuse iꞌoch la ta yut na. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xanechetique, ti tol chaꞌoqꞌuique? Li tsebe muc bu chamem, ta xvay noꞌox ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 40 Tseꞌej la xaꞌi scotolic ti xꞌelan iyale yuꞌun la snaꞌojic ti ichame. Ti Jesuse istac la loqꞌuel scotol ti muchꞌutic teyique. Jaꞌ noꞌox la teyic ti stot smeꞌ tsebe xchiꞌuc li oxvoꞌe. Iꞌochic la echꞌel yoꞌ bu telel ti ánimae. \v 41 Ti Jesuse istsacbe la scꞌob ti tsebe. \p ―Talita cumi ―xut. Li talita cumie, “tseb, chacalbe lican”, xi smelol. \p \v 42 Ora la ichaꞌcuxi ti tsebe, ilic la, ixanav la yuꞌun lajcheb xa sjabilal. Xchꞌayet xa la yoꞌonic ti muchꞌutic teyique. \v 43 Ti Jesuse tsots la iyalbe ti stot smeꞌ tsebe ti mu me muchꞌu xalbeique. Iyalbe la noxtoc ti acꞌu yacꞌbeic sveꞌel ti tsebe. \c 6 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muc xꞌichꞌe ta mucꞌ ta Nazaret ti Jesuse \r (Mt. 13.53-58; Lc. 4.16-30) \p \v 1 Ti Jesuse ilocꞌ la teyoꞌe, ibat la ta steclumal ta Nazaret. Ibatic la li lajchavoꞌ uque. \v 2 Ti cꞌalal icꞌot scꞌacꞌalil ta xcuxic li jchiꞌiltac ta israelale, ti Jesuse ibat la ta templo teyoꞌe, cꞌot la chanubtasvanuc. Ep la ti muchꞌutic iyaꞌiic ti cꞌusi iyal ti Jesuse, xchꞌayet xa la yoꞌonic. \p ―¿Bu ista spꞌijil li jchiꞌiltic leꞌe ti naca lec li cꞌusi chale? ¿Bu ista syuꞌel ti scotol cꞌusi xuꞌ tspase? \v 3 Pero jaꞌ li carpinteroe, jaꞌ yol li Maríae. Jaꞌ sbanquilic li Jacoboe, xchiꞌuc li Josee, xchiꞌuc li Judase, xchiꞌuc li Simone. Jaꞌ xibnelic noxtoc li antsetic ti liꞌ nacajtic jchiꞌuctique ―xut la sbaic. \p Yechꞌo la ti muc xichꞌic ta mucꞌ ti Jesuse. \p \v 4 ―Li muchꞌutic chalic aꞌyuc li scꞌop Rioxe, mi chbatic ta yan o jteclume, ch-ichꞌbatic ta mucꞌ. Yan ta steclumal stuquique, xchiꞌuc yoꞌ bu li xchiꞌilic ta ayanele, xchiꞌuc ta snaique, mu xꞌichꞌbatic ta mucꞌ ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 5 Yechꞌo la ti muc bu ep iyacꞌ iluc slequilal syuꞌelal ta steclumal ti Jesuse. Jaꞌ noꞌox la iꞌechꞌ xchamelic ti jayvoꞌ iyacꞌbe scꞌob ti Jesuse. \v 6 Ti Jesuse xchꞌayet xa la yoꞌon ti mu xchꞌunique. Jaꞌo la ibat ta parajeletic ti tey noꞌox nopolic ta Nazarete, ichanubtasvan la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istac echꞌel slajchavaꞌal yajchancꞌop ti Jesuse \r (Mt. 10.5-15; Lc. 9.1-6) \p \v 7 Li lajchavoꞌe itsobatic la yuꞌun ti Jesuse. Ta chaꞌchaꞌvoꞌ la itaqueic echꞌel. Iꞌacꞌbat la syuꞌelic ti xuꞌ tsloqꞌuesbeic pucujetic ta yoꞌon li jchiꞌiltaque. \v 8 Iꞌalbatic la ti jaꞌ noꞌox chichꞌ echꞌel snamteꞌique, ti mu yaꞌuc yichꞌ echꞌel sveꞌelique, mi jaꞌuc snutiꞌic, mi jaꞌuc staqꞌuinic, ti mu me cꞌusi yan xichꞌique. \v 9 Jaꞌ noꞌox la iꞌalbatic ti acꞌu slap echꞌel xonobique, ti mu me slap echꞌel chaꞌlom scꞌuꞌique. \p \v 10 ―Ti bu nail chcꞌot achꞌamunique teanic o me ti cꞌu sjalil teyoxuc ta jteclume. \v 11 Mi oy bu jteclumal ti mu xacꞌ ta chꞌom snaique, mi mu scꞌan xaꞌiic li cꞌusi chavalique, locꞌanic teyoꞌe. Lilinic comel spucucal avoquic, jaꞌ seña ti chcom ta sba stuquic ti mu xchꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe. Ta melel chacalbeic, ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil li crixchanoetique, más castico chichꞌic li jchiꞌiltactic ti bu mu xayotesique. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jsodomaetique xchiꞌuc ti jgomorraetic ti ta más voꞌnee ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 12 Iloqꞌuic la echꞌel slajchavaꞌalic, ba la yalbeic li jchiꞌiltac ta israelale ti acꞌu yictaic spasel li cꞌusitic chopole. \v 13 Ep la isloqꞌuesic pucujetic ti ochem ta yoꞌonic ti jchiꞌiltaque. Ep la jchameletic isjaxbeic jutsꞌuj aceite, iꞌechꞌ o la ti chamele. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌuxi icham ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mt. 14.1-12; Lc. 9.7-9) \p \v 14 Ti covierno Erodese iyaꞌi la ti ep cꞌusitic tspas ti Jesuse yuꞌun la vinajem scꞌoplal. \p ―Taje jaꞌ nan ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Yuꞌun nan ichaꞌcuxi, yechꞌo ti oy syuꞌele ―xi la ti Erodese. \p \v 15 ―Jaꞌ nan ti jꞌalcꞌop Elías ti ta voꞌnee ―xi la jlom. \p ―Jaꞌ nan yajꞌalcꞌop Riox chac cꞌu chaꞌal ti yajꞌalcꞌoptac ti ta voꞌnee ―xi la jlom. \p \v 16 Ti cꞌalal iyaꞌi cꞌusi iyal crixchanoetic ti Erodese ―Jaꞌ nan ti Juan icacꞌ ta tuchꞌbel sjole. Yuꞌun nan ichaꞌcuxi ―xi la. \p \v 17 Jaꞌ la ta smantal ti Erodese ti itsac ti Juane, ti ichuque ta carina ta yut chuclebale yoꞌ la mu xtae o ta milel yuꞌun ti yajnil toꞌox yitsꞌine. Erodías sbi ti antse. Felipe sbi ti yitsꞌine. Yuꞌun la spojojbe yajnil yitsꞌin ti Erodese. \p \v 18 ―Maꞌuc yech chal li leye ti apojbe yajnil lavitsꞌine ―xꞌutat la yuꞌun Juan ti Erodese. \p \v 19 Jaꞌ la chopol iyaꞌi ti Erodíase ti xꞌelan iyal ti Juane, yoꞌonuc la smil. Pero mu la cꞌuxi sta ta milel. \v 20 Ti Erodese iyichꞌ la ta mucꞌ ti Juane yuꞌun la snaꞌoj ti lec yoꞌone, ti mu snaꞌ saꞌ smule. Yechꞌo un iyal la ti acꞌu xchabiele yoꞌ la mu xtae o ta milel yuꞌun ti antse. Ti cꞌalal chaꞌi cꞌusi ch-alulanbat yuꞌun ti Juane, mu xa la aꞌibaj cꞌusi tsnop. Jaꞌ noꞌox la ti sjunul yoꞌon chaꞌie. \v 21 Pero ti Erodíase ista la ti cꞌu to xi xuꞌ chacꞌ ta milel ti Juane yuꞌun la ilocꞌ sjabilal ti Erodese, ispas la sqꞌuinal. Ismacꞌlin la ti jyuꞌeletique xchiꞌuc capitan solteroetic xchiꞌuc moletic ti tey ta Galileae. \v 22 Ti stseb Erodíase iꞌoch la echꞌel yoꞌ bu chveꞌique, iꞌacꞌotaj la. Ti cꞌu xꞌelan iꞌacꞌotaje, lec la iyil ti Erodese xchiꞌuc ti muchꞌutic tey tsobol xchiꞌuc ta mexae. \p ―Cꞌanbon ti cꞌusi chacꞌane, chacacꞌbe. \v 23 Acꞌu mi xacꞌan oꞌloluc ti bu cꞌalal jcuentainoj li balamile, lojriox chacacꞌbe ―xut la tseb ti Erodese. \p \v 24 Ti tsebe ilocꞌ la, ba la sjacꞌbe smeꞌ ti cꞌusi tscꞌanbe ti Erodese. \p ―Meꞌ, ¿cꞌusi ta jcꞌan xanaꞌ? ―xut la. \p ―Jaꞌ cꞌanbo sjol li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe ―xi la ti smeꞌe. \p \v 25 Ti tsebe ora la iꞌoch yoꞌ bu ti Erodese. \p ―Jaꞌ ta jcꞌan ti chavacꞌbon tal ta ora ta plato sjol li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe ―xut la cꞌotel ti Erodese. \p \v 26 Ti Erodese iyat la yoꞌon tajmec. Ta scoj ti isvaꞌan ta rextico ti Rioxe xchiꞌuc ti yaꞌyojic noxtoc ti muchꞌutic tey xchiꞌuc ta mexae, mu la xuꞌ chaꞌi ti tsnop cꞌope. \v 27 Jaꞌo la istac echꞌel jun yajsoltero ti acꞌu ba stuchꞌbe tal sjol ti Juane. \v 28 Ibat la ta chuclebal ti solteroe, ba la stuchꞌbe tal sjol ti Juane. Ispachbe la tal ta plato, iyacꞌbe la ti tsebe. Ti tsebe ba la yacꞌbe ti smeꞌe. \p \v 29 Ti cꞌalal iyaꞌi ti yajchancꞌoptaque, ay la sloqꞌuesic, ba la smuquic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ismacꞌlin voꞌmil viniquetic ti Jesuse \r (Mt. 14.13-21; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 30 Ti cꞌalal isutic li apoxtoletique, cꞌot la yalbeic ti Jesuse ti cꞌusitic ispasique, xchiꞌuc ti cꞌu xꞌelan ichanubtasvanique. \p \v 31 ―Laꞌic, jchꞌac jbatic echꞌel, ba jsaꞌtic bu qꞌuejeltique. Ba cuxic jliqueluc ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Yuꞌun la xtal xbat tajmec ti crixchanoetique, mi jaꞌuc la stacꞌ xveꞌic jliqueluc. \p \v 32 Yechꞌo un iꞌochic la echꞌel ta canova, ibatic la ta qꞌuejeltic. \v 33 Ti cꞌalal ibatique, ep la muchꞌutic iꞌilvan. Iyojtiquinic la ti jaꞌ ti Jesuse, ibatic la ta tiꞌtiꞌnab, anilic la echꞌel. Ep la jteclumetic ti bu iliquic echꞌele. Jaꞌ la baꞌyi icꞌotic ti bu chcꞌot ti Jesuse. Jaꞌ la tsꞌacal to icꞌot ti Jesuse xchiꞌuc li lajchavoꞌe. \v 34 Ti cꞌalal ilocꞌ ta canova ti Jesuse, ep la tajmec jchiꞌilticotic tey tsobolic cꞌot sta. Iscꞌuxubin la yuꞌun la coꞌolic xchiꞌuc chij ti chꞌabal xchabielique. Lic la xchanubtas. Ep la cꞌusitic iyal. \v 35 Ti cꞌalal imal cꞌacꞌale, li lajchavoꞌe lic la yalbeic ti Jesuse: \p ―Mu cꞌusi oy liꞌtoe. Mal xa cꞌacꞌal noxtoc. \v 36 Más lec taco echꞌel li crixchanoetique, acꞌu ba sman sveꞌelic ta parajeletic ti liꞌ noꞌox nopolique ―xutic la. \p \v 37 ―Macꞌlinic voꞌoxuc ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p ―¿Bu chba jmanticotic tal chibuc cien denario pan ti chcacꞌbeticotic sveꞌique? ―xutic la. \p \v 38 ―Ba qꞌuelic jaypꞌej pan avichꞌojic tal ―xꞌutatic la. \p Ti cꞌalal iyilic jaypꞌeje, ba la yalbeic ti Jesuse: \p ―Cꞌajom noꞌox voꞌpꞌej pan xchiꞌuc chaꞌcot choy ―xutic la. \p \v 39 Ti Jesuse iyalbe la ti crixchanoetique ti acꞌu chotlicuc ta stentejtique. \v 40 Ta spotolpotol la ichotiic. Oy la ta cien, oy la ta cincuentatic. \v 41 Ti Jesuse ixchꞌam la ti voꞌpꞌej pane xchiꞌuc ti chaꞌcot choye, isqꞌuel la vinajel, “colaval”, xut la ti Rioxe. Jaꞌo la ixut ti pane, iꞌacꞌbatic la li lajchavoꞌe. Li lajchavoꞌe jaꞌ xa la iyacꞌbeic ti crixchanoetique. Ti Jesuse ixchꞌac la noxtoc ti chaꞌcot choye, iꞌacꞌbatic la li lajchavoꞌe, jaꞌ xa la iyacꞌbeic ti crixchanoetique. \v 42 Iveꞌ la scotolic, lec la inojic. \v 43 Li lajchavoꞌe istsobic la ti pane xchiꞌuc ti choye ti cꞌu yepal muc xlaj yuꞌun ti crixchanoetique, inoj la lajcheb moch ti sovrae. \v 44 Ti cꞌu yepal iveꞌique oy la voꞌmiluc ti viniquetic noꞌoxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ixanav ta yoc ta ba nab ti Jesuse \r (Mt. 14.22-27; Jn. 6.15-21) \p \v 45 Tsꞌacal to li lajchavoꞌe lic la albaticuc yuꞌun ti Jesuse: \p ―Ochanic echꞌel ta canova, tꞌab batanic ta jech nab ta jteclum Betsaida ―xꞌutatic la. \p Ti Jesuse tey to la icom. Stuc xa la iscꞌopon comel ti crixchanoetique. \v 46 Ti cꞌalal laj scꞌopon comele, imuy la ta vits, ba la scꞌopon Riox. \v 47 Ti cꞌalal iꞌoch orisyone, oꞌlol xaꞌox la nab xloqꞌuic echꞌel li lajchavoꞌe. Ti Jesuse stuc la tey ta vits. \v 48 Iyil la ti chlubic xa ta xanubtasel ti canovae, yuꞌun la toj tsots li icꞌ ital ta yelavique. Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox sacube, tal la staelic yuꞌun ti Jesuse. Ixanav la tal ta yoc ta ba nab. Tucꞌ ox la chjelav yilel. \v 49 Ti cꞌalal iyilic ti chanav tal ta ba nabe ―Chꞌulelal nan ―xiic xa la. \p Xꞌavlajetic xa la yuꞌun la ixiꞌic tajmec. \v 50 Ora la icꞌoponatic yuꞌun ti Jesuse: \p ―Voꞌon Jesuson, mu me xaxiꞌic ―xꞌutatic la. \p \v 51 Ti cꞌalal iꞌoch ta canova ti Jesuse, ora la ipaj li iqꞌue. Xchꞌayet xa la yoꞌonic li lajchavoꞌe, yuꞌun la mu snaꞌic cꞌuxi ipaj li iqꞌue. \v 52 Mu la snaꞌic noxtoc ti jaꞌ ta syuꞌel ti Jesuse ti ipꞌol ti pane, yuꞌun la mu toꞌox ta xchꞌunic ti oy syuꞌele. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyetꞌesbe xchamel ep jchameletic ta Genesaret ti Jesuse \r (Mt. 14.34-36) \p \v 53 Ti cꞌalal iyulic ta jech nabe, tey la iloqꞌuic ta canova ta jun stentejtic, Genesaret sbi. Tey la ixchuquic comel ti scanovaique. \v 54 Ti cꞌalal ilocꞌ ta canova ti Jesuse, ora la iꞌojtiquine yuꞌun ti jchiꞌiltac ta israelale. \v 55 Ivinaj la ta sjunlej Genesaret ti tey iyul ti Jesuse. Ti cꞌalal iꞌaꞌiat bu chanave, jaꞌ la tey tsqꞌuechic echꞌel ta pop ti jchameletique. \v 56 Buyuc noꞌox la ibat ti Jesuse, acꞌu la mi ta cꞌox jteclumetic, acꞌu la mi ta mucꞌta jteclumetic, acꞌu la mi ta parajeletic, tey la tal spuchꞌanic ta tiꞌilbe ti jchameletique. Oy la jlom jchameletic iscꞌanbeic ti Jesuse ti jaꞌ noꞌox la acꞌu yacꞌ ta piquel ti sne spimilcꞌuꞌe. Ti muchꞌutic ispique iꞌechꞌ o la ti xchamelic uque. \c 7 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic ta jta o jmultic ta stojol ti Rioxe \r (Mt. 15.1-20) \p \v 1 Tey la icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic yoꞌ bu ti Jesuse, xchiꞌuc la jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, liꞌ la liquemic echꞌel ta Jerusalene. \v 2 Li lajchavoꞌe iꞌileic la ti oy jayvoꞌic ti muc bu jal ispoc scꞌobic cꞌalal iveꞌique. Ti jfariseoetique chalic ti chopol ch-ileic yuꞌun Riox ti muchꞌutic muc bu jal tspoc scꞌobique. Jaꞌ la yech istaic o mulil ti yalojique. \v 3 Ti jfariseoetique xchiꞌuc scotol ti jchiꞌiltac ta jurioale jaꞌ xchanojic cꞌu xꞌelan ti voꞌne moletique. Mi jliquel noꞌox tspoc scꞌobique, mu xuꞌ chveꞌic. \v 4 Ti cꞌalal tsutic tal ta chꞌivite, mu xuꞌ chul veꞌicuc mi jliquel noꞌox tspoc scꞌobique. Oy to cꞌusi yan xchꞌunojic, jaꞌ ti cꞌu xꞌelan ta sucꞌ sbochique, xchiꞌuc sjaroique, xchiꞌuc spꞌinique, xchiꞌuc ti ta spoc stemique. \v 5 Ti jfariseoetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, cꞌot la sjacꞌbeic ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti maꞌuc yech tspasic avajchancꞌoptac chac cꞌu chaꞌal ispasic ti voꞌne moletique? Yuꞌun jliquel noꞌox tspoc scꞌobic cꞌalal chveꞌique. Ti voꞌne moletique jal ispoc scꞌobic ti cꞌalal iveꞌique yoꞌ lec xꞌileic o yuꞌun ti Rioxe ―xiic la. \p \v 6 ―Yech noꞌox chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Jaꞌ acꞌoplalic ti iꞌalbat yuꞌun Riox ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee. \q1 Lachiꞌiltaque yech noꞌox chalic ti chiyichꞌic ta muqꞌue, \q1 mu sjunuluc yoꞌonic. \q1 \v 7 Smantal noꞌox crixchano ti ta xchanubtasvanic oe, \q1 mu voꞌonicon caloj, \m xi ti Rioxe, xi onox ti Isaíase. \v 8 Li voꞌoxuque maꞌuc chachꞌunic li smantaltac Rioxe. Jaꞌ chachꞌunbeic scostumbreic ti voꞌne moletique, jaꞌ ti cꞌu xꞌelan chasucꞌ lajaroique, xchiꞌuc labochique, xchiꞌuc li cꞌusitic yan chapasique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 9 Iꞌalbatic la noxtoc: \p ―Li voꞌoxuque maꞌuc chachanubtasvanic o li smantaltac Rioxe. Jaꞌ chavalic ti cꞌu xꞌelan scostumbreic ti voꞌne moletique. \v 10 “Ichꞌo ta mucꞌ atot ameꞌ”, xi ti Rioxe. Iyal noxtoc: “Mi oy muchꞌu chopol cꞌusi chalbe li stot smeꞌe, milic”, xi. \v 11-12 Yan li voꞌoxuque chachanubtasic ti acꞌu noꞌox yalic ti yacꞌojic xa ta smoton Riox li cꞌusuc yuꞌunique. Mi iyalbeic xa yech li stot smeꞌique ti yacꞌojic xa ta smoton Riox li cꞌusuc yuꞌunique, xuꞌ xa mu scꞌuxubinic li stot smeꞌique. \v 13 Ti xꞌelan chavalique, maꞌuc chachanubtasvanic o li smantaltac Rioxe. Jaꞌ chavalic ti cꞌu xꞌelan scostumbreic ti voꞌne moletique. Oy to cꞌusi yan chavalic noxtoc ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 14 Cꞌalal laj yal chac taje ―Nopojanic tal ―xut la scotol jchiꞌilticotic ti Jesuse―. Aꞌibeic me smelol li cꞌusi chacalbeique. \v 15 Li cꞌusitic chalajesique, muc bu chata o amulic ta stojol ti Rioxe. Jaꞌ chata o amulic li cꞌusitic chopol chavalique. \v 16 Voꞌoxuc ti avaꞌiic cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 17 Ti Jesuse tey la lamal iscomtsan ti crixchanoetique, iꞌoch la ta yut na yoꞌ bu xchꞌamunoje. Li lajchavoꞌe lic la sjacꞌbeic cꞌusi smelol ti cꞌusi iyale. \p \v 18 ―¿Mi muc xavaꞌibeic smelol yaꞌel uc? ¿Mi mu xanaꞌic yaꞌel ti muc bu chata o amulic ta stojol Riox li cꞌusitic chalajesique? \v 19 Li cꞌusitic chalajesique ta achꞌutic noꞌox chcꞌot, chatsaꞌtaic loqꞌuel ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Ti cꞌusi iyal ti Jesuse, jaꞌ smelol ti naca lec scotol li veꞌlile. \v 20 Lic la yal noxtoc: \p ―Ti muchꞌutic chopol cꞌusi chalique, ti chopol cꞌusi tspasique, jaꞌ ta sta o smulic ta stojol ti Rioxe. \v 21 Ta yoꞌonic onox ta snopic li cꞌusitic chopole. Tsaꞌ yantsic, tsaꞌ yajmulic, chmilvanic. \v 22 Ch-elcꞌajic, tol xpichꞌ o yoꞌonic li cꞌusitic oye, naca chopol cꞌusitic tspasic, chloꞌlovanic, mu xqꞌuexavic ta spasel li cꞌusitic chopole, tol xacꞌ o scꞌacꞌal yoꞌonic mi oy cꞌusuc yuꞌun li xchiꞌilique, tol xloꞌiltavanic, stoyoj sbaic, mu xichꞌ smelolic. \v 23 Scotol li cꞌusitic chopol liꞌi, ta yoꞌonic chlic tal, jaꞌ tsta o smulic ta stojol ti Rioxe ―xꞌutatic la li lajchavoꞌe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xchꞌunoj jun ants ti liquem tal ta Sirofeníciae \r (Mt. 15.21-28) \p \v 24 Ti Jesuse ilocꞌ la echꞌel teyoꞌe, ibat la ta stsꞌel li chib jteclum Tiroe xchiꞌuc li Sidone. Iꞌoch la ta jpꞌej na. Mu la scꞌan xvinaj ti buye, pero ivinaj onox la. \v 25 Oy la jun ants, oy la stseb ochem pucuj ta yoꞌon. Iyaꞌi la ta ora ti tey xa ti Jesuse. Tey la icꞌot, isquejan la sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. \v 26 Ti antse maꞌuc la jchiꞌilticotic ta israelal, tey noꞌox la liquem ta Sirofenícia. \p ―Abulajan, loqꞌuesbon pucuj ta yoꞌon li jtsebe ―xut la ti Jesuse. \p \v 27 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Oy onox xavaꞌi loꞌil ti nojuc baꞌyuc li unetique. Chopol mi mu xnojique. Chopol mi ta jpojbetic li spanique, mi jaꞌ chcacꞌbetic slajes li cꞌox tsꞌiꞌetique ―xꞌutat la, yuꞌun la chqꞌuele cꞌu xꞌelan chtacꞌav. \p \v 28 ―Yechaꞌa, totic. Pero oy onox chpꞌaj xchꞌuchꞌulil span ta yolon smexa li unetique. Jaꞌ tstam li cꞌox tsꞌiꞌetique. Cꞌuxubinon yech uc ―xi la ti antse. \p \v 29 ―Ti xꞌelan latacꞌave, loqꞌuem xa pucuj ta yoꞌon latsebe. Xuꞌ xa xabat ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 30 Ti cꞌalal icꞌot ta sna ti antse, loqꞌuem xaꞌox la pucuj ta yoꞌon ti stsebe, puchꞌul xa la ta stem cꞌot sta. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijam ye, ijam xchiquin ti jun vinique \p \v 31 Ti Jesuse ilocꞌ la echꞌel ta stsꞌel Tiro, iꞌechꞌ la ta stsꞌel Sidón, iꞌechꞌ la ta Decápolis yoꞌ bu li lajuneb jteclume, tey noꞌox la icꞌot ta tiꞌnab ta estado Galilea. \v 32 Tey la yicꞌojbeic cꞌotel jun jchiꞌilticotic, umaꞌ la, pacꞌchiquin la noxtoc. \p ―Abulajan, acꞌo acꞌob ta sba li vinic liꞌi ―xutic la. \p \v 33 Ti Jesuse ilocꞌlocꞌ la echꞌel xchiꞌuc ti vinique, ispajbe la sniꞌ scꞌob ta jujun xchiquin ti vinique. Istubta la scꞌob noxtoc, ispicbe la yocꞌ ti vinique. \v 34 Ti Jesuse isqꞌuel la vinajel, isjicꞌ la yoꞌon. \p ―Efata ―xut la ti vinique. Li Efatae “acꞌu jamuc”, xi smelol. \p \v 35 Ora la ijam ti xchiquine xchiꞌuc ti yee, lec xa la xcꞌopoj. \v 36 Ti Jesuse iyalbe la ti crixchanoetique ti mu me xalic aꞌyuc ti cꞌusi ispase, pero mu la bu ixchꞌunic. Acꞌu la mi ep ta echꞌel iꞌalbatic ti mu yaꞌuc yalic aꞌyuque, pero más to la iyalic aꞌyuc. \v 37 Jaꞌ la ti xchꞌayet xa o yoꞌonic ti cꞌalal iyilique. \p ―Naca lec li cꞌusitic tspase. Acꞌu mi umaꞌ, chjam yuꞌun ye. Acꞌu mi pacꞌchiquin, chjam yuꞌun xchiquin noxtoc ―xiic la. \c 8 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ismacꞌlin chanmil viniquetic ti Jesuse \r (Mt. 15.32-39) \p \v 1 Ti jꞌechꞌele ep la tajmec jchiꞌilticotic istsob sbaic yoꞌ bu ti Jesuse, mu xa la cꞌu slajesic. Li lajchavoꞌe itsobatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 2 ―Toj abol sbaic chquil li jchiꞌiltactic liꞌi yuꞌun yoxibal xa cꞌacꞌal liꞌ jchiꞌuctique, mu xa cꞌu slajesic. \v 3 Ti mi ta jtac echꞌel ta snaic lavi muc bu veꞌemique, yicꞌal xlubtsajic ta be yuꞌun nom liquemic tal li jlome ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 4 ―¿Bu ta jtaticotic ep pan liꞌ ta xocol balamile ti ta jmacꞌlinticotic oe? ―xutic la. \p \v 5 ―¿Jaypꞌej to li jpantique? ―xꞌutatic la. \p ―Vucpꞌej ―xutic la. \p \v 6 Ti Jesuse iyalbe la ti crixchanoetique ti acꞌu chotlicuque. Ixchꞌam la ti vucpꞌej pane, “colaval”, xut la ti Rioxe. Jaꞌo la ixut ti pane, jaꞌ la iꞌacꞌbatic li lajchavoꞌe. Jaꞌ xa la iyacꞌbeic ti crixchanoetique. \v 7 Oy la jaycot scꞌox choyic noxtoc. Ti Jesuse “colaval” xut la noxtoc ti Rioxe. \p ―Acꞌbeic li crixchanoetique ―xꞌutatic la noxtoc. \p \v 8 Iveꞌ la scotolic, lec la inojic. Istsobic la ti cꞌu yepal muc xlaj yuꞌun ti crixchanoetique, inoj la vucub moch ti sovrae. \v 9 Oy la chanmiluc ti iveꞌique. Ti cꞌalal laj veꞌicuc ti crixchanoetique ―Batanic xa un ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 Li lajchavoꞌe jaꞌo la iꞌoch xchiꞌuquic ta canova ti Jesuse, italic la ta stsꞌel Dalmanuta. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ noꞌox tscꞌan tsqꞌuelbeic mi oy syuꞌel Jesús ti jfariseoetique \r (Mt. 16.1-4; Lc. 12.54-56) \p \v 11 Tey la icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic, oy la cꞌusi isjacꞌbeic ti Jesuse yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. \p ―Acꞌo quilticotic mi yech ti oy ayuꞌele. Jqꞌueltiquic mi oy cꞌusi xyal tal avuꞌun ta vinajel yoꞌ jchꞌunticotic o ti stacojot tal ti Rioxe ―xutic la. \p \v 12 Ti Jesuse isjicꞌ la yoꞌon, yuꞌun la toj chopol iyaꞌi ti mu xchꞌunic tajmeque. \p ―Voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie, avilic ti oy jyuꞌele. ¿Cꞌu yuꞌun chacꞌanic ti oy cꞌusi ta jyales tal ta vinajele? Ta melel chacalbeic, lavie mu xcacꞌ avilic ti oy jyuꞌele ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 13 Ti Jesuse tey la iscomtsan ti jfariseoetique, iꞌoch la ta canova xchiꞌuc li lajchavoꞌe, ibatic la ta jech nab. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbatic ti pꞌijicuc me, ti mu me yaꞌuc xchꞌunic ti cꞌusi chalic ti jfariseoetique \r (Mt. 16.5-12) \p \v 14 Li lajchavoꞌe muc la snaꞌ xichꞌ echꞌel spanic. Cꞌajom la jpꞌej pan tey ta scanovaic. \p \v 15 ―Qꞌuelo me abaic ta svuquesobil xchꞌut span li jfariseoetique xchiꞌuc li Erodese ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 16 ―Ti xꞌelan chale, jaꞌ nan ti muc jnaꞌtic tal ti jpantique ―xut xa la sbaic li lajchavoꞌe. \p \v 17 Ti Jesuse snaꞌoj la ti cꞌusi chalique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xavalvalbe abaic ti muc xanaꞌic tal ti jpantique? Yuꞌun mu to bu achꞌunojic yaꞌel ti voꞌon tsots jyuꞌele. \v 18 Oy asatic pero coꞌol xchiꞌuc mu xavilic. Oy achiquinic pero coꞌol xchiꞌuc mu xavaꞌiic. ¿Mi ichꞌay xa xavaꞌiic ti cꞌusitic ijpase? \v 19 Ti cꞌalal ijxutilan ti voꞌpꞌej pane cꞌalal ijmacꞌlintic ti voꞌmil viniquetique, ¿jayib moch inoj ti sovrae? ―xꞌutatic la. \p ―Lajcheb ―xutic la. \p \v 20 ―Ti cꞌalal ijxutilan ti vucpꞌej pane cꞌalal ijmacꞌlintic ti chanmile, ¿jayib moch inoj ti sovrae? ―xꞌutatic la. \p ―Vucub ―xutic la. \p \v 21 ―¿Mi mu to xavaꞌibeic smelol li cꞌusi lacalbeique? ―xꞌutatic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe sat jun maꞌsat ta Betsáida ti Jesuse \p \v 22 Ti Jesuse tey la icꞌot ta jteclum Betsáida. Tey la yicꞌojbeic cꞌotel jun jchiꞌilticotic, maꞌsat la. \p ―Abulajan, picbo sat li vinic liꞌi ―xutic la ti Jesuse. \p \v 23 Ti Jesuse istsacbe la scꞌob ti maꞌsate, isnit la loqꞌuel ta tiꞌ jteclum. Istubtabe la ti sate, ispicbe la ta xchibal scꞌob. Isjacꞌbe la mi xil xa osil. \v 24 Ti vinique isqꞌuel la osil. \p ―Chquil li crixchanoetique pero coꞌol xchiꞌuc teꞌ yilel, jaꞌ noꞌox ti chanavique ―xi la. \p \v 25 Ti Jesuse ispicbe la noxtoc ti sate. Ti vinique isqꞌuel la noxtoc li osile. Lec xa la icom ti sate, lec xa la xil. \v 26 Ti Jesuse istac la sutel ta sna: \p ―Mu me xaꞌechꞌ ta yutil jteclum, mu me muchꞌu xavalbe ti lec xa lasate ―xꞌutat la echꞌel yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jamal iyal ti Pedroe ti jaꞌ stꞌujoj Riox ti tspasvan ta mantal ti Jesuse \r (Mt. 16.13-20; Lc. 9.18-21) \p \v 27 Li lajchavoꞌe ibatic la ta parajeletic ta stsꞌel jteclum Cesarea de Filipo xchiꞌuquic ti Jesuse. Ijacꞌbatic la ta be yuꞌun ti Jesuse: \p ―¿Cꞌusi van cabtel yalojic li jchiꞌiltactique? ―xꞌutatic la. \p \v 28 ―Jlom chalic ti voꞌot Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌote. Jlom chalic ti voꞌot Elíasote. Jlom chalic ti voꞌot yajꞌalcꞌopot Riox ti ta más voꞌnee ―xutic la. \p \v 29 ―Li voꞌoxuque ¿cꞌusi cabtel ti avalojique? ―xꞌutatic la. \p ―Voꞌot Cristoot ti yaloj Riox chapasoticotic ta mantale ―xut la li Pedroe. \p \v 30 ―Mu to me muchꞌu xavalbeic ti cꞌusi cabtele ―xꞌutatic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti chmilee \r (Mt. 16.21-28; Lc. 9.22-27) \p \v 31 Lic la yal noxtoc ti Jesuse: \p ―Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, jnaꞌoj ti ta onox xcacꞌ tajmec jvocole. Mu xiyichꞌic ta mucꞌ li jmeltsanejcꞌopetique xchiꞌuc li totil paleetique, xchiꞌuc li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Jaꞌ chiyaqꞌuic ta milel, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xꞌutatic la li lajchavoꞌe. \p \v 32 Ti jamal iyal ti chmilee, yechꞌo un li Pedroe ilocꞌlocꞌ la echꞌel xchiꞌuc ti Jesuse. \p ―Cajval, maꞌuc yech smelol ti chavichꞌ milele ―xut la. \p \v 33 Ti Jesuse ijoyij la, iqꞌuele la scotolic. Iꞌalbat la li Pedroe: \p ―¿Cꞌu yuꞌun chachꞌunbe smantal ti Satanase? Mu me xapajeson. Li voꞌote maꞌuc chanop ti cꞌusi tscꞌan ti Rioxe. Jaꞌ yech chanop chac cꞌu chaꞌal tsnop li yan crixchanoetique ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 34 Cꞌalal laj yal chac taje ―Nopojanic tal ―xut la ti epal crixchanoetique xchiꞌuc la li lajchavoꞌe―. Ti muchꞌutic chiyichꞌic ta muqꞌue, mu me cꞌuxuc ta yoꞌon spat xoconic. Acꞌu cuchuc yuꞌunic ilbajinel chac cꞌu chaꞌal ta xcuch cuꞌun li voꞌone, acꞌu mi jaꞌ xlajic o. \v 35 Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue, ti jaꞌ chiꞌic o li milele, yuꞌun onox ta xꞌochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Yan ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi jaꞌ xlajic oe, ti chalic aꞌyuc li cꞌusi chcale, ta xcuxiic ta sbatel osil. \v 36 Mi jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile, mu cꞌusi bal o yuꞌun chaꞌochic onox ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. \v 37 Acꞌu mi jcꞌulejoxuc tajmec liꞌ ta sba balumile, pero mu xuꞌ chaman abaic loqꞌuel li ta cꞌoqꞌue. \v 38 Mi chaqꞌuexavic ta yalel aꞌyuc ti avichꞌojicon ta muqꞌue, mi chaqꞌuexavic ta yalbel cꞌusi caloj li jchiꞌiltactic lavie, ti mu xichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe, ti chopol cꞌusitic tspasique, jaꞌ noꞌox yechon uc, voꞌon ti coꞌol crixchanootique, “leꞌe maꞌuc jchꞌamal”, chichi ti cꞌalal xital xchiꞌuc syuꞌel ti Jtote xchiꞌuc ti anjeletic ta vinajele. \c 9 \p \v 1 ’Ta melel chacalbeic, lavi jayvoꞌ liꞌoxuque oy mu toꞌox chachamic ti cꞌalal xlic pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Chavilic ti chlecubtasbat yoꞌonic ta syuꞌel ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ xojobal ti Jesuse ti iyil oxvoꞌ yajchancꞌope \r (Mt. 17.1-13; Lc. 9.28-36) \p \v 2 Ti cꞌalal ilaj vaquib cꞌacꞌal ti yech iyal ti Jesuse, jaꞌo la iꞌiqꞌueic muyel ta jpꞌej mucꞌta vits li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc li Juane. Li oxvoꞌe iyilic la ti iyacꞌ xojobal ti Jesuse. \v 3 Ti scꞌuꞌe xlebebet xa la tajmec saquil. Mu la muchꞌu yech xꞌucꞌumaj ta sjunlej balamil. \v 4 Jaꞌo la iyilic ti Eliase xchiꞌuc ti Moisese, tey la chloꞌilajic xchiꞌuc ti Jesuse. \p \v 5 ―Jchanubtasvanej, lec ti liꞌotic oe. Ta jmeltsanticotic oxpꞌejuc sucbil yanal teꞌ; jpꞌej avuꞌun, jpꞌej yuꞌun Moisés, jpꞌej yuꞌun Elías ―xi la li Pedroe. \p \v 6 Mu la snaꞌ ti cꞌusi iyale yuꞌun la ixiꞌic tajmec. \p \v 7 Ital la lumal toc, ibutꞌij la scotolic. Iyaꞌiic la icꞌopoj ta yut lumal toc ti Rioxe. \p ―Liꞌi jaꞌ Jchꞌamal. Jcꞌanoj tajmec. Xachꞌunbeic me li cꞌusitic chayalbeique ―xi la. \p \v 8 Ta jliquel o isqꞌuelic la ta jujot, pero stuc xa la tey vaꞌal iyilic ti Jesuse. \p \v 9 Ti cꞌalal iyalic tale ―Mu to me muchꞌu xavalbeic yaꞌi ti cꞌusi avilique. Jaꞌto me xavalic aꞌyuc ti cꞌalal xichaꞌcuxi loqꞌuel ta jmuquenal voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 Yechꞌo un mu to la muchꞌu iyalbeic, yoꞌon noꞌox la snaꞌic. \p ―¿Cꞌusi van smelol ti ta xchaꞌcuxi loqꞌuel ta smuquenale? ―xut la sba stuquic. \p \v 11 ―¿Cꞌu yuꞌun chalic li jchanubtasvanejetic ta smantal Rioxe ti baꞌyi chtal ti Eliase, ti tsꞌacal to chatale? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 12 ―Ta melel jaꞌ yech tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti jaꞌ baꞌyi ta xtal ti Eliase. Jaꞌ chtal yalbe li jchiꞌiltactique ti acꞌu yictaic spasel li cꞌusitic chopole. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, tsꞌibabil onox jcꞌoplal uc ti chcacꞌ tajmec jvocole yuꞌun mu cꞌu jtu chiꞌile. \v 13 Chacalbeic, ti Eliase iꞌay xa, jaꞌ ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Li crixchanoetique ispasbeic ti cꞌusi tscꞌan yoꞌonique, ismilic. Yuꞌun jaꞌ onox yech tsꞌibabil scꞌoplal ti Juane ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isloqꞌuesbe pucuj ta yoꞌon jun crem ti Jesuse \r (Mt. 17.14-21; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Ti cꞌalal iyulic yoꞌ bu comemic li yane, tey la joyol yul staic ep crixchanoetic. Jaꞌ la ta oꞌlol li yane. Oy la cꞌusi chjacꞌulanbatic yuꞌun ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \v 15 Ti crixchanoetique ti cꞌalal iyilic ti Jesuse, xchꞌayet xa la yoꞌonic, ba la scꞌoponic ta anil. \p \v 16 ―¿Cꞌusi chavalbe abaic xchiꞌuc li cajchancꞌoptaque? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 17 Itacꞌav la jun ti muchꞌutic tey tsobolique: \p ―Jchanubtasvanej, yuꞌun liꞌ quicꞌojbot tal li jcreme. Ochem pucuj ta yoꞌon, pasem o ta umaꞌ. \v 18 Buyuc noꞌox chlic ilbajinatuc yuꞌun ti pucuje. Ta xjipe ta lum, ta spotspotsvocan ye, ta scꞌux sba ye, ta steꞌ sba yoc scꞌob. Icalbe lavajchancꞌoptaque ti acꞌu sloqꞌuesic ti pucuje, pero muc xlocꞌ yuꞌunic ―xi la ti vinique. \p \v 19 ―Mu onox xachꞌunic tajmec. ¿Cꞌu to onox ora chachꞌunic yaꞌel ti voꞌne xa liꞌ jchiꞌucoxuque, ti jal xa lajtsꞌicbeique? Icꞌbecon tal li creme ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 20 Iyiqꞌuic la tal. Ti pucuj ochem ta yoꞌone, ti cꞌalal iꞌile ti Jesuse, jaꞌo la iyilbajin ti creme, ilic la stupꞌ-icꞌ, iyal la ta lum. Tey xa la xbalet, spotspotsvocan xa la ye. \v 21 Ti Jesuse isjacꞌbe la ti stot ti creme: \p ―¿Cꞌu xa ora sliquel ti xꞌelan tspase? ―xi la. \p ―Voꞌne xa. Biqꞌuit toꞌox. \v 22 Ep ta echꞌel icꞌot ta cꞌocꞌ, ep ta echꞌel ipꞌaj ta voꞌ yuꞌun tscꞌan chmile yuꞌun ti pucuje. Mi voꞌot xa xlocꞌ avuꞌune, abulajan cꞌuxubinbon, loqꞌuesbon ―xi la ti stot ti creme. \p \v 23 ―Mi chachꞌune, ta xlocꞌ. Ti muchꞌutic ta xchꞌunic ti oy jyuꞌele, ta staic li cꞌusi tscꞌanique ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 24 Ora la itacꞌav ti stot ti creme: \p ―Ta jchꞌun. Coltaon ta xchꞌunel mi oy to cꞌusi mu jchꞌun chavile ―xi la. \p \v 25 Ti Jesuse, ti cꞌalal iyil ti istsob sbaic tal ta anil ti epal crixchanoetique, ora la isloqꞌues ti pucuje. \p ―Pucuj, voꞌot ta amul ti umaꞌ li creme, ti pacꞌchiquin noxtoque. Voꞌon chajtac loqꞌuel. Locꞌan ta yoꞌon li creme. Mu xa me xachaꞌoch ―xi la ti Jesuse. \p \v 26 Cꞌalal ilocꞌ ti pucuje, iꞌavan la. Ti creme itꞌelelinat la comel, chamem la yilel icom. Ep la muchꞌutic iyalic ti icham xa oe. \v 27 Ti Jesuse istsacbe la scꞌob ti creme, isnit la liquel. Ora la ilic. \p \v 28 Ti cꞌalal iꞌoch yoꞌ bu xchꞌamunoj na ti Jesuse, cꞌalal stuquic xaꞌox xchiꞌuc li lajchavoꞌe ―¿Cꞌu yuꞌun ti muc xlocꞌ cuꞌunticotic ti pucuje? ―xutic la. \p \v 29 ―Li jtos pucujetic ti ijloqꞌuese, jaꞌto ta xlocꞌ mi chacꞌoponic Rioxe, mi chavicta avotique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xchaꞌechꞌelal iyal ti chmile ti Jesuse \r (Mt. 17.22-23; Lc. 9.43-45) \p \v 30 Li lajchavoꞌe iloqꞌuic la ta Capernaum xchiꞌuquic ti Jesuse, iꞌechꞌic la ta yan jteclumetic ta estado Galilea. Ti Jesuse mu la scꞌan xvinaj ti bu ch-echꞌe. \v 31 Yuꞌun la jaꞌ noꞌox ta xchanubtasatic li lajchavoꞌe. \p ―Voꞌon ti coꞌol crixchanootique chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol crixchanoetic. Chismilic, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xi la ti Jesuse. \p \v 32 Li lajchavoꞌe muc la xaꞌibeic smelol ti xꞌelan iꞌalbatique. Ixiꞌic la ta sjacꞌbel cꞌusi smelol. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ chcom ta jpasmantal ti muchꞌu mu snaꞌ stoy sbae \r (Mt. 18.1-5; Lc. 9.46-48) \p \v 33 Li lajchavoꞌe isutic la noxtoc ta Capernaum xchiꞌuquic ti Jesuse. Ti cꞌalal teyic xaꞌox yoꞌ bu xchꞌamunoj na ti Jesuse ―¿Cꞌusi avalbe abaic tal ta bee? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 34 Muc la xtacꞌavic. Yuꞌun la jaꞌ chalbe sbaic tal ti muchꞌu junucal ta xcom yuꞌunic ta yajpasmantalique. \v 35 Ichoti la ti Jesuse. \p ―Nopojanic tal. Chacalbe avaꞌiic, ti muchꞌu junucal ta xcom avuꞌunic ta avajpasmantalique, mi tscꞌan ti ichꞌbil ta muqꞌue, jaꞌ tscꞌan ti mu jtoybailuque, ti sjunul yoꞌon chtun avuꞌunique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 36 ―Laꞌ ―xut la jun cꞌox crem ti Jesuse. \p Isvaꞌan la ta oꞌlol yoꞌ bu tsobolique, tsꞌacal to ispet la. \p \v 37 ―Mi chachanubtasic ta jcꞌop li muchꞌu jaꞌ yech yoꞌon chac cꞌu chaꞌal yoꞌon li cꞌox liꞌi, chvinaj ti voꞌon chavichꞌicon ta muqꞌue. Jaꞌ noꞌox yech chavichꞌic ta mucꞌ yaꞌel ti Jtot uque yuꞌun jaꞌ listac tal ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muchꞌutic lec chiyilotique, mu xiscrontainotic \r (Mt. 10.42; Lc. 9.49-50) \p \v 38 ―Jchanubtasvanej, oy muchꞌu iquilticotic ti tsloqꞌuesbe pucujetic ta yoꞌon li crixchanoetique. Ta sloqꞌues abi ti cꞌalal ta sloqꞌues ti pucuje. Pero ijpajesticotic yuꞌun muc bu jchiꞌintic o ―xut la Jesús li Juane. \p \v 39 ―Mu me xapajesic. Ti muchꞌu tsloqꞌues pucuj ta jyuꞌele, yuꞌun mu chopluc cꞌusi chiyalbe ta tsꞌacal. \v 40 Acꞌu mi muc bu jchiꞌintic, mi mu xiscrontainotique, yuꞌun lec chiyilotic. \v 41 Ti muchꞌutic jaꞌ noꞌox chayacꞌbeic jbochuc voꞌe yuꞌun ti chilic ti chatunic cuꞌune, voꞌon li Cristoone, ta melel chacalbeic ti chichꞌ smotonic uque. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti toj xiꞌel sba li mulile \r (Mt. 18.6-9; Lc. 17.1-2) \p \v 42 ’Ti mi chachanubtasic ta spasel cꞌusi chopol junuc ti muchꞌutic jaꞌ yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique ti yichꞌojicon ta muqꞌue, más lec ti lachucbaticuc jcotuc choꞌ ta anuqꞌuique, ti latenaticuc ta mare, ti lachamicuque. \v 43 Ti mi jaꞌ chata o amulic lacꞌobique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o ta vinajele. Mi acꞌobic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ti yoꞌ bu mu snaꞌ xtupꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \v 44 Ti muchꞌutic tey chbatique mu xꞌechꞌ li svocolique yuꞌun mu snaꞌ xtupꞌ ta jmoj li cꞌoqꞌue. \v 45 Jaꞌ noꞌox yech mi jaꞌ chata o amulic lavoquique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o ta vinajele. Mi avoquic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ti yoꞌ bu mu snaꞌ xtupꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \v 46 Ti muchꞌutic tey chbatique mu xꞌechꞌ li svocolique yuꞌun mu snaꞌ xtupꞌ ta jmoj li cꞌoqꞌue. \v 47 Jaꞌ noꞌox yech mi jaꞌ chata o amulic lasatique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe. Mi asatic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \v 48 Ti muchꞌutic tey chbatique mu xꞌechꞌ li svocolique yuꞌun mu snaꞌ xtupꞌ ta jmoj li cꞌoqꞌue. \p \v 49 ’Ti muchꞌutic ta xtunic yuꞌun ti Rioxe jaꞌto onox chlecubic o li vocole. Lec ch-ileic yuꞌun ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal lec iyil smoton ti cꞌalal iyichꞌ yatsꞌmele. \v 50 Li atsꞌame mu xuꞌ ti chꞌabale. Jaꞌto chmuib o li veꞌlile ti cꞌalal oye. Ti snaꞌuc soc li atsꞌame, mu xuꞌ xchaꞌlecub. Jaꞌ noꞌox yech jaꞌ tscꞌan ti lec avoꞌonique yoꞌ lec xavil o abaique ―xꞌutatic la li lajchavoꞌe. \c 10 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ jchꞌac cajniltique \r (Mt. 19.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Ti Jesuse ilocꞌ la tal ta Capernaum, ital la liꞌ ta estado Judeae xchiꞌuc ta jech ucꞌum Jordán. Ep la tajmec jchiꞌilticotic istsob sbaic noxtoc yoꞌ bu ti Jesuse. Ti Jesuse lic la chanubtasvanuc chac cꞌu chaꞌal ta spas onoxe. \v 2 Tey la icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic. Oy la cꞌusi isjacꞌbeic yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. Isjacꞌbeic la mi xuꞌ xchꞌac yajnil li viniquetique. \p \v 3 ―¿Cꞌu xꞌelan yaloj comel ti Moisese? ―xi la ti Jesuse. \p \v 4 ―Ti Moisese iyal ti xuꞌ xchꞌac sbaique, jaꞌ noꞌox ti persa tsmeltsanbe svunale. Li vune jaꞌ chichꞌ li antse yoꞌ xil o ti chꞌacbil xae ―xi la ti jfariseoetique. \p \v 5 ―Ti xꞌelan istsꞌiba comel ti Moisese, jaꞌ ti mu xachꞌunic tajmeque. \v 6 Ti cꞌalal ismeltsan balamil ti Rioxe, xchiꞌuc scotol li cꞌusitic oye, jun vinic jun ants ispas. \v 7 Jaꞌ yech tsꞌibabil ta scꞌop Riox: “Li cremotique ta xchꞌac sbaic xchiꞌuc stot smeꞌic ti cꞌalal sta yajnilique. \v 8 Xchaꞌvaꞌalic jun xa chcꞌotic”, xi ti Rioxe. Yechꞌo un mu xa chaꞌvoꞌuc, junic xa. \v 9 Ti muchꞌutic nupul tsꞌacalique jun xa ch-ileic yuꞌun ti Rioxe, mu xa xuꞌ xchꞌac sbaic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 Tsꞌacal to cꞌalal teyic xaꞌox yoꞌ bu xchꞌamunoj na ti Jesuse, li lajchavoꞌe isjaqꞌuic la cꞌusi smelol ti cꞌusi iyale. \p \v 11 ―Ti muchꞌu ta xchꞌac yajnile, mi chicꞌ yan antse, coꞌol xchiꞌuc yants chcꞌot. \v 12 Jaꞌ noꞌox yech li antse, mi ta xchꞌac smalale, mi chicꞌ yan vinique, coꞌol xchiꞌuc yajmul chcꞌot ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌbe bentisyon cꞌoxetic ti Jesuse \r (Mt. 19.13-15; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Tey la yicꞌojbeic cꞌotel cꞌoxetic ti Jesuse yuꞌun la acꞌu yacꞌ scꞌob ta sjolic. Cꞌalal iyilic li lajchavoꞌe, ispajesic la ti muchꞌutic chicꞌ tal li cꞌoxetique. \v 14 Cꞌalal iyil ti Jesuse, chopol la iyaꞌi. \p ―Mu xavutic. Acꞌu talicuc li cꞌoxetique. Yuꞌun ti muchꞌutic jaꞌ yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique, ta xchꞌunic cꞌusi chal ti Rioxe. \v 15 Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic maꞌuc yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique, mu xꞌochic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 16 Ti Jesuse ispet la ti cꞌoxetique, iyacꞌ la scꞌob ta sjolic, iyacꞌbe la bentisyon. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌot scꞌopon Jesús jun jcꞌuleje \r (Mt. 19.16-30; Lc. 18.18-30) \p \v 17 Ti cꞌalal chlocꞌ xaꞌox echꞌel ti Jesuse, jaꞌo la anil cꞌotel jun jchiꞌilticotic. Isquejan la sba ta yichon ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej, voꞌot ti lec avoꞌone, ¿cꞌusi tscꞌan ta jpas yoꞌ xicuxi o ta sbatel osile? ―xut la ti Jesuse. \p \v 18 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti “lec avoꞌon”, xavutone? Jun noꞌox ti muchꞌu lec yoꞌone, jaꞌ ti Rioxe. \v 19 Anaꞌoj cꞌusi chal li mantaletique: “Mu me xasaꞌ avants, mu me xamilvan, mu me xaꞌelcꞌaj, mu me xanopbe smul achiꞌil, mu me xaloꞌlovan, ichꞌo ta mucꞌ atot ameꞌ”, xi tsꞌibabil ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 20 ―Jchanubtasvanej, li cꞌusitic avale, cꞌoxon toꞌox lic jchꞌun ―xi la ti jcꞌuleje. \p \v 21 Ti Jesuse isqꞌuelbe la sat, cꞌux la ta yoꞌon iyil. \p ―Oy to cꞌusi tscꞌan chapas. Ba chono li cꞌusuc avuꞌune. Li stojole qꞌuelanbo li meꞌonetique yoꞌ oy o acꞌulejal ta vinajele. Tsꞌacal to xtal achiꞌinon acꞌu mi xaꞌilbajinat uc ―xꞌutat la. \p \v 22 Cꞌalal iyaꞌi chac taje, iyat la yoꞌon tajmec yuꞌun la toj ep cꞌusuc yuꞌun. Isut la echꞌel. \p \v 23 Li lajchavoꞌe icholatic la ta qꞌuelel yuꞌun ti Jesuse. \p ―Li jcꞌulejetique tsots ta chꞌunel chaꞌiic cꞌusi chal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 24 Xchꞌayet xa la yoꞌonic ti xꞌelan iꞌalbatique. \p ―Jchꞌamaltac, li muchꞌutic spatoj o yoꞌonic li scꞌulejalique, tsots ta chꞌunel chaꞌiic cꞌusi chal ti Rioxe. \v 25 Coꞌol xchiꞌuc jcot cameyo ti mu xjelav ta chac acuxae, jaꞌ yech mu xꞌochic yoꞌ bu tspas mantal Riox ti muchꞌutic jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li scꞌulejalique ―xi la ti Jesuse. \p \v 26 Ti cꞌalal iyaꞌiic li lajchavoꞌe, más to la xchꞌayet o yoꞌonic. \p ―¿Muchꞌu xa onox ta xcuxi ta sbatel osil ti mi mu xcuxiic li jcꞌulejetique? ―xut la sbaic. \p \v 27 Iqꞌuelbat la satic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Mu xuꞌ chacuxiic ta sbatel osil ta atuquic. Jaꞌ noꞌox chacuxiic mi chascoltaic ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 28 ―Li voꞌoticotique jcomtsanojticotic xa li cꞌusuc cuꞌunticotique. Jnapꞌletaojoticotic xa ―xi la li Pedroe. \p \v 29-30 ―Ta melel chacalbeic, scotol ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi iscomtsan o snaique, mi sbanquiltac, mi yitsꞌintac, mi svixtac, mi yixleltac, mi smuctac, mi stot, mi smeꞌ, mi yajnil, mi xchꞌamaltac, mi yoltac, mi yosil, yuꞌun ti yichꞌojicon ta muqꞌue, ti chalic aꞌyuc ti tspasvan xa ta mantal ti Rioxe, voꞌon chcacꞌbeic cien ta echꞌel sqꞌuexol ti cꞌusitic chcom yuꞌunique. Mi sna, mi sbanquiltac, mi yitsꞌintac, mi svixtac, mi smuctac, mi yixleltac, mi smeꞌ, mi xchꞌamaltac, mi yoltac, mi yosil, ta jqꞌuextabeic scotol. Ta xꞌilbajinatic noxtoc. Tsꞌacal to ta xcuxiic ta sbatel osil. \v 31 Ep ti muchꞌutic totil yalojic lavie, pero mu cꞌu stu chcꞌotic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe yuꞌun ta stoy sbaic. Ep ti muchꞌutic muc bu ichꞌbilic ta mucꞌ lavie, pero más tsots yabtel chcꞌotic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe yuꞌun mu snaꞌ stoy sbaic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti yoxꞌechꞌelal xa iyal ti Jesuse ti chmilee \r (Mt. 20.17-19; Lc. 18.31-34) \p \v 32 Ti cꞌalal italic liꞌ ta Jerusalén xchiꞌuquic ti Jesuse, jaꞌ la babe tal ti Jesuse. Xchꞌayet o la yoꞌonic ti babe tale. Li stuquique xiꞌemic la tal. Itsobatic la ta tiꞌilbe slajchavaꞌalic yuꞌun ti Jesuse, iꞌalbatic la ti cꞌusi ta xchaꞌleat ti cꞌalal xulic liꞌ ta Jerusalene: \p \v 33 ―Anaꞌojic ti chibatic ta Jerusalene. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, tey chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol li totil paleetique xchiꞌuc li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Tey tsnopic ti chiyaqꞌuic ta milele. Chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol li muchꞌutic nom liquemic tale. \v 34 Chislabanic, chiyacꞌbeic arsial, chistubtaic. Chismilic, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xꞌutatic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti oy cꞌusi iscꞌanbeic Jesús ti Jacoboe xchiꞌuc ti Juane \r (Mt. 20.20-28) \p \v 35 Li scremotic Zebedeoe, jaꞌ ti Jacoboe xchiꞌuc li Juane, inopojic la yoꞌ bu ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej, ta jcꞌan ti chaꞌabulaj chavacꞌboticotic li cꞌusi ta jcꞌanticotique ―xutic la. \p \v 36 ―¿Cꞌusi chacꞌanic un? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 37 ―Ti cꞌalal chaꞌoch ta pasmantale, jaꞌ ta jcꞌanticotic ti chichotioticotic jun ta abatsꞌicꞌobe, jun ta asurtoe ―xutic la. \p \v 38 ―Mu xanaꞌic cꞌu xꞌelan svocolal li cꞌusi chacꞌanbecone. ¿Mi xuꞌ chavacꞌ avocolic, mi xuꞌ chavichꞌic milel chac cꞌu chaꞌal chquichꞌ milel li voꞌone? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 39 ―Xuꞌ ―xiic la. \p ―Ta melel ta onox xavacꞌ avocolic chac cꞌu chaꞌal chcacꞌ jvocol li voꞌone. Chavichꞌic milel noxtoc. \v 40 Pero mi chacꞌan chachotiic junuc ta jbatsꞌicꞌobe, junuc ta jsurtoe, mu voꞌonicon chcal ti xuꞌe. Jaꞌ chal ti Jtote ti muchꞌutic tey ta xchotiique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 41 Ti cꞌalal iyaꞌiic li lajunvoꞌe, lic la scapanic o ti Jacoboe xchiꞌuc li Juane. \v 42 Itsobatic la slajchavaꞌalic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Anaꞌojic cꞌu xꞌelan tspasic li preserenteetic ta yantic nacione. Ilbaj xꞌilvanic, mantal noꞌox tspasic. \v 43-44 Li voꞌoxuque maꞌuc me yech xapasic. Ti muchꞌu junucal ta xcom avuꞌunic ta avajpasmantalique, mi tscꞌan ti ichꞌbil ta muqꞌue, jaꞌ tscꞌan ti mu jtoybailuque, ti sjunul yoꞌon chtun avuꞌunique. \v 45 Jaꞌ chanic chac cꞌu chaꞌal li voꞌone. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, muc bu tal pasvancon ta mantal. Ti litale, yuꞌun tal tunicon yuꞌun scotol crixchanoetic. Tal cacꞌ jba ta milel ta scoj amulic yoꞌ xuꞌ xacuxiic o ta sbatel osile ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe sat Bartimeo ti Jesuse \r (Mt. 20.29-34; Lc. 18.35-43) \p \v 46 Li lajchavoꞌe tey la iyulic ta jteclum Jericó xchiꞌuquic ti Jesuse. Cꞌalal iloqꞌuic tal teyoꞌe, ep la jchiꞌilticotic tijajtic tal. Tey la chotol tscꞌan limoxna ta tiꞌil be istaic jun maꞌsat, Bartimeo la sbi. Timeo la sbi ti stote. \v 47 Cꞌalal iyaꞌi ti tey ch-echꞌ ti Jesus Nazarete, iyapta la. \p ―¡Jesús, smom David, cꞌuxubinon! ―xut la. \p \v 48 Ti epal crixchanoetique ispajesic la. \p ―¡Anchan! ―xutic la tajmec ti maꞌsate. \p Pero más to la tsots iꞌavan: \p ―¡Smom David, cꞌuxubinon! ―xut la. \p \v 49 Vaꞌ xi la ti Jesuse. \p ―Albeic acꞌu taluc ―xut la ti crixchanoetique. \p ―Mu xavat avoꞌon. Batan la xal li Jesuse ―xutic la. \p \v 50 Ora la isjip comel ti spimilcꞌuꞌe, ivaꞌi la ta anil, ba la sta ti Jesuse. \p \v 51 ―¿Cꞌusi chajchaꞌle un? ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej, abulajan jambon li jsate ―xi la. \p \v 52 ―Yuꞌun achꞌun ti oy jyuꞌele, chjam lasate. Xuꞌ xa xabat ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p Ora la ijam ti sate, napꞌal la ital uc. \c 11 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cajal ta burro iꞌoch ta Jerusalén ti Jesuse \r (Mt. 21.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Li lajchavoꞌe ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xulic liꞌ ta Jerusalén xchiꞌuquic ti Jesuse, tey la iyulic ta Betfajé xchiꞌuc ta Betania ta yoc vits Olivotic. Itaqueic la echꞌel chaꞌvoꞌ yuꞌun ti Jesuse. \p \v 2 ―Batanic leꞌ ta parajele. Ta ochel noꞌox tey chucul chataic jcot chex burro, mu to muchꞌu scajlebinoj. Jitunic, nitic tal. \v 3 Mi oy muchꞌu chasjacꞌbeic cꞌu yuꞌun ti chajitunic li burroe, xavalbeic ti voꞌon chtun cuꞌune. “Ta xtal noꞌox jsutesticotic ta ora”, xavutic ―xꞌutatic la echꞌel yuꞌun ti Jesuse. \p \v 4 Ibatic la. Tey la chucul istaic ta tiꞌil be ta tsꞌel tiꞌna jcot chex burro. Isjitunic la tal. \p \v 5 Tey la vaꞌajtic jayvoꞌ crixchanoetic. \p ―¿Cꞌu yuꞌun chajitunic li burroe? ―xꞌutatic la. \p \v 6 Jaꞌ la yech iyalbeic chac cꞌu chaꞌal iꞌalbatic yuꞌun ti Jesuse, iꞌacꞌbatic la tal. \p \v 7 Isnitic la tal ti burroe. Iyacꞌbeic la stasin spimilcꞌuꞌic, iscajlebin la tal ti Jesuse. \v 8 Ep la muchꞌutic isqꞌui spimilcꞌuꞌic ta be yoꞌ bu iꞌechꞌ tal ti Jesuse. Jlom la iscꞌasic yanal teꞌ, iyaqꞌuic la ta be yuꞌun la iyichꞌic ta mucꞌ. \p \v 9 Ti muchꞌutic babee xchiꞌuc ti muchꞌutic tijajtique, iꞌavan la scotolic: \p ―¡Coliyalbotic Riox, lec tajmec li preserente listacbotic tal ti Jtotic Riox ta vinajele! \v 10 ¡Acꞌu quichꞌtic ta mucꞌ yuꞌun tal spasotic ta mantal chac cꞌu chaꞌal ispas mantal ti jmucꞌtatotic David ti ta voꞌnee! “¡Colaval, Cajval”, chiicuc uc ti anjeletic ta vinajele! ―xiic la. \p \v 11 Jaꞌ la yech iꞌoch tal liꞌ ta Jerusalén ti Jesuse. Tucꞌ la ibat cꞌalal tiꞌ mucꞌta templo. Isqꞌuel la sjunlej tiꞌ templo. Cꞌalal laj sqꞌuele, ilocꞌ la echꞌel, ibat la ta Betania. Xchiꞌuquic la echꞌel li lajchavoꞌe yuꞌun la ch-icꞌub xaꞌox. \s1 Jaꞌ liꞌ yalojbe scꞌoplal ti icꞌuxe ti chꞌabal sate \r (Mt. 21.18-19) \p \v 12 Ta yocꞌomal iloqꞌuic la tal ta Betania xchiꞌuquic ti Jesuse, isutic la tal liꞌ ta Jerusalene. Ti Jesuse iviꞌnaj la ta be. \v 13 Iyil la ta nom jtecꞌ icꞌux, oy la yanal. Ba la sqꞌuel mi oy sat. Pero chꞌabal la, naca noꞌox la yanal, yuꞌun la maꞌuc toꞌox yora tsatin. \v 14 Ti Jesuse iyal la ti mu xa bu tsatin oe. \p Iyaꞌiic la li lajchavoꞌe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isnuts loqꞌuel jchonolajeletic ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse \r (Mt. 21.12-17; Lc, 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 15 Ti cꞌalal iyulic liꞌ ta Jerusalene, ibatic la ta tiꞌ mucꞌta templo. Ti Jesuse isnuts la loqꞌuel scotol ti jchonolajeletic tey ta tiꞌ temploe. Isbutqꞌuinbe la smexaic ti jeltaqꞌuinetique. Isbutqꞌuinbe la xilaic ti jchonpalomaetique. \v 16 Ti muchꞌutic oy yicatse mu la xacꞌ echꞌuc ta tiꞌ templo. \v 17 Lic la chanubtasvanuc. \p ―¿Mi mu anaꞌojicuc ti yech onox tsꞌibabil ta scꞌop Riox: “Li jnae jaꞌ scuenta chtal staicon o ta cꞌoponel ti jaylajuntos crixchanoetic ta sjoylej balamile”, xi ti Rioxe? Li voꞌoxuque snailchꞌen jꞌeleqꞌuetic xachaꞌleic ―xꞌutatic la ti jchonolajeletique. \p \v 18 Iyaꞌiic la ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti totil paleetique. Chopol la iyaꞌiic, lic la scomonnopic cꞌuxi ta staic ta milel ti Jesuse pero xiꞌemic la. Yuꞌun la ep jchiꞌilticotic lec iyaꞌiic ti cꞌu xꞌelan ichanubtasvane. \v 19 Ti cꞌalal iꞌoch orisyone, ilocꞌ la echꞌel ta Jerusalén ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itaquij ti icꞌuxe ti chꞌabal sate \r (Mt. 21.19-22) \p \v 20 Sob ta yocꞌomal tey la iꞌechꞌic tal noxtoc yoꞌ bu ti icꞌuxe. Iyilic la ti taquin xa xchiꞌuc yisime. \v 21 Li Pedroe iyul la ta sjol ti cꞌusi iyal ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej, qꞌuelavil li icꞌuxe ti aval ti mu xa bu tsatin oe, taquin xa ―xut la. \p \v 22 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Chꞌunic ti oy syuꞌel ti Rioxe. \v 23 Ta melel chacalbeic, mi chachꞌunic ti chascoltaique, mi mu xchibetuc avoꞌonique, mi jꞌechꞌel achꞌunojic ti chascoltaique, ti cꞌusi chavalique, ta onox xcꞌot. Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal mi chavalbeic ti acꞌu locꞌuc li vits liꞌi, ti acꞌu tꞌubuc ta mare, tspas avuꞌunic. \v 24 Yechꞌo un chacalbeic, scotol ti cꞌusitic chacꞌanbeic ti Rioxe, mi jꞌechꞌel achꞌunojic ti chayacꞌbeique, ta onox xavichꞌic. \v 25 Ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe, mi jaꞌo iyul ta ajolic ti oy smul avuꞌun lachiꞌilique, acꞌo ta pertonal. Jaꞌ noꞌox yech chayaqꞌuic ta pertonal uc ti Jtotic Riox ta vinajele. \v 26 Yan mi mu xavaqꞌuic ta pertonal lachiꞌilique, jaꞌ noꞌox yech mu xayaqꞌuic ta pertonal uc ti Jtotic Riox ta vinajele ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijacꞌbat ti Jesuse ti muchꞌu iꞌalbon ti xꞌelan ispase \r (Mt. 21.23-27; Lc. 20.1-8) \p \v 27 Iyulic la noxtoc liꞌ ta Jerusalene. Cꞌalal tey xvaꞌet ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse, tey la tal cꞌoponatuc yuꞌun totil paleetic xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc la jayvoꞌ jmeltsanejcꞌopetic. \p \v 28 ―¿Muchꞌu layalbe ti xꞌelan chapase? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 29 ―Oy cꞌusi chajacꞌbeic uc. Mi chavalbecon ti cꞌusi chajacꞌbeique, chacalbeic ti muchꞌu liyalbe ti xꞌelan ta jpase. \v 30 ¿Muchꞌu ta smantal ti iyacꞌ ichꞌvoꞌ ti Juane? ¿Mi Riox, o mi crixchano? Albecon caꞌi ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 31 Xalxalbe xa la sbaic: \p ―Mi chcaltic ti ta smantal Rioxe, “¿cꞌu yuꞌun ti muc xachꞌunique cheꞌe?” xi biꞌa. \v 32 Mi chcaltic ti ta smantal crixchanoe, xiꞌel sba ―xut la sbaic. \p Ti xꞌelan iyalic ti xiꞌel sbae, jaꞌ la ti scotol jchiꞌilticotic xchꞌunojic ti jaꞌ yajꞌalcꞌop Riox ti Juane. \v 33 Yechꞌo un ―Mu jnaꞌticotic ―xiic la. \p ―Jaꞌ yechon uc, mu xacalbeic ti muchꞌu liyalbe ti xꞌelan ta jpase ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 12 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jchabiejꞌuva ti iꞌilbajinvanique \r (Mt. 21.33-46; Lc. 20.9-19) \p \v 1 Ti Jesuse lic la yalbe jun loꞌil li jchiꞌiltac ta israelale. \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic istsꞌun ep uva ta yosile. Isjoy ta moc. Ixchꞌoj ton scuenta spitsꞌobil yaꞌlel. Ismeltsan jpꞌej toyol na scuenta sqꞌuelobil li uvae. Isaꞌ comel ti muchꞌutic ta xchabi li uvae. Ibat ta nom li yajvale. \p \v 2 ’Ti cꞌalal itaꞌaje, istac tal jun yajꞌabtel ti tscuch echꞌel ti cꞌu yepal yaloj chichꞌe. Yul scꞌanbe li muchꞌutic ta xchabiique. \v 3 Li jchabiejꞌuvae istsaquic li yajꞌabtel yajval osile, ismajic, isnutsic sutel. Mu cꞌusi iyacꞌbeic echꞌel. \v 4 Li yajval osile istac tal otro jun yajꞌabtel. Ti cꞌalal iyule, iyacꞌbeic ton, iyayij sjol yuꞌunic. Ilbaj xchaꞌleic. \v 5 Istac tal otro jun. Ti cꞌalal iyule, solel ismilic ta jmoj. Oy to yan yajꞌabtel istac tal. Jlom ismajic, jlom ismilic. \p \v 6 ’Oy jun screm li yajval osile, scꞌanoj tajmec. Jaꞌ slajeb xa istac tal. “Jaꞌ nan chichꞌic ta mucꞌ li jcreme”, xi isnop. \v 7 Pero li jchabiejꞌuvae, ti cꞌalal iyilic ti jaꞌ xa screm li yajval osile, “leꞌe jaꞌ xa chichꞌbe comel yosil li stote. Más lec jmiltic yoꞌ xquichꞌbetic o comel voꞌotic li yosile”, xut sbaic. \v 8 Istsaquic, ismilic, isjipic loqꞌuel ta pat moc. \p \v 9 ’Jaꞌ noꞌox yech li yajval uvae chtal smil li jchabiejꞌuvae. Yan xa o muchꞌutic ta xacꞌbe xchabi li uvae. \p \v 10 ’¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ta scꞌop Riox yoꞌ bu chal ti “coꞌol xchiꞌuc jpꞌej ton ti istꞌuj li yajval nae ti chacꞌ ta xchiquin snae ti ipꞌaje yuꞌun li yajꞌalvaniltaque, pero jaꞌ onox iꞌoch ta chiquin na. Jaꞌ noꞌox yech uc ti muchꞌu stꞌujoj ti Rioxe, acꞌu mi xpꞌaje, pero chichꞌ onox tsots yabtel. \v 11 Lec tajmec ti xꞌelan tspas ti Rioxe”, xi tsꞌibabil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 12 Ti totil paleetique, xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetique, taꞌox la stsaquic ti Jesuse yuꞌun la iyaꞌiic ti jaꞌ scꞌoplalic ti loꞌil iyale. Pero ixiꞌic la ta stsaquel, jaꞌ la ti ep tajmec ti crixchanoetic tey tsobolique. Tey la vaꞌal iscomtsanic, ibatic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌ xchaꞌle sbaic ti jfariseoetique mi xuꞌ chacꞌbeic tojel aqꞌuel ti Césare \r (Mt. 22.15-22; Lc. 20.20-26) \p \v 13 Tsꞌacal to istaquic la tal jayvoꞌ jfariseoetic xchiꞌuc jayvoꞌ svinic Erodes. Oy la cꞌusi tal sjacꞌbeic ti Jesuse yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. \p \v 14 ―Jchanubtasvanej, jnaꞌojticotic ti yech scotol li cꞌusi chavale. Jamal chaval cꞌusi tscꞌan Riox ti ta jpasticotique. Mu tꞌujbiluc chachaꞌle ti muchꞌu chavalbee. Alo caꞌiticotic cꞌusi chanop. ¿Mi lec chil xanaꞌ ti Rioxe ti chcacꞌbeticotic tojel aqꞌuel ti preserente Césare, o mi chopol chil? ¿Mi chcacꞌbeticotic, o mi iꞌi? ―xutic la yulel ti Jesuse. \p \v 15 Ti Jesuse iyil la ti oy smanyaique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan tal avalbecone? Acꞌbecon quil jsepuc taqꞌuin ti chcacꞌtic ta tojel aqꞌuele ―xꞌutatic la. \p \v 16 Iyacꞌbeic la yil. \p ―¿Muchꞌu slocꞌol liꞌi? ¿Muchꞌu sbi? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p ―César ―xiic la. \p \v 17 ―Jaꞌ tscꞌan chavacꞌbeic ti cꞌusi tscꞌan ti preserente Césare. Jaꞌ noꞌox yech tscꞌan chavacꞌbeic ti cꞌusi tscꞌan ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Ti cꞌalal iyaꞌiic ti xꞌelan itacꞌav ti Jesuse, xchꞌayet xa la yoꞌonic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌ xchaꞌle sbaic scꞌoplal chaꞌcuxiel ti jsaduceoetique \r (Mt. 22.23-33; Lc. 20.27-40) \p \v 18 Tsꞌacal to tey la icꞌotic jayvoꞌ jsaduceoetic yoꞌ bu ti Jesuse, jaꞌ ti muchꞌutic chalic ti mu xa xichaꞌcuxiotic ti cꞌalal xichamotique. \p \v 19 ―Jchanubtasvanej, ti Moisese stsꞌibaoj comel ti mi icham junuc vinique, mi chꞌabal screm icome, li itsꞌinale mi chꞌabal to yajnile, acꞌu yicꞌbe yajnil ti ánima sbanquile. Mi iꞌayan screme, jaꞌ yech chacꞌbe sbi chac cꞌu chaꞌal sbi ti ánima sbanquile yoꞌ mu xchꞌay o sbie”, xi ti Moisese. \v 20 Oy toꞌox vucvoꞌic, sbanquil yitsꞌin sbaic. Ti banquilale isaꞌ yajnil, pero icham, chꞌabal xchꞌamal icom. \v 21 Ti itsꞌinale iyicꞌbe yajnil ti ánima sbanquile pero icham uc. Chꞌabal xchꞌamal icom uc. Jaꞌ noꞌox yech ispas ti yoxvaꞌal itsꞌinale. \v 22 Svucvaꞌalic iyiqꞌuic ti antse pero muc xꞌayan xchꞌamalic junuc ti cꞌalal ichamique. Tsꞌacal to icham ti antse. \v 23 Mi ichaꞌcuxiique, ¿muchꞌu onovan junucal ti chiqꞌue yuꞌun iyicꞌ svucvaꞌalic? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 24 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Li voꞌoxuque mu xanaꞌic li cꞌusi chavalique yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi chal li scꞌop Rioxe. Mi jaꞌuc xanaꞌic cꞌu xꞌelan syuꞌel ti Rioxe. \v 25 Ti cꞌalal xchaꞌcuxiic ti muchꞌutic chbatic ta vinajele, mi antsuc, mi vinicuc, mu xa bu chicꞌ sbaic. Yuꞌun mu xa snaꞌ xchamic. Coꞌolic xa xchiꞌuc anjeletic ta vinajel. \v 26 Lavi mu xachꞌunic ti ta xchaꞌcuxiic ti ánimaetique, ¿mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel li svun Moisese yoꞌ bu chal ti cꞌalal icꞌoponat yuꞌun Riox ta jtecꞌ cꞌox chꞌixe? “Voꞌon Yajvalicon ti Abraame, xchiꞌuc ti Isaaque, xchiꞌuc ti Jacove”, xꞌutat. Ti xꞌelan iꞌalbate, yuꞌun cuxajtic ch-ileic yuꞌun ti Rioxe acꞌu mi voꞌne xa xchamelic ti moletique. \v 27 Ti Rioxe jaꞌ Yajvalic ti muchꞌutic cuxajtic ta sbatel osile. Li voꞌoxuque chamem xchiꞌuc xchꞌulelic ti avalojique. Yechꞌo un mu xanaꞌic li cꞌusi chavalique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusi mantalil más tsotse \r (Mt. 22.34-40) \p \v 28 Tey la jun jchanubtasvanej yilel ta smantaltac Riox. Iyaꞌi la ti tey chloꞌilaj xchiꞌuc Jesús ti jsaduceoetique. Ti cꞌalal iyaꞌi ti ta yav ta yav chtacꞌav ti Jesuse, inopoj la echꞌel uc. \p ―Ta scotol li smantaltac Rioxe ¿cꞌusi jtosucal ti más tsotse? ―xi la. \p \v 29 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Li smantal Rioxe ti más tsotse jaꞌ liꞌi: “Jchiꞌiltactic, aꞌyic me. Voꞌotic li jꞌisraelotique jun noꞌox cajvaltic ta jcotoltic, jaꞌ ti Riox ta vinajele. \v 30 Cꞌanic me ta sjunul avoꞌonic ti Rioxe. Jaꞌ acꞌu tunuc yuꞌun lapꞌijilique xchiꞌuc lavipique”, xi li mantale. Leꞌe jaꞌ más tsots. \v 31 Li xchibale tsots noxtoc. “Cꞌuxubino me achiꞌiltac chac cꞌu chaꞌal chacꞌuxubin aba atuque”, xi. Mu cꞌusi yan mantal ti más tsotse ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 32 ―Yechaꞌa, Jchanubtasvanej. Melel ti jun noꞌox ti Rioxe, chꞌabal yan. \v 33 Melel jaꞌ tscꞌan ti ta jcꞌantic ta sjunul coꞌontic ti Cajvaltique, ti acꞌu tunuc yuꞌun li jpꞌijiltique xchiꞌuc li quiptique, ti tscꞌan ta jcꞌuxubintic jchiꞌiltic chac cꞌu chaꞌal ta jcꞌuxubin jba jtuctique. Jaꞌ más tsots scꞌoplal. Jaꞌ mu másuc tsots scꞌoplal scotol li smoton Riox ti chichꞌ milele, ti chichꞌ chiqꞌuele ―xi la ti vinique. \p \v 34 Ti cꞌalal iyaꞌi ti Jesuse ti lec itacꞌave, \p ―Jutuc xa scꞌan xachꞌun pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe ―xut la. \p Mu xa la muchꞌu cꞌusi isjacꞌ. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti maꞌuc noꞌox smom David ti Cristoe, jaꞌ yajval noxtoc \r (Mt. 22.41-46; Lc. 20.41-44) \p \v 35 Ti cꞌalal ichanubtasvan ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse, jaꞌ la yech lic yal: \p ―¿Cꞌu yuꞌun chalic li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe ti smom noꞌox David ti Cristoe, ti muchꞌu stꞌujoj Riox tspasvan ta mantale? \v 36 Ti Davide ipꞌijubtasat yuꞌun li Chꞌul Espíritue, jaꞌ yech iyal chac liꞌi: \q1 Ti Cajvale iꞌalbat yuꞌun ti Rioxe: \q1 “Chachoti ta jbatsꞌicꞌob \q1 chapas mantal ti cꞌu sjalil xchꞌun o amantal cuꞌun scotol lacrontae”, \m xꞌutat, xi ti Davide. \v 37 Ti Davide “Cajval” xut ti muchꞌu stꞌujoj Riox tspasvan ta mantale. ¿Cꞌu yuꞌun “Cajval”, xut mi jaꞌ smom noꞌoxe? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Ti crixchanoetic tey lamalique sjunul la yoꞌon iyaꞌiic cꞌusi iyal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijambat smulic ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe \r (Mt. 23.1-36; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yal ti cꞌalal ichanubtasvane: \p ―Qꞌuelo me abaic, mu me xasloꞌloic li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Li stuquique lec chaꞌiic ti xtolet scꞌuꞌic cꞌalal yoquique. Jaꞌ tscꞌanic ti cꞌoponbilic ta chꞌivite. \v 39 Jaꞌ tscꞌanic ti bail ta xchotiic ta bicꞌtal temploetique, ti bail ta xchotiic cꞌalal chveꞌic ta jujun qꞌuine. \v 40 Ta sloꞌlobeic cꞌusuc yuꞌun li meꞌanal antsetique. Yech noꞌox ti jal tscꞌoponic Rioxe, jaꞌ noꞌox yoꞌ mu xvinaj o ti chopol cꞌusi tspasique. Yechꞌo un más castico chichꞌic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ slimoxna jun meꞌanal antse \r (Lc. 21.1-4) \p \v 41 Ti Jesuse ichoti la ta tiꞌ mucꞌta templo ta stuqꞌuil xcaxail limoxna. Iyil la ti isticꞌ slimoxnaic ti jchiꞌilticotique. Ep la jcꞌulejetic isticꞌ la ep staqꞌuinic. \v 42 Tey la icꞌot jun meꞌanal ants, meꞌon la tajmec. Chaꞌsep no la ta cinco isticꞌ. \v 43 Li lajchavoꞌe itsobatic la yuꞌun ti Jesuse. \p ―Ta melel chacalbeic, li meꞌanal ants leꞌe más ep iyacꞌ chil ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal iyacꞌ li yantique. \v 44 Yuꞌun naca xa sovra staqꞌuinic ti iyaqꞌuique. Yan li meꞌanal antse iyacꞌ scotol ti cꞌu yepal oy yuꞌune ti jaꞌ ox ta sman o ti cꞌusi chtun yuꞌune ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 13 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti ta sta yora ta xlomesat ti mucꞌta temploe \r (Mt. 24.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Li lajchavoꞌe ti cꞌalal chloqꞌuic xaꞌox la ta stiꞌil smacol mucꞌta templo xchiꞌuquic ti Jesuse, jaꞌ la yech lic yal jun: \p ―Jchanubtasvanej, qꞌuelavil slequiquil tajmec li ton acꞌbil ta temploe. Qꞌuelavil slequiquil li naetic ta sjoyobe ―xut la. \p \v 2 ―Lequic avaꞌucaꞌa. Pero ta sta yora ti ta xlomesate. Busul chcom scotol ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic ta to xtal ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xlaj li balamile \r (Mt. 24.3-28; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Li lajchavoꞌe tey la ba chotlicuc ta vits Olivotic ta stuqꞌuil templo xchiꞌuquic ti Jesuse. Li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc li Juane, xchiꞌuc li Andrese, lic la sjacꞌbeic ta mucul ti Jesuse: \p \v 4 ―Alo caꞌiticotic cꞌusi ora ta xlomesat li temploe. ¿Cꞌusi seña ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xlome? ―xutic la. \p \v 5 ―Pꞌijanic me, mu me xachꞌunic loꞌloel. \v 6 Yuꞌun ep ti muchꞌutic chtale, “voꞌon Cristoon”, xiic. Ep ti muchꞌutic ta xchꞌunic loꞌloele. \p \v 7 ’Ti cꞌalal chavaꞌiic ti oy acꞌ cꞌoqꞌue, ti cꞌalal chavaꞌiic ti chlic xa acꞌ cꞌocꞌ ta nome, mu me xaxiꞌic. Chcꞌot onox yech pero li balamile maꞌuc toꞌox chlaj. \v 8 Ta sliquesic acꞌ cꞌocꞌ li crixchanoetic ta yantic o balamile. Ta sliquesic acꞌ cꞌocꞌ li preserenteetic noxtoque. Oy bu ch-echꞌ tsots niquel, oy bu ch-echꞌ tsots viꞌnal. Taje sliqueb to vocol. \p \v 9 ’Li voꞌoxuque pꞌijanic me. Oy chaꞌiqꞌueic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ta bicꞌtal temploetic. Oy chavichꞌic arcial teyoꞌe. Chaꞌiqꞌueic echꞌel ta stojol coviernoetic xchiꞌuc ta stojol preserenteetic ta scoj ti avichꞌojicon ta muqꞌue, jaꞌ yoꞌ xavalbeic o li cꞌusi caloje. \v 10 Baꞌyi onox chvinaj ta sjunlej balamil ti ista xa yora tspasvan ta mantal ti Rioxe. \v 11 Ti cꞌalal xaꞌiqꞌueic echꞌele, mu me baꞌyiuc xanopic ti cꞌusi chcꞌot avalique, ti cꞌuxi chatacꞌavique. Jaꞌ chaspꞌijubtasic cꞌuxi chatacꞌavic ti Chꞌul Espíritue. \v 12 Oy bu chacꞌ ta milel yitsꞌin, o mi sbanquil. Oy bu chacꞌ ta milel xchꞌamal. Oy bu tscrontain stot smeꞌ, chaqꞌuic ta milel noxtoc. \v 13 Ep muchꞌutic chopol chayilic o ti avichꞌojicon ta muqꞌue. Li muchꞌutic chcuch yuꞌunic li ilbajinele, mi mu xicta o sbaique, jaꞌ chcuxiic ta sbatel osil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 14 Ti chajtsꞌibabeic liꞌi, jaꞌ yoꞌ xachꞌunic o ti cꞌusi iꞌalbatic yuꞌun Jesús li lajchavoꞌe. \p ―Voꞌoxuc ti liꞌ nacaloxuc ta Judeae, ti cꞌalal xavilic ti vaꞌanbil ta yut templo li cꞌusi mu scꞌan ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal iyal onox ti Daniel yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee, yechꞌo un ba nacꞌ abaic ta vitstic. \v 15 Lavi pachꞌal li sba anaique, mi jaꞌo oy muchꞌu tey xvaꞌete, ti cꞌalal xyal tale, mu xa me xꞌoch stam cꞌusuc yuꞌun. \v 16 Ti muchꞌutic tey ta yabtelique, mu xa me yaꞌuc sut stam spimilcꞌuꞌic. \v 17 Abol sbaic tajmec ti muchꞌutic oy xchꞌute xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchuꞌun to yolique. \v 18 Cꞌoponic Riox ti mu me jaꞌuc o tol sic ti cꞌalal xajatavique. \v 19 Yuꞌun tsots tajmec li castico ta xtale. Muc bu xꞌechꞌ o yech ta spasel balamil, jaꞌto chtal. Ti cꞌalal xꞌechꞌe, mu xa bu chtal noxtoc. \v 20 Ti Rioxe xchꞌacoj ti cꞌu sjalil li casticoe. Ti jaluc tajmeque, chalaj acotolic ti yechuque. Ti mu jaluc li casticoe, jaꞌ ta scuentaic ti muchꞌutic stꞌujoje ti xchꞌunojbeic li scꞌope. \p \v 21 ’“Leꞌ xa li Cristoe”, “taj xa li Cristoe”, mi oy muchꞌu xayutique, mu me xachꞌunic. \v 22 Yuꞌun chtalic ti muchꞌutic tspꞌis sbaic ta Cristoe, xchiꞌuc ti muchꞌutic chalic yilel li scꞌop Rioxe. Chaqꞌuic iluc syuꞌelic yoꞌ xchꞌunic o loꞌloel li crixchanoetique. Yoꞌonuc sloꞌloic uc li muchꞌutic stꞌujoj ti Rioxe, pero mu xa xchꞌunic loꞌloel. \v 23 Li voꞌoxuque pꞌijanic me, baꞌyi me lacalbeic scotol. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan ti cꞌalal xchaꞌsut tal ti Cajvaltic Jesucristoe \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Lc. 21.25-36) \p \v 24 ’Ti cꞌalal xlaj echꞌuc scotol li castico lacalbeique, jaꞌo chmac sat li cꞌacꞌale, chꞌabal xa li jchꞌulmeꞌtique. \v 25 Li cꞌanaletique jupꞌejtic chpꞌaj. Chnic scotol li cꞌusitic oy ta vinajele. \v 26 Jaꞌo chil scotol crixchanoetic ti oy jyuꞌele, ti oy jxojobal ti cꞌalal xiyal tal ta ba toc ta balamil, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 27 Ta jtac echꞌel cajꞌanjeltac jaꞌ chba stsobic tal ta sjunlej balamil ti muchꞌutic jtꞌujoje ti xchꞌunojic cꞌusi caloje. \p \v 28 ’Naꞌic me, cꞌalal xavilic ti chlaj xa cocojuc yanal li icꞌuxe, jaꞌ chvinaj o ti ch-och xa voꞌtique. \v 29 Jaꞌ noꞌox yech ti cꞌalal xavilic chlaj cꞌotuc li cꞌusitic icale, jaꞌ chvinaj o ti chichaꞌsut xa tale. \v 30 Ta melel chacalbeic, oy toꞌox cuxuloxuc jlom ti cꞌalal xtal ti jaytos castico lacalbeique. \v 31 Li vinajel balamile chlaj onox. Yan li cꞌusitic chcale mu xchꞌay, persa chcꞌot scotol. \p \v 32 ’Muc muchꞌu snaꞌ ti cꞌusi ora chichaꞌsut tale, mi jaꞌuc ti anjeletic ta vinajele, mi voꞌonicon mu jnaꞌ. Stuc noꞌox snaꞌoj ti Jtotic Riox ta vinajele. \p \v 33 ’Ichꞌicon noꞌox me ta mucꞌ, malaicon. Cꞌoponic Riox yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi ora chichaꞌsut tal. \v 34 Coꞌol xchiꞌuc jun vinic ti ibat ta nome. Li yajꞌabteltaque iyalbe comel ti acꞌu xchabibel li snae. Iyacꞌbe comel yabtel jujun. Li muchꞌu ta xchabi tiꞌnae, iyalbe comel ti mu me xvaye, ti acꞌu smalaele. \v 35 Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, tscꞌan chamalaicon yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi ora chichaꞌsut tal voꞌon lavajvalicone, mi ta yochel acꞌubal, o mi ta ol acꞌubal, o mi ta sba yoqꞌuel quelem, o mi ta icꞌluman. \v 36 Mu me chꞌayemuc avoꞌonic chul jtaoxuc. \v 37 Li voꞌoxuque lacalbeic xa ti malaicon noꞌoxe. Jaꞌ yech chcalbe scotol crixchanoetic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 14 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isnopic cꞌu to xi xuꞌ tsmucultsaquic ti Jesuse \r (Mt. 26.1-5; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Chib xaꞌox cꞌacꞌal scꞌan li sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi jtot jmeꞌticotique, voꞌoticotic li jꞌisraeloticotique. Jaꞌo cꞌalal chichꞌ veꞌel pan ti muc bu yichꞌoj svuquesobil xchꞌute. Ti totil paleetique, xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, isnopic la ti cꞌu to xi xuꞌ tsmucultsaquic ti Jesuse yuꞌun la tscꞌan tsmilic. \p \v 2 ―Más lec mu yaꞌuc jtsactic lavi ta qꞌuine naca me licuc o sjol li jchiꞌiltactique ―xut la sbaic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icoconbat ta sjol yaꞌlel nardo ta Betania ti Jesuse \r (Mt. 26.6-13; Jn. 12.1-8) \p \v 3 Ti cꞌalal tey ta Betania ti Jesuse, tey la chveꞌ ta mexa ta sna Simón ti ip toꞌox ta leprae. Jaꞌo la tey icꞌot jun ants, yichꞌoj la cꞌotel slimete meltsanbil ta alabastro ton. Noj la ta yaꞌlel muil nichim, nardo sbi. Toyol tajmec stojol. Iscꞌasbe la snucꞌ ti slimetee. Ti sbele iscoconbe la ta sjol ti Jesuse. \v 4 Oy la jayvoꞌ icapic o. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti yech noꞌox ta smal li yaꞌlel nardoe? \v 5 Más lec ti ixchonuque, yuꞌun más ta oxib cien denario stojol ti yechuque. Li stojole xuꞌ chichꞌ meꞌonetic ti yechuque ―xut la sbaic. \p Yuꞌun la chopol iyilic ti xꞌelan ispas ti antse. \p \v 6 ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan chavalique? Anchanic xa. Li cꞌusi liyacꞌbee lec. \v 7 Li meꞌonetique liꞌ onox achiꞌinojique, cꞌusuc noꞌox ora xuꞌ chacꞌuxubinic. Yan li voꞌone muc bu jal liꞌ jchiꞌucoxuque. \v 8 Li antse ispas xa ti cꞌusi xuꞌ chaꞌie. Ti liscoconbe li yaꞌlel nardoe, jaꞌ seña ti chimuquee. \v 9 Ta melel chacalbeic, chvinaj onox ta sjunlej balamil ti voꞌon chcacꞌ acuxlejalic ta sbatel osile. Chvinaj noxtoc ti liscoconbe yaꞌlel nardo li antse ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ispas trate ti Judase ti chacꞌ entrucal ti Jesuse \r (Mt. 26.14-16; Lc. 22.3-6) \p \v 10 Ti Judas Iscariotee jaꞌ lajchavoꞌic o ta yajchancꞌop ti Jesuse. Jaꞌ la ba scꞌopon ti totil paleetique yuꞌun la tspas trate ti chacꞌ entrucal ti Jesuse. \v 11 Ti cꞌalal iyaꞌi ti totil paleetique, xmuyubajic xa la tajmec. \p ―Chacacꞌbeticotic taqꞌuin ―xutic la ti Judase. \p Ti Judase isaꞌ la ti cꞌu to xi xuꞌ chacꞌ entrucal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan isliques Santa Cena ti Cajvaltic Jesucristoe \r (Mt. 26.17-29; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 12 Ti cꞌalal ilic li qꞌuin ti chichꞌ veꞌel pan ti muc bu yichꞌoj svuquesobil xchꞌute, cꞌalal tsmilic li chꞌiom chijetic scuenta li sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi jtot jmeꞌticotique, li lajchavoꞌe isjacꞌbeic la ti Jesuse: \p ―¿Bu chacꞌan ti chba jmeltsanticotic li chꞌiom chij ti ta jtiꞌtic ta qꞌuine? ―xutic la. \p \v 13 Itaqueic la tal chaꞌvoꞌ yuꞌun ti Jesuse. \p ―Batanic ta Jerusalén. Tey chataic ta be jun vinic scuchoj jpꞌej qꞌuib yaꞌal. Jaꞌ napꞌletaic echꞌel. \v 14 Ti bu ch-oche xcꞌot acꞌoponic li yajval nae. Jaꞌ yech xcꞌot avalbeic: “Liꞌ listacoticotic tal li Jchanubtasvaneje: ¿Bu la jcꞌolucal chavacꞌboticotic lanae ti ta jtiꞌticotic o li chij ta qꞌuine xchiꞌuc li cajchancꞌoptaque?” xavutic cꞌotel. \v 15 Tey chacꞌ avilic jcꞌol ta xchaꞌcojol sjol sna, lec mucꞌ, chꞌubabil xa. Jaꞌ tey xameltsanic li jveꞌeltique ―xꞌutatic la tal li chaꞌvoꞌe. \p \v 16 Italic la, iꞌochic la tal ta yutil jteclum. Jaꞌ la yech istaic chac cꞌu chaꞌal iꞌalbatic tal yuꞌun ti Jesuse. Jaꞌ la tey ismeltsanic ti veꞌlil scuenta qꞌuine. \p \v 17 Ti cꞌalal iꞌoch orisyone, tsobolic la yulel ta na xchiꞌuquic ti Jesuse. \v 18 Ti cꞌalal cholol chveꞌic ta mexae ―Ta melel chacalbeic, oy junoxuc ti liꞌ tsobol chiveꞌotique chavaqꞌuicon entrucal ―xꞌutatic la. \p \v 19 Ti cꞌalal iyaꞌiique, iyat la yoꞌonic. \p ―¿Mi voꞌon van? ―xiic la jujuntal. \p \v 20 ―Ta alajchavaꞌalique, jaꞌ li muchꞌu jun jpulatu chiveꞌ jchiꞌuque jaꞌ chiyacꞌ entrucal. \v 21 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chquichꞌ milel chac cꞌu chaꞌal tsꞌibabil onox ta scꞌop Rioxe. Abol sba li muchꞌu chiyacꞌ entrucale. Más lec ti manchuc iꞌayane ―xi la ti Jesuse. \p \v 22 Ti cꞌalal yolel chveꞌique, istam la jpꞌej pan ti Jesuse. “Colaval” xut la ti Rioxe, jaꞌo la ixut ti pane, iꞌacꞌbatic la li lajchavoꞌe. \p ―Ilo, veꞌanic. Liꞌi jaꞌ jbecꞌtal jtacupal ―xꞌutatic la. \p \v 23 Istam la noxtoc jun baso yaꞌlel uva, “colaval” xut la ti Rioxe, jaꞌo la iꞌacꞌbatic noxtoc. Iyuchꞌic la scotolic. \p \v 24 ―Liꞌi jaꞌ jchꞌichꞌel, jaꞌ seña ti chcꞌot onox ti cꞌusi tsꞌacal to iyal ti Jtote ti ta jchꞌichꞌel chtoj lamulique. \v 25 Ta melel chacalbeic ti mu xa bu chcuchꞌ li yaꞌlel uvae. Jaꞌto chcuchꞌ ti cꞌalal tey xa tsobolotic jcotoltic yoꞌ bu chacꞌ jpas mantal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “chaval ti mu xavojtiquinone”, xꞌutat yuꞌun Jesús ti Pedroe \r (Mt. 26.30-35; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 26 Ti cꞌalal laj sqꞌuevujintaic ti Rioxe, ibatic la ta vits Olivotic. \p \v 27 ―Liꞌ ta jliquele chacomtsanicon acotolic. Tsꞌibabil onox: “Ti Rioxe ta la xacꞌ ta milel li muchꞌu stꞌujoj chispasotic ta mantale. Ti cꞌalal xmilee, ta la stani sbaic echꞌel ti xchiꞌiltaque, coꞌol la cꞌu chaꞌal chij ti ta stani sba echꞌel mi imile li xchabielique”, xi tsꞌibabil. \v 28 Ti cꞌalal xichaꞌcuxie, chibat ta Galilea. Tey xa chcꞌot ataicon ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús li lajchavoꞌe. \p \v 29 ―Acꞌu mi xascomtsan li yane, li voꞌone mu xajcomtsan ―xi la li Pedroe. \p \v 30 ―Ta melel chacalbe, lavi ta acꞌubaltique ti cꞌalal mu toꞌox ch-ocꞌ xchaꞌoqꞌuelal li queleme, oxꞌechꞌel xaꞌox aval ti mu xavojtiquinone ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 31 ―Muc ta alel mi coꞌol lilajotique. Jamal chcal ti xacojtiquine ―xi la tajmec li Pedroe. \p Jaꞌ la yech iyal scotolic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌopon Riox ta Getsemaní ti Jesuse \r (Mt. 26.36-46; Lc. 22.39-46) \p \v 32 Tey la icꞌotic ta Getsemaní sbi xchiꞌuquic ti Jesuse. \p ―Chotlanic liꞌtoe yuꞌun chba jcꞌopon Riox leꞌtoe ―xꞌutatic la. \p \v 33 Oxvoꞌ no la iꞌiqꞌueic echꞌel yuꞌun ti Jesuse, jaꞌic la li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc li Juane. Ti Jesuse iyat la yoꞌon. Yan la sba yoꞌon iyaꞌi. \p \v 34 ―Chcat coꞌon tajmec, chicham yaꞌel. Comanic liꞌtoe, mu me xavayic uc ―xꞌutatic la li oxvoꞌe. \p \v 35 Ti Jesuse ijelav to la echꞌel jsetꞌ. Isquejan la sba, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. Iscꞌopon la Riox, jaꞌ la iscꞌanbe ti xuꞌuc to mu xchame. \p \v 36 ―Tot, mu cꞌusi vocol chavaꞌi. Ti xuꞌuc to ti mu xichame, lec. Pero maꞌuc me xcꞌot li cꞌusi chal coꞌon jtuque, jaꞌ acꞌu jpas li cꞌusi chacꞌan li voꞌote ―xi la ti Jesuse. \p \v 37 Isut la tal yoꞌ bu li oxvoꞌe. Vayemic la yul staelic. Iꞌalbat la li Pedroe: \p ―Simón, ¿mi vayemot? ¿Mi mu xcuch avuꞌun junuc ora yaꞌel li vayele? \v 38 Mu me xavayic, cꞌoponic Riox yoꞌ mu xapasic o li cꞌusitic chopole. Ta melel avoꞌonicuc acꞌoponic Riox, pero lapat axoconique mu xuꞌ yuꞌun ―xꞌutatic la. \p \v 39 Ti Jesuse ba la scꞌopon Riox noxtoc. Jaꞌ no la yech iyal chac cꞌu chaꞌal iyal ta baꞌyie. \v 40 Ti cꞌalal isut tale, vayemic la yul staelic noxtoc li oxvoꞌe, yuꞌun la mu xcuch chaꞌiic li vayele. Mu xa la snaꞌic cꞌuxi chtacꞌavic. \v 41 Ti Jesuse ba la scꞌopon Riox yoxꞌechꞌelal. Ti cꞌalal isut tale, vayemic la yul staelic noxtoc. \p ―Xuꞌ mi chavayic toe. Mi chacuxic to, cuxic. Más lec taꞌluc o xa. Yuꞌun ista xa yora ti chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol jmulaviletic, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 42 Licanic, batic. Qꞌuelavilic, leꞌ xa xtal li muchꞌu chiyacꞌ entrucale ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itsaque ti Jesuse \r (Mt. 26.47-56; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 43 Ti cꞌalal xyaquet chloꞌilaj ti Jesuse, jaꞌo la tey icꞌot ti Judase, jaꞌ lajchavoꞌic o ta yajchancꞌop ti Jesuse. Xchiꞌuc la cꞌotel epal crixchanoetic, oy la yespadaic, oy la steꞌic. Jaꞌ la stacojic echꞌel ti totil paleetique, xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetique. \v 44 Ti Judase, ti snopoj xa onox ti chacꞌ entrucal ti Jesuse, yaloj xa la cꞌu xꞌelan chacꞌ iluc ti Jesuse: \p ―Ti muchꞌu ta jbutsꞌe, jaꞌ me xatsaquic. Lec me xachabiic echꞌel ―xi onox la. \p \v 45 Ti cꞌalal icꞌot ti Judase, inopoj la yoꞌ bu ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej ―xut la. \p Jaꞌo la isbutsꞌ. \v 46 Jaꞌo la inopoj ti crixchanoetique, istsaquic la ti Jesuse. \p \v 47 Oy la jun isloqꞌues la yespada, istuchꞌbe la jun xchiquin ti smozo más totil palee. \v 48 Ti Jesuse iyalbe la ti crixchanoetique: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti ta espada ta teꞌ tal atsaquicon chac cꞌu chaꞌal jꞌeleqꞌue? \v 49 Ti tey onox chichanubtasvan ta tiꞌ mucꞌta templo jujun cꞌacꞌale, ¿cꞌu yuꞌun ti mu teyuc noꞌox atsaquicon yaꞌele? Ti xꞌelan tal atsaquicone, jaꞌ icꞌot ti yech onox tsꞌibabil comel ta scꞌop Rioxe ―xi la ti Jesuse. \p \v 50 Li buluchvoꞌe ijatav la scotolic, stuc xa la tey iscomtsanic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti oy jun svaꞌlej crem ijatave \p \v 51 Oy jun svaꞌlej crem napꞌal ital ta spat ti Jesuse. Chꞌabal scꞌuꞌ, jlic noꞌox manta svoloj o sba. Itsaque ox. \v 52 Pero ijatav, cꞌajom itabat ta tsaquel ti manta svoloj o sbae. Xtꞌanet xa echꞌel. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ti Jesuse \r (Mt. 26.57-68; Lc. 22.54-55, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Ti Jesuse iyiqꞌuic la tal ta stojol ti más totil palee. Istsob la sba scotolic ti totil paleetique, xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetique, xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \v 54 Li Pedroe nomnomtic la tijil tal ta spat ti Jesuse. Ti cꞌalal iyul ta sna ti más totil palee, ixchiꞌin la ta chotlej ta tiꞌna jayvoꞌ jchabiejtemplo, tey la icꞌatin xchiꞌuc. \p \v 55 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌopticotique, lic la saꞌic chaꞌvoꞌ xchiꞌilic ta meltsanejcꞌop ti coꞌol cꞌusi chalique yuꞌun la tsaꞌbeic smul ti Jesuse yoꞌ la xmile oe. Pero mu la bu istaic ti chaꞌvoꞌ coꞌol cꞌusi chalique. \v 56 Yech no la ti ep jnopmulile, mu la coꞌoluc ti cꞌusi chalique. \v 57 Isvaꞌan la sba yan jnopmulil. \p \v 58 ―Li vinic liꞌi caꞌyojticotic ti iyal ti xuꞌ tslomes li templo liꞌi ti meltsanbil ta cꞌobole, ti xuꞌ la chchavaꞌan ta oxib cꞌacꞌale, mu xa la ta cꞌoboluc chvaꞌi ―xiic la. \p \v 59 Mu la coꞌoluc ti cꞌusi iyalique. \p \v 60 Ti más totil palee isvaꞌan la sba ta oꞌlol. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xatacꞌave? ¿Mi yech avaloj chac taje? ―xut la ti Jesuse. \p \v 61 Mi jpꞌel mu la bu itacꞌav ti Jesuse. Ti totil palee isjacꞌbe la noxtoc: \p ―¿Mi voꞌot Cristoot ti yaloj Riox chapasoticotic ta mantale? ¿Mi voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe? ―xut la. \p \v 62 ―Voꞌon ―xi la ti Jesuse―. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique chavilic chlic jpas ta mantal crixchanoetic ta syuꞌel ti Rioxe. Tsꞌacal to chil scotol crixchanoetic ti ta toc chichaꞌsut tale ―xi la ti Jesuse. \p \v 63 Ti totil palee isjat la scꞌuꞌ, yuꞌun la istabe xa smul ti yaloje. \p ―¿Cꞌu xa stu cuꞌuntic yan rextico? \v 64 Icaꞌitic xa ti tspꞌis sba ta Rioxe. ¿Cꞌusi chanopic uc? ―xut la ti xchiꞌiltac ta meltsanejcꞌope. \p ―Acꞌu chamuc ta jmoj ―xiic la. \p \v 65 Ti jlome lic la stubtaic ti Jesuse. Ismacbeic la sat, ismajic la. \p ―¿Muchꞌu li lasmaje? ―xutic la. \p Ti jchabiejtemploe imajvanic la uc. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Pedroe ti mu xojtiquin ti Jesuse \r (Mt. 26.69-75; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Ti Jesuse tey la ta xchaꞌcojol jolna. Li Pedroe tey la icom ta tiꞌna. Ital la jun squiara ti más totil palee. \v 67 Iꞌile la ti tey chcꞌatin li Pedroe. Iqꞌuelbat la sat. \p ―Li voꞌote jaꞌ achiꞌil li Jesus Nazarete ―xꞌutat la yuꞌun ti quiaraile. \p \v 68 ―Mu xcojtiquin. Mu jnaꞌ li cꞌusi chavale ―xi la li Pedroe. \p Jaꞌo la ibat ta tiꞌbe li Pedroe. Jaꞌo la iꞌocꞌ quelem. \v 69 Li Pedroe iꞌile la noxtoc yuꞌun ti quiaraile. \p ―Li vinic leꞌe jaꞌ xchiꞌil li Jesuse ―xꞌutatic la yuꞌun quiarail ti muchꞌutic tey tsobolique. \p \v 70 ―Mu xcojtiquin ―xi la noxtoc li Pedroe. \p Ta jliquel o jaꞌ la yech lic albatuc noxtoc yuꞌun ti muchꞌutic tey tsobolique: \p ―Yech ti jaꞌ achiꞌile yuꞌun xvinaj ti jgalileaote. Jaꞌ yech chacꞌopoj chac cꞌu chaꞌal chcꞌopojique ―xꞌutat la. \p \v 71 ―Lojriox mu xcojtiquin li vinic chavalique ―xi la. \p \v 72 Jaꞌo la iꞌocꞌ xchaꞌoqꞌuelal quelem. Li Pedroe iyul la ta sjol ti yech onox iꞌalbat yuꞌun ti Jesuse: “Ti cꞌalal mu toꞌox ch-ocꞌ xchaꞌoqꞌuelal queleme, oxꞌechꞌel xaꞌox aval ti mu xavojtiquinone”, xꞌutat onox la yuꞌun ti Jesuse. Ti cꞌalal iyul ta sjole, iyoqꞌuita la sba. \c 15 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol covierno Pilato ti Jesuse \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Lc. 23.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Ti cꞌalal isacube, istsob la sbaic scotolic li muchꞌutic oy yabtele: jaꞌ ti totil paleetique, xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌopticotique, xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Isnopic la cꞌu xꞌelan chcꞌot sticꞌbeic smul ti Jesuse yoꞌ la xꞌaqꞌue o ta milel yuꞌun ti coviernoe. Ixchucbeic la echꞌel scꞌob, ba la yacꞌbeic entrucal ti covierno Pilatoe. \v 2 Ti Pilatoe isjacꞌbe la ti Jesuse: \p ―¿Mi yech ti voꞌot chapas ta mantal lachiꞌiltac ta jurioale? ―xut la. \p ―Yech ―xi la ti Jesuse. \p \v 3 Ti totil paleetique ep la isnopbeic smul ti Jesuse. \v 4 Ti Pilatoe isjacꞌbe la noxtoc ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xatacꞌave? Qꞌuelavil, chalic ti toj ep amule ―xut la. \p \v 5 Ti Jesuse mu la bu itacꞌav. Ti Pilatoe xchꞌayet xa la yoꞌon ti muc bu ispac scꞌoplal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jmoj xa chichꞌ milel ti Jesuse \r (Mt. 27.15-31; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38―19.16) \p \v 6 Ta jujun sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi jtot jmeꞌticotique, ti Pilatoe isloqꞌues jun jchuquel ti bu junucal tscꞌanic loqꞌuesbel ti jchiꞌilticotique. \v 7 Tey tiqꞌuil ta chuquel xchiꞌuc xchiꞌil ta milvanej jun jchiꞌilticotic, Barrabás sbi. Yuꞌun istsob toꞌox sbaic, iscrontainic ti coviernoe. \v 8 Ti cꞌalal tey tsobol ti jchiꞌilticotique, iyalbeic ti Pilatoe ti acꞌu sloqꞌues junuc jchuquel chac cꞌu chaꞌal tspas onox jujun qꞌuine. \p \v 9 ―¿Mi jaꞌ chacꞌanic ti ta jcolta liꞌi ti chal ti jaꞌ chaspasic ta mantale? ―xꞌutatic yuꞌun ti Pilatoe. \p \v 10 Ti xꞌelan iyal ti Pilatoe, yuꞌun snaꞌoj ti yitꞌixal noꞌox yoꞌonic ti totil paleetique ti iyaqꞌuic entrucal ti Jesuse. \v 11 Ti totil paleetique ispꞌijubtasic ti crixchanoetique ti jaꞌ acꞌu scꞌanic loqꞌuesbel ti Barrabase. \p \v 12 ―¿Cꞌusi ta jchaꞌle li muchꞌu chaspasic ta mantal chavalique? ―xꞌutatic yuꞌun ti Pilatoe. \p \v 13 Iꞌavan scotolic noxtoc: \p ―¡Jipano ta cruz! ―xiic. \p \v 14 ―¿Cꞌusi smul avuꞌunic? ―xi ti Pilatoe. \p Más to tsots iꞌavanic. \p ―¡Jipano ta cruz! ―xiic tajmec. \p \v 15 Ti Pilatoe jaꞌ tscꞌan ti ichꞌbil ta mucꞌ yuꞌun ti crixchanoetique, yechꞌo ti jaꞌ isloqꞌues ti Barrabase. Jaꞌo iyalbe ti yajsolterotaque ti acꞌu yacꞌbeic arsial ti Jesuse. Ti cꞌalal laj yacꞌbeique, iyacꞌ orten ti acꞌu ba sjipanel ta cruze. \p \v 16 Ti yajsolterotac coviernoe iyiqꞌuic ochel ta yut palacio ti Jesuse, jaꞌ ti Pretorio sbie. Istsob sbaic scotol ti solteroetique. \v 17 Islambeic jlic cꞌuꞌul, morado. Ixotic chꞌix, ixojbeic ta sjol. Jaꞌ la scorona ti ta alele. \v 18 Lic slabanic. \p ―¡Toj leclec aba caꞌuctic ti voꞌot chapas ta mantal lachiꞌiltac ta jurioale! ―xutic la. \p \v 19 Isjisbeic aj ta sjol. Istubtaic. Isquejan sbaic ta yichon ti Jesuse, iyichꞌic ta mucꞌ yilel. \v 20 Tsꞌacal to islocꞌbeic ti morado cꞌuꞌul ti slamojbeic toꞌoxe, jaꞌ iyacꞌbeic slap ti scꞌuꞌ onoxe. Iyiqꞌuic echꞌel, ba sjipanic ta cruz. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icham ta cruz ti Jesuse \r (Mt. 27.32-56; Lc. 23.26-49; Jn. 19.17-30) \p \v 21 Ti cꞌalal iloqꞌuic echꞌel ti solteroetique xchiꞌuc ti Jesuse, isnupic ta be jun jchiꞌilticotic ta jurioal, jaꞌ stotic li Alejandroe xchiꞌuc li Rufoe, Simón sbi. Ti Simone liquem tal ta jun jteclum, Cirene sbi. Ti solteroetique iyaqꞌuic ta persa ti Simone ti acꞌu scajan echꞌel ta snequeb scruzal ti Jesuse. \p \v 22 Ti Jesuse iyiqꞌuic echꞌel yoꞌ Gólgota sbie. Li Gólgotae “Baquel Jol Anima”, xi smelol. \v 23 Iyacꞌbeic yaꞌlel uva capal ta mirra pero muc xuchꞌ. \v 24 Ti solteroetique isjipanic ta cruz ti Jesuse. Tsꞌacal to ixchꞌacbe sbaic ti scꞌuꞌe. Itajinic isqꞌuelic ti muchꞌu junucal chichꞌ julique. \p \v 25 Ta baluneb ora sob isjipanic ta cruz ti Jesuse. \v 26 Tsꞌibabil ta sjol scruzal ti cꞌusi smul ti imile oe. “Liꞌi jaꞌ yajpasvanejic ta mantal li jurioetique”, xi tsꞌibabil. \v 27 Oy chaꞌvoꞌ jꞌelecꞌ coꞌol isjipanic ta cruz xchiꞌuc ti Jesuse, jun scruzal ta sbatsꞌicꞌob, jun ta surto. Ti scruzal Jesuse jaꞌ ta oꞌlol. \v 28 Jaꞌ icꞌot ti yech onox tsꞌibabil scꞌoplal ta scꞌop Rioxe: “Ta spꞌise ta jmulavil”, xi tsꞌibabil. \p \v 29-30 Ti muchꞌutic tey iꞌechꞌique ilabanvanic, isjimulan sjolic. \p ―¡Qꞌuelavil un! Aval ti chalomes li mucꞌta temploe, ti xuꞌ chachaꞌvaꞌan ta oxib cꞌacꞌale, yechꞌo un pojoquic aba un. Yalanquic tal un ―xutic. \p \v 31 Ilabanvanic uc ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \p ―Iyetꞌesbe xchamelic li crixchanoetique. Li stuc une mu xuꞌ scolta sba un. \v 32 Mi yech ti jaꞌ chispasotic ta mantal voꞌotic li jꞌisraelotique, acꞌuquic yaluc tal ta ora un yoꞌ xquiltic oe, yoꞌ jchꞌuntic oe ―xiic. \p Ilabanvanic uc ti chaꞌvoꞌ jꞌeleqꞌue ti coꞌol jipajtic ta cruz xchiꞌuc ti Jesuse. \p \v 33 Ta ol cꞌacꞌal iꞌicꞌub. Ta oxib to ora xmal isacub. \v 34 Ta oxib ora xmal jaꞌo tsots iꞌavan ti Jesuse: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―xi. Ti cꞌusi iyale, “Cajval, Cajval, ¿cꞌu yuꞌun ti acomtsanone?” xi smelol. \p \v 35 Oy jayvoꞌ ti iyaꞌiique. \p ―¡Vaꞌi un! Jaꞌ chapta ti jꞌalcꞌop Elíase ―xiic. \p \v 36 Jaꞌo ibat ta anil jun ti muchꞌu iyaꞌie, ba stam tal esponja. Istsꞌaj ta binagre, ixoj ta aj, iyacꞌbe stsꞌutsꞌ ti Jesuse. \p ―Mu xavacꞌbe. Jqꞌueltiquic mi chtal syalesel ta cruz yuꞌun ti Elíase ―xꞌutat yuꞌun ti yantique. \p \v 37 Ti Jesuse tsots iꞌavan noxtoc, jaꞌo xa ilocꞌ xchꞌulel. \v 38 Jaꞌo ijat ta oꞌlol ti mucꞌta pocꞌ scꞌalobil li mucꞌta temploe. Ijat yalel cꞌalal yoc. \v 39 Ti capitán solteroe tey vaꞌal ta stuqꞌuil ti Jesuse. Cꞌalal iyil ti ilocꞌ xchꞌulel cꞌalal laj avanuque ―Melel ti jaꞌ xchꞌamal Rioxe ―xi. \p \v 40 Tey jayvoꞌ antsetic noxtoc, nom tsqꞌuelic ti jipil ta cruz ti Jesuse. Tey capal li María liquem tal ta Magdalae, xchiꞌuc Salomé, xchiꞌuc otro jun María li smeꞌic Josee xchiꞌuc li “cꞌox Jacobo” sbi cuꞌunticotique. \v 41 Jaꞌ li muchꞌutic ixchiꞌinic ta xanvil ta estado Galilea ti Jesuse, ti ismacꞌlinique. Ep yan antsetic tey, jaꞌ ti muchꞌutic tsobol italic ta Jerusalén xchiꞌuc ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti imuque ti Jesuse \r (Mt. 27.57-61; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 42-43 Ti cꞌalal icham ti Jesuse, jaꞌo ta scꞌacꞌalil ta xchap sbaic li jchiꞌilticotic ti ta xcuxic ta yocꞌomale. Tey jun jchiꞌilticotic, José sbi, liquem tal ta jteclum Arimatea. Ti Josee ochem ta meltsanejcꞌop cuꞌunticotic. Ichꞌbil ta mucꞌ. Smalaoj uc ti chtal pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Ta smalel cꞌacꞌal ti Josee isnop ti chba scꞌopon ti Pilatoe. Muc bu xiꞌem, ba scꞌanbe spat xocon ti ánima Jesuse. \v 44 Ti Pilatoe toj chꞌayel la yoꞌon icꞌot ti cꞌalal iyaꞌi ti icham xa ti Jesuse. Yuꞌun yiloj ti mu xcham ta ora ti muchꞌutic chjipanat ta cruze. Istac la ta iqꞌuel ti capitan solteroe, isjacꞌbe la mi yech ti icham xa ti Jesuse. \v 45 Ti cꞌalal iyal ti capitan solteroe ti icham xae, ti Pilatoe iyacꞌ la permiso ti xuꞌ chichꞌ ti Josee. \v 46 Yechꞌo un ti Josee isman jlic saquil pocꞌ, jaꞌo isyales ta cruz ti Jesuse. Ispix ta saquil pocꞌ, ba sticꞌ ta chꞌojbil ton. Isetetin tal mucꞌta setset ton, ismac o comel li tiꞌchꞌene. \v 47 Li María liquem tal ta Magdalae xchiꞌuc li otro jun Maríae li smeꞌ Josee, iyilic bu itiqꞌue comel ti Jesuse. \c 16 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichaꞌcuxi loqꞌuel ta smuquenal ti Jesuse \r (Mt. 28.1-10; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Ti cꞌalal ichꞌay cꞌacꞌal ta savaroe, li María liquem tal ta Magdalae, xchiꞌuc li Salomee, xchiꞌuc li otro jun Maríae li smeꞌ Jacoboe, ismanic la muil tsꞌiꞌlel ti chba yacꞌbeic ta spat xocon ti ánima Jesuse. \v 2 Sob ta primero cꞌacꞌal xemana, jaꞌ li romincoe, ibatic la yoꞌ bu telanbil ti Jesuse. Naca la ilocꞌ cꞌacꞌal. \p \v 3 ―¿Muchꞌu chisetetinbotic loqꞌuel tana li ton ta tiꞌ chꞌene? ―xut la sbaic. \p \v 4 Ti cꞌalal icꞌotique, setetinbil xaꞌox la loqꞌuel li mucꞌta ton macbil o stiꞌil li chꞌene. \v 5 Iꞌochic la, tey la iyilic jun crem yilel, tey la chotol ta sbatsꞌicꞌobic. Nat la scꞌuꞌ, sac la. Ixiꞌic o la tajmec li antsetique. \p \v 6 ―Mu me xaxiꞌic. Jnaꞌoj ti jaꞌ chasaꞌic ti Jesus Nazarete ti icham ta cruze. Ichaꞌcuxi xa. Mu xa bu liꞌi. Qꞌuelavilic yoꞌ bu istelanic toꞌoxe. \v 7 Ba albeic li Pedroe xchiꞌuc li yan yajchancꞌope ti jaꞌ baꞌyi chcꞌot ta Galilea li Jesuse. Tey chcꞌot staic ti cꞌu chaꞌal iꞌalbatic onoxe ―xꞌutatic la li antsetique. \p \v 8 Li antsetique anil la iloqꞌuic. Xtꞌeleletic xa tal ta xiꞌel. Mu la muchꞌu iyalbeic ta be, jaꞌ la ti xiꞌemique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ sba iluc ta stojol María Magdala ti Jesuse \r (Jn. 20.11-18) \p \v 9 Ti cꞌalal ichaꞌcuxi ti Jesuse sob ta primero cꞌacꞌal xemana, jaꞌ li romincoe, baꞌyi iyacꞌ sba iluc ta stojol li María liquem tal ta Magdalae, jaꞌ ti iloqꞌuesbat vucvoꞌ pucuj ta yoꞌone. \v 10 Li Maríae tal la yal ti iyil ti Jesuse. Jaꞌ la iꞌalbatic li muchꞌutic ixchiꞌinic toꞌoxe. Chat la yoꞌonic ch-oqꞌuic la yul staelic yuꞌun li Maríae. \v 11 Cꞌalal iyaꞌiic ti ichaꞌcuxi xa ti Jesuse, ti iyil li Maríae, muc la xchꞌunic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ sba iluc ta stojol chaꞌvoꞌ viniquetic ti Jesuse \r (Lc. 24.13-35) \p \v 12 Tsꞌacal to ti Jesuse iyacꞌ la sba iluc ta be ta stojol chaꞌvoꞌ ti ixchiꞌinic toꞌoxe. Muc la xojtiquinic ta ora yuꞌun la maꞌuc iyilic. \v 13 Li chaꞌvoꞌe isutic la tal liꞌ ta Jerusalene, jaꞌ la tal albaticuc li yantique ti iyilic ti Jesuse, pero muc la xchꞌunic noxtoc. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusi yabtel iyacꞌbe comel ti buluchvoꞌ yajchancꞌope \r (Mt. 28.16-20; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 14 Más to tsꞌacal iyacꞌ la sba iluc ta stojolic li buluchvoꞌe, jaꞌo la yolel chveꞌic. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xachꞌunic tajmeque? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Yuꞌun la muc xchꞌunic ti cꞌalal iꞌalbatic yuꞌun ti muchꞌutic iyilic ti chaꞌcuxieme. \v 15 Iꞌalbatic la yuꞌun ti Jesuse: \p ―Batanic ta sjunlej balamil. Ba albeic scotol crixchanoetic ti voꞌon xuꞌ chcacꞌ cuxlicuc ta sbatel osile. \v 16 Ti muchꞌutic ta xchꞌunique, ti chichꞌic voꞌe, jaꞌ chcuxiic ta sbatel osil. Yan ti muchꞌutic mu xchꞌunique jmoj scꞌoplal ch-ochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. \v 17 Ti muchꞌutic ta xchꞌunique chaqꞌuic iluc ti oy jlequilal jyuꞌelale. Voꞌon ta jyuꞌel ta sloqꞌuesic pucujetic ta yoꞌonic li crixchanoetique. Chcꞌopojic ta ora ta yan o cꞌopetic. \v 18 Acꞌu mi oy bu tstaic ta piquel quiletel chon, acꞌu mi xꞌacꞌbatic beneno, mu xchamic o. Ti cꞌalal xacꞌ scꞌobic ta sba li jchameletique, ta xꞌechꞌ li chamele ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ibat ta vinajel ti Jesuse \r (Lc. 24.50-53) \p \v 19 Ti cꞌalal laj cꞌoponaticuc comele, jaꞌo la ibat ta vinajel ti Cajvaltic Jesuse. Tey cꞌot chotluc ta sbatsꞌicꞌob ti Rioxe, tey tspas mantal xchiꞌuc. \v 20 Li yajchancꞌoptaque iloqꞌuic ta yalel aꞌyuc ta sjunlej balamil ti cꞌusitic iyal comele. Icoltaatic ta yalel aꞌyuc yuꞌun ti Cajvaltique. Iyaqꞌuic iluc ti oy slequilal syuꞌelale, jaꞌ ivinaj o ti jaꞌ yaloj comel ti cꞌusitic iyalic aꞌyuque.