\id MAT \h MATEO \toc1 LIꞌI JAꞌ STSꞌIBAOJ TI MATEOE TI CꞌUSITIC AY SPAS, TI CꞌUSITIC AY YAL TI CAJVALTIC JESUCRISTOE \toc2 MATEO \toc3 Mt. \mt1 LIꞌI JAꞌ STSꞌIBAOJ TI MATEOE TI CꞌUSITIC AY SPAS, TI CꞌUSITIC AY YAL TI CAJVALTIC JESUCRISTOE \c 1 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic sbi ti smucꞌtatotac ti Jesucristoe \r (Lc. 3.23-38) \p \v 1 Jaꞌ liꞌ tsꞌibabil sbiic ti smucꞌtatotac ti Jesucristoe. Ti Jesucristoe jaꞌ smucꞌtatot ti Davide. Ti Davide jaꞌ smucꞌtatot ti Abraame. \p \v 2 Iꞌayan screm ti Abraame, Isaac sbi. Iꞌayan screm ti Isaaque, Jacov sbi. Iꞌayan screm ti Jacove, Judá sbi. Ti Judae ep sbanquil yitsꞌin. \v 3 Vach iꞌayan screm ti Judae, Fares sbi ti june, Zara sbi ti june. Ti smeꞌique Tamar sbi. Iꞌayan screm ti Farese, Esrom sbi. Iꞌayan screm ti Esrome, Aram sbi. \v 4 Iꞌayan screm ti Arame, Aminadav sbi. Iꞌayan screm ti Aminadave, Naasón sbi. Iꞌayan screm ti Naasone, Salmón sbi. \v 5 Iꞌayan screm ti Salmone, Booz sbi. Ti smeꞌ Booze Raav sbi. Iꞌayan screm ti Booze, Obed sbi. Ti smeꞌ Obede Rut sbi. Iꞌayan screm ti Obede, Isaí sbi. \v 6 Iꞌayan screm ti Isaie, David sbi, iꞌoch ta preserente. Iꞌayan screm ti Davide, Salomón sbi. Ti smeꞌ Salomone yajnil toꞌox jun vinic Urías sbi. \p \v 7 Iꞌayan screm ti Salomone, Roboam sbi. Iꞌayan screm ti Roboame, Abías sbi. Iꞌayan screm ti Abíase, Asa sbi. \v 8 Iꞌayan screm ti Asae, Josafat sbi. Iꞌayan screm ti Josafate, Joram sbi. Iꞌayan screm ti Jorame, Uzías sbi. \v 9 Iꞌayan screm ti Uzíase, Jotam sbi. Iꞌayan screm ti Jotame, Acaz sbi. Iꞌayan screm ti Acaze, Ezequías sbi. \v 10 Iꞌayan screm ti Ezequíase, Manasés sbi. Iꞌayan screm ti Manasese, Amón sbi. Iꞌayan screm ti Amone, Josías sbi. \v 11 Iꞌayan screm ti Josíase, Jeconías sbi. Ti Jeconíase oy ep sbanquil yitsꞌin. Cꞌalal cuxul xchiꞌuc sbanquil yitsꞌin ti Jeconíase, jaꞌo chucul ibatic ta Babilonia ti jchiꞌiltactic ta israelale. \p \v 12 Tey xaꞌox tspasatic ta mantal ta Babilonia ti jchiꞌiltactique ti cꞌalal iꞌayan screm ti Jeconíase, Salatiel sbi. Iꞌayan screm ti Salatiele, Zorobabel sbi. \v 13 Iꞌayan screm ti Zorobabele, Abiud sbi. Iꞌayan screm ti Abiude, Eliaquim sbi. Iꞌayan screm ti Eliaquime, Azor sbi. \v 14 Iꞌayan screm ti Azore, Sadoc sbi. Iꞌayan screm ti Sadoque, Aquim sbi. Iꞌayan screm ti Aquime, Eliud sbi. \v 15 Iꞌayan screm ti Eliude, Eleazar sbi. Iꞌayan screm ti Eleazare, Matán sbi. Iꞌayan screm ti Matane, Jacov sbi. \v 16 Iꞌayan screm ti Jacove, José sbi. Ti Josee isaꞌ yajnil, María sbi. Ti Maríae iꞌayan sba yol, jaꞌ ti Jesuse, jaꞌ stꞌujoj Riox ti chispasotic ta mantale. \p \v 17 Jaꞌ yech iꞌechꞌ chanlajunqꞌuex totil meꞌil ti ilic tal ta Abraame cꞌalal to David. Naca smomtac Abraam. Jaꞌ noꞌox yech noxtoc iꞌechꞌ chanlajunqꞌuex totil meꞌil ti ilic tal ta xchꞌamaltac ti Davide cꞌalal to chucul ibatic ta Babilonia ti jchiꞌiltactic ta israelale, Naca smomtac David. Ti cꞌalal chucul ibatic ta Babilonia ti jchiꞌiltactique, iꞌechꞌ chanlajunqꞌuex totil meꞌil noxtoc, jaꞌo xa iꞌayan ti Cristoe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌayan ti Jesucristoe \r (Lc. 2.1-7) \p \v 18 Ti cꞌalal iꞌayan ti Jesucristoe, jaꞌ yech smelol chac liꞌi. Ti smeꞌe, jaꞌ ti Maríae, jaꞌ scꞌubanoj ti Josee. Mu toꞌox chicꞌ sbaic. Ti Maríae ixchiꞌin yol ta syuꞌel Chꞌul Espíritu. \v 19 Ti Josee lec yoꞌon, mu scꞌan xal aꞌyuc ti ta ox xicta ti slecome, yuꞌun mu scꞌan xacꞌ ta qꞌuexlal. Mucul ox chicta. \v 20 Ti cꞌalal yech xaꞌox snopoj ti Josee, jaꞌo la ivaychin. Isvaychin la jun anjel ta vinajel. \p ―José, voꞌot smomot ti Davide, mu xavat avoꞌon. Icꞌo li Maríae. Li yol xchiꞌinoje maꞌuc xchꞌamal vinic; jaꞌ ta syuꞌel li Chꞌul Espíritue. \v 21 Crem ta xꞌayan. Jesús xavacꞌbe sbiin yuꞌun jaꞌ chastojbe amulic, voꞌoxuc ti stꞌujojoxuc onox li Rioxe ―xꞌutat la yilel yuꞌun ti anjel ta svayiche. \p \v 22 Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi yaloj ti Rioxe ti cꞌalal ixchꞌamunbe ye ti yajꞌalcꞌop ti ta voꞌnee. \q1 \v 23 Ta to xchiꞌin yol jun tojol tseb. \q1 Crem ta xꞌayan. \q1 Emanuel ta sbiin yuꞌun jaꞌ Riox ti chtal xchiꞌinotique, \m xi onox ti jꞌalcꞌope. \p \v 24 Ti cꞌalal ijulav ti Josee, ti cꞌusi iꞌalbat yuꞌun ti anjele ixchꞌun. Iyicꞌ onox ti Maríae. \v 25 Pero muc xchiꞌin sbaic ta ora. Jaꞌto ixchiꞌin sbaic cꞌalal iꞌayan ti sba yole. Ti Josee Jesús iyacꞌbe sbiin ti unene. \c 2 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ay yacꞌbeic smoton unen Jesús ti pꞌijil viniquetique \p \v 1 Ti Jesuse tey iꞌayan ta jteclum Belén liꞌ ta estado Judeae. Jaꞌo ta scoviernoal ti Erodese. Ti cꞌalal ayanem xaꞌox ti Jesuse, ital ta Jerusalén jayvoꞌ pꞌijil viniquetic liquemic tal ta loqꞌueb cꞌacꞌal. \v 2 Liꞌ yul sjaqꞌuique: \p ―¿Bu iꞌayan ti muchꞌu scꞌoplal chaspasic ta mantal, voꞌoxuc li juriooxuque? Yuꞌun iquilticotic jpꞌej cꞌanal cꞌalal teyoticotic ta jnaticotic ta loqꞌueb cꞌacꞌale. Jaꞌ seña ti iꞌayan xa ti muchꞌu chaspasic ta mantale. Jaꞌ tal quichꞌticotic ta mucꞌ ―xiic. \p \v 3 Cꞌalal iyaꞌi ti Erodese, mu xa snaꞌ cꞌu tspas xchiꞌuc ti jchiꞌiltactic liꞌ nacajtic ta Jerusalene. \v 4 Ti Erodese istac ta iqꞌuel scotol ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Cꞌalal tsobolic xa scotolique, lic sjacꞌ bu scꞌoplal ch-ayan ti Cristoe ti chtal spasotic ta mantale. \p \v 5 ―Scꞌoplal ch-ayan ta Belén liꞌ ta estado Judeae. Jaꞌ onox yech istsꞌibaic ti yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee: \q1 \v 6 Acꞌu la mi cꞌox jteclum li Belen ta yosilic ti smomtac ti Juda ti ta voꞌnee, \q1 pero ta to la xvinaj scꞌoplal ta tsꞌacal. \q1 Yuꞌun la jaꞌ tey ta xꞌayan ti muchꞌu chtal spasotic ta mantale, voꞌotic li jꞌisraelotique, ti stꞌujojotic onox ti Rioxe, \m xi onox ti yajꞌalcꞌope ―xi ti paleetique. \p \v 7 Ti Erodese mucul istac ta iqꞌuel ti pꞌijil viniquetique. Isjacꞌbe cꞌusi ora iyilic ti cꞌanale. \v 8 Cꞌalal laj sjaqꞌue ―Batanic ta Belén. Ba jaqꞌuic yoꞌto cꞌu chaꞌal xataic ti unene. Mi ataique, xꞌechꞌ avalbecon yuꞌun chba quichꞌ ta mucꞌ uc ―xi ti Erodese, pero chloꞌlovan noꞌox. \p \v 9-10 Cꞌalal laj albaticuc ti pꞌijil viniquetique, ibatic. Ti cꞌanal iyilic ta loqꞌueb cꞌacꞌale, jaꞌ babe echꞌel yuꞌunic. Cꞌalal iyilic ti chanav toe, xmuyubajic echꞌel. Ti cꞌanale tey ipaj ta stuqꞌuil jpꞌej na yoꞌ bu ti unene. \v 11 Tey iꞌoch ti pꞌijil viniquetique. Iyilic ti unene xchiꞌuc ti smeꞌe, jaꞌ ti Maríae. Iyichꞌic ta mucꞌ ti unene. Isquejan sbaic, jaꞌo isnijan sba ta balamil noxtoc. Iyacꞌbeic smoton: oro, xchiꞌuc becꞌtal pom, xchiꞌuc mirra. \v 12 Tsꞌacal to iꞌalbatic la ta svayichic yuꞌun ti Rioxe ti mu xa yaꞌuc echꞌ scꞌoponic ti Erodese. Yechꞌo un cꞌalal isutic ta slumalique, jun xa o be istamic echꞌel. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ ta milel cꞌoxetic ti Erodese \p \v 13 Ti cꞌalal isutic xaꞌox ti pꞌijil viniquetique, ivaychin la ti Josee. Isvaychin la jun anjel ta vinajel. \p ―Lican ta ora, icꞌo echꞌel li unene xchiꞌuc li smeꞌe. Batanic ta Egipto. Teanic o me. Jaꞌto mi lacalbeique xasutic tal. Yuꞌun li Erodese chlic saꞌ li unene yuꞌun yoꞌonuc smil ―xꞌutat la yilel. \p \v 14 Ti Josee ora ilic. Ta acꞌubaltic ibatic ta Egipto. \v 15 Tey inaquiic. Jaꞌto isutic tal cꞌalal icham ti Erodese. Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi iyal ti yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee: “Ta la xbat ta Egipto ti Xchꞌamal Rioxe. Tsꞌacal to la chicꞌ sutel tal”, xi ti jꞌalcꞌope. \p \v 16 Ti Erodese, cꞌalal iyul ta sjol ti iloꞌloat yuꞌun ti pꞌijil viniquetique, icap tajmec. Isloqꞌues mantal ti acꞌu yichꞌ milel scotol cꞌox crem ta Belene. Jaꞌ ti bu chib to sjabilalique xchiꞌuc ti más cꞌoxetique. Ti Erodese snaꞌoj cꞌusi ora iyilic cꞌanal ti pꞌijil viniquetique, yechꞌo ti jaꞌ iyacꞌ ta milel ti cꞌoxetic chib sjabilale yuꞌun isnop ti tey capal chlaj ti unene. \v 17 Jaꞌ yech icꞌot ta Belén chac cꞌu chaꞌal icꞌot ta jteclum Ramá ti ta voꞌnee ti iyal ti Jeremías yajꞌalcꞌop Rioxe: \q1 \v 18 Ti antsetic ta jteclum Ramae chlic la oqꞌuicuc. \q1 Chat la yoꞌonic, choqꞌuitaic la ti yolique. \q1 Abol la sbaic, chat la yoꞌonic tajmec, jaꞌ la ti chmilbatic ti yolique, \m xi ti Jeremíase. \p \v 19 Cꞌalal tey toꞌox ta Egipto ti Josee, icham ti Erodese. Ti Josee isvaychin la jun anjel ta vinajel. \p \v 20 ―Lican, icꞌo echꞌel li unene xchiꞌuc li smeꞌe. Sutanic ta alumalic yoꞌ bu lachiꞌiltac ta israelale. Ti muchꞌu tsmil ox li unene icham xa ―xꞌutat la yilel yuꞌun ti anjele. \p \v 21 Ilic ti Josee, iyicꞌ tal ti unene xchiꞌuc ti smeꞌe. Iyulic liꞌ ta jlumaltique. \v 22 Ti cꞌalal iyulique, yan xa o covierno ochem liꞌ ta estado Judeae. Jaꞌ xa ochem screm ti ánima Erodese, Arquelao sbi. Ti cꞌalal iyaꞌi ti Josee, ixiꞌ. Muc xnaqui liꞌ ta Judeae. Iꞌalbat la ta svayich yuꞌun ti Rioxe ti acꞌu ba nacluc ta estado Galileae. \v 23 Yechꞌo ti ta jteclum Nazaret ba nacluque. Jaꞌ icꞌot ti yech onox tsꞌibabil scꞌoplal yuꞌun yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta voꞌnee: “Jesus Nazaret”, xi la scꞌoplal yuꞌun ti crixchanoetique ―xiic. \c 3 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti lic yal aꞌyuc scꞌop Riox ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mr. 1.1-8; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Ti cꞌalal tey toꞌox ta Nazaret ti Jesuse, ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe lic yal aꞌyuc scꞌop Riox ta xocol balamil liꞌ ta estado Judeae. \p \v 2 ―Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole yuꞌun chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe ―xi. \p \v 3 Ti Juane tsꞌibabil onox scꞌoplal yuꞌun ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee. Jaꞌ yech istsꞌiba chac liꞌi: \q1 Ta to xtal jun jchiꞌiltic ta israelal, \q1 tsots ch-avetaj ta xocol balamil. \q1 “Chtal xa ti Cajvaltique. \q1 Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole. \q1 Xachꞌunbeic me ti cꞌusitic chayalbeique”, \m xi chalbe ti jchiꞌiltactique, xi onox ti Isaíase. \p \v 4 Ti Juane jalbil tsatsal cameyo scꞌuꞌ. Nucul xchuc xchꞌut. Naca cochiꞌ xchiꞌuc ajapom islajes. \v 5 Ti jchiꞌiltactic ta israelale ti liꞌ nacajtic ta Jerusalene, xchiꞌuc ti muchꞌutic liꞌ nacajtic ta sjunlej estado Judeae, xchiꞌuc ti muchꞌutic tey nacajtic ta tiꞌ ucꞌum Jordane, ba yaꞌiic cꞌusi chal ti Juane. \v 6 Ti muchꞌutic jamal iyalic ti cꞌusitic chopol tspasique, iꞌacꞌbatic yichꞌic voꞌ ta ucꞌum Jordán yuꞌun ti Juane. \p \v 7 Ti Juane iyil ti tey chcꞌot ep ti muchꞌutic ochemic ta fariseoale xchiꞌuc ti muchꞌutic ochemic ta saduceoale. Cꞌot scꞌanic ichꞌvoꞌ uc. \p ―Li voꞌoxuque jaꞌ achiꞌilic li quiletel chone. Ti cꞌalal chaꞌi ti chtal cꞌocꞌ li chone, chjatav. Jaꞌ yechoxuc uc. ¿Miꞌn avaꞌiic xa yaꞌel ti chavichꞌic castico ti tal acꞌanic ta ora li ichꞌvoꞌe? \v 8 Mi chavichꞌic voꞌe, jaꞌ tscꞌan ti jꞌechꞌel xavictaic spasel li cꞌusitic chopole. \v 9 Mu me xanopic yech chac liꞌi: “Jaꞌ jmucꞌtatoticotic ti Abraame, yechꞌo un chicuxioticotic onox ta sbatel osil uc”, mu me xachiic. Chacalbeic, ti Rioxe xuꞌ tscꞌatajes ta smom Abraam li tonetic liꞌi. \v 10 Li voꞌoxuque coꞌoloxuc xchiꞌuc teꞌel loꞌbol ti chopol ta loꞌbel sate. Tombil xa yeqꞌuelal ta yoc yuꞌun chboje loqꞌuel scotol. Chichꞌ chiqꞌuel. \v 11 Li voꞌone jaꞌ noꞌox chcacꞌbe yichꞌic voꞌ ti muchꞌutic chictaic spasel li cꞌusitic chopole. Pero oy muchꞌu tsꞌacal to ta xtal, más oy syuꞌel. Li voꞌone mi jaꞌuc slicbel xonob, mu xlic cuꞌun yuꞌun mu cꞌu xitun o. Jaꞌ chayacꞌbe achiꞌinic ti Chꞌul Espíritue ti coꞌol xchiꞌuc cꞌoqꞌue yuꞌun jaꞌ tsloqꞌues o li cꞌusitic chopol ta avoꞌonique. \v 12 Ti muchꞌutic tscꞌanic loqꞌuesbel li cꞌusitic chopol ta yoꞌonique, jaꞌ chbatic ta vinajel. Yan ti muchꞌutic mu scꞌanic loqꞌuesbele jaꞌ ch-ochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Coꞌol xchiꞌuc ti muchꞌu ta sjicꞌa strigoe. Ti cꞌalal xlaj sjicꞌae, ta xchꞌol ta stenal. Li yoctaque ta xchicꞌ ―xꞌutatic yuꞌun ti Juane. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyichꞌ voꞌ ti Jesuse \r (Mr. 1.9-11; Lc. 3.21-22) \p \v 13 Ti cꞌalal yolel chacꞌ ichꞌ voꞌ ti Juane, jaꞌo ilocꞌ tal ta estado Galilea ti Jesuse, tey icꞌot ta ucꞌum Jordán yuꞌun tscꞌan ti ch-acꞌbat yichꞌ voꞌ yuꞌun ti Juane. \v 14 Ti Juane mu scꞌan xacꞌbe yichꞌ voꞌ ti Jesuse. \p ―Voꞌot chavacꞌbon quichꞌ voꞌ ti yechuque. Maꞌuc yech smelol ti voꞌon chacacꞌbe avichꞌ voꞌe ―xi ti Juane. \p \v 15 ―Acꞌbon quichꞌ voꞌ. Jaꞌ jtsꞌacubtastic scotol ti cꞌusi tscꞌan ti Rioxe ―xi ti Jesuse. \p Yechꞌo un ti Juane iyacꞌbe yichꞌ voꞌ ti Jesuse. \v 16 Ti cꞌalal laj yichꞌ voꞌ ti Jesuse, ilocꞌ ta ucꞌum. Jaꞌo ijam li vinajele. Iyil iyal tal ta sba ti Chꞌul Espíritue ti jun xchiꞌuc ti Rioxe. Coꞌol xchiꞌuc paloma yilel. Jaꞌo ichiꞌine yuꞌun ti Chꞌul Espíritue. \v 17 Ti Rioxe icꞌopoj tal ta vinajel. \p ―Liꞌi jaꞌ Jchꞌamal, jcꞌanoj tajmec. Jun coꞌon yuꞌun ―xi. \c 4 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chloꞌloat ox yuꞌun totil pucuj ti Jesuse \r (Mr. 1.12-13; Lc. 4.1-13) \p \v 1 Ti cꞌalal laj yichꞌ voꞌ ti Jesuse, iyulesbat ta sjol yuꞌun ti Chꞌul Espíritue ti chbat ta xocol balamile yoꞌ xqꞌuele o yuꞌun ti totil pucuje mi ta xchꞌun loꞌloele. \p \v 2 Ti cꞌalal tey ta xocol balamil ti Jesuse, muc xveꞌ chaꞌvinic cꞌacꞌal xchiꞌuc chaꞌvinic acꞌubal. Lic viꞌnajuc. \v 3 Ti cꞌalal chviꞌnaj xa tajmeque, jaꞌo icꞌot ti totil pucuje, Satanás sbi. Cꞌot sloꞌlo ti yaloje. \p ―Ti mi yech ti voꞌot Xchꞌamalot li Rioxe, alboquic li tonetic liꞌi acꞌu cꞌatajuc ta pan ―xut. \p \v 4 ―Tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti mu ta panuc noꞌox chicuxioticotique. Jaꞌ tscꞌan ta jchꞌunbeticotic noxtoc li cꞌusitic chiyalboticotic ti Rioxe ―xi ti Jesuse. \p \v 5 Ti pucuje iyicꞌ tal ta Jerusalén ti Jesuse. Isvaꞌan ta jol templo. \p \v 6 ―Ti mi yech ti voꞌot Xchꞌamalot li Rioxe, jip aba yalel. Tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti “chastacbe tal anjeletic ti Rioxe yoꞌ mu cꞌu xapas oe. Jaꞌ stsacoj chacꞌot yoꞌ mu xayayij o ta tone”, xi tsꞌibabil ―xꞌutat yuꞌun pucuj ti Jesuse. \p \v 7 ―Tsꞌibabil noxtoc ta scꞌop Riox ti mu xuꞌ jqꞌuelbeticotic yoꞌon ti Rioxe ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti pucuje. \p \v 8 Ti pucuje iyicꞌ muyel ta jpꞌej toyol vits noxtoc ti Jesuse. Ora iyacꞌbe yil sjunlej balamil ta syuꞌel xchiꞌuc ti cꞌu xꞌelan tspas mantal li jyuꞌeletique, xchiꞌuc ti cꞌu xꞌelan ichꞌbilic ta muqꞌue. \p \v 9 ―Chacacꞌbe acuentain sjunlej mi chavichꞌon ta muqꞌue, mi chaquejletaone ―xi ti pucuje. \p \v 10 ―Batan, Satanás. Mu jchꞌun li cꞌusi chavalbone. Tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti stuc noꞌox chquichꞌticotic ta mucꞌ ti Rioxe, ti jaꞌ ta jpasticotic ti cꞌusi tscꞌane ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti pucuje. \p \v 11 Ti pucuje ibat. Jaꞌo ital ta ora anjeletic, tal scoltael ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ta estado Galilea lic chanubtasvanuc ti Jesuse \r (Mr. 1.14-20; Lc. 4.14-15; 5.1-11; 6.17-19) \p \v 12 Cꞌalal iyaꞌi ti Jesuse ti itiqꞌue ta chuquel ti Juane, isut ta Galilea. \v 13 Jaꞌ iscomtsan li slumale, jaꞌ li Nazarete, tey ba nacluc ta jteclum Capernaum. Li Capernaume ta tiꞌnab yoꞌ bu yosil smomtac ti Zabulone xchiꞌuc ti Neftalí ti ta voꞌnee. \v 14 Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi iyal ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee. \q1 \v 15 Li yosil smomtac ti Zabulone xchiꞌuc li yosil smomtac ti Neftalí ti ta voꞌnee, \q1 chlic ta tiꞌmar cꞌalal to jech ucꞌum Jordán, \q1 Galilea chacꞌbeic sbi ti namal crixchanoetic tey chtal naclicuque. \q1 \v 16 Ti jchiꞌiltactique ti tsꞌacal to chtal naclicuc teyoꞌe, abol sbaic. \q1 Tsꞌacal to jun yoꞌonic yuꞌun jaꞌ tey chul ta slumalic ti muchꞌu stꞌujoj Riox chistojbotic li jmultique, \m xi onox ti Isaíase. \p \v 17 Cꞌalal ba nacluc ta Capernaum ti Jesuse, jaꞌo lic yal: \p ―Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole yuꞌun chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe ―xut ti jchiꞌiltactique. \p \v 18 Ti cꞌalal tey chanav ta tiꞌtiꞌnab ta estado Galilea ti Jesuse, tey iyil chaꞌvoꞌ jchiꞌiltic ta israelal, sbanquil yitsꞌin noꞌox sbaic. Li banquilale Simón sbi. Pedro li xchaꞌpꞌelel sbie. Andrés sbi li itsꞌinale. Tey yolel tsjipic ta nab snutiꞌic tsacobil choy yuꞌun tsacchoy yabtelic. \p \v 19 ―Laꞌ chiꞌinicon, ta jel avabtelic. Chajchanubtasic cꞌuxi chba avicꞌbecon tal crixchanoetic ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 20 Ora iyictaic o li tsacchoye, jaꞌ ba xchiꞌinic ti Jesuse. \p \v 21 Ijelav echꞌel ti Jesuse xchiꞌuc li chaꞌvoꞌ jchiꞌiltique. Tey iyil otro chaꞌvoꞌ, sbanquil yitsꞌin noꞌox sbaic uc. Jaꞌ scremotic ti Zebedeoe. Li banquilale Jacobo sbi. Li itsꞌinale Juan sbi. Ticꞌajtic ta canova xchiꞌuc stotic, yolel ta stsꞌisic snutiꞌic tsacobil choy yuꞌun jatem. \p ―Laꞌ chiꞌinicon ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 22 Tey iscomtsanic ti stotique xchiꞌuc ti scanovaique, jaꞌ ba xchiꞌinic ti Jesuse. \p \v 23 Ti Jesuse ixanav ta sjunlej estado Galilea xchiꞌuc li yajchancꞌoptaque. Ixchanubtas jchiꞌiltactic ta israelal ta scotol bicꞌtal temploetic. Jaꞌ iyal ti ista xa yora tspasvan ta mantal ti Rioxe. Icol yuꞌun ep jchameletic noxtoc, cꞌusuc noꞌox ipic o ti crixchanoetique. \v 24 Ivinaj ta sjunlej estado Siria ti icol yuꞌun ep jchameletique. Yechꞌo un ti butic iꞌechꞌ ti Jesuse tey iyiqꞌuic tal ti jchameletique. Ep ta tos chamel chaꞌiic. Jlom oy cꞌusi cꞌux chaꞌiic, jlom ochem pucuj ta yoꞌonic. Oy jtupꞌ-iqꞌuetic, oy muchꞌutic chꞌabal yip jun yoc scꞌobic. Ti Jesuse icol yuꞌun scotol. \v 25 Ep tajmec crixchanoetic ixchiꞌinic echꞌel ti Jesuse. Jaꞌ ti muchꞌutic tey nacajtic ta Galileae, xchiꞌuc ta Decapolise, xchiꞌuc liꞌ ta Jerusalene, xchiꞌuc ta yan jteclumetic liꞌ ta estado Judeae, xchiꞌuc ti muchꞌutic tey nacajtic ta jech ucꞌum Jordane. \c 5 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichanubtasvan ta jpꞌej vits ti Jesuse \r (Lc. 6.20-23) \p \v 1 Cꞌalal iyil ti Jesuse ti batsꞌi ep tajmec stsoboj sbaic ti jchiꞌiltactic ta israelale, imuy jtsꞌuj ta chꞌut vits, tey ichoti. Lichotioticotic uc, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. Ibatic uc ti muchꞌutic sjunul yoꞌon chaꞌiic cꞌusi chal ti Jesuse. \v 2 Ti Jesuse lic chanubtasvanuc. \p \v 3 ―Ti muchꞌutic snaꞌojic ti muc bu lec yoꞌonique, chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun chlic pasaticuc ta mantal yuꞌun ti Rioxe. \p \v 4 ’Ti muchꞌutic choqꞌuita sbaic yuꞌun li smulique, chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun chpatbat yoꞌonic yuꞌun ti Rioxe. \p \v 5 ’Ti muchutic mu snaꞌ stoy sbaique, chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun ta slumalinic ti achꞌ balamile. \p \v 6 ’Ti muchꞌutic sjunul yoꞌon tscꞌanic lecubtasbel yoꞌonique, chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun ta xlecubtasbat yoꞌonic yuꞌun ti Rioxe. \p \v 7 ’Ti muchꞌutic chcꞌuxubinvanique chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun ta xcꞌuxubinatic yuꞌun ti Rioxe. \p \v 8 ’Ti muchꞌutic sjunul yoꞌon tspasic li cꞌusitic lec chil ti Rioxe, chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun chba sqꞌuelbeic sat ti Rioxe. \p \v 9 ’Ti muchꞌutic tspajesic cꞌope chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun “jchꞌamaloxuc”, xꞌutatic yuꞌun ti Rioxe. \p \v 10 ’Ti muchꞌutic ch-ilbajinatic o ti cꞌusitic lec tspasique, chilic to ta tsꞌacal ti jun yoꞌonique yuꞌun chlic pasaticuc ta mantal yuꞌun ti Rioxe. \p \v 11-12 ’Li voꞌoxuque mi chopol cꞌusi chayalbeic o crixchanoetic ti avichꞌojicon ta muqꞌue, mi chayilbajinique, mi chasnopbe amulique, mu xavat o avoꞌonic. Junuc noꞌox avoꞌonic yuꞌun lec ti cꞌusi chcꞌot ataic ta vinajele. Jaꞌ yech iꞌilbajinatic ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta voꞌne uque. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti coꞌol cꞌu chaꞌal atsꞌam yaꞌel ti muchꞌutic xchꞌunojic li scꞌop Rioxe \r (Mr. 9.50) \p \v 13 ’Li voꞌoxuque coꞌoloxuc cꞌu chaꞌal atsꞌam yaꞌel yuꞌun voꞌoxuc ta xlecub avuꞌunic li balamile. Ti mi lec li cꞌusitic chapasique, chatunic liꞌ ta sba balamile. Ti mi chopol li cꞌusitic chapasique, mu cꞌu xatunic o. Coꞌol cꞌu chaꞌal atsꞌam ti mu xa bu chiꞌe, mu xa cꞌu stu. Chichꞌ taniel. Chtecꞌulanat yuꞌun li crixchanoetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti coꞌol cꞌu chaꞌal luz yaꞌel ti muchꞌutic xchꞌunojic li scꞌop Rioxe \p \v 14 ’Li voꞌoxuque coꞌoloxuc cꞌu chaꞌal luz yaꞌel liꞌ ta sba balamile. Chavaqꞌuic iluc ti lec avoꞌonique, jaꞌ chilic o li crixchanoetique ti xuꞌ chlecub yoꞌonic uque. Coꞌol xchiꞌuc jun jteclum ta jolvits, lec xvinaj, mu stacꞌ naqꞌuel. \v 15 Jaꞌ noꞌox yech noxtoc cꞌalal ta jtsan jcastique, mu jmactic ta almul. Toyol onox chcacꞌtic yoꞌ xilic o osil scotol ti muchꞌutic teyic ta yut nae. \v 16 Li voꞌoxuque jaꞌ yech tscꞌan chvinaj ti lec avoꞌonique yoꞌ xilic o li crixchanoetique, yoꞌ xlic yichꞌic o ta mucꞌ ti Jtotic Riox ta vinajele ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chcꞌot scotol ti cꞌusitic yaloj ti Rioxe \p \v 17 Iyal noxtoc ti Jesuse: \p ―Mu me xanopic ti tal jchꞌaybe smantal ti Rioxe xchiꞌuc ti cꞌusitic iyalic ti yajꞌalcꞌoptac ti ta voꞌnee. Maꞌuc tal jchꞌay; tal jtsꞌacubtas scotol. \v 18 Ta melel chacalbeic, cꞌalal mu toꞌox chlaj li vinajel balamile, mi jpꞌel mu xchꞌay ti cꞌusitic yaloj ti Rioxe, persa chcꞌot scotol. \v 19 Ti muchꞌu mu xchꞌun jtosuc li smantaltac Rioxe, mi jaꞌ yech ta xchanubtas li crixchanoetique, jaꞌ mu tsotsuc yabtel chcꞌot yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe. Ti muchꞌu ta xchꞌun scotol smantal ti Rioxe, mi jaꞌ yech ta xchanubtas li crixchanoetique, jaꞌ tsots yabtel chcꞌot yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe. \v 20 Chacalbe avaꞌiic, ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc li jfariseoetique, chalic ti lec yoꞌonique. Yan li voꞌoxuque jaꞌ tscꞌan ti ta melel lec avoꞌonique. Mi jaꞌ yechoxuc chac cꞌu chaꞌal li jfariseoetique, mu xuꞌ chaꞌochic uc yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti mu me jcapan jbatique \r (Lc. 12.57-59) \p \v 21 ’Avaꞌyojic ti iꞌalbatic ti voꞌne moletique ti mu me xmilvanique. “Ti muchꞌu chmilvane milic”, xꞌutatic. \v 22 Li voꞌone chacalbeic, ti muchꞌu tscapan li xchiꞌile, xchiꞌuc ti muchꞌu “mu cꞌu balot o”, xut li xchiꞌile, xchiꞌuc ti muchꞌu “toj sonsoot”, xut li xchiꞌile, coꞌol smul cꞌu chaꞌal li jmilvanejetique. Coꞌol chba yichꞌic castico ta cꞌocꞌ. \p \v 23-24 ’Jaꞌ tscꞌan ti lec xavil abaic ta acotolique. Mi chba avacꞌbe smoton Riox yoꞌ xchicꞌobil smotone, mi tey iyul ta ajol ti oy amul yuꞌun lachiꞌile, tey ictao comel ta stsꞌel xchicꞌobil smoton Riox li cꞌusi avichꞌoj echꞌele. Baꞌyi ba lajesbo yoꞌon ti muchꞌu oy amul yuꞌune. Mi ilaj yoꞌone, xtal avacꞌbe smoton ti Rioxe. \p \v 25 ’Mi oy bu ata amul yuꞌun lachiꞌile, tscꞌan ti chba alajesbe yoꞌon ta orae. Ti mi mu xba alajesbe yoꞌone, chayicꞌ echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌop. Li jmeltsanejcꞌope chayacꞌ ta scꞌob jchabiejtemplo. Li jchabiejtemploe chasticꞌ ta chuquel. \v 26 Ta melel chacalbeic, mi mu xapasic chac cꞌu chaꞌal lacalbeique, li jmeltsanejcꞌope chacꞌ atojic scotol lamulique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me xpichꞌ coꞌontic yan antse \r (Mt. 18.8-9; Mr. 9.43-47) \p \v 27 ’Avaꞌyojic ti iꞌalbatic ti voꞌne moletique ti mu me saꞌ yantsique, ti mu me saꞌ yajmul li antsetique. \v 28 Li voꞌone chacalbeic, ti muchꞌutic chpichꞌ yoꞌon antsetique, coꞌol xa xchiꞌuc yants chcꞌot. Ti muchꞌutic chpichꞌ yoꞌon viniquetique, coꞌol xa xchiꞌuc yajmul chcꞌot. \p \v 29 ’Mi jaꞌ chata o amulic lasatique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o ta vinajele. Mi asatic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \v 30 Jaꞌ noꞌox yech noxtoc mi jaꞌ chata o amulic lacꞌobique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o ta vinajele. Mi acꞌobic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ jchꞌac cajniltique \r (Mt. 19.9; Mr. 10.11-12; Lc. 16.18) \p \v 31 ’Avaꞌyojic noxtoc ti iꞌalbatic ti voꞌne moletique: “Ti muchꞌu ta xchꞌac yajnile, acꞌu smeltsanbe svunal ti ixchꞌac xa sbaique, acꞌu yacꞌbe ti yajnile. Jaꞌto mi oy svunale xuꞌ xchꞌac sbaic”, xꞌutatic onox. \v 32 Li voꞌone chacalbeic, ti muchꞌu ta xchꞌac yajnile, mi muc bu saꞌoj yajmul ti ta xchꞌaque, coꞌol xchiꞌuc isaꞌ yajmul yaꞌel ti yajnile yuꞌun ixchꞌac. Ti muchꞌu chicꞌ chꞌacbalal antse, coꞌol xchiꞌuc yants chcꞌot noxtoc ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti yechuc me li cꞌusitic chcaltique \p \v 33 Iyal noxtoc ti Jesuse: \p ―Avaꞌyojic noxtoc ti iꞌalbatic ti voꞌnee: “Mi chavaꞌanic ta rextico ti Rioxe, xapasic me li cꞌusi chavalique”, xꞌutatic onox. \v 34 Li voꞌone chacalbeic, mu me xavaꞌanic ta rextico li vinajele, yuꞌun jaꞌ tey chotol tspas mantal ti Rioxe. \v 35 Mu me xavaꞌanic ta rextico li balamile, yuꞌun jaꞌ scuentainoj ti Rioxe. Mu me xavaꞌanic ta rextico li jteclum Jerusalene, yuꞌun jaꞌ stꞌujoj ti Rioxe. \v 36 Mu me xavaꞌanic ta rextico lajolique, yuꞌun jaꞌ spasoj ti Rioxe. Li stsatsal ajolique mu stacꞌ xasacubtasic, mu stacꞌ xavicꞌubtasic. \v 37 Yechuc me li cꞌusi chavalique. Ti mi chanopic cꞌope, jaꞌ mulil. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tscꞌan ta jcꞌuxubintic jcrontatique \r (Lc. 6.27-36) \p \v 38 ’Avaꞌyojic ti iꞌalbatic ti voꞌnee: “Ti mi atꞌusbe jpꞌejuc sat achiꞌile, chavichꞌ tꞌusbel jpꞌejuc asat uc. Ti mi acolesbe jpꞌejuc stanal ye achiꞌile, chavichꞌ colesbel jpꞌejuc stanal ave uc”, xꞌutatic. \v 39 Li voꞌone chacalbeic, ti muchꞌu ilbaj xayilique, tsꞌiquic me. Ti mi oy muchꞌu chasmajbe jot xocon asate, albo ti xuꞌ tsmaj xchaꞌjotole. \v 40 Ti mi oy muchꞌu chasticꞌbe amul ta stojol li jmeltsanejcꞌopetique, mi chaspojbe lacamisae, acꞌbo. Acꞌbo noxtoc lapimilcꞌuꞌe. \v 41 Ti mi oy muchꞌu chayalbe chacuchbe echꞌel yicats junuc revae, cuchbo echꞌel chibuc reva. \v 42 Ti mi oy muchꞌu chascꞌanbe li cꞌusuc avuꞌune, acꞌbo. Ti mi oy cꞌusi chaxchꞌamunbee, mu me xajalan ―xiyutoticotic ti Jesuse―. \p \v 43 ’Avaꞌyojic noxtoc ti iꞌalbatic ti voꞌnee: “Cꞌuxubinic lachiꞌilique. Lacrontaique crontainic”, xꞌutatic. \v 44 Li voꞌone chacalbeic, cꞌuxubinic acrontaic. Cꞌanbeic bentisyon ti muchꞌutic chopol cꞌusi chayalbeique. Lec xacꞌoponic ti muchꞌutic mu scꞌan sqꞌuel asatique. Cꞌoponbeic Riox ti muchꞌutic chayilbajinique. \v 45 Ti mi yech chapasique, chvinaj ti xchꞌamaloxuc xa ti Jtotic Riox ta vinajele. Ti Rioxe ta xlocꞌ tal yuꞌun li cꞌacꞌale scuenta scotol crixchanoetic, acꞌu mi lec yoꞌonic, acꞌu mi chopol sjolic. Jaꞌ noꞌox yech li voꞌe chiyacꞌbotic ta parejo. Jaꞌ chvinaj o ti scꞌanoj scotol crixchanoetique. \v 46 Ti mi jaꞌ noꞌox acꞌanojic li muchꞌutic scꞌanojoxuque, mu xvinaj ti lec avoꞌonique. Coꞌoloxuc xchiꞌuc jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc. \v 47 Ti mi jaꞌ noꞌox chacꞌoponic li muchꞌutic lec xavojtiquinique, mu xvinaj ti lec avoꞌonique. Coꞌoloxuc xchiꞌuc li muchꞌutic mu xichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe. \v 48 Li voꞌoxuque tscꞌan chvinaj ti lec avoꞌonic chac cꞌu chaꞌal chvinaj slequil yoꞌon ti Jtotic Riox ta vinajele ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 6 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti cꞌu xꞌelan chcacꞌ jlimoxnatic ti Jesuse \p \v 1 Liyalboticotic noxtoc ti Jesuse: \p ―Mu me xatoy o abaic ti cꞌalal chapasic cꞌusitic tscꞌan ti Jtotic Riox ta vinajele. Mi chacꞌanic o ichꞌel ta muqꞌue, mu xayacꞌbe amotonic ti Rioxe. \v 2 Ti cꞌalal chavacꞌ alimoxnaique, mu me xaꞌiꞌonicuc to chac cꞌu chaꞌal ti muchꞌutic yichꞌojic ta mucꞌ Riox ti yalojique. Ti cꞌalal chacꞌ slimoxnaic ta bicꞌtal temploetique, mi ta cayatic, chalic to aꞌyuc yoꞌ xꞌichꞌeic o ta mucꞌ yuꞌun li crixchanoetique. Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic yech tspasique jaꞌ noꞌox lec ch-ileic yuꞌun li crixchanoetique; mu cꞌu stu ch-ileic yuꞌun ti Rioxe. \v 3 Ti cꞌalal chavacꞌ alimoxnaic li voꞌoxuque, mu me xanopic ti chavaqꞌuic iluque. \v 4 Acꞌu mi mucul chavaqꞌuic, ti Jtotic Rioxe yiloj onox. Chayacꞌbeic bentisyon. Li bentisyon chayacꞌbeique chilic scotol crixchanoetic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal cꞌu xꞌelan ta jcꞌopontic Riox ti Jesuse \r (Lc. 11.2-4) \p \v 5 ’Ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe, mu me xanopic chac cꞌu chaꞌal tsnopic ti muchꞌutic yichꞌojic ta mucꞌ Riox ti yalojique. Yuꞌun ichꞌel noꞌox ta mucꞌ tscꞌanic ti cꞌalal tsvaꞌan sbaic ta bicꞌtal temploetique, mi ta yesquinail cayaetic, ti cꞌalal tscꞌoponic Rioxe. Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic yech tsnopique jaꞌ noꞌox lec ch-ileic yuꞌun li crixchanoetique; mu cꞌu stu ch-ileic yuꞌun ti Rioxe. \v 6 Ti cꞌalal chacꞌoponic Riox li voꞌoxuque, mu me xanopic ti chavaqꞌuic iluque. Qꞌuejo aba atuc ti cꞌalal chacꞌopon Rioxe. Acꞌu mi atuc chacꞌopon, ti Jtotic Rioxe yiloj onox. Chayacꞌbeic bentisyon. Li bentisyon chayacꞌbeique chilic scotol crixchanoetic. \p \v 7 ’Ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe, mu me teyuc noꞌox chavalulanbeic ti cꞌusi avalbeic xae chac cꞌu chaꞌal tscꞌoponic yajsantoic ti muchꞌutic maꞌuc jchiꞌiltique. Leꞌe yuꞌun tsnopic ti jaꞌto yech ch-aꞌibatic o ti ep ta echꞌel chalbeique. \v 8 Li voꞌoxuque mu me xapasic yech. Ti Jtotic Riox ta vinajele snaꞌoj ti cꞌusitic chtun avuꞌunic ti cꞌalal mu toꞌox chacꞌanbeique. \v 9 Ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe, xavalic chac liꞌi: \q1 Tot, Cajval, teyot ta vinajel, acꞌu quichꞌoticotic ta mucꞌ jcotolticotic liꞌ ta sba balamile. \q1 \v 10 Jaꞌ ta jcꞌanticotic ti chapas mantal atuc liꞌ ta sba balamile. \q1 Ta vinajele jaꞌ tspasic li cꞌusitic lec chavile. \q1 Jaꞌ noꞌox yech acꞌu jpasticotic liꞌ ta sba balamil li cꞌusitic lec chavile. \q1 \v 11 Acꞌbon jveꞌelticotic lavie. \q1 \v 12 Acꞌboticotic pertonal yuꞌun jmulticotic yuꞌun icacꞌbeticotic xa pertonal li muchꞌutic ista smul cuꞌunticotique. \q1 \v 13 Coltaoticotic yoꞌ mu jpasticotic o li cꞌusitic chopole. \q1 Voꞌot chapas mantal ta sbatel osil. \q1 Voꞌot oy alequilal ayuꞌelal. \q1 Voꞌot chaquichꞌticotic ta mucꞌ ta sbatel osil. \q1 Toj lec ti jaꞌ yech chcꞌote, \m xachiic ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe. \p \v 14 ’Mi chavaqꞌuic ta pertonal ti muchꞌu oy smul avuꞌunique, jaꞌ noꞌox yech chayacꞌbeic pertonal yuꞌun amulic uc ti Jtotic Riox ta vinajele. \v 15 Ti mi mu xaꞌacꞌvanic ta pertonale, jaꞌ noꞌox yech mu xayacꞌbeic pertonal yuꞌun amulic uc ti Jtotic Riox ta vinajele ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me xcacꞌtic iluc mi quictaoj cotique \p \v 16 Iyal noxtoc ti Jesuse: \p ―Mi chavicta avotic cꞌalal chacꞌoponic Rioxe, mu me xapasic chac cꞌu chaꞌal tspasic ti muchꞌutic yichꞌojic ta mucꞌ Riox ti yalojique. Yuꞌun tsbon satic ta tanil tiꞌ cꞌocꞌ yoꞌ xvinaj o ti yictaoj yotique. Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic yech tspasique jaꞌ noꞌox lec ch-ileic yuꞌun li crixchanoetique; mu cꞌu stu ch-ileic yuꞌun ti Rioxe. \v 17-18 Ti cꞌalal chavicta avotic li voꞌoxuque, mu me xanopic ti chavaqꞌuic iluque. Tuso ajolic, poco asatic chac cꞌu chaꞌal chapasic onoxe yoꞌ mu xvinaj o ti avictaoj avotique. Ti Jtotic Riox ta vinajele yiloj onox, chayacꞌbeic bentisyon. Li bentisyon chayacꞌbeique chilic scotol crixchanoetic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti acꞌu jtsob jcꞌulejaltic ta vinajele \r (Lc. 12.32-34) \p \v 19 ’Mu me xatsob acꞌulejalic liꞌ ta sba balamile. Liꞌtoe chlaj ta vach chon li cꞌusuc avuꞌunique, chcuxin, chbat ta jꞌelecꞌ. \v 20 Li cꞌusuc avuꞌunique más lec aqꞌuic tunuc yuꞌun Riox yoꞌ oy o acꞌulejalic ta vinajele. Teyoꞌe mu xꞌoch vach chon sepꞌ acꞌuꞌic, mu xcuxin, mu xꞌoch jꞌelecꞌ. \v 21 Ti bu lacꞌulejalique, jaꞌ tey batem avoꞌonic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mi chicꞌuxubinvanotique, lec jsatic yaꞌel \r (Lc. 11.33-36) \p \v 22 ’Mi chacꞌuxubinic achiꞌilique, coꞌol xchiꞌuc lec asatic yaꞌel yuꞌun chavaqꞌuic tunuc yuꞌun Riox li cꞌusuc avuꞌunique. Mi yech chapasique, lec chabatic. \v 23 Yan ti mi mu xacꞌuxubinvanique, coꞌol xchiꞌuc maꞌsatoxuc yaꞌel yuꞌun mu xavaqꞌuic tunuc yuꞌun Riox li cꞌusuc avuꞌunique. Mi yech chapasique, chopol chabatic. Jaꞌ ta xchꞌay xavaꞌiic li scꞌop Rioxe ti avaꞌyojic xae. Más to chopol chabatic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ chitunotic yuꞌun Riox mi jaꞌ noꞌox ta coꞌontic li taqꞌuine \r (Lc. 16.13) \p \v 24 ’Mu xuꞌ mi chaꞌvoꞌ avajvale. Coꞌol xchiꞌuc jun mozoil ti mu xuꞌ chaꞌvoꞌ yajvale. Mi chaꞌvoꞌ yajvale, li june chopol chil; li june lec chil. Li june yichꞌoj ta mucꞌ; li june mu xichꞌ ta mucꞌ. Jaꞌ noꞌox yech mu xuꞌ chatunic yuꞌun Riox mi jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic li taqꞌuine. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me cꞌusi xcat o coꞌontique \r (Lc. 12.22-31) \p \v 25 ’Yechꞌo un chacalbeic, mu me xavat avoꞌonic ti cꞌuxi chacuxiic liꞌ ta sba balamile, ti cꞌuxi chaveꞌ chavuchꞌic voꞌe, ti bu chata acꞌuꞌ apoqꞌuique. Yuꞌun jaꞌ layacꞌbe apat axoconic achꞌulelic ti Rioxe, yechꞌo un chacꞌ aveꞌelic, chacꞌ acꞌuꞌic. \v 26 Qꞌuelavilic li mutetique, mu snaꞌ xꞌabtejic. Mu snaꞌ xꞌovolajic, mu snaꞌ xcꞌajavic, chꞌabal stenal sveꞌelic. Jaꞌ chmacꞌlinatic yuꞌun ti Jtotic Riox ta vinajele. Ali voꞌoxuque más to chaxcꞌuxubinic. \v 27 Acꞌu mi xavat avoꞌonic, mu xanatubic o chaꞌchꞌixuc. \p \v 28 ’¿Cꞌu yuꞌun ti chavat o avoꞌonic ti bu chata acꞌuꞌ apoqꞌuique? Qꞌuelavilic cꞌu slequil ta xchꞌi li nichimetic ta stentejtique. Pero mu xꞌabtejic, mu sjal scꞌuꞌic. \v 29 Chacalbe avaꞌiic. Ti Salomón ti ta más voꞌnee jcꞌulej tajmec, lequic sba ti scꞌuꞌ spoqꞌue, pero mu xcoꞌolaj xchiꞌuc li nichime. \v 30 Li tsꞌiꞌlele batsꞌi yox tajmec lavie, pero ocꞌob chaꞌej chichꞌ tiqꞌuel ta jorno, chtaꞌaj o pan. Acꞌu mi muc bu jal ta xchꞌi li tsꞌiꞌlele pero batsꞌi yox tajmec xchaꞌle ti Rioxe. ¿Mi jaꞌ xa mu xayacꞌbeic acꞌuꞌic yaꞌel un? Yuꞌun mu to chachꞌunic. \v 31 Yechꞌo un mu me xavat avoꞌonic ti cꞌuxi chaveꞌ chavuchꞌic voꞌe, ti bu chata acꞌuꞌique. \v 32 Ti muchꞌutic mu to ta xchꞌunic li scꞌop Rioxe chat yoꞌonic. Li voꞌoxuque snaꞌoj cꞌusitic chtun avuꞌunic ti Jtotic Riox ta vinajele. \v 33 Yechꞌo un chꞌunic cꞌusi chayalbeic ti Rioxe. Mi achꞌunique, chayacꞌbeic ti cꞌusitic chtun avuꞌunique. \v 34 Mu me xavat avoꞌonic cꞌusi chapasic li ocꞌobe yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi chcꞌot. Taꞌluc o me ti cꞌu xꞌelan avocolic jujun cꞌacꞌale. Mu me xasaꞌic yan ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 7 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me jnopbetic smul jchiꞌiltique \r (Lc. 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Iyal noxtoc ti Jesuse: \p ―Mu me xanopbe smul achiꞌil yoꞌ ti mu xayalbe o ti Rioxe ti oy amule. \v 2 Ti cꞌu xꞌelan abol sba avuꞌun lachiꞌile, jaꞌ noꞌox yech chayacꞌbe castico ti Rioxe. \v 3 Acꞌu mi mu cꞌusi más chopol tspas lachiꞌile, li voꞌote yochelot ta sqꞌuelel. Mu xavaꞌi aba ti más to chopol li cꞌusi chapase. \v 4 “Chopol ti xꞌelan chapase”, xavut lachiꞌile, pero ¿cꞌuxi chapꞌijubtasvan ti más to chopol cꞌusitic chapas li voꞌote? \v 5 Li voꞌote chanop ti mu cꞌusi chopol chapase. Mi chacꞌan chapꞌijubtas lachiꞌile, jaꞌ tscꞌan ti voꞌot baꞌyi chavicta spasel li cꞌusitic chopole. Mi avil xa ti lecote, xuꞌ xa xapꞌijubtas lachiꞌile. \p \v 6 ’Ti muchꞌu mu scꞌan albel li scꞌop Rioxe ti jaꞌ chacuxiic o ta sbatel osile, mu xachaꞌalbe. Yuꞌun jaꞌ xchiꞌil li tsꞌiꞌe ti mu xaꞌi pajesel cꞌalal chtiꞌvane. Jaꞌ xchiꞌil noxtoc li chitome ti tstecꞌulan li natsꞌil bu toyol stojole ti leclec sbae. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj mi ta jcꞌanbetic cꞌusitic chtun cuꞌuntic ti Rioxe, chiyacꞌbotic \r (Lc. 11.9-13; 6.31) \p \v 7 ’Mi mu xavicta abaic ta scꞌanulanbel ti Rioxe, ta onox xayacꞌbeic li cꞌusitic chacꞌanique. Coꞌol xchiꞌuc li muchꞌu tsaꞌ cꞌusi chtun yuꞌune, tsta. Coꞌol xchiꞌuc li muchꞌu chcꞌopoj ta tiꞌnae, chtacꞌbat. \v 8 Li muchꞌutic mu xicta sba ta scꞌanele, ch-acꞌbatic. \p \v 9 ’Li voꞌoxuque, ti cꞌalal chascꞌanbeic pan lachꞌamalique, maꞌuc ton chavacꞌbeic. \v 10 Ti cꞌalal chascꞌanbeic choye, maꞌuc chon chavacꞌbeic. \v 11 Li voꞌoxuque chopol ajolic pero xanaꞌic cꞌusi lec chavacꞌbeic lachꞌamalique. Ti Jtotic Riox ta vinajele más lec cꞌusi chayacꞌbeic mi chacꞌanbeique. \p \v 12 ’Ti mi chacꞌan ti lec chayil li crixchanoetique, jaꞌ tscꞌan ti lec chavil uque. Jaꞌ yech chal li scꞌop Rioxe ti stsꞌibaojic ti Moisese xchiꞌuc ti yan yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti vocol ta tael li sbelel vinajele \r (Lc. 13.24) \p \v 13-14 ’Vocol ta tael li sbelel vinajele pero saꞌic me. Ep ti muchꞌutic chbatic ta cꞌoqꞌue yuꞌun mu vocluc ta tabel sbelel. Jayvoꞌ noꞌox ti muchꞌutic chbatic ta vinajele. Jaꞌ noꞌox chbatic ti muchꞌutic chichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan chquiltic ti muchꞌutic chloꞌlovanique \r (Lc. 6.43-44) \p \v 15 Iyal noxtoc ti Jesuse: \p ―Pꞌijanic me, mu me xachꞌunic loꞌloel yuꞌun ti muchꞌutic chalic yilel li scꞌop Rioxe. Yuꞌun chtal scꞌoponoxuc manxoic yilel chac cꞌu chaꞌal chij, pero li yoꞌonique jaꞌ chac cꞌu chaꞌal li oqꞌuile. \v 16 Jaꞌ chavilic o ti cꞌusi tspasique. Anaꞌojic ti mu xataic uva ta jtecꞌ chꞌixe, ti mu xataic icꞌux ta saquil chꞌixe. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic chalic yilel li scꞌop Rioxe, mu cꞌusi lec chataic yuꞌun. \v 17 Li teꞌel loꞌbol ti bu onox leque, lec li sate. Ti bu onox chopole, chopol li sate. \v 18 Mu scap sba li leque xchiꞌuc li chopole. \v 19 Li jtecꞌ loꞌbol ti chopol sate ta stsꞌete, ta xchiqꞌue. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic chalic yilel li scꞌop Rioxe, ch-ochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. \v 20 Yechꞌo un mi avilic ti chopol cꞌusitic tspasique, naꞌic me ti jaꞌ jloꞌlovanetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xbatic ta vinajel ti muchꞌutic xchꞌunojic scꞌop Riox ta alele \r (Lc. 13.25-27) \p \v 21 ’Ep ti muchꞌutic “Cajval, Cajval”, xiyute, pero mu scotoluc ch-ochic yoꞌ bu ta jpas mantale. Jaꞌ noꞌox ch-ochic ti muchꞌutic tspasic ti cꞌusitic tscꞌan ti Jtot ta vinajele. \v 22 Ep ti muchꞌutic jaꞌ yech chiyalbeic ti cꞌalal sta yora chcalbe bu chbatic ta sbatel osil li crixchanoetique: “Cajval, icalticotic acꞌop. Voꞌot ta ayuꞌel ijloqꞌuesticotic pucujetic. Ep ta echꞌel icacꞌticotic iluc alequilal ayuꞌelal”, chiyutic. \v 23 “Maꞌuc jchꞌamaloxuc. Batanic, mu xajcꞌanic yuꞌun jaꞌ achꞌunbeic smantal ti pucuje”, ta xcutic. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta chaꞌvoꞌ vinic ti ismeltsan snaic yaꞌele \r (Lc. 6.46-49) \p \v 24 ’Ti muchꞌu chaꞌi li cꞌusi chcale, mi ta xchꞌune, coꞌol xchiꞌuc jun vinic ti pꞌije, ismeltsan sna ta ba ton. \v 25 Ital tsots voꞌ. Li spat xocon snae, inoj. Tsots iꞌechꞌ icꞌ yoꞌ bu li snae, pero muc xlom yuꞌun ta ba ton smeltsanoj. \v 26 Ti muchꞌu chaꞌi li cꞌusi chcale, mi mu xchꞌune, coꞌol xchiꞌuc sonso vinic ti ta ba yiꞌ smeltsanoj snae. \v 27 Ital tsots voꞌ. Li spat xocon snae, inoj. Tsots iꞌechꞌ icꞌ yoꞌ bu li snae, ilom ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 28 Cꞌalal laj loꞌilajuc ti Jesuse, ti jchiꞌiltactique xchꞌayet xa yoꞌonic ti xꞌelan ichanubtasvane. \v 29 Yuꞌun lec snaꞌ ti cꞌusitic tscꞌan ti Rioxe. Maꞌuc yech ichanubtasvan chac cꞌu chaꞌal jchiꞌiltactic ti ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \c 8 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌechꞌ xchamel jun vinic ti ip ta leprae \r (Mr. 1.40-45; Lc. 5.12-16) \p \v 1 Ti cꞌalal iyal tal ta yoc vits ti Jesuse, ep jchiꞌiltactic isnapꞌletaic echꞌel. \v 2 Isnupic ta be jun jchiꞌiltic ta israelal ip ta lepra. Isquejan sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo isnijan sba ta balamil noxtoc. \p ―Cajval, acꞌanuc la avetꞌesbon li chamel xꞌelan ipon oe, yuꞌun jnaꞌoj ti voꞌot xuꞌ chavetꞌesbone ―xi ti vinique. \p \v 3 Ti Jesuse iyacꞌ scꞌob ta sba ti jchamele. \p ―Echꞌuc cheꞌe ―xut. \p Ora iꞌechꞌ. \p \v 4 ―Mu me muchꞌu xavalbe yaꞌi ti voꞌon laquetꞌesbot lachamele. Jaꞌ noꞌox ba acꞌbo yil li palee. Acꞌbo smoton Riox chac cꞌu chaꞌal yaloj ti Moisese yoꞌ xilic o li jchiꞌiltactique ti lecot xae ―xut echꞌel vinic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌechꞌ xchamel smozo jun capitan solteroe \r (Lc. 7.1-10) \p \v 5-6 Ti cꞌalal iꞌoch ta Capernaum ti Jesuse, tey ital jun capitan soltero. \p ―Cajval, mi mu xaꞌabulaj xavetꞌesbon xchamel li jmozoe yuꞌun ip. Puchꞌul ta tem yuꞌun chꞌabal yip jun yoc scꞌob. Cꞌux tajmec chaꞌi ―xi. \p \v 7 ―Chba jqꞌuel cheꞌe. Chba quetꞌesbe ti xchamele ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 8 ―Cajval, mu tsotsuc cabtel ti voꞌot chabat ta jnae. Xuꞌ jaꞌ noꞌox alo jpꞌeluc ti acꞌu echꞌuc xchamel li jmozoe. \v 9 Li voꞌone mantal noꞌox ta jchꞌun ti ta jpas ta mantal li solteroetique. “Batan”, mi xcut li june, chbat. “Laꞌ to”, mi xcut li june, chtal. “Paso chac liꞌi”, mi xcut li jmozoe, tspas ―xi ti capitan solteroe. \p \v 10 Ti cꞌalal iyaꞌi ti Jesuse, xchꞌayet xa yoꞌon. \p ―Ta melel chacalbeic, muc bu jtaoj yech junuc jchiꞌiltic ta israelal ti ta xchꞌun chac cꞌu chaꞌal ta xchꞌun li vinic liꞌi. \v 11 Chacalbeic noxtoc. Ta sta yora ti chtal ep crixchanoetic ta sjunlej balamil ti maꞌuc jchiꞌiltic ta israelale. Ta xꞌochic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe. Jaꞌ chtal xchiꞌinic ti jmucꞌtatotic ti ta más voꞌnee, jaꞌ ti Abraame, xchiꞌuc ti Isaaque, xchiꞌuc ti Jacove. \v 12 Ti muchꞌutic scꞌoplal ox ch-ochic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe, mu xꞌochic yuꞌun mu xichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe. Ta xꞌaqꞌueic echꞌel ta icꞌ osil. Tey xꞌoqꞌueletic, xcꞌuxuxet o yeic yuꞌun tsots castico chichꞌic ―xꞌutatic yuꞌun Jesús ti muchꞌutic napꞌajtic echꞌel ta spate. \p \v 13 ―Xuꞌ xa chabat yuꞌun icꞌot xa li cꞌusi achꞌunoje ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti capitan solteroe. \p Ora iꞌechꞌ xchamel ti smozoe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itupꞌ scꞌacꞌal sniꞌmeꞌel ti Pedroe \r (Mr. 1.29-34; Lc. 4.38-41) \p \v 14 Ti Jesuse ibat ta sna Pedro. Iyil ti tey puchꞌul ta stem ti sniꞌmeꞌel Pedroe yuꞌun tilem. \v 15 Ti Jesuse istsacbe scꞌob. Ora itupꞌ scꞌacꞌal, lic macꞌlinvanuc. \p \v 16 Ti cꞌalal iꞌoch acꞌubale, iyiqꞌuic tal ep ti muchꞌutic ochem pucuj ta yoꞌonique. Ti Jesuse ta jpꞌel noꞌox cꞌop isloqꞌues ti pucujetique. Icol yuꞌun scotol jchameletic ti italic uque. \v 17 Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi iyal ti Isaías ti ta voꞌnee. “Jaꞌ ch-echꞌ o cuꞌuntic chamel, cꞌusuc noꞌox chamelal ipotic o”, xi onox ti Isaíase. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muchꞌutic tscꞌan chba xchiꞌinic ti Jesuse \r (Lc. 9.57-62) \p \v 18 Cꞌalal iyil ti Jesuse ti joyletabil ta crixchanoetique ―Batic ta jech nab ―xut li yajchancꞌoptaque. \p \v 19 Tey icꞌot jun ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \p ―Cajval, chajchiꞌin echꞌel ti butic chabate ―xi. \p \v 20 ―Li vete oy xchꞌen, li mute oy stsoꞌop. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique chꞌabal jna. Nopo lec mi chachiꞌinon echꞌele ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 21 Tey icꞌot jun ti muchꞌutic tey onox xchiꞌuquic sjil cꞌacꞌal ti Jesuse. \p ―Cajval, acꞌon to echꞌel. Jaꞌto chtal jchiꞌinot ti cꞌalal xcham li jtote ―xut. \p \v 22 ―Batic, chiꞌinon echꞌel. Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue, chamemic yaꞌel. Tey acꞌu smuc sba stuquic ―xi ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ispajes icꞌ, ivaxi yuꞌun nab ti Jesuse \r (Mr. 4.35-41; Lc. 8.22-25) \p \v 23 Iꞌoch ta canova xchiꞌuc yajchancꞌoptac ti Jesuse, ijelavic ta jech nab. \v 24 Cꞌalal chanavic ta ba nabe, ilic tsots icꞌ, xyucꞌyon xa tajmec li nabe. Ep iꞌoch voꞌ ta yut canova, chmuc xaꞌox yalel. Ti Jesuse tey vayem ta yut. \p \v 25 Li yajchancꞌoptaque istijic ti Jesuse. \p ―Cajval, coltaoticotic yuꞌun chimucotic xa yalel ―xutic. \p \v 26 ―¿Mi mu to bu achꞌunojic yaꞌel ti voꞌon tsots jyuꞌele? ¿Cꞌu yuꞌun ti chaxiꞌique? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p Ilic ti Jesuse, ispajes li iqꞌue, ivaxi yuꞌun li nabe. \v 27 Xchꞌayet xa o yoꞌonic li yajchancꞌoptaque. \p ―¿Cꞌusi vinical liꞌi ti jliquel ispajes li iqꞌue, ti ivaxi yuꞌun li nabe? ―xiic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iloqꞌuesbat pucuj ta yoꞌonic chaꞌvoꞌ jgadarae \r (Mr. 5.1-20; Lc. 8.26-39) \p \v 28 Ti Jesuse xchiꞌuc li yajchancꞌoptaque icꞌotic ta jech nab ta slumal jgadaraetic. Cꞌalal ilocꞌ ta canova ti Jesuse, ital chaꞌvoꞌ vinic ochem pucuj ta yoꞌonic. Ta muquenal iloqꞌuic tal yuꞌun jaꞌ snainojic li chꞌojbil tonetique ti yoꞌ bu chichꞌic tiqꞌuel ti ánimaetique. Mu xa muchꞌu scꞌan xꞌechꞌ tey ta bee yuꞌun oy xiꞌelalic. \p \v 29 Iꞌavanic: \p ―¿Cꞌusi acuentaoticotic o li voꞌote, Jesús, Xchꞌamal Riox? Mu to sta yora ti chavacꞌboticotic casticoe ―xiic. \p \v 30 Jaꞌo tey xlamet ep chitometic. \p \v 31 ―Mi chaloqꞌuesoticotic ta yoꞌonic li viniquetic liꞌi, abulajan alo acꞌop ti chiꞌochoticotic ta chitometique ―xi ti pucujetique. \p \v 32 ―Ba ochanic ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p Ti pucujetique iloqꞌuic ta yoꞌonic ti chaꞌvoꞌ vinique, iꞌochic ta chitometic. Ti chitometique stusus xa yalel scotol, ipꞌajic ta nab, ijicꞌav scotol. \p \v 33 Ti jchabichitometique ixiꞌic. Ba yalic ta jteclum ti icham scotol ti chitometique, ti lec xa ti chaꞌvoꞌ xchiꞌilic ti ochem toꞌox pucuj ta yoꞌonique. \v 34 Ti crixchanoetic ta jteclume ilocꞌ scotolic, tal sqꞌuelic ti Jesuse. Cꞌalal iyulique ―Abulajan locꞌan echꞌel liꞌtoe ―xutic ti Jesuse. \c 9 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itsatsub yoc scꞌob jun vinique \r (Mr. 2.1-12; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Tsꞌacal to iꞌoch ta canova ti Jesuse, isut ta Capernaum yoꞌ bu nacale. \v 2 Cꞌalal tey xaꞌoxe, sqꞌuechojic cꞌotel ta pop jun jchiꞌiltic ta israelal, chꞌabal yip jun yoc scꞌob. Ti Jesuse iyil ti xchꞌunojic ti oy syuꞌele. \p ―Jchꞌamal, mu xavat avoꞌon. Acꞌbilot xa pertonal yuꞌun lamule ―xut ti jchamele. \p \v 3 Tey jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. “Li vinic liꞌi tspꞌis sba ta Riox”, xi ta yoꞌonic. \v 4 Ti Jesuse yiloj ti cꞌusi tsnopique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan chanopique? \v 5 Ti xꞌelan icalbe li vinique ti “acꞌbilot xa pertonal yuꞌun lamule” xcute, muchꞌuuc noꞌox xuꞌ chal yech yuꞌun mu vocluc ta alel. Jaꞌ noꞌox yech mu vocluc ta alel ti “lican, xanavan” xichiotique. Pero jaꞌ tscꞌan chaqꞌuelic mi chcꞌot scꞌop ti muchꞌu yech chale. \v 6 Li voꞌone ical ti acꞌbil xa pertonal yuꞌun smul li vinique. Pero qꞌuelic me cꞌusi ta jpas lavie yoꞌ xavilic o ti voꞌon noꞌox ta xcacꞌbe pertonal yuꞌun smulic li crixchanoetic liꞌ ta sba balamile, voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Lican, tamo echꞌel lapope, batan ta ana ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti vinique. \p \v 7 Ora ilic, ibat ta sna. \v 8 Ti cꞌalal iyilic ti crixchanoetique, xchꞌayet xa yoꞌonic. \p ―Coliyal Riox ti acꞌbil syuꞌel li vinic liꞌi ―xiic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌiqꞌue yuꞌun Jesús ti Mateoe \r (Mr. 2.13-17; Lc. 5.27-32) \p \v 9 Cꞌalal laj chanubtasvanuque, ibat ti Jesuse. Liyil ti tey chotolon ta jcꞌanbe li slocꞌ cꞌusiticuque. Mateo jbi. \p Laꞌ, batic ―xiyut ti Jesuse. \p Ora ba jchiꞌin. \p \v 10 Tsꞌacal to libatoticotic ta jna xchiꞌuc ti Jesuse xchiꞌuc li yan jchiꞌiltac ta yajchancꞌope. Ep icꞌotic uc ti jchiꞌiltac toꞌox ta cꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc ti muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique. Jcotolticotic ijchol jbaticotic ta mexa. \v 11 Tey icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic. Cꞌalal iyilic ti tsobol chiveꞌoticotic xchiꞌuc ti jchiꞌiltac toꞌox ta cꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque, xchiꞌuc ti muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique ―Lavajchanubtasvanejique ¿cꞌu yuꞌun ti tsobol chveꞌ xchiꞌuc li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique? ―xiyutoticotic. \p \v 12 Ti Jesuse iyaꞌi ti cꞌusi iyalique. \p ―Ti muchꞌutic leque mu cꞌu stu yuꞌunic jpoxtavanej. Jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic ipe. \v 13 Ba nopbeic cꞌusi smelol ti jaꞌ yech yaloj ti Rioxe: “Jaꞌ ta jcꞌan ti chacꞌuxubinvanique, mu jaꞌuc noꞌox ti chamilbecon jmotone”, xi ti Rioxe. Li voꞌone maꞌuc tal jsaꞌ ti muchꞌutic chꞌabal smul ti yalojique. Jaꞌ tal jsaꞌ ti muchꞌutic oy smulique yoꞌ xictaic oe ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌbeic ti Jesuse cꞌu yuꞌun ti mu xicta yotic ti yajchancꞌoptaque \r (Mr. 2.18-22; Lc. 5.33-39) \p \v 14 Oy yajchancꞌoptac ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Oy jayvoꞌ cꞌot sjacꞌbeic ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xicta yotic lavajchancꞌoptac voꞌote? Li voꞌoticotique xchiꞌuc li yajchancꞌoptac jfariseoetique ep ta echꞌel chquicta coticotic ―xiic. \p \v 15 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―Cꞌalal teyotic ta nupunele, cꞌalal tey jchiꞌinojtic li jnupunele, mu jaꞌuc o chcat coꞌontic. Jaꞌ noꞌox yech lavi liꞌto jchiꞌuc li cajchancꞌoptaque, mu xicta yotic, mu xat yoꞌonic. Jaꞌto chicta yotic ti cꞌalal ximilee. \p \v 16 ’Muc muchꞌu tspacꞌan ta achꞌ manta li cꞌaꞌcꞌuꞌule yuꞌun tsmuts li achꞌe, chjat más li cꞌaꞌcꞌuꞌule. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic ta xchꞌunic ti voꞌon noꞌox chcacꞌ cuxlicuc ta sbatel osile, achꞌ xa li cꞌusitic tspasique, mu xa spasic ti cꞌusitic ispasic toꞌoxe. \v 17 Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal li achꞌ yaꞌlel uvae, muc muchꞌu ta xchꞌol ta pocoꞌ nuculal chivo. Ti mi ta xchꞌol ta pocoꞌ nucule, ti cꞌalal xvocane, ta xtꞌom li nucule. Yech noꞌox ta xmal. Yech noꞌox ta xchꞌay noxtoc li yave. Li achꞌ yaꞌlel uvae jaꞌ tscꞌan ti achꞌ yav chichꞌ chꞌolel oe yoꞌ lec xcom o xchiꞌuc li yave ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichaꞌcuxi ti stseb Jairoe xchiꞌuc imac xchamel jun ants ti scꞌuꞌ noꞌox ipicbat ti Jesuse \r (Mr. 5.21-43; Lc. 8.40-56) \p \v 18 Ti cꞌalal chloꞌilaj ti Jesuse, jaꞌo tey icꞌot jun jchiꞌiltic ta israelal, jmeltsanejcꞌop ta jun biqꞌuit templo. Isquejan sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo isnijan sba ta balamil noxtoc. \p ―Naca to icham jtseb. ¿Mi mu xaꞌabulaj xba avacꞌ acꞌob ta sba yoꞌ xchaꞌcuxi oe? ―xi. \p \v 19 Ti Jesuse ibat xchiꞌuc. Libatoticotic uc, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. \v 20 Oy jun ants slajchebal xa jabil ti mu xmac xchamele. Inopoj ta spat ti Jesuse, ista ta picbel sne spimilcꞌuꞌ. \v 21 “Acꞌu mi spimilcꞌuꞌ noꞌox jpicbe, ta xmac o li jchamele”, xi ta yoꞌon ti antse. \v 22 Ti Jesuse ijoyij, isqꞌuel ti antse. \p ―Mu cꞌu xal avoꞌon. Yuꞌun achꞌunoj ti tsots jyuꞌele, yechꞌo ti ch-echꞌ lachamele ―xut. \p Ora imac ti xchamele. \p \v 23 Ti Jesuse icꞌot ta sna ti jmeltsanejcꞌope, iꞌoch. Iyil ti tey jꞌamareroetique, ti tey ch-ocꞌ ch-avanic ti crixchanoetique. \p \v 24 ―Locꞌanic to echꞌel. Li tsebe muc bu chamem, ta xvay noꞌox ―xi. \p Tseꞌej xaꞌi scotolic ti xꞌelan iyale yuꞌun snaꞌojic ti ichame. \v 25 Ti Jesuse istac loqꞌuel scotol ti muchꞌutic teye, iꞌoch echꞌel yoꞌ bu telel ti ánimae, istsacbe scꞌob. Ora ichaꞌcuxi ti tsebe, ilic. \v 26 Ora ivinaj ta sjunlej jlumaltic ti ixchaꞌcuxes tseb ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe sat chaꞌvoꞌ maꞌsat ti Jesuse \p \v 27 Ibat noxtoc ti Jesuse. Tey napꞌalic echꞌel chaꞌvoꞌ jchiꞌiltic ta israelal, maꞌsatetic. Tsots iyaptaic ti Jesuse: \p ―Smom David, ¡cꞌuxubinoticotic! ―xiic. \p \v 28 Cꞌalal iꞌoch ta yut na ti Jesuse, ital ti chaꞌvoꞌ maꞌsate. \p ―¿Mi chachꞌunic ti xuꞌ ta jam lasatique? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Cajval, ta jchꞌunticotic ―xiic. \p \v 29 Ti Jesuse ispicbe sat xchaꞌvaꞌal. \p ―Lavi achꞌunojic ti xuꞌ chajambe lasatique, yechꞌo un jamuc ―xi. \p \v 30 Ora ijam ti satique. \p ―Mu me muchꞌu xavalbeic ti lajambe lasatique ―xꞌutatic. \p \v 31 Pero cꞌalal isutique, iyalic aꞌyuc ta sjunlej jlumaltic ti ijambat satic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe ye jun umaꞌ ti Jesuse \p \v 32 Ti cꞌalal jaꞌ toꞌox chloqꞌuic echꞌel ti chaꞌvoꞌ maꞌsate, yicꞌojic cꞌotel jun umaꞌ yoꞌ bu ti Jesuse, jchiꞌiltic noꞌox ta israelal. Ochem pucuj ta yoꞌon. \v 33 Ti Jesuse isloqꞌuesbe ti pucuje. Ijam ye ti vinique. Xchꞌayet xa yoꞌonic ti crixchanoetique. \p ―¡Mi junuc jchiꞌiltic muc bu xquiltic yech tspas! ¡Sba to iquiltic o! ―xiic. \p \v 34 Cꞌalal iyilic ti jfariseoetique ―Li vinic liꞌi ta syuꞌel totil pucuj tsloqꞌues pucujetic ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique ―xut sbaic, tslabanic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti abol sba iyil crixchanoetic ta Galilea ti Jesuse yuꞌun muc muchꞌu chal aꞌyuc li scꞌop Rioxe \p \v 35 Ti Jesuse ixanav ta scotol jteclumetic xchiꞌuc scotol parajeletic. Ichanubtasvan ta scotol bicꞌtal temploetic. Iyal aꞌyuc ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Cꞌusuc noꞌox chamelal ipic o ti crixchanoetique, iꞌetꞌesbatic yuꞌun ti Jesuse. \v 36 Tey tsobol ep crixchanoetic, abol sbaic iyil yuꞌun coꞌol xchiꞌuc chij ti chꞌabal xchabiele. \v 37 ―Ta melel ti ep ti muchꞌutic tscꞌan chaꞌiic li scꞌop Rioxe; jaꞌ jutuc noꞌox ti muchꞌutic chalique. Coꞌol xchiꞌuc mi ep li cꞌajoje, jaꞌ jutuc noꞌox li jcꞌajome. \v 38 Yechꞌo un cꞌanbeic ti Rioxe ti acꞌu stac echꞌel ti muchꞌutic chba yalic aꞌyuc li cꞌusi yaloje yuꞌun jaꞌ tstꞌuj stuc ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 10 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic sbi yajchancꞌoptac ti Jesuse \r (Mr. 3.13-19; Lc. 6.12-16) \p \v 1 Jlajchavaꞌalticotic ti yajchancꞌopoticotic ti Jesuse, liyacꞌbe jyuꞌelticotic ti xuꞌ ta jloqꞌuesticotic pucujetic ta yoꞌonic li jchiꞌiltactique, ti xuꞌ chquetꞌesbeticotic xchamel ti muchꞌutic ipe, cꞌusuc noꞌox chamelal chaꞌiic. \p \v 2 Li jbiticotique jaꞌ liꞌi: Li muchꞌu baꞌyi itꞌujee Simón. Pedro li xchaꞌpꞌelel sbie. Xchiꞌuc Andrés, jaꞌ yitsꞌin li Pedroe. Xchiꞌuc Jacobo xchiꞌuc yitsꞌin Juan sbi, li scremotic Zebedeoe. \v 3 Xchiꞌuc Felipe, xchiꞌuc Bartolomé, xchiꞌuc Tomás, xchiꞌuc voꞌon li Mateo jbie ti jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticucon toꞌoxe. Xchiꞌuc otro jun Jacobo screm Alfeo. Xchiꞌuc Lebeo, li Tadeo sbi noxtoque. \v 4 Xchiꞌuc Simón ti sticꞌoj sba ta partido cananeoe. Xchiꞌuc Judas Iscariote, jaꞌ ti iyacꞌ entrucal ta tsꞌacal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istac echꞌel slajchavaꞌal yajchancꞌop ti Jesuse \r (Mr. 6.7-13; Lc. 9.1-6) \p \v 5 Ti Jesuse listac echꞌel jlajchavaꞌalticotic. Lec lixchanubtasoticotic echꞌel. \p ―Mu me xabatic ta slumal li yan crixchanoetique, mi jaꞌuc ta slumal jsamariaetic. \v 6 Tey noꞌox xabatic yoꞌ bu jchiꞌiltactic ta israelale, yuꞌun coꞌolic xchiꞌuc jchꞌayel chijetic. \v 7 Ba albeic ti ista xa yora tspasatic ta mantal yuꞌun ti Rioxe. \v 8 Etꞌesbeic xchamel ti muchꞌutic ipe. Chaꞌcuxesic ánimaetic. Etꞌesbeic xchamel ti muchꞌutic ip ta leprae. Loqꞌuesbeic pucujetic ta yoꞌonic. Ta matanal lacacꞌbe ayuꞌelic yechꞌo un ta matanal xavetꞌesbeic li xchamelique. \p \v 9 ’Mu me xavichꞌ echꞌel ataqꞌuinic. \v 10 Mu me xavichꞌ echꞌel aveꞌelic. Mu me xavichꞌ echꞌel chꞌaqꞌuex acꞌuꞌic. Mu me xavichꞌ echꞌel axonobic, mi jaꞌuc anamteꞌic. Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal ti muchꞌutic chbat ta abtele tey tsta sveꞌelic, jaꞌ noꞌox yech tey chata aveꞌelic uc. \p \v 11 ’Ti bu chaꞌochique, mi ta jteclum, mi ta parajel, jaqꞌuic me ti muchꞌu lec scꞌoplale. Jaꞌ xachꞌamunbeic sna ti cꞌu sjalil teyoxuc ta jteclume o mi ta parajel. \v 12 Cꞌalal chaꞌochic ta snae, “acꞌu yacꞌboxuc bentisyon ti Rioxe”, xavutic cꞌotel. \v 13 Mi chayichꞌic ta mucꞌ ti cajchancꞌopoxuque, tstaic li bentisyone. Mi mu xayichꞌic ta muqꞌue, mu staic. \v 14 Mi oy bu jteclumal ti mu xacꞌ ta chꞌom snaique, mi mu scꞌan xaꞌiic li cꞌusi chavalique, cꞌalal chaloqꞌuic teyoꞌe, xalilinic comel spucucal avoquic. Jaꞌ seña ti chcom ta sba stuquic ti mu xchꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe. \v 15 Ta melel chacalbeic, ti cꞌalal sta yora chcalbe bu chbatic ta sbatel osil li crixchanoetique, más castico chichꞌic li jchiꞌiltactic ti bu mu xayotesique. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jsodomaetique xchiꞌuc ti jgomorraetic ti ta más voꞌnee. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti chcrontainatic onox ti yajchancꞌoptaque \p \v 16 ’Chajtaquic echꞌel chac cꞌu chaꞌal chijetic ti tey chcꞌot staic oqꞌuiletique, yuꞌun chcꞌot ataic jchiꞌiltactic ti yoꞌonicuc smiloxuque. Pꞌijanic me chac cꞌu chaꞌal quiletel chon. Lecuc me avoꞌonic chac cꞌu chaꞌal paloma. \v 17 Pꞌijanic me yuꞌun oy muchꞌu chayiqꞌuic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ta bicꞌtal temploetic yoꞌ bu chaꞌiic smantal Riox li jchiꞌiltactique. Chayacꞌbeic arsial li jmeltsanejcꞌopetique. \v 18 Yuꞌun ti avichꞌojicon ta muqꞌue, oy chayiqꞌuic echꞌel ta stojol jyuꞌeletic yechꞌo un xuꞌ xavalbeic li cꞌusitic caloje. Tey chaꞌiic li muchꞌutic maꞌuc jchiꞌiltique. \v 19 Ti cꞌalal chaꞌaqꞌueic entrucale, mu me baꞌyiuc xanopic ti cꞌusi chcꞌot avalique, ti cꞌuxi chatacꞌavique. \v 20 Jaꞌ chaspꞌijubtasic cꞌuxi chatacꞌavic ti Chꞌul Espíritue ti jun xchiꞌuc ti Jtotic Riox ta vinajele. \p \v 21 ’Oy bu chacꞌ ta milel yitsꞌin, mi sbanquil. Oy bu chacꞌ ta milel xchꞌamal. Oy bu tscrontain stot smeꞌ, chaqꞌuic ta milel noxtoc. \v 22 Yuꞌun ti avichꞌojicon ta muqꞌue, mu scꞌan sqꞌuel asatic li crixchanoetique. Ti muchꞌutic chcuch yuꞌunic li ilbajinele, mi mu xicta o sbaique, jaꞌ chcuxiic ta sbatel osil. \v 23 Mi oy bu chataic ilbajinel ta jun jteclume, batanic ta yan o jteclum. Ta melel chacalbeic, ti cꞌalal xichaꞌsut tal voꞌon ti coꞌol crixchanootique, mu toꞌox bu lajem avalbeic jchiꞌiltactic ta scotol jteclumetic liꞌ ta jlumaltique ti cꞌusitic caloje. \p \v 24 ’Voꞌoxuc li cajchancꞌopoxuque, ti chatunic cuꞌune, mu me xanopic ti lec chayilic li crixchanoetique. \v 25 Ta onox xacrontainatic chac cꞌu chaꞌal chicrontainat voꞌon lavajchanubtasvanejicone, voꞌon lavajvalicone. Li voꞌone chispꞌisic ta pucuj li crixchanoetique. Mi jaꞌ xa li voꞌoxuque ti coꞌol xchiꞌuc jchꞌamaloxuque, más to chaspꞌisic ta pucuj. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “jaꞌ me xavichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe”, xi ti Jesucristoe \r (Lc. 12.2-9) \p \v 26 ’Mu me xaxiꞌic o li crixchanoetique yuꞌun persa onox chaꞌiic ti cꞌusitic calojboxuque. \v 27 Jaꞌ avabtelic ti jamal chavalic aꞌyuque. \v 28 Mu me xaxiꞌic o ti muchꞌutic yoꞌonicuc smiloxuque yuꞌun mu staic ta milel lachꞌulelique. Ti Rioxe ti jaꞌ xuꞌ chastiqꞌuic ta cꞌocꞌ xchiꞌuc achꞌulelique, jaꞌ me xavichꞌic ta mucꞌ. \p \v 29 ’Li cꞌox mutetique, jnaꞌojtic ti toj yalem stojole pero xchabioj ti Jtotic Riox ta vinajele. Mu xcham mi maꞌuc yech tscꞌan ti Rioxe. \v 30 Jaꞌ noꞌox yech xchabiojoxuc uc. Cꞌalal ta stsatsal ajolic nitbil jaypꞌej. \v 31 Yechꞌo un mu me xaxiꞌic. Yuꞌun más tsots acꞌoplalic yuꞌun ti Rioxe; jaꞌ jutuc noꞌox li mutetique. \p \v 32 ’Mi jamal chavalbeic crixchanoetic ti avichꞌojicon ta muqꞌue, jaꞌ noꞌox yech jamal chcalbe uc ti Jtot tey ta vinajele ti avichꞌojicon ta muqꞌue. \v 33 Yan mi mu jamluc chavalbeic crixchanoetic ti avichꞌojicon ta muqꞌue, jaꞌ noꞌox yech uc, chcalbe ti Jtote ti mu xavichꞌicon ta muqꞌue. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “ta xcrontainatic ti muchꞌutic chiyichꞌic ta muqꞌue”, xi ti Jesucristoe \r (Lc. 12.49-53; 14.26-27) \p \v 34 ’Mu me xanopic ti tal jcoꞌoltasbe sjol li crixchanoetic liꞌ ta sba balamile. Ta xcrontainatic ti muchꞌutic chiyichꞌic ta muqꞌue. \v 35 Oy bu tscrontain o stot li creme. Oy bu tscrontain o smeꞌ li tsebe. Jaꞌ noꞌox yech li alibal uque oy bu tscrontain o yalib meꞌel. \v 36 Xaqꞌuel avilic mu nomuc chtal lacrontaique: \p \v 37 ’Ti muchꞌu mu xiyichꞌ o ta mucꞌ ti chiꞌ ta utel yuꞌun li stot smeꞌe, mu xuꞌ xixchiꞌin. Ti muchꞌu mu xiyichꞌ o ta mucꞌ yuꞌun chiꞌ mi xꞌilin li xchꞌamaltaque, mu xuꞌ xixchiꞌin noxtoc. \v 38 Ti muchꞌu mu scꞌan xacꞌ svocol chac cꞌu chaꞌal chcacꞌ jvocole, mu xuꞌ xixchiꞌin. \v 39 Ti muchꞌu mu xiyichꞌ o ta mucꞌ ti jaꞌ chiꞌ o li milele, yuꞌun onox ta xꞌoch ta cꞌocꞌ ta sbatel. Yan ti muchꞌu muc ta alel yuꞌun mi jaꞌ xlaj oe, jaꞌ ta xcuxi ta sbatel osil. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chichꞌ smotonic uc ti muchꞌutic chichꞌic ta mucꞌ ti muchꞌu chtun yuꞌun ti Rioxe \r (Mr. 9.41) \p \v 40 ’Ti muchꞌutic ta xchꞌunic li cꞌusitic caloje ti chavalic aꞌyuque, coꞌol xchiꞌuc voꞌon chixchꞌunbeic yaꞌel. Jaꞌ chchꞌunbeic yaꞌel ti Jtot uque yuꞌun jaꞌ listac tal. \v 41 Ti muchꞌutic chichꞌic ta mucꞌ ti muchꞌu chal aꞌyuc li scꞌop Rioxe yuꞌun snaꞌojic ti chtun yuꞌun ti Rioxe, coꞌol chichꞌ smotonic xchiꞌuc ti muchꞌu chal aꞌyuc li scꞌop Rioxe. Ti muchꞌutic chichꞌic ta mucꞌ jun vinic yuꞌun snaꞌojic ti lec yoꞌone, coꞌol chichꞌ smotonic xchiꞌuc li muchꞌu lec yoꞌone. \v 42 Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic jaꞌ noꞌox chayacꞌbeic jbochuc voꞌe yuꞌun ti chilic ti chatunic cuꞌune, chichꞌ smotonic uc ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 11 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tal scꞌoponic Jesús ti yajchancꞌoptac Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Lc. 7.18-35) \p \v 1 Ti cꞌalal laj yalboticotic mantal jlajchavaꞌalticotic ti Jesuse, tsobol lilocꞌoticotic xchiꞌuc yuꞌun ba chanubtasvanuc. Ba yal aꞌyuc scꞌop Riox ta jlumalticotic ta estado Galilea. \p \v 2 Ti Juane tey tiqꞌuil ta chuquel. Iyaꞌi ti cꞌusitic tspas ti Cristoe, yechꞌo un istac echꞌel jayvoꞌ yajchancꞌoptac. \v 3 Ti cꞌalal icꞌotique, iscꞌoponic ti Jesuse: \p ―Liꞌ listacoticotic tal li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Tal jacꞌboticotic mi voꞌot ti scꞌoplal chtal apasoticotic ta mantale, o mi ta to jmalaticotic otro jun ―xutic ti Jesuse. \p \v 4 ―Ba albeic li Juane li cꞌusitic ical avaꞌiique xchiꞌuc li cꞌusitic ijpas avilique. \v 5 “Li maꞌsatetique xil xa sbeic. Li coxoetique lec xa chanavic. Iꞌechꞌ xa xchamelic li muchꞌutic ip ta leprae. Ijam xa xchiquinic li pacꞌchiquinetique. Li muchꞌutic chamemic xaꞌoxe ijchaꞌcuxesic xa. Li meꞌonetique icalbe xa yaꞌiic ti oy cuxlejal ta sbatel osile. \v 6 Mu me xicta sba li Juane, acꞌu yichꞌon o ta mucꞌ. Junuc me yoꞌon, xiyutoticotic tal li Jesuse”, xavutic cꞌotel li Juane ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 7 Ti cꞌalal isutic ti yajchancꞌoptac ti Juane, ti Jesuse lic yalbe crixchanoetic scꞌoplal ti Juane: \p ―Ti cꞌalal laꞌayic ta xocol balamile, maꞌuc puj ay aqꞌuelic ti xbat ta jot ta jot ta iqꞌue. \v 8 Yajꞌalcꞌop Riox ay aqꞌuelic. Avilic ti muc bu lec stsꞌacubtasoj sbae. Ti much utic stsꞌacubtasoj sbaique, ti mu cꞌu meꞌanal chaꞌiique, jaꞌ li preserenteetique yuꞌun jcꞌulejetic. \v 9 Li Juan ay aqꞌuelique maꞌuc yech. Pero más tsots yabtel chac cꞌu chaꞌal ti yan yajꞌalcꞌoptac Rioxe. \v 10 Tsꞌibabil onox scꞌoplal ta scꞌop Riox li Juane ti jaꞌ chjelav tal cuꞌune. \q1 Baꞌyi ta jtac echꞌel mantal. \q1 Jaꞌ chalbe li crixchanoetique ti tey chacꞌote yoꞌ xaꞌichꞌe o ta muqꞌue, \m xiyut ti Jtote, xi onox tsꞌibabil. \v 11 Ta melel chacalbeic, ta scotol li crixchanoetique muc muchꞌu más tsots yabtel chac cꞌu chaꞌal li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Pero ti muchꞌu ta xchꞌun pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe, acꞌu mi mu tsotsuc yabtel, más ch-acꞌbat yil cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe. Jaꞌ mu sta yech ch-acꞌbat yil li Juane. \p \v 12 ’Ti cꞌalal lic yal aꞌyuc li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe, cꞌal tana, oy muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xchꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe. \v 13 Ti cꞌalal mu toꞌox ta xtal li Juane, avaꞌyojic onox ti istsꞌiba comel ti Moisese xchiꞌuc ti yan yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee ti ta sta yora tspasvan ta mantal ti Rioxe. \v 14 Mi chachꞌunic ti ista xa yora tspasvan ta mantal ti Rioxe, chul ta ajolic ti jaꞌ sqꞌuexol Elías li Juan liꞌ xae. \v 15 Voꞌoxuc ti avaꞌiic cꞌusi icale, nopbeic smelol. \p \v 16 ’Chacalbeic cꞌu xaꞌelanic, voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy cꞌoxetic tey chtajinic ta chꞌivite. \v 17 Li jlome iyalbeic li jayvoꞌ xchiꞌiltac ta tajimole: “Icoqꞌuesinticotic ama pero muc xaꞌacꞌotajic o. Limeꞌanajꞌocꞌoticotic pero muc xaꞌoqꞌuic noxtoc. Mu cꞌusi xacꞌanic”, xutic. Jaꞌ yechoxuc uc yuꞌun mu cꞌusi xacꞌanic. \v 18 Ti cꞌalal ital li Juane, muc xaxchiꞌinic ta veꞌel ta uchꞌvoꞌ pero chopol avaꞌiic. “Ochem pucuj ta yoꞌon”, xachiic. \v 19 Ti cꞌalal lital voꞌon ti coꞌol crixchanootique, lajchiꞌinic ta veꞌel ta uchꞌvoꞌ pero chopol avaꞌiic noxtoc. “Qꞌuelavil, tol xveꞌ, tol xuchꞌ yaꞌlel uva”, xachiic. “Lec xil noxtoc li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li muchꞌutic chopol cꞌusitic tspasique”, xachiic. Ti spꞌijubtasojicoxuc ti Rioxe, avichꞌoticotic ta mucꞌ xchiꞌuc Juan ti yechuque. Jaꞌ chul o ta ajolic ti spꞌijubtasojoticotic ti Rioxe, yechꞌo ti ijpasticotic ti cꞌusitic ijpasticotique ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti más castico chichꞌic ti muchꞌutic muc xichꞌic ta mucꞌ ti cꞌalal iyilbeic slequilal syuꞌelal ti Jesuse \r (Lc. 10.13-16) \p \v 20 Ti Jesuse iyalbe scꞌoplal ti jchiꞌiltactic ta israelal ta jteclumetic yoꞌ bu iyacꞌulan iluc slequilal syuꞌelale yuꞌun muc xictaic spasel li cꞌusitic chopole. \p \v 21 ―Li jchiꞌiltactic ta jteclum Corazine xchiꞌuc ta jteclum Betsaidae, iyilic jayꞌechꞌel ti oy jlequilal jyuꞌelale, pero muc xiyichꞌic o ta mucꞌ. Yechꞌo un ta onox xichꞌic castico ta sbatel osil. Ti jtiroetique xchiꞌuc ti jsidonetic ti ta más voꞌnee muc xilic li jlequilal jyuꞌelale. Ti iyilicuque, islapic jalbil tsatsal chivo ti chꞌixaltic ta lapele, isbon sbaic ta tanil tiꞌ cꞌocꞌ ti yechuque. Jaꞌ seña ti chat o yoꞌonic ti cꞌusitic chopol spasojique yuꞌun chictaic. \v 22 Chacalbe avaꞌiic, ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, jaꞌ más castico chichꞌic li jchiꞌiltactic ta Corazine xchiꞌuc ta Betsaida lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jtiroetique xchiꞌuc ti jsidonetic ti ta más voꞌnee. \v 23 Li jchiꞌiltactic ta Capernaume chalic ti jaꞌ chichꞌic crasiae, pero mu xꞌacꞌbatic. Yuꞌun iyilic jayꞌechꞌel ti oy jlequilal jyuꞌelale pero muc xiyichꞌic o ta mucꞌ. Yechꞌo un ta onox xichꞌic castico ta sbatel osil. Ti jsodomaetic ti ta más voꞌnee muc xilic li jlequilal jyuꞌelale. Ti iyilicuque, oy Sodoma cꞌal tana ti yechuque. \v 24 Chacalbe avaꞌiic, ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, jaꞌ más castico chichꞌic li jchiꞌiltactic ta Capernaum lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jsodomaetic ti ta más voꞌnee ―xut jchiꞌiltactic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “chꞌunic ti voꞌon chcacꞌ acuxlejalic ta sbatel osile”, xi ti Jesuse \r (Lc. 10.21-22) \p \v 25 Lic scꞌopon Riox ti Jesuse: \p ―Tot, voꞌot yajvalot vinajel balamil. Colaval ti muc xavacꞌ yaꞌibeic smelol cꞌusi ical, cꞌusi ijpas ti muchꞌutic pꞌij ti yalojique, ti jaꞌ noꞌox avacꞌ yaꞌibeic smelol ti muchꞌutic tscꞌanic coltael chac cꞌu chaꞌal tscꞌanic coltael li cꞌoxetique. \v 26 Lec ti jaꞌ yech apase, Tot ―xi ti Jesuse. \p \v 27 Ti Jesuse jaꞌ yech lic yalbe ti crixchanoetique: \p ―Ti Jtote yacꞌojbon entrucal scotol ti cꞌusitic oye. Muc muchꞌu snaꞌ cꞌu xꞌelan li coꞌone, jaꞌ noꞌox snaꞌoj ti Jtote. Jaꞌ noꞌox yech ti Jtot uque, muc muchꞌu snaꞌbe cꞌu xꞌelan yoꞌon. Jtuc noꞌox jnaꞌojbe. Jaꞌ noꞌox ta snaꞌic uc ti muchꞌutic chcalbeique. \v 28 Voꞌoxuc ti iꞌechꞌ xa avoꞌonic ta saꞌel ti cꞌuxi chacuxiic ta sbatel osile, chꞌunic ti voꞌon chcacꞌ acuxlejalic ta sbatel osile. \v 29 Ichꞌicon me ta mucꞌ. Jaꞌ chanic cꞌu xꞌelan li coꞌone yuꞌun lec coꞌon, mu jnaꞌ jtoy jba. Ti mi jaꞌ yech chapasique, chacuxiic ta sbatel osil. \v 30 Ti mi chavichꞌicon ta muqꞌue, mu vocluc tspas avuꞌunic cꞌusi lec chil ti Rioxe ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \c 12 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌasic jaychev trigo ti yajchancꞌoptac Jesuse \r (Mr. 2.23-28; Lc. 6.1-5) \p \v 1 Ti jꞌechꞌele tey liꞌechꞌoticotic ta be ta trigoaltic xchiꞌuc ti Jesuse. Jaꞌo scꞌacꞌalil ta jcuxtic. Liviꞌnajoticotic, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. Ijcꞌasticotic jaychev trigo, ijuꞌ jcꞌuxticotic. \v 2 Liyiloticotic jayvoꞌ jfariseoetic. \p ―Qꞌuelavil lavajchancꞌoptaque, tspasic ti cꞌusi mu xuꞌ jpastic ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique ―xutic ti Jesuse. \p \v 3 ―¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ta scꞌop Riox ti cꞌusi ispas ti Davide cꞌalal iviꞌnaj xchiꞌuc ti xchiꞌiltac ta xanvile? \v 4 Tey icꞌotic ta templo. Ti Davide jaꞌ iscꞌan sveꞌ ti pan ta ba mexae ti smotoninoj ti Rioxe. Acꞌu mi yaloj ti Rioxe ti jaꞌ noꞌox tsveꞌic li paleetique, pero isveꞌic xchiꞌuc xchiꞌiltac ti Davide. Pero muc bu ista o smul uc. \v 5 ¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel cꞌusi istsꞌiba ti Moisese yoꞌ bu chal ti ch-abtejic onox ta mucꞌta templo li paleetic ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique? Pero mu sta o smulic. \v 6 Li paleetique xuꞌ xꞌabtejic ta mucꞌta templo cꞌalal jaꞌo scꞌacꞌalil ta jcuxtique. Jaꞌ noꞌox yech xuꞌ scꞌas scꞌuxic jaychevuc trigo li cajchancꞌoptaque. Li voꞌone más tsots cabtel chac cꞌu chaꞌal li paleetique. \v 7 Ti Rioxe yaloj ti jaꞌ tscꞌan ti chicꞌuxubinvanotique, ti mu jaꞌuc noꞌox ti chichꞌ milbel smotone. Ti avaꞌibeicuc smelole, muc xaticꞌbeic smul ti muchꞌutic chꞌabal smulique. \v 8 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, voꞌon yajvalon li scꞌacꞌalil ta jcuxtique. Voꞌon chcal ti cꞌusi xuꞌ jpastique ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti lec xa icom scꞌob ti jun vinique \r (Mr. 3.1-6; Lc. 6.6-11) \p \v 9 Tsꞌacal to licꞌototicotic ta stemploic xchiꞌuc ti Jesuse. \v 10 Tey jun jchiꞌiltic smochꞌoj sba sniꞌtac jun scꞌob. Tey jayvoꞌ jfariseoetic. \p ―¿Mi xuꞌ chichꞌ etꞌesbel xchamel ta scꞌacꞌalil ta jcuxtic ti muchꞌu ipe? ―xutic ti Jesuse yoꞌ stabeic o smul ti yalojique. \p \v 11 ―Li voꞌoxuque, mi oy bu ipꞌaj ta chꞌen jcotuc achij ti cꞌalal jaꞌo ta jcuxtique, ¿mi muc bu chba aloqꞌuesic yaꞌel? \v 12 Li jcot chije mu masuc tsots scꞌoplal. Jaꞌ más tsots scꞌoplal li jun crixchanoe. Yechꞌo un xuꞌ jpastic cꞌusi lec ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 13 ―Tuqꞌuibtaso li sniꞌtac acꞌobe ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti vinique. \p Istuqꞌuibtas ti sniꞌtac scꞌobe, lec xa icom chac cꞌu chaꞌal ti jun scꞌobe. \v 14 Ti jfariseoetique iloqꞌuic echꞌel, ba snopic cꞌuxi tstaic ta milel ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tꞌujbil yuꞌun Riox ti Jesuse ti chtun yuꞌune \p \v 15 Ti Jesuse snaꞌoj ti cꞌusi tsnopique, yechꞌo un ixchꞌac sba loqꞌuel. Ichiꞌinat echꞌel yuꞌun ep crixchanoetic. Iyetꞌesbe xchamel ti muchꞌutic ipe. \v 16 Tsots iyalbe ti jchameletique: \p ―Mu me xavinajesic jcꞌoplal ―xut. \p \v 17 Jaꞌ icꞌot ti iyal onox ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee ti jaꞌ ta xetꞌes chamel ti Jesuse. \q1 \v 18 Qꞌuelavil ti muchꞌu jtꞌujoj ti chtun cuꞌune. \q1 Jcꞌanoj tajmec, jun coꞌon yuꞌun. \q1 Chcacꞌbe xchiꞌin ti Chꞌul Espíritue ti junon jchiꞌuque. \q1 Cacꞌojbe yabtel ti xuꞌ tslecubtasbe yoꞌonic uc li muchꞌutic maꞌuc achiꞌilique yoꞌ xcuxiic o ta sbatel osil uque. \q1 \v 19 Mu sliques cꞌop, mu stoyojuc sba xcꞌopoj yoꞌ xꞌichꞌe o ta muqꞌue. \q1 \v 20 Muc bu tspꞌaj ti muchꞌutic mu cꞌu stu chaꞌi sbaique, \q1 ti coꞌolic xchiꞌuc vochꞌem aje, \q1 ti coꞌolic xchiꞌuc bu mu xtil lec jcastique. \q1 Ti muchꞌutic yech chaꞌi sbaique ta spatbe yoꞌonic, \q1 ta xacꞌ cuxlicuc ta sbatel osil \q1 yoꞌ mu xba yichꞌic o casticoe. \q1 \v 21 Jaꞌ chilic o li muchꞌutic maꞌuc achiꞌilique ti xuꞌ chcuxiic ta sbatel osil uque, \m xi ti Rioxe, xi onox ti Isaíase. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xa xꞌaqꞌueic o ta pertonal ti muchꞌutic tspꞌisic ta syuꞌel pucuj ti Chꞌul Espíritue \r (Mr. 3.20-30; Lc. 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Yicꞌojic cꞌotel jun jchiꞌiltic ochem pucuj ta yoꞌon. Maꞌsat ti vinique, umaꞌ noxtoc. Ti Jesuse isloqꞌuesbe ti pucuj ta yoꞌone. Ijam sat, ijam ye. \v 23 Xchꞌayet xa yoꞌonic ti crixchanoetique. \p ―Jaꞌ nan li smom Davide ti scꞌoplal onox chispasotic ta mantale ―xut sbaic. \p \v 24 Cꞌalal iyaꞌiic ti jfariseoetique ―Li vinic leꞌe ta syuꞌel totil pucuj ti tsloqꞌues pucujetic ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique ―xiic. \p \v 25 Ti Jesuse yiloj onox ti cꞌusi tsnopique. \p ―Mi tscrontain sbaic jun preserente xchiꞌuc li xchiꞌiltac ta meltsanejcꞌope, ta xchꞌac o sbaic. Mi chut sbaic li jchop jnaclomale, mi chut sbaic li yajvaltac jteclume, ta xchꞌac o sbaic noxtoc. \v 26 Jaꞌ noꞌox yech ti Satanase, mi tsloqꞌues xchiꞌil ta pucujal ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique, ¿cꞌu ma xi tspas mantal ti mi yech tspase? \v 27 Ti xꞌelan chacalbeique, yuꞌun chavalic ti ta syuꞌel totil pucuj ti ta jloqꞌues ti pucujetique. Ti yechuc xavalique, ¿muchꞌu ma ta syuꞌel ta sloqꞌuesic pucujetic lavajchancꞌopic uque? Lavajchancꞌopique xuꞌ chalic ti maꞌuc yech li cꞌusi chavalique. \v 28 Li voꞌone ta syuꞌel Chꞌul Espíritu ti jun xchiꞌuc ti Rioxe ti ta jloqꞌues pucujetique, jaꞌ chvinaj o ti liꞌ xa tspas mantal ti Rioxe. \p \v 29 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy muchꞌu yoꞌonuc ochuc ta sna jun tsatsal vinique ti yoꞌonuc yelcꞌanbe li cꞌusuc yuꞌune. ¿Mi maꞌuc tscꞌan ti baꞌyi ta xchuc li vinique yoꞌ xcuch o yuꞌun yelcꞌanbel li cꞌusuc yuꞌune? Ti Satanase coꞌol xchiꞌuc tsatsal vinic yaꞌel. Li voꞌone icuch xa cuꞌun spojbel li vinique. \p \v 30 ’Ti muchꞌu chopol chil li cꞌusi ta jpase, jaꞌ jcronta. \p \v 31 ’Chacalbeic, ti muchꞌutic chopol li cꞌusitic tspasique, mi tspꞌisic ta pucuj ti Rioxe, ch-aqꞌueic to ta pertonal mi tscꞌanbeique. Jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic tspꞌisic ta syuꞌel pucuj ti Chꞌul Espíritue, mu xa xꞌaqꞌueic o ta pertonal ta sbatel osil. \v 32 Ti muchꞌutic chispꞌisic ta pucuj, voꞌon ti coꞌol crixchanootique, ch-aqꞌueic to ta pertonal mi tscꞌanbeic ti Rioxe. Jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic tspꞌisic ta syuꞌel pucuj ti Chꞌul Espíritue, mu xa xꞌaqꞌueic o ta pertonal ta sbatel osil. \p \v 33 ’Ti bu onox lec li teꞌel loꞌbole, lec li sate. Ti bu onox chopole, chopol li sate. Yechꞌo un nopic lec cꞌu xꞌelan atsꞌunbalic ti chopol chavilicone, yuꞌun naca lec li cꞌusitic ta jpase. \v 34 Li voꞌoxuque jaꞌ achiꞌilic li quiletel chone yuꞌun chopol ajolic. Yechꞌo ti chopol chacꞌopojique. Ti cꞌusi chanopique, jaꞌ yech chlocꞌ ta aveic. \v 35 Ti muchꞌu lec yoꞌone lec li cꞌusi chlocꞌ ta yee yuꞌun lec ti cꞌusi tsnope. Ti muchꞌu chopol li cꞌusi tsnope, chopol li cꞌusi chlocꞌ ta yee. \v 36 Chacalbeic noxtoc, ti jayꞌechꞌel chopol cꞌusi avalbeic lachiꞌilique, jaꞌ yech chavichꞌic o castico ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe. \v 37 Mi lec cꞌusi ilocꞌ ta aveic liꞌ ta sba balamile, chꞌabal amulic chayilic ti Rioxe. Mi chopole, chavichꞌic castico ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ noꞌox tscꞌan tsqꞌuelbeic syuꞌel Jesús ti muchꞌutic chopol sjolique \r (Lc. 11.29-32) \p \v 38 Tey jayvoꞌ jfariseoetic xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \p ―Jchanubtasvanej, acꞌo quilticotic ayuꞌel yoꞌ jchꞌunticotic o ti stacojot tal ti Rioxe ―xutic ti Jesuse. \p \v 39 ―Voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie, chopol ajolic. Yuꞌun jaꞌ noꞌox chacꞌan chaqꞌuelic li jyuꞌele pero muc bu chcacꞌ avilic. Jaꞌ noꞌox chavaꞌibecon jcꞌoplal chac cꞌu chaꞌal avaꞌibeic scꞌoplal ti Jonas yajꞌalcꞌop Riox ti ta más voꞌnee. \v 40 Ti Jonase oxib cꞌacꞌal xchiꞌuc oxib acꞌubal tey tiqꞌuil ta yut xchꞌut mucꞌta choy. Jaꞌ noꞌox yech li voꞌon uque, ti cꞌalal ximilee, oxib cꞌacꞌal xchiꞌuc oxib acꞌubal muculon, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 41 Ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, más castico chavichꞌic, voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jníniveetic ti ta más voꞌnee. Yuꞌun iyictaic spasel li cꞌusitic chopole ti cꞌalal iꞌalbatic scꞌop Riox yuꞌun ti Jonase. Li voꞌone más tsots cabtel chac cꞌu chaꞌal ti Jonase, pero mu xacꞌan xachꞌunic li cꞌusitic chacalbeique. \v 42 Ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, más castico chavichꞌic, voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌ ti ants preserentee ti nom ilic tal ta xocon vinajel ta sure, ti tal yaꞌibe srazón ti preserente Salomone. Li voꞌone más to jnaꞌ razón chac cꞌu chaꞌal ti Salomone pero mu xacꞌan xachꞌunic li cꞌusitic chacalbeique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti más tsoc sjol ti muchꞌutic mu jꞌechꞌeluc chichꞌic ta mucꞌ ti Jesuse \r (Lc. 11.24-26) \p \v 43 ’Ti cꞌalal chlocꞌ ta yoꞌon jun crixchano ti pucuje, chbat ta xocol balamil, chba saꞌ bu chnaqui, pero mu sta. \v 44 “Más lec chisut echꞌel ta yoꞌon li vinique”, xi ti pucuje. Ti cꞌalal chcꞌote, leclectic chcꞌot sta li vinique. \v 45 Yechꞌo un ti pucuje chba saꞌ tal vucvoꞌ xchiꞌil, jaꞌ ti bu chopol tajmeque. Tey ch-ochic ta yoꞌon li vinique, más to tsoc sjol tajmec. Jaꞌ noꞌox yech chachaꞌleatic uc, voꞌoxuc ti chavaꞌiic ti cꞌusi chcale, mi mu xavichꞌicon ta muqꞌue ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chac cꞌoponatuc yuꞌun smeꞌ xchiꞌuc yitsꞌintac ti Jesuse \r (Mr. 3.31-35; Lc. 8.19-21) \p \v 46 Cꞌalal tey chloꞌilaj ta yut na ti Jesuse, jaꞌo icꞌotic ta tiꞌna ti smeꞌe xchiꞌuc yitsꞌintac yuꞌun chac scꞌoponic. \v 47 Oy muchꞌu iꞌalbon ti Jesuse: \p ―Tey ta tiꞌna ameꞌ xchiꞌuc avitsꞌintac yuꞌun la tscꞌan chascꞌopon ―xut. \p \v 48 ―Chcal avaꞌi ti muchꞌutic coꞌol xchiꞌuc jmeꞌe, ti coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintaque ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 49 Ti Jesuse lisbichcꞌobtaoticotic, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. \p ―Li jayvoꞌ liꞌi jaꞌ coꞌol xchiꞌuc jmeꞌ, jaꞌ coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintac yaꞌel. \v 50 Scotol ti muchꞌutic jaꞌ tspasic cꞌusi tscꞌan ti Jtotic Riox ta vinajele, jaꞌ coꞌol xchiꞌuc jmeꞌ, coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintac, coꞌol xchiꞌuc quixleltac yaꞌel ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \c 13 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jvajtrigo \r (Mr. 4.1-9; Lc. 8.4-8) \p \v 1 Ti Jesuse ilocꞌ ta na, tey ba chotluc ta tiꞌnab. \v 2 Ep tajmec jchiꞌiltactic istsob sbaic echꞌel. Ti Jesuse iꞌoch chotluc ta canova, tey xcajet ta ba voꞌ. Li jchiꞌiltactique tey lamal ta tiꞌnab. \v 3 Ti Jesuse lic scꞌopon. Ep cꞌusitic iyal ta loꞌil. \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ba svaj strigoe. \v 4 Ti cꞌalal isvaje, oy jlom ta be icꞌot. Ital mutetic, istam. \v 5 Oy jlom ta tontic icꞌot ti bu chꞌabal lec slumale. Ora ivocꞌ yuꞌun muc bu pim slumal. \v 6 Cꞌalal iqꞌuepe, icꞌanub, itaquij, yuꞌun chꞌabal lec yisim. \v 7 Oy jlom ta chꞌixtic icꞌot. Ti cꞌalal ichꞌi li chꞌixe, iyolontaj li trigoe, jaꞌ ichꞌajub o. \v 8 Oy jlom ta lequil balamil icꞌot. Lec ichꞌi, ibeqꞌuin. Oy iyacꞌ cien, oy iyacꞌ oxvinic (60), oy iyacꞌ lajuneb xchaꞌvinic (30). \v 9 Voꞌoxuc ti avaꞌiic ti cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj cꞌu yuꞌun iyal loꞌil ti Jesuse \r (Mr. 4.10-12; Lc. 8.9-10) \p \v 10 Voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique, cꞌalal jtucticotic xa xchiꞌuc ti Jesuse ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu jamluc xavalbe li jchiꞌiltactique? ―xcuticotic. \p \v 11 ―Li voꞌoxuque jamal lacalbeic cꞌu xꞌelan tspas ta mantal crixchanoetic ti Rioxe. Li yantique mu jamluc chcalbeic. \v 12 Ti muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xchꞌunique, más ta xpꞌijubtasatic yuꞌun ti Rioxe yoꞌ xchꞌunic o leque, yuꞌun tscꞌan ta xchꞌunic. Yan ti muchꞌutic mu sjunuluc yoꞌon ta xchꞌunique, ti jaypꞌel snaꞌique ta xpojbatic ta jmoj. \v 13 Yechꞌo ti ta loꞌil noꞌox chcalbeique. Yuꞌun ep ta echꞌel iyilic ti oy jlequilal jyuꞌelale, pero coꞌol xchiꞌuc muc xilic. Ep ta echꞌel iyaꞌiic ti cꞌusi icale, pero muc xaꞌibeic smelol yuꞌun stoyoj sbaic. \v 14 Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi istsꞌiba ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee: \q1 Ep to ta echꞌel chaꞌiic lachiꞌiltaque, pero mu xaꞌibeic smelol. \q1 Ep to ta echꞌel chilic, pero coꞌol xchiꞌuc mu xilic. \q1 \v 15 Yuꞌun stoyoj sbaic. \q1 Yuꞌun mu xictaic spasel li cꞌusitic chopole, \q1 yechꞌo ti mu xcacꞌ cuxlicuc ta sbatel osile, \m xi ti Rioxe, xi onox ti Isaíase. \p \v 16 ’Li voꞌoxuque layacꞌbeic xa bentisyon ti Rioxe yechꞌo ti avilic xa li cꞌusitic ijpase, avaꞌiic xa li cꞌusitic icale. \v 17 Ta melel chacalbeic, ep yajꞌalcꞌoptac Riox xchiꞌuc ep ti muchꞌutic lec yoꞌonic ti ta más voꞌnee ti tscꞌan ox tsqꞌuelic ti cꞌusitic ta jpase, pero muc xa xilic. Tscꞌan ox chaꞌiic ti cꞌusitic chcale, pero muc xa xaꞌiic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbatic cꞌusi smelol li jvajtrigoe \r (Mr. 4.13-20; Lc. 8.11-15) \p \v 18 ’Aꞌibeic cꞌusi smelol ti liloꞌilaj ta scuenta jvajtrigoe. \v 19 Jlom mu xaꞌibeic smelol ti tscꞌan tspasatic ta mantal yuꞌun ti Rioxe. Ta xtal ta ora ti pucuje, chtal chꞌaybatuc ta sjolic li scꞌop Rioxe. Jaꞌ yech smelol li becꞌ trigo ti icꞌot ta bee. \v 20 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta tontique, jaꞌ seña ti muchꞌutic cꞌalal chaꞌiic li scꞌop Rioxe, ora ta xchꞌunic, jun xa yoꞌonic yilel. \v 21 Pero mu sjunuluc yoꞌon ta xchꞌunic. Ti cꞌalal xꞌilbajinatique, ora chicta sbaic. \v 22 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta chꞌixtique, jaꞌ seña ti muchꞌutic yaꞌyojic xa li scꞌop Rioxe, pero jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile. Jaꞌ chloꞌloatic o. Jaꞌ yolontabil chcom yaꞌel li scꞌop Rioxe yuꞌun mu jꞌechꞌeluc ta xchꞌunic. \v 23 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta lequil balamile, ti iyacꞌ ciene, ti iyacꞌ oxvinique (60), ti iyacꞌ lajuneb xchaꞌvinique (30), jaꞌ seña ti muchꞌutic jꞌechꞌel ta xchꞌunic li scꞌop Rioxe, ti lec xaꞌibeic smelole. Coꞌol xchiꞌuc chbeqꞌuin yaꞌel yuꞌun chalic aꞌyuc li scꞌop Rioxe. Acꞌu mi ch-ilbajinatic, mu xicta o sbaic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta trigo xchiꞌuc jobel \p \v 24 Ti Jesuse iyalbe jun loꞌil noxtoc li jchiꞌiltactique. \p ―Chacalbe avaꞌiic cꞌu xꞌelan tspasatic ta mantal ti muchꞌutic chichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ti ba svaj strigo ta yosile. \v 25 Cꞌalal vayem xa scotolique, ital scronta. Tal svaj jobel yoꞌ bu svajoj strigo li vinique. Ti cꞌalal laj svaj jobel li scrontae, ibat. \v 26 Ichꞌi li trigoe, ibeqꞌuin. Jaꞌto ivinaj li jobele. \v 27 “Totic, ¿mi mu nacauc trigo avaj ta avosile? Iquilticotic nax ti capal ta jobele”, xiic li smozotaque. \v 28 “Taje jcronta isvaj”, xi. “¿Mi chba jbulticotic li jobele?”, xiic li smozotaque. \v 29 “Mu yaꞌuc ba abulic naca me capluc abulic loqꞌuel li jtrigoe. \v 30 Tey acꞌu chꞌiuc xchaꞌtosol. Cꞌalal sta yora chichꞌ loqꞌuele, cꞌalal yolel sloqꞌuele, tꞌujic loqꞌuel baꞌyuc li jobele, chuquic yuꞌun chachiqꞌuic. Tsꞌacal to xaloqꞌuic li trigoe, xamajic, xachꞌolic ta stenal, ta xcutic li jlocꞌtrigoetique”, xut smozotac li yajval osile ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta becꞌ mustisya \r (Mr. 4.30-32; Lc. 13.18-19) \p \v 31 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc: \p ―Chacalbe avaꞌiic noxtoc cꞌu xꞌelan tspasvan ta mantal ti Rioxe. Acꞌu mi muc bu ep lavie pero ta to xpꞌolic. Coꞌol xchiꞌuc becꞌ mustisya ti istsꞌun ta yosil jun vinic ti toyol ibate. \v 32 Li becꞌ mustisyae más biqꞌuit chac cꞌu chaꞌal sbecꞌ yan tsꞌunubiletic. Pero cꞌalal xchꞌie, más toyol chbat. Chtal mutetic, tey tspas stsoꞌopic ta scꞌobcꞌobtac ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta svuquesobil xchꞌut pan \r (Lc. 13.20-21) \p \v 33 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc: \p ―Chacalbe avaꞌiic cꞌu xꞌelan tspasvan ta mantal ti Rioxe. Oy syuꞌel, xuꞌ tslecubtas o avoꞌonic yoꞌ xapasic o li cꞌusitic leque. Coꞌol xchiꞌuc li svuquesobil xchꞌut pane. Acꞌu mi jsetꞌ noꞌox xacꞌbe svuquesobil xchꞌut vucub teꞌ arina li antse, pero ta xvuc o xchꞌut scotol ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti naca ta loꞌil iyalbe crixchanoetic ti Jesuse \r (Mr. 4.33-34) \p \v 34 Ti Jesuse naca ta loꞌil iyalbe li jchiꞌiltactique pero oy smelol ti cꞌusitic iyale. \v 35 Yuꞌun jaꞌ icꞌot ti cꞌusi iyal ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta voꞌnee. \q1 Naca ta loꞌil chalbe li crixchanoetique. \q1 Li cꞌusitic chale muc bu xcaꞌitic o yech ta spasel balamil, \m xi onox tsꞌibabil ta scꞌop Riox. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbatic cꞌusi smelol li trigoe xchiꞌuc li jobele \p \v 36 Ti Jesuse iscꞌopon comel li jchiꞌiltactique, iꞌoch ta yut na. Liꞌochoticotic uc, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. \p ―Alo caꞌiticotic cꞌusi smelol li loꞌil scuenta jobel avale ―xcuticotic. \p \v 37 ―Li jvajtrigoe, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 38 Li cosile jaꞌ sjunlej li balamile. Li trigoe jaꞌ ti muchꞌutic ta xchꞌunic cꞌusi lec chil ti Rioxe. Li jobele jaꞌ ti muchꞌutic chopol cꞌusitic tspasique. \v 39 Li jcronta ti isvaj jobele, jaꞌ ti totil pucuje. Ti yora chichꞌ loqꞌuele, jaꞌo cꞌalal xlaj li balamile. Li jlocꞌtrigoetique jaꞌ ti anjeletique. \v 40 Ti cꞌu xꞌelan istsobic ti jobele, ti ixchiqꞌuique, jaꞌ yech chcꞌot cꞌalal xlaj li balamile. \v 41 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, ta jtac tal cajꞌanjeltac. Jaꞌ chtal stsobic ti muchꞌutic tsocbe sjol li xchiꞌile xchiꞌuc scotol ti muchꞌutic chopol cꞌusitic tspasique. \v 42 Tstenic ochel ta cꞌocꞌ. Tey xꞌoqꞌueletic, xcꞌuxuxet o yeic yuꞌun tsots castico chichꞌic. \v 43 Yan ti muchꞌutic lec yoꞌonique ch-acꞌbat xojobalic cꞌalal teyic xa yoꞌ bu tspas mantal ti Jtotic Riox ta vinajele, yuꞌun jaꞌ xchꞌamaltac. Ti xojobalique coꞌol xchiꞌuc xojobal cꞌacꞌal. Voꞌoxuc ti avaꞌiic cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil ti mucul ista epal taqꞌuin ti jun vinique \p \v 44 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc: \p ―Mi sjunul avoꞌon chachꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe, mu xa cꞌusi palta chavaꞌiic, xamuyubajic xa tajmec. Coꞌol xchiꞌuc jun vinic ti mucul ista epal taqꞌuin ta jsetꞌ osile. Xmuyubaj xa tajmec. Tey noꞌox ixchaꞌmuc comel, jaꞌ ba xchon scotol li cꞌusuc yuꞌune, jaꞌ isman li jsetꞌ osil yoꞌ bu mucul li taqꞌuine ―xi ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jpꞌej perla \p \v 45 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc: \p ―Mi sjunul avoꞌon chachꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe, xamuyubajic tajmec. Coꞌol xchiꞌuc jun jmanolajel ti tscꞌan tsman perlaetic ti toyol stojole. \v 46 Cꞌalal iyil jpꞌej ti leclec sbae, xmuyubaj xa tajmec. Ba xchon scotol li cꞌusuc yuꞌune, jaꞌ isman ―xi ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jtsac-choyetic \p \v 47 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc: \p ―Chcal avaꞌiic cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe. Ti Rioxe coꞌol xchiꞌuc jtsac-choyetic yaꞌel ti sjipojic ta nab snutiꞌique ti ep tajmec choy ocheme. \v 48 Li jtsac-choyetique, mi inoj li snutiꞌique, ta snitic loqꞌuel ta tiꞌ nab, ta stꞌujic li choye. Ti bu leque chaqꞌuic ta moch. Ti bu chopole ta stenic echꞌel. \v 49 Jaꞌ yech tspas ti Rioxe ti cꞌalal xlaj li balamile. Ta stac tal ti anjeletique, chtal stꞌujic li crixchanoetique. Slecoj chaqꞌuic ti muchꞌutic chopol sjolique, slecoj chaqꞌuic ti muchꞌutic lec yoꞌonique. \v 50 Ti muchꞌutic chopol sjolique chteneic ochel ta cꞌocꞌ. Tey xꞌoqꞌueletic, xcꞌuxuxet o yeic yuꞌun tsots castico chichꞌic ―xi ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xuꞌ xa chalic aꞌyuc scꞌop Riox ti yajchancꞌoptac Jesuse yuꞌun yaꞌyojic xa scotol \p \v 51 ―¿Mi avaꞌibeic smelol scotol ti cꞌusitic icale? ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p ―Cajval, icaꞌiticotic ―xcuticotic. \p \v 52 ―Ti avaꞌibeic xa smelole, coꞌoloxuc xchiꞌuc jun vinic yaꞌel ti oy scotol cꞌusi chtun yuꞌune. Yuꞌun jaꞌ iyichꞌ comel ti cꞌusuc yuꞌun ti ánima stote. Oy onox cꞌusuc yuꞌun uc. Yechꞌo un oy scotol ti cꞌusi chtun yuꞌune. Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, avaꞌyojic ti cꞌusitic iꞌalbatic yuꞌun Riox ti voꞌne moletique xchiꞌuc ti cꞌusitic jaꞌ to lacalbeique. Yechꞌo un xuꞌ chavalic aꞌyuc cꞌu xꞌelan tspasvan ta mantal ti Rioxe ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muc xꞌichꞌe ta mucꞌ ta Nazaret ti Jesuse \r (Mr. 6.1-6; Lc. 4.16-30) \p \v 53 Ti cꞌalal laj loꞌilajuc ti Jesuse, ilocꞌ teyoꞌe. \v 54 Ibat ta steclumal ta Nazaret. Iꞌoch ta templo teyoꞌe, tey ichanubtasvan. Ti muchꞌutic iyaꞌiique xchꞌayet xa yoꞌonic. \p ―¿Bu ista spꞌijil li jchiꞌiltic leꞌe ti naca lec li cꞌusi chale? ¿Bu ista syuꞌel ti scotol cꞌusi xuꞌ tspase? \v 55 Pero jaꞌ screm li carpinteroe, jaꞌ yol li Maríae. Jaꞌ sbanquilic li Jacoboe, xchiꞌuc li Josee, xchiꞌuc li Simone, xchiꞌuc li Judase. \v 56 Jaꞌ xibnelic noxtoc li antsetic ti liꞌ nacajtic jchiꞌuctique. ¿Bu ixchan scotol ti xꞌelan tspase? ―xut sbaic. \p \v 57 Muc xchꞌunic ti jaꞌ stacoj tal ti Rioxe. \p ―Ti muchꞌutic chalic aꞌyuc li scꞌop Rioxe, mi chbatic ta yan o jteclume, ch-ichꞌbatic ta mucꞌ. Yan ta steclumal stuquique xchiꞌuc ta snaique, mu xꞌichꞌbatic ta mucꞌ ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 58 Ta steclumal ti Jesuse muc bu ep iyacꞌ iluc slequilal syuꞌelal, jaꞌ ti muc xchꞌunic ti tacbil tal yuꞌun ti Rioxe. \c 14 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌuxi icham ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mr. 6.14-29; Lc. 9.7-9) \p \v 1 Ti covierno Erodese iyaꞌi ti ep cꞌusitic tspas ti Jesuse yuꞌun vinajem scꞌoplal. \p \v 2 ―Taje jaꞌ nan ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Yuꞌun nan ichaꞌcuxi, yechꞌo ti oy syuꞌele ―xut ti xchiꞌiltac tey ta opisinae. \p \v 3 Jaꞌ ta smantal ti Erodese ti itsac ti Juane, ti ichuque ta carina ta yut chuclebale yoꞌ mu xtae o ta milel yuꞌun ti yajnil toꞌox yitsꞌine. Erodías sbi ti antse. Felipe sbi ti yitsꞌine. \p \v 4 ―Maꞌuc yech chal li leye ti apojbe yajnil lavitsꞌine ―xꞌutat yuꞌun Juan ti Erodese. \p \v 5 Ti Erodese yoꞌonuc smil ti Juane pero ixiꞌ o toꞌox ti jchiꞌiltactic ta israelale, yuꞌun xchꞌunojic ti jaꞌ yajꞌalcꞌop Rioxe. \v 6 Tsꞌacal to cꞌalal ilocꞌ sjabilal ti Erodese, ispas sqꞌuinal. Ti stseb Erodíase iꞌacꞌotaj. Ti cꞌu xꞌelan iꞌacꞌotaje, lec iyil ti Erodese xchiꞌuc ti muchꞌutic tey tsobolique. \p \v 7 ―Cꞌanbon ti cꞌusi chacꞌane, lojriox chacacꞌbe ―xut tseb ti Erodese. \p \v 8 Ti tsebe ba sjacꞌbe smeꞌ ti cꞌusi tscꞌanbe ti Erodese. Cꞌalal iꞌalbat ti cꞌusi tscꞌane, ba yalbe ti Erodese: \p ―Jaꞌ acꞌbon tal ta plato sjol li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe ―xut. \p \v 9 Ti Erodese iyat yoꞌon. Ta scoj ti isvaꞌan ta rextico ti Rioxe, xchiꞌuc ti yaꞌyojic ti muchꞌutic tey xchiꞌuc ta mexae, yechꞌo un iyal ti xuꞌ chichꞌbe sjol ti Juane. \v 10 Jaꞌo istac echꞌel yajsolterotac ti acꞌu ba stuchꞌbeic tal sjol ti Juan ta chuclebale. \v 11 Ispachbeic tal ta plato, iyacꞌbeic ti tsebe. Ti tsebe ba yacꞌbe smeꞌ. \p \v 12 Icꞌot yajchancꞌoptac ti Juane, ay sloqꞌuesic, ba smuquic. Ba yalbeic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ismacꞌlin voꞌmil viniquetic ti Jesuse \r (Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 13 Ti Jesuse iyaꞌi ti ipꞌise ta Juan yuꞌun ti Erodese, iꞌoch echꞌel ta canova, ibat ta xocol balamil. Cꞌalal iyaꞌiic ti jchiꞌiltactic ta israelale ti ibat xa ti Jesuse, oy jayib jteclum iloqꞌuic echꞌel, ba staic. \v 14 Ti cꞌalal lilocꞌoticotic ta canovae, tey xa tsobol ep crixchanoetic cꞌot jtaticotic. Ti Jesuse iscꞌuxubin, iyetꞌesbe xchamel ti jchameletic tey capalique. \v 15 Cꞌalal ch-icꞌub xaꞌox osile ―Liꞌtoe xocol balamil. Imal xa cꞌacꞌal noxtoc. Más lec taco echꞌel li crixchanoetique, acꞌu ba sman sveꞌelic ta naetic ―xcuticotic ti Jesuse. \p \v 16 ―Mu persauc xbatic. Macꞌlinic voꞌoxuc ―xiyutoticotic. \p \v 17 ―Mu cꞌusi oy cuꞌunticotic. Cꞌajom noꞌox voꞌpꞌej pan xchiꞌuc chaꞌcot choy liꞌ quichꞌojticotique ―xcuticotic. \p \v 18 ―Ichꞌic tal ―xiyutoticotic. \p \v 19 Ti Jesuse iyalbe ti jchiꞌiltactique ti acꞌu chotlicuc ta stentejtique. Ixchꞌam ti voꞌpꞌej pane xchiꞌuc ti chaꞌcot choye, isqꞌuel vinajel, “colaval” xut ti Rioxe. Jaꞌo ixut ti pane, ixchꞌac noxtoc ti choye. Liyacꞌboticotic. Voꞌoticotic xa icacꞌbeticotic ti crixchanoetique. \v 20 Iveꞌ scotolic, lec inojic. Ijtsobticotic ti pane xchiꞌuc ti choye ti cꞌu yepal muc xlaj yuꞌun ti crixchanoetique. Inoj lajcheb moch ti sovrae. \v 21 Oy nan voꞌmiluc viniquetic iveꞌic. Slecoj ti antsetique xchiꞌuc ti cꞌoxetique, muc bu nitbil. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ixanav ta yoc ta ba nab ti Jesuse \r (Mr. 6.45-52; Jn. 6.15-21) \p \v 22 Tsꞌacal to ―Ochanic echꞌel ta canova, tꞌab batanic ta jech nab ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p Ti Jesuse stuc xa iscꞌopon comel ti crixchanoetique. \v 23 Ti cꞌalal laj scꞌopon comele, imuy ta vits, ba scꞌopon Riox. Cꞌalal iꞌicꞌube, stuc tey ta vits ti Jesuse. \v 24 Li voꞌoticotique oꞌlol xaꞌox nab xilocꞌoticotic echꞌel. Ital tsots icꞌ ta quelavticotic, xyucꞌyon xa tajmec li nabe. Mu xa xanav ti canovae. \v 25 Cꞌalal poꞌot xaꞌox sacube, listaoticotic ta oꞌlol nab ti Jesuse. Iquilticotic ti chanav tal ta yoc ta ba name. \v 26 Ti cꞌalal iquilticotique, lixiꞌoticotic. Xcacꞌticoticuc me chꞌulelal. Xiꞌavlajetoticotic xa tajmec. \p \v 27 Ora icꞌopoj ti Jesuse: \p ―Voꞌon Jesuson, mu me xaxiꞌic ―xiyutoticotic. \p \v 28 ―Cajval, mi yech chaval ti voꞌote, alo ti xuꞌ chital ta ba nab uque, chtal jnupot ―xi li Pedroe. \p \v 29 ―Laꞌ ―xꞌutat. \p Ilocꞌ ta canova li Pedroe, ixanav ta yoc ta ba nab, ba snup ti Jesuse. \v 30 Cꞌalal iyaꞌi ti tsots iqꞌue, ixiꞌ. Chmuc xaꞌox yalel ta voꞌ. \p ―¡Cajval, coltaon! ―xut. \p \v 31 Ti Jesuse ora istsacbe scꞌob. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti chaxiꞌe? ¿Mi mu to bu achꞌunoj yaꞌel ti voꞌon tsots jyuꞌele? ―xꞌutat. \p \v 32 Cꞌalal iꞌochic ta canovae, ipaj li iqꞌue. \v 33 Voꞌoticotic ti teoticotic ta yut canovae ijquejan jbaticotic, iquichꞌticotic ta mucꞌ ti Jesuse. \p ―Ta melel voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe ―xcuticotic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyetꞌesbe xchamel ep jchameletic ta Genesaret ti Jesuse \r (Mr. 6.53-56) \p \v 34 Ti cꞌalal licꞌototicotic ta Genesaret ta jech nabe, tey lilocꞌoticotic ta canova. \v 35 Ti jchiꞌiltactic ta israelale ti tey nacajtique iyojtiquinic ti jaꞌ ti Jesuse. Ora ivinaj ta sjunlej Genesaret ti tey icꞌot ti Jesuse. Iyicꞌbeic tal scotol jchameletic. \v 36 Oy jlom jchameletic iscꞌanbeic ti Jesuse ti jaꞌ noꞌox acꞌu yacꞌ ta piquel ti sne spimilcꞌuꞌe. Ti muchꞌutic ispique iꞌechꞌ o ti xchamelic uque. \c 15 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic ta jta o jmultic ta stojol ti Rioxe \r (Mr. 7.1-23) \p \v 1 Tey icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic xchiꞌuc jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, liꞌ liquemic echꞌel ta Jerusalene. Cꞌot sjacꞌbeic ti Jesuse: \p \v 2 ―¿Cꞌu yuꞌun ti maꞌuc yech tspasic lavajchancꞌoptaque chac cꞌu chaꞌal ispasic ti voꞌne moletique? Yuꞌun jliquel noꞌox tspoc scꞌobic cꞌalal chveꞌique. Ti voꞌne moletique jal ispoc scꞌobic ti cꞌalal iveꞌique yoꞌ lec xꞌileic o yuꞌun ti Rioxe ―xiic. \p \v 3 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti maꞌuc chachanubtasvanic o li smantaltac Rioxe, ti jaꞌ chavalic ti cꞌu xꞌelan scostumbreic ti voꞌne moletique? \v 4 “Ichꞌo ta mucꞌ atot ameꞌ”, xi ti Rioxe. “Mi oy muchꞌu chopol cꞌusi chalbe li stot smeꞌe, milic”, xi. \v 5-6 Yan li voꞌoxuque chachanubtasic ti acꞌu noꞌox yalic ti yacꞌojic xa ta smoton Riox li cꞌusuc yuꞌunique. Mi iyalbeic xa yech ti stot smeꞌique ti yacꞌojic xa ta smoton Riox li cꞌusuc yuꞌunique, xuꞌ xa mu scꞌuxubinic li stot smeꞌique. Ti xꞌelan chavalique, maꞌuc chachanubtasvanic o li smantaltac Rioxe. Jaꞌ chavalic ti cꞌu xꞌelan smantalic ti voꞌne moletique. \v 7 Yech noꞌox chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Jaꞌ acꞌoplalic ti iꞌalbat yuꞌun Riox ti Isaías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee. \q1 \v 8 Lachiꞌiltaque yech noꞌox chalic ti chiyichꞌic ta muqꞌue, \q1 mu sjunuluc yoꞌonic. \q1 \v 9 Smantal noꞌox crixchano ti ta xchanubtasvanic oe, \q1 mu voꞌonicon caloj, \m xi ti Rioxe, xi onox ti Isaíase ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 ―Jchiꞌiltactic, nopojanic tal. Laꞌ aꞌyic li cꞌusi chcale. \v 11 Li cꞌusitic chalajesique muc bu chata o amulic ta stojol ti Rioxe. Jaꞌ chata o amulic li cꞌusitic chopol chavalique ―xi. \p \v 12 Voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique linopojoticotic echꞌel yoꞌ bu ti Jesuse. \p ―¿Mi anaꞌoj ti chopol iyaꞌi jfariseoetic ti xꞌelan avalbee? ―xcuticotic. \p \v 13 ―Li jfariseoetique chalic ti mu persauc xachꞌunic scotol ti cꞌusitic yaloj ti Jtot tey ta vinajele. Yechꞌo un ta onox xchꞌay scꞌoplalic chac cꞌu chaꞌal chichꞌ bulel tsꞌiꞌlel. \v 14 Yechꞌo un mu me xavat avoꞌonic. Yuꞌun coꞌolic xchiꞌuc maꞌsat ti yoꞌonuc yacꞌbe yil be li xchiꞌil ta maꞌsatile. Pero mi coꞌol maꞌsatetique, coꞌol chpꞌajic ta chꞌen ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 15 ―Alboticotic smelol li loꞌil avale ―xi li Pedroe. \p \v 16 ―¿Mi muc xavaꞌibeic smelol yaꞌel uc? \v 17 ¿Mi mu xanaꞌic yaꞌel ti ta achꞌutic noꞌox chcꞌot li cꞌusitic chalajesique, ti chatsaꞌtaic loqꞌuele? \v 18 Yan li cꞌusitic chopol chavalique, ta avoꞌonic chlic tal, jaꞌ chata o amulic ta stojol ti Rioxe. \v 19 Li crixchanoetique ta yoꞌonic onox tsnopic li cꞌusitic chopole. Chmilvanic, tsaꞌ yantsic, tsaꞌ yajmulic, ch-elcꞌajic, tsnopic cꞌop, tol xloꞌiltavanic. \v 20 Li cꞌusitic chopol liꞌi jaꞌ chata o amulic ta stojol ti Rioxe. Mi jaꞌ noꞌox muc bu jal chapoc acꞌobic cꞌalal chaveꞌique, muc bu chata o amulic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xchꞌunoj jun jcanaanil antse \r (Mr. 7.24-30) \p \v 21 Ti Jesuse ilocꞌ echꞌel, ibat ta stsꞌel li chib jteclum Tiroe xchiꞌuc li Sidone. Libatoticotic uc. \v 22 Tey icꞌot jun jcanaanil ants. Ti antse iyapta ti Jesuse: \p ―Totic, smom David, cꞌuxubinbon li jtsebe yuꞌun ochem pucuj ta yoꞌon. Abol sba tajmec ―xi. \p \v 23 Ti Jesuse muc xtacꞌav. \p ―Abulajan taco echꞌel li antse yuꞌun tsots chiyaptaotic ―xcuticotic. \p \v 24 ―Li voꞌone jaꞌ noꞌox tacbilon tal scuenta jchiꞌiltac ta israelal yuꞌun coꞌolic xchiꞌuc jchꞌayel chijetic ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti antse. \p \v 25 Ti antse isquejan sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo isnijan sba ta balamil noxtoc. \p ―Totic, loqꞌuesbon pucuj ta yoꞌon li jtsebe ―xut. \p \v 26 ―Oy onox xavaꞌi loꞌil ti chopol mi ta jpojbetic spanic li unetique, mi jaꞌ chcacꞌbetic slajes li cꞌox tsꞌiꞌetique ―xꞌutat yuꞌun chqꞌuele cꞌu xꞌelan chtacꞌav. \p \v 27 ―Yechaꞌa, totic. Pero oy onox chpꞌaj xchꞌuchꞌulil spanic ta yolon smexa li unetique. Jaꞌ tstamic li cꞌox tsꞌiꞌetique. Cꞌuxubinon yech uc ―xi ti antse. \p \v 28 ―Chquil ti sjunul avoꞌon achꞌunoj ti oy jyuꞌele. Acꞌu cꞌotuc li cꞌusi acꞌanbone ―xꞌutat yuꞌun Jesús ti antse. \p Ora ilocꞌ pucuj ta yoꞌon ti stsebe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyetꞌesbe xchamel jchameletic ti Jesuse \p \v 29 Ti Jesuse ilocꞌ echꞌel, ibat ta tiꞌnab tey noꞌox ta estado Galilea. Imuy ta vits, ichoti. \v 30 Tey icꞌotic epal crixchanoetic yoꞌ bu ti Jesuse. Yicꞌojic cꞌotel coxoetic, xchiꞌuc maꞌsatetic, xchiꞌuc umaꞌetic, xchiꞌuc ti muchꞌutic tuncoe, xchiꞌuc yan jchameletic. Tey cꞌot yaqꞌuic yoꞌ bu ti Jesuse. Iyetꞌesbe xchamel scotol ti jchameletique. \v 31 Ti jchiꞌiltactique xchꞌayet xa yoꞌonic ti cꞌalal iyilic ti ijam xa yeic ti muchꞌutic umaꞌetic toꞌoxe, ti lec xa yoc scꞌobic ti muchꞌutic tunco toꞌoxe, ti lec xa chanavic ti muchꞌutic coxoetic toꞌoxe, ti ijam xa satic ti muchꞌutic maꞌsatetic toꞌoxe. Ti Riox quichꞌojtic ta mucꞌ voꞌotic li jꞌisraelotique, lec ibat scꞌoplal. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ismacꞌlin chanmil viniquetic ti Jesuse \r (Mr. 8.1-10) \p \v 32 Ti Jesuse listsoboticotic, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. \p ―Toj abol sbaic chquil li jchiꞌiltactic liꞌi, yuꞌun yoxibal xa cꞌacꞌal liꞌ jchiꞌuctique, mu xa cꞌu slajesic. Ti mi ta jtac echꞌel ta snaic lavi muc bu veꞌemique, yicꞌal xlubtsajic ta be ―xiyutoticotic. \p \v 33 ―¿Bu ta jtaticotic ep pan liꞌ ta xocol balamile ti ta jmacꞌlinticotic o li epal crixchanoetique? ―xcuticotic. \p \v 34 ―¿Jaypꞌej to li jpantique? ―xiyutoticotic. \p ―Vucpꞌej xchiꞌuc jaycot cꞌox choy ―xcuticotic. \p \v 35 Ti Jesuse iyalbe ti crixchanoetique ti acꞌu chotlicuque. \v 36 Ixchꞌam ti vucpꞌej pane xchiꞌuc ti choye, “colaval”, xut ti Rioxe. Jaꞌo ixut ti pane, ixchꞌac noxtoc ti choye, liyacꞌboticotic. Voꞌoticotic xa icacꞌbeticotic ti crixchanoetique. \v 37 Iveꞌ scotolic, lec inojic. Ijtsobticotic ti pane xchiꞌuc ti choye ti cꞌu yepal muc xlaj yuꞌun ti crixchanoetique. Inoj vucub moch ti sovrae. \v 38 Oy nan chanmiluc viniquetic iveꞌic. Slecoj ti antsetique xchiꞌuc ti cꞌoxetique, muc bu nitbil. \v 39 Ti cꞌalal laj veꞌicuque ―Batanic xa un ―xut crixchanoetic ti Jesuse. \p Jaꞌo liꞌochoticotic ta canova xchiꞌuc ti Jesuse. Libatoticotic ta stsꞌel jteclum Magdala. \c 16 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ noꞌox tscꞌan tsqꞌuelbeic mi oy syuꞌel Jesús ti jfariseoetique xchiꞌuc ti jsaduceoetique \r (Mr. 8.11-13; Lc. 12.54-56) \p \v 1 Tey icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic xchiꞌuc jayvoꞌ jsaduceoetic. Oy cꞌusi isjacꞌbeic ti Jesuse yoꞌ stabeic o smul ti yalojique. \p ―Acꞌo quilticotic mi yech ti oy ayuꞌele. Jqꞌueltiquic mi oy cꞌusi xyal tal avuꞌun ta vinajel yoꞌ jchꞌunticotic o ti stacojot tal ti Rioxe ―xutic. \p \v 2 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―Cꞌalal ch-icꞌube, “ti ocꞌobe qꞌuepel yuꞌun tsoj li vinajele”, xachiic. Yuꞌun onox qꞌuepel. \v 3 Ta sobe “chtal voꞌ tana. Tsoj li vinajele, macal osil”, xachiic. Yuꞌun onox ta xtal. Xavilic cꞌu xꞌelan li vinajele pero ti avalojique, jaꞌ mu xavilic ti stacojon tal ti Rioxe. \v 4 Voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie, chopol ajolic. Mu xavichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe. Yuꞌun jaꞌ noꞌox chacꞌan chaqꞌuelic li jyuꞌele pero muc bu chcacꞌ avilic. Jaꞌ noꞌox chavaꞌibecon jcꞌoplal chac cꞌu chaꞌal avaꞌibeic scꞌoplal ti Jonas yajꞌalcꞌop Riox ti ta más voꞌnee ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p Tey lamal iscomtsan crixchanoetic ti Jesuse, libatoticotic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbatic ti pꞌijicuc me, ti mu me yaꞌuc xchꞌunic ti cꞌusi chalic ti jfariseoetique xchiꞌuc ti jsaduceoetique \r (Mr. 8.14-21) \p \v 5 Licꞌototicotic ta jech nab xchiꞌuc ti Jesuse. Voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique muc jnaꞌ xquichꞌ jpanticotic. \p \v 6 ―Qꞌuelo me abaic ta svuquesobil xchꞌut span li jfariseoetique xchiꞌuc li jsaduceoetique ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 7 ―Ti xꞌelan chale, jaꞌ nan ti muc jnaꞌtic tal ti jpantique ―xcut jbaticotic. \p \v 8 Ti Jesuse snaꞌoj cꞌusi icalbe jbaticotic. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xavalvalbe abaic ti muc xanaꞌic tal ti jpantique? Yuꞌun mu to bu achꞌunojic yaꞌel ti voꞌon tsots jyuꞌele. \v 9 Yuꞌun ichꞌay xa xavaꞌiic ti voꞌpꞌej noꞌox pan iveꞌic o ti voꞌmil viniquetique, xchiꞌuc ti jayib moch atsobbeic sovrae. \v 10 Yuꞌun ichꞌay xa xavaꞌiic noxtoc ti vucpꞌej noꞌox pan iveꞌic o ti chanmil viniquetique, xchiꞌuc ti jayib moch atsobbeic sovrae. \v 11 Yechꞌo ti mu to xavaꞌibeic smelol ti maꞌuc svuquesobil xchꞌut pan ti “qꞌuelo me abaic ta svuquesobil xchꞌut span li jfariseoetique xchiꞌuc li jsaduceoetique”, xacutique ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 12 Icaꞌibeticotic smelol ti maꞌuc svuquesobil xchꞌut pane. Jaꞌ noꞌox iyal ti pꞌijiconticotic ti mu me jchꞌunticotic ti cꞌusi chalic ti jfariseoetique xchiꞌuc ti jsaduceoetique. Yuꞌun chalic ti mu persauc jchꞌuntic scotol ti cꞌusitic yaloj ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jamal iyal ti Pedroe ti jaꞌ stꞌujoj Riox ti tspasvan ta mantal ti Jesuse \r (Mr. 8.27-30; Lc. 9.18-21) \p \v 13 Libatoticotic ta stsꞌel jteclum Cesarea de Filipo xchiꞌuc ti Jesuse. \p ―¿Cꞌusi van cabtel yalojic li jchiꞌiltactique, voꞌon ti coꞌol crixchanootique? ―xiyutoticotic. \p \v 14 ―Jlom chalic ti voꞌot Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌote. Jlom chalic ti voꞌot Eliasote. Jlom chalic ti voꞌot Jeremíasote. Jlom chalic ti voꞌot yajꞌalcꞌopot Riox ti ta más voꞌnee ti yuꞌun nan ichaꞌcuxie ―xcuticotic. \p \v 15 ―Li voꞌoxuque, ¿cꞌusi cabtel ti avalojique? ―xiyutoticotic. \p \v 16 ―Voꞌot Cristoot ti yaloj Riox chapasoticotic ta mantale. Voꞌot Xchꞌamalot Riox ta vinajel ti cuxul ta sbatel osile ―xut li Simon Pedroe. \p \v 17 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―Simón, screm Jonás, yacꞌojbot bentisyon ti Rioxe. Yuꞌun maꞌuc crixchano isyules ta ajol li cꞌusi cabtele. Jaꞌ isyules ta ajol ti Jtotic Riox ta vinajele. \v 18 Li voꞌote ti Pedro icacꞌ abie, yuꞌun ep to ta xchꞌunic avuꞌun ti voꞌon tal jtoj amulique. Ta persa chcꞌot yech. Acꞌu mi yoꞌonuc xchꞌay jcꞌoplal ti pucuje pero mu xchꞌay yuꞌun. \v 19 Voꞌot chcom ta aba ti chavalbe yaꞌi crixchanoetic cꞌu xꞌelan xuꞌ chcꞌotic yoꞌ bu ti Rioxe. Ti muchꞌutic mu xavacꞌ ta pertonale mi oy cꞌusi chopol ispasique, jaꞌ noꞌox yech mu xꞌaqꞌueic ta pertonal yuꞌun ti Rioxe. Yan ti muchꞌutic chavacꞌ ta pertonale, ch-aqꞌueic ta pertonal yuꞌun ti Riox uque ―xꞌutat li Pedroe. \p \v 20 ―Mu to me muchꞌu xavalbeic ti voꞌon stꞌujojon Riox chajpasic ta mantale ―xiyutoticotic jcotolticotic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti chmilee \r (Mr. 8.31-9.1; Lc. 9.22-27) \p \v 21 Lic yalboticotic noxtoc ti Jesuse: \p ―Persa chibat ta Jerusalén yuꞌun tey chba cacꞌ jvocol. Yuꞌun tey chistsaquic li jmeltsanejcꞌopetique, xchiꞌuc li totil paleetique, xchiꞌuc li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Jaꞌ chiyaqꞌuic ta milel, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xiyutoticotic. \p \v 22 Li Pedroe ilocꞌlocꞌ echꞌel xchiꞌuc ti Jesuse. \p ―Cajval, acꞌu scꞌuxubinot ti Rioxe, maꞌuc yech smelol ti chavichꞌ milele ―xut. \p \v 23 Ti Jesuse isqꞌuelbe sat li Pedroe. \p ―¿Cꞌu yuꞌun chachꞌunbe smantal ti Satanase? Mu me xapajeson. Li voꞌote maꞌuc chanop ti cꞌusi tscꞌan ti Rioxe. Jaꞌ yech chanop chac cꞌu chaꞌal tsnop li yan crixchanoetique ―xꞌutat yuꞌun Jesús li Pedroe. \p \v 24 ―Ti muchꞌutic chiyichꞌic ta muqꞌue, mu me cꞌuxuc ta yoꞌon spat xoconic. Acꞌu cuchuc yuꞌunic ilbajinel chac cꞌu chaꞌal ta xcuch cuꞌun li voꞌone, acꞌu mi jaꞌ xlajic o. \v 25 Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue ti jaꞌ chiꞌic o li milele, yuꞌun onox ta xꞌochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Yan ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi jaꞌ xlajic oe, ta xcuxiic ta sbatel osil. \v 26 Mi jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile, mu cꞌusi bal o yuꞌun chaꞌochic onox ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Acꞌu mi jcꞌulejoxuc tajmec liꞌ ta sba balamile, pero mu xuꞌ chaman abaic loqꞌuel li ta cꞌoqꞌue. \v 27 Ta sta yora chital xchiꞌuc slequilal syuꞌelal ti Jtote, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. Chixchiꞌinic tal anjeletic ta vinajel. Ti cꞌu xꞌelan ch-echꞌic jujun liꞌ ta sba balamile, jaꞌ yech chtal jtojic yaꞌel. \v 28 Ta melel chacalbeic, lavi jayvoꞌ liꞌoxuque, oy mu toꞌox chachamic ti cꞌalal xlic pasvancon ta mantale, voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 17 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ xojobal ti Jesuse ti iyil oxvoꞌ yajchancꞌope \r (Mr. 9.2-13; Lc. 9.28-36) \p \v 1 Ti cꞌalal ilaj vaquib cꞌacꞌal ti yech iyal ti Jesuse, jaꞌo iꞌiqꞌueic muyel ta jpꞌej mucꞌta vits li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc li Juan yitsꞌin Jacoboe. \v 2 Li oxvoꞌe iyilic la ti iyacꞌ xojobal ti Jesuse. Ti xojobal sate coꞌol la xchiꞌuc xojobal cꞌacꞌal. Ti scꞌuꞌe sac la tajmec, coꞌol la xchiꞌuc luz. \v 3 Jaꞌo la iyilic ti Moisese xchiꞌuc ti Eliase, tey la chloꞌilajic xchiꞌuc ti Jesuse. \p \v 4 ―Cajval, lec ti liꞌotic oe. Mi xacꞌane, ta jmeltsanticotic oxpꞌejuc sucbil yanal teꞌ; jpꞌej avuꞌun, jpꞌej yuꞌun Moisés, jpꞌej yuꞌun Elías ―xi la li Pedroe. \p \v 5 Ti cꞌalal yolel chloꞌilaj li Pedroe, jaꞌo la ital lumal toc, ibutꞌij la scotolic. Iyacꞌ la xojobal li lumal toque. Iyaꞌiic la icꞌopoj ta yut lumal toc ti Rioxe. \p ―Liꞌi jaꞌ Jchꞌamal. Jcꞌanoj tajmec. Batsꞌi jun coꞌon yuꞌun. Xachꞌunbeic me li cꞌusitic chayalbeique ―xi la. \p \v 6 Ti cꞌalal iyaꞌiic ti oxvoꞌ jchiꞌilticotic ta yajchancꞌop ti Jesuse, ixiꞌic la tajmec, ispatan la sbaic ta lum. \v 7 Itijeic la yuꞌun ti Jesuse: \p ―Licanic, mu xaxiꞌic ―xꞌutatic la. \p \v 8 Ta jliquel o isqꞌuelic la ta jujot pero stuc xa la tey vaꞌal iyilic ti Jesuse. \p \v 9 Ti cꞌalal iyalic tale ―Mu to me muchꞌu xavalbeic yaꞌi ti cꞌusi avilique. Jaꞌto me xavalic aꞌyuc ti cꞌalal xichaꞌcuxi loqꞌuel ta jmuquenal voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 ―¿Cꞌu yuꞌun chalic li jchanubtasvanejetic ta smantal Rioxe ti baꞌyi chtal ti Eliase, ti tsꞌacal to chatale? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 11 ―Ta melel jaꞌ yech tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti jaꞌ baꞌyi ta xtal ti Eliase. Jaꞌ chtal yalbe li jchiꞌiltactique ti acꞌu yictaic spasel li cꞌusitic chopole. \v 12 Chacalbeic, ti Eliase iꞌay xa, pero muc xojtiquinic. Li crixchanoetique ispasbeic ti cꞌusi tscꞌan yoꞌonique, ismilic. Jaꞌ noꞌox yech chismilic uc, voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 13 Jaꞌ la iyul o ta sjolic ti jaꞌ scꞌoplal Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌ ti iyal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isloqꞌuesbe pucuj ta yoꞌon jun crem ti Jesuse \r (Mr. 9.14-29; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Ti cꞌalal iyulic yoꞌ bu tsoboloticotic xchiꞌuc ti crixchanoetique, tey icꞌot jun jchiꞌiltic, isquejan sba ta yoc ti Jesuse. \p \v 15 ―Cajval, cꞌuxubinbon li jcreme yuꞌun staoj tupꞌ-icꞌ. Toj abol sba. Ep ta echꞌel icꞌot ta cꞌocꞌ. Ep ta echꞌel ipꞌaj ta voꞌ. \v 16 Iquicꞌbe tal lavajchancꞌoptaque, icalbeic ti acꞌu sloqꞌuesic ti pucuje, pero muc xlocꞌ yuꞌunic ―xut ti Jesuse. \p \v 17 ―Chopol ajolic, mu onox xachꞌunic tajmec. ¿Cꞌu to onox ora chachꞌunic yaꞌel ti voꞌne xa liꞌ jchiꞌucoxuque, ti jal xa lajtsꞌicbeique? Icꞌbecon tal li creme ―xiyutoticotic xchiꞌuc ti jchiꞌiltactique. \p \v 18 Ti Jesuse istac loqꞌuel ti pucuje. Ora ilocꞌ ta yoꞌon ti creme. \p \v 19 Ti cꞌalal jtucticotic xae ―¿Cꞌu yuꞌun ti muc xlocꞌ cuꞌunticotic ti pucuje? ―xcuticotic ti Jesuse. \p \v 20 ―Yuꞌun mu to chachꞌunic ti voꞌon chajcoltaic ta spasel scotole. Ta melel chacalbeic, acꞌu mi jutuc noꞌox achꞌunojic ti oy jyuꞌele, acꞌu mi coꞌol xchiꞌuc jpꞌej becꞌ mustisya, pero spas xa avuꞌunic li cꞌusitic vocol ta pasele. Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal mi chavalic ti acꞌu locꞌuc li vits liꞌi, tspas avuꞌunic. Scotol xa xuꞌ avuꞌunic mi jaꞌ yech achꞌunojique. \v 21 Pero li jtos pucujetic ti ijloqꞌuese, jaꞌto ta xlocꞌ mi chacꞌoponic Rioxe, mi chavicta avotique ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xchaꞌechꞌelal iyal ti chmile ti Jesuse \r (Mr. 9.30-32; Lc. 9.43-45) \p \v 22 Ti cꞌalal teoticotic toꞌox ta Galilea xchiꞌuc ti Jesuse ―Voꞌon ti coꞌol crixchanootique chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol crixchanoetic. \v 23 Chismilic, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xiyutoticotic. \p Ti cꞌalal icaꞌiticotique, icat coꞌonticotic tajmec. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ tojel aqꞌuel scuenta templo ti Jesuse \p \v 24 Ti cꞌalal licꞌototicotic ta Capernaume, tey icꞌotic jayvoꞌ jtsob-tojel-aqꞌuel scuenta mucꞌta templo. \p ―¿Mi chacꞌ chib dracma lavajchanubtasvanejique? ―xꞌutat li Pedroe. \p \v 25 ―Chacꞌ ―xi. \p Cꞌalal iꞌoch ta yut na li Pedroe, jaꞌ baꞌyi icꞌoponat yuꞌun ti Jesuse. \p ―Simón, ¿cꞌusi chanop? ¿Muchꞌu tscꞌanbe taqꞌuin li preserenteetic liꞌ ta sba balamile? ¿Mi jaꞌ tscꞌanbe li xchꞌamaltaque, o mi yan crixchanoetic tscꞌanbe? ―xꞌutat. \p \v 26 ―Yan crixchanoetic tscꞌanbe ―xi li Pedroe. \p ―Jaꞌ colem chcom li xchꞌamaltaque. Jaꞌ noꞌox yech li voꞌon uque, mu persauc chacacꞌ ti yechuque. \v 27 Pero yoꞌ mu soc o sjolique, batan ta nab, ticꞌo ochel ta nab li ansuelo tsacob choye. Li primero choy chanit loqꞌuele, jachꞌbo ye. Tey yumoj chata jsep estatero. Ichꞌo tal, acꞌbo li muchꞌutic ta stsobe. Tey batuc scuenta jchaꞌvaꞌaltic ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \c 18 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ tsots yabtel chcꞌotic li muchꞌutic jaꞌ yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique \r (Mr. 9.33-37; 42-48; Lc. 9.46-48; 17.1-2) \p \v 1 Ti cꞌalal iyacꞌ tojel aqꞌuel ti Jesuse, jaꞌo ijacꞌbeticotic, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique: \p ―¿Muchꞌu junucal tsots yabtel chichꞌ ti cꞌalal chaꞌoch ta pasmantale? ―xcuticotic. \p \v 2 ―Laꞌ ―xut jun cꞌox crem ti Jesuse. Isvaꞌan ta oꞌlol yoꞌ bu tsoboloticotique. \p \v 3 ―Ta melel chacalbeic, mi chacꞌanic coltael yuꞌun ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal tscꞌanic coltael yuꞌun stotic li cꞌoxetique, xuꞌ chaꞌochic yoꞌ bu ta jpas mantale. Ti mi mu xacꞌanic coltaele, mu xuꞌ chaꞌochic. \v 4 Mi mu xavacꞌ abaic ta ichꞌel ta mucꞌ chac cꞌu chaꞌal mu snaꞌ xacꞌ sba ta ichꞌel ta mucꞌ li cꞌox liꞌi, jaꞌ tsots avabtel chacꞌotic yoꞌ bu ta jpas mantale. \v 5 Mi chachanubtasic ta jcꞌop li muchꞌu jaꞌ yech yoꞌon chac cꞌu chaꞌal yoꞌon li cꞌox liꞌi, chvinaj ti voꞌon avichꞌojicon ta muqꞌue. \v 6 Yan mi chachanubtasic ta spasel cꞌusi chopol junuc ti muchꞌutic jaꞌ yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique ti yichꞌojicon ta muqꞌue, más lec ti lachucbaticuc jcotuc choꞌ ta anuqꞌuique, ti latenaticuc ochel ta mare, ti lachamicuque. \v 7 Lavi cuxuloxuc to ta sba balamile, oy onox cꞌusi chopol chtal ta avoꞌonic. Yechꞌo un qꞌuelo me abaic, mu me voꞌoticoxuc ta amulic mi tsaꞌ smul lachiꞌilique. Mi voꞌoxuc ta amulic tsaꞌ smul lachiꞌilique, abol abaic. \p \v 8 ’Mi jaꞌ chata o amulic lavoc acꞌobique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o ta vinajele. Mi avoc acꞌobic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \v 9 Jaꞌ noꞌox yech noxtoc mi jaꞌ chata o amulic lasatique, chopol. Tscꞌan chapajesic yoꞌ xaꞌochic o ta vinajele. Mi asatic noꞌox chaꞌochic o ta cꞌocꞌ ta sbatel osile, abol abaic. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jchꞌayel chij \r (Lc. 15.3-7) \p \v 10 ’Pꞌijanic me, mu me xapꞌajic junuc li cꞌoxetic lacalbeique yuꞌun scotol xchabioj ti anjeletic ta vinajele. Ta melel chacalbeic, ti anjeletic ta xchabivanique chcꞌot scꞌoponic ti Jtot tey ta vinajele. \v 11 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, tal jpojoxuc yuꞌun scꞌoplal chaꞌochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. \p \v 12 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic oy cien xchije. Mi ichꞌay jcotuque, lamal chicta li noventa y nuevee ti cꞌalal chba saꞌ tal li jcot chꞌayeme. \v 13 Ta melel chacalbeic, ti muc bu chꞌayem li noventa y nuevee, jun yoꞌon. Pero mi ista li jcot ti ichꞌaye, más to jun yoꞌon. \v 14 Jaꞌ noꞌox yech ti Jtot tey ta vinajele, mu scꞌan ti ch-och ta cꞌocꞌ junuc li cꞌoxetic lacalbeique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan chcacꞌtic ta pertonal li jchiꞌiltique \r (Lc. 17.3) \p \v 15 ’Ti mi oy bu ista smul avuꞌun junuc achiꞌil ta yichꞌelon ta muqꞌue, ba lequilꞌalbo atuc ti cꞌusi chopol ispase. Ti mi ta xchꞌune, lec chacomic. \v 16 Ti mi mu xchꞌune, icꞌo echꞌel junuc o mi chaꞌvoꞌuc achiꞌil yoꞌ oy o rextico ti cꞌusi avalbee. \v 17 Ti mi muc xachꞌunbatic li cꞌusi avalbeique, albo abaic acotolic ti cꞌu avepalic sjunul avoꞌonic avichꞌojicon ta muqꞌue. Comonꞌalbeic ti cꞌusi chopol tspase. Mi mu xaxchꞌunbe acotolic noxtoque, tey comuc chac cꞌu chaꞌal yan crixchano, chac cꞌu chaꞌal jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc ti mu xichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe. \p \v 18 ’Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic mu xavaqꞌuic ta pertonal mi oy cꞌusi chopol ispasique, jaꞌ noꞌox yech mu xꞌaqꞌueic ta pertonal yuꞌun ti Rioxe. Yan ti muchꞌutic chavaqꞌuic ta pertonale, ch-aqꞌueic ta pertonal yuꞌun ti Riox uque. \p \v 19 ’Chacalbeic noxtoc, mi oy chaꞌvoꞌoxuc ti coꞌol ajolic chacꞌoponic ti Jtot tey ta vinajele, scotol li cꞌusi chacꞌanbeique chayacꞌbeic. \v 20 Mi oy atsoboj abaic chaꞌvoꞌ oxvoꞌuc, voꞌoxuc ti avichꞌojicon ta muqꞌue, tey jchiꞌucoxuc ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 21 ―Cajval, ¿jayꞌechꞌel tscꞌan chcacꞌbe pertonal mi ista smul cuꞌun junuc jchiꞌile? ¿Mi xuꞌ ta vucꞌechꞌel noꞌox? ―xi li Pedroe. \p \v 22 ―Muc bu chacalbe mi vucꞌechꞌel noꞌox. Mu atbiluc jayꞌechꞌel tscꞌan chavacꞌ pertonal. Scotol cꞌacꞌal tscꞌan chavacꞌ pertonal ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse―. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun vinic ti muc xacꞌ ta pertonal xchiꞌile \p \v 23 ’Chacalbeic cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun preserente ti oy yil xchiꞌiltac tey ta opisinae. Li preserentee tscꞌan xa sutesbel li staqꞌuine, yechꞌo un istac ta iqꞌuel ti muchꞌutic oy yile. \v 24 Jaꞌ baꞌyi ital ti muchꞌu oy lajunmil yile. \v 25 Li vinique mu xa sut yuꞌun. Yechꞌo un li preserentee isloqꞌues mantal ti acꞌu chonatuc ta mozoil scotolic xchiꞌuc yajnil, xchiꞌuc xchꞌamaltac, xchiꞌuc scotol cꞌusuc yuꞌun, yoꞌ sut o li yile. \v 26 Ti cꞌalal iyaꞌi li vinique, isquejan sba, iscꞌopon li preserentee: “Totic Preserente, abulajan malabon to li quile. Chajsutesbe onox scotol”, xi. \v 27 Icꞌuxubinat yuꞌun li preserentee, ichꞌaybat scotol li yile, icoltaat echꞌel. \v 28 Ti cꞌalal ilocꞌ echꞌel li vinique, isnup ta be jun xchiꞌil ti tey ta opisina uque. Oy cien yil uc. Istsac li xchiꞌile, ismichꞌbe snucꞌ. “Sutesbon ta ora lavile”, xut. \v 29 Li xchiꞌile isquejan sba uc. “Abulajan malabon to li quile, chajsutesbe onox scotol”, xut. \v 30 Pero mu xa smala. Ba sticꞌ ta chuquel. “Jaꞌto xaloqꞌues mi lisutesbe scotol li yile”, xut comel li jchabichuclebale. \v 31 Ti cꞌalal iyil li yan xchiꞌiltac tey ta opisinae ti isticꞌ ta chuquel li xchiꞌile, chopol iyilic. Ora ba yalbeic li preserentee. \v 32 Li preserentee istac ta iqꞌuel. “Li voꞌote chopol ajol. Ti avalbon ti chajmalabe to lavile, yechꞌo un ijnop ti chajchꞌaybe scotole. \v 33 ¿Cꞌu yuꞌun ti muc xacꞌuxubin lachiꞌile chac cꞌu chaꞌal lajcꞌuxubine?” xut. \v 34 Icap li preserentee. Iyacꞌbe ta scꞌob li muchꞌutic ch-ilbajinvanic ta chuclebale. “Jaꞌto xaloqꞌuesic mi lisutesbe scotol li yile”, xut comel li muchꞌutic ch-ilbajinvanique. \p \v 35 ’Li voꞌoxuque jaꞌ noꞌox yech chaxchaꞌleic ti Jtot tey ta vinajel uque mi mu sjunuluc avoꞌon chavaqꞌuic ta pertonal lachiꞌilique ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 19 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ jchꞌac cajniltique \r (Mr. 10.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Ti Jesuse cꞌalal laj yal chac taje, ilocꞌ ta estado Galilea, ital liꞌ ta estado Judeae. Tey iyul ta jech ucꞌum Jordán. \v 2 Ep jchiꞌiltactic tijilic tal xchiꞌuc ep jchameletic. Ti Jesuse iyetꞌesbe xchamel scotol ti jchameletic ti tey tijajtic tale. \p \v 3 Tey icꞌotic jayvoꞌ jfariseoetic. Oy cꞌusi isjacꞌbeic ti Jesuse yoꞌ stabeic o smul ti yalojique. Isjacꞌbeic mi xuꞌ ta xchꞌac o yajnil li viniquetique ti cꞌusuc noꞌox smul tstabeique. \p \v 4 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ta scꞌop Riox yoꞌ bu chal ti cꞌalal ipase yuꞌun Riox ti primero vinique, jun vinic jun ants ispas? \v 5 “Li cremotique ta xchꞌac sbaic xchiꞌuc stot smeꞌic ti cꞌalal sta yajnilique. Xchaꞌvaꞌalic jun xa chcꞌotic”, xi ti Rioxe. \v 6 Yechꞌo un mu xa chaꞌvoꞌuc, junic xa. Ti muchꞌutic nupul tsꞌacalique jun xa ch-ileic yuꞌun ti Rioxe, mu xa xuꞌ xchꞌac sbaic ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 7 ―¿Cꞌu yuꞌun iyal mantal ti Moisese: “Ti muchꞌu ta xchꞌac yajnile, acꞌu smeltsanbe svunal ti ixchꞌac xa sbaique. Li vune jaꞌ chichꞌ li yajnile yoꞌ xil o ti chꞌacbil xae”, xi? ―xutic ti Jesuse. \p \v 8 ―Ti xꞌelan istsꞌiba comel ti Moisese, jaꞌ ti mu xachꞌunic tajmeque. Ti cꞌalal ismeltsan balamil ti Rioxe, maꞌuc yech. \v 9 Li voꞌone chcal avaꞌiic. Ti muchꞌu ta xchꞌac yajnile, mi muc bu saꞌoj yajmul ti ta xchꞌaque, mi chicꞌ yan antse, coꞌol xchiꞌuc yants chcꞌot. Ti muchꞌu chicꞌ chꞌacbalal antse coꞌol xchiꞌuc yants chcꞌot noxtoc ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 10 ―Mi yech scꞌoplal ti muchꞌutic oy yajnile, más lec ti mu yaꞌuc jsaꞌ cajnilticotique ―xcuticotic voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique. \p \v 11 ―Mu xcuch avuꞌun acotolic ti mu xasaꞌ avajnilique. Jaꞌ noꞌox chcuch yuꞌun ti muchꞌutic yech acꞌbil yuꞌun ti Rioxe. \v 12 Oy viniquetic ti stalel mu saꞌ yajnilique. Oy viniquetic ti pasbilic ta capone. Oy viniquetic ti mu saꞌ yajnilique yoꞌ xtunic o más yuꞌun ti Rioxe. Ti muchꞌutic yeche, mi chaꞌiic ti yech tscꞌan ti Rioxe, acꞌu spasic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌoponbe Riox cꞌoxetic ti Jesuse \r (Mr. 10.13-16; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Tey yicꞌojbeic cꞌotel cꞌoxetic ti Jesuse yuꞌun acꞌu yacꞌ scꞌob ta sjolic, acꞌu scꞌoponbe Riox. Voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique ijpajesticotic ti muchꞌutic iyiqꞌuic tal ti cꞌoxetique. \p \v 14 ―Mu xavutic. Acꞌu talicuc li cꞌoxetique. Yuꞌun ti muchꞌutic jaꞌ yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique, ta xchꞌunic cꞌusi chal ti Rioxe ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 15 Ti cꞌalal laj yacꞌ scꞌob ta sjol cꞌoxetic ti Jesuse, ilocꞌ teyoꞌe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌot scꞌopon Jesús jun jcꞌuleje \r (Mr. 10.17-31; Lc. 18.18-30) \p \v 16 Oy jun jchiꞌiltic cꞌot scꞌopon ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej, voꞌot ti lec avoꞌone, ¿cꞌusi lec tscꞌan ta jpas yoꞌ xicuxi o ta sbatel osile? ―xut ti Jesuse. \p \v 17 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti “lec avoꞌon”, xavutone? Jun noꞌox ti muchꞌu lec yoꞌone, jaꞌ ti Rioxe. Mi chacꞌan chacuxi ta sbatel osile, tscꞌan chachꞌunbe smantal ti Rioxe ―xꞌutat. \p \v 18 ―¿Cꞌusitic mantalil ti tscꞌan ta jchꞌune? ―xi ti vinique. \p ―“Mu me xamilvan, mu me xasaꞌ avants, mu me xaꞌelcꞌaj, mu me xanopbe smul achiꞌil. \v 19 Ichꞌo ta mucꞌ atot ameꞌ. Cꞌuxubino me achiꞌiltac chac cꞌu chaꞌal chacꞌuxubin aba atuque”, xi li mantale ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 20 ―Li cꞌusitic avale cꞌoxon toꞌox lic jchꞌun. ¿Cꞌusi xa ti muc bu jchꞌunoje? ―xi ti vinique. \p \v 21 ―Mi chacꞌan ti lec chayil ti Rioxe, ba chono li cꞌusuc avuꞌune. Li stojole qꞌuelanbo li meꞌonetique yoꞌ oy o acꞌulejal ta vinajele. Tsꞌacal to xtal achiꞌinon ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 22 Cꞌalal iyaꞌi chac taje, iyat yoꞌon, yuꞌun toj ep cꞌusuc yuꞌun. Isut echꞌel. \p \v 23 ―Ta melel chacalbeic, li jcꞌulejetique tsots ta chꞌunel chaꞌiic cꞌusi chal ti Rioxe. \v 24 Chacalbeic noxtoc, coꞌol xchiꞌuc jcot cameyo ti mu xjelav ta chac acuxae, jaꞌ yech mu xꞌochic yoꞌ bu tspas mantal Riox ti muchꞌutic jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li scꞌulejalique ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 25 Ti cꞌalal icaꞌiticotique, xchꞌayet xa coꞌonticotic. \p ―¿Muchꞌu xa onox ta xcuxi ta sbatel osil ti mi mu xcuxiic li jcꞌulejetique? ―xcuticotic. \p \v 26 Ti Jesuse isqꞌuel jsaticotic. \p ―Mu xuꞌ chacuxiic ta sbatel osil ta atuquic. Jaꞌ noꞌox chacuxiic mi chascoltaic ti Rioxe ―xiyutoticotic. \p \v 27 ―Li voꞌoticotique jcomtsanojticotic xa li cꞌusuc cuꞌunticotique. Jnapꞌletaojoticotic xa. ¿Cꞌusi chquichꞌticotic li voꞌoticotique cheꞌe? ―xi li Pedroe. \p \v 28 ―Ta melel chacalbeic, ti cꞌalal sta yora ta jlecubtas li balamile, voꞌon ti coꞌol crixchanootique, tey chul chotlicon ta jmucꞌta chotleb yuꞌun voꞌon ta jpas ta mantal scotol li crixchanoetique. Voꞌoxuc ti achiꞌinicone coꞌol ta jpastic mantal. \v 29 Scotol ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi iscomtsan o snaique, mi sbanquiltac, mi yitsꞌintac, mi svixtac, mi yixleltac, mi xibneltac, mi smuctac, mi stot, mi smeꞌ, mi xchꞌamaltac, mi yosil, yuꞌun ti yichꞌojicon ta muqꞌue, voꞌon chcacꞌbeic cien ta echꞌel sqꞌuexol ti cꞌusitic chcom yuꞌunique. Ta xcuxiic ta sbatel osil noxtoc. \v 30 Ep ti muchꞌutic totil yalojic lavie, pero mu cꞌu stu chcꞌotic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe, yuꞌun ta stoy sbaic. Ep ti muchꞌutic muc bu ichꞌbilic ta mucꞌ lavie, pero más tsots yabtel chcꞌotic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe, yuꞌun mu snaꞌ stoy sbaic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 20 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta ti muchꞌutic iꞌabtejic ta uvatique \p \v 1 Ti Jesuse liyalboticotic jun loꞌil: \p ―Chacalbeic cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic stsꞌunoj ep uvae. Sob ilocꞌ echꞌel, ba saꞌ tal yajꞌabteltac. \v 2 Ti cꞌalal istae, iyalbe ti tstoj jun denario ta cꞌacꞌale. Istac echꞌel ta uvatic. \v 3 Ti cꞌalal ista baluneb orae; ilocꞌ echꞌel noxtoc li yajval uvae. Tey vaꞌajtic ista viniquetic ta chꞌivit, chꞌabal yabtelic. \v 4 “Ba coltaicon yuꞌun oy jtsꞌunoj uva. Lec chajtojic”, xut. Li viniquetique ixchꞌunic li abtele. \v 5 Li yajval uvae ilocꞌ echꞌel noxtoc ta ol cꞌacꞌal, ba saꞌ tal yan yajꞌabtel. Ilocꞌ noxtoc ta oxib ora xmal cꞌacꞌal. Jaꞌ yech ispas jujuꞌechꞌel. \v 6 Ilocꞌ echꞌel noxtoc ta voꞌob ora xmal cꞌacꞌal. Tey ista viniquetic, chꞌabal yabtelic. “¿Cꞌu yuꞌun ti liꞌ xavaꞌetic sjunul cꞌacꞌale?” xut. \v 7 “Yuꞌun muc muchꞌu xiyicꞌoticotic ta abtel”, xiic. “Ba coltaicon yuꞌun oy jtsꞌunoj uva. Lec chajtojic”, xut. \v 8 Ti cꞌalal ch-icꞌub xaꞌox osile, iyalbe ti yajqꞌuel jꞌabtele: “Icꞌo sutel tal scotol li cajꞌabtele, acꞌbo stojolic. Jaꞌ baꞌyi xatoj li muchꞌutic tsꞌacal to italique. Tsꞌacal to xatoj li muchꞌutic baꞌyi italique”, xut. \v 9 Jaꞌ baꞌyi italic li muchꞌutic ta voꞌob xa ora istsac yabtelique. Jujun denario itojatic. \v 10 Ti cꞌalal italic li muchꞌutic baꞌyi istsac yabtelique, isnopic ti más chtojatique, pero coꞌol yepal itojatic. \v 11 Ti cꞌalal iyichꞌ stojolic li muchꞌutic sob istam yabtelique, iscapanic o li yajval abtele. \v 12 “Jun xa noꞌox ora iꞌabtej li muchꞌutic tsꞌacal to italique, pero coꞌol yepal atojoticotic. Li voꞌoticotique sjunul cꞌacꞌal liꞌabtejoticotic. Cꞌux cꞌacꞌal icaꞌiticotic. Liluboticotic tajmec”, xiic. \v 13 “Mu chopluc ti xꞌelan lajchaꞌleique. Yuꞌun baꞌyi icaltic ti jun denario chajtojic ta cꞌacꞌale. \v 14 Ichꞌo echꞌel latojolique, batanic. Yuꞌun yech coꞌon ti coꞌol chajtoj acotolique. \v 15 Xuꞌ jpas ti cꞌusi scꞌan coꞌon xchiꞌuc li cꞌusuc cuꞌune. Mu me xacapic o ti xꞌelan ijpase”, xi li yajval abtele. \v 16 Ti cꞌu xꞌelan iyicꞌ ep yajꞌabtel li yajval abtele, jaꞌ noꞌox yech ta xquicꞌ scotol crixchanoetic pero mu scotolicuc scꞌanic pasel ta mantal. Jaꞌ noꞌox scꞌanic pasel ta mantal ti muchꞌutic jtꞌujoj chtunic cuꞌune. Mi muc bu ichꞌbilic ta mucꞌ lavie, jaꞌ tsots yabtel chcꞌotic yoꞌ bu ta jpas mantale, yuꞌun mu snaꞌ stoy sbaic. Yan ti muchꞌutic totil yalojic lavie, jaꞌ mu cꞌu stu chcꞌotic yoꞌ bu ta jpas mantale yuꞌun ta stoy sbaic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti yoxꞌechꞌelal iyal ti Jesuse ti chmilee \r (Mr. 10.32-34; Lc. 18.31-34) \p \v 17 Ti cꞌalal litaloticotic liꞌ ta Jerusalén xchiꞌuc ti Jesuse, listsoboticotic ta tiꞌil be jlajchavaꞌalticotic ti yajchancꞌopoticotique. \p \v 18 ―Anaꞌojic ti chibatic ta Jerusalene. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique tey chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol li totil paleetique xchiꞌuc li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Tey tsnopic ti chiyaqꞌuic ta milele. \v 19 Chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol li muchꞌutic nom liquemic tale. Chislabanic, chiyacꞌbeic arsial, jaꞌo chisjipanic ta cruz. Chicham, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xiyutoticotic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti oy cꞌusi iscꞌanbe Jesús ti smeꞌic Jacoboe xchiꞌuc ti Juane \r (Mr. 10.35-45) \p \v 20 Ti yajnil Zebedeoe tsobol icꞌotic xchiꞌuc scremotic, cꞌot scꞌoponic ti Jesuse. Li scremotique jaꞌ jchiꞌilticotic ta yajchancꞌop ti Jesuse. Ti smeꞌique isquejan sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo isnijan sba ta balamil noxtoc yuꞌun oy cꞌusi tscꞌanbe. \p \v 21 ―¿Cꞌusi chacꞌan? ―xꞌutat ti jmemeꞌtique. \p ―Alo jpꞌeluc amantal ti coꞌol chachoti xchiꞌuc li chaꞌvoꞌ jcreme, jun ta abatsꞌicꞌob, jun ta asurto, ti cꞌalal chaꞌoch ta pasmantale ―xut ti Jesuse. \p \v 22 ―Mu xanaꞌic cꞌu xꞌelan svocolal li cꞌusi chacꞌanbecone. ¿Mi xuꞌ chavacꞌ avocolic, mi xuꞌ chavichꞌic milel chac cꞌu chaꞌal chquichꞌ milel li voꞌone? ―xꞌutatic li chaꞌvoꞌ jchiꞌilticotique. \p ―Xuꞌ ―xiic. \p \v 23 ―Ta melel ta onox xavacꞌ avocolic chac cꞌu chaꞌal chcacꞌ jvocol li voꞌone. Chavichꞌic milel noxtoc. Pero mi chacꞌan chachotiic junuc ta jbatsꞌicꞌobe, junuc ta jsurtoe, mu voꞌonicon chcal ti xuꞌe. Jaꞌ chal ti Jtote ti muchꞌutic tey ta xchotiique ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 24 Ti cꞌalal icaꞌiticotic, voꞌoticotic li lajunvoꞌoticotique, lic jcapanticotic o li Jacoboe xchiꞌuc li Juane. \v 25 Ti Jesuse listsob jcotolticotic. \p ―Anaꞌojic cꞌu xꞌelan tspasic li preserenteetic ta yantic nacione. Ilbaj xꞌilvanic, mantal noꞌox tspasic. \v 26-27 Li voꞌoxuque maꞌuc me yech xapasic. Ti muchꞌu junucal ta xcom avuꞌunic ta avajpasmantalique, mi tscꞌan ti ichꞌbil ta muqꞌue, jaꞌ tscꞌan ti mu jtoybailuque, ti sjunul yoꞌon chtun avuꞌunique. \v 28 Jaꞌ chanic chac cꞌu chaꞌal li voꞌone. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, muc bu tal pasvancon ta mantal. Ti litale, yuꞌun tal tunicon yuꞌun scotol crixchanoetic. Tal cacꞌ jba ta milel ta scoj amulic yoꞌ xuꞌ xacuxiic o ta sbatel osile ―xiyutoticotic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe sat chaꞌvoꞌ maꞌsat ti Jesuse \r (Mr. 10.46-52; Lc. 18.35-43) \p \v 29 Ti cꞌalal lilocꞌoticotic tal ta jteclum Jericó xchiꞌuc ti Jesuse, ep jchiꞌiltactic tijajtic talel. \v 30 Tey chotajtic ta tiꞌilbe chaꞌvoꞌ jchiꞌiltic, maꞌsatetic. Cꞌalal iyaꞌiic ti tey ch-echꞌ ti Jesuse, iyaptaic: \p ―¡Cajval, smom David, cꞌuxubinoticotic! ―xiic. \p \v 31 Ti crixchanoetique ispajesic. \p ―¡Anchanic! ―xutic tajmec ti maꞌsatetique. \p Pero más to tsots iꞌavanic: \p ―¡Cajval, smom David, cꞌuxubinoticotic! ―xiic. \p \v 32 Vaꞌ xi ti Jesuse. Iꞌalbatic ti acꞌu talicuque. \p ―¿Cꞌusi chajchaꞌleic un? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 33 ―Cajval, abulajan jambon li jsaticotique ―xiic. \p \v 34 Ti Jesuse iscꞌuxubin, ispicbe ti satique. Ora ijam ti satique, napꞌal italic uc. \c 21 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cajal ta burro iꞌoch ta Jerusalén ti Jesuse \r (Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xiyuloticotic liꞌ ta Jerusalene, tey liꞌechꞌoticotic tal ta tsꞌel Betfajé ta yoc vits Olivotic. Ti Jesuse istac echꞌel chaꞌvoꞌ jchiꞌilticotic ta yajchancꞌop. \p \v 2 ―Batanic leꞌ ta parajele. Tey noꞌox chucul chataic jcot meꞌburro xchiꞌuc yol. Jitunic, nitic tal. \v 3 Mi oy muchꞌu chasjacꞌbeic cꞌu yuꞌun ti chajitunic li burroe, xavalbeic ti voꞌon chtun cuꞌune. “Ta xtal noꞌox jsutesticotic ta ora”, xavutic ―xꞌutatic echꞌel yuꞌun ti Jesuse. \p \v 4 Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi iyal ti yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee. \q1 \v 5 Jchiꞌiltactic, ta la xtal ti muchꞌu chispasotic ta mantale. \q1 Lec la yoꞌon, mu la snaꞌ stoy sba. \q1 Cajal la ta yol burro ch-och tal, \m xi onox ti yajꞌalcꞌope. \p \v 6 Ibat li chaꞌvoꞌe, ixchꞌunic ti cꞌusi iꞌalbatic yuꞌun ti Jesuse. \v 7 Isnitic tal xchiꞌuc yol ti burroe. Iyacꞌbe stasin spimilcꞌuꞌic. Iscajlebin tal ti Jesuse. \v 8 Ep tajmec ti muchꞌutic isqꞌui spimilcꞌuꞌic ta be yoꞌ bu iꞌechꞌ tal ti Jesuse. Jlom iscꞌasic yanal teꞌ, iyaqꞌuic ta be yuꞌun iyichꞌic ta mucꞌ. \v 9 Ti muchꞌutic babee xchiꞌuc ti muchꞌutic tijajtique, iꞌavan scotolic. \p ―¡Coliyalbotic Riox ti jaꞌ tal spasotic ta mantal li smom Davide! ¡Lec tajmec li preserente listacbotic tal ti Jtotic Riox ta vinajele! “Colaval, Cajval”, chiicuc uc ti anjeletic ta vinajele ―xiic. \p \v 10 Jaꞌ yech iꞌoch tal liꞌ ta Jerusalén ti Jesuse. Scotol ti muchꞌutic liꞌ ta yutil jteclume ―¿Muchꞌu leꞌe? ―xiic, xnechetic xa tajmec. \p \v 11 ―Jaꞌ li Jesuse, li yajꞌalcꞌop Rioxe ti liquem tal ta Nazaret ta estado Galileae ―xiic ti jchiꞌiltactic xchiꞌinojic tal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isnuts loqꞌuel jchonolajeletic ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse \r (Mr. 11.15-19; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 12 Ti Jesuse ibat ta stemplo Riox. Isnuts loqꞌuel scotol ti jchonolajeletic tey ta tiꞌ mucꞌta temploe. Isbutqꞌuinbe smexaic ti jeltaqꞌuinetique. Isbutqꞌuinbe xilaic ti jchonpalomaetique. \p \v 13 ―“Li jnae jaꞌ scuenta chtal ataicon o ta cꞌoponel”, xi ti Rioxe, xi tsꞌibabil. Li voꞌoxuque snailchꞌen jꞌeleqꞌuetic xachaꞌleic ―xꞌutatic ti jchonolajeletique. \p \v 14 Tey icꞌot maꞌsatetic xchiꞌuc coxoetic ta tiꞌ templo yoꞌ bu ti Jesuse. Ti Jesuse isjambe sat ti maꞌsatetique, islecubtasbe yoc ti coxoetique. \v 15 Tey jayvoꞌ totil paleetic xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Iyilic ti cꞌusi ispas ti Jesuse. Iyaꞌiic ti tsots chcꞌopojic ti cꞌox cremotique: “Coliyalbotic Riox ti jaꞌ tal spasotic ta mantal li smom Davide”, xi ti cꞌoxetique. Icapic o ti moletique. \p \v 16 ―¿Mi xavaꞌi cꞌusi chalic li cꞌox cremotique? ―xutic ti Jesuse. \p ―Xcaꞌi ―xi―. ¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ti jaꞌ yech tsꞌibabil ta scꞌop Rioxe: \q1 Li cꞌoxetique más lec chalic acꞌoplal, \m xi onox tsꞌibabil? ―xi ti Jesuse. \p \v 17 Ilocꞌ liꞌ ta Jerusalén ti Jesuse, ibat ta Betania. Tey ivay. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itaquij ti icꞌuxe ti chꞌabal sate \r (Mr. 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Sob ta yocꞌomal isut tal noxtoc liꞌ ta Jerusalén ti Jesuse. Iviꞌnaj ta be. \v 19 Iyil jtecꞌ icꞌux ta tiꞌil be, ba sqꞌuel mi oy sat, pero chꞌabal, naca noꞌox yanal. Ti Jesuse iyal ti mu xa bu tsatin oe. \p Ora itaquij. \v 20 Cꞌalal iquilticotic li voꞌoticotique, xchꞌayet xa coꞌonticotic. \p ―¿Cꞌu yuꞌun itaquij ta ora li icꞌuxe? ―xichioticotic. \p \v 21 ―Ta melel chacalbeic, mi chachꞌunic ti voꞌon chajcoltaique, mi mu xchibetuc avoꞌonique, tspas avuꞌunic li cꞌusitic vocol ta pasele; mu cꞌajomuc noꞌox tspas avuꞌunic chac cꞌu chaꞌal ijchaꞌle li icꞌuxe. Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal mi chavalbeic ti acꞌu locꞌuc li vits liꞌi, ti acꞌu tꞌubuc ta mare, tspas avuꞌunic. \v 22 Scotol ti cꞌusi chacꞌanbeic ti Rioxe, mi jꞌechꞌel achꞌunojic ti chayacꞌbeique, ta onox xavichꞌic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijacꞌbat ti Jesuse ti muchꞌu iꞌalbon ti xꞌelan tspase \r (Mr. 11.27-33; Lc. 20.1-8) \p \v 23 Ti Jesuse cꞌalal iyul ta tiꞌ mucꞌta templo liꞌ ta Jerusalene, lic chanubtasvanuc. Tey icꞌotic ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique. \p ―¿Muchꞌu layalbe ti xꞌelan chapase? ―xutic ti Jesuse. \p \v 24 ―Oy cꞌusi chajacꞌbeic uc. Mi chavalbecon ti cꞌusi chajacꞌbeique, chacalbeic ti muchꞌu liyalbe ti xꞌelan ta jpase. \v 25 ¿Muchꞌu ta smantal ti iyacꞌ ichꞌvoꞌ ti Juane? ¿Mi Riox, o mi crixchano? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p Xalxalbe xa sbaic: \p ―Mi chcaltic ti ta smantal Rioxe, “¿cꞌu yuꞌun ti muc xachꞌunique cheꞌe?” xi biꞌa. \v 26 Mi chcaltic ti ta smantal crixchanoe, xiꞌel sba. Yuꞌun li jchiꞌiltactique xchꞌunojic scotolic ti jaꞌ yajꞌalcꞌop Riox ti Juane ―xut sbaic. \p \v 27 Yechꞌo un ―Mu jnaꞌticotic ―xiic. \p ―Jaꞌ yechon uc, mu xacalbeic ti muchꞌu liyalbe ti xꞌelan ta jpase. \v 28 ¿Cꞌusi chanopic? Caltic noꞌox yaꞌel ti oy chaꞌvoꞌ screm jun vinique. “Crem, batan ta abtel ta uvatic”, xut li june. \v 29 “Mu jcꞌan xibat”, xi. Tsꞌacal to isnop ti chbate, ibat. \v 30 Iyalbe li jun screm noxtoque. Jaꞌ noꞌox yech iyalbe chac cꞌu chaꞌal iyalbe li june. “Tot, chibat”, xi. Pero muc xbat. \v 31 Li voꞌoxuque ¿cꞌusi chanopic? Li chaꞌvoꞌ cremotique ¿muchꞌu junucal ti ixchꞌunbe smantal li stotique? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Jaꞌ li muchꞌu baꞌyi iyichꞌ albele ―xiic. \p ―Ta melel chacalbeic, chavalic ti chopol tajmec li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li antsetic tol saꞌ yajmulique, pero jaꞌ xa ta xchꞌunic cꞌusi lec chil ti Rioxe. Voꞌoxuc ti mu xavichꞌic ta mucꞌ ti Rioxe. \v 32 Ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe jaꞌ tal yalboxuc ti cꞌusi tscꞌan chapasique, pero muc xachꞌunic. Li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li antsetic tol saꞌ yajmulique, jaꞌ ixchꞌunic. Iyictaic spasel li cꞌusitic chopole. Cꞌalal avilic ti iyictaic xae, li voꞌoxuque muc xachꞌunic noxtoc. Muc xavictaic spasel li cꞌusitic chopole ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse―. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jchabiejꞌuva ti iꞌilbajinvanique \r (Mr. 12.1-12; Lc. 20.9-19) \p \v 33 ’Aꞌyic me, chacalbeic yan loꞌil. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic istsꞌun ep uva ta yosile. Isjoy ta moc. Ixchꞌoj ton scuenta spitsꞌobil yaꞌlel. Ismeltsan jpꞌej toyol na scuenta sqꞌuelobil li uvae. Isaꞌ comel ti muchꞌutic ta xchabi li uvae. Ibat ta nom li yajvale. \p \v 34 ’Ti cꞌalal itaꞌaje, istac tal yajꞌabteltac ti tscuchic echꞌel ti cꞌu yepal yaloj chichꞌe. Yul scꞌanbeic li muchꞌutic ta xchabiique. \v 35 Li jchabiejꞌuvae istsaquic li yajꞌabteltac yajval osile. Li june ismajic, li june ismilic, li june iyacꞌbeic ton. \v 36 Li yajval osile istac tal yan yajꞌabteltac noxtoc, más to ep istac tal. Jaꞌ noꞌox yech ichaꞌleatic uc chac cꞌu chaꞌal ichaꞌleatic li muchꞌutic baꞌyi itaqueic tale. \p \v 37 ’Tsꞌacal to istac tal screm li yajval osile. “Jaꞌ nan chichꞌic ta mucꞌ li jcreme”, xi isnop. \v 38 Cꞌalal iyilic li jchabiejꞌuvae ti jaꞌ xa screm li yajval osile, “leꞌe jaꞌ xa chichꞌbe comel yosil li stote. Más lec jmiltic yoꞌ xquichꞌbetic o comel voꞌotic li yosile”, xut sbaic. \v 39 Isloqꞌuesic ta pat moc, ismilic. \v 40 Ti cꞌalal sut tal li yajval uvae, ¿cꞌusi chul chaꞌleaticuc xanaꞌic li jchabiejꞌuvae? ―xut jmeltsanejcꞌopetic ti Jesuse. \p \v 41 ―Chmileic yuꞌun chopol li cꞌusi tspasique. Li yajval osile yan xa o muchꞌutic chacꞌbe xchabi li uvae. Jaꞌ tsaꞌ li muchꞌutic lec chaqꞌuic entrucal li uvae ―xiic. \p \v 42 ―¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ta scꞌop Riox yoꞌ bu chal ti “coꞌol xchiꞌuc jpꞌej ton ti istꞌuj li yajval nae ti chacꞌ ta xchiquin snae, ti ipꞌaje yuꞌun li yajꞌalvaniltaque pero jaꞌ onox iꞌoch ta chiquin na. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌu stꞌujoj ti Rioxe, acꞌu mi xpꞌaje pero chichꞌ onox tsots yabtel. Lec tajmec ti xꞌelan tspas ti Rioxe”, xi tsꞌibabil? \v 43 Yechꞌo un chacalbeic, iꞌechꞌ xa yoꞌon ti chayalbeic mantal ti Rioxe. Jaꞌ xa ch-albatic mantal ti muchꞌutic tspasic cꞌusitic lec chil ti Rioxe. \v 44 Ti muchꞌu tsots chcꞌot ta ba tone, chyayij. Mi jaꞌ netꞌbil icꞌote, ta xcham o. Voꞌon li tonon yaꞌele. Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue, voꞌon chcalbeic ti ch-ochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osile ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 45 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti jfariseoetique, cꞌalal iyaꞌiic cꞌu xꞌelan iloꞌilaj ti Jesuse, iyul ta sjolic ti jaꞌ scꞌoplalique. \v 46 Isnopic cꞌuxi ta staic ta tsaquel ti Jesuse pero xiꞌemic. Yuꞌun ti yan jchiꞌiltactique xchꞌunojic ti jaꞌ yajꞌalcꞌop Riox ti Jesuse. \c 22 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta nupunel \r (Lc. 14.15-24) \p \v 1 Ti Jesuse iyalbe yan loꞌil ti jchiꞌiltactique: \p \v 2 ―Chacalbeic cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun preserente ti tsnupultas screme. \v 3 Istac echꞌel smozotac, ba yiqꞌuic tal ti muchꞌutic yalojbe xa onox ti chtal ta nupunele. Pero muc xtalic. \v 4 Istac echꞌel yan smozotac noxtoc. “Ba albeic li muchꞌutic calojbe xa onox ti chtalique: Liꞌ listac tal li cajvale. Batanic la ta nupunele. Chapal xa li veꞌlile. Milbil xa li vacaxetique xchiꞌuc li yan stsꞌunubtac ti lec jupꞌemique, xavutic cꞌotel”, xut echꞌel li smozotaque. \v 5 Ti muchꞌutic tacbil ta iqꞌuele muc xchꞌunic. Jaꞌ noꞌox ba spasic ti cꞌusi tscꞌan yoꞌonique. Li june ba sqꞌuel cꞌusitic stsꞌunoj. Li june ba chonolajuc. \v 6 Li jlome istsaquic li smozotac preserentee, ismajic, ismilic. \v 7 Ti cꞌalal iyaꞌi li preserentee, icap o tajmec. Istac echꞌel yajsolterotac, ba smilel li muchꞌutic imilvane. Ixchicꞌbeic noxtoc li steclumalique. \v 8 Li preserentee iyalbe li yan smozotaque: “Chapal xa li cꞌusitic chtun ta nupunele, pero ti muchꞌutic jtacoj ta iqꞌuele mu xchꞌunic tal. \v 9 Batanic ta bebetic. Iqꞌuic tal li muchꞌutic chataique, jaꞌ acꞌu talicuc ta qꞌuin”, xut echꞌel. \v 10 Ilocꞌ echꞌel li smozotaque, ibatic ta bebetic. Iyiqꞌuic tal li muchꞌutic istaic ta bee. Tey capal italic li muchꞌutic chopol sjole xchiꞌuc li muchꞌutic lec yoꞌone. Noj icꞌot ta crixchano sna li preserentee. \p \v 11 ’Li preserentee och scꞌopon li crixchanoetique. Iyil jun vinic ti maꞌuc slapoj li cꞌuꞌul scuenta nupunele. \v 12 “Li voꞌote, ¿cꞌuxi laꞌoch tal? Yuꞌun maꞌuc alapoj li cꞌuꞌul scuenta nupunel ti cacꞌoj scꞌoplal chalape”, xut. Li vinique muc xtacꞌav. \v 13 Li preserentee iyalbe li smozotaque: “Chucbeic yoc scꞌob li vinique. Aqꞌuic echꞌel ta icꞌ osil. Tey xꞌoqꞌuelet, xcꞌuxuxet o ye yuꞌun tsots li castico chichꞌe”, xi li preserentee. \v 14 Jaꞌ seña ti chicꞌ scotol crixchanoetic ti Rioxe pero muc scotolicuc scꞌanic pasel ta mantal. Jaꞌ noꞌox scꞌanic pasel ta mantal ti muchꞌutic stꞌujoj chtunic yuꞌune ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌ xchaꞌle sbaic ti jfariseoetique mi xuꞌ chacꞌbeic tojel aqꞌuel ti Césare \r (Mr. 12.13-17; Lc. 20.20-26) \p \v 15 Ti jfariseoetique ba snopic cꞌusi tsjacꞌbeic ti Jesuse yoꞌ xaꞌiic o ti cꞌu xꞌelan chtacꞌave, yoꞌ stabeic o smul ti yalojique. \v 16 Istaquic tal yajchancꞌopic xchiꞌuc svinictac Erodes. \p ―Jchanubtasvanej, jnaꞌojticotic ti yech scotol li cꞌusi chavale. Jamal chaval cꞌusi tscꞌan Riox ti ta jpasticotique. Mu tꞌujbiluc chachaꞌle ti muchꞌu chavalbee. \v 17 Alo caꞌiticotic cꞌusi chanop. ¿Mi lec chil xanaꞌ ti Rioxe ti chcacꞌbeticotic tojel aqꞌuel ti preserente Césare, o mi chopol chil? ―xutic ti Jesuse. \p \v 18 Ti Jesuse iyil ti oy smanyaique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan tal avalbecone? Mu xa xanaꞌ yilel xachaꞌle abaic. \v 19 Acꞌbecon quil jsepuc taqꞌuin ti chcacꞌtic ta tojel aqꞌuele ―xꞌutatic. \p Iyacꞌbeic yil jun denario. \p \v 20 ―¿Muchꞌu slocꞌol liꞌi? ¿Muchꞌu sbi? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 21 ―César ―xiic. \p ―Jaꞌ tscꞌan chavacꞌbeic ti cꞌusi tscꞌan ti preserente Césare. Jaꞌ noꞌox yech tscꞌan chavacꞌbeic ti cꞌusi tscꞌan ti Rioxe ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 22 Ti cꞌalal iyaꞌiic ti xꞌelan itacꞌav ti Jesuse, xchꞌayet xa yoꞌonic sutel. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌ xchaꞌle sbaic scꞌoplal chaꞌcuxiel ti jsaduceoetique \r (Mr. 12.18-27; Lc. 20.27-40) \p \v 23 Ta jliquel o tey icꞌotic jayvoꞌ jsaduceoetic yoꞌ bu ti Jesuse, jaꞌ li muchꞌutic chalic ti mu xa xichaꞌcuxiotic ti cꞌalal xichamotique. \p \v 24 ―Jchanubtasvanej, stsꞌibaoj comel ti Moisese ti mi icham junuc vinique, mi chꞌabal screm icome, li itsꞌinale mi chꞌabal to yajnile, acꞌu yicꞌbe yajnil ti ánima sbanquile. Mi iꞌayan screme, jaꞌ yech chacꞌbe sbi chac cꞌu chaꞌal sbi ti ánima sbanquile yoꞌ mu xchꞌay o sbie, xi ti Moisese. \v 25 Oy toꞌox vucvoꞌic, sbanquil yitsꞌin sbaic. Ti banquilale isaꞌ yajnil, pero icham. Chꞌabal xchꞌamal icom. \v 26 Ti itsꞌinale iyicꞌbe yajnil ti ánima sbanquile pero icham uc. Chꞌabal xchꞌamal icom uc. Jaꞌ noꞌox yech ispas ti yoxvaꞌal itsꞌinale. Svucvaꞌalic iyiqꞌuic ti antse pero muc xꞌayan xchꞌamalic junuc ti cꞌalal ichamique. \v 27 Tsꞌacal to icham ti antse. \v 28 Mi ichaꞌcuxiique, ¿muchꞌu onovan junucal ti chiqꞌue yuꞌun iyicꞌ svucꞌvaꞌalic? ―xutic ti Jesuse. \p \v 29 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―Li voꞌoxuque mu xanaꞌic li cꞌusi chavalique yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi chal li scꞌop Rioxe. Mi jaꞌuc xanaꞌic cꞌu xꞌelan syuꞌel ti Rioxe. \v 30 Ti cꞌalal xchaꞌcuxiic ti muchꞌutic chbatic ta vinajele, mi antsuc, mi vinicuc, mu xa bu chicꞌ sbaic. Yuꞌun mu xa snaꞌ xchamic. Coꞌolic xa xchiꞌuc anjeletic ta vinajel. \v 31 Lavi mu xachꞌunic ti ta xchaꞌcuxiic ti ánimaetique, ¿mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ti cꞌu xꞌelan iyalbe scꞌoplal Abraam, xchiꞌuc Isaac, xchiꞌuc Jacov ti Rioxe? \v 32 “Voꞌon Yajvalicon ti Abraame, xchiꞌuc ti Isaaque, xchiꞌuc ti Jacove”, xi. Ti xꞌelan iyale, yuꞌun cuxajtic ch-ileic yuꞌun ti Rioxe acꞌu mi voꞌne xa xchamelic ti moletique. Ti Rioxe jaꞌ yajvalic ti muchꞌutic cuxajtic ta sbatel osile. Li voꞌoxuque chamem xchiꞌuc xchꞌulelic ti avalojique ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 33 Ti cꞌalal iyaꞌiic ti jchiꞌiltactique ti xꞌelan iyal ti Jesuse, xchꞌayet xa yoꞌonic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusi mantalil más tsotse \r (Mr. 12.28-34) \p \v 34 Ti cꞌalal iyaꞌi ti jfariseoetique ti mu xa snaꞌic cꞌuxi chtacꞌavic ti jsaduceoetique, istsob sbaic. \v 35 Tey jun jfariseo, jchanubtasvanej yilel ta smantaltac Riox. Oy cꞌusi isjacꞌbe ti Jesuse yoꞌ stabe o smul ti yaloje: \p \v 36 ―Jchanubtasvanej, ta scotol li smantaltac Riox ti iyal ti Moisese, ¿cꞌusi jtosucal ti más tsotse? ―xi. \p \v 37 Itacꞌav ti Jesuse: \p ―“Cꞌanic me ta sjunul avoꞌonic ti Rioxe. Jaꞌ acꞌu tunuc yuꞌun lapꞌijilique”, xi li mantale. \v 38 Leꞌe jaꞌ más tsots. \v 39 Li xchibale tsots noxtoc. “Cꞌuxubino me achiꞌiltac chac cꞌu chaꞌal chacꞌuxubin aba atuque”, xi. \v 40 Xchibal li mantal lacalbee jaꞌ smacoj scotol li smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti cꞌusitic iyalic ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta voꞌnee ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti maꞌuc noꞌox smom David ti Cristoe, jaꞌ yajval noxtoc \r (Mr. 12.35-37; Lc. 20.41-44) \p \v 41 Ti cꞌalal tey tsobolic ti jfariseoetique, ijacꞌbatic yuꞌun ti Jesuse: \p \v 42 ―¿Cꞌusi chanopic? Ti Cristoe, ti muchꞌu stꞌujoj Riox tspasvan ta mantale, ¿muchꞌu ti smucꞌtatot ti ta voꞌnee? ―xut. \p ―Jaꞌ ti Davide ―xiic. \p \v 43 ―Mi jaꞌ mucꞌtatotile, ¿cꞌu yuꞌun ti “Cajval”, xi ti Davide? Ti Davide ipꞌijubtasat yuꞌun ti Chꞌul Espíritue, jaꞌ yech istsꞌiba chac liꞌi: \q1 \v 44 Ti Cajvale iꞌalbat yuꞌun ti Rioxe: \q1 “Chachoti ta jbatsꞌicꞌob, \q1 chapas mantal ti cꞌu sjalil xchꞌun o amantal cuꞌun scotol lacrontae”, \m xꞌutat, xi ti Davide. \v 45 Ti Davide “Cajval”, xut ti muchꞌu stꞌujoj Riox tspasvan ta mantale. ¿Cꞌu yuꞌun “Cajval”, xut mi jaꞌ smom noꞌoxe? ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 46 Mi jun muc xtacꞌavic. Mu xa cꞌusi isjaqꞌuic o. \c 23 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijambat smulic ti jfariseoetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ichanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe \r (Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Ti Jesuse liyalboticotic, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique, xchiꞌuc ti jchiꞌiltactic tey tsobolique: \p \v 2 ―Li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe xchiꞌuc li jfariseoetique, jaꞌ icom ta sbaic li smantaltac Riox ti iyal ti Moisese. \v 3 Yechꞌo un chꞌunic me li scꞌop Riox chayalbeique, pero mu xapasic yech chac cꞌu chaꞌal ta spasique. Yuꞌun maꞌuc yech tspasic chac cꞌu chaꞌal ta xchanubtasvanique. \v 4 Coꞌol xchiꞌuc chpechꞌic icatsil ti vocol chlic ta cuchele. Voꞌoxuc noꞌox chacꞌ acuchic; li stuquique mu xlic yuꞌunic. \v 5 Scotol li cꞌusi tspasique jaꞌ noꞌox yoꞌ lec xꞌileic o yuꞌun li crixchanoetique. Li scꞌoxꞌav smantal Rioxe más mucꞌ spasojic. Lec chaꞌiic ti xtolet scꞌuꞌic cꞌalal yoquique. \v 6 Jaꞌ tscꞌanic ti bail ta xchotiic jujun qꞌuine, ti bail ta xchotiic ta temploetique. \v 7 Jaꞌ tscꞌanic ti cꞌoponbilic ta chꞌivite, ti “jchanubtasvanej” xꞌutatique. \p \v 8 ’Li voꞌoxuque mu me jaꞌuc xacꞌanic ti “jchanubtasvanej” xaꞌutatique yuꞌun jun noꞌox lavajchanubtasvanejique, jaꞌ li voꞌone ti yaloj Riox chajpasic ta mantale. Li voꞌoxuque coꞌoloxuc. \v 9 Muc muchꞌu xapꞌis ta atotic liꞌ ta sba balamile. Jun noꞌox li Jtotique, jaꞌ ti Riox ta vinajele. \v 10 Mu me jaꞌuc xacꞌanic ti chayajvalinic li yan achiꞌilique yuꞌun jun noꞌox lavajvalique, jaꞌ li voꞌone ti yaloj Riox chajpasic ta mantale. \v 11 Ti muchꞌu tscꞌan ti ichꞌbil ta muqꞌue, jaꞌ tscꞌan ti mu jtoybailuque, ti sjunul yoꞌon chtun avuꞌunique. \v 12 Yuꞌun li muchꞌu ta stoy sbae ch-aqꞌue ta qꞌuexlal yuꞌun ti Rioxe. Yan li muchꞌu mu snaꞌ stoy sbae, ch-aqꞌue ta ichꞌel ta mucꞌ yuꞌun ti Rioxe. \p \v 13 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Mu xacꞌanic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe, yechꞌo ti chapajesic li muchꞌutic scꞌanic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe. Yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. \p \v 14 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Yech noꞌox ti jal chacꞌoponic Rioxe, chaloꞌlobeic to cꞌusuc yuꞌun li meꞌanal antsetique. Yechꞌo un más castico chavichꞌic. \p \v 15 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Chalubtsan abaic ta saꞌel mi oy bu xata junuc avajchancꞌopic. Mi ataique, más to tsoc sjol avuꞌunic. Voꞌoxuc ta amulic ti chba yichꞌic castico ta cꞌoqꞌue. Yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. \p \v 16 ’Li voꞌoxuque yech chanopic ti chavaqꞌuic iluc cꞌusitic lec chil ti Rioxe, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. Yuꞌun jaꞌ yech chavalic: “Ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li mucꞌta temploe, mu persauc spas li cꞌusi chale. Yan ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li oro tey ta mucꞌta temploe, jaꞌ persa tspas li cꞌusi chale”, xachiic. \v 17 Sonsooxuc. Coꞌoloxuc xchiꞌuc maꞌsat. Jaꞌ mu másuc tsots scꞌoplal li oroe; jaꞌ más tsots scꞌoplal li mucꞌta templo yoꞌ bu tiqꞌuil li oroe yuꞌun jaꞌ tey chmilbat smoton ti Rioxe. \v 18 Jaꞌ yech chavalic noxtoc: “Ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li xchicꞌobil smoton Rioxe, mu persauc spas li cꞌusi chale. Yan ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li smoton Riox ti tey ta xchiqꞌuee, jaꞌ persa tspas li cꞌusi chale”, xachiic. \v 19 Sonsooxuc. Coꞌoloxuc xchiꞌuc maꞌsat. Jaꞌ mu másuc tsots scꞌoplal li smoton Rioxe; jaꞌ más tsots scꞌoplal li xchicꞌobile. \v 20 Ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li xchicꞌobil smoton Rioxe, jaꞌ xa yajrextico noxtoc li smoton Riox ti tey ta xchiqꞌuee. \v 21 Jaꞌ noꞌox yech noxtoc ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li mucꞌta temploe, jaꞌ xa yajrextico noxtoc ti Rioxe yuꞌun tey. \v 22 Ti muchꞌu tsvaꞌan ta rextico li vinajele jaꞌ xa yajrextico noxtoc li smucꞌta chotleb Rioxe, xchiꞌuc ti Riox tey chotole. \p \v 23 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Chanitic ta lajlajuneb li cꞌusitic chlocꞌ avuꞌunique: li alavenae, xchiꞌuc li anise, xchiꞌuc li cominoe. Chaloqꞌuesic jujun ti cꞌalal anitojic xaꞌox ta lajlajunebe, chavacꞌbeic ti Rioxe. Ti avalojique, jaꞌ noꞌox tsots scꞌoplal ti chachꞌunic leꞌe. Jaꞌ xuꞌ mu xachꞌun chavaꞌiic ti bu tsots scꞌoplale, ti tscꞌan lec chameltsanic cꞌope, ti chacꞌuxubinvanique, ti yech li cꞌusitic chavalique. Yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. Más lec ti apasicuc noxtoc ti bu tsots scꞌoplale. \v 24 Yech noꞌox ti chachanubtasvanique, mu xavaꞌi abaic ti muc bu chꞌunem avuꞌunic uc ti bu tsots scꞌoplale. \p \v 25 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. Coꞌoloxuc xchiꞌuc li muchꞌu jaꞌ noꞌox tspocbe spat li basoe xchiꞌuc li pulatue, yan li yute mu sucꞌ, oy yicꞌubal. Jaꞌ yech lecoxuc yilel, pero jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic ti cꞌusi oy lec yuꞌun lachiꞌilique. Chavalbeic ti acꞌu yaqꞌuic ta smoton Rioxe yuꞌun anaꞌojic ti voꞌoxuc chavichꞌique. \v 26 Li voꞌoxuque, jfariseoetic, coꞌoloxuc xchiꞌuc maꞌsat. Ictaic spasel li cꞌusitic chopole, jaꞌ pasic li cꞌusitic lec chil ti Rioxe. \p \v 27 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. Coꞌoloxuc xchiꞌuc muquenal ti sacpꞌejan xae, leclec sba yilel, pero li yute noj ta baquel ánima xchiꞌuc li cꞌusitic tey cꞌaꞌeme. \v 28 Jaꞌ yech lec avoꞌonic yilel pero yech noꞌox. Yuꞌun chanopic cꞌop, chapasic li cꞌusitic chopole. \p \v 29 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. Yuꞌun voꞌoxuc chachaꞌmeltsanbeic chachaꞌbonbeic smuquenal ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee ti lec yoꞌonique, pero mu xachꞌunic ti iyalic jcꞌoplale. \v 30 Yech noꞌox ti chavalbeic li crixchanoetique: “Ti liꞌoticoticuc xaꞌox cꞌalal iꞌechꞌic ta balamil ti voꞌne moletique, muc bu ijticꞌ jbaticotic ta smilel ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti yechuque”, xachiic. \v 31 Jaꞌ chvinaj o ti coꞌol ajolic xchiꞌuc ti amucꞌtatotique ti ismilic ti yajꞌalcꞌoptac Rioxe. \v 32 Voꞌoxuc xa chatsꞌacubtasic ti cꞌusitic ispasic ti amucꞌtatotic ti ta voꞌnee yuꞌun poꞌot xa xamilicon uc. \p \v 33 ’Ti amucꞌtatotic ti ta voꞌnee coꞌolic xchiꞌuc quiletel chon. Jaꞌ yechoxuc uc. Mu xuꞌ chapoj abaic, persa onox chba avichꞌic castico ta cꞌocꞌ. \v 34 Ta jtac tal cajꞌalcꞌoptac ti snaꞌic cꞌusi tscꞌan ti Rioxe. Jlom chamilic, jlom chajipanic ta cruz, jlom chavacꞌbeic arsial ta yut temploetic, chanutsic loqꞌuel ta jujun jteclum liꞌ ta alumalique. \v 35 Ti Rioxe voꞌoxuc chacꞌ ta abaic ti jayvoꞌ imileic tal ti muchꞌutic lec yoꞌonique. Ti cꞌalal imile ti Abel lec yoꞌone, cꞌalal to Zacarías ti screm Berequíase, ti ismilic ta tiꞌ mucꞌta templo yoꞌ bu stsꞌel xchicꞌobil smoton Rioxe, voꞌoxuc chcom ta abaic. \v 36 Ta melel chacalbeic, voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie, voꞌoxuc chcom ta abaic scotol. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyat o yoꞌon ti Jesuse ti muc xchꞌunic ti muchꞌutic tey ta Jerusalene \r (Lc. 13.34-35) \p \v 37 ’Li voꞌoxuque xchiꞌuc lachiꞌiltac liꞌ ta Jerusalene, jaꞌ amanyaic ti chamilic li yajꞌalcꞌoptac Rioxe. Chavacꞌbeic ton li muchꞌutic chastacbeic tal ti Rioxe. Pero oy xa jayꞌechꞌel ti coꞌonuc jtsoboxuc chac cꞌu chaꞌal tslutsꞌ yol li meꞌchꞌeque, pero muc xacꞌanic tsobel. \v 38 Toj abol aba chacomic yuꞌun mu xa bu chaxchiꞌinic ti Rioxe. \v 39 Chacalbeic ti mu xa bu chavilicon oe. Jaꞌto ti cꞌalal xavalic ti “toj lec tajmec li muchꞌu itaque tal yuꞌun ti Rioxe”, xachiique, jaꞌto chavilicon noxtoc ―xꞌutatic yuꞌun ti Jesuse. \c 24 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti ta sta yora ta xlomesat ti mucꞌta temploe \r (Mr. 13.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Cꞌalal chilocꞌoticotic xaꞌox ta stiꞌil smacol mucꞌta templo liꞌ ta Jerusalén xchiꞌuc ti Jesuse, icacꞌbeticotic yil ti lec tajmec meltsanbil li temploe xchiꞌuc li naetic ta sjoyobe. \p \v 2 ―Lequic avaꞌuquicaꞌa. Ta melel chacalbeic, ta sta yora ti ta xlomesate. Busul chcom scotol ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic ta to xtal ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xlaj li balamile \r (Mr. 13.3-23; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Ti cꞌalal tey chotol ta vits Olivotic ti Jesuse, ijacꞌbeticotic: \p ―Alo caꞌiticotic cꞌusi ora ta xlomesat li templo avale. ¿Cꞌusi seña ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xachaꞌsut tale? ¿Cꞌusi seña ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xlaj li balamile? ―xcuticotic. \p \v 4 ―Pꞌijanic me, mu me xachꞌunic loꞌloel. \v 5 Yuꞌun ep ti muchꞌutic chtale, “voꞌon Cristoon”, xiic. Ep ti muchꞌutic ta xchꞌunic loꞌloele. \v 6 Ti cꞌalal chavaꞌiic ti oy acꞌ cꞌoqꞌue, ti cꞌalal chavaꞌiic ti chlic acꞌ cꞌocꞌ ta nome, mu me xaxiꞌic. Chcꞌot onox yech, pero li balamile maꞌuc toꞌox chlaj. \v 7 Ta sliquesic acꞌ cꞌocꞌ li crixchanoetic ta yantic o balamile. Ta sliquesic acꞌ cꞌocꞌ li preserenteetic noxtoque. Oy bu ch-echꞌ chamel, oy bu ch-echꞌ viꞌnal. Oy bu ch-echꞌ tsots niquel. \v 8 Taje sliqueb to vocol. \p \v 9 ’Oy chaꞌiqꞌueic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic, chaꞌilbajinatic. Jlom chamilatic. Ep crixchanoetic chopol chilic ti avichꞌojicon ta muqꞌue. \v 10 Cꞌalal chlic ilbajinele, ep muchꞌutic chicta o sbaic. Ti muchꞌutic chicta o sbaique chopol chilic ti muchꞌutic mu xicta sbaique. Jaꞌ xa tstiqꞌuic cꞌop ti acꞌu tsacaticuc ti muchꞌutic mu xicta sbaique. \v 11 Ta to xtalic ep ti muchꞌutic chalic yilel li scꞌop Rioxe. Ep ti muchꞌutic ta xchꞌun yuꞌunique. \v 12 Ch-epaj li cꞌusitic chopole, ep ti muchꞌutic mu xa xcꞌuxubinvanique. \v 13 Pero ti muchꞌutic chcuch yuꞌunic li ilbajinele, mi mu xicta o sbaique, jaꞌ chcuxiic ta sbatel osil. \v 14 Baꞌyi onox chvinaj ta sjunlej balamil ti ista xa yora tspasvan ta mantal ti Rioxe. Mi ivinaje, jaꞌ xa o chlaj li balamile ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 15-16 Ti chajtsꞌibabeic liꞌi, jaꞌ yoꞌ xachꞌunic o ti cꞌusi liyalboticotic ti Jesuse. \p ―Voꞌoxuc ti liꞌ nacaloxuc ta Judeae, ti cꞌalal xavilic ti vaꞌanbil ta yut templo li cꞌusi mu scꞌan ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal iyal onox ti Daniel yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee, yechꞌo un ba nacꞌ abaic ta vitstic. \v 17 Lavi pachꞌal li sba anaique, mi jaꞌo oy muchꞌu tey xvaꞌete, ti cꞌalal xyal tale, mu xa me xꞌoch stam cꞌusuc yuꞌun. \v 18 Ti muchꞌutic tey ta yabtele, mu xa me yaꞌuc sut stam spimilcꞌuꞌic. \v 19 Abol sbaic tajmec ti muchꞌutic oy xchꞌute xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchuꞌun to yolique. \v 20 Cꞌoponic Riox ti mu me jaꞌuc o tol sic, ti mu me jaꞌuc o scꞌacꞌalil chacuxic ti cꞌalal xajatavique. \v 21 Yuꞌun tsots tajmec li castico ta xtale. Muc bu xꞌechꞌ o yech ta spasel balamil, jaꞌto chtal. Ti cꞌalal xꞌechꞌe, mu xa bu chtal noxtoc. \v 22 Ti Rioxe xchꞌacoj ti cꞌu sjalil li casticoe. Ti jaluc tajmeque, chalaj acotolic ti yechuque. Ti mu jaluc li casticoe, jaꞌ ta scuentaic ti muchꞌutic stꞌujoje ti xchꞌunojbeic li scꞌope. \p \v 23 ’“Leꞌ xa li Cristoe”, “taj xa li Cristoe”, mi oy muchꞌu xayutique, mu me xachꞌunic. \v 24 Yuꞌun chtalic ti muchꞌutic tspꞌis sbaic ta Cristoe xchiꞌuc ti muchꞌutic chalic yilel li scꞌop Rioxe. Chaqꞌuic iluc syuꞌelic yoꞌ xchꞌunic o loꞌloel li crixchanoetique. Yoꞌonuc sloꞌloic uc li muchꞌutic stꞌujoj ti Rioxe, pero mu xa xchꞌunic loꞌloel. \v 25 Li voꞌoxuque pꞌijanic me, baꞌyi me lacalbeic scotol. \v 26 “Tey xa ta xocol balamil li Cristoe”, mi oy muchꞌu xayutique, mu me xba aqꞌuelic. “Tey xa ta yut na”, mi oy muchꞌu xayutic noxtoque, mu me xachꞌunic. \v 27 Ti cꞌalal xichaꞌsut tal voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chiyilic scotol crixchanoetic chac cꞌu chaꞌal xlebluj chavuc chquiltic ti buyotique. \v 28 Chichꞌic onox castico ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue. Coꞌol xchiꞌuc cꞌusi xcham, tey ta stsob sba xulemal. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan ti cꞌalal xchaꞌsut tal ti Cajvaltic Jesucristoe \r (Mr. 13.24-37; Lc. 21.25-36; 17.25-36; 12.41-48) \p \v 29 ’Ti cꞌalal xlaj echꞌuc scotol li castico lacalbeique, jaꞌo chmac sat li cꞌacꞌale, chꞌabal xa li jchꞌulmeꞌtique. Li cꞌanaletique jupꞌejtic chpꞌaj. Chnic scotol li cꞌusitic oy ta vinajele. \v 30 Jaꞌo chil scotol crixchanoetic ti chiyal tal voꞌon ti coꞌol crixchanootique. Scotol crixchanoetic ta sjunlej balamil ch-oqꞌuic ta xiꞌel. Yuꞌun chilic ti oy jyuꞌele, ti oy jxojobal ti cꞌalal xiyal tal ta ba toc ta balamil, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 31 Tsots ch-ocꞌ corneta noxtoc, jaꞌo ta xyalic tal cajꞌanjeltac. Jaꞌ chtal stsobic ta sjunlej balamil ti muchꞌutic jtꞌujoje ti xchꞌunojic cꞌusi caloje. \p \v 32 ’Naꞌic me, cꞌalal xavilic ti chlaj xa cocojuc yanal li icꞌuxe, jaꞌ chvinaj o ti ch-och xa voꞌtique. \v 33 Jaꞌ noꞌox yech ti cꞌalal xavilic ti chlaj cꞌotuc li cꞌusitic icale, jaꞌ chvinaj o ti chichaꞌsut xa tale. \v 34 Ta melel chacalbeic, oy toꞌox cuxuloxuc jlom ti cꞌalal xtal ti jaytos castico lacalbeique. \v 35 Li vinajel balamile chlaj onox. Yan li cꞌusitic chcale, mu xchꞌay, persa chcꞌot scotol. \p \v 36 ’Muc muchꞌu snaꞌ ti cꞌusi ora chichaꞌsut tale, mi jaꞌuc ti anjeletic ta vinajele, mi voꞌonicon mu jnaꞌ. Stuc noꞌox snaꞌoj ti Jtote. \p \v 37 ’Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal ispas ti crixchanoetic ti ta más voꞌnee ti cꞌalal liꞌ toꞌox ti Noee, jaꞌ noꞌox yech tspasic uc ti cꞌalal sta yora chichaꞌsut tal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 38 Cꞌalal mu toꞌox chtal ti nojele, jun yoꞌon iveꞌic, iyuchꞌic voꞌ, islajesic scotol ti cꞌusi scꞌan yoꞌonique, inupunic, iyacꞌ ta nupunel stsebic. Ti cꞌalal ital ti nojele, cꞌalal iꞌoch ta barco ti Noee, icom ti cꞌusitic ispasique. \v 39 Muc xchꞌunic ti chtal nojele. Jaꞌto ixchꞌunic cꞌalal itale, pero muc xa xcolic, icham scotolic. Jaꞌ noꞌox yech cꞌalal xichaꞌsut tal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 40 Mi oy chaꞌvoꞌ vinic ti tsobol ch-abtejique, yicꞌal jun chquicꞌ echꞌel, jun chcom. \v 41 Mi oy chaꞌvoꞌ ants ti tsobol chjuchꞌunique, yicꞌal jun chquicꞌ echꞌel, jun chcom. \p \v 42 ’Ichꞌicon noꞌox me ta mucꞌ, malaicon, yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi ora chichaꞌsut tal, voꞌon lavajvalicone. \v 43 Chacalbe avaꞌiic, ti anaꞌojicuc ti jayib ora acꞌubal chtal li jꞌeleqꞌue, amala, achabi ana ti yechuque. \v 44 Jaꞌ noꞌox yech tscꞌan chamalaicon noꞌox acꞌu mi mu xanaꞌic cꞌusi ora chichaꞌsut tal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. Mu me chꞌayemuc avoꞌonic chul jtaoxuc. \p \v 45 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun jꞌabtel ti sjunul yoꞌon ch-abteje, ti snaꞌ stucꞌulan abtele. Jaꞌ ch-acꞌbat smacꞌlin li xchiꞌiltac ta abtele ti cꞌalal sta yora veꞌebale. \v 46 Jun yoꞌon li jꞌabtele ti yolel ch-abtej chul stael yuꞌun li yajvale. \v 47 Ta melel chacalbeic, ti muchꞌu sjunul yoꞌon ch-abteje ch-acꞌbat scuentain li cꞌusuc yuꞌun yajvale. \v 48 Yan mi chopol sjol li jꞌabtele, “mu to nan xtal li cajvale”, xi tsnop. \v 49 Chlic yut, chlic smaj li xchiꞌiltac ta abtele. Jaꞌ chba xchiꞌin ta veꞌel ta uchꞌ pox li jyacubeletique. \v 50 Li yajvale jaꞌo chul tal ti cꞌalal chꞌayem yoꞌon cꞌusi ta xchaꞌle li xchiꞌiltaque yuꞌun mu xchꞌun ti poꞌot xa xule. \v 51 Chul acꞌbatuc tsots castico yuꞌun li yajvale. Coꞌol chichꞌ castico xchiꞌuc ti muchꞌutic yichꞌojic ta mucꞌ Riox ti ta alele. Tey xꞌoqꞌueletic, xcꞌuxuxet o yeic yuꞌun tsots castico chichꞌic ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 25 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta lajunvoꞌ tojol tsebetic \p \v 1 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc. \p ―Chacalbeic cꞌu xꞌelan ti cꞌalal xtal jpas mantale. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy lajunvoꞌ tojol tsebetic ti ba snupic tal ta be li jnupunele. Iyichꞌ echꞌel scꞌoqꞌuic. \v 2 Li voꞌvoꞌe lec pꞌijic; li voꞌvoꞌe sonsoic. \v 3 Li sonso tsebetique jaꞌ noꞌox iyichꞌ echꞌel ti cꞌu yepal chꞌolol yaceiteal li scꞌoqꞌuique, muc xichꞌbeic echꞌel más. \v 4 Li pꞌijil tsebetique isnojesbe echꞌel yaceiteal li scꞌoqꞌuique, iyichꞌic to echꞌel más. \v 5 Li jnupunele muc xtal ta ora. Li tsebetique iꞌoch svayelic. \v 6 Ta ol acꞌubal iꞌaptaatic: “Chtal xa li jnupunele. Ba nupic tal ta be”, xꞌutatic. \v 7 Ora ijulavic li tsebetique. Ixchꞌolbeic más yaceiteal li scꞌoqꞌuique, istsanic. \v 8 “Acꞌbon jsetꞌuc avaceiteic yuꞌun chtupꞌ xa li jcꞌocꞌticotique”, xiic li sonso tsebetique. \v 9 “Iꞌi. Yicꞌal mu xlocꞌ o cuꞌunticotic uc. Ba manic tal”, xꞌutatic. \v 10 Ti cꞌalal ba smanic tale, jaꞌo iyul li jnupunele. Li tsebetic ti chapajtique tsobol iꞌochic xchiꞌuc jnupunel. Li yajval nae ismac li stiꞌ snae. \v 11 Tsꞌacal to iyulic li yan tsebetique. “Cajval, Cajval, jamboticotic li stiꞌ anae, chiꞌochoticotic tal uc”, xiic. \v 12 “Ta melel chacalbeic, muc bu chajambeic stiꞌ jna yuꞌun muc xachꞌunic ti cꞌusi icale. Coꞌol xchiꞌuc mu xacojtiquinic”, xꞌutatic. \p \v 13 ’Jaꞌ noꞌox yech li voꞌoxuque, tscꞌan ti chamalaicon noꞌoxe yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi ora chichaꞌsut tal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. Mi ta sob, o mi ta xmal, o mi ta acꞌubaltic, mu xanaꞌic cꞌusi ora ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun vinic ti iyacꞌbe comel sliqueb li yajꞌabteltaque \r (Lc. 19.11-27) \p \v 14 Ti Jesuse iyal jun loꞌil noxtoc. \p ―Chacalbeic cꞌu xꞌelan ti cꞌalal xtal jpas mantale. Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ibat ta nome. Ti cꞌalal mu toꞌox chbate, istsob li yajꞌabteltaque. Iyacꞌbe comel sliqueb jujun. \v 15 Li june iꞌacꞌbat voꞌmil, li june iꞌacꞌbat chaꞌmil, li june iꞌacꞌbat jmil. Li muchꞌu pꞌije ep iꞌacꞌbat. Yan li muchꞌu sonsotic noꞌoxe jutuc iꞌacꞌbat. Ti cꞌalal laj yacꞌ comel staqꞌuin li vinique, jaꞌo ibat. \v 16 Li muchꞌu iꞌacꞌbat voꞌmile lic equelajuc o, ijolin yuꞌun voꞌmil. \v 17 Jaꞌ noꞌox yech li muchꞌu iꞌacꞌbat chaꞌmile, ijolin yuꞌun chaꞌmil uc. \v 18 Yan li muchꞌu jmil noꞌox iꞌacꞌbate isnacꞌ, ismuc ta balamil. \p \v 19 ’Jal iꞌay li yajvalique. Ti cꞌalal isut tale, istsob li yajꞌabteltaque. “¿Cꞌusi yepal ijolin avuꞌunic li jtaqꞌuine?”, xꞌutatic. \v 20 Jaꞌ baꞌyi ital li muchꞌu iyichꞌ comel voꞌmile, yichꞌoj tal noxtoc li voꞌmil sjole. “Totic, liꞌ li voꞌmil ataqꞌuin avacꞌbon comele xchiꞌuc voꞌmil ijolin cuꞌun”, xut li yajvale. \v 21 “Chquichꞌ cheꞌe. Li voꞌote lec xanaꞌ xaꞌabtej. Jutuc ti lacacꞌbee pero sjunul avoꞌon laꞌabtej o. Lavie chacacꞌbe más. Laꞌ jchiꞌin o jbatic yoꞌ jun o avoꞌon ta sbatel osile”, xꞌutat yuꞌun li yajvale. \v 22 Ital li muchꞌu yichꞌoj chaꞌmile. “Totic, liꞌ li chaꞌmil ataqꞌuin avacꞌbon comele xchiꞌuc chaꞌmil ijolin cuꞌun”, xut li yajvale. \v 23 “Chquichꞌ cheꞌe. Li voꞌote lec xanaꞌ xaꞌabtej uc. Jutuc ti lacacꞌbee pero sjunul avoꞌon laꞌabtej o. Lavie chacacꞌbe más uc. Laꞌ jchiꞌin o jbatic yoꞌ jun o avoꞌon ta sbatel osile”, xꞌutat yuꞌun li yajvale. \v 24 Ital li muchꞌu jmil noꞌox yichꞌoje. “Totic, jnaꞌoj ti jlajelote. Jnaꞌoj ti chavichꞌbe xchiꞌuc sjol lataqꞌuine. Chavichꞌ ti bu muc bu avacꞌoj avocole. \v 25 Yechꞌo un lixiꞌ mi xchꞌay cuꞌun lataqꞌuine, solel ijmuc ta balamil. Ichꞌo sutel yuꞌun avuꞌun onox”, xut li yajvale. \v 26 “Mu xatun, chꞌajot tajmec. Chaval ti voꞌon chquichꞌ ti bu muc bu cacꞌoj jvocole. \v 27 Avacꞌbeuc li muchꞌu snaꞌ sjolintasele, yul quichꞌ xchiꞌuc sjol ti yechuque”, xꞌutat yuꞌun li yajvale. \v 28 “Pojbeic li jmil cacꞌojbee, jaꞌ acꞌbeic li muchꞌu iyichꞌ tal lajunmile”, xut li yan yajꞌabtele. \v 29 Ti muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xꞌabtejique, más ta xꞌacꞌbatic, mu cꞌu snaꞌic o. Yan ti muchꞌutic mu sjunuluc yoꞌon ta xꞌabtejique, ti cꞌu yunen epal iꞌacꞌbatique, ta xpojbatic ta jmoj. \v 30 Li chꞌajil jꞌabtel liꞌe acꞌo echꞌel ta icꞌ osil. Tey xꞌoqꞌuelet, xcꞌuxuxet o ye yuꞌun tsots castico chichꞌ. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ta sta yora ta xchꞌac crixchanoetic ti Cajvaltic Jesucristoe \p \v 31 ’Ti cꞌalal xtal pasvancon ta mantal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chixchiꞌinic tal scotol anjeletic. Jaꞌo chcalbe bu chbatic ta sbatel osil li crixchanoetique. \v 32 Ta jtsob scotol. Ti cꞌalal tsobolic xae, chlic jchꞌac, coꞌol xchiꞌuc jchabichij ti ta xchꞌac li xchije xchiꞌuc li xchivoe. \v 33 Ti muchꞌutic lec yoꞌonique chcacꞌ ta jbatsꞌicꞌob. Yan ti muchꞌutic chopol sjolique chcacꞌ ta jsurto. \v 34 Voꞌon li jpasvanejon ta mantale jaꞌ yech chcalbe ti muchꞌutic tey ta jbatsꞌicꞌobe: “Li voꞌoxuque laꞌic yuꞌun slecubtasoj avoꞌonic ti Jtote. Ochicotic ta pasmantal yuꞌun jaꞌ yech iyal ti Jtote ti cꞌalal ispas li balamile. \v 35 Ti cꞌalal liviꞌnaje, avacꞌbecon aveꞌelic. Ti cꞌalal itaquij jtiꞌe, avacꞌbecon avaꞌalic. Acꞌu mi muc xavojtiquinicon, avoteson ta anaic. \v 36 Ti cꞌalal avilic ti chꞌabal jcꞌuꞌ jpoqꞌue, avacꞌbecon. Ti cꞌalal ipone, ay avulaꞌanicon. Ti cꞌalal tiqꞌuilon ta chuquele, ay aqꞌuelicon”, ta xcutic. \v 37 Jaꞌ yech chtacꞌavic ti muchꞌutic lec yoꞌonique: “Cajval, ¿cꞌusi ora laquilticotic ti laviꞌnaje ti icacꞌticotic aveꞌele? ¿Cꞌusi ora laquilticotic ti itaquij atiꞌe ti lacacꞌbeticotic voꞌe? \v 38 ¿Cꞌusi ora lacotes ta jnaticotic ti muc xacojtiquinticotique? ¿Cꞌusi ora iquilticotic ti chꞌabal acꞌuꞌ apoqꞌue ti lacacꞌbeticotique? \v 39 ¿Cꞌusi ora iquilticotic ti laꞌipaje ti ay jvulaꞌanoticotique? ¿Cꞌusi ora iquilticotic ti tey tiqꞌuilot ta chuquele ti ay jqꞌueloticotique?” xiic. \v 40 “Ta melel chacalbeic, yuꞌun acꞌuxubinic jun jchiꞌiltic ta yichꞌel ta mucꞌ ti Rioxe ti muc xꞌichꞌe ta muqꞌue, coꞌol xchiꞌuc voꞌon acꞌuxubinicon yaꞌel”, ta xcutic, voꞌon li jpasvanejon ta mantale. \p \v 41 ’Ti muchꞌutic tey ta jsurtoe: “Locꞌanic yuꞌun chopol ajolic. Ba ochanic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil yoꞌ bu meltsanbil scuenta li totil pucuje xchiꞌuc li bicꞌtal pucujetique. \v 42 Ti cꞌalal liviꞌnaje, muc xavacꞌbecon aveꞌelic. Ti cꞌalal itaquij jtiꞌe, muc xavacꞌbecon avaꞌalic. \v 43 Ti cꞌalal licꞌot ta anaique, avalic ti mu xavojtiquinicone, muc xavotesicon. Ti cꞌalal avilic ti chꞌabal jcꞌuꞌ jpoqꞌue, muc xavacꞌbecon. Ti cꞌalal ipone, ti cꞌalal tiqꞌuilon ta chuquele, muc xꞌay aqꞌuelicon”, ta xcutic. \v 44 “Cajval, pero ¿cꞌusi ora laquilticotic ti laviꞌnaje, ti itaquij atiꞌe, ti muc xacojtiquinticotique, ti iquilticotic ti chꞌabal acꞌuꞌ apoqꞌue, ti ipote, ti tiqꞌuilot ta chuquele ti muc xajcꞌuxubinticotic chavale?” xiic. \v 45 “Ta melel chacalbeic, yuꞌun muc xacꞌuxubinic junuc li muchꞌutic muc xꞌichꞌeic ta muqꞌue, coꞌol xchiꞌuc voꞌon muc xacꞌuxubinicon yaꞌel”, ta xcutic. \v 46 Jaꞌ chba yichꞌic o castico ta sbatel osil ti muc xcꞌuxubinvanique. Yan ti muchꞌutic lec yoꞌonique chcuxiic ta sbatel osil ―xiyutoticotic ti Jesuse. \c 26 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isnopic cꞌu to xi xuꞌ tsmucultsaquic ti Jesuse \r (Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Ti cꞌalal laj yal yech ti Jesuse, jaꞌo liyalboticotic noxtoc, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique: \p \v 2 ―Anaꞌojic ti chib xa cꞌacꞌal scꞌan li sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi jtot jmeꞌtique. Jaꞌo chiꞌaqꞌue entrucal, chisjipanic ta cruz, voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xiyutoticotic. \p \v 3 Ti totil paleetique, xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique, istsob sbaic ta stiꞌ sna ti totil palee, jaꞌ ti Caifase. \v 4 Isaꞌic ti cꞌu to xi xuꞌ tsmucultsaquic ti Jesuse yuꞌun tscꞌan tsmilic. \p \v 5 ―Más lec mu yaꞌuc jtsactic lavi ta qꞌuine naca me licuc o sjol li jchiꞌiltactique ―xut sbaic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icoconbat ta sjol yaꞌlel muil nichim ta Betania ti Jesuse \r (Mr. 14.3-9; Jn. 12.1-8) \p \v 6 Ibat ta Betania ti Jesuse. Tey icꞌot ta sna Simón ti ip toꞌox ta leprae. \v 7 Tey icꞌot jun ants, yichꞌoj cꞌotel slimete meltsanbil ta alabastro ton, noj ta yaꞌlel muil nichim. Toyol tajmec stojol. Cꞌalal tey chotol ta mexa ti Jesuse, jaꞌo iscoconbe ta sjol ti sbel slimetee yuꞌun iyichꞌ ta mucꞌ. \v 8 Ti cꞌalal iquilticotic li voꞌoticotique, licapoticotic o. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti yech noꞌox ta smal li yaꞌlel muil nichime? \v 9 Más lec ti ixchonuque, yuꞌun toyol stojol. Li stojole xuꞌ chichꞌ meꞌonetic ti yechuque ―xichioticotic. \p \v 10 Ti Jesuse snaꞌoj ti cꞌusi ijnopticotique. \p ―Voꞌoxuc ta amulic ti chat yoꞌon li antse. Li cꞌusi liyacꞌbee, lec. \v 11 Li meꞌonetique liꞌ onox achiꞌuquique. Li voꞌone muc bu jal liꞌ jchiꞌucoxuque. \v 12 Ti liscoconbe li yaꞌlel muil nichime, jaꞌ seña ti chimuquee. \v 13 Ta melel chacalbeic, chvinaj onox ta sjunlej balamil ti voꞌon chcacꞌ acuxlejalic ta sbatel osile. Chvinaj noxtoc ti liscoconbe yaꞌlel muil nichim li antse ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ispas trate ti Judase ti chacꞌ entrucal ti Jesuse \r (Mr. 14.10-11; Lc. 22.3-6) \p \v 14 Ti jun jchiꞌilticotic ti lajchavoꞌoticotic oe, jaꞌ ti Judas Iscariotee, ba scꞌopon ti totil paleetique. \p \v 15 ―¿Cꞌu yepal chavacꞌbecon mi chacacꞌbeic entrucal ti Jesuse? ―xut. \p Iꞌacꞌbat treinta plata. \v 16 Ti Judase isaꞌ ti cꞌu to xi xuꞌ chacꞌ entrucal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan isliques Santa Cena ti Cajvaltic Jesucristoe \r (Mr. 14.12-25; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 17 Ti cꞌalal ilic li qꞌuin ti chichꞌ veꞌel pan ti muc bu yichꞌoj svuquesobil xchꞌute ―¿Bu chacꞌan ti chba jmeltsanticotic li chꞌiom chij ti ta jtiꞌtic ta sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi jtot jmeꞌtique? ―xcuticotic ti Jesuse. \p \v 18 ―Batanic ta Jerusalén. Jaꞌ xcꞌot acꞌoponic li muchꞌu lec xcojtiquintique. “Liꞌ la chtal jtiꞌticotic ta ana li chij ta qꞌuine yuꞌun la poꞌot xa xmile li Jchanubtasvaneje”, xavutic cꞌotel ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 19 Ijchꞌunticotic ti cꞌusi iyal ti Jesuse, ijmeltsanticotic ti jveꞌelticotique. \p \v 20 Cꞌalal icꞌ xaꞌox osile, ijchol jbaticotic ta mexa xchiꞌuc ti Jesuse. \v 21 Ti cꞌalal yolel chiveꞌoticotique ―Ta melel chacalbeic, oy junoxuc ti chavaqꞌuicon entrucale ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 22 Ti cꞌalal icaꞌiticotique, icat o coꞌonticotic. \p ―Cajval ¿mi voꞌon van? ―xcuticotic jujuntal. \p \v 23 ―Iꞌi. Jaꞌ li muchꞌu jun jpulatu chiveꞌ jchiꞌuque. \v 24 Ta melel voꞌon ti coꞌol crixchanootique chquichꞌ milel chac cꞌu chaꞌal tsꞌibabil onox ta scꞌop Rioxe. Abol sba li muchꞌu chiyacꞌ entrucale. Más lec ti manchuc iꞌayane ―xi ti Jesuse. \p \v 25 Ti Judase ti snopoj xa onox ti chacꞌ entrucal ti Jesuse ―Jchanubtasvanej, ¿mi voꞌon van? ―xi uc. \p ―Voꞌot ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 26 Ti cꞌalal yolel chiveꞌoticotique, istam jpꞌej pan ti Jesuse. “Colaval” xut ti Rioxe, jaꞌo ixut ti pane. \p ―Ilo, veꞌanic. Liꞌi jaꞌ jbecꞌtal jtacupal ―xiyutoticotic. \p \v 27 Istam noxtoc jun baso yaꞌlel uva, “colaval” xut ti Rioxe. \p ―Uchꞌan acotolic. \v 28 Liꞌi jaꞌ jchꞌichꞌel, jaꞌ seña ti chcꞌot onox ti cꞌusi tsꞌacal to iyal ti Jtote ti ta jchꞌichꞌel chtoj lamulique. \v 29 Chacalbeic ti mu xa bu chcuchꞌ li yaꞌlel uvae. Jaꞌto chcuchꞌ ti cꞌalal tey xa tsobolotic jcotoltic yoꞌ bu chacꞌ jpas mantal ti Jtote ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “chaval ti mu xavojtiquinone”, xꞌutat yuꞌun Jesús ti Pedroe \r (Mr. 14.26-31; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 30 Ti cꞌalal laj jqꞌuevujintaticotic ti Rioxe, libatoticotic ta vits Olivotic. \p \v 31 ―Liꞌ ta jliquele chacomtsanicon acotolic. Tsꞌibabil onox: “Ti Rioxe ta la xacꞌ ta milel ti muchꞌu stꞌujoj chispasotic ta mantale. Ti cꞌalal xmilee, ta la stani sbaic echꞌel ti xchiꞌiltaque, coꞌol la cꞌu chaꞌal chij ti ta stani sba echꞌel mi imile li xchabielique”, xi tsꞌibabil. \v 32 Ti cꞌalal xichaꞌcuxie, chibat ta Galilea. Tey xa chcꞌot ataicon ―xiyutoticotic ti Jesuse. \p \v 33 ―Acꞌu mi xascomtsan li yantique, pero li voꞌone mu xajcomtsan ―xi li Pedroe. \p \v 34 ―Ta melel chacalbe, lavi ta acꞌubaltique ti cꞌalal mu toꞌox ch-ocꞌ queleme, oxꞌechꞌel xaꞌox aval ti mu xavojtiquinone ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 35 ―Muc ta alel mi coꞌol lilajotique. Jamal chcal ti xacojtiquine ―xi li Pedroe. \p Jaꞌ yech icalticotic uc. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌopon Riox ta Getsemaní ti Jesuse \r (Mr. 14.32-42; Lc. 22.39-46) \p \v 36 Tey licꞌototicotic ta Getsemaní sbi xchiꞌuc ti Jesuse. \p ―Chotlanic liꞌtoe yuꞌun chba jcꞌopon Riox leꞌtoe ―xiyutoticotic. \p \v 37 Ti Jesuse jaꞌ iyicꞌ echꞌel li Pedroe xchiꞌuc xchaꞌvaꞌal screm ti Zebedeoe. Iyat la yoꞌon ti Jesuse. Yan la sba yoꞌon iyaꞌi. \p \v 38 ―Chcat coꞌon tajmec, chicham yaꞌel. Comanic liꞌtoe. Mu me xavayic uc ―xꞌutatic la li oxvoꞌe. \p \v 39 Ti Jesuse ijelav to la echꞌel jsetꞌ. Isquejan la sba, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. Iscꞌopon la Riox. \p ―Tot, ti xuꞌuc to ti mu xichame, lec. Pero maꞌuc me xcꞌot li cꞌusi chal coꞌon jtuque, jaꞌ acꞌu jpas li cꞌusi chacꞌan li voꞌote ―xi la iscꞌopon Riox ti Jesuse. \p \v 40 Ti cꞌalal laj scꞌopon Rioxe, isut la tal yoꞌ bu li oxvoꞌ jchiꞌiltaque. Vayemic la yul staelic. Iꞌalbat li Pedroe: \p ―¿Mi mu xcuch avuꞌunic junuc ora yaꞌel li vayele? \v 41 Mu me xavayic, cꞌoponic Riox yoꞌ mu xapasic o li cꞌusitic chopole. Ta melel avoꞌonicuc acꞌoponic Riox, pero lapat axoconique mu xuꞌ yuꞌun ―xꞌutat la. \p \v 42 Ti Jesuse ba la scꞌopon Riox noxtoc: \p ―Tot, yuꞌun avaloj ti chichame, xuꞌ xicham ―xi la. \p \v 43 Ti cꞌalal isut tale, vayemic yul staelic noxtoc li oxvoꞌe yuꞌun la mu xcuch chaꞌiic li vayele. \v 44 Ti Jesuse ba la scꞌopon Riox ta yoxꞌechꞌelal. Jaꞌ no la yech iyal chac cꞌu chaꞌal iyal ta baꞌyie. \v 45 Ti cꞌalal isut tale ―Xuꞌ mi chavayic toe. Mi chacuxic to, cuxic. Ista xa yora ti chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol jmulaviletic, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 46 Licanic, batic. Qꞌuelavilic, leꞌ xa xtal li muchꞌu chiyacꞌ entrucale ―xiyutoticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itsaque ti Jesuse \r (Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Ti cꞌalal xyaquet chloꞌilaj ti Jesuse, jaꞌo tey icꞌot ti Judase. Jaꞌ lajchavoꞌoticotic o ta yajchancꞌop ti Jesuse. Ep crixchanoetic xchiꞌinoj cꞌotel; oy yespadaic, oy steꞌic. Jaꞌ stacojic echꞌel ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptic, voꞌotic li jꞌisraelotique. \v 48 Ti Judase yaloj xa onox la cꞌu xꞌelan chacꞌ entrucal ti Jesuse: \p ―Ti muchꞌu ta jbutsꞌe, jaꞌ me xatsaquic ―xi ono la. \p \v 49 Ti Judase inopoj yoꞌ bu ti Jesuse: \p ―¿Mi liꞌote? Jchanubtasvanej ―xut. \p Jaꞌo isbutsꞌ. \p \v 50 ―Jchiꞌiltic, ti cꞌusi tal apase, paso ta ora ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p Jaꞌo inopoj ti crixchanoetique, istsaquic ti Jesuse, ixchuquic. \p \v 51 Oy jun jchiꞌilticotic ta yajchancꞌop ti Jesuse, isloqꞌues yespada, istuchꞌbe jun xchiquin ti smozo más totil palee. \p \v 52 ―Ticꞌo ta sna lavespadae ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse―. Ti muchꞌu chmilvan ta espadae jaꞌ noꞌox yech ta espada ta xcham uc. \v 53 ¿Mi mu xanaꞌ ti xuꞌ ta jcꞌopon ta ora ti Jtote yoꞌ xistacbe o tal más ta sesenta mil yajꞌanjeltac spojicone? \v 54 Pero maꞌuc yech ta jpas, yuꞌun persa ta xcꞌot ti cꞌusi tsꞌibabil ta scꞌop Rioxe ―xꞌutat yuꞌun ti Jesuse. \p \v 55 Ti Jesuse iyalbe ti crixchanoetique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti ta espada ta teꞌ tal atsaquicon chac cꞌu chaꞌal jꞌeleqꞌue? Ti tey onox chichanubtasvan ta tiꞌ mucꞌta templo jujun cꞌacꞌale, ¿cꞌu yuꞌun ti mu teyuc noꞌox atsaquicon yaꞌele? \v 56 Ti xꞌelan tal atsaquicone, jaꞌ icꞌot ti yech onox stsꞌibaojic ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta voꞌnee ―xi ti Jesuse. \p Voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotique lijatavoticotic. Stuc xa tey ijcomtsanticotic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ti Jesuse \r (Mr. 14.53-65; Lc. 22.54, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Ti cꞌalal istsaquic ti Jesuse, liꞌ iyiqꞌuic tal ta sna Caifase, jaꞌ ti totil palee. Tey tsobol ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique. \v 58 Li Pedroe nomnomtic tijil tal ta spat ti Jesuse. Ti cꞌalal iyul ta sna ti más totil palee, ixchiꞌin la ta chotlej ta tiꞌna jayvoꞌ jchabiejtemplo yuꞌun la tscꞌan chaꞌi cꞌu xꞌelan chcom o scꞌoplal ti Jesuse. \p \v 59 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique, lic la saꞌic chaꞌvoꞌ xchiꞌilic ta meltsanejcꞌop ti coꞌol cꞌusi chalique yuꞌun la tsaꞌbeic smul ti Jesuse yoꞌ xmile oe. \v 60 Pero mu la bu istaic ti chaꞌvoꞌ coꞌol cꞌusi chalique. Yech no la ti ep jnopmulile, mu la coꞌoluc ti cꞌusi chalique. Isvaꞌan la sbaic otro chaꞌvoꞌ jnopmulil. \p \v 61 ―Li vinic liꞌi caꞌyojticotic ti iyal ti xuꞌ tslomes li stemplo Rioxe, ti xuꞌ la chchaꞌvaꞌan ta oxib cꞌacꞌale ―xiic la. \p \v 62 Ti totil palee isvaꞌan la sba. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xatacꞌave? ¿Mi yech avaloj chac taje? ―xut la ti Jesuse. \p \v 63 Mi jpꞌel mu la bu itacꞌav ti Jesuse. Ti totil palee isjacꞌbe la noxtoc: \p ―Ti Riox cuxul ta sbatel osile chaꞌi li cꞌusi chajacꞌbee. Jamal xavalboticotic mi voꞌot ti stꞌujojot Riox chapasoticotic ta mantale. ¿Mi voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe? ―xut la. \p \v 64 ―Voꞌon ―xi la ti Jesuse―. Chacalbeic noxtoc, voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chavilic chlic jpas ta mantal crixchanoetic ta syuꞌel ti Rioxe. Tsꞌacal to chil scotol crixchanoetic ti ta toc chichaꞌsut tale ―xi la ti Jesuse. \p \v 65 Ti más totil palee isjat la scꞌuꞌ, yuꞌun la istabe xa smul ti yaloje. \p ―Icaꞌitic xa ti tspꞌis sba ta Rioxe. ¿Cꞌu xa stu cuꞌuntic yan rextico? \v 66 ¿Cꞌusi chanopic uc? ―xut la ti xchiꞌiltac ta meltsanejcꞌope. \p ―Acꞌu chamuc ta jmoj ―xiic la. \p \v 67 Jaꞌo la istubtabeic sat ti Jesuse, ismajic la. Jlom la istꞌaxbeic ta majel sat. \p \v 68 ―Mi yech chaval ti voꞌot Cristoote, alo caꞌtic muchꞌu lasmaj ―xutic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Pedroe ti mu xojtiquin ti Jesuse \r (Mr. 14.66-72; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Li Pedroe tey la chotol ta tiꞌna. Ital la cꞌoponatuc yuꞌun jun quiarail: \p ―Li voꞌot uque jaꞌ achiꞌil li Jesuse ti liquem tal ta Galileae ―xꞌutat la. \p \v 70 Li Pedroe iyal la yoꞌ bu tsobolique ti mu xojtiquin ti Jesuse: \p ―Mu jnaꞌ li cꞌusi chavale ―xut la. \p \v 71 Jaꞌo la ibat ta tiꞌbe li Pedroe. Iꞌojtiquine la yuꞌun otro jun quiarail. \p ―Li vinic leꞌe jaꞌ xchiꞌil li Jesus Nazarete ―xut la ti crixchanoetic ti tey tsobolique. \p \v 72 ―Lojriox mu xcojtiquin li vinic chavale ―xi la li Pedroe. \p \v 73 Ta jliquel o tal la scꞌoponel yuꞌun crixchanoetic li Pedroe: \p ―Ta melel jaꞌ achiꞌil li Jesuse yuꞌun jaꞌ yech chacꞌopoj chac cꞌu chaꞌal chcꞌopoje ―xꞌutat la. \p \v 74 ―Lojriox mu xcojtiquin li vinic chavalique ―xi la. \p Jaꞌo la iꞌocꞌ quelem. \v 75 Li Pedroe iyul la ta sjol ti yech onox iꞌalbat yuꞌun ti Jesuse: “Ti cꞌalal mu toꞌox ch-ocꞌ queleme, oxꞌechꞌel xaꞌox aval ti mu xavojtiquinone”, xꞌutat onox yuꞌun ti Jesuse. Ilocꞌ la li Pedroe, ba la yoqꞌuita sba tajmec. \c 27 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol covierno Pilato ti Jesuse \r (Mr. 15.1; Lc. 23.1-2; Jn. 18.28-32) \p \v 1 Ti cꞌalal isacube, ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptic voꞌotic li jꞌisraelotique, isnopic cꞌu xꞌelan chcꞌot sticꞌbeic smul ti Jesuse yoꞌ xꞌaqꞌue o ta milel yuꞌun ti coviernoe. \v 2 Ixchucbeic echꞌel scꞌob, ba yacꞌbeic entrucal ti covierno Poncio Pilatoe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ismil sba stuc ti Judase \p \v 3 Ti Judase, ti muchꞌu iyacꞌ entrucal ti Jesuse, ti cꞌalal iyaꞌi ti inop xa scꞌoplal ti chmile ti Jesuse, ba sutes li treinta plata ti iꞌacꞌbat yuꞌun ti totil paleetique xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetique. \p \v 4 ―Ijta xa jmul yuꞌun icacꞌ entrucal li muchꞌu chꞌabal smule ―xut cꞌotel. \p ―Li voꞌoticotique mu cꞌu jcuentaticotic o; ta amul atuc ―xꞌutat. \p \v 5 Ti Judase isten comel ta tiꞌ mucꞌta templo li taqꞌuine, ba xchuc snucꞌ ta chꞌojon. Ismil sba stuc. \p \v 6 Ti totil paleetique istsobic li taqꞌuine. \p ―Mu yaꞌuc jcaptic ta limoxna li taqꞌuin liꞌi, yuꞌun stojol xchꞌichꞌel jun vinic ―xut sbaic. \p \v 7 Coꞌol isnopic ti tsmanic o jsetꞌ osile. Jaꞌ chcom ta smuquenalic mi oy liꞌ ichamic jchiꞌiltactic ti nom liquemic tale. Jaꞌ ismanbeic yosil li jpatpꞌine. \v 8 Li osile “Chꞌichꞌ Lum” isbiin yuꞌunic. Jaꞌ yech sbi cꞌal tana. \v 9 Jaꞌ icꞌot ti cꞌusi iyal ti Jeremías yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee: “Tsutesbat li treinta platae, jaꞌ stojol ti muchꞌu mu scꞌanic ti tspasvan ta mantale, yuꞌun jaꞌ yech yepal tstojic ti muchꞌu chacꞌ entrucale. \v 10 Yosil jpatpꞌin ta smanbeic, xiyut ti Rioxe”, xi onox. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tey xa ta stojol Pilato ti Jesuse \r (Mr. 15.2-5; Lc. 23.3-5; Jn. 18.33-38) \p \v 11 Ti Jesuse tey xa ta stojol Pilato. \p ―¿Mi yech ti voꞌot chapas ta mantal lachiꞌiltac ta jurioale? ―xꞌutat yuꞌun ti Pilatoe. \p ―Yech ―xi ti Jesuse. \p \v 12 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique ep isnopbeic smul ti Jesuse, pero muc xtacꞌav. \p \v 13 ―¿Mi mu xavaꞌi ti chalic ti toj ep amule? ―xi ti Pilatoe. \p \v 14 Muc xtacꞌav ti Jesuse. Ti Pilatoe xchꞌayet xa yoꞌon ti muc spac scꞌoplal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jmoj xa chichꞌ milel ti Jesuse \r (Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38–19.16) \p \v 15 Ta jujun sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi jtot jmeꞌtique, ti Pilatoe isloqꞌues jun jchuquel ti bu junucal tscꞌanic loqꞌuesbel ti jchiꞌiltactique. \v 16 Tey tiqꞌuil ta chuquel jun jchiꞌiltic vinajem scꞌoplal ti toj pucuje, Barrabás sbi. \v 17 Cꞌalal tey tsobolic scotol ti jchiꞌiltactique ―¿Muchꞌu junucal ti chajloqꞌuesbeique? ¿Mi jaꞌ li Barrabase, mi jaꞌ li Jesuse ti chal ti jaꞌ tꞌujbil yuꞌun Riox chaspasic ta mantale? ―xꞌutatic yuꞌun ti Pilatoe. \p \v 18 Ti xꞌelan iyal ti Pilatoe, yuꞌun snaꞌoj ti yitꞌixal noꞌox yoꞌonic ti totil paleetique ti iyaqꞌuic entrucal ti Jesuse. \p \v 19 Ti Pilatoe, cꞌalal tey chotol yoꞌ bu chal cꞌu xꞌelan chcom scꞌoplal ti muchꞌu tsmeltsanbe scꞌoplale, jaꞌo itacbat tal mantal yuꞌun ti yajnile. “Pꞌijan me, mu me xavilbajin li vinique yuꞌun chꞌabal smul. Yuꞌun ijvaychin samel, icat o coꞌon tajmec”, xi tal ti antse. \p \v 20 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique ispꞌijubtasic ti crixchanoetique ti jaꞌ acꞌu scꞌanic loqꞌuesbel ti Barrabase, ti jaꞌ acꞌu yalic ti acꞌu yichꞌ milel ti Jesuse. \p \v 21 Ti Pilatoe isjacꞌ noxtoc ti muchꞌu junucal tsloqꞌuese. \p ―Jaꞌ loqꞌueso li Barrabase ―xiic. \p \v 22 ―¿Cꞌusi ta jchaꞌle li Jesuse ti iyal ti jaꞌ tꞌujbil yuꞌun Riox chaspasic ta mantale? ―xi ti Pilatoe. \p ―¡Jipano ta cruz! ―xiic scotolic. \p \v 23 ―¿Cꞌusi smul avuꞌunic? ―xi ti Pilatoe. \p Más to tsots iꞌavanic: \p ―¡Jipano ta cruz! ―xiic tajmec. \p \v 24 Ti Pilatoe cꞌalal iyil ti mu xꞌichꞌe ta muqꞌue, ti xꞌavlajet tajmec ti jchiꞌiltactique, istac ta cꞌanel voꞌ, ispoc scꞌob yoꞌ xilic o ti jchiꞌiltactique ti mu sticꞌ sbae. \p ―Mu voꞌonicon chcom ta jba ti chmile li vinic liꞌi ti chꞌabal smule; voꞌoxuc chcom ta abaic ―xꞌutatic yuꞌun ti Pilatoe. \p \v 25 ―Xuꞌ. Comuc ta jbaticotic xchiꞌuc col jchꞌamalticotic ti chmilee ―xiic scotolic. \p \v 26 Ti Pilatoe isloqꞌues ta chuquel ti Barrabase. Jaꞌo iyalbe ti yajsolterotaque ti acꞌu yacꞌbeic arsial ti Jesuse. Ti cꞌalal laj yacꞌbeique, iyacꞌ orten ti acꞌu ba sjipanel ta cruze. \p \v 27 Ti yajsolterotac coviernoe iyiqꞌuic ochel ta yut palacio ti Jesuse. Istsob sba scotol ti solteroetique. \v 28 Islocꞌbeic scꞌuꞌ ti Jesuse, islambeic natil tsajal cꞌuꞌul. \v 29 Ixotic chꞌix, ixojbeic ta sjol, jaꞌ la scorona ti ta alele. Iyacꞌbeic jun aj ta sbatsꞌicꞌob, jaꞌ la sbaston ti ta alele. Isquejan sbaic ta yichon ti Jesuse, iyichꞌic ta mucꞌ yilel. \p ―¡Toj leclec aba caꞌuctic ti voꞌot chapas ta mantal lachiꞌiltac ta jurioale! ―xutic. \p \v 30 Istubtaic. Isquilbeic ti aje, isjisbeic ta sjol. \v 31 Ti cꞌalal laj slabanique, islocꞌbeic ti tsajal cꞌuꞌule, jaꞌ iyacꞌbeic slap ti scꞌuꞌ onoxe. Iyiqꞌuic echꞌel, ba sjipanic ta cruz. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icham ta cruz ti Jesuse \r (Mr. 15.21-41; Lc. 23.26-49; Jn. 19.17-30) \p \v 32 Ti cꞌalal iloqꞌuic echꞌel ti solteroetique xchiꞌuc ti Jesuse, isnupic ta be jun jchiꞌiltic ta jurioal, Simón sbi. Ti Simone liquem tal ta jun jteclum, Cirene sbi. Ti solteroetique iyaqꞌuic ta persa ti Simone ti acꞌu scajan echꞌel ta snequeb scruzal ti Jesuse. \p \v 33 Ti Jesuse iyiqꞌuic echꞌel yoꞌ Gólgota sbie. Li Golgotae “Baquel Jol Anima”, xi smelol. \v 34 Iyacꞌbeic binagre capal xchiꞌuc cꞌusi chꞌa, pero muc xuchꞌ, yuꞌun iyaꞌi ti jaꞌ spajesobil scꞌuxul li lavuxe. \p \v 35 Ti solteroetique isjipanic ta cruz ti Jesuse. Tsꞌacal to ixchꞌacbe sbaic ti scꞌuꞌe. Itajinic isqꞌuelic ti muchꞌu junucal chichꞌ julique. Jaꞌ icꞌot ti yech onox iyal ti yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee: “Ta la xchꞌacbe sbaic li scꞌuꞌ spoqꞌue. Ta la xtajinic, ta la sqꞌuelic ti muchꞌu junucal chichꞌ julique”, xi onox. \v 36 Ichoti ti solteroetique, ixchabiic ti Jesuse. \v 37 Isbajbeic jpech tabla ta sjol scruzal ti Jesuse, tey yaloj ti cꞌusi smul ti imile oe. “Liꞌi jaꞌ Jesús, yajpasvanejic ta mantal li jurioetique”, xi tsꞌibabil. \p \v 38 Oy chaꞌvoꞌ jꞌelecꞌ coꞌol isjipanic ta cruz xchiꞌuc ti Jesuse, jun scruzal ta sbatsꞌicꞌob, jun ta surto. Ti scruzal Jesuse jaꞌ ta oꞌlol. \v 39 Ti muchꞌutic tey iꞌechꞌique ilabanvanic, isjimulan sjolic. \p \v 40 ―Aval ti chalomes li mucꞌta temploe, ti xuꞌ chachaꞌvaꞌan ta oxib cꞌacꞌale. Yechꞌo un pojoquic aba un. Mi yech ti voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe, yalanquic tal un ―xutic. \p \v 41 Ilabanvanic uc ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique. \p \v 42 ―Iyetꞌesbe xchamelic li crixchanoetique. Li stuc une mu xuꞌ scolta sba un. Mi yech ti jaꞌ chispasotic ta mantal voꞌotic li jꞌisraelotique, acꞌuquic yaluc tal ta ora un yoꞌ jchꞌuntic oe. \v 43 Iyal ti chcoltaat yuꞌun ti Rioxe. Acꞌuquic coltaatuc ta ora un mi yech ti lec ch-ilee. Yuꞌun iyal ti jaꞌ Xchꞌamal ti Rioxe ―xut sbaic. \p \v 44 Ilabanvanic uc ti chaꞌvoꞌ jꞌeleqꞌue ti coꞌol jipajtic ta cruz xchiꞌuc ti Jesuse. \p \v 45 Ta ol cꞌacꞌal iꞌicꞌub. Ta oxib to ora xmal isacub. \v 46 Ta oxib ora xmal jaꞌo tsots iꞌavan ti Jesuse: \p ―Elí, Elí ¿lama sabactani? ―xi. Ti cꞌusi iyale, “Cajval, Cajval, ¿cꞌu yuꞌun ti acomtsanone?” xi smelol. \p \v 47 Oy jayvoꞌ ti iyaꞌiique. \p ―Jaꞌ chapta ti jꞌalcꞌop Elíase ―xiic. \p \v 48 Jaꞌo ibat ta anil jun ti muchꞌu iyaꞌie, ba stam tal esponja. Istsꞌaj ta binagre, ixoj ta aj, iyacꞌbe stsꞌutsꞌ ti Jesuse. \p \v 49 ―Mu xavacꞌbe. Jqꞌueltiquic mi chtal syalesel ta cruz yuꞌun ti Elíase ―xꞌutat yuꞌun ti yantique. \p \v 50 Ti Jesuse tsots iꞌavan noxtoc, jaꞌo xa ilocꞌ xchꞌulel. \v 51 Jaꞌo ijat ta oꞌlol ti mucꞌta pocꞌ scꞌalobil li mucꞌta temploe. Ijat yalel cꞌalal yoc. Iꞌechꞌ tsots niquel. Li mucꞌtic tone laj vocꞌuc. \v 52 Ijam muquenaletic, ep ichaꞌcuxiic ti muchꞌutic yichꞌojic ta mucꞌ Riox ti cꞌalal ichamique. \v 53 Iloqꞌuic ta smuquenalic pero muc xꞌochic tal ta ora liꞌ ta yutil Jerusalene. Jaꞌto iꞌochic tal ti cꞌalal ichaꞌcuxi loqꞌuel ta smuquenal ti Jesuse. Iꞌileic yuꞌun ep crixchanoetic liꞌ ta Jerusalene. \p \v 54 Ti capitan solteroe xchiꞌuc ti yajsolterotaque ti tey ta xchabiic ti Jesuse, ixiꞌic tajmec ti cꞌalal iꞌechꞌ ti niquele, xchiꞌuc ti cꞌalal iyilic ti cꞌusitic icꞌote. \p ―Melel ti jaꞌ xchꞌamal Rioxe ―xut sbaic. \p \v 55 Tey ep antsetic noxtoc, nom tsqꞌuelic ti jipil ta cruz ti Jesuse. Jaꞌ li muchꞌutic ixchiꞌinic ta xanvil ta estado Galilea ti Jesuse, ti ismacꞌlinique. Xchiꞌinojic tal cꞌalal ital liꞌ ta estado Judeae. \v 56 Tey capal li María liquem tal ta Magdalae, xchiꞌuc li otro jun Maríae, li smeꞌic Jacoboe xchiꞌuc li Josee. Tey noxtoc smeꞌic li scremotic Zebedeoe, jaꞌ li Jacoboe xchiꞌuc li Juane. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti imuque ti Jesuse \r (Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 57-58 Oy jun jchiꞌiltic jcꞌulej, liquem tal ta jteclum Arimatea, José sbi. Yichꞌoj ta mucꞌ uc ti Jesuse. Cꞌalal icꞌ xaꞌoxe, li Josee ba scꞌopon ti Pilatoe, ba scꞌanbe spat xocon ti ánima Jesuse. Ti Pilatoe iyacꞌ permiso. \v 59 Ti Josee isyales ta cruz ti ánimae, ispix ta saquil pocꞌ. \v 60 Ba sticꞌ ta chꞌojbil ton, jaꞌ smuquenal ti Josee. Isetetin tal mucꞌta setset ton, ismac o comel li tiꞌchꞌene, ibat. \v 61 Li María liquem tal ta Magdalae xchiꞌuc li otro jun Maríae, tey chotol icomic ta tiꞌchꞌen. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ixchabibeic smuquenal Jesús ti solteroetique \p \v 62 Svoljeal ox ijchap jbatic ti ta jcuxtic ta savaroe, istsob sbaic scotol ti totil paleetique xchiꞌuc ti jfariseoetique. Ba scꞌoponic ti Pilatoe. \p \v 63 ―Señor Gobernador, jnaꞌojticotic ti jaꞌ yech iyal cꞌalal cuxul toꞌox ti jloꞌlovaneje: “Ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi loqꞌuel ta jmuquenal”, xi. \v 64 Alo mantal ti acꞌu ba smaquel lec li muquenale, ti acꞌu xchabiel oxibuc cꞌacꞌale. Yuꞌun yicꞌal xba sloqꞌuesic ta acꞌubaltic li yajchancꞌoptaque, yicꞌal xalbeic li crixchanoetique ti ichaꞌcuxi xa loqꞌuel ta smuquenale, yicꞌal más to ep xchꞌunic o loꞌloel li crixchanoetique ―xutic ti Pilatoe. \p \v 65 ―Tey li solteroetique, iqꞌuic echꞌel. Acꞌu ba smaquic, acꞌu ba xchabiic ti bu cꞌalal xuꞌe ―xꞌutatic yuꞌun ti Pilatoe. \p \v 66 Ba smaquic lec li tiꞌil muquenale. Iyacꞌbeic seyo li tone. Ti cꞌalal laj smaquique, tey com xchabiic ti solteroetique. \c 28 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichaꞌcuxi loqꞌuel ta smuquenal ti Jesuse \r (Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Svoljeal ox ijcuxtic, cꞌalal naca toꞌox xcꞌot ta teqꞌuel ta primero cꞌacꞌal xemanae, jaꞌ li romincoe, li María liquem tal ta Magdalae xchiꞌuc li otro jun Maríae, ba sqꞌuelbeic smuquenal ti Jesuse. \v 2 Cꞌalal mu toꞌox chbatique, iꞌechꞌ tsots niquel, istac tal jun anjel ti Cajvaltique. Yul setetin loqꞌuel li smac stiꞌil chꞌene, ichoti ta sba li tone. \v 3 Ti anjele oy xojobal chac cꞌu chaꞌal chavuc ti xlebluje. Sac tajmec ti scꞌuꞌe. \v 4 Ti cꞌalal iyilic anjel ti solteroetique ti ta xchabiic li tiꞌ chꞌene, xtꞌeleletic xa ta xiꞌel, chamem icomic yilel. \p Cꞌalal icꞌotic ta chꞌen li antsetique, iꞌalbatic la yuꞌun ti anjele: \p \v 5 ―Mu me xaxiꞌic. Jnaꞌoj ti jaꞌ chasaꞌic ti Jesuse ti icham ta cruze. \v 6 Mu xa bu liꞌi; ichaꞌcuxi xa chac cꞌu chaꞌal layalbeic onoxe. Laꞌ qꞌuelavilic yoꞌ bu istelanic toꞌoxe. \v 7 Batanic ta ora, ba albeic li yajchancꞌoptaque ti ichaꞌcuxi xae. Albeic ti baꞌyi chbat ta Galileae. Tey chcꞌot staic. Jaꞌ noꞌox chacalbeic ―xꞌutatic la. \p \v 8 Li antsetique mu xa la aꞌibaj cꞌusi tsnopic, mi chiꞌic, mi jun la yoꞌonic. Anil tal yalboticotic, voꞌoticotic li yajchancꞌopoticotic ti Jesuse. \v 9 Ti cꞌalal italique, isnupic la ta be ti Jesuse. \p ―¿Bu chabatic? ―xꞌutatic la. \p Li antsetique isquejletaic la, ismeybeic la yoc, iyichꞌic la ta mucꞌ. \p \v 10 ―Mu xaxiꞌic. Ba albeic li jchiꞌiltaque, jaꞌ li muchꞌutic coꞌol quichꞌojtic ta mucꞌ ti Jtotic Riox jchiꞌuctique, ti acꞌu baticuc ta Galileae. Tey chcꞌot staicon ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusi iyalic ti solteroetique ti jchabimuquenale \p \v 11 Ti cꞌalal mu toꞌox chulic li antsetique, jaꞌo iyulic ta jteclum jayvoꞌ solteroetic ti ixchabibeic smuquenal ti Jesuse. Yul yalbeic totil paleetic ti cꞌusitic iyilique. \v 12 Ti totil paleetique istsob sbaic ta ora xchiꞌuc ti cajmeltsanejcꞌoptique. Coꞌol isnopic ti cꞌusi tspasique. Iyacꞌbeic la ep taqꞌuin ti solteroetique. \p \v 13 ―Jaꞌ yech xavalic: “Ti cꞌalal listsacoticotic vayel ta acꞌubale, ti ánimae ay sloqꞌuesel yuꞌun li yajchancꞌoptaque”, chianic me. \v 14 Ti mi iyaꞌi li coviernoe, tey chba jmeltsanticotic acꞌoplalic yoꞌ mu xasmilic oe ―xutic la ti solteroetique. \p \v 15 Ti solteroetique ixchꞌamic la ti taqꞌuine, jaꞌ yech iyalic chac cꞌu chaꞌal iꞌalbatique. Scotol li jchiꞌiltactic ta jurioale jaꞌ yech chalic cꞌal tana ti muc xchaꞌcuxi ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusi yabtel iyacꞌbe comel ti buluchvoꞌ yajchancꞌope \r (Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 16 Voꞌoticotic li buluchvoꞌ yajchancꞌopoticotic ti Jesuse, libatoticotic ta Galilea. Tey licꞌototicotic ta vits yoꞌ bu yalojboticotic onox ti Jesuse. \v 17 Ti cꞌalal iquilticotic ti Jesuse, ijquejletaticotic. Pero oy chaꞌvoꞌ oxvoꞌ ti muc xchꞌunic ti jaꞌ ti Jesuse. \p \v 18 ―Vo-on liꞌacꞌbat jcuentain vinajel balamil. \v 19 Yechꞌo un batanic ta sjunlej balamil, ba albeic crixchanoetic ti cꞌusi lacalbeique. Acꞌbo yichꞌic voꞌ ta scuenta ti Jtote, ta jcuenta voꞌon li Chꞌamalilone, ta scuenta ti Chꞌul Espíritue. Jaꞌ seña ti chiyichꞌic ta muqꞌue. \v 20 Chanubtasic chac cꞌu chaꞌal lajchanubtasique yoꞌ xchꞌunic o uc ti cꞌusitic lacalbeique. Naꞌic me ti liꞌ jchiꞌinojoxuc o ti cꞌu sjalil mu toꞌox bu chlaj li balamile ―xiyutoticotic ti Jesuse.