\id LUK \h LUCAS \toc1 LIꞌI JAꞌ STSꞌIBAOJ TI LUCASE TI CꞌUSITIC AY SPAS, TI CꞌUSITIC AY YAL TI CAJVALTIC JESUCRISTOE \toc2 LUCAS \toc3 Lc. \mt1 LIꞌI JAꞌ STSꞌIBAOJ TI LUCASE TI CꞌUSITIC AY SPAS, TI CꞌUSITIC AY YAL TI CAJVALTIC JESUCRISTOE \c 1 \p \v 1-4 Jtotic Teófilo, voꞌot ti ichꞌbilot ta muqꞌue, ep xa muchꞌutic istsꞌibaic ta vun ti cꞌusitic ispas iyal ti Cajvaltic Jesuse ti cꞌalal iꞌay liꞌ ta sba balamile. Jaꞌ liyalboticotic ti muchꞌutic iyilic cꞌu xꞌelan iyacꞌ iluc slequilal syuꞌelal ti Jesuse, ti jaꞌ itunic ta svinajesel ti cꞌusitic iyale. Ijnop uc ti jaꞌ lec chajtsꞌibabe scotol li cꞌusitic icaꞌi tal ta sliquebe. Yechꞌo un, jtotic Teófilo, xcholet chajtsꞌibabe yoꞌ xanaꞌ o lec ti yech ti cꞌu xꞌelan lachanubtasate. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal jun anjel ti ta xꞌayan ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \p \v 5 Ti cꞌalal ochem ta coviernoal ta estado Judea ti Erodese, oy la jun yajpaleic li jꞌisraeletique, Zacarías la sbi. Li jꞌisraeletique oy jayqꞌuex yajpaleic yuꞌun sjeljel sbaic ti chtunic ta mucꞌta temploe. Ti jqꞌuexe Abías sbiic. Jaꞌ la tey tiqꞌuil ti Zacaríase. Elisabet la sbi ti yajnile. Ti smucꞌtatot ti ta más voꞌne ti Elisabete, jaꞌ la ti Aarone. \v 6 Ti Cajvaltique yiloj ti lec yoꞌon xchiꞌuc yajnil ti Zacaríase. Yuꞌun la xchꞌunojic ti cꞌusitic yaloj ti Cajvaltique, yechꞌo ti chꞌabal smul iꞌileique. \v 7 Pero chꞌabal la xchꞌamal yuꞌun la mu snaꞌ xꞌalaj ti Elisabete. Meꞌel mol xa la. \p \v 8 Ti Zacaríase xchiꞌuc ti xchiꞌiltac ta paleale icꞌot la scꞌacꞌalil ti chtunic yuꞌun Riox ta stemploique yuꞌun tsjel onox sbaic juqꞌuex ti paleetique. \v 9 Ti jqꞌuex ta xtunique jaꞌ la stalelic ti chtajinic jujun cꞌacꞌale yuꞌun la tsqꞌuelic muchꞌu junucal chcꞌot ta sba ti chba yacꞌ pom ta yut temploe. Ti cꞌalal itajinique, jaꞌ la icꞌot ta sba ti Zacaríase. \v 10 Ti cꞌalal ch-och yaqꞌuic pom ta yut templo ti paleetique, li yan crixchanoetique tey la tscꞌoponic Riox ta tiꞌ templo. \v 11 Ti cꞌalal tey chacꞌ pom ta yut templo ti Zacaríase, jaꞌo la ital jun anjel ta vinajel. Tey la vaꞌal iyul ta stsꞌel smexail yav yacꞌlel pom ta stuqꞌuil sbatsꞌicꞌob ti Zacaríase. \v 12 Ti cꞌalal iyil anjel ti Zacaríase, mu xa la snaꞌ cꞌusi tspas, ixiꞌ la tajmec. \p \v 13 ―Zacarías, mu xaxiꞌ. Iyichꞌ xa ta mucꞌ ti cꞌusi avalbe li Rioxe. Ta xꞌayan yol lavajnile. Crem ta xꞌayan. Juan xavacꞌbe sbiin. \v 14 Ti cꞌalal xꞌayane, xamuyubajic xa. Ep ti muchꞌutic xmuyubajique. \v 15 Yuꞌun ta xtun tajmec yuꞌun li Rioxe. Muc bu chuchꞌ pasem yaꞌlel uva, muc bu chuchꞌ pox. Ta chꞌutil toꞌox chichꞌ tal Chꞌul Espíritu. \v 16 Ep achiꞌiltac ta israelal ta xictaic spasel li cꞌusitic chopole ti cꞌalal xꞌalbatic yuꞌun ti Juane, jaꞌ chichꞌic ta mucꞌ li Rioxe. \v 17 Jaꞌ baꞌyi chtal ti Juane, jaꞌ tsꞌacal to chtal li Cajvaltique. Ti Juane coꞌol spꞌijil, coꞌol syuꞌel xchiꞌuc ti jꞌalcꞌop Elias ti ta voꞌnee. Jaꞌ chtal yalbe lachiꞌiltaque ti acꞌu yictaic spasel li cꞌusitic chopole yoꞌ scꞌuxubinic o li xchꞌamalic ta jupꞌej nae, yoꞌ xichꞌic o ta mucꞌ li Rioxe, yoꞌ xichꞌic o ta mucꞌ ti cꞌalal xul li Cajvaltique ―xꞌutat la yuꞌun ti anjele. \p \v 18 ―¿Cꞌuxi ta jnaꞌ mi yech li cꞌusi avalbone? Yuꞌun molon xa, meꞌel xa li cajnil uque ―xut la anjel ti Zacaríase. \p \v 19 ―Voꞌon Gabrielon, teon ta stsꞌel xchotleb li Riox ta vinajele. Jaꞌ listac tal. Jaꞌ tal calbot avaꞌi ti ch-ayan jun acreme. \v 20 Lavi mu xachꞌun ti cꞌusi lacalbee, chapas ta umaꞌ. Jaꞌto chjam ti cꞌalal xꞌayan ti acreme. Ta onox xꞌayan ti cꞌusi ora snopoj li Rioxe ―xꞌutat la ti Zacaríase. \p \v 21 Ti crixchanoetic tey ta tiꞌ temploe, smalaojic la chlocꞌ tal ti Zacaríase. \p ―¿Cꞌusi van tspas ti yilel mu xlocꞌ tale? ―xiic la. \p \v 22 Ti cꞌalal ilocꞌ tale, umaꞌ xa la. Ta scꞌob xa la iyacꞌ iluc ti cꞌusi ispase. Jaꞌ la iyul o ta sjolic ti oy cꞌusi iꞌacꞌbat yil ta yut templo yuꞌun ti Rioxe. \p \v 23 Ti cꞌalal itsꞌaqui ti jayib cꞌacꞌal chtun ta templo ti Zacaríase, isut la echꞌel ta sna. \v 24 Ixchiꞌin la yol ti yajnile, jaꞌ ti Elisabete. Ti cꞌalal oy xa la xchꞌute, voꞌob la u tey ta sna. \v 25 “Ti Cajvaltique iyil ti chislaban li crixchanoetique, yechꞌo ti liscꞌuxubine. Mu xa bu xocolon”, xi la isnopilan ti Elisabete. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal jun anjel ti ch-ayan ti Jesuse \p \v 26 Svaquibal xaꞌox la u ixchiꞌin yol ti Elisabete, ti Rioxe istac la tal noxtoc ti anjel Gabriele. Tey la icꞌot ta jteclum Nazaret ta estado Galilea. \v 27 Cꞌot la scꞌopon jun tojol tseb, María la sbi. Cꞌubanbil xaꞌox la. José la sbi ti vinique. David la sbi ti smucꞌtatot ti ta voꞌnee. \p \v 28 ―Voꞌot lastꞌuj li Rioxe. Liꞌ xchiꞌinojote. Muc muchꞌu yan tseb ta xtꞌuje chac cꞌu chaꞌal li voꞌote ―xꞌutat la yuꞌun anjel ti Maríae. \p \v 29 Ti cꞌalal iyaꞌi cꞌusi iꞌalbat yuꞌun anjel ti Maríae, mu xa la snaꞌ cꞌuxi chtacꞌav. \p \v 30 ―María, mu xaxiꞌ, chatun yuꞌun li Rioxe. \v 31 Chavayantas jun crem. Jesús xavacꞌbe sbiin. \v 32 Jaꞌ Xchꞌamal Riox ta vinajel. Jaꞌ chtal tunuc yuꞌun Riox liꞌ ta sba balamile. Jaꞌ ch-och ta pasmantal. Jaꞌ chaspasic ta mantal chac cꞌu chaꞌal ispas ta mantal achiꞌiltac ti amucꞌtatot David ti ta voꞌnee. \v 33 Jaꞌ noꞌox ti ta sbatel osil chaspasic ta mantale, voꞌoxuc li jꞌisraeloxuque ―xꞌutat la yuꞌun ti anjele. \p \v 34 ―¿Cꞌuxi ta jchiꞌin col ti muc bu quiloj vinique? ―xi la ti Maríae. \p \v 35 ―Jaꞌ ta syuꞌel Chꞌul Espíritu ti chachiꞌin avole. Ti avol ch-ayane, chꞌabal smul yuꞌun jaꞌ Xchꞌamal li Rioxe. \v 36 Chcal avaꞌi ti ch-ayan screm lanamtalchiꞌil Elisabete. Acꞌu mi meꞌel xa, acꞌu mi mu snaꞌ xꞌalaj, pero svaquibal xa u ixchiꞌin yol. \v 37 Mu cꞌusi tsots chaꞌi li Rioxe ―xꞌutat la yuꞌun ti anjele. \p \v 38 ―Lec ti mi yech tscꞌan ti Cajvaltique. Acꞌu spas chac cꞌu chaꞌal avalbone ―xi la ti Maríae. \p Ti cꞌalal laj yal ti anjele, ibat la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ba svulaꞌan Elisabet ti Maríae \p \v 39 Tsꞌacal to ilocꞌ la echꞌel ti Maríae, sujom la ibat ta jun jteclum ta vitstic ta estado Judea. \v 40 Jaꞌ la tey nacal ti Zacaríase. Tey la icꞌot ti Maríae. \p ―¿Mi liꞌote, meꞌ? ―xi la cꞌotel. \p ―Liꞌone ―xi la ti Elisabete. \p \v 41 Ti Elisabete, ti cꞌalal iyaꞌi ti jaꞌ María ti icꞌopoje, tsots la ibacꞌ ti yole. Ipꞌijubtasat la yuꞌun ti Chꞌul Espíritue. \v 42 Tsots la icꞌopoj: \p ―Muc muchꞌu yan tseb ta xtꞌuje yuꞌun Riox chac cꞌu chaꞌal li voꞌote. Ta scotol li unetique muc muchꞌu yan lec ch-ile yuꞌun li Rioxe chac cꞌu chaꞌal ti avol voꞌote. \v 43 Mu cꞌusi jtu ti voꞌot tal avulaꞌanon ti smeꞌot Cajvale. \v 44 Ti cꞌalal lacꞌopoje, tsots ibacꞌ li col ta jchꞌute yuꞌun xmuyubaj xa. \v 45 Lec ti achꞌun ti cꞌusi layalbe ti Cajvaltique yuꞌun chcꞌot onox ti cꞌusi iyale ―xꞌutat la yuꞌun Elisabet ti Maríae. \p \v 46-47 Itacꞌav la ti Maríae: \q1 Coliyal Cajvaltic jun coꞌon tajmec ti chtal stojbon jmule. \q1 \v 48 Acꞌu mi mu cꞌu jtu chiꞌile pero chitun yuꞌun ti Rioxe. \q1 Ti jayqꞌuex crixchanoetic ta to xꞌechꞌic liꞌ ta sba balamile, \q1 “Iꞌacꞌbat bentisyon yuꞌun jaꞌ iyayantas ti Cajvaltic Jesucristoe”, xi jcꞌoplal yuꞌunic. \q1 \v 49 Ti Rioxe oy slequilal syuꞌelal. \q1 Lec tajmec ti cꞌusi iyul ta jtojole \q1 yechꞌo un acꞌu quichꞌtic ta mucꞌ ti Rioxe. \q1 \v 50 Ti mi chichꞌic ta mucꞌ Riox li crixchanoetic ti ch-echꞌic liꞌ ta sba balamile, \q1 ta xcꞌuxubinatic. \q1 \v 51 Ti Rioxe yacꞌoj iluc ti stuc noꞌox oy syuꞌele. \q1 Tspajes ti muchꞌutic ta stoy sbaique, \q1 jaꞌ ti muchꞌutic pꞌij ti yalojique, \q1 yoꞌ mu spasic o ti cꞌusitic snopoj tspasique. \q1 \v 52 Mi jaꞌ yech tspasic li jyuꞌeletique, ta xloqꞌuesatic. \q1 Jaꞌ ch-ochic ti muchꞌutic mu snaꞌ stoy sbaique. \q1 \v 53 Ti muchꞌutic tscꞌanic lecubtasbel yoꞌonique ta xlecubtasbatic. \q1 Yan ti muchꞌutic lec yoꞌonic ti yalojique, jaꞌ mu xlecubtasbatic. \q1 \v 54 Voꞌotic li jꞌisraelotique, chixcꞌuxubinotic onox ti jayvoꞌ quichꞌojtic ta muqꞌue. \q1 Mu onox xchꞌay scꞌoplal ti cꞌu xꞌelan iꞌalbatic ti voꞌne moletique. \q1 \v 55 Iꞌalbat onox ti jmucꞌtatotic Abraame ti ta xcꞌuxubinat ta sbatel osil xchiꞌuc voꞌotic li smomotique, \q1 xi la ti Maríae. \p \v 56 Ti Maríae ixchiꞌin la sbaic ta naclej oxib u xchiꞌuc ti Elisabete. Ti cꞌalal ilocꞌ oxib ue, isut la ta sna. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌayan ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \p \v 57 Ti cꞌalal ista yual icol ti Elisabete, crem la iꞌayan ti yole. \v 58 Ti xchiꞌiltac Elisabete xchiꞌuc ti slacꞌnataque, iyaꞌiic la ti icꞌuxubinat yuꞌun ti Rioxe, ti iꞌayan xa yole. Xmuyubajic xa la. \v 59 Ti cꞌalal ista vaxaquib cꞌacꞌal yayanel ti unene, iyacꞌbeic la yichꞌ circuncisión. Ti xchiꞌiltaque isnopic la ti jaꞌ ta xichꞌbe sbi ti stote. \p \v 60 ―Maꞌuc chichꞌbe sbi li stote. Juan chcacꞌbeticotic sbiin ―xi la ti smeꞌe. \p \v 61 ―¿Cꞌu yuꞌun ti Juan chavacꞌbeic sbiine? Yuꞌun muc muchꞌu yech sbi junuc cuꞌuntic liꞌtoe ―xꞌutat la yuꞌun ti xchiꞌiltaque. \p \v 62 Isjacꞌbeic la ti stot unene. Iyacꞌbeic la seña ta scꞌobic ti acꞌu yal cꞌusi sbi chacꞌbe ti screme. \v 63 Ti Zacaríase iscꞌan la jpech cꞌox tabla, istsꞌiba la: “Juan chcacꞌbe sbiin”, xi la. Xchꞌayet xa la yoꞌon scotolic. \v 64 Jaꞌo la ijam ye ti Zacaríase, lic la cꞌopojuc. \p ―Colaval ti acꞌuxubinoticotique ―xut la ti Rioxe. \p \v 65 Ixiꞌ la tajmec scotol ti slacꞌnataque. Ti muchꞌutic tey nacajtic ta vitstic ta estado Judeae, iyaꞌi la scotolic. \v 66 Ti muchꞌutic iyaꞌie “¿Cꞌusi van yabtel li crem taje?” xi la isnopilanic. \p Ti creme chabibil la yuꞌun ti Cajvaltique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyalbe scꞌoplal Cajvaltic Jesucristo ti Zacaríase \p \v 67 Ti Zacaríase, jaꞌ ti stot unene, ichꞌamunbat la ye yuꞌun ti Chꞌul Espíritue, iyal la ti cꞌusi poꞌot xa xcꞌote. \q1 \v 68-69 Coliyalbotic ti Rioxe, jaꞌ ti Cajvaltic, voꞌotic li jꞌisraelotique, \q1 chistacbotic tal Jtojmulil, voꞌotic ti stꞌujojotic onoxe. \q1 Oy slequilal syuꞌelal. \q1 Jaꞌ smom ti Davide ti lec tajmec itun yuꞌun Riox ti voꞌnee. \q1 \v 70 Ti Rioxe ixchꞌamunbe ye ti yajꞌalcꞌoptac ti voꞌnee. \q1 \v 71 Iyalic onox ti ta xcꞌot yora ti mu xa bu chispasotic ta mantal li muchꞌutic chiscrontainotique, ti scꞌacꞌalotic yoꞌonique. \q1 \v 72 Chixcꞌuxubinotic onox chac cꞌu chaꞌal iꞌalbatic ti voꞌne moletique. \q1 Yechꞌo un chquiltic ti mu onox xchꞌay xaꞌi ti cꞌusi iyalbe ti voꞌne moletique. \q1 \v 73-74 Jaꞌ jcꞌoplaltic ti iꞌalbat ti jmucꞌtatotic Abraame ti ta onox xcꞌot yora ti mu xa bu chispasotic ta mantal li jcrontatique, \q1 yoꞌ mu xa cꞌusi xixiꞌotic o ta yichꞌel ta mucꞌ ti Rioxe. \q1 \v 75 Yechꞌo un jun coꞌontic chquichꞌtic ta mucꞌ ti cꞌu sjalil cuxulotic liꞌ ta sba balamile. \q1 \v 76 Li voꞌote, crem, ti cꞌalal xachꞌie, voꞌot yajꞌalcꞌopot ti Riox ta vinajele. \q1 Yuꞌun voꞌot baꞌyi chavalbe scꞌoplal ti Cajvaltique, jaꞌ tsꞌacal to chtal ti stuque. \q1 Voꞌot baꞌyi chlic avalbe li jchiꞌiltactique ti acꞌu yictaic spasel li cꞌusitic chopole, \q1 ti acꞌu yichꞌic ta mucꞌ ti Cajvaltic cꞌalal xule. \q1 \v 77 Voꞌotic ti stꞌujojotic onoxe, \q1 voꞌot chavalbe li jchiꞌiltactique ti ch-aqꞌueic ta pertonal yuꞌun ti Rioxe \q1 ti mi ta xchꞌunic ti jaꞌ tstoj jmultic ti Cajvaltique. \q1 Ti mi ixchꞌunique, ta xcuxiic ta sbatel osil. \q1 \v 78 Ti Jtotic Rioxe ta slequil noꞌox yoꞌon ti chixcꞌuxubinotique, ti chistacbotic xa tale. \q1 Lec ti liꞌ chul ta jlumaltique. \q1 \v 79 Jaꞌ tstoj jmultic yoꞌ ti lec xiyilotic o ti Rioxe. \q1 Jaꞌ ta xchꞌaybe scꞌoplal ti chiꞌochotic ta cꞌocꞌ ta sbatel osile, \q1 xi la ti Zacaríase. \p \v 80 Tsots la yoꞌon ichꞌi ti creme. Stuc la ba nacluc ta xocol balamil. Ti cꞌalal ista yora isvinajesbe scꞌoplal ti Cajvaltique, li xchiꞌiltac ta israelale tey la istsob sbaic echꞌel, ba la yaꞌiic cꞌusi chal ti Juane. \c 2 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌayan ti Jesuse \r (Mt. 1.18-25) \p \v 1 Ti preserente Augusto Césare jaꞌo la scuentainoj sjunlej balamil ti cꞌalal iꞌayan ti Juane. Isloqꞌues la mantal ti acꞌu ba yacꞌ ta tsaquel sbiic scotol ti crixchanoetique. \v 2 Jaꞌo la isliquesic yech ti cꞌalal tiqꞌuil ta coviernoal ta estado Siria ti Cirenioe. \v 3 Yechꞌo la ti ba yacꞌ ta tsaquel sbiic scotol ti crixchanoetic ta jujun slumale. \p \v 4-5 Ti Josee ilocꞌ la ta jteclum Nazaret ta estado Galilea, ibat la ta estado Judea. Icꞌot la ta jteclum Belén yuꞌun la jaꞌ tey ayanem ti smucꞌtatot ti ta voꞌnee, jaꞌ la ti Davide. Jaꞌ la slumal ti Jose uque, yechꞌo la ti tey ba yacꞌ ta tsaquel sbiic ta Belén xchiꞌuc ti yajnile, jaꞌ ti Maríae. Pero mu toꞌox la bu chcol. \v 6 Ti cꞌalal teyic ta Belene, jaꞌo la icol ti Maríae. \v 7 Noj xa la istaic ti otele. Na vacax xa la iꞌacꞌbat xchꞌamunic. Tey la iꞌayan ti sba yole. Isvol la ta pocꞌ, ispuchꞌan la ta yav sveꞌel vacax ti unen creme. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icꞌoponatic yuꞌun anjel ta vinajel ti jchabichijetique \p \v 8 Ta tiꞌ Belene oy la tey jayvoꞌ jchabichijetic ta acꞌubaltic. \v 9 Jaꞌ la tey istac tal jun anjel ti Cajvaltique. Ti Cajvaltique xlebluj la yulel xojobal yoꞌ bu ti jchabichijetique. Ti cꞌalal iyilique, ixiꞌic la tajmec. \p \v 10 ―Mu xaxiꞌic. Yuꞌun oy cꞌusi lec chacalbeic yoꞌ jun o avoꞌon acotolic voꞌoxuc li jꞌisraeloxuque. \v 11 Nax iꞌayan ta Belén li muchꞌu ta stoj amulique. Jaꞌ stꞌujoj Riox ti chaspasic ta mantale. Jaꞌ Cajvaltic. \v 12 Chacalbeic cꞌu xꞌelan chataic li unene. Volbil ta pocꞌ, tey puchꞌanbil ta yav sveꞌel vacax ―xꞌutatic la yuꞌun ti anjele. \p \v 13 Jaꞌo la ivinaj epal anjeletic ta vinajel. \q1 \v 14 ¡Lec tajmec yoꞌon li Riox ta vinajele! \q1 Chcꞌuxubin li crixchanoetique yoꞌ spas o ta jun yoꞌonique, xiic la. \p \v 15 Ti cꞌalal isut ta vinajel ti anjeletique ―Batic ta Belén cheꞌe. Ba jqꞌueltic cꞌusi icꞌot chac cꞌu chaꞌal liyalbotic ti Cajvaltique ―xut la sbaic ti jchabichijetique. \p \v 16 Sujom la ibatic. Ti cꞌalal icꞌotique, tey la istaic ti Maríae xchiꞌuc ti Josee. Ti unene tey la puchꞌul ta yav sveꞌel vacax istaic. \v 17 Ti cꞌalal laj sqꞌuelic ti unene, isvinajesbeic la scꞌoplal. Iyalic la noxtoc ti cꞌusi iꞌalbatic yuꞌun ti anjele. \v 18 Ti muchꞌutic iyaꞌi ti cꞌusi iyal ti jchabichijetique, xchꞌayet xa la yoꞌonic. \v 19 Ti Maríae muc la xchꞌay xaꞌi ti cꞌusitic iyal ti jchabichijetique, isnopilan la cꞌusi smelol. \v 20 Ti cꞌalal isutic ti jchabichijetique, “Coliyalbotic Riox”, xiic la echꞌel, yuꞌun iyaꞌiic xa, iyilic xa ti cꞌusi iꞌalbatic yuꞌun ti anjel ta vinajele. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ibat xchiꞌuquic ta mucꞌta templo ti Jesuse \p \v 21 Ti cꞌalal ilaj vaxaquib cꞌacꞌal yayanel ti unen creme, iyichꞌ la circuncisión. Jesús la iyacꞌbeic sbiin yuꞌun la jaꞌ yech iyal ti anjele ti cꞌalal chꞌabal toꞌox ta chꞌutile. \p \v 22 Stsꞌibaoj onox ti Moisese ti cꞌu sjalil mu xuꞌ xbatic ta templo ti cꞌalal chcolic ti yajnilique. Ti cꞌalal itsꞌaqui yuꞌun ti Maríae, ibat la ta mucꞌta templo ta Jerusalén xchiꞌuc ti Josee, yuꞌun la ba yalbeic ti Rioxe ti jaꞌ yuꞌun ti scꞌoxcremique. \v 23 Yuꞌun jaꞌ onox yech yaloj mantal ti Rioxe ti tsꞌibabil comele: “Scotol li sba achꞌamalique, mi creme, jaꞌ cuꞌun”, xi onox. \v 24 Iyacꞌbeic la smoton Riox noxtoc yuꞌun jaꞌ onox yech yaloj mantal ti Rioxe: “Mi chꞌabal xchije, acꞌu sqꞌuelanbon chaꞌcotuc toltora, o mi chaꞌcotuc paloma”, xi onox. \p \v 25 Oy toꞌox la jun jꞌisrael tey ta Jerusalene, Simeón la sbi. Lec la yoꞌon, yichꞌoj la ta mucꞌ ti Rioxe. Smalaoj la chtal ti muchꞌu chloqꞌuesatic o ta scꞌob ti preserente ta Romae. Ti Simeone chiꞌinbil xa ono la yuꞌun ti Chꞌul Espíritue. \v 26 Albil xa la yuꞌun ti Chꞌul Espíritue ti jaꞌto la ta xcham cꞌalal xilbe sat ti Cristoe ti stꞌujoj Riox ch-och ta pasmantale. \v 27 Ti Simeone iꞌalbat la yuꞌun ti Chꞌul Espíritue ti acꞌu la batuc ta mucꞌta temploe. Jaꞌo la ibatic ta templo ti Josee, xchiꞌuc ti Maríae, xchiꞌuc ti unene, yuꞌun la ba spasic chac cꞌu chaꞌal chal li mantale. Tey la cꞌot staic ta tiꞌ templo ti Simeone. \v 28 Ti Simeone ispet la ti unene, “colaval”, xut la ti Rioxe. \q1 \v 29 Cajval, lavi iquil xa ti cꞌusi avalbone, jun coꞌon chicham, voꞌon ti chitun avuꞌune. \q1 \v 30-31 Yuꞌun iquil xa li muchꞌu atac tal stoj jmulticotique ti jaylajuntosoticotic liꞌ ta sba balamile. \q1 \v 32 Li namal crixchanoetique jaꞌ luz chcꞌot yuꞌunic yaꞌel yuꞌun chilic ti xuꞌ chcuxiic ta sbatel osil uque. \q1 Liꞌ iyul ta jlumalticotic li muchꞌu ta stoj li jmulticotique. \q1 Jaꞌ chvinaj o ti atꞌujojoticotique, ti acꞌanojoticotique, \m xi la ti Simeone. \p \v 33 Ti Josee xchiꞌuc ti smeꞌ unene xchꞌayet xa la yoꞌonic ti oy scꞌoplal ti unene. \p \v 34-35 ―Acꞌu yacꞌboxuc bentisyon ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Simeone. \p ―Lavole jaꞌ chvinaj o cꞌu xꞌelan yoꞌon li jchiꞌiltactic ta israelale. Chcrontainat tajmec, mu xcꞌane tajmec yuꞌun jlom li jchiꞌiltactique. Chlic avat o avoꞌon ti mu xcꞌanee. Pero oy jlom jchiꞌiltactic ti chlecub o yoꞌonique ―xꞌutat la yuꞌun Simeón ti Maríae. \p \v 36 Jaꞌo la tey ta tiꞌ templo jun jꞌisraelal ants, Ana la sbi. Yajꞌalcꞌop Riox la. Fanuel la sbi ti ánima stote. Jaꞌ la smucꞌtatot ti Aser ti ta más voꞌnee. Meꞌel xa la ti Anae. Vucub noꞌox la jabil oy smalal yuꞌun la icham ti vinique. \v 37 Oy xa la ochenta y cuatro sjabilal ti meꞌanal antse. Scotol la cꞌacꞌal chcꞌotilan ta tiꞌ templo. Tey la chba scꞌopon Riox, chicta la yot baqꞌuintic. \v 38 Ti Simeone jaꞌo la yolel chal ti cꞌusi tal spas ti unene ti cꞌalal tey icꞌot ti Anae. Ti Anae “colaval ti ital xa li muchꞌu ta stoj li jmulticotique”, xut la ti Riox uque. Tsꞌacal to la isvinajesbe scꞌoplal ti unene. Iyalbe la scotol li xchiꞌiltac ta Jerusalene, jaꞌ ti muchꞌutic smalaojic ti chtal ti muchꞌu ta stoj li jmultique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isutic echꞌel ta Nazaret ti Josee xchiꞌuc ti Maríae \p \v 39 Ti Josee xchiꞌuc ti Maríae, ti cꞌalal laj spasic scotol ti cꞌusitic yaloj ti Rioxe, isutic la ta steclumalic ta Nazaret ta estado Galilea. \v 40 Lec la ichꞌi ti Jesuse. Pꞌij la tajmec. Acꞌbil la bentisyon yuꞌun ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tey itae ta mucꞌta templo ti Jesuse ti cꞌalal cꞌox toꞌoxe \p \v 41 Ti stot smeꞌ ti Jesuse chcꞌotic onox la jujun jabil ta Jerusalén ta qꞌuin, jaꞌ la sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi stot smeꞌic li jꞌisraeletique. \v 42 Ti cꞌalal oy xaꞌox la lajcheb sjabilal ti Jesuse, ibat la ta qꞌuin uc yuꞌun la jaꞌo xa yech sjabilalic chlic baticuc ta qꞌuin li cremotique. \v 43 Ti cꞌalal ilaj ti qꞌuine, isutic la ta snaic ti Josee xchiꞌuc ti Maríae. Ti scremique tey la icom ta Jerusalén. Muc la xilic bu icom. \v 44 Isnopic la ti xchiꞌuc echꞌel ti xchiꞌiltaque. Ti cꞌalal ixanavic xaꞌox jun cꞌacꞌale, isjacꞌbeic la ti xchiꞌiltaque xchiꞌuc ti muchꞌutic xojtiquinique. \v 45 Pero mu la bu istaic. Ichaꞌsutic la ta Jerusalén. Ti cꞌalal icꞌotique, cꞌot la saꞌic. \p \v 46 Ta yoxibal to la cꞌacꞌal istaic ta yut jpꞌej na ti tsacal xchiꞌuc mucꞌta temploe. Tey la chotol ta oꞌlol yoꞌ bu stsoboj sbaic ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Tey la chaꞌi cꞌusi chalic li jchanubtasvanejetic yilele. Oy la cꞌusi tsjacꞌulan ti Jesuse. \v 47 Li jchanubtasvanejetique xchꞌayet xa la yoꞌonic ti naca lec smelol cꞌusi isjacꞌ ti Jesuse, xchiꞌuc ti cꞌu xꞌelan itacꞌave. \v 48 Ti Josee xchiꞌuc ti Maríae, ti cꞌalal iyilic ti tey xchiꞌuc jchanubtasvanejetic ti scremique, xchꞌayet xa la yoꞌonic uc. \p ―Crem, ¿cꞌu yuꞌun ti xꞌelan chapase? Lajsaꞌticotic xa tajmec. Icat coꞌonticotic ti muc bu lajtaticotic ta saꞌele ―xi la ti smeꞌe. \p \v 49 ―¿Cꞌu yuꞌun ti chasaꞌicone? ¿Mi mu xanaꞌic ti liꞌon ta sna li Jtote? ―xi la ti Jesuse. \p \v 50 Ti Josee xchiꞌuc ti Maríae muc la xaꞌibeic smelol cꞌusi iyal ti Jesuse. \p \v 51 Tsobol xa la isut xchiꞌuquic ta Nazaret ti Jesuse. Ti cꞌu sjalil tey tsobol xchiꞌuquique, lec la ixchꞌun mantal. Ti smeꞌe muc la xchꞌay xaꞌi ti cꞌu xꞌelan itacꞌav cꞌalal tey ta temploe, xchiꞌuc ti lec ixchꞌun mantal cꞌalal tey ta snae. \v 52 Ichꞌi la ti Jesuse, cꞌuncꞌun la iyul xchꞌulel. Cꞌuncꞌun la ivinaj ti lec iꞌile yuꞌun ti Rioxe, ti lec iꞌile yuꞌun ti crixchanoetique. \c 3 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal aꞌyuc scꞌoplal Cajvaltic Jesús ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mt. 3.1-12; Mr. 1.1-8; Jn. 1.19-28) \p \v 1-2 Ti Tiberio Césare svoꞌlajunebal xaꞌox la jabil yochel ta preserenteal ta Roma ti cꞌalal lic yal aꞌyuc scꞌoplal Cajvaltic Jesús ti Juane. Jaꞌo la ochem ta coviernoal ta estado Judea ti Poncio Pilatoe. Jaꞌo la ochem ta coviernoal ta estado Galilea ti Erodese. Jaꞌo la ochem ta coviernoal ta estado Iturea xchiꞌuc ta estado Traconite ti yitsꞌin Erodese ti Felipe sbie. Jaꞌo la ochem ta coviernoal ta estado Abilinia ti Lisániase. Jaꞌo la ochemic ta totil paleal yuꞌun jꞌisraeletic ti Anase xchiꞌuc ti Caifase. Jaꞌo la tey ta xocol balamil ti Juane, ti screm Zacaríase. Jaꞌo la iꞌalbat yuꞌun Riox ti chal aꞌyuc scꞌoplal ti Cajvaltic Jesuse. \v 3 Ti Juane tey la iꞌechꞌ ta tsꞌel ucꞌum Jordán. \p ―Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole, ichꞌic voꞌ yoꞌ xayaqꞌuic o ta pertonal ti Rioxe ―xiulan la echꞌel. \p \v 4 Ti Isaíase ti yajꞌalcꞌop Riox ti ta voꞌnee, stsꞌibaojbe onox scꞌoplal ti Juane. Jaꞌ yech istsꞌiba chac liꞌi: \q1 Ta to xtal jun jchiꞌiltic ta israelal. \q1 Tsots ch-avetaj ta xocol balamil: \q1 “Chtal xa ti Cajvaltique. \q1 Ictaic xa spasel li cꞌusitic chopole. \q1 \v 5 Xachꞌunbeic me ti cꞌusitic chayalbeique yoꞌ lec xabatic oe. \q1 Jaꞌ ta slecubtas coꞌontic. \q1 \v 6 Jaꞌ tstoj jmultic jcotoltic \q1 yuꞌun jaꞌ chtaque tal yuꞌun ti Rioxe”, \m xi chalbe ti jchiꞌiltactique, xi onox ti Isaíase. \p \v 7 Ep la tajmec ti muchꞌutic cꞌot scꞌanic ichꞌvoꞌe. \p ―Li voꞌoxuque jaꞌ achiꞌilic li quiletel chone. Ti cꞌalal chaꞌi ti chtal cꞌocꞌ li chone, chjatav. Jaꞌ yechoxuc uc. ¿Miꞌn avaꞌiic xa yaꞌel ti chavichꞌic castico ti tal acꞌanic ta ora li ichꞌvoꞌe? \v 8 Mi chavichꞌic voꞌe, jaꞌ tscꞌan ti jꞌechꞌel xavictaic spasel li cꞌusitic chopole. Mu me xanopic yech chac liꞌi: “Jaꞌ jmucꞌtatoticotic ti Abraame, yechꞌo un chicuxioticotic onox ta sbatel osil uc”, mu me xachiic. Chacalbeic, ti Rioxe xuꞌ tscꞌatajes ta smom Abraam li tonetic liꞌi. \v 9 Li voꞌoxuque coꞌoloxuc xchiꞌuc teꞌel loꞌbol ti chopol ta loꞌbel sate. Tombil xa yeqꞌuelal ta yoc yuꞌun chboje loqꞌuel scotol. Chichꞌ chiqꞌuel ―xꞌutatic la yuꞌun ti Juane. \p \v 10 ―¿Cꞌusi ma tscꞌan ta jpasticotic un cheꞌe? ―xutic la ti Juane. \p \v 11 ―Mi oy chaꞌlic acꞌuꞌe, qꞌuelanbo jlicuc li muchꞌu chꞌabal scꞌuꞌe. Mi oy aveꞌele, qꞌuelanbo li muchꞌu chꞌabal sveꞌele ―xꞌutatic la yuꞌun ti Juane. \p \v 12 Icꞌotic la jayvoꞌ jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc yuꞌun la yoꞌonuc yichꞌic voꞌ uc. \p ―Jchanubtasvanej, li voꞌoticotique ¿cꞌusi tscꞌan ta jpasticotic uc? ―xutic la ti Juane. \p \v 13 ―Mu me xacꞌanbeic más li slocꞌ cꞌusiticuque. Jaꞌ noꞌox yech yepal xacꞌanic ti cꞌu chaꞌal avichꞌojic mantale ―xꞌutatic la yuꞌun ti Juane. \p \v 14 Tey la jayvoꞌ solteroetic noxtoc. \p ―Ali voꞌoticotique ¿cꞌusi tscꞌan ta jpasticotic uc? ―xutic la ti Juane. \p ―Mu me muchꞌu xasibtasic, mu me xasaꞌic mulil yoꞌ xatsacvanic oe, yoꞌ xacꞌanic o taqꞌuine. Junuc o avoꞌonic ti cꞌu yepal chatojatique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Juane. \p \v 15 Ti crixchanoetique smala smalaic la chul ti muchꞌu stꞌujoj Riox chtal pasvanuc ta mantale. Ti cꞌalal iyilic ti muc bu chule ―Jaꞌ nan stuc li Juane ti chtal chale ―xiic xa la. \p \v 16 ―Li voꞌone jaꞌ noꞌox chacacꞌbeic ichꞌvoꞌ. Yan ti muchꞌu tsꞌacal to chtale, más oy syuꞌel. Li voꞌone mi jaꞌuc yaqꞌuil xonob, mu xjituj cuꞌun yuꞌun mu cꞌu xitun o. Jaꞌ chayacꞌbe achiꞌinic ti Chꞌul Espíritue ti coꞌol xchiꞌuc cꞌoqꞌue yuꞌun jaꞌ tsloqꞌues o li cꞌusitic chopol ta avoꞌonique. \v 17 Ti muchꞌutic tscꞌanic loqꞌuesbel li cꞌusitic chopol ta yoꞌonique, jaꞌ chbatic ta vinajel. Yan ti muchꞌutic mu scꞌanic loqꞌuesbele, jaꞌ ch-ochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Coꞌol xchiꞌuc ti muchꞌu ta sjicꞌa strigoe. Ti cꞌalal xlaj sjicꞌae, ta xchꞌol ta stenal. Li yoctaque ta xchicꞌ ―xꞌutatic la yuꞌun ti Juane. \p \v 18 Ti Juane oy to la ep cꞌusitic lec iyalbe li xchiꞌiltac ta israelale. Jaꞌ la iyalbe ti liꞌ xa ti muchꞌu scꞌoplal chtal pasvanuc ta mantale. \v 19 Ti covierno Erodese iyalbe la ti cꞌusitic chopol tspase. Iyalbe la ti chopol ti ispojbe yajnil ti yitsꞌine. Ti antse Erodías la sbi. \v 20 Pero muc la xchꞌun ti Erodese. Más to la stoyel iyaꞌi, isticꞌ o la ta chuquel ti Juane. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyichꞌ voꞌ ti Jesuse \r (Mt. 3.13-17; Mr. 1.9-11) \p \v 21 Ti cꞌalal yolel chacꞌ ichꞌvoꞌ ti Juane, jaꞌo la tey icꞌot ti Jesuse, iyichꞌ la voꞌ uc. Iscꞌopon la Riox. Ti cꞌalal yolel tscꞌopon Rioxe, ijam la li vinajele. \v 22 Iyal la tal ta sba ti Chꞌul Espíritue, coꞌol la xchiꞌuc paloma yilel. Jaꞌo la ichiꞌine yuꞌun ti Chꞌul Espíritue. Ti Rioxe icꞌopoj la tal ta vinajel: \p ―Voꞌot Jchꞌamalot. Jcꞌanojot tajmec. Jun coꞌon avuꞌun ―xꞌutat la ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj cꞌusitic sbi ti smucꞌtatot ti smeꞌ ti Jesuse \r (Mt. 1.1-17) \p \v 23 Ti Jesuse oy xa nan treinta sjabilal ti cꞌalal lic yal aꞌyuc li scꞌop Rioxe. Ti crixchanoetique iyalic la ti jaꞌ screm ti Josee pero maꞌuc. Ti Jesuse jaꞌ smom ti Elie ti stot Maríae. \v 24 Ti stot Elie Matat sbi. Ti stot Matate Leví sbi. Ti stot Levie Melquí sbi. Ti stot Melquie Jana sbi. Ti stot Janae José sbi. \v 25 Ti stot Josee Matatías sbi. Ti stot Matatíase Amós sbi. Ti stot Amose Naum sbi. Ti stot Naume Esli sbi. Ti stot Eslie Nagai sbi. \v 26 Ti stot Nagaie Maat sbi. Ti stot Maate Matatías sbi. Ti stot Matatíase Semei sbi. Ti stot Semeie José sbi. Ti stot Josee Judá sbi. \v 27 Ti stot Judae Joana sbi. Ti stot Joanae Resa sbi. Ti stot Resae Zorobabel sbi. Ti stot Zorobabele Salatiel sbi. Ti stot Salatiele Neri sbi. \v 28 Ti stot Nerie Melquí sbi. Ti stot Melquie Adi sbi. Ti stot Adie Cosam sbi. Ti stot Cosame Elmodam sbi. Ti stot Elmodame Er sbi. \v 29 Ti stot Ere Josué sbi. Ti stot Josuee Eliezer sbi. Ti stot Eliezere Jorim sbi. Ti stot Jorime Matat sbi. \v 30 Ti stot Matate Leví sbi. Ti stot Levie Simeón sbi. Ti stot Simeone Judá sbi. Ti stot Judae José sbi. Ti stot Josee Jonán sbi. Ti stot Jonane Eliaquim sbi. \v 31 Ti stot Eliaquime Melea sbi. Ti stot Meleae Mainán sbi. Ti stot Mainane Matata sbi. Ti stot Matatae Natán sbi. \v 32 Ti stot Natane David sbi. Ti stot Davide Isaí sbi. Ti stot Isaie Obed sbi. Ti stot Obede Booz sbi. Ti stot Booze Salmón sbi. Ti stot Salmone Naasón sbi. \v 33 Ti stot Naasone Aminadav sbi. Ti stot Aminadave Aram sbi. Ti stot Arame Esrom sbi. Ti stot Esrome Fares sbi. Ti stot Farese Judá sbi. \v 34 Ti stot Judae Jacov sbi. Ti stot Jacove Isaac sbi. Ti stot Isaaque Abraam sbi. Ti stot Abraame Taré sbi. Ti stot Taree Nacor sbi. \v 35 Ti stot Nacore Serug sbi. Ti stot Serugue Ragau sbi. Ti stot Ragaue Peleg sbi. Ti stot Pelegue Eber. Ti stot Ebere Sala sbi. \v 36 Ti stot Salae Cainán sbi. Ti stot Cainane Arfajad sbi. Ti stot Arfajade Sem sbi. Ti stot Seme Noé sbi. Ti stot Noee Lamec sbi. \v 37 Ti stot Lameque Matusalén sbi. Ti stot Matusalene Enoc sbi. Ti stot Enoque Jared sbi. Ti stot Jarede Malaleel sbi. Ti stot Malaleele Cainán sbi. \v 38 Ti stot Cainane Enós sbi. Ti stot Enose Set sbi. Ti stot Sete Adán sbi. Ti stot Adane jaꞌ ti Rioxe. \c 4 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chloꞌloat ox yuꞌun totil pucuj ti Jesuse \r (Mt. 4.1-11; Mr. 1.12-13) \p \v 1 Ti Jesuse chiꞌinbil xa la loqꞌuel yuꞌun ti Chꞌul Espíritue ti cꞌalal ilocꞌ ta ucꞌum Jordane. Iyulesbat la ta sjol ti chbat ta xocol balamile. \v 2 Chaꞌvinic la cꞌacꞌal tey iꞌilbajinat ta xocol balamil yuꞌun ti pucuje. Muc la xveꞌ pero muc la xviꞌnaj. Tsꞌacal to la iviꞌnaj. \p \v 3 ―Ti mi yech ti voꞌot Xchꞌamalot li Rioxe, alboquic li ton liꞌi acꞌu cꞌatajuc ta pan ―xꞌutat la yuꞌun ti pucuje. \p \v 4 ―Tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti mu ta panuc noꞌox chicuxioticotique. Jaꞌ tscꞌan ta jchꞌunbeticotic noxtoc li cꞌusitic chiyalboticotic ti Rioxe ―xi la ti Jesuse. \p \v 5 Ti pucuje iyicꞌ la muyel ta jpꞌej toyol vits ti Jesuse. Ora la iyacꞌbe yil sjunlej balamil ta syuꞌel xchiꞌuc ti cꞌu xꞌelan tspasic mantal li jyuꞌeletique. \p \v 6 ―Chacacꞌbe acuentain sjunlej li balamile yoꞌ xayichꞌ o ta mucꞌ scotol li crixchanoetique. Yuꞌun voꞌon jcuentainoj, yechꞌo un xuꞌ chcacꞌbe ti muchꞌu scꞌan coꞌon chcacꞌbee. \v 7 Ti mi chaquejletaone, mi chavichꞌon ta muqꞌue, chacacꞌbe acuentain sjunlej ―xꞌutat la yuꞌun ti pucuje. \p \v 8 ―Batan, Satanás. Mu jchꞌun li cꞌusi chavalbone. Tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti stuc noꞌox chquichꞌticotic ta mucꞌ ti Rioxe, ti jaꞌ ta jpasticotic ti cꞌusi tscꞌane ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti pucuje. \p \v 9 Ti pucuje iyicꞌ la echꞌel ta Jerusalén ti Jesuse. Isvaꞌan la ta jol templo. Ti cꞌalal tey xaꞌox la vaꞌajtic ta jol temploe, \p ―Ti mi yech ti voꞌot Xchꞌamalot li Rioxe, jip aba yalel. \v 10 Tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti “chastacbe tal anjeletic ti Rioxe yoꞌ mu cꞌu xapas oe. \v 11 Jaꞌ stsacoj chacꞌot yoꞌ mu xayayij o ta tone”, xi tsꞌibabil ―xꞌutat la yuꞌun pucuj ti Jesuse. \p \v 12 ―Tsꞌibabil noxtoc ta scꞌop Riox ti mu xuꞌ jqꞌuelbeticotic yoꞌon ti Rioxe ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti pucuje. \p \v 13 Ti cꞌalal iyil ti pucuje ti mu cꞌusi xchꞌun jtosuc ti Jesuse, iyicta la jayib cꞌacꞌal. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ta estado Galilea lic chanubtasvanuc ti Jesuse \r (Mt. 4.12-17; Mr. 1.14-15) \p \v 14 Ti Jesuse isut la echꞌel ta Galilea. Spas la yuꞌun scotol ta syuꞌel ti Chꞌul Espíritue. Ivinaj la scꞌoplal ta sjunlej estado Galilea xchiꞌuc ti butic nopol xile, ti naca lec li cꞌusitic tspase xchiꞌuc li cꞌusitic chale. \v 15 Ichanubtasvan la ta bicꞌtal temploetic yuꞌun li xchiꞌiltac ta israelale. \p ―Toj lec ta xchanubtasvan li jchiꞌiltic leꞌe ―xiic la ti crixchanoetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muc xꞌichꞌe ta mucꞌ ta Nazaret ti Jesuse \r (Mt. 13.53-58; Mr. 6.1-6) \p \v 16 Ti Jesuse ilocꞌ la teyoꞌe, ibat la ta steclumal ta Nazaret. Ti cꞌalal icꞌot scꞌacꞌalil ta xcuxic li jꞌisraeletique, ibat la ta templo teyoꞌe yuꞌun la nopem onox xaꞌi ti chcꞌotilane. Ivaꞌi la, yuꞌun la jaꞌ tscꞌan chapta li scꞌop Rioxe. \v 17 Iꞌacꞌbat la li balbil vun ti stsꞌibaoj comel ti Isaiase ti yajꞌalcꞌop Rioxe. Ti cꞌalal isjilchꞌun li vune, jaꞌ la ista yoꞌ bu chal chac liꞌi: \q1 \v 18 Li voꞌone liꞌ xa xchiꞌinojon ti Chꞌul Espíritue ti jun xchiꞌuc ti Rioxe. \q1 Stꞌujojon ti Rioxe ti voꞌon chcalbe li muchꞌutic abol sbaic ta mulile ti xuꞌ chcacꞌ cuxlicuc ta sbatel osile. \q1 Yuꞌun coꞌol xchiꞌuc jchuqueletic ti tscꞌanic loqꞌuesele. \q1 Coꞌol xchiꞌuc maꞌsatetic ti tscꞌanic jambel satique. \q1 Coꞌol xchiꞌuc mozoiletic ti tscꞌanic loqꞌuesele. \q1 \v 19 Ti Rioxe listac tal ta yalel aꞌyuc ti ista xa yora chacꞌ iluc ti cꞌanvaneme, \q1 xi la tsꞌibabil ti yoꞌ bu iyapta ti Jesuse. \p \v 20 Ti cꞌalal ilaje, isbal la li vune, jaꞌ la iyacꞌbe ti muchꞌu tey chtun ta temploe. Ichoti la. Li muchꞌutic teye isqꞌuelic la tajmec ti Jesuse. \p \v 21 ―Lavie icꞌot xa li cꞌusi tsꞌibabil ta scꞌop Riox ti avaꞌiique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 22 Lec la iyaꞌi scotolic ti cꞌusitic iyal ti Jesuse. Xchꞌayet o xa la yoꞌonic ti lec ti cꞌusitic iyale. \p ―¡Pero jaꞌ screm ti Josee! ―xut la sbaic. \p \v 23 ―Oy muchꞌutic jaꞌ yech chalic: “Mi yech chaval ti jpoxtavanejote, poxtao aba atuc. Ti mi lecot xae, jaꞌto yech ta jchꞌunticotic o ti jpoxtavanejote”, xiic. Jaꞌ noꞌox yech avoꞌonicuc avalbecon: “Paso liꞌ ta jteclumaltic chac cꞌu chaꞌal apas ta Capernaume. Ti mi apase, jaꞌto yech ta jchꞌunticotic o ti oy ayuꞌele”, avoꞌonicuc avuticon uc. \p \v 24 ’Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic chalic aꞌyuc li scꞌop Rioxe, mi chbatic ta yan o jteclume, ch-ichꞌbatic ta mucꞌ. Yan ta steclumal stuquique mu xꞌichꞌbatic ta mucꞌ. \v 25 Ta melel chacalbeic, ti cꞌalal liꞌ toꞌox ta sba balamil ti Elías yajꞌalcꞌop Rioxe, oy ep meꞌanal antsetic liꞌ ta jlumaltique. Oxib jabil xchiꞌuc oꞌlol muc xacꞌ voꞌ. Tsots iꞌechꞌ viꞌnal ta sjunlej jlumaltic. \v 26 Ti Elíase muc xtaque echꞌel ta sna meꞌanal antsetic liꞌ ta jlumaltique. Tey itaque echꞌel ta sna jun meꞌanal ants ti maꞌuc jchiꞌiltique, tey nacal ta jteclum Sarepta. Nopol xil sba xchiꞌuc jteclum Sidón. \v 27 Jaꞌ noꞌox yech cꞌalal cuxul toꞌox ti Eliseo yajꞌalcꞌop Rioxe, ep jchiꞌiltactic ip ta lepra, pero mi jun muc xetꞌesbe ti xchamele. Jaꞌ noꞌox iyetꞌesbe xchamel ti Naamane ti liquem tal ta Siriae ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 28 Ti cꞌalal iyaꞌiic ti muchꞌutic tey tsobol ta temploe, icapic o la tajmec. \v 29 Istsaquic la loqꞌuel ta jteclum ti Jesuse, iyiqꞌuic la muyel ta jolvits yuꞌun la tsjipic ox ta chꞌen. Li jteclume tey noꞌox ta chꞌut vits. \v 30 Pero ti Jesuse xcaquet xa la jelavel ta oꞌlol crixchanoetic, ibat la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isloqꞌuesbe pucuj ta yoꞌon jun vinic ti Jesuse \r (Mr. 1.21-28) \p \v 31 Ti Jesuse ibat la ta jteclum Capernaum ta estado Galilea. Ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jꞌisraeletique, iꞌoch la ta templo teyoꞌe, ichanubtasvan la. \v 32 Ti muchꞌutic teye xchꞌayet xa la yoꞌonic ti cꞌu xꞌelan ichanubtasvane. Yuꞌun la lec snaꞌ ti cꞌusitic tscꞌan ti Rioxe. \p \v 33 Tey la jun jꞌisrael ta templo, ochem la pucujetic ta yoꞌon. Iꞌavan la. \p \v 34 ―¿Cꞌusi acuentaoticotic o, Jesús Nazaret? ¿Miꞌn tal atacoticotic echꞌel yoꞌ bu chba quichꞌticotic casticoe? Jnaꞌoj muchꞌuot. Voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe, voꞌot ti chꞌabal amule ―xi la. \p \v 35 Ti Jesuse ispajes la ti pucujetique ti xchꞌamunojbe ye ti vinique. \p ―Anchanic, locꞌanic ta yoꞌon li vinique ―xut la. \p Ti cꞌalal ilocꞌ ta yoꞌon ti vinique, ijipe la comel ta lum yuꞌun ti pucujetique, pero muc la xyayij. \v 36 Xchꞌayet xa la yoꞌonic ti crixchanoetique: \p ―¿Muchꞌu onox leꞌe ti oy syuꞌele, ti ta xchꞌunbat smantal yuꞌun ti pucujetique? ―xut la sbaic. \p \v 37 Ti xꞌelan ispas ti Jesuse, ora la ivinaj ta scotol jteclumetic xchiꞌuc ta scotol parajeletic ti tey noꞌox ta stsꞌel Capernaume. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itupꞌ scꞌacꞌal sniꞌmeꞌel ti Pedroe \r (Mt. 8.14-15; Mr. 1.29-31) \p \v 38 Ti cꞌalal ilocꞌ ta templo ti Jesuse, ibat la ta sna Simón. Ti sniꞌmeꞌel Simone tilem la tajmec. \p ―Abulajan qꞌuelbon li jniꞌmeꞌele ―xut la ti Jesuse. \p \v 39 Ti Jesuse inopoj la echꞌel yoꞌ bu puchꞌul ti jmemeꞌtique, iyal la ti acꞌu tupꞌuc scꞌacꞌale. Ora la itupꞌ, lic la macꞌlinvanuc. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icol yuꞌun ep jchameletic ti Jesuse \r (Mt. 8.16-17; Mr. 1.32-34) \p \v 40 Ti cꞌalal ichꞌay cꞌacꞌale, li muchꞌutic oy yajchamele tey la yicꞌojbeic cꞌotel ti Jesuse, cꞌusuc no la chamelal chaꞌiic. Ti Jesuse xcholet la iyacꞌ scꞌob ta sba ti jchameletique, icol la scotolic. \v 41 Ep la noxtoc ti muchꞌutic iloqꞌuesbat pucuj ta yoꞌonique. Ti cꞌalal ilocꞌ ti pucujetique, iꞌavanic la. \p ―Voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe ―xiic la. \p Yechꞌo un ti pucujetique muc la xꞌaqꞌue cꞌopojicuc más yuꞌun ti Jesuse, yuꞌun la snaꞌojic ti jaꞌ stꞌujoj Riox ti tspasvan ta mantale. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal aꞌyuc scꞌop Riox ta estado Galilea ti Jesuse \r (Mr. 1.35-39) \p \v 42 Ti cꞌalal isacub ta yocꞌomale, ilocꞌ la ta jteclum ti Jesuse, ibat la yoꞌ bu chꞌabal crixchanoe. Ti crixchanoetique isaꞌic la tajmec. Cꞌalal istaique, yoꞌonicuc la spajesic, mu la xaqꞌuic echꞌel. \p \v 43 ―Persa chba calbe yaꞌiic li jchiꞌiltactic ta yantic jteclume ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Yuꞌun jaꞌ tacbilon o tal ti chcal aꞌyuque ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 44 Ti Jesuse xcholet la iyal ta bicꞌtal temploetic ta estado Galilea ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. \c 5 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istaic ep choy ti yajchancꞌoptac Jesuse \r (Mt. 4.18-22; Mr. 1.16-20) \p \v 1 Ti Jesuse tey la icꞌot ta tiꞌnab Genesaret tey noꞌox ta estado Galilea. Ep la istsob sba crixchano yoꞌ bu ti Jesuse. Snetꞌnetꞌ xa la sbaic echꞌel yuꞌun la tscꞌan chaꞌiic ti cꞌusitic chal ti Jesuse. \v 2 Ti Jesuse tey la iyil chaꞌcot xocol canova ta stsꞌel tiꞌnab. Li yajvaltaque tey la ta xchucꞌ snutiꞌic ta tiꞌnab yuꞌun la tsacchoy yabtelic. \v 3 Ti Jesuse iꞌoch la ta jcot canova, jaꞌ la scanova li Simone. \p ―Xanubtaso loqꞌuel jsetꞌuc lacanovae ―xꞌutat la li Simone. \p Ti Jesuse ichoti la ta yut canova, jaꞌo la lic xchanubtas li crixchanoetic tey lamal ta tiꞌnabe. \v 4 Ti cꞌalal laj chanubtasvanuque ―Lacanovae xanubtaso echꞌel ta snabil li voꞌe. Jaꞌ tey xajip lanutiꞌique. Jaꞌ tey chataic ep choy ―xꞌutat la yuꞌun Jesús li Simone. \p \v 5 ―Jchanubtasvanej, sjunul acꞌubal liꞌabtejoticotic pero muc bu ijtaticotic. Lavi voꞌot chavale, ta jipticotic ta voꞌ li stsacobil jchoyticotique ―xut la ti Jesuse. \p \v 6 Ti cꞌalal isjip ochel ta voꞌ li stsacobil xchoyique, inoj la tajmec ta choy. Chjat xa la ti snutiꞌique. \v 7 Isvelu la tal yan xchiꞌilic yuꞌun la tscꞌanic coltael. Italic la. Inoj la ta choy xchaꞌcotol ti canovae. Jutuc xa la muc xmuc yalel yuꞌun la toj ol li choye. \v 8 Ti cꞌalal iyil li Simon Pedroe ti inoj ta choy xchaꞌcotol ti canovae, isquejleta la ti Jesuse. \p ―Cajval, mu xachiꞌinon. Li voꞌone jmulavilon ―xut la. \p \v 9 Ti xꞌelan iyale, yuꞌun la xchꞌayet xa o yoꞌonic ti ep tajmec istaic choy xchiꞌuc li xchiꞌiltaque. \v 10 Jaꞌ noꞌox yech xchꞌayet xa la yoꞌonic uc li Jacoboe xchiꞌuc li Juane, jaꞌ li scremotic Zebedeoe, yuꞌun la jaꞌ xchiꞌil sbaic ta tsacchoy xchiꞌuc li Simone. \p ―Mu me xaxiꞌ. Ta jel avabtel. Chba avicꞌbon tal crixchanoetic ―xꞌutat la yuꞌun Jesús li Simone. \p \v 11 Jaꞌ noꞌox la ti isloqꞌuesic ta tiꞌnab ti scanovaique, iyictaic o la li tsacchoye, jaꞌ la ba xchiꞌinic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌechꞌ xchamel jun vinic ti ip ta leprae \r (Mt. 8.1-4; Mr. 1.40-45) \p \v 12 Ti cꞌalal tey ta jun jteclum ti Jesuse, tey la icꞌot jun jꞌisrael, ip la ta lepra. Cꞌalal iyil Jesús ti vinique, isquejan la sba ta yichon, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. \p ―Cajval, acꞌanuc la avetꞌesbon li chamel xꞌelan ipon oe, yuꞌun jnaꞌoj ti voꞌot xuꞌ chavetꞌesbone ―xi la ti vinique. \p \v 13 Ti Jesuse iyacꞌ la scꞌob ta sba ti jchamele. \p ―Echꞌuc cheꞌe ―xut la. \p Ora la iꞌechꞌ. \p \v 14 ―Mu me muchꞌu xavalbe yaꞌi ti voꞌon laquetꞌesbot lachamele. Jaꞌ noꞌox ba acꞌbo yil li palee. Acꞌbo smoton Riox chac cꞌu chaꞌal yaloj ti Moisese yoꞌ xilic o li jchiꞌiltactique ti lecot xae ―xut la echꞌel vinic ti Jesuse. \p \v 15 Pero más to la ivinaj ti chetꞌes chamel ti Jesuse. Más to la ep crixchanoetic tey icꞌotic yuꞌun la tscꞌan chaꞌiic li cꞌusitic chale, tscꞌanic la etꞌesbel xchamelic. \v 16 Ti Jesuse oy la ibat stuc ta xocol balamil, ba la scꞌopon Riox. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itsatsub yoc scꞌob jun vinique \r (Mt. 9.1-8; Mr. 2.1-12) \p \v 17 Ti jꞌechꞌele xyaquet la ta xchanubtasvan ti Jesuse. Tey la chotajtic jayvoꞌ jfariseoetic xchiꞌuc jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Talemic la ta scotol cꞌox jteclumetic ta estado Galilea, xchiꞌuc la ta estado Judea, xchiꞌuc la ta jteclum Jerusalén. Ti Jesuse iyacꞌ la iluc slequilal syuꞌelal Riox, iyetꞌesbe la xchamel scotol li jchameletic italique. \v 18 Tey la icꞌot jayvoꞌ jꞌisraeletic, sqꞌuechojic la cꞌotel ta pop jun xchiꞌilic, chꞌabal la yip jun yoc scꞌob. Tscꞌan ox la ch-ochic xchiꞌuquic ta yut na, chba ox la spuchꞌanic ta yichon ti Jesuse. \v 19 Pero muc la sta ochel sbeic yuꞌun la toj noj ti nae. Solel la imuyic ta bana yuꞌun pachꞌal. Ixchꞌojic la jsetꞌ, tey la isyalesic xchiꞌuc spop ti jchamele. Tey la icꞌot ta stuqꞌuil ti Jesuse. \v 20 Ti Jesuse iyil la ti xchꞌunojic ti oy syuꞌele. \p ―Jchiꞌiltic, acꞌbilot xa pertonal yuꞌun lamule ―xut la ti jchamele. \p \v 21 Ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti jfariseoetique, “¿muchꞌu liꞌi ti tspꞌis sba ta Rioxe? Muc muchꞌu xuꞌ chiyacꞌbotic pertonal yuꞌun li jmultique, jaꞌ noꞌox ti Rioxe”, xi la ta yoꞌonic. \p \v 22 Ti Jesuse yiloj la ti cꞌusi tsnopique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan chanopique? \v 23 Ti xꞌelan icalbe li vinique ti “acꞌbilot xa pertonal yuꞌun lamule”, xcute, muchꞌuuc noꞌox xuꞌ chal yech, yuꞌun mu vocluc ta alel. Jaꞌ noꞌox yech mu vocluc ta alel ti: “Lican, xanavan”, xichiotique. Pero jaꞌ tscꞌan chaqꞌuelic mi chcꞌot scꞌop ti muchꞌu yech chale. \v 24 Li voꞌone ical ti acꞌbil xa pertonal yuꞌun smul li vinique. Pero qꞌuelic me cꞌusi ta jpas lavie yoꞌ xavilic o ti voꞌon noꞌox ta xcacꞌbe pertonal yuꞌun smulic li crixchanoetic liꞌ ta sba balamile, voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p ―Voꞌon chacalbe, lican, tamo echꞌel lapope, batan ta ana ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \p \v 25 Ora la ilic. Iyil la scotolic ti iyichꞌ echꞌel ti spope, ibat la ta sna. “Colaval”, xut la echꞌel ti Rioxe. \v 26 Cꞌalal iyil ti crixchanoetique, xchꞌayet xa la yoꞌonic. \p ―Coliyal Riox muc bu xquiltic o yech ti xꞌelan tspase ―xiic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌiqꞌue yuꞌun Jesús ti Levie \r (Mt. 9.9-13; Mr. 2.13-17) \p \v 27 Ti cꞌalal laj spas yech ti Jesuse, ilocꞌ la teyoꞌe. Iyil la jun jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc, tey la chotol ta xchotleb yoꞌ bu tscꞌanbe li slocꞌ cꞌusiticuque. Leví la sbi li vinique. \p ―Laꞌ, batic ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 28 Li Levie iyicta la li yabtele, jaꞌ la ixchiꞌin echꞌel ti Jesuse. \p \v 29 Tsꞌacal to li Levie iyicꞌ la echꞌel ta sna ti Jesuse, iyacꞌbe la sveꞌel. Ep la xchiꞌil ta cꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc istac ta iqꞌuel. Oy to la muchꞌutic yan iyicꞌ. Ixchol la sbaic ta mexa scotolic xchiꞌuc ti Jesuse. \v 30 Ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti jfariseoetique, chopol la iyilic ti tsobol chveꞌ xchiꞌuc jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc ti Jesuse. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti tsobol chaveꞌ achiꞌuquic li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique? ―xꞌutatic la li jayvoꞌ icꞌbilic yuꞌun ti Jesuse. \p \v 31 Jaꞌ la itacꞌav ti Jesuse: \p ―Ti muchꞌutic leque mu cꞌu stu yuꞌunic jpoxtavanej. Jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic ipe. \v 32 Li voꞌone maꞌuc tal jsaꞌ li muchꞌutic chꞌabal smul ti yalojique. Jaꞌ tal jsaꞌ ti muchꞌutic oy smulique yoꞌ xictaic oe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌbeic ti Jesuse cꞌu yuꞌun ti mu xicta yotic ti yajchancꞌoptaque \r (Mt. 9.14-17; Mr. 2.18-22) \p \v 33 Oy la muchꞌutic cꞌot sjacꞌbeic ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti mu xicta yotic lavajchancꞌoptac voꞌote? Li yajchancꞌoptac Juane ep ta echꞌel chicta yotic tscꞌoponic Riox. Jaꞌ noꞌox yech noxtoc li yajchancꞌoptac jfariseoetique ―xutic la ti Jesuse. \p \v 34 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Cꞌalal teotic ta nupunele, cꞌalal tey jchiꞌinojtic li jnupunele, mu jaꞌuc o chquicta cotic. \v 35 Jaꞌ noꞌox yech lavi liꞌto jchiꞌuc li cajchancꞌoptaque, mu xicta yotic. Jaꞌto chicta yotic ti cꞌalal ximilee. \p \v 36 ’Muc muchꞌu tsjat jsetꞌuc li yachꞌcꞌuꞌe ti tspacꞌan o li scꞌaꞌcꞌuꞌe. Mi yech tspase, yech chixtalan li achꞌ cꞌuꞌule. Mi jaꞌuc onox snupin yuꞌun tsmuts li achꞌe. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic ta xchꞌunic ti voꞌon noꞌox chcacꞌ cuxlicuc ta sbatel osile, achꞌ xa li cꞌusitic tspasique, mu xa spasic ti cꞌusitic ispasic toꞌoxe. \v 37 Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal li achꞌ yaꞌlel uvae, muc muchꞌu ta xchꞌol ta pocoꞌ nuculal chivo. Ti mi ta xchꞌol ta pocoꞌ nucule, ti cꞌalal xvocane, ta xtꞌom li nucule. Yech noꞌox ta xmal. Yech noꞌox ta xchꞌay noxtoc li yave. \v 38 Li achꞌ yaꞌlel uvae jaꞌ tscꞌan ti achꞌ yav chichꞌ chꞌolel oe. \v 39 Ti muchꞌu nopem xaꞌi yuchꞌel li paseme, mu scꞌan ti bu chiꞌ toe. “Más lec chcaꞌi li paseme”, xiic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 6 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌasic jaychev trigo ti yajchancꞌoptac Jesuse \r (Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28) \p \v 1 Ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jꞌisraeletique li jayvoꞌ tsobol chanavic xchiꞌuc ti Jesuse, jaꞌo la iꞌechꞌic xchiꞌuc ta be ta trigoaltic. Iscꞌasic la jaychev trigo, isjuꞌ la scꞌuxic. \v 2 Iꞌileic la yuꞌun jayvoꞌ jfariseo. \p ―¿Cꞌu yuꞌun chacꞌasic trigo ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique? ―xꞌutatic la yuꞌun ti jfariseoetique. \p \v 3 Jaꞌ la itacꞌav ti Jesuse: \p ―¿Mi muc bu aqꞌuelojic yaꞌel ta scꞌop Riox ti cꞌusi ispas ti Davide cꞌalal iviꞌnaj xchiꞌuc ti xchiꞌiltac ta xanvile? \v 4 Tey icꞌotic ta templo. Ti Davide jaꞌ iscꞌan sveꞌ ti pan ta ba mexae ti smotoninoj ti Rioxe. Acꞌu mi yaloj ti Rioxe ti jaꞌ noꞌox tsveꞌic li paleetique, pero isveꞌic xchiꞌuc xchiꞌiltac ti Davide. Pero muc bu ista o smul uc. \p \v 5 ’Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, voꞌon yajvalon li scꞌacꞌalil ta jcuxtique. Voꞌon chcal ti cꞌusi xuꞌ jpastique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti lec xa icom scꞌob ti jun vinique \r (Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6) \p \v 6 Ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jꞌisraeletique, ti Jesuse iꞌoch la ta jun biqꞌuit templo, ichanubtasvan la. Tey la jun vinic smochꞌoj la sba sniꞌtac sbatsꞌicꞌob. \v 7 Tey la jayvoꞌ li muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc la jayvoꞌ jfariseoetic. Jaꞌ la tspaꞌiic ti Jesuse. Ta la sqꞌuelic mi oy chetꞌes chamel ta scꞌacꞌalil ta xcuxique yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. \v 8 Ti Jesuse snaꞌoj la li cꞌusi tsnopique. \p ―Laꞌ vaꞌlan liꞌ ta oꞌlole ―xut la ti vinic smochꞌoj sba sniꞌtac sbatsꞌicꞌobe. \p Ti vinique tey la ba vaꞌluc ta oꞌlol. \v 9 Ti Jesuse iscꞌopon la ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti jfariseoetique: \p ―Oy cꞌusi chajacꞌbeic. Ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique ¿cꞌusi yaloj ti Rioxe ti xuꞌ jpastique? ¿Mi xuꞌ jpastic li cꞌusitic leque, o mi jaꞌ ta jpastic li cꞌusitic chopole? ¿Mi xuꞌ chichꞌ etꞌesbel xchamel li muchꞌutic ipe, o mi tey noꞌox jqꞌuelojtic chamicuc? ―xut la. \p \v 10 Ti Jesuse isqꞌuelbe la sat ti muchꞌutic tey chotajtique. \p ―Tuqꞌuibtaso li sniꞌtac acꞌobe ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \p Istuqꞌuibtas la, lec xa la icom ti scꞌobe. \v 11 Ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti jfariseoetique, icap o la sjolic. Isnopic la cꞌusi xuꞌ ta xchaꞌleic ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istꞌuj lajchavoꞌ yajchancꞌop ti Jesuse \r (Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19) \p \v 12 Ti cꞌalal jaꞌo yech ispase, imuy la echꞌel ta vits ti Jesuse, ba la scꞌopon Riox. Sjunul la acꞌubal tey iscꞌopon Riox. \v 13 Ti cꞌalal isacube, istsob la scotol ti muchꞌutic ixchiꞌin scotol cꞌacꞌale. Jaꞌo la istꞌuj lajchavoꞌ ti ta xchiꞌin oe, ti ta stac echꞌel ta yalel aꞌyuc li cꞌusitic chale. Apoxtoletic isbiinic. \v 14 Li lajchavoꞌ itꞌujeique, jaꞌ sbiic liꞌi: Simón, Pedro la iꞌacꞌbat sbiin yuꞌun ti Jesuse. Xchiꞌuc Andrés, jaꞌ yitsꞌin li Pedroe. Xchiꞌuc Jacobo, xchiꞌuc Juan, xchiꞌuc Felipe, xchiꞌuc Bartolomé. \v 15 Xchiꞌuc Mateo, xchiꞌuc Tomás, xchiꞌuc otro jun Jacobo screm Alfeo. Xchiꞌuc Simón ti sticꞌoj sba ta partido zelotee. \v 16 Xchiꞌuc Judas, jaꞌ sbanquil yitsꞌin sba xchiꞌuc li Jacoboe. Xchiꞌuc Judas Iscariote, jaꞌ ti iyacꞌ entrucal ta tsꞌacal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyetꞌesbe xchamel ep jchameletic ti Jesuse \r (Mt. 4.23-25) \p \v 17 Ti cꞌalal iyalic tal ta yoc vits xchiꞌuc Jesús li lajchavoꞌe xchiꞌuc ti muchꞌutic ixchiꞌinic ti cꞌalal iꞌay ta vitse, tey la lamal ep crixchanoetic cꞌot staic ta stentejtic. Oy la jlom liquemic tal ta estado Judea xchiꞌuc ta jteclum Jerusalén. Oy la jlom liquemic tal ta chib jteclum Tiro xchiꞌuc Sidón li ta stsꞌel tiꞌmare. Yuꞌun la ba yaꞌiic cꞌusi chal ti Jesuse. Iscꞌanic la etꞌesbel xchamelic noxtoc. \v 18 Ti muchꞌutic ochem pucuj ta yoꞌonique icꞌotic la noxtoc. Iloqꞌuesbat la scotolic ti pucujetic ochem ta yoꞌonique. \v 19 Ti crixchanoetique yoꞌonuc la spiquic ti Jesuse yuꞌun la iyilic ti ta slequilal syuꞌelal noꞌox iꞌechꞌ ti chamele. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muchꞌutic chil to jun yoꞌonique xchiꞌuc ti muchꞌutic chil to svocolique \r (Mt. 5.1-12) \p \v 20 Li lajchavoꞌe iqꞌuelbat la satic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Voꞌoxuc ti povreoxuque, chavilic to ta tsꞌacal ti jun avoꞌonique yuꞌun chlic spasoxuc ta mantal ti Rioxe. \p \v 21 ’Voꞌoxuc ti abol abaic ta viꞌnal lavie, chavilic to ta tsꞌacal ti jun avoꞌonique yuꞌun chayacꞌbeic cꞌusitic chtun avuꞌunic ti Rioxe. \p ’Voꞌoxuc ti chaꞌoqꞌuic lavie, chavilic to ta tsꞌacal ti jun avoꞌonique yuꞌun jaꞌ chaspatbe avoꞌonic ti Rioxe. \p \v 22 ’Voꞌoxuc ti mu scꞌan sqꞌuel asatic li crixchanoetique, ti chasnutsique, ti chaspꞌajique, ti chopol cꞌusi chayalbeic o ti avichꞌojicon ta mucꞌ voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chavilic to ta tsꞌacal ti jun avoꞌonique. \v 23 Junuc noꞌox avoꞌonic ti cꞌalal yech chcꞌote, yuꞌun lec ti cꞌusi chcꞌot ataic ta vinajele. Li muchꞌutic mu scꞌan sqꞌuel asatique jaꞌ onox yech ispasic ti smucꞌtatotic ti ta más voꞌnee. Abol sba ixchaꞌleic ti yajꞌalcꞌoptac Rioxe. \p \v 24 ’Voꞌoxuc ti jcꞌulejoxuque, ti mu cꞌusi palta chavaꞌiique, chavil to avocolic ta tsꞌacal yuꞌun mu cꞌusi chayacꞌbeic ti Rioxe. \p \v 25 ’Voꞌoxuc ti noj achꞌutic lavie, chavilic to viꞌnal ta tsꞌacal. \p ’Voꞌoxuc ti chatseꞌinic lavie, chavil to avocolic yuꞌun chavat avoꞌonic chavoqꞌuita to abaic ta tsꞌacal. \p \v 26 ’Voꞌoxuc ti lec chayilic li crixchanoetique, mu cꞌusi bal o yuꞌun chavil to avocolic ta tsꞌacal. Yuꞌun jaꞌ yechoxuc chac cꞌu chaꞌal ti muchꞌutic ispꞌis sbaic ta yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee. Yech noꞌox ti lec iꞌileic yuꞌun ti crixchanoetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti acꞌu jcꞌuxubintic ti muchꞌutic chiscrontainotique \r (Mt. 5.38-48; 7.12) \p \v 27 ’Voꞌoxuc ti liꞌ chavaꞌiic li cꞌusitic chcal lavie, chacalbeic. Cꞌuxubino acrontaic. Ti muchꞌutic mu scꞌan sqꞌuel asatique, lec me xacꞌoponic, xacoltaic. \v 28 Mi chopol ti cꞌusitic chayalbeique, mu me cꞌusi chopol xavalbeic uc. Cꞌoponbeic Riox yoꞌ xlecub o yoꞌonique. \v 29 Ti mi oy muchꞌu chasmajbe jot xocon asate, albo ti xuꞌ smaj xchaꞌjotole. Ti mi oy muchꞌu chaspojbe apimilcꞌuꞌe, acꞌbo. Acꞌbo noxtoc li jlom ta yute. \v 30 Ti mi oy muchꞌu chascꞌanbe li cꞌusuc avuꞌune, acꞌbo. Ti mi oy muchꞌu tspoj li cꞌusi avuꞌune, mu me xacꞌanbe sutel. \v 31 Mi chacꞌan ti lec chayil li crixchanoetique, jaꞌ tscꞌan ti lec chavil uque. \p \v 32 ’Pero mi jaꞌ noꞌox acꞌanojic li muchꞌutic scꞌanojoxuque, mu xvinaj ti lec avoꞌonique. Coꞌoloxuc xchiꞌuc li muchꞌutic chopol sjole. \v 33 Ti mi jaꞌ noꞌox chacꞌuxubinic li muchꞌutic chascꞌuxubinique, mu xvinaj ti lec avoꞌonique. Coꞌoloxuc xchiꞌuc li muchꞌutic chopol sjole. \v 34 Ti mi jaꞌ noꞌox chavacꞌbeic xchꞌamun ataqꞌuinic li muchꞌu avilojic ti snaꞌ sutese, mu xvinaj ti lec avoꞌonique. Coꞌoloxuc xchiꞌuc li muchꞌutic chopol sjole. Yuꞌun jaꞌ noꞌox chacꞌbe xchꞌamun staqꞌuinic li muchꞌutic yilojic ti snaꞌ sutesele. \v 35 Li voꞌoxuque tscꞌan chacꞌuxubinic li muchꞌutic chascrontainique. Tscꞌan lec chavilic scotol crixchanoetic. Ti mi oy cꞌusi chaxchꞌamunbee, acꞌbo, acꞌu mi mu sutes, yoꞌ xvinaj o ti xchꞌamaloxuc ti Rioxe, yoꞌ xata o ep amotonic ta vinajele. Ti Rioxe scꞌuxubinoj li muchꞌutic chopol sjol uque ti mu snaꞌ xalic colaval ti cꞌalal oy cꞌusi tstabeic Rioxe. \v 36 Jaꞌ más lec cꞌuxubinvananic chac cꞌu chaꞌal chcꞌuxubinvan ti Jtotic Riox ta vinajele. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me jnopbetic smul jchiꞌiltique \r (Mt. 7.1-5) \p \v 37 ’Mu me xanopbe smul achiꞌilic yoꞌ ti mu xayalbe o ti Rioxe ti oy amule. Mi oy bu ista smul avuꞌunic lachiꞌilique, aqꞌuic ta pertonal yoꞌ ti xayacꞌbeic o pertonal yuꞌun amulic ti Riox uque. \v 38 Acꞌbeic cꞌusi chtun yuꞌun lachiꞌilique yoꞌ ti xayacꞌbeic o cꞌusi chtun avuꞌunic ti Riox uque. Más to ep chaꞌacꞌbatic li voꞌoxuque. Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal li muchꞌutic tsꞌacal chacꞌ li cꞌusi chaqꞌue, ti lec tsnojese, ti chtanij xa loqꞌuel ta stiꞌile, jaꞌ yech chavichꞌic ti cꞌusi chtun avuꞌunic li voꞌoxuque. Ti mi ep chavaqꞌuique, jaꞌ noꞌox yech ep chaꞌacꞌbatic uc. Ti mi jsetꞌ chavaqꞌuique, jaꞌ noꞌox yech jsetꞌ chayacꞌbeic ti Riox uque ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 39 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil: \p ―Li muchꞌu maꞌsate mu stacꞌ xacꞌbe yil be li xchiꞌil ta maꞌsatile. Coꞌol chpꞌajic ta chꞌen. \v 40 Li jchanvune mu coꞌoluc snaꞌic xchiꞌuc yajmaestro yuꞌun jaꞌto ta xchan. Ti cꞌalal xchane, coꞌolic xa. Yechꞌo un tꞌujic ti muchꞌu chacꞌanic ti chaxchanubtasique. \p \v 41 ’Acꞌu mi mu cꞌusi más chopol tspas lachiꞌile, li voꞌote yochelot ta sqꞌuelel. Mu xavaꞌi aba ti más to chopol li cꞌusi chapase. \v 42 “Chopol ti xꞌelan chapase”, xavut lachiꞌile, pero ¿cꞌuxi chapꞌijubtasvan ti más to chopol cꞌusitic chapas li voꞌote? Li voꞌote chanop ti mu cꞌusi chopol chapase. Mi chacꞌan chapꞌijubtas lachiꞌile, jaꞌ tscꞌan ti voꞌot baꞌyi chavicta spasel li cꞌusitic chopole. Mi avil xa ti lecote, xuꞌ xa xapꞌijubtas lachiꞌile. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan ta jnoptique jaꞌ yech chlocꞌ ta quetic \r (Mt. 7.15-20; 12.33-35) \p \v 43 ’Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal li teꞌel loꞌboletique, ti bu onox leque, lec li sate. Ti bu onox chopole, chopol li sate. Mu scap sba li leque xchiꞌuc li chopole. \v 44 Ti cꞌu xꞌelan sat li jtecꞌ teꞌe jaꞌ chvinaj o mi lec, mi chopol. Muc bu xavilic icꞌux ta jtecꞌ chꞌix, muc bu xavilic uva ta macom. \v 45 Jaꞌ noꞌox yech li muchꞌu lec yoꞌone lec chcꞌopoj, lec cꞌusi tsnop. Li muchꞌu chopol sjole chopol chcꞌopoj, chopol cꞌusi tsnop. Ti cꞌu xꞌelan ta snopique jaꞌ yech chlocꞌ ta yeic. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta chaꞌvoꞌ vinic ti ismeltsan snaic yaꞌele \r (Mt. 7.24-27) \p \v 46 ’¿Cꞌu yuꞌun ti “Cajval, Cajval” xavuticone ti muc bu chapasic li cꞌusitic icale? \v 47 Ti muchꞌu chaꞌi li cꞌusitic chcale, mi ta xchꞌune, chacalbe avaꞌiic cꞌu xꞌelan. \v 48 Coꞌol xchiꞌuc jun vinic ti ismeltsan sna ta ba tone. Nat isjocꞌ yalel jaꞌto ti ista li tone. Jaꞌto tey isliquesbe li stanal yoque. Ital tsots voꞌ, inoj li ucꞌume, icajtsaj cꞌalal ba osil, icꞌot yoꞌ bu li nae. Li pana xocon nae inoj. Pero muc xlom yuꞌun ta ba ton smeltsanoj. \v 49 Ti muchꞌu chaꞌi li cꞌusitic chcale, mi mu xchꞌune, coꞌol xchiꞌuc jun vinic ti ta ba balamil ismeltsan snae, chꞌabal stanal yoc. Ital tsots voꞌ, inoj li ucꞌume, icajtsaj cꞌalal ba osil, icꞌot yoꞌ bu li nae. Li pana xocon nae inoj. Ora ilom ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 7 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌechꞌ xchamel smozo jun capitan solteroe \r (Mt. 8.5-13) \p \v 1 Ti cꞌalal laj xchanubtas crixchanoetic ta yoc vits ti Jesuse, ibat la ta jteclum Capernaum. \v 2 Oy la jun capitan soltero, tey la nacal ta Capernaum. Oy la jun smozo scꞌanoj la tajmec. Iꞌipaj la, ta xaꞌox la xcham ti smozoe. \v 3 Ti cꞌalal iyaꞌibe scꞌoplal Jesús ti capitan solteroe, istac la echꞌel jayvoꞌ jmeltsanejcꞌopetic yuꞌun jurioetic ti tey ta Capernaume. Ba la yalbeic ti Jesuse mi mu la xꞌabulaj xba yetꞌesbe xchamel ti smozoe. \v 4 Ti jmeltsanejcꞌopetique ibatic la yoꞌ bu ti Jesuse. \p ―Abulajan cꞌuxubino li capitan solteroe. \v 5 Yuꞌun scꞌanojotic jcotoltic. Jaꞌ iyacꞌ taqꞌuin ti imeltsaj o li templo liꞌ ta jteclume ―xutic la ti Jesuse. \p \v 6 Ti Jesuse ixchiꞌin la echꞌel ti jmeltsanejcꞌopetique. Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xcꞌotic ta snae, ti capitan solteroe istac la tal jayvoꞌ ti muchꞌutic lec scꞌopone yuꞌun la jaꞌ tal spajesic ti Jesuse. \p ―Totic, mu la xba avacꞌ avocol. Yuꞌun la mu tsotsuc yabtel ti voꞌot chabat ta snae. \v 7 Mu la smeloluc chaꞌi ti chtal scꞌoponot stuque. Xuꞌ la jaꞌ noꞌox alo jpꞌeluc ti acꞌu echꞌuc xchamel li smozoe. \v 8 Mantal noꞌox la ta xchꞌun ti tspas ta mantal li solteroetique. Batan, mi xut la li june, chbat la. Laꞌ to, mi xut la li june, chtal la. Paso chac liꞌi, mi xut la li smozoe, tspas la, xiyutoticotic tal ―xutic la cꞌotel ti Jesuse. \p \v 9 Ti cꞌalal iyaꞌi ti Jesuse, xchꞌayet xa la yoꞌon. Ijoyij la. \p ―Chacalbeic ti muc bu jtaoj junuc jchiꞌiltic ta israelal ti ta xchꞌun chac cꞌu chaꞌal ta xchꞌun li capitan solteroe ―xut la ti crixchanoetic tey napꞌajtic echꞌel ta spate. \p \v 10 Ti cꞌalal isut ti muchꞌutic itaqueic tale, lec xa la cꞌot staic ti smozo capitan solteroe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ixchaꞌcuxesbe screm meꞌanal ants tey ta jteclum Naín ti Jesuse \p \v 11 Li lajchavoꞌe tsobolic la echꞌel xchiꞌuquic ti Jesuse, ibatic la ta jun jteclum, Naín sbi. Ep la crixchanoetic napꞌal echꞌel. \v 12 Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xcꞌotic ta stiꞌ scorraltonal li jteclume, ti Jesuse iyil la ti oy muchꞌutic scuchojic tal ánimae yuꞌun chba smuquic. Ti ánimae screm la jun meꞌanal ants. Junjunuc o la ti yole. Ep la tajmec smuquel, jaꞌ la ti muchꞌutic tey nacajtic ta jteclume. \v 13 Ti Cajvaltic Jesuse ti cꞌalal iyil ti antse, icꞌuxubaj la ta yoꞌon. \p ―Mu xaꞌocꞌ ―xut la. \p \v 14 Inopoj la echꞌel, ispicbe la sqꞌuechꞌobteꞌal ti ánimae. Ti muchꞌutic scuchojic tale vaꞌ xiic la. \p ―Crem, voꞌon chacalbe, lican ―xut la ánima ti Jesuse. \p \v 15 Ora la ichoti ti creme, lic la loꞌilajuc. \p ―Icꞌo echꞌel lacreme ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti antse. \p \v 16 Ti muchꞌutic teye ixiꞌ la scotolic. Pero “coliyal Riox” xiic la. \p ―Li jchiꞌiltic liꞌi yajꞌalcꞌop Riox. Tsots syuꞌel ―xi la jlom. \p ―Voꞌotic jcꞌuxubineltic ti itaque tal yuꞌun ti Rioxe, voꞌotic ti stꞌujojotic onoxe ―xi la jlom. \p \v 17 Ti cꞌusi ispas ti Jesuse, ivinaj la ta sjunlej estado Judea xchiꞌuc ti butic nopol xile. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tal scꞌoponic Jesús ti yajchancꞌoptac Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mt. 11.2-19) \p \v 18 Ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe iꞌalbat la yuꞌun yajchancꞌoptac ti cꞌusitic tspas ti Jesuse. Ti cꞌalal iyaꞌie, iyalbe la chaꞌvoꞌ yajchancꞌop. \p \v 19 ―Ba jacꞌbeic li Jesuse mi jaꞌ xa ti muchꞌu scꞌoplal chtal spasotic ta mantale, o mi ta to jmalatic otro jun ―xꞌutatic la echꞌel ti chaꞌvoꞌe. \p \v 20 Ti cꞌalal icꞌotique, iscꞌoponic la ti Jesuse: \p ―Liꞌ listacoticotic tal li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Tal jacꞌboticotic mi voꞌot ti scꞌoplal chtal apasoticotic ta mantale, o mi ta to jmalaticotic otro jun ―xutic la ti Jesuse. \p \v 21 Ti Jesuse jaꞌo la xyaquet ta xetꞌesbe xchamel ep jchameletic ti cꞌalal icꞌotique, xchiꞌuc la ti muchꞌutic ip ta chine. Ta la sloqꞌuesbe pucujetic ta yoꞌon ti crixchanoetique, ta la sjambe sat maꞌsatetic. \p \v 22 ―Ba albeic li Juane li cꞌusitic ijpas avilique xchiꞌuc li cꞌusitic ical avaꞌiique. Li maꞌsatetique chil xa sbeic. Li coxoetique lec xa chanavic. Iꞌechꞌ xa xchamelic li muchꞌutic ip ta leprae. Ijam xa xchiquinic li pacꞌchiquinetique. Li muchꞌutic chamemic xaꞌoxe ijchaꞌcuxesic xa. Li meꞌonetique icalbe xa yaꞌiic ti oy cuxlejal ta sbatel osile. \v 23 Mu me xicta sba li Juane, acꞌu yichꞌon o ta mucꞌ, junuc me yoꞌon, xiyutoticotic tal li Jesuse, xavutic cꞌotel li Juane ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 24 Ti cꞌalal isutic ti yajchancꞌoptac ti Juane, ti Jesuse lic la yalbe crixchanoetic scꞌoplal ti Juane. \p ―Ti cꞌalal laꞌayic ta xocol balamile, maꞌuc puj ay aqꞌuelic ti xbat ta jot ta jot ta iqꞌue. \v 25 Yajꞌalcꞌop Riox ay aqꞌuelic. Avilic ti muc bu lec stsꞌacubtasoj sbae. Ti muchꞌutic stsꞌacubtasoj sbaique, ti mu cꞌu meꞌanal chaꞌiique, jaꞌ li preserenteetique yuꞌun jcꞌulejetic. \v 26 Li Juan ay aqꞌuelique, maꞌuc yech pero más tsots yabtel chac cꞌu chaꞌal ti yan yajꞌalcꞌoptac Rioxe. \v 27 Tsꞌibabil onox scꞌoplal ta scꞌop Riox li Juane ti jaꞌ chjelav tal cuꞌune. \q1 Baꞌyi ta jtac echꞌel mantal. \q1 Jaꞌ chalbe li crixchanoetique ti tey chacꞌote yoꞌ xaꞌichꞌe o ta muqꞌue, \m xiyut ti Jtote, xi onox tsꞌibabil. \v 28 Chacalbe avaꞌiic, ta scotol li crixchanoetique muc muchꞌu más tsots yabtel chac cꞌu chaꞌal li Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. Pero ti muchꞌu ta xchꞌun pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe, acꞌu mi mu tsotsuc yabtel, más ch-acꞌbat yil cꞌu xꞌelan tspas mantal ti Rioxe. Jaꞌ mu sta yech ch-acꞌbat yil li Juane. \p \v 29 ’Li muchꞌutic iyaꞌiic ti cꞌusitic iyal li Juane xchiꞌuc li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque, ixchꞌunic yictael li cꞌusitic chopole, iscꞌanbeic ichꞌvoꞌ li Juane yoꞌ xꞌaqꞌueic o ta pertonal yuꞌun ti Rioxe. Yuꞌun iyaꞌiic ti oy smulic ta stojol ti Rioxe. \v 30 Li jfariseoetique xchiꞌuc li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe, muc xchꞌunic yictael li cꞌusitic chopole, yechꞌo ti muc scꞌanbeic ichꞌvoꞌ li Juane. Ispꞌajic li pertonale ti ch-acꞌbatic ox yuꞌun ti Rioxe. \p \v 31 ’Chacalbeic cꞌu xaꞌelanic voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie. \v 32 Caltic noꞌox yaꞌel ti oy cꞌoxetic tey chtajinic ta chꞌivite. Li jlome iyalbeic li jayvoꞌ xchiꞌiltac ta tajimole: “Icoqꞌuesinticotic ama pero muc xaꞌacꞌotajic o. Limeꞌanajꞌocꞌoticotic pero muc xaꞌoqꞌuic noxtoc. Mu cꞌusi xacꞌanic”, xutic. Jaꞌ yechoxuc uc yuꞌun mu cꞌusi xacꞌanic. \v 33 Ti cꞌalal ital li Juane, muc xaxchiꞌinic ta veꞌel ta uchꞌvoꞌ pero chopol avaꞌiic. “Ochem pucuj ta yoꞌon”, xachiic. \v 34 Ti cꞌalal lital voꞌon ti coꞌol crixchanootique, lajchiꞌinic ta veꞌel ta uchꞌvoꞌ pero chopol avaꞌiic noxtoc. “Qꞌuelavil tol xveꞌ, tol xuchꞌ yaꞌlel uva”, xachiic. Lec xil noxtoc li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc li muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique”, xachiic. \v 35 Ti spꞌijubtasojicoxuc ti Rioxe, avichꞌoticotic ta mucꞌ xchiꞌuc Juan ti yechuque. Jaꞌ chul o ta ajolic ti spꞌijubtasojoticotic ti Rioxe, yechꞌo ti ijpasticotic ti cꞌusitic ijpasticotique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti och veꞌuc ta sna jun jfariseo ti Jesuse \p \v 36 Ti Jesuse iꞌiqꞌue la echꞌel ta veꞌel yuꞌun jun jfariseo. Ibat la, ichoti la ta mexa. \v 37 Ti cꞌalal xyaquet chveꞌ ta mexae, jaꞌo la tey icꞌot jun ants, chopol la cꞌusitic tspas. Yuꞌun la iyaꞌi ti tey ta sna jfariseo ti Jesuse. Yichꞌoj la cꞌotel jun slimete, noj la ta yaꞌlel muil nichim. \v 38 Ti antse tey la icꞌot ta stsꞌel ti Jesuse. Iyoqꞌuita la sba. Ti yaꞌlel sate icꞌot la ta yoc ti Jesuse. Iscusbe la ta stsatsal sjol. Isbutsꞌbe la ti yoque. Jaꞌo la iscoconbe ta yoc ti sbel slimetee yuꞌun la iyichꞌ ta mucꞌ. \v 39 Ti cꞌalal iyil ti muchꞌu iꞌicꞌvan ta veꞌele, “Ti jaꞌuc yajꞌalcꞌop Riox li vinic liꞌi, snaꞌoj ti chopol cꞌusitic tspas li ants ti chpicone”, xi la isnop ti jfariseoe. \p \v 40 ―Simón, oy cꞌusi chacalbe ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p ―¿Cꞌusi? ―xi la ti Simone. \p \v 41 ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ichꞌamunbat staqꞌuin yuꞌun chaꞌvoꞌ vinique. Li june ixchꞌamun quiniento. Li june ixchꞌamun cincuenta. \v 42 Ti cꞌalal iyil ti mu xa sut yuꞌunic li yajval taqꞌuine, ixchꞌaybe yil xchaꞌvaꞌalic. Li chaꞌvoꞌ vinic ti ichꞌaybat yile, ¿muchꞌu más cꞌanvanem xanaꞌ? ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 43 ―Jaꞌ nan más cꞌanvanem li muchꞌu ichꞌaybat ep yile ―xi la ti Simone. \p ―Yech avaꞌuc ―xi la ti Jesuse. \p \v 44 Ti Jesuse isqꞌuelbe la sat ti antse, jaꞌ la iscꞌopon ti Simone: \p ―Ti cꞌalal liꞌoch tale, muc muchꞌu lispocbe coc. Qꞌuelavil li ants liꞌi, jaꞌ lispocbe coc ta yaꞌlel sat. Liscusbe ta stsatsal sjol noxtoc. \v 45 Li voꞌote muc xabutsꞌon ti cꞌalal liyule. Li antse lisbutsꞌbe coc. Yilel to tsbutsꞌ. \v 46 Li voꞌote muc xacoconbon aceite ta jol. Yan li antse liscoconbe yaꞌlel muil nichim ta coc. \v 47 Chacalbe avaꞌi, acꞌu mi ep smul li antse, lavie acꞌbil xa pertonal yuꞌun smul yuꞌun scꞌanojon tajmec. Li muchꞌu jutuc noꞌox smul ti yaloje ti icacꞌbe pertonale, jaꞌ mu másuc scꞌanojon ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti Simone. \p \v 48 ―Li voꞌote laꞌacꞌbat xa pertonal yuꞌun lamule ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti antse. \p \v 49 ―¿Muchꞌu li vinic liꞌi ti cꞌalal ta mulil chacꞌ pertonal uque? ―xiic la ti muchꞌutic tey ta mexae. \p \v 50 Ti antse iꞌalbat la noxtoc yuꞌun ti Jesuse: \p ―Laꞌacꞌbat xa pertonal yuꞌun lamule yuꞌun achꞌunoj ti oy jyuꞌele. Yechꞌo un mu me cꞌu xal avoꞌon, batan ―xꞌutat la. \c 8 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti oy jayvoꞌ antsetic ismacꞌlinic ti Jesuse xchiꞌuc ti yajchancꞌoptaque \p \v 1 Tsꞌacal to li lajchavoꞌe tsobol la ibatic ta jteclumetic xchiꞌuc ta parajeletic xchiꞌuquic ti Jesuse. Ti Jesuse jaꞌ la iyal ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. \v 2 Xchiꞌuquic la echꞌel jayvoꞌ antsetic. Oy la iloqꞌuesbatic pucuj ta yoꞌonic yuꞌun ti Jesuse, oy la iꞌetꞌesbat xchamelic. Tey la capal echꞌel jun ants, María la sbi, liquem la tal ta jteclum Magdala. Jaꞌ la ti iloqꞌuesbat vucvoꞌ pucuj ta yoꞌon yuꞌun ti Jesuse. \v 3 Tey la li Juana uque, li yajnil Chuzae. Li Chuzae jaꞌ la xchabiojbe sna li covierno Erodese. Tey la li Susana uque xchiꞌuc la yan antsetic. Jaꞌ la imacꞌlinatic li lajchavoꞌe xchiꞌuc ti Jesuse. Li antsetique isloqꞌues la stuquic li veꞌlile. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jvajtrigo \r (Mt. 13.1-15, 18-23; Mr. 4.1-20) \p \v 4 Ep la crixchanoetic liquemic la tal ta jujun jteclum istsob la sbaic yoꞌ bu ti Jesuse. Jaꞌo la iyal jun loꞌil ti Jesuse: \p \v 5 ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ba svaj strigoe. Ti cꞌalal isvaje, oy jlom ta be icꞌot. Tey ilaj ta tecꞌulanel. Ital mutetic, istam. \v 6 Oy jlom ta tontic icꞌot. Ti cꞌalal ichꞌi jsetꞌe, ora itaquij, yuꞌun itaquij li lum ta ba tone. \v 7 Oy jlom ta chꞌixtic icꞌot. Ti cꞌalal ichꞌi li chꞌixe, iyolontaj li trigoe, jaꞌ ichꞌajub o. \v 8 Oy jlom ta lequil balamil icꞌot. Lec ichꞌi, ibeqꞌuin. Li jpꞌej trigoe iyacꞌ cien li sbeqꞌue ―xi la. \p Ti cꞌalal laj yal chac taje, tsots la icꞌopoj. \p ―Voꞌoxuc ti avaꞌiic cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 9 Li lajchavoꞌe isjacꞌbeic la ti Jesuse ti cꞌusi smelol ti loꞌil iyale. \p \v 10 ―Li voꞌoxuque jamal lacalbeic cꞌu xꞌelan tspas ta mantal crixchanoetic ti Rioxe. Li yantique ta loꞌil noꞌox chcalbeic. Yuꞌun ep ta echꞌel iyilic ti oy jlequilal jyuꞌelale, pero coꞌol xchiꞌuc muc xilic. Ep ta echꞌel iyaꞌiic ti cꞌusi icale, pero muc xaꞌibeic smelol yuꞌun stoyoj sbaic. \p \v 11 ’Chacalbe avaꞌiic cꞌusi smelol li loꞌile. Li becꞌ trigoe jaꞌ seña li scꞌop Rioxe. \v 12 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta bee, jaꞌ seña ti muchꞌutic yaꞌyojic xa li scꞌop Rioxe pero mu xchꞌunic. Ta xtal ta ora ti pucuje, chtal chꞌaybatuc ta sjolic li scꞌop Rioxe yoꞌ mu xchꞌunic oe, yoꞌ mu xcuxiic o ta sbatel osile. \v 13 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta tontique, jaꞌ seña ti muchꞌutic cꞌalal chaꞌiic li scꞌop Rioxe ora ta xchꞌunic, jun xa yoꞌonic yilel. Pero mu sjunuluc yoꞌon ta xchꞌunic. Ti cꞌalal xꞌilbajinatique, ora chicta sbaic. \v 14 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta chꞌixtique, jaꞌ seña ti muchꞌutic yaꞌyojic xa li scꞌop Rioxe pero jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile. Jaꞌ chloꞌloatic o. Jaꞌ yolontabil chcom yaꞌel li scꞌop Rioxe yuꞌun mu jꞌechꞌeluc ta xchꞌunic. \v 15 Li becꞌ trigo ti icꞌot ta lequil balamile, jaꞌ seña ti muchꞌutic jꞌechꞌel ta xchꞌunic li scꞌop Rioxe. Coꞌol xchiꞌuc chbeqꞌuin yaꞌel yuꞌun chalic aꞌyuc li scꞌop Rioxe. Acꞌu mi ch-ilbajinatic, mu xicta o sbaic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jamal xcaltic aꞌyuc li scꞌop Rioxe \r (Mr. 4.21-25) \p \v 16 ’Muc muchꞌu ta stsan scas ti jaꞌo tsmac ta pꞌine, ti jaꞌo tsticꞌ ta yolon teme. Toyol onox chacꞌ yoꞌ xilic o osil li muchꞌutic ch-ochique. \v 17 Jaꞌ noꞌox yech jamal xavalic aꞌyuc li cꞌusitic lacalbeique, mu me avoꞌonicuc noꞌox snaꞌ. Jamal me xavalic aꞌyuc ti cꞌusi orae. \p \v 18 ’Yechꞌo un aꞌibeic me lec smelol li cꞌusitic chacalbeique. Ti muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xchꞌunique más ta xpꞌijubtasatic yuꞌun ti Rioxe yoꞌ xchꞌunic o leque, yuꞌun tscꞌan ta xchꞌunic. Yan ti muchꞌutic mu sjunuluc yoꞌon ta xchꞌunique, ti jaypꞌel snaꞌique ta xpojbatic ta jmoj ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti chac cꞌoponatuc yuꞌun smeꞌ xchiꞌuc yitsꞌintac ti Jesuse \r (Mt. 12.46-50; Mr. 3.31-35) \p \v 19 Tey la icꞌot yitsꞌintac ti Jesuse xchiꞌuc ti smeꞌique. Pero muc la xꞌochic yoꞌ bu ti Jesuse yuꞌun la tsinil tajmec crixchano ta yut na. \v 20 Oy la muchꞌu iꞌalbon ti Jesuse: \p ―Tey ta tiꞌna ameꞌ xchiꞌuc avitsꞌintac yuꞌun la tscꞌan chascꞌopon ―xut la. \p \v 21 ―Chcal avaꞌiic, ti muchꞌutic chaꞌiic li scꞌop Rioxe, ti tspasic chac cꞌu chaꞌal chale, jaꞌ coꞌol xchiꞌuc jmeꞌ, jaꞌ coꞌol xchiꞌuc quitsꞌintac yaꞌel ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ispajes icꞌ, ivaxi yuꞌun nab ti Jesuse \r (Mt. 8.23-27; Mr. 4.35-41) \p \v 22 Ti jꞌechꞌele iꞌochic la ta canova slajchavaꞌalic xchiꞌuquic ti Jesuse. \p ―Batic ta jech nab ―xꞌutatic la. \p Ibatic la. \v 23 Ti cꞌalal chanavic xa la ta ba nabe, ivay la ti Jesuse. Ti cꞌalal vayeme, jaꞌo la ilic tsots icꞌ. Xyucꞌyon xa la tajmec li nabe. Ep la iꞌoch voꞌ ta yut canova, chmuc xaꞌox la yalel. \v 24 Istijic la ti Jesuse. \p ―Jchanubtasvanej, ta xa me xichamotic ―xutic la. \p Ilic la ti Jesuse, ispajes la li iqꞌue, ivaxi la yuꞌun li nabe. \p \v 25 ―¿Mi mu to bu achꞌunojic yaꞌel ti voꞌon tsots jyuꞌele? ―xꞌutatic la. \p Más to la ixiꞌic. Xchꞌayet xa la yoꞌonic. \p ―¿Muchꞌu li vinic liꞌi ti jliquel ispajes li iqꞌue, ti ivaxi yuꞌun li nabe? ―xut xa la sbaic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iloquesbat pucujetic ta yoꞌon jun jgadarae \r (Mt. 8.28-34; Mr. 5.1-20) \p \v 26 Tey la icꞌotic ta jech nab ta steclumal jgadaraetic. Li Galileae liꞌ la ta jech nab icom yuꞌunique. \v 27 Ti cꞌalal iloqꞌuic ta canovae, ital la jun jgadara. Voꞌne xa la ochem pucuj ta yoꞌon. Chꞌabal la scꞌuꞌ, chꞌabal la sna. Jaꞌ xa la snainoj li chꞌojbil tonetic yoꞌ bu chichꞌic tiqꞌuel ti ánimaetique. \v 28 Ti cꞌalal iyil Jesús ti vinique, isquejan la sba ta yichon, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. Iꞌavan la. \p ―¿Cꞌusi acuentaon o li voꞌote? Jesús, Xchꞌamal Riox ta vinajel. Mu me xavacꞌbon castico ―xi la. \p \v 29 Ti xꞌelan iyale, yuꞌun la iyal xaꞌox ti Jesuse ti acꞌu locꞌuc pucuj ta yoꞌone. Ep toꞌox la ta echꞌel iꞌilbajinat yuꞌun pucuj ti vinique. Ti crixchanoetique ixchucbeic toꞌox la yoc scꞌob ta carina, pero ituchꞌ la yuꞌun. Tsuje toꞌox la echꞌel ta xocol balamil yuꞌun ti pucuje. \p \v 30 ―¿Cꞌusi abi? ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \p ―Legionon ―xi la. \p Ti xꞌelan iyale, yuꞌun la ep pucujetic ochem ta yoꞌon. \p \v 31 ―Mu me xatacoticotic echꞌel ta natil chꞌen ―xutic la Jesús ti pucujetique. \p \v 32 Jaꞌo la tey xlamet ep chitometic ta chꞌut vits. \p ―Abulajan alo acꞌop ti chiꞌochoticotic ta chitometique ―xi la ti pucujetique. \p Ti Jesuse iyacꞌ la permiso. \v 33 Ti pucujetique ilocꞌ la ta yoꞌon ti vinique, iꞌoch la ta chitometic. Ti chitometique stusus xa la yalel scotol, ipꞌajic la ta nab, ijicꞌav la scotol. \p \v 34 Ti jchabichitometique, ti cꞌalal iyilic ti xꞌelan ispas ti chitometique, ixiꞌic la tajmec. Ora la ba yalic ta jteclum xchiꞌuc ta parajeletic. \v 35 Ti crixchanoetique tal la sqꞌuelic. Ti cꞌalal icꞌotic yoꞌ bu ti Jesuse, ti vinic ochem toꞌox ep pucujetic ta yoꞌone, iyilic la ti tey xa chotol ta stsꞌel yoc ti Jesuse. Oy xa la scꞌuꞌ, lec xa la. Ixiꞌic o la. \v 36 Ti muchꞌutic iyilic ti cꞌuxi ilecub ti vinique, iyalbeic la ti muchꞌutic tey laj cꞌotuque. \v 37 Ti cꞌalal iyaꞌiique ―Abulajan locꞌan echꞌel liꞌtoe ―xutic la ti Jesuse yuꞌun la ixiꞌic tajmec. \p Yechꞌo un iꞌochic la ta canova slajchavaꞌalic xchiꞌuquic ti Jesuse, isutic la tal ta jech nab. \p \v 38 ―Chajchiꞌin echꞌel ―xi la tajmec ti muchꞌu ochem toꞌox pucujetic ta yoꞌone. \p \v 39 ―Iꞌi. Batan ta ana, ba albo lachiꞌiltaque ti lascꞌuxubin xa ti Rioxe, ti ilocꞌ xa ti pucujetic ta avoꞌone ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p Ibat la ti vinique, ba la yal ta sjunlej steclumal ti iloqꞌuesbat pucujetic ta yoꞌon yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichaꞌcuxi ti stseb Jairoe xchiꞌuc imac xchamel jun ants ti scꞌuꞌ noꞌox ipicbat ti Jesuse \r (Mt. 9.18-26; Mr. 5.21-43) \p \v 40 Ti cꞌalal isutic tal noxtoc liꞌ ta jech nabe, tey la lamal ep crixchanoetic chmalavanic ta tiꞌnab. Xmuyubajic xa la ti tey iyul ti Jesuse. \v 41 Tey la icꞌot jun vinic yoꞌ bu ti Jesuse, Jairo la sbi. Jmeltsanejcꞌop la ta templo teyoꞌe. Isquejan la sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. \p ―¿Mi mu xaꞌabulaj xibatic ta jna? \v 42 Yuꞌun ta xcham xa jtseb. Yo junuc o. Lajcheb xa sjabilal ―xut la ti Jesuse. \p Ti Jesuse ibat la. Tey la napꞌalic echꞌel slajchavaꞌalic xchiꞌuc epal crixchanoetic, snetꞌnetꞌ xa la sbaic echꞌel. \v 43 Oy la jun ants, slajchebal xa la jabil ti mu xmac xchamele. Ep la isaꞌ jpoxtavanej, muc la xqꞌuele lec, muc la xmac o ti xchamele. Ilaj la scotol ti staqꞌuine. \v 44 Ti antse napꞌal la ibat ta spat ti epal crixchanoetique, ispitsꞌ la sba jelavel, ista la ta picbel sne spimilcꞌuꞌ ti Jesuse. Ti cꞌalal ispique, ora la imac ti xchamele. \p \v 45 ―¿Muchꞌu ti lispique? ―xi la ti Jesuse. \p ―Muc xquilticotic ―xi la scotolic. \p ―Jchanubtasvanej, tol chnetꞌvan chavil li crixchanoetique. Chasnetꞌot tal ta jujot. ¿Cꞌu yuꞌun ti chajacꞌ ti muchꞌu laspique? ―xi la xchiꞌuc xchiꞌiltac li Pedroe. \p \v 46 ―Oy muchꞌu lispic yuꞌun icaꞌi ti oy muchꞌu iꞌechꞌ xa xchamel ta jyuꞌele ―xi la ti Jesuse. \p \v 47 Ti antse mu ox la scꞌan xvinaj ti yaloje. Ti cꞌalal iyaꞌi ti ivinaj xae, xtꞌeltꞌon xa la ta xiꞌel. Tey la ta oꞌlol crixchanoetic isquejan la sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. Jamal la iyalbe ti ta scoj chamel ti ispicbe spimilcꞌuꞌe, ti jaꞌ ilecub o ti cꞌalal ispique. \p \v 48 ―Ants, yuꞌun achꞌun ti oy jyuꞌele, yechꞌo ti lecot xae. Mu cꞌu xal avoꞌon, batan ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 49 Ti cꞌalal yolel chloꞌilaj ti Jesuse, jaꞌo la ital jun ti muchꞌutic tey ta sna ti jmeltsanejcꞌope. \p ―Icham xa latsebe. Yech xa noꞌox chba yacꞌ svocol li Jchanubtasvaneje ―xut la yulel ti Jairoe. \p \v 50 ―Mu xavat avoꞌon. Jaꞌ noꞌox chꞌuno ti oy jyuꞌele. Ta xchaꞌcuxi latsebe ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 51 Ti cꞌalal icꞌot ta sna Jairo ti Jesuse, mu la scꞌan xchiꞌin ochel ep crixchanoetic, jaꞌ no la iyicꞌ ochel li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc li Juane, xchiꞌuc ti stot smeꞌ tsebe. \v 52 Oy la muchꞌutic tey ch-oqꞌuic ta pana. \p ―Mu xaꞌoqꞌuic. Li tsebe muc bu chamem, ta xvay noꞌox ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 53 Tseꞌej la xaꞌi scotolic ti xꞌelan iyale yuꞌun la snaꞌojic ti ichame. \v 54 Ti Jesuse iꞌoch la echꞌel yoꞌ bu telel ti ánimae, istsacbe la scꞌob ti tsebe, tsots la icꞌopoj. \p ―Tseb, lican ―xut la. \p \v 55 Ora la ichaꞌcuxi ti tsebe, ilic la. \p ―Acꞌbeic sveꞌel ―xi la ti Jesuse. \p \v 56 Ti stot smeꞌ tsebe xchꞌayet xa la yoꞌonic. \p ―Mu me muchꞌu xavalbeic ti ichaꞌcuxi latsebique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 9 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istac echꞌel slajchavaꞌal yajchancꞌop ti Jesuse \r (Mt. 10.5-15; Mr. 6.7-13) \p \v 1 Li lajchavoꞌe itsobatic la yuꞌun ti Jesuse. Iꞌacꞌbat la syuꞌelic ti xuꞌ tsloqꞌuesbeic pucujetic ta yoꞌon li xchiꞌilique, xchiꞌuc ti ta xetꞌesic chamele. \v 2 Itaqueic la echꞌel, ba la yalbe xchiꞌilic ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe, ba la yetꞌesbeic xchamel ti muchꞌutic ipe. \v 3 Iꞌalbatic la ti mu yaꞌuc yichꞌic ti cꞌusitic chtun yuꞌunic ta bee. \p ―Mu me xavichꞌ echꞌel anamteꞌic, mi jaꞌuc anutiꞌic, mi jaꞌuc aveꞌelic, mi jaꞌuc ataqꞌuinic. Mi jaꞌuc xavichꞌ echꞌel chaꞌqꞌuex acꞌuꞌic. \v 4 Ti bu nail chcꞌot achꞌamunique, teyanic o me. \v 5 Mi oy bu jteclumal mu xacꞌ ta chꞌom snaique, locꞌanic teyoꞌe. Lilinic comel spucucal avoquic, jaꞌ seña ti chcom ta sba stuquic ti mu xchꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 6 Iloqꞌuic la echꞌel, iꞌechꞌic la ta jujun parajel, iyalbe la ti xchiꞌilique ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Iyetꞌesbeic la xchamelic ti muchꞌutic ipe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌuxi icham ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe \r (Mt. 14.1-12; Mr. 6.14-29) \p \v 7 Ti covierno Erodese iyaꞌi la ti ep cꞌusitic tspas ti Jesuse. Mu xa la snaꞌ lec cꞌusi tsnop yuꞌun la oy jlom iyalic ti jaꞌ ichaꞌcuxi ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe. \p \v 8 ―Jaꞌ nan ti jꞌalcꞌop Elias ti ta más voꞌnee ―xiic la jlom. \p ―Jaꞌ nan ichaꞌcuxi junuc ti yajꞌalcꞌop Riox ti ta más voꞌnee ―xiic la jlom. \p \v 9 ―Voꞌon ijloqꞌues mantal ti iyichꞌ tuchꞌbel sjol ti Juane. ¿Muchꞌu van taje ti chcaꞌibe scꞌoplal ti lec cꞌusitic tspase? ―xi la ti Erodese. \p Ti Erodese tscꞌan la tsqꞌuelbe sat ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ismacꞌlin voꞌmil viniquetic ti Jesuse \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Jn. 6.1-14) \p \v 10 Ti cꞌalal isutic tal li apoxtoletique, yul la yalbeic ti Jesuse ti cꞌusitic ispasique. \p ―Jqꞌuej jbatic echꞌel ta xocol balamil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Ibatic la ta stsꞌel jun jteclum Betsaida sbi. \v 11 Ti cꞌalal iyaꞌi ti crixchanoetique, ba la staic. Ti Jesuse lec la iyaꞌi ti icꞌotic ti crixchanoetique. Iyal la ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Iyetꞌesbe la xchamelic ti muchꞌutic ipe. \p \v 12 Ti cꞌalal imal cꞌacꞌale, istsob la sbaic tal li lajchavoꞌe. \p ―Lavi nopol noꞌox li parajeletique, más lec taco echꞌel li crixchanoetique, acꞌu ba xchꞌamunic na, acꞌu ba sman sveꞌelic. Liꞌ ta xocol balamile mu cꞌusi oy ―xutic la ti Jesuse. \p \v 13 ―Macꞌlinic voꞌoxuc ―xꞌutatic la. \p ―Mu cꞌusi oy cuꞌunticotic. Cꞌajom noꞌox voꞌpꞌej pan xchiꞌuc chaꞌcot choy. Jaꞌ noꞌox mi chba jmanbeticotic tale ―xutic la. \p \v 14 Oy la voꞌmiluc viniquetic ti tey lamale. \p ―Albeic li crixchanoetique ti acꞌu chotlicuc ta cincuentatique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 15 Iyalbeic la ti crixchanoetique, jaꞌ la yech ichoti scotolic. \v 16 Ti Jesuse jaꞌ la ixchꞌam ti voꞌpꞌej pane xchiꞌuc ti chaꞌcot choye. Isqꞌuel la vinajel, “colaval” xut la ti Rioxe. Jaꞌo la ixut ti pane, ixchꞌac la noxtoc ti choye, iꞌacꞌbatic la li lajchavoꞌe. Li lajchavoꞌe jaꞌ xa la iyacꞌbeic ti crixchanoetique. \v 17 Iveꞌ la scotolic, lec la inojic. Li lajchavoꞌe istsobic la ti pane xchiꞌuc ti choye ti cꞌu yepal muc xlaj yuꞌun ti crixchanoetique. Inoj la lajcheb moch ti sovrae. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jamal iyal ti Pedroe ti jaꞌ stꞌujoj Riox ti tspasvan ta mantal ti Jesuse \r (Mt. 16.13-20; Mr. 8.27-30) \p \v 18 Ti jꞌechꞌele isqꞌuej la sbaic xchiꞌuc ti Jesuse yuꞌun la stuc ba scꞌopon Riox. Ti cꞌalal laj scꞌopon Rioxe ―¿Cꞌusi van cabtel yalojic li jchiꞌiltactique? ―xꞌutatic la. \p \v 19 ―Jlom chalic ti Juan acꞌ-ichꞌvoꞌote. Jlom chalic ti Elíasote. Jlom chalic ti yajꞌalcꞌopot Riox ti ta más voꞌnee ti yuꞌun nan ichaꞌcuxie ―xutic la. \p \v 20 ―Li voꞌoxuque ¿cꞌusi cabtel ti avalojique? ―xꞌutatic la. \p ―Voꞌot Cristoot ti yaloj Riox chapasoticotic ta mantale ―xi la li Pedroe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti chmilee \r (Mt. 16.21-28; Mr. 8.31―9.1) \p \v 21 ―Mu to me muchꞌu xavalbeic ti cꞌusi cabtele. \p \v 22 ’Voꞌon ti coꞌol crixchanootique jnaꞌoj ti ta onox xcacꞌ jvocole. Mu xiyichꞌic ta mucꞌ li jmeltsanejcꞌopetique xchiꞌuc li totil paleetique, xchiꞌuc li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Jaꞌ chiyaqꞌuic ta milel, chimuque, ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 23 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yalbe scotol ti crixchanoetique: \p ―Ti muchꞌutic chiyichꞌic ta muqꞌue mu me cꞌuxuc ta yoꞌon spat xoconic. Acꞌu cuchuc yuꞌunic ilbajinel scotol cꞌacꞌal chac cꞌu chaꞌal ta xcuch cuꞌun li voꞌone, acꞌu mi jaꞌ xlajic o. \v 24 Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue ti jaꞌ chiꞌic o li milele, yuꞌun onox ta xꞌochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Yan ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi jaꞌ xlajic oe, ta xcuxiic ta sbatel osil. \v 25 Mi jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile, mu cꞌusi bal o yuꞌun chaꞌochic onox ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Acꞌu mi jcꞌulejoxuc tajmec liꞌ ta sba balamile, pero mu xuꞌ chaman abaic loqꞌuel li ta cꞌoqꞌue. \v 26 Mi chaqꞌuexavic ta yalel ti avichꞌojicon ta muqꞌue, mi chaqꞌuexavic ta yalel aꞌyuc li cꞌusitic chcale, jaꞌ noꞌox yechon uc, voꞌon ti coꞌol crixchanootique, “leꞌe maꞌuc jchꞌamal”, chichi ti cꞌalal xital xchiꞌuc syuꞌel ti Jtote xchiꞌuc ti anjeletic ta vinajele. \v 27 Ta melel chacalbeic, lavi jayvoꞌ liꞌoxuque, oy mu toꞌox chachamic ti cꞌalal xlic pasvanuc ta mantal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ xojobal ti Jesuse ti iyil oxvoꞌ yajchancꞌope \r (Mt. 17.1-8; Mr. 9.2-8) \p \v 28 Laj xaꞌox nan vaxaquibuc cꞌacꞌal ti yech iyal ti Jesuse, jaꞌo la ba scꞌopon Riox ta jpꞌej vits. Jaꞌ la iꞌiqꞌueic echꞌel li Pedroe, xchiꞌuc li Jacoboe, xchiꞌuc li Juane. \v 29 Ti cꞌalal yolel la tscꞌopon Riox ti Jesuse, ijel la ti sate. Ti scꞌuꞌe xlebebet xa la saquil, sac la tajmec. \v 30 Jaꞌo la ivinaj chaꞌvoꞌ moletic, tey la chloꞌilajic xchiꞌuc ti Jesuse. Jaꞌ la ti Moisese xchiꞌuc ti Eliase, jaꞌic ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee. \v 31 Oy la xojobalic uc. Ti cꞌusi iyalic xchiꞌuc ti Jesuse, jaꞌ la iyalic ti cꞌu xꞌelan ta xcham tey ta Jerusalene. \v 32 Li Pedroe xchiꞌuc li xchiꞌiltaque tey la chnicavic, pero ivicꞌ o la satic. Iyilbeic la xojobal ti Jesuse xchiꞌuc ti chaꞌvoꞌ moletique. \v 33 Ti cꞌalal iyilic ti ta xaꞌox xbatic ti chaꞌvoꞌ moletique ―Jchanubtasvanej, lec ti liꞌotic oe. Ta jmeltsanticotic oxpꞌejuc sucbil yanal teꞌ; jpꞌej avuꞌun, jpꞌej yuꞌun Moisés, jpꞌej yuꞌun Elías ―xut la Jesús li Pedroe. \p Mu la snaꞌ ti cꞌusi iyale. \p \v 34 Ti cꞌalal yolel chloꞌilaj li Pedroe, jaꞌo la ital lumal toc, ibutꞌij la scotolic. Ixiꞌic la tajmec ti cꞌalal ibutꞌijic ta lumal toque. \v 35 Iyaꞌiic la icꞌopoj ta yut lumal toc ti Rioxe. \p ―Liꞌi jaꞌ Jchꞌamal. Jcꞌanoj tajmec. Xachꞌunbeic me li cꞌusitic chayalbeique ―xi la. \p \v 36 Ti cꞌalal laj cꞌopojuc ti Rioxe, stuc xa la tey vaꞌal iyilic ti Jesuse. Li oxvoꞌe mu la muchꞌu iyalbeic ta ora ti cꞌusi iyilique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isloqꞌuesbe pucuj ta yoꞌon jun crem ti Jesuse \r (Mt. 17.14-21; Mr. 9.14-29) \p \v 37 Ta yocꞌomal ti cꞌalal iyalic tal ta vitse, ep la crixchanoetic ba snupic ta be ti Jesuse. \v 38 Tey la xchiꞌuquic jun vinic. Iꞌavan la. \p ―Jchanubtasvanej, abulajan cꞌuxubinbon li jcreme yuꞌun yo junuc o. \v 39 Yuꞌun ch-ilbajinat tajmec yuꞌun pucuj. Ta xꞌavan, ta xtꞌelelinat tajmec, ta spotspotsvocan ye. Yech xa xpichꞌtepichꞌte chaꞌi ti cꞌalal xꞌechꞌ juliquele. \v 40 Icalbe xa lavajchancꞌoptaque ti acꞌu sloqꞌuesic ti pucuje, pero muc xlocꞌ yuꞌunic ―xi la ti vinique. \p \v 41 ―¿Mi mu to bu achꞌunojic yaꞌel ti oy syuꞌel ti Rioxe cheꞌe? ¿Cꞌu to onox ora chachꞌunic yaꞌel ti voꞌne xa liꞌ jchiꞌucoxuque, ti jal xa lajtsꞌicbeique? ―xꞌutatic la slajchavaꞌalic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Icꞌo tal lacreme ―xꞌutat la ti vinique. \p \v 42 Ti cꞌalal inopoj tal ti creme, ijipe la ta lum, itꞌelelinat la tajmec yuꞌun ti pucuje. Ti Jesuse isloqꞌues la ti pucuje, ilecub la ti creme. \p ―Icꞌo echꞌel lacreme ―xꞌutat la ti vinique. \p \v 43 Xchꞌayet xa la yoꞌonic scotolic ti cꞌalal iyilic ti tsots syuꞌel ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xchaꞌechꞌelal iyal ti chmile ti Jesuse \r (Mt. 17.22-23; Mr. 9.30-32) \p Ti cꞌalal chꞌayem o yoꞌonic scotolic ti cꞌusi ispas ti Jesuse, jaꞌo la iꞌalbatic li lajchavoꞌe: \p \v 44 ―Aꞌyic me li cꞌusi chacalbeique, mu me xchꞌay xavaꞌiic. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol crixchanoetic ―xꞌutatic la. \p \v 45 Muc la xaꞌibeic smelol ti xꞌelan iyale yuꞌun la muc xꞌacꞌbat yaꞌibeic smelol yuꞌun ti Rioxe. Ixiꞌic la ta sjaqꞌuel cꞌusi smelol ti xꞌelan iꞌalbatique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ chcom ta jpasmantal ti muchꞌu mu snaꞌ stoy sbae \r (Mt. 18.1-5; Mr. 9.33-37) \p \v 46 ―¿Muchꞌu van junucal ta xcom cuꞌuntic ta cajpasmantaltic? ―xut la sbaic li lajchavoꞌe. \p \v 47 Ti Jesuse yiloj la ti cꞌusi tsnopique, jaꞌo la isnit tal jun cꞌox crem, isvaꞌan la ta xocon. \p \v 48 ―Ti muchꞌutic ta xchanubtasic ta jcꞌop li muchꞌu jaꞌ yech yoꞌon cꞌu chaꞌal yoꞌon li cꞌox liꞌi, chvinaj ti voꞌon chiyichꞌic ta muqꞌue. Jaꞌ noꞌox yech chichꞌic ta mucꞌ yaꞌel ti Jtot uque yuꞌun jaꞌ listac tal. Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, jaꞌ chcom ta avajpasmantalic ti muchꞌu mu snaꞌ xacꞌ sba ta ichꞌel ta muqꞌue ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muchꞌutic lec chiyilotique mu xiscrontainotic \r (Mr. 9.38-40) \p \v 49 ―Jchanubtasvanej, oy muchꞌu iquilticotic ti tsloqꞌuesbe pucujetic ta yoꞌon li crixchanoetique. Ta sloqꞌues abi ti cꞌalal ta sloqꞌues ti pucuje. Pero ijpajesticotic yuꞌun muc bu jchiꞌintic o ―xut la Jesús li Juane. \p \v 50 ―Mu me xapajesic. Acꞌu mi muc bu jchiꞌintic, mi mu xiscrontainotique, yuꞌun lec chiyilotic ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ipajesatic yuꞌun Jesús ti Jacoboe xchiꞌuc ti Juane \p \v 51 Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xbat ta vinajel ti Jesuse ―Batic ta Jerusalén ―xꞌutatic la slajchavaꞌalic. \p Ti Jesuse mu la bu xiꞌem ibat. \v 52 Istac la jelavel mantal ta estado Samaria. Tey la icꞌotic ta jun parajel. Ta ox la xchꞌamunic na, ta ox la sman sveꞌelic. \v 53 Ti jsamariaetique muc la xacꞌ ta chꞌom snaic yuꞌun la iyaꞌiic ti chbatic cꞌalal Jerusalén xchiꞌuquic ti Jesuse. \v 54 Li Jacoboe xchiꞌuc li Juane, ti cꞌalal iyilic ti mu xacꞌ ta chꞌom snaique ―Cajval, ¿mi chacꞌan ti chcalticotic mantal ti acꞌu yaluc tal cꞌocꞌ ta vinajele yoꞌ xlajic o ti cꞌu chaꞌal ispas ti Elíase? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 55 Iqꞌuelbat la sat xchaꞌvaꞌalic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Ti xꞌelan chavalique, maꞌuc Riox chayalbeic. \v 56 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, mu milvanejuc talem jpas. Tal jtojbe smulic yoꞌ mu xꞌochic o ta cꞌocꞌ ta sbatel osile ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Ti cꞌalal laj albaticuc yeche, ibatic la ta yan o parajel. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muchꞌutic tscꞌan chba xchiꞌinic ti Jesuse \r (Mt. 8.18-22) \p \v 57 Ti cꞌalal yolel chanavique ―Cajval, chajchiꞌin echꞌel ti butic chabate ―xꞌutat la yuꞌun jun vinic ti Jesuse. \p \v 58 ―Li vete oy xchꞌen, li mute oy stsoꞌop. Voꞌon ti coꞌol crixchanootique chꞌabal jna. Nopo lec mi chachiꞌinon echꞌele ―xꞌutat la ti vinique. \p \v 59 ―Laꞌ, batic ―xut la jun o vinic ti Jesuse. \p ―Cajval, acꞌon to echꞌel. Jaꞌto chtal jchiꞌinot ti cꞌalal xcham li jtote ―xi la ti vinique. \p \v 60 ―Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue, chamemic yaꞌel. Tey acꞌu smuc sba stuquic. Li voꞌote ba albo yaꞌi li crixchanoetique ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 61 ―Cajval, coꞌonuc ba jchiꞌinot, pero acꞌon to echꞌel yuꞌun chba to jcꞌopon comel li muchꞌutic tey ta jnae ―xi la otro jun. \p \v 62 ―Mi mu sjunuluc avoꞌon chachꞌun li cꞌusi chacalbee, coꞌolot xchiꞌuc li muchꞌu jot o sqꞌueloj cꞌalal tsvocꞌ yosil ta aradoe. Tey mu teyuc yoꞌon ch-abtej. Ti Rioxe jaꞌ tscꞌan ti sjunul coꞌontic ta jchꞌuntic cꞌusi chiyalbotique ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \c 10 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itaqueic echꞌel yuꞌun Jesús ti setenta jꞌisraeletique \p \v 1 Tsꞌacal to istꞌuj la yan setenta jꞌisraeletic ti Cajvaltic Jesuse. Ta chaꞌchaꞌvoꞌ la istac echꞌel ta jujun jteclum xchiꞌuc ta jujun parajel yuꞌun la snopoj onox ti tey ch-echꞌ ta tsꞌacale. Lec la ipꞌijubtasatic echꞌel yuꞌun ti Cajvaltic Jesuse: \p \v 2 ―Ta melel ti ep ti muchꞌutic tscꞌan chaꞌiic li scꞌop Rioxe. Pero jaꞌ jutuc noꞌox ti muchꞌutic chalic aꞌyuque. Coꞌol xchiꞌuc mi ep li cꞌajoje, jaꞌ jutuc noꞌox li jcꞌajome. Yechꞌo un cꞌanbeic ti Rioxe ti acꞌu stac echꞌel ti muchꞌutic chba yalic aꞌyuc li cꞌusi yaloje yuꞌun jaꞌ tstꞌuj stuc. \v 3 Chajtaquic echꞌel chac cꞌu chaꞌal chijetic ti tey chcꞌot staic oqꞌuiletique, yuꞌun tey chcꞌot ataic jchiꞌiltactic ti yoꞌonuc smiloxuque. \v 4 Mu me xavichꞌ echꞌel ataqꞌuinic, mi jaꞌuc amorralic, mi jaꞌuc yan axonobic. Mu me muchꞌu jal xaloꞌilaj achiꞌuquic ta be. \v 5 Ti bu jpꞌejucal na chachꞌamunique, “Junuc avoꞌonic”, xavutic cꞌotel li yajval nae. \v 6 Mi tscꞌan ti jun yoꞌonique, ta onox staic. Mi iꞌie, mu onox staic. \v 7 Ti bu nail chachꞌamunique, teyanic o me, mu me xajelulanic. Ti cꞌusitic chaꞌacꞌbat alajesique, mu me xapꞌajic. Li muchꞌu chba yal aꞌyuc li cꞌusi chcale tey tsta sveꞌel. \v 8 Ti bu jteclumal chacꞌ ta chꞌom snaique, ti cꞌusi chaꞌacꞌbat alajesique, mu me xapꞌajic. \v 9 Ti muchꞌutic ip teyoꞌe etꞌesbeic xchamelic. “Liꞌ xa me ti Rioxe, tscꞌan chaspasic ta mantal yuꞌun jaꞌ ta syuꞌel ti iꞌechꞌ lachamelique”, xavutic. \v 10 Ti bu jteclumal mu xacꞌ ta chꞌom snaique, locꞌanic. \v 11 “Liꞌ ta jlilinticotic comel spucucal cocticotic ti liꞌ ta alumalic ijtaticotique. Jaꞌ seña ti chcom ta aba atuquic ti muc xachꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe. Mu xa xuꞌ xavalic ti muc xavaꞌiique”, xavutic comel. \v 12 Chacalbe avaꞌiic, ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, más castico chichꞌic li jchiꞌiltactic ti bu jteclumal mu xacꞌ ta chꞌom snaique. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jsodomaetic ti ta más voꞌnee. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti más castico chichꞌic ti muchꞌutic muc xichꞌic ta mucꞌ ti cꞌalal iyilbeic slequilal syuꞌelal ti Jesuse \r (Mt. 11.20-24) \p \v 13 ’Li jchiꞌiltactic ta jteclum Corazine xchiꞌuc ta jteclum Betsaidae, iyilic jayꞌechꞌel ti oy jlequilal jyuꞌelale, pero muc xiyichꞌic o ta mucꞌ. Yechꞌo un ta onox xichꞌic castico ta sbatel osil. Ti jtiroetique xchiꞌuc ti jsidonetic ti ta más voꞌnee, muc xilic li jlequilal jyuꞌelale. Ti iyilicuque, islapic jalbil tsatsal chivo ti chꞌixaltic ta lapele, ixchotan sbaic ta tanil tiꞌ cꞌocꞌ ti yechuque. Jaꞌ seña ti chat o yoꞌonic ti cꞌusitic chopol spasojique yuꞌun chictaic. \v 14 Ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, jaꞌ más castico chichꞌic li jchiꞌiltactic ta Corazine xchiꞌuc ta Betsaida lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jtiroetique xchiꞌuc ti jsidonetic ti ta más voꞌnee. \v 15 Li jchiꞌiltactic ta Capernaume, chalic ti jaꞌ chichꞌic crasiae pero mu xꞌacꞌbatic. Yuꞌun iyilic jayꞌechꞌel ti oy jlequilal jyuꞌelale pero muc xiyichꞌic o ta mucꞌ. Yechꞌo un ta onox xichꞌic castico ta sbatel osil. \p \v 16 ’Ti muchꞌutic ta xchꞌunic ti cꞌusi chavalic aꞌyuque, coꞌol xchiꞌuc voꞌon chixchꞌunbeic yaꞌel. Ti muchꞌutic mu xchꞌunique, coꞌol xchiꞌuc voꞌon mu xixchꞌunbeic yaꞌel. Jaꞌ noꞌox yech mu xchꞌunbeic yaꞌel ti Jtot uque yuꞌun jaꞌ listac tal. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isutic tal ti setentae \p \v 17 Ti setenta itaqueic echꞌele jun la yoꞌonic isutic tal. \p ―Cajval, maꞌuc noꞌox iquetꞌesticotic chamel ta ayuꞌel; cꞌalal ta pucujetic ijloqꞌuesticotic ―xutic la yulel ti Jesuse. \p \v 18 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Iquil ti ora ichꞌay syuꞌel ti Satanase coꞌol xchiꞌuc cꞌalal xlebluj li chavuque. \v 19 Voꞌon lacacꞌbe ayuꞌelic yoꞌ mu xcuch o yuꞌun li jcrontatique, yoꞌ mu cꞌu xaxchaꞌleic oe. Acꞌu mi oy bu xateqꞌuic quiletel chon, acꞌu mi tsec, jaꞌ noꞌox yech mu cꞌusi xuꞌ chaxchaꞌleic. \v 20 Pero mu me jaꞌuc noꞌox jun o avoꞌonic ti ta xchꞌun amantalic ti pucujetique. Jaꞌ me junuc o avoꞌonic ti tsꞌibabil xa abiic ta vinajele ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti xmuyubaj xa ti Jesuse \r (Mt. 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Ti Jesuse xmuyubaj xa la xchiꞌuc ti Chꞌul Espíritue. Jaꞌo la iscꞌopon Riox: \p ―Tot, voꞌot yajvalot vinajel balamil. Colaval ti muc xavacꞌ yaꞌibeic smelol cꞌusi ical cꞌusi ijpas ti muchꞌutic pꞌij ti yalojique, ti jaꞌ noꞌox avacꞌ yaꞌibeic smelol ti muchꞌutic tscꞌanic coltael chac cꞌu chaꞌal tscꞌanic coltael li cꞌoxetique. Lec ti jaꞌ yech apase, Tot ―xi la ti Jesuse. \p \v 22 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yalbe ti crixchanoetique: \p ―Ti Jtote yacꞌojbon entrucal scotol ti cꞌusitic oye. Muc muchꞌu snaꞌ cꞌu xꞌelan li coꞌone, jaꞌ noꞌox snaꞌoj ti Jtote. Jaꞌ noꞌox yech ti Jtot uque, muc muchꞌu snaꞌbe cꞌu xꞌelan yoꞌon. Jtuc noꞌox jnaꞌojbe. Jaꞌ noꞌox ta snaꞌic uc ti muchꞌutic chcalbeique ―xꞌutatic la. \p \v 23 Li lajchavoꞌe slecoj la icꞌoponatic yuꞌun ti Jesuse: \p ―Li voꞌoxuque layacꞌbeic xa bentisyon ti Rioxe yechꞌo ti avilic xa li cꞌusitic ijpase. \v 24 Chacalbe avaꞌiic. Ep yajꞌalcꞌoptac Riox xchiꞌuc ep preserenteetic ti ta más voꞌnee ti tscꞌan ox tsqꞌuelic cꞌusi ta jpase, pero muc xa xilic. Tscꞌan ox chaꞌiic ti cꞌusi chcale, pero muc xa xaꞌiic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun jsamaria \p \v 25 Tey la jun ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, isvaꞌan la sba, oy la cꞌusi isjacꞌbe ti Jesuse yoꞌ la stabe o smul ti yaloje. \p ―Jchanubtasvanej, ¿cꞌusi ta jpas yoꞌ xicuxi o ta sbatel osile? ―xi la ti vinique. \p \v 26 ―¿Cꞌusi tsꞌibabil ta mantaletique cheꞌe? ¿Cꞌusi chal aviloj cheꞌe? ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 27 ―“Cꞌanic me ta sjunul avoꞌonic ti Rioxe. Jaꞌ acꞌu tunuc yuꞌun lapꞌijilique xchiꞌuc lavipique. Cꞌuxubino me achiꞌiltac chac cꞌu chaꞌal chacꞌuxubin aba atuque”, xi li mantale ―xi la ti jchanubtasvanej yilele. \p \v 28 ―Lec latacꞌav. Mi chapas chac taje, chacuxi ta sbatel osil ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 29 Ti jchanubtasvanej yilele ta ox la spoj sba. \p ―¿Muchꞌu li jchiꞌile? ―xi la. \p \v 30 Ti Jesuse iyalbe la chac cꞌu chaꞌal jun loꞌil noꞌox. \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun jchiꞌiltic ilocꞌ ta Jerusalene, ibat ta Jericó. Isnup ta be jꞌeleqꞌuetic. Iꞌelcꞌanbat scotol li cꞌusuc yuꞌune cꞌalal ta scꞌuꞌ. Imaje, iyayij tajmec. Li jꞌeleqꞌuetique ibatic. Li vinique chamem icom ta majel. \v 31 Ta jliquel o iꞌechꞌ jun pale. Sqꞌuel noꞌox comel ti tey puchꞌul li xchiꞌile, ijelav echꞌel. \v 32 Jaꞌ noꞌox yech iꞌechꞌ jun levita, xchiꞌil ta abtel paleetic. Sqꞌuel noꞌox comel ti tey puchꞌul li xchiꞌile, ijelav echꞌel uc. \v 33 Jaꞌ noꞌox yech tey iꞌechꞌ jun jsamaria nom chbat. Ti cꞌalal iyile, icꞌuxubaj ta yoꞌon. \v 34 Inopoj yoꞌ bu puchꞌule. Ispoxtabe li syayijemaltaque, isjaxbe jsetꞌ aceite xchiꞌuc bino, isvolbe ta pocꞌ. Jaꞌo iscajan ta sburro, iyicꞌ echꞌel ta otel, tey ixchabi. \v 35 Ta yocꞌomal ti cꞌalal chlocꞌ xaꞌox echꞌel li jsamariae, iyacꞌbe comel chib denario li yajval otele. “Qꞌuelbon me li vinique. Mi oy cꞌusi más ilaj avuꞌune, tey chajtojbe ti cꞌalal xisut tale”, xut comel. \v 36 Li voꞌote ¿muchꞌu junucal xanaꞌ ta yoxvaꞌal ti ispꞌis ta xchiꞌil li vinic ti imaje comel yuꞌun li jꞌeleqꞌuetique? ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 37 ―Jaꞌ li muchꞌu icꞌuxubinvane ―xi la ti muchꞌu ta xchanubtasvan yilel ta smantaltac Rioxe. \p ―Batan, ba cꞌuxubinvanan yech uc cheꞌe ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ba svulaꞌan Marta xchiꞌuc María ti Jesuse \p \v 38 Istam la echꞌel sbe noxtoc ti Jesuse, icꞌot la ta jun parajel. Tey la nacal jun ants, Marta la sbi. Iꞌiqꞌue la ochel. \v 39 Ti Martae oy la smuc, María la sbi. Ti Maríae tey la tal chotluc ta stsꞌel yoc ti Jesuse yuꞌun la chaꞌi cꞌusi chal. \v 40 Ti Martae sujem xa la tspas ti cꞌusi chacꞌbe ti jvulaꞌal tey icꞌote. \p ―Cajval, ¿mi lec chavil ti jtuc noꞌox chacꞌ cꞌu jpas li jmuque? Albo acꞌu scoltaon ―xut la ti Jesuse. \p \v 41 ―Marta, jaꞌ noꞌox yatel avoꞌon li cꞌusitic chapase. \v 42 Pero jtos noꞌox li cꞌusi tsots scꞌoplale, jaꞌ li cꞌusi chcale. Li Maríae jaꞌ xa istꞌuj li cꞌusi más tsots scꞌoplale. Muc muchꞌu xuꞌ chpajeson ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \c 11 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal cꞌu xꞌelan ta jcꞌopontic Riox ti Jesuse \r (Mt. 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Ti jꞌechꞌele iscꞌopon la Riox ti Jesuse. Ti cꞌalal laj scꞌopone ―Cajval, chanubtasoticotic ta scꞌoponel ti Riox uque chac cꞌu chaꞌal ixchanubtas yajchancꞌoptac ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe ―xi la jun li lajchavoꞌe. \p \v 2 ―Ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe, xavalic chac liꞌi: \q1 Tot, Cajval, teyot ta vinajel, acꞌu quichꞌoticotic ta mucꞌ jcotolticotic liꞌ ta sba balamile. \q1 Jaꞌ ta jcꞌanticotic ti chapas mantal atuc liꞌ ta sba balamile. \q1 Ta vinajele jaꞌ tspasic li cꞌusitic lec chavile. Jaꞌ noꞌox yech acꞌu jpasticotic liꞌ ta sba balamil li cꞌusitic lec chavile. \q1 \v 3 Acꞌbon jveꞌelticotic lavie. \q1 \v 4 Acꞌboticotic pertonal yuꞌun jmulticotic yuꞌun icacꞌbeticotic xa pertonal li muchꞌutic ista smul cuꞌunticotique. \q1 Coltaoticotic yoꞌ mu jpasticotic o li cꞌusitic chopole, \m xachiic ti cꞌalal chacꞌoponic Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 5 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy muchꞌu lec xacꞌopon aba achiꞌuquique, tey chacꞌot ta sna ta ol acꞌubal. “¿Mi jaꞌ noꞌox mu jqꞌuextic oxpꞌejuc apan? \v 6 Yuꞌun naca to iyul jvulaꞌal ta jna. Yuꞌun mu cꞌusi xcacꞌbe slajes”, xavut cꞌotel. \v 7 “Mu jcꞌan xtal atijbon jvayel yuꞌun jmacoj xa lec li stiꞌ jnae. Yuꞌun vayemoticotic xa xchiꞌuc jchꞌamaltac, yechꞌo un mu xuꞌ xlic cacꞌbot”, xi chastacꞌbe ta yut sna. \v 8 Acꞌu mi lec xacꞌopon aba achiꞌuc pero mu scꞌan xlic yacꞌbot. Pero mi mu xavicta aba ta scꞌanulanbele, chlic yacꞌbot ti cꞌusitic chtun avuꞌune yuꞌun chaꞌi ti chtune. \v 9 Jaꞌ noꞌox yech mi mu xavicta abaic ta scꞌanulanbel ti Rioxe, ta onox xayacꞌbeic li cꞌusitic chacꞌanique. Coꞌol xchiꞌuc li muchꞌu tsaꞌ cꞌusi chtun yuꞌune, tsta. Coꞌol xchiꞌuc li muchꞌu chcꞌopoj ta tiꞌnae, chtacꞌbat. \v 10 Li muchꞌutic mu xicta sba ta scꞌanele, ch-acꞌbatic. \p \v 11 ’Li voꞌoxuque, ti cꞌalal chascꞌanbeic pan lachꞌamalique, maꞌuc ton chavacꞌbeic. Ti cꞌalal chascꞌanbeic choye, maꞌuc chon chavacꞌbeic. \v 12 Ti cꞌalal chascꞌanbeic ton caxlane, maꞌuc tsec chavacꞌbeic. \v 13 Li voꞌoxuque chopol ajolic pero xanaꞌic cꞌusi lec chavacꞌbeic lachꞌamalique. Ti Jtotic Riox ta vinajele más lec cꞌusi chayacꞌbeic mi chacꞌanbeique. Chacꞌbe Chꞌul Espíritu ti muchꞌutic tscꞌane ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbat ti Jesuse ti ta syuꞌel pucuj tsloqꞌues pucujetique \r (Mt. 12.22-30; Mr. 3.20-27) \p \v 14 Ti Jesuse isloqꞌuesbe la pucuj ta yoꞌon jun umaꞌ. Jaꞌ la pasem o ta umaꞌ ti ochem pucuj ta yoꞌone. Ti cꞌalal ilocꞌ ti pucuje, ijam la ti yee. Ti crixchanoetique xchꞌayet xa la yoꞌonic. \p \v 15 ―Li vinic leꞌe ta syuꞌel totil pucuj ti tsloqꞌues pucujetic ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique ―xiic la jlom. \p \v 16 Ti jlome iyalbeic la ti Jesuse: \p ―Acꞌo quilticotic mi yech ti oy ayuꞌele. Jqꞌueltiquic mi oy cꞌusi xyal tal avuꞌun ta vinajel ―xutic la yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. \p \v 17 Ti Jesuse yiloj onox la ti cꞌusi tsnopique. \p ―Mi tscrontain sbaic jun preserente xchiꞌuc li xchiꞌiltac ta meltsanejcꞌope, ta xchꞌac o sbaic. Mi chut sbaic li jchop jnaclomale, ta xchꞌac o sbaic noxtoc. \v 18 Jaꞌ noꞌox yech ti Satanase, mi tsloqꞌues xchiꞌil ta pucujal ti ochem ta yoꞌonic li crixchanoetique, ¿cꞌu ma xi tspas mantal ti mi yech tspase? Ti xꞌelan chacalbeique, yuꞌun chavalic ti ta syuꞌel totil pucuj ti ta jloqꞌues ti pucujetique. \v 19 Ti yechuc xavalique, ¿muchꞌu ma ta syuꞌel ta sloqꞌues pucujetic lavajchancꞌopic uque? Lavajchancꞌopique xuꞌ chalic ti maꞌuc yech li cꞌusi chavalique. \v 20 Li voꞌone ta syuꞌel Riox ta jloqꞌues pucujetic, jaꞌ chvinaj o ti liꞌ xa tspas mantal ti Rioxe. \p \v 21 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun tsatsal vinique ti lec chapale, muc muchꞌu xuꞌ chpojbon li cꞌusuc yuꞌun ta snae. \v 22 Pero mi ital li muchꞌu más tsotse, ta xcuch yuꞌun spojbel li yabtejebe ti jaꞌ spatoj o yoꞌone, ta onox xpojbat li cꞌusuc yuꞌune. Ti Satanase coꞌol xchiꞌuc tsatsal vinic yaꞌel. Li voꞌone coꞌol xchiꞌuc li muchꞌu más tsots yaꞌele yuꞌun ijpojbe xa li vinique. \p \v 23 ’Ti muchꞌu chopol chil li cꞌusi ta jpase, jaꞌ jcronta. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti más tsoc sjol ti muchꞌutic mu jꞌechꞌeluc chichꞌic ta mucꞌ ti Jesuse \r (Mt. 12.43-45) \p \v 24 ’Ti cꞌalal chlocꞌ ta yoꞌon jun crixchano ti pucuje, chbat ta xocol balamil, chba saꞌ bu chnaqui, pero mu sta. “Más lec chisut echꞌel ta yoꞌon li vinique”, xi ti pucuje. \v 25 Ti cꞌalal chcꞌote, leclectic chcꞌot sta li vinique. \v 26 Yechꞌo un ti pucuje chba saꞌ tal vucvoꞌ xchiꞌil, jaꞌ ti bu chopol tajmeque. Tey ch-ochic ta yoꞌon li vinique, más to tsoc sjol tajmec ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti muchꞌutic más jun yoꞌonique \p \v 27 Ti cꞌalal xyaquet chloꞌilaj ti Jesuse, tey la capal jun ants ta epal crixchanoetic, iꞌavan la. \p ―Jun yoꞌon lameꞌe yuꞌun jaꞌ lastsꞌites ―xut la ti Jesuse. \p \v 28 ―Jiꞌ avaꞌucaꞌa. Pero mu xcoꞌolaj xchiꞌuc ti muchꞌutic chaꞌiic li scꞌop Rioxe ti ta xchꞌunique. Más to jun yoꞌonic ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ noꞌox tscꞌan tsqꞌuelbeic syuꞌel Jesús ti muchꞌutic chopol sjole \r (Mt. 12.38-42) \p \v 29 Ti cꞌalal xyaquet tstsob sbaic cꞌotel más ep crixchanoetique, lic la yal ti Jesuse: \p ―Voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie, chopol ajolic. Yuꞌun jaꞌ noꞌox chacꞌan chaqꞌuelic li jyuꞌele, pero muc bu chcacꞌ avilic. Jaꞌ noꞌox chavaꞌibecon jcꞌoplal chac cꞌu chaꞌal avaꞌibeic scꞌoplal ti Jonas yajꞌalcꞌop Riox ti ta más voꞌnee. \v 30 Ti Jonase iyilic ti jniniveetique ti tacbil echꞌel yuꞌun ti Rioxe. Jaꞌ noꞌox yech chavilic uc ti stacojon tal ti Rioxe, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 31 Ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, más castico chavichꞌic, voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌ ti ants preserentee ti nom ilic tal ta xocon vinajel ta sure, ti tal yaꞌibe srazón ti preserente Salomone. Li voꞌone más to jnaꞌ razón chac cꞌu chaꞌal ti Salomone. \v 32 Ti cꞌalal sta yora chalbe bu chbatic ta sbatel osil crixchanoetic ti Rioxe, más castico chavichꞌic voꞌoxuc ti cuxuloxuc lavie. Jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌic ti jniniveetic ti ta más voꞌnee. Yuꞌun iyictaic spasel li cꞌusitic chopole ti cꞌalal iꞌalbatic scꞌop Riox yuꞌun ti Jonase. Li voꞌone más tsots cabtel chac cꞌu chaꞌal ti Jonase, pero mu xacꞌan xachꞌunic li cꞌusitic chacalbeique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ chac cꞌu chaꞌal lámpara yuꞌun jpat jxocontic li jsatique \r (Mt. 5.15; 6.22-23) \p \v 33 ’Muc muchꞌu ta stsan slampara ti jaꞌo tsnaqꞌue, mi jaꞌuc tsmac ta almul. Toyol onox chacꞌ yoꞌ xilic o osil ti muchꞌutic ch-ochic ta yut nae. \v 34 Lasatique coꞌol xchiꞌuc alamparaic yaꞌel yuꞌun jaꞌ chavilic o mi lec, mi chopol lapat axoconique. Jaꞌ noꞌox yech li cꞌusitic chcale, jaꞌ chavilic o mi lec, mi chopol avoꞌonic. \v 35 Yechꞌo un qꞌuelo me abaic, mu me soc o ajolic li cꞌusitic leque. \v 36 Mi chachꞌunic li cꞌusitic chcale, chlecub o avoꞌonic. Coꞌol xchiꞌuc sacjaman yut anaic cꞌalal oy alamparaique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe smul jfariseoetic ti Jesuse \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47) \p \v 37 Ti cꞌalal laj loꞌilajuc ti Jesuse, iꞌiqꞌue la echꞌel ta veꞌel yuꞌun jun jfariseo. Ti Jesuse ibat la, cꞌot la chotluc ta chotlebal yoꞌ bu ti mexae. \v 38 Ti jfariseoe ichꞌay o la yoꞌon ti muc spoc scꞌob ti Jesuse, ti tucꞌ la ba chotluque. \p \v 39 Ti Cajvaltic Jesuse iyalbe la ti jfariseoe: \p ―Li voꞌoxuque, jfariseoetic, coꞌoloxuc xchiꞌuc li muchꞌu jaꞌ noꞌox tspocbe spat li basoe xchiꞌuc li pulatue, yan li yute mu sucꞌ, oy yicꞌubal. Jaꞌ yech lecoxuc yilel pero jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic ti cꞌusi oy lec yuꞌun lachiꞌilique. Chavalbeic ti acꞌu yaqꞌuic ta smoton Rioxe yuꞌun anaꞌojic ti voꞌoxuc chavichꞌique. \v 40 Sonsooxuc tajmec yuꞌun chanopic ti muc bu yiloj avoꞌonic ti Rioxe ti jaꞌ laspasique. \v 41 Más lec cꞌuxubinvananic, qꞌuelanic li cꞌusitic oy avuꞌunique yoꞌ lec xayilic o ti Rioxe. \p \v 42 ’Li voꞌoxuque, jfariseoetic, chanopic ti jaꞌ noꞌox chanitic ta lajlajuneb li cꞌusitic chlocꞌ avuꞌunique: li alavenae, xchiꞌuc li lulae, xchiꞌuc li cꞌusitic yane. Chaloqꞌuesic jujun ti cꞌalal anitojic xaꞌox ta lajlajunebe, chavacꞌbeic ti Rioxe. Leꞌe chavaqꞌuic, pero jaꞌ muc bu lec chameltsanic li cꞌope. Mu sjunuluc avoꞌonic acꞌanojic ti Rioxe, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. Más lec ti apasicuc noxtoc ti bu tsots scꞌoplale. \p \v 43 ’Li voꞌoxuque, jfariseoetic, jaꞌ chacꞌanic ti bail chachotiic ta temploetique. Jaꞌ chacꞌanic ti cꞌoponbiloxuc ta chꞌivite, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. \p \v 44 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantaltac Rioxe, li voꞌoxuc uque, jfariseoetic, yech chanopic ti avichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe. Yuꞌun coꞌoloxuc xchiꞌuc muquenal ti mu xa xvinaje. Li muchꞌutic tey xvaꞌlajete mu snaꞌic mi oy ánima. Jaꞌ yechoxuc yaꞌel uc. Li muchꞌutic ta xchꞌunic li cꞌusi chavalique, mu snaꞌic ti coꞌol xchiꞌuc chamem chayilic ti Rioxe yuꞌun naca chopol li cꞌusitic chanopique. Yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 45 Jaꞌ la itacꞌav jun ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe: \p ―Jchanubtasvanej, ti xꞌelan chavale, yuꞌun chasaꞌ jmulticotic uc ―xi la. \p \v 46 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, chavalbeic lachiꞌilique ti persa ta xchꞌunique; yan li voꞌoxuque mu xachꞌunic. Coꞌol xchiꞌuc chapechꞌic icatsil ti vocol chlic ta cuchele. Jaꞌ chavacꞌbeic scuch lachiꞌilique; li voꞌoxuque mu xlic avuꞌunic. Yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. \p \v 47 ’Maꞌuc noꞌox leꞌe, oy cꞌusi yan chapasic noxtoc. Chachaꞌmeltsanbeic smuquenal ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee ti ismilic ti amucꞌtatotique. \v 48 Jaꞌ chvinaj o ti lec chavaꞌiic ti imilvanique. Yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil. \p \v 49 ’Ti Rioxe snaꞌoj onox ti yech ta xcꞌote, yechꞌo ti iyal onox chac liꞌi: “Ta jtac tal cajꞌalcꞌoptac xchiꞌuc apoxtoletic. Jlom ta smilic, jlom ta xilbajinic”, xi onox. \v 50 Ti Rioxe voꞌoxuc chacꞌ ta abaic ti jayvoꞌ imileic tal ta spasel balamil ti yajꞌalcꞌoptaque. \v 51 Ti cꞌalal imile ti Abele cꞌalal to Zacarías ti ismilic ta tiꞌ mucꞌta templo yoꞌ bu stsꞌel xchicꞌobil smoton Rioxe, voꞌoxuc chcom ta abaic ti cuxuloxuc lavie. \p \v 52 ’Voꞌoxuc ti chachanubtasvanic ta smantal Rioxe, muc bu jamal chavalbeic cꞌu xꞌelan smelol li smantaltac Rioxe. Muc bu lec chachanubtasic li jchiꞌiltactique. Chapajesic ti muchꞌutic tscꞌan ta xchꞌunique yuꞌun cꞌalal ta voꞌoxuc mu xachꞌunic, yechꞌo un ta onox xavichꞌic castico ta sbatel osil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 53-54 Ti cꞌalal laj yal yech ti Jesuse, ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti jfariseoetique, icapic o la tajmec. Oy to la cꞌusi más isjacꞌulanbeic ti Jesuse yoꞌ la stabeic o smul ti yalojique. \c 12 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me jpastic yech cꞌu chaꞌal ti jfariseoetique \p \v 1 Ti cꞌalal yolel chloꞌilaj xchiꞌuc jfariseoetic ti Jesuse, tey la istsob sbaic cꞌotel jaymil crixchanoetic, snetꞌnetꞌ xa la sbaic. Li lajchavoꞌe baꞌyi la icꞌoponatic yuꞌun ti Jesuse. \p ―Qꞌuelo me abaic ta svuquesobil xchꞌut span li jfariseoetique. Yuꞌun lec tajmec yoꞌonic yilel pero yech noꞌox tsnopic. Mu me xapasic yech li voꞌoxuque. \v 2 Mi oy cꞌusi chopol chanopic lavie, chvinaj onox ti cꞌusi orae. \v 3 Li cꞌusitic mucul chavalique chvinaj onox ta stojol Riox ti cꞌusi orae. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me xixiꞌotic o li crixchanoetique \r (Mt. 10.26-31) \p \v 4 ’Voꞌoxuc ti lec jcꞌopon jbatique, chacalbeic ti mu me xaxiꞌic o li muchꞌutic yoꞌonuc smiloxuque, yuꞌun mu staic ta milel lachꞌulelique. \v 5 Ti Rioxe ti jaꞌ xuꞌ chastiqꞌuic ta cꞌocꞌ xchiꞌuc achꞌulelique, jaꞌ me xavichꞌic ta mucꞌ. \p \v 6 ’Li cꞌox mutetique, acꞌu mi voꞌcot ta chib taqꞌuin, pero mi jcot mu xchꞌay ta sjol ti Rioxe. \v 7 Jaꞌ noꞌox yech xchabiojoxuc uc. Cꞌalal ta stsatsal ajolic nitbil jaypꞌej. Yechꞌo un mu me xaxiꞌic. Yuꞌun más tsots acꞌoplalic yuꞌun ti Rioxe; jaꞌ jutuc noꞌox li mutetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jamal acꞌu caltic ti quichꞌojtic ta mucꞌ ti Cajvaltic Jesucristoe \r (Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 ’Chacalbeic, ti muchꞌutic jamal chalbeic li crixchanoetique ti yichꞌojicon ta muqꞌue, jaꞌ noꞌox yech voꞌon ti coꞌol crixchanootique, jamal chcalbe ti Jtote xchiꞌuc ti yajꞌanjeltaque ti yichꞌojicon ta muqꞌue. \v 9 Yan ti muchꞌutic mu jamluc chalbeic li crixchanoetique ti yichꞌojicon ta muqꞌue, jaꞌ noꞌox yech chcalbe ti Jtote xchiꞌuc ti yajꞌanjeltaque ti mu xiyichꞌic ta muqꞌue. \p \v 10 ’Ti muchꞌutic chispꞌisic ta pucuj voꞌon ti coꞌol crixchanootique, ch-aqꞌueic to ta pertonal mi tscꞌanbeic ti Rioxe. Jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic tspꞌisic ta syuꞌel pucuj ti Chꞌul Espíritue, mu xa xꞌaqꞌueic o ta pertonal ta sbatel osil. \p \v 11 ’Ti cꞌalal chaꞌiqꞌueic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ta temploetique, mu me baꞌyiuc xanopic ti cꞌusi chcꞌot avalique, ti cꞌuxi chatacꞌavique. \v 12 Jaꞌ chaspꞌijubtasic ti Chꞌul Espíritue ti cꞌuxi chatacꞌavique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti acꞌu mi jcꞌulejotic, mu onox junuc o coꞌontic \p \v 13 Oy la tey jun vinic ta oꞌlol crixchanoetic, icꞌopoj la. \p ―Jchanubtasvanej, albo li jbanquile ti acꞌu xchꞌacbon jrasyon osile xchiꞌuc li cꞌusuc yuꞌun ti ánima jtoticotique ―xi la. \p \v 14 ―Maꞌuc jmeltsanejcꞌopon ti ta jchꞌac li cꞌusuc avuꞌunique ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 15 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yalbe ti crixchanoetique: \p ―Qꞌuelo me abaic, mu me jaꞌuc noꞌox ta avoꞌonic li cꞌusitic oy ta sba balamile. Acꞌu mi oy ep cꞌusuc avuꞌunic pero maꞌuc chata o jun avoꞌonic. \p \v 16 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun jcꞌuleje. Ep ilocꞌ ti cꞌusitic stsꞌunoje. \v 17 “¿Bu xa chlaj cacꞌan li cꞌusitic ilocꞌ ta cosile?”, xi isnop. \v 18 “Iyul xa ta jol cꞌusi ta jpas. Ta jtuquibe li snailtaque, ta jmeltsan más mucꞌtic. Jaꞌ tey chcacꞌ scotol li cꞌusuc cuꞌune. \v 19 Ti cꞌalal stsob sbae, mu cꞌu xal coꞌon. Oy cꞌusi ta jlajes, oy cꞌusi ta xcuchꞌ, xuꞌ jcux ti jaylajuneb jabil scꞌan coꞌone. Xlocꞌ o, yuꞌun oy ep”, xi isnop li vinique. \v 20 “Sonsoot. Lavi ta acꞌubaltique chacham. Li cꞌusuc avuꞌune ¿muchꞌu ta xichꞌ comel un?” xꞌutat yuꞌun ti Rioxe. \v 21 Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic ta stsob scꞌulejalique ti stuquic noꞌox chtun yuꞌunique, abol sba ch-ileic yuꞌun ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu me cꞌusi xcat o coꞌontique \r (Mt. 6.25-34) \p \v 22 Li lajchavoꞌe icꞌoponatic la yuꞌun ti Jesuse: \p ―Chacalbe avaꞌiic, mu me xavat avoꞌonic ti cꞌuxi chacuxiic liꞌ ta sba balamile, ti cꞌuxi chaveꞌ chavuchꞌic voꞌe, ti bu chata acꞌuꞌ apoqꞌuique. \v 23 Yuꞌun jaꞌ layacꞌbe apat axoconic achꞌulelic ti Rioxe, yechꞌo un chacꞌ aveꞌelic, chacꞌ acꞌuꞌic. \v 24 Qꞌuelavilic li jojetique, mu snaꞌ xꞌabtejic. Mu snaꞌ xꞌovolajic, mu snaꞌ xcꞌajavic, chꞌabal stenal sveꞌelic. Jaꞌ chmacꞌlinatic yuꞌun ti Jtotic Riox ta vinajele. Ali voꞌoxuque más to chascꞌuxubinic. \v 25 Acꞌu mi xavat avoꞌonic, mu xanatubic o chaꞌchꞌixuc. \v 26 Yuꞌun mu cꞌu xuꞌ avuꞌunic jsetꞌuc, ¿cꞌu yuꞌun ti chavat o avoꞌonic ti bu chataic li cꞌusitic chtun avuꞌunique? \p \v 27 ’Qꞌuelavilic cꞌu slequil ta xchꞌi li nichimetique. Pero mu xꞌabtejic, mu xnavujic, mu sjal scꞌuꞌic. Chacalbe avaꞌiic, ti Salomón ti ta más voꞌnee jcꞌulej tajmec, lequic sba ti scꞌuꞌ spoqꞌue, pero mu xcoꞌolaj xchiꞌuc li nichime. \v 28 Li tsꞌiꞌlele batsꞌi yox tajmec lavie, pero ocꞌob chaꞌej chichꞌ tiqꞌuel ta jorno, chtaꞌaj o pan. Acꞌu mi muc jal ta xchꞌi li tsꞌiꞌlele pero batsꞌi yox tajmec xchaꞌle ti Rioxe. ¿Mi jaꞌ xa mu xayacꞌbeic acꞌuꞌic yaꞌel un? Yuꞌun mu to chachꞌunic. \v 29 Yechꞌo un mu me xavat avoꞌonic ti cꞌuxi chaveꞌ chavuchꞌic voꞌe. Mu me cꞌusi xloꞌilaj o avoꞌonic. \v 30 Ti muchꞌutic mu to ta xchꞌunic li scꞌop Rioxe chat yoꞌonic. Li voꞌoxuque snaꞌoj cꞌusitic chtun avuꞌunic ti Jtotic Riox ta vinajele. \v 31 Yechꞌo un chꞌunic cꞌusi chayalbeic ti Rioxe. Mi achꞌunique, chayacꞌbeic ti cꞌusitic chtun avuꞌunique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti acꞌu jtsob jcꞌulejaltic ta vinajele \r (Mt. 6.19-21) \p \v 32 ’Acꞌu mi muc bu epoxuc, pero mu me xaxiꞌic. Ti Rioxe ta slequil yoꞌon chayiqꞌuic ti chachiꞌinic ta pasmantale. \v 33 Chono scotol li cꞌusuc avuꞌunique. Li stojole acꞌbeic li meꞌonetique yoꞌ oy o acꞌulejalic ta vinajele. Teyoꞌe mu xꞌoch jꞌelecꞌ, mu xꞌoch vach chon sepꞌ acꞌuꞌic. \v 34 Ti bu lacꞌulejalique, jaꞌ tey batem avoꞌonic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tscꞌan ta jmalatic noꞌox ti Cajvaltic Jesucristoe \p \v 35-36 ’Malaicon noꞌox me chac cꞌu chaꞌal smalaojic ta sut tal ta nupunel yajvalic li mozoiletique ti slapoj noꞌox scꞌuꞌique, ti stsanoj noꞌox slamparaique. Ti cꞌalal xul cꞌopojuc ta stiꞌ sna li ajvalile, jliquel tsjambeic. \v 37 Jun yoꞌonic tajmec ti cꞌalal julavem chul staelic yuꞌun li yajvalique. Chacalbe avaꞌiic. Ta xcholatic ta mexa yuꞌun li yajvalique, ch-acꞌbat sveꞌelic. \v 38 Acꞌu mi xul ta ol acꞌubal, acꞌu mi poꞌot sacub, mi julavem yul staelic yuꞌun li yajvalique, jun yoꞌonic. \v 39 Chacalbe avaꞌiic. Ti anaꞌojicuc ti jayib ora acꞌubal chtal li jꞌeleqꞌue, amalaic, achabi anaic ti yechuque. \v 40 Jaꞌ noꞌox yech tscꞌan chamalaicon noꞌox acꞌu mi mu xanaꞌic cꞌusi ora chichaꞌsut tal voꞌon ti coꞌol crixchanootique. Mu me chꞌayemuc avoꞌonic chul jtaoxuc ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta li muchꞌu snaꞌ stucꞌulan abtele xchiꞌuc li muchꞌu chopol sjole \r (Mt. 24.45-51) \p \v 41 ―Cajval, li loꞌil avale, ¿mi jaꞌ noꞌox jcꞌoplalticotic, o mi scꞌoplal scotol crixchanoetic? ―xut la Jesús li Pedroe. \p \v 42 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun jꞌabtel ti sjunul yoꞌon ch-abteje, ti snaꞌ stucꞌulan abtele. Jaꞌ ch-acꞌbat smacꞌlin li xchiꞌiltac ta abtele ti cꞌalal sta yora veꞌebale. \v 43 Jun yoꞌon li jꞌabtele ti yolel ch-abtej chul stael yuꞌun li yajvale. \v 44 Ta melel chacalbeic, ti muchꞌu sjunul yoꞌon ch-abteje ch-acꞌbat scuentain li cꞌusuc yuꞌun yajvale. \v 45 Yan mi chopol sjol li jꞌabtele: “Mu to nan xtal li cajvale”, xi tsnop. Chlic yut, chlic smaj li xchiꞌiltac ta abtele. Jaꞌ chba xchiꞌin ta veꞌel ta uchꞌ pox li jyacubeletique. \v 46 Li yajvale jaꞌo chul tal ti cꞌalal chꞌayem yoꞌon cꞌusi ta xchaꞌle li xchiꞌiltaque, yuꞌun mu xchꞌun ti poꞌot xa xule. Chul acꞌbatuc tsots castico yuꞌun li yajvale. Jaꞌ chba xchiꞌin li muchꞌutic coꞌol mu xchꞌunic mantale. \p \v 47 ’Li jꞌabtele ti snaꞌoj xa cꞌusi tscꞌan li yajvale, ti mu spase, jaꞌ más castico chichꞌ. \v 48 Yan li muchꞌu mu to snaꞌ cꞌusi tscꞌan li yajvale, mi mu to snaꞌ mi chichꞌ o castico li cꞌusitic ta spase, jaꞌ jutuc noꞌox castico chichꞌ. Li muchꞌu chpꞌijubtasat yuꞌun li yajvale, jaꞌ tscꞌan ti chtun yuꞌun ta tsꞌacale. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “ta xcrontainat ti muchꞌutic chiyichꞌic ta muqꞌue”, xi ti Jesuse \r (Mt. 10.34-36) \p \v 49 ’Li voꞌone cꞌocꞌ yaꞌel tal cacꞌ liꞌ ta sba balamile. Chac tsacuc ta orae, lec biꞌa. \v 50 Pero más to chcacꞌ jvocol chac cꞌu chaꞌal lavie. Ti echꞌemuc xa li vocol scꞌoplal chquichꞌe, jun xa coꞌon ti yechuque. \v 51 Mu me xanopic ti tal jcoꞌoltasbe sjol li crixchanoetic liꞌ ta sba balamile. Tal jchꞌaculan. \v 52 Li voꞌvoꞌ ta jpꞌej nae oy bu chaꞌchꞌac chcꞌotic. Mi chaꞌvoꞌ lec chiyile, oxvoꞌ chopol chiyil. Mi oxvoꞌ lec chiyile, chaꞌvoꞌ chopol chiyil. \v 53 Oy bu tscrontain o screm li totile. Oy bu tscrontain o stot li creme. Oy bu tscrontain o stseb li meꞌile. Oy bu tscrontain o smeꞌ li tsebe. Oy bu tscrontain o yalib li meꞌelꞌalibale. Oy bu tscrontain o yalibmeꞌel li alibale ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj “¿cꞌu yuꞌun ti jaꞌ mu xavilic ti stacojon tal ti Rioxe?” xi ti Jesuse \r (Mt. 16.1-4; Mr. 8.11-13) \p \v 54 Ti Jesuse jaꞌ la yech lic yalbe ti epal crixchanoetique: \p ―Ti cꞌalal chavilic naca jmuyel li toque, “chtal voꞌ tana”, xachiic. Yuꞌun onox ta xtal. \v 55 Ti cꞌalal chtal icꞌ ta sure, “cꞌux cꞌacꞌal tana”, xachiic. Yuꞌun onox cꞌux cꞌacꞌal. \v 56 Chavilic cꞌu xꞌelan li vinajele li balamile, pero ti avalojique, mu xavilic ti stacojon tal ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tscꞌan ta jlajesbetic yoꞌon ta ora mi oy bu ijta jmultic yuꞌun li jchiꞌiltique \r (Mt. 5.25-26) \p \v 57 ’¿Cꞌu yuꞌun ti mu xanaꞌic li cꞌusitic leque? \v 58 Mi oy bu ata amul yuꞌun lachiꞌile, tscꞌan ti chba alajesbe yoꞌon ta orae. Ti mi mu xba alajesbe yoꞌone, chayicꞌ echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌop. Li jmeltsanejcꞌope chayacꞌ ta scꞌob jchabiejtemplo. Li jchabiejtemploe chasticꞌ ta chuquel. \v 59 Chacalbe avaꞌiic, mi mu xapasic chac cꞌu chaꞌal lacalbeique, li jmeltsanejcꞌope chacꞌ atojic scotol lamulique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 13 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tscꞌan ta xquictatic spasel li cꞌusitic chopole \p \v 1 Ti cꞌalal yech iyal ti Jesuse, oy la muchꞌutic iyalbeic ti cꞌu xꞌelan iyacꞌ ta milel jayvoꞌ jgalileaetic ta tiꞌ mucꞌta templo ta Jerusalén ti Pilatoe, jaꞌo la cꞌalal xyaquet chacꞌbeic smoton ti Rioxe. \p \v 2 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Ti jchiꞌiltactic ti imilatic ta tiꞌ mucꞌta temploe, mu me xavalic ti stuquic xa noꞌox tsots smulique. Li yan jchiꞌiltactic ta Galileae oy tsots smulic uc. \v 3 Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, ti mi mu xavictaic spasel li cꞌusitic chopole, coꞌol chaꞌochic ta cꞌocꞌ achiꞌuquic ta sbatel osil. \v 4 Ti vaxaclajunvoꞌ ichamic ti cꞌalal ilom ti qꞌuelob osil yoꞌ tsꞌel Siloée, mu me xavalic ti stuquic xa noꞌox tsots smulique, ti chꞌabal yan jchiꞌiltactic ti yech smulic ta Jerusalene. \v 5 Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, ti mi mu xavictaic spasel li cꞌusitic chopole, coꞌol chaꞌochic ta cꞌocꞌ achiꞌuquic ta sbatel osil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj cꞌu xꞌelan iyil jꞌisraeletic ti Cajvaltic Jesuse ti coꞌolic xchiꞌuc icꞌux ti mu snaꞌ satine \p \v 6 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic stsꞌunoj jtecꞌ icꞌux ta yut uvatique. Ba sqꞌuel mi oy sat, pero chꞌabal. \v 7 “Li teꞌel icꞌux liꞌi yoxibal xa jabil chul jqꞌuelulan mi oy sat, pero chꞌabal sat, yuꞌun mu snaꞌ satin. Más lec tsꞌeto loqꞌuel. Yech noꞌox tsmac balamil”, xut li yajchabiejꞌuvae. \v 8 “Cajval, teyuc to lavi jabile. Ta jvocꞌbequic li yoque. Ta xcacꞌbequic lec scꞌaꞌal. \v 9 Jqꞌueltiquic mi mu satin o. Mi mu satine, jaꞌto xavacꞌ ta tsꞌetel”, xi li jchabiejꞌuvae ―xi la ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti istuqꞌuibtasbe spat jun ants ti Jesuse jaꞌo ta scꞌacꞌalil ta xcuxic \p \v 10 Ti jꞌechꞌele ichanubtasvan la ta jun biqꞌuit templo ti Jesuse. Jaꞌo la ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jꞌisraeletique. \v 11 Tey la jun ants, oy xa la svaxaclajunebal jabil ip. Ipase la ta vujpat yuꞌun ti pucuje. Xvujvon xa la chanav. Mu xa la stacꞌ stuqꞌuibtas sba. \v 12 Ti Jesuse iyil la ti jmemeꞌtique. \p ―Meꞌtic, laꞌ. Ta xtuqꞌuib lapate ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 13 Ti Jesuse iyacꞌ la scꞌob ta sba ti jmemeꞌtique, ora la ituqꞌuib ti spate. Ti jmemeꞌtique “colaval” xut la ti Rioxe. \v 14 Ti jmeltsanejcꞌop ta temploe icap o la tajmec ti istuqꞌuibtasbe spat jmemeꞌtic ti Jesuse ti ta scꞌacꞌalil ta xcuxique. \p ―Oy vaquib cꞌacꞌal ti xuꞌ chiꞌabtejotique. Jaꞌo xatalic mi chacꞌanic etꞌesbel achamelique. Maꞌuc o xatalic ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique ―xut la ti crixchanoetique. \p \v 15 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Yech chanop ti xꞌelan chavale. Li voꞌoxuque chba onox avacꞌbeic yuchꞌ voꞌ avacaxic aburroic ti cꞌalal jaꞌo ta jcuxtique. \v 16 Li jmemeꞌtic liꞌi ti coꞌol smomotic Abraam jchiꞌuctique, ti oy xa svaxaclajunebal jabil abol sba xchaꞌleat yuꞌun ti pucuje, jaꞌ noꞌox yech uc, xuꞌ jtuqꞌuibtasbe spat lavi ta scꞌacꞌalil ta jcuxtique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 17 Ti cꞌalal yech iyale, iqꞌuexav la scotolic ti muchꞌutic iscrontainic ti Jesuse. Ti jlome xmuyubajic xa la ti iyilic ti lec cꞌusitic tspas ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta becꞌ mustisya \r (Mt. 13.31-32; Mr. 4.30-32) \p \v 18 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil noxtoc: \p ―Chacalbe avaꞌiic cꞌu xꞌelan tspasvan ta mantal ti Rioxe. \v 19 Acꞌu mi muc bu ep lavie pero ta to xpꞌol. Coꞌol xchiꞌuc becꞌ mustisya ti istsꞌun ta yosil jun vinic ti toyol ibate. Ital mutetic, tey ispas stsoꞌopic ta scꞌobcꞌobtac ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta svuquesobil xchꞌut pan \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil noxtoc: \p ―Chacalbe avaꞌiic cꞌu xꞌelan tspasvan ta mantal ti Rioxe. \v 21 Oy syuꞌel, xuꞌ tslecubtas o avoꞌonic yoꞌ xapasic o li cꞌusitic leque. Coꞌol xchiꞌuc li svuquesobil xchꞌut pane. Acꞌu mi jsetꞌ noꞌox xacꞌbe svuquesobil xchꞌut vucub teꞌ arina li antse, pero ta xvuc o xchꞌut scotol ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti vocol ta tael li sbelel vinajele \r (Mt. 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Ti cꞌalal ibatic slajchavaꞌalic ta Jerusalén xchiꞌuquic ti Jesuse, mu la bu tucꞌ ibatic. Echꞌ la chanubtasvanuc ta jteclumetic xchiꞌuc ta parajeletic ti Jesuse. \v 23 Oy la muchꞌu isjacꞌ: \p ―Cajval, ¿mi jayvoꞌ noꞌox yaꞌel ti chcuxiic ta sbatel osile? ―xi la. \p Itacꞌav la ti Jesuse: \p \v 24 ―Vocol ta tael li sbelel vinajele pero saꞌic me. Ep ti muchꞌutic yoꞌonuc staique pero mu staic. \v 25 Ti Rioxe coꞌol xchiꞌuc jun vinic yaꞌel ti ismac stiꞌ snae. Tsꞌacal to chcꞌot atijic. “Cajval, Cajval, abulajan jamboticotic lanae”, chavutic. “Maꞌuc jchꞌamaloxuc”, chayutic ti Rioxe. \v 26 “Lajchiꞌinticotic ta veꞌel ta uchꞌvoꞌ, achanubtasoticotic ta jlumalticotic”, chavutic. \v 27 “Lacalbeic xa ti maꞌuc jchꞌamaloxuque. Batanic, mu xajcꞌanic, yuꞌun chopol li cꞌusitic apasique”, chayutic ti Rioxe. \v 28 Ti cꞌalal xavilic ti teyic yoꞌ bu tspas mantal Riox ti Abraame, xchiꞌuc ti Isaaque, xchiꞌuc ti Jacove, xchiꞌuc scotol ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee, jaꞌo chaꞌoqꞌuic, xcꞌuxuxet aveic yuꞌun laꞌalbatic xa ti mu xaꞌochique. \v 29 Tey chcꞌot noxtoc epal crixchanoetic ta sjunlej balamil. Jun yoꞌonic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe. \v 30 Oy muc bu ichꞌbil ta mucꞌ lavie, pero más tsots yabtel chcꞌotic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe yuꞌun mu snaꞌ stoy sbaic. Oy totil yalojic lavie, pero mu cꞌu stu chcꞌotic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe yuꞌun ta stoy sbaic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyat o yoꞌon ti Jesuse ti muc xchꞌunic ti muchꞌutic tey ta Jerusalene \r (Mt. 23.37-39) \p \v 31 Jaꞌo la tey icꞌotic jayvoꞌ jfariseo. \p ―Locꞌan echꞌel liꞌtoe yuꞌun yoꞌonuc smilot li Erodese ―xutic la ti Jesuse. \p \v 32 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Li Erodese coꞌol xchiꞌuc vet yuꞌun chtiꞌvan yaꞌel. Batanic, ba albeic ti ta to jloqꞌues pucujetic lavie xchiꞌuc li ocꞌobe, ta to xquetꞌesbe xchamelic ti muchꞌutic ipe. Chaꞌej to chlaj cuꞌun. \v 33 Persa chixanav lavie, xchiꞌuc li ocꞌobe, xchiꞌuc li chaꞌeje. Yuꞌun tey chicham ta Jerusalén chac cꞌu chaꞌal tey ichamic ti yan yajꞌalcꞌop Rioxe. \p \v 34 ’Li voꞌoxuque xchiꞌuc lachiꞌilic liꞌ ta Jerusalene, jaꞌ amanyaic ti chamilic li yajꞌalcꞌoptac Rioxe. Chavacꞌbeic ton li muchꞌutic chastacbeic tal ti Rioxe. Pero oy xa jayꞌechꞌel ti coꞌonuc jtsoboxuc chac cꞌu chaꞌal tslutsꞌ yol li meꞌchꞌeque, pero muc xacꞌanic tsobel. \v 35 Toj abol aba chacomic yuꞌun mu xa bu chaxchiꞌinic ti Rioxe. Chacalbeic ti mu xa bu chavilicon oe. Jaꞌto ti cꞌalal xavalic ti “toj lec tajmec li muchꞌu itaque tal yuꞌun ti Rioxe”, xachiique, jaꞌto chavilicon noxtoc ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 14 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyetꞌesbe situbel jun vinic ti Jesuse \p \v 1 Ta scꞌacꞌalil ta xcuxic li jꞌisraeletique iꞌiqꞌue la echꞌel ta veꞌel yuꞌun jun jfariseo ti Jesuse. Ochem la ta meltsanejcꞌop. Tey la yan xchiꞌiltac ta fariseoal yuꞌun la jaꞌ tspaꞌiic ti Jesuse. \v 2 Tey la vaꞌal jun vinic ta stuqꞌuil ti Jesuse, liquem la situbel. \p \v 3 ―¿Mi xuꞌ chichꞌ etꞌesbel xchamel ta scꞌacꞌalil ta jcuxtic ti muchꞌu ipe, o mi mu xuꞌ? ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe xchiꞌuc ti jfariseoetique. \p \v 4 Mi jun muc la xtacꞌavic. Ti Jesuse iyetꞌesbe la xchamel ti vinique. \p ―Batan xa ―xut la. \p \v 5 ―Li voꞌoxuque, jfariseoetic, mi oy bu ipꞌaj ta chꞌen jcotuc aburroique, o mi jcotuc avacaxic ti cꞌalal jaꞌo ta jcuxtique, ¿mi muc bu chba aloqꞌuesic ta ora yaꞌel? ―xꞌutatic la. \p \v 6 Mu xa la snaꞌ cꞌuxi chtacꞌavic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan ti muchꞌutic icꞌbilic ta nupunele \p \v 7 Ti Jesuse iyil la cꞌu xꞌelan tstꞌuj lec xchotlebic ti muchꞌutic iꞌiqꞌueic ta veꞌele. \p \v 8 ―Ti cꞌalal chaꞌiqꞌueic ta nupunele, mu me xba chotlanic ta bail naca me oy muchꞌutic icꞌbilic tal ti más ichꞌbilic ta mucꞌ chac cꞌu chaꞌal li voꞌoxuque. \v 9 Ti cꞌalal xul li muchꞌutic más ichꞌbilic ta muqꞌue, chtal yalboxuc li muchꞌu layiqꞌuique: “Locꞌanic liꞌtoe yuꞌun liꞌ ta xchotiic li jchiꞌiltactic liꞌi”, chayutic. Jaꞌo xaqꞌuexavic xa loqꞌuel, chba chotlanic ta slajeb chotlebal. \v 10 Ti cꞌalal chaꞌiqꞌueic ta veꞌele, chotlanic ta slajeb chotlebal. “Totic, liꞌ xtal chotlan ta baile”, mi chayutic li muchꞌu layiqꞌuique, chilic li muchꞌutic tey ta mexa uque ti ichꞌbiloxuc ta muqꞌue. \v 11 Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic tstoy sbaique ch-aqꞌueic ta qꞌuexlal yuꞌun ti Rioxe. Yan li muchꞌutic mu snaꞌ stoy sbaique, jaꞌ ch-aqꞌueic ta ichꞌel ta mucꞌ yuꞌun ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 12 Ti Jesuse iyalbe la yaꞌi ti muchꞌu iꞌicꞌvan ta veꞌele: \p ―Ti cꞌalal chaꞌicꞌvan ta veꞌele, maꞌuc noꞌox me xavicꞌ li muchꞌutic lec xacꞌopon aba achiꞌuque. Maꞌuc noꞌox me xavicꞌ labanquile lavitsꞌine, xchiꞌuc lanamtalchiꞌile. Maꞌuc noꞌox me xavicꞌ lalacꞌnatac ti jcꞌulejetique. Yuꞌun yicꞌal spaquic ti avicꞌ ta veꞌele. \v 13-14 Ti cꞌalal chaꞌicꞌvan ta veꞌele, tscꞌan chavicꞌ noxtoc li muchꞌutic meꞌone, xchiꞌuc li tuncoetique, xchiꞌuc li coxoetique, xchiꞌuc li maꞌsatetique yoꞌ xayacꞌbe o bentisyon ti Rioxe yuꞌun mu xuꞌ spaquic. Chavichꞌ amoton ti cꞌalal xachaꞌcuxiic xchiꞌuc li muchꞌutic coꞌol lec avoꞌon achiꞌuque ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun vinic ti iyicꞌ ta veꞌel ep crixchanoetique \r (Mt. 22.1-10) \p \v 15 Icꞌopoj la jun ti muchꞌutic tey chveꞌic ta mexa xchiꞌuc ti Jesuse: \p ―Jun yoꞌonic li muchꞌutic chveꞌic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe ―xi la. \p \v 16 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic ti ispas ep veꞌlile yuꞌun tscꞌan chicꞌ ta veꞌel ep crixchanoetique. \v 17 Ti cꞌalal ista yora chveꞌique, istac echꞌel smozo: “Ba icꞌo tal li muchꞌutic calojbe xa onoxe. Batanic xa la, chapal xa li veꞌlile, xavut cꞌotel”, xut echꞌel li smozoe. Jaꞌ yech cꞌot yal li mozoile. \v 18 Scotolic lic snopic ti cꞌusi tspoj o sbaique. “Muc bu xocolon yuꞌun jaꞌto ijman cosil yechꞌo un persa chba jqꞌuel. Abulajan, albo yaꞌi acꞌu yacꞌon ta pertonal”, xi li june. \v 19 “Muc bu xocolon yuꞌun jaꞌto ijman voꞌob par jvocꞌ-osil vacax, yechꞌo un chba jqꞌuel cꞌu xꞌelan ch-abtejic. Abulajan, albo yaꞌi acꞌu yacꞌon ta pertonal”, xi li june. \v 20 “Muc bu xocolon yuꞌun jaꞌto linupun”, xi li june. \v 21 Isut li mozoile, jaꞌ yech yul yalbe li yajvale ti cꞌu xꞌelan itacꞌbate. Li yajval veꞌlile icap o tajmec. “Batan ta anil ta chꞌivit xchiꞌuc ta cayatic, jaꞌ icꞌo tal li muchꞌutic meꞌone, xchiꞌuc li tuncoetique, xchiꞌuc li coxoetique, xchiꞌuc li maꞌsatetique”, xut echꞌel li smozoe. \v 22 Ti cꞌalal iyul yuꞌun crixchanoetic li mozoile, “Cajval, ijchꞌun li cꞌusi avalbone. Ital xa li crixchanoetique, pero oy to xocol li chotlebale”, xi. \v 23 “Batan xa ta bebetic xchiꞌuc ta belel trigoaltic, icꞌo tal ta persa li muchꞌutic chatae yoꞌ xnoj o li jnae. \v 24 Chacalbe, li muchꞌutic baꞌyi icalbe ti chtal veꞌicuque, mi jun muc bu chaꞌiic cꞌusi smuil li jveꞌele”, xut smozo li yajval veꞌlile ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ xchiꞌin ti Cajvaltic Jesucristoe ti muchꞌutic mu scꞌan xacꞌ svocolique \r (Mt. 10.37-38) \p \v 25 Ti Jesuse ep la tajmec crixchanoetic xchiꞌuc echꞌel. Isqꞌuel la spat, iyalbe la: \p \v 26 ―Ti muchꞌu tscꞌan chixchiꞌine, mi más scꞌanojon li voꞌone, mi jaꞌ jutuc noꞌox scꞌanoj li stot smeꞌe, li yajnile, li xchꞌamaltaque, li sbanquiltaque, li yitsꞌintaque, li svixtaque, li yixleltaque, ti mi mu cꞌuxuc ta yoꞌon li spat xocone, xuꞌ xixchiꞌin. \v 27 Yan ti muchꞌu mu scꞌan xacꞌ svocol chac cꞌu chaꞌal chcacꞌ jvocol li voꞌone, mu xuꞌ xixchiꞌin. \v 28 Li voꞌoxuque, ti cꞌalal chavaꞌanic qꞌuelob osile, baꞌyi onox chanopic ti cꞌu yepal chlaje. \v 29 Ti mi jaꞌto chanopic cꞌu yepal chlaj cꞌalal aliquesojbeic xaꞌox li stanal yoque, yech noꞌox quechel chcom avuꞌunic. Ti cꞌalal chilic li crixchanoetic ti tey quechel avuꞌunique, chaslabanic o. \v 30 “Li jchiꞌiltic leꞌe yech noꞌox ti isliquesbe svaꞌanel li qꞌuelob osile, pero muc xvaꞌi yuꞌun”, xi acꞌoplalic. \v 31 Jaꞌ noꞌox yech ti cꞌalal chbat ta acꞌ cꞌocꞌ jun preserentee, baꞌyi onox ta snop mi xcuch yuꞌun ta lajunmil soltero ti oy veinte mil yajsoltero li scrontae. \v 32 Mi iyil ti mu xcuch yuꞌune, ti cꞌalal nom toꞌox xtal li scrontae, ta stac echꞌel mantal ti chba slequilcꞌoponbel li scrontae yoꞌ xlaj o yoꞌone. \v 33 Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, mi xuꞌ chcom chavaꞌiic li cꞌusuc avuꞌunique, xuꞌ chachiꞌinicon. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta atsꞌam \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 ’Li atsꞌame mu xuꞌ ti chꞌabale. Jaꞌto chmuib o veꞌlil ti cꞌalal oye. Li atsꞌam liꞌ ta jlumaltique ti snaꞌ xchꞌay xchiꞌile, mu xa bu chtun cuꞌuntic. \v 35 Mi jaꞌuc ta cꞌaꞌal balamil mu xtun. Acꞌu mi xacap ta tsoꞌ vacax, mu xtun. Solel chichꞌ taniel. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌutic chixchiꞌine, mi mu sjunuluc yoꞌone, mu cꞌu stu cuꞌun. Voꞌoxuc ti avaꞌiic cꞌusi icale, nopbeic smelol ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 15 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jchꞌayel chij \r (Mt. 18.10-14) \p \v 1 Ti jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque xchiꞌuc ti muchꞌutic más chopol cꞌusitic tspasique, inopoj la echꞌel yaꞌiic ti cꞌusitic chal ti Jesuse. \v 2 Ti jfariseoetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, chopol la iyilic. \p ―Li vinic leꞌe ta xchiꞌin li muchꞌutic chopol cꞌusitic tspasique. Ta xchiꞌin ta veꞌel noxtoc ―xiic la. \p \v 3 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil: \p \v 4 ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy cien achijique. Mi ichꞌay jcotuque, lamal chavictaic ta stentejtic li noventa y nuevee ti cꞌalal chba asaꞌic tal li jcot chꞌayeme. \v 5 Ti cꞌalal xataique, mu xa cꞌu yech o avoꞌonic, chacajan tal ta anequebic. \v 6 Ti cꞌalal xayul ta anaique, chatsob li muchꞌutic lec xacꞌoponique xchiꞌuc alacꞌnatac. “Junuc coꞌontic yuꞌun ijta xa li jcot jchij ti ichꞌaye”, xavutic. \v 7 Jaꞌ noꞌox yech cꞌalal oy noventa y nueve lec yoꞌonique ti mu xa cꞌusi chopol tspasique, ti Rioxe jun yoꞌon. Pero cꞌalal xicta spasel cꞌusitic chopol otro jun crixchanoe, más to jun yoꞌon. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta taqꞌuin ti ichꞌaye \p \v 8 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun ants oy lajunsep staqꞌuine. Mi ichꞌay jsepuque, ta stsan slámpara, ta smes li yut snae yoꞌto cꞌu chaꞌal mi istae. \v 9 Ti cꞌalal stae, ta stsob li muchꞌutic lec scꞌopone xchiꞌuc li slacꞌnataque. “Junuc coꞌontic yuꞌun ijta xa li jsep jtaqꞌuin ti ichꞌaye”, xut. \v 10 Jaꞌ noꞌox yech jun yoꞌon xchiꞌuc yajꞌanjeltac ti Rioxe ti cꞌalal chicta spasel cꞌusitic chopol otro jun crixchanoe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun crem ti iyixtalan ti cꞌusitic iꞌacꞌbat yuꞌun ti stote \p \v 11 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil noxtoc: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy chaꞌvoꞌ screm jun vinique. \v 12 “Tot, acꞌbon xa ta ora li erensia ti cꞌu yepal chavacꞌbone”, xi li itsꞌinale. Li totile ixchꞌacbe xchaꞌvaꞌal. \v 13 Ti cꞌalal ilaj xaꞌox jayib cꞌacꞌale, li itsꞌinale istsob scotol ti cꞌusitic iꞌacꞌbate. Ti cꞌalal laj stsobe, jaꞌo ibat ta nom. Tey ba yixtalan ti cꞌusitic iꞌacꞌbate. Ispas ti cꞌusi noꞌox xal yoꞌon stuque. \v 14 Ti cꞌalal ilaj scotol ti staqꞌuine, jaꞌo iꞌechꞌ viꞌnal yoꞌ bu bateme. Iyaꞌi viꞌnal uc. \v 15 Isaꞌbe yabtel jun yajval jteclum. Itaque echꞌel ta rancho, ba xchabi chitom. \v 16 Li creme xuꞌ xa chaꞌi ti tslajes li sveꞌel chitome yuꞌun muc xꞌacꞌbat sveꞌel yuꞌun li yajvale. \v 17 “Ti jtote oy ep yajꞌabtel, noj xchꞌutic, mu cꞌusi snaꞌic. Li voꞌone liꞌ chicham ta viꞌnal chcaꞌie. \v 18 Más lec chichaꞌsut echꞌel ta sna ti jtote. Tot, ijta xa jmul ta stojol ti Rioxe, xchiꞌuc ijta xa jmul ta atojol uc. \v 19 Mu xa snupin ti crem xavutone. Más lec pꞌison xa ta avajꞌabtel, ta xcut cꞌotel”, xi isnop li creme ti cꞌalal iyil ti abol sbae. \v 20 Isut ta sna stot. \p ’Li totile nom toꞌox iyil li screme, icꞌuxubaj ta yoꞌon. Anil xa ba snup ta be. Ismey, isbutsꞌ. \v 21 “Tot, ijta xa jmul ta stojol ti Rioxe, xchiꞌuc ijta xa jmul ta atojol uc. Mu xa snupin ti crem xavutone”, xut. \v 22 “Ichꞌic tal ta ora li lequiquil cꞌuꞌule, acꞌbeic slap. Xojbeic yixtalal scꞌob, acꞌbeic xonob. \v 23 Iqꞌuic tal li jupꞌem becerroe. Milic, jtiꞌtic, jpastic qꞌuin. \v 24 Yuꞌun caloj ti chamem xa li jcreme, pero lavi isut tale, coꞌol xchiꞌuc ichaꞌcuxi yaꞌel. Yuꞌun ichꞌay toꞌox, pero lavie ijta xa yaꞌel”, xut smozotac li totile. Jaꞌo lic spasic qꞌuin. \p \v 25 ’Ti cꞌalal iyul li itsꞌinale, batem ox ta abtel li banquilale. Ti cꞌalal isut tale, cꞌalal tey xaꞌox ta stsꞌel snae, iyaꞌi ti xnic xa qꞌuine, ti oy jꞌacꞌote. \v 26 Isvelu jun smozoic, isjacꞌbe cꞌusi tspasic. \v 27 “Yuꞌun isut xa tal lavitsꞌine. Latote iyal ti acꞌu miluc li jupꞌem becerroe. Jaꞌ ti lec isut tal lavitsꞌine”, xꞌutat yuꞌun li smozoique. \v 28 Ti cꞌalal iyaꞌi li banquilale, icap o tajmec. Mu xa scꞌan xꞌoch ta sna. Li stote locꞌ yalbe ti acꞌu ochuque. \v 29 Li banquilale lic yalbe li stote: “Li voꞌote anaꞌoj ti liꞌon oe. Mi jaꞌuc jꞌechꞌel ti muc jchꞌun amantale. Mi jaꞌuc jcot chivo muc bu avacꞌbon ti ta jpas o qꞌuin xchiꞌuc li muchꞌutic lec jcꞌopon jba jchiꞌuque. \v 30 Lavi iyul xa li jun acreme ti ay yixtalan ta antsetic lataqꞌuine, jaꞌ xa mu smilbeluc avuꞌun ta ora li jupꞌem becerroe”, xut li stote. \v 31 “Crem, li voꞌote liꞌot onoxe. Li cꞌusitic oye coꞌol cuꞌuntic. \v 32 Más lec ti ta jpastic qꞌuine, ti junuc coꞌontique yuꞌun ichaꞌcuxi yaꞌel lavitsꞌine ti chamem xa ti caloje. Yuꞌun ichꞌay toꞌox, pero lavie ijta xa yaꞌel”, xut li screme ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 16 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta yajmartomo ajvalil ti jaꞌ noꞌox tscꞌan lec ch-ile yuꞌun li crixchanoetique \p \v 1 Li lajchavoꞌe iꞌalbatic la jun loꞌil yuꞌun ti Jesuse: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun jcꞌuleje. Oy yajmartomo. Oy muchꞌu isticꞌbe smul ta ajvalil li martomoe. Li smule jaꞌ ti iyixtalanbe cꞌusuc yuꞌun li yajvale. \v 2 Itaque ta iqꞌuel yuꞌun li yajvale. “Icaꞌi ti chopol cꞌusi chapase. Albon caꞌi ti cꞌu yepal achonoj li cꞌusuc cuꞌune xchiꞌuc ti cꞌu to yepal teye yuꞌun chalocꞌ”, xꞌutat. \v 3 “¿Cꞌusi ta jnop lavi mu xa xiyacꞌbe cabtel li cajvale? Mu xuꞌ cuꞌun li abtele. Chiqꞌuexav noxtoc mi ta jcꞌan limoxnae. \v 4 Iyul xa ta jol cꞌusi ta jpas yoꞌ xiscꞌuxubin o li crixchanoetic ti cꞌalal xiloqꞌue”, xi isnop li martomoe. \v 5 Jujuntal istac ta iqꞌuel li muchꞌutic oy yil yuꞌun li yajvale. “¿Cꞌu yepal avil yuꞌun li cajvale?” xut li muchꞌu baꞌyi itale. \v 6 “Cien tampo aceite”, xi. “Jato li spocoꞌvunale, chotlan, tsꞌibao ta achꞌ. Cincuenta tampo noꞌox xatsac ta vun”, xi li martomoe. \v 7 “Ali voꞌote ¿cꞌu yepal avil?” xut li muchꞌu tsꞌacal to itale. “Cien coxtal trigo”, xi. “Jato li spocoꞌvunale, tsꞌibao ta achꞌ. Ochenta coxtal noꞌox xatsac ta vun”, xi li martomoe. \v 8 “Li martomo chopol sjole más snaꞌ snopel cꞌu xꞌelan yoꞌ sta o cꞌuxubinel ti cꞌalal xlocꞌ ta cabtele”, xi li ajvalile. Jaꞌ noꞌox yech li muchꞌutic jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic cꞌu xꞌelan ch-echꞌic liꞌ ta sba balamile, más snaꞌic snopel cꞌu xꞌelan tscꞌuxubinic li xchiꞌilique yoꞌ xcꞌuxubinatic o uque. Yan li muchꞌutic xchꞌunojic li scꞌop Rioxe, más mu snaꞌic. \p \v 9 ’Voꞌoxuc ti oy cꞌusuc avuꞌunique, tscꞌan chacoltavanic o. Mu me atuquicuc noꞌox ti lec chaꞌechꞌic liꞌ ta sba balamile. Mi chacoltavanic o li cꞌusitic snaꞌ xlaje, chaꞌiqꞌueic ochel ta vinajel ta sbatel osil. \p \v 10 ’Li muchꞌu xchabiluj yuꞌun li cꞌusi jutuc acꞌbil xchabie, jaꞌ noꞌox yech xchabiluj yuꞌun li cꞌusi epe. Yan li muchꞌu mu xchabiluj yuꞌun li cꞌusi jutuque, jaꞌ noꞌox yech mu xchabiluj yuꞌun li cꞌusi epe. \v 11-12 Jaꞌ noꞌox yech mu xacꞌ acuxlejalic ta sbatel osil ti Rioxe mi mu xacoltavanic o li cꞌusitic chatabeic Riox liꞌ ta sba balamile ti snaꞌ xlaje. \p \v 13 ’Coꞌol xchiꞌuc jun mozoil ti mu xuꞌ chaꞌvoꞌ yajvale. Mi chaꞌvoꞌ yajvale, li june chopol chil; li june lec chil. Li june yichꞌoj ta mucꞌ; li june mu xichꞌ ta mucꞌ. Jaꞌ noꞌox yech mu xuꞌ chatunic yuꞌun Riox mi jaꞌ noꞌox ta avoꞌonic li taqꞌuine ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 14 Ti cꞌalal iyaꞌi ti jfariseoetique, islabanic o la ti Jesuse yuꞌun la jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li taqꞌuine. \v 15 Iꞌalbatic la yuꞌun ti Jesuse: \p ―Li voꞌoxuque toj lec yilel avoꞌonic pero ti Rioxe yiloj cꞌu xꞌelan lavoꞌonique. Ti muchꞌutic chacꞌ sbaic ta ichꞌel ta muqꞌue, chopol ch-ileic yuꞌun ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti persa chcꞌot ti cꞌusitic yaloj ti Rioxe \p \v 16 ’Ti cꞌalal mu toꞌox chtal ti Juan jꞌacꞌ-ichꞌvoꞌe, jaꞌ noꞌox avaꞌiic ti cꞌusitic yaloj ti Rioxe ti stsꞌibaoj ti Moisese xchiꞌuc ti yan yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee. Tsꞌacal to ti Juane layalbeic ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Lavie ep xa ti muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xchꞌunic pasel ta mantal yuꞌun ti Rioxe. \p \v 17 ’Li vinajel balamile chlaj onox; yan li cꞌusitic yaloj ti Rioxe, mi jpꞌel mu xchꞌay, persa chcꞌot scotol. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ jchꞌac cajniltique \r (Mt. 19.1-12; Mr. 10.1-12) \p \v 18 ’Ti muchꞌu ta xchꞌac yajnile, mi chicꞌ yan antse, coꞌol xchiꞌuc yants chcꞌot. Ti muchꞌu chicꞌ chꞌacbalal antse coꞌol xchiꞌuc yants chcꞌot noxtoc. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj cꞌu xꞌelan iꞌechꞌ ta balamil jun jcꞌulej xchiꞌuc jun jcꞌanlimoxna, Lázaro sbi \p \v 19 ’Oy toꞌox jun jcꞌulej. Naca lequic scꞌuꞌ islap, naca toyolic stojol. Scotol cꞌacꞌal ispas qꞌuin, naca lequic ti sveꞌele. \v 20 Oy toꞌox jun jcꞌanlimoxna noxtoc, Lázaro sbi. Balbil ta chin. Tey chcꞌot xchotan sba ta stiꞌ sna ti jcꞌuleje, tey tscꞌan limoxna. \v 21 Ti jcꞌanlimoxnae yoꞌonuc ba stam ti cꞌusitic chlaj pꞌajuc ta yolon smexa ti jcꞌuleje, pero muc xꞌacꞌbat stam. Ta xleqꞌue ta tsꞌiꞌ noxtoc, jaꞌ ti balbil ta chine. \v 22 Icham ti jcꞌanlimoxnae. Ti xchꞌulele iꞌicꞌbat echꞌel ta vinajel yuꞌun anjeletic yoꞌ bu ti Abraame xchiꞌuc ti muchꞌutic lec yoꞌonic uque. Icham ti jcꞌulej uque, imuque. \v 23 Ti xchꞌulele tey ibat ta cꞌotebal. Iyil ta nom ti Abraame. Iyil noxtoc ti tey ti Lázaroe. \v 24 Ti jcꞌuleje iꞌavan. “Jtotic Abraam, cꞌuxubinon. Taco tal li Lázaroe. Acꞌu stsꞌaj tal sniꞌ scꞌob ta voꞌ, acꞌu tal stꞌuxubtasbon li coqꞌue yuꞌun abol jba tajmec liꞌ ta cꞌoqꞌue”, xi. \v 25 “Yuleso ta ajol, quere, ti cꞌalal laꞌechꞌ ta sba balamile, batsꞌi jcꞌulejot tajmec. Li Lázaroe batsꞌi meꞌon tajmec iꞌechꞌ. Lavie liꞌ xa jun yoꞌone; li voꞌote yolel chavichꞌ castico. \v 26 Mu xjelav li Lázaroe yuꞌun oy natil chꞌen ta oꞌlol. Muc muchꞌu xjelav teyoꞌe. Jaꞌ noꞌox yech muc muchꞌu xjelav tal liꞌtoe”, xi ti Abraame. \p \v 27 ’“Mi mu xjelav tale cheꞌe, abulajan tacbon echꞌel ta sna li jtote. \v 28 Yuꞌun oy to voꞌvoꞌ quitsꞌin teyoꞌe. Acꞌu ba yalbe ti acꞌu yictaic spasel li cꞌusitic chopole yoꞌ mu xtalic o liꞌtoe. Yuꞌun toj tsots li casticoe”, xi ti jcꞌuleje. \v 29 “Tey onox yichꞌojic li svun Moisese xchiꞌuc li svuntac yan yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee. Xuꞌ jaꞌ xchꞌunic”, xi ti Abraame. \v 30 “Jtotic Abraam, mu xchꞌunic. Ti oyuc noꞌox cꞌuxi chaꞌcuxiuc ti muchꞌu xojtiquinique, mi iyilic ti tey chcꞌot noxtoque, ta nan xchꞌunic biꞌa. Ta nan xictaic spasel li cꞌusitic chopole”, xi ti jcꞌuleje. \v 31 “Mi mu onox xchꞌunic ti cꞌusitic iyal ti Moisese xchiꞌuc ti yan yajꞌalcꞌop Riox ti ta más voꞌnee, acꞌu mi oy muchꞌu xchaꞌcuxi echꞌel xba yalbe, mi jaꞌuc onox xchꞌunic”, xut jcꞌulej ti Abraame ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 17 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti toj xiꞌel sba li mulile \r (Mt. 18.6-7, 21-22; Mr. 9.42) \p \v 1 Li lajchavoꞌe iꞌalbatic la yuꞌun ti Jesuse: \p ―Oy onox cꞌusi chopol chtal ta avoꞌonic. Yechꞌo un qꞌuelo me abaic, mu me voꞌoticoxuc ta amulic tsaꞌ smul lachiꞌilique. \v 2 Mi voꞌoxuc ta amulic ti tsaꞌ smulique, más lec ti avichꞌicuc chucbel jcotuc choꞌ ta anuqꞌuique, ti latenaticuc ochel ta mare. Ti lachamicuque, mu xa cꞌuxi saꞌ smul avuꞌunic li muchꞌutic yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique ti yichꞌojicon ta muqꞌue. \p \v 3 ’Cuentaanic me cheꞌe. Ti mi oy bu ista smul avuꞌun junuc achiꞌil ta yichꞌelon ta muqꞌue, ba lequilꞌalbo atuc ti cꞌusi chopol ispase. “Mu xa bu ta jpas yech”, mi xie, acꞌo ta pertonal. \v 4 Ti mi ista smul avuꞌun vuc-echꞌeluc ta jun cꞌacꞌale, “mu xa bu ta jpas yech”, mi xayutilane, acꞌo ta pertonal ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti tscꞌan ta xchꞌunic más ti oy syuꞌel Jesús ti apoxtoletique \p \v 5 ―Coltaoticotic ta xchꞌunel más ti voꞌot oy ayuꞌele ―xutic la Cajvaltic Jesús li apoxtoletique. \p \v 6 Itacꞌav la ti Cajvaltique: \p ―Acꞌu mi jutuc noꞌox achꞌunojic ti oy jyuꞌele, acꞌu mi coꞌol xchiꞌuc jpꞌej becꞌ mustisya, pero spas xa avuꞌunic li cꞌusitic vocol ta pasele. Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal mi chavalbeic ti acꞌu buluc loqꞌuel li sicómoro teꞌ leꞌe, ti acꞌu tecꞌluc ta mare, tspas avuꞌunic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti mu xuꞌ jtoy o jbatic li cꞌusitic ta jpastique \p \v 7 ’Caltic noꞌox yaꞌel ti oy amozoique ti iꞌay ta vocꞌ-osile, o mi chabivacax. Ti cꞌalal xul ta anae, mu onox bu chavalbe ti chtal chotluc ta mexae. \v 8 “Li voꞌote lapo amac, meltsanbon tal jveꞌel. Mi laj veꞌicone, jaꞌto chaveꞌ”, xavut. \v 9 “Colaval” mi jaꞌuc xavut ti cꞌalal ixchꞌun amantale. \v 10 Jaꞌ noꞌox yechoxuc uc, mi achꞌunic li cꞌusitic chayalbeic ti Rioxe, “Mu cꞌu xitunoticotic o. Jaꞌ noꞌox ijpasticotic ti cꞌu yepal liyalboticotique”, chianic me ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌechꞌ xchamelic lajunvoꞌ viniquetic ti ipic ta leprae \p \v 11 Ti cꞌalal ibat ta Jerusalén ti Jesuse, tey la iꞌechꞌ ta stsꞌac estado Samaria xchiꞌuc estado Galilea. \v 12 Ti cꞌalal icꞌot ta jun parajele, tal la snupel ta be yuꞌun lajunvoꞌ viniquetic. Nom la isvaꞌan sbaic yuꞌun la ipic ta lepra. \v 13 Iꞌavanic la. \p ―Jesús, jchanubtasvanej, abulajan cꞌuxubinoticotic ―xiic la. \p \v 14 Ti Jesuse, ti cꞌalal iyil ti viniquetique ―Batanic, ba acꞌ abaic iluc ta stojol paleetic ―xꞌutatic la. \p Ti cꞌalal ibatique, iꞌechꞌ la ti xchamelique. \p \v 15 Cꞌalal iyil ti lec xa ti june, isut la tal ta ora yoꞌ bu ti Jesuse. Xꞌavet xa la tal: \p ―Colaval, Cajval, ti lecon xae ―xut la ti Rioxe. \p \v 16 Isquejan la sba ta yichon ti Jesuse, jaꞌo la isnijan sba ta balamil noxtoc. \p ―Colaval ti lecon xa avuꞌune ―xut la. \p Ti muchꞌu yech ispase, liquem la tal ta estado Samaria. \p \v 17 ―Lajunvoꞌ ti iquetꞌesbe xchamelique. ¿Bu ma ti balunvoꞌ jchiꞌiltactique? \v 18 Stuc noꞌox isut tal li jsamariae ti “colaval”, xut ti Rioxe ―xi la ti Jesuse. \p \v 19 ―Vaꞌlan, batan. Yuꞌun achꞌun ti oy jyuꞌele, yechꞌo ti lecot xae ―xꞌutat la yuꞌun Jesús ti vinique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌalal xtal spas mantal liꞌ ta sba balamil ti Cajvaltic Jesuse \r (Mt. 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Ti jfariseoetique isjacꞌbeic la ti Jesuse ti cꞌu to ora chtal pasvanuc ta mantal ti Rioxe. \p ―Ti cꞌalal xlic pasvanuc ta mantal ti Rioxe, chꞌabal seña. \v 21 “Liꞌ xa tspas mantal ti Rioxe”, “leꞌ xa tspas mantal ti Rioxe”, muc muchꞌu xi. Ti Rioxe tspasvan xa ta mantal, liꞌ xa achiꞌuquique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 22 Li lajchavoꞌe lic la albaticuc yuꞌun ti Jesuse: \p ―Ta sta yora ti chlic avalic chac liꞌi: “Chac noꞌox taluc ta ora ti Cajvaltic Jesuse”, xachiic, pero mu to bu chital, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 23 Oy jlom chloꞌlovanic noꞌox. “Leꞌ xa li Cajvaltic Jesuse”, “taj xa li Cajvaltic Jesuse”, xiic. Pero mu me xachꞌunic, mu me xba aqꞌuelic. \v 24 Ti cꞌalal xichaꞌsut tal voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chiyil scotol crixchanoetic chac cꞌu chaꞌal xlebluj chavuque chquiltic ti buyotique. \v 25 Pero baꞌyi chcacꞌ tajmec jvocol yuꞌun mu xiscꞌanic li jqꞌuex jchiꞌiltactic liꞌi. \v 26 Jaꞌ chac cꞌu chaꞌal ispas ti crixchanoetic ti ta más voꞌnee ti cꞌalal liꞌ toꞌox ti Noee, jaꞌ noꞌox yech tspasic uc ti cꞌalal sta yora chichaꞌsut tal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 27 Jun yoꞌon iveꞌic, iyuchꞌic voꞌ, islajesic scotol ti cꞌusi scꞌan yoꞌonique, inupunic, iyacꞌ ta nupunel stsebic. Ti cꞌalal ital ti nojele, cꞌalal iꞌoch ta barco ti Noee, icom ti cꞌusitic ispasique, icham scotolic. \v 28 Jaꞌ noꞌox yech ispasic uc ti crixchanoetic ti ta más voꞌnee ti cꞌalal liꞌ toꞌox ti Lote. Jun yoꞌon iveꞌic, iyuchꞌic voꞌ, islajesic scotol ti cꞌusi scꞌan yoꞌonique, iꞌequelajic, iꞌovolajic, ismeltsan snaic. \v 29 Ti cꞌalal ilocꞌ ta Sodoma ti Lote, jaꞌo ital cꞌocꞌ xchiꞌuc asuvre ta vinajel, icham scotolic. \v 30 Jaꞌ noꞌox yech tspasic li crixchanoetique ti cꞌalal xichaꞌsut tal, voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \p \v 31 ’Ti cꞌalal xcꞌot yech ti cꞌu to orae, lavi pachꞌal li sba anaique, mi jaꞌo oy muchꞌu tey xvaꞌete, ti cꞌalal xyal tale, mu xa me xꞌoch stam cꞌusuc yuꞌun. Ti muchꞌutic tey ta yabtelique, mu xa me sut ta snaic. \v 32 Yuleso ta ajolic cꞌusi ispas ti yajnil Lote. \v 33 Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue ti jaꞌ chiꞌic o li milele, yuꞌun onox ta xꞌochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil. Yan ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi jaꞌ xlajic oe, ta xcuxiic ta sbatel osil. \p \v 34 ’Chacalbeic, mi onox cꞌu chaꞌal ta acꞌubaltic litale, mi oy muchꞌu vayem chaꞌvoꞌ ta jun noꞌox teme, yicꞌal jun chquicꞌ echꞌel, jun chcom. \v 35 Mi oy chaꞌvoꞌ ants ti tsobol ta xjuchꞌunique, yicꞌal jun chquicꞌ echꞌel, jun chcom. \v 36 Mi oy chaꞌvoꞌ vinic ti tsobol ta xꞌabtejique, yicꞌal jun chquicꞌ echꞌel, jun chcom ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 37 ―¿Bu ma chcꞌot taj une, Cajval? ―xiic la li lajchavoꞌe. \p ―Yuꞌun chichꞌic onox castico ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue. Coꞌol xchiꞌuc mi oy cꞌusi ichame, tey ta stsob sba xulemal ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 18 \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun meꞌanal ants xchiꞌuc jun jmeltsanejcꞌop \p \v 1 Li lajchavoꞌe iꞌalbatic la jun loꞌil yuꞌun ti Jesuse yoꞌ la mu xicta o sbaic ta scꞌoponel ti Rioxe. \p \v 2 ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun jmeltsanejcꞌop ta jun jteclume, mu xichꞌ ta mucꞌ Riox, mu xichꞌ ta mucꞌ crixchanoetic. \v 3 Caltic ti tey nacal jun meꞌanal antse, oy cꞌusi ipojbat. Ba scꞌanbe parte li jmeltsanejcꞌope. “Mi mu xaꞌabulaj xatacbon ta iqꞌuel li muchꞌu lispojbe cꞌusuc cuꞌune”, xut. \v 4 Ep ta echꞌel ay scꞌanbe parte li jmeltsanejcꞌope. Li jmeltsanejcꞌope tsꞌacal to isnop: “Mi Rioxuc, mu xquichꞌ ta mucꞌ, mi jaꞌuc crixchano. \v 5 Jaꞌ noꞌox lavi liꞌ xvaꞌvon li meꞌanal antse, ta jmeltsanbe li scꞌope. Yuꞌun mu jcꞌan ti liꞌ noꞌox xvaꞌvone”, xi li jmeltsanejcꞌope. \p \v 6 ’Avaꞌiic cꞌu xꞌelan iyal li jmeltsanejcꞌop ti chopol sjole. \v 7 Jaꞌ noꞌox yech ti Rioxe chacꞌbe castico ti muchꞌutic ch-ilbajinbon li xchꞌamaltaque ti cꞌacꞌal acꞌubal ta xcꞌopojique. \v 8 Ti cꞌalal sta yorae, ta ora chacꞌbe castico. Pero ti cꞌalal xichaꞌsut tal voꞌon ti coꞌol crixchanootique, ¿mi oy onovan muchꞌutic yichꞌojicon ta mucꞌ xul jta? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jun jfariseo xchiꞌuc jun jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc \p \v 9 Ti Jesuse iyal la jun loꞌil yoꞌ la xaꞌiic o ti chopol cꞌusitic tspasic ti muchꞌutic lec yoꞌonic ti yalojique ti tspꞌaj xchiꞌilique. \p \v 10 ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy chaꞌvoꞌ vinic coꞌol ba scꞌoponic Riox ta tiꞌ mucꞌta temploe. Li june jfariseo; li june jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc. \v 11 Li jfariseoe vaꞌal iscꞌopon Riox, mu xa muchꞌu xtaon chaꞌi. “Colaval, Cajval, ti muc bu yechon chac cꞌu chaꞌal li yan jchiꞌiltaque ti ch-elcꞌajique, ti chopol sjolique, ti tsaꞌ yantsique. Muc bu yechon noxtoc chac cꞌu chaꞌal li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuc liꞌ vaꞌale. \v 12 Li voꞌone chaꞌechꞌel ta xemana chquicta cot. Li cꞌusitic ta jtae chacacꞌbe jun mi ijta lajunebe”, xut ti Rioxe. \v 13 Li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque nom vaꞌal icom. Mi jaꞌuc scꞌan sqꞌuel muyel vinajel. Jaꞌ noꞌox ismajulan stiꞌ yoꞌon. “Cajval, cꞌuxubinon yuꞌun jmulavilon”, xut ti Rioxe. \v 14 Chacalbe avaꞌiic. Li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque acꞌbil xa pertonal yuꞌun smul ti cꞌalal isut ta snae. Yan li jfariseoe muc xꞌaqꞌue ta pertonal. Ti muchꞌutic stoyoj sbaique ch-aqꞌueic ta qꞌuexlal yuꞌun mu xcꞌaneic yuꞌun ti Rioxe. Yan ti muchꞌutic mu snaꞌ stoy sbaique jaꞌ ch-aqꞌueic ta ichꞌel ta mucꞌ yuꞌun ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌbe bentisyon cꞌoxetic ti Jesuse \r (Mt. 19.13-15; Mr. 10.13-16) \p \v 15 Tey la yicꞌojbeic cꞌotel cꞌoxetic ti Jesuse yuꞌun la acꞌu yacꞌ scꞌob ta sjolic yoꞌ staic o bentisyone. Cꞌalal iyilic li lajchavoꞌe, ispajesic la ti muchꞌutic chiqꞌuic tal cꞌoxetique. \p \v 16 ―Mu xavutic. Acꞌu talicuc li cꞌoxetique. Yuꞌun ti muchꞌutic jaꞌ yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique, ta xchꞌunic cꞌusitic chal ti Rioxe. \v 17 Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic maꞌuc yech yoꞌonic chac cꞌu chaꞌal yoꞌonic li cꞌoxetique, mu xꞌochic yoꞌ bu tspas mantal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌot scꞌopon Jesús jun jcꞌuleje \r (Mt. 19.16-30; Mr. 10.17-31) \p \v 18 Tey la jun jmeltsanejcꞌop yuꞌunic li jꞌisraeletique. \p ―Jchanubtasvanej, voꞌot ti lec avoꞌone, ¿cꞌusi tscꞌan ta jpas yoꞌ xicuxi o ta sbatel osile? ―xut la ti Jesuse. \p \v 19 ―¿Cꞌu yuꞌun ti “lec avoꞌon”, xavutone? Jun noꞌox ti muchꞌu lec yoꞌone, jaꞌ ti Rioxe. \v 20 Anaꞌoj cꞌusi chal li smantaltac Rioxe: “Mu me xasaꞌ avants, mu me xamilvan, mu me xaꞌelcꞌaj, mu me xanopbe smul achiꞌil, ichꞌo ta mucꞌ atot ameꞌ”, xi ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 21 ―Li cꞌusitic avale cꞌoxon toꞌox lic jchꞌun ―xi la ti vinique. \p \v 22 Ti cꞌalal iyaꞌi ti Jesuse ―Oy to cꞌusi tscꞌan chapas. Ba chono li cꞌusuc avuꞌune. Li stojole qꞌuelanbo li meꞌonetique yoꞌ oy o acꞌulejal ta vinajele. Tsꞌacal to xtal achiꞌinon ―xꞌutat la. \p \v 23 Cꞌalal iyaꞌi chac taje, iyat la yoꞌon tajmec ti vinique yuꞌun la toj ep cꞌusuc yuꞌun. \v 24 Cꞌalal iyil ti Jesuse ti chat o yoꞌon tajmeque ―Li jcꞌulejetique tsots ta chꞌunel chaꞌiic cꞌusitic chal ti Rioxe. \v 25 Coꞌol xchiꞌuc jcot cameyo ti mu xjelav ta chac acuxae, jaꞌ yech mu xꞌochic yoꞌ bu tspas mantal Riox ti muchꞌutic jaꞌ noꞌox ta yoꞌonic li scꞌulejalique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 26 Ti muchꞌutic iyaꞌiic ti xꞌelan iyal ti Jesuse ―¿Muchꞌu xa onox ta xcuxi ta sbatel osil ti mi mu xcuxiic li jcꞌulejetique? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 27 ―Mu xuꞌ chacuxiic ta sbatel osil ta atuquic. Jaꞌ noꞌox chacuxiic mi chascoltaic ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 28 ―Li voꞌoticotique jcomtsanojticotic xa li cꞌusuc cuꞌunticotique. Jnapꞌletaojoticotic xa ―xi la li Pedroe. \p \v 29-30 ―Ta melel chacalbeic, ti muchꞌutic muc ta alel yuꞌunic mi iscomtsan o snaique, mi stot smeꞌ, mi sbanquiltac, mi yitsꞌintac, mi svixtac, mi yixleltac, mi smuctac, mi yajnil, mi xchꞌamaltac, mi yoltac, yuꞌun ti chalic aꞌyuc ti tspasvan xa ta mantal ti Rioxe, más xa ep ch-acꞌbatic sqꞌuexol ti cꞌusitic chcom yuꞌunique. Tsꞌacal to ta xcuxiic ta sbatel osil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti yoxꞌechꞌelal xa iyal ti Jesuse ti chmilee \r (Mt. 20.17-19; Mr. 10.32-34) \p \v 31 Li lajchavoꞌe itsobatic la yuꞌun ti Jesuse. \p ―Anaꞌojic ti chibatic ta Jerusalene. Yuꞌun ista xa yora ti cꞌu chaꞌal stsꞌibaojic comel ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee, ti ta xquil jvocol voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 32 Chiꞌaqꞌue entrucal ta stojol li muchꞌutic nom liquemic tale. Chislabanic, chismajic, chistubtaic. \v 33 Chiyacꞌbeic arsial, jaꞌo chismilic. Chimuque. Ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 34 Muc la xaꞌibeic smelol ti xꞌelan iyale, yuꞌun la muc xꞌacꞌbat yaꞌibeic smelol yuꞌun ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjambe sat jun maꞌsat ta Jericó ti Jesuse \r (Mt. 20.29-34; Mr. 10.46-52) \p \v 35 Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xcꞌotic ta jteclum Jericoe, tey la chotol istaic ta tiꞌil be jun xchiꞌilic ta israelal, maꞌsat la. Tey la tscꞌan limoxna. \v 36 Cꞌalal iyaꞌi ti tey ta xꞌechꞌ ep xchiꞌiltaque, ijacꞌbatic la cꞌusi tspasic. \v 37 Iꞌalbat la yuꞌun li xchiꞌiltaque ti jaꞌ tey xchiꞌuquic echꞌel ti Jesus Nazarete. \v 38 Jaꞌo la iꞌavan. \p ―¡Jesús, smom David, cꞌuxubinon! ―xi la. \p \v 39 Ti muchꞌutic babe echꞌele ispajesic la: \p ―¡Anchan! ―xutic la. \p Pero más to la tsots iꞌavan: \p ―¡Smom David, cꞌuxubinon! ―xi la. \p \v 40 Vaꞌ xi la ti Jesuse. \p ―Icꞌbecon tal ―xut la ti crixchanoetique. \p Ti cꞌalal icꞌote \v 41 ―¿Cꞌusi chajchaꞌle un? ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p ―Cajval, abulajan jambon li jsate ―xi la. \p \v 42 ―Lavi achꞌun ti oy jyuꞌele, chjam xa lasate ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 43 Ora la ijam ti sate, ixchiꞌin la echꞌel ti Jesuse. \p ―Colaval ―xut la ti Rioxe. \p Cꞌalal iyilic ti crixchanoetique, “colaval, Cajval”, xiic la uc. \c 19 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ilecubtasbat yoꞌon ti Zaqueoe \p \v 1 Li belel Jerusalene tey xꞌechꞌ ta yutil Jericó. Tey la iꞌechꞌ ti Jesuse. \v 2 Tey la nacal jun jcꞌulej, Zaqueo la sbi. Jaꞌ la totil yuꞌunic li jcꞌan-locꞌ-cꞌusiticuque. \v 3 Tscꞌan la chojtiquin ti Jesuse, tscꞌan la tsqꞌuelbe cꞌu xꞌelan sat. Pero mu la sta ta ilel yuꞌun la toj ep tajmec ti crixchanoetique. Xchiꞌuc la cꞌusuc, yuꞌun la comcom ti Zaqueoe. \v 4 Yechꞌo un ijelav la echꞌel ta anil, ba la muyuc ta jtecꞌ sicómoro yoꞌ la sta o ta ilel ti Jesuse. Yuꞌun la snaꞌoj ti tey ta xꞌechꞌe. \v 5 Ti cꞌalal icꞌot ta yolon teꞌ ti Jesuse, isqꞌuel la muyel. Iyil la ti tey luchul ti Zaqueoe. \p ―Zaqueo, yalan tal ta ora yuꞌun tey chibat ta ana ―xꞌutat la. \p \v 6 Ti Zaqueoe ora la iyal. Xmuyubaj xa la, iyicꞌ la echꞌel ta sna ti Jesuse. \v 7 Ti cꞌalal iyil ti xchiꞌiltac ta israelale, chopol la iyaꞌiic. \p ―Chopol ti ibat ta sna jmulavil li Jesuse ―xiic la. \p \v 8 Ti Zaqueoe isvaꞌan la sba. \p ―Cajval, ta xcacꞌbe jꞌoꞌloluc cꞌusuc cuꞌun li meꞌonetique. Ti mi oy muchꞌu iquelcꞌanbe staqꞌuine, más xa ep ta jsutesbe. Ti mi iquelcꞌanbe cienuque, ta xa jsutesbe chanibuc cien ―xut la ti Jesuse. \p \v 9 ―Lavie acꞌbiloxuc xa pertonal yuꞌun amulic ajunlejic ta na. Yuꞌun achꞌun xa ti cꞌusi chal ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal ixchꞌun ti Abraam ti ta más voꞌnee. \v 10 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, yuꞌun jaꞌ tal jsaꞌoxuc, tal jpojoxuc yuꞌun scꞌoplal xaꞌox chaꞌochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osil ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta lajunvoꞌ jꞌabtel ti iꞌacꞌbat sliquebic yuꞌun li yajvalique \r (Mt. 25.14-30) \p \v 11 Ti crixchanoetique tey la chaꞌiic cꞌusi chal ti Jesuse. Yuꞌun isnop ti jꞌisraeletique ti jaꞌ xa li muchꞌu stꞌujoj Rioxe ti chcꞌot xa ochuc ta preserenteal ta Jerusalene, yechꞌo un ti Jesuse isjoyꞌal la sba stuc ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xcꞌotic ta Jerusalene. \p \v 12 ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy screm jun preserentee. Jcꞌulej tajmec li creme. Ibat ta nom, ba yichꞌ tal snombramiento scuenta preserenteal. Ti cꞌalal sut tale, chul spas mantal ta slumal. \v 13 Ti cꞌalal mu toꞌox chbate, istsob slajunvaꞌal li yajꞌabtele. Iyacꞌbe comel sliquebic li yajꞌabtele. Coꞌol yepal iyacꞌbe comel jujun. “Abtejanic o. Tey xaqꞌuelic cꞌu yepal chjolin avuꞌunic. Ti cꞌalal xisut tale, chul quichꞌ”, xꞌutatic comel. \v 14 Li xchiꞌiltac ta slumale mu scꞌanic ti jaꞌ ch-och ta preserenteale. Istaquic echꞌel mantal ti mu yaꞌuc acꞌbatuc snombramientoe. “Mu jcꞌanticotic ti jaꞌ ch-och ta preserenteal ta jlumalticotique”, xiic cꞌotel. \p \v 15 ’Pero iyichꞌ onox snombramiento, isut tal. Ti cꞌalal iyule, istac ta iqꞌuel li yajꞌabteltaque yuꞌun chaꞌi cꞌu yepal ijolin yuꞌunic jujun li staqꞌuine. \v 16 Li jun baꞌyi itale “Totic, lataqꞌuin avacꞌbon comele, ijolin cuꞌun lajunꞌechꞌel más ep”, xut li yajvale. \v 17 “Li voꞌote lec xanaꞌ xaꞌabtej. Jutuc ti lacacꞌbee pero sjunul avoꞌon laꞌabtej o, yechꞌo un chajticꞌ ta coviernoal scuenta lajuneb jteclum”, xꞌutat. \v 18 Ital noxtoc li june. “Totic, lataqꞌuin avacꞌbon comele ijolin cuꞌun voꞌechꞌel más ep”, xut li yajvale. \v 19 “Li voꞌot uque chajticꞌ ta coviernoal scuenta voꞌob jteclum”, xꞌutat. \p \v 20 ’Ital noxtoc li june. “Totic, ilo lataqꞌuin avacꞌbon comele. Ijsutꞌ lec ta paño, ijnacꞌ. \v 21 Yuꞌun lixiꞌ. Jnaꞌoj ti jlajelote. Jnaꞌoj ti chavichꞌbe xchiꞌuc sjol lataqꞌuine. Chavichꞌ ti bu muc bu avacꞌoj avocole”, xi ispoj sba li june. \v 22-23 “Mu xatun, chꞌajot tajmec. Mi yech li cꞌusi chavale, ti jlajelone, ti chquichꞌ ti bu muc bu cacꞌoj jvocole, ¿cꞌu yuꞌun ti muc xavacꞌ jolinuc ta bancoe? Cꞌalal liyule, iquichꞌ xchiꞌuc sjol ti yechuque”, xꞌutat. \v 24 “Pojbeic li taqꞌuine, jaꞌ acꞌbeic li muchꞌu isjolintas lajunꞌechꞌel más epe”, xꞌutatic li muchꞌutic teye. \v 25 “¡Totic, pero yichꞌoj xa lajuneb!” xutic. \v 26 “Chacalbe avaꞌiic, ti muchꞌutic sjunul yoꞌon ta xꞌabteje, más ta xꞌacꞌbatic. Yan ti muchꞌutic mu sjunuluc yoꞌon ta xꞌabteje, ti cꞌu yunenꞌepal iꞌacꞌbatique, ta xpojbatic ta jmoj. \v 27 Li muchꞌutic chiscrontainique, ti mu scꞌanic ti voꞌon preserenteone, iqꞌuic tal scotol liꞌtoe. Liꞌ ta jsat xamilique”, xi li preserentee ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cajal ta burro iꞌoch ta Jerusalén ti Jesuse \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Jn. 12.12-19) \p \v 28 Ti cꞌalal laj loꞌilajuc ti Jesuse, iloqꞌuic la echꞌel teyoꞌe, ibatic la cꞌalal Jerusalén. Jaꞌ la babe echꞌel ti Jesuse. \v 29 Ti cꞌalal istabeic stuqꞌuil Betfajé xchiꞌuc Betania ta yoc jpꞌej vits Olivotic sbie, itaqueic la echꞌel chaꞌvoꞌ yuꞌun ti Jesuse. \p \v 30 ―Batanic leꞌ ta parajele. Ta ochel noꞌox tey chucul chataic jcot burro, mu to muchꞌu scajlebinoj. Jitunic, nitic tal. \v 31 Mi oy muchꞌu chasjacꞌbeic cꞌu yuꞌun ti chajitunic li burroe, xavalbeic ti voꞌon chtun cuꞌune ―xꞌutatic la echꞌel yuꞌun ti Jesuse. \p \v 32 Ibatic la. Ti cꞌu xꞌelan iꞌalbatic echꞌele, jaꞌ la yech cꞌot staic. \v 33 Ti cꞌalal xyaquet tsjitunic li burroe ―¿Cꞌu yuꞌun ti chajitunic li jburroe? ―xꞌutatic la yuꞌun ti yajvale. \p \v 34 ―Yuꞌun jaꞌ chtun yuꞌun li Cajvaltic Jesuse ―xutic la. \p \v 35 Isnitic la tal yoꞌ bu ti Jesuse. Iyacꞌbeic la stasin spimilcꞌuꞌic, iscajlebin la ti Jesuse. \v 36 Ti cꞌalal cajal xa echꞌel ta burro ti Jesuse, ti jꞌisraeletique isqꞌui la spimilcꞌuꞌic ta be yoꞌ bu ch-echꞌ ti Jesuse. \v 37 Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la staic li yaleltic ta yelav Jerusalén ta vits Olivotique, lic la avanicuc scotol ti muchꞌutic scotol cꞌacꞌal ixchiꞌinic ti Jesuse. Xmuyubajic xa la. “Colaval” xutic la ti Rioxe, ti yilojbeic slequilal syuꞌelal ti Jesuse. \p \v 38 ―¡Lec tajmec li preserente listacbotic tal ti Jtotic Riox ta vinajele! ¡Lec xa chiyilotic ti Rioxe! “Colaval, Cajval”, chiicuc uc ti anjeletic ta vinajele ―xiic la. \p \v 39 Tey la capal jayvoꞌ jfariseoetic. \p ―Jchanubtasvanej, pajeso li muchꞌutic snapꞌletaojote ―xutic la ti Jesuse. \p \v 40 ―Chacalbe avaꞌiic, mi ta xchꞌaniique, jaꞌ chlic avanicuc li tonetique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 41 Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xcꞌotic ta Jerusalén xchiꞌuquic ti Jesuse, cꞌalal iyil jteclum ti Jesuse, iyoqꞌuita la. \p \v 42 ―Ti xchꞌunicuc ti stacojon tal ti Rioxe yoꞌ jun o yoꞌonic xchiꞌuc ti Rioxe, lec ti yechuque. Pero iꞌechꞌ xa yora ti ch-acꞌbat xchꞌunique yuꞌun mu scꞌan xchꞌunic. \v 43 Yuꞌun tsta yora ti chtal sjoyintael yuꞌun li scrontaique, chtal smaquelic ta jujot. \v 44 Chtal slomesbel scotol li snaique. Ta xlaj scotolic. Jaꞌ ti mu xchꞌunic ti voꞌon listac tal ti Rioxe, ti tal jtojbe li smulique ―xi la ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isnuts loqꞌuel jchonolajeletic ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse \r (Mt. 21.12-17; Mr. 11.15-19; Jn. 2.13-22) \p \v 45 Ti Jesuse ibat la ta tiꞌ mucꞌta templo ta Jerusalén. Isnuts la loqꞌuel scotol ti jchonolajeletic teyoꞌe. \p \v 46 ―“Li jnae jaꞌ scuenta chtal ataicon o ta cꞌoponel”, xi ti Rioxe, xi tsꞌibabil. Li voꞌoxuque snailchꞌen jꞌeleqꞌuetic xachaꞌleic ―xꞌutatic la ti jchonolajeletique. \p \v 47 Ti Jesuse tey la ichanubtasvan jujun cꞌacꞌal ta tiꞌ mucꞌta templo. Ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetique, iscomonopic la cꞌuxi ta staic ta milel ti Jesuse. \v 48 Pero mu la cꞌuxi stacꞌ iyilic, jaꞌ la ti tey xchiꞌuc scotol ti crixchanoetique ti sjunul yoꞌon chaꞌiic cꞌusi chal ti Jesuse. \c 20 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijacꞌbat ti Jesuse ti muchꞌu iꞌalbon ti xꞌelan tspase \r (Mt. 21.23-27; Mr. 11.27-33) \p \v 1 Ti jꞌechꞌele tey la ta xchanubtasvan ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse. Jaꞌ la iyal ti chlic xa pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Tey la icꞌotic jayvoꞌ totil paleetic, xchiꞌuc la jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, xchiꞌuc la jayvoꞌ jmeltsanejcꞌopetic. \p \v 2 ―¿Muchꞌu layalbe ti xꞌelan chapase? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 3 ―Oy cꞌusi chajacꞌbeic uc. \v 4 ¿Muchꞌu ta smantal ti iyacꞌ ichꞌvoꞌ ti Juane? ¿Mi Riox, o mi crixchano? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 5 Xalxalbe xa la sbaic: \p ―Mi chcaltic ti ta smantal Rioxe, “¿cꞌu yuꞌun ti muc xachꞌunique cheꞌe?” xi biꞌa. \v 6 Mi chcaltic ti ta smantal crixchanoe, chiyacꞌbotic ton li jchiꞌiltactique yuꞌun xchꞌunoj scotolic ti jaꞌ yajꞌalcꞌop Riox ti Juane ―xut la sbaic. \p \v 7 ―Mu jnaꞌticotic ―xiic la. \p \v 8 ―Jaꞌ yechon uc, mu xacalbeic ti muchꞌu liyalbe ti xꞌelan ta jpase ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ loꞌil scuenta jchabiejꞌuva ti iꞌilbajinvanique \r (Mt. 21.33-44; Mr. 12.1-11) \p \v 9 Ti Jesuse lic la yalbe jun loꞌil ti xchiꞌiltac ta israelale: \p ―Caltic noꞌox yaꞌel ti oy jun vinic istsꞌun ep uva ta yosile. Isaꞌ comel li muchꞌutic ta xchabiique. Ibat ta nom li yajvale. Tey ipaj. \v 10 Ti cꞌalal itaꞌaj li uvae, istac tal jun yajꞌabtel, tal scuch echꞌel ti cꞌu yepal yaloj chichꞌe. Yul scꞌanbe li muchꞌutic ta xchabiique. Li jchabiejꞌuvae istsaquic li yajꞌabtel yajval osile, ismajic. Mu cꞌusi iyacꞌbeic echꞌel. \v 11 Li yajval osile istac tal otro jun yajꞌabtel. Jaꞌ noꞌox yech ixchaꞌleic, iyilbajinic noxtoc. Mi jsetꞌ mu cꞌusi iꞌacꞌbat echꞌel. \v 12 Li yajval osile istac tal otro jun yajꞌabtel. Yoxvaꞌal xa o. Li jchabiejꞌuvae ismajic noxtoc. Isyayijesic, isnutsic loqꞌuel. \p \v 13 ’“¿Cꞌusi ta jnop cheꞌe? Más lec ta jtac echꞌel li jcreme ti jcꞌanoj tajmeque. Ti cꞌalal xilic ti jaꞌ jcreme, jaꞌ nan chichꞌic ta mucꞌ”, xi isnop li yajval osil yaꞌele. \v 14 Li jchabiejꞌuvae ti cꞌalal iyilic ti jaꞌ xa screm li yajval osile, “leꞌe jaꞌ xa chichꞌbe comel yosil li stote. Más lec jmiltic yoꞌ xquichꞌbetic o comel voꞌotic li yosile”, xut sbaic. \v 15 Isloqꞌuesic ta pat moc, ismilic. Ti cꞌalal sut tal li yajval uvae, ¿cꞌusi chul nopbaticuc xanaꞌic li jchabiejꞌuvae? \v 16 Chacalbe avaꞌiic ti chtal smil scotole. Yan xa o muchꞌutic chacꞌbe xchabi li uvae ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p Ti cꞌalal iyaꞌiic ti jaꞌ scꞌoplalique ―¡Mu me yechuc xispasboticotic ti Rioxe cheꞌe! ―xiic la. \p \v 17 Ti Jesuse isqꞌuelbe la sat ti crixchanoetique. \p ―Yuꞌun muc bu avaꞌyojbeic smelol li scꞌop Rioxe ti chal ti “coꞌol xchiꞌuc jpꞌej ton ti istꞌuj li yajval nae ti chacꞌ ta xchiquin snae ti ipꞌaje yuꞌun li yajꞌalvaniltaque, pero jaꞌ onox iꞌoch ta chiquin na. Jaꞌ noꞌox yech ti muchꞌu stꞌujoj ti Rioxe, acꞌu mi xpꞌaje, pero chichꞌ onox tsots yabtel”, xi tsꞌibabile. \v 18 Qꞌuelavilic, ti muchꞌu tsots chcꞌot ta ba tone, chyayij. Mi jaꞌ netꞌbil icꞌote, ta xcham o. Voꞌon li tonon yaꞌele. Ti muchꞌutic mu xiyichꞌic ta muqꞌue, voꞌon chcalbeic ti ch-ochic ta cꞌocꞌ ta sbatel osile ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌ xchaꞌle sbaic ti jfariseoetique mi xuꞌ chacꞌbeic tojel aqꞌuel ti Césare \r (Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mr. 12.12-17) \p \v 19 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, taꞌox la stsaquic ta ora ti Jesuse yuꞌun la iyaꞌiic ti jaꞌ scꞌoplalique. Pero muc la stsaquic yuꞌun la ixiꞌic o li xchiꞌilique. \p \v 20 Jaꞌ noꞌox la ismalaic mi oy cꞌusi ora tstabeic smul ti yalojique yoꞌ la stsaquic o echꞌel ta stojol ti coviernoe. Ti cꞌalal iyilic ti muc bu tstabeic smule, jaꞌo la istaquic tal jayvoꞌ crixchanoetic, lec xa la yilel yul scꞌoponic ti Jesuse. \p \v 21 ―Jchanubtasvanej, jnaꞌojticotic ti yech scotol li cꞌusitic chavale. Jamal chaval cꞌusitic lec chil Riox ti ta jpasticotique. Mu tꞌujbiluc chachaꞌle ti muchꞌu chavalbee. \v 22 Alo caꞌiticotic mi lec chil xanaꞌ ti Rioxe ti chcacꞌbeticotic tojel aqꞌuel ti preserente Césare, o mi chopol chil ―xutic la ti Jesuse. \p \v 23 Ti Jesuse iyil la ti oy smanyaique. \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti xꞌelan tal avalbecone? \v 24 Acꞌbecon quil jsepuc taqꞌuin ti chcacꞌtic ta tojel aqꞌuele ―xꞌutatic la. \p Iyacꞌbeic la yil. \p ―¿Muchꞌu slocꞌol liꞌi? ¿Muchꞌu sbi? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p ―César ―xiic la. \p \v 25 ―Jaꞌ tscꞌan chavacꞌbeic ti cꞌusi tscꞌan ti preserente Césare. Jaꞌ noꞌox yech tscꞌan chavacꞌbeic ti cꞌusi tscꞌan ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 26 Acꞌu mi yoꞌonicuc saꞌbeic smul ta bail ta satil ti Jesuse pero muc la staic. Ti cꞌalal iyaꞌiic ti xꞌelan itacꞌav ti Jesuse, xchꞌayet xa la yoꞌonic. Mu xa la cꞌusi isjaqꞌuic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti isjacꞌ xchaꞌle sbaic scꞌoplal chaꞌcuxiel ti jsaduceoetique \r (Mt. 22.23-33; Mr. 12.18-27) \p \v 27 Tsꞌacal to tey la icꞌotic jayvoꞌ jsaduceoetic yoꞌ bu ti Jesuse, jaꞌ ti muchꞌutic chalic ti mu xichaꞌcuxiotic ti cꞌalal xichamotique. \p \v 28 ―Jchanubtasvanej, stsꞌibaoj comel ti Moisese ti mi icham junuc vinique, mi chꞌabal screm icome, li itsꞌinale mi chꞌabal to yajnile, acꞌu yicꞌbe yajnil ti ánima sbanquile. Mi iꞌayan screme, jaꞌ yech chacꞌbe sbi chac cꞌu chaꞌal sbi ti ánima sbanquile yoꞌ mu xchꞌay o sbie, xi ti Moisese. \v 29 Oy toꞌox vucvoꞌic, sbanquil yitsꞌin sbaic. Ti banquilale isaꞌ yajnil, pero icham, chꞌabal xchꞌamal icom. \v 30 Ti itsꞌinale iyicꞌbe yajnil ti ánima sbanquile pero icham uc. Chꞌabal xchꞌamal icom uc. \v 31 Jaꞌ noꞌox yech ispas svucvaꞌalic. Svucvaꞌalic iyiqꞌuic ti antse pero muc xꞌayan xchꞌamalic junuc ti cꞌalal ichamique. \v 32 Tsꞌacal to icham ti antse. \v 33 Mi ichaꞌcuxiique, ¿muchꞌu onovan junucal ti chiqꞌue yuꞌun iyicꞌ svucvaꞌalic? ―xiic la. \p \v 34 Itacꞌav la ti Jesuse: \p ―Lavi liꞌic to ta sba balamile chnupun li viniquetique li antsetique. \v 35 Ti muchꞌutic tꞌujbilic ti ta xchaꞌcuxiique ti chbatic ta vinajele, mi antsuc, mi vinicuc, mu xa bu chicꞌ sbaic. \v 36 Yuꞌun mu xa snaꞌ xchamic. Coꞌolic xa xchiꞌuc anjeletic. Xchꞌamaltac xa Riox yuꞌun ichaꞌcuxesatic xa yuꞌun ti Rioxe. \v 37 Cꞌalal ta Moisés iyal ti ta xchaꞌcuxi ti ánimaetique yuꞌun jaꞌ yech iꞌalbat yuꞌun ti Rioxe ti cꞌalal icꞌoponat ta jtecꞌ cꞌox chꞌixe. “Voꞌon Yajvalicon ti Abraame, xchiꞌuc ti Isaaque, xchiꞌuc ti Jacove”, xꞌutat. Ti xꞌelan iꞌalbate, yuꞌun cuxajtic ch-ileic yuꞌun ti Rioxe acꞌu mi voꞌne xa xchamelic ti moletique. \v 38 Ti Rioxe jaꞌ yajvalic ti muchꞌutic cuxajtic ta sbatel osile. Li voꞌoxuque chamem xchiꞌuc xchꞌulelic ti avalojique. Ti Rioxe cuxul chil scotolic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 39 Jaꞌ xa la itacꞌavic jayvoꞌ ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. \p ―Jchanubtasvanej, lec tajmec li cꞌusi avale ―xutic la ti Jesuse. \p \v 40 Yan ti jsaduceoetique mu xa la cꞌusi isjaqꞌuic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti maꞌuc noꞌox smom David ti Cristoe, jaꞌ yajval noxtoc \r (Mt. 22.41-46; Mr. 12.35-37) \p \v 41 Lic la sjacꞌ ti Jesuse: \p ―¿Cꞌu yuꞌun chalic ti smom noꞌox David ti Cristoe ti muchꞌu stꞌujoj Riox tspasvan ta mantale? \v 42-43 Ti Davide jaꞌ yech istsꞌiba ta svunal jqꞌuevujtic chac liꞌi: \q1 Ti Cajvale iꞌalbat yuꞌun ti Rioxe: \q1 “Chachoti ta jbatsꞌicꞌob, \q1 chapas mantal ti cꞌu sjalil xchꞌun o amantal cuꞌun scotol lacrontae”, \m xꞌutat, xi ti Davide. \v 44 Ti Davide “Cajval”, xut ti muchꞌu stꞌujoj Riox tspasvan ta mantale. ¿Cꞌu yuꞌun “Cajval”, xut mi jaꞌ smom noꞌoxe? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ijambat smulic ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54) \p \v 45 Li lajchavoꞌe oy la cꞌusi iꞌalbatic yuꞌun ti Jesuse. Ep la xchiꞌilic ta israelal tey yaꞌyojic. \p \v 46 ―Qꞌuelo me abaic, mu me xasloꞌloic li muchꞌutic ta xchanubtasvanic ta smantal Rioxe. Lec chaꞌiic ti xtolet scꞌuꞌic cꞌalal yoquique. Jaꞌ tscꞌanic ti cꞌoponbilic ta chꞌivite. Jaꞌ tscꞌanic ti bail ta xchotiic ta bicꞌtal temploetique xchiꞌuc ta jujun qꞌuine. \v 47 Ta sloꞌlobeic cꞌusuc yuꞌun li meꞌanal antsetique. Yech noꞌox ti jal tscꞌoponic Rioxe, jaꞌ noꞌox yoꞌ mu xvinaj o ti chopol cꞌusi tspasique. Yechꞌo un más castico chichꞌic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \c 21 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ slimoxna jun meꞌanal antse \r (Mr. 12.41-44) \p \v 1 Ti Jesuse iyil la ti isticꞌ staqꞌuin jcꞌulejetic yoꞌ bu li scaxail limoxna ta mucꞌta temploe. \v 2 Iyil la noxtoc ti tey icꞌot jun meꞌanal antse, meꞌon la tajmec. Chaꞌsep no la ta cinco isticꞌ. \p \v 3 ―Ta melel chacalbeic, li meꞌanal ants leꞌe más ep iyacꞌ chil ti Rioxe chac cꞌu chaꞌal iyacꞌ li yantique. \v 4 Yuꞌun naca xa sovra staqꞌuinic ti iyaqꞌuique. Yan li meꞌanal antse iyacꞌ scotol ti cꞌu yepal oy yuꞌune ti jaꞌ ox ta sman o ti cꞌusi chtun yuꞌune ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús li lajchavoꞌe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Jesuse ti ta sta yora chlomesat ti mucꞌta temploe \r (Mt. 24.1-2; Mr. 13.1-2) \p \v 5 Oy la jayvoꞌ apoxtoletic lic yalbeic ti Jesuse: \p ―Qꞌuelavil slequiquil tajmec li ton acꞌbil ta temploe. Leclec sba tajmec li cꞌusitic pacꞌajtic ta spaqꞌue, jaꞌ yacꞌojic ti muchꞌutic sjunul yoꞌonic yichꞌojic ta mucꞌ ti Rioxe ―xutic la. \p \v 6 ―Lequic avaꞌuquicaꞌa, pero ta sta yora ti ta xlomesate. Busul chcom scotol ―xꞌutatic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌusitic ta to xtal ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xlaj li balamile \r (Mt. 24.3-28; Mr. 13.3-23) \p \v 7 ―Jchanubtasvanej, ¿cꞌusi ora ta xlomesat li temploe? ¿Cꞌusi seña ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xlome? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 8 ―Pꞌijanic me, mu me xachꞌunic loꞌloel. Yuꞌun ep ti muchꞌutic chtalique, “voꞌon Cristoon”, xiic. “Poꞌot xa xtal ti Cristoe”, xiic jlom. Pero mu me xachꞌunic. \v 9 Ti cꞌalal chavaꞌiic ti oy acꞌ cꞌoqꞌue, ti cꞌalal chavaꞌiic ti oy bu tscrontain yajpreserenteique, mu me xaxiꞌic. Chcꞌot onox yech, pero li balamile maꞌuc toꞌox chlaj, liꞌto cꞌuuc sjalile. \p \v 10 ’Ta sliquesic acꞌ cꞌocꞌ li crixchanoetic ta yantic o balamile. Ta sliquesic acꞌ cꞌocꞌ li preserenteetic noxtoque. \v 11 Oy bu ch-echꞌ tsots niquel, oy bu ch-echꞌ viꞌnal, oy bu ch-echꞌ chamel. Chavilic ep seña ta vinajel ti xiꞌel sba tajmeque. \p \v 12 ’Cꞌalal mu toꞌox xcꞌot li cꞌusi lacalbeique, chatsaqueic, chamajeic, chaꞌiqꞌueic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ta bicꞌtal temploetic, chatiqꞌueic ta chuquel. Chaꞌiqꞌueic echꞌel ta stojol preserenteetic xchiꞌuc ta stojol coviernoetic ta scoj ti avichꞌojicon ta muqꞌue. \v 13 Jaꞌ yoꞌ xavalbeic o ti cꞌusi caloje. \v 14 Mu me baꞌyiuc xanopic ti cꞌusi chcꞌot avalique. \v 15 Voꞌon chajpꞌijubtasic ta cꞌop yoꞌ mu xcuch o yuꞌunic ti muchꞌutic chascrontainique. \v 16 Oy atot ameꞌic noꞌox ta spay avajvalic, oy abanquil avitsꞌinic noꞌox, oy anamtalchiꞌilic noꞌox, oy jaꞌ noꞌox ti muchꞌutic lec xacꞌopon aba achiꞌuquique. Oy jlom chamileic. \v 17 Ep muchꞌutic chopol chayilic o ti avichꞌojicon ta muqꞌue. \v 18 Pero mu xuꞌ chasmilic mi maꞌuc yech tscꞌan ti Rioxe. \v 19 Ti muchꞌutic chcuch yuꞌun li ilbajinele, mi mu xicta o sbaique, jaꞌ chcuxiic ta sbatel osil. \p \v 20 ’Ti cꞌalal xavilic ti joyintabil ta yajsolterotac yan preserente li Jerusalene, naꞌic me ti jaꞌo xa chlaje. \v 21 Voꞌoxuc ti liꞌ nacaloxuc ta Judeae, ba nacꞌ abaic ta vitstic. Li muchꞌutic liꞌ ta yutil jteclume acꞌu loqꞌuicuc echꞌel. Li muchꞌutic loqꞌuemic echꞌele mu xa me xꞌochic tal. \v 22 Yuꞌun ista xa yora chavichꞌic castico chac cꞌu chaꞌal stsꞌibaojic comel ti yajꞌalcꞌoptac Riox ti ta más voꞌnee. \v 23 Abol sbaic tajmec ti muchꞌutic oy xchꞌute xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchuꞌun to yolique, yuꞌun tsots tajmec castico chayacꞌbeic ti Rioxe. \v 24 Oy jlom chamileic ta espada. Oy jlom chachuqueic, chaꞌiqꞌueic echꞌel ta yantic o balamil. Li namal crixchanoetique chtal yixtalanic sjunlej li Jerusalene. Liꞌic o ti cꞌu sjalil ch-acꞌbatic permiso yuꞌun ti Rioxe. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan ti cꞌalal xchaꞌsut tal ti Jesuse \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Mr. 13.24-37) \p \v 25 ’Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox xichaꞌsut tale, oy seña ta cꞌacꞌal, xchiꞌuc ta jchꞌulmeꞌtic, xchiꞌuc ta cꞌanaletic. Li crixchanoetic ta sjunlej balamile chiꞌic tajmec yuꞌun tsots tajmec chyucꞌyonaj li mare, xvoꞌoꞌet xa tajmec. \v 26 Li crixchanoetique ta xchamic xa yilel ta xiꞌel ta scoj ti cꞌusitic chlaj cꞌotuque. Xiꞌemic o mi oy cꞌusi más tsots chtale. Yuꞌun chnic scotol li cꞌusitic oy ta vinajele. \v 27 Chil scotol crixchanoetic ti oy jyuꞌele, ti oy jxojobal ti cꞌalal xiyal tal ta ba toc ta balamil voꞌon ti coꞌol crixchanootique. \v 28 Ti cꞌalal xavilic ti chlic xa cꞌotuc li cꞌusitic lacalbeique, muyubajanic me yuꞌun anaꞌojic xa ti poꞌot xa xacuxiic ta sbatel osile ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús li lajchavoꞌe. \p \v 29-30 Iyal la jun loꞌil noxtoc: \p ―Li icꞌuxe xchiꞌuc li yan teꞌetique, cꞌalal xavilic ti chlaj xa cocojuc yanale, jaꞌ chvinaj o ti ch-och xa voꞌtique. \v 31 Jaꞌ noꞌox yech ti cꞌalal xavilic ti chlaj cꞌotuc ti cꞌusitic lacalbeique, jaꞌ chvinaj o ti chistac xa sutel tal ti Rioxe, ti chtal jpas mantal liꞌ ta sba balamile. \p \v 32 ’Ta melel chacalbeic, oy toꞌox cuxuloxuc jlom ti cꞌalal xtal ti jaytos castico lacalbeique. \v 33 Li vinajel balamile chlaj onox. Yan li cꞌusitic chcale, mu xchꞌay, persa chcꞌot scotol. \p \v 34 ’Qꞌuelo me abaic, mu me jaꞌuc ta avoꞌonic li cꞌusitic liꞌ ta sba balamile, xchiꞌuc li cꞌusitic chal avoꞌonique, xchiꞌuc li yacubele. Mu me jaꞌuc xavat o avoꞌonic ti bu chataic li cꞌusitic chtun avuꞌunique. Ti mi jaꞌ noꞌox ta avoꞌonique, chꞌayem avoꞌonic chul jtaoxuc ti cꞌalal xichaꞌsut tale. \v 35 Yuꞌun mu xanaꞌic cꞌusi ora chlic ti jaytos castico ta sjunlej balamile. Coꞌol xchiꞌuc cꞌusi xcacꞌbetic spetsꞌul ti tey petsꞌubil chlaje. \v 36 Li voꞌoxuque ichꞌicon noꞌox me ta mucꞌ, cꞌoponic Riox scotol cꞌacꞌal yoꞌ mu xaxiꞌic o li cꞌusitic chtal ti lacalbeique, yoꞌ jun o avoꞌonic chacꞌotic ta jtojol voꞌon ti coꞌol crixchanootique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 37 Ta cꞌacꞌaltique tey la ta xchanubtasvan ta tiꞌ mucꞌta templo ti Jesuse. Ta acꞌubaltique chlocꞌ la echꞌel, tey la chba vayuc ta vits Olivotic. \v 38 Jujun la sob chtalic ta tiꞌ mucꞌta templo ti crixchanoetique, yuꞌun la tscꞌan chaꞌiic cꞌusi chal ti Jesuse. \c 22 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ispas trate ti Judase ti chacꞌ entrucal ti Jesuse \r (Mt. 26.1-5, 14-16; Mr. 14.1-2, 10-11; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Poꞌot xaꞌox sqꞌuinic li jꞌisraeletique cꞌalal tsveꞌic pan ti muc bu yichꞌoj svuquesobil xchꞌute. Jaꞌ la sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi stot smeꞌic li jꞌisraeletique. \v 2 Ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe, isnopilanic la cꞌu xꞌelan tstaic ta milel ti Jesuse. Yuꞌun la xiꞌemic ta smilel. Yuꞌun la ep tajmec crixchanoetic lec chilic cꞌusitic tspas ti Jesuse. \p \v 3 Ti Judase, ti Iscariote iꞌacꞌbat sbiine, jaꞌ la lajchavoꞌic o. Ixchꞌunbe la smantal ti Satanase. \v 4 Ba la scꞌopon ti totil paleetique xchiꞌuc ti jayvoꞌ totil yuꞌunic ti jchabiejtemploe. Jaꞌ la ba yalbe ti cꞌu xꞌelan snopoj chacꞌ entrucal ti Jesuse. \v 5 Ti cꞌalal iyaꞌiique, xmuyubajic xa la tajmec. \p ―Chacacꞌbeticotic taqꞌuin ―xutic la ti Judase. \p \v 6 Ixchꞌun la ti Judase. Isaꞌ la ti cꞌuxi xuꞌ chacꞌ entrucal ti Jesuse yoꞌ la ti mu xlic o cꞌop yuꞌunic ti xchiꞌiltac ta israelale. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti cꞌu xꞌelan isliques Santa Cena ti Cajvaltic Jesuse \r (Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 7-8 Ti cꞌalal ista scꞌacꞌalil ta sveꞌic pan ti muc bu yichꞌoj svuquesobil xchꞌute, cꞌalal tsmilic li chꞌiom chijetic scuenta li sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi stot smeꞌic li jꞌisraeletique, ti Jesuse istac echꞌel li Pedroe xchiꞌuc li Juane. \p ―Batanic, ba meltsanic li chij ta jtiꞌtic ta qꞌuine ―xꞌutatic la. \p \v 9 ―¿Bu chba jmeltsanticotic un? ―xutic la. \p \v 10 ―Chacalbeic. Ti cꞌalal xaꞌochic ta yutil Jerusalene, tey chanupic ta be jun vinic scuchoj jpꞌej qꞌuib yaꞌal. Jaꞌ napꞌletaic echꞌel. Ti bu nail ch-oche, tey xaꞌochic uc. \v 11 Jaꞌ yech xcꞌot avalbeic li yajval nae. “Liꞌ listacoticotic tal li Jchanubtasvaneje. ¿Bu la jcꞌolucal chavacꞌboticotic lanae ti ta jtiꞌticotic o li chij ta qꞌuine?” xavutic cꞌotel. \v 12 Tey chacꞌ avilic jcꞌol ta xchaꞌcojol sjol sna, lec mucꞌ. Tey xa yacꞌoj li cꞌusitic chtune. Jaꞌ tey xameltsanic li jveꞌeltique ―xꞌutatic la echꞌel li chaꞌvoꞌe. \p \v 13 Ibat la xchaꞌvaꞌalic. Jaꞌ la yech istaic chac cꞌu chaꞌal iꞌalbatic echꞌel yuꞌun ti Jesuse. Jaꞌ la tey ismeltsanic ti veꞌlil scuenta qꞌuine. \p \v 14 Ti cꞌalal ista yora veꞌele, tey la icꞌot ti Jesuse. Ixchol la sbaic ta mexa xchiꞌuc li apoxtoletique. \p \v 15 ―Lavi mu to chimilee, sjunul coꞌon liꞌ chajchiꞌinic ta stiꞌel li chij scuenta li qꞌuine. \v 16 Chacalbeic ti mu xa bu ta jtiꞌ li chije. Jaꞌto ta jtiꞌ ti cꞌalal tey xa tsobolotic jcotoltic yoꞌ bu chacꞌ jpas mantal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 17 Ti Jesuse istam la jun mucꞌta pꞌis yaꞌlel uva, “colaval” xut la ti Rioxe. \p ―Uchꞌanic acotolic. \v 18 Chacalbeic ti mu xa bu chcuchꞌ li yaꞌlel uvae. Jaꞌto chcuchꞌ ti cꞌalal tey xa tsobolotic jcotoltic yoꞌ bu chacꞌ jpas mantal ti Rioxe ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 19 Istam la jpꞌej pan ti Jesuse, “colaval” xut la ti Rioxe. Ixut la ti pane, iꞌacꞌbatic la. \p ―Liꞌi jaꞌ jbecꞌtal jtacupal, yuꞌun chcacꞌ jba ta milel ta scoj amulic. Jaꞌ me yech xapasulanic o yoꞌ xanaꞌicon oe ―xꞌutatic la. \p \v 20 Cꞌalal laj veꞌicuque, istam la noxtoc li mucꞌta pꞌise. \p ―Li yaꞌlel uva liꞌ chcuchꞌtique, jaꞌ seña ti chcꞌot onox cꞌusi yaloj ti Jtote ti ta jchꞌichꞌel chtoj lamulique. \v 21 Chacalbeic, li muchꞌu chiyacꞌ entrucale liꞌ jchiꞌuctic ta mexae. \v 22 Jaꞌ onox yech yaloj ti Rioxe ti chimile voꞌon ti coꞌol crixchanootique. Abol sba li muchꞌu chiyacꞌ entrucale ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 23 Lic la sjacꞌulanbe sbaic muchꞌu junucal ti chacꞌ entrucal ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jaꞌ chcom ta jpasmantal ti muchꞌu mu snaꞌ stoy sbae \r (Mt. 20.25-28; Mr. 10.42-45) \p \v 24 Jaꞌo la lic yalulanbe sbaic ti muchꞌu chcom ta yajpasmantalique. \v 25 Lic la albaticuc yuꞌun ti Jesuse: \p ―Li preserenteetic ta yantic nacione ilbaj xꞌilvanic, mantal noꞌox tspasic. Pero jaꞌ tscꞌanic ti “lec chcꞌuxubinvan li cajpreserentetic leꞌe”, ti xi scꞌoplale. \v 26 Li voꞌoxuque maꞌuc me yech xapasic. Ti muchꞌu junucal ta xcom avuꞌunic ta avajpasmantalique, mi tscꞌan ti ichꞌbil ta muqꞌue, jaꞌ tscꞌan ti jaꞌ yech chac cꞌu chaꞌal li muchꞌu más creme, ti sjunul yoꞌon chtune. \v 27 Avilojic cꞌu xꞌelan tspasic li totiletic liꞌ ta sba balamile, mantal noꞌox tspasic, muc bu ch-abtejic. Naca noꞌox chcꞌot scꞌan sveꞌelic. Yan li voꞌone maꞌuc yech ta jpas. Tal tunicon avuꞌunic chac cꞌu chaꞌal li muchꞌu chichꞌ tal veꞌlile. \p \v 28 ’Li voꞌoxuque jun avoꞌonic achiꞌinicon ti cꞌalal iquichꞌulan crontainele. \v 29-30 Yechꞌo un chacacꞌbe apasic mantal chac cꞌu chaꞌal chiyacꞌbe jpas mantal ti Jtot uque yoꞌ coꞌol jun o coꞌontique. Coꞌol ta jpastic mantal. Voꞌoxuc chapasic ta mantal li lajchachop jchiꞌiltactic ta israelale ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti “chaval ti mu xavojtiquinone”, xꞌutat yuꞌun Jesús ti Pedroe \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Jn. 13.36-38) \p \v 31 ―Simón, chcal avaꞌi. Ti Satanase ay xa scꞌanbe permiso ti Rioxe ti tsqꞌuel mi sjunul avoꞌonic avichꞌojicon ta muqꞌue. Yuꞌun jaꞌ tscꞌan ti chavicta abaique, ti chatani abaic chac cꞌu chaꞌal chbat ta icꞌ li solepal trigoe. \v 32 Li voꞌote lajcꞌoponbe xa Riox yoꞌ mu jꞌechꞌeluc xavicta o aba ta yichꞌelon ta muqꞌue. Ti cꞌalal xavichꞌon ta mucꞌ noxtoque, voꞌot xa me xachanubtas lachiꞌiltac ta yichꞌelon ta muqꞌue yoꞌ mu xicta o sbaic uque ―xꞌutat la li Pedroe. \p \v 33 ―Cajval, acꞌu mi coꞌol xiꞌochotic ta chuquel, acꞌu mi coꞌol xilajotic, muc ta alel ―xi la li Pedroe. \p \v 34 ―Pedro, chacalbe, lavi ta acꞌubaltique ti cꞌalal mu toꞌox ch-ocꞌ queleme, oxꞌechꞌel xaꞌox aval ti mu xavojtiquinone ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iꞌalbatic onox ti chichꞌic crontainel ti lajchavoꞌe \p \v 35 ―Ti cꞌalal lajtaquic echꞌele, muc xavichꞌic echꞌel ataqꞌuinic, mi jaꞌuc aveꞌelic, mi jaꞌuc axonobic. ¿Mi oy cꞌusi palta avaꞌiic? ―xꞌutatic la yuꞌun Jesús li lajchavoꞌe. \p ―Chꞌabal ―xutic la. \p \v 36 ―Lavie li muchꞌu oy snutiꞌe, acꞌu yichꞌ echꞌel. Li muchꞌu oy yav staqꞌuine, acꞌu yichꞌ echꞌel uc. Li muchꞌu chꞌabal yespadae, acꞌu xchon jlicuc scꞌuꞌ, acꞌu sman o junuc. \v 37 Ti xꞌelan chacalbeique, yuꞌun chcꞌot onox ti cꞌu xꞌelan tsꞌibabil jcꞌoplale: “Ta spꞌise ta jmulavil”, xi onox tsꞌibabil ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 38 ―Cajval, oy liꞌ chib espadae ―xutic la. \p ―Taꞌluc o xa li cꞌusi chcaltique ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iscꞌopon Riox ta Getsemaní ti Jesuse \r (Mt. 26.36-46; Mr. 14.32-42) \p \v 39 Tsꞌacal to ti Jesuse ilocꞌ la echꞌel, ibat la ta vits Olivotic yuꞌun la tey onox chcꞌotilan. Ixchiꞌinic la echꞌel li lajchavoꞌe. \v 40 Ti cꞌalal icꞌotique ―Cꞌoponic Riox yoꞌ mu xapasic o li cꞌusi chopole ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 41 Ti Jesuse ijelav la echꞌel jtsꞌuj. Jaꞌ la yech snamal ibat chac cꞌu chaꞌal snamal xitenobajotique. Isquejan la sba, iscꞌopon la Riox. \p \v 42 ―Tot, ti xuꞌuc to ti mu xichame, lec. Pero maꞌuc me xcꞌot li cꞌusi chal coꞌon jtuque, jaꞌ acꞌu jpas li cꞌusi chacꞌan li voꞌote ―xi la. \p \v 43 Iyil la ital jun anjel ta vinajel, jaꞌ la tal stsatsubtasbel ti spat xocone. \v 44 Xvocolet xa la iscꞌopon Riox yuꞌun la mu xa xuꞌ iyaꞌi. Ichiqꞌuinaj la tajmec. Ti xchiqꞌue coꞌol la xchiꞌuc chꞌichꞌ, stsꞌujtsꞌon xa la. \p \v 45 Ti cꞌalal laj scꞌopon ti Rioxe, isut la yoꞌ bu li buluchvoꞌe. Vayem la itae scotolic yuꞌun la chat yoꞌonic tajmec. \p \v 46 ―¿Cꞌu yuꞌun ti chavayique? Licanic, cꞌoponic Riox yoꞌ mu xapasic o li cꞌusitic chopole ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti itsaque ti Jesuse \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Ti cꞌalal xyaquet chloꞌilaj ti Jesuse, jaꞌo la tey icꞌot epal crixchanoetic. Jaꞌ la babe ti Judase, jaꞌ la lajchavoꞌic o ta yajchancꞌop ti Jesuse. Cꞌot la sbutsꞌ ti Jesuse. \p \v 48 ―Judas, ¿mi ta butsꞌel chavacꞌon entrucal yaꞌel voꞌon ti coꞌol crixchanootique? ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 49 Ti cꞌalal iyilic li buluchvoꞌe ti jaꞌ cꞌot stsaquel ti Jesuse ―Cajval, ¿mi xuꞌ chcacꞌbeticotic espada? ―xutic la ti Jesuse. \p \v 50 Oy la jun xchiꞌilic ta yajchancꞌop ti Jesuse, isloqꞌues la yespada, istuchꞌbe la loqꞌuel sbatsꞌichiquin ti smozo más totil palee. \p \v 51 ―Mu xavut ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p Ti Jesuse ispicbe la syayijemal, lec xa la icom xchiquin ti mozoile. \v 52 Ti Jesuse iscꞌopon la ti totil paleetique, xchiꞌuc ti jayvoꞌ totil yuꞌunic ti jchabiejtemploe, xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetique ti cꞌot tsacvanicuque: \p ―¿Cꞌu yuꞌun ti ta espada ta teꞌ tal atsaquicon chac cꞌu chaꞌal jꞌeleqꞌue? \v 53 Ti tey onox chichanubtasvan ta tiꞌ mucꞌta templo jujun cꞌacꞌale, ¿cꞌu yuꞌun ti mu teyuc noꞌox atsaquicon yaꞌele? Ti xꞌelan tal atsaquicone, yuꞌun iꞌacꞌbat permiso yuꞌun Riox lavajvalique, jaꞌ ti Satanase, ti yajval mulile ―xꞌutatic la ti jtsacvanejetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyal ti Pedroe ti mu xojtiquin ti Jesuse \r (Mt. 26.57-58, 69-75; Mr. 14.53-54, 66-72; Jn. 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Ti cꞌalal istsaquic ti Jesuse, tey la iyiqꞌuic echꞌel ta sna ti más totil palee. Li Pedroe nomnomtic la tijil echꞌel ta spat ti Jesuse. \v 55 Ti cꞌalal icꞌotique, istsoyic la cꞌocꞌ ta oꞌlol tiꞌna. Tey la joyol chcꞌatinic ti crixchanoetique. Li Pedroe tey la ichoti, icꞌatin uc. \v 56 Iꞌile la yuꞌun jun quiarail ti tey chotol chcꞌatin li Pedroe. Iqꞌuelbat la sat. \p ―Li vinic leꞌe jaꞌ xchiꞌil li muchꞌu ay atsaquic tale ―xi la. \p \v 57 ―Mu xcojtiquin ―xi la li Pedroe. \p \v 58 Ta jliquel o iꞌojtiquine la yuꞌun jun vinic. \p ―Li voꞌote jaꞌ achiꞌil li vinic leꞌe ―xꞌutat la. \p ―Iꞌi, muc bu jchiꞌin ―xi la li Pedroe. \p \v 59 Iꞌechꞌ xaꞌox la junuc ora. \p ―Melel jaꞌ xchiꞌil li Jesuse yuꞌun jgalilea uc ―xi la noxtoc otro jun. \p \v 60 ―Mu jnaꞌ li cꞌusi chavale ―xi la li Pedroe. \p Ti cꞌalal yolel chal yeche, jaꞌo la iꞌocꞌ quelem. \v 61 Ti Cajvaltic Jesuse ijoyij la, iqꞌuelbat la sat li Pedroe. Jaꞌo la iyul ta sjol ti yech onox iꞌalbat yuꞌun ti Cajvaltique: “Lavie ti cꞌalal mu toꞌox ch-ocꞌ queleme, oxꞌechꞌel xaꞌox aval ti mu xavojtiquinone”, xꞌutat onox la yuꞌun ti Jesuse. \v 62 Ilocꞌ la echꞌel li Pedroe, ba la yoqꞌuita sba tajmec. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyilbajinic ti Jesuse \r (Mt. 26.67-68; Mr. 14.65) \p \v 63 Ti jayvoꞌ ixchabiic ti Jesuse islabanic la, ismajic la. \v 64 Ismacbeic la sat ta pocꞌ. Istꞌaxbeic la ta majel xocon sat. \p ―Alo caꞌtic muchꞌu lasmaj ―xutic la. \p \v 65 Islabanic la tajmec. Scotol la cꞌusi iyalbeic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol jmeltsanejcꞌopetic ti Jesuse \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Jn. 18.19-24) \p \v 66 Ti cꞌalal isacube, istsob la sba scotol ti jmeltsanejcꞌopetic yuꞌun li jꞌisraeletique, jaꞌ ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Ti Jesuse iyiqꞌuic la echꞌel yoꞌ bu tsobolique. \p \v 67 ―Alboticotic mi voꞌot Cristoot ti yaloj Riox chapasoticotic ta mantale ―xutic la. \p ―Voꞌon, mi xacutique, mu onox xachꞌunic. \v 68 Mi oy cꞌusi chajacꞌbeic uque, jnaꞌoj ti mu xatacꞌbecone, ti mu xacoltaicon oe. \v 69 Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, chichoti xa ta sbatsꞌicꞌob ti Riox ta vinajele ti oy syuꞌele, ta jpas mantal ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 70 ―¿Mi yech ti voꞌot Xchꞌamalot ti Rioxe cheꞌe? ―xut la scotolic. \p ―Yech ―xꞌutatic la. \p \v 71 ―¿Cꞌu xa stu cuꞌuntic yan rextico? Icaꞌitic xa ti tspꞌis sba ta Rioxe ―xut la sbaic. \c 23 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol covierno Pilato ti Jesuse \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Istam la sba scotolic, iyiqꞌuic la echꞌel ta stojol covierno Pilato ti Jesuse. \v 2 Lic la sticꞌbeic smul. \p ―Li vinic liꞌi yolel tstsob svinic liꞌ ta jlumalticotique. Chal ti mu xuꞌ xcacꞌbeticotic tojel aqꞌuel ti preserente Césare. Jaꞌ la preserente li stuque. Jaꞌ la tꞌujbil yuꞌun Riox ti chispasoticotic ta mantale ―xutic la ti Pilatoe. \p \v 3 ―¿Mi yech ti voꞌot chapas ta mantal lachiꞌiltac ta jurioale? ―xꞌutat la yuꞌun Pilato ti Jesuse. \p ―Yech ―xi la. \p \v 4 ―Chꞌabal smul li vinic liꞌi ―xut la totil paleetic xchiꞌuc crixchanoetic ti Pilatoe. \p \v 5 Xꞌavlejetic xa la. \p ―Mu me xacolta yuꞌun jaꞌ ta socbe sjol scotol li jchiꞌilticotique. Ta xchanubtasvan ta sjunlej jlumalticotic liꞌ ta estado Judeae. Istambe tal ta estado Galilea, iyul xa liꞌ cꞌalale ―xiic la. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyiqꞌuic echꞌel ta stojol Erodes ti Jesuse \p \v 6 Cꞌalal iyaꞌi ti Pilatoe ti baꞌyi ichanubtasvan ta estado Galilea ti Jesuse ―¿Mi jgalilea cheꞌe? ―xi la. \p \v 7 Ti cꞌalal iyaꞌi ti jaꞌe, istac la echꞌel ta stojol Erodes. Ti Erodese jaꞌ covierno ta estado Galilea. Ti cꞌalal istsaquic ti Jesuse, jaꞌo la tey talem ta Jerusalén ti Erodese. \v 8 Ti Erodese, ti cꞌalal iyil ti Jesuse, xmuyubaj xa la tajmec yuꞌun la voꞌne xa onox tscꞌan chojtiquin. Yuꞌun la yaꞌyoj ti cꞌusitic lec ispase. “Tey ta jqꞌuel cꞌusi ora xquilbe slequilal syuꞌelal ti Jesuse”, xi onox la. \v 9 Ti Erodese ep la cꞌusitic isjacꞌulanbe ti Jesuse, pero mi jpꞌel muc la xtacꞌav. \v 10 Teic la noxtoc ti totil paleetique xchiꞌuc ti muchꞌutic ta xchanubtasvanic yilel ta smantaltac Rioxe. Capemic xa la tajmec isticꞌbeic la smul ta stojol Erodes ti Jesuse. \v 11 Ti Erodese xchiꞌuc ti yajsolterotaque muc la xichꞌic ta mucꞌ ti Jesuse. Islabanic la, istsꞌacubtasic la. Iyacꞌbeic la slap cꞌuꞌul, coꞌol la xchiꞌuc scꞌuꞌ preserenteetic. Tsꞌacal to istac la sutel ta stojol Pilato, slapoj la echꞌel ti cꞌuꞌule. \v 12 Ti Pilatoe jaꞌto la lec iscꞌopon o sbaic xchiꞌuc ti Erodese, yuꞌun la mu toꞌox bu lec xil sbaic. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti jmoj xa chichꞌ milel ti Jesuse \r (Mt. 27.15-26; Mr. 15.6-15; Jn. 18.38―19.16) \p \v 13 Ti Pilatoe istsob la scotol ti totil paleetique, xchiꞌuc ti jmeltsanejcꞌopetic yuꞌun li jurioetique, xchiꞌuc ti crixchanoetique. \p \v 14 ―Li vinic liꞌ avicꞌojic tale, ti avalic ti jaꞌ tsocbe sjol li crixchanoetique, avaꞌyojic ti ijacꞌbe cꞌusi smule, pero mi jsetꞌ muc bu ijtabe smul. Yech noꞌox chanopic ti oy smule. \v 15 Jaꞌ noꞌox yech li Erodese muc bu istabe smul uc. Ti istabeuc smule, muc stac sutel tal ti yechuque. Chꞌabal smul ti chichꞌ milele. \v 16 Jaꞌ noꞌox chcal ti acꞌu yichꞌ arsiale. Cꞌalal xlaje, ta jcolta echꞌel ―xꞌutatic la yuꞌun ti Pilatoe. \p \v 17 Ta jujun sqꞌuinal ti cꞌalal iloqꞌuic ta mozoil ti baꞌyi stot smeꞌic li jurioetique, ti Pilatoe tsloqꞌues jun jchuquel ti bu junucal tscꞌanic loqꞌuesbele. \v 18 Xꞌavlajet xa la scotol ti crixchanoetique: \p ―Jaꞌ acꞌu chamuc leꞌe. Jaꞌ loqꞌueso li Barrabase ―xiic la. \p \v 19 Ti Barrabase, ti iꞌoch ta chuquele, yuꞌun la istsob toꞌox svinic, iscrontain la ti covierno ta Jerusalene, imilvan la noxtoc. \v 20 Ti Pilatoe ixchaꞌcꞌopon la ti jurioetique yuꞌun tscꞌan ox la tscolta ti Jesuse. \v 21 Xꞌavlajetic xa la liquel noxtoc. \p ―¡Jipano ta cruz! ¡Jipano ta cruz! ―xiic xa la tajmec. \p \v 22 ―Pero ¿cꞌusi smul avuꞌunic? Li voꞌone chꞌabal smul chcaꞌi ti ta xcham oe. Jaꞌ noꞌox chcal ti acꞌu yichꞌ arsiale. Cꞌalal xlaje, ta jcolta echꞌel ―xi la ta yoxꞌechꞌelal ti Pilatoe. \p \v 23 Tey la xꞌavlajetic o, jaꞌ la tscꞌanic ti chjipanbatic ta cruze. \p Ti xꞌelan tey xꞌavlajetic ti crixchanoetique xchiꞌuc ti totil paleetique, ichꞌunbatic onox la. \v 24 Ti Pilatoe isloqꞌues la mantal chac cꞌu chaꞌal iscꞌan ti crixchanoetique. \v 25 Jaꞌ la isloqꞌues mantal ti acꞌu sloqꞌuesel ti muchꞌu iscꞌanic loqꞌuesbele, jaꞌ ti muchꞌu iꞌoch ta chuquel ta scoj ti istsob svinique, iscrontain coviernoe, xchiꞌuc ti imilvane. Ti Pilatoe iyacꞌ la orten ti acꞌu ba sjipanel ta cruz ti Jesuse yuꞌun la jaꞌ yech iscꞌan ti crixchanoetique. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti icham ta cruz ti Jesuse \r (Mt. 27.32-56; Mr. 15.21-41; Jn. 19.17-30) \p \v 26 Cꞌalal iyiqꞌuic echꞌele, ti cꞌalal ba sjipanic ta cruze, scajanoj la echꞌel ta snequeb scruzal ti Jesuse. Isnupic la ta be jun jurio, Simón la sbi. Liquem la tal ta jun jteclum, Cirene sbi. Poꞌot xaꞌox la xꞌoch ta yutil Jerusalén. Istsaquic la, iyacꞌbeic la scuch echꞌel ti scruzal Jesuse. Jaꞌ la babe echꞌel ti Jesuse, jaꞌ la napꞌal ti Simone. \p \v 27 Ep la viniquetic, ep la antsetic napꞌalic echꞌel. Ti antsetique iyoqꞌuitabeic la tajmec svocol ti Jesuse. \v 28 Ti Jesuse iscꞌopon la ti antsetique. \p ―Antsetic, voꞌoxuc ti liꞌ nacaloxuc ta Jerusalene, mu xavoqꞌuitaicon. Oqꞌuitao aba atuquic, oqꞌuitao avolic. \v 29 Yuꞌun chtal onox li casticoe. Ti cꞌalal xtale, “más mu cꞌu snaꞌic li muchꞌutic mu snaꞌ xꞌalajique. Más abol jbatic, voꞌotic ti oy coltique”, xachiic. \v 30 “Chac noꞌox jinuc tal ta jbatic li vitsetique yoꞌ mu xa xcaꞌitic o li casticoe”, xachiic acotolic ti liꞌoxuc ta Jerusalene yuꞌun toj tsots li castico chtale. \v 31 Li voꞌone jchꞌunoj scotol li cꞌusitic yaloj ti Rioxe pero chquil to jvocol. Buuc xa onox li voꞌoxuque, ti mu xachꞌunic cꞌusitic yaloj ti Rioxe, más to chavil avocolic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 32 Iyiqꞌuic la echꞌel otro chaꞌvoꞌ ti tsots smul staojique. Coꞌol la ba smilelic ta cruz xchiꞌuc ti Jesuse. \v 33 Ti cꞌalal icꞌotic yoꞌ bu Baquel Jol Anima sbi li balamile, tey la isjipanic ta cruz ti Jesuse xchiꞌuc ti chaꞌvoꞌ tsots smulique. Jun la scruzal ta jbatsꞌicꞌobtic, jun la ta jsurtotic. Jaꞌ la ta oꞌlol scruzal ti Jesuse. \v 34 Ti Jesuse iscꞌoponbe la Riox ti crixchanoetique: \p ―Tot, acꞌo ta pertonal li crixchanoetique yuꞌun mu snaꞌic li cꞌusi tspasique ―xi la. \p Ti solteroetique ixchꞌacbe la sbaic ti scꞌuꞌ Jesuse. Itajinic la, isqꞌuelic la muchꞌu junucal chichꞌ julic. \v 35 Ti crixchanoetic tey vaꞌajtic chqꞌuelvanique, islabanic la ti Jesuse. Ilabanvanic la ti jmeltsanejcꞌopetic uque. \p ―Iyetꞌesbe xchamelic li crixchanoetique. Mi yech ti jaꞌ tꞌujbil yuꞌun Riox chispasotic ta mantale, acꞌuquic scolta sba un ―xiic la. \p \v 36 Ti solteroetique ilabanvanic la uc. Inopojic la ta yoc cruz, iyacꞌbeic la binagre ti Jesuse. \p \v 37 ―Mi yech ti voꞌot chapas ta mantal lachiꞌiltac ta jurioale, pojoquic aba un ―xutic la. \p \v 38 Bajbil la jpech tabla ta sjol scruzal ti Jesus uque. Tsꞌibabil la ta oxtos cꞌop: griego, xchiꞌuc latin, xchiꞌuc ebreo. Jaꞌ la tey yaloj ti cꞌusi smul ti imile oe. “Liꞌi jaꞌ yajpasvanejic ta mantal li jurioetique”, xi la tsꞌibabil. \p \v 39 Ti chaꞌvoꞌ tsots smule ti coꞌol ijipanatic ta cruz xchiꞌuc ti Jesuse, ti june islaban la ti Jesuse. \p ―Mi yech ti voꞌot Cristoote ti stꞌujojot Riox chapasoticotic ta mantale, pojoquic aba un. Pojoticotic uc ―xut la ti Jesuse. \p \v 40 Ti june ispajes la ti xchiꞌile. \p ―¿Mi mu xaxiꞌ o ti Rioxe ti chalaban li muchꞌu coꞌol chimilatotic jchiꞌuctique? \v 41 Li voꞌotique saꞌbil cuꞌuntic yuꞌun chopol cꞌusitic ijpastic. Li vinic liꞌi mu cꞌusi chopol spasoj ―xut la. \p \v 42 ―Cajval, naꞌon me ti cꞌalal xtal apas mantal liꞌ ta sba balamile ―xut la Jesús ti muchꞌu ipajesvane. \p \v 43 ―Ta melel chacalbe, lavie coꞌol chibatic ta vinajel ―xꞌutat la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 44-45 Ta oltic la cꞌacꞌal iꞌicꞌub, yuꞌun la imac sat li cꞌacꞌale. Oxib la ora icꞌ li osile. Ti mucꞌta pocꞌ scꞌalobil li mucꞌta templo ta Jerusalene, ijat la ta oꞌlol. \v 46 Ti Jesuse iꞌavan la. \p ―Tot, icꞌbon li jchꞌulele ―xi la. \p Jaꞌo la ilocꞌ xchꞌulel. \p \v 47 Ti capitan solteroe, ti cꞌalal iyil ti cꞌusitic icꞌote, iyichꞌ la ta mucꞌ ti Rioxe. \p ―Ta melel ti chꞌabal smul li vinic liꞌi ―xi la. \p \v 48 Scotol ti crixchanoetic tey tsobolique, ti cꞌalal iyilic ti cꞌusitic icꞌote, isut la ta snaic. Smaj xa la echꞌel stiꞌ yoꞌonic yuꞌun la ixiꞌic mi tstojbeic Riox ti ismilic ti Jesuse. \v 49 Ti muchꞌutic lec iscꞌopon sbaic xchiꞌuc ti Jesuse, xchiꞌuc li buluchvoꞌe, xchiꞌuc li antsetic ti liquemic tal ta estado Galilea ti ixchiꞌinic tal ti Jesuse, nomnomtic la isqꞌuelic. Iyilic la ti cꞌusitic icꞌote. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti imuque ti Jesuse \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Jn. 19.38-42) \p \v 50 Oy toꞌox la jun vinic, José la sbi. Liquem la tal ta jun jteclum Arimatea sbi, tey ta estado Judea. Ochem la ta meltsanejcꞌop. Lec la yoꞌon. \v 51 Smalaoj la ti chtal pasvanuc ta mantal ti Rioxe. Mu la bu isticꞌ sba ti cꞌalal isaꞌbeic smul Jesús ti yan jmeltsanejcꞌopetique. \v 52 Ba la scꞌopon ti Pilatoe. Jaꞌ la ba scꞌanbe spat xocon ti ánima Jesuse. \v 53 Ti Pilatoe iyacꞌ la permiso. Ti Josee isyales la ta cruz ti ánimae, ispix la ta saquil pocꞌ, ba la sticꞌ ta chꞌojbil ton. Mu to la muchꞌu tey mucbil. \v 54 Xmal xa la ismuquic. Jaꞌo la ti cꞌalal ta xchap sbaic ti ta xcuxic ta smalel cꞌacꞌale. \p \v 55 Li antsetic ixchiꞌinic tal ta Galilea ti Jesuse, ibatic la ta muquenal uc. Iyilic la cꞌu xꞌelan itelanat comel ti Jesuse. \v 56 Ti cꞌalal iyilique, isut la ta snaic. Ti cꞌalal icꞌotique, ismeltsanic la ta ora muil poxetic yuꞌun la jaꞌ chba yacꞌbeic ta spat xocon ti Jesuse yoꞌ la mu xtuib o ta orae. Yuꞌun jaꞌ yech snaꞌic li jurioetique. Pero muc la xba yaqꞌuic ta ora yuꞌun la jaꞌo xa ta xcuxic chac cꞌu chaꞌal tsꞌibabil comel li smantal Rioxe. \c 24 \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ichaꞌcuxi loqꞌuel ta smuquenal ti Jesuse \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Ta primero cꞌacꞌal xemana, jaꞌ li romincoe, jaꞌo la ibat ta muquenal li antsetique. Más xa la ep ibatic. Sob toꞌox la tajmec iloqꞌuic. Iyichꞌic la echꞌel ti muil poxetic ismeltsanique. \v 2 Ti cꞌalal icꞌotique, setetinbil xaꞌox la loqꞌuel cꞌot staic li smac stiꞌil chꞌene. \v 3 Iꞌochic la ta yut chꞌen pero mu xa la bu tey istaic ti Jesuse. \v 4 Xchꞌayet o xa la yoꞌonic. Jaꞌo la iyilic chaꞌvoꞌ viniquetic yilel tey ta stsꞌelic. Chtupꞌ o la jsatic saquil ti scꞌuꞌique. \v 5 Ixiꞌic la tajmec li antsetique, isnijan la sbaic. \p ―¿Cꞌu yuꞌun tal aqꞌuelic ta muquenal li muchꞌu cuxul ta sbatel osile? \v 6 Mu xa bu liꞌi, ichaꞌcuxi xa. Yuleso ta ajolic ti yech onox layalbeic ti cꞌalal tey toꞌox achiꞌuquic ta Galileae. \v 7 “Voꞌon ti coꞌol crixchanootique, persa chiyaqꞌuic entrucal ta scꞌob jmulaviletic. Chisjipanic ta cruz, chismilic. Chimuque. Ta yoxibal cꞌacꞌal chichaꞌcuxi”, ti xayutic onoxe ―xꞌutatic la li antsetique. \p \v 8 Li antsetique iyul la ta sjolic ti yech onox iꞌalbatic yuꞌun ti Jesuse. \v 9 Ti cꞌalal iloqꞌuic ta chꞌene, isutic la. Ti cꞌusitic iꞌalbatique ba la yalbeic ta anil li buluchvoꞌe xchiꞌuc ti muchꞌutic xchꞌunojic uque. \v 10 Li antsetic ti ba yalbeic li apoxtoletique, jaꞌic la li María liquem tal ta Magdalae, xchiꞌuc li Juanae, xchiꞌuc li otro jun Maríae li smeꞌ Jacoboe, xchiꞌuc li yan xchiꞌilique. \v 11 Li apoxtoletique isnopic la ti chvoviic li antsetique, mu la bu ixchꞌunic ti cꞌusi iꞌalbatique. \p \v 12 Pero li Pedroe anil la ibat ta muquenal. Ti cꞌalal icꞌote, isnachꞌita la ochel li yut chꞌene. Iyil la ti cꞌajom xa tey ti saquil poqꞌue ti pixbil o toꞌox spat xocon ti Jesuse. Ti cꞌalal isut li Pedroe, tey la tsnopilan cꞌusi smelol ti cꞌusi iyile. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ sba iluc ta belel Emaús ti Jesuse \r (Mr. 16.12-13) \p \v 13 Ti cꞌalal ichaꞌcuxi loqꞌuel ta smuquenal ti Jesuse, jaꞌo la ta smalel cꞌacꞌal oy la chaꞌvoꞌ ti yichꞌojic ta mucꞌ ti Jesuse, iloqꞌuic la echꞌel ta Jerusalén, ibatic la ta jun parajel Emaús sbi. Oy nan buluchibuc kilómetro xil sba xchiꞌuc li Jerusalene. \v 14 Jaꞌ la tsloꞌiltaic echꞌel ti cꞌuxi icham ti Jesuse. \v 15 Cꞌalal yolel chloꞌilajique, jaꞌo la tey ital ta spatic ti Jesuse. Ixchiꞌinic la echꞌel. \v 16 Pero imacbat la satic yuꞌun ti Rioxe, muc la xojtiquinic mi jaꞌ ti Jesuse. \p \v 17 ―¿Cꞌusi laloꞌilique ti chavat o avoꞌonic chquile? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 18 Itacꞌav la jun, Cleofas la sbi: \p ―Atuc xa noꞌox jnaꞌ ti liꞌ talemot ta Jerusalene ti muc bu avaꞌyoj ti cꞌusi ispasic sjayibal cꞌacꞌale ―xut la. \p \v 19 ―¿Cꞌusi ispasic cheꞌe? ―xi la ti Jesuse. \p ―Yuꞌun ismilic ti Jesus Nazarete, ti muchꞌu iyal scꞌop Rioxe. Icoltaat tajmec yuꞌun ti Rioxe, iyacꞌulan iluc slequilal syuꞌelal. Lec ichanubtasvan. Lec icaꞌiticotic ti cꞌusi iyale. Lec iyaꞌiic scotol li jchiꞌiltactique. \v 20 Jaꞌ noꞌox li totil paleetique xchiꞌuc li cajmeltsanejcꞌoptique inop scꞌoplal yuꞌunic ti persa ta xchame, iyacꞌbeic entrucal li coviernoe. Ijipanat ta cruz. \v 21 Li voꞌoticotique jpatoj xaꞌox coꞌonticotic ti jaꞌ ch-och ta preserenteale, pero yoxibal xa cꞌacꞌal ti ismilique. \v 22 Xchiꞌuc cꞌusuc, oy jayvoꞌ antsetic ti coꞌol ijchiꞌinticotic ti Jesuse, yamal toꞌox iꞌayic ta muquenal. Xchꞌayet o xa coꞌonticotic ti cꞌusi yul yalique. \v 23 Mu xa la bu tey istaic ti Jesuse. Iyilic la anjeletic, iꞌalbatic la ti cuxule. \v 24 Cꞌalal iyalic chac taje, ibatic jayvoꞌ viniquetic ti coꞌol ijchiꞌinticotic ti Jesuse, ba sqꞌuelbeic ti smuquenale. Jaꞌ la yech iyilic chac cꞌu chaꞌal iyal li antsetique. Pero ti Jesuse mu xa la bu iyilic ―xutic la Jesús li chaꞌvoꞌ ibat ta Emause. \p \v 25 ―Yuꞌun mu xachꞌunic tajmec ti cꞌusitic yaloj ti yajꞌalcꞌoptac Rioxe. \v 26 Tsꞌibabil onox ti persa chacꞌ svocol ti Cristoe ti cꞌalal mu toꞌox ch-och ta pasmantale ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 27 Lic la albatuc yaꞌiic ti cꞌu xꞌelan tsꞌibabil scꞌoplal ta scꞌop Rioxe. Istambe la ta svun Moisés, xquechet la iyal ti cꞌu xꞌelan stsꞌibaojic comel ti yan yajꞌalcꞌoptac Rioxe. \p \v 28 Ti cꞌalal icꞌotic ta Emause, ti Jesuse más to la nom chbat yilel. \v 29 Li chaꞌvoꞌ viniquetique ispajesic la ta persa. \p ―Pajan liꞌtoe, vayan, yuꞌun ch-icꞌub xa ―xutic la. \p Ti Jesuse ixchꞌun la. \v 30 Ti cꞌalal ichoti ta mexa xchiꞌuquique, istam la jpꞌej pan. “Colaval” xut la ti Rioxe, jaꞌo la ixut ti pane, iꞌacꞌbatic la li chaꞌvoꞌe. \v 31 Jaꞌo la ijambat satic yuꞌun ti Rioxe, jaꞌto la iyojtiquinic. Pero isacchꞌay la ta ora ti Jesuse. \p \v 32 ―¿Cꞌu noꞌox yuꞌun ti muc xcojtiquintic yaꞌele ti cꞌalal iloꞌilaj tal ta bee, ti toj lec smelol iyal li scꞌop Rioxe? ―xut la sbaic. \p \v 33 Ora la isutic ta Jerusalén. Tey la tsobolic cꞌot staic li buluchvoꞌ apoxtoletique. Oy la yan tey xchiꞌuquic noxtoc. \v 34 Ti cꞌalal icꞌotique, jaꞌ la baꞌyi iꞌalbatic ti yech ti ichaꞌcuxi ti Cajvaltic Jesuse, ti iyacꞌ sba iluc ta stojol li Simon Pedroe. \p \v 35 Jaꞌo la lic yalic uc ti cꞌu xꞌelan iloꞌilaj xchiꞌuquic ta be ti Jesuse, ti muc xojtiquinic ta orae, ti jaꞌto iyojtiquinic ti cꞌalal ixut ti pane. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti iyacꞌ sba iluc ta stojol yajchancꞌoptac ti Jesuse \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Jn. 20.19-23) \p \v 36 Ti cꞌalal xyaquet toꞌox chalic cꞌu xꞌelan iyilic ti Jesuse, jaꞌo la tey vaꞌal iyul yoꞌ bu tsobolique. \p ―Junuc me avoꞌonic ―xꞌutatic la. \p \v 37 Toj la xiꞌel icꞌotic. \p ―Chꞌulelal nan ―xiic la. \p \v 38 ―¿Cꞌu yuꞌun ti chaxiꞌique? ¿Cꞌu yuꞌun mu xachꞌunic ti voꞌone? \v 39 Qꞌuelavilic li jcꞌobe xchiꞌuc li coque. Voꞌon. Laꞌ piquicon. Ti chꞌulelalicone, chꞌabal jpat jxocon, chꞌabal jbaquel ti yechuque ―xꞌutatic la. \p \v 40 Cꞌalal iꞌalbatic chac taje, jaꞌo la iyacꞌ iluc ti scꞌobe xchiꞌuc ti yoque. \v 41 Ti cꞌalal iyilique, mu xa la cꞌu yech o yoꞌonic. Pero mu la snaꞌic mi yech ti jaꞌe. Yech noꞌox la xchꞌayet yoꞌonic. \p ―¿Mi oy cꞌusi jlajestic jsetꞌuc? ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 42 Iyacꞌbeic la jsetꞌ bacubtasbil choy xchiꞌuc la jsetꞌ ajapom. \v 43 Yiloj la scotolic ti istsaque, ti islajese. \p \v 44 ―Ti cꞌalal jchiꞌucoxuc toꞌoxe, lacalbeic ti persa onox ta xcꞌot chac cꞌu chaꞌal stsꞌibaoj comel jcꞌoplal ti Moisese xchiꞌuc ti yan yajꞌalcꞌoptac Rioxe, xchiꞌuc ta svunal jqꞌuevujtic ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \p \v 45 Icoltaatic la ta yaꞌibel smelol ti cꞌusitic tsꞌibabil ta scꞌop Rioxe, jaꞌto la yech iyaꞌibeic o smelol. \p \v 46 ―Tsꞌibabil ta scꞌop Riox “ti muchꞌu chtal pasvanuc ta mantale persa baꞌyi chacꞌ svocol, chmile, pero ta xchaꞌcuxi ta yoxibal cꞌacꞌal. \v 47 Chvinaj scꞌoplal ta sjunlej balamil ti jaꞌ chloqꞌuic o ta mulil li crixchanoetique, ti chictaic o spasel li cꞌusitic chopole, ti ch-acꞌbatic o pertonal yuꞌun li smulique. Baꞌyi chvinaj liꞌ ta Jerusalene, tsꞌacal to ta xvinaj echꞌel ta yantic balamil”, xi onox tsꞌibabil. \v 48 Voꞌoxuc rexticooxuc ti icacꞌ jvocole, ti lichaꞌcuxie, ti jaꞌ chloqꞌuic o ta mulil li crixchanoetique. \v 49 Chajtacbeic tal ti Chꞌul Espíritue ti yaloj onox ti Jtote ti chacꞌ achiꞌinique. Liꞌanic to me ta Jerusalén ti cꞌu sjalil xtal o ti Chꞌul Espíritue yuꞌun jaꞌ ta stsatsubtas avoꞌonic ta yalel aꞌyuc ti cꞌusitic caloje xchiꞌuc ti cꞌusitic ijpase ―xꞌutatic la yuꞌun ti Jesuse. \s1 Jaꞌ liꞌ yaloj ti ibat ta vinajel ti Jesuse \r (Mr. 16.19-20) \p \v 50 Tsꞌacal to iꞌiqꞌueic la loqꞌuel ta Jerusalén yuꞌun ti Jesuse. Belel Betania la istamic echꞌel. Ti cꞌalal poꞌot xaꞌox la xcꞌotic ta Betaniae, istoy la xchibal scꞌob ti Jesuse, iꞌacꞌbatic la comel bentisyon li buluchvoꞌ apoxtoletique. \v 51 Ti cꞌalal yolel ch-acꞌbatic bentisyone, jaꞌo la imuy ta vinajel ti Jesuse. \v 52 Ti cꞌalal iyilic ti imuye, más to la iyichꞌic ta mucꞌ. Xmuyubajic xa la sutel ta Jerusalén. \v 53 Scotol la cꞌacꞌal chcꞌotilanic ta mucꞌta templo. \p ―Colaval ti atoj li jmulticotique ―xutic la ti Rioxe.