\id HEB March 10, 1992 HEBREOS TZUTUJIL SANTIAGO PSP. \h HEBREOS \toc1 Hebreos \toc2 Hebreos \toc3 Heb \mt1 HEBREOS \c 1 \s1 • • • • • \p \v 1 Ja' Dios xerucsaj ojer je' profeta che neck'alsaj chquewech kti't kawma' ajni' rna'oj. Jara' mxe wjic ta xuban per q'uiylaj mul y q'uiy rwech xuban che xk'alsbej chquewech ajni' rna'oj. \v 2 Per jrebnon Dios camic chpam jawra q'uisbal tak k'ij jokc'o wa' xucsaj Rlec'wal che arja' nk'alsana chkawech ajoj ajni' rna'oj. Xuya' tzra Rlec'wal che nmajo'n jun achnak mquita xtoca pruk'a' y xucsaj Rlec'wal chka' che arja' xwankersana rwech ruch'lew ruq'uin caj. \v 3 Ajni' tzra ruch'ab k'ij tzra' nkatz'et wa' nak rbanic k'ij, y cara' tzra Rlec'wal Dios chka', ruq'uin nkatz'et wa' che ajni'la nim ruk'ij Dios. Dios ruq'uin Rlec'walxel njunam cna'oj che c-e', nmajo'n nak rjalben ri'. Majo'n achnak wankersan je che mquita ja' Rlec'wal Dios chapyona rxin ch-utz c'ara' majo'n ntz'ila' ta ri' y majo'n nyojtaj ta, y je nchapbej jara' rtzojbal com jtzij je nbij congan poder rc'an. Jxuban nabey mul xpeta y xokrch'ach'jorsaj chpam kil kamac y c'jara' xba chcaj, xetz'be'a prejquenk'a' jnimlaj Kadta' Dios. \s1 • • • • • \p \v 4 Je Rlec'wal Dios xyataja tzra che más chna nim ruk'ij chquewech je' ángel, y chka' jrubi' xya'a jara' más chna nim ruk'ij chwech jquebi' je' ángel. \v 5 Ja' Dios cawra rbin cana tzrij Rlec'wal: —Atet at Wlec'wal, camic ney-on ac'aslemal, cara' rbin cana. Per nexte wjic xbij ta wlec'wal tzra jun ángel. Chka' cawra tzij xbij cana jmul: —Anen en Ttixel rxin, ja' Wlec'wal, cara' rbin cana. Per nexte wjic xbij ta cara' tzra jun ángel. \v 6 Je Rlec'wal jcongan nim ruk'ij, tak xutak ta wawe' chwech ruch'lew cawra xbij ra: —Conjelal je' ángel rxin Dios quey-a' ruk'ij ja', cara' xbij. \v 7 Per je' ángel cawra tz'ibtanak cana chquij: —Je' ángel e rmos Dios. Ja' Dios nquerecsaj com e ajni' xecmel, e ajni' rxak k'ak', cara' nbij. \v 8 Per je Rlec'walxel cawra tz'ibtanak cana tzrij: —Atet at Dios, atet at Rey, y jagobierno atet jara' nc'o wa' rxin junlic. Kas wen cc'axic naban jec'ola pnak'a'. \v 9 Nel ta ac'u'x tzrij utzil per je rtzilal itzel natz'et. Rmal c'ara' atnech-on che atocnak Rey, anen en Dios awxin. Más chna quicotemal tak xatnucha' atet que chwech tak xenucha' jle' chic je' rey. Cara' tz'ibtanak cana tzrij. \v 10 C'o chic jun tz'ibtanak cana chka', cawrara nbij: —Wajaw, atet xatwankersana rwech ruch'lew, ruq'uin ak'a' xawankersbej caj. \v 11 Jcaj ruq'uin rwech ruch'lew xe nq'uisa per atet natc'ola junlic, majo'n ncatq'uis ta. Jcaj ruq'uin rwech ruch'lew xc'ola yojtajic tzrij ajni' nuban jun tziak xe ntzbukara. \v 12 Je xtaban tzra cara' ajni' nba'na tzra jun tzbuklaj chquet jmajo'n chic noc wa', nq'uextaja junlic. Per atet mat cara' ta, majo'n ncatq'uextaj ta, majo'n ncaterjix ta. \v 13 Ja' Dios cawra xbij tzra Rlec'wal ra: —Catetz'be'a wawe' pwejquenk'a', congan nim ak'ij. Wawe' ncatec'je' wa' y quenucsaj na ac'lel xe' awkan, cara' nbij. Per nexte wjic xbij ta cara' tzra jun ángel. \v 14 Je cbanic ángel arj-e' xe mos, xe espíritu, y Dios nquerutak ela che cchajxic wnak je nyataja chca che nquewil totanem rxin Dios. \c 2 \s1 • • • • • \p \v 1 Ajni'la nim ruk'ij Rlec'wal Dios rmal c'ara' congan nc'atzina che nkaya' más kaxquin tzrij utzlaj tzij jrec'mon ta chka, mquita nkaya' cana jtz'it. \v 2 Ojer jley rxin Dios jtz'ibtanak cana rmal Moisés, ángel ec'amyon ta. Jara' ley ne ncatruchap wa' wxaban awil. We mxatniman ta, nak awil xaban nja' wara' ncatrchapbej. \v 3 Y cara' chka ajoj camic chka', jlok'laj totanem rxin Dios jrec'mon ta Rlec'wal, we nkaban tzra nmajo'n val ta chkawech jara' nmajo'n nektobej ki'. Jara' totanem xya'a rbixic nabey rmal Kajaw Jesucristo y xbix chic chka ajoj cmal jxec'axana rxin, xquech'ob chkawech che jun totanem jne ktzij wa' chtotanem. \v 4 Kadta' Dios c'ola xuban chka' je xc'utbej che ne ktzij wa' jtotanem je xqueya' rbixic chka, ajni' tzrij jq'uiy je' rwech milagro xuban, y tzrij samaj chka' jxecwina xqueban kch'alal je xyataja chca rmal Espíritu Santo. Dios xchumsana nak chsamaj xyataja chca chejujnel. \v 5 Com Dios me pquek'a' ta ángel recsan wa' jc'ac'laj rwech ruch'lew jpenak jkamjon rnatxic ewq'uin camic. \v 6 Ajni' rtz'iban cana jun wnak chpam rtzojbal Dios jcawra rbin cana tzra Dios: —Ajoj ja ok wnak xok way xok ya'. ¿Nak tzra tak nokanataj? ¿Nak tzra tak nokachajij? \v 7 Per xaban tak chka je ne xyamer nquekak'i' ángel. Xaya' tak wan chka chcongan nim kak'ij. Xaya' tak wan chka che xokpe'a tzrij njelal je awankersan je'a. \v 8 Xacsaj tak wan njelal pkak'a'. Cara' tz'ibtanak cana. Com Dios xucsaj njelal pkak'a' ja ok wnak, nbij tzij ra chmajo'n jun achnak mquita xucsaj pkak'a'. Per nkatz'et camic q'uemjana toca njelal pkak'a'. \v 9 Per nkatz'et Jesús che arja' xta'k ta wawe' chwech ruch'lew, xoca wnak y xba'na tzra chmajo'n kas ta nim ruk'ij chquewech ángel. Per camic y-on chic tzra rmal Dios che ajni'la nim chic ruk'ij com xretja' kaja lowlo' y xcomsasa. Cara' xba'na tzra ch-utz c'ara' xercom kaja pkacwent chokjujnel. Rmal utzil je nsipaj Dios chka rmal c'ara' tak xercoma pkacwent. \v 10 Dios, majo'n jun achnak mquita ja' wankersyona, majo'n jun achnak mquita rxin ja'. Ok q'uiy rey-on chka che xok-oca rlec'wal, rey-on chka che nokekaj na ruq'uin pe gloria chcaj. Jesucristo nec'mowa kabey che nokorc'aj chpam totanem rxin Dios. Ja' Dios n-utz wa' xuban, xutak ta Jesucristo wawe' che neren-a' kaja ruquiy rpoknal. Je rpoknal xutaj jara' xchumbej ri' che necwina nuc'om ela kabey y rmal c'ara' xoca jun To'onel, per jun To'onel ncongan tz'kat. \v 11 Ja' Jesús nquerch'ach'jorsaj wnak chpam quil quemac. Je nquech'ach'jorsasa arj-e' xjun chic quedta' ruq'uin Jesús com e rlec'wal chic Dios chka'. Rmal c'ara' ja' Jesús majo'n jun twa' nuna' nbij chka che ok rch'alal. \v 12 Ajni' tz'ibtanak cana chpam rtzojbal Dios, je Rlec'walxel cawra xbij tzra Ttixel ra: —Anen quenya' na abixic chca wch'alal, quenbixaj na abi' chquecjol je nquemol qui' che anatxic. Cara' nbij. \v 13 Jun chic xbij cawrara: —Anen nneyke' wa' nuc'u'x ruq'uin Dios. Jun chic cawrara xbij: —Wawe' enc'o wa', enc'ola cuq'uin alc'walxela' je y-on chwa rmal Dios, cara' nbij. \v 14 Com ja ok alc'walxela' xjunam rwech kacq'uiel, xjunam rwech kacuerpo, y cara' tzra Jesús chka' arja' xoca wnak, xk'axa chpam cmic y jara' xkasbej diablo je y-ol cmic. \v 15 Conjelal jnecxibej qui' chwech cmic, Jesús net-owa cxin y nquerelsaj pa pruk'a' xben ri'il. \v 16 Me je' ángel ta nqueruto', ajoj ja ok wnak nokruto' ja ok riy rumam cana Abraham. \v 17 Rmal c'ara' tak xc'atzina che arja' xoca wnak y njunam kbanic ruq'uin ja ok rch'alal. Rmal c'ara' tak necwina nokrucsaj chwech Dios. Rmal c'ara' tak xoca jun lok'laj sacerdote, necwina npoknaj kawech y nnuban wa' cumplir je rsamaj Dios. Cara' xuban ch-utz c'ara' che xecwina xchumij kil kamac chwech Dios. \v 18 Com arja' bien xuna' ajni' ruquiy rpoknal y xba'na probar chpam je' prueba rmal c'ara' tak necwina nokruto' konjelal ajoj tak nokba'na probar. \c 3 \s1 • • • • • \p \v 1 Rmal c'ara' tak quenbij chewa wch'alal, tech'bo' tzrij Cristo Jesús com ixix ix rtnamet Dios y arja' ixrsiq'uin che nquixec'je' na ruq'uin chcaj. Jesús arja' xta'k ta y xuc'om ta jtijonem je kniman. Camic arja' ocnak nimlaj sacerdote y pa'la chwech jawra tijonem. \v 2 Nxuban wa' cumplir jsamaj je xyataja tzra rmal Dios chnuban, ajni' xuban Moisés chka' tak xuban cumplir samaj je xyataja tzra tak xerc'aj retnamet Dios ojer. \v 3 Per yatanak tzra Jesús che más chna nya'a ruk'ij que chwech Moisés, ajni' tzra jun bnoy jay arja' más chna nim ruk'ij que chwech jay jnuban. \v 4 Njelal jay nc'o wa' nak banyona rxin chejujnel, per Dios nmajo'n nak mquita ja' wankersyona. \v 5 Moisés ne ktzij wa' che xuban cumplir rsamaj Dios tak xerc'aj retnamet Dios ojer. Arja' rmos Dios, y jsamaj jxuban ta jara' jun testimonio xcanaj cana y c'ola xrec'tu' jq'uemjana tk'aljina tzra'. \v 6 Cristo chka' xuban cumplir rsamaj Dios y nquerc'aj retnamet Dios camic, per ja' mmos ta, ja' Alc'walxel. Y ajoj ok rtnamet Dios wcow nokpe'a y wmajo'n nkaya' cta yukbal kac'u'x ruq'uin Jesús y wnokquicota che reybxic. \s1 • • • • • \p \v 7 Rmal c'ara' quenbij chewa, kay-a' kaxquin tzrij je nbixa chpam rtzojbal Dios rmal Espíritu Santo jcawra nbij: —Wcamic ntzijona Dios ewq'uin tnimaj c'a alnak. \v 8-9 Mtecwir ta ewanm che rc'axic ajni' xqueban ewti't ewma' tak xqueyic wyiwal, com j-e' xqueyic wyijal tak xec'je'a chpam je chkilaj lwar ojer. Q'uiy rwech rtzilal xqueban jxenquebanbej probar we ktzij chquenuban castigar. Cara' xqueban chwa mesque xquetz'et ruq'uin quewech je' nmak tak milagro jxenban pquecwent chpam cuarenta juna' jxec'je'a tzra'. \v 10 Rmal c'ara' tak congan xpeta wyiwal chquij. Njelal xquech'ob kaja ptak canm nmajo'n utz ta. Ja utzlaj bey jnec'tun chquewech jara' nmajo'n cutkin ta, cara' xenbij kaja. \v 11 Rmal c'ara' congan xyictaja wyiwal chquij: —Ne ktzij wa' quenbij che arj-e' majo'n quenya' ta c'as chca che nque'oc ta chpam xlanbal lwar je nchumin, cara' xenbij kaja. Cara' tz'ibtanak cana. \v 12 Ixix wch'alal tebna' cwent ewi', e majo'n ta checjol ja itzel je' canm jmajo'n chic neyke' ta quec'u'x ruq'uin c'aslic Dios y nqueya' cana. \v 13 Kas rbeyal ta neban, k'ij k'ij tpaxba' ewi' chbil tak ewi'. Jawrara tmajla' rij camic ra. Cara' quenwajo' chewa chneban ch-utz c'ara' che mtquixba'na engañar rmal il mac ch-utz c'ara' mtecwera ewanm chpam. \v 14 Ajni' kabnon ta nabey mul ne ykula kac'u'x ruq'uin Jesucristo, y wcow xtokpe'a chpam ryukbal kac'u'x ruq'uin y we nmajo'n nkaya' cta, jara' ne ktzij wa' che xjun kabnon ruq'uin. \v 15 Terkaja pkawá' jtz'ibtanak cana jcawra nbij ra: —Wcamic ntzijona Dios ewq'uin tnimaj c'a alnak, mteban ta cow tzra ewanm che rc'axic ajni' xqueban ewti't ewma' ojer tak xqueyic wyiwal, cara' nbij. \v 16 ¿Nak wnak c'ara' jxec'axana tak xtzijona Dios cuq'uin per xe xqueyic ryiwal? Jxebnowa j-era' conjelal wnak jxetotaja pquek'a' aj Egipto ojer jxec'axa rmal Moisés. \v 17 J-era' wnak cawnak juna' xyictaja ryiwal Dios chquij, xekaja chpam il mac chpam chkilaj lwar y tzra' xecom wa'. \v 18 Chca j-era' chka' je xbixa chca rmal Dios che majo'n nya' ta c'as chca che xque'oc ta chpam xlanbal lwar je rchumin com arj-e' nmajo'n xeniman ta. \v 19 Per nk'alaj wa' che xe rmal mxeyke' ta quec'u'x ruq'uin Dios tak mxe'oc ta chpam xlanbal lwar. \c 4 \p \v 1 Y cara' c'a chka ajoj camic, Dios c'rechpon na rtzujxic chka je xlanbal lwar je rchumin. Kabna' c'a cwent ki', majo'n jun chewa xtel can ta y mquita xtoca chpam jara' lwar. \v 2 Ajni' xba'na chca wnak ojer je xya'a rbixic jun utzlaj tzij rxin Dios chca, y cara' chka ajoj camic chka' c'ola jun utzlaj tzij rxin Dios kc'axan. Per arj-e' chek jic xecc'axaj, nmajo'n nak xquelsaj tzrij, nmajo'n xeyke' ta quec'u'x ruq'uin utzlaj tzij jxecc'axaj y rmal c'ara' tak cara' xqueban. \v 3 Per ajoj je ykula kac'u'x ruq'uin nok-oc c'ara' chpam xlanbal lwar. Com cawra xbij Dios chca jmajo'n xeniman ta: —Tak xyictaja wyiwal chquij cawra xenbij kaja: —Ne ktzij wa' quenbij che arj-e' majo'n quenya' ta c'as chca che xque'oc ta chpam xlanbal lwar je nchumin, cara' xbij Dios. Je xlanbal lwar c'o chic tzra', jara' nc'o wa' tak Dios xuq'uis rsamaj tak xuq'uis rwankersic rwech ruch'lew. \v 4 Ajni' nbij rtzojbal Dios tzrij rwuk k'ij jcawrara nbij: —Ja' Dios xuq'uis rsamaj y che wku' k'ij xexle'na, cara' nbij. \v 5 Per ajni' katz'ton chic ewq'uin, nak jmajo'n xeniman ta cawra xbij Dios chca ra: —Arj-e' majo'n quenya' ta c'as chca che xque'oc ta chpam xlanbal lwar je nchumin, cara' nbij. \v 6 Bien k'alaj che ec'ola nyataj na chca che nque'oca chpam xlanbal lwar jchumin rmal Dios. Per jxec'axana utzlaj tzij nabey arj-e' majo'n xecnimaj ta Dios rmal c'ara' tak mxe'oc ta chpam xlanbal lwar. \v 7 Rmal c'ara' xk'axa tiemp y ja' Dios xtzujuj chic xlanbal lwar chca wnak pretiemp David ajni' katz'ton chic ewq'uin jcawrara: —Wcamic ntzijona Dios ewq'uin tnimaj c'a alnak, mtecwir ta ewanm che rc'axic, cara' nbij. \v 8 Josué xerc'aj retnamet Dios ojer chpam utzlaj ulew jtzujun chca rmal Dios. Per mjara' ta ulew je xlanbal lwar noktzijona tzrij camic ewq'uin ixix. Wex tjara' nmajo'n noc wa' ra' tak ntzijona chic Dios tzrij jun chic tiemp ntzujuj wa' xlanbal lwar. \v 9 Tzra' c'a nkatz'et wa' chc'ol na jun xlanem rxin Dios kxin ajoj ja ok rtnamet. \v 10 Cara' quenbij chewa com ja' Dios tak xuq'uis rsamaj arja' xexle'na, y cara' c'a chca chka' je e'ocnak chpam xlanbal lwar com arj-e' majo'n chic csamaj nqueban, exlennak ruq'uin Dios. \v 11 Katja' c'a kak'ij, xtok-oc ta chpam jara' lwar. Majo'n jun ta chka xtebnowa cara' ajni' xqueban jle' chic wnak, arj-e' majo'n xecnimaj xta Dios y rmal c'ara' tak mxe'oc ta chpam xlanbal lwar je rchumin ja' Dios. \v 12 Je rtzojbal Dios jara' majo'n comnak ta rwech per c'ola rchuk'a', nuban rsamaj. Nmajo'n pen ta nekaja rtzojbal Dios chpam awanm que chwech jun espada ch'ut rutza'm y c-e' c'o wa' réy, y necwina noca chpam apensar, noca chpam awanm pnabakil, y ne njelal noc wa' che nerk'alsaj ta nak nana' kaja y nak nach'ob kaja pnawanm. \v 13 Ja' Dios nmajo'n achnak wewtanak chwech, njelal nca'y wa' y nmajo'n achnak mquita nutz'et, y chwech c'a nekajcha' na cwent. \s1 • • • • • \p \v 14 Wch'alal, Jesús je Rlec'wal Dios arja' ocnak jun nimlaj sacerdote kxin jnucsan kxin chwech Dios, y com arja' njunlic xekaja tzra' abar c'o wa' Dios rmal c'ara' quenbij chewa, cow kope'a, me tkaya' cta utzlaj tzij je kniman. \v 15 Jnimlaj sacerdote kxin arja' bien rutkin che xok way y xok ya', rutkin npoknaj kawech com arja' bien xuna' nak rbanic tak ncatba'na probar chpam prueba. Njelal prueba je okk'axnak chpam ajoj nmajo'n ra' mquita k'axnak chpam ja', per xerwara' nmajo'n ril rumac. \v 16 Com rutkin npoknaj kawech me tkana' tc'a ki' tak nkaban oración tak nokekaja chwech rtz'ulibal jnimlaj Rey jabar nekcochij wa' utzil je nsipaj Dios. Ykul ta kac'u'x ruq'uin tak nkaban oración. We ykula kac'u'x ruq'uin jara' nucuy kil kamac y tak c'ola knecesidad ja' nsipaj na utzil chka che kto'ic. \c 5 \p \v 1 Je nmak tak sacerdote nquecha'a chquecjol wnak y je csamaj jara' che nquequecsaj wnak chwech Dios. Nectzujuj chwech Dios ofrenda je nya'a cmal wnak, y chka' nectzujuj chwech Dios je' chcop je nquecomsasa rmal quil quemac je'wnak. \v 2 Arj-e' com bien nquena' kaja xe way xe ya' rmal c'ara' tak bien cutkin necpoknaj quewech ch'tak wnak, ajni' chca jmajo'n cutkin ta che rtzilal nqueban, y chca chka' je chek q'uenjlal nquekaja chpam il mac. \v 3 Ajni' nqueban, c'ola sacrificio nectzujuj chwech Dios rmal quil quemac je' wnak y cara' chca j-e' chka' c'ola sacrificio cxin j-e' nectzujuj, com bien nquena' kaja che xe e way e ya'. \v 4 Cara' rbanic jsamaj jnuban jun lok'laj sacerdote, congan nim ruk'ij, y majo'n chek xtamin awi' chpam per Dios nech-owa awxin ajni' xuban tzra Aarón ojer. \v 5 Y cara' xuban Jesucristo chka', arja' majo'n xuya' kta ruk'ij ruyon, majo'n xumin ta ri' chpam nimlaj sacerdot-il per xcha'a rmal Ttixel ajni' tz'ibtanak cana jcawrara nbij: —Atet at Wlec'wal, camic ney-on ac'aslemal, cara' nbij. \v 6 Jun chic je nbij rtzojbal Dios cawrara: —Atet at sacerdote per rxin junlic atocnak sacerdote. Ja asacerdot-il atet jara' rxin junlic, xjunam ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec. Cara' xbij Ttixel tzra Rlec'walxel. \v 7 Tak c'ola Jesús wawe' chwech ruch'lew arja' xuban oración, congan xc'utuj rto'ic tzra Dios com bien rutkin che necwina Dios nuto' chpam cmic. Majtanak rmal nmak tak bis jc'ola pranm, xurak na ruchi', xok' na rmal. Xc'axaxa roración com arja' congan nuban respetar Dios. \v 8 Mesque Rlec'wal Dios per xutaj na rpoknal, y chpam c'a rpoknal xrutkij wa' nak rbanic jnanimaj Dios tak ncatba'na probar chpam prueba. \v 9 Xoc jun To'onel, per jun To'onel je nmajo'n mquita tz'kat, xyataja tzra chruq'uin ja' nwanker twa' totanem rxin Dios. Jara' totanem je rxin junlic y nyataja chca conjelal wnak je nquenimana rxin. \v 10 Xyataja tzra rmal Dios che xoca nimlaj sacerdote y xbixa tzra che junam csacerdot-il ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec. \s1 • • • • • \p \v 11 Jara' jun sacerdot-il congan q'uiy rec'mon ta chewa y quenwajo' quench'ob chewech nak rbanic, per congan pen quench'ob wa' chewech com chek rumril nch'obtaja ewmal ixix. \v 12 Ixix ojer chic eniman ta Jesucristo y kas yatanak chewij che ixix tnara' nquixtijon chic cxin jle' chic wnak camic. Per kas quentzu' anen, ixix newajo' na jun jnech'bowa chewech rtzojbal Dios ajni' tijonem nya'a chca ac'ala' jmajo'n pen ta. Jquentz'et anen ne ix junam cuq'uin ch'tak ac'ala' c'tz'um na nquetaj y q'uemjana tyataja chca che nquemaj w-im. \v 13 Wchek bnak tz'um nataj jara' c'a at ch'uch' y majo'n awutkin ta bien nak rbanic utzil je nc'u'ta chawech rmal rtzojbal Dios. \v 14 Per ja e rija' ajni' chca ach-i' ruq'uin ixki' arj-e' chka bechnak opech nquetaj, c'ola cutkin chic tzrij cc'aslemal y ch'obtanak chic cmal nak utzil y nak rtzilal. \c 6 \p \v 1 Koq'uiy c'a wch'alal. Tak xeknimaj ta utzlaj tijonem nabey xch'o'ba chkawech nak rbanic Jesucristo. Jara' tijonem xya'a chka ajni' rcimient jun jay tcon chic. Per mchek tkaq'uis tkac'om rtiquic wch'alal, jo' koq'uiy más, mtokc'je' ta chcara'. Jnabey tijonem je tcon chic jara' jnaq'uex ana'oj, naya' cana njelal janiman je nmajo'n rec'mon ta y neyke'a ac'u'x ruq'uin Dios. \v 2 Jun chic nabey tijonem jara' je nch'o'ba chawech nak rbanic je' bautismo y chka' tak nya'a k'baj pquewá' kch'alal. Jun chic, nak rbanic tak ncatc'astaja chpam cmic y chka' tzrij jnimlaj juicio je rxin junlic. Cara' nabey tijonem je tcon chic. \v 3 Per mchek truyon rcimient-il tkatic wch'alal, jo' koq'uiya más. Anen wutkin chnokq'uiya más, y Dios tc'a xtet-owa kxin che rbanic. \v 4 Cara' quenbij com je' wnak je xsakersasa quebey junlic rmal Jesucristo jara' junlic necch'akij cana je tzbuklaj c'aslemal je cc'an. Cara' nqueban tak quen-on ajni' rec-il utzil jxeccochij tzra Dios y tak xyataja chca che xec'je'a Espíritu Santo pcanm, \v 5 y xquena' rec-il rtzojbal Dios chka' chcongan utzil rec'mon ta, y xquena' chka' ajni'la nim jpoder jrec'mon ta c'ac' tiemp je ntajina nuya' Dios chka camic. \v 6 Jc'ac'laj c'aslemal jrec'mon ta Jesucristo jara' rxin junlic y mesquier chek taq'uis nac'om, com wchek naq'uis nac'om jara' narip chic jmul Jesucristo chwech cruz je Rlec'wal Dios chnacomsaj chic jmul pnacwent y jara' xruq'uix naya' chquewech wnak. \v 7 Cara' quenbij chewa com je chnoj wnutaj jab tak nkaja je' jab tzrij y we nwachij je' achnak j-utz nti'ja cmal wnak je nquejosk'ina rxin, jara' nyataja utzil pe rwá' rmal Dios. \v 8 Per we xq'uix, wxitzel k'ayis nuya' jara' m-utz ta ntz'e'ta, y xe ntajin ta nerkaja tiemp che nporoxa rmal Dios. \s1 • • • • • \p \v 9 Per mcara' ta nkach'ob chewij ixix quilaj tak wch'alal. Tak ncattotaja rmal Jesucristo c'ola utzil nwachina chpam awanm, jara' c'a keyben chewa camic mesque c'ola jle' cowlaj tak tzij je c'ja' xektz'ibaj kaja chewa ra. \v 10 Dios majo'n jun achnak xtuban ta je m-utz ta xtmestaj ta utzil jebnon ta, arja' majo'n nmestaj ta chcongan xecsaj echuk'a' che cto'ic e rtnamet Dios y c'a emjon na cto'ic camic. Com congan newajo' Dios rmal c'ara' tak nque'eto'. \v 11 Jquenwajo' chewa camic chixjujnel, tetja' ek'ij chka' che rch'obic jtzujun cana chka rmal Dios jkeyben camic. Teyke'a ec'u'x junlic ruq'uin je rtzujun chka. Nte cara' ebnon tak xtpet chic jmul Jesucristo. \v 12 Me tpet ta ek'oral, tucsaj más echuk'a'. Tec'ma' rbeyal cxin wnak jne ykul wa' quec'u'x ruq'uin Dios y ne nquecoch' wa' je npeta je' chquij, arj-e' nyataja chca je' achnak jtzujun cana rmal Dios. \v 13 Tak c'ola achnak ntzujuj Dios nnuya' wa', ajni' xuban tzra Abraham ojer tak c'ola xtzujuj tzra y c'ola jun juramento xuban, per rubi' ja' xucsaj je xbanbej jara' juramento com majo'n chic jun achnak nim ta ruk'ij je chwech ja', y cawra xbij tzra Abraham ra: \v 14 —Pnubi' anen quenbij wa' chawa camic chquenya' wutzil chawa, quenuya' na awlec'wal y nqueba na pnim, congan nquesop na qui'. Cara' xbij tzra. \v 15 Y cara' xuban Abraham, ne xyataj wa' tzra njelal je xtzujuxa tzra rmal Dios per congan xucoch' rwech che reybxic. \v 16 Je' wnak tak nqueban jun juramento c'mannak chca che nquecsaj rubi' Dios che necbanbej juramento com ja' Dios más na nim ruk'ij, y tak c'ola necchumbej qui' pk'atbaltzij y tak c'ola jun juramento nnataxa cmal, arj-e' nqueban respetar y nquechumtaja rmal. \v 17 Ja' Dios mchek tcara' xuban juramento, per xuban ch-utz c'ara' nch'obtaja bien kmal che majo'n nq'uextaj ta jrech'bon chkij, nnuban wa' cumplir. Cara' nrajo' chka ajoj je nyataja chka njelal je rtzujun cana. \v 18 Cara' c'a xuban Dios, c-e' xbij cana. Nabey mul c'ola xtzujuj, y jrucab c'ola jun juramento xuban je nc'utbej chnuya' wa' je xtzujuj, y nmajo'n nq'uextaj ta jawra c-e' je xbij cana com ja' Dios majo'n nutz'ok ta tzij. Cara' xuban per kmal ajoj jxoknanmaja chwech il mac y xkato' ki' ruq'uin. Cara' xuban che ryukbxic kac'u'x ch-utz c'ara' che neyke'a kac'u'x junlic ruq'uin je rtzujun cana chka jkeyben camic. \v 19 Njelal jara' jkeyben camic bien kutkin che nekawla' na, nmajo'n nq'uextaj ta. Njelal jara' jkeyben jara' nekjumsaj ruq'uin jun ch'ech' jchapbal lanch. Jara' ch'ech' nba c'a xuxe' mar y nuchap lanch, majo'n nuya' ta c'as tzra lanch che nba. Jtotanem jkayben ajoj camic, ruq'uin Dios xmil wa' ajni' ch'ech' jnuchap lanch y congan nuya' rseguro. \v 20 C'a tzra' ekajnak wa' Jesús jnabey-al chkawech, rejkon jun bey chkawech. Arja' ocnak nimlaj sacerdote rxin junlic y je rsacerdot-il arja' rxin junlic, xjunam csacerdot-il ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec. \c 7 \s1 • • • • • \p \v 1 Ajni' tz'ibtanak cana chpam rtzojbal Dios je Melquisedec arja' rey rxin jun tnamet Salem rubi', y chka' arja' sacerdote, nuban rsamaj Dios je ktzitzij Dios. Xuban jmul tzra Abraham xerec'lu' pbey, jara' tak Abraham ec'ola jle' rey xercomsaj y xemloj ta pch'oj. Ja' Abraham xba'na bendecir rmal Melquisedec. \v 2 Chka' njelal rwech mibil jxuch'ec ta pquek'a' je' rey xelsaj na rediezmo y jrediezmo xujach tzra Melquisedec. Ja' Melquisedec cawra nbij rubi', jun rey kas utzlaj c'axic cxin wnak nuban, cara' nbij rubi'. Arja' rey rxin Salem chka', jara' nbij tzij jun rey jnuya' che qui'il nec'je'a awanm, cara' nbij. \v 3 E majo'n e redta' rute' Melquisedec nnatax ta chpam rtzojbal Dios, e majo'n e rti't remma' nnatax ta chka', y majo'n nnatax ta tak xalexa y majo'n recmic nnatax ta chka'. Per je rbanic, junlic ocnak sacerdote y nmajo'n nq'uis ta rsacerdot-il, jara' junam ajni' rbanic Rlec'wal Dios. \v 4 Tech'bo' mpa' bien ajni'la nim ruk'ij Melquisedec. Más na nim ruk'ij chwech kamma' Abraham. Ja' Abraham ojer xuya' ruk'ij Melquisedec, xyonaj rediezmo rxin mibil jrech'con ta y xujach pruk'a' Melquisedec. \v 5 Per je nbij rley Dios, pquek'a' riy rumam Leví nja'ch wa' diezmo, j-era' je nque'oca sacerdote. Y cara' nqueban wnak, pquek'a' riy rumam Leví nquejach wa' quediezmo, cara' nqueban mesque xe e alxic cuq'uin com Abraham xespowa cxin conjelal. \v 6 Per Melquisedec arja' mriy rumam ta Leví per pruk'a' xja'ch wa' diezmo rmal Abraham, y ja' xebnowa bendecir rxin Abraham. Utz tc'ara' che mquita nim ruk'ij Abraham, com tzra Abraham tzujun wa' je' utzil rmal Dios. \v 7 Per jnebnowa bendecir jara' más na nim ruk'ij chwech je nba'na bendecir, jara' bien kutkin konjelal. \v 8 Jriy rumam Leví, chca nja'ch wa' diezmo per Melquisedec arja' más na nim ruk'ij chquewech j-e' chka'. Arj-e' xe nquecoma per arja' majo'n achnak nbij rtzojbal Dios tzrij recmic, ajni' c'c'as na rxin junlic. \v 9 Jriy rumam Leví, chca nto'j wa' je' diezmo per Abraham pruk'a' Melquisedec xutoj wa' diezmo, nel c'ara' com ajni' c'o pchic Leví y nela com ajni' retjon pchic diezmo chka'. \v 10 Com Abraham tak xec'u'la pbey rmal Melquisedec q'uemjana talexa Leví tzra', per mesque cara' per ne rjatzul pe chwa' Abraham. Jara' quenc'ambej tzij che Melquisedec más na nim ruk'ij que chwech Leví chka'. \v 11 Je rsacerdot-il Aarón y cxin jle' chic riy rumam Leví jara' xoca rbase jley rxin Dios tak Moisés xuya' ley chca tnamet Israel ojer. Per jara' sacerdot-il xe nk'axa, xe nq'uisa. Jara' majo'n xecwin ta xeruto' wnak junlic chwech Dios. Ja wexte xecwina xeruto' junlic mquitc'ara' nc'atzina che npeta jun chic sacerdote je xjunam csacerdot-il ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec je jun chwa' que chwech je rxin Aarón. \v 12 Tak noca jun c'ac' sacerdot-il jara' nc'atzina che noca jun c'ac' ley chka'. \v 13-14 Kajaw Jesucristo arja' sacerdote je jun chwa'. Arja' mriy rumam ta Leví, nk'alaj wa' che arja' riy rumam Judá. Per ja e riy rumam Judá majo'n jun chca ocnak ta sacerdote, majo'n tz'ibtanak ta chquij chpam ley rmal Moisés che nque'oc na sacerdote. \v 15 Jc'ac' sacerdote jpenak camic arja' xjunam csacerdot-il ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec, tzra' c'a nkatz'et wa' che xe nq'uis na sacerdot-il cxin riy rumam Leví. \v 16 Tak xoca sacerdote me rmal ta jun ley ja xe nk'axa. Arja' majo'n cmic tzrij, je rc'aslemal nmajo'n nq'uis ta y jara' ocnak rbase rsacerdot-il. \v 17 Ajni' nbixa tzra chpam rtzojbal Dios jcawrara nbij: —Atet at sacerdote per rxin junlic atocnak sacerdote. Ja asacerdot-il jara' rxin junlic, junam ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec. Cara' nbixa tzra. \v 18 Jley jxoca nabey jara' mxecwin ta xokruto' junlic chwech Dios rmal c'ara' tak mxoc xta. \v 19 Jley jxoca nabey nmajo'n achnak xchumij ta chwech Dios je nte junlic xchumsaj ta. Per jocnak prec'xiwach camic jara' yukbal kac'u'x ruq'uin Jesucristo y jara' más chna utz que chwech ley jxoca nabey, jaktanak chic kabey rmal y rmal c'ara' q'ue chwech Dios nokekaj chwa'. \v 20 Njelal jawra tak xchumsaj Dios arja' xuban jun juramento y majo'n ra' mquita nuban cumplir. \v 21 Per mcara' ta xba'na chca ja jle' chic jxe'oca sacerdote com majo'n jun juramento xba'na, per tzra Rlec'wal Dios c'ola jun juramento xba'na ajni' tz'ibtanak cana chpam rtzojbal Dios jcawrara: —Ja' Kajaw Dios arja' rebnon jun juramento y majo'n nuq'uex ta rna'oj, cawra xbij ra: —Atet at sacerdote rxin junlic, je asacerdot-il jara' rxin junlic, junam ruq'uin rsacerdot-il Melquisedec, cara' nbij. \v 22 Rmal c'a juramento bnon tak Jesús ocnak chic rseguro jun c'ac' chuminem jmás chna utz que chwech jun chic chuminem jc'ola nabey. \v 23 Je' sacerdote jec'ola nabey arj-e' xe nquecoma, tak ncoma jun noc chic jun prec'xiwach, cara' nqueban e q'uiy xe'oca chpam sacerdot-il. \v 24 Je tzra Jesús jara' nec'se'a rxin junlic rmal c'ara' majo'n chic jun sacerdote noca prec'xiwach. \v 25 Rmal c'ara' tak necwina nokruto' junlic je ykula kac'u'x ruq'uin che arja' nucsana kxin chwech Dios. Arja' nc'as wa' junlic che rbanic oración pkacwent rmal c'ara' tak necwina nokruto' rxin junlic. \v 26 Cara' c'a rbanic Jesús, nja' wa' jnimlaj sacerdote je nc'atzina chka. Arja' nwen ntz'e'ta rmal Dios. Majo'n achnak itzel rebnon ta. Nmajo'n ril rumac. Xelsas ela chquecjol ja aj-il ajmac, xec'mar ela chcaj jabar c'o wa' Dios. \v 27 Arja' njunwa' chquewech j-e' jle' chic nimlaj tak sacerdote. Jsacrificio je nqueban arj-e' k'ij k'ij xeccomsaj jle' chcop y xectzujuj chwech Dios. Je nqueban, nabey nectzujuj na je rxin quil quemac j-e' y c'jara' nectzujuj chic je rxin quil quemac je' wnak. Per Jesús majo'n nc'atzin ta tzra xtuban ta cara' ajni' nqueban j-e'. Jsacrificio je xtzujuj Jesús jara' ne rxin junlic, majo'n nc'atzin ta xtcamluj ta jmul chic, jara' tak xtzujuj ri' chpam cmic. \v 28 Je' wnak je nqueba'na nombrar rmal rley Dios che nque'oca nimlaj sacerdote arj-e' xe e wnak. Per jley rxin Dios jara' mnim ta ruk'ij que chwech juramento jxuya' na después ja' Dios, y je nba'na nombrar rmal juramento che noca nimlaj sacerdote jara' Rlec'wal Dios jocnak jun tz'kat sacerdote y ne tz'kat wa' rxin junlic. \c 8 \s1 • • • • • \p \v 1 Cara' c'a rbanic jnimlaj sacerdote kxin, jara' más chna nc'atzina che nch'obtaja ewmal. Arja' q'ue chcaj xekaj wa', tzra' xetz'be' wa' prejquenk'a' jabar tz'bul wa' Dios. \v 2 Com arja' nimlaj sacerdote nquerucsaj wa' wnak chwech Dios chpam lwar jmás santo abar nec'je' wa' Dios, cara' rbanic jsamaj nuban. Jara' ruchoch Dios je ktzitzij ruchoch Dios, jara' bnon rmal Kajaw Dios, me wnak ta ebanyona. \v 3 Jnimlaj sacerdote arj-e' c'ola jun samaj yatanak chca chejujnel. J-e' nectzujuj chwech Dios je nsipaxa cmal wnak, y chka' nquectzujuj chcop je nquecomsasa chwech altar. Jesucristo com arja' nimlaj sacerdote nc'atzina chc'ola ntzujuj ja' chka'. \v 4 Arja' wexte c'ol na wawe' chwech ruch'lew jara' msacerdote tc'ara' com q'ue c'ol na sacerdote wawe' chwech ruch'lew jquemjon na rtzujxic chwech Dios ajni' tz'ibtanak cana chpam rley Dios che nectzujuj na. \v 5 Per jsamaj je nqueban arj-e' xrechbal, xc'utbal rxin jmajtanak rbanic chcaj, xajni' rnatu' nqueban. Ajni' xuban Moisés tak xyamer numaj rbanic ruchoch Dios wawe' chwech ruch'lew jtz'um ruq'uin tziak ocnak, cawra xbixa tzra rmal Dios ra: —Njelal je xtaban ne nc'atzin wa' chjunam nela ruq'uin ajni' xc'u'ta chawech pe rwá' jyu', cara' xbixa tzra. Rmal c'ara' tak kutkin je ntajina nqueban sacerdote jara' xrechbal, xc'utbal rxin jc'ola chcaj. \v 6 Per Jesucristo je ksacerdote arja' y-on tzra camic jun samaj rxin Dios jmás chna nim ruk'ij que chwech je csamaj jle' chic sacerdote, com jc'ac' chuminem jnokrcusbej chwech Dios jara' más chna nim ruk'ij chka' que chwech ajni' c'ola nabey, y más chna nim ruk'ij chka' je xtzujuj Dios tak xchumsaj jc'ac' chuminem. \v 7 Jnabey chuminem wexte xecwina xchumij junlic j-il mac jara' majo'n nc'atzin xta jun chic chuminem. \v 8 Per ja' Dios mqui' ta ruc'u'x cuq'uin retnamet rmal jmajo'n xecnimaj ta nabey chuminem, ajni' tz'ibtanak cana chpam rtzojbal Dios jcawrara: —Cawra nbij Kajaw Dios: —Nerla' na jun tiemp tak anen c'ola jun c'ac' chuminem quenchumsaj chna cuq'uin aj Israel y cuq'uin aj Judá chka'. \v 9 Je xtenchumij cuq'uin jara' jun chwa' que chwech jxenchumij cuq'uin cti't quemma', jara' tak xenchap ta chquek'a' y xenelsaj pa pquek'a' aj Egipto. Per arj-e' majo'n xecnimaj ta jchuminem jxenchumij cuq'uin. Rmal c'ara' tak xenuya' cana. \v 10 Tak xterla' tiemp, anen c'o chna jun chuminem quenchumsaj na cuq'uin riy rumam aj Israel y cawra rbanic ra: jley je xquenc'abej jara' ptak quewá' quencsaj wa' y xtentz'ibaj ptak canm chka'. Anen en Dios cxin y j-e' e ntnamet. \v 11 Chpam jara' tiemp arj-e' xtcutkij na nwech conjelal. Rmal c'ara' tak majo'n nc'atzin xta jun je xtbij xta tzra jun rwinak che nrutkij na ajni' rna'oj Dios, y nexte nc'atzina xtbij xta tzra jun rch'alal chka'. Conjelal ncutkij na e ajni' rija' y je' ac'ala'. \v 12 Anen quencuy na quil quemac y junlic quenmestaj. Cara' rbin cana Dios. \v 13 Dios tak ntzijona tzrij c'ac' chuminem tbij tzij c'ara' che tzbuk chic jun chic chuminem jc'ola nabey. Achnak xremjon tzbukarem y achnak remjon rajixem jara' bien k'alaj xyamer nq'uisa ruk'ij. \c 9 \s1 • • • • • \p \v 1 Per jnabey chuminem bien bnon rbanic. Je' wnak c'ola mandamiento bin chca che nqueban che necyabej ruk'ij Dios. C'ola chka' jun ruchoch Dios per xe rxin rwech ruch'lew. \v 2 Xba'na ruchoch Dios, tz'um ruq'uin tziak ocnak. Xtz'apixa ruchi' tzra jun tziak y xk'o'ta rpam tzra jun chic tziak, c-e' cuarto xba'na tzra. Jawra xya'a chpam nabey cuarto: jun candelero, jun mes ruq'uin xquelway je nyonaxa chwech Dios. Jara' nabey cuarto lugar santo nbixa tzra. \v 3 Jrucab cuarto jc'ola tzrij tziak jk'otben rpam jara' santlaj lwar jmás nim ruk'ij nbixa tzra. \v 4 Y jawra xya'a chpam jrucab cuarto: jun rc'olibal pom puro oro ocnak y jun cax y-on oro tzrij jara' cax rxin chuminem nbixa tzra. Jawra c'ola chpam cax ra: xquelway rxin chcaj je nbixa tzra maná y c'lon chpam rc'ulibal oro ocnak, ch'me'y rxin Aarón je xwankera rjutay, ruq'uin tz'lem tak abaj jtz'ibtanak chwech nak xbij Dios tak xchumsaj chuminem. \v 5 Ec'ol c'a e c-e' querubín ebnon, jquexic' querpon cmujan rwá' cax. Jquerubín jara' rital che tzra' nec'je' wa' Dios. Je rwá' cax sachbal il mac nbixa tzra. Per camic majo'n quentzijon ta más tzrij jawrara. \v 6 Njelal jawrara jxenbij kaja chewa, tak chumtanak chic je' sacerdote arj-e' k'ij k'ij nque'oca chpam nabey cuarto che rbanic csamaj chwech Dios. \v 7 Jrucab cuarto xruyon nimlaj sacerdote noca chpam, per q'ue chjuna' noc wa' chpam. Arja' tak noca chpam rc'an recq'uiel chcop, y jara' quic' ntzujuj chwech Dios rmal ril rumac ja' y cxin wnak chka'. \v 8 Jawra jxenbij chewa ra c'ola nuc'ut chkawech je nk'alsaxa chkawech rmal Espíritu Santo. Jnabey cuarto tak q'uemjana tq'uisa ruk'ij q'ue tz'pal na chkawech santlaj lwar jabar c'o wa' Dios. \v 9 Jnabey cuarto jara' xrital, xe ejemplo rec'mom pa chka rxin jara' tiemp jremjon q'uisem. Ja ofrenda ruq'uin sacrificio jnectzujuj chwech Dios jara' majo'n rpoder xtchumsaj ta junlic canm wnak ch-utz c'ara' majo'n xtti'on xta. \v 10 Je xbixa chca che nqueban, jara' xe rxin quecuerpo, me rxin ta canm, ajni' tzra nak utz nti'ja y nak xjan nti'ja, y chka' nak je' tiemp nc'atzina che nquech'aj quek'a' ruq'uin ckan. Y xbixa chca c'jara' majo'n chic nqueban ta je' costumbre tak c'ola jun chuminem c'ac' je xtchumsaj na Dios prec'xiwach. \v 11 Per camic penak chic Cristo, arja' nimlaj sacerdote jc'amyon ta utzil jtzujun ta ojer rmal Dios. Je lwar abar nuban wa' rsamaj jara' jmer ruchoch Dios, más chna nim ruk'ij que chwech jabar xesmaj wa' e ojer tak sacerdote. Jruchoch Dios jabar nesmaj wa' Cristo majo'n bnon ta y me rxin ta rwech ruch'lew chka'. \v 12 Arja' junlic xoca chpam santlaj lwar chcaj y rc'an quic' je ntzujuj chwech Dios pkacwent, per jquic' mrecq'uiel ta cabra, me cxin ta wajquex je ch'tak ternero, jara' puro recq'uiel ja'. Cara' xuban chka, xokruto' rxin junlic pruk'a' il mac. \v 13 C'ol nc'a rsamaj quic' cxin cabra ruq'uin cxin wajquex, y c'ola rsamaj chka' je rchajul jun ch'it vac. Jara' nya'a chquij wnak tak quebnon je' achnak xe xjan y nbixa chca che me e ch'ajch'oj ta. We nya'a chquij jara' nquech'ach'jara y nque'oca ch'ajch'oj. \v 14 Peor c'ara' recq'uiel Cristo jara' más chna nim rsamaj. Ja' Cristo arja' xtzujuj ri' chwech Dios y xcomsasa, xoca jun sacrificio per jun sacrificio jne bien tz'kat, y jxet-owa rxin che rbanic jawrara jara' Espíritu Santo je rxin junlic. Jrecq'uiel Cristo ajni'la nesmaja, nch'ach'jorsana bien kanm ch-utz c'ara' majo'n nti'on xta, y rmal c'ara' nokocwina nkaya' cana jkabnon je'a ja xe cmic rec'mon ta y nokosmaj chic precwent c'aslic Dios. \v 15 Rmal c'ara' tak yatanak tzra Cristo che arja' c'amyon ta jc'ac' chuminem je nquercosbej wnak chwech Dios. Rmal c'a jrecmic Cristo tak cuytanak chic il mac je xbantaja chpam chuminem jc'ola nabey. Y camic oksiq'uin rmal Dios che nokocwina nkawil utzil je rtzujun ta ojer, jara' herencia rxin Dios je rxin junlic. \v 16 Tac'a jun acha tak ncoma y we rebnon cana jun wuj rxin rmibil, we rbin cana chpam nak chu chca nja'ch wa' rmibil arja' q'ue ncom na tak c'jara' nja'cha rmibil. \v 17 Ja acha we c'c'as na mesquier necwina wuj chnujach mibil, per tak xcoma c'jara' noca wuj. \v 18 Cara' c'a tzra chka' jnabey chuminem je xchumsasa rmal Dios, c'jara' xoca chuminem tak c'ola quic' xucsasa. \v 19 Cara' xuban Moisés chka', nabey xuya' na rbixic njelal ley chca wnak jbin tzra rmal Dios che nbij, c'jara' xchicaj quic' tzrij jabar tz'ibtal wa' jley y chquij conjelal wnak chka'. Jquic' xucsaj jara' cxin wajquex je' ch'tak ternero ruq'uin cxin cabra, y xuyuj ruq'uin ya'. Je xchicbej quic', c'ola ch'it ruk'a' che' xucsaj rbin-an hisopo rexbil jle' lana quiek. \v 20 Tak xchictaja rmal c'jara' xbij chca wnak: —Jquic' jxenchicaj jala nuya' rseguro chuminem jbin chewa rmal Dios che nc'atzina nenimaj, cara' nbij chca. \v 21 Y cara' xuban tzra ruchoch Dios y tzra njelal je nquecsaj je'a jnecyabej ruk'ij Dios, xchicaj quic' tzrij chka'. \v 22 Cara' tz'ibtanak chpam ley chka', nquic' wa' noca tak c'ola nch'ach'jorsasa, xjujun achnak jmajo'n quic' ta noca che nch'ach'jorsbexa. Wmajo'n quic' nti'x ta majo'n ra' cuybal il mac. \s1 • • • • • \p \v 23 Rmal c'ara' tak nc'atzina che noca recq'uiel chcop che nch'ach'jorsbexa je' achnak jrechbal je' achnak jc'ola chcaj. Per tzra kas mer jc'ola chcaj je mrechbal ta, jara' nc'atzina jun sacrificio jmás chna wen que chwech recq'uiel chcop. \v 24 Jabar ocnak wa' Cristo camic me chpam ta jun ruchoch Dios jxe bnon xrechbal. Per kas mer chcaj ocnak wa', ne chwech Dios xekaj wa' y tzra' c'a c'ol wa' camic, ntajina nokrecsaj chwech Dios. \v 25 Je jle' chic nimlaj tak sacerdote arj-e' juna' juna' nxe'oc wa' chpam santlaj lwar che rtzujxic quic' per me quecq'uiel ta j-e'. Per Cristo mcara' ta rebnon, arja' majo'n ntzujuj ta ri' che ncomsas ta chcamul oxmul. \v 26 Wexte cara' rebnon, ajru' tiemp wankernak ta rwech ruch'lew q'uiy mul ta ra' comsan ta. Per jxuban, xe jmul xpeta, xtzujuj ri' che xcomsasa pkacwent, y jrecmic jara' xchupbej kil kamac konjelal. Je tiemp je xpe wa', tzra' xertz'katsaj wa' je' tiemp je rchumin ta Dios ojer. \v 27 Ajni' chca wnak arj-e' queyben cmic y xe jmul nquecoma, mcamul oxmul ta. Jc'ola chquewech jara' k'toj tzij jq'uemjana tba'na chquij. \v 28 Cara' c'a tzra Cristo chka', mq'uiylaj mul ta xcoma tak xcomsasa pkacwent. Xe jmul xcoma per ok q'uiy xokruto', xrejkaj kil kamac chwech Dios y xuchup. Arja' npe chna jmul per me rmal xta che nrejkaj il mac, npe chna ch-utz c'ara' che nokruto' junlic konjelal ajoj jnokquicota chreybxic. \c 10 \p \v 1 Jrec'mon ta ley xajni' rnatu' je' utzil jtzujun ta ojer rmal Dios per majo'n rec'mon pta jkas mer utzil. Rmal c'ara' mtecwina ja' ley xtqueruto' ta junlic je' wnak je juna' juna' nque'ekaja chwech Dios y nquectzujuj je' chcop chwech rmal jquil quemac. \v 2 Wexte xecwina xeruto' junlic mquitc'ara' xectzujuj chic más je' chcop. Tbij tzij c'ara' wexte xch'ach'jorsasa junlic canm xquena' tc'ara' che quil quemac xchuptaja. \v 3 Per je xqueban, juna' juna' nc'ol wa' xecnatbej che mchuptanak ta, jara' tak xeccomsaj je' chcop che nquectzujuj chwech Dios rmal quil quemac. \v 4 Mchumtanak ta com jquic' cxin wajquex ruq'uin cxin je' cabra mesquier xtuchup ta il mac. \v 5 Rmal c'ara' ja' Cristo tak xpeta wawe' chwech ruch'lew cawra xbij tzra Ttixel ra: —Atet mjara' ta nawajo' che nquecomsasa jle' chcop chawech nexte jara' jle' chic je ntzujuxa chawech. Per jnecuerpo anen jara' achumsan, jara' c'a ntzujuxa chawech. \v 6 Mjara' ta nel ta ac'u'x tzrij jle' chcop je nqueporoxa chawech nexte jle' chic je ntzujuxa chawech rmal quil quemac wnak. \v 7 Rmal c'ara' tak cawra xenbij chawa ra: —Dios, anen enpenak ajni' tz'ibtanak cana chwij chpam jliwr chquenrebna' achnak nrajo' awanm chwa chquenban, cara' xenbij chawa. Cara' xbij ja' Cristo. \v 8 Jun je xbij, che Dios mjara' ta nrajo' je nquecomsasa jle' chcop chwech y nexte jle' chic je ntzujuxa chwech, mjara' ta nel ta ruc'u'x tzrij, cara' nbij. Jley nbij che nc'atzina ntzujuxa jawra sacrificio ra per mjara' ta kas mer nrajo' Dios, cara' nbij Cristo. \v 9 Jun chic xbij cawrara: —Nedta' Dios, anen enpenak chquenrebna' achnak nrajo' awanm chwa chquenban, cara' nbij tzra. Cara' xuban Cristo, xelsaj sacrificio je xtzujuxa nabey y ja' xtzujuj ri' y xoca prec'xiwach, xuban ajni' nrajo' ranm Dios chnuban. \v 10 Com majo'n nim ta xuban che rbanic je xjo'xa tzra rmal Dios rmal c'ara' tak xch'ach'jorsasa kanm chpam kil kamac, y je xch'ach'jorsbej jara' tak junlic xtzujuj recuerpo che xcomsasa kmal. \v 11 Je jle' chic sacerdote arj-e' k'ij k'ij nquepe'a chwech Dios, nectzujuj sacrificio chwech y njara' wa' sacrificio nectzujuj njelal tak k'ij. Per jara' jnectzujuj mesquier necwina xtelsaj ta kil kamac. \v 12 Jesucristo arja' xjun sacrificio xtzujuj chwech Dios, mq'uiy ta, y mk'ij k'ij ta xtzujuj per jara' njunlic. Tak xtzujtaja rmal c'jara' xba xetz'be'a prejquenk'a' Dios. \v 13 Y tzra' c'a nquereybej wa' je nquetzelana rxin che nquekasax na, nquecsas na pe rkan rmal Dios. \v 14 Jsacrificio je xtzujuj xjun rwech, jara' xcuybej junlic kil kamac konjelal jch'ach'jorsan chic kanm rmal, majo'n chic achnak keyben tzra kil kamac. \v 15 Y cara' bin ta chka chka' rmal Espíritu Santo nabey jcawrara: \v 16 —Cawra nbij Dios: —Tak xterla' tiemp anen quenchumsaj chna jun chuminem cuq'uin y cawra rbanic ra, jley xquenc'abej jara' ptak canm xtencsaj wa' y ptak cpensar xtentz'ibaj wa'. Cara' nbij. \v 17 C'jara' xbij chic cawrara: —Majo'n chic quennataj ta quil quemac, majo'n chic quennataj ta je' rtzilal jquebnon. Cara' rbin ta. \v 18 Com cuytanak chic kil kamac rmal Dios xe rmal c'ara' majo'n chic jun sacrificio xtektzujuj xta je xtucuy ta jmul chic kil kamac. \v 19 Rmal c'ara' wch'alal jsantlaj lwar jabar c'o wa' Dios jara' jkal chic chkawech y majo'n nkana' xta ki' nko'oca chpam, majo'n chic nkana' ta ki' nokekaja q'ue chwech Dios. Per xe rmal recq'uiel Jesús tak cara' nkaban, xe rmal je xcoma pkacwent tak yatanak chka che nokekaja chwech. \v 20 Arja' rejkon chkawech jun c'ac' bey, jun bey jrec'mon ta c'aslemal je rxin Dios. Ajni' tzra tziak jk'otben rpam ruchoch Dios je xraktaja y xejke'a ruchi' santlaj lwar, y cara' c'a tzra Jesús chka' tak xcoma pkacwent jara' xjakbej jun bey chkawech jnokrey-a' q'ue chwech Dios. \v 21 Jesús jnimlaj sacerdote kxin pa'la chkawech ja ok tnamet rxin Dios. \v 22 Ko'ekaj c'a chwech Dios, me tkana' ta ki' per njelal ta kanm, nte ykul wa' kac'u'x ruq'uin. Cara' ta nkaban com kutkin che ch'ach'jorsan chic kanm chpam kil kamac y majo'n chic nti'on ta kanm rmal. Kutkin chic chka' che ch'ach'jorsan chic kacuerpo tzra jun ch'ajch'ojlaj ya' je nmajo'n tz'il rc'an. \v 23 Dios arja' nuya' wa' je rtzujun ta rmal c'ara' wch'alal cow kope'a che reybxic, me tyojtaj ta kac'u'x. \v 24 Kach'bo' rij nak nkaban je xtekbanbej ta animar ki' che xtkajo' ta más ki' y che nekc'utbej más utzil. \v 25 Per ec'ola majo'n chic nque'erkaj ta tak nkamol ki', per me tkaban ta cara' ajoj. Kas tkala chkij je nkaban, kpaxba' ki', kabna' animar ki'. Jara' más chna nc'atzina nkaban com ixix netz'et che xe nnajin ta nimlaj k'ij tak xtpet chic jmul Jesucristo. \v 26 Cara' quenbij chewa com ajoj we kniman chic tijonem je rk'alsan Jesucristo chkawech y we nk'alaj kamjon rbanic il mac, jara' majo'n chic jun sacrificio xkotobex xta tzra j-il mac je nkaban. \v 27 Je' wnak je nquebnowa cara' c'ola jun nimlaj juicio c'ola chquewech jcongan xben ri'il rc'an, je ryiwal Dios npe na chquij ajni' jun nimlaj k'ak' nquerporbej conjelal je nquetzelana rxin. \v 28 Jley rxin Dios jtz'ibtanak rmal Moisés, wc'ola jun wnak majo'n xnimaj ta, wxuban tzra nmajo'n val ta y we ec'ola e c-e' e oxi' testig tzrij chcara' xuban tzra, jara' majo'n npoknana rwech, ncomsaxa. \v 29 Peor c'ara' Jesucristo je Rlec'wal Dios, wc'ola jun nuban tzra je nmajo'n val ta ¿le myatanak tc'a tzrij nech'ob ixix che nutaj na jun nimlaj lowlo' más chna lowlo'? Ajni'la nutaj na lowlo' wnuban tzra recq'uiel Jesucristo ajni' recq'uiel chka bechnak wnak. Utz tc'ara' che mquita jara' quic' xch'ach'jorsana rxin chpam il mac, utz tc'ara' che mquita jara' quic' nyowa rseguro jc'ac'laj chuminem jchumsan rmal Dios che kto'ic. Ajni'la nutaj na lowlo' wnuban tzra Espíritu Santo ja ne mval ta, per utz tc'ara' che mquita Espíritu Santo c'amyon ta utzil je nsipaj Dios chka. \v 30 Cara' quenbij chewa com kutkin chic ajni' rna'oj Kajaw Dios ajni' rbin cana jcawrara: —Je rtzilal je nqueban wnak anen c'a quenyowa rjel rec'xel chca, anen c'a quenyowa chca rtojbalil rtzilal je nqueban, cara' nbij. Chka' tz'ibtanak cana jun chic jcawra nbij: —Kajaw Dios arja' nnuk'et wa' tzij chquij retnamet, cara' nbij. \v 31 Ajni'la xben ri'il rec'mon ta tak ncatkaja pe rkan c'aslic Dios. \v 32 Per ixix wch'alal, terkaja pnewá' jnabey tak xsakersaxa ebey rmal Jesucristo xixecwina xecoch' njelal je xpeta chewij, ajni'la jun lucha ajni'la jun rpoknal xetaj per xecoch' njelal. \v 33 Ixix xecoch' ewech chpam tak c'ola je'a xya'a eq'uix chquewech wnak, tak xixyok'a xixtz'u'ja, y tak c'ola je' lowlo' xba'na chewa. Jun chic, majo'n xepoknaj ta xe'ewexbilaj jle' chic je xba'na cara' chca, \v 34 com xec'je'a ptak cars rmal Jesucristo y xepoknaj quewech. Y tak xmajtaja chewa je' emibil majo'n xepoknaj ta y xixquicota. Com bien ewutkin chc'ola emibil chcaj, jle' mibil jmás chna wen y ne rxin junlic, y rmal c'ara' tak xixquicota. \v 35 Rmal c'ara' quenbij chewa, mteya' cta yukbal ec'u'x ruq'uin Jesucristo com c'ola jun nimlaj rtojbalil rec'mon ta chewa tak neyke'a ec'u'x ruq'uin. \v 36 Mteya' cta nexte jtz'it com ne nc'atzin wa' chewa chnecoch' lowlo' ch-utz c'ara' je nrajo' ranm Dios jara' neban y newil je rtzujun ta chka. \v 37 Ajni' tz'ibtanak cana chpam rtzojbal Dios jcawra nbij ra: —C'ola jun npe na y ma jru' xta tiemp nrajo' chnerkaja, arja' npe na y majo'n nuya' xta más tiemp tzra. \v 38 Per je' wnak jquebnon rbeyal chenwech arj-e' xe rmal yukbal quec'u'x tak cc'an utzlaj c'aslemal je rxin junlic. Per je nquemloj chic jmul chquij arj-e' majo'n ngan cuq'uin. Cara' rbin cana Dios. \v 39 Ajoj wch'alal me ok quexbil xta je nquemloja chquij, jmajo'n nyataj ta chca chnequewla' totanem rxin Dios. Ajoj ok quexbil jc'ola yukbal quec'u'x ruq'uin Dios y noktotaja junlic rmal. \c 11 \p \v 1 Jyukbal c'u'x cawra rbanic ra: wc'ola jun achnak ykula kac'u'x ruq'uin jara' ne nkeybej wa' y bien kutkin che nekawla' na, y chka' wc'ola jun achnak jmajo'n ntz'ettaj ta ruq'uin kk'awech per we ykula kac'u'x ruq'uin jara' bien kutkin chc'ola mesque majo'n ntz'ettaj ta. \v 2 Je' kti't kamma' ojer, rmal yukbal quec'u'x ruq'uin Dios tak wen xetz'e'ta rmal ja' Dios. \v 3 Ajoj chka', rmal yukbal kac'u'x ruq'uin Dios tak ch'obtanak kmal jxuban ja' Dios tak xchumsaj rwech ruch'lew ruq'uin caj, y jtzij je xbij jara' xchumsbej. Cara' c'a rbanic, Dios xjic xbij pona tzij y jara' tzij xoca che xchumsbej, mjara' ta xchumsbej je ntz'ettaja ruq'uin kk'awech. \v 4 Abel chka', rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak más chna wen sacrificio jxtzujuj tzra Dios que chwech je xtzujuxa rmal Caín. Ja' Dios utz xutz'et sacrificio rxin Abel y xuc'om tzra, y tzra' c'a nkatz'et wa' che ja' Abel wen xtz'e'ta rmal Dios. Majo'n chek tcara' xba'na cara' tzra per rmal yukbal ruc'u'x. Mesque comnak chic Abel per rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios nela com ajni' ne ntzijon na kuq'uin camic ra. \v 5 Enoc chka', rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xyataja tzra che majo'n xk'ax ta chpam cmic y chek q'uenjlal xsa'cha wawe' chwech ruch'lew com Dios xec'mow ela rxin chcaj. Com ja' Dios congan xquicota tzrij Enoc wawe' chwech ruch'lew rmal c'ara' tak xuban cara' tzra, ajni' tz'ibtanak cana. \v 6 Wmajo'n yukbal ac'u'x ruq'uin ja' Dios jara' majo'n wen ta xtutz'et ac'aslemal. Wc'ola agan ncatki'l oca ruq'uin Dios nc'atzina chawa jawra c-e' ra: jun, nanimaj chc'ola Dios, y jun chic, nanimaj chja' Dios c'ola rtojbalil nuya' chawa wnacanoj. \v 7 Noé chka', rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios arja' xnimaj Dios tak xbixa tzra chc'ola jun juicio penak. Arja' xnimaj mesque q'uemjana tutz'et juicio jpenak. Rmal c'a yukbal ruc'u'x tak xuban jun nimlaj barc, xe'oca chpam e rexbil conjelal jec'ola pruchoch, cara' xqueban xetotaja chpam juicio. Tzra' c'a nkatz'et wa' jmajo'n xeniman ta ne pquil wa' xba'na chca che xecomsasa. Noé xeyke'a ruc'u'x ruq'uin Dios rmal c'ara' tak xyataja tzra che xc'aj rbeyal rxin Dios, com cara' nuban ja' Dios chawa tak neyke'a ac'u'x ruq'uin. \v 8 Abraham chka', rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xnimaj Dios. Jara' tak xnimaj je xbixa tzra rmal Dios che nel ela y nba chpam jun chic nación je xtya' na tzra com herencia. Arja' xnimana y xba mesque mrutkin ta nak lwar xtba wa'. \v 9 Tak xekaja chpam nación xtzujuxa tzra che tzra' nec'je' wa' mesque mretnamet ta, per rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xuban cara'. Xec'je' na ruq'uin Isaac y Jacob chpam jay jtz'u'm ocnak. Arj-e' chka' xtzujuxa chca ajni' xtzujuxa tzra Abraham. \v 10 Jtnamet kas reyben Abraham jara' tnamet rxin chcaj jc'ola jun rcimient-il jne rxin junlic, jara' tnamet Dios xchumsana y Dios xebnowa. \v 11 Sara jrexkayil Abraham c'ola yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios chka' y rmal c'ara' tak xyataja tzra rmal Dios che xoc na jun te'ej mesque congan ri'j chic y majo'n alanem tzrij, per xalex na jun ral. Xeyke'a ruc'u'x ruq'uin Dios, rutkin je ntzujuj nnuya' wa' rmal c'ara' tak xyataja tzra ch'it ral. \v 12 Cara' c'a xuban Abraham mesque congan ch'it ri'j chic per xyataj na tzra che xec'je' na jun rlec'wal, y xec'je' na riy rumam chka', congan xquesop qui' y congan pen nque'eltaj wa' ajni' ch'umil jec'ola chcaj, e ajni' senyi' jc'ola chuchi' tak mar. \v 13 J-era' wnak tak xecoma q'uemjana tquewil jtzujun chca rmal Dios, per mesque q'uemjana tquewil per ne ykul na quec'u'x ruq'uin Dios je xtzujuj chca ne nuya' wa'. Je nquena' kaja ptak canm ajni' ec'ol pon chic ruq'uin je xtzujuj chca y congan nquequicot pona tzrij. Cawra necbij ra: —Majo'n jun ketnamet wawe' ra chwech ruch'lew, xe k'xanem nkaban chwech, cara' necbij. \v 14 Tak cara' nabij, tzra' c'a nc'axax wa' q'ue amjon na rconxic jun tnamet jkas mer tnamet awxin. \v 15 Je tnamet abar e'elnak twa' nabey, wexte quech'bon che tzra' nquemloj twa' xecwin tc'ara' xemloja, per mcara' ta quech'bon. \v 16 Per jmer quetnamet jkas nel ta quec'u'x tzrij jara' más chna wen, jara' tnamet rxin chcaj. Ja' Dios majo'n jun twa' nuna' nbij che arja' Dios cxin com c'ola jun quetnamet rchumsan jkas mer quetnamet. \v 17 Abraham, rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xnimana tak xba'na probar rmal Dios, jara' tak xtzujuj chwech Dios Isaac je rlec'wal y xyamer xcomsaj. Ja' Abraham conform ntzujuj rlec'wal chpam cmic mesque njun oca, per utz tc'ara' mquita tzujun chic tzra rmal Dios chcongan nquesop na qui' riy rumam, \v 18 utz tc'ara' mquita bin chic tzra chja' Isaac nespowa cxin riy rumam. \v 19 Per cawra xuch'ob kaja Abraham ra: —Dios mesque xtcomsaj wlec'wal per necwina nc'asba' chic jmul chpam cmic, cara' xuch'ob kaja. Y cara' xuban rlec'wal, xyataj chic jmul tzra, ajni' xk'axa chpam cmic y com ajni' xc'astaja. \v 20 Ja' Isaac chka', rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xeruban cana bendecir Jacob ruq'uin Esaú, jara' tak xk'alsaj cana chquewech nak q'uemjana tbantaja. \v 21 Tak xyamer ncoma Jacob arja' chka' rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xeruban cana bendecir ja e c-e' rlec'wal José. Arja' rc'an ch'it rech'me'y, jara' xechpowa rxin y xexque' kaja y xuya' ruk'ij Dios. \v 22 Tak xyamer ncoma José arja' chka' rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xbij cana chca rch'alal che nerla' na jun k'ij tak xtque'el ela tnamet Israelchpam Egipto: —Jara' k'ij tak xtquixel ela nec'om el na nbakil anen chka', cara' xbij cana José chca. \v 23 Jredta' rute' Moisés chka' c'ola yukbal quec'u'x ruq'uin Dios, y rmal c'ara' tak xalexa Moisés xtotaja pruk'a' rey. Com ja' rey c'ola jun orden rey-on per arj-e' majo'n xecxibej ta qui' chwech. Xquetz'et ch'it clec'wal congan ch'it wen rmal c'ara' oxi' ic' xecwiwaj chwech rey. \v 24 Ja' Moisés xba'na tzra rmal rmi'al rey Faraón com ajni' ch'it quilaj ral y congan nim ruk'ij. Per Moisés tak xoca acha majo'n xpoknaj ta xuya' cana. Rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak majo'n xpoknaj ta xuya' cana. \v 25 Xerexbilaj retnamet Dios chpam lowlo'. Cawra xuch'ob kaja ja' Moisés: —Más na wen quenwexbilaj retnamet Dios chpam lowlo' que chwech quenxbilaj aj Egipto chpam quicotemal je x-il mac rec'mon ta y xe nk'axa chka'. \v 26 Más na vale quentaj lowlo' rmal Cristo chwech je xtench'ec ta njelal mibil jc'ola chpam Egipto, cara' nbij kaja. Arja' kas tz'el pona rwech tzrij rtojbalil je nya' na tzra rmal Dios rmal c'ara' tak cara' xuch'ob. \v 27 Rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xel ela chpam Egipto, majo'n xxibej ta ri' chwech rey mesque ja' rey congan xyictaja ryiwal. Cow xpe'a, rutkin che Dios c'ola ruq'uin, xuban com ajni' xutz'et rwech Dios mesque Dios majo'n ntz'ettaj ta. \v 28 Ja' Moisés, rmal yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios tak xuc'ul jnimk'ij rbin-an pascua. Rmal yukbal ruc'u'x chka' tak cawra xbij chca wnak ra: —Tchicaj recq'uiel jun carne'l chi' tak chijay rxin ewuchoch. Cara' ta neban ch-utz c'ara' tak xtpet ángel che ccomsic al-i' je nabey tak al majo'n nquercomsaj ta ewlec'wal ixix, cara' xbij chca. \v 29 J-e' aj Israel chka', rmal yukbal quec'u'x ruq'uin Dios tak xecwina xek'axa chpam nimlaj ya' rbin-an quiek mar per nmajo'n xech'ke' ta jtz'it, com ajni' jun chkilaj bey xek'ax wa'. Per aj Egipto xek'ax arj-e' chka' per xejik' kaja chpam mar. \v 30 J-e' aj Israel, rmal yukbal quec'u'x ruq'uin Dios tak xba ptak ulew nimlaj tz'ak je rsutin ri' tzrij tnamet rbin-an Jericó. Chpam wku' k'ij xqueya' volt tzrij tz'ak, y tak xetz'kata y-oj volt cmal xba tz'ak ptak ulew. \v 31 Jixak ja aj Jericó rbin-an Raab jitzel rc'aslemal nabey, arja' c'ola yukbal ruc'u'x ruq'uin Dios chka'. Arja' xeruto' soldado je aj Israel jxe'ekaja pJericó chnequebna' probar tnamet per xe pnalak' xe'ekaj wa'. Rahab wen cc'ulic xuban, xerucsaj pruchoch, y rmal yukbal ruc'u'x tak majo'n xcomsas ta per xecomsasa je' rwinak aj Jericó com arj-e' majo'n xecnimaj ta Dios. \v 32 Y ec'o na más wnak quey-on cana jun utzlaj ejemplo chkawech tzrij yukbal quec'u'x ruq'uin Dios per mesquier nuya' tiemp chwa xtentzijon ta chquij, ajni' chca Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel y chca jle' chic profeta. \v 33 Arj-e' chka' rmal yukbal quec'u'x ruq'uin Dios tak xyataja chca che xequech'ec je' gobierno je nquetzelana cxin, rmal c'ara' tak utz xqueban che cc'axic wnak y rmal c'ara' chka' tak xquewil nic'aj je' rtzujun ta ojer Dios. Rmal yukbal quec'u'x chka' tak xecwina xectz'apij quechi' cój. \v 34 Rmal c'ara' chka' tak majo'n achnak xoca chca tak xeya'a pk'ak', majo'n xec'at ta. Rmal c'ara' chka' tak xecwina xqueto' qui' pquek'a' wnak je xcajo' ta xeccomsaj tzan espada. Tak nmajo'n cchuk'a' xyataja chca cchuk'a', cow xepe'a chpam ch'oj y xecwina xequelsaj ela je' wnak je nquetzelana cxin je nquerch'ojina cuq'uin chpam quetnamet. \v 35 Ec'ola je' ixki' chka' rmal yukbal quec'u'x ruq'uin Dios tak xyataja chca che xec'astaja cnomki' cuq'uin. Ec'ola jle' chic wnak, rmal yukbal quec'u'x tak xecha'pa y más chna lowlo' rpoknal xba'na chca y xbixa chca che nquesak'pix ela per we nqueya' cana Dios. Per arj-e' majo'n xeniman ta: —Mejor nokcomsasa, cara' xecbij. Cara' xqueban ch-utz c'ara' che nquewil c'aslemal jmás utz chna. \v 36 Ec'ola jcongan xetz'u'ja, xeyo'k'a, xech'a'ya tzra tak asiar, y chka' xeba'c'a ptak cadena y xecsasa ptak cars. \v 37 Ec'ola xecomsasa tzan abaj. Ec'ola xekupixa tzan tak sierra. Ajni'la xeba'na pors che nqueya' cana yukbal quec'u'x ruq'uin Dios. Ec'ola xecomsasa tzan tak espada. Ec'ola xexle'a xejte'a ptak je' lwar y ctz'umal carne'l y xe ctz'umal cabra xquecsaj chquij y majo'n achnak nectzukbej qui', congan lowlo' xba'na chca y congan lowlo' cc'aslemal. \v 38 Je' wnak jmajo'n cgan tzrij Dios arj-e' myatanak ta chca xtquec'je' ta chquecjol. Congan lowlo' xqueban, xebin na ptak chkilaj tak lwar, xebin na chwech tak jyu', xec'je' na ptak jul. \v 39 Arj-e' conjelal rmal yukbal quec'u'x ruq'uin Dios tak congan wen xetz'e'ta rmal Dios. Per jara' tiemp mesque utz xetz'e'ta per q'uemjana tquewil tzra' je rtzujun ta ojer Dios. \v 40 Arj-e' xqueybej na che nquewil com ja' Dios arja' rech'bon ta che chpam katiemp ajoj nwankersaj wa' jc'ac' chuminem jmás na wen. Cara' xuban ch-utz c'ara' chjunam nyataja chka konjelal jtotanem, per jun totanem bien tz'kat, me j-e' ta xewlowa chkawech nabey mul. \c 12 \p \v 1 Bien kach'bo' wch'alal, j-ewra wnak je ck'alsan ta chkawech yukbal quec'u'x ruq'uin Dios arj-e' csutin ta qui' chkij camic. Rmal c'ara' quenbij chewa, katja' c'a kak'ij ajoj, kacsaj c'a kchuk'a' tzrij rbeyal je y-on chkawech rmal Dios, cow kope'a y kac'sa' rbanic. Achnak nokruban molestar tzrij jawrara je nkaban chpam kc'aslemal kch'akij cana y kay-a' cana il mac jnokruchap chpam kabey. \v 2 Ktz'ulchij c'a Jesús, arja' nwankersana yukbal kac'u'x ruq'uin Dios y arja' netz'katsana chka'. Arja' c'ola jun nimlaj quicotemal rxin Dios reyben rmal c'ara' majo'n xpoknaj ta ri' xcomsasa chwech cruz, jara' congan q'uixbal xba'na tzra per xucoch' njelal. Jcamic ajni'la nim ruk'ij, abar tz'bul wa' Kadta' Dios tzra' tz'bul wa' Jesús chka' prejquenk'a'. \v 3 Tech'bo' rij rwech jxuban Jesús, ajni'la rpoknal xutaj pquek'a' aj-il aj mac per xucoch' njelal. Bien tech'bo' ch-utz c'ara' ixix majo'n nquixcos ta che rtejic rpoknal y ch-utz c'ara' majo'n nturtaj ta ec'u'x. \v 4 Mesque ixix emjon jun nimlaj lucha ruq'uin il mac per q'uemjana tek'i' ajni' xba'na tzra Jesús com q'uemjana tetix ecq'uiel. \v 5 ¿Le mterkaj c'a pnewá' je ix alc'walxela' chc'ola jun paxbanem ewxin tz'ibtanak cana? Cawra nbij paxbanem ra: —Wlec'wal, majo'n itzel ta tena' tak Kajaw Dios ncatruya' chpam jun rpoknal tzra atojxic. Tak c'ola nch'ojquij chawa me tyojtaj ta ac'u'x rmal. \v 6 Com Kajaw Dios we ncatruya' chpam rpoknal che atojxic jara' rital che ncatrajo'. We ncatruch'ey che atojxic tzra' c'a natz'et wa' che at rlec'wal, cara' c'a rbanic, mexte itzel tana'. Cara' nbij. \v 7 Wnetaj rpoknal terkaja pnewá' che etojxic nba'na. Jnuban Dios chewa cara' c'a nuban jun ttixel chca ch'tak rlec'wal. ¿Lc'ol c'a jun alc'walxel nech'ob ixix majo'n nch'a'y ta rmal ttixel che rtojxic? Jara' majo'n jun cara' ta, conjelal nqueba'na corregir. \v 8 Wmajo'n nquixba'n ta corregir jara' xe ix ajni' ix lk'an tak ac'ala' je mk'alaj ta edta'. \v 9 Tak xokq'uiy ta ojer xokch'a'y ta cmal kadta', okc'ola pe ktojxic y xekaban respetar. Peor c'a Kadta' Dios más chna nc'atzina che nkaban respetar. We nkaban respetar nkawil c'ara' utzlaj c'aslemal je rxin Dios. \v 10 Je kadta' arj-e' xokqueban corregir jun tiemp wawe' chwech ruch'lew per xruyon cna'oj j-e' xquecsaj kaja chkij. Per Kadta' Dios arja' majo'n chek tcara' nokruban corregir per nc'ol wa' rec'mon ta chka. Cara' nuban chka ch-utz c'ara' chjunam nela kanma ajoj ruq'uin ajni' ranm ja', kas ch'ajch'oj. \v 11 Ne ktzij wa' nmajo'n qui'il ta tak ncatba'na corregir, ne ncatti'ona rmal, y c'am-an na nana' utzil jrec'mon ta chawa, ma alnak ta. Per tak nba tiempo c'ola rec'mon pa chawa wxawutkij nak rbanic. Cawra nwachij chpam ac'aslemal: nawc'aj rbeyal rxin Dios y rmal c'ara' kas qui'il nec'je'a awanm chwech. \v 12 Rmal c'ara' quenbij chewa wch'alal, cow quixpe'a chwech lowlo' y me tyojtaj ta ec'u'x rmal. \v 13 Je tzrij utzlaj bey je c'tun chewech rmal Dios jic tec'ma' ela. Wcara' xteban jnic'aj chic jq'uemjana tecwera canm chpam bey arj-e' majo'n nyojtaj ta quec'u'x ewmal ixix, npeta más cchuk'a'. \v 14 Qui'il quixec'je'a cuq'uin conjelal wnak y tewc'aj jun ch'ajch'ojlaj anm ajni' rxin Dios. Com majo'n jun xteretz'ta' ta rwech Kajaw Dios wmajo'n rc'an ta jun ch'ajch'ojlaj anm. \v 15 Tebna' cwent ewi', majo'n ta jun chewa xtuya' cta utzil je nsipaj Dios chka. Majo'n ta jun chewa xtyictaj ta checjol xqueruyoj ta jle' chic ajni' nuban itzel k'ayis tak nq'uiy ta y xe ncomsaj tejco'n. \v 16 Majo'n ta jun chewa xtoc ta ruq'uin jun ixak jme rexkayil ta, o jun ixak we mrechjil ta. Je ntzujuj Dios chka majo'n ta jun chewa xtuban ta tzra com ajni' nmajo'n val ta chwech. Ajni' xuban Esaú ojer, ja' nabey-al per xuban tzra jawra privilegio je nmajo'n val ta, xe xc'ayij, xjun rway xc'utuj prec'xiwach. \v 17 Y bien ewutkin tak xba tiemp tzra ja herencia je rc'ayin c'jara' xc'utuj chic jmul tzra redta' per majo'n xya' xta tzra. Mesque congan xok' rmal per majo'n xecney xta rmal nak nuban che nyataj chic jmul tzra. \v 18 Jbey ewc'an ixix jun chwa' xixrey-a' wa' que chwech jxe'eya' wa' rtnamet Dios ojer. Arj-e' chwech jun jyu' xe'eya' wa' je ncatecwina natz'et ruq'uin ak'awech rbin-an Sinaí. Jara' jyu' xc'ata chquewech y cawra xbantaj ra: congan k'ejku'm xoca y xjaktaj ta jun nimlaj k'ek'. \v 19 Chka' c'ola jun trompeta xecc'axaj y c'ola jun kul xecc'axaj chka'. Jkul, jxec'axana rxin congan xquecsaj cchuk'a' che rc'utxic chmajo'n ntzijon xta más cuq'uin. \v 20 Cara' xqueban com congan xecxibej qui' rmal je xbixa chca jcawrara: —Wc'ola jun npalbena jyu' mesque xjun chcop, jara' ncomsasa tzan abaj o tzra lanza, cara' xbixa chca. \v 21 Je xquetz'et ajni'la jun xben ri'il xuc'om pa chca rmal c'ara' tak Moisés xxibej ri' chka': —Anen congan quenberbeta rmal xben ri'il, cara' xbij. \v 22 Per jxixekaj wa' ixix jara' chwech jun jyu' jmajo'n ncatecwin ta natz'et ruq'uin ak'awech rbin-an Sion. Ixc'ola chwech jmer tnamet rxin c'aslic Dios rbin-an Jerusalén je rxin chcaj. Ixc'ol c'a chquewech ángel per e congan e q'uiy y congan pen nque'eltaj wa', e ajni'la quimlon qui' chwech Dios che necbixaj rubi' y ajni'la quicotemal nba'na. \v 23 Chka' ixc'ol c'a chquewech rlec'wal Dios je e nabey tak al jabar quemlon wa' qui', jtz'ibtanak chic quebi' chcaj. Ixc'ol c'a chwech Dios, arja' k'toy tzij chquij conjelal wnak. Q'ue tzra' ixc'o wa' chquewech espíritu cxin wnak je cc'an rbeyal rxin Dios jquewlon chic totanem, per jun totanem ne tz'kat. \v 24 Q'ue chwech Jesús ixc'o wa', arja' c'ola jun c'ac' chuminem pruk'a' jnucsana kxin chwech Dios. Q'ue tzra' ixc'o wa' chwech recq'uiel Jesús je xchicaxa ch-utz c'ara' che ncuytaja kil kamac. Jara' quic' totanem nsiq'uij chkij, ma ajni' ta recq'uiel Abel ojer jxe rjel rec'xel xsiq'uij tzrij Caín. \v 25 Rmal c'a njelal jxentz'ibaj chewa, camic tebna' c'a cwent ewi', mtecwir ta ewanm che rc'axic jremjon rbixic Dios chewa camic. Je tnamet Israel ojer majo'n xcajo' ta xecc'axaj je xbixa chca rmal Dios tak xtzijona cuq'uin wawe' chwech ruch'lew y xba'na lowlo' chca, nmajo'n xectobej qui'. Peor c'ara' ajoj we mtkajo' nekc'axaj je nbixa chka rmal ja' tak ntzijon ta kuq'uin chcaj, twutkij che más chna lowlo' xtba'na chka, nmajo'n nektobej ki'. \v 26 Tak xtzijona Dios chpam jara' ojer tiemp, jrukul xusil ruch'lew. Per camic cawra nbij chic ra: —Quensil chna jmul rwech ruch'lew, y mruyon ta rwech ruch'lew per quensil na caj chka', cara' nbij. \v 27 Jmul chic, cara' nbij Dios, y nbij tzij c'ara' achnak c'ola siltajic tzrij je xwankersan jara' xe nk'axa, per jmajo'n siltajic tzrij jara' majo'n nk'ax ta. \v 28 Ja' Dios okrecsan precwent jun gobierno per jun gobierno jmajo'n siltajic tzrij. Kmeltioxij tzra Dios ch-utz c'ara' nekyabej ruk'ij ch-utz c'ara' nquicota rnam chkij. Kay-a' ki' pruk'a' y kabna' respetar, \v 29 com je ryiwal Kadta' Dios ajni' jun nimlaj k'ak' jcongan cmic nuban. \c 13 \p \v 1 Wch'alal, ajni' ebnon ta ewaj-on ta ewi' y nte cara' xteban je'a. \v 2 Kas que'erkaja pnewá' je' wnak je nc'atzina psad chca, que'ec'lu' ptak ewuchoch. Cara' quenbij chewa com ec'ola quey-on quepsad ángel per nmajo'n nak ta cnaben w-ángel quey-on quepsad. \v 3 Que'enataj kch'alal je rmal Jesucristo ec'ola ptak cars. Jneban ten-a' kaja ixix com ajni' ixix ixc'ola cuq'uin chpam cars. Que'enataj chka' jmajtanak rbanic lowlo' chca. Jneban ten-a' kaja ixix com ajni' ixc'ola cuq'uin chpam lowlo'. \v 4 Conjelal ta xtqueban respetar c'ulbic. Mtcatoc ta ruq'uin ixak wmawexkayil ta, y cara' tzra ixak chka'. Cara' quenbij chewa com Dios arja' nuk'et na tzij chquij ach-i' ruq'uin chquij ixki' je nquemajcuna. Nuk'et na tzij chawij we ncatoca ruq'uin jun ixak wmawexkayil ta y chka' tzra ixak we mrechjil ta. \v 5 Mtel pta congan ec'u'x tzrij pak, ne quixquicot wa' njelal tiemp chc'ola o wmajo'n ewq'uin com ja' Dios arja' nchajina awxin, ajni' rbin cana chpam rtzojbal jcawrara nbij: —Ne enc'o wa' awq'uin junlic, nmajo'n catnuya' cta. Cara' nbij. \v 6 Rmal c'ara' tak ajoj cawra nekbij ra: —Kajaw Dios arja' net-owa wxin, je' wnak chka bechnak opech ncajo' nqueban chwa jara' majo'n quenxibej ta wi' chquewech. Cara' nekbij y majo'n nekxibej ta ki' nekbij. \v 7 Que'enataj kch'alal jxe'ec'ana ewxin, arj-e' xquech'ob chewech rtzojbal Dios. Tech'bo' bien ajni' cc'aslemal tak xec'je'a wawe' chwech ruch'lew y ajni' xqueban tak xeyke'a congan quec'u'x ruq'uin Dios, nte cara' neban ixix chka'. \v 8 Ja' Jesucristo nmajo'n q'uextajic tzrij. Je rna'oj iwir ncara' camic y ncara' rxin junlic chpam je' tiemp jpenak. \v 9 Mchek te njelal tenimaj, mtquixec'mar el ta rmal jle' chic tijonem je jun chwa'. Njelal je nkataj nmajo'n achnak rec'mon pa tzra kanm ajoj, nexte c'ola rec'mon pa chka' chca wnak jnecnimaj chc'ola rec'mon ta chca. Me rmal tc'a nataj tak nq'uiya utzil pnawanm, per jara' rmal utzil jnekcochij tzra Dios. \v 10 C'ola jun altar kxin per jsacerdote je nquesmaja chpam templo cxin aj Israel arj-e' majo'n quek'a' tzra che nquetaj sacrificio je ntzujuxa chwech jawra altar. \v 11 Arj-e' c'ola achnak nqueban tak nectzujuj jun chcop chwech Dios, nquec'ol cana recq'uiel per jrecuerpo nelsax ela chpam tnamet, jwer nporox wa'. Jrecq'uiel jara' nec'mar ela chpam santlaj lwar rmal nimlaj sacerdote y tzra' ntzujux wa' chwech Dios rmal quil quemac wnak. \v 12 Cara' c'a xba'na tzra Jesús chka', xelsax ela chpam tnamet, jwer xcomsas wa', y recq'uiel jara' xch'ach'jorsbexa kanm ajoj ja ok wnak chpam kil kamac. \v 13 Camic ko'el c'a ajoj chka' chpam tnamet, jo' ruq'uin Jesús, xjun kabna' ruq'uin chpam rpoknal jxutaj, jara' tak xya'a ruq'uix chquewech wnak. \v 14 Jwawe' chwech ruch'lew majo'n jun ketnamet mquita nk'axa, per c'ola jun ketnamet jq'uemjana tya'a chka y jara' keyben camic. \v 15 Com jkon chic kabey rmal Jesucristo ko'ekaj c'a chwech Dios y cawra kbij tzra: —Nedta' Dios, congan quenmeltioxij njelal achnak chawa. Cara' ta xtekbij tzra njelal tiemp che nekyabej ruk'ij. Jara' junam nela ruq'uin jun sacrificio jnektzujuj tzra. \v 16 Per ntec'tu' wa' ewutzil chka' y que'et-o' jc'ola cnecesidad, mtemestaj ta che rbanic jawrara. Tak neban jawrara junam nela ruq'uin jun sacrificio, per jun sacrificio jcongan nel ta ruc'u'x Dios tzrij. \v 17 Que'enimaj kch'alal jec'ayona ewxin, tey-a' ewi' pquek'a'. Arj-e' echajyona rxin ewanm y ewmal nequejcha' na cwent chwech Dios. Que'enimaj ch-utz c'ara' che nquequicota che ec'axic, mtquebison ta ewmal. Nmajo'n rec'mon ta chewa wex pbis nque'eya' wa'. \v 18 Wch'alal, tebna' oración pkacwent. Chwech Dios quenbij chewa che nmajo'n achnak nti'ona ptak kanm, per je nkajo' nte jara' xtkaban j-utz ntz'e'ta rmal Dios. \v 19 Congan quenwajo' quenbij chewa che neban orar pkacwent ch-utz c'ara' quenta'k el chic jmul ewq'uin chanim. \v 20 Dios je nyowa chawa che qui'il nec'je'a awanm chwech, jara' xeycowa rxin Jesús chpam cmic. Ja' Jesús arja' nimlaj Pastor, arja' yk'ul kxin ja ok ch'tak carne'l. Rmal jrecq'uiel xutix chwech cruz tak cara' rebnon. Jara' quic' rseguro jchuminem je rxin junlic je xchumsasa rmal Dios. \v 21 Dios tc'a xtyowa chewa che nnoja njelal rwech utzil ptak ewanm ch-utz c'ara' nquixecwina neban je nrajo' ranm, xtuya' ta chewa che nesmaja Jesucristo ptak ewanm che rwankersic je' achnak je nel ta ruc'u'x tzrij. Nte xtya' wa' ruk'ij camic y rxin junlic chpam je' tiemp rxin je' tiemp. Amén. \v 22 Wch'alal, anen quenwajo' quenbij chewa, kas ta xtec'je'a epaciencia che rc'axic je' paxbanem je ntz'iban chpam jawra carta com xe mnim ta. \v 23 Jun chic jquenwajo' quenbij chewa, je kch'alal Timoteo arja' elnak pchic libre camic. We xterkaja chanim quenc'om ela tak xtenba ewq'uin. \v 24 Tey-a' c'a rutzil quewech conjelal jec'ayona ewxin. Tey-a' rutzil quewech conjelal rtnamet Dios. Je' kch'alal jec'ola ptak tnamet jc'ola precwent Italia arj-e' nquetak ela rutzil ewech chka'. \v 25 Jutzil je nsipaj Dios jara' ta xtec'je'a ewq'uin chixconjelal. Amén.