\id MAT - Kayapó NT -Brazil 2011 (DBL -2013) \h Matêu \toc1 Matêu memã Jeju'ã ujarẽnh ne ja. \toc2 Matêu \toc3 Mat \mt1 Matêu memã Jeju'ã ujarẽnh ne ja. \ip Matêu ne prĩne Jeju'ã ajarẽ, rwỳk djà kraxrũm ne 'ã ujarẽnh tẽn àbir djàmã kumẽ. Matêubê ne Jeju kôt ba djwỳnh'õ. Nãm bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djàkam nhỹ nhym kam Jeju kum kabẽn nhym tu kum iren kam mã Jejukôt ajkamẽ. Kôt bikamẽnh tẽm rã'ã nhym Jeju wabi. Nhym kam prĩne gwaj bamã Jeju'ã pi'ôk no'ôk ne. Kute Jeju pykabê ar bari noo omũnh ne amako kute mar kôt ne gwaj bamã 'ã pi'ôk no'ôk ne. \ip Matêu nhidji 'õdjwỳbê ne Rewi. \c 1 \s1 Jeju nhingêt'ã ujarẽnh kadjy ne ja. \r Ruk 3.23 \p \v 1 Ba, ibê Matêu ne ba pi'ôkkam ar amã ikabẽn jarẽ. Dja ba ar amã Jeju Kritu'ã ajarẽ. Metĩndjwỳnh ne 'ã Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽ. Kute 'ã Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽnhkôt ne me Jejumã Kritu jarẽ. Dja ba Jeju Kritu nhingêt kumrẽx'ã ar amã ajarẽ. Aben nhitepã ar amã ingêt djàri arẽnho tẽ. O tẽn arỳm 'ã ar amã pi'ôk no'ôk gar arẽn ama. Jeju nhingêtbê ne Dawi. Ne ingêt 'õdjwỳbê Abraão. \p \v 2 Ingêt Abraão ne Idjak dji. \qm1 Idjak dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm Djako dji. \qm1 Djako dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba: nhym kam arỳm aben kukãm Djudamẽ kamy ar adjuw. \qm1 Djudamẽ kamy ar adjuw nhym ar arỳm apôx. Apôx ne kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 3 Nhym kam Djuda arỳm Tamaremã Perêmẽ Djera ar adjuw. \qm1 Perêmẽ Djera ar adjuw nhym ar arỳm apôx. Apôx ne arỳm abatành ne ar ba. Ar ba: nhym kam Perê arỳm Êrõ dji. \qm1 Êrõ dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm Arão dji. \qm1 Arão dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 4 Ar ba:n kam arỳm Amĩnadabi dji. \qm1 Amĩnadabi dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm Naxõ dji. \qm1 Naxõ dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm Xamão dji. \qm1 Xamão dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 5 Ar ba:n kam arỳm Rabemã Bôadji dji. \qm1 Bôadji dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm Ruximã Ôbet dji. \qm1 Ôbet dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm Djexe dji. \qm1 Djexe dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 6 Ar ba:n kam arỳm Dawi dji. \qm1 Dawi dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n kam arỳm kubê bẽnjadjwỳr rax. Ar ba:n kam arỳm Urij prõmã Xaromão dji. \qm1 Xaromão dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 7 Ar ba:n kam arỳm Robowão dji. \qm1 Robowão dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Abij dji. \qm1 Abij dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Adja dji. \qm1 Adja dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 8 Ar ba:n arỳm Djoxapa dji. \qm1 Djoxapa dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Djorão dji. \qm1 Djorão dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Udjij dji. \qm1 Udjij dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 9 Ar ba:n arỳm Djotão dji. \qm1 Djotão dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Djotão ar ba:n arỳm Akadji dji. \qm1 Akadji dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Edjekij dji. \qm1 Edjekij dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 10 Ar ba:n arỳm Manaxe dji. \qm1 Manaxe dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Amõ dji. \qm1 Amõ dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Djoxij dji. \qm1 Djoxij dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 11 Ar ba:n arỳm Djekonijmẽ kamy ar adjuw. \qm1 Djekonijmẽ kamy ar adjuw nhym ar arỳm apôx. Apôx ne kam arỳm abatành ne ar ba. Nhym kam me kurê djwỳnh arỳm mebê idjaer'ỳr prõt ne kam me pa 'amỳn meo mõ. Me pardja'ã meo mõ. Krĩraxbê Babirônij'ỳr meo mõn meo bôx. \qm1 \v 12 Nhym me krĩraxbê Babirônijkam ar ba: nhym kam Djekonij arỳm Xarati dji. \qm1 Xarati dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Djorba dji. \qm1 Djorba dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 13 Ar ba:n arỳm Abidji dji. \qm1 Abidji dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Erijkĩ dji. \qm1 Erijkĩ dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Adjô dji. \qm1 Adjô dji nhym arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 14 Ar ba:n arỳm Xadoki dji. \qm1 Xadoki dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Akĩ dji. \qm1 Akĩ dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Eriju dji. \qm1 Eriju dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 15 Ar ba:n arỳm Erijdjô dji. \qm1 Erijdjô dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Matã dji. \qm1 Matã dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm Djako dji. \qm1 Djako dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. \qm1 \v 16 Ar ba:n arỳm Jôdje dji. \qm1 Jôdje dji nhym arỳm kato. Katon arỳm abatành ne ar ba. Ne kam arỳm kubê Marij mjên. \qm1 Ne kam arỳm Jeju'ỳr o bôx. Marij kurũm ne arỳm Jeju kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. \qm1 Be, Jeju nhingêt'ã ujarẽnh ne ja. Jejubê ne me õ Bẽnjadjwỳrbê kumkati. Kubê ne Kritu. \p \v 17 Be, Abraão krakam kra mã aben djô'ã apôx. Nhym me aben nhitepã ar'ã akre: nhym ar kute 14 pyràk ne aben djô'ã apôx nhym me kam Dawi'ỳr o bôx. Nhym kam Dawi krakam kra mã aben djô'ã apôx. Nhym me aben nhitepã ar'ã akre: nhym ajte ar kute 14 pyràk ne aben djô'ã apôx. Nhym me kam arỳm me kurê djwỳnh kute mebê idjaer pytàr'ỳr o bôx. Me me utàn krĩraxbê Babirônij'ỳr meo bôx. Nhym kam me krakam kra mã aben djô'ã apôx. Nhym me aben nhitepã ar'ã akre: nhym ajte ar kute 14 pyràk ne aben djô'ã apôx. Nhym me kam arỳm Kritu'ỳr o bôx. Metĩndjwỳnh kute 'ã Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽnhkôt ne me kum Kritu jarẽ. \s1 Jeju nã kurũm kator kadjy ne ja. \r Ruk 1.26 \p \v 18 Jakam dja ba Jeju Kritu kator'ã ajarẽ. Nã kurũm kator'ã ajarẽ. Nãbê ne Marij. Metĩndjwỳnh Karõ ne Marij'ỳr bôx nhym arỳm tujarô. Marij tujarô kêtri ne Jôdje arỳm amim kum kabẽn nhym me kunĩ kuma. Nãm amim kum kabẽn kajgobit. Kraxje kute o nõr kêt. Nhym kam arỳm tujarô. Tujarô nhym arỳm omũ. \v 19 Ne kam bit kute kangamã. Jôdje mexkam bit kute me kàxã kangamãn amim karõo nhỹn amim, \p —Ne ba ren me krãptĩ nhipôkri kanga nhym ren me arỳm kam ngryk ne. Ba me krãptĩ kàxã kanga. Nãm ã mexkam amim ane. \v 20 Nãm ã amim anhỹro nhỹn kam nõn arỳm ngõr. Ngõr nhym aêrbê Bẽnjadjwỳr djwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh'õ arỳm 'ỳr bôx nhym õtkam arỳm omũ. Nhym kum, \p —Jôdje, Dawi tàmdjwỳ, arỳm aprõ tujarôkam kwãrĩk wãnh adjumar punu kêt. Mrãmri dja ga ĩ tu 'ỳr amõrkumrẽx. Djãm axwe? Kati. Metĩndjwỳnh Karõ ne 'ỳr bôx nhym arỳm tujarô. \v 21 Dja kra ruw ga kam kum Jeju jarẽ. Mỳkam dja ga kum ja jarẽ? Bir, dja õ me wỳnh axwebê me utà. Kam dja ga kum Jeju jarẽ. Nãm ã Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh'õ Jôdjemã ane. Mỳj'ã ne idjibê Jeju amijakre? Bir, me utàr djwỳnh'ã ne amijakre. \p \v 22-23 Amrẽbê: ne Bẽnjadjwỳr djwỳnh Jeju nã tujarô'ã ajarẽ. Kabẽn jarẽnh djwỳnhmã 'ã ajarẽ. Nhym arỳm kukwakam me bakukãmãremã kum, \q1 “Me kurerer'õ, me'õ kraxje kute o nõr kêtja dja arỳm tujarô nhym ĩ kra ruw. \q1 Nhym me arỳm idji'ã abenmã kum, ‘Emane’, anhỹro ba.” \m Nãm ã kabẽn jarẽnh djwỳnh Bẽnjadjwỳr djwỳnh kukwakam me bakukãmãremã ane. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam Jeju nã katon arỳm abatành ne ar ba. Ar ba:n arỳm tujarôkumrẽx. Kraxje me'õ kute o nõr kêtkam arỳm tujarôkumrẽx. Me kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt arỳm ã tujarôo ane. Kabẽn jarẽnh djwỳnh ne me bakukãmãremã kum, \p —Nhym me arỳm idji'ã abenmã kum, “Emane”, anhỹro ba. Be, ne ren me me bakabẽnkôt idjibê Emane'ã abenmã kum, \p —Kubê ne me banhõ Metĩndjwỳnh. Me banhõ Metĩndjwỳnh arỳm me baro'ã ar ba. Nãm ã kabẽn jarẽnh djwỳnh me bakukãmãremã ane. \p \v 24 Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh prõ'ã Jôdjemã karõn arỳm kum karõ pa. Nhym arỳm krã kato. Ne kam arỳm kabẽn kôt prõ'ỳr mõ. \v 25 Nãm 'ỳr mõr kajgon ikô'ã ikwã kêt. Kra rwỳkkambit ne ikô'ã ikwã. Nãm 'ỳr mõr kajgo nhym kam arỳm kra kutewa ruw nhym kumỳ. Kumỳ nhym arỳm kum Jeju jarẽ. \c 2 \s1 Ar kute kanhêtire mar'ã ujarẽnh kadjy ne ja. \p \v 1 Ar kute kanhêtire mar ne ar myt apôx djà kurũm tẽ. Tẽ: nhym arỳm akati krãptĩ apêx nhym ar arỳm Djeruxarẽkam bôx. Pykabê Djudêjakam krĩraxbê Berẽkam ne Jeju ruw. Bẽnjadjwỳr raxbê Erodji memã ỹrri ne ruw. \v 2 Ar kute kanhêtire mar Djeruxarẽkam bôx ne arỳm me kukjêro tẽ. Ar memã kum, \p —Nhỹnh ne me'õ prĩreja? Dja kubê mebê idjaer nhõ Bẽnjadjwỳr rax. Kanhêtire kute rwỳk'ã amijakre ne bar arỳm omũ. Myt apôx djà'ãnh ne bar omũn kam amrẽ 'ỳr tẽn arỳm bôx. Ije kum rax jarẽnhmã bôx, ane. Nãm ar ã memã anhỹro tẽmo ane. \v 3 Memã anhỹro tẽ: nhym arỳm bẽnjadjwỳr raxbê Erodji kuma, me kute ar arẽnhja ma. Kuman arỳm axwe: umar ne. Djeruxarẽkam me kunĩdjwỳ axwe: umar ne. \v 4 Nhym kam Erodji arỳm amiwỳr me rũnh 'uw. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ amiwỳr me ku'uw ne amijã meo akuprõ. Ne kam arỳm abej me kukjêro nhỹn memã kum, \p —Nhỹnh ne Kritu rwỳkmã? Nhỹnh ne Kritu rwỳk djàja? ane. Metĩndjwỳnh kute 'ã Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽnhkôt ne me kum Kritu jarẽ. \v 5 Nãm Erodji memã ane nhym me kum, \p —Pykabê Djudêjakam krĩbê Berẽkam ne rwỳk djà. \v 6 Amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnhmã arẽ. Kritu rwỳk djà'ã kum ajarẽ. Nhym kukwakam me bakukãmãremã 'ã ajarẽ. Me krĩmã arẽn kum, \q1 “Pykabê Djudêjakam krĩbê Berẽ, amã ne ba ikabẽn ne. Djãm Djudêjakam akajgo got? \q1 Abê bẽnjadjwỳr rax pyràk. Djudêjakam me bẽnjadjwỳr kunĩ dja amã arax jarẽ. Mỳkam? \q1 Bir, akam dja me'õ prĩre ruw ne ĩ arỳm bẽnjadjwỳr rax. Ne arỳm inhõ mebê idjaer pumũn meo ba. \q1 Dja meo ba kute mrãmri ne mrykĩ'ãtomtio ba djwỳnh kute õ mryo ba pyràk”, ane. \m Nãm kabẽn jarẽnh djwỳnh ã me bakukãmãremã anen arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. Ga, Berẽkam Kritu rwỳkja pumũ. Pi'ôk jakôt ne bar arỳm omũ. Nãm me rũnh ã Erodjimã ane. \v 7 Nhym kam bẽnjadjwỳr Erodji amipdjun amiwỳr ar kute kanhêtire mar 'uw nhym ar arỳm 'ỳr bôx. 'Ỳr bôx nhym me kàxã arkum, \p —Nhỹnhjakam ne kanhêtire amirĩt djà? Mỳj ne kanhêtire kute amirĩt'ã amex kute? ane. Nhym ar arỳm prĩne kum arẽ. \v 8 Nhym kam arỳm Berẽmã ar anon arkum, \p —Aje. Dja gar tẽn prĩne me'õ prĩre jabej ne kum akato. Kum akaton on amrẽ iwỳr tẽn imã 'ã ajarẽ. Badjwỳ 'ỳr itẽm ne ije kum rax jarẽnh prãmkumrẽx. Aj mã, ane. \p \v 9 Nhym ar bẽnjadjwỳr rax kabẽn mar pan arỳm 'ỳr tẽ. 'Ỳr tẽ: nhym ar aêrbê kanhêtireja mõ. Tãm ne ar myt apôx djà'ãnh omũ. Arỳm ar kukãm mõ. Nãm ar kukãm mõ:n arỳm iby arek wajêt. Prĩre rwỳkja nhiby arek wajêt nhym ar arỳm omũ. \v 10 Omũn arỳm kĩ:nhkumrẽx. \v 11 Ne kôt tẽ:n arỳm ũrkwã'ỳr bôx. Ne kam arỳm wadjàn prĩreja pumũ. Nã Marij ne kumỳn o nhỹ nhym ar omũ. Ne kam amikajgo man arỳm amijo ngriren parbê tu mỳrbê rôrôk ne. Parbê kum rax jarẽnho ikwã. Ne kam arỳm kàjmã krĩn arỳm nêkrêx 'ãpre bôn kum adjuw. Kẽn karỳrmẽ pĩ djur, me kute kuwykam rẽnh nhym kudjỳjamẽ me kudjỳ djàbê mirajamẽ ne ar kum adjuw. \v 12 Ne kam kàjmã djan pry 'õdjwỳ kôt akubyn ar õ pykamã tẽ. Me'õ ne ar biptirkam arkum, \p —Kwãrĩk wãnh akubyn Erodji'ỳr atẽm kêt, ane nhym kam ar akubyn Erodji jaà'ã tẽ. Tẽ:n arỳm ar õ pykakam bôx. \s1 Jôdje kute Edjitu'ỳr Jejuo kator kadjy ne ja. \p \v 13 Nãm ar kute kanhêtire marja tẽ nhym kam Jôdje arỳm ngõr. Ngõr nhym ẽ, arỳm Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh'õ bôx ne kum, \p —Kàjmã djan amibêx ne prĩremẽ nã aro akaton amũ pykabê Edjitumã aro tẽ. Erodji kute prĩre bĩnmã kute abej 'ỳr. Dja gar Edjitumã tẽn bôx ne arek kam ar aba. Ije amã arẽnhkambit dja gar akubyn tẽ, ane. \v 14 Nãm kum ane nhym arỳm kàjmã dja. Nhym akamàt kô rã'ã nhym arỳm prĩremẽ nã aro tẽ. Pykabê Edjitu'ỳr ne aro tẽn aro bôx. Ne kam ar arek kam ar ba. \v 15 Amrẽbê: ne Bẽnjadjwỳr djwỳnh ar Edjitu'ỳr tẽm'ã ajarẽ. Kabẽn jarẽnh djwỳnhmã 'ã ajarẽ. Nhym arỳm kukwakam me bakukãmãremã kum, \q1 “Bẽnjadjwỳr djwỳnh ne me amã, ‘Ba ne ba ikra 'uw nhym arỳm Edjitu kurũm kato.’ Nãm ã me amã ane.” \m Nãm ã kabẽn jarẽnh djwỳnh me bakukãmãremã ane. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam Jôdje ar arỳm Edjitu'ỳr tẽ. Me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt ar arỳm Edjitu'ỳr tẽ. Arỳm Erodji tykkambit dja ar akubyn Edjitu kurũm tẽ. \p \v 16 Jôdje ar Edjitu'ỳr tẽ nhym Erodji arỳm ar kute kanhêtire marja ma. Ne kam amim, \p —Je tô mỳkam ne ar imã 'êx ne iwỳr bôx kêt? ane. Nãm anen arỳm ngry:k ne. Ne amim, \p —Amũ akati ja'ã ne ar kute kanhêtire mar imã, “Bẽnjadjwỳr rwỳk ny'ã kanhêtire katorja'ã ne arỳm amex amãnhkrut apêx bar omũ”, ane. Be, kanhêtire kator'ã amex amãnhkrut apêx kôt godja bẽnjadjwỳr rwỳk ny'ã arỳm amex amãnhkrut ne apêx jabej. Nãm ã amim anen arỳm õ krãkamngônhmã kum, \p —Me on Berẽkam me prĩre nhimex. Bu'ã Berẽ nhõ pyka kunĩkôtdjwỳ dja ga me me prĩre nhimex. Mybit dja ga me kunĩ nhimex. Me prĩre rwỳk'ã amex amãnhkrut apêx nhijukribit dja ga me me imex kêt, ane. Erodji õ krãkamngônhmã ane nhym me arỳm me prĩre'ỳr mõn me imexo mõ. Me imexo mõn arỳm me imex pa. Nhym me arỳm amak djàje mỳro kumex. \v 17 Amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh me mỳr kumex'ã ajarẽ. Kabẽn jarẽnh djwỳnhbê Djermimã 'ã ajarẽ. Nhym arỳm kukwakam me bakukãmãremã kum, \q1 \v 18 “Ota krĩbê Ramakam me mu:w ne kàj bê amra:. \q1 Rakeu krao amak djàje me mu:w. \q1 Kra arỳm kubê kêtkam ne me te kute memã kaprĩ kwỳ ngrimã.” \m Nãm ã kabẽn jarẽnh djwỳnh Metĩndjwỳnh kukwakam me bakukãmãremã ane. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam ne me arỳm mỳro kumex. Krãkamngônh arỳm me prĩre nhimex ne nhym me arỳm amak djàje mỳro kumex. Djermi kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt me arỳm ã mỳro ane. \s1 Nadjare'ỳr akẽx'ã ujarẽnh. \p \v 19 Jôdje ar Edjitukam ar ba: nhym kam Erodji arỳm ty. Ty nhym kam Jôdje arỳm biptiro nõ. Biptiro nõ nhym Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh'õ arỳm kum amijo amirĩt ne kum, \p \v 20 —Kàjmã djan prĩremẽ nã aro tẽ. Me abê idjaer nhõ pyka'ỳr aro tẽ. Me kute bit prĩre bĩn prãmja ne me arỳm ty, ane. \v 21 Nhym kam Jôdje arỳm kàjmã djan prĩremẽ nã aro tẽ. Aro tẽn amũ mebê idjaer nhõ pyka'ỳr aro tẽ. 'Ỳr aro tẽ:n arỳm 'ỳr aro bôx. \v 22 'Ỳr aro bôx nhym me arỳm kum, \p —Erodji kra Akireu arỳm pykabê Djudêjakam bãm pãnh memã bẽnjadjwỳr, ane. Nãm me Jôdjemã ane nhym arỳm kum uman Djudêja'ỳr tẽm prãm kêt. Ne kam õtkam me'õ arỳm nêje kukrà. Nhym kuman arỳm pykabê Djudêja nhibej tẽn kam pykabê Garrêjakam bôx. \v 23 Ne ajte tẽ:n arỳm krĩraxbê Nadjarekam bôx ne kam ar ba. Kam ar ba: nhym kam Jeju arỳm kam abatành ne. Amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh ja'ã ajarẽ. Jeju Nadjarekam abatành'ã ajarẽ. Kabẽn jarẽnh djwỳnhmã 'ã ajarẽ. Nhym arỳm kukwakam me bakukãmãremã kum, \q1 “Dja me abenmã 'ã, ‘Nadjarekam ne abatành djà’, anhỹro ba.” \m Nãm ã ujarẽnh djwỳnh Metĩndjwỳnh kukwakam me bakukãmãremã ane. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam arỳm 'ỳr o bôx nhym Jeju arỳm Nadjarekam abatành ne. Me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt ne arỳm Nadjarekam abatành ne. \c 3 \s1 Djuão kute Jeju kutêp me akre'ã ujarẽnh. \r Mak 1.1; Ruk 3.1; Dju r 1.19 \p \v 1 Jeju Nadjarekam ar ba: nhym kam ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuão arỳm bôx. Pykabê Djudêjakam kapôt kukritkam ne Djuão me akreo ba. Me ta ne me 'ỳr ban bôxo kumex nhym ar me akreo ba. \v 2 Nãm memã kum, \p —Me amikam akaprĩren wãnh ajaxwemã anhiren Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx. Arỳm kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba 'ỳr. Nãm ã Djuão memã ane. \v 3 Amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh Djuão kukãm 'ã ajarẽ. 'à ujarẽnh djwỳnhbê Idjaijmã 'ã ajarẽ. Nhym arỳm kukwakam me bakukãmãremã kum, \q1 “Me'õ dja kapôt kukritkam memã kabẽn ne. Kàj bê dja me akren memã kum, \q1 ‘Me apa. Ẽ, on Bẽnjadjwỳr djwỳnh kutêp wãnh ajaxwemã anhiren katàt amijo aba. Kute mrãmri ne me kute bẽnjadjwỳr rax kutêp pryo mex ne kute kum katàt pry jadjwỳrja pyràk’, ane. \q1 Dja ã ujarẽnh djwỳnh Bẽnjadjwỳr djwỳnh'ã memã ane.” \m Nãm ã Idjaij Djuão'ã me bakukãmãremã ane. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũmràm 'ỳr o bôx nhym Djuão arỳm kato. Me bakamingrãnyrekam katon arỳm ã me akreo bao ane. Metĩndjwỳnh kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt Djuão arỳm katon ã me akreo ane. \p \v 4 Be, Djuão ne mry jabatànhbê kameru kĩ nhipêxo kubẽkàn angij ne mry kào amikrax pren krytkanhê kun menh kangôo ikõ. \v 5 Nhym kam krĩraxbê Djeruxarẽkam me ja Djuão'ỳr bôxo dja. Bu'ã pykabê Djudêjakam me jadjwỳ Djuão'ỳr bôxo dja. Ngôbê Djodão bu'ã pykakam me jadjwỳ 'ỳr bôxo kume:x ne. Nãm me Djuão'ỳr ban bô:xo dja. \v 6 Ne kam amijaxwe kôt amijarẽn memã kum, \p —Be, mrãmri ne ba ijaxwe tũm krãptĩ. Arỳm imã kĩnh kêt ne wãnh kum inhire, ane. Nhym kam ngô raxbê Djodãokam mã Metĩndjwỳnhmã me angij. \p \v 7 Nhym kam mebê pardjêumẽ mebê xadjudjêumẽ krãptĩ arỳm Djuão'ỳr bôxo dja. Nhym me omũn memã kum, \p —Me akamingrãny ne ga me abê iry. Mỳj me'õ got ne me amã Metĩndjwỳnh ngryk nhõ akati jarẽ ga me umaje iwỳr aprõt kajgo? \v 8 On katàt amijo aba gê me mrãmri me amex jabej me amã kato. Mrãmri ga me amikam akaprĩren wãnh ajaxwemã anhirern aje Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx jabej gê me me amã kato. Ne kam me akam kĩnhkumrẽx kute mrãmri ne me kute pidjô djô mexmã apôx ne kam kĩnhja pyràk. \v 9 Kwãrĩk wãnh me anhõkre kadjwỳnhbê anhingêt kukãmãre Abraãoo adjàmra kêt ne amim, \p —Me ba ne ba me ibê Abraão tàmdjwỳ. Dja Metĩndjwỳnh me ikam ngryk kêt. Dja ba me te ijaxwe nhym kam me inhingêt kukãmãre Abraãokôt Metĩndjwỳnh kum me ijabê ne me ijaxwekam me ijo bikẽnh kêtkumrẽx, ane. Kwãrĩk wãnh ga me ã anhỹr ar aba kêt. Kati. Ẽ, ba me amã arẽ. Dja ga me te abê Abraão tàmdjwỳ nhym Metĩndjwỳnh tu me ajo ajkẽ, me ajaxwe pãnh tu me ajo ajkẽ. Ne ren kute ajte Abraão tàmdjwỳ prãm jabej ren tu kẽnjao itun o amim Abraão tàmdjwỳ nhipêx nhym me ren tu katon kumex. \v 10 Ẽ, mrãmri arỳm 'ỳr. Metĩndjwỳnh kute memã axwe pãnh jarẽnh nhõ akati arỳm 'ỳr. Kute mrãmri ne pidjô apỹnh abenkam ô kêt nhym me kute kàr ne o mrãnh ne kute kuwykam rẽnhja pyràk. Arỳm ne Metĩndjwỳnh me ajã pidjô djô kêt jakren arỳm me ajaxwe pãnh kute me ajo bikẽnh 'ỳr. Dja me ajo mõn kuwykam me amẽ. Arỳm 'ỳr. Kute mrãmri ne me'õ kute pidjômã 'yr kadjy kute parbê kàxkrãkô mỳnh ne o ãm pyràk. \p \v 11 Mrãmri ba ne ba ngômãbit me ajangij. Ga me amikam akaprĩren wãnh ajaxwemã anhiren Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx ba ngômãbit me ajangij. Nhym be, itotokbê ne me'õ bôxmã. Me'õ tãm ne raxo kute amũ ijakrenh, kute ijakrenh mexi. Nã bãm te irax ne 'ỳr ibikamẽnh prãmje. Nã bãm te irax ne 'ã inhibôn ije kum parkà 'ã pre bônh ne o itẽm prãmje. Be, ãm irax ba ren arỳm kum apê. Nhym be, kati. Ãm ingrire. Nãm raxo ijakrenh mex ne. Tãm ne arỳm bôx 'ỳr. Djãm ngômã kute me ajangjênhmã? Kati. Tãm dja bôx ne kam me awỳr Metĩndjwỳnh Karõ jano. Katàt me aje amijo ababit'ỳr dja ano kute me ajo bamã. Ne kam me ajaxweja kute kuwymã me arẽnhmã. \v 12 Gêdja bôx ne kam kute mrãmri ne me kute kôtyk byr ne o kute bàygogore ka'uk ne kute kam mũm 'ynhĩ, 'y mexjao atom ne kam kute 'ykàjao tẽm ne kute kuwykam mẽnh nhym xêtja pyràk. Dja me'õja bôx ne ã me axweo anen kuwykam me kurẽ. Nhym kuwyja dja pôk rã'ã: rã'ãn apêx kêtkumrẽx. Nhym be, me mex, me katàt kute amijo baja'ã gêdja 'y mex jakren mũm meo atom. Meo atom ne kàjkwakam õ pykamã meo mõ gê me kam kam kĩnhkumrẽx ne ar ba. Arỳm kute meo anhỹr 'ỳr. Nãm ã Djuão mebê pardjêumã ane. \s1 Djuão kute ngômã Jeju jadjàr. \r Mak 1.9; Ruk 3.21; Dju r 1.32 \p \v 13 Kam Jeju arỳm pykabê Garrêja kurũm tẽ. Tẽ:n arỳm ngôbê Djodão'ỳr bôx. Nãm 'ỳr bôx ne arỳm Djuão'ỳr bôx. Kute Metĩndjwỳnhmã ngômã adjàrmã ne 'ỳr bôx. \v 14 Nhym kum, \p —Djãm ba ije ngômã ajadjàrmã? Kati. Ba ne ga ren Metĩndjwỳnhmã ngômã ijadjà, ane. \p \v 15 Nhym kum, \p —Kati, kwãrĩk rã'ã. Metĩndjwỳnh kute gu bamã katàt baje amijo baba'ã karõ kôt dja gu prĩne katàt amijo baba. Kam dja kĩnhkumrẽx. Kam dja ga on ngômã ijadjà, ane. \p \v 16 Nhym arỳm ngômã adjà. Nhym kam wabin dja nhym aêrbê kàjkwa arỳm aben bê ajkij. Aben bê ajkij nhym me kute omũnh kadjy Metĩndjwỳnh Karõ kute tut pyràk arỳm 'ỳr ruw ne 'ã tỹm. 'à tỹm nhym Djuão arỳm omũ. \v 17 Nhym ẽ, arỳm kàjkwa kurũm Metĩndjwỳnh memã kabẽn ne memã kum, \p —Ikra ne wã. Imã abê:kumrẽx. Ba kam kam ikĩnhkumrẽx. Nãm ã Metĩndjwỳnh Kra'ã memã ane. \c 4 \s1 Xatanaj te kute axwe'ã Jejumã àpnênh. \r Ruk 4.1; Mak 1.12; Idja 2.18, 4.15 \p \v 1 Nhym kam Metĩndjwỳnh Karõ kapôt kukritmã Jejuo katon o mõ. Dja Xatanaj te kute axwe'ã mẽnhmã kum apnê. Ja kadjy ne o mõ. \v 2 Nhym kam Jeju Metĩndjwỳnhmã amijajbu. Nãm amijajburo dja: nhym 'ã akatibê 40 apêx. Nhym kam arỳm kum prã:m ne. \v 3 Nhym kam me axwe'ã memã àpnênh djwỳnhbê Xatanaj arỳm 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Nãm bit kute amikôt o ba nhym kôt axwemã 'ỳr bôx. Ne kam kum, \p —Ẽ, goja abê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx jabej ne goja kẽnjamã akabẽn gê goja kubê djwỳ ga krẽ, ane. Nãm Xatanaj ã Jejumã ane. \v 4 Nhym kam kum, \p —Kati. Mỳkam? Bir, Metĩndjwỳnh ne amrẽbê: me ikukãmãremã kum, \q1 “Djãm djwỳobit dja me amitỳx ne tĩn ne ar ba? \q1 Kati. Metĩndjwỳnh kabẽnodjwỳ dja me amitỳx ne tĩn ne ar ba, kabẽn kunĩo.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh me ikukãmãremã ane nhym me arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. Ije Metĩndjwỳnh kabẽn ja markam ije akabẽnkôt kẽno djwỳ prãm kêt. Nãm ã Jeju kum ane. \p \v 5 Nhym kam Xatanaj Djeruxarẽ'ỳr o tẽn o bôx. Krĩrax jamã ne me kum, “Metĩndjwỳnh nhõ krĩrax”, ane. Nãm o bôx ne o tẽn Metĩndjwỳnh nhõ kikreti'ỳr o bôx. Ne kam o tẽn o wabin kikreti nhimõk'ỳr o bôx ne anhà'ã kudja. \v 6 Ne kam kum, \p —Ẽ, goja abê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx jabej goja rũm tẽn ato. Amrẽbê: ne me akukãmãre amã arẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam amã arẽn amã, \q1 “Dja ba ajã ikadjy mrãnh djwỳnhmã karõ. \q1 Dja me atẽmkôt amã ikra dja gê kẽn'õ apar ngãnh kêtkumrẽx.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh me akukãmãre amã ane nhym me arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. Ajrã, rũm tẽn ato gê goja me atẽmkôt amã ikra dja, ane. \v 7 Nhym Jeju kum, \p —Kati. Mỳkam? Bir, ba ajte amã arẽ ga ama. Amrẽbê: ne me ikukãmãre memã arẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam memã arẽn memã kum, \q1 “Kwãrĩk wãnh Bẽnjadjwỳr djwỳnh, Atĩndjwỳnh kabi kêt, kute ajãno ãm jabej kabi kêt”, ane. \m Nãm ã Metĩndjwỳnh me ikukãmãremã ane nhym me arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. Ije Metĩndjwỳnh kabẽn ja markam ne ba ije akabẽnkôt rũm itẽm ne idjàtor prãm kêt, ane. \p \v 8 Nhym Xatanaj ajte o tẽn krãnh prêkti nhimõk'ỳr o wabi nhym dja. Nhym kam apỹnh pyka djàri nhym Xatanaj arỳm kum kunĩ jakreo dja. Ne apỹnh bẽnjadjwỳr kute meo ba djàri kum me kunĩ jakreo dja. Nhym apỹnh me õ mỳjja rũnh ne uma djàri nhym kum me kunĩ jakreo dja nhym arỳm kunĩ pumũ. \v 9 Nhym kam kum, \p —Ba amã ja kunĩ kanga. Ba amã me õ mỳjja rũnh ne uma kunĩ kanga. Dja ga amijo angrin ikuka kônh akõnkrão nhỹn imã irax jarẽ ba arỳm amã kungã. Ba amã kunĩ ngã ga arỳm idjô'ã o aminhõn ar o aba, ane. \p \v 10 Nhym Jeju kum, \p —Kati, Xatanaj, on rũm imã akàx. Djãm ije akuka kônh ikõnkrão inhỹrmã ne ije amã arax jarẽnhmã? Arkati. Mỳkam? Bir, amrẽbê: me ikukãmãre memã arẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam memã arẽn memã kum, \q1 “Bẽnjadjwỳr djwỳnh, Atĩndjwỳnhmãbit dja ga amijo angrin kum rax jarẽn ajbitmã apê. \q1 Kwãrĩk wãnh atemã 'õmã rax jarẽnh kêt.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh me ikukãmãremã ane nhym me 'ã pi'ôk no'ôk ne. Ije Metĩndjwỳnh kabẽn ja markam ne ba ije akuka kônh ikõnkrão inhỹr ne ije amã arax jarẽnh prãm kêt, ane. \p \v 11 Nhym kam Xatanaj arỳm kum kàx ne mã tẽ. Nhym kam kadjy mrãnh djwỳnh ar arỳm 'ỳr bôx ne o djuw mex. \s1 Jeju kute me akremo krax. \r Mak 1.14; Ruk 4.14 \p \v 12 Nhym kam Jeju arỳm tẽ. Tẽ:n pykabê Garrêjakam bôx. Me arỳm kute Djuãoo tỹm ne kubê ijêkam ne Garrêjakam bôx. \v 13 Nãm Garrêjakam krĩraxbê Nadjarekam bôx. Ne kam kurũm katon kam amũ krĩraxbê Kapanakam tẽn bôx ne nhỹ. Imôti mỳrri ne Kapana dja. Me kute Kapana bu'ã pykamã Djeburõmẽ Naptar jarẽnh. Kam ne krĩraxbê Kapana dja. \v 14 Amrẽbê: ne ujarẽnh djwỳnhbê Idjaij me bakukãmãremã arẽ. Jeju Kapanajakam bôx jarẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam ne Idjaij memã arẽn memã kum, \q1 \v 15 “Pykabê Djeburõ, pykabê Naptar. Imôti'ỳr pyka. Ngôbê Djodão nhikjêbê pyka. \q1 Me bajtem nhõ pyka jamã ne me kum Garrêja jarẽ. \q1 \v 16 Pyka jakam ne me axwe:. Me mrãnh punu:re kute mrãmri ne akamàt kô tykkam me mrãnh punu pyràk. \q1 Me ja ne me arỳm me'õ me:xkumrẽx pumũ kute mrãmri ne me kute memã irã djà rax pumũnh pyràk. \q1 Pyka jakam ne me kaprĩre ne ar ba. Kute mrãmri ne me on tyk karõ kaprĩn ar ba pyràk. \q1 Me ja ne me arỳm me'õ me:xkumrẽx pumũn kĩnhkumrẽx ne. Me kĩnhkumrẽx kute mrãmri ne ajte arngrokam me kĩnh pyràk”, ane. \m Nãm Idjaij ã me bakukãmãremã ane. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam Jeju arỳm Kapanakam bôx. Me:xkumrẽx ne arỳm kam bôx. Idjaij kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt ne bôx. \p \v 17 Ne kam arỳm kàj bê me akremo krax. Ne amijã memã kum, \p —Amikam akaprĩren wãnh ajaxwemã anhiren Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx. Arỳm kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba 'ỳr. Nãm ã Jeju me akreo ane. \s1 Jeju kute amikôt me kamẽnh. \r Mak 1.16; Ruk 5.1 \p \v 18 Nhym kam Garrêjakam Jeju imôti mỳrbê tẽ. Nhym Ximãomẽ Ãngre ar axikôt katorja ngôkam ar kryre rẽnho ba nhym arỳm ar omũ. Ximãomã ne me Pedru jarẽ. Ar kubê tep pynênh djwỳnh tũm. \v 19 Nãm ar ar kryre rẽnho ba nhym Jeju arkum, \p —On ar mã ikôt ajkamẽ. Jakam dja gar ikôt me kamẽnho aba kute mrãmri ne ar aje tep pynênho aba pyràk, ane. \v 20 Nhym ar on amikôt kryre mẽn arỳm mã Jeju kôt ajkamẽ. \p \v 21 Nhym ãm ajbir tẽ nhym Xijagumẽ Djuão ar kàkam nhỹ nhym arỳm ar omũ. Ar axikôt kator. Djebedêu ne ar adjuw. Djebedêumẽ ne ar amim kryreo mexo nhỹ. Nãm ar omũn arỳm kàj bê amikôt ar ku'uw. \v 22 Nhym bãm Djebedêu kàkam nhỹ nhym ar arỳm wãnh kum iren mã Jeju kôt ajkamẽ. \s1 Jeju kute me punuo mex. \r Mak 3.7; Ruk 6.17 \p \v 23 Nhym kam Jeju Garrêjakam pyka kunĩkôt memã kukràdjà jarẽnho ba. Apỹnh mebê idjaer bikprõnh djàri memã arẽnho ba. Ne kàj bê ujarẽnh ny jarẽnho ba. Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba'ã memã ujarẽnh ar ba. Ne kam arỳm apỹnh me kanêmẽ me punuo mexo ba. \v 24 Nhym me arỳm arẽnh kumex. Pykabê Xirijkam ne me prĩne me kunĩmã arẽnho ipôk ne. Arẽnho ipôk nhym me kunĩ arỳm Jeju jarẽnh ma. Ne kam arỳm 'ỳr me punu kunĩo bôx. Apỹnh me kanê djàri meo bôx. Ajte apỹnh me tokry djàri meo bôx. Nhym me kwỳ me karõ punu kute meo baja nhym me meo bôx. Nhym me kwỳ me tyk kute meo baja nhym me meo bôx. Nhym me kwỳ akry nhym me meo bôx. Nhym kam arỳm me kunĩo mex. \v 25 Nhym kam me krãptĩ: arỳm 'ỳr bôx ne kôt ar ba. Pykabê Garrêja kurũm, pyka nhidjibê Krĩraxbê 10 kurũm, krĩraxbê Djeruxarẽ kurũm, pykabê Djudêja kurũm, ngôbê Djodão nhijukri pyka kurũm ne me bôx ne kôt ar ba. \c 5 \s1 Me kĩnh'ã ujarẽnh. \r Ruk 6.20 \p \v 1 Kam ne me krãptĩ: Jeju kôt ar ba nhym me omũ. Ne kam arỳm krãnh'ã tẽn wabi. Wabin arỳm nhỹ. Nhỹ nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm 'ỳr bôx ne nhỹ. \v 2 Nhym arỳm arkum amikabẽn jarẽnhmo krax ne kum, \q1 \v 3 —Ẽ, djãm me kute amim, “Ikajgo”, anhỹro baja djãm me kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh amim me utàn meo ba. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 4 Djãm me mỳr baja kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja Metĩndjwỳnh ĩ meo kĩnhkumrẽx. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 5 Djãm me kabôt katija kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja me ĩ pykakam mỳjja kunĩo õ. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 6 Me kute memã kum, “Ba on Metĩndjwỳnhmã ijaxwe kêt”, anhỹro ba ne kute katàt amijo ba prã:mja djãm me kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja me ĩ axwe kêt'ỳr bôxkumrẽx ne arỳm prĩne Metĩndjwỳnhmã mexkumrẽx. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 7 Djãm me ukaprĩja kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja Metĩndjwỳnh kum me kaprĩkumrẽx. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 8 Djãm me kute amikam axwe'õ mar kêtja kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja me Metĩndjwỳnh pumũ. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 9 Djãm me kute aben nêje me kukrào baja kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã'ã dja me abenmã kum, “Metĩndjwỳnh kra ne wã”, ane. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \q1 \v 10 Me katàt kute amijo baja dja me te katàt nhym me arỳm meo ajkẽ. Me katàt kute amijo bakam meo ajkẽ. Djãm kam me kaprĩ got? Kati. Mỳkam? Bir, me wã dja kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh arỳm amim me utàn ar meo ba. Kam dja me kĩ:nhkumrẽx. \p \v 11 Ar ga dja gar ikabẽn markumrẽx ne kôt ar amijo aba nhym me te wãnh ar amã akij ne te ar ajo ajkẽn te ar ajaxweo ar apytà, apỹnh ar ajaxwe djàrio ar apytà. Djãm kam ar akaprĩ got? Kati, Mỳkam? Bir, kàjkwakam akĩnh djà raxkam. \v 12 Dja gar tu akĩnhkumrẽx ne kam akĩnh kati. Mỳkam? Bir, dja Metĩndjwỳnh ar amã o pãnh rax ne. Kàjkwakam gêdja amã o pãnh mex ne. Kàjkwakam kute ar amã o pãnh mex ja dja gar amikukãm aman kam akĩnh kati. Nãm me tũmre ã axwe anen me kamingrãny kajmã'ã ã Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnho bikẽnho bao ane. Ga, arỳm kam kàjkwakam me kĩnhkumrẽxja pumũ, ane. \s1 Kadjwanhĩmẽ kurwỳ djà'ã ujarẽnh. \r Mak 9.50; Ruk 14.34 \p \v 13 Ne kam ajte arkum, \p —Ar aje kadjwanhĩ pyràk. Kadjwanhĩ kute õmrõo mex pyràk ar gadjwỳ dja gar ajmã akute kêt ne akabẽn mexkumrẽx ne ar aba nhym ar abu'ã me ja kwỳ ar akudjwa arỳm mex jabej. Dja kadjwanhĩkam akry apêx jabej mỳj dja ajte akry kadjy kam nẽ? Arkati. Arỳm mỳjja akry kadjy punukumrẽx. Godja punukam me kum kĩnh kêt ne arỳm rũm kapĩ. Kapĩ nhym me arỳm 'ã mrãn paro kajy. Ar gadjwỳ godja gar memã kum, “Ba ne ba ije Jeju mar”, ane. Ne ate kam ar ajaxwe gar arỳm apunu. Apunu nhym me arỳm kum ar akĩnh kêt ne ar apunukôt kum Metĩndjwỳnhdjwỳ kĩnh kêt. \p \v 14 Ar aje mrãmri ne pyka kunĩkôt me kurwỳ djà pyràk. Ga, krĩraxja pumũ. Djãm krãnhre'ã me kute krĩrax nhipêxkam me kute o bipdjurmã? Arkati. Ar gadjwỳ kwãrĩk wãnh ikam apijàm kêt ne ikôt adjukaprĩ. \v 15 Ngônhpôkdjwỳ. Djãm me kute kum angjênh ne kute mỳjja 'õkôt o bipdjur got? Kànoipôko 'ã pro got? Kati. Ngônhpôk ne me kum angij ne tu parkam, kênhkam umjuw nhym me kunĩmã kikre kre kurwỳo ku'ê. \v 16 Ar gadjwỳ kwãrĩk wãnh ikam apijàm kêt. Ar abê me kurwỳ djà pyràk ne ar adjukaprĩ. Dja me ar adjukaprĩ pumũn arỳm kàjkwakam ar Abãmmã rax jarẽ. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Môjdjê kukràdjà'ã ujarẽnh. \r Ruk 16.16 \p \v 17 Ne kam ajte arkum, \p —Kwãrĩk wãnh ijã amim, “Be, mỳj kadjy ne Jeju bôx? Bir, kute memã kum, ‘Kwãrĩk wãnh jakam Môjdjê kabẽnja mar kêt. Ne Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh 'õdjwỳ kabẽnja kwãrĩk wãnh mar kêt.’ Kute ã memã anhỹro ba kadjy ne bôx”, ane. Kwãrĩk wãnh ijã ã amim anhỹr kêt. Djãm ije ja jarẽnhmã? Kati. Mỳkam? Bir, me amrẽbê: me bakukãmãremã ijã ajarẽ. Nhym me aben djô'ã arẽnho mõ:. Arẽnho mõr tãmtã arỳm iwỳr o bôx. Ba kam arỳm me kute amrẽbê: ijã ujarẽnh kôt ar amijo iba. Me kute ikukãm ijã ujarẽnh kôt ije amijo anhỹr kadjy ne ba bôx. Kam ije ar kabẽn markumrẽx ne ije ar'ã anhỹr prãm kêt. \v 18 Dja te Metĩndjwỳnh kabẽn kukràdjà kwỳ'ã pi'ôk no'ôk kryre ne te apỹnh mỳrbê kyx djàri'ã pi'ôk no'ôk kryre djãm 'õ kajgomã? Kati. Dja 'õ kajgo kêt. Kabẽn'ã pi'ôk no'ôk kôt dja mỳjja apôxkumrẽx. Kôt dja mỳjja kunĩ apôx tẽ:n prĩne apôx mexkumrẽx. Kabẽn 'õ dja kajgo kêtkumrẽx. Nhym kam kàjkwamẽ pyka arỳm apêx. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \p \v 19 Godja me'õ Metĩndjwỳnh kabẽn ngrire 'õmã kajgo jarẽn kam 'ã memã kum, “Kabẽn ja dja ga me mar rerekre”, anhỹro ba jabej, dja me adjwỳnhdjwỳmã kum, “Akajgo”, ane. Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam dja me kunĩ kum, “Akajgo”, anhỹro kumex. Nhym be, dja me'õ Metĩndjwỳnh kabẽn man kôt ar amijo ban kam memã kabẽn jarẽnho ba. Me'õ jamã dja me kum, “Araxkumrẽx”, ane. Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam dja me kum, “Araxkumrẽx”, ane. \v 20 Kam, ba ar amã arẽ gar ama. Djãm mrãmri Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebê pardjêu mexkumrẽx? Kati. Mrãmri ar aje katàt amijo abakam ne o aje me akrenhkambit dja kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh amim ar apytà gar kôt ar amijo aba. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me ngryk'ã ujarẽnh. \r Rô 12.19; Ep 4.26; Xim k 2.8; Xij 1.19 \p \v 21 Ne kam ajte arkum, \p —Amrẽbê: me bakukãmãre memã kum, \q1 “Kwãrĩk wãnh me par kêt”, \m anen ajte, \q1 “Dja me me'õnh bĩ nhym me arỳm kum axwe pãnh jarẽ”, ane. \m Tãm ne me ar amã arẽ gar arỳm ama. \v 22 Nhym be, ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Djã ne me me'õnh bĩ nhym me arỳm kambit kum axwe pãnh jarẽ? Kati. Me kute me'õkam ngrykkamdjwỳ. Dja me axwe jabej kukjêr kêt ne tu kam ngryk. Nhym kam me arỳm kum axwe pãnh jarẽ. Ba ajte ar amã arẽ gar ama. Me kute ikukwakam abeno kamyja godja me kum kamy kurêkam kum, “Apunure”, anhỹr jabej nhym kam me arỳm 'ã meo akuprõ. Memã axwe pãnh jarẽnh djwỳnh krãptĩbê 70 jao akuprõ nhym me arỳm memã amikôt amijarẽ. Nhym be, godja me kamymã kum, “No kêt”, anhỹr jabej ne kam arỳm me biknor tokry djàkam kuwykam mõr jabej. \p \v 23 Kam godja ga Metĩndjwỳnh nhõ ki'ỳr kĩnh djào abôx jabej. O abôxo tẽn kam akamy ma. Aje o akamyja kute ajã, “Nãm ijo ajkẽ”, anhỹrja ga ama. Akam kaprĩja ga ama. Djãm kam aje on Metĩndjwỳnhmã kĩnh djàja nhõrmã? Kati. Dja akamy akam kaprĩ ga Metĩndjwỳnhmã kĩnh djàjao bôx nhym Metĩndjwỳnh arỳm kum kĩnh djàja kĩnh kêt. \v 24 Kam dja ga wãnh ki kabem kĩnh djàjamã anhiren akamy kumrẽx'ỳr tẽn kam kum akabẽn mex jarẽ gê akubyn akam kĩnh. Akubyn akam kĩnhkam dja ga akubyn tẽn kam kĩnh djàja mỳn Metĩndjwỳnhmã angã. \p \v 25 Dja me'õ mỳjjakam kum akurên memã axwe pãnh jarẽnh djà'ỳr ajo tẽm jabej. 'Ỳr ajo tẽmri dja ga on o anhõbikwa. O anhõbikwa nhym arỳm memã axwe pãnh jarẽnh djà'ỳr ajo tẽm kêt. Nok ga ren o anhõbikwa kêt nhym ren memã axwe pãnh jarẽnh djwỳnhmã akanga nhym ren mebê ijê djwỳnhmã akanga. Nhym kam ren mebê ijê djàkam abê ijê. \v 26 Ga ren kam akator kêt. Prĩne aje amijo pãnh mex inomã mẽnhkambit ren akato. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me kute abenbê prõmẽ mjênmẽo àkĩnh. \r Mat 19.3; Mak 10.2 \p \v 27 Ne kam ajte arkum, \p —Nãm me ar amã, \q1 “Kwãrĩk wãnh mebê prõ, nàr mjêno adjàkĩnh kêt”, ane. \m Ja ne me ar amã arẽ gar ama. \v 28 Nhym be, ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Mrãmri ro'ã anõrkam ajaxwe. Djãm kambit ne ajaxwe? Kati. Dja gar me'õ nire pumũn arỳm amã o anõr prãm ne. Jabit. Kam arỳm akadjwỳnhbê amim o adjàkĩnh'ã karõ. Kamdjwỳ arỳm ajaxwe. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 29 Ne kam Ar kubê axwe pyma. Ga, me kute apỹnh kukràdjào àpênh jaxwe prãmja pumũ. Me kute àpênh jaxweo krã'yrmã ne Jeju Ar kubê axwe pyman arkum, \p —Ne ga ren ano djubôko ajaxwe prãm ga ren on kaban mũm amibê amẽ. Ren te ano nhikjê kêt ne ren Metĩndjwỳnh kôt atĩn ne ar aba rã'ã, kam ren akĩnhkumrẽx. Ne ren ano amãnhkrut rã'ã nhym Metĩndjwỳnh ren me biknor tokry djàkam amẽ. Ga ren kam akaprĩkumrẽx. \v 30 Ne ga ren anhikra djubôko ajaxwe prãm ga ren on krãtan mũm amibê amẽ. Ren te anhikra nhikjê kêt ne ren Metĩndjwỳnhkôt atĩn ne ar aba rã'ã kam, ren akĩnhkumrẽx. Ne ren anhikra amãnhkrut rã'ã nhym Metĩndjwỳnh ren me biknor tokry djàkam amẽ. Ga ren kam akaprĩkumrẽx, ane. Djãm mrãmri ne me kute amino kadjàrmã ne Jeju arkum karõ? Kati. Djãm mrãmri ar kute aminhikra krã'yrmã arkum karõ? Kati. Me kute àpênh jaxweo krã'yrmã ne Jeju Ar kubê axwe pyma. \p \v 31 Ne kam ajte arkum, \p —Me ar amã, \q1 “Me kute prõ kangamã gê me 'ã pi'ôk no'ôk ne kum kungãn kam kanga”, ane. \m Nãm me ã ar amã ane, gar ama. \v 32 Nhym be, ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Gêdja me'õ prõ djwỳnh kangan kam arỳm axwemã ngrẽk. Gêdja prõ djwỳnhja pãnh me'õ mymã kabẽn nhym arỳm 'ỳr mõ. Nhym kam nija arỳm o akĩn kam axwe. Nhym kam my jadjwỳ arỳm o akĩn kam adjwỳnhdjwỳ axwekumrẽx. Nhym be, prõja krô'ã mjênkambit nhym myja kute kangakam axwe kêt. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 33 Ne kam ajte arkum, \p —Kam, amrẽbê: me bakukãmãre memã kum, \q1 “Dja gar memã akabẽn jarẽn amã me kute amar pydji prãm jabej kum, \q1 ‘Metĩndjwỳnh ne amybỳm kute imar. Ije amã ikabẽn pydjin arẽnhkôt kute imar’, anhỹrkam kwãrĩk wãnh 'ã adjukanga kêt. \q1 Dja gar aje memã akabẽn jarẽnh kôt ar amijo abakumrẽx. Nok ren ga kôt ar amijo aba kêt ne ren arỳm Metĩndjwỳnh jarẽnh kajgon ren o kum amikurêtuw”, ane. \m Nãm me bakukãmãre ã memã ane gar arỳm ama. \v 34 Nhym be, ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Djãm ar aje memã akabẽn jarẽnhkam aje ajte kôt Metĩndjwỳnh nàr õ mỳjja'õ jarẽnhmã? Kati. Mrãmri dja gar memã akabẽn pỹnhbit jarẽ. Kwãrĩk wãnh aje memã akabẽn pydjin arẽnhkôt ajte memã kàjkwa jarẽnh kêt. Metĩndjwỳnh kam ỹrkam memã arẽnh kêt. \v 35 Kwãrĩk wãnh ar aje memã akabẽn pydjin arẽnhkôt ajte memã pyka jarẽnh kêt. Metĩndjwỳnh pykakam par djãm djàkam memã arẽnh kêt. Nàr, kwãrĩk wãnh ar aje memã akabẽn pydjin arẽnhkôt ajte memã Djeruxarẽ jarẽnh kêt. Kubê Bẽnjadjwỳr rax djwỳnh nhõ krĩraxkam memã arẽnh kêt. \v 36 Nàr, kwãrĩk wãnh ar aje memã akabẽn pydjin arẽnhkôt ajte akrã jarẽnh kêt. Mỳj ne gar aje omã? Djãm ar ga aje akrãkam akĩ 'õo akamã nàr akĩ 'õo kakrãtykmã? Arkati. Te aje akĩo anhỹrmã. \v 37 Kam, memã akabẽn pỹnhbit jarẽ. Aje mrãmri mỳjjao anhỹrmã. Kambit memã kum, “Nà. Dja ba ã o ane”, ane. Nàr, aje mỳjjao anhỹr kêtmã. Kam memã kum, “Kati. Dja ba o anhỹr kêt”, ane. Jabit memã arẽ. Memã akabẽn pỹnhbit jarẽ. Godja gar memã akabẽn jarẽ ne me kute ar amar pydji kadjy ajte kôt memã apỹnh mỳjja jarẽn arỳm akabẽn punu. Kute mrãmri ne me axwe nhõ bẽnjadjwỳr jajkwa kurũm akabẽn kator pyràk. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Kute ar amipãnh nêje ar akre. \r Ruk 6.29 \p \v 38 Ne kam ajte arkum, \p —Me ar amã, \q1 “Amrẽbê: ne me bakukãmãre memã kum, \q1 ‘Dja me me'õ no katõk gê me o aben man kam pãnh no katõk. Nàr, dja me me'õ djwa kwỹr gê me pãnh wa kwỹr’, ane. \q1 Me bakukãmãre ã memã ane.” \m Nãm me ã ar amã ane. \v 39 Nhym be, ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Djãm ar aje amipãnh meo abikẽnhmã? Kati. Kwãrĩk wãnh. Dja me ar ajo ajkẽ gar amipãnh meo abikẽnh kêt. Godja me ikra poo anhine djubôkbê ar akurwanh jabej tu me'ỳr anhine nhikjêo apa gê kurwa. \v 40 Nhym godja me arỳm pykakam me bẽnjadjwỳr'ỳr ajo tẽn 'ỳr ajo bôx ne kum, “Me'õja ne ijo ajkẽ. Kum arẽ gê imã o pãnh”, ane. Nhym bẽnjadjwỳr arỳm amã “Pãnh dja ga kum anhõ kubẽkà'õ pydjin angã”, ane. Djãm aje kubê nêmã? Kati. Dja ga tu kam anhõdjành ne kum anhõ kubẽkào amãnhkrut ne angã. \v 41 Dja me kôt atẽmmã amã krà tỳ:x ne amã, “Ga dja ga ikôt tẽ nhym ajã kirometu pydji apêx”, ane. Ga kam kabẽnkôt tẽ. Kôt atẽmo kirometu pydji apêx. Ga kam ikabẽn kôt amã kĩnh ne ajte ijukri kôt tẽ nhym ajã kirometu 'õdjwỳ apêx. \v 42 Godja me ar amã, “Imã angã”, anhỹr jabej tu kum angã. Godja me ar amã, “Imã angã. Ba kam ĩ amã kungã”, anhỹr jabej. Kwãrĩk wãnh kubê nê kêt. Ba ne ba ã ar amã ane. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Arkum kurê djwỳnh jabêmã kute arkum arẽnh. \r Ruk 6.27, 23.34; Kar 7.60; Rô 12.14 \p \v 43 Ne kam ajte arkum, \p —Me ar amã, \q1 “Me bakukãmãre ne memã kum, \q1 ‘Ar amã amibu'ã me ja jabên kam amã akurê djwỳnh kurê’, ane. \q1 Me ã memã ane.” \m Nãm me ã ar amã ane. \v 44 Nhym be, ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Djãm ar amã akurê djwỳnh kurêmã? Kati. Dja gar amã akurê djwỳnh jabê. Me kute ar ajo Metĩndjwỳnhmã à'wỳr ne kum, “Dja ga o ajkẽ”, anhỹro baja dja gar meo Metĩndjwỳnhmã a'wỳ ne kum, “Dja ga o djuw mex”, ane. Amã akurê djwỳnh kaprĩ. Me kute ar amã kabẽn punuo baja ne kute ar ajo bikẽnho baja dja gar meo Metĩndjwỳnhmã a'uw. \v 45 Ar amã akurê djwỳnh jabên arỳm Abãm kôt amijo tẽ. Aje amijo kàjkwakam Abãm krakumrẽx kadjy dja gar Abãm kôt amijo tẽ. Ga, Abãm kute me axwemẽ me mex'ã myto apôxja pumũ. Ne kute me katàt kute amijo bamẽ me ate kute amijo ba'ã nao bixadjwỳrja pumũ. \p \v 46 Godja gar amã me kum ajabêjabit jabê djãm kam Metĩndjwỳnh kute ar amã mex jarẽnhmã? Kati. Mỳkam? Bir, ar amã me kum ar ajabêjabit jabêkam. Amã akurê djwỳnh jabê kêtkam. Djori kam amex? Kati. Nãm ã me bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh djàkĩnhĩ meo ane. Me kum kurê djwỳnh jabê kêt. Djori kam me mex? Kati. Metĩndjwỳnh ne memã axwe jarẽ. \v 47 Godja gar anhõbikwamãbit akabẽn mex jarẽ djãm kam ar amexkumrẽx? Kati. Mỳkam? Bir, ar aje anhõbikwamãbit akabẽn mex jarẽnhkam. Aje akurê djwỳnhmã akabẽn mex jarẽnh kêtkam. Nãm ã me bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh meo ane. Me kute kurê djwỳnhmã kabẽn mex jarẽnh kêt. Djori kam me mex. Kati. Metĩndjwỳnh ne memã axwe jarẽ. \v 48 Kam ar ga dja gar amextire. Kàjkwakam ar Abãm prĩne mextirekumrẽx. Kudjwa ã ar amextireo anen amã akurê djwỳnh jabê. Nãm ã Jeju arkum ane. \c 6 \s1 Kute ar ukaprĩ'ã arkum karõ. \p \v 1 Ne kam ajte arkum, \p —Dja gar mekam adjukaprĩ. Djãm kam ar aje amim, “Ba memã amibẽn ne mekam idjukaprĩ gê ibu'ã me ja imã idjukaprĩ jarẽ”, anhỹrmã? Kati. Kwãrĩk wãnh amim anhỹr kêt. Dja gar memã amibẽn nhym me ar amã adjukaprĩ jarẽ. Djãm kam dja Metĩndjwỳnh ar amã akĩnh djà ngã? Ar aje memã amibẽnkam djãm ar amã akĩnh djà ngã? Kati. Kam ar aje memã amibẽnkam dja ar amã akĩnh djà nhõr kêt. \p \v 2 Kam ar aje me õ mỳjja kêtmã ar anhõ mỳjja nhõr kadjy. Djãm kam ar aje me kute amijo 'êx ne ta kute amijo Metĩndjwỳnh mar mexja kudjwamã? Nãm me kute memã amibẽn nhym me kute memã ukaprĩ jarẽnh kadjy amijo õ'i kakô. Me bikprõnh djàkam nàr pry kôt amijo õ'i kakôro ba. Djãm ar aje me kudjwamã? Kati. Kwãrĩk wãnh me kudjwa kêt. Mrãmri ar aje amibẽnkam dja pykakam me ja ar amã ukaprĩ jarẽ. Djãm Metĩndjwỳnh dja ar amã akĩnh djà ngã? Kati. Ar aje memã amibẽnkam dja ar akam kĩnh kêtkumrẽx ne ar amã akĩnh djà nhõr kêt. Mrãmri ije ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \v 3 Nhym be, ar ga ar aje me õ mỳjja kêtmã mỳjja nhõrmã tu udju gê me ar abu'ã ar amar kêt. Gê ar aje memã õrkôt me ar abu'ã ar amar kêt. Dja gar memã angãn kwãrĩk wãnh amim, “Arỳm ne ba kum kungã. Idjukaprĩkumrẽx”, kwãrĩk wãnh amim anhỹro aba kêt. \v 4 Dja gar mebê udju nhym ar Abãm djwỳnh arỳm ar aman ta arỳm ar amã akĩnh djà ngã. Nhym kam me kunĩ ar apumũ. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Metĩndjwỳnhmã ar kabẽn'ã arkum ujarẽnh. \r Ruk 11.1 \p \v 5 Ne kam ajte arkum, \p —Metĩndjwỳnhmã ar akabẽnkam djãm aje me kute amijo 'êx ne ta kute amijo Metĩndjwỳnh mar mexja kudjwamã? Me kute memã amibẽn nhym me kute memã mex jarẽnh kadjy ne me me bikprõnh djàkam nàr pry bikjêrkam Metĩndjwỳnhmã kabẽno ku'ê. Djãm ar aje me kudjwamã? Kati. Kwãrĩk wãnh me kudjwa kêt. Mrãmri me kute amibẽnkam dja pykakam me ja memã mex jarẽ. Djãm Metĩndjwỳnh kute memã mex jarẽnhmã? Kati. Me kute memã amibẽnkam ne Metĩndjwỳnh mekam kĩnh kêtkumrẽx. Kam dja memã mex jarẽnh kêtkumrẽx. \v 6 Ar aje mrãmri kum akabẽnmã djãm ar aje memã amibẽn kadjy me ipôkri adjãmmã? Kati. Kwãrĩk wãnh. Dja gar me kàxã ar anhõ kumoka'ê djwỳnhmã wadjàn amijã ijê. Ar Abãm djwỳnh ne bipdjur. Nãm te bipdjurn kute mỳjja bipdjur kunĩ pumũnh. Dja gar amijã ijê. Ne kam arỳm kum akabẽn jarẽ nhym arỳm ar apumũn ar ama. Ar aman arỳm ar amã akĩnh djà ngã nhym kam me kunĩ ar apumũ. \v 7 Dja gar Metĩndjwỳnhmã amikabẽn jarẽ. Kwãrĩk wãnh me kwỳ kudjwa kêt. Me kwỳ kute apỹnh mỳjjao metĩndjwỳnh karõ nhipêx ne marja ne me 'êx ne arĩk mỳjjamã amikabẽn krãptĩ jarẽnh kajgoo ba. Ne arĩk amim, “Dja ba kum amijarẽnh krãptĩ gê ikabẽn krãptĩ man arỳm imarkumrẽx”, ane. \v 8 Kwãrĩk wãnh me kwỳ ja kudjwa kêt. Djãm we ar aje Metĩndjwỳnhkumrẽxmã akabẽn krãptĩ jarẽnh nhym kôt we kute amarmã? Kati. Ar Abãm djwỳnh, kubê Metĩndjwỳnhkumrẽx, djã ne mỳjjao metĩndjwỳnh karõ nhipêxja kudjwa amakkre kêt? Kati. Metĩndjwỳnhkumrẽx ne amak me:xkumrẽx ne tu kute ar amar. Ar anhõ mỳjja kêtja tu kute mar. Ar aje kum mỳjjao adjà'wỳr kêtri arỳm kute ar amar. \p \v 9 Ate gêdja gar ikabẽn kôt kum akabẽn jarẽ ne kum, \q1 “Djũnwã, ga ne ga kàjkwakam nhỹ ba arỳm ama. \q1 Gê me amexo apymaja man amim ajarẽn abenmã ajarẽ. \q1 \v 10 On me kadjy abẽnjadjwỳr ne ar meo aba. \q1 Ga, kàjkwakam me kute akabẽn marn kôt kute ar amijo baja pumũ. \q1 Gê me pykakamdjwỳ on me kudjwa ã akabẽn marn kôt ar amijo bao ane. \q1 \v 11 Akati jakam ar ijajkwa mãnhkutã ar imã inhõ kwỳ krẽn djà ngã. \q1 \v 12 Ar ijaxwe maro akno. Godja me'õ ar ikam axwe bar o ibiknor jabej ga gadjwỳ ar ijaxwe maro akno. \q1 \v 13 Me kute ar imã axwe'ã àpnênh kunĩkôt ga ga ar ijo tỳx bar mebê idjãm tỳx ne ijaxwe kêt. Dja ga ajte Xatanajbê mã ar ipytàro aba. \q1 Mỳkam ne bar ã amã ane? Bir, abê Bẽnjadjwỳr djwỳnh. Ga apydji ajitỳ:x ne ara:x rã'ã: rã'ã ne. Tãm ne ja”, ane. \m Dja gar ã Metĩndjwỳnhmã akabẽno ane. \v 14 Nã bãm ar amã, “Dja me'õ ar akam axwe gar tu wãnh axwe maro aknon kam angryk kêt”, ane. Mỳkam? Bir, godja gar me axwe maro aknon kam angryk kêt nhym kàjkwakam Abãmdjwỳ ar ajaxwe maro aknon akam ngryk kêt. \v 15 Nhym be, godja gar me axwe mar rã'ãn me kam angryk rã'ã jabej ar Abãmdjwỳ dja ar ajaxwe mar rã'ãn ar akam ngryk rã'ã. Kam ne ba ar amã, “Dja me'õ ar akam axwe gar axwe maro aknon kam angryk kêt.” Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 16 Ne kam ajte arkum, \p —Ne kam ar aje Metĩndjwỳnhmã amijajbur jabej djãm ar aje me kute amijo 'êx ne ta kute amijo Metĩndjwỳnh mar mexja kudjwamã? Me kute amijajburo amirĩt ne memã amibẽn kadjy ne me amijo nokre kaprĩn aminokreo àpnu. Djãm ar aje me kudjwamã? Kati. Kwãrĩk wãnh me kudjwa kêt. Mrãmri me kute amibẽnkam dja pykakam me memã mex jarẽ. Djãm kam Metĩndjwỳnh kute memã mex jarẽnhmã? Kati. Me kute memã amibẽnkam Metĩndjwỳnh mekam kĩnh kêtkumrẽx ne memã me kĩnh djà nhõr kêt. \v 17 Nhym be, ar ga ar aje kum amijajburkam on amikrã ngràn aminokre põ. \v 18 Ar aje amijajbur'ã memã amijo amirĩt kêt kadjy ã memã amijo ane. Ar Abãm djwỳnhbê Metĩndjwỳnh ne bipdjur. Nãm te apdjun kute mỳjja bipdjur kunĩ pumũnh. Dja gar ã anen arỳm kum amijajbu nhym ar apumũn ar ama. Ar aman arỳm ar amã akĩnh djà ngã nhym kam me kunĩ ar apumũ. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Kàjkwakam ar õ nêkrêx'ã arkum ujarẽnh. \r Ruk 12.33; A Xim 4.8; Ped k 1.4; Idja 10.34 \p \v 19 Ne kam ajte arkum, \p —Kwãrĩk wãnh amim pykakam ar anhõ nêkrêx rax jadjwỳr kêt. Kam ne kanêremẽ 'ôk arỳm abê o àpnu nhym me àkĩnhĩ arỳm 'ã õpôk ne o akĩ. \v 20 Ate dja gar Metĩndjwỳnhmã apê nhym arỳm pãnh kàjkwa djwỳnhkam ar amã nêkrêx rax jadjuw. Kam ne 'ôk kute ar abê o àpnu kêt nhym kanêre kute o àpnu kêt nhym me àkĩnhĩ kute 'ã õpôk ne o àkĩnh kêt. \v 21 Mỳkam dja kàjkwakam anhõ nêkrêx? Bir, ar aje anhõ nêkrêxkôt ajamak bẽn prãmkam. Dja kàjkwakam ar anhõ nêkrêx rax gar arỳm kàjkwakam mỳjjakôt ar ajamak bẽno aba. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 22 Nhym me nodjwỳ. Me noo ne me kute mỳjja pumũnh. Dja gar ano mex ne ajmã ano kute kêt jabej arỳm mrãmri arĩt tỳxkumrẽx ne mỳjja pumũ. Aje mrãmri ne me a'uri mrãnh mex pyràk. \v 23 Nhym be, dja ano rã, ano ajmã kute gar arỳm arĩt kêt ne aje mỳjja pumũnh kêt. Aje mrãmri ne me akamàt kô tykkam mrãnh punuja pyràk. Gêdja gar Metĩndjwỳnh kôt aje amijo aba kêt jabej kute ar amã amikukràdjà jarẽnhja kôt aje amijo aba kêt jabej arỳm ar aje me'õ akamàtkam ba pyràk, aje me'õ akamàt kô tyk tỳxkam mrãnh punuja pyràk. \p \v 24 Ẽ, nhỹnh ne me'õ amẽ õ bẽnjadjwỳr ajkrut ne kum apê? Kati, gêdja o anen kam te o ane. Gêdja kum ja kurên kam kum ja jabê. Nàr kon, gêdja kum ja kĩnh ne kumãbit apê ne kam kum ja kurên kum àpênh kêt ne. Dja gar amã Metĩndjwỳnh kĩnh ne ajte amã nêkrêxo atom raxja kĩnh ne kam kute bẽnjadjwỳr amãnhkrutmã adjàpênh pyràk. Dja gar te o ane, ane. \s1 Amikam umar punu kêt 'ã kute arkum karõ. \r Ruk 16.13; Pir 4.6; Ped k 5.7 \p \v 25 Ne kam Jeju ajte arkum, \p —Kwãrĩk wãnh amikam adjumar punun amim, “Mỳj dja ba kukrẽ, mỳj dja ba o ikõ, mỳj dja ba adjà?” Kwãrĩk wãnh ã adjumar punuo anhỹr kêt. Djãm Metĩndjwỳnh kute ar akudjwa djwỳmẽ kubẽkàbit maro ba? Kati. Kute ar gajbit ar amar tỳx. Kute ar amar tỳxkam dja ta arỳm ar amã ar anhõ kwỳ krẽn djàmẽ ar anhõ kubẽkàmẽ kungã. Kam, kwãrĩk wãnh amikam adjumar punu kêt. \v 26 Ga, kỳjrũm kwênhja pumũ. Djãm kwênh kute pur kre nàr bàygogo djê nàr o atom ne kute õ kikrekam adjwỳr? Kati. Kwênh kute ã o anhỹr kêt nhym kàjkwakam Abãm tu o djuw mex. Metĩndjwỳnh ne kum kwênh kĩnh ngrire. Ar gajbit kum ar akĩnhkumrẽx. Kam ar gajbit dja ar ajo djuw mexkumrẽx. Kam kwãrĩk wãnh amikam adjumar punun amim, “Mỳj dja ba kukrẽ”? anhỹr kêt. \v 27 Djãm amikam ar adjumar punun arỳm ar adjumar punuo ar aje amũ atyk kêtmã aminhõ akati kamẽnhmã? Kati. Ar aje te o anhỹrmã. \p \v 28 Mỳkam ne gar anhõ kubẽkà prãmje amikam adjumar punu? Ga, kapôtkam pidjôrãja pumũ. Mỳj ne pidjôrã abatành on? Djãm pidjôrã àpênh nàr djãm kute õ kubẽkà kayr? Kati. \v 29 Bẽnjadjwỳr raxbê Xaromão nhõ kubẽkà me:xkumrẽx ne kume:x. Djãm mexo kute pidjôrã pyràk? Arkati. Pidjôrã ne mexo kute Xaromão nhõ kubẽkà jakrenh me:xi. \v 30 Metĩndjwỳnh ne pidjôrã kre nhym abatành ne arỳm mexkumrẽx. Akatija tãmkam ne mex nhym akati nhym me arỳm kaban kuwykam kurẽ nhym arỳm xêr. Ga, Metĩndjwỳnh kute prĩne pidjôrão djuw mex nhym mexkumrẽxja pumũ. Mỳkam ne gar amim Metĩndjwỳnh mar rerekre? Kum pidjôrã kĩnh ngrire. Nhym be, ar gajbit Metĩndjwỳnh kum ar akĩnhkumrẽx. Tãm dja gar ama. Djãm kute ar ajo djuw mex kêtmã got? Dja ar ajo djuw mexkumrẽx gar arỳm anhõ kubẽkà. \p \v 31 Kam kwãrĩk wãnh ar anhõ mỳjja prãmje amikam ar adjumar punu kêt. Kwãrĩk wãnh amim, “Mỳj dja ba kukrẽ”? nàr, “Mỳj dja ba o ikõ”? nàr, “Mỳj dja ba angij”? kwãrĩk wãnh amim anhỹr kêt. \v 32 Apỹnh pyka djàri me kute Metĩndjwỳnh mar kêtja kute mỳjja jakôtbit amak bẽn ne. Djãm ar aje me kudjwamã? Kati. Kwãrĩk wãnh. Kàjkwakam ar Abãm kute ar amar. Ar anhõ mỳjja kêtja kunĩkôt kute ar amar. \v 33 Nhym be, ar ga, djãm ar amã mỳjja ja kĩnhmã? Kati. Kwãrĩk wãnh. Bir, mỳj dja gar amã kĩnh? Bir, Metĩndjwỳnh kute ar apytàr ne kute ar ajo bajabit dja gar kumrẽx amikam mar tỳx. Ne kôt ar ajaxwe kêtdjwỳ dja gar mar 'ãno dja. Ja dja gar amã kĩnh nhym kam arỳm ar amã mỳjja kĩnhja kunĩ ar amã kungã. \v 34 Kwãrĩk wãnh ar amikukãm adjumar punu'õ mar kêt ne amim, “Godja akatibê idjumar punu djà'õ iwỳr bôx jabej mã gêdja ba nẽ”? anhỹr kêt. Djãm akati 'õkam Metĩndjwỳnh kute ar ajo djuw mex kêtmã? Kati. Akati kunĩkôt kute ar ajo djuw mex. Dja akati nhym Metĩndjwỳnh ta arỳm ar ajo djuw mex. Ar adjumar punu ar awỳr bôx jabej ajbit dja gar amikam ama. Kwãrĩk wãnh amũ amikukãm adjumar punu'õ maro atẽm kêt. Nãm ã Jeju arkum ane. \c 7 \s1 Ar kute me'ã axwe rẽnh nêje kute ar akre. \r Ruk 6.37; Rô 2.1; Kô k 4.5; Xij 4.11 \p \v 1 Ne kam ajte arkum, \p —Ar aje me axwe jabej me kukjêr kêtkam mỳkam ne gar tu me'ã amim, “Axwe”, anhỹro aba? Kwãrĩk wãnh. Dja gar me'ã axwe rẽnho aba nhym me arỳm amipãnh ar ajã axwe rẽ nàr Metĩndjwỳnh arỳm ar amã ajaxwe jarẽ. \v 2 Godja gar me'ã mỳjja'õ man kôt tu 'ã, “Axwe”, ane. Djãm kam me nàr Metĩndjwỳnh akam kĩnh? Kati. Dja gar me'ã ane nhym me nàr Metĩndjwỳnh arỳm ar gadjwỳ ar ajã mỳjja tãm man kôt ar ajã axwe mẽ. Dja gar Metĩndjwỳnh kudjwa memã õr rũnh nhym kam me akubyn ar aje memã õr 'ãnh ar amã kungã, ane. \p \v 3 Mỳkam ne gar akamy nokam pyka jaũmbit pumũn kam ar anokam pĩponhtija pumũnh kêt ne? \v 4 Djãm ar aje akamymã kum, “Akmere, amrẽ ba amã anokam pyka jaũmwã kaba”, anhỹrmã? Ne kam ar anokam pĩponhtiwã pumũnh kêtkumrẽx ne. Ar aje aminokam pĩponh pumũnh kêtkam we ã kum ane. \v 5 Kê. Mrãmri ne gar apunu rax ne kam ajajkwakambit amimexo amra. Akumrẽx gêdja gar aminokam pĩponhtiwã kaban kam arĩt mex ne arỳm kôt ar akamy nokam pyka jaũm ngrire wã kaba. Kam dja gar akumrẽx wãnh ajaxwemã anhire. Ne kam arỳm aje aminokam pĩ ponhti kadjàr pyràk. Ar ga dja gar akumrẽx wãnh ajaxwemã anhire ne kam arỳm amex ne ajaxwe kêt ne ar akamy jaxwe nêje kukrà kadjy arỳm amex. Amex kute arỳm ar akamy nokam pĩ jaũm kadjàr kadjy kute arĩt mex pyràk. \p \v 6 Me kwỳ ne me kum axwe kĩ:nh ne kam axwe'ã maje kum Metĩndjwỳnh kĩnh kêt. Djãm me jamã aje Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnhmã? Kati. Ga ren me jamã arẽ ne ren aje mrãmri me kute ropremã Metĩndjwỳnh nhõ mỳjja rẽnh pyràk nàr me kute angrô jamymã kryt karỳr rẽnh pyràk. Kwãrĩk wãnh o anhỹr kêt. Ga ren o ane nhym ren me kum Metĩndjwỳnh kabẽn kurên o ajkẽn akẽx ne gadjwỳ ajo ajkẽ. Kute mrãmri ne ropre kute mỳjja mex nhirênh nhym angrô jamy ituo kryt karỳr ngãnhja pyràk. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Ar kute Metĩndjwỳnh 'wỳr'ã arkum ujarẽnh. \r Mak 11.24; Dju r 14.13; Ruk 11.9; Tex k 5.17 \p \v 7 Ne kam ajte arkum, \p —Dja gar tu mỳjja'ã 'uw, mã mỳjja'ã 'wỳro tẽ nhym Metĩndjwỳnh arỳm ar amã kungã. Ga, ar aje mã mỳjja jabej ne kam arỳm kum ajapôxja pumũ. Ne kam mã kikre jajkwa krekremã akabẽno aku'ê nhym arỳm me kute ar amã 'ã rênhja pumũ. Dja gar ã Metĩndjwỳnh 'wỳro ane. \v 8 Be, me kute mỳjja'ã 'wỳr 'ãno ãm gêdja Metĩndjwỳnh arỳm memã kungã. Ga, me kute mỳjja jabej ne kum apôxja pumũ. Ne kam me kute kikre jajkwa krekremã kabẽno ku'ê nhym arỳm me kute memã kikre'ã rênhja pumũ. Dja gar gadjwỳ ã mỳjja'ã Metĩndjwỳnh 'wỳro ane nhym arỳm amã o amirĩt. \v 9 Nhỹnh ne ar akra'õ tẽn djwỳ'ã ar ajuw gar kum kẽn ngã? \v 10 Ne tep'ã ar ajuw gar kum kangã ngã. Arkati. \v 11 Be, gar ajaxwekam aje akramã mỳjja mex nhõrja pumũ. Nhym be, kàjkwakam ar Abãm mextire ta gêdja ar amã amũ mỳjja mex nhõro ar ajakre. \p \v 12 Kam gar aje amibu'ã me'ã amim “Gê me imã mex”, “Gê me imã mex”, anhỹro aba. Kute aje me'ã amim anhỹro aba pyràk ar gadjwỳ dja gar amikabẽn kôt ã memã amexo ane. Dja ga ã memã amexo anen arỳm Metĩndjwỳnh kabẽn kukràdjà kôtdjwỳ aje amijo aba mexkumrẽx. Môjdjê kute kabẽn jarẽnh kôt aje amijo aba mexkumrẽx. Me kute Metĩndjwỳnh kukwakam memã kabẽn jarẽnhdjwỳ aje kôt amijo aba mexkumrẽx. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Apỹnh pry'ã arkum ujarẽnh. \r Ruk 13.24 \p \v 13 Nhym kam mrãmri me kute mỳjja mar ne kôt ar amijo ba ne kute pry pyràk. 'à ne Jeju arkum, \p —Ikôt dja gar amijo aban arỳm abê tỳx kute mrãmri ne pry kre ngrire mebê tỳx pyràk. Nhym be, dja gar me kum ikĩnh kêtja kôt ar amijo aban arỳm amã rerekre. Amã tỳx kêt kute mrãmri ne pry kre raxkôt me mrãnh memã tỳx kêt pyràk. Kwãrĩk wãnh me kum ikĩnh kêtja kôt ar amijo aba kêt. Aje pry jajkwa krekre ngrirekôt adjàr mãn pràbê dja ga on amim iman ikôt ar amijo aba. Me krãptĩ ne me me kum ikĩnh kêtja kôt ar amijo ba. Memã tỳx kêtê kute mrãmri ne me kute pry jajkwa krekre raxkôt ngjêx nhym memã tỳx kêt pyràk. Kute pry kre rax kôt me mõr memã tỳx kêt pyràk. Dja gar me kum ikĩnh kêt kôt ar amijo aban arỳm akuno. Me biknor tokry djàkam akuno. \v 14 Nhym be, me ngrêrebit ne me imã apôx ne amim imaro ba. Me kute mrãmri ne me ngrêre pry jajkwa kre kre ngriremẽ pry kre ngriremã apôx pyràk. Ar ga dja gar imã akaton amim imaro aban arỳm atĩn ne, Metĩndjwỳnhkôt atĩn ne ar aba rã'ã: rã'ã ne. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Ar amijã no tỳx'ã arkum ujarẽnh. \p \v 15 Ne kam ajte arkum, \p —Me kute amijo 'êx ne memã, “Ba ne ba ibê Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh”, anhỹro bajabê amijã ano tỳx. Nãm me kute mrãmri ne rop krori kute amijo mrykĩ'ãtomti kà jangjênh ne bôx pyràk. Me ta ne me kute amijo imar mex ne ar awỳr bôx. Nhym be, kati. Nãm me ar anoo akno. Me kà kadjwỳnhbê ne me kute mrãmri ne rop jamrex pyràk. Me axwe. Ne kute ar amã Metĩndjwỳnh'ã 'êx ne kabẽn kêt jarẽnhmã ne ar awỳr bôx. Kute o ibê amiwỳr ar ajo akẽx ne ar ajo bamã ne ar awỳr bôx. \v 16 Mỳj dja gar me omũnh ne memã akator on? Bir, mỳj dja gar pidjôjadjwỳ mar on? Bir, ô ne parbê rôrôk ne ikwãn o bàrio amirĩt nhym me kôt kum apôx. Ga, rojtikam tyrti apôx kêtja pumũ. Ar gadjwỳ dja me apỹnh kabẽn punu jarẽn àpênh jaxwe gar me omũn arỳm memã akaton amim, “Be, ga, axweja pumũ. Kabẽn kajgo. Nãm Metĩndjwỳnh'ã 'êx ne kabẽn kêt jarẽnho ba”, ane. Djãm mrỳnhĩkam me kute akrô djôbê uba rênh? Kati. Nàr, djãm prêxkam me kute pidjôbê pigu rênh? Kati. \v 17 Bàri mexkam ne ô mex arij. Nhym be, bàri punukam ne ô punu arij. \v 18 Bàri mexkam ne ô punu arij prãm kêtkumrẽx. Nàr, bàri punukam ô mex arij prãm kêtkumrẽx. \v 19 Bàrikam ô punu jarijja kunĩ ne me kute akàr ne kuwykam rẽnh. Dja me ã kute Metĩndjwỳnh'ã 'êx ne kabẽn kêt jarẽnho bajao ane. \v 20 Be, me àpênh jaxwe dja gar omũn arỳm kôt kum akato. Me kute Metĩndjwỳnh kabẽn kêt jarẽnhja dja gar ama. 'à ne ba ar amã, “Ga, rojtikam tyrti apôx kêtja pumũ”, ane. \p \v 21 Me kute arĩk imã, “Ga abê inhõ Bẽnjadjwỳr djwỳnh. Ga ne ga ijo aba”, anhỹrja. Djãm me ja kunĩ kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute amim me utàr ne ar meo bamã? Kati. Me kute amim kàjkwakam Ibãm kabẽn mar ne kôt kute amijo babit. Me jabit dja Bẽnjadjwỳr djwỳnh amim me utàn ar meo ba. \v 22 Ije memã axwe pãnh jarẽnh nhõ akati wãkam dja me krãptĩ aminêje imã, “Bẽnjadjwỳr djwỳnh. Djãm akukwakam ije memã akabẽn jarẽnh kêt got ga ikanga? Djãm akukwakam ije me karõ punu kujaêk kêt got ga ikanga? Djãm akukwakam ije mỳjja pumũnh kêt nhipêx kêt got ga ikanga? Mỳjja rũnh, mỳjja krãptĩ ne ba ipêx ga ikanga”, ane. Ije memã axwe pãnh jarẽnh djà nhõ akatikam dja me ã imã ane. \v 23 Kam dja ba irã ipôkri me kunĩmã kum, “Kati. Djãm ikukwakam ne ga mỳjja nhipêx? Kati. Wãnh amikukwakam ne ga mỳjja nhipêx. Ba ije amar kêt. Rũm imã akàx. Me adjàpênh jaxwe”, ane. Dja ba ã memã ane. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me kute apỹnh kikre nhipêx'ã arkum ujarẽnh. \r Ruk 6.47 \p \v 24 Ne kam ajte arkum, \p —Me kunĩ kute ikabẽnja mar ne kôt kute amijo baja ne me kute mrãmri ne me'õ jamak mex pyràk. Me'õ jamak mexja kẽnkam amim kikre. \v 25 Nhym kam te 'ã na axidjuw ne te 'ã ngô tàm ne te kôk djàbêr tỳx kikre karngrõ nhym tỹm kêt. Kẽnkam kute ipêxkam ne tỹm kêt. \v 26 Nhym be, me kunĩ kute ikabẽnja mar kajgon kôt kute amijo ba kêt ne me kute mrãmri ne me'õ bẽn kati pyràk. Me'õ bẽn kati pykatikam amim kikre. \v 27 Nhym kam 'ã na axidjuw ne 'ã ngô tàm ne kôk djàbêr tỳx kikre karngrõ nhym arỳm tỹm. Djã nãm kàjbê ban tỹm got? Kati. Nãm tu ban gru: ane. \p \v 28-29 Nãm ã Jeju memã anen arỳm memã amikukràdjà jarẽnh pa. Nhym me kabẽn man kam ari ar aben pumũn kam abenmã kum, \p —Tô mỳj kabẽn ny gotja? Nãm prĩne kute amimarkôt katà:t memã amikukràdjà jarẽnhkumrẽx. Nãm ã me bẽnjadjwỳr rũnh kwỳ kabẽn mex anen ar prĩne kabẽno meo atomo ba, ane. Djã nãm ã Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh memã arẽnho ane? Kati, nãm me ari no prõt ne ari kukràdjà jarẽnh'ã umju:w ne kute arẽnh katàt kêtkumrẽx. \c 8 \s1 Me'õ ĩ kajêkam tê'ã ujarẽnh. \r Mak 1.40; Ruk 5.12 \p \v 1 Nhym kam krãnh'ã arỳm rwỳk tẽ. Nãm rwỳk tẽ:n arỳm ruw. Nhym me krãptĩ: kôt mõ. \v 2 Nhym kam me'õ ĩ kajêkam têja 'ỳr bôx ne parbê kõnkrão nhỹn kum rax jarẽn kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, ga aje inhĩ kajêkam itêkôt aje ipumũnh ne aje mar. Aje ijo mex prãm jabej ba ren arỳm imex ne, ane. \v 3 Nhym arỳm 'ỳr ikran kupên kum, \p —Ije ajo mex prãm. On amex, ane. Nhym arỳm 'ã ĩ kajêkam têja apêx nhym arỳm mex ne. Kute o ãm tãmkam tẽmbê kà mex ne. \v 4 Nhym kum, \p —Kwãrĩk wãnh ga amijarẽnh kêt. Dja ga tu katàt mã me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh'ỳr tẽn kum amibẽ, kum amikà bẽ. Ne kam kum mry ngã gê akadjy Môjdjê kukràdjà kôt Metĩndjwỳnhmã mry gan kum kungã. Arỳm akà mexkam dja ga kum mrywã ngã gê me kunĩ apumũ, arỳm akà mexkôt apumũ. Nãm ã Jeju me'õmã ane. \s1 Kute amybỳm me'õo mex. \r Ruk 7.1 \p \v 5 Ne kam arỳm tẽn krĩraxbê Kapanamã wadjà. Nhym krãkamngônh krãptĩ kubê 100 nhõ bẽnjadjwỳr arỳm 'ỳr bôx ne kum õ àpênho no katon kum arẽn kum, \p \v 6 —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, inhõ àpênh arỳm akryn tokry rax ne kikrekam arek nõ, ane. \p \v 7 Nhym Jeju kum, “Ba 'ỳrn o mex”, ane. \p \v 8 Nhym krãkamngônh nhõ bẽnjadjwỳr kum, \p —Djãm imex got ga inhũrkwãmã tẽ? Kwãrĩk wãnh. Dja ga akabẽnbit jarẽ nhym arỳm inhõ àpênh mex ne. \v 9 Inhõ bẽnjadjwỳr kute raxo ijakrenhja ne imã kabẽn ba kabẽn man kôt ar amijo iba. Ne kam ba ibê me krãkamngônhre nhõ bẽnjadjwỳrkam ba memã ikabẽn nhym me ikabẽn kôt ar amijo ba. Ba 'õmã kum, “'Ỳr tẽ”, ane nhym arỳm 'ỳr tẽ. Ba kam ajte 'õdjwỳmã kum, “Amrẽ tẽ”, ane nhym arỳm amrẽ tẽ. Ba inhõ àpênhmã kum, “On mỳjja kupê”, ane nhym arỳm kupê. Kam ne ba amã, “Abẽnjadjwỳr djwỳnhkam dja ga akabẽn nhym arỳm akabẽnkôt mex ne”, ane. Krãkamngônh nhõ bẽnjadjwỳrbê ne me bajtem. \p \v 10 Nãm Jejumã ane nhym kuman arỳm kam no tyn djan kôt ba djwỳnh arkum, \p —Be, me'õ bajtemja kute tu amim imar mexkumrẽx. Mebê idjaerkumrẽx ren kudjwa ã amim imaro ane. Nhym be, kati. Me kute kudjwa ã amim imaro anhỹr kêt. Pydji bajtemkam kute amim imar me:xkumrẽx. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \v 11 Ẽ, ba ar amã arẽ gar ama. Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh arỳm kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam dja gwaj me bakukãmãremẽ ro'ã banhõ kwỳ krẽ. Abraãomẽ Idjakmẽ Djakomẽ ro'ã banhõ kwỳ krẽn mexo nhỹ. Nhym kam dja me bajtem krãptĩ: ban bôx, myt apôx djàrũm bôx ne myt ngjêx djàrũm bôx. Bôx ne arỳm gwaj baro'ã õ kwỳ krẽno nhỹ. \v 12 Nhym be, mebê idjaerkumrẽxja dja Metĩndjwỳnh arỳm bõm me kumẽ. Bẽnjadjwỳr djwỳnh bit kute amim me utàr ne ar meo baja, me tãm dja arỳm bõm me kumẽ. Bõm mebê idjaer mẽ nhym me wãnh akamàt kô tykkam ar ba. Wãnh ne me amim ngryk ne tokry djàje amijanên ar àmra ba. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 13 Ne kam me krãkamngônh nhõ bẽnjadjwỳrmã kum, \p —Aj mã. Ga ne ga tu amim imarkumrẽx. Kôt dja ba arỳm amã ã o ane, ane. Nhym myt tãmkam arỳm õ àpênh mex ne. \s1 Kute me punu krãptĩo mex. \r Mak 1.29; Ruk 4.38 \p \v 14 Nhym kam Jeju arỳm Pedru nhõ kikrekam bôx nhym Pedru djupãnhdjwỳ kanên nõ. \v 15 Nhym 'ỳr bôx ne arỳm ikra kupê. Kupê nhym kanê arỳm kum ire. Kum ire nhym arỳm kàjmã djan arỳm mex ne. Ne kam arỳm aro djuw mexo ba. \p \v 16 Nhym kam ar'ã para nhym me arỳm 'ỳr me krãptĩo bôx. Me karõ punu kute meo baja tãm ne me'ỳr meo bôx. Nhym mã me'ã kabẽnbit jarẽ nhym mã me karõ punu umaje mõ. Memã iren mã mõ. Jeju arỳm mã me kunĩkam me karõ punu kujate. Ne kam ajte me punudjwỳ kunĩo mex. \v 17 Amrẽbê: ne ujarẽnh djwỳnhbê Idjaij Jeju'ã ajarẽ. Kute meo mex'ã ajarẽ. Nãm Metĩndjwỳnh kukwakam 'ã ajarẽ. Nãm me bakukãmãremã kum, \q1 “Apỹnh me bapunu djàri, apỹnh me bakanê djàri nhym kute amijã me bamar. \q1 Kute mrãmri ne me kute jênh pytĩo bakam kute amijã mar pyràk. Nãm ã amijã me bamaro ane.” \m Nãm ã Idjaij me bakukãmãremã ane. Jeju kute meo mex'ã ne memã arẽ. Nhym kam me aben djô'ã arẽnho mõ:. Arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm, me bakamingrãnyrekam Jeju arỳm kato. Katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ne kam arỳm me punuo mexo ba. Metĩndjwỳnh kukwakam Idjaij kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt Jeju arỳm ã meo mexo bao ane. \s1 Ar'õ bit kute Jeju kôt amijo bikamẽnh. \r Ruk 9.57 \p \v 18 Jeju me punuo mex ne arỳm amibu'ã me krãptĩ: pumũ. Ne kam arỳm arkum, \p —Gwaj on akàx nhikjêmã rê, ane. \p \v 19 Nhym kam Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh'õ 'ỳr bôx ne kum, \p —Ẽ, ujarẽnh djwỳnh, ba arek akôt tẽ. Dja ga nhĩ'ãm amrãnh kunĩkôt ba akôt mrã, ane. \p \v 20 Nhym kam kum, \p —Ẽ, ga, djoti pykakam kreja pumũ. Ne kwênh kỳjrũm aêja pumũ. Mrymẽ kwênhbit ne õt djà kute amim kre pumũnhkôt kam õt djà. Nhym be kati. Ba ne ba inhõ kikre kêt. Inhikwã djà kêt. Ije amijo inhĩ ne me awỳr irwỳk nhỹnh ne ba inhũrkwãja? Kon, gop ga amiman kam ikôt atẽm jabej nàr kon, arek dja, ane. \p \v 21 Nhym kam me'õ ja kute Jejukôt bamã ne kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, ba ibãm kumrẽx jadjà. Ne kam arỳm akôt ar iba, ane. Nhym kum, \p \v 22 —Kati. Amrẽ on ikôt ar aba. Gê me kute Metĩndjwỳnh mar kêt wãnh me tyk jadjà. Me kute mar kêt ne me kute mrãmri ne me tyk jamakkre kêt pyràk. Gê me wãnh õbikwa tyk jadjà. Nãm ã Jeju kum ane. \s1 Jeju kôkmã bẽn tỳx. \r Mak 4.35; Ruk 8.22 \p \v 23 Ne kam ar kà'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Nhym Jeju arỳm kàkam nhỹ nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm kôt nhỹ. Nhym kam ar arỳm kà kujaten amũ tẽ. \v 24 Tẽ: nhym ar aêrbê na 'itỳx ruw nhym kôk 'itỳx wabê. Nhym ngô arỳm aben pumjuw ne kà nhiby ato. Nhym be, Jeju wãnh arek õto nõ. \v 25 Nhym kam kôt ba djwỳnh ar 'ỳr tẽn arỳm tok ne kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, gop ar ipytà. Arỳm gwaj badjàr 'ỳr, ane. \p \v 26 Nhym arkum, \p —Nã gãm ar amim imar rere:kre. Mỳkam ne gar atĩn prãm? ane. Ne kam kàjmã djan kôkmã bẽn tỳx. Nhym arỳm tu ngô mên nõ. \p \v 27 Nhym ar te kute marmã kam no tyn djan abenmã kum, \p —Mỳj got on nhym kôkmẽ ngô raxmẽ tu kabẽn kôt ã amijo ane? ane. Nãm ar ã abenmã ane. \s1 Me karõ punu krãptĩ: kute ar me'õo ba. \r Mak 5.1; Ruk 8.26 \p \v 28 Nhym kam Jeju arỳm ngô nhikjêmã bôx ne wabi. Kam ne pyka nhidjibê Djeradja. Nãm wabi nhym me'õ amãnhkrut ar arỳm kajpa. Me karõ punu ne ari aro ba. Me tykmã kikre kurũm ne ar mõ. Ar àkrê: nhym me te ar umaje ne te ar'ãnh tẽmmã. \v 29 Nãm ar Jeju kajpan arỳm kàj bê amran aminêje kum, \p —Mỳj nã Metĩndjwỳnh Kra? Djãm me inhõ akati kêtri dja ga me imã me itokry jadjà? ane. \p \v 30 Nhym nĩjar angrô jamy krãptĩ: àkur mõ. \v 31 Nhym kam me karõ punu kum amijo a'uw ne kum, \p —Aje me ikujaêk prãm jabej ba me angrô jamy krãptĩ:wãmã wadjà, ane. \p \v 32 Nhym kum, “Aj mã”, ane. Nhym me arỳm kato. Katon arỳm angrô jamy krãptĩ:mã wadjà. Wadjà nhym arỳm angrô jamy kunĩ prõt ne. Pyka krã'yr'ã aparmã prõt tỳ:x ne arỳm imôtikam nox ne aminhimex ne. \v 33 Nhym angrô jamy pumũnh djwỳnh ar omũn arỳm krĩraxmã prõt ne. Prõt ne arỳm bôx. Bôx ne arỳm prĩne memã mỳjja kunĩ'ã ajarẽ. Ne ajte me karõ punu kute ar o baja'ã ajarẽ. \v 34 Nhym krĩraxkam me krãptĩ kute Jeju pumũnhmã 'ỳr mõ. Ne kam arỳm omũn kam anon kum, \p —Gop me inhõ pyka kurũm akato, ane. \c 9 \s1 Kute me'õ jakryo mex. \r Mak 2.1; Ruk 5.17 \p \v 1 Nhym kam Jeju ar arỳm kàkam wadjàn nox ne arỳm akàx nhikjêmã rê. Ne kam wabin krĩraxkam ar ba tũmjamã tẽn bôx. \v 2 Nhym ar kwỳ kum me'õ jakryo bôx. Ikwã djàkam nõr rã'ã nhym ar kum o bôx. Nhym amim, \p —Be, ar ja ne ar tu amim ikamnhĩxkumrẽx, ane. Ne me'õ jakryjamã kum, \p —Akmere, on akĩnh. Jakam ne ba arỳm ajaxwe kunĩ maro aknon kam ingryk kêt ne, ane. Djã nãm tẽmbê me'õ jakryo mex got? Kati, nãm amidjêje nên kum jabit jarẽ nhym êje nõ. Jeju ta ne axweo akno. \p \v 3 Nhym wãnh Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh kwỳ arỳm amim, \p —E kum be, me'õ ja ne ajmãn Metĩndjwỳnh japrỳo djan amijo Metĩndjwỳnho dja. Metĩndjwỳnh pydji ne kute me axweo biknorn mekam ngryk kêt, ane. \v 4 Nãm me ã õkre kadjwỳnhbê anhỹro kumex nhym arỳm tu me kuman memã kum, \p —Mỳkam ne ga me anhõkre kadjwỳnhbê ijo kajgon ijaprỳo akumex? \v 5 Ẽ, ba me amã mỳjja amãnhkrut jarẽ. Mỳj ne amirĩt, nẽn? Ba ren kum, “Ba arỳm ajaxwe maro aknon akam ingryk kêt”, ane. Nàr kon, “On kàjmã djan tẽ”, ane. Mỳj ne ren amirĩt, nẽn? Nã bãm ren kum, “Ba arỳm ajaxwe maro aknon akam ingryk kêt”, ane nhym amirĩt kêtkumrẽx ne. Tãmbit ne amirĩt kêt. \p Nhym be, kàjmã me ku'ê, ije ren me'õmã kum, “Kàjmã djan tẽ”, ane nhym ren arỳm amirĩt. Tãmbit ne amirĩtkumrẽx. \v 6 Dja ba kum, “Kàjmã djan tẽ”, anen arỳm o mex ga me arỳm omũn arỳm amim, “Be ga, Jeju kute me'õ jakryo mexja pumũ. Be, djãm kute me axweo biknor kêt got? Mrãmri ne Metĩndjwỳnh arỳm amijo ĩ ne pyka jakam amikabẽnkôt ari me axweo biknoro ba”, ane. Me aje amim ja jarẽnh kadjy dja ba me'õ jakryjao mex. Nãm ã Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmã anen arỳm tu me'õ jakryja'ỳr akẽx ne kum, \p —On kàjmã djan anhikwã djà mỳn anhũrkwãmã o tẽ, ane. \v 7 Nhym kam arỳm me aêrbê kàjmã djan ikwã djà mỳn ũrkwãmã o tẽ. \v 8 Nhym me krãptĩ omũn kam no tyn kumex ne amim, \p —Ẽ, arỳm ne djãm mrãmri o mex nhym mrãnh mexja pumũ. Mrãmri ne kabẽnkumrẽx. Djãm kute me axweo biknor kêt got? Mrãmri kute Metĩndjwỳnh kabẽnkôt me axweo biknorkumrẽx. Ga, kute kam me'õo mex nhym mrãnh mexkumrẽxja pumũ. Metĩndjwỳnh mexkumrẽx, ane. Nãm me krãptĩ: ã amim ane. \s1 Kute amikôt Matêu kamẽnh. \r Mak 2.13-15; Ruk 5.27-29 \p \v 9 Nhym kam Jeju arỳm tẽ. Tẽ: nhym me'õ bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djàkam nhỹ. Idjibê ne Matêu. Nhỹ nhym arỳm omũn kum, “Amrẽ mã ikôt ajkamẽ”, ane. Nãm kum ane nhym Matêu arỳm amim kabẽn man kàjmã dja. Kàjmã djan arỳm kôt ajkamẽ. \p \v 10 Nhym kam arỳm Matêu nhũrkwãkam tẽn bôx ne arỳm õ kwỳ krẽno nhỹ. Nhym bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh krãptĩ bôx ne Jejumẽ ro'ã nhỹ. Nhym we me axwedjwỳ ikô'ã nhỹ. Me krãptĩ ne me nhỹ. Jeju kôt ba djwỳnh ne ar Matêumẽ ro'ã nhỹ. \v 11 Nhym mebê pardjêu arỳm me ja pumũn arỳm Jejukôt ba djwỳnh arkum, \p —Je tô, djãm me wã axwe ngri got? Mỳkam ne ar anhõ ujarẽnh djwỳnh me ro'ã õ kwỳ krẽno nhỹ? Bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnhmẽ me axwemẽ ro'ã õ kwỳ krẽno nhỹ, ane. \p \v 12-13 Nhym Jeju arỳm ar kabẽn ma. Ar kute, \p —Djãm me wã axwe ngri got? anhỹrja Jeju arỳm kuman arkum, \p —Djãm me mex'ỳr ne me kane djwỳnh mrã? Kati, me kanê'ỳrbit ne me kane djwỳnh mrã. Badjwỳ ne ba me axwe'ỳr tẽ. Djãm we me amex'ỳr ne ba tẽ? Kati, me axwe'ỳr ne ba tẽ. Me tãm ne ba amiwỳr me ku'uw. Me amikam kaprĩren wãnh axwemã irern iwỳr amijo akẽxmã ne ba amiwỳr me ku'uw. Nhym be, amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh me bakukãmãremã kum, \q1 “Djãm me aje imã mry bôr djãm imã kĩnh? \q1 Kati. Me amã me kaprĩ. Ja ne imã kĩnh”, ane. \m Mỳj'ã ne Metĩndjwỳnh me bakukãmãremã ja jarẽ? Ja dja gar tẽn ama. Mỳkam? Bir, me axwe ne ba amikôt me ku'uw. Nãm ã Jeju mebê pardjêumã ane. \s1 Me kukràdjà tũm'ã ujarẽnh. \r Mak 2.18; Ruk 5.33 \p \v 14 Nhym kam Djuão. Kubê ngômã me angjênh djwỳnh. Djuãokôt ba djwỳnh ar arỳm Jeju'ỳr bôx ne kum, \p —Ar ba ne bar ije Metĩndjwỳnhmã amijajbur kumex. Mebê pardjêudjwỳ ne me kute kum amijajbur kumex. Nhym be, akôt ba djwỳnh ne ar kute kum amijajbur kêt. Mỳkam? ane. \p \v 15 Nhym Jeju tu amijã mjên jarẽn amikôt ba djwỳnh ar'ã mjênmẽ ro'ã ar ar ba jarẽn arkum, \p —Ga, me kute abenã mjênmẽ prõmẽ rẽnhja pumũ. Djãm ar mjênmẽ ro'ã ar baja kaprĩn mỳr got? Arkati. Ar kĩnhkumrẽx ne ar õ kwỳ krẽn rax. Adjỹm, dja apỹnh akati amrẽ mõrjakam me Ar kubê mjêno tỹm ne mã o mõ. Nhym kam gêdja ar kaprĩren arỳm Metĩndjwỳnhmã amijajburo ba. Nãm ã Jeju Djuãokôt ba djwỳnh arkum ane. Amijã ne mjên jarẽ. Ne amikôt ba djwỳnh'ã ne mjênmẽ ro'ã ar ar baja jarẽn arỳm ã arkum ane. Mỳj'ã ne me kute Ar kubê mjêno tỹmja jarẽ? Bir, ta amijã ne arẽ. Jeju dja meo tỹm ne mã o mõ. Kambit dja kôt ba djwỳnh amijajburo ba. \p \v 16 Be, ga, me kute jãm amim Jeju kukràdjà ny mar ne ajte kute jãm amim me kukràdjà tũm marja pumũ. Me kute amẽ kukràdjà maro bakam umar mex kêt. Me kute mrãmri ne kubẽkà ny kubẽkà tũm'ã ir pyràk ne ajte kute pidjô kangô ny mrykào ngônh tũmkam runh pyràk. 'à ne Jeju ajte memã kum, \p —Ga, me'õ nhõ kubẽkà tũm ne arỳm 'yrja pumũ. Nhym kam arỳm kubẽkà nyn põnh kêt. Djã ne me tũmja'ã kudji? Kati. Mỳkam? Bir, dja me kupõ nhym arỳm nykam ê abenmã wangij. Abenmã wangij ne arỳm tũmja kadjô. Nhym kam arỳm 'yr nyja kute 'yr tũmja jakrenh mex ne. \v 17 Ga, me'õ nhõ mrykào ngônhja pumũ. Me bakukãmãre ne me õ mrykào ngônh. Ga, mrykào ngônh arỳm tũm ne ngràja pumũ. Djã ne kam uba kangô ny ru? Kati. Mỳkam? Bir, dja nõr 'ãtũm nhym uba kangô arỳm kadjàn ajmrô nhym ngônh arỳm igot tẽn arỳm ajkatõr. Nhym arỳm kangô ajkapĩ nhym ngônh arỳm punu ne. Be, kam mex rã'ã kadjy ne me kute mry kào ngônh ny, kà rerekrekambit kangô ny runh prãm. Nãm ã Jeju arkum ane. Gêdja me amim Jeju kukràdjà nybit maro ban arỳm mar mexkumrẽx. Nhym be, gêdja me amim me kukràdjà tũmdjwỳ mar prãm ne arỳm umar mex kêtkumrẽx. 'à ne Jeju memã ajarẽ. \s1 Kute akubyn bẽnjadjwỳr krao tĩn. \r Mak 5.21; Ruk 8.40 \p \v 18 Kute memã ja jarẽnho ãmkam ne me'õ bẽnjadjwỳr 'ỳr bôx ne kute kum rax jarẽnh kadjy tu parbê tỹm. Ne arỳm kum rax jarẽn kum, \p —Arỳm godja ikra ni ty. Dja ga ikôt 'ỳr tẽn 'ã anhikra dji gê arỳm tĩn ne, ane. \v 19 Nhym arỳm kàjmã djan kôt tẽ. Kôt ba djwỳnhdjwỳ ne arkôt tẽ. \p \v 20 Tẽ: nhym me'õ nire kôt bôx. Kamrô apôx'ã ne arỳm amexbê 12 apêx. Nãm kôt bôx ne tu Jeju nhibũm kôt 'ã kubẽkà jabu djàbit kupê. \v 21 Kute o anhỹr djwỳnhràm ne ta arỳm amim, \p —Ba gop 'ã kubẽkàbit mãn kupên arỳm imex ne, ane. \p \v 22 Nhym kam Jeju arỳm akẽx ne omũn kum, \p —Àpnhĩre, on akĩnh. Ga ne ga tu amim ikamnhĩxkumrẽx ne arỳm amex ne, ane. Nhym kam myt tãmkam mex ne. \p \v 23 Nhym kam Jeju ar tẽ. Tẽ:n kam arỳm bẽnjadjwỳr nhũrkwã'ỳr bôx ne arỳm wadjà. Nhym wãnh me kwỳ pore kakôro dja nhym me kangao kumex. \v 24 Nhym memã kum, \p —Me on ajmà. Djã nãm kurerer wã ty got? Kati. Nãm õto nõ, ane. Nhym me arỳm 'ã keketo kumex. \v 25 Ne arỳm kato. Nhym kam arỳm 'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne kurerer nhikra 'amỳ. Nhym arỳm tĩn ne kàjmã dja. \v 26 Nhym kam me arỳm pyka kunĩkôt arẽnho ipôk ne. \s1 Kute me punuo mex. \p \v 27 Nhym kam Jeju arỳm amũ tẽ. Tẽ: nhym me'õ no rã ar amãnhkrut arỳm kôt tẽ. Nãm ar kàj bê kum amijo àmra tẽn mã kum, \p —Dawi tàmdjwỳ gop amã ar ikaprĩ, ane. \v 28 Nhym arỳm kikremã wadjà nhym ar no rã arỳm 'ỳr bôx. Nhym ar kukij ne arkum, \p —Djã ne gãm ar tu amim imarkumrẽx? Ije ar ajo mex marja djãm mrãmri ar aje tu amim ja markumrẽx? ane. \p Nhym ar kum, “Nà, Bẽnjadjwỳr djwỳnh”, ane. \p \v 29 Nhym kam arỳm ar no kupê ne arkum, \p —Ar aje tu amim imarkumrẽx kôt dja ba ã ar ajo ane, ane. \v 30 Nhym kam ar arỳm rĩt mex ne. Nhym Jeju nêje arkum 'ã karõn kàj bê arkum, \p —Kwãrĩk wãnh me'õmã ijarẽnh kêt, ane. \v 31 Nhym ate ar katon arỳm pyka kunĩkôt arẽnho ipôk ne. \p \v 32 Nhym kam me Jeju'ỳr me'õo bôx. Me karõ punu ne ar me'õo ba nhym ô'ã kabẽn kêt nhym me 'ỳr o bôx. \v 33 Nhym arỳm me karõ janon kujate nhym arỳm me aêrbê kabẽn mexkumrẽx. Nhym me krãptĩ: kam no tyn kumex ne abenmã kum, \p —Mỳj me'õ ne kute me babê idjaerkam mỳjja pumũnh kêt ja'õ pumũnh? Arkati, ane. \p \v 34 Nhym be, mebê pardjêu ne me memã kum, \p —Me karõ punu nhõ bẽnjadjwỳr kabẽnkôt ne kute me karõ kujaêko ba, ane. Nãm mebê pardjêu ã Jeju'ã memã ane. \s1 Kum me krãptĩ kaprĩ. \r Mak 6.34 \p \v 35 Jeju ne krĩrax kunĩkôt memã ujarẽnh ny jarẽnho tẽ. Krĩraxmẽ krĩ kryre kunĩkôt memã arẽnho tẽ. Me bikprõnh djàkam memã arẽnho tẽ. Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute amim me utàr ne ar meo ba'ã ujarẽnh nyja ne kàj bê memã arẽnho tẽ. Ne ajte me punumẽ me kanê kunĩo mexo tẽ. \p \v 36 Ne kam me krãptĩ: pumũ. Nãm me omũn arỳm kum me kaprĩ:. Mỳkam? Bir, me katyk ne ate ar bakam. Me kute mrãmri ne kute mrykĩ'ãtomtio djuw mex djwỳnh kêtkam katyk ne ate ar ba pyràk. \v 37 Ne kam kôt ba djwỳnhmã kum, \p —Me kute Metĩndjwỳnh mar prãmja ne me kumex. Nãm me kute mrãmri ne bày arỳm abôr tyk ne kumexja pyràk. Nhym be, Metĩndjwỳnh'ã ujarẽnh djwỳnh ne me ngrêre kute bàykam me àpênh djwỳnh ngrêreja pyràk. \v 38 Kam dja gar me kadjy Metĩndjwỳnh 'uw gê me'ỳr 'ã ujarẽnh djwỳnh jano gê me memã arẽ nhym me kuman kam arỳm tu amim markumrẽx ne. Kute mrãmri ne me mrãnh ne kute me õ purkam bày pumũnh ne mrãnh ne bôx ne kute kadjy me õ pur djwỳnhmã arẽnh nhym me kute amũ kadjy memã arẽnh nhym me ban kute memã ê ja pyràk. Dja gar ã me kadjy Metĩndjwỳnh 'wỳro ane. \c 10 \s1 Kute ar kubê 12 janor. \r Mak 6.7; Ruk 9.1 \p \v 1 Nhym kam amiwỳr kôt ba djwỳnh Ar kubê 12 'uw nhym ar bôx. Nhym ar kute kabẽnkôt me karõ punu janor ne kujaêk kadjy arkum amipyma jadjà. Nhym apỹnh me punu djàri. Nhym apỹnh me kanê djàri. Nhym ar kute kabẽnkôt meo mex kadjy arkum tỳx jadjà. Ne kam arỳm ar ano. \p \v 2 Apỹnh kute ar anorbê 12 nhidji jarẽnh kadjy ne ja. \q1 Ximão. Idji 'õdjwỳ ne Pedru. \q1 Ãngre. Kamybê ne Pedru. \q1 Xijagu. Djebedêu ne kudji. \q1 Djuão. Kamybê ne Xijagu. \q1 \v 3 Piripi. \q1 Batormê. \q1 Tôme. \q1 Matêu. Kubê ne bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh. \q1 Xijagu 'õdjwỳ. Aupêu ne kudji. \q1 Tadêu. \q1 \v 4 Ximão 'õdjwỳ. Mekôt ne me kukràdjà'ã no tỳx. \q1 Djuda. Idji nhikjêbê ne Ikadji. Tãmja ne Jeju kurê djwỳnhmã kanga. \m Apỹnh kute ar anorbê 12 nhidji ne ja. \p \v 5 Ar ja ne Jeju ar ano. Nãm ar àpênh djà'ã arkum karõn ar ano. Nãm arkum, \p —Kwãrĩk wãnh me bajtemmã ar amõr kêt ne kwãrĩk wãnh pykabê Xamarijkam krĩ'õmã ar adjàr kêt. \v 6 Mebê idjaer ne me no akunon ate ar ba kute mrãmri ne mrykĩ'ãtomti no biknor pyràk. Me ja'ỳr dja gar mõ. \v 7 Ne me'ỳr bôx ne kàj bê memã kum, “Arỳm kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykabê amim õ me utàr ne ar meo ba 'ỳr”, ane. \v 8 Dja gar me kanêo mex ne ajte me ĩ kajêkam têo mex ne ajte akubyn me tyko tĩn. Ne ajte mekam me karõ punu janon kujate. Ba ne ba tu kajgo ar amã adjàpênh djà'ã karõ gar maro aba. Ikudjwa tu kajgo meo mexo aba. Kwãrĩk wãnh memã pãnh jarẽnh kêt. \v 9 Kwãrĩk wãnh kẽn karỳr nàr kryt jaka nàr kryt kamrêkbê kobri me kute o õ pi'ôk kaprĩja kwãrĩk wãnh byr ne ar anhõ katõk'y djàkam ir kêt. \v 10 Kwãrĩk wãnh ar anhõ xakuo amõr kêt. Ar akà krãkà pỹnh ne ar aparkà amãnhkrut ne ar anhõ kô pỹnh dja gar o mõ. Jabit dja gar o mõ. Ar anhõ mỳjja ja'õ'ã kàtàm kwãrĩk wãnh o amõr kêt. Ar adjàpênh pãnh dja me ta ar amã ar anhõ mỳjja ngã. Nãm ã arkum karõo ane. \p \v 11 Ne kam ajte arkum, \p —Dja gar krĩrax 'õmã wadjàn me'õ mexja jabej. Kum ar akĩnh dja gar abej. Dja ar amã aminhũrkwã jarẽ gar kambit anhikwã. Me kurũm ar akatorkambit ajte anhũrkwã 'õdjwỳ jabej. \v 12 Dja gar me ũrkwã 'õmã wadjàn memã umar mex jarẽ. \v 13 Dja me mex ne kum ar akĩnh gar memã umar mex jarẽ nhym me arỳm ar akabẽn kôt mrãmri umar mexkumrẽx. Nàr godja me kum ar akĩnh kêt jabej dja me umar mex kêt ne. \v 14 Godja me'õ kum ar akĩnh kêt ne kute akabẽn mar prãm kêt jabej aparkà'ã me õ pyka ka'u. Me ũrkwã kurũm nàr me õ krĩrax kurũm ar akator kutã ar aparkà'ã me õ pyka ka'u. Aje me kute akabẽn mar prãm kêtjao amirĩt nhym Metĩndjwỳnh kute omũnh ne amũ 'õkam kute memã pãnh jarẽnh kadjy me õ pyka ka'u. \v 15 Ba ar amã arẽ gar ama. Amrẽbê: me bakukãmãrekam ne me krĩraxbê Xôtômamẽ Gomorakam axwekumrẽx. Dja ĩ Metĩndjwỳnh kute me axwemã pãnh jarẽnh kadjy akati bôx nhym me arỳm tokry. Dja ajbir krĩrax jakamdjwỳ me axwe pãnh tokry:. Ne tokryo Xôtômakam me jamẽ Gomorakam me ja jakrenh me:x ne. Mrãmri ne ba ar amã arẽnhkumrẽx, ane. Jeju ã arkum 'ã karõo ane. \p \v 16 Ne kam ajte arkum, \p —Dja ba ar ajano gar arỳm aje mrãmri ne mrykĩ'ãtomti kute rop djàkrê katikôt ar ba pyràk. Amijã ano tỳx kute mrãmri ne kangã amijã no tỳx pyràk. Ne ar ajaxwe kêt kute mrãmri ne tut axwe kêt pyràk. \v 17 Aminêje rĩt. Mỳkam. Bir, godja me ar ajo rôrôk ne ar ajo mõ. Nhym kam me krãptĩ kute ar akukjêr kadjy arỳm ar ajã akuprõ. Ar ajã akuprõ nhym me arỳm ar akaprêprêk. Mebê idjaer bikprõnh djàkam ar akaprêprêk. Mry kà punuo ar akaprêprêk ne. \v 18 Imã ar adjàpênhkam dja me ar ajo rôrôk ne ar apa 'amỳn arỳm me bẽnjadjwỳr kabem ar apumjuw. Ne me bẽnjadjwỳr rũnh kabem ar apumjuw gar arỳm ijã memã amijarẽ. Nhym me me bajtem kabem ar apumjuw gar arỳm ijã memã amijarẽ. \v 19 Godja me ar ajo rôrôk ne ar ajo mõn me kabem ar apumjuw kwãrĩk wãnh ar amikukãm amim, “Mỳj dja ba aminêje memã ikabẽn on”? anhỹr kêt. Mỳkam? Bir, myt tãmkam dja ar amã akabẽn jangij. \v 20 Djãm ar ga dja gar amikabẽn jarẽ? Kati. Ar Abãm djwỳnh Karõ dja ar amã amikabẽn jarẽ gar arỳm amũ memã arẽ. Nãm Jeju ã arkum 'ã karõo ane. \p \v 21 Ne kam ajte arkum, \p —Me kamy dja kurê djwỳnhmã kamy kanga nhym me arỳm me kupa. Nhym me bãmdjwỳ dja kurê djwỳnhmã kra kanga. Nhym me kra dja me kum bãmmẽ nã kurê ne memã ar kanga nhym me ar kupa. \v 22 Imã adjàpênhkôt dja me kunĩ kum ar akurê. Dja gar ikôt ar aba tỳx rã'ã:n ijã adjukanga kêt ne kam 'ã aminhinomã amimẽ ba arỳm ar apytà. \v 23 Godja me krĩrax 'õkam kum ar akurên ar ajo ajkẽ gar krĩrax 'õdjwỳmã aprõt. Dja gar apỹnh mebê idjaer nhõ krĩraxkam me akreo tẽ:n o atẽm nhinomã mẽnh kêt ba arỳm bôx. Ba ije amijo inhĩ ba arỳm ar awỳr bôx. Nãm Jeju ã arkum 'ã karõo ane. \p \v 24 Ne kam ajte arkum, \p —Ẽ, djãm ar kute kabẽn mar ar o baja kute raxo ar õ ujarẽnh djwỳnh jakrenh? Kati. Nàr, djãm õ àpênh kute raxo õ bẽnjadjwỳr jakrenh? Kati. \v 25 Kute kabẽn mar ar o baja kute ar õ ujarẽnh djwỳnh kôt ar amijo bakambit ne mex. Õ àpênh kute õ bẽnjadjwỳr kôt ar amijo bakambit ne mex. Ga, me kum ikurê ne imã me karõ punubê Bedjêbu jarẽnho baja pumũ. Djãm me kum ar akurê kêtmã? Kati. Ar gadjwỳ dja me ar amã mỳjja punu jarẽnh kume:x. Ar aje araxo ijakrenh kêtkam ne ikôt ar amijo abakam dja me ar gadjwỳ ar amã mỳjja punu jarẽnh kume:x. \p \v 26 Djã nãm me kadjwỳnhbê axweja bipdjur rã'ãmã? Kati, dja ĩ amirĩt ne. Nhỹnh ne mỳjja bipdjur'õ me kute omũnh kêtmã? Ne nhỹnh ne me kute mỳjja pudjur'õ mar kêtmã? Adjỹm, dja ĩ kunĩ amirĩt ne. Mỳjja pudjur, mỳjjao bipdjurja dja ĩ kunĩ amirĩt ne. \v 27 Ije akamàtkam ar amã mỳjja jarẽnh dja gar a'uri kàj bê memã arẽ. Ije ar ajamakri ijajkwa momokkam mỳjja jarẽnh dja gar kikre nhimõk po'ã djan kàj bê memã arẽ. \v 28 Ne kwãrĩk wãnh gar amã me kute ar aparja pyma kêt. Me ja gêdja me ar akrãkàbit par kajgon kam ijukri kute ar akadjwỳnhbê ajmã ar ajo kêt. Kati, ba ar amã arẽ. Me'õ pydji dja ga ar amã uma. Kute me bĩn ne ijukri me biknor tokry djàkam me rẽnh jabit dja ga ar amã uma. Be, ba ar amã arẽ. Metĩndjwỳnhbit dja gar amã uma. \v 29 Kwênhne amãnhkrut ne pãnh ngrire, pãnh ngônhponh pydji. Nhym kam kwênh pydji pykabê tỹm ne arỳm ty. Djãm Abãm djwỳnh kute mar kêt? Kati. Kute kwênh mar. \v 30 Ne ar akĩdjwỳ kute mar. Arỳm Abãm djwỳnh kute ar amã abenã ar akĩ'ã akre mar. \v 31 Kam, djãm ar atĩn prãmmã? Kati. Kwãrĩk wãnh. Te kwênh krãptĩ: nhym kum kwênh kĩnh ngrire. Nhym be, ar gajbit. Metĩndjwỳnh kum ar akĩnhkumrẽx. Tãm dja gar aman atĩn prãm kêt. Nãm Jeju ã arkum karõo ane. \p \v 32 Ne kam ajte arkum, \p —Kam me'õ kute amijo ipytàr ne me ipôkri memã kum, “Ba ne ba ije amim Jeju mar”, anhỹro baja. Badjwỳ dja ba tãmwã'ã kàjkwakam Ibãmmã kum, “Nà, ba inhõbikwa ne wã”, ane. \v 33 Nàr, dja me'õ me ipôkri memã kum, “Kati. Ije Jeju mar kêt”, ane. Badjwỳ dja ba tãmwã'ã kàjkwakam Ibãmmã kum, “Kati. Ije tãmwã mar kêt”, ane. \p \v 34 Djãm ibôx nhym ikam me umar mexmã? Kati. Dja ba bôx nhym me arỳm imỳr jabej abeno kurê djwỳnh ne aben pa. \v 35 Amrẽbê: ne me me bakukãmãremã kum, \q1 “Dja me'õ my kum bãm kurê. \q1 Nhym me'õ nire kum nã kurê. \q1 Nhym prõ kum umrengêx kurê. \q1 \v 36 Me'õ nhũrkwãkam dja ta õbikwa kum aben kurê.” \m Nãm me ã me bakukãmãremã ane. Jakam dja me imỳr jabej ã abeno ane. Me kute me bakukãmãremã arẽnh kôt dja me ã abeno ane. \p \v 37 Godja gar ajõ imã, “Ba akôt apê”, anen amã abãmbit nàr amã anãbit kĩnh ne amã ikĩnh ngrire ba arỳm imã ikôt adjàpênh kĩnh kêt. Godja amã akra mybit nàr amã akra nibit kĩnh ne amã ikĩnh ngrire ba arỳm imã ikôt adjàpênh kĩnh kêt. \v 38 Dja gar ajõ amã ikôt atokry pyma ne ikôt aje anhõ pĩte'y mỳnh prãm kêt ne ikôt abikamẽnh prãm kêt jabej ba kam imã ikôt adjàpênhja kĩnh kêt. \v 39 Dja gar ajõ atĩnmã aminên arỳm akuno. Nàr gar ibê aminê kêt nhym me arỳm abĩ. Imã adjàpênhkam arỳm abĩ. Kwãrĩk wãnh rã'ã. Metĩndjwỳnh dja arỳm atĩnkumrẽx kadjy apytà ga arỳm kôt atĩn ne ar aba rã'ã: rã'ã ne. Nãm ã Jeju arkum 'ã karõo ane. \p \v 40 Ne kam ajte arkum, \p —Dja gar me'ỳr bôx nhym me kum ar akĩnh. Me kum ar akĩnh o arỳm kum badjwỳ ikĩnh. Ne kum ikĩnh o arỳm kum kute ijanor djwỳnhdjwỳ kĩnh. \v 41 Dja Metĩndjwỳnh kukwakam memã kabẽn jarẽnh djwỳnh me'ỳr bôx nhym me kum kĩnh. Kubê Metĩndjwỳnh kukwakam memã kabẽn jarẽnh djwỳnhkam kum kĩnh. Metĩndjwỳnh dja kam arỳm memã o pãnh ne. Metĩndjwỳnh kute kukwakam ujarẽnh djwỳnhmã àpênho pãnh kôt dja arỳm memã o pãnh. Dja me'õ katàt kute amijo bakumrẽx me'ỳr bôx nhym me kum kĩnh. Me'õ katàt kute amijo bakam me kum kĩnh. Metĩndjwỳnh dja arỳm memã o pãnh ne. Metĩndjwỳnh kute me'õ katàt kute amijo bajamã o pãnh kôt dja memã o pãnh. \v 42 Dja me'õ ikôt ba djwỳnh rax kêt'õ bôx nhym me kum ngô ngã. Me'õja kute ikôt bakam kum ngô ngã. Ba dja ba mrãmri o pãnh mex. Me kute o djuw mex ngrire jao pãnh mex. Nãm ã Jeju arkum 'ã karõo ane. \c 11 \s1 Djuão'ã ujarẽnh. \r Ruk 7.18 \p \v 1 Ne arỳm kôt ba djwỳnh Ar kubê 12mã 'ã karõ pa. Arkum 'ã karõ pan kam arỳm amũ tẽ. Pykabê Garrêjakam apỹnh krĩ rũnh djàri kute memã kukràdjà jarẽnh ne kute kàj bê 'ã me akre kadjy ne amũ tẽ. \p \v 2 Nhym kam me Djuãomã Jeju jarẽ. Djuãobê ne ngômã me angjênh djwỳnh. Me kute arỳm Djuãobê ijêkam ne me kum Jeju jarẽ. Nãm me Djuãomã kum, \p —Jeju ne arỳm apỹnh mỳjja pumũnh kêt nhipêx, ane nhym arỳm kuma. Kuman arỳm Jeju'ỳr amikôt ba djwỳnh ar amãnhkrut jano. \v 3 Ar kute Jeju kukjêrmã ne Djuão ar ano nhym ar arỳm 'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne Jejumã kum, \p —Metĩndjwỳnh kute me imã me'õ janor nhym bôxmã, kute me imã arẽnhja djãm ga? Nàr kon godja gwaj me'õkam ama? Nãm ar ã Jejumã ane. \p \v 4 Nhym Jeju arkum, \p —Dja gar akubyn Djuão'ỳr tẽn kum arẽ. Aje ajbir mỳjja mar ne omũnhja kum arẽn kum, \v 5 “Me no rã arỳm rĩt mex. Nhym me mrãnh kêt arỳm mrãnh mex. Nhym me ĩ kajêkam tê arỳm mex. Nhym me amakkre kêt arỳm amak mex. Nhym me tyk akubyn tĩn ne. Nhym me õ mỳjja kêtja nhym me kàj bê memã ujarẽnh ny jarẽnho ba”, ane. Tãm dja gar aman Djuãomã arẽ gê kuma. \v 6 Dja me memã ijarẽ nhym me ibê amijo akẽx kêt, me ja ne me kĩnhkumrẽx. Nãm ã Jeju Djuãokôt ba djwỳnh arkum ane. Nhym ar kuman arỳm katon tẽ. \p \v 7 Nhym kam Jeju arỳm me krãptĩ:mã kum, \p —Mỳj ne ga me aje kapôt kukritkam omũnhmã mõ? Djãm Djuão kute bõti kôk djàbêrkam ari amijadjwỳr pyràk? Djãm ari memã kabẽn jadjuw? Kati. Nãm katàt memã kabẽn jadjwỳrkumrẽx. \v 8 Bir, mỳj ne ga me aje omũnhmã mõ? Djãm Djuão ne kubẽkà pãnh rax ne akrita jangij? Kati. Nãm kubẽkà pãnh ngrire jangij. Bẽnjadjwỳr rũnh nhõ kikretikam ne me kubẽkà jakrita jangij. Nhym be, Djuão ã kà kute anhỹr kêt. \v 9 Nhym bir, mỳj ne ga me aje omũnhmã mõ? Djãm Metĩndjwỳnh kukwakam memã ujarẽnh djwỳnh? Nà. Tãm. Nhym be, Djuão ne raxo kute Metĩndjwỳnh kukwakam memã ujarẽnh djwỳnh kunĩ jakrenh. \v 10 Amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh imã 'ã ajarẽ. Djuão'ã imã ajarẽ. Nãm imã, \q1 “Ota ba akukãm ajã ujarẽnh djwỳnh'õ jano kute akukãm me akre nhym me kute mar ne akutêp kute axwemã irern katàt amijo bamã. \q1 Kute mrãmri ne me kute me bẽnjadjwỳr rũnh kutêp katàt 'ã pry jadjwỳrja pyràk.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh Djuão'ã imã ane. Amrẽbê: me bakukãmãre ar bari. Nhym me arỳm kabẽn man 'ã pi'ôk no'ôk ne. Ne kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam Djuão arỳm kato. Katon arỳm abatành ne. Abatành ne arỳm ijã memã ujarẽnh ar ba. Me kute amrẽbê Metĩndjwỳnh kabẽn'ã pi'ôk no'ôk kôt ne Djuão ijã ujarẽnh ar ba. Ikukãm meo mexo ba. \p \v 11 Ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuão ne jakam raxo kute pykakam me kunĩ jakrenh. Djãm me'õ pykakam ar ba 'õ raxo kute Djuão jakrenh? Kati. Mrãmri ne ba me amã ja jarẽnhkumrẽx. Nhym be, dja ĩ kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh amim me utàn meo ba. Nhym kam dja me kunĩ raxo Djuão jakre. \v 12 Nhym be, on jakam Djuão ra:x. Nãm memã arẽnho ban memã kum, “Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute amim me utàr ne ar meo ba 'ỳr”, anhỹro ba. Nhym kam me krãptĩ kuman amim Bẽnjadjwỳr djwỳnh mar prã:m. Me kute mrãmri ne me krãptĩ kute kikre ngriremã ngjêx prãm ne kute 'ã kute aben nhingãnhja pyràk. Me kute ari 'ã ikjêo aben rẽnh ne 'ã kute aben nhingãnho kumex ja pyràk. Ne jakam me kute o anhỹr rã'ã. \v 13 Amrẽbê: me me bakukãmãremã Bẽnjadjwỳr djwỳnh bôxmã arẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnh aben kukãm Bẽnjadjwỳr djwỳnh bôxmã arẽ:. Môjdjêdjwỳ arẽ: nhym kam me bakamingrãnyrekam Djuão arỳm katon ajte tãm jarẽ. Bẽnjadjwỳr djwỳnh bôx jarẽ. \v 14 Amrẽbê: ne me me bakukãmãremã kum, “Dja me'õ kute Erij pyràk bôx”, ane. Ba on ar amã me'õ jarẽ gar ama. Djuão ne kute Erij pyràk ne arỳm bôx. Ar aje imar prãm jabej dja gar arỳm ima. Nàr ar aje imar prãm kêt jabej arỳm imar kêt. \v 15 Gop ar ajamak mex jabej tu amim ikabẽn ja markumrẽx. Nãm ã Jeju me krãptĩmã ane. \p \v 16 Ne kam ajte memã kum, \p —Je tô mỳj got ba me akamingrãny'ã akre? Mỳj ne ga me aje uràk? Nã gãm me aje me prĩre mỳjja kam kĩnh kêt pyràk. Ga me, me prĩre kikre kabem krĩn kute abeno bixaêr baja pumũ. \v 17 Ar ja ne ar ar jamã kabẽn ne arkum, “Gwaj bakĩnh katio dja, gwaj babixaêro dja ne ngôtàx à'àk”, ane. \p Nhym ar kum, “Waj, ar ibixaêr prãm kêtê. Ar itor prãm kêtê. Ar imã wã kĩnh kêtê”, ane. \p Nhym ajte arkum, “Gwaj bamỳr kati mãn o nhỹ”, ane. \p Nhym ar, “Kê, wajre. Ar imã kĩnh kêtê. Ar imỳr prãm kêtê”, ane. \p Be, nã gãm me aje me prĩre pyràk ne amã ja kĩnh kêt ne ajte amã jadjwỳ kĩnh kêt. \v 18 Djuãobê ngômã me angjênh djwỳnh ne me awỳr bôx. Nãm amijajbu:n kute uba kangôo kõm kêt ne ar ba ga me amã kĩnh kêt ne kam we, “Nãm ajbã. Me karõ punu ne ar o ba nhym ajbã”, ane. \v 19 Nhym be, ba ne ba mrãmri gêt amijo inhĩ ne me awỳr bôx ne me akam idjàkur iban kôt ikõm iba ga me amã ikĩnh kêt ne we ijã, “Kê, tãmwã ne kute àkur rũnhbit mar, kum uba kangô djànhti”, ane. Ne we ajte ijã, “Me kute bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnhmẽ me axweo bit ne õbikwa ne”, anhỹr ar o aba. Nhym be, djãm Metĩndjwỳnh amak punu got? Amak me:xkumrẽx ne prĩne kute amikukãm mỳjja kunĩ mar ne Djuão kute amijajbur ne ar bamã ano. Ne ajte amikukãm umarkam badjwỳ ijano. Ije amijajbur kêtmã ijano. Nhym kôt me amak mex ne amikukãm umar, ar ipumũn kam õkre kadjwỳnhbê amim, “Mrãmri ne Metĩndjwỳnh mexkumrẽx ne amẽ ar ano.” Nãm ã Jeju memã ane. Tãm ne ja. \s1 Kute krĩraxmã watĩre jarẽnh. \r Mat 12.38; Ruk 10.13, 11.29 \p \v 20 Nĩjar krĩraxkam ne Jeju mỳjja pumũnh kêt ngrêre nhipêx nhym me krãptĩ tu amim markumrẽx. Nhym kam arỳm me wãmã kabẽn'õ jarẽnh kêt. Nhym be, amiwỳr krĩraxkam me ja ne Jeju arỳm memã kabẽn ne. Krĩrax jakam ne arỳm mỳjja pumũnh kêt krãptĩ nhipêx ne me punu krãptĩo mex. Djã ne me amikam kaprĩren wãnh axwemã iren 'ỳr amijo akẽx? Kati. Me kute 'ỳr amijo akẽx kêt. Kam ne arỳm krĩrax jakam memã kabẽn ne memã kum, \p \v 21 —Ỹ, watĩ:re Koradjikam me wã. Watĩ:re Bexadakam me wã. Dja ga me atokry rax ne. Ba ren me bajtem nhõ pykabê Xirumẽ Xidõkam ren mỳjja rũnhja, mỳjja pumũnh kêtja kwỳ nhipêx nhym ren me omũn ren arỳm amrẽbê amim katon ren amikam kaprĩren wãnh axwemã ire. Ne ren kute kum irero amirĩt kadjy kubẽkà kukrebê exopa jangjên ren amijã mro prà kapĩ. Ne ren kam iwỳr ren amijo akẽx. Nhym be kati, inhõ me wỳnhkam me ga, Koradjikam me gamẽ Bexadakam me gamẽ me akam ne ba te mỳjja pumũnh kêt kwỳ rax ne ipêx ga me omũnh kajgo. Omũnh kajgon amikam akaprĩre kêt ne wãnh ajaxwemã anhirer kêtkumrẽx ne aje iwỳr amijo akẽx kêtkumrẽx ne. \v 22 Ba me amã arẽ ga me ama. Dja ĩ kute me axwemã pãnh jarẽnh nhõ akati bôx nhym Metĩndjwỳnh me ajaxwemã pãnh jarẽ. Ga me kam arỳm pãnh atokryo me rĩnã jakrenh mex. Ga me atokryo krĩraxbê Xirumẽ Xidõ jakrenh mex ne. \p \v 23 Ne kam krĩraxbê Kapanakam me gadjwỳ djãm mrãmri me abẽnjadjwỳr rũnho kàjkwa'ỳr abôxmã? Kati, aparmãbit dja ga me me biknor tokry djàmã wadjà. Krĩraxbê Xôtômakam me axwe: nhym Metĩndjwỳnh arỳm meo akno. Ba ren mekam mỳjja pumũnh kêt nhipêx kute me akam ije mỳjja pumũnh kêt nhipêx ja pyràk nhym ren me wãnh axwemã ire nhym ren krĩrax arek ãm rã'ã. Krĩraxbê Xôtôma ren arek ãm rã'ã. Nhym be, kati. \v 24 Ba me amã arẽ ga me ama. Dja ĩ kute me axwemã pãnh jarẽnh kadjy õ akati bôx. Dja Metĩndjwỳnh memã pãnh jarẽ ga me kam arỳm atokry raxo Xôtômakam me ja jakrenh mex ne. Nãm ã Jeju krĩraxkam me jamã ane. \s1 Me katykmã 'ã ujarẽnh. \p \v 25-26 Nhym kam Jeju Bãmmã kum, \p —Djũnwã, ota ga anhõ kàjkwa, anhõ pyka djwỳnh. Amã ne ba amikĩnh jarẽ. Nã gãm me amikukãm umarmẽ me kute mỳjja mar rũnhjabê mỳjja ja pudju. Ne kam me kute amijo prĩre pràbê amijo rũnh kêtjamã mỳjjao amirĩt ne. Mrãmri Djũnwã, nã gãm ã aje anhỹrkam mrãmri mexkumrẽx. Ga adjukaprĩkam ne ga amim me'ã karõn arỳm ã meo ane. Ba kam badjwỳ ikĩnhkumrẽx ne wãm amã amikĩnh jarẽ, ane. \p \v 27 Ne kam ajte me krãptĩmã kum, \p —Arỳm ne Ibãm imã õ mỳjja kunĩ kanga. Ba ibê Metĩndjwỳnh Kra. Djãm me'õ ne kute prĩne imar? Kati. Ibãmbit ne kute imar. Djãm me'õ ne kute prĩne Ibãm mar? Kati. Bajbit ne ba ije prĩne mar. Ije me'õmã Ibãmo amirĩt prãmja adjwỳnhdjwỳ kute mar. \p \v 28 Pykakam me akukràdjà punu ne ga me aman kôt ar amijo aba. Ne kam arỳm akaprĩre kute mrãmri ne me jênh pytĩ turn o ban kam kaprĩja pyràk. Kam ne ga me akatyn akaprĩ:re. Amrẽ me akunĩ iwỳr tẽn ikam atyk djà kêt ne ikam akôkam kôt. \v 29-30 Nãm me mry bàri kute jênh bjêro mrãnh kadjy ne umar mex kadjy mutbê pĩo kapa. Ikukràdjà mex ne kute mry mutbê pĩo kapaja pyràk. Dja ga me amim ikukràdjà mex man kôt ar amijo aba kute mrãmri ne me kute mry bàri mutbê pĩo kapa ja pyràk. Djãm aje ikukràdjà kôt ar amijo abakam adjumar punumã? Kati. Kam adjumar mexkumrẽx. Adjumar mex kute mrãmri ne me kute mry mutbê pĩ kajkrito kapa ja pyràk. Djãm ije me amã ino katormã? Djãm ije amijo idjàmramã? Kati. Ba ne ba memã iprĩ mex ne meo iban ije amijo ingrire kadjy amimar. Kam dja ga me ikukràdjà kôt ar amijo aba nhym me abê tỳx kêtkumrẽx ne. Kute mrãmri ne jênh kajkrit mrybê utĩ kêt pyràk. Kam dja ga me ikukràdjà kôt ar amijo aban arỳm akadjwỳnhbê atyk djà kêt. Nãm ã Jeju me krãptĩmã ane. \c 12 \s1 Pi'ôk ràràr mỳr jabej me kum kurê. \r Mak 2.23; Ruk 6.1 \p \v 1 Ne kam pi'ôk ràràrkam Jeju pur katikôt tẽ. Nhym kôt ba djwỳnh ar kôt mõn arỳm kum prãm ne mõrmã bàygogo 'y nhikẽn mrãnhkôt ngãnh ne amijajkwamã rẽnho mõ. \v 2 Nhym kam mebê pardjêu ar omũn kum, \p —Je tô mã ne akôt ba djwỳnh ar arỳm nẽ? Pi'ôk ràràrkam ne me tyk djà kêt djà. Me kute pi'ôk ràràrjakam mỳjja jao anhỹr kêt. Me tũmre ne me ta kukràdjàkôt mã me babê uma. Me kute pi'ôk ràràrkam mỳjja kupênh kêt. Kambit ne me tyk djà kêt djà. Mỳkam ne akôt ba djwỳnh ar ã ar o anhỹro ba? ane. \v 3 Nhym kam Jeju memã kum, \p —Kê, djãm me aje Metĩndjwỳnh kabẽn'ã pi'ôk no'ôkjadjwỳ pumũnh kêt? Djãm me aje me bakukãmãrebê Dawi'ã ujarẽnhja pumũnh kêt? Ẽ, Dawi arkum prã:m. \v 4 Kum prã:m nhym Dawi arỳm Metĩndjwỳnh nhũrkwãmã wadjàn djwỳ byn kukrẽn kam kôt ar tẽm jamãdjwỳ kungã nhym ar arỳm kukrẽ. Djwỳ me kute Metĩndjwỳnhmã õrja tãm ne kubyn kukrẽn arkum kungã. Metĩndjwỳnh nhõ djwỳ ja ne me kàtàm kute kur kêtkumrẽx. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnhbit ne kute kur. Nhym be, Dawi ta ne tu kukrẽ. Nhym kam me kute kum axwe jarẽnh kêt. Djãm me aje ja mar kêt? Ga, me kute Dawimã axwe jarẽnh kêtja pumũ. Ne kam ikôt ba djwỳnhmẽbit ar imã ar ijaxwe jarẽ. Je tô mỳkam? \p \v 5 Ba ajte me amã arẽ ga me ama. Mỳj ne me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh pi'ôk ràràrkam nẽ? Mỳj ne me me tyk djà kêt djà nhõ akatikam nẽ. Djãm me aje me'ã Môjdjê kukràdjà mar kêt got? Djãm me aje 'ã pi'ôk no'ôk pumũnh kêt got ga me imã akabẽn ne? Nãm me pi'ôk ràràrkam Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam tu àpênh ba. Ne kadjy kum mry bôro bao tu àpênh ar ba. Djã ne Metĩndjwỳnh kam memã axwe jarẽ? Kati. Ga, me kute me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnhmã axwe jarẽnh kêtja pumũ. Ne kam ikôt ba djwỳnhmẽbit ar imã ar ijaxwe jarẽ. Je tô mỳkam? \v 6 Ba ajte me amã arẽ ga me ama. Ba ne ba Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam ipydji irax ne ije kam me àpênh'ã memã karõ djwỳnh. \v 7 Ga me ren Metĩndjwỳnh kute me bakukãmãremã kabẽn jarẽnhja ma. Nãm memã kum, \q1 “Djãm me aje imã mry bôr djãm imã kĩnh? \q1 Kati. Me amã me kaprĩ. Ja ne imã kĩnh.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh me bakukãmãremã ane. Ga me ren Metĩndjwỳnh kabẽn ja man ren amã me kaprĩ. Ne ren amã me kaprĩkumrẽx ne ren ar axwe kêtjamã axwe jarẽnh kêt. \p \v 8 Ba me amã arẽ ga me ama. Ba ije amijo inhĩ ne me awỳr irwỳk ne ba inhõ pi'ôk ràràr djwỳnh. Kam gêdja ba memã, “Kwãrĩk wãnh ga me kam mỳjja kupênh kêt nàr kon, dja ga me jakam apên nàr kam mỳjja kupênh kêt ne arek akrĩ”, ane. Tãm ne ja. Nãm ã Jeju memã ane. \v 9 Ne kam arỳm amũ tẽn mebê pardjêu nhõ me bikprõnh djàmã wadjà. \v 10 Nhym me'õ nhikra nhikjê jarõxja me ikô'ã nhỹ. Nhym me ja kute 'ã axwe nhôr kadjy Jeju kukij ne kum, \p —Djãm Môjdjê kukràdjà kôt ne me me tyk djà kêt djà nhõ akatikam meo mexo ba? Pi'ôk ràràrkam meo mexo ba? ane. \p \v 11 Nhym memã kum, \p —Ba me amã arẽ ga me ama. Godja me ajõ anhõ mrykĩ'ãtomti nhym pi'ôk ràràrkam arỳm kre'õkam tỹm. Djãm ate akrãmã? Kati. Dja ga amã kaprĩn 'amỳn kaba. \v 12 Nhym be, Metĩndjwỳnh kum mrykĩ'ãtomti kĩnh ngrire. Nhym be, gu me ba ne kum me bakĩnhkumrẽx. Kam me kute pi'ôk ràràrkam meo mexkam Metĩndjwỳnh kute memã axwe jarẽnh prãm kêt. Mrãmri, me kute pi'ôk ràràrkam meo mexkam ne me kute kukràdjà kôt amijo ba mexkumrẽx. Nãm ã Jeju memã ane. \p \v 13 Ne kam arỳm me'õ nhikra jarõxjamã kum, “Amrẽ anhikra katàt”, ane. Nhym 'ỳr ikra katàto dja nhym arỳm kum mex ne. Kum ikra mex kute ikra nhikjê mexja pyràk. \v 14 Nhym mebê pardjêu ar mã apôx ne o aben man abenmã kum, \p —Mỳj godja gwaj baje Jeju bĩn kadjy on? ane. Nãm me ã Jeju'ã abenmã ane. \s1 Memã prĩre'ã ujarẽnh. \r Mat 11.29; Ruk 22.25; Dju r 13.1; Pir 2.5 \p \v 15 Nhym Jeju arỳm ar kuman pyka wã kurũm kato. Kato nhym me krãptĩ: arỳm kôt mõ nhym arỳm me kunĩo mex. \v 16 Ne kam mã memã kum, “Dja ga me ipudju”, ane. \v 17 Amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh Jeju 'ã ajarẽ. Jeju dja memã prĩ mex ne memã kukràdjà jarẽ. Nhym kam kabẽn jarẽnh djwỳnh Metĩndjwỳnh kukwakam amũ me bakukãmãremã 'ã ajarẽn memã kum, \q1 “Metĩndjwỳnh ne memã kum, \q1 \v 18 ‘Ota, ba arỳm amijo inhõ àpênh pytà. Imã abê. Imã kĩnhkumrẽx. \q1 Dja ba kum Ikarõ jano nhym arỳm o ba. Nhym arỳm apỹnh me bajtem ba djàri memã 'ã ajarẽ. Ije meo mex nhym me imã axwe kêtja 'ã memã ajarẽ. \q1 \v 19 Ne mekmẽ kabẽno aben japanho ku'ê kêt. Ne memã àkjêro ku'ê kêt. Djãm kàj bê kabẽn nhym me kute prykôt õkre marmã? Kati. \q1 \v 20 Me kaprĩre kute mrãmri ne bõti kajyr kaprĩre pyràk djãm kute meo bikẽnhmã? Kati. Dja memã tỳx jadjà nhym me kam arỳm kĩnh ne. \q1 Me kute amim imar rerekre kute mrãmri ne ngônhpôk nhõ kadjàtnhĩ kũm tyk ne akrax rerekreja pyràk. \q1 Djãm kute memã àkjêr nhym me 'ã ukangamã? Kati. Dja memã kabẽn mex jarẽ nhym me arỳm amim mar tỳx. Ne memã axweo àpanho tẽ:n kam arỳm meo mexkumrẽx. \q1 \v 21 Nhym kam apỹnh me ba djàkam me bajtem arỳm tu amim markumrẽx.’ Nãm ã Metĩndjwỳnh memã ane.” \m Nãm ã Idjaij me bakukãmãremã ane nhym me arỳm aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam Jeju arỳm katon kam arỳm abatành ne ar ba. Ne kam arỳm memã prĩ mex ne memã kukràdjà jarẽnho ba. Idjaij kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt ne memã prĩ mex ne memã kukràdjà jarẽnho ban kam memã kum, \p —Dja gar ipudju. Nãm ã Jeju memã ane. \s1 Me kute Jejumã Xatanaj nhõ àpênh jarẽnh. \r Mak 3.20; Ruk 11.14 \p \v 22 Nhym kam me karõ punu kute me'õo baja me arỳm 'ỳr o bôx. Me karõ kute o bakam ne no rãn kabẽn kêtkumrẽx. Nhym kam arỳm o mex nhym me aêrbê arỳm kabẽn ne rĩt mex. \v 23 Nhym me kunĩ kam no tyn abenmã kum, \p —Bãrãm mrãmri got we kubê Dawi tàmdjwỳkumrẽx, ane. \p \v 24 Nhym be, mebê pardjêu arỳm me kabẽn man arỳm abenmã kum, \p —Djãm Metĩndjwỳnh kukwakam ne Jeju bõm ar me karõ punu rẽnho ba? Kati. Me karõ punu nhõ bẽnjadjwỳrbê Bedjêbu. Bedjêbu kukwakam ne bõm ar me karõ punu rẽnho ba, ane. Xatanaj'ã ne me Bedjêbu jarẽn ã abenmã ane. \p \v 25 Nhym kam Jeju tu me kadjwỳnhbê me kabẽn man memã kum, \p —Me karõ punu ne Xatanajmã àpênh ar ba. Djãm mrãmri ne ba we Xatanaj kukwakam õ àpênh kujaêko iba? Kati. Dja me aben djwỳnh tãm kum aben kurê nhym kurê djwỳnh arỳm meo apêx. Nàr, me õ krĩrax tãmkam nàr õ kikre tãmkam me krĩja godja me ja tãm kum aben kurê jabej mỳj dja me kam nẽ? Bir, kam dja me arỳm aben ngràn abenbê ajmà. Djãm mrãmri ne ba we Xatanaj kukwakam õ àpênh kujaêko iba? Kati. Djãm Xatanaj kum õ àpênh kurê? Kati. \v 26 Be, Xatanaj ren kum õ àpênh kurên kujate nhym ren õ àpênh arỳm aben ngràn abenbê ajmà. Ren me abenbê ajmà nhym ren arỳm kubê me õ bẽnjadjwỳr kêt. Nhym be, kati. Xatanaj kum õ àpênh kurê prãm kêt. Ba ren we Xatanaj kukwakam õ àpênh kujate nhym ren Xatanajdjwỳ kum õ àpênh kurê. Nhym be, kati. Xatanaj kum õ àpênh kurê prãm kêt. \v 27 Ba ren Bedjêbu kabẽnkôt ren bõm ar me karõ punu rẽnho iba nhym ren mỳj kabẽnkôt ne anhõ àpênh bõm ar me karõ rẽnho ba? Me jadjwỳ ne me bõm me karõ punu rẽnho ba. Djãm me adjwỳnhdjwỳ ne me we Xatanaj kabẽnkôt ar bõm me karõ rẽnho ba? Ga me ren memã ja jarẽ nhym ren me amã, “Je tô djãm Xatanaj ta kute õ àpênho bikẽnho ba got”? ane. \v 28 Nhym be kati, Metĩndjwỳnh pyma puroobit ne ba ar bõm me karõ rẽnho iba. Ga, kôt arỳm Metĩndjwỳnh me awỳr bôxja pumũ. Metĩndjwỳnh kute me apytàr ne me akadjy bẽnjadjwỳr ne kute me ajo bamã me awỳr bôxja pumũ. Ja dja ga me ama. Nãm ã Jeju memã ane. \p \v 29 Ne kam memã kum, \p —Nàr, mỳj dja me me'õ tỳx nhũrkwãmã àr on? Kute kubê nêkrêxo prõt kadjy me'õ tỳx nhũrkwãmã àr on. Bir, dja me me'õo tỹm ne uwpre. Ne kam arỳm ũrkwãmã wadjàn kubê nêkrêxo prõt ne, ane. Mỳj'ã ne me'õ tỳx jarẽ? Bir, Xatanaj'ã. Dja me Xatanaj kumrẽx djuwpren kam arỳm amim õ me ja pytà. Ja'ã ne Jeju ã memã ane. \p \v 30 Ne kam ajte memã kum, \p —Me'õ kum ikĩnh kêt ne arỳm mrãmri ijo kurê djwỳnh ne. Ne ar ikôt ba kêt ne arỳm kam amijã, “Ba dja ba ate ikrãn ar mrã. Amidjwỳnhbit dja ba amiman amijo mrã”, anen ate ar ba. \v 31 Kam ba me amã arẽ ga me ama. Me kute mỳjjao bikẽnh kunĩkôt Metĩndjwỳnh kute me axweo biknor prãm. Ne me kute Metĩndjwỳnh japrỳ kunĩkôt kute me axweo biknor prãm. Metĩndjwỳnh kute me axweo biknor ne wãnh mekam ngrykmã irer prãm. Nhym be, me kute Metĩndjwỳnh Karõ japrỳkambit ne Metĩndjwỳnh mekam ngryk rã'ã ne. \v 32 Godja me'õ ijã kabẽn punu jarẽnh jabej ije amijo inhĩ'ã kabẽn punu jarẽnh jabej Metĩndjwỳnh dja axweo akno ne kam ngryk kêt. Nhym be, godja Karõ'ã kabẽn punu jarẽnh jabej Metĩndjwỳnh dja axweo biknor kêt ne. Ne kam kam ngryk rã'ã ne. Jakam dja ngryk rã'ã. Amrẽ akubyn Kra bôx'ã akati mõrkamdjwỳ dja kam ngryk rã'ã. \p \v 33 Djãm pidjô punukam pidjô djành apôx got? Nàr kon, djãm pidjô mex, pidjô djànhjakam pidjô punu apôx got? Kati, apỹnh pidjô bàri djàri ne kam ô apôx. Ô ne parbê rôrôk ne ikwãn kam bàrio amirĩt nhym me kôt kum apôx. \v 34 Me akamingrãnyre ne ga me abê iry. Me ajaxwekam djãm me aje akabẽn mex 'õ jarẽnh prãm? Arkati. Ẽ, me õkre kadjwỳnhbê ne me mỳjja kumex ma nhym kam amrẽ bõm ajkwa krekremẽ õto'ỳr apôx nhym me kam arẽnho ba. Arẽnho ban kam arỳm memã amijo amirĩt. Mex nàr axwe jao memã amijo amirĩt. Kute mỳjja ô kute pidjô bàrio amirĩt ja pyràk. \v 35 Nãm me õkre kadjwỳnhbê kabẽn punu kumex man arỳm kabẽn punuo memã amijo amirĩt. Nhym me ajte õkre kadjwỳnhbê kabẽn mex kumex man arỳm kabẽn mexo memã amijo amirĩt. \v 36 Ba me amã arẽ ga me ama. Amrẽ memã axwe pãnh jarẽnh djà nhõ akati mõrkam dja ga me amikôt Metĩndjwỳnhmã amijarẽ. Me aje amrẽbê akabẽn kajgo, akabẽn punu jarẽnh kunĩkôt kum arẽ nhym arỳm me ama. \v 37 Kam amrẽbê me akabẽn mex jabej dja akabẽn mex kôt me amã amex jarẽ. Nàr, amrẽbê akabẽn punu jabej dja akabẽn punu kôt me amã ajaxwe jarẽ ga me arỳm me biknor tokry djàkam akuno. Nãm ã Jeju me krãptĩmã ane. \s1 Me kute kum mỳjja pumũnh kêt nhipêx'ã 'wỳr. \r Mak 8.11; Ruk 11.29 \p \v 38 Nhym kam Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebê pardjêu kwỳ Jejumã kum, \p —Ujarẽnh djwỳnh, dja ga mỳjja pumũnh kêt'õ nhipêx ba me omũn kôt ama, ane. Nhym memã kum, \p \v 39 —Me akamingrãnyre ne ga me ajaxwen mỳjjakôt ari Metĩndjwỳnhbê amijo akẽxo aba. Ga, me kwỳ kum prõ djwỳnh kĩnh ngriren kute ar mebê prõo àkĩnho baja pumũ. Me gadjwỳ ne ga me amã Metĩndjwỳnh kĩnh ngriren mỳjjakôt ari kubê amijo akẽxo aba. Ne ate kam ije me amã mỳjja pumũnh kêt nhipêxja'ã ijwỳro aba. Kati. Ije me amã ipêx ga me aje omũnh prãm kêtkumrẽx. Dja ba amijo kute Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnhbê Djônaj pyràk. Tãm dja ga me omũn imã akator jabej. \v 40 Me bakukãmãre Djônaj ne tep rax tikkrekam nõ nhym 'ã akatin akatin akati nhym arỳm kato. Badjwỳ dja ba ã amijo anen kẽnkrekam nõ nhym ijã akatin akatin akati ba arỳm ikato. Ba ne ba amijo inhĩ ne bôx. Dja ba ã amijo ane. Jabit dja ga me omũ. \p \v 41 Djônaj ne krĩraxbê Niniwekam me akreo tẽ nhym me arỳm amikam kaprĩren wãnh axwemã iren Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx. Nhym be, ba ije iraxo Djônaj jakrenh mex ne ba jakam me akuri djan te me amã idjujarẽnh ar iba. Djã ne ga me me kudjwa amikam akaprĩn wãnh ajaxwemã anhiren Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx? Kati. Me aje wãnh ajaxwemã anhirer kêtkam dja Niniwekam me wã arỳm pãnh me amã ajaxwe jarẽ. Me akamingrãnymã arẽ ga me me biknor tokry djàkam akuno. \p \v 42 Be ga, aparmã onĩ:j pyka 'õdjwỳkam bẽnjadjwỳr rax nija pumũ. Bẽnjadjwỳr ni Xaromão'ỳr tẽ:, 'ỳr tẽm 'iry:n arỳm 'ỳr bôx. Kute krã mexkôt marmã 'ỳr bôx ne arỳm kuma. Nhym be, ba ije iraxo Xaromão jakrenh me:x ne ba jakam me akuri djan te me amã idjujarẽnh ar iba. Djã ne ga bẽnjadjwỳr ni kudjwa ajamak mex ne ima? Kati. Ga me aje imar kêtkumrẽx. Me aje imar kêtkam dja bẽnjadjwỳr ni ĩ arỳm pãnh me amã ajaxwe jarẽ. Me akamingrãnymã arẽ ga me me biknor tokry djàkam akuno, ane. \p \v 43 Ne kam ajte me karõ punu'ã ajarẽn memã kum, \p —Me karõ pydjin kute ar me'õo baja ne arỳm kurũm katon tẽ. Ne kam te ar mrã, ngô kêtkam ar mrã, te ajte me'õmã àr ne tyk djà kêtmã ar mrã. \v 44 Ne kam amim, \p —Ba inhũrkwã kurũm ikatorja'ỳr tẽ, ane. \v 45 Ne kam amim badjà tũmja'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne omũ nhym arỳm mexkumrẽx. Me karõ'õ kute o ba kêt nhym prĩne kre mex nhym arỳm kam mỳjja katàt. Nhym kam kadjy mã me karõ punu'ỳr tẽ. Ne kam mekam me kwỳ japrôn 'ỳr meo mõn meo bôx. Nãm me karõbê 7 ne o bôx ne me'õjamã meo wangij nhym kam mekam ar ba. Kute me karõ punubê 7 ne o bôx tãm ne axweo kute õbê pydji kute ar o ba tũmja jakrenh mex ne kam arỳm o punu rax ne. Kàjbê punuri ne kàjbê punu nhym be, kute kubê 7 ne o bôxja ne arỳm o punu rax ne. Dja ã me akamingrãnyre ajaxwekam me karõ punu me ajo ane, ane. Nãm Jeju ã memã ane. \s1 Nãmẽ kamyre'ã ujarẽnh. \r Mak 3.31; Ruk 8.19 \p \v 46 Jeju me krãptĩ:mã kabẽno dja nhym nãmẽ kamyre ar axikôt apôx ar bôx ne bõm ku'ê. Ne kute kum kabẽn jarẽnhmã. \v 47 Nhym me'õ 'ỳr tẽn kum, \p —Ẽ, onĩj anãmẽ akamy ar amã kabẽn, ane. \p \v 48 Nhym Jeju me'õmã kum, \p —Be, ije me'õmã inãmẽ ikamy jarẽnh kadjy mỳj dja arkam kute? ane. \v 49 Ne kam kôt ba djwỳnhmã kum, \p —Ota, inãmẽ ikamy ne ja. \v 50 Dja gar Metĩndjwỳnho kĩnh kadjy kabẽn man kôt ar amijo aba. Ba kam arỳm ar amã ikamyre nàr ikanikwỳnh nàr inã jarẽ. Nãm ã Jeju arkum ane. \c 13 \s1 Bàygogo'ã ujarẽnh. \r Mak 4.1; Ruk 8.4 \p \v 1 Ne kam akati tãmkam Jeju kikre kurũm katon tẽn arỳm imôti mỳrri nhỹ. \v 2 Nhym kam me krãptĩ: 'ã akuprõ. Nhym kam arỳm mebê tẽn kàkam nhỹ nhym me krãptĩ: arỳm ngô mỳrri kum dja. \v 3 Nhym kam arỳm apỹnh kukràdjà djàri'ã memã mỳjja jakren memã 'ã ajarẽ. Ne memã kum, \p —Ẽ, õ pur djwỳnh ne kute õ purkam bàygogo kremã 'ỳr o tẽ. 'Ỳr o tẽn o bôx ne kam ar 'yo ukabêr mrã, ane. Nãm me kute mỳjja kre kadjy tu mỳjja 'yo akabê, bàygogo 'yja ne me kute purkam kremã o mrãn kam purkam o ukabêr mrã. Kute mrãmri ne me kute katẽbàri 'yo ukabêr mrãnhja pyràk. \fig |src="LB00094B.TIF" size="span" copy="Louise Bass ©The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Matêu 13.3" \fig* \p \v 4 Jeju memã kum, \p —Be, me'õ ne ar bàygogo 'yo ukabêr mrã. Nhym 'y kwỳ prykam rôrôk. Nhym kwênh prĩne kuku. \v 5 Nhym kwỳ kẽn po'ã pyka purorrekam rôrôk. Nhym kam pyka purorrekam ingrõt kukrà kêtkumrẽx. \v 6 Nhym kam kỳjrũm myt nhỹn arỳm 'y nhingrõt ga nhym kajot ne arỳm ty. Arê jabjê kêtkam ne ty. \v 7 Nhym 'y kwỳ mrỳnhĩkam rôrôk ne kam mrỳnhĩmẽ ro'ã ingrõt. Nhym kam prĩne o akno. \v 8 Nhym 'y kwỳ pyka mexkam rôrôk ne ingrõt ne kam abatành ne. Ne arỳm apỹnh bàri ku'ê djàri nhym kwỳ ijy jabjê nhym kam 'y mexti:re. Nhym kam 'y'ã akre kubê 100. Nhym kwỳ ijy mexkumrẽx nhym 'y'ã akre kubê 60. Nhym kwỳ kàjbê ijy mex nhym 'y'ã akre kubê 30. Nãm ã Jeju Metĩndjwỳnh kukràdjà'ã apỹnh mỳjja jakren 'ã ujarẽnho ane. \v 9 Ne ajte memã kum, \p —Gop me ajõ ar ajamak mex jabej tu amim ikabẽn markumrẽx, ane. \p \v 10 Nhym kam kôt ba djwỳnh ar 'ỳr bôx ne kum, \p —Mỳkam ne ga apỹnh kukràdjà djàri'ã memã mỳjja jakren memã mỳjjabit'ã ajarẽ? ane. \p \v 11 Nhym arkum, \p —Bir, djãm me kunĩ kute ikukràdjà marmã? Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba'ã ikabẽn kukràdjà ja djãm me kunĩ kute marmã? Kati. Ar gajbit ije ar amã arẽnho amirĩt gar aje marmã. Nhym be, me wãbê ne ba udju ne. \v 12 Be, me kwỳ kute ikukràdjà markumrẽx ja dja ba mã memã mỳjja krãptĩ jarẽ nhym me arỳm mỳjja krãptĩ ma. Nhym me kwỳ mã kute ikukràdjà mar kajgojabê dja ba ikukràdjào apdju. Kute ikukràdjà mar kajgojao apdju. \v 13 Me wã kute mar kajgokam ne ba memã mỳjjabit 'ã ajarẽ. Ba apỹnh kukràdjà djàri'ã memã mỳjja jakren memã mỳjjabit'ã ajarẽ. Me kute ikukràdjà mar kajgo wã ne me amrẽbê: me bakukãmãremã arẽn memã kum, \q1 “Me te memã mỳjja jakre nhym me omũnh kajgon mã amim omũnhkumrẽx kêt. \q1 Nhym me te memã mỳjja jarẽ nhym me me kabẽn maro krĩn mã mar kêt. Mã mỳjja'ã me kabẽn kute amijakreja mar kêt ne.” \m Nãm me ã me wã'ã me bakukãmãremã ane. Me kute ikukràdjà mar kajgo'ã ne memã arẽ. \v 14 Me bakukãmãre Idjaij ne amrẽbê: me kute imar kajgowãmã kabẽn jarẽ. Nãm Metĩndjwỳnh kukwakam memã kum, \q1 “Dja ga me maro aku'ên mã mar kêt. Mã kukràdjà'ã mỳjja kute amijakreja mar kêt. Ne omũnh kajgon mã amim omũnhkumrẽx kêt. Mỳkam? \q1 \v 15 Bir, arỳm ga me adjumar djàkam ajamakkre kêt. Me aje ajamako mar kêtmã ne ga me arỳm ajamakkre jaduj. \q1 Ne aje anoo omũnh kêtmã tu ano ngõr. \q1 Nã gãm me aje mar kêtmã ã ibê amijo ane. Aje ikukràdjà'ã mỳjja kute amijakreja mar kêtmã ã ibê amijo ane. \q1 Ne aje adjumar djàkam mar kêtmã ã ibê amijo ane. Me aje iwỳr amijo akẽx ba ije me ajo mex kêtmã ã ibê amijo ane.” \m Nãm ã me bakukãmãre Idjaij me kute ikabẽn mar kajgomã ane. Nhym me bakukãmãre aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm me wã'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam ne me wã ã ikukràdjà mar kajgoo ane. \v 16 Nhym be, djãm ar ga ne gar ã anomẽ ajamako ane? Kati. Ar ga ne gar ano atemã ne aje omũnhkumrẽx. Ajamakkre ne atemã ne aje markumrẽx. Kam ar akĩnhkumrẽx. \v 17 Ba ar amã arẽ gar ama. Djãm ar aje mỳjja pumũnh ja ne me bakukãmãre kute omũnh? Djã ne Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnhmẽ me katàt kute amijo bamẽ kute omũnh? Kati. Djãm ar aje mỳjja mar ja ne me kute mar? Kati. Me krãptĩ ne amrẽbê te kute omũnh ne mar prãmje. Kam, ar gajbit ne gar aje omũnh ne aje mar. Mrãmri ne ba ar amã arẽnhkumrẽx. \p \v 18 Kam ba ar amã arẽ gar ama. Ije ikabẽn kukràdjà'ã me'õ kute bàygogo 'yo ukabêr jakreja dja gar ama. \v 19 Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kabẽn ne me arỳm me'õmã arẽ. Metĩndjwỳnh kute amim me utàr ne kute ar meo ba'ã kabẽnja kum arẽ nhym arỳm mar kêt ne. Mỳj'ã kute kabẽn jakreja mar kêt ne. Nhym ate Xatanaj jãm meo amijakren mebê Metĩndjwỳnh kabẽno akno. Me kute tu amim markumrẽx nhym Metĩndjwỳnh kute kubê me utàr karõ ne jãm meo amijakren mebê Metĩndjwỳnh kabẽno akno. Bàygogo 'y kwỳ prykam rôrôk ne ja. \p \v 20 Kẽnkam 'y rôrôk ja ne me kute amim Metĩndjwỳnh kabẽn mar 'iry kêt ne kangaja'ã amijakre. Nãm me myt tãmkam Metĩndjwỳnh kabẽn man bit kum kĩnhkumrẽxo tẽm kajgo. \v 21 Kute tu amim markumrẽx kêtê. Ajkwaobit ne kute mar. Kute 'y nhingrõt ne arê jabjê kêtkam tẽmbê tykja pyràk. Kute amim mar 'iry kêt nhym ate apỹnh me kaprĩ djàri 'ỳr bôx nhym arỳm kanga. \p \v 22 Mrỳnhĩkam 'y rôrôkja ne me kute Metĩndjwỳnh kabẽn mar ne kam ate ajte kute jãm mỳjja marja'ã amijakre. Nãm me arỳm Metĩndjwỳnh kabẽn man kam 'ãno ãm kêt ne amim, “Mỳj dja ba nẽn inhõ kwỳ krẽn mex ne inhõ kubẽkà mex? Ikanêkam mỳj dja ba nẽ”? ane. Nãm pykakam mỳjjabitkam ar no katon axwe umar. Ne kam amim pi'ôk kaprĩo atom rax prã:m ne ajte nêkrêxo atom rax prã:m. Djãm kute amim mỳjjao atom raxkam mrãmri umar mex? Kati. Bir, me arỳm õ mỳjja rũnhkam mrãmri umar punukumrẽx. Ga, mrỳnhĩ kute bàygogoo bikẽnh nhym kam ijy kêtja pumũ. \p \v 23 Ga, me'õ bàygogo 'yo ukabêr tẽ nhym ajte kwỳ pyka mexkam rôrôkja pumũ. Nhym kam arỳm ingrõt ne abatành ne. Abatành ne arỳm ijykam 'y kume:x. Me kwỳdjwỳ ne me memã Bẽnjadjwỳr djwỳnh'ã kabẽn jarẽ nhym me arỳm tu amim markumrẽx. Ne kam maro amũ amikamẽn arỳm mar rax ne. Mar rax ne arỳm ukaprĩkumrẽx. Me kwỳ ne me ukaprĩti:re kute mrãmri ne bàri kwỳkam ijy mexti:re nhym kam 'y kubê 100 pyràk. Nhym me kwỳ kàjbê ukaprĩ kute mrãmri ne bàri kwỳkam ijy mexkumrẽx nhym kam 'y kubê 60 pyràk. Nhym me kwỳ kàjbê ukaprĩ kryre kute mrãmri ne bàri kwỳkam ijy mex nhym kam 'y kubê 30 pyràk. Me ukaprĩkumrẽx nhym Metĩndjwỳnh arỳm mekam kĩnhkumrẽx. Mekam kaprĩre kêtkumrẽx. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 'Ê 'y'ã ujarẽnh. \p \v 24 Ne kam Jeju ajte kabẽn kukràdjà'ã pur 'õdjwỳ jakren memã 'ã ajarẽn memã kum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh dja pykakam amim me kwỳ pytàn ar meo ba. Kam dja meo ajkij. 'à ne pur amijakre. Purkam ne me'õ 'y mex rẽnho tẽ. Ne o tẽ:n arỳm kre pa. \v 25 Ne kadjy ate krã. Nhym me õt mỳrri kurê djwỳnh arỳm pur'ỳr bôx. 'Ỳr bôx ne kam 'ê 'ymẽ bõ nhijymẽ akrô 'ymẽ rẽnho tẽ. Bàygogo 'y mex nhiby 'ê 'y rẽnho tẽ:n arỳm kre pa. Kre pan arỳm mã tẽ. \v 26 Nhym kam bàygogo ingrõt ne abatành ne ijy ajkapĩ. Nhym 'êdjwỳ arỳm kam kume:x ne. \p \v 27 Nhym kam õ àpênh ar arỳm õ pur djwỳnh'ỳr bôx ne kum, “Bẽnjadjwỳr, 'y mexbit ne ga purkam arẽn kre. Mỳj ne arỳm ajmã pur kam nẽ nhym kam 'ê kume:x”? ane. \p \v 28 Nhym arkum, “Gwaj bakurê djwỳnh'õ ne kam 'ê 'y rẽ”, ane. Nhym õ àpênh ar kum, “Dja bar 'ê kaba”, ane. \p \v 29 Nhym arkum, “Kati. Gar ren 'êmẽ ro'ã bàygogo kaba. \v 30 Kwãrĩk wãnh ro'ã abatành gê prỳ ngrà ba 'ỳr ê djwỳnh jano. Kam dja ba ê djwỳnh arkum, ‘Dja gar 'ê kumrẽx karwàn 'ãpren kum adjà gê xêr. Nhym be, bàygogo dja gar o atom ne inhõ bàygogo nhõ kikremã o wadjàn adjwỳ’, ane. Dja ba ã kum ane.” Nãm ã õ pur djwỳnh arkum ane. Nãm ã Jeju memã ujarẽnho ane. \s1 Metĩndjwỳnh kute me utàr ne meo ba. \r Ruk 13.18 \p \v 31 Ne kam ajte kabẽn kukràdjà'ã motadu 'y jakren memã kum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba ne kute mrãmri ne me'õ arỳm õ purkam motadu 'y kre nhym abatành pyràk. \p \v 32 Motadu 'y ne kryreo kute apỹnh 'y jakrenh. Nhym be, arỳm abatànhkam abatànho kute purkam djwỳ kunĩ jakrenh. Arỳm abatành kute pĩ pyràk. Nhym arỳm àkmẽ kwênh apỹnh pa'ã ku'ê. Nãm ã Jeju arkum ane. Me kute amim Jeju marmã nhym arỳm ja pydjin kadjy amima nhym arỳm ja kadjy amiman 'ã tỹm nhym ja kôt 'ã tỹm nhym ja 'ã tỹm nhym arỳm 'ã krãptĩ ne. 'à ne 'y kryre ja jakre. \p \v 33 Ne kam ajte kabẽn kukràdjà'ã djwỳ nhigot djà jakren memã kum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba ne kute mrãmri ne djwỳ nhigot djà djwỳkam bimành tẽm pyràk. Me'õ nire ne djwỳ nhigot djà byn arỳm djwỳ djôm raxkam kapĩ. Djwỳ'ã akreo amãnhkrut ne ikjêkêt. Nãm djwỳkam kapĩn o akà nhym arỳm prĩne djwỳkam ajmà, ane. Jejudjwỳ dja amim me utàro tẽn kam arỳm pyka kunĩkôt amim me kwỳ pytàn ar meo ba. \p \v 34 Jeju kute memã mỳjja'ã ujarẽnhja kunĩ ne kukràdjà'ã akre. Ne kam me krãptĩ:jamã mỳjjabit'ã ajarẽ. Djãm kute kukràdjà 'õ'ã mỳjja jakre kêt ne tu kukràdjàbit memã arẽ? Kati. Nãm kukràdjà'ã memã mỳjjabit jakren memã 'ã ajarẽ. \v 35 Me bakukãmãre ne Metĩndjwỳnh kukwakam memã ja'ã ajarẽ. Jeju memã ujarẽnh ja'ã ajarẽ. Amrẽbê: ne memã kum, \q1 “Kukràdjà'ã dja ba memã mỳjjabit jakren memã 'ã ajarẽ. \q1 Adjàkam mỳjja bipdjur ne bipdjur rã'ã dja ba arỳm 'ã ajarẽ”, ane. \m Nãm ã me bakukãmãre Metĩndjwỳnh kukwakam memã ane. Ne kam me aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam ne Jeju katon arỳm ã memã ujarẽnho ane. Me bakukãmãre kute memã ujarẽnh kôt ne Jeju arỳm amikabẽn kukràdjà'ã mỳjjabit jakren memã mỳjjabit 'ã ajarẽ. \p \v 36 Ne kam arỳm me krãptĩ jano nhym me mã mõ nhym arỳm kikremã wadjà. Nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm 'ỳr bôx ne kukijn kum, \p —Ajbir me kute purkam bàygogo 'y mex nhiby 'ê 'y rẽnho tẽm'ã adjujarẽnhja mỳj'ã ne amijakre? Ar imã arẽ bar kuma, ane. \v 37 Nhym arkum, \p —Bir, ba ne ba amijo inhĩ ne ruw. Ba ijã ne me'õ kute purkam 'y mex rẽnh ja. Ijã ne me'õja amijakre. \v 38 Pyka kunĩkôt me kunĩ'ã ne pur amijakre. Me kute Bẽnjadjwỳr djwỳnh mar'ã ne 'y mex amijakre. Me kute Xatanaj kôt ar amijo baja'ã ne 'ê amijakre. \v 39 Xatanaj'ã ne kurê djwỳnh kute purkam 'ê 'y rẽnhja amijakre. Mỳjja kunĩ kute aminhinomã amimẽnh djà nhõ akati'ã ne bàygogoo atom djà nhõ akati amijakre. Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh'ã ne me kute bàygogo djê djwỳnhja amijakre. \p \v 40 Kute ê djwỳnh kute 'ê jarênh ne o atom ne kum adjàr nhym xêt pyràk, dja Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh ã me axweo ane. Me kute aminhinomã amimẽnh djà nhõ akatikam me axweo ane. \v 41 Ba ije amijo inhĩ dja ba amũ ikadjy mrãnh djwỳnh jano nhym me arỳm me axwe kunĩo atom. Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam meo bajakam me axwe kunĩo atom. Me kute me axwe'ã memã àpnênhmẽ me axwe kunĩo atom. \v 42 Ne kam me arỳm me biknor tokry djàkam me kumẽ. Wãnh ne me amim ngryk ne tokry djàje amijanên ar àmra ba. \v 43 Kam dja me Bãm djwỳnh amim me katàt kute amijo baja pytàn ar meo ba. Nhym kam me axweja kuràm dja me arỳm me:xkumrẽx nhym me kum me kĩ:nhkumrẽx kute mrãmri ne arỳm myt katorkam me kum kĩnh pyràk. Gop me ajõ ar ajamak mex jabej tu amim ikabẽnja markumrẽx. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Apỹnh mỳjja'ã ujarẽnh. \p \v 44 Ne kam ajte arkum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba ne me kum kĩnh. Kute mrãmri ne kute me kum nêkrêx pãnh rax kĩnh pyràk. 'à ne nêkrêx pãnh rax amijakre. Pykakam ne me'õ nêkrêx pãnh rax jadjàn o apdju nhym atemã me'õja arỳm 'ỳr bôx ne kum katon kaban kam kĩnhkumrẽx. Me'õja nêkrêx pãnh raxkam kĩnhkumrẽx ne ajte pyka tãmkam nêkrêx pãnh rax jadjàn o apdju. Me'õ kute kubê o àkĩnh karõ o apdju. Ne amim, “Ba on pykao inhõn kam ije nêkrêx pãnh rax jadjàr djào inhõ pyka”, ane. Ne kam arỳm õ mỳjja kunĩo atom ne memã kungãn pãnh pi'ôk kaprĩ by. Ne kam arỳm pi'ôk kaprĩo amim pyka byn o õ. Ne urokam kute kam nêkrêx pãnh rax jadjàrjao õ. \p \v 45 Kam, ajte kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo ba ne me kum kĩnh. Kute mrãmri ne kute me kum nêkrêx pãnh rax kĩnh pyràk. 'à ne angà pãnh raxdjwỳ amijakre. Kam ne me'õ kute angà byrmã abej ar mrã. \v 46 Ne kam arỳm angàja pãnh ra:xmã kato. Ne amim, “Ba on angà pãnh raxjao aminhõ”, ane. Ne kam amũ tẽn õ mỳjja kunĩo atom ne memã kungãn pãnh pi'ôk kaprĩ by. Ne kam angàja pãnh rax pãnh memã pi'ôk kaprĩ ngãn arỳm o õ. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 47 Ne kam ajte arkum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh dja pykakam amim me utàn ar meo ba. Kam, dja me axwemã pãnh jarẽ. 'à ne kryreti amijakre. Imôtikam ne me kryreti mẽ nhym arỳm apỹnh tep krãptĩ kum wangij nhym me arỳm unê. \v 48 Ne arỳm ipukam bjêro mõn akàx'ã kumẽ. Ne kam arỳm tep kabio nhỹ. Nãm tep mex ne karwàn kaxnokaikam o atom. Nhym be, tep punu ne me rũm kurẽn kanga. \v 49 Mỳjja kunĩ kute aminhinomã amimẽnh djà nhõ akatikam dja me ã meo ane. Dja Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh apôx ne me'ỳr bôx ne meo ajkij. Me axweja me katàt kute amijo bajabê meo ajkij. \v 50 Ne kam arỳm kuwy djàkam me axwe mẽ. Kam dja me amim ngryk ne tokry djàje amijanên ar àmra ba, ane. \p \v 51 Ne kam arkum, \p —Djã ne gar arỳm mỳjja markumrẽx? Mỳjja'ã ije apỹnh mỳjja jakreja djã ne gar arỳm markumrẽx? ane. \p Nhym ar kum, \p —Nà. Mỳjja'ã apỹnh mỳjja kute amijakreja bar ije markumrẽx, ane. \p \v 52 Nhym kam arkum, \p —Aj, tãm ne ja. Arỳm ne ba mỳjja krãptĩ'ã ajarẽ gar ama. Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàrn ar meo ba'ã ne ba mỳjja krãptĩ jakren ar amã 'ã ajarẽ gar arỳm ama. Arỳm ar aje markam ar aje õ kikre djwỳnh pyràk. Õ kikre djwỳnh ne õ nêkrêx jadjwỳr djàkam mỳjja nymẽ mỳjja tũmo pôx. Ar aje uràk. Ar abê memã kukràdjà jarẽnh djwỳnh ne gar arỳm memã kukràdjà ny jarẽn ajte memã kukràdjà tũm jarẽ. Tãm ne ja. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Õ pyka djwỳnhkam bôx. \r Mak 6.1; Ruk 4.16 \p \v 53 Jeju apỹnh kukràdjà'ã memã mỳjja ja jakren memã 'ã ajarẽn kam arỳm o ino re. Ne kam arỳm mã tẽ. \v 54 Ne kam arỳm õ pyka djwỳnhkam tẽn bôx. Bôx ne arỳm me bikprõnh djàkam tẽn wadjà. Ne kam arỳm memã kukràdjà jarẽ. Memã arẽ nhym me arỳm kam no tyn kumex ne abenmã kum, \p —Tô, mỳj me'õ ne kum me kukràdjà ja jarẽ nhym arỳm ã amak mexo ane. Mỳj me'õ ne kum arẽ nhym arỳm ã mỳjja nhipêxo ane. Mỳjja pumũnh kêtkumrẽx ne arỳm ipêx nhym kumex. \v 55 Be, kubê ne pĩ kênh djwỳnh kajgo kra. Marij kurũm ne kato. Kôt ar apôxjabê Xijagumẽ Jôdjemẽ Ximãomẽ Djudamẽ. \v 56 Kanikwỳnhdjwỳ ar me baro'ã ar ba. Tô mỳj me'õ ne kum kukràdjà ja jarẽ nhym maro ba? ane. \v 57 Me ã abenmã anhỹro ban kam kubê kĩnh no kati. \p Nhym Jeju amijã memã kum, \p —Metĩndjwỳnh kukwakam memã ujarẽnh djwỳnh dja pyka kunĩkôt ba nhym me kum mex jarẽnho ba prãm ne. Nhym be, õ pyka djwỳnhkam me jabit ne me ari aprỳo ba. Õbikwa djwỳnhkam ar ajbit dja me ari aprỳo ba, ane. \p \v 58 Ne kam arỳm te kute õ pyka djwỳnhkam me krãptĩo mex prãmje. Me kute amim tu kamnhĩxkumrẽx kêtkam te kute meo mex prãmje. \c 14 \s1 Me kute Djuão mut krã'yr. \r Mak 6.14 \p \v 1 Nhym kam me amũ Jeju jarẽnho ipôk ne. Nhym kam mebê idjaer nhõ bẽnjadjwỳr raxbê Erodji arỳm me kute Jeju jarẽnhja ma. \v 2 Ne kam arĩk Jejuo Djuão ne õ àpênhmã kum, \p —Ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuão arỳm akubyn tĩn ne ar ba. Be, tyk ne akubyn tĩnkam ne arỳm mỳjja pumũnh kêt nhipêxo ba, ane. \p \v 3-4 Be, Erodji kute bĩn kêtri ne Djuão Erodjij'ã kum kabẽn ne. Erodji ne Erodjijo prõ. Nãm 'ã kum kabẽn ne kum, \p —Metĩndjwỳnh kukràdjà kupa'ã ne ga akamyrebê prõ'ỳr mõ, ane. Nhym kuman arỳm ngryk ne. Ne arỳm 'ỳr me krãkamngônh jano nhym me arỳm o tỹm ne kubê ijê. \v 5 Nhym kam bit kute me anor nhym me kute bĩnmã. Nhym be, kati. Me krãptĩ: ne me 'ã abenmã kum, \p —Djuãobê ne Metĩndjwỳnh kukwakam memã ujarẽnh djwỳnh, ane. Me krãptĩ kute ã anhỹrkam ne Erodji arỳm kum me krãptĩ pyman Djuão bĩn kêt. \p \v 6 Nhym kam Erodji rwỳk djà nhõ akati arỳm bôx. Bôx nhym me arỳm ro'ã àkuro nhỹ. Nhym Erodjij kra arỳm memã to. Memã to nhym Erodji kum kĩnhkumrẽx. \v 7 Kum kĩnhkam ne kum, \p —Mỳj ne ga amã kĩnh? On imã mỳjja'õ jarẽ ba arỳm amã kungã. Amã ikabẽn kajgo kêtkumrẽx. Metĩndjwỳnh ne arỳm ima, ane. \v 8 Kraja kum tor djwỳnhràm ne nã arỳm Djuão krã'ã kum karõn kum, \p —Dja kum akĩnh ga Djuão krã'ã kum apnê, ane. Nhym kam arỳm kum to nhym kum kĩnh. Kum kĩnh ne kum mỳjja jarẽnh mãmdji nhym arỳm kuma. Ne nã kabẽn man arỳm Erodjimã kum, \p —Dja ga ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuãoja ngônh purortikam krã djàn o bôx ne imã angã, ane. \v 9 Nhym kam bẽnjadjwỳr rax arỳm kuman kaprĩren amim, \p —Je, arỳm ne ba mrãmri kum ikabẽn jarẽnh mãmdji nhym Metĩndjwỳnh arỳm ima. Ba arỳm kam te ije kum, “Kati”, anhỹr prãmje. Ibu'ã me jadjwỳ ne me arỳm mrãmri ikabẽnkumrẽx ma, ane. Ne kam arỳm õ àpênhmã kum, “Me kum angã”, ane. \v 10 Ne 'ỳr me ano nhym me mebê ijê djà'ỳr mõn arỳm 'ỳr bôx. Ne kam arỳm mut krãta. \v 11 Mut krãtan ngônh purortikam krã djàn o tẽn arỳm kurerermã kungã. Nhym kumỳn o tẽn arỳm nãmã kungã. \v 12 Nhym kam Djuãokôt ba djwỳnh ar 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Ne kam Djuão nhĩ mỳn o tẽn arỳm adjà. Ne kam Jeju'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne kum arẽ nhym arỳm kuma. \s1 Kute mebê 5.000o djuw mex. \r Mak 6.30; Ruk 9.10; Dju r 6.1 \p \v 13 Nhym kam ate arwãkam ỹr kadjy kàkam nhỹn arỳm nox ne. Nhym kam me arỳm arẽnh ma. Arẽnh man arỳm krĩrax kurũm kôt mõ. Pykakôt ar ibej mõ. Ar ibej mõ:n arỳm akàx nhikjêkam Jeju kutêp akuprõ. \v 14 Nhym Jeju ar ngôkôt mõn arỳm akàx'ỳr bôx. 'Ỳr bôx ne arỳm kà dji. Nhym kam Jeju arỳm wabin me krãptĩ: pumũ. Me omũn arỳm kum me kaprĩ:. Kum me kaprĩn arỳm me kanêo mexo dja. \p \v 15 Meo djan kam arỳm amykry mex ne. Nhym Jeju kôt ba djwỳnh arỳm 'ỳr bôx ne kum, \p —Arwãkam ne gwaj ar baba nhym arỳm amykry mex ne. On me krãptĩmã arẽn kum, “Me amũ krĩ kryremã mõn djwỳ jamỳn anhõ kwỳ krẽ”, ane. Dja ga ã memã ane, ane. \p \v 16 Nhym arkum, \p —Kati. Kwãrĩk wãnh amũ me mõr kêt. Ar ga dja gar memã mỳjja ngã nhym me arỳm kukrẽ, ane. \p \v 17 Nhym ar kum, \p —Jakam ne djwỳ kubê 5bit ne tep amãnhkrutbit, ane. \p \v 18 Nhym arkum, “Amrẽ imã o tẽ”, ane. Nhym kam ar arỳm 'ỳr o bôx. \v 19 Nhym kam me bõkam ỹrmã memã arẽ. Ne kam arỳm djwỳ kubê 5mẽ tep amãnhkrutja jamỳ. Amỳn kàjmã kàjkwa pumũn djwỳmẽ tepo Metĩndjwỳnhmã amikĩnh jarẽ. Kum amikĩnh jarẽn arỳm djwỳ kokij. Djwỳ kokjêro dja:n mã kôt ba djwỳnh arkum õro dja. Arkum õro dja: nhym ar mã memã õro mrã. \v 20 Memã õro mrã: nhym kam me kunĩ kukrẽn arỳm ajne. Nhym kam ar arỳm aũm karwànho mrã. O mrãn arỳm kaxnokaikam kungij ne o ipu. O ipun arỳm 'ã akre. Kam kaxnokai ipu kubê 12 ne 'ã kàtàm ne dja. \v 21 Be, me my kute krẽn 'ã akre kubê 5.000. Ne ijukri me niremẽ me prĩre'ã akre kêt. Be, me kunĩ ne me arỳm õ kwỳ krẽn mex ne arỳm ajne. \s1 Ngô'ã tẽm. \r Mak 6.45; Dju r 6.15 \p \v 22 Nhym kam Jeju kôt ba djwỳnh arkum, \p —Aj mã, kàkam nhỹ. Dja gar ikukãm akàx nhikjêmã rê. Ba 'ỳr me ano gê me mã mõ, ane. Nhym ar arỳm kàkam nox ne mõ. \v 23 Nhym arỳm me krãptĩ'ỳr tẽn memã kum, \p —Aje, me on ajmà. Ba on, ane. Ne kam Metĩndjwỳnhmã kabẽn kadjy krãnh'ã tẽn wabi. Nhym kam arỳm akamàt nhym ate krãnhkam nhỹ. \v 24 Nhym ar kàkam mõrja arỳm imôti nhipôkri mõ. Mõ: nhym kôk ar kutã àbêr tỳx. Àbêr tỳx nhym ngô arỳm ar'ã kà japĩno mõ. \p \v 25 Apĩno mõ: nhym arỳm õkrẽn'ãnh kà. Õkrẽn'ãnh kàr pydji nhym Jeju arỳm tu ngô rax'ã arkôt tẽ. \v 26 Ngô'ã arkôt tẽ nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm omũ. Ngô'ã tẽmkôt omũn arỳm madjà kretin abenmã kum, \p —Ota amrẽ me karõ'õ gwaj bakôt mõ, anen arỳm umaje amra. \p \v 27 Nhym kam arkum, \p —E kum, ba ne ba wãm ar akôt tẽ. On ar akĩnh ne ar atĩn prãm kêt, ane. \p \v 28 Nhym Pedru kum, \p —Djãm mrãmri gakumrẽx? Ga atẽmkumrẽx jabej amiwỳr ijwỳ ba wãm akudjwa ngô'ã awỳr tẽ, ane. \p \v 29 Nhym kum, “Amrẽ iwỳr tẽ”, ane. \p Nhym Pedru arỳm Jeju'ỳr tẽmmã ngôkam ruw ne arỳm ngô'ã tẽ. \v 30 Ngô'ã tẽn arỳm ngô pumũ. Kôk djàbêr tỳx kute ngô djàkà tỳxkôt omũn arỳm tĩn prãm. Tĩn prãm ne arỳm àr tẽ. Ngômã àr tẽn arỳm amran kum, “Bẽnjadjwỳr djwỳnh, gop ipytà”, ane. \fig |src="cn01721B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Matêu 14.30" \fig* \p \v 31 Nhym Jeju on pa 'amỳn kum, \p —Aje amim imar rere:kre. Mỳkam ne ga amim, “Djãm mrãmri ne Jeju kute ngô ja mar”, anen amim imar rerekre? \p \v 32 Nãm ã kum ane nhym ar arỳm kà'ỳr bôx. Ne kam arỳm wabi. Wabi nhym kôk djàbêr on amikrãtan anhikrê ne. \v 33 Amikrãta nhym kàkam ar ỹrja arỳm parbê kõnkrão nhỹn rax ma:ro nhỹ. Ne arỳm kum, \p —Mrãmri abê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx, ane. \p \v 34 Ne kam ar arỳm akàx nhikjêmã rên kam arỳm kà dji. Ar pykabê Djene'ã kà dji. \v 35 Nhym kam me arỳm Jeju nokre pumũn amũ memã arẽ. Nhym kam me arỳm bu'ã pyka kunĩkôt me'ỳr me ano nhym me me'ỳr mõ. Me'ỳr mõn memã arẽ nhym me arỳm kuman Jeju'ỳr me punu kunĩo bôx. \v 36 Nhym me arỳm kum, \p —Ba me akà japkrebit kupên arỳm imex ne, ane. Ne me kunĩ kute kupênhja arỳm prĩne mex ne. \c 15 \s1 Tu mỳjja krẽn'ã ujarẽnh. \r Mak 7.1 \p \v 1 Nhym kam mebê pardjêumẽ Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh krĩraxbê Djeruxarẽ kurũm mõn Jeju'ỳr bôx. Me õ kwỳ krẽn kadjy ne me aminhikra põnho ba. Me kukãmãkjê kukràdjà kôt me we Metĩndjwỳnhmã mex kadjy ne me kum aminhikra põnho ba. 'à ne me Jejumã kabẽn ne kum, \p \v 2 —Mỳkam ne akôt ba djwỳnh ar me kukãmãkjê kukràdjà mar kêt ne kam amikrà ar o ba? Nãm ar kute aminhikra põnh kêt ne tu aku, ane. \p \v 3 Nhym Jeju memã kum, \p —Djãm mrãmri Metĩndjwỳnh kukràdjà kôt ne ga me me akukãmãkjê kukràdjàja jarẽ? Kati. Atemã. Ga me atemã akukãmãkjê kukràdjà ja'ã ano tỳx ne Metĩndjwỳnh kukràdjà mar kêt. Ne kam arỳm kam amikrà ar o aba. \v 4 Ba me amã arẽ gar ama. Metĩndjwỳnh ne me bakukãmãremã 'ã karõn memã kum, \q1 “Me amã abãmmẽ anã jabên ar kabẽn ma”, ane. \m Ne ajte memã kum, \q1 “Me'õ arỳm bãm'ã nàr nã'ã, ‘Gê Metĩndjwỳnh o ajkẽ’, anhỹr jabej gê me tu kubĩ”, ane. \m Me kum bãmmẽ nã ar abêmã ne Metĩndjwỳnh ã me bakukãmãremã ane. \v 5 Nhym be, djãm me ga ne ga me amã abãmmẽ anã jabê? Kati. Ga me akukràdjà kôt arĩk memã kum, “Me ajõ godja anã nàr abãm mỳjja'ã ajwỳr jabej. Ne aje kubê anhõ mỳjja nê prãm jabej kum, ‘Be, ba te ije amã õrmã. Aje mỳjja 'ã ijwỳr ba arỳm o Metĩndjwỳnh nhõ mỳjja. Kam ba te ije amã õrmã’, ane. Dja ga me ã kum anen arỳm kubê nê nhym kam arỳm pijàm ne”, ane. \v 6 Ga me aje ã memã 'ã karõo anhỹrkam arỳm me nãmẽ bãmbê õdjỳ'ã memã adjàpnênho aba. Me kum ar abê kêt'ã memã adjàpnênho aba. Metĩndjwỳnh te memã 'ã karõn memã kum, \q1 “Me amã abãmmẽ anã jabên ar kabẽn ma”, ane. \m Nãm te memã ane ga me arỳm Metĩndjwỳnh kabẽn jao me kukràdjà kajgon kupa'ã memã akukràdjà punu ja jarẽn arỳm nãmẽ bãmbê õdjỳ'ã memã adjàpnênho aba. \v 7 Me ga ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Mrãmri ne me bakukãmãre Idjaij me ajã kabẽn ne. Nãm Metĩndjwỳnh kukwakam me ajã me bakukãmãremã kum, \q1 \v 8 “Be, me ja ne me arĩk 'êx ne ajkwa kajgokam imã imex jarẽnho ban õkre kadjwỳnhbê jãm ate ibê krãn ba. \q1 \v 9 Ne arĩk imã irax jarẽnh kajgoo ban 'êx ne me ta kukràdjà'ã memã kum, ‘Metĩndjwỳnh kukràdjà’, anhỹro ba.” \m Nãm ã Idjaij me ajã ane ga me akamingrãnyre ajêx ne akukràdjà kajgoo Metĩndjwỳnh kukràdjàn memã arẽnho aba. Mrãmri ne me ajã arẽnhkumrẽx. Nãm Jeju ã mebê pardjêu arkum ane. \p \v 10 Ne kam amiwỳr me krãptĩ 'uw ne memã kum, \p —Ẽ, dja ga me akunĩ iman ikabẽn markumrẽx. \v 11 Me kute apỹnh mỳjja'ã memã kum, “Ja dja ga ãm omũ. Dja ga krẽn arỳm ajaxwe”, anhỹro ba. Nhym be, djãm me'õ mỳjja 'õ krẽ nhym Metĩndjwỳnh arỳm kum, “Ja ne ga krẽ. Arỳm ajaxwe”, ane? Kati. Me kabẽn punukam ne memã axwe jarẽ. Me àkĩnhĩkam ne memã arẽ. Me ari prõ, mjên kupa'ã kurẽ bakam ne memã arẽ. Me 'êxnhĩkam ne memã arẽ. Apỹnh axwe 'õkam ne Metĩndjwỳnh memã axwe jarẽ. Nãm ã Jeju memã ane. \p \v 12 Kam kôt ba djwỳnh ar 'ỳr bôx ne Jejumã kum, \p —Ẽ, mebê pardjêu kute akabẽn markam arỳm ngryk ne, ane. \p Nhym me'ã arkum, \p \v 13-14 —Ga, me no rã ne me amikukãm rĩt kêtja pumũ. Kam me kute amipry mar kêt. Kam godja me no rã me no rã japrô kute meo ba jabej nhym arỳm amẽ kre'õkam tỹm. Mebê pardjêu ne me kute me uràk. Nãm me 'êx ne memã, “Ba ne ba ije Metĩndjwỳnh mar”, anhỹro ba. Nhym be, kati. Me kute mar kêt. Ne kam te memã Metĩndjwỳnh'ã ujarẽnh ar ba nhym me adjwỳnhdjwỳ kute Metĩndjwỳnh mar kêt. Mebê pardjêu 'êx ne kute memã anhỹro bakam dja Ibãm arỳm memã o pãnh ne me biknor tokry djàkam me kumẽ kute mrãmri ne me kute 'ê kadjàr ne rũm mẽnh pyràk. Kwãrĩk wãnh me rã'ã. Nãm ã Jeju mebê pardjêu'ã ane. \p \v 15 Nhym Pedru kum, \p —Nã gãm ar imã, “Djãm me mỳjja 'õ krẽ nhym Metĩndjwỳnh kum, ‘Ja ne ga krẽn arỳm ajaxwe’, ane? Kati”, ane. Tãm ne ga arẽ nhym ar ibê bipdjur rã'ã ne. Mỳj'ã ne ga akabẽn jarẽ? Ar imã arẽ bar kuma. Nãm ã Pedru Jejumã ane. \p \v 16 Nhym Jeju arkum, \p —Djãm ar gadjwỳ ar aje mỳjja mar kêt rã'ã? \v 17 Mỳjja me kute krẽn ne me tikkambit wangij. Ne kam atykmã arỳm apôx. \v 18 Nhym be, me ajkwa kurũm me kabẽn punu apôxja ne me kute amim mỳjja'ã karõ djà kurũm apôx. Kam Metĩndjwỳnh arỳm memã axwe jarẽ. \v 19 Me kute amim mỳjja'ã karõ djàkam amim mỳjja punu'ã karõn arỳm me kurũm apôx. \q1 Nãm me kute me par'ã amim karõ. \q1 Ne kute me prõ puro nàr me mjên puroo àkĩnh ne ro'ã ikwãja'ã amim karõ. \q1 Ne prõ djwỳnh nàr mjên djwỳnh kupa'ã kurẽ'ã amim karõ. \q1 Ne kute mỳjjao àkĩnh'ã amim karõ. \q1 Ne memã 'êx'ã amim karõ. \q1 Ne kute Metĩndjwỳnh japrỳ'ã amim karõ. \m \v 20 Me axweja kunĩ ne me kurũm apôx nhym Metĩndjwỳnh arỳm memã axwe jarẽ. Nhym be, me kute aminhikra põnh kêt ne kute õ kwỳ krẽn ja ne Metĩndjwỳnh kute memã axwe jarẽnh kêt. Djãm ar aje ja mar kêt? Nãm ã Jeju kôt ba djwỳnh arkum ane. \s1 Me'õ nire bajtem kute tu amim kamnhĩxkumrẽx'ã ujarẽnh. \r Mak 7.24 \p \v 21 Ne kam Jeju arỳm mebê tẽ. Tẽ:n kam krĩraxbê Xirumẽ Xidõ bu'ã pyka'ỳr bôx. \v 22 Nhym pykabê Kanaãkam me'õ nire pyka wãkam ar ba. Mebê idjaer ne me wão me bajtem. Me'õ nire kam ar ban arỳm Jeju'ỳr bôx. Ne kam kàj bê kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, Dawi tàmdjwỳ, gop amã ikaprĩ. Me karõ punu ne ari ikrao bikẽnho ba, ane. \p \v 23 Nhym tu kubê anhikrên itõ ne. Nhym kôt ba djwỳnh ar 'ỳr bôx ne kum, \p —Dja ga amũ ano gê tẽ. Nãm ari gwaj bakôt àmra tẽ, ane. \p \v 24 Nhym arkum, \p —Djãm me bajtem'ỳr ne Metĩndjwỳnh ijano ba tẽ? Kati. Mebê idjaer'ỳr ne ijano ba tẽ. Mebê idjaer ne me kute mrãmri ne mrykĩ'ãtomti no biknor pyràk ne ate ar ba. Me ate ar ba ja'ỳr ne ijano ba tẽ, ane. \p \v 25 Nhym kam arỳm ni bajtemja 'ỳr bôx. 'Ỳr bôx ne arỳm parbê kõnkrão nhỹn ra:x man kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh gop ikôt o kangõn ikrao mex, ane. \p \v 26 Nhym õ mebê idjaer'ã me prĩre jakren kum, \p —Nok ba ren rop kraremã me prĩre nhõ djwỳ rẽ nhym ren kam punure, ane. Djãm mrãmri ne djwỳ'ã ajarẽ? Kati. Kute meo mex djà'ã ne djwỳ jakren kum 'ã ajarẽ. Bir, Jeju ne jakam kute me bajtemo mex prãm kêt. Õ mebê idjaer'ỳr ne Metĩndjwỳnh Jeju jano. Kute õ mebê idjaerbit kumrẽxo mexo bamã. Kam ne nimã kum, \p —Nok ba ren rop kraremã me prĩre nhõ djwỳ rẽ nhym ren kam punure, ane. \p \v 27 Nhym nija arỳm amim, \p —Ijã ne rop krare jarẽ, anen arỳm kum, \p —Tukwa, mrãmri Bẽnjadjwỳr djwỳnh. Kôt ne ga arẽ. Nhym be, godja wãnh õ wỳnh nhõ pĩponh krakri djwỳ jaũm rôrôk. Aũmbit dja rop krare kukrẽ. Kam gop badjwỳ ibê rop krare pyràk tu imã ikrao mex, ane. \p \v 28 Nhym Jeju kum, \p —Me'õ nire, ga ne ga tu amim ikamnhĩx me:xkumrẽx. Akabẽn kôt ne ba arỳm akrao mex, ane. Nhym myt tãmkam kra arỳm mex ne. \s1 Kute mebê 4.000o djuw mex. \r Mak 8.1 \p \v 29 Nhym kam Jeju arỳm pyka ja kurũm tẽn imôtibê Garrêja'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Ne kam arỳm krãnh'ã tẽn wabin nhỹ. \v 30 Nhym me krãptĩ: arỳm 'ỳr bôx. Nãm me 'ỳr me punuo mõn 'ỳr meo bôx. Me mrãnh kêtmẽ me no rãmẽ me kabẽn kêtmẽ apỹnh me kukràdjà punumẽ apỹnh me punu djà 'õdjwỳ krãptĩ:ja ne me 'ỳr meo mõn meo bôx ne Jeju parbê me adju:w nhym arỳm meo mex ne. \v 31 Jeju meo mex nhym me krãptĩ: arỳm me omũ. Me kabẽn kêt arỳm kabẽn mex. Me apỹnh kukràdjà punu arỳm kukràdjà mex ne. Me mrãnh kêt arỳm mrãnh mex ne. Me no rã arỳm rĩt mex ne. Nhym me arỳm me omũn te kute marmã mekam no tyn kumex. Ne kam arỳm mebê idjaero ba djwỳnhmã rax jarẽ. Metĩndjwỳnhmã rax jarẽnho kume:x. \p \v 32 Nhym kam arỳm amiwỳr kôt ba djwỳnh ar ku'uw nhym ar bôx nhym arkum, \p —Imã me krãptĩ:ja kaprĩ. Me iro'ã krĩ'ã arỳm akati amãnhkrut ne ikjêkêt apêx. Ne kam arỳm me õ mỳjja kêt. Nok ba ren me kum prãmkam ren amũ me ũrkwãmã me ano nhym ren pry konenh ren me arỳm rerekre nhym ren tyk djà me kupa, ane. \p \v 33 Nhym kôt ba djwỳnh ar kum, \p —Kapôt kukrit jakam ne gwaj te me krãptĩ:ja kadjy djwỳ kume:x prãmje. Mỳj got gwaj me kadjy nẽ? ane. \p \v 34 Nhym Jeju arkum, \p —Mỳj ne ar anhõ djwỳ kute? ane. Nhym ar kum, \p —Djwỳ kubê 7. Tepprãredjwỳ ngrêre, ane. \p \v 35 Nhym kam arỳm me krãptĩmã 'ã karõn kum, \p —Pykabê dja ga me nhỹ, ane. Nhym me kam arỳm nhỹ. \v 36 Nhym kam arỳm djwỳ kubê 7 jamỳn tepprãre jamỳn o Metĩndjwỳnhmã amikĩnh jarẽ. Ne kam kokij ne mã kôt ba djwỳnh arkum kungã nhym ar mã me krãptĩmã adjuw. \v 37 Nhym kam me kunĩ kwỳ krẽn arỳm ajne. Nhym kam me arỳm aũm karwàn kaxnokaikam kungij. Kungij nhym arỳm kaxnokai ipubê 7 ne 'ã kàtàm. \v 38 Be, me my kubê 4.000 ne õ kwỳ krẽ nhym me niremẽ me prĩre'ã akre kêt. \v 39 Nhym kam arỳm amũ me anon kam kà'õkam nhỹ. Ne kam nox ne pykabê Madara'ỳr mõn 'ỳr bôx. \c 16 \s1 Kute kàjkwa kurũm mỳjja'õ nhipêx'ã me kum à'wỳr. \r Mat 12.39; Mak 8.11 \p \v 1 Nhym mebê pardjêumẽ mebê xadjudjêumẽ Jeju'ỳr bôx ne mrãmri kubê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx jabej kum, \p —Goja kàjkwa kurũm mỳjja pumũnh kêt'õ nhipêx bar omũn kôt ama, ane. \p \v 2 Nhym memã kum, \p —Arỳm myt djàrmã nhym myt ngjêx djàkam kàjkwa kamrêk. Ga me kam 'ã abenmã kum, “Dja kryràm kàjkwa mex”, ane. \v 3 Nàr, arỳm myt katormã nhym myt apôx djàkam kàjkwa kamrêk ne kakrã kumex ga me kam 'ã abenmã kum, “Akati jakam dja na kumex”, ane. Me ga ne ga me amijo ajêx ne amijo Metĩndjwỳnh mar mex. Aje kàjkwa mex mar nàr aje kàjkwa punu mar. Mỳkam ne ba me akam ar ibari mỳjja pumũnh kêt kwỳ nhipêx ne me amã mỳjjao amirĩto iba ga me ja mar kêt ne? Ga me omũnh kajgon amim, “Je tô mỳj'ã”? anhỹr kajgon mar kêtkumrẽx. \v 4 Me ga akamingrãnyre ne ga me ajaxwen mỳjjakôt ari Metĩndjwỳnhbê amijo akẽxo aba. Ga, me kwỳ kute kum prõ djwỳnh kĩnh ngriren kute mebê prõo àkĩnho baja pumũ. Me gadjwỳ ne ga me amã Metĩndjwỳnh kĩnh ngriren ari kubê amijo akẽxo aba. Ne kam me aje omũnh kadjy ije me amã mỳjja pumũnh kêt nhipêx jabej. Djãm kam ije me amã ipêxmã? Kati. Ije me amã ipêx me aje omũnh prãm kêtkumrẽx. Dja ba ĩ amijo Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnhbê Djônaj pyràk. Dja ga me jabit pumũ, ane. Tyk ne akubyn tĩn'ã ne ã Jeju memã ane. Ne kam arỳm mebê akẽx ne mã tẽ. \s1 Djwỳ nhigot djà'ã ujarẽnh. \r Mak 8.14 \p \v 5 Ne kam ar imôti'ã rên akàx nhikjêmã bôx. Nhym kôt ba djwỳnh ar djwỳo amak kêt katin arỳm Jejumã arẽ. \v 6 Nhym arỳm me kukràdjà kajgo kôt ar amijo ba kêt kadjy arkum kabẽn ne arkum, \p —Ga, me kute djwỳ nhigot djà djwỳ djômkam kapĩnja pumũ. Nhym arỳm djwỳ tỳx me:x ne. Ar gadjwỳ dja gar me kukràdjà man kôt ar amijo aban arỳm ajaxwe mex ne. Mebê pardjêu kukràdjà nàr mebê xadjudjêu kukràdjà dja gar aman kôt ar amijo aban arỳm ajaxwe me:x ne. Ar amijã ano tỳx ne me kukràdjà mar kêt ne kôt ar amijo aba kêt. Nãm ã Jeju nêje ar kukrào ane. \p \v 7 Nhym kam ar ari 'ã aben kukij ne arĩk abenmã kum, \p —Gwaj baje djwỳ byr kêtkam ne ã gwaj bamã ane, ane. \p \v 8 Nhym Jeju arỳm ar kabẽn man arkum, \p —Ar aje amim imar ngri:re. Mỳkam ne gar aben kukij ne abenmã kum, “Gwaj baje djwỳ byr kêtkam ne ã gwaj bamã ane”, ane? \v 9 Djãm ar aje mỳjja mar kêt rã'ã? Mỳj'ã ikabẽn kute amijakreja djãm aje mar kêt rã'ã? Ar akubyn amijo tẽn ije djwỳ kubê 5o mebê 5.000o djuw mex'ỳr amijo bôx. Mỳj ne ar aje djwỳ janhy karwànhkam kaxnokai ipu kuten 'ã kàtàm ne? \v 10 Ar akubyn amijo tẽn ije djwỳ kubê 7o mebê 4.000o djuw mex'ỳr amijo bôx. Mỳj ne gar aje djwỳ janhy karwànhkam kaxnokai ipu kute? Ga, djwỳ kume:xo ije meo djuw mexja pumũ. Djãm arỳm ne gar o ajamak kêt kati? \v 11 Djãm djwỳ'ã ne ba ar amã arẽ? Djãm 'ã ne ba ar amã, “Ari amijã ano tỳx. Kwãrĩk wãnh mebê pardjêu kukràdjà, nàr mebê xadjudjêu kukràdjà, kute djwỳ nhigot djà pyràk kwãrĩk wãnh kôt ar amijo aba kêt”, ane? Kati. Djwỳ'ã ije ar amã ja jarẽnh kêt. Mỳkam ne gar aje ja mar kêt? Nãm ã Jeju arkum ane. \v 12 Nhym kam ar arỳm kuma. Kute Ar kubê me kukràdjà pyma. Kute Ar kubê mebê pardjêumẽ mebê xadjudjêu kukràdjà pyma. 'à ne djwỳ nhigot djà amijakre. Tãm ne ar arỳm jakam kuma. \s1 Pedru kute Jejumã Bẽnjadjwỳrbê kumkati jarẽnh. \r Mak 8.27; Ruk 9.18 \p \v 13 Be, Piripi nhõ krĩraxbê Xedjare bu'ã ne apỹnh me õ krĩ djàri. 'Ỳr ne Jejumẽ kôt ba djwỳnh ar mõ. Ar 'ỳr mõrkôt nhym Jeju arkum, \p —Ẽ, ar imã ijã me ujarẽnh jarẽ ba kuma, ane. \p \v 14 Nhym ar arỳm kum, \p —Nãm me kwỳ ajã, “Ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuão. Ta ne akubyn tĩn ne ar ba”, ane. Nhym me kwỳ ajã, “Me bakukãmãre Erij. Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnh raxbê Erij”, ane. Nhym me kwỳ ajã, “Me bakukãmãre Djermi. Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnhbê Djermi”, ane. Nhym me kwỳ ajã, “Me bakukãmãrekam Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnh ar 'õ.” Nãm me ã abenmã ajã ane. Nãm ã ar Jejumã ane. \p \v 15 Nhym ajte arkum, \p —Ne ar gadjwỳ mã ne gar imar on? Mỳj'ã ne gar ijakre? ane. \p \v 16 Nhym Pedru kum, \p —Abê me inhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkatibê Kritu. Abê Metĩndjwỳnh tĩn ne ar baja Kra, ane. \p \v 17 Nhym Jeju Pedrumã kum, \p —Ximão, Djônaj kra. Djãm pykakam me'õ ar ba ne amã ijarẽ ga ima? Kati. Kàjkwakam Ibãm ne amã ijo amirĩt ga ima. Kam ne ga akĩ:nhkumrẽx ne. \v 18 Ga ne ga imã, “Abê me inhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkatibê Kritu. Kadjy ne Metĩndjwỳnh ajano ga bôx. Ga abê Metĩndjwỳnh tĩn ne ar baja kra”, ane. Ba amã arẽ ga ama. Ga abê Pedru. Mrãmri, kẽn'ã ne anhidji amijakre. Akabẽn mex jakôt ne ga arỳm atỳx ne aje kẽn pyràk. Dja me akudjwa ã amim imaro ane ba arỳm amim me utà nhym me arỳm akudjwa tỳx kute kẽn tỳx pyràk. Me kute amim imar kunĩja dja me tỳ:x nhym arỳm Xatanaj nhõ me àpênh te kute meo àpanhmã ne te kute me biknor tokry djàkam meo biknormã. \v 19 Dja ga aje mrãmri ne me'õ kute bẽnjadjwỳr nhõ kikrekam o kajkep djào ba pyràk. Me'õ kikre'ã kuta nhym me arỳm wadjà nàr kikre'ã ijê tỳx ne arỳm mebê aptà nhym me àr kêtkumrẽx. Aje me'õja pyràk. Dja me amim imar kêt ga arỳm mebê aptà. Nhym kam kàjkwakam Ibãmdjwỳ arỳm akôt amikabẽn djin arỳm mebê aptàn amim me utàr kêt ne ar meo ba kêt. Nàr, dja me amim ima ga memã kum, “Ajrã. Kôt ar aba”, ane nhym kàjkwakam Ibãmdjwỳ arỳm akôt amikabẽn djin memã kum, “Ajrã. Ikôt ar aba”, anen arỳm amim me utàn ar meo ba. Nãm ã Jeju Pedrumã ane. \v 20 Ne kam amijã kôt ba djwỳnh arkum karõ. Metĩndjwỳnh ne arỳm mebê idjaer kadjy Jeju'ã Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽ. 'à ne me kum Kritu jarẽ. Nãm amijã arkum karõn arkum, \p —Kwãrĩk wãnh me'õmã kum, “Jejubê ne Kritu. Kubê ne me banhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkati”, anhỹr kêt. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Amikukãm amityk'ã ujarẽnh. \r Mak 8.31; Ruk 9.22 \p \v 21 Ne kam ja nhijukri arỳm kôt ba djwỳnh arkum, \p —Krĩraxbê Djeruxarẽkam itokry kumexmã ne Metĩndjwỳnh ijano ba arỳm 'ỳr itẽmmã. Dja ba kam bôx nhym mebêngêtmẽ me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ ijo bikẽnh kumex nhym me arỳm ibĩ. Nhym ijã akatin akatin akati ba akubyn itĩn ne, ane. \p \v 22 Nhym kam Pedru arỳm Ar kubê Jejuo tẽn ar kàxã nêje kum bẽn tỳxmo krax ne kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, gop gê Metĩndjwỳnh kum akaprĩ. Djãm ga dja me abĩ? Arkati, ane. \p \v 23 Nhym Jeju akẽx ne Pedrumã kum, \p —Arỳm akabẽn kute Xatanaj kabẽn pyràk. Amũ imã akre rax ne dja. Aje Metĩndjwỳnh bê ijo akẽx prãm pyràk. Metĩndjwỳnhkôt adjumar kêt. Me kum ikĩnh kêtja kôt ne ga adjumar djà dji, ane. \p \v 24 Nhym kam Jeju kôt ba djwỳnh arkum, \p —Gêdja gar ajõ mã ikôt abikamẽnh prãm jabej kwãrĩk wãnh amidjwỳnhbit mar kêt. Dja ga amim, “Djãm ba ije amijo ikĩnhmã? Kati”, ane. Dja ba ityk kadjy inhõ pĩte'y mỳn itokry:. Dja ga ijã amijakren aje anhõ pĩte'y mỳnh mãn pràbê amã atokry pyma kêt ne amã ijabê rã'ã ne mã ikôt ajkamẽ. \v 25 Me kute amidjwỳnhbit mar ne me kum tokry pyma, me tãm gêdja me tyn kam ijukri me biknor tokry djàkam tẽ. Nhym be, me kum ijabêkumrẽx ne kute amidjwỳnhbit mar kêt nhym me kute me bĩn jabej me tãm gêdja me amiptàn ar tĩn ne ba rã'ã: rã'ã ne. \v 26 Ne ren me'õ pykabê mỳjja mexja kunĩ, nêkrêx kunĩja ren ari o atom ne o ban kam ren ty. Je, mã dja kam nẽ? Kati, nãm ren ty nhym ren õ nêkrêxja ren wãnh kumex. Nhym mỳj pãnh ne ne ren Metĩndjwỳnhmã arẽ nhym ren akubyn o tĩn nhym ren kum amijo pãnh? Arkati. Dja te kum pãnh jarẽ nhym akubyn o tĩn prãm kêtkumrẽx. \p \v 27 Ba ije amijo inhĩ ne me'ỳr irwỳk dja ba Ibãm jadjênhmẽ umao ipyma:n me'ỳr bôx. Kadjy mrãnh djwỳnh pyma:mẽ ro'ã me'ỳr bôx. Ne kam me ĩ pỹnhkôt me kunĩmã o pãnh ne. Me axwe kôt nàr me kute katàt amijo ba kôt memã o pãnh ne. \v 28 Ba ar amã arẽ. Ije amijo inhĩ ne ar awỳr ibôx. Ibãm dja ijã bẽnjadjwỳr rax mẽ. Dja ba bôx ne ipymao ar apytàn ar ar ajo iba. Dja gar adjãmja akwỳ atĩnri iraxkôt ipumũ, ar akadjy ibẽnjadjwỳr rax ne ipymakôt ipumũ. Mrãmri ne ba ikabẽnja. Nãm ã Jeju arkum ane. \c 17 \s1 Kute amijo atemã'ã ujarẽnh. \r Mak 9.2; Ruk 9.28 \p \v 1 Jeju memã ane nhym kam ar'ã akati amãnhkrut ne amãnhkrut ne amãnhkrut apêx. Nhym kam Jeju arỳm Pedrumẽ Xijagumẽ Djuão ar aprôn aro tẽn krãnh prêkti'ã aro wabin ate ar ro'ã me kàxã dja. \v 2 Ne kam arỳm ar kabem amijo atemã. Ne nokre jadjênh kute myt jadjênh pyràk. Nhym õ kubẽkà arỳm aka:n kam adjê:nh. \v 3 Nhym kam me bakukãmãrebê Môjdjêmẽ Erijmẽ arỳm arkum amijo amirĩt ne. Ar Jejumẽ abenmã ujarẽnho dja nhym ar arỳm ar omũ. \p \v 4 Nhym kam Pedru Jejumã kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, jakam arỳm gwaj bakĩnhkumrẽx. Amã kĩnh jabej dja bar ar amã kikre kryre nhipêx. Dja bar amã 'õ nhipêx ne Môjdjêmã 'õ nhipêx ne Erijmã 'õ nhipêx, ane. \p \v 5 Nãm kum kabẽno dja nhym kakrã jadjênh arỳm ar nokrekam kato. Ar nokrekam katon arỳm ar kuno. Nhym ar aêrbê Metĩndjwỳnh kakrã kurũm kabẽn nhym ar kabẽn ma. Nhym arkum, \p —Ikra ne wã. Imã abê:kumrẽx. Ba kam kam ikĩnhkumrẽx. Tãmwã dja gar kabẽn man kôt ar amijo aba, ane. \p \v 6 Ar kabẽn ja man arỳm madjà kreti. Madjà kretin tu mỳrbê tỹm ne nõ. \v 7 Nhym Jeju ar'ỳr bôx ne ar kupên arkum, \p —Kàjmã ar dja. Kwãrĩk wãnh ar atĩn prãm kêt, ane. \v 8 Nhym ar kàjmã rĩt nhym arỳm Jeju pydjibit dja nhym ar omũ. Arỳm ne Môjdjê ar ar aêrbê mã tẽn arỳm amirĩt kêt ne. \p \v 9 Nhym kam ar arỳm krãnh prêkti'ã rwỳk tẽ. Rwỳk tẽ nhym Jeju arỳm arkum 'ã karõn arkum, \p —Ar aje ipumũnhja kwãrĩk wãnh on me'õmã 'ã adjujarẽnh kêt. Ba ije amijo inhĩja ityk ne akubyn itĩnkambit dja gar 'ã ajarẽ, ane. \p \v 10 Nhym kôt ba djwỳnh ar Erij jabej Jeju kukij ne kum, \p —Mỳkam ne Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh memã kum, “Erij kumrẽx dja bôx nhym kam Metĩndjwỳnh ar meo ba”, ane? Mỳkam ne me memã ja jarẽ? ane. \p \v 11 Nhym Jeju arkum, \p —Be, mrãmri, gêdja me'õ kute Erij pyràk kumrẽx bôx ne akubyn Metĩndjwỳnh'ỳr me kunĩo akẽx ne. Meo akẽx nhym me arỳm amim maro ba. \v 12 Ba ar amã arẽ gar ama. Me'õ kute mrãmri ne Erij pyràk arỳm bôx nhym me kute mar kêt ne arỳm amikĩnhje o bikẽnho ba. Badjwỳ ije amijo inhĩ dja me ijo bikẽnho ba ba itokry ne, ane. \v 13 Nhym kam kôt ba djwỳnh ar amim, \p —Be, ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuão'ã ne ar imã ane, ane. \s1 Me karõ punumã àkjêr. \r Mak 9.14; Ruk 9.37 \p \v 14 Kam Jeju ar arỳm krãnh'ã rwỳk tẽ. 'à rwỳk tẽ:n arỳm me krãptĩja'ỳr bôx. Nhym kam me'õ 'ỳr bôx ne parbê kõnkrão nhỹn \v 15 kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, amã ikra kaprĩ. Ikra ibê tyk ar ban amijo bikẽnh krãptĩ. Nãm mã tyn kuwykam rôrôk ne ngôkam nox. \v 16 Nã bãm akôt ba djwỳnh ar'ỳr o bôx nhym ar te kute o mexmã o ane, ane. \p \v 17 Nhym kam Jeju me'ỳr akẽx ne memã kum, \p —Je, me akamingrãny aje amim ikamnhĩx kêtkumrẽx ne ajaxwe. Mỳj dja ijã akati, akamàt kô kute ba me akam arek ar iba? Nã bãm me awỳr bôx ga me ajamakkre kêtkumrẽx ne prĩne akabẽno ikaty. Nã bãm te amiwỳr me akam ama ga me arĩk ar aba, ane. Ne kam bãmjamã kabẽn ne kum, \p —Amrẽ akrao tẽ, ane. \v 18 Nhym arỳm 'ỳr o tẽn o bôx nhym Jeju arỳm kum akij. Me karõ punu kute kra bôktio bajamã akij nhym arỳm kum iren kurũm katon mã tẽ. Nhym arỳm myt tãmkam mex ne. \p \v 19 Nhym kam Jeju tẽn ate dja nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm 'ỳr bôx ne kum, \p —Mỳkam ne bar te: ije me karõ punu kujaêkmã o ane? ane. \p \v 20 Nhym Jeju arkum, \p —Djãm ar aje kujaêk kadjy tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽx? Kati. Ar aje kadjy tu amim kamnhĩxkumrẽx kêt. Dja gar tu amim kamnhĩxkumrẽx. Be, me kute tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽxkam me kute rerekre pyràk. Ga, pidjôbê motadu 'ydjwỳ ngri:ren rere:kreja pumũ. Nhym be, kati. Motadu 'y arỳm krekam ingrõt ne abatành ne kam arỳm abatà:nh ne. Ar gadjwỳ dja gar tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽx ne kam kute arerekre pyràk nhym arỳm ar amã mỳjja jabatành nhipêx. Kute mỳjja rũnh kunĩ nhipêx mar. Gar ren kadjy tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽx ne ren krãnhjamã kum, “Krãnh, amũ ajkamẽ”, ane nhym ren arỳm amũ ajkamẽ. Djã ne gar ren te aje mỳjja 'õo anhỹrmã? Kati. Ne gar ren apỹnh mỳjja kadjy tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽx nhym ren arỳm ar amã ipêx ne. Nhym be, kati. Ar aje tu amim kamnhĩxkumrẽx kêt. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \v 21 Nhym be, me karõ punu kute bôktio baja mebê tỳ:x. Me kute Metĩndjwỳnhmã o à'wỳr ne kum amijajburkambit arỳm apôx. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 22 Nhym kam ar arỳm pykabê Garrêjakam ar ba. Nhym kam Jeju arkum, \p —Ba ije amijo inhĩ dja me'õ ibê amijo akẽx ne memã ikanga. \v 23 Nhym me kam arỳm ibĩ. Nhym ijã akatin akatin akati ba akubyn itĩn, ane. Nhym kam kôt ba djwỳnh ar arỳm kaprĩre ne. \s1 Pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh'ã ujarẽnh. \p \v 24 Nhym kam ar krĩraxbê Kapana'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Nhym kam pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh ar ba. Ar kute Metĩndjwỳnh nhõ kikretio mex kadjy pi'ôk kaprĩo atomo ba. Ne kam ar Pedru'ỳr bôx ne Jeju jabej kukij ne kum, \p —Djãm ar anhõ ujarẽnh djwỳnh kute Metĩndjwỳnh nhõ kikreti kadjy memã pi'ôk kaprĩ nhõrmã? ane. \p \v 25 Nhym arkum, \p —Nà. Dja ar amã kungã, ane. Ne kam kikremã wadjàn Jeju'ỳr bôx ne amikabẽn mar tôràm nhym Jeju kumrẽx kum, \p —Ximão, mỳj ne ga kam mar on? Mỳj xêbê gêdja pykakam me bẽnjadjwỳr pi'ôk kaprĩo atomo ba? Pi'ôk kaprĩbê ĩpôxuo atom nàr pi'ôk kaprĩbê kributuo atom. Mỳj xêjabê dja o atom? Djãm ta kra Ar kubê dja o atom nàr djãm õ àpênh kajgobê o atom? ane. \p \v 26 Nhym Pedru kum, \p —Õ àpênh kajgobê dja pi'ôk kaprĩo atom, ane. \p Nhym Jeju kum, \p —Mrãmri, õ àpênh kajgobê dja o atom. Kute kra Ar kubê pi'ôk kaprĩo atom kêt. \v 27 Bir be, gu babê Metĩndjwỳnh kra. Kam Metĩndjwỳnh gu babê pi'ôk kaprĩo atom kêt. Gê te gu babê pi'ôk kaprĩ byr kêt gu ba dja gu tu o atom djwỳnh arkum kungã. Metĩndjwỳnh nhõ kikreti kadjy o atom djwỳnhmã kungã. Gwaj ren arkum õr kêt nhym ren me abenmã gwaj bajã kabẽ:n ne. Aje, imôti'ỳr dja ga tẽn 'ỳr bôx. Ne kam kum anhõ kadjàt mẽ. Dja tep'õ kumrẽx 'ã wajêt ga o wabin abyn ajkwa pôt. Ajkwakam dja ga ngônhponho pi'ôk kaprĩ pumũ. Tãm dja ga aby gu amikadjy arkum kungã, ane. Nhym kam arỳm ã anen arỳm arkum kungã. \c 18 \s1 Ar kute amirax jabej Jeju kukjêr. \r Mak 9.33; Ruk 9.46; Pir 2.3; Ped k 5.5 \p \v 1 Nhym kamã kôt ba djwỳnh 'õdjwỳ ar 'ỳr bôx ne kukij ne kum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam nhỹnh ar ijõ dja bar iraxo aben jakre? ane. \p \v 2 Nhym amiwỳr me'õ prĩre 'uw nhym 'ỳr bôx nhym ar ipôkri kudja. \v 3 Ne arkum, \p —Dja gar on amirax jabejja kangan amijo angriren amijo akàtàm. Amijo angrire kute me prĩre pyràk. Godja gar amirax jabej rã'ã djãm kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kôt ar abamã? Kati. Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam kôt ar aba prãm kêtkumrẽx. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \v 4 Kam me kute amijo ngrire kute me prĩre ja pyràk tãm ne raxo kute me kunĩ jakrenh. Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam ne raxo kute me kunĩ jakrenh. \v 5 Nhym kam me kute ikukwakam kum me prĩre kute ja pyràk kĩnh, kum me'õ kàtàmja kĩnh ne kam arỳm badjwỳ kum ikĩnh. \p \v 6 Nhym be, me'õ kute me prĩre pyràk ne ajbir kute amim imar ny nhym kam ren ate me'õja axwe'ã kum apnê nhym ren arỳm kôt axwe nhym kam ren pãnh me mut'ã kẽnpoti nhô, kute kum axwe'ã àpnênh djwỳnhja mut'ã ren kẽn jabatành nhô ne ren ngônhmã kumẽ, ngô jabatành nhipôkri kumẽ nhym ren ngô kubĩ. Ja ne kàjbê tokry. Tokry ngrire. Nhym be kati, dja prĩne Metĩndjwỳnh o ajkẽ nhym tokry ra:x ne. \v 7 Ỹ, watĩ:re. Pykakam me kute me axwe'ã memã àpnênhja dja me tokry ra:x ne. Mrãmri dja me axwe'ã memã àpnênh ba. Nhym be, kute 'ã memã àpnênh djwỳnhja watĩ:re. Dja tokry ra:x ne. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 8 Ga, me kute apỹnh amikukràdjào àpênh jaxwe prãmja pumũ. Ar kute àpênh jaxwe krã'yrn kangamã ne Jeju Ar kubê axwe pyman arkum, \p —Ne ga ren ar ajaxwe kadjy anhikra nhikjêo aje mỳjja punu kupênh prãm nàr ar apar nhikjêo mỳjja punu'ỳr amrãnh prãm mỳj ne gar ren on? Bir, ga ren ar on krãtan rũm amibê amẽ. Ne ren kam te anhikra nhikjê kêt nàr apar nhikjê kêt ne ren atĩnkam ren akĩnhkumrẽx. Metĩndjwỳnhkôt atĩn ne ar abakam ren akĩ:nhkumrẽx. Ne ren aktã anhikra rã'ã nàr aktã apar rã'ã nhym Metĩndjwỳnh ren kuwykam ar amẽ. Kuwy pôk rã'ã: rã'ãkam ren ar amẽ gar ren kam atokry ra:x ne. \p \v 9 Ne gar ren ajaxwe kadjy ano nhikjêo aje mỳjja punu pumũnh prãm mỳj ne gar ren on? Bir, ga ren ar on kaban rũm amibê amẽ. Ne ren kam te ano nhikjê kêt ne ren atĩnkam ren akĩnhkumrẽx. Metĩndjwỳnhkôt atĩn ne ar abakam ren akĩ:nhkumrẽx. Ne ren aktã ano rã'ãn ren atokry ra:x ne. Ne ga ren ar me biknor tokry djàkam kuwykam tẽn ren kam akaprĩkumrẽx, ane. Djãm mrãmri ne ar kute aminoo pôx ne aminhikra krãkàr ne amipar krãkàrmã Jeju arkum 'ã karõ? Kati, ar kute àpênh jaxwe krã'yrn kangamã ne Jeju 'ã arkum ar kute amibê amikukràdjà krãkàrmã arẽ. \s1 Mrykĩ'ãtomti biknor'ã ujarẽnh. \r Ruk 15.4 \p \v 10 Ne kam ajte arkum, \p —Me'õ kute me prĩre pyràk djãm ar amã kurên aje kum kajgo jarẽnhmã? Kati. Kwãrĩk wãnh. Mỳkam? Bir, djãm kajgo? Kati. Mỳkam? Bir, kadjy mrãnh djwỳnh kute me prĩreo djuw mex djwỳnhja ne kute kàjkwakam Ibãm pumũnh rã'ãkam. Ba ne ba ar amã ja jarẽ. \p \v 11 Be, ije me axwe pytàrmã ne ba tẽ. Kadjy ne ba amijo inhĩ ne me awỳr ruw, ije me axwekam me biknorja pytàrmã. \v 12 Ar gadjwỳ dja gar adjukaprĩ. Godja me'õ nhõ mrykĩ'ãtomti krãptĩ kubê 100 nhym kam pydji kubê màt ne biknorja. Mỳj dja me'õja on? Bir, dja mry krãptĩbê 99jamã ire gê wãnh kutêp kumex, nhym kam krãnh'ỳr kôt tẽ, pydji biknorjakôt tẽ. \v 13 Godja kum kator jabej ne kam arỳm kĩ:nhkumrẽx. Kute pydji biknorjamã katorkam dja kĩ:nhkumrẽx. Ne mry'ã kàtàmbê 99 biknor kêtjakam dja kĩnh ngrire. Ba ne ba mrãmri ar amã ja jarẽnhkumrẽx. Be, ije ar amã idjujarẽnhjakam mỳj dja gar kam ama? \v 14 Bir, kàjkwakam Abãm djwỳnhdjwỳ, djãm me'õ prĩre kute ãmja pyràk pydji biknor nhym kam kĩnh got? Arkati. Kam kĩnh kêtkumrẽx. Ukaprĩkam kam kĩnh kêtkumrẽx. Tãm dja ga amim aman kudjwa adjukaprĩ. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Kute me'õ jaxwe'ã arkum karõ. \r Ruk 17.3; Gar 6.1; A Tex 3.15 \p \v 15 Ne kam ajte arkum, \p —Kam, aje me'õo akamy'õ godja ajo bikẽnh jabej ne arỳm axwe jabej. Ga dja ga adjukaprĩn akumrẽx 'ỳr tẽn me kàxã kukjan kum akabẽn. Godja kute amar ne axwemã irer jabej ga ne ga arỳm Metĩndjwỳnh'ỳr o akẽx nhym ajte kôt ba. \v 16 Nhym godja kute amar prãm kêt ne mã axwe jabej. Kam dja ga me'õ pydji nàr amãnhkrut 'ỳr aro tẽ. 'Ỳr aro tẽn 'ỳr aro bôx. Ne kam kukjan kum akabẽn gê ar amã amijarẽ gar ama. Gar ajamãnhkrut nàr ar ajamãnhkrut ne ikjêkêt dja gar arỳm ama. Amrẽbê: Metĩndjwỳnh kabẽn kôt dja gar ã maro ane. Nãm me bakukãmãremã kum, \q1 “Dja me'õ amijarẽnh jabej. Gê ar amãnhkrut nàr ar amãnhkrut ne ikjêkêt kabẽn kôt memã arẽ. \q1 Ar kute kabẽn mar kôt arẽ nhym me arỳm kuma. Ar axikôt kabẽnkam dja me ar kabẽn man arỳm abenmã kum, \q1 ‘Mrãmri me'õja kute amijarẽnh nhym ar kute kabẽn kôt arẽnhkumrẽx’, ane. Dja me ã abenmã ane.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh me bakukãmãremã ane. Metĩndjwỳnh kabẽn jakôt dja gar ajamãnhkrut ne ikjêkêt ne me'õja'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne ama. \v 17 Godja gar gadjwỳ te kukjan kum akabẽn nhym kute ar amar prãm kêt ne mã axwe prãm jabej gar me kute amim imarjamã arẽ. Me kute aben pydjikam memã arẽ. Nhym godja me kute amim imar aben pydjikam te kukjan kum kabẽn nhym kute me mar prãm kêt ne mã axwe prãm jabej gar abenmã kum, “Kute Metĩndjwỳnh mar kêt. Ga, axwe prãm rã'ãja pumũ”, ane. Dja gar ã abenmã anen arỳm o kute me bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnh jaxwe pyràk. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 18 Ne kam ajte arkum, \p —Ba ar amã arẽ gar ama. Dja me amim imar kêt gar mebê aptà nhym kàjkwakam Ibãmdjwỳ dja ar akôt amikabẽn dji. Nàr, dja me amim ima gar memã kum, “Ajrã”, ane, kàjkwakam Ibãmdjwỳ dja ar akôt amikabẽn dji. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \p \v 19 Ba ajte ar amã arẽ gar ama. Godja gar ajamãnhkrut pykakam kum mỳjjao a'uw nàr kum me'õo a'uw ne axikôt 'ã ar akabẽn dji, kàjkwakam Ibãm dja arỳm ar aman ar akabẽn kôt ã anen ar amã mỳjja ngã nàr me'õ kaprĩmã kĩnh jadjàn nàr me'õo mex. Ar akabẽn kôt dja ã ane. \v 20 Mỳkam? Bir, godja me'õ ar amãnhkrut nàr ar amãnhkrut ne ikjêkêt ikabẽnkôt bikprõnh jabej badjwỳ dja ba ar ro'ã akuprõ. Kam dja Ibãm ar akabẽn kôt ã ar amã o ane. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me'õ ukaprĩ kêt'ã ujarẽnh. \r Mat 6.14; Ruk 17.4; Ep 4.32; Kor 3.13 \p \v 21 Kam, Pedru Jeju'ỳr bôx ne kum, \p —Ije me'õo ikamy godja ari ikam axweo ba jabej. Mỳj dja ba kam ingryk kêt on? Djãm kam ingryk kêt 'ikrãn ne kubê 7? Nàr kon? ane. \p \v 22 Nhym Jeju kum, \p —Kati. Dja ga kam angryk kêt ry typdji. Dja ga kam angryk kêtbê 70 ne ajte kubê 70 ne ajte kubê 70 ne ajte kubê 70 ne ajte kubê 70 ne ajte kubê 70 ne ajte kubê 70. Dja ga ã kam angryk kêt ry typdjio ane. \p \v 23 Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh dja pykakam amim me utàn ar meo ba. Kam dja kum me kaprĩ. Gwaj badjwỳ ne gwaj ren bamã me kaprĩ. 'à dja ba idjujarẽnh jakre gar ama. Pykakam bẽnjadjwỳr rax'õ. Nhym õ àpênh kwỳ. Amrẽbê ne bẽnjadjwỳr õ àpênh kwỳmã pi'ôk kaprĩ ngã nhym ar kum o ba. Nhym jakam arỳm kute akubyn Ar kubê õ pi'ôk kaprĩo atommã. \v 24 Ne kam kute amikraxmã ne arỳm 'ỳr me àpênh'ã me omũnh djwỳnh jano. Õ àpênh ja'ỳr me àpênh'ã me omũnh djwỳnh jano. Nhym 'ỳr tẽn arỳm 'ỳr bôx. Ne kam bẽnjadjwỳr'ỳr õ àpênhjao tẽn o bôx. Be, amrẽbê ne bẽnjadjwỳr õ àpênh jamã pi'ôk kaprĩ kumex ngã nhym kum o ba. Pi'ôk kaprĩ kume:x kubê 10.000 ne kum kungã nhym o ba. Kum ar o ba:n arỳm nhỹnh o akno nhym arỳm pi'ôk kaprĩ kêt ne. \p \v 25 Õ me àpênh'ã me omũnh djwỳnh bẽnjadjwỳr'ỳr õ àpênhjao bôx nhym te kute akubyn õ bẽnjadjwỳrmã pi'ôk kaprĩ nhõrmã. Te o ane nhym arỳm kam ngryk ne. Ngryk ne arỳm õ me àpênh'ã me omũnh djwỳnhmã kum, “Inhõ àpênh ja ne ibê inhõ pi'ôk kaprĩ kume:x ar o ban nhỹnh o akno. Gu akubyn kubê inhõ pi'ôk kaprĩ byrkumrẽx. Dja ga kubê õ mỳjja kunĩ byn me kàtàmmã angã gê me kubyn pãnh amã pi'ôk kaprĩ ngã. Nhym õ mỳjja kêt ga ajte me kàtàmmã ta ĩ djwỳnh ngã gê memã àpênh ar ba nhym me pãnh arỳm amã pi'ôk kaprĩ ngã. Ga kam ajte memã prõmẽ kra ar kungã gê ar memã apê nhym me pãnh arỳm amã pi'ôk kaprĩ ngã. Kam dja ga me kute amã pi'ôk kaprĩ nhõr kunĩo atom ne iwỳr o bôx ne imã angã. Ba kam arỳm akubyn inhõ pi'ôk kaprĩ byrkumrẽx. Inhõ àpênhja kute ibê pi'ôk kaprĩo biknor pãnh dja ba arỳm akubyn amim byrkumrẽx”, ane nhym me àpênh 'ã me omũnh djwỳnh kum, “Gê tô, ba 'ỳr”, ane. \p \v 26 Nhym õ àpênhja arỳm õ bẽnjadjwỳr kabẽn man umaje parbê tỹm ne kõnkrão nhỹn aminêje kum, “Bẽnjadjwỳr, gop adjy amimar tô. Dja ba ĩ akubyn anhõ pi'ôk kaprĩ pãnh amã pi'ôk kaprĩ kunĩ ngã”, ane. \v 27 Nhym bẽnjadjwỳrja arỳm kum õ àpênhja kaprĩ: ne kum, “Aje, jakam dja ga imã o pãnh kêt. Arỳm ba maro aknon akam ingryk kêt”, anen arỳm kum ire nhym kato. \p \v 28 Kute õ bẽnjadjwỳrbê pi'ôk kaprĩ ra:xo biknor ja katon arỳm ro'ã àpênh'õ jabej. Amrẽbê ro'ã ar baja jabej. Bẽnjadjwỳr nhõ àpênh ja ne amrẽbê ro'ã àpênh jamã pi'ôk kaprĩ ngrire kubê 100bit ngã nhym kum kubyn ar o ba. Nãm ro'ã àpênhja jabe:j ne arỳm kum kato. Kum katon arỳm mut 'amỳn õkreny janên kum, “Aje imã pi'ôk kaprĩo abaja on akubyn imã angã”, ane. \p \v 29 Nhym ro'ã àpênhja arỳm umaje parbê tỹm ne kõnkrão nhỹ. Nhỹn arỳm aminêje amijo a'uw ne kum, “Adjy amimar tô. Dja ba ĩ amã kunĩo pãnh”, ane. \v 30 Nhym kute bẽnjadjwỳrbê pi'ôk kaprĩ kumexo biknorja arỳm ro'ã àpênhkam ngry:k ne. Ne kum kaprĩ kêt ne kum, “Kati. On dja ga imã kunĩo pãnh ne”, ane. Ne kam on krãkamngônhmã arẽ nhym me arỳm kabẽnkôt kubê ijê. Kute mebê ijê djàkam ãm ne o pãnhkambit katormã ne me kubê ijê. Nãm ã ro'ã àpênho ane. On kute kum õ pi'ôk kaprĩ ngrirebito pãnh kêtkam ã ro'ã àpênhjao ane. \p \v 31 Nhym kam amũ bẽnjadjwỳr nhõ àpênh kwỳ 'õdjwỳ arỳm 'ã omũn kam ar arỳm kam kaprĩ:re ne. Ukaprĩ kêtkam arỳm kam kaprĩ:re ne. Ne kam bẽnjadjwỳr'ỳr tẽn arỳm prĩne kum 'ã ajarẽ. Õ àpênhja kute kubê pi'ôk kaprĩ kumexo biknorja'ã kum ajarẽ. Ukaprĩ kêt'ã kum ajarẽ. \p \v 32 Nhym kam bẽnjadjwỳr amiwỳr õ àpênhja 'uw nhym bôx nhym kum, “Inhõ àpênh, ga ne ga ajaxwe:. Ga inhõ pi'ôk kaprĩ kumexo aban ibê o akno ba amã, ‘Imã o pãnh’, ane. Ga te aje imã o pãnhmãn arỳm aminêje imã akabẽn. Ba imã akaprĩn arỳm amã, ‘Aj. Jakam dja ga imã o pãnh kêt. Arỳm ba maro aknon akam ingryk kêt’, ane. Imã akaprĩkam ne ba ã akam ingryk kêto ane. \v 33 Ga ren ikudjwa ã amã aro'ã àpênhja kaprĩo anen kam ren ã angryk kêto ane. Nhym be, kati. Aro'ã àpênh ja amã anhõ pi'ôk kaprĩ ngrirebito ba. O ba ga kam anhõ pi'ôk kaprĩ jabej kum akabẽn. Nhym kam te kute akubyn amã õrmãn aminêje amã kabẽn. Djã ne ga ikudjwa amã kaprĩ? Kati. Ga tu kam angryk ne memã kanga nhym me arỳm kubê ijê.” Nãm ã bẽnjadjwỳr õ àpênhjamã ane. \v 34 Ne kam arỳm kam ngrykkumrẽx ne. Bẽnjadjwỳr nhõ àpênh kute ro'ã àpênhkam ngryk ne kum kaprĩ kêtja pãnh õ bẽnjadjwỳr arỳm kam ngrykkumrẽx ne. Ne kam arỳm me kamjêr djwỳnhmã kanga. Kute tokry kumexmã kamjêr nhym on kute o pãnh mex kadjy kum kanga. Nãm ã o ane. \v 35 Ne kam ar gadjwỳ, apỹnh ar anhĩ djàri, godja ar aje me'õo akamyja ar akam axwe jabej ar ga dja gar amã kaprĩ. Mrãmri tu amã kaprĩkumrẽx ne axwe maro aknon tu kam angryk kêt. Godja gar amã kaprĩ kêt ne kam angryk rã'ã jabej kàjkwakam Ibãmdjwỳ dja kum ar akaprĩ kêt ar akam ngry:k ne. Ije ar amã pykakam bẽnjadjwỳr'ã idjujarẽnhja kôt dja ar akam ngry:k ne. \c 19 \s1 Me kute prõ kanga'ã ujarẽnh. \r Mat 5.31; Mak 10.1; Ruk 16.18; Kô k 7.10 \p \v 1 Jeju arkum ja jarẽnh pan arỳm pykabê Garrêja kurũm katon tẽ. Nãm tẽ:n arỳm ngôbê Djodão nhikjêmã rên pykabê Djudêja'ỳr bôx. \v 2 Nhym me krãptĩ: ne me kôt mõ. Nhym tẽn bôx ne kam arỳm kam meo mexo dja. \p \v 3 Nhym kam mebê pardjêu 'ỳr bôx ne kute we kabẽn kajgo jabej kukjêrmã ne kum, \p —Djãm Metĩndjwỳnh kukràdjà kôt me kute mỳjja ngrirekôt tu prõ kangamã? ane. \p \v 4-5 Nhym memã kum, \p —Adjàkamã ne mỳjja kunĩ nhipêx djwỳnh mymẽ ni ar ipêx ne memã kum, \q1 “Kam dja me my prõ kadjy arỳm bãmmẽ nã arkum iren kam arỳm prõbit'ã ngrà ne. \q1 Nhym kam ar ĩ abenã tỹm ne kam kute ĩ typdji pyràk”, ane. \m Djãm ar aje anhõ pi'ôkkam ja pumũnh kêt? \v 6 Djãm ar ĩ amãnhkrut rã'ã? Kati, ar kute ĩ typdji pyràk. Be ga, Metĩndjwỳnh kute abenã ar mẽnhja pumũ. Kwãrĩk wãnh me'õ abenbê aro bikjêr kêt. Nãm ã Jeju mebê pardjêumã ane. \p \v 7 Nhym me kum, \p —Mỳkam ne me bakukãmãre Môjdjê memã 'ã karõn memã kum, \q1 “Gê me prõ'ã pi'ôk no'ôk ne kam kanga”? ane. \m Mỳkam ne Môjdjê ã memã ane? ane. \p \v 8 Nhym memã kum, \p —Bir, me amakkre kêtkam ne memã prõ kanga jarẽ. Nhym djãm adjàkamã ne me ã prõo ane? Kati. \v 9 Ba dja ba ar amã arẽ gar ama. Gêdja me'õ prõ djwỳnh kangan kam atemã akàxbê me'õmã kabẽn ne kam 'ỳr mõn kam arỳm mrãmri krô'ã o prõn arỳm axwekumrẽx. Nhym be, prõja krô'ã mjênkambit nhym myja kute kangakam axwe kêt. Nhym kam godja atemã me'õ my jadjwỳ arỳm prõ kangaja'ỳr mõr jabej. 'Ỳr mõrkam arỳm o akĩn ajte adjwỳnhdjwỳ axwekumrẽx. Nãm ã Jeju memã ane. \p \v 10 Nhym kôt ba djwỳnh ar kum, \p —Djã nãm ã me prõkam ane? Nãm ren me kum amijã man ren kam kuprỳn ar ba, ane. \p \v 11 Nhym arkum, \p —Be, me kwỳ kukràdjà kôt ne aje arẽnhja. Me kwỳ tỳxkam ne me kum amijã ma. Me jabit ne me prõ kêt. Nhym be, me kwỳ ne me tỳx kêt ne kam kum amijã ma kêt ne arỳm prõ'ỳr mõ. \v 12 Nhym be, me nã tikkrekam ne me kwỳ amijo ajkẽ. Me nire kadjy kukràdjà amijo ajkẽn kam kurẽ kêt ne. Nhym irãri me me kwỳo ajkẽ nhym kam me kurẽ kêt ne. Nhym me kwỳ kute kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh'ã nopdji kadjy ta kum amijã ma. Kum amijã man arỳm kum me nire kĩnh kêt ne. Dja gar amã amijã ma kadjy atỳx jabej amã amijã man amã me nire kĩnh kêt. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Kum me prĩre kĩnh'ã ujarẽnh. \r Mak 10.13; Ruk 18.15 \p \v 13 Nhym kam me arỳm 'ỳr me prĩreo bôx. Kute me'ã ikra jadjwỳr ne Metĩndjwỳnhmã meo à'wỳr kadjy ne me Jeju'ỳr meo bôx nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm nêje memã bẽn tỳx. \p \v 14 Nhym Jeju arkum, \p —Kwãrĩk wãnh arek amrẽ me prĩre iwỳr mõ, ane. Kwãrĩk wãnh mebê adjàptàr kêt gê me arek amrẽ mõ. Me kute amijo me prĩre pyràk ne amijo kàtàmjabit gêdja kàjkwakam ibãm me utàn me kadjy bẽnjadjwỳr ne ar meo ba, ane. \v 15 Ne kam arỳm me prĩre'ã ikra jadjuw. Ne kam arỳm mã me kurũm tẽ. \s1 Me'õ nêkrêx kumex'ã ujarẽnh. \r Mak 10.17; Ruk 18.18; Xij 5.2 \p \v 16 Tẽ: nhym me'õ 'ỳr bôx ne kum, \p —Ujarẽnh djwỳnh, ga ne ga amexkumrẽx. Mỳj dja ba Metĩndjwỳnhmã amijo ne gêt kôt itĩn ne ar iba rã'ã: rã'ã ne? ane. \p \v 17 Nhym kam kum arẽ. Kute Jejubê Metĩndjwỳnh Kramã kator kadjy ne Jeju arỳm kum, \p —Mỳkam ne ga mỳjja mex jabej ikukij? Me'õ pykakam mex kêtkumrẽx. Metĩndjwỳnh pydjibit mex. Metĩndjwỳnh me katàt kute amijo ba'ã memã karõkôt kukràdjàja dja ga aman kôt ar amijo aban kam arỳm kôt atĩn ne ar aba rã'ã: rã'ã ne, ane. \p \v 18 Nhym kum, \p —Nhỹnh kukràdjàjakôt dja ba amijo iba? ane. \p Nhym kum, \q1 “Kwãrĩk wãnh me par kêt. \q1 Kwãrĩk wãnh mebê prõo adjàkĩnh kêt. \q1 Kwãrĩk wãnh adjàkĩnhĩ kêt. \q1 Kwãrĩk wãnh ajêx ne me kàmex jarẽnh kêt. \q1 \v 19 Amã abãmmẽ anã jabên ar kabẽn ma. \q1 Amã amibu'ã me ja jabê. Kute mrãmri ne ga amã amijabêja pyràk dja ga ã amibu'ã amã me ja jabêo ane”, ane. \m Metĩndjwỳnh kute me bakukãmãremã 'ã karõkam kabẽnja dja ga aman kôt katàt amijo aba ne kam atĩn ne ar aba rã'ã: rã'ã ne. Nãm ã Jeju kum ane. \p \v 20 Nãm me'õja ajbir abatành ne. Nhym Jeju kum ane nhym kam kum, \p —Nà, arỳm ne ba ja kunĩ man kôt katàt ar amijo iba. Ibôktikam ne ba kôt katàt amijo iban kam kôt ije katàt ar amijo iba rã'ã. Mỳj dja ba ajte nẽn kam itĩn ne ar iba rã'ã: rã'ã ne? ane. \p \v 21 Nhym Jeju kum, \p —Be, prĩne amex kadjy on tẽn memã anhõ mỳjja wã ngãn pãnh pi'ôk kaprĩ byn me 'uwtĩ, me õ mỳjja kêtjamã angãn o meo kĩnh ne kam amrẽ iwỳr tẽn mã ikôt ajkamẽ. Dja ga ã anen kam arỳm kàjkwakam anhõ mỳjja mex kumex, ane. \p \v 22 Nhym arỳm kuman kam akẽx ne mã tẽ. Kaprĩ:re ne tẽ. Be, õ nêkrêx ne kume:x. 'à maje ne mã kaprĩ:ren tẽ. \p \v 23 Nhym Jeju arỳm kôt ba djwỳnh arkum, \p —Nêkrêx ne kute me kukrà prãmã. Me õ nêkrêx kumex gêdja me te kàjkwakam Bẽnjadjwỳr kute amim me utàr ne ar meo baja'ỳr bôxmã. Mrãmri ne ba ar amã arẽnhkumrẽx. \v 24 Ba ajte ar amã arẽ gar ama. Be, ga mry jabatànhbê kameru te: kute aguja tekrax kremã ngjêxmãja pumũ. Me õ nêkrêx rũnhdjwỳ kute uràk. Nãm me te Metĩndjwỳnh kute amim me utàr ne ar meo baja'ỳr bôxmã nhym nêkrêx utà: ne, ane. \p \v 25 Kôt ba djwỳnh ar kute ja markam te kute marmã kam no tyn ku'ên arỳm abenmã kum, \p —Je nhym mỳj me'õ gêdja Metĩndjwỳnh amim me utà? ane. \p \v 26 Nhym Jeju arỳm ar omũnho djan arkum, \p —Be, me ne me te: kute amipytàr prãmje. Nhym be, Metĩndjwỳnh kute mỳjja kunĩ mar. Kumãbit ne amirĩt ne. Ta ne kute me utàrkôt kute mar, ane. \p \v 27 Nhym kam Pedru kum, \p —Ẽ, arỳm ne bar inhõ mỳjja kunĩmã inhiren kam mã akôt ajkamẽ. Mỳj dja bar pãnh kubyn o aminhõ? ane. \p \v 28 Nhym Jeju arkum, \p —Ba ar amã arẽ gar ama. Ar ga ne gar arỳm mã ikôt ajkamẽ. Amrẽ mỳjja kunĩ ny mõrkam dja ba ipyma. Ije amijo inhĩ dja ba imexo ipyma:n ikrĩ djà raxkam memã nhỹ. Ar gadjwỳ, ikôt ar abaja dja gar apỹnh anhĩ djàri ar abẽnjadjwỳr rũnh ne akrĩ djà rũnhbê 12kam memã akrĩ. Apỹnh mebê idjaer ba djàri kubê 12 dja gar memã akrĩ, memã axwe pãnh jarẽnho akrĩ. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. \p \v 29 Kam godja me'õ imã àpênh kadjy arỳm õ mỳjjamã irer jabej nàr õbikwamã irer jabej. Õ kikre nàr kamy nàr kanikwỳnh nàr bãm nàr nã nàr prõ nàr kra nàr õ pykamã irer jabej. Godja arỳm õ mỳjja ja'õmã irer jabej ba dja ba kum o pãnh ra:x ne pãnh kum õ mỳjjao akrenh mex ne kum kungã ne pãnh kum õbikwao akrenh mex ne kum kungã. Kum õ mỳjjamẽ õbikwamẽ krãptĩ: kubê 100 ngã. Nhym kam arỳm Metĩndjwỳnh kôt tĩn ne ar ba rã'ã: rã'ã ne. \v 30 Nhym be, jakam me rũnho kutewaja djãm me kute memã wa rã'ãmã? Kati. Me ja krãptĩ gêdja me kajgo mex ne me katẽ tẽ. Nhym be, jakam me kajgo mex ne me katẽn tẽmja krãptĩ gêdja me pãnh rũnho kutewa. Nãm ã Jeju kôt ba djwỳnh arkum ane. \c 20 \s1 Pidjôkôkam me àpênh'ã ujarẽnh. \p \v 1 Ne kam ajte arkum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàr ne ar meo bakam dja memã o pãnh. 'à dja ba õ pidjôkô djwỳnh jakren 'ã ajarẽ gar ama. Õ pidjôkô djwỳnh ne kry:ràm aminhũrkwã kurũm kato. Ne tẽ:n me abej. Kute õ pidjôkôkam kum àpênh kadjy me abej. \v 2 Ne kam ar ja'ỳr bôx ne arkum, “Dja ba ar adjàpênh pãnh apỹnh ar anhĩ djàri ar amã pi'ôk kaprĩ pỹnh ne kungã”, ane. Nhym ar kum, “Mrãmri”, ane. Nhym arỳm amũ õ pidjôkômã ar ano nhym ar arỳm 'ỳr tẽ. 'Ỳr tẽn 'ỳr bôx ne kam arỳm àpênh 'amỳ. \p \v 3 Nhym kam arỳm kàjmã myt nhỹrbê 9 ora nhym õ pidjôkô djwỳnh ajte kato. Katon arỳm amũ me kute mỳjja nhõr djàbê mekadukam tẽn bôx. Nhym ar ja àpênh kêt ne dja nhym arỳm ar omũ. \v 4 Ne ar'ỳr bôx ne arkum, “Ẽ, ar gadjwỳ inhõ pidjôkôkam tẽn apê. Dja gar apê ba arỳm ar amã o pãnh katàt”, ane. \v 5 Nhym ar arỳm kabẽn kôt amũ 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Ne kam àpênh 'amỳ. \p Nhym kam mêdjijkam ajte katon tẽn ajte tãm ne àpênh'ỳr me kwỳ 'õdjwỳ jano. Ne kam myt nhibôbê 3 orakam ajte katon tẽn ajte tãm ne àpênh'ỳr me kwỳ 'õdjwỳ jano. \v 6 Nhym kam arỳm amykry mexbê 5 ora nhym ajte katon tẽ. Nhym ar ja àpênh kêt ne dja nhym arkum, “Mỳkam ne gar adjàpênh kêt nhym arỳm ar ajã amykry”? ane. \p \v 7 Nhym ar kum, “Bir, me'õ kute ar imã idjàpênh jarẽnh kêtkam”, ane. \p Nhym arkum, “Ar gadjwỳ dja gar tẽn inhõ pidjôkôkam apê. Dja ba katàt ar amã adjàpênho pãnh”, ane. Nhym ar arỳm 'ỳr tẽ. \p \v 8 Nhym kam arỳm para nhym õ pidjôkô djwỳnh amiwỳr me àpênh'ã me omũnh djwỳnh 'uw nhym arỳm bôx. Nhym kum, “Inhõ àpênh kunĩmã akabẽn gê ar bôx ga arkum àpênho pãnh. Dja ga ar kute àpênh'ỳr ar katẽ mõrjamã o pãnh kumrẽx. Ne ar kunĩmã o pãnho tẽ: nhym ar kumrẽx àpênh'ỳr bôxja dja ga arkum o pãnh ne o pãnho ino re”, ane. Nhym me àpênh'ã me omũnh djwỳnh kum, “Gê tô. Ba akabẽnkôt memã o pãnh.” Nãm ã õ bẽnjadjwỳrmã ane. Õ pidjôkô djwỳnhmã anen arỳm amiwỳr õ àpênh 'uw. Ar ku'uw nhym ar arỳm 'ỳr bôxo dja. \p \v 9 Kam ar ja kumrẽx 'ỳr bôx. Ar amykry mexkam 5 orakam àpênh'ỳr mõrja kumrẽx 'ỳr bôx. 'Ỳr bôx nhym arỳm apỹnh ar ĩ djàri pi'ôk kaprĩ pỹnh ne arkum kungã. \v 10 Nhym amũ ar jadjwỳ aben totokmã 'ỳr bôx. 'Ỳr bôxo dja: nhym arỳm arkum o pãnho tẽ. Arkum o pãnho tẽ: nhym kam ar kumrẽx àpênh djà'ỳr bôxja arỳm 'ỳr bôx. Ar ja ne ar amim, “Jakam dja ar imã kàjmã pãnh kamẽ”, ane. Ar 'ỳr bôx nhym kam arỳm pi'ôk kaprĩ tãm ne arkum kungã. Pi'ôk kaprĩ pỹnhbit ne arkum kungã. Nhym apỹnh ar ĩ djàri pi'ôk kaprĩ pỹnhbit jamỳ. \v 11 Amỳn arỳm õ pidjôkô djwỳnh'ã kabẽn kume:x ne arẽ. \v 12 Ne kam kum, “Ẽ, amykrykam ar kute ar ikatẽ àpênh'ỳr bôxwã àpênh ngrire ne 'ã ora pydjibit apêx. Ar bajbit ne bar arngro tỳxkam idjàpênh 'iry ne. Djã ne ga katàt ar imã o pãnh ne? Kati. Ga ren ar imã kàjmã pãnh kamẽn ren ar imã pi'ôk kaprĩ rax ne ar imã angã. Ne ren ar wãmã ngrire ne angã. Ga arỳm aro ar ipyràk ne arỳm arkum pi'ôk kaprĩ pỹnh ne arkum angã”, ane. \p \v 13 Nhym arỳm ar 'õmã kum, “Akmere, djã ne ba amã ijêx ne anoo akno ga akabẽn ne? Kati. Kryràm ne ba amã, ‘Pi'ôk kaprĩ pỹnh dja ba adjàpênh pãnh amã kungã’, ane. Ga kam imã, ‘Mrãmri, dja ga ã imã õro ane’, anen arỳm adjàpênh'ỳr mõ. \v 14 Kam dja ga on akrànmã anhõ pi'ôk kaprĩ jamỳn o tẽ. Mrãmri ne pidjôkô'ỳr ar kute akatẽn bôxja ije arkum o pãnho kute apyràk. Mrãmri ije amã õr kôt ije arkum pỹnh ne õrkumrẽx. \v 15 Inhõ ne pi'ôk kaprĩ djwỳnh. Ba dja ba amim me'ã karõ kôt memã kungã. Djãm kam ijaxwe? Kati. Imã ar ja kaprĩkam ga ren akĩnh ne. Nhym be, kati. Angryk. Me'õ nhõ mỳjja pro prãmje angryk ne. Kwãrĩk wãnh.” Nãm ã õ pidjôkô djwỳnh ane. Tãm ne ja. Be, dja ã Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute pykakam amim me utàrn ar meo bakam memã o pãnho ane, ane. Jeju ã kôt ba djwỳnh arkum ane. \v 16 Ne kam ajte arkum, \p —Jakam me kajgo mex ne me katẽ tẽmja djãm me katẽ tẽm rã'ãmã? Kati. Me ja dja me ĩ rũnho kutewa. Nhym be, me rũnho kutewaja gêdja me pãnh kajgo mex ne me katẽ tẽ. Mỳkam? Bir, Metĩndjwỳnh ne amiwỳr me krãptĩ 'uw. Nhym be, kute mekam me ngrêrebit amijo me utàr. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Ajte amityk'ã ujarẽnh. \r Mak 10.32; Ruk 18.31 \p \v 17 Ne kam ajte prykôt mõ. Kôt ba djwỳnhbê 12 ne aro mõ. Krĩraxbê Djeruxarẽ'ỳr ar àbir tẽ nhym arỳm me kàxã aro tẽn arkum, \p \v 18 —Ẽ, ota gwaj arỳm Djeruxarẽ'ỳr badjàbirn babôxmã. Nhym kam ba ije amijo inhĩ dja me apỹnh me rũnhmã ikanga. Dja me me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr arkum ikangan Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmãdjwỳ ikanga. Kam dja me ikà mex jarẽn ijã abenmã kum, “Axwekumrẽx. Gê me pãnh tu bĩnkumrẽx”, ane. \v 19 Ne kam me bajtemmã ikanga nhym me arỳm ijã bẽno ajkẽn mry kà punuo ikaprêprê:k ne. Ne kam arỳm pĩte'y'ã inhô ba arỳm ty. Nhym kam ijã akatin akatin akati ba kam akubyn itĩn ne. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Ar kute ajte amirax jabej. \r Mak 10.35; Ruk 22.24 \p \v 20 Nhym kam Djebedêu prõ Jeju'ỳr kra aro tẽ. Ne kam 'ỳr aro bôx ne parbê kõnkrão nhỹn kum rax jarẽ. Kute mỳjja'ã 'wỳrmã ne 'ỳr bôx. \p \v 21 Nhym kum, “Mỳj nã”? ane. \p Nhym kum, \p —Me kadjy abẽnjadjwỳr ne aje amim me utàr ne aje meo abakam gê ikra amãnhkrutja ar rax ne anhikô'ã memã nhỹ. Gê ja adjubôk'ãnh nhỹ nhym ja adjuge'ãnh nhỹ, ane. \p \v 22 Nhym Jeju kum, \p —Gêt kon. Ẽ, nã gãm arĩk amim 'ã karõn imã arẽ. Ba ar amã arẽ gar ama. Dja ba ngônhkrã kam kangô jao ikõ. Djãm ar aje ipyràk ne kangô jao akõmmã? Dja me ngômã ijadjà. Djãm ar aje ipyràk nhym ngômã me kute ar ajadjàrmã? Nãm ã arkum ane. Bir, mỳj'ã ne kangô jao kõm ne ngômã adjàrja jakre? Bir, amitokry kume:x'ã ne akre. Nhym ar kute uràk jabej ne ar kukij. Ar tokryo kute Jeju tokry pyràk jabej ne ar kukij. Nhym ar Jejumã kum, \p —Nà. Kadjy ar ije apyràk, ane. \p \v 23 Nhym Jeju arkum, \p —Mrãmri dja gar aje ipyràk ne atokry kumex ma. Mrãmri dja gar kangô jao ikõ nhym me ngômã ar ajadjà. Be, djãm ba ne ba ar amã inhikô'ã ar anhỹrmã arẽ got? Be, Ibãm kute amrẽbê: amijo me'õ ar utàr, ar ta dja ar inhikô'ã memã nhỹ. Nãm ã Xijagumẽ Djuão arkum ane. \p \v 24 Nhym kôt ba djwỳnh Ar kubê 10 arỳm ar kabẽn man arỳm arkum àkrê. Ar arỳm kamy amãnhkrutja, Xijagumẽ Djuão arkum àkrê ne. \v 25 Nhym Jeju amiwỳr ar ku'uw ne arkum, \p —Me bajtemkam me bẽnjadjwỳr ne me àpênh'ã memã àpnênh ne memã bẽn tỳx ar o ba. Nãm ã me bajtemkam me rũnh ar meo bao ane. Gar arỳm ama. \v 26 Djãm ar ga gar aje me kudjwamã? Kati. Ar ga dja gar ã anhỹr kêtkumrẽx ne. Ar ajõ abenkam arax prãm jabej gêdja amijo kajgon tu ar amã àpênh ar ba. \v 27 Ga kam ar ajõ aben kadjy abẽnjadjwỳr rax prãm jabej gêdja tu amijo kàtàm ne tu ar amã àpênh kajgo ba. \v 28 Ba ije amijo inhĩ djãm me imã àpênh kadjy ne ba amrẽ tẽ? Kati, ba dja ba memã apê. Me ren ta amijaxwe pãnh tokryn arỳm ty. Nhym be kati. Me krãptĩ jaxwe pãnh ba dja ba itokryn arỳm ty. Memã idjàpênh ja kadjy ne ba amrẽ tẽ. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me'õ no rã akubyn rĩt. \p \v 29 Nhym kam ar krĩraxbê Djeriko kurũm kator tẽ nhym me krãptĩ: arỳm arkôt mõ. \v 30 Nhym ar no rã amãnhkrutja pry japkre'ã nhỹ. Nhym me abenmã kum, “Jeju ne tẽ”, anhỹro kumex nhym ar arỳm kuman kam kum amijo akij, \p —Ẽ, amã ar ikaprĩ, Bẽnjadjwỳr djwỳnh, Dawi tàmdjwỳ 'õ, ane. \p \v 31 Nhym me krãptĩ mõrja arkum bẽn tỳx ne arkum, \p —E kum ar anhikrê, ane. Nhym kam ar tu kum àkjêro bên kum, \p —Ẽ, gop amã ar ikaprĩ, Bẽnjadjwỳr djwỳnh. Dawi tàmdjwỳ 'õ, ane. \p \v 32 Nhym Jeju ar kabẽn man arỳm arek arkum dja. Arkum djan amiwỳr ar ku'uw nhym ar 'ỳr bôx. Nhym arỳm arkum, \p —Mỳj ne ba ije ar ajomã? ane. \p \v 33 Nhym ar kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, bar on irĩt, ane. \p \v 34 Nhym Jeju arỳm kum ar kaprĩn ar no kupê. Nhym ar no kupênhmẽ ro'ã ar rĩt ne arỳm kôt tẽ. \c 21 \s1 Jeju rax ne Djeruxarẽmã àr. \r Mak 11.1; Ruk 19.28; Dju r 12.12 \p \v 1-2 Nhym Jejumẽ ar prykôt mõ:n kam krĩraxbê Djeruxarẽ kuri krĩ ngrire ja'ỳr bôx. Krãnhrebê Oriwêre'ã rwỳkbê ne krĩ ngrire jabê Bepadjê. Ar krĩ ngrire ja'ỳr bôx nhym arỳm kôt ba djwỳnh amãnhkrutmã kum, \p —Pry ja'ã dja gar arek katàt krĩwãmã tẽ. Nhym ar akutã pry kator kraxkam dja gar mry'ã krĩwã pumũ, djumẽtuwã pumũ. Kraremẽ dja gar omũ. Nhym me kute mrywã pĩ maktã krã djê nhym amẽ ãmwã dja gar 'ãpre bôn amrẽ amẽo tẽ. \v 3 Godja me'õ 'ã ar amã kabẽn jabej gar kum, “Bẽnjadjwỳr 'ã tẽm prãm. Dja 'ã tẽn kam akuby:n amã ano”, ane. Nhym kam dja on ar amã, “Ajrã, 'ỳr o tẽ.” Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 4 Mỳkam ne ã arkum ane? Bir, amrẽbê: ne ujarẽnh djwỳnh me bakukãmãremã 'ã ajarẽ. Jeju djumẽtu'ã tẽm'ã ajarẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam memã 'ã ajarẽ. \v 5 Ne memã kum, \q1 “Dja ga Xijãokam me jamã kum”, \m Krĩraxbê Djeruxarẽ'ã ne memã Xijão jarẽ. Nãm memã kum, \q1 “Dja ga Xijãokam me jamã kum, \q1 ‘Ota me anhõ Bẽnjadjwỳr rax me awỳr bôxmã. Nãm kabôt katin mry jabatành nyre'ã nhỹ. Mry'ã krĩ kra'ã ne nhỹn me awỳr bôx’, ane. \q1 Dja ga ã Xijãokam me jamã ane.” \m Nãm ã ujarẽnh djwỳnh me bakukãmãremã ane nhym me arỳm aben djô'ã abenmã arẽnho mõ:. Arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm Jeju arỳm me bakamingrãnyrekam kato. Ne ar ban kam kute arỳm mry'ã krĩja'ỳr kôt ba djwỳnh janorja'ỳr o bôx. Ujarẽnh djwỳnh kute me bakukãmãremã ujarẽnh kôt ne mry'ã krĩja'ỳr arỳm ar ano. \p \v 6 Nhym kam ar arỳm 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Jeju kute arkum 'ã karõ kôt ar 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Ne kam mrymẽ krare 'ãpre bô. \v 7 Ne kam akubyn 'ỳr o bôx. Ne kam arỳm aminhõ kubẽkà krãkào pôx ne o amẽ mry nhibũm'ã kum aty. Nhym arỳm krare'ã nhỹn arỳm tẽ. \v 8 Nhym kam me krãptĩ: aminhõ kubẽkà krãkào pôx ne arỳm kukãm kum pry'ã o atyo mõ. 'à tẽm kadjy kum pry'ã kum atyo mõ. Nhym me kwỳ pi'ô nhikẽn arỳm kukãm pry'ã kum atyo mõ. Me ta kukràdjà kôt ne me ã Bẽnjadjwỳr rax kukãm pryo ane. Me kukãm pry'ã kum atyo mõ. \v 9 Nhym me krãptĩ: kukãm mõ, o àkjêr mõ nhym ajte me krãptĩ: kôt o àkjêr mõ. Nãm me o àkjêr mõn kàj bê abenmã kum, Metĩndjwỳnhmã kum, \p —Jejubê me inhõ Bẽnjadjwỳr rax. Bẽnjadjwỳr raxbê Dawi tàmdjwỳ. Ãm mexkumrẽx. Kam me ikĩ:nhkumrẽx. Gê on me ipytà. Gê Metĩndjwỳnh o kĩnh rax. Metĩndjwỳnh kukwakam ne arỳm me bakadjy bôx. Gê me kàjkwakamdjwỳ Metĩndjwỳnhmã mextire jarẽnho kumex. Gê on me ipytà. Nãm me ã Jejuo àkjêro mõro ane. \p \v 10 Nhym kam arỳm Djeruxarẽmã wadjà. Nhym kam krĩraxkam me kunĩ te no katon 'ã aben kukjêro kumex ne abenmã kum, \p —Mỳj me'õ ne bôx? Mỳj me'õ ne bôx? anhỹro kumex. \p \v 11 Nhym me krãptĩ: memã kum, \p —Jeju ne bôx. Metĩndjwỳnh kukwakam ne ar me bamã 'ã ujarẽnh ba. Pykabê Garrêjakam krĩraxbê Nadjarekam ne Jeju abatành djà. Nãm ã me krãptĩ memã ane. \s1 Kute kikreti nêje me anor. \r Mak 11.15; Ruk 19.45 \p \v 12 Nhym kam Jeju Metĩndjwỳnh nhõ kikretimã tẽn wadjà. Nhym me kute memã mỳjja nhõr djwỳnh kam kumex. Nhym me kute memã mỳjjao pãnh ne amim byr kadjy ne me me'ã kumex. Nhym arỳm bõm me rẽnho tẽ. Nhym me kute me õ pi'ôk kaprĩ pãnh memã kikreti nhõ pi'ôk kaprĩ nhõr kadjy ne me kumex nhym mebê pĩponho àpanho tẽ. Nhym me kute tut nhõr djwỳnhdjwỳ kumex nhym mebê krĩ djà nhikô rênho tẽ. \v 13 Ne kam memã kum, \p —Amrẽbê: ne me bakukãmãre Metĩndjwỳnh kabẽn'ã pi'ôk no'ôk ne. Kamã ne Metĩndjwỳnh ta memã kum, \q1 “Inhõ kikreti ja'ã dja me abenmã kum, \q1 ‘Me kute Metĩndjwỳnhmã kabẽn kadjy ne õ kikreti wã’, ane. \q1 Dja me ã inhõ kikreti'ã abenmã ane.” \m Nãm ã Metĩndjwỳnh pi'ôkkam ane. Nhym be, me ga ne ga me kam aje me àkĩnhĩo aben pydji djà. Nãm ã Jeju memã ane. \v 14 Nhym kam Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam me no rãmẽ me mrãnh punu 'ỳr bôxo kumex nhym arỳm meo mex. \v 15 Nhym kam me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ ne me Jeju djàpênh me:xkumrẽxja pumũn ajte me prĩre pumũ. Me prĩre ne me kikretikam kàj bê o akij ne kum, \p —Jejubê me inhõ bẽnjadjwỳr rax. Bẽnjadjwỳr raxbê Dawi tàmdjwỳ. Ãm mexkumrẽx. Kam me ikĩnhkumrẽx. Gê on me ipytà, ane. Nhym me me omũn me kuman arỳm ngryk ne. \p \v 16 Ngryk ne arỳm Jejumã kum, \p —Djãm aje me prĩre kabẽnja mar kêt? ane. \p Nhym memã kum, \p —Nà, arỳm ba kuma. Ba ar amã arẽ gar ama. Me bakukãmãre ne amrẽbê: Metĩndjwỳnhmã me prĩre ja'ã ajarẽ. Me kum, \q1 “Me prĩremẽ me karàremẽ ne ga memã me kabẽn mexmã 'ã karõ nhym me arỳm amã mextire jarẽnh mexkumrẽx.” \m Nãm ã me bakukãmãre Metĩndjwỳnhmã ane. Nhym me arỳm kuman amũ aben djô'ã abenmã arẽnho mõ:. Arẽnho mõr tãmtã arỳm iwỳr o bôx. Tũmràm me bakamingrãnyrekam me prĩre arỳm imã amikĩnh jarẽnho kumex. Me bakukãmãre kute Metĩndjwỳnhmã me prĩre ja'ã ujarẽnh kôt ne me prĩre arỳm imã amikĩnh jarẽ. Nãm ã Jeju memã ane. \p \v 17 Nãm memã anen kam arỳm memã kàx ne krĩrax kurũm katon tẽ. Ne tẽ:n arỳm krĩ ngrirebê Betanha'ỳr bôx. Ne kam arỳm kam ngõr. \s1 Ar kute tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽxmã 'ã ujarẽnh. \r Mak 11.20; Dju r 14.13; Xij 1.6 \p \v 18 Nhym 'ã akati nhym ajte akubyn krĩraxbê Djeruxarẽmã tẽ. Nãm 'ỳr tẽ:n kam arỳm kum prãm. \v 19 Ne arỳm prykôt pidjôbê pigêre pumũn 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Ne te ô jabej. 'Ôbit ne kumex. Ne kam kum, \p —Gê ajte adjô'õ jêt kêtkumrẽx, ane. Nhym arỳm tẽmbê ngrà. \p \v 20 Nhym kam kôt ba djwỳnh ar arỳm omũn kam no tyn abenmã kum, \p —Je, mã ne bàrio nhym myt tãmkam ngrà? ane. \v 21 Nhym Jeju arkum, \p —Ba ar amã arẽ gar ama. Dja gar kadjy tu amim Metĩndjwỳnh kamnhĩxkumrẽx. Kwãrĩk wãnh anhõkre kadjwỳnhbê amim, \p —Kon, birãm dja ipêx, kon, anhỹr kêt. Gar ren tu amim kamnhĩxkumrẽx ne ren arỳm ã pidjôbê pigêremã ane nhym ren arỳm ã ngrào ane. Djãm jabit? Kati, gar ren krãnhwãmã kum, “On amikaban ngô jabatành mũjakam mõn tỹm”, ane. Nhym ren arỳm akabẽn kôt mrãmri ã amijo ane. \v 22 Dja gar mỳjjao Metĩndjwỳnhmã a'uw ne tu kadjy amim kamnhĩxkumrẽx nhym arỳm ar akabẽn kôt ã ar amã mỳjjao ane. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me kute rax jabej Jeju kukjêr. \r Mak 11.27; Ruk 20.1 \p \v 23 Ne kam arỳm Metĩndjwỳnh nhõ kikreti'ỳr bôx ne kum wadjà. Ne kam arỳm kam memã Metĩndjwỳnh kukràdjà'ã ujarẽnho dja. Nhym me rũnh arỳm 'ỳr bôx. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebêngêtmẽ 'ỳr bôx. 'Ỳr bôx ne amũja'ã kute kikreti kurũm me anorja jabej kukij ne kum, \p —Mỳj me'õ kabẽnkôt ne ga ar ã meo anhỹro aba? Mỳj me'õ ne amã me'ã karõ ga kam amũ ô'ã bõm ar me rẽnho aba? ane. \p \v 24 Nhym Jeju memã kum, \p —Badjwỳ dja ba mỳjja jabej me akukja. Me akumrẽx dja ga me imã arẽ. Ba kam arỳm badjwỳ ije mỳj me'õ kabẽnkôt ar me anoro ibaja me amã arẽ. \v 25 Djuão kute ngômã me angjênhja djãm me kabẽn kôt ne arĩk ar ngômã me angjênho ba? Nàr djãm Metĩndjwỳnh kabẽnkôt? Imã arẽ, ane. \p Nhym kam me abenkam kangan abenmã kum, \p —Je mỳj dja gwaj kum nẽ? Dja gwaj kum “Metĩndjwỳnh kabẽnkôt”, ane nhym kam gwaj bamã kabẽn 'õ jarẽn gwaj bamã, “Bir be, mỳkam ne ga me amim Djuão kabẽnja mar kêt ne”? ane. \p \v 26 Nàr dja gwaj kum, “Me kabẽnkôt ne tu arĩk ar ngômã me angjênho ba”, ane nhym kam me krãptĩ ren o ngryk ne kum gwaj bakurê gwaj ren kam bamã me uma ne. Me kàtàm ja ne me arỳm Djuão kabẽn man kum kĩnh ne ne o Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnh ne. Dja gwaj kam ane nhym me arỳm o ngryk ne, ane. \p \v 27 Nãm me ã abenmã anen kam Jejumã kum, \p —Kon ne. Me ije mar kêt. Mỳj me'õ kabẽnkôt Djuão kute ngômã me angjênhja me ije mar kêtê, ane. \p Nhym kam memã kum, \p —Bir be, dja ba badjwỳ me amã arẽnh kêt ne. Mỳj me'õ kabẽnkôt ije ar meo iba ja dja ba me amã arẽnh kêt ne, ane. \s1 Me'õ kra amãnhkrut'ã ujarẽnh. \p \v 28 Ne kam ajte memã kum, \p —Be, mỳj ne ga me me'õ krakam ama? Me'õ kra amãnhkrut. Ne kam arỳm kutewa'ỳr tẽn kum, “Akmere, akati jakam dja ga gu banhõ pidjôkôkam apê”, ane. \p \v 29 Nhym kum, “Kê, kati”, ane. Ne kam tẽ. Arỳm amimaro tẽ:n arỳm amim ngryk ne, ne amim, “Kati. Dja ba pidjôkô'ỳr tẽ”, ane. Ne arỳm 'ỳr tẽ. \p \v 30 Nhym kam bãm kutapu'ỳr tẽn àpênh'ỳr ano. Nhym kum, “Djũnwã, dja ba arỳm akabẽn kôt 'ỳr tẽ”, ane. Ne kam atekam arek nhỹn 'ỳr tẽm kêt. Be, tãm ne ja. \v 31 Ba me amã arẽ. Nhỹnh ja ne bãm kabẽn man kôt amijo tẽ? Nãm ã Jeju me rũnhmã ane. \p Kutewa kute bãmmã, “Kati”, anhỹr ne kam kute amimarja ne Jeju kute me axwe'ã akre. Kute mrãmri ne me axwe pyràk. Nãm arỳm amima. Amiman kam arỳm Metĩndjwỳnh'ỳr amijo akẽx ne tu amim markumrẽx. Nhym be, kutapu kute bãmmã 'êx ne Jeju kute me rũnh'ã akre. Kute mrãmri ne me rũnh pyràk. Me kute Metĩndjwỳnh kôt kabẽn djir kajgon kam kute kabẽn mar kêt ne. Nãm Jeju me rũnh kukij ne memã kum, \p —Nhỹnhja ne bãm kabẽn man kôt amijo tẽ? \p Nhym me kum, “Kutewaja”, ane. \p Nhym memã kum, \p —Ba me amã arẽ ga me ama. Djãm me arũnhja dja ga me akumrẽx kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kôt dja nhym me ajo ba? Kati. Pykakam me bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnhmẽ me nire kuprỳmẽ, me aje memã axwe jarẽnhja dja me kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kôt dja nhym arỳm ar meo ba. Ga me kam arỳm wãnh dja. \v 32 Mỳkam? Bir, Djuão ne me awỳr bôx. Kute katàt me amã pry jakre kadjy me awỳr bôx. Kôt ga me Metĩndjwỳnhmã amex kadjy me awỳr bôx. Ga me kam amim Djuão mar kêt. Nhym be, pykakam me bẽnjadjwỳr bajtemmã pi'ôk kaprĩo atom djwỳnhmẽ me nire kuprỳmẽ ne me tu amim Djuão markumrẽx. Ga me kam arỳm me omũ. Ne te me omũ. Me ga ne ga me wãnh ajaxwemã anhirer ne amim mar kêt. Mrãmri ne ba me amã ja jarẽnhkumrẽx. Nãm ã Jeju me rũnhmã ane. \p \v 33 Ne kam ajte memã atemã mỳjja'ã ujarẽnh jakreo tẽn memã kum, \p —Ẽ, jadjwỳ dja ga me ama. Me'õ ne pur rax ne kudjin kam kam amim pidjô kumex ne kadjy bu'ã kẽno kôkayr kum o ipôk ne. Ne kam pidjô janênh djàmã kren ipêx. Ne pidjô pumũnh djwỳnh ku'ê djà'ã par prêkti nhipêx. Ne kam me kwỳmã kum, \p —Gora me imã o djuw mex. Gora gê abatành ne ô ga amim kwỳo atom ne imã mũm kwỳo atom. Nãm ã me rũnhmã ane. Mebê idjaer'ã ne Jeju pidjô jakren me rũnh'ã pidjôo djuw mex djwỳnh jakren Metĩndjwỳnh'ã õ pidjôkô djwỳnh jakren kam arek memã 'ã ujarẽnho djan memã kum, \p —Õ pidjôkô djwỳnh ã memã anen kam atemã pyka 'õmã tẽ. Ne kam kam wãnh ar ba. \v 34 Nhym arỳm pidjôja tuk ne kumex. Nhym kam õ pidjôkô djwỳnhja arỳm 'ã mytyrwỳ jakren kam 'ỳr õ àpênh kwỳ jano. Ar kute memã arẽnh nhym me kute kum pidjô kwỳo atom ne kute arkôt anor kadjy ne 'ỳr ar ano. \v 35 Nhym kam ar 'ỳr tẽn bôx nhym kam me kute pidjôo djuw mexja ate ar 'õja kaprêprê:k ne ar'õnh bĩn ar 'õ kẽno titik. \v 36 Nhym kam ajte memã õ àpênh krãptĩ jano nhym me ajte ã aro ane. \v 37 Nhym kam tekrekam me'ỳr kra jano. Nãm amim, “Godja ikra me'ỳr bôx nhym me arỳm mar jabej”, ane. Ne arỳm me'ỳr kra jano nhym me'ỳr bôx. \p \v 38 Nhym o djuw mex djwỳnh arỳm kra pumũn abenmã kum, “Be, kra ne wã. Gwaj on kubĩ. Tãmja dja bãm kum mỳjja kunĩ ngã, õ nêkrêx kunĩ kanga. Gwaj on tãmja bĩn kam amim õ nêkrêx, õ mỳjja, õ pidjôja kunĩo aminhõ”, ane. \v 39 Ne kam arỳm o tỹm. O tỹm ne pidjôkô kurũm bõm kumẽn arỳm kubĩ. Tãm ne ja, ane. Me rũnh'ã ne Jeju pidjô pumũnh djwỳnh jakre. Me kute mrãmri ne me rũnh pyràk. Ne kam ajte memã kum, \p \v 40 —Mỳj gêdja õ pidjôkô djwỳnhja bôx ne ajmã pidjô pumũnh djwỳnh on? Nãm Jeju ã me rũnhmã ane. \p \v 41 Nhym me kum, \p —Bir, dja prĩne me axwejao ajkẽn me imex ne kam õ pidjôkôja atemã me ja'õmã kungã nhym me arỳm pidjô tukkam arỳm kum pidjô nhõrkumrẽx, ane. \p \v 42 Nhym kam Jeju ajte memã me kukãmãre kabẽn jarẽn memã kum, \p —Amrẽbê: ne me bakukãmãre Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽn memã kum, \q1 “E kum kẽn ja ne me kute kikreo ãm djwỳnhja kute kikremã armã te omũn kam bõm kumẽ. \q1 Kẽn ja ne arỳm kute kikremã o kajpar, kum o kajpar tỳxi. \q1 Bẽnjadjwỳr djwỳnh ta ne ã kẽno ane gu me omũ nhym kam gu bamã mexkumrẽx.” \m Nãm ã me bakukãmãre memã anen arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. Djãm me aje omũnh ne mar kêt? Nãm Jeju ã me rũnhmã ane. Nãm amijã kẽn jakre. Ne me rũnh'ã kikreo ãm djwỳnh jakre. Me rũnh kute mrãmri ne kikreo ãm djwỳnh pyràk ne arỳm Jeju kanga. Me rũnh kute kanga'ã ne Jeju me rũnhmã ja jarẽ. \p \v 43 Ne kam ajte memã kum, \p —Ba me amã arẽ ga me ama. Metĩndjwỳnh bit kute amim me apytàr ne ar me ajo bamã. Nhym be, kati. Dja me akangan me apãnh amim me bajtem pytàn meo ba. Nhym me kam arỳm kute pidjô djô mex pyràk ne imã mexkumrẽx ne axwe kêt. Nãm Jeju ã me rũnhmã ane. \v 44 Ne kam ajte memã kum, \p —Ẽ, kẽn ja gêdja ga me ajõ 'ã tỹm ne prĩne 'ã amikrakrak ne. Nhym be, ta gêdja me ajõ nhiby tỹm ne prĩne angãn prĩne pyka mẽ ajo amrà, ane. \p \v 45 Jeju memã ja jarẽ. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebê pardjêumã ja jarẽ nhym me arỳm kuman amim, \p —Be, me bajã ne pidjôo djuw mex djwỳnhmẽ kikreo ãm djwỳnh jakren me bamã 'ã ajarẽ, ane. \v 46 Ne kam me bit kute o tỹmmã te 'ã amijakre. Me krãptĩ ne me Jeju'ã amim, \p —Be, Metĩndjwỳnh kukwakam memã 'ã ujarẽnh ba, ane. Nhym kam me me umaje te 'ã amijakre. \c 22 \s1 Bẽnjadjwỳr rax kute abenã ar mẽnh. \r Ruk 14.16 \p \v 1 Nhym kam Jeju ajte apỹnh kukràdjà djàri'ã memã mỳjja jakren memã 'ã ajarẽn memã kum, \p \v 2 —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute amim me utàr ne ar meo ba'ã dja ba bẽnjadjwỳr rax'õ jakren 'ã ajarẽ gar ama. Be, bẽnjadjwỳr rax arỳm kute kra'ã prõ mẽnhmã. Amrẽbê ne kadjy memã arẽ. \v 3 Ne kam arỳm kute amrẽbê memã arẽnhja'ỳr õ àpênh ar ano. Kute abenã ar mẽnh djà'ỳr me 'wỳr kadjy ar ano. Nhym ar me'ỳr bôx ne memã arẽ. Nhym me arỳm arkum, \p —Kati, 'ỳr ar imõr prãm kêt, ane. Nhym kam ar akubyn bẽnjadjwỳr'ỳr bôx ne arỳm kum arẽ. \p \v 4 Nhym kam õ àpênh 'õdjwỳ arkum, \p —Dja gar amrẽbê ije memã arẽnhjamã ikabẽn jarẽn memã kum, “Ẽ, arỳm ne ba me akadjy inhõ jadjuw nhym kumex. Inhõ mrytimẽ abatành nyre twỳmtijamẽ ne me arỳm kupa. Arỳm ne ba mỳjja kunĩo mex. Dja ga me amrẽ abenã ar mẽnh djà'ỳr mõ”, ane. Dja gar ã memã ane. Nãm ã bẽnjadjwỳr arkum ane. Nhym ar arỳm me'ỳr tẽn kôt memã arẽ. \p \v 5 Nhym me ate krã. Me kwỳ ja ne me õ purmã mõ nhym me kwỳ ja õ nêkrêx'ỳr mõ. \v 6 Nhym me kwỳ ja ne me arỳm aro rôrôk ne aro ajkẽn arỳm ar kupa. \v 7 Nhym kam bẽnjadjwỳr rax arỳm arẽnh man arỳm ngryk ne. Ne kam arỳm õ krãkamngônh krãptĩmã 'ã karõn me'ỳr me ano. Nhym me arỳm kabẽnkôt me'ỳr mõn arỳm me'ỳr bôx. Me'ỳr bôx ne arỳm me kupan mebê krĩraxmã adjà nhym arỳm xêr. \p \v 8 Nhym kam ajte bẽnjadjwỳrja õ àpênh arkum, \p —Ije abenã ar mẽnh kadjy ne ba arỳm prĩne mỳjjao mex nhym nõ. Nhym be, ije memã arẽnhja ne me kadjy mex kêt. \v 9 Jakam dja gar apỹnh pry bikjêr djàri kôt tẽn ar aje me omũnh kunĩ memã akrà gê me amrẽ mõ gwaj baro'ã banhõ kwỳ krẽ gwaj bakĩnh kati, ane. \v 10 Kam, õ àpênh ar arỳm apỹnh pry djàri kôt tẽn arỳm kute me omũnh kunĩo atomo tẽ. Me mex nàr me punu kunĩo atomo tẽ:n meo bôx. Nhym me kam prĩne abenã ar mẽnh djàkam kikre kre jaê. \p \v 11 Nhym kam arỳm bẽnjadjwỳr rax wadjàn me omũnho tẽ. Nhym wãnh me'õ dja. Kute abenã me rẽnh'ỳr me ngjêx kadjy me õ kubẽkà jadjàr kêt ne dja. \v 12 Nhym arỳm omũn kum, \p —Akmere, nã gãm abenã me rẽnh'ỳr me ngjêx kadjy me õ kubẽkà jadjàr kêt ne wadjà. Mỳj ne ga nẽn wadjà? ane. Nhym arỳm te kute aminêje kum kabẽn'õ jarẽnhmã. \p \v 13 Nhym kam bẽnjadjwỳr rax õ àpênhmã kum, \p —Dja gar inỳx 'ãpren te 'ãpren amũ o tẽn bõm amẽ. Wãnh ne me akamàt kô tykkam amim ngryk ne mỳro kumex ne tokry djàje amijanênho kumex. Me ikô'ã dja gar amẽ, ane. Nhym me ã me'õo ane. Tãm ne ja. \p \v 14 Be, Metĩndjwỳnh ne amiwỳr me krãptĩ 'uw. Nhym be, kute mekam me ngrêrebit amijo me utàr. Nãm Jeju ã memã ane. \s1 Me kute Xedjamã pi'ôk kaprĩ nhõr. \r Mak 12.13; Ruk 20.20; Rô 12.1 \p \v 15 Nhym kam mebê pardjêu arỳm mã tẽn Jejuo aben ma. Nãm me abenmã kum, \p —Mỳj gêdja gwaj Jejumã arẽ nhym arỳm gwaj bamã bẽnjadjwỳr'ã kabẽn punu'õ jarẽ? Dja bẽnjadjwỳr'ã kabẽn punu jabej nhym me arỳm kum axwe jarẽ, ane. \v 16 Nãm me aben man kam arỳm 'ỳr õ me ja kwỳ jano. Erodji nhõ me ja kwỳ ne me adjwỳnhdjwỳ 'ỳr me ano. Nhym me 'ỳr bôx ne kum, \p —Ujarẽnh djwỳnh, bar arỳm ama. Ga ne ga akabẽn katàtkumrẽx ne Metĩndjwỳnh kabẽn kôt me kute amijo ba'ã memã adjujarẽnh katàtkumrẽx. Amã me rũnh pyma kêt. Me rũnhmẽ me kajgomẽ ne ga memã akabẽno aben pyràk. \v 17 Ba me akukja ga me imã arẽ. Me rũnh kunĩ nhõ bẽnjadjwỳr raxbê Xedja. Mebê idjaer kute o me bajtemja. Djãm Metĩndjwỳnh kukràdjà kôt ne gu me baje bẽnjadjwỳr Xedjamã pi'ôk kaprĩ nhõrmã? Nàr kon? Goja on me imã arẽ, ane. \p \v 18 Nhym Jeju arỳm me axwe kôt tu me kuman memã kum, \p —Me ga ne ga me amijo ajêx ne amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Nok ba ren me amã, “Metĩndjwỳnh kabẽn kupa'ã ne me kum õro ba”, ane ga me ren memã kum, “Be, Jeju axwekumrẽx. Ga, kute bẽnjadjwỳr raxbê Xedjabê pi'ôk kaprĩ nê prãmja pumũ”, ane. Ga me ren memã anen ren arỳm memã ikurêtuw. Nã gãm me ajêx ne aje Metĩndjwỳnh mar. \v 19 Amrẽ imã pi'ôk kaprĩo tẽ, me aje kum õrja o tẽ ba me amã omũ, ane. Nhym me arỳm 'ỳr ngônhponho pi'ôk kaprĩ pydjio tẽn kum kungã. \v 20 Nhym memã kum, \p —Mỳj me'õ ne 'ã karõja? Ne mỳj me'õ ne 'ã idji jêtja? \p \v 21 Nhym me kum, \p —E kum be Xedja karõ, ane. \p Nhym memã kum, \p —Bir be, õ pi'ôk kaprĩ. Dja ga me kum angã. Nhym be, Metĩndjwỳnh nhõ mỳjjabit dja ga me Metĩndjwỳnhmã angã. Nãm Jeju ã memã ane nhym me arỳm kabẽn ma. \p \v 22 Ne arỳm te kute mỳjja'õ jarẽnhmã kam no tyn dja. Ne kam arỳm kum kàx ne mã tẽ. \s1 Me tyk akubyn tĩn mỳr jabej me Jejumã kabẽn. \r Mak 12.18; Ruk 20.27; Tex k 4.16; Ap 20.4 \p \v 23 Nhym kam myt tãmkam mebê xadjudjêu kwỳ 'ỳr bôx. Mebê xadjudjêu ne me arĩk memã kum, \p —Be, me tyk akubyn tĩn prãm kêtkumrẽx, anhỹr ar o ba. Nãm me 'ỳr bôx ne kukij ne kum, \p \v 24 —Ujarẽnh djwỳnh, me bakukãmãre Môjdjê ne amrẽbê: me bamã, \q1 “Godja me'õ prõ'ỳr mõn kra kêt rã'ã tyk jabej mỳj dja me nẽ? \q1 Bir, dja kamymẽ ar aben djàkam ikwãja'õ 'ỳr mõ. Ne kum kra djin kukrij nhym abatành ne. \q1 Me kute 'ã abenmã kum, ‘Be, kamy tyk kra ne wã’, anhỹr ne kute kamy tyk mar tỳx rã'ã kadjy.” \m Nãm ã me bakukãmãre Môjdjê me bamã ane, ane. Mebê xadjudjêu ne me ã Jejumã ane. \v 25 Ne kôt arĩk kum, \p —Be, ar my aben djàkam ikwãbê 7. Ne kam kutewa prõ'ỳr mõ. Ne kam kra kêt rã'ã ty. Nhym prõja arỳm 'uwtĩ. Nhym kam atãri kamyreja 'ỳr mõ. Ne kam ã ane, kra kêt rã'ã ty. \v 26 Nhym aben totokmã Ar kubê 7 kunĩ kudjwa ã anen 'ỳr ban kra kêt rã'ã ty. \v 27 Nhym kam ar prõjadjwỳ arỳm ar o ino ren ty. Ja ne ba me kuman amã arẽ. \v 28 Ar kubê 7 ne ar aben totokmã kamy prõ'ỳr ba. Godja we ar kunĩ akubyn tĩn ne àbir jabej we àbirkam nhỹnh kamyja dja ajte 'ỳr mõ? ane. Me ta kute we me tyk akubyn tĩn kêt jarẽnh mỳr jabej ne me ã Jejumã ane. Me kute o àpanh nhym binhikrênh kadjy nàràm ne mebê xadjudjêu ã kum ane. \p \v 29 Nhym Jeju arỳm memã kum, \p —Me aje Metĩndjwỳnh kabẽn'ã pi'ôk no'ôk mar kêt ne me aje Metĩndjwỳnh tỳ:xkumrẽx mar kêt. Nã gãm me arĩk Metĩndjwỳnh kupa'ã memã 'ã adjujarẽnh aba. \v 30 Be, me tyk ne akubyn tĩnkam djãm me ajte abenwỳr ba? Kati, akubyn me tĩnkam dja me abenwỳr ba prãm kêtkumrẽx. Kam dja me kute Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh pyràk. \v 31 Be, mrãmri me tyk akubyn tĩnkumrẽx. Amrẽbê: Metĩndjwỳnh kute me bakukãmãremã kabẽn jarẽnh. Me tyk akubyn tĩn'ã kute kabẽn jarẽnh nhym me kute 'ã pi'ôk no'ôk djãm me aje amim arẽnh kêt? \v 32 Nãm me bakukãmãremã kum, \q1 “Ibê Abraãomẽ Idjakmẽ Djako ar õ Metĩndjwỳnh”, ane. \m Bir be, ar tyk tũmja Metĩndjwỳnhmã tĩn ne ar ba nĩj pumũ. Djãm Metĩndjwỳnhbê me tyk nhõ Metĩndjwỳnh? Kati. Metĩndjwỳnh ne me tĩn nhõ Metĩndjwỳnh. Me tyk kunĩ ne me kum tĩn. Kam ne ba me amã, \p —Metĩndjwỳnh ne kubê me tĩn nhõ Metĩndjwỳnh. Nãm Jeju ã mebê xadjudjêumã ane. \v 33 Nhym me krãptĩ: kuman te kute mỳjja'õ jarẽnhmã kam no tyn kumex. \s1 Me kute kukràdjà jabej Jeju kukjêr. \r Mak 12.28; Ruk 10.25 \p \v 34 Jeju mebê xadjudjêumã ane nhym me amijã maje arỳm anhikrê. Amijã maje anhikrê nhym mebê pardjêu arỳm arẽnh man arỳm akuprõ. \v 35 Me'õbê ne Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh. Tãm ne Jeju'ỳr bôx ne kute amak mex jabej kabimã. Kute Môjdjê kukràdjà jabej kukjêrmã. Jeju kute kukràdjà kupa'ã arẽnh kadjy nàràm ne kum kabẽn ne kum, \p \v 36 —Ujarẽnh djwỳnh, Môjdjê kute Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn kukràdjà jarẽnh, kute kam me kute katàt amijo ba'ã memã karõja nhỹnh kabẽnja ne mexo kute kunĩ jakrenh? ane. \p \v 37 Nhym Jeju kum, \p —Be, nãm memã kum, \q1 “Me anhõ Bẽnjadjwỳr djwỳnh, me Atĩndjwỳnh dja ga me amã kĩnh, amã abêo katàt me kunĩ, mỳjja kunĩ jakre. \q1 Djãm ajajkwaobit amã Metĩndjwỳnh jabêmã? Kati. Ajamak, akadjwỳnhbê, akukràdjà kunĩo dja ga me amã abê:”, ane. \m \v 38 Be, tãm ne ja. Metĩndjwỳnh kabẽn mexo kute kabẽn kunĩ jakrenh ne ja. \v 39 Ne kam atãri Môjdjê ajte 'õ kute uràk memã arẽn memã kum, \q1 “Me amã amibu'ã me ja jabê. Kute mrãmri ne ga me amã amijabêja pyràk dja ga me ã amã amibu'ã me ja jabêo ane”, ane. \m \v 40 Be, ba arỳm amã Môjdjê kabẽn kukràdjà ja jarẽn ajte amã ja jarẽ. Dja ga amẽ kabẽn ja man kôt ar amijo aba jabej ne mrãmri tu arỳm Metĩndjwỳnh kabẽn kukràdjà kunĩkôt ar amijo aba mexkumrẽx. Môjdjê kute Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnhjamẽ kukwakam memã 'ã ujarẽnh djwỳnh 'õdjwỳ kute kabẽn jarẽnhjamẽ ne ga arỳm kunĩkôt ar amijo aba mexkumrẽx. Nãm ã Jeju kum ane. \s1 Kritubê mỳj me'õ tàmdjwỳ jabej me kute kukjêr. \r Mak 12.35; Ruk 20.41 \p \v 41 Mebê pardjêu kute abeno bikprõnhri Jeju amijabej me kukij ne memã kum, \p \v 42 —Mỳj ne ga me Kritukam ama? ane. Metĩndjwỳnh ne arỳm mebê idjaer kadjy Jeju'ã Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽ. Kumã ne me Kritu jarẽ. Nãm Jeju amijã memã kum, \p —Mỳj ne ga me Kritukam ama? Mỳj me'õ tàmdjwỳbê ne Kritu? ane. \p Nhym me kum, \p —Me bakukãmãre Dawi tàmdjwỳ. Bẽnjadjwỳr raxbê Dawi tàmdjwỳ, ane. \p \v 43-44 Nhym kam Jeju ta kubê Bẽnjadjwỳr Kritu'ã memã kum, \p —Ne kam ajte kubê Dawi nhõ Bẽnjadjwỳr. Mỳj ne arỳm kubê Dawi tàmdjwỳn ajte õ Bẽnjadjwỳr kadjy nẽ? ane. Ne kam Jeju memã me bakukãmãre Dawi kabẽn jarẽn memã kum, \p —Be ga, me bakukãmãre Dawi ta kute memã 'ã ujarẽnhja pumũ. Metĩndjwỳnh Karõ kukwakam kute memã Kritu'ã ujarẽnhja pumũ. Nãm memã kum, \q1 “Inhõ Bẽnjadjwỳrmã ne Bẽnjadjwỳr djwỳnh kabẽn ne kum, \q1 ‘Amrẽ idjubôk'ãnh nhỹ, Abẽnjadjwỳr raxkam idjubôk'ãnh nhỹ. \q1 Ikam ama ba amrẽ awỳr akurê djwỳnho mõ ga me kwỳo apardjan me kwỳ nhimex.’ \q1 Nãm ã Metĩndjwỳnh inhõ Bẽnjadjwỳrmã ane”, ane. \m Bir be ga, Dawi kute kum “Abẽnjadjwỳr rax”, anhỹrja pumũ. \v 45 Mỳkam ne me Dawi tàmdjwỳ kajgo jarẽ? Djã nãm o tàmdjwỳ kajgo? Kati, Dawi ta ne kute o õ Bẽnjadjwỳr rax. Nãm ã Jeju mebê pardjêumã ane. \v 46 Nhym me'õ te kute kutã kabẽn'õ jarẽnhmã te amijo ane. Kabẽn mex pymaje me kute ajte mỳjja 'õ jabej kukjêr kêtkumrẽx. \c 23 \s1 Watĩrebê 7'ã ujarẽnh. \r Mak 12.38; Ruk 11.46 \p \v 1 Nhym kam Jeju me krãptĩ:mẽ kôt ba djwỳnhmã kum, \p \v 2 —Be, Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebê pardjêumẽ ne me Môjdjê pãnh ar amã Metĩndjwỳnh kukràdjà jarẽnho krĩ. \v 3 Kam dja me Metĩndjwỳnh kabẽn kôt ar amã kabẽn jarẽ gar prĩne me kabẽn kunĩ man kôt ar amijo aba. Nhym be, me ta ne me arĩk ar ba. Nãm me ajkwakambit ar amã Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽn kam ta kute amikabẽn mar ne kôt kute ar amijo ba kêt ne arĩk ar ba. Kwãrĩk wãnh mekôt ar amijo aba kêt. \v 4 Nãm me ajte kabẽn kajgoobit ar memã we Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnho ba. Djãm Metĩndjwỳnh kabẽn? Kati, me ta kabẽno ne me ar me anoro ba. Ne kam kôt kute amijo ba kêt ne. Nhym me te amijo anen kam, “Je mỳj dja ba me nẽ”? ane. Me kute ã meo anhỹrkam ne kute mrãmri ne me kute me kadjybit jênh rũnho atom ne me mut'ã anhôr ne kam kute memã tur kêtkumrẽx ja pyràk. Nãm ã Jeju memã ane. \p Ne kam ajte arkum, \p \v 5 —Me kute memã amibẽn nhym me kute memã mex jarẽnh kadjy ne me amijo ba. Môjdjê kukràdjà'ã pi'ôk no'ôk kwỳ ne me 'ã ikôn amikrãmẽ amipamã aktã 'ãpre. Ne 'ã ikô poti:reo ane. Mỳj kadjy? Bir, me kute memã amibẽn kadjy. Dja we me me omũn memã mex jarẽ. Ja kadjy ne me 'ã ikô poti:reo anen amikrãmẽ amipamã aktã 'ãpre. Ne kam ajte 'ã kubẽkà jabu djà ã abjêo ane. Mỳj kadjy? Bir, me kute memã amibẽn kadjy. Dja we me me omũn memã mex jarẽ. Ja kadjy ne me 'ã kubẽkà jabu djà jabjên 'ã ar ba. \fig |src="HK079D.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Matêu 23.5" \fig* \v 6 Me krãptĩ nhikô'ã me õ kwỳ krẽnkam ne me me rũnh krĩ djàkam krĩ prãmkumrẽx. Kute memã amibẽn kadjy me rũnh krĩ djàkam krĩ prãmkumrẽx. Ne mebê idjaer bikprõnh djàkam ne me memã wan krĩ prãmkumrẽx. \v 7 Ne ajte me krãptĩ bikarêr nhipôkri, mekadu nhipôkri kute memã amibẽn nhym me kute memã rũnh jarẽnh ne kute memã kum, “Ujarẽnh djwỳnh, djãm ga? djãm ga”? anhỹrja. Ja ne me kum kĩnhkumrẽx. \p \v 8 Nhym be, ar ga me kute ar amã, “Ujarẽnh djwỳnh”, anhỹrmã djãm ar amã ja kĩnhmã? Kati. Mỳkam? Bir, atemã ar anhõ ujarẽnh djwỳnh pydjii. Kam dja gar abeno akamybit. \v 9 Ne kam djãm ar aje pykakam me'õ raxmã, “Djũnwã”, anhỹrmã? Kati. Mỳkam? Bir, ar Abãm pydji. Kàjkwakam ar Abãm djwỳnh pydjii. \v 10 Djãm me kute ar amã, “Bẽnjadjwỳr”, anhỹrmã? Djãm ar amã ja kĩnhmã? Kati. Mỳkam? Bir, ar anhõ Bẽnjadjwỳr pydjii. Metĩndjwỳnh ne arỳm 'ã me õ Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽ. Kubê ne Kritu. \p \v 11 Ar ajõ abenkam araxo kutewa prãm jabej gêdja amijo kajgon tu ar amã àpênh ar ba. \v 12 Mỳkam? Bir, me kute amijo rũnh prãmja gêdja ĩ kajgo mex ne. Nhym be, me kute amijo kajgo mex ne akrànmã kute amijo baja gêdja Metĩndjwỳnh arỳm pãnh meo rũnh ne. Nãm ã Jeju arkum ane. Ne kam Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebê pardjêumã kum, \p \v 13 —Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩre. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam tu amõrkumrẽx. Mỳkam? Bir, me aje mebê adjàptàrkam. Me bit kute kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh kôt ãm ne kôt ar amijo ba prãm ga me kupa'ã memã arẽ. Ne Bẽnjadjwỳr djwỳnh nêje aje memã atemã kukràdjà jarẽnho aban arỳm o mebê utà. Ga me kam ga Metĩndjwỳnh mar kêt ne ajte me jadjwỳbê aptà. \p \v 14 Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩ:re, dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam tu amõrkumrẽx. Mỳkam? Nã gãm me me 'uwtĩ krão apan mebê mỳjja kunĩo akĩ ne kam ajajkwaobit Metĩndjwỳnhmã akabẽn rũnh ne, ne kum akabẽn 'ijabjêo aku'ê. Bir, nã gãm me ajêx ne amijo amex ne kum akabẽno aku'ê. Be kati, me ajaxwekumrẽx. Kam gêdja Metĩndjwỳnh me kuràm me amã pãnh rax jarẽn prĩne me kuràm me ajo ajkẽ. \p \v 15 Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩ:re. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam tu amõrkumrẽx. Mỳkam? Bir ga, me aje arĩk memã kum, “Ba me Metĩndjwỳnh'ỳr meo akẽx gê me amim maro ba”, anhỹrja pumũ. Djãm mrãmri ne ga me akabẽn? Kati, me aje amiwỳr me'õ pydjio akẽx kadjy ngômẽ pykakôt aba 'ijabjê:. Nhym arỳm me awỳr amijo akẽx ga me kam arỳm amikôt axwe 'ã mẽnh mex ne. Amikôt axwe 'ã mẽnh mex nhym arỳm axweo me ajakrenh mex ne. Nhym arỳm me akôt biknor prãmkumrẽx. Djãm Metĩndjwỳnh'ỳr ne ga me meo akẽx nhym me amim kuma got? Kati. Nãm ã Jeju Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebê pardjêumã ane. \p \v 16 Ne kam ajte memã kum, \p —Ỹ, watĩ:re. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam tu amõrkumrẽx. Me aje mrãmri ne me no rã kute arĩk meo ba pyràk. Mỳkam? Bir, me aje arĩk memã Môjdjê kukràdjà jarẽnh punukam. Nãm ã Jeju memã ane. Bir, Môjdjê kukràdjà kôt ne mebê idjaer memã amikabẽn jarẽn ajte memã kum, \p —Nã bãm amã ikabẽn pydjin arẽ, anen ajte kôt memã Metĩndjwỳnh nhõ mỳjja jarẽ. Mỳj kadjy ne kôt memã Metĩndjwỳnh nhõ mỳjja jarẽ? Bir, kute kabẽn maro ãmja kute mar pydji kadjy ne me Metĩndjwỳnh nhõ mỳjja jarẽ. Gêdja amikabẽn jarẽnhja 'êx ne kam Metĩndjwỳnh nhõ mỳjja jarẽn kam arỳm o Metĩndjwỳnhmã amikurêtuw. Amikurêtuw nhym Metĩndjwỳnh arỳm kute maro ãmjao ngrykmã. Nãm me ã Môjdjê kukràdjà kôt memã amikabẽn jarẽnho ane. Nãm Jeju Môjdjê kukràdjà jarẽnh djwỳnh arkum, \p —Me aje mrãmri ne me no rã kute arĩk meo ba pyràk. Mỳkam? Bir, me aje arĩk memã Môjdjê kukràdjà jarẽnh punukam. Nã gãm me memã kum, “Dja ga me memã amikabẽn jarẽn memã kum, ‘Nã bãm amã ikabẽn pydjin arẽ. Ẽ, Metĩndjwỳnh nhõ kikretija ma’, ane. Gêdja ga me memã ajêx prãm jabej ne Metĩndjwỳnh nhõ kikretibit jarẽ ne kam o amikurê'uk kêt. Dja Metĩndjwỳnh me'õ kute akabẽn maro ãmjao ngryk kêt ne me ajo bikẽnh kêt. \p Nhym be, dja ga me memã amikabẽn jarẽn memã kum, ‘Nã bãm amã ikabẽn pydjin arẽ. Ẽ, Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam kẽn karỳrja ma’, ane. Aje kẽn karỳr jarẽnhkam dja ga akabẽnkumrẽx. Aje memã amikabẽn jarẽnh kôt dja ga amijo anhỹrkumrẽx. Dja ga memã ajêx ne kam kẽn karỳr jarẽn arỳm o Metĩndjwỳnhmã amikurêtuw” ane. Me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh ne ga me arĩk ã memã kukràdjà jarẽnh punuo ane. \v 17 Me no rã ne me kute amikukãm rĩt kêt. Kam me kute amipry mar kêt. Me aje me uràk ne amijo ajêx ne memã, “Ba ne ba ije Metĩndjwỳnh mar mex”, anhỹr ar o aba. Nhym be, kati. Me aje mar kêt ne te memã Metĩndjwỳnh'ã adjujarẽnh ar aba nhym me adjwỳnhdjwỳ kute mar kêt. Be, me amãbit ne kẽn karỳr kute mexo kikreti jakrenh. Djãm mrãmri? Kati. Kikreti ne kute mexo kẽn karỳr jakrenh. Kikreti kukwakambit ne kẽn karỳr mex. Metĩndjwỳnhmã mex. Nãm Jeju ã Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmã ane. \p \v 18 Ne ajte memã kum, \p —Ga me arĩk memã kum, “Dja ga me memã amikabẽn jarẽn memã kum, ‘Nã bãm amã ikabẽn pydjin arẽ. Ẽ, Metĩndjwỳnh nhõ ngônho kija ma’, ane. Gêdja ga me amã memã ajêx prãm jabej ne Metĩndjwỳnh nhõ ngônho kibit jarẽ ne kam o amikurê'uk kêt. Dja Metĩndjwỳnh me'õ kute akabẽn maro ãmjao ngryk kêt ne me ajo bikẽnh kêt. \p Nhym be, dja ga me memã amikabẽn jarẽn memã kum, ‘Nã bãm amã ikabẽn pydjin arẽ. Ẽ, Metĩndjwỳnh nhõ ngônho kikam mry nõrja ma’, ane. Aje mry nõr jarẽnhkam dja ga akabẽnkumrẽx. Aje memã amikabẽn jarẽnh kôt dja ga amijo anhỹrkumrẽx. Dja ga memã ajêx ne kam mry nõr jarẽn arỳm o Metĩndjwỳnhmã amikurêtuw”, ane. Me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnh ne ga me arĩk ã memã kukràdjà jarẽnh punuo ane. \v 19 Me aje me no rã pyràk. Djãm mrãmri mry kute mexo Metĩndjwỳnh nhõ ki jakrenh? Kati. Õ ki ne kute mexo mry jakrenh. Õ kikam me kute mry jadjwỳrkambit ne kum mex, Metĩndjwỳnhmã mex. Nãm Jeju ã memã ane. \p \v 20 Ne kam ajte memã kum, \p —Kam, me kute memã amikabẽn jarẽnh ne kôt ajte kute Metĩndjwỳnh nhõ ki jarẽnhkam djãm kute õ kibit jarẽnh? Kati. Nãm me kute õ ki jarẽnh ne ajte kute kam mỳjja kunĩ ikwãdjwỳ jarẽnh. \v 21 Ne ajtekam me kute memã amikabẽn jarẽnh ne kôt ajte kute Metĩndjwỳnh nhõ kikreti jarẽnhkam djãm kute kikretibit jarẽnh? Kati. Nãm me kute kikreti jarẽnh ne ajte kute Metĩndjwỳnh kam ỹr jarẽnh. \v 22 Ne ajtekam, me kute memã amikabẽn jarẽnh ne kôt ajte kute kàjkwa jarẽnh. Djãm kute kàjkwabit jarẽnh? Kati. Nãm kute kàjkwa jarẽnh ne ajte kute Metĩndjwỳnh nhõ krĩ djà rax jarẽnh ne ajte kute 'ã krĩ djwỳnhbê Metĩndjwỳnh jarẽnh. Kam, dja me memã kabẽn pỹnh ne arẽn kôt amijo anhỹrkumrẽx. Nãm ã Jeju memã ane. \p \v 23 Ne kam ajte memã kum, \p —Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩ:re. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam tu amõrkumrẽx. Mỳkam? Bir, me aje Metĩndjwỳnhmã mỳjja kakritbit nhõr ne kam mỳjjabê kumkatija aje kum õr kêtkumrẽxkam. Nã gãm me mỳjja kakrit, õmrõ djành djà, pi'ômẽ õmrõ djành djà 'õdjwỳmẽ Metĩndjwỳnhmã ikjê rên kum kryre ne angã. Ne kam kukràdjà kôt ar amijo aba kêt ne katàt meo aba kêtkumrẽx ne amã me kaprĩ kêtkumrẽx ne amim Metĩndjwỳnh mar kêt ne. Aje kum kryre ne õrja ne mrãmri tu mexkumrẽx. Mỳkam ne ga me kum mỳjjabê kumkatijadjwỳ kum õr kêt ne? Mỳkam ne ga me amã Metĩndjwỳnh jabên katàt meo abaja kêt ne? Ja ne ga me aje marmãn ate mỳjja kakritbit ma. \p \v 24 Ba me amã arẽ ga me ama. Dja me anhõ õmrõkam pure'õ tỹm ga me pure ngrire'ã ano tỳ:x ne kaban mũm amẽ. Nhym be, mry jabatànhbê kameru ja ne anhõ õmrõkam dja, ga me ate akrãn tu ro'ã krẽ. Be, mỳj'ã ne ba amã ikabẽn ja jarẽ? Bir, mỳjja kryre ne ga me'ã ano tỳ:x ne ma:ro aba. Nhym be, mỳjja bê kumkati, mỳjja kabẽnkumrẽx ne ga me aje mar kêt. Metĩndjwỳnh kabẽn kute me ajaxwe nêje me akukràja ne ga me aje mar kêt ne ate akrãn ajaxwe rax rã'ã. 'à ne ba me amã, “Ga me pure ngrire'ãbit ano tỳx ne kaban mũm amẽn tu kameru raxja õmrõmẽ ro'ã krẽ”, ane. Kam ne ga me aje meo ba djwỳnh no rã pyràk. Nãm Jeju ã memã ane. \p Ne kam ajte memã kum, \p \v 25 —Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩ:re. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam tu amõrkumrẽx. Mỳkam? Bir, nã gãm me aje mrãmri ne me kute ngônhkrãmẽ ngônh puror nhibũmbit põnh ne kre põnh kêt nhym krekam mỳjja kakrãtyk pyràk. Be, nã gãm me ã we katàt amijo abao ane. Nhym kam me me akrãkàbit pumũ nhym kam kute me amex pyràk. Nhym be kati, me akadjwỳnhbê ne ga me apunu rã'ã. Me akadjwỳnhbê ne me amã me õ nêkrêx prãm ne 'ã angryk ne aje mebê mỳjjao adjàkĩnh'ã aje amim karõ rã'ã. Kam ne ga me akadjwỳnhbê apunu rã'ãja. \v 26 Me abê pardjêu ne ga me aje me no rã pyràk. Dja ga me akadjwỳnhbê kumrẽx wãnh ajaxwemã anhire. Ne kam arỳm mrãmri abu'ã memã amexkumrẽx. Ne kam aje mrãmri ne me kute ngônh puror, kremẽ ibũm põnh nhym prĩne mex pyràk. \p \v 27 Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩ:re. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam amõrkumrẽx. Mỳkam? Bir, ga me aje mrãmri ne me kute me tykmã kikre krãkà jaka pyràk. Krãkàkambit ne kute memã mexti:re pyràk. Nhym be, kadjwỳnhbê ne mỳjja punu:re. Kadjwỳnhbê me tyk 'imẽ mỳjja punu kunĩ. \v 28 Ga me aje uràk. Abu'ã memã ajaxwe kêt pyràk. Nhym be, kati. Metĩndjwỳnh ne me akadjwỳnhbê me aje mỳjja marja kunĩ kute mar. Me ga ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aban aje ajaxwebit mar. Nãm ã Jeju memã ane. \p Ne kam ajte memã kum, \p \v 29 —Be, me abê Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ me abê pardjêumẽ ne ga me amijo ajêx ne ar amijo Metĩndjwỳnh mar mexo aba. Ỹ, watĩ:re. Dja ga me ĩ me biknor tokry djàkam amõrkumrẽx. Mỳkam? Bir, amrẽbê: me bakukãmãrekam ne Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnh arỳm ty nhym me amrẽbê: me angij. Ga me akamingrãnyre ne ga me me tyk tũmjamã kikren me katàt kute amijo ba tũm nhõ pyka krã kunhêro aba. \v 30 Ne kam arĩk memã kum, “Ne ba me ren amrẽbê: me bakukãmãre, me banhingêt kator nyri ren me ro'ã ikator ne ar iba ne ren me banhingêt kudjwa ã anhỹr kêtkumrẽx ne. Ne ren Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnh par kêtkumrẽx ne.” Nã gãm me ã memã ane. \v 31 Me aje ã memã anhỹrkam arỳm amikôt amijarẽ. Me abê me par djwỳnh tàmdjwỳ, Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnh kanê tàmdjwỳ. Arỳm ne ga me amikôt amijarẽ. \v 32 Metĩndjwỳnh ne me anhingêtkam ngryk. Aje, me rã'ã ne me anhingêt kôt ã ajaxweo anen ar badjwỳ ar ipa. Ar badjwỳ ar ipa gê Metĩndjwỳnh on me akam ngryk me:x ne. Nãm ã Jeju memã ane. \p Ne kam ajte memã kum, \p \v 33 —Me akamingrãnyre ne ga me abê kangã, me abê iry. Djãm me ga ne ga me aje abiknorbê amipytàrmã? Kati. Me biknor tokry djàbê me aje amipytàr prãm kêtkumrẽx. \v 34 Kam arỳm ije me awỳr me anormã. Ije me awỳr ikabẽn jarẽnh djwỳnh janormã. Ije ajte me awỳr me no mex janormã. Ije ajte me awỳr me kukràdjà mar djwỳnhkumrẽx janormã. Dja ga me kam arỳm me kwỳ pa, pĩte'y'ã me kwỳmo iten me kupa. Ne me abikprõnh djàkam mry kà punuo me kwỳ kaprêprêk. Ne aje meo abikẽnh kadjy me abej mõ, apỹnh krĩrax djàri kôt me abej mõ. \v 35 Me akukãmãremẽ nã gãm me me katàt kute amijo ba kunĩ paro tẽ. Paro tẽn paro tẽn arek me kamrô kapĩn o tẽ. Nhym Metĩndjwỳnh arỳm meo ngryk ne kam gormã me ajabatànhmã pãnh jarẽ. Me akukãmãre ne me Abeu jaxwe kêtja bĩno kurêtuw ne kam ijukri me ja paro tẽm tãmtã: arek o tẽ ne kam Djakarij, Berakij kute irja'ỳr bôx ne kam Metĩndjwỳnh nhõ kikretimẽ õ ngônho ki kaêxkam\f + \fr 23:35 \ft ipôokri\f* kubĩ. \p \v 36 Ẽ, ba me amã arẽ. Metĩndjwỳnh ne arỳm meo ngryk ne. Ne kam me akamingrãnymã arỳm pãnh jarẽ. Me ga dja Metĩndjwỳnh me akukãmãre kute me imex tũmja pãnh me ajo ajkẽ. Mrãmri ne ba me amã arẽnhkumrẽx. Nãm ã Jeju memã ane. \v 37 Ne kam krĩraxmã kum, \p —Djeruxarẽ, Djeruxarẽ, mỳkam ne akra kute Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnh par prãm ne? Mỳkam ne me kẽno me titik ne me kupa, Metĩndjwỳnh kute me awỳr me anorja pa? Je nã bãm te ije me ajo ibikprõnh ne ije me ajo atommã. Kute mrãmri ne õkrẽn'ãnh kute arao noreo bikprõnhja pyràk. Ba ren ã me ajo ane. Nã bãm te ije me ajo anhỹrmã ga me amã ikĩnh kêt. \v 38 Ẽ, jakam me amõr djà ja gêdja kukrit mex ne kaprỳn nõ. \v 39 Ẽ, ba me amã arẽ ga me ama. Jakam dja ga me ipumũnh kêtkumrẽx ne. Ipumũnh kêt rã'ã: nhym inhõ akati ijo rãm ne jao tẽ ga me abenmã kum, “Ẽ, ota arỳm Metĩndjwỳnh kabẽnkôt tãmja bôxmã. Me:xkumrẽx”, ane. Dja ga me ã abenmã ane ba kam arỳm me awỳr bôx. Nãm ã Jeju memã ane. \c 24 \s1 Akubyn bôx kukãm mỳjja apôx'ã ujarẽnh. \r Mak 13.1; Ruk 21.5; Xim k 4.1; A Xim 3.1 \p \v 1 Ne kam Metĩndjwỳnh nhõ kikreti kurũm kato. Nhym kôt ba djwỳnh 'ỳr bôx. Ar kute kikretikam apỹnh kum kikre jakre kadjy 'ỳr bôx. \v 2 Ne kam ar arỳm kum akre nhym Jeju arkum, \p —Ar mỳjja kunĩ pumũnho dja. Ẽ, ba ar amã katàt arẽ. Be, dja ĩ me kurê djwỳnh prĩne kikreti ngrà. Dja me kẽn aben nhiby ikwã kunĩ nhikô rê. Nhym kam kẽn'õ aben nhiby nõr kêtkumrẽx, ane. \p \v 3 Ne kam ar tẽn kam krãnhbê Oriwêre'ã wabi nhym arỳm ate nhỹ. Nhym kam kôt ba djwỳnh 'ỳr bôx ne me kàxã kum, \p —Dja ga ar imã kikreti ngrành'ã ajarẽ. Nhỹnh amex 'õkam dja me bakurê djwỳnh me bawỳr bôx ne kikreti ngrà? Dja ga akubyn bôx nhym mỳjja kunĩ arỳm pyka kôt amingrà nhym me kunĩ arỳm pykakam ar ba'ã aminhinomã amimẽ. Mỳj gêdja kukãm apôx? Dja bar omũn kam kôt õ akatimã ikaton õ akati ma. \p \v 4 Nhym kam Jeju arkum apỹnh mỳjja kukãm apôxmã arkum 'ã ajarẽn arkum, \p —Ar amijã ano tỳx gê me'õ ar amã 'êx ne ar anoo biknor ne Metĩndjwỳnhbê ar ajo akẽx kêt. \v 5 Be, me krãptĩ dja ĩ aben totokmã me'ỳr bôx ne arỳm amijo 'êx ne amijã imẽ. Amijã imẽn arỳm memã kum, “Me anhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkati kadjy ne Metĩndjwỳnh ijano ba tẽn bôx. Ba ibê Kritu”, ane. Ne kam arỳm me krãptĩ noo aknon Metĩndjwỳnhbê meo akẽx. \p \v 6 Be, kam dja gar me kute abenwỳr prõt man amybỳm me kute abenwỳr prõt jarẽnh ma. Kwãrĩk wãnh kam ar atĩn prãm kêt. Ba ne ba kukãm ar amã 'ã ajarẽ gar arỳm ama. Ja kumrẽx gêdja me ã o anhỹro tẽ. Kraxje kute inomã mẽnh kêt, kute 'ỳr o tẽm rã'ã, ane. \v 7 Nà, apỹnh me ba djàri gêdja me abenwỳr prõt ne aben nhimexo ba. Nhym apỹnh bẽnjadjwỳr rũnh nhõ àpênhja abeno kurê djwỳnh ne aben nhimexo ba. Nhym prãmdjwỳ me kwỳ nhimex. Apỹnh pyka djàri gêdja kam pyka terte:t ne. \v 8 Be, me tokry krax ne ja. Ga me nire kra àja pumũ. Adjỹm. Dja kra à:n kam arỳm à ra:x ne. Me adjwỳnhdjwỳ dja me tokry mõ:n kam arỳm tokry ra:x ne. Be, me tokry krax ne ja. Nãm ã Jeju arkum ane. \p Ne kam ajte arkum, \p \v 9 —Dja me tokry: nhym kam me arỳm memã ar akanga. Me kute ar ajo bikẽnho ba kadjy ar akanga. Nhym me arỳm ar apa. Apỹnh me bajtem ba djà kunĩkôt dja me kum ar akurê. Ikôt ar abikamẽnhkam dja me kum ar akurê. \v 10 Kam dja me krãptĩ ibê amijo akẽx. Ne kam me kurê djwỳnhmã aben kangan kum aben kurê. \v 11 Me krãptĩ dja me ta amijo 'êx ne amijã Metĩndjwỳnh kabẽn jarẽnh djwỳnh rẽ. Amijã kurẽn memã kum, “Metĩndjwỳnh kukwakam ne ba ar amã arẽ”, anhỹro ba. Dja me ã amijo 'êxo anen arỳm me krãptĩ noo aknon Metĩndjwỳnhbê meo akẽx. \v 12 Me krãptĩ kum Metĩndjwỳnh kĩnhja dja me arỳm kum kĩnh apêx. Pyka kunĩkôt me krãptĩ axweo kume:x. Me axweo kumexkam dja me arỳm kum kĩnh apêx. \p \v 13 Nhym be, dja mỳjja kunĩ kute amingrành nhõ akati bôx. Me kunĩ kute aminhinomã amimẽnh nhõ akati bôx. Nhym kam me 'ã ukanga kêt ne kum kĩnh tỳx rã'ãja dja Metĩndjwỳnh arỳm me utà. \v 14 Mỳjja kute amingrành kêtri dja me apỹnh pyka kunĩkôt memã arẽ. Bẽnjadjwỳr djwỳnh'ã ujarẽnh nyja memã arẽ. Apỹnh me ba djà kunĩkôt me kute ujarẽnh mar kadjy memã arẽ. Nhym kam akati arỳm bôx. Me kunĩ kute aminhinomã amimẽnh nhõ akati arỳm bôx. Ba ne ba kukãm ar amã 'ã ajarẽ gar arỳm ama. Nãm ã Jeju arkum ane. \p Ne kam ajte arkum, \p \v 15 —Be, ar aje ajbir imã, “Dja ga ar imã kikreti ngrành'ã ajarẽ”, anhỹrja ba ar amã arẽ gar ama. Dja mỳjja kute amingrành 'ỳr nhym kam arỳm mỳjja punutija dja. Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam dja. Gar arỳm omũ. Mỳjja punuti djô'ã dja me mỳjja kunĩo ajkẽ ne kungrà. Me bakukãmãre Danijeu ne amrẽbê: 'ã ajarẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam memã 'ã ajarẽ. Danijeu ne arỳm memã mỳjja punuti ja'ã ajarẽn 'ã pi'ôk no'ôk. Dja gar pi'ôk no'ôkwã pumũn kam mỳjja punuti pumũn kam kôt ama. \v 16 Kam gêdja Djeruxarẽ bu'ã pyka ja nhidjibê Djudêjakam me ja amijã maje krãnh'ỳr prõt ne. \v 17 Gêdja me kikre nhimõk po'ã ãm jabej kwãrĩk wãnh akubyn ũrkwãkam nêkrêx'ỳr àr ne byr ne o tẽm kêt. \v 18 Gê purkam me ar ba jabej tu umaje prõt. Kwãrĩk wãnh me kute kubẽkà jamỳnhmã 'ỳr akẽx kêt. Dja tu me ãm kamã amũ prõt. \p \v 19 Ỹ, watĩ:re, akati wãkam me tujarômẽ me kra karà dja me tokry:. Mỳj gêdja me ja mỳjja punutija pymaje prõtja on? \v 20 Dja gar Metĩndjwỳnhmã amijo a'uw gê na raxkam umaje ar aprõt kêtmã. Nàr, gê pi'ôk ràràrbê me tyk djà kêt nhõ akatikam ar aprõt kêtmã. \p \v 21 Be, dja me kam tokry kumex. Dja gar akubyn amijo tẽn mỳjja kunĩmo krax djà'ỳr amijo bôx ne ama. Me akukãmãre aben kukãm tokrykôt dja gar maro tẽ. Me tokry tũm maro tẽ:n amiwỳr me tokry maro bôx. Ga, me tokry kume:xja pumũ. Be, amrẽ mỳjja punuti nhõ akati bôxkam dja me tokryo katàt me tokry tũmwã kunĩ jakre. Ne amrẽ me'ã akati mõrkam me tokry nydjwỳ dja me tokryo mỳjja punuti'ã me tokryja têp kêtkumrẽx. \v 22 Metĩndjwỳnh ren tokry'ã akati kwỳ ngri kêt nhym me'õ ren tĩn kêtkumrẽx. Be, Metĩndjwỳnh kute amijo me utàrja kadjy dja arỳm 'ã akati wã kwỳ ngri. \p \v 23 Godja me'õ 'êx ne ar amã, “Ota, jakam arỳm Kritu bôx ne nhỹ. Arỳm ne Metĩndjwỳnh 'ã me õ Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽ nhym jakam arỳm memã nhỹ”, anhỹr jabej nàr me'õ ajte 'êx ne ar amã, “Ota, jakam arỳm Kritu bôx ne nhỹ. Arỳm ne Metĩndjwỳnh 'ã me õ Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽ nhym jakam arỳm memã nhỹ”, anhỹr jabej. Djãm ar aje me ja marmã? Kati. Kwãrĩk wãnh amim me ja mar kêt. \v 24 Be, apỹnh me 'êx ne ta kute amijo Kritu, ta kute amijo Bẽnjadjwỳrbê kumkati dja me apôx. Nhym amũ me jadjwỳ dja me apôx ne 'êx ne memã kum, “Ba ne ba Metĩndjwỳnh kukwakam me amã idjujarẽnh iba”, anhỹro ba. Dja me me aêrbê mỳjja pumũnh kêt kwỳ nhipêx, kute me noo biknor nhym me kute me'ã abenmã kum, “Mrãmri ne djãm Metĩndjwỳnh kukwakam me kabẽnkumrẽx”, anhỹr kadjy. Godja me me noo biknor ne Metĩndjwỳnhbê meo akẽx jabej, Metĩndjwỳnh kute amrẽbê amijo me utàrja kubê meo akẽx ne kute meo ba jabej. Me 'êxnhĩ no tỳxo kute me akrenh jabej godja kubê me kwỳo akẽx ne meo ba jabej. \v 25 Ba ne ba mỳjja apôx kêtri kukãm ar amã 'ã ajarẽ gar arỳm ama. Nãm ã Jeju arkum ane. \p Ne kam ajte arkum, \p \v 26 —Kam godja me'õ ar amã, “Ẽ, onĩj kapôt kukritkam arỳm bôx ne ar ba”, anhỹr jabej. Djãm 'ỳr ar amõrmã? Kati, dja gar tu ate akrãn 'ỳr amõr kêt. Nàr, godja me'õ ar amã, “Ẽ, kikre jakam ne apdjun nhỹ”, ane. Djãm ar aje amim me marmã? Kati. Kwãrĩk wãnh amim me mar kêt. \v 27 Djãm ibôx ne mebê ibipdjur? Kati. Ga, kàjkwakam na krak ne adjênhja pumũ. Na jadjênh prõt ne arỳm myt ngjêx djàmã ngjêxja pumũ. Adjênh kute kàjkwa kunĩ kurwỳja pumũ. Dja ba ã ibôxo ane. Ije amijo inhĩ dja ba ã ibôxo ane nhym me kunĩ arỳm ipumũ. Nãm ã Jeju arkum ane. \v 28 Nhym kôt ba djwỳnh bôx djà jabej kukij ne kum, \p —Bẽnjadjwỳr, nhỹnh jakam dja ga bôx, ane? \p Nhym arkum, \p —Ga me, nhônh ne mry tyk'ã bikprõnh ne kumex ne kute o amirĩtja pumũ, ane. Dja ã Jeju akubyn bôx kutã mỳjja apôx ne bôx djào amirĩto ane. Nãm ã Jeju arkum ane. \p Ne kam ajte arkum, \p \v 29 —Nhym me tokryo ku'êwã'ã akati kwỳ apêxkam dja on mỳjja rũnh apôx. \q1 “Dja myt amijo akamàt kô tyk nhym mytyrwỳ irã kêt. \q1 Nhym kanhêti kàjkwa kurũm rôrôk nhym kàjkwakam apỹnh mỳjja tỳ:x amingrẽk ne.” \p \v 30 Ba kam ije amijo inhĩ dja ba kàjkwakam amirĩt nhym me arỳm ipumũ. Nhym kam pyka kunĩkôt me ba djàkam me kunĩ arỳm mu:w. Ba kam ije amijo inhĩ dja ba arỳm itỳ:x ne prĩne imextire ne ipyma:. Ne kam kàjkwakam kakrãkôt bôx nhym me kunĩ: arỳm ibôxkôt ipumũ. \v 31 Dja ba ikadjy mrãnh djwỳnh jano nhym me arỳm õ'i kakôr tỳ:x ne. Kakôr tỳx ne arỳm ije amijo me utàrja kunĩo atom. Dja me kàjkwa krax'ãm mõn meo atomo mõ. Ne kàjkwa 'ênhôt'ãm mõn meo atomo mõ. Ne aktã kàjkwa nhirê'ãm mõn meo atomo mõ. Ne apỹnh pyka kunĩkôt inhõ me ja kunĩ: abenwỳr meo atomo mõn meo aben pydji. Ba ne ba kukãm ar amã 'ã ajarẽ. Gora abej ajkam ama. \p \v 32 Be, akubyn ibôx djà nhõ akatija'ã ne ba ije pidjôbê pigêre jakremã. Gora ije 'ã mỳjja jakreja ma. Ba ar amã arẽ gar ama. Be, dja pidjô pakà nokà tukam 'ô nhingrã kadjy arỳm ingrã apôx gar kam arỳm amexmã kamnhĩx nhym kam arỳm amex. \v 33 Bir be, gêdja ba ije ar amã mỳjja jarẽnhja ã apôx mõr ane gar me kam arỳm ijabej rĩt ne ijabej ajkam ama. Akubyn ibôx djà arỳm 'ỳr. 'Ỳr dja mỳjja apôxja. Amex kutã gêdja pi'ô ingrã. Nhym be, ibôx kutã gêdja mỳjja pymatija apôx mõ. \p \v 34 Nà, mrãmri ne ba ar amã kôt arẽ. Ar anhõ pykakam me kamingrãny ja gêdja me tyk par kêtri mỳjja ja kunĩ apôx. Mrãmri ne ba ar amã arẽ. \v 35 Ikabẽn kajgo kêtkumrẽx. Gêdja pykamẽ kàjkwa ĩ apêx nhym be, ba ikabẽn gêdja 'õ biknor kêtkumrẽx. Mrãmri gêdja ba ije mỳjja jarẽnh ja kunĩ apôx nhym me omũ. \s1 Me kute bôx djà nhõ myt mar kêt. \r Ruk 12.37; Kar 1.6; Tex k 5.2 \p \v 36 Ne kam ajte arkum, \p —Be, ba akubyn ibôx djà nhõ akati nàr myt djãm me'õ kute mar? Kati, me'õ kute mar kêtkumrẽx. Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnhdjwỳ kute mar kêt. Ibãmbit ne kute mar. \v 37 Be ga, amrẽbê me bakukãmãre Nôwe pykakam ar bari me ate krãn ar baja pumũ. Dja ba ibôx 'ỳr nhym me ã ane. Ije amijo inhĩ dja ba akubyn ibôx 'ỳr nhym me ate krãn ar ba. \v 38 Amrẽbê: ngô kute pykao bikamỳr kêtri ne me bakukãmãre ate krãn ar õ kwỳ krẽnbit ba ne ar kõmbit ba. Ne abenwỳr babit ar ba. Nãm me me mymã kra jarẽ ne memã kum, \p —Nà, jakam dja ga arỳm tu ikra'ỳr mõ, anhỹro ba nhym me arỳm me'ỳr ba. Nãm me mỳjja jabit kôt amak bẽno ba: nhym kam Nôwe arỳm kà raxmã wadjà. \v 39 Nãm me amikukãm mỳjja mar kêtkumrẽx ne ar ba: nhym me aêrbê ngô tàm mõn me kunĩo mõn prĩne meo akno. Ije amijo inhĩ dja ba akubyn ibôx 'ỳr nhym me ã anen ate krã nhym mỳjja arỳm ã meo ane. \v 40 Nhym me'õ my ar amẽ kapôtkam tẽ. Ba ikjê pa 'amỳ nhym ikjê arek wakrekam dja. \v 41 Nhym me'õ nire ar amẽ à'uko nhỹ. Ba ikjêbit pa 'amỳn o tẽ nhym ikjêja arek wakrekam nhỹ. \p \v 42 Kam dja gar arek ijabej ajkam ama. Mỳkam? Bir, ar aje akubyn ibôx'ã myt mar kêtkam. Ba ibê ar anhõ Bẽnjadjwỳr djwỳnh ar aje akubyn ibôx'ã myt mar kêtkam. \v 43 Dja gar ikabẽn ma. Ba ajte ar amã 'õdjwỳ jarẽ gar ama. Ne ren õ kikre djwỳnhja ren me àkĩnhĩ bôx djà man ren kam ren arek kam amako nhỹ. Nhym ren bôx ne kikre'ã 'yr ne kum àr kêtkumrẽx. Badjwỳ dja ba ije me àkĩnhĩ pyràk ne me ajaêrbê bôx. \v 44 Kam gêdja gar gadjwỳ mã ikam amako nhỹ. Ba ije amijo inhĩ ne me awỳr ibôx ba gêdja ba ajte akubyn bôx. Ar aje nhỹnh myt nhỹr 'õkam aje ibôx djà mar kêt. Kam gêdja ba tu ar ajaêrbê bôx. Nãm ã Jeju arkum amibôx djà jarẽnho ane. Ne kam ajte arkum, \p \v 45 —Me õ bẽnjadjwỳr ne õ àpênhmã kabẽn ne kum, “Ga dja ga me àpênh'ã me omũ ne prĩne 'ã meo djuw mex. Ne myt kunĩkôt memã õ kwỳ krẽn djà ngãn akrànmã memã õro aba.” Nãm ã õ àpênhmã me'ã karõo ane. Kute akrànmã me àpênh'ã me omũnh ne kute 'ã meo djuw mex katàtmã ã kum me'ã karõo ane. \p Nhym õ àpênh kum, “Nà, gêdja ba mrãmri ã anen kam me 'ãno dja”, ane. Nhym kam õ bẽnjadjwỳr mã nhĩ'ãm tẽ. Nhym kam õ àpênhja kabẽnkumrẽx. Nãm katàt ar memã mỳjja nhõro ba, me kanga kêtkumrẽx ne ar meo ba. \p \v 46 Nhym kam bẽnjadjwỳr akubyn bôx ne kam õ àpênhjamã kato. Kute amrẽbê kum kabẽn jarẽnhja kôt ne mrãmri meo djuw mexkumrẽx nhym kam arỳm kum kato. Kam dja õ àpênhjadjwỳ tu amikam kĩnhkumrẽx. \p \v 47 Ẽ, ba ar amã kôt arẽ. Bẽnjadjwỳrja dja õ àpênh ja'ã bẽnjadjwỳr mẽ. Kute nêkrêxmẽ mỳjja kunĩ pumũnhmã dja 'ã bẽnjadjwỳr mẽ. Nhym kam õ àpênhja kĩnhkumrẽx ne. \v 48 Nãm ren õ àpênhja axwen ren õkre kadjwỳnhbê õ bẽnjadjwỳrja'ã ren, “Be, nãm nhĩ'ãm bẽnjadjwỳr tẽn arỳm amikrà. Jakam dja ba on tu arĩk ar iba”, ane. \v 49 Ne kam ren ar õ àpênhja titiko ba, me ro'ã àpênhja ren ar me titiko ba. Ren õ kwỳ krẽnbit ban me bibãnhkôt ren kadjwati kangôo\f + \fr 24:49 \ft Mỳjja me kute o kõm ne kôot bibãnh kunĩja, kadjwati kangôomẽ uba kangôomẽ, mỳjja kangôo kunĩ ne me kum kadjwati kangôo jarẽ.\f* kõmo ba. \v 50 Nhym kam õ bẽnjadjwỳrja aêrbê bôx. Õ àpênhja kute amim õ bẽnjadjwỳrja bôx djàkôt mar kêt. Nhỹnh akati 'õkam bôx djàmã kute mar kêt ne nhỹnh myt nhỹr 'õkam bôx djàmã kute mar kêtkam ne aêrbê bôx. \v 51 Nãm bôx ne kam õ àpênh arĩk ar bajakam ngryk ne. Ngryk ne kam o ajkapôn bõm kumẽ. Me kute amijo 'êx ne ta kute amijo Metĩndjwỳnh mar mexjamẽ ro'ã ãm kadjy bõm kumẽ. Wãnh ne me amim ngryk ne tokry djàje amijanên ar àmra ba, ane. Nãm Jeju ã kôt ba djwỳnhmã ane. \c 25 \s1 Me prĩtirebê 10'ã ujarẽnh. \p \v 1 Ne kam ajte arkum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh dja akubyn bôx ne amim me utàn ar meo ba. 'à dja ba me prĩtirebê 10 jakren 'ã ar amã ajarẽ. Be, mjên kumrẽx ne arỳm prõ nhũrkwã'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne arỳm aminhũrkwã'ỳr kute prõo bôxmã. Me kute abenã ar mẽnhmã ne aminhũrkwã'ỳr kute prõo bôxmã. Nhym nĩjar me prĩtirebê 10 arkam ama. Ar ro'ã kĩnh kadjy arkam ama. Arkam ama:n kam arỳm kute ar kajpar kadjy arỳm katon ar'ỳr ngônhpôko mõ. \v 2 Ar prĩtirebê 5 ne ar no rerekre nhym Ar kubê 5 ne ar no mexkumrẽx. \v 3 Ar no rerekreja ngônhpôkkambit kangôo mõn ngônhpôk kangô 'õdjwỳo mõr kêt. \v 4 Nhym be, ar amak mexja ne ar ngônhpôko mõn ajte ngônh 'õdjwỳkam ajte kangô 'õdjwỳo mõ. Ar amũ mjênmẽ prõ ar'ỳr ngônhpôko mõ:. \v 5 Nhym mjên ar amikrà nhym prĩtireja ar arỳm õtdjwan dja:n arỳm nõn kam arỳm ngõr. \p \v 6 Nhym akamàt kô ipôkri nhym me'õ arỳm ar aêrbê mjên aro aki:j ne arkum, “Ẽ, arỳm ne prõo bôx. Amrẽ ar aprõt ne ar kajpa”, ane. \p \v 7 Nhym kam ar prĩtire kunĩ krã katon arỳm ngônhpôko mex. \v 8 Nhym no rerekre arja arỳm amak mex ar jamã kum, “Ar imã ar anhõ kuwy kangô kwỳ ru. Arỳm ar inhõ ngônhpôk àtyk mõ”, ane. \p \v 9 Nhym ar arkum, “Kati. Ngrire. Ba ren ar ar amã kangô kwỳ ru nhym ren kangô gwaj banhõ ngônhpôk'ỳr ren bôx kêt. Ar ngônhpôk kangô nhõr djwỳnh'ỳr mõn amim kwỳ kõpra”, ane. \p \v 10 Nhym kam ar no rerekre arỳm kõpra djà'ỳr mõ. 'Ỳr mõrràm nhym arỳm mjênmẽ prõ ar bôx. Nhym kam ar prĩtire, ar õ ngônhpôk kangôja arỳm mjênmẽ arkôt wadjà. Me kute prõ'ã mẽnh djàkam kikremã wadjà. Mjênmẽ prõmẽ ro'ã ar õ kwỳ krẽn kĩnh kadjy ne ar prĩtire ar kôt kikremã wadjà. Nhym kam me arỳm ar pãnh kikre'ã ijê. \p \v 11 Nhym kam ajmã nhym ar prĩtire no rerekreja bôx. Ar arỳm kuwy kangô kõpra djàkam tẽn kangô kõpran arỳm akubyn bôx. Ne kam mjênmẽ prõ nhõ kikre'ỳr bôx ne kum, “Bẽnjadjwỳr, bẽnjadjwỳr, gop ar imã kikre'ã ta”, ane. \p \v 12 Nhym arkum, “Kati. Ije ar amar kêt. Mrãmri ne ba ar amã arẽnhkumrẽx.” Nãm ã bẽnjadjwỳr arkum ane. Tãm ne ja. Nãm ã Jeju kôt ba djwỳnh arkum ane. \p \v 13 Ne kam 'ã ajte arkum, \p —Dja ba ije mjênwã bôx pyràk. Kam dja gar ijabej ajkam ama. Ba ije amijo inhĩja ar aje ibôx'ã akati nàr myt mar kêt. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Pi'ôk kaprĩbê tarẽtu nhõr'ã ujarẽnh. \r Ruk 19.11 \p \v 14 Ne kam ajte arkum, \p —Kàjkwakam Bẽnjadjwỳr djwỳnh dja akubyn bôx ne arỳm amim me utàn ar meo ba. 'à dja ba me'õ jakren 'ã ar amã ajarẽ. Me'õja ne anhỹr bê pyka 'õmã tẽmmã, ne amiwỳr õ àpênh ar ku'uw. Nhym kam ar bôx nhym arỳm arkum õ mỳjja ngã. \v 15 Apỹnh ar kum àpênh mexkôt ne arkum õ mỳjja ngã. Ar kute kutêp kum kàjmã 'ã kamẽnhmã ne arkum kungã. Õ àpênh no mexjamã ne pi'ôk kaprĩ rax ngã. Pi'ôk kaprĩbê tarẽtubê 5 ne kum kungã. Ne kam ajte kàjbê no mexjamã pi'ôk kaprĩo amãnhkrut ne kungã. Ne kam ajte no rerekre jamã pydjin kungã. Ne kam arỳm mã pyka 'õmã tẽ. \v 16 Nhym kam kute pi'ôk kaprĩbê 5 byrja arỳm o nêkrêx kumex by. Ne kam pi'ôk kaprĩ pãnh arỳm memã õro dja. Memã õro dja: nhym me pãnh kum pi'ôk kaprĩ rax nhõro dja. Nhym amỳn arỳm 'ã akre. 'à akre:n arỳm 'ã akrebê 5 ne kuby ne kam ijukri 'ã akre: ne o 5 ne kuby. \v 17 Nhym kam kute pi'ôk kaprĩo amãnhkrut byrja ã o anen o nêkrêx kumex by. Ne kam pi'ôk kaprĩ pãnh arỳm memã õro dja. Memã õro dja: nhym me pãnh ajte kum pi'ôk kaprĩ rax nhõro dja. Nhym amỳn arỳm 'ã akre. 'à akre:n arỳm 'ã akreo pi'ôk kaprĩo amãnhkrut ne kuby ne kam ijukri 'ã akre: ne kam o amãnhkrut ne kuby. \v 18 Nhym be, kute pi'ôk kaprĩ pydji byrja ne mã o tẽn kam kum kren tu kam adjà. Nãm kàjmã kum 'ã akre bikamẽnh kêt. \p \v 19 Nhym kam ajmã:kam ar àpênh nhõ bẽnjadjwỳrja bôx ne amiwỳr ar ku'uw nhym ar 'ỳr bôx. Kute akubyn õ pi'ôk kaprĩ jamỳnh ne 'ã akre kadjy amiwỳr aro bôx. \v 20 Nhym kute pi'ôk kaprĩbê 5 byrja ne kum o bôx ne kum ajte ijukri 5 ne o bôx ne kum kungãn kum, “Bẽnjadjwỳr, ije amã omũnh kadjy ne ga imã 5 ne angã. Ota, ba arỳm kàjmã amã 'ã akre kamẽ nhym arỳm kubê 10. Mĩ, anhõ pi'ôk kaprĩbê 10”, ane. \p \v 21 Nhym õ bẽnjadjwỳr kum, “Mexkumrẽx. Ga ne ga adjàpênh mexkumrẽx. Akabẽnkumrẽx. Nã bãm amã mỳjja ngrire ngã ga prĩne ikutêp imã o djuw mex ne 'ã adjukanga kêt. Pãnh gêdja ba amã inhõ mỳjja rax jarẽ. Ga kam amũ idjô'ã ar o aba. On dja ga ikôt akĩnhkumrẽx”, ane. \p \v 22 Nhym kam kute pi'ôk kaprĩ amãnhkrut byrja ne ajte 'ỳr bôx ne kum, “Bẽnjadjwỳr, ije amã omũnh kadjy aje imã o amãnhkrut ne õrja ne ba arỳm kàjmã amã 'ã akre kamẽ nhym arỳm kubê 4. Mĩ, anhõ pi'ôk kaprĩbê 4”, ane. \p \v 23 Nhym õ bẽnjadjwỳr kum, “Mexkumrẽx. Ga ne ga adjàpênh mexkumrẽx. Akabẽnkumrẽx. Nã bãm amã mỳjja ngrire ngã ga prĩne ikutêp imã o djuw mex ne 'ã adjukanga kêt. Pãnh gêdja ba amã inhõ mỳjja rax jarẽ. Ga kam amũ idjô'ã ar o aba. On dja ga ikôt akĩnhkumrẽx”, ane. \p \v 24 Nhym kam kute pi'ôk kaprĩ pydji byrja ne 'ỳr bôx ne kum, “Bẽnjadjwỳr, nã gãm ajamakkre kêt. Nã gãm adjàkre kêtkam ar mebê djwỳo atomo aba. Ne aje amim mỳjja kunĩ jadjwỳr kêtkam ar mebê jãm o amijakren o atomo aba. \v 25 Ba kam ije amã kupênh prãm kêtkam prĩne kum kren kam adjà nhym nõ. Imã apymakam. Mĩ, anhõ pi'ôk kaprĩ”, ane. \p \v 26 Nhym kam õ bẽnjadjwỳr kum, “Ga ne ga ajaxwekumrẽx. Amã djukangakumrẽx. Djã nã bãm idjàkre kêtkam ar mebê djwỳo atomo iba ne ije amim mỳjja kunĩ jadjwỳr kêtkam ar mebê jãm o amijakren o atomo iba? \v 27 Bir be, ga kam we ga aje amim ipumũnhkôt ren inhõ pi'ôk kaprĩ jao tẽn ren me kute pi'ôk kaprĩ marmã angã nhym ren abenã rôrôk tẽn rax ba ren arỳm 'ỳr bôx ne arỳm ren kuby.” Nãm õ bẽnjadjwỳr ã kum ane. \p \v 28 Ne kam memã kum, “Aj, amũ me ajõ kubê pi'ôk kaprĩwã byn o tẽn kute imã pi'ôk kaprĩo àptàr nhym kubê 10wãmã angã”, ane. \v 29 Mỳkam? Bir, arỳm me õ mỳjja gêdja Metĩndjwỳnh iby memã kungã nhym kam arỳm me õ mỳjja kumex. Nhym be, me õ mỳjja kêt, kute memã õr nhym me kute kum o djuw mex kêtjabê gêdja Metĩndjwỳnh mỳjja ngrireja kunĩ by. \p Ẽ, ba ar amã arẽ gar ama. Me kute tu amim imarkumrẽx jamã dja Ibãm ijo amirĩto tẽ gê me amim imar rax. Nhym be, me ajkwaobit kute amim imarjabê dja Ibãm ijo apdju. Dja prĩne inêje me no nhityn mebê ijo apdju. \p \v 30 Be, nhym kam bẽnjadjwỳr memã kum, “Aje, me bõm inhõ àpênh punuwã mẽ gê wãnh akamàt kô tykkam ar me ikô'ã ba. Wãnh ne me tokry djàje amijanên ar àmra ba. Nãm ã bẽnjadjwỳr memã ane nhym me arỳm bõm kumẽ. Tãm ne ja.” Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Mrykĩ'ãtomtimẽ mokaàk'ã ujarẽnh. \r Mat 13.36, 22.13; Ap 20.11 \p \v 31 Ne kam ajte arkum, \p —Ba ije amijo inhĩ dja ba prĩne imex ne ipyma:n arỳm akubyn bôx. Ne amikôt Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh kunĩo bôx. Ne kam kàjkwakam imexo ime:xkumrẽx ne ipyma:kumrẽx ne arỳm ikrĩ djà raxkam nhỹ. \v 32 Nhym kam apỹnh me ba djà kunĩkôt dja me ikabem akuprõ ba arỳm meo ajkij. Kute mryo ba djwỳnh kute õ mryo bikjêr pyràk. Kute aben bê mrykĩ'ãtomtimẽ mokaàko bikjêr pyràk. Dja ba arỳm ã aben bê meo ibikjêro ane. \v 33 Ne inhõ me mex kute mrykĩ'ãtomti pyràk ja dja ba amidjubôk'ãnh me umjuw. Ne me axwe kute mokaàk pyràk ja dja ba amidjuge'ãnh me umjuw. \p \v 34 Ne kam ba Ibẽnjadjwỳr rax idjubôk'ãnh me mex ku'êjamã kum, “Amrẽ me iwỳr mõn ikôt aku'ê. Ba ibê me anhõ Bẽnjadjwỳr djwỳnh dja ba arỳm me ajo ibakumrẽx. Amrẽbê: mỳjja kunĩ kator djà kraxkam ne Ibãm arỳm amijo me apytàn me ajo djuw mex. Ije amim me apytàr ne ije me ajo iba kadjy amijo me apytà. \v 35 Mỳj ne ga me nẽ ba kam arỳm amikôt me apumjuw? Bir, arỳm imã prãm ga me imã mỳjja'õ ngã ba kukrẽ. Arỳm imã kôr ga me imã mỳjja 'õ ngã ba o ikõ. Nãm me ijo me bajtem ga me arỳm imã anhũrkwã jarẽ ba kam inhikwã. \v 36 Arỳm ikà kêt ga me arỳm imã kubẽkà ngã ba adjà. Arỳm ikanê ga me arỳm ikane. Arỳm me ibê ijê ga me arỳm iwỳr bôx ba ikĩnh. Kam ne ba arỳm amikôt me apumjuw”, ane. Akubyn ibôxkam dja ba ã idjubôk'ãnh me katàt kute amijo bajamã ane. \p \v 37 Nhym kam dja me imã, “Bẽnjadjwỳr djwỳnh, nhỹnh ne ga amã prãm ba me apumũn amã mỳjja ngã ga krẽ? Nhỹnh ne ga amã kôr ba me amã mỳjja'õ ngã ga o ikõ? \v 38 Nhỹnh ne me kute ajo me bajtem ba me apumũn amã inhũrkwã jarẽ ga kam anhikwã? Nhỹnh ne ga akà kêt ba me amã kubẽkà ngã ga adjà? \v 39 Nhỹnh ne akanê ba me apumũ? Nhym nhỹnh ne me abê ijê ba me awỳr bôx ga akĩnh”? ane. \p \v 40 Kam, ba Ibẽnjadjwỳr rax dja ba memã kum, “Ije meo ikamy'õ nhym me kum kurê. Nhym arỳm õ mỳjja kêt. Ga me kam arỳm o djuw mex. Aje o djuw mex o aje ba ijo djuw mex pyràk. Mrãmri aje o djuw mexkam aje ba ijo djuw mex mexkumrẽx”, ane. Dja ba ã akubyn ibôxkam me mexmã ane. \p \v 41 Kam dja ba idjuge'ãnh me axwe ku'êjamã kum, “Me apunu:re. Me rũm imã akàx. Kuwy pôk rã'ã: rã'ãjamã me mõ. Ije Xatanajmẽ kadjy mrãnh djwỳnh kadjy kuwy nhipêxjamã me mõ. \v 42 Mỳj ne ga me nẽ ba me amã, ‘Me rũm imã akàx’? ane. Bir, imã prãm ga me aje imã mỳjja nhõr kêt. Imã kôr ga me aje imã ngô'õ nhõr kêt. \v 43 Me kute ijo me bajtem ga me aje imã anhũrkwã jarẽnh kêt. Ikà kêt ga me aje imã kubẽkà nhõr kêt. Ikanê ga me iwỳr abôx kêt nhym me ibê ijê ga me iwỳr abôx kêt. Ga me ã ane ba kam me amã, ‘Me rũm imã akàx’, ane.” Dja ba ã idjuge'ãnh me axwe ku'êjamã ane. \p \v 44 Me axwewãdjwỳ dja me imã, “Bẽnjadjwỳr djwỳnh, nhỹnh ne ga amã prãm nàr amã kôr nàr me ajo me bajtem nàr akà kêt nàr akanê nàr me abê ijê ba me ajo djuw mex kêt”? ane. \p \v 45 Kam dja ba memã kum, “Bir, ikamy 'õ me kum kurê nhym õ mỳjja kêt ga me aje o djuw mex kêt. Aje o djuw mex kêt o ne aje ba ijo djuw mex kêt pyràk”, ane. Mrãmri, ba me amã ja jarẽnhkumrẽx. Dja ba ã akubyn ibôxkam me axwemã ane. \p \v 46 Kam dja me arỳm mã mõn tokry rã'ã: rã'ã ne. Nhym be, me katàt kute amijo baja dja me Metĩndjwỳnhkôt tĩn ne ar ba rã'ã: rã'ã ne. Nãm ã Jeju memã ane. \c 26 \s1 Me kute Jeju bĩn kadjy kute o aben mar. \r Mak 14.1; Ruk 22.2; Dju r 11.47 \p \v 1 Jeju arkum kabẽn jarẽnh pan kam arỳm kôt ba djwỳnh arkum, \p \v 2 —Arỳm ne Metĩndjwỳnh me bakukãmãre nhirôbê mrãnh djà nhõ akati 'ỳr. Mebê idjaer krãptĩ kute aben kajmã'ã me irôbê mrãnh djà mar kadjy ne me kute aben pydji 'ỳr. Arỳm nêje akati pydji. Tãm ne gar arỳm ama. Kam ba ije amijo inhĩja dja me memã ikanga nhym me arỳm pĩte'y'ã inhôn ibĩ, ane. \p \v 3 Nãm arkum ane nhym wãnh me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr rax nhỹ. Idjibê ne Kajbaj. Õ kikretikam ne nhỹ nhym me rũnh arỳm kam akuprõ. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebêngêtmẽ akuprõ. \v 4 Nãm me akuprõn abenmã kum, \p —Mỳj godja gwaj me krãptĩ kàxã Jejuo tỹm ne bĩn kadjy on? ane. \v 5 Ne kam abenmã kum, \p —Kwãrĩk wãnh gwaj me kute aben pydji djà nhõ akatijakam o batỹm kêt. Ne gwaj ren o ane nhym me krãptĩ ren o ngryk ne ren kangao kumex, ane. \s1 Me'õ nire kute Jeju nhimõk'ã kangô kapĩ. \r Mak 14.3; Dju r 12.1 \p \v 6 Be, krĩ ngrirebê Betanhakam ne Jeju nhỹ. Kamã ne me'õ ĩ kajêkam tê arỳm mex. Idjibê ne Ximão. \v 7 Ximão nhũrkwãkam ne Jeju õ kwỳ krẽno nhỹ. Õ kwỳ krẽno nhỹ: nhym me'õ nire arỳm 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Nãm 'ỳr kẽn jakareo ngônh byn o tẽ. Be, ngônhkam ne me kudjỳ djà kangôo ipu. Nãm me prĩne ipêx mex nhym pãnh raxkumrẽx. Nãm ngônho tẽn kam Jeju nhimõk'ã kangô kapĩ. \p \v 8 Nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm omũ. Ne kam nokà nhàn abenmã kum, \p —Je tô mỳkam ne arỳm me kudjỳ djào ajkẽ? \v 9 Gwaj ren pi'ôk kaprĩ kadjy ren memã kungã ne ren pãnh pi'ôk kaprĩ rax ne ren kubyn ren me õ mỳjja kêtmã kungrà. Mỳkam ne arỳm o ajkẽ? ane. \p \v 10 Nhym Jeju arỳm tu ar kabẽn man arkum, \p —Mỳkam ne gar kum kaprĩ jadjà? Djãm kute ijã kapĩnkam punu got? Kati, mexkumrẽx. \v 11 Be, akati kunĩkôt ne ar abu'ã me õ mỳjja kêt ar ba rã'ã. Nhym djãm arek gwaj baro'ã ar baba rã'ãmã? Kati. \v 12 Dja ba ty nhym me arỳm ijadjà. Me kute ijadjàr kadjy ne ijã me kudjỳ djà kapĩ. \v 13 Ba ar amã arẽ gar ama. Dja me kàj bê pyka kunĩkôt mã ijã memã ujarẽnh ny jarẽn mã nijadjwỳ 'ã ajarẽ. Kute ijã me kudjỳ djà kapĩn'ã ajarẽ. Ne kam aben djô'ã nija mar rã'ã ne. Mrãmri ne ba ar amã arẽnhkumrẽx. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Djuda kute memã kangamã kute memã arẽnh. \r Mak 14.10; Ruk 22.3 \p \v 14 Nhym kam Jejukôt ba djwỳnhbê 12 ja 'õ, idjibê Djuda Ikadji ne me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr'ỳr tẽ. \v 15 Nãm ar'ỳr tẽn ar'ỳr bôx ne arkum, \p —Arỳm ne ba ije ar amã Jeju kangamã. Mỳj dja gar pãnh imã angã? Ba kam arỳm ar amã kanga, ane. Nhym kam ar arỳm kum kryt jakao ngônhponho pi'ôk kaprĩ jarẽ. Nãm ar kute 'ã akrebê 30 ne kum kungã nhym kubyn o tẽ. \v 16 Ne kam amim, \p —Mỳj dja ba ije arkum Jeju kanga kadjy on? Nãm ã amim anhỹro ba. \s1 Ar kute ro'ã ar õ kwỳ krẽno ino rer. \r Mak 14.12; Ruk 22.7 \p \v 17 Nhym kam mebê idjaer kukràdjàkôt me kute djwỳponhbit kur nhõ akati arỳm kutewa nhym kôt ba djwỳnh ar Jeju'ỳr bôx ne kum, \p —Metĩndjwỳnh me irôbê mrãnh nhõ akatikam gwaj banhõ kwỳ krẽn kadjy jãm dja bar tẽn akutêp gwaj banhõ kwỳ krẽn djà jadjwỳr mex? ane. \p \v 18 Nhym arkum, \p —Dja gar krĩraxkam tẽn me'õ 'ỳr bôx ne kum, “Ujarẽnh djwỳnh ne amã, ‘Arỳm ne inhõ akati iwỳr bôx. Dja bar Metĩndjwỳnh me irôbê mrãnh nhõ akatikam me kukràdjà kôt inhõ kwỳ krẽ. Bamẽ ikôt ba djwỳnhmẽ dja bar anhũrkwãkam inhõ kwỳ krẽ’, ane. Dja gar ã kum ane.” Nãm Jeju ã kôt ba djwỳnh arkum ane. \v 19 Nhym kam ar arỳm Jeju kute arkum 'ã karõ kôt 'ỳr tẽ. Ne me'õ ja'ỳr bôx ne kum Jeju kabẽn jarẽ nhym arkum, “Ô, ane. Nhym kam ar arỳm ũrkwãkam kutêp ar õ kwỳ krẽn djà jadjwỳr mex. Metĩndjwỳnh me irôbê mrãnh nhõ akati kadjy ne ar õ kwỳ krẽn djà jadjwỳr mex. Ne kam akubyn Jeju kutã tẽ. \v 20 Nhym kam ar'ã para nhym ar me'õ kute arkum ũrkwã jarẽnhja nhũrkwã'ỳr tẽ. Kam ar õ kwỳ krẽnmã 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Ne kam nhỹ. Ar kubê 12ja ne ar Jejumẽ ro'ã nhỹ ne arỳm õ kwỳ krẽno nhỹ. \v 21 O nhỹ: nhym Jeju arkum, \p —Be, ar ajõ dja ga ikurê djwỳnhmã ikanga. Mrãmri ne ba ar amã arẽnhkumrẽx, ane. \p \v 22 Nhym kam ar arỳm kaprĩ:ren apỹnh ar ĩ djàri aben totokmã kum, \p —Bẽnjadjwỳr djwỳnh, djãm ba? Bẽnjadjwỳr djwỳnh, djãm ba? ane. \p \v 23 Nhym arkum, \p —Be, kute ikôt ngônhkrãtikam djwỳ jadjàrja tãm dja memã ikanga. \v 24 Be, me bakukãmãre kute ba ije amijo inhĩ ijã pi'ôk no'ôk, kute Metĩndjwỳnh kukwakam ijã pi'ôk no'ôkkôt ne me arỳm jakam ar ã ijo anhỹro ba. Nhym be, kute ikurê djwỳnhmã ikanga djwỳnhja dja ĩ kute memã ikanga pãnh tokry ra:xi. Ỹ, watĩ:re. Tãmja ne ren rwỳk kêt ne. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 25 Nhym Djuda, kute kurê djwỳnhmã kanga djwỳnhja kum, \p —Ujarẽnh djwỳnh, djãm ba dja ba ajo ane? Arkati, ane. \p Nhym kum, \p —Arỳm ga, “Ba”, ane. Amikôt ne ga arỳm amijarẽnhkumrẽx, ane. \v 26 Nhym ar àkuro nhỹ: nhym Jeju arỳm djwỳ'õ byn kam o Metĩndjwỳnhmã mextire jarẽ. Kum mextire jarẽn arỳm kôt ba djwỳnh arkum kokij ne apỹnh arkum kungã. Ne kam aminhĩ'ã djwỳ jakren arkum, \p —Inhĩ ne ja. Ar abyn krẽ, ane. \p \v 27 Ne kam ngônhkrãkam pidjô kangôjadjwỳ byn kam o Metĩndjwỳnhmã mextire jarẽ. Amikamrô'ã ne pidjô kangô jakren arkum, \p —Ar akunĩ dja gar o ikõ. \v 28 Ikamrô ne ja. Me krãptĩ jaxwe pãnh dja ikamrô prõt nhym kam Metĩndjwỳnh memã kabẽn ny jarẽnh mãmdjin me axwe maro aknon me kam ngryk kêt.\f + \fr 26:28 \ft Mrãmri ne Jeju kamrôo prõt nhym Metĩndjwỳnh arỳm 'ã memã kum, “Arỳm ne ikra tyn kamrôo prõt ne. Jakam dja me tu amim ikra markumrẽx ba kam arỳm me axwe maro aknon me kam ingryk kôet ne.” Nãm ã Metĩndjwỳnh memã ane.\f* \v 29 Ba ar amã arẽ gar ama. Ije pidjô kangôo ikõmo krã'yr ne ja. Ibãm kute amim õ me ja kunĩ pytàr ne kute meo bakambit dja ba ajte pidjô kangô nyo ikõ. Gwaj baro'ã o ikõ. Nãm Jeju ã arkum ane. \p \v 30 Nhym kam ar ngre. Ngren arỳm o ino re. O ino ren arỳm amũ krãnhbê Oriwêre'ỳr mõ. \s1 Pedru 'êxnhĩ kukãm kute kum arẽnh. \r Mak 14.27; Ruk 22.31; Dju r 13.36 \p \v 31 Ar 'ỳr mõ: nhym Jeju arkum, \p —Be, akamàtja tãmkam dja me ijo ajkẽ gar me umaje aprõt ne ajmà. Amrẽbê: ne me bakukãmãre ar aprõt ne abimành'ã ajarẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam ne me arẽn memã kum, \q1 “Be, dja ba mrykĩ'ãtomtio ba djwỳnh titik nhym mry umaje prõt ne ajmà”, anen \m arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. \p Be, akamàtja tãmkam dja gar me umaje aprõt ne ajmà. Me bakukãmãre kute ar ajã ujarẽnh kôt dja gar aprõt ne ibê ajmà. \v 32 Ibê ajmà nhym me arỳm ibĩ. Ba ityk ne akubyn itĩnkam dja ba ar akukãm pykabê Garrêjamã tẽ. Nãm ã Jeju arkum ane. \p \v 33 Nhym Pedru kum, \p —Godja ar kunĩ prõt ne bimành jabej ba dja ba arkôt iprõt kêtkumrẽx, ane. \p \v 34 Nhym Jeju kum, \p —Kati, mrãmri dja ga arkôt aprõt. Ba amã arẽ ga ama. Akamàtja tãmkam õkrẽn'ãnh kàr kêtri dja ga amijã maje ajêxo amãnhkrut ne ikjêkêt ne memã kum, “Kati, ije me'õwã pumũnh kêtkumrẽx”, ane. Mrãmri ne ba amã ja jarẽnhkumrẽx. Nãm ã Jeju kum ane. \p \v 35 Nhym Pedru kum, \p —Kati, gê me gu baro'ã gu babĩn jabej ba ije aminêje ajã ijêx prãm kêtkumrẽx, ane. Nhym kam kôt ba djwỳnh ar kunĩ kabẽn kôt kum arẽ. \s1 Pidjôkôkam Bãmmã amijo à'wỳr. \r Mak 14.32; Ruk 22.40 \p \v 36 Ne kam mõ:n kam Jeju kôt pidjôkôbê Djexema'ỳr bôx. Nhym kam kôt ba djwỳnhmã kum, \p —Jakam dja gar ikutêp nhỹ. Ba mũm tẽn Metĩndjwỳnhmã amijo a'wỳ, ane. \v 37 Ne kam Pedrumẽ Djebedêu kra ar amãnhkrut japrôn aro tẽ. Ne kam tokry rax pymaje madjà kreti:n arỳm kaprĩ rax ne. \v 38 Ne kam arkum, \p —Arỳm ne ba ikaprĩ:re. Arỳm ikaprĩ kute ibĩn 'ỳr. Jãnh mãn ar idjêje nhỹ gwaj baro'ã aminêje barĩt o nhỹ, ane. \p \v 39 Ne kam amũ tẽ. Tẽmo rãm ne jan tu mỳrbê tỹm. Tỹm ne arỳm Metĩndjwỳnhmã amijo a'uw ne kum, \p —Djũnwã, aje itokry, ikaprĩjabê ipytàr prãm jabej ipytà. Nàr kon, kwãrĩk wãnh rã'ã ba tu itokry. Djãm ba ne ba amimarkôt ar amijo iba? Kati, akabẽnkôt ne ba ar amijo iba, ane. \p \v 40 Ne kam kàjmã djan kôt ba djwỳnh ar'ỳr akẽx ne tẽn ar'ỳr bôx. Nhym arek ar õto ikwã. Nhym Pedrumã kum, \p —Je, kraxje kô 'iry kêt ne gar anhõto anhikwã. Mỳkam ne gar iro'ã aminêje arĩto anhỹr kêt ne? \v 41 Ar aminêje rĩt ne Metĩndjwỳnhmã amijo a'wỳ. Gêdja me te ar ajaxwe'ã ar amã apnê gar mekôt ajaxwe kêt. Ja kadjy dja gar kum amijo a'wỳ. Be, ar anhõkre kadjwỳnhbê ne gar amã ikabẽnja kĩnh. Nhym be, ar aminêje arĩtbê ne gar arerekren anhõtdjwa ne, ane. \p \v 42 Ne kam ajte amũ tẽn Metĩndjwỳnhmã amijo a'uw ne kum, \p —Djũnwã, aje itokry, ikaprĩjabê ipytàr prãm kêt jabej kwãrĩk wãnh rã'ã ba tu itokry ne akabẽn man kôt ar amijo iba, ane. \p \v 43 Ne kam ajte akubyn ar'ỳr akẽx ne tẽn ar'ỳr bôx. Nhym ar nokà bã mex ne ajte arek õto ikwã. Rerek mex ne arek õto ikwã nhym ar omũ. \v 44 Ne kam ajte akẽx ne amũ tẽn Metĩndjwỳnhmã amijo a'uw. Õbê kute kum kabẽn jarẽnh jakôt ajte kum tãm jarẽ. \p \v 45 Ne kam ajte kôt ba djwỳnh ar 'ỳr akẽx ne ar'ỳr tẽn ar'ỳr bôx ne arkum, \p —Je, djãm arek ar anhõto anhikwã rã'ãã, akôkam kôto anhikwã? Aj, arỳm itokry djà iwỳr bôx 'ỳr. Ota, arỳm kute me axwemã ikangamã, ije amijo inhĩja ne kute memã ikangamã. \v 46 Kàjmã ar dja. Gwaj on me'ỳr. Ota, arỳm kute memã ikanga djwỳnh bôx. Nãm ã Jeju arkum ane. \s1 Me kute Jejuo tỹm. \r Mak 14.43; Ruk 22.47; Dju r 18.3 \p \v 47 Ne kute arkum anhỹro ãm rã'ã nhym Djuda arỳm 'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Jeju kôt ba djwỳnhbê 12 'õ ne kubê Djuda. Nãm 'ỳr bôx nhym me krãptĩ me:x ne kôt mõn 'ỳr bôx. Nãm me kàxdjwa kajgomẽ kô jamỳn kôt 'ỳr o mõn o bôx. Me rũnh ne me me ano. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebêngêtmẽ ne me me ano nhym me 'ỳr bôx. \v 48 Me 'ỳr mõr kêtri ne kute memã kanga djwỳnhbê Djuda memã kum, \p —Be, ije me'õ nhine kaôrkôt dja ga me omũn o tỹm ne pa 'amỳ. Nãm ã memã ane. \v 49 Nãm Jeju'ỳr bôx ne kum, \p —Ujarẽnh djwỳnh, djãm amexkumrẽx? anen arỳm ine kaô. \p \v 50 Nhym Jeju kum, \p —Akmere, mỳj kadjy ne ga iwỳr bôx? ane. \p Nhym kam me arỳm 'ỳr mõn o tỹm ne pa 'amỳ. \v 51 Nhym kam bẽnjadjwỳr nhõ àpênh'õ ne mekôt tẽ. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr rax nhõ àpênh mekôt tẽ. Nhym Jejumẽ ro'ã ar ku'êja 'õ ne arỳm õ kàxdjwa kajgo kaban o me'õjamã akabên amak ta, bẽnjadjwỳr nhõ àpênhja jamak ta. \p \v 52 Nhym Jeju nêje kukràn kum, \p —Kwãrĩk wãnh. Akubyn àkam adjà. Ga, me kute kàxdjwa kajgoo pôx ne kute o aben parja pumũ. Ja dja ga amikam ama, ane. Mỳj'ã ne kum kabẽn ja jarẽ? Bir, djãm me kute me par prãm umar mexmã? Kati. Dja kurê djwỳnh ĩ arỳm kubĩ. 'à ne Jeju kum, \p —Ga, me kute kàxdjwa kajgoo pôx ne kute o aben parja pumũ, ane. \p \v 53 Ne kam ajte kum, \p —Djã nã gãm ijã amim, “Dja te Bãm 'uw nhym kum õr kêt”, ane? Kati, ba ren me'ã Ibãm 'uw nhym ren imã kadjy mrãnh djwỳnh krãptĩ: jano. Ren imã redjiãobê 12 jano nhym me ren ipytà. Me redjiãobê 12kam me krãkamngônh'ã akre nhym me kubê 72.000. Me krãptĩ:. \v 54 Ne me ren ipytà ba ren kam me bakukãmãre kute Metĩndjwỳnh kabẽn'ã pi'ôk no'ôk kôt amijo itẽm kêt. Nhym be, kati. Mrãmri ne ba kabẽn kôt amijo itẽmkumrẽx, ane. \p \v 55 Nãm ã Jeju kum anen kam me krãptĩjamã kum, \p —Je djãm idjàkĩnhĩ ne ga me aje ijo atỹm kadjy iwỳr anhõ kômẽ anhõ kàxdjwa kajgomẽ o mõ? Myt kunĩkôt ne ba Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam ikrĩ, memã idjujarẽnho ikrĩ ga me kam kam ijo atỹm kêt ne. \v 56 Mỳkam ne ga me ijo tỹm? Bir, amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh me bakukãmãremã me ajã ajarẽ. Me aje ijo atỹm'ã ajarẽn arỳm 'ã pi'ôk no'ôk ne. Nhym me arỳm aben djô'ã arẽnho mõ:. Arẽnho mõr tãmtã arỳm iwỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam arỳm iwỳr o bôx. Ba ar iba: ga me arỳm jakam ã ijo ane. Me kute me bakukãmãremã me ajã ujarẽnh kôt ne ga me arỳm jakam ã ijo atỹmo ane. Nãm ã Jeju me krãptĩmã ane. Nhym kam kôt ba djwỳnh kunĩ mã amijã maje prõt ne. \s1 Me kute we axwe jabej kukjêr. \r Mak 14.55; Ruk 22.66; Dju r 18.12 \p \v 57 Nhym me kute pa 'amỳnh djwỳnhja o mõ:n arỳm Kajbaj'ỳr o bôx. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr raxbê ne Kajbaj. Nhym Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebêngêtmẽ ne me arỳm akuprõ nhym me me'ỳr o bôx. \v 58 Nhym be, Pedru ne Jeju kôt tẽ, nĩjar kum kre rax ne tẽ. Nhym me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr rax nhõ kikre nhipôkri kênh ngrire nhym Pedru arỳm Jejukôt wadjà. Me kute ajmã Jeju o jabej kute omũnhmã arỳm nhỹ, bẽnjadjwỳr nhõ krãkamngônhmẽ ro'ã nhỹ. \p \v 59 Nãm me me'ỳr Jejuo bôx nhym kam me rũnh arỳm me 'êxnhĩ jabej. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebêngêttemẽ me rũnh kunĩ ne me me 'êxnhĩ jabej. Dja me amãnhkrut Jeju'ã 'êx ne memã kum, \p —Ba ne ba axwe kôt omũ. Nãm ã ane ba omũ, ane. Dja me ane nhym me arỳm me kabẽn man arỳm we axwe 'õ pãnh kubĩ. Kadjy ne me me 'êxnhĩ jabej. \v 60 Ne te abejo dja. Me'õ ar amãnhkrut kute axikôt 'ã kabẽnja ne me te abejo dja:. Nhym me 'êxnhĩ krãptĩ kàjmã ku'ên arĩk aben kupa'ãbit axwe jarẽnho kumex. Nhym me te ar amãnhkrut axikôt 'ã kabẽnja jabejo dja: nhym kam ar 'êxnhĩ amãnhkrutja arỳm kàjmã djan axikôt 'ã kabẽn jarẽ. \v 61 Nãm ar'ã 'êx ne memã kum, \p —Tãmwã ne memã kum, “Ba ne ba ije Metĩndjwỳnh nhõ kikreti ngrành ne ije akubyn ipêx kadjy ijitỳxo 'ỳr ibôx mexkumrẽx. Akubyn ije ipêx'ã dja akati amãnhkrut ne ikjêkêtbit apêx ba arỳm ipêx pa.” Nãm Jeju ã memã ane bar arỳm kuma. Nãm ar 'êxnhĩja ã Jeju'ã memã ane. Ar axikôt ã memã arẽnho ane. \p \v 62 Nhym me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr raxja arỳm kàjmã djan kum, \p —Ga ar kabẽnjama. Djãm aje aminêje akabẽn'õ jarẽnh prãm kêtkumrẽx. On imã amikôt amijarẽ, ane. \v 63 Nhym Jeju tu anhikrê. \p Nhym me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr rax ajte kum, \p —Metĩndjwỳnh tĩn ne ar baja ne arỳm gu bapumũnho nhỹ. Kwãrĩk wãnh nokrekam ajêxnhĩ kêt. On me imã amijarẽ. Djãm abê me babê idjaer nhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkati, nẽn? Djãm mrãmri abê Kritu? Djãm abê Metĩndjwỳnh Kra? On me imã amijarẽ, ane. \p \v 64 Nhym Jeju kum, \p —Kôt ne ga imã arẽ. Ba ar amã arẽ gar ama. Gêdja ba ĩ Metĩndjwỳnh pymati djubôk'ãnh nhỹ. Ije amijo inhĩ ne ibẽnjadjwỳr raxkam ubôk'ãnh nhỹ gar arỳm ipumũ. Ne kam ajte kakrãkôt amrẽ kàjkwa kurũm itẽmkôt ipumũ, ane. \p \v 65 Nhym kam me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr rax kute memã amingryko amirĩt kadjy arỳm amibê kà kadjô. Amibê kà kadjôn arỳm memã kum, \p —Ẽ, arỳm ne Metĩndjwỳnh japrỳ. E kum kwãrĩk wãnh gwaj ijukri axwe kôt omũnh djwỳnh'õ jabej kêt. Gwaj bakunĩ ne gwaj arỳm kute Metĩndjwỳnh japrỳja ma. Ta ne amijo Metĩndjwỳnh rax pytàn arỳm o aprỳ gwaj kôt kuma. Kute gwaj bamã, “Metĩndjwỳnh djubôk'ãnh inhỹrkôt dja gar ipumũ”, anhỹrkôt ne gwaj arỳm kuma. \v 66 Arỳm ne gar ama. Mỳj dja gwaj nẽ? ane. \p Nhym me kupãnhtã 'ã kum, \p —Gê me on kubĩ. Gê me on kubĩ, ane. \p \v 67-68 Nhym kam me kwỳ nokre kutôn ikra krão tak nhym me kwỳ ikra poo tak ne kum, \p —We me inhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkati kadjy ne Metĩndjwỳnh ajano, abê Kritu kadjy ajano ga bôx. Aj, goja abê Kritu jabej goja me'õ kute akurwanhjakôt omũ. Goja tu aman me imã arẽ. Nãm me ã Jeju'ã bẽno bikẽnho ane. \s1 Pedru aminêje 'êx. \r Mak 14.66; Ruk 22.55; Dju r 18.15 \p \v 69 Nhym Pedru arỳm me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr rax nhõ kikre nhipôkri kênh ngrirekam nhỹ. Nhỹ: nhym bẽnjadjwỳr nhõ àpênh ni arỳm 'ỳr bôx ne omũn kum, \p —Tukwa, gadjwỳ ne ga Jeju kôt ar aba. Pykabê Garrêjakam Jejukôt ar aba, ane. \p \v 70 Nhym me kunĩ nhipôkri arĩk aminêje 'êx ne kum, \p —Kati, ije akabẽnwã mar kêtkumrẽx, ane. \p \v 71 Ne kam kikreti'ỳr àrmã katon kre tã dja. Nhym bẽnjadjwỳr nhõ àpênh ni 'õdjwỳ omũn memã kum, \p —Tãmwãdjwỳ ne Jejukôt ar ba, Nadjarekam Jejukôt ar ba, ane. \p \v 72 Nhym ajte aminêje 'êx ne memã kum, \p —Aje mỳj me'õ jarẽnhwã ije omũnh kêt. Djãm ijêxnhĩ? Kati. Metĩndjwỳnh ne arỳm ijêxnhĩ kêtkôt ima, ane. \p \v 73 Nhym kàjbê 'ãtũm nhym kam me'õ 'ỳr tẽn kum, \p —Be, mrãmri ne gadjwỳ kôt ar aba. Abê pykabê Garrêja kra'õ. Garrêjakam me kabẽn kôt ne ga akabẽn bar kôt aman arỳm amã ikato, ane. \p \v 74 Nhym memã kum, \p —Kati, mrãmri ije me'õwã pumũnh kêtkumrẽx, ane. Ne me'õ kute kum anhỹr kêtmã arỳm amikangrôn memã kum, \p —Dja ba ijêxnhĩ jabej gê Metĩndjwỳnh pãnh ijo akno. Ta ne arỳm ijêxnhĩ kêt kôt ima, ane. Nãm anhỹr 'iry kêt nhym arỳm õkrẽn'ãnh kà. \v 75 Nhym kam Pedru õkrẽn'ãnh kàr man akubyn amimaro tẽ. Amimaro tẽn arỳm amũja'ã Jeju kute kum kabẽn jarẽnhja'ỳr amimaro bôx ne amijã kabẽn ma. Kute kum, \p —Õkrẽn'ãnh kàr kêtri dja ga aminêje ajêxo amãnhkrut ne ikjê kêt ne memã kum, “Kati, ije tãmwã pumũnh kêt”, anhỹr ja ne arỳm kuma. Nãm maro dja nhym arỳm rerek 'ỳr bôx. Rerek 'ỳr bôx nhym arỳm katon mu:w. \c 27 \s1 Me Piratu'ỳr o môn o bôx. \r Mak 15.1; Ruk 23.1; Dju r 18.28 \p \v 1 Nhym kam kryràm me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr kunĩmẽ mebê idjaer bêngêt arỳm Jejuo aben ma. O aben man arỳm abenmã 'ã karõn abenmã kum, \p —Mrãmri dja me on tu bĩnkumrẽx, ane. \v 2 Ne kam arỳm uwpren Piratu'ỳr o mõn o bôx. O bôx ne kum kanga. Piratubê bẽnjadjwỳr bajtem. \v 3 Me kute bĩnmã 'ỳr o mõrkam ne Djuda arỳm omũ. Djuda kute kurê djwỳnhmã kanga djwỳnhja arỳm omũ. Ne kam arỳm amim ngry:k ne. Amim ngryk ne arỳm amim, \p —Je tô mỳkam ne ba memã Jeju kanga? ane. Amim ngryko tẽ:n akubyn me rũnh'ỳr kryt jakao ngônhponho pi'ôk kaprĩbê 30o tẽn arỳm me'ỳr o bôx. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebêngêt'ỳr ne o bôx ne arỳm memã kum, \p \v 4 —Axwe kêtkumrẽxkam ne ba me amã kanga ga me arỳm aje bĩnmã. Ba kam arỳm ijaxwe:, ane. Ne memã kum, “Mĩ”, ane. \p Nhym me kum, \p —Djãm me ba ne ba me o amaro iba? Kati, ga ne ga o me ima, ane. \p \v 5 Nhym kam arỳm Metĩndjwỳnh nhõ kikreti'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne kikreti kadjwỳnhbê ngônhponh mẽn arỳm mã tẽ. Mã tẽn kam ta pĩ'ã amimut djên amibĩn arỳm ty. \p \v 6 Nhym kam me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳr ar 'ỳr tẽn ngônhponho atom ne abenmã kum, \p —Djãm Metĩndjwỳnh nhõ kikreti nhõ pi'ôk kaprĩo atom djàkam gwaj baje ngônhponh djirmã? Kati. Djuda kute gwaj bamã Jeju kanga nhym me kute bĩn nhym kamrô prõt pãnh ne ngônhponho pi'ôk kaprĩja. Gwaj ren Metĩndjwỳnh nhõ kikretikam pi'ôk kaprĩ djin ren kam Môjdjê kukràdjà kupa'ã amijo tẽ, ane. \v 7 Ne kam aben man abenmã kum, \p —Gwaj ngônhponho ngybôr nhõ pyka by. Me kute kam me bajtem tyk jangjênh kadjy pyka by, ane. Ne kam arỳm ngônhponho pyka by. \v 8 Kam ne me arỳm pykamã pyka kamrôre jarẽ. Akatija tãmkam ne me kute kum arẽnh rã'ã. \v 9-10 Amrẽbê: ne me bakukãmãre Djermi memã 'ã ajarẽ. Me kute ngônhponho ngybôr nhõ pyka byr'ã ajarẽ. Djermi Metĩndjwỳnh kukwakam me bakukãmãremã 'ã ajarẽn memã kum, \q1 “Nãm me kam arỳm kryt jakao ngônhponho pi'ôk kaprĩbê 30 by. Mebê idjaer kute me'õ'ã kum, \q1 ‘Dja ba me me'õ pãnh amã ã pi'ôk kaprĩo ane’, anhỹr kôt ne me arỳm kubê 30 by. \q1 Ne kam arỳm o ngybôr nhõ pyka by. Bẽnjadjwỳr djwỳnh kute imã arẽnh kôt ne me kuby.” \m Nãm ã Djermi me bakukãmãremã ane. Nhym me kam arỳm aben djô'ã arẽ:. Arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam me rũnh arỳm ngônhponho ngybôr nhõ pyka byrkumrẽx. Djermi kute amrẽbê: me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt ne me arỳm pyka byrkumrẽx. \s1 Piratu kute we axwe jabej kukjêr. \r Mak 15.2; Ruk 23.3; Dju r 18.28 \p \v 11 Me kute pyka byr djwỳnhràm ne me rũnh arỳm bẽnjadjwỳr Piratu'ỳr Jejuo mõn o bôx. O bôx nhym arỳm kabem dja nhym kum, \p —Djãm abê mebê idjaer nhõ bẽnjadjwỳr rax? ane. \p Nhym Jeju kum, \p —Kôt ne ga aje arẽnhwã, ane. \p \v 12 Nhym kam me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebêngêtmẽ arĩk Jeju'ã axwe janhô. Nhym tu anhikrê. \p \v 13 Nhym Piratu kum, \p —Djãm ajaxwe krãre ne me amã arẽ? Djãm aje mar kêt? ane. \p \v 14 Nhym kum kabẽn'õ jarẽnh kêtkumrẽx. Nhym bẽnjadjwỳr Piratu te kute marmã kam no tyn omũnho nhỹ. \v 15 Be, akatija tãmkam ne mebê idjaer krãptĩ: arỳm aben pydji. Me kute aben kajmã'ã Metĩndjwỳnh me kukãmãre nhirôbê mrãnh djà mar kadjy aben pydji. Amex kunĩkôt ne bẽnjadjwỳr raxbê Piratu akati jakam mebê ijê djà kurũm me pỹnh ne meo pôx nhym me mã mrã, mebê ijêjao pôx nhym me mã mrã. Me kute me'õ'ã à'wỳrja ne me kĩnh kadjy bõm kumẽ. \v 16 Mebê ijê djàkam ne me arỳm me'õ axwe:jabê ijê. Idjibê ne Baraba. \v 17 Me krãptĩ ne me akati jakam akuprõ nhym Piratu memã kum, \p —Mỳj me'õ dja ba me amã kaban ano? Dja ba Baraba kaban ano. Nàr, dja ba Jejumã inhiren ano, me kute kum Kritu jarẽnhjamã inhiren ano, ane. \v 18 Nãm anhỹr djwỳnhràm amim, \p —Jeju'ã me krãptĩkam ne me rũnh 'ã ngryk ne imã kanga, ane. Ne kam arỳm kute Jejumã irer ne kute anor prãm. \p \v 19 Piratu arek memã axwe pãnh jarẽnh djàkam nhỹ nhym prõ amũ kum kabẽn janon kum, \p —Kwãrĩk wãnh ajmã me'õwão kêt. Axwe kêtkumrẽxkam ajmã o kêt. Akatija tãmkam ne ba ibiptirkam omũn arỳm kam axwe idjumar, ane. \p \v 20 Kam ne Piratu kute kum irer ne kute anor prãm ne me krãptĩmã kum, \p —Mỳj me'õ dja ba kum inhiren ano? ane. Nhym me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebêngêtmẽ me krãptĩmã kum, \p —Baraba dja ga me amã kĩnh. Jeju'ã dja ga me kum, “Abĩ, abĩ.” Nãm me ã memã ane. \p \v 21 Nhym kam bẽnjadjwỳr Piratu ajte me krãptĩmã kum, \p —Ar amãnhkrutja. Nhỹnhja dja ba kum inhiren ano? ane. \p Nhym me kum, “Baraba”, ane. \p \v 22 Nhym memã kum, \p —Mỳj dja ba Jejudjwỳ on? Me kute kum Kritu jarẽnhja mỳj dja ba on? ane. \p Nhym me kunĩ kum, “Pĩte'y'ã anhô”, ane. \p \v 23 Nhym Piratu memã kum, \p —Tô mỳkam? Mã ne kute? Djãm axwe? ane. \p Nhym me kàj bê kum, “Pĩte'y'ã anhô”, ane. \p \v 24 Nhym Piratu amim, \p —Je, jakam ne ba arỳm te meo ane. Nhym me ngry:k ne kangao kumex, ane. Ne kam ta kute we memã amijaxwe kêto amirĩt kadjy arỳm ngô byn me kunĩ nokrekam aminhikra põn memã kum, \p —Djãm ije me'õ axwe kêtja kamrô kapĩnkam ba ijaxwe? Kati, me ga ne ga me 'ã imã apnê ba arỳm ije bĩnmã. Me ga ne ga me ajaxwe, ane. \p \v 25 Nhym me kunĩ kum, \p —Nà. Tãm. Me ba dja ba me ijaxwe. Me ikramẽ ikrakam itàmdjwỳmẽ dja ba me ijaxwe. Me ba ne ba me imã bĩn prãm ne kam aje bĩnmã amã 'ã apnê, ane. \p \v 26 Nhym kam arỳm Baraba kaban ano nhym ta arỳm arek ar mekôt ba. Nãm kum iren anon kam memã Jeju jarẽ. Nhym me arỳm mrykà punuo kaprêprê:k ne. Nhym kam me kute pĩte'y'ã nhôr kadjy memã arẽ. \s1 Krãkamngônh kute 'ã bẽno bikẽnh. \r Mak 15.16; Dju r 19.2 \p \v 27 Nhym kam bẽnjadjwỳr Piratu nhõ krãkamngônh kikretimã Jejuo mõn o wadjà. Kumoka'ê nhidjibê Pretorimã o mõn o wadjà. O wadjàn arỳm kadjy me krãkamngônh kàtàm kunĩo akprõ. O akprõ nhym me kunĩ arỳm bôx ne Jeju'ã aben pydji. Me kute aprỳn 'ã bẽno bikẽnh kadjy 'ã aben pydji. \v 28 Ne kam kubê kubẽkà kaban inôkà ryti kamrêk kute me bẽnjadjwỳr rũnh nhinôkà pyràkja kum adjà. \v 29 Ne kam mrỳnhĩo kajkep ne ikãnh ne, ne kum kutu. Nãm me me bẽnjadjwỳr rũnh nhõ krãdjê'ã mrỳnhĩ jakren arỳm kum kutu. Ne kam ikra djubôkmã po'ê jadjà nhym kuby. Me bẽnjadjwỳr djàbêr djà'ã ne me po'ê jakren ikramã adjà nhym kubyn o nhỹ. Nhym me parbê ari rôrôk ne kõnkrão krĩn 'ã bẽno ajkẽn apỹnh kum, \p —Ga we abê mebê idjaer nhõ bẽnjadjwỳr rax. Gora kribêm atĩn 'iry, anhỹro kumex. \v 30 Ne kam apỹnh kutôn apỹnh po'ê byn arĩk o krã môre. \v 31 Ne kam arỳm 'ã bẽno bikẽnhja inomã kumẽn kam arỳm kubê inôkà ryti kamrêk kaban akubyn kum õ kubẽkà djwỳnhja jadjà. Ne kam kute pĩte'y'ã nhôrmã o katon o mõ. \s1 Me kute pĩte'ykam nhôr. \r Mak 15.21; Ruk 23.33; Dju r 19.17 \p \v 32 O mõn arỳm me'õbê Ximão kajpa. Pykabê Xirenikam me kra 'õ. Nhym me krãkamngônh arỳm Jeju nhõ pĩte'y'ã kum àpnênh tỳx nhym arỳm kum ikreio kumỳn o mõ. \v 33 Krãnhrebê Gogota'ỳr ne me Jejuo mõ. Me bakabẽnkam ne gu me ren krãnhremã me krã'i jarẽ. Nãm me 'ỳr o mõn arỳm 'ỳr o bôx. \v 34 Ne kam pidjô kangô kadjàmẽ pĩdjỳo akàn arỳm Jejumã kungã. Nhym te kakin kanga. \v 35 Nhym kam me arỳm pĩte'y'ã kunhô nhym wajêt. \p Nhym kam me apỹnh kute õ kubẽkà jamỳnh kadjy kẽn kryre rẽ. Me kute kẽn rẽnhkôt ne me amijo kubẽkà pytà. Amrẽbê: ne ujarẽnh djwỳnh 'ã ajarẽ. Me kute abenmã õ kubẽkà ngrành'ã ajarẽ. Metĩndjwỳnh kukwakam ne 'ã ajarẽn me bakukãmãremã kum, \q1 “Metĩndjwỳnh Kra ne memã kum, \q1 ‘Arỳm ne me abenmã ikà ngrà. \q1 Nãm me ikà ja'ã kẽn kryre rẽn arỳm amijo utà.’ Nãm ã memã ane.” \m Nãm ã me bakukãmãremã ane nhym me arỳm aben djô'ã arẽnho mõ:n arẽnho mõr tãmtã arỳm 'ỳr o bôx. Tũ:mràm me bakamingrãnyrekam 'ỳr o bôx nhym me arỳm abenmã Jeju kà ngrànhkumrẽx. Metĩndjwỳnh kukwakam ujarẽnh djwỳnh kute me bakukãmãremã 'ã ujarẽnh kôt ne me arỳm abenmã Jeju kà ngrànhkumrẽx. \p \v 36 Ne kam arỳm nhỹ, nêje rĩto nhỹ. \v 37 Ne kam 'ã pi'ôk no'ôk ne. Pi'ôkkam ne memã kum, \p —Jeju ne ja. Mebê idjaer nhõ bẽnjadjwỳr rax ne ja, ane. Me kunĩ kute omũnh kadjy ne me Jeju nhimõkri kunhô. Me kute we Jeju jaxwe 'õ pãnh pĩte'y'ã jêtja pumũnh ne kute mar kadjy ne me pi'ôk no'ôk ne imõkri kunhô. \v 38 Ne kam ar àkĩnhĩ amãnhkrutja Jeju nhikjê'ã pĩte'y'ã ar kunhô. Nhym arỳm ar arij. Jeju õkredjàkôt wajêt nhym aktã ar axweja ijên wajêt. \v 39 Nhym me 'ãnh mõrja nokà nhàn kum kabẽn punu:re ne kum, \p \v 40 —Be, ga: ne ga we aje Metĩndjwỳnh nhõ kikreti ngrành ne aje akubyn ipêxmã. Nhym aje ipêxo adjãm'ã akati amãnhkrut ne ikjêkêt ga we aje ipêx parmã. Goja jakam amiptà. Goja abê Metĩndjwỳnh Kra jabej pĩte'y kurũm rwỳ, ane. \p \v 41 Nhym kam me rũnh arĩk 'ã bẽno ajkẽ. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ Môjdjê kukràdjà mar djwỳnhmẽ mebêngêtmẽ ne me arĩk 'ã bẽno ajkẽn abenmã kum, \p \v 42 —Amũbit ne me utà. Ne kam te kute amipytàr prãmje. Goja gê mrãmri mebê idjaer nhõ bẽnjadjwỳr raxkumrẽx jabej on pĩte'y kurũm rwỳ. Gê goja rwỳ gwaj goja rwỳkkôt omũn arỳm tu amim markumrẽx. \v 43 Tãmwã ne we Metĩndjwỳnh kanàrràm ar ba. Gê Metĩndjwỳnh mrãmri kum kĩnh jabej on utà. Tãmwã ne 'êx ne memã kum, “Ibê Metĩndjwỳnh Kra”, anhỹr ar o ba. Nãm me ã abenmã ane. \v 44 Nhym ar àkĩnhĩ aktã pĩte'y'ã jêtjadjwỳ kum àkjêro wajêt. \s1 Tyk kadjy ne ja. \r Mak 15.33; Ruk 23.44; Dju r 19.28 \p \v 45 Nhym arỳm kàjkwa nhipôkri myt nhỹ. Nhym kam tu akamàt kô tyk ne. Pyka kunĩkôt ne me'ã akamàt kô tyk ne. Nãm me'ã akamàt kô tykkam myt kyn kyn kyn ky: nhym 3 orakam, amykrykambit arỳm ajte myt no pôt ne. Arỳm ajte myt kato. \v 46 Myt kato nhym Jeju mebê idjaer kabẽnkam kàj bê kabẽn ne Bãmmã kum, \p —Eroi: Eroi: rama xabatani, ane. Nãm ren me bakabẽn kam kum, \p —Inhõ Metĩndjwỳ:nh, Inhõ Metĩndjwỳ:nh, mỳkam ne ga arỳm ikanga? ane. \p \v 47 Nhym parbê me ku'êja kabẽn man arĩk abenmã kum, “Ẽ, me'õwã ne Erijmã kabẽn”, ane. \p \v 48 Nhym kam me'õ prõt ne ngônh puror põnh djà jakrita byn pidjô kangô kadjàmã adjà. Nhym kam kangô ipu nhym pĩ nhidjamã adjàn kàjmã kum kungã, kute kaôr kadjy. \v 49 Nhym me'õ ar kum, \p —Adjỹm, gê goja me bakukãmãrebê Erij 'ỳr bôx ne goja utà, ane. \p \v 50 Nhym kam Jeju kàj bê ajte kabẽn ne arỳm ty. \p \v 51 Be, nhym arỳm Metĩndjwỳnh nhõ kikreti kadjwỳnhbê kubẽkàtija ta amikadjô. Nãm nhôr djà'ãnh amikrax ne e y: ne kraxmã amimẽ. Nhym pyka arỳm amingrẽk ne. Nhym apỹnh kẽn amikokij. \fig |src="HK076B.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Matêu 27.51" \fig* \v 52 Nhym apỹnh pyka krã amijã kurê. Nhym me tyk krãptĩ, Metĩndjwỳnh nhõ me ja krãptĩ, arỳm ĩ tã akubyn tĩn ne kato \v 53 ne arỳm Jeju akubyn tĩn nhijukri Djeruxarẽmã mõ, krĩrax tãmmã ne me kute Metĩndjwỳnh nhõ krĩrax mextire jarẽnh ja, kumã ne me mõn me krãptĩmã amijo amirĩt. \p \v 54 Pyka amingrẽk nhym mỳjja kwỳ ã amijo ane. Nhym krãkamngônh krãptĩ: kubê 100 nhõ bẽnjadjwỳrmẽ ro'ã Jeju nêje rĩto ku'êja arỳm omũ. Mỳjja pumũn arỳm tĩn prã:m ne abenmã kum, \p —Be, mrãmri ne me'õ jabê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx, ane. \p \v 55 Nhym me niredjwỳ krãptĩ amybỳm omũnho dja. Amrẽbê Jeju pykabê Garrêjakam ar bari ne me nire ja mã kôt ban o djuw mexo ba. Ne Jeju ajbir krĩraxbê Djeruxarẽ'ỳr tẽmkam kôt ajte mõn bôx. \v 56 Me nire ja nhikô'ã ne Marij Madarena dja. Nhym Marij 'õdjwỳ dja. Kurũm ne Xijagumẽ Jôdje ar apôx. Nhym Djebedêu kute kum ar adjwỳrja nãdjwỳ dja. \s1 Arỳm adjàr kadjy ne ja. \r Mak 15.42; Ruk 23.50; Dju r 19.38 \p \v 57 Nãm Jeju ty nhym kam amykry mex ne. Nhym Jôdje arỳm bôx. Krĩraxbê Armatêkam ne Jôdje abatành djà. Õ nêkrêx rax. Adjwỳnhdjwỳ ne arỳm Jeju kôt ba. \v 58 Nãm Piratu'ỳr tẽn bôx ne Jeju nhĩ'ã kuma. Nhym Piratu memã kum, “Aje, me kum angã”, ane. \v 59 Nhym kam Jôdje kadjy kubẽkà mexbê rinhu byn 'ỳr o tẽ. 'Ỳr o tẽn arỳm pĩte'y kurũm o ruw. Ne kam arỳm kubẽkào kupu. \v 60-61 Nhym wãnh ta õ me tyk nhõ kẽnkreja. Ta kabẽn kôt ne me ajbir kẽnkre kakruw. Nhym arỳm Jeju o mõn kam adjàro dja. Ne adjàr pan kam kẽnpoti jabatànhja ajkwa krekre'ã kudjan kam arỳm mã tẽ. Nhym Marij Madarenamẽ Marij 'õdjwỳmẽ ar kẽnkre kônh omũnho nhỹ. \s1 Kẽnkre nêje ku'ê djwỳnh'ã ujarẽnh. \p \v 62 Pi'ôk ràràr nêje akatikam ne me adjà. Akati jakam ne me me tyk djà kêt djà nhõ akati bôx kêtri aminhõ mỳjja kupênho kumex. Nhym kam arỳm pi'ôk ràràr bôx. Me tyk djà kêt djà nhõ akati bôx. Nãm te pi'ôk ràràr nhym me rũnh akati mar kêt ne tu Piratu'ỳr tẽ. Me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmẽ mebê pardjêu Piratu'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne Jeju'ã kum, \p \v 63 —Bẽnjadjwỳr, me'õ 'êxnhĩja tĩn ne ar bari ne memã kum, “Dja ba ty nhym ijã akatin akatin akati ba kam akubyn itĩn”, ane. Tãm ne bar ma:ro iba. \v 64 Kam bar amã arẽ. Godja kôt ba djwỳnh ar akamàtkam kẽnkre 'ỳr bôx ne arỳm ĩo akĩn mã o mõ. Ne kam arĩk memã 'êx ne memã kum, “Arỳm ne akubyn tĩn ne”, anhỹro ba. Jeju ta ne amrẽbê me noo biknoro ba. Dja ar ijukri akubyn tĩn jarẽ nhym me abenmã arẽn arỳm abennoo biknor me:x ne. Me 'êx kêt kadjy dja ga anhõ krãkamngônh janon memã kum, “Me 'ỳr mõn kẽnkre kuri dja”, ane nhym ar te kute ĩo àkĩnhmã. Gê 'ã akati amãnhkrut ne ikjêkêt apêxkambit me ajte ate krã ba. Nãm me rũnh ã Piratumã ane. \p \v 65 Nhym memã kum, \p —Gêtô. 'Ỳr krãkamngônh kwỳo mõ gê me kẽnkre nêje djan rĩt tỳ:xo dja, ane. \v 66 Nhym kam me arỳm kẽnkre'ỳr meo mõn meo bôx. Ne kam arỳm kẽnkre'ã kẽnpotio yn kam kre nêje krãkamngônh pumjuw nhym me arỳm nêje djan rĩt tỳ:xo dja. \fig |src="cn01849b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Matêu 27.66" \fig* \c 28 \s1 Akubyn tĩn kadjy ne ja. \r Mak 16.1; Ruk 24.1; Dju r 20.1 \p \v 1 Nhym me tyk djà kêt djà nhõ akati arỳm apêx nhym arỳm pi'ôk kamrêkkam akati tẽ. Nhym kam Marij Madarenamẽ Marij 'õdjwỳ ar arỳm kute kẽnkre pumũnhmã 'ỳr tẽ. \p \v 2 'Ỳr tẽ: nhym arỳm pyka amingrẽk tỳ:x ne. Bẽnjadjwỳr djwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh 'õ ne kàjkwa kurũm ruw nhym kam pyka amingrẽk tỳ:x ne. Nhym kadjy mrãnh djwỳnh arỳm kẽnkre'ỳr tẽn 'ỳr bôx. Bôx ne arỳm ajkwa krekre'ã jãm kẽnpoti dja. Jãm kudjan arỳm 'ã nhỹ. \v 3 Nãm nokre jadjê:nh kute mrãmri ne na jadjênhkam pôk tỳxja pyràk. Nhym õ kubẽkàja jaka: kute mrãmri ne kakũm arngrokam akaja pyràk. \v 4 Nhym kre nêje ku'ê djwỳnhja arỳm omũ. Omũn arỳm umaje terte:t ne arỳm rôrôk ne. Ne kam arỳm wãnh kute me tyk pyràk ne ikwã. \p \v 5 Nhym ar nire kẽnkre'ỳr tẽn bôx nhym kadjy mrãnh djwỳnhja arkum, \p —Kwãrĩk wãnh ar atĩn prãm kêt. Jeju ne gar abej. Arỳm ne ba ar ama. Me kute pĩte'y'ã nhôr ne bĩnja ne gar abej tẽ. \v 6 Jakam ne arỳm nõr kêt. Nãm akubyn tĩn ne kato, kute ar amã arẽnh kôt. Amrẽ ar tẽn nõr djà kaprỳja pumũ. \v 7 Dja gar omũn kam amikrà kêt ne tẽn kôt ba djwỳnhmã arẽ. Dja gar arkum, “Arỳm ne akubyn tĩn ne ar akukãm pykabê Garrêja'ỳr tẽmmã. Dja gar kam tẽn arỳm omũ” ane. Dja gar ã arkum ane. Ba ne ba arỳm ar amã arẽ gar arỳm ama. Nãm ã kadjy mrãnh djwỳnh arkum ane. \p \v 8 Nhym ar nire kabẽn man arỳm amikrà kêt ne mã kẽnkre kurũm prõt ne. Tĩn prãmmẽ kĩnhmẽ akàn prõt ne. \v 9 Ar kute kôt ba djwỳnh arkum arẽnhmã prõt ne. Prõ:t nhym ar aêrbê Jeju ar kajpan arkum, “Àpnhĩre ar”, ane. Nhym ar arỳm 'ỳr bôx ne paro tỹm ne kum rax jarẽnho nõ. \v 10 Nhym Jeju arkum, \p —Kwãrĩk wãnh ar atĩn prãm kêt. Tẽn ikamy arkum ikabẽn jarẽn arkum, “Ar Garrêja'ỳr mõ. Dja gar kam bôx ne arỳm omũ”, ane. Dja gar ã arkum ane. Nãm ã Jeju arkum ane. Nhym ar nire arỳm ar'ỳr mõ. \s1 Kẽnkre nêje ku'ê djwỳnh 'ã ujarẽnh. \p \v 11 Ar'ỳr mõ nhym wãnh kre nêje ku'ê djwỳnh kwỳja arỳm kàjmã djan amũ krĩraxmã mõn bôx. Bôx ne arỳm me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh nhõ bẽnjadjwỳrmã prĩne amijarẽn arkum, \p —E kum, pyka ne amingrẽk nhym kadjy mrãnh djwỳnh arỳm ruw ne kẽnkre'ỳr tẽ. 'Ỳr tẽn arỳm ajkwa krekre'ã jãm kẽnpoti djan 'ã nhỹ. Nokre adjê:nh ne nhỹ. Bar omũn itĩn prã:m, ane. \v 12 Nhym ar arỳm kuman mebêngêt'ỳr tẽn 'ỳr bôx ne mekmẽ akuprõ. Ne kam arỳm o aben ma. O aben mar pan kam arỳm krãkamngônh'ỳr bôx ne arkum, \p \v 13 —Kwãrĩk wãnh memã wã jarẽnh kêt. Dja gar memã ajêx ne memã kum, “Akamàtkam ar inhõt tykkam arỳm kôt ba djwỳnh ar bôx. Bôx ne arỳm Jejuo akĩn mã nhĩ'ãm o mõ”, ane. Dja gar ã memã ajêxo ane bar pãnh arỳm ar amã pi'ôk kaprĩ kumex ngã. \v 14 Nhym godja me kàtàm arỳm ar anhõ bẽnjadjwỳr Piratumã ar ajarẽnh jabej ne kum, “Nãm anhõ krãkamngônh kre nêje rĩt'ã ngõr nhym kôt ba djwỳnh ar arỳm Jejuo akĩ”, anhỹr jabej. Nhym ar akam ngryk jabej. Ar ba dja bar arỳm ar anêje kum ikabẽn ne ar apytà. Mĩ, pi'ôk kaprĩ. Dja gar ã memã ajêxo ane. Nãm ã me rũnh krãkamngônh arkum ane. \v 15 Nhym kam ar arỳm amim pi'ôk kaprĩ jamỳn ã memã 'êxo bao ane. Ar kute arkum 'ã karõ kôt ã memã 'êxo bao ane. Nhym kam mebê idjaer arỳm arẽnho kumex ne arẽnho ipôk ne. Ne akati jakam kute we ar kute Jejuo àkĩnhja jarẽnh rã'ã ne. \s1 Ar àpênh djà'ã arkum karõ. \r Mak 16.14; Ruk 24.46; Dju r 20.19; Kar 1.6 \p \v 16 Nhym kam kôt ba djwỳnh Ar kubê 11ja amũ pykabê Garrêja'ỳr mõn bôx. Jeju kute arkum krãnh jarẽnhja'ỳr ne ar bôx. \v 17 Ne kam arỳm Jeju pumũn parbê kõnkrão nhỹn kum rax jarẽn kum, \p —Mrãmri ne ga arỳm akubyn atĩn ne, ane. Nhym be, ar kwỳ ne ar abenmã kum, \p —Djãm mrãmri Jejukumrẽx ne dja? Djãm mrãmri akubyn tĩn ne? Kon ne, ane. \v 18 Nhym Jeju arỳm ar'ỳr bôx ne arkum, \p —Kàjkwamẽ pykamẽ kam mỳjja kunĩ ne ba ije o iba kadjy arỳm ibẽnjadjwỳr rax. \v 19 Kam dja gar mõn me kunĩmã arẽ. Apỹnh me ba djà kunĩkôt memã arẽ gê me ikabẽn man kôt ar amijo ba. Dja me ikabẽn man kôt ar amijo ba gar Metĩndjwỳnhmã ngômã me angij. Dja gar memã kum, “Arỳm ne ga tu amim Bãm markumrẽx ne ajte tu amim Kra markumrẽx ne ajte tu amim Metĩndjwỳnh Karõ markumrẽx. Ba kam arỳm ar kukwakam ngômã ajadjà”, ane. Dja gar ã memã anen arỳm ngômã me angij. \v 20 Ije ar amã katàt ar amijo aba'ã karõkam ikabẽn kunĩja memã arẽ gê me ikabẽn kunĩ man kôt ar amijo ba. Dja ba kam akati kunĩkôt ar amẽ amijo ikajkep rã'ã: rã'ã ne nhym pykakam me kute aminhinomã amimẽnh djà nhõ akati arỳm bôx. Nãm ã Jeju arkum ane. Tãm ne ja.