\id ROM - Southeast Ambrym NT with Ruth and Jonah [tvk] -Vanuatu (DBL 2015) \h Rom \toc1 Rom \toc2 Rom \mt2 Sepinien xa diamu te \mt1 Rom \is1 ?Visi iaxa tetis uvei ak? \ip Pol, xa tehe eloheoh tei na Iesu Kristo, tetis uvei ak\x + \xo 1:0 \xt Rom 1:1\x* sangas ni huram hanutap lu e le sav mun AD (huram 57 tetutou ni poten na Iesu), e melele xa Pol tepol ni kakaoen xa tehe vatol nen tengan vasa longeongen hos usil Iesu Kristo mi ngan xil xa latalong usili ti mu.\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:23–21:16\x* Xos Pol tete taon te hal Korin melele xa tetis uvei ak\x + \xo 1:0 \xt Pol 20:1-3\x* vengan xa, e sepinien kor nan, di tesepin usil rut moletin xil te hal Korin tetel rute sav xil mun xa ladi sangas visali.\x + \xo 1:0 \xt Rom 16:1,23\x* E melele nen ak, Pol tepol ngamu e provins xil te hal Kalesia, Esia, Masedonia, e Akea. Ma, tepol ni nenemien nan tengan vahe taon xa mahulong te hal Rom e vatel rute sav xil e provins te hal Itali. E melele xa polien ak ivus, ma tenemi tehit ihur longeongen hos ha ituxoh kantri te hal Spen.\x + \xo 1:0 \xt Rom 15:23-24\x* \ip E diamu ni kakaoen xa tehe vahat (4) nen ak, Pol ien tehei tengan ha isa sanien tei xa mahulong xa texo Kristin xil xa lateti e provins xil xa Pol di tepol en tengan ha itutou ni Kristin xil te hal Serusalem.\x + \xo 1:0 \xt Rom 15:25-28\x* E melele xa Pol teta tamu e hal Serusalem, latetal xati e ba latelingi tete nim te xeih. Huram lu mei tetavi, e ngan xil te kavmen vari latesa Pol teha tehe Rom tengan suv toto xa mahulong te hal Rom ikila ilepis rin nan.\x + \xo 1:0 \xt Pol 25:11-12; 27:1\x* E Pol tepusi xa ngan ak tehe mesal tei xa Hi tesa ni mini tengan ti ipispisi kuhi ni Kristin xil te hal Rom. \is1 ?Visi vari tevuli uvei ak tetiamu? \ip Pol tetis sepinien ak tengan teha mi Kristin xil xa lateti e taon te hal Rom. Rom tehe taon xa mahulong xa tehe eilep mak mu teli taon sav xil e melele nen ak. Rom tehe vone kavmen te rute xil vus xa di latesep usili e Vanuvei Eo, Isip teha tetuxoh Serusalem, ut xil vus xa Pol teha en ba tetuxoh Spen mun. Suv toto sav xil xa latelaxat ut xil vus ak lateti pe he suv toto tei xa eilep xa latekesi ni ‘Sisa.’ Xi teta kat e taon te hal Rom tetel eilep nan xil xa di latepol ni rae xil te kavmen. \ip E melele xa Iesu temat e eivave, Siu xil holu lateti e hal Serusalem xa latexo ut xil vus e kantri te hal Rom. Lateti inggak tengan mei lapol ni Anien te Tavien e hal Serusalem,\x + \xo 1:0 \xt Pol 2:10\x* e melele xa latepus naha xa testal mi Iesu, rute e xil lateneket en e mei latehe Kristin. Ma melele xa latetilomun latehe tim sae xil, xos latehur longeongen usil holesok xil xa latepusi e latelonge usil Iesu, ma moletin xil holu mei lateneket en. Rut moletin xil ak latehe Siu, e holu latnave Siu xil ti. \ip E melele xa Pol tetis uvei ak, xi tenava ti mu e taon te hal Rom. E, e kakaoen nan xil, xi tehisu mi mol‑Rom xil holu texoni Prisila xal Akuila. E melele xa tetis uvei ak, xalu lutetilomun ngamu ba luteti e Rom. E xalu di lupispisi kuhi mi Kristin xil e rute ak.\x + \xo 1:0 \xt Rom 16:1-16\x* \is1 ?Pol tetis uvei ak veneh? \im \bd Pol ien tehei tengan vahit rati mi Kristin xil xa lateti e Rom xa nave nousav ti e xi imei\bd* - Pol ien tehei tengan vaha vasa longeongen hos usil Iesu mi ngan xil xa ladi e taon xa mahulong te hal Rom.\x + \xo 1:0 \xt Rom 1:10-15\x* Ien tehei tengan ha ipus xil mu, ti, ha ipol e kantri te hal Spen.\x + \xo 1:0 \xt Rom 15:22-25\x* \ib \im \bd Pol ien tehei tengan vahit kil vatit longeongen hos xa xi di pispisi ni\bd* \ili1 Hi tepisen xi mi moletin xil te ut etan, e latesin ni.\x + \xo 1:0 \xt Rom 1:18-23\x* \ili1 Moletin xil vus, Siu xil e ngan xil xa latave Siu ti, lapol misa e latalong xat Hi ti.\x + \xo 1:0 \xt Rom 3:23\x* \ili1 Ngan xil xa lapol ni tesaen lihur pangasien xa be maten xa hoxalite teni ihe tovuol.\x + \xo 1:0 \xt Rom 6:23\x* \ili1 Melele xa xir rateti tamu e tesaen, Iesu Kristo temaen xoteh meulien nan e temat tehinat xir tengan vasak ni xir mei ramal pe met Hi.\x + \xo 1:0 \xt Rom 5:8-9\x* \ili1 Mak, ma melele xa moletin tei bit rati xa Iesu be suv toto te meulien nan, e mike reitin nggo tinen xa Hi tesak ni temea rilomun ra maten, ma Hi iteh meulien en.\x + \xo 1:0 \xt Rom 10:9-10\x* \ili1 Ti, moletin ak imaen Hi ihiles tinen e ipol ni nenemien nan tengan mei ihur meulien hu. Imak, ma ikil nenemien na Hi e itep iaxa ikila ipol ni naha xa momal pe meten.\x + \xo 1:0 \xt Rom 12:2\x* \ib \im \bd Pol ien tehei tengan vahit kil lingxatien na Hi e rin na Siu xil e ngan xil xa latave Siu ti\bd* - Pol tekila xa rut Kristin xil te hal Rom latehe Siu xil e ngan tesav xil latnave Siu ti. Misak ni ien tehei tengan vapisen ni xa tatit moletin xalu ak lutnapol ni ti naha xa momal pe met Hi.\x + \xo 1:0 \xt Rom 2:9\x* Mak, ma momal tengan ngan xil vus xa ladi tatit moletin xalu ak mei liling nenesien nae e Iesu Kristo tengan Hi iteh meulien e xil.\x + \xo 1:0 \xt Rom 3:21-22\x* Reitin xa Hi tepisen xi mi Siu xil tetiamu.\x + \xo 1:0 \xt Rom 9:4-5\x* E melele xa xil latesin longeongen hos nan usil Iesu, sexien nae tesa mesal mi ngan xil xa latave Siu ti tengan lakila mei lave horamue xil na Hi.\x + \xo 1:0 \xt Rom 9:6,23-24\x* E melele xa Hi iteh meulien e ngan xil xa latave Siu ti iha vuma … ituxol pupuluen xa xi teling xati ngamu, ma Hi iteh meulien e mol‑Isrel xil mun ixoni ngan xa tehit xati.\x + \xo 1:0 \xt Rom 11:25-26\x* \is1 Vatit nenemien tei te uvei ak de Rom 5:1 \ipq “E vengan xa mei ramal pe met Hi nggo suse te neketen, di radi e tomat del Hi nggo naha xa Iesu Kristo, Suv nar, tepol ni.” \is1 ?Naha iaxa de uvei ak? \ipq \bd Naha vari momal tengan rike reitin en? (1:1–11:36)\bd* \io1 1. Moletin xil vus lapol ni tesaen pe met Hi. (1:1–3:20) \io1 2. Hi di miketeh bos rilomun mi ngan xil xa di laling neketen nae e Iesu Kristo. (3:21–5:21) \io1 3. Hi di misak ni moletin nan xil lameluv ra xeihen te tesaen. (6:1–8:39) \io1 4. Hi teling xati xa iteh meulien e Siu xil itel ngan xil mun xa latave Siu ti. (9:1–11:36) \ipq \bd Naha vari momal tengan ripol ni? (12:1–16:27)\bd* \io1 5. Sexien xil xa momal tengan ripisen ni mi Kristin sav xil. (12:1-21) \io1 6. Sexien xil xa momal tengan ripisen ni mi ngan xil xa latave Kristin ti. (13:1-14) \io1 7. Sexien xil xa momal tengan ripisen ni mi ngan xil xa neketen nae taxeih ti. (14:1–15:13) \ipq \bd Sepinien kor na Pol. (15:14–16:27)\bd* \c 1 \s1 Sepkilaen na Pol usil uvei ak \p \v 1 Inou \w Pol\w*, nabe moletin tei te polien na Iesu Kristo xa Hi tekes nou tengan mei nihe \w eloheoh\w* tei nan. E xi tehosei inou tengan ti nihithiten longeongen hos nan. \x + \xo 1:1 \xt Pol 9:15; 13:2; Kal 1:15\x* \v 2 Longeongen hos ak, Hi tehit xati nousav ngamu texo sepinien nan xa \w provet\w* nan xil tetiamu latetisi tete Vanuvei Eo. \x + \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26; Taet 1:2\x* \v 3 Longeongen hos ak di misep usil Natneli, xa latepesi mei tehe moletin tei texo ra na suv toto xil xa latestal e vatimol na suv toto \w Deved\w*. \x + \xo 1:3 \xt Mat 22:42; 2Tim 2:8; Rom 9:5\x* \v 4 E Hi tepisen ni mun xa ngan ak be Natneli reitin tetel xeihen melele xa \w Ninin Eo\w* tesak ni xi temea rilomun ra maten. Ngan ak be Iesu Kristo, Suv nar. \x + \xo 1:4 \xt Pol 13:33\x* \v 5 Ve naha xa Iesu tepol ni, Hi di pisen eheien hos nan mi xamem e misak ni nou nabe \w eloheoh\w* nan. Inou nabe eloheoh nan tei tengan nihe ut sav xil e nitel ngan xil xa latave Siu ti mei liling nenesien nae e Kristo e mei lilong xat Hi. Imak, ma ipisen ni xa his Hi be eilep xa eilep pupu. \x + \xo 1:5 \xt Pol 26:16-18; Rom 15:18; Kal 2:7,9\x* \v 6 Longeongen hos ak tetuxoh xamim mun xa mudi e taon te hal Rom, e Hi tekes rat xamim tuei mei mube moletin xil na Iesu Kristo. \p \v 7 Mak iaxa di nadis uvei ak bat mi xamim xa mudi e \w Rom\w* xa Hi tekes rat xamim tuei mei mube moletin nan xil vengan xa eheien nan di e xamim. Nasis Hi Tamer e Suv Iesu Kristo tengan lalisa eheien hos e tomat nalu mi xamim vus. \x + \xo 1:7 \xt 1Kor 1:2; 2Kor 1:1; Nam 6:25-26; 1Kor 1:3; 2Kor 1:2\x* \s1 Sisen te memesien \p \v 8 Itiamu, ve naha xa Iesu Kristo tepol ni e rin nar, nabit nasa memesien navan vaha mi Hi navan ve xamim vus, vengan xa moletin sav xil di lasep usil neketen namim e rute xil vus e ut etan. \x + \xo 1:8 \xt 1Tes 1:8\x* \v 9 Inou di napol mi Hi del meulien tevi navan tengan nikila nihithiten longeongen hos usil Natneli mi moletin xil vus. E xi mikil kuhi xa be reitin xa inou di nanem usil xamim vehakut e sisen navan xil. \x + \xo 1:9 \xt Plp 1:8; 1Tes 2:5,10; Efes 1:16\x* \v 10 E nasis mak tengan, xosxa imal ihusil nenemien nan, ma Hi ipol ni suse navan imese tengan mei nisao ni xamim ixoni ngan xa ieok tehei nousav ngamu tengan nipol ni. \x + \xo 1:10 \xt Pol 19:21; Rom 15:23,32\x* \v 11 Vengan xa ieok bei pupu tengan nipus xamim e nisa tuxolxatien xil mi xamim xa ixo visal Ninin Eo xa isak ni neketen namim mei ixeih mu. \v 12 Reitin, ihos xa nihat tengan xir vus ti ripet rat nenemien nar xil ve neketen xa de xir. \p \v 13 Tuxoli e hinoxoli xil, ieok bei pupu ni tengan mukila xa nousav ngamu natesak pisi tengan mei nasao ni xamim. E vehakut, holesok xil latesikoe xol nou. Ieok bei pupu xa namat napol vatel xamim tengan nikila nipus huit polien navan istal e meulien namim ixoni ngan xa di mistal e meulien na mosav xil xa latave Siu ti e melele xa di napol del xil. \x + \xo 1:13 \xt Sion 15:16\x* \v 14 Nalonge nggoni ngan xa be polien xati navan tengan niha nihithiten longeongen hos mi ngan xil xa latave Siu ti, xa rute e xil labe mol‑Kris xil xa lakil kuh neta, e rute sav xil mun labe ngan xil te rute sav xil xa latasukul kuhi ti. \v 15 Mak iaxa, ieok bei pupu tengan nihat nihithiten longeongen hos mun mi xamim xa mudi e taon te hal Rom. \p \v 16 Longeongen hos ak, inou natave unoun ti tengan nihithiteni mi mol‑Rom xil vengan xa xeihen na Hi da en tengan iteh meulien e ngan xil vus xa langgur neketen: tetiamu, mi \w Siu\w* xil, e xosali, mi ngan xil mun xa latave Siu ti. \x + \xo 1:16 \xt Sam 119:46; Mat 10:18; 1Kor 1:18,24; Pol 13:46\x* \v 17 Longeongen hos ak di pisen suse xa Hi di misak ni moletin xil mei lamal pe meten nggo en. E ngan xil xa langgur neketen lakila xa neketen ak kestang be suse te momalen, vatite ba duxoh hoxalite teni. Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo di biteni xa bit, \qt “Ngan xa di nggusil Hi del neketen nan, xi momal pe meten.”\qt* \rq (Hab 2:4)\rq* \x + \xo 1:17 \xt Rom 3:21-22; Kal 3:11; Hib 10:38\x* \s1 Tesaen na moletin xil \p \v 18 Momal tengan moletin xil lihusil Hi itel neketen, vengan xa ngan xa de ut nesao di pisen ekaten nan mi moletin xil vus xa latahusili ti, ngan xil xa tesaen nae di misikoe xol xil latapus kil ti reitinen usil xi. \x + \xo 1:18 \xt Efes 5:6; Kol 3:6; 2Tes 2:12\x* \v 19 Reitin, Hi isa pangasien mi xil vengan xa xil lakil usili ngamu, vengan xa tepisen xi tasen mi xil tuei. \x + \xo 1:19 \xt Pol 14:15-17; 17:24-28\x* \v 20 Vengan xa, tetiamu nousav, e melele xa Hi tepeas ni holesok xil vus te ut etan mei duxoh xosali, Hi di pisen xi mi moletin xil. Tave ti neta xa rasakras rapusi ni metexir, e rapus kila xa hoxalite te xeihen nan tovuol e di rapus kil sexien nan xil nggo holesok xil xa xi tepeas ni xil ladi. Vengan xa ngan ak be reitin, moletin xil lasakras laviteni xa latakil ti xa Hi da. \x + \xo 1:20 \xt Siob 12:7-9; Sam 19:1\x* \v 21 E tave ti neta xa latekila xa Hi da, iexil ti tenavei tengan lamerere ni, e latnamesi ti ve holesok xil xa xi di pol ni ve rin nae. Nenemien nae mikoe, e nggoni ngan xa dit latavuel e maluxoluken. \x + \xo 1:21 \xt Efes 4:17-18\x* \v 22 Xil lanemi labit labe metisou, e labe unu vari tang. \x + \xo 1:22 \xt Ser 10:14; 1Kor 1:20\x* \v 23 E di langgoles Hi xa be eilep pupu xa da vehakut ni nanao xil xa di lapol ni xil tengan lavur nini moletin, mu nini tuman, mu nini vongoro, mu nini tetal xil te ut etan tang xa di lakesae. \x + \xo 1:23 \xt Dut 4:15-19; Sam 106:20\x* \p \v 24 Vengan xa di latemot mi nanao xil, Hi testokovein xil tengan eheien tesa xil xa di e tinexil itel xil tengan lipol ni holesok holu xa tamese ti pe meten. E tesak ni xil ba latepol ni tesaen xil holu ni tenbexil tetel xil mun tang xa momal tengan lave unoun ni. \x + \xo 1:24 \xt Pol 14:16\x* \v 25 Xil di langgoles reitinen usil Hi ni luvosen tang. E lamot mi nanao xil xa langgur nini holesok xil xa Hi tepeas ni e lapol nggusil nenemien nae. E mi Hi reitin xa tepeas ni holesok xil ak, latamot ti mini e latapol ti vahusil nenemien nan. !Neta sav xa xi iaxa momal tengan lapet rat hisen vehakut xa vehakut tang! Reitin. \x + \xo 1:25 \xt Ser 13:25; 16:19; Rom 9:5\x* \p \v 26 Vengan xil lasin Hi mak, xi be reling moletin xil tengan ti lihusil xat naha xa tenbexil di ien bei, naha xa momal tengan lave unoun ni. Atou xil laling sexien xil xa momal tengan ti lapol ni vatel tiramue xil di, e laba sung di lapat del atou xil mun tang. \v 27 E nggo hisit sexien ak, tiramue xil mun laling sexien xil xa momal tengan ti lapol ni mi atou xil di, e eheien nae bas nenemien nae vehakut tang tengan lipol isa itel tiramue xil mun tang. Reitin, tiramue xil di lapol misa holu del xil mun tang nggo sexien xa momal tengan lave unoun ni. Mak, ma di lalihi pangasien ve sexien nae xil xa mikavui mei iha xat xil mun tang. \x + \xo 1:27 \xt Lev 18:22; 20:13; 1Kor 6:9\x* \p \v 28 E vengan xa moletin xil iexil ti tavei tengan lakil Hi, ma xi be reling xil e nenemien nae mei polu ni holesok xil xa tavos ti e lapol ni tesaen xil xa tamal ti tengan lapol ni. \v 29 Reitin, xil mei lapolu ni sexien savsav xil holu xa tamal ti: lapol misa holu, labe hokan, e sexien nae tamal ti. Labe elu mi mosav xil, langor, e labas vin moletin xil. Laluvos, lalang ves suse tengan ti lapangei moletin xil vaxo en, e laseputut usil mosav xil. \v 30 Lasepsisil rin na mosav xil, tinexil di nggat Hi, e di lanem holu usil suse sav xil xa lakila lapol ni tesaen sav xil vaxo en. Lapo rat xil labe nesao mili mosav xil, labe koai, e lasin rae tamexil e ninexil. \v 31 Xil labe unu, langgur xoteh hitxatien nae xil, e latapisen hosien mu esaeen ti mi mosav xil. \v 32 Lakila xa rae xil na Hi di biteni xa moletin xil xa di lapol ni hisit sexien tesa xil ak, momal tengan lihur pangasien teni xa be maten. E tave ti neta xa lakila, langgulehi dit lapol ni tesaen xil ak e dit lapet rat his moletin sav xil mun xa di lapol ni. \c 2 \s1 Hi di milepis rin na moletin xil nggusil nenemien nan xa momal tevi \p \v 1 ?Mak, ma vengan xa mukila xa Hi isa pangasien mi ngan xil xa di lapol ni hisit tesaen xil xa mak, veneh ma rut xamim di mulepis rin na mosav xil? Vengan, melele xa di mubiteni mubit momal tengan xil ti lihur pangasien ve tesaen nae xil, di mulihi pangasien bemei e xamim mun tang. Mak tang, vengan xa, neta sav xa di mulepis rin nae, xamim di mupol ni hisit tesaen nen xil tak. \x + \xo 2:1 \xt Mat 7:2; Luk 6:37; Sion 8:7\x* \v 2 Xamim mukila xa momal tengan Hi ihusil momalen nan e isa pangasien mi ngan xil xa di lapol ni hisit tesaen xil ak. \v 3 E, e melele nen tak xa di mulepis rin na moletin sav xil, xamim mun tang di mupol ni sexien tesa xil ak. ?Midep? ?Munemi mubit mukila mulesae ra he Hi e ra pangasien xa isa ni iha xat ngan xil xa di lapol misa? !Musakras! \v 4 Mu, xos di munem male ni Hi, vengan xa xi polu ni hosien, ien takat temanon ti, e nenemien nan teviei. E Hi di pisen hosien nan mi xamim tengan vatiamu ni xamim mei muhiles ra tesaen namim xil. \x + \xo 2:4 \xt 2Pit 3:15\x* \v 5 E vengan xa tinemim e vatumim nggeih, mutaviles ti ra tesaen namim xil. Misak ni, di muso rin ni pangasien xa iha xat rin namim mei ihe mahulong mak mu e Melengien te Lepisien, melele xa Hi ilepis rin na moletin xil en. Vengan, e melele nen ak, Hi ipisen ekaten nan iha xat tesaen xil e ilepis rin na moletin xil ihusil nenemien nan xa momal tevi. \x + \xo 2:5 \xt Sam 62:12; Pro 24:12; Mat 16:27; Sion 5:29; 2Kor 5:10\x* \v 6 E melele nen ak, Hi isa kekes ni huit sexien xil vus mi moletin xil ihusil naha xa xil latepol ni. \v 7 Hi isa meulien sal mi ngan xil xa langgulehi di lapol ni neta xa bos, e lasak tengan lakamet holesok xil xa latellep, lapolu ni merereen, e liti vehakut. \v 8 E mi ngan xil xa di lanem usil xil kestang e di lasin reitinen na Hi tengan lakila tit lavusil sexien xil xa mikavui, Hi, tinen misoh, e ti ipisen ekaten nan mi xil. \v 9 Reitin, moletin xil vus xa di lapol ni holesok xil xa lasa, xil lihur pangasien e ti lilonge isa pupu ven. Iha mi \w Siu\w* xil itiamu. Ti, iha sung mi ngan xil xa latave Siu ti. \x + \xo 2:9 \xt 2Tes 1:8; Rom 1:16\x* \v 10 E Hi isa merereen, tomat e his xa eilep mi ngan xil vus xa di lapol ni holesok xil xa bos, iha mi Siu xil itiamu, e ti, iha mi ngan xil mun xa latave Siu ti. \v 11 Vengan melele xa moletin xil mei lisoh pe met Hi, ilepis xil kekes ipin tang ixo sexien tei takes imal ni naha xa latepol ni. \x + \xo 2:11 \xt Dut 10:17; 2Kron 19:7; Pol 10:34; Kal 2:6; Efes 6:9; Kol 3:25; 1Pit 1:17\x* \p \v 12 Reitin xa ngan xil xa latave Siu ti, xa latahur \w rae xil na Mosis\w* ti, Hi nalepis rin nae xil ti nahusil rae xil ak. E tave ti neta xa mak, Hi ikin maten mi xil ve \w tesaen\w* nae xil. E mi Siu xil xa latehur rae xil na Hi ngamu, Hi ilepis rin nae ihusili e ikin maten mi xil ve tesaen nae xil. \x + \xo 2:12 \xt Mat 7:21; Tem 1:22,25; 1Sion 3:7\x* \v 13 Vengan xa tave ngan xil ti xa lalong rae xil na Hi xa lamal pe meten, e be ngan xil xa di lapol ni naha xa rae xil ak biteni iaxa lamal pe meten. \v 14 Holu e ngan xil xa latave Siu ti latahur ti rae xil na Mosis. E neta sav xa mak, tinexil di milihi xil tengan lapol ni sexien xil xa rae xil ak di labiteni. Melele xa lapol ni mak, xil lapisen ni xa rae xil ak di ngamu e tinexil, tave ti neta xa xil latavuli ti mu rae xil ak. \x + \xo 2:14 \xt Pol 10:35\x* \v 15 Reitin, sexien nae xil pisen ni xa Hi midis xat rae nan xil di ngamu e tinexil, e nenemien nae di bit mesen naha xa be reitin e momal mi xil. Ma, nenemien nae di misel xat xil bit, “Sexien ak misa,” mu “Sexien ak bos.” \x + \xo 2:15 \xt 2Tim 2:8\x* \v 16 E Melengien te Lepisien, Hi imaen Iesu Kristo mei ilepis rin na moletin xil vus ihusil nenemien xuxus nae xil. Ngan ak ihusil pispisien xil xa di nasa ni mi moletin xil melele xa di nabithiten longeongen hos mi xil. \s1 Siu xil xa langgur rae xil na Hi latahusil kuhi ti \p \v 17 ?E itep mi xamim xa di mukes xamim ni Siu xil e di munemi xa Hi iteh meulien e xamim vengan xa munggur rae nan xil? ?Itep mi xamim xa di mube koai mubit xamim kestang mukil Hi? \v 18 ?Itep mi xamim xa mubit mukil naha xa Hi ien bei xamim tengan mupol ni e di mupus kil naha xa bos vengan xa latepispisi mi xamim ngamu texo rae nan xil? \x + \xo 2:18 \xt Plp 1:10\x* \v 19 ?Itep mi xamim xa mubit mukila mutel ngan xil xa metexil bar, e mube miehen xa di muleluv rat suse mi ngan xil xa ladi e maluxoluken? \x + \xo 2:19 \xt Mat 15:14; Luk 18:9; 2Tim 3:15\x* \v 20 ?Itep mi xamim xa mubit mukila mumal ni ngan xil xa labe unu e mukila mupispisi mi ngan xil xa latakil ti Hi vaxoni ngan xa labe tutut horamue xil, vengan xa munggur rae xil xa be vatit kilakilen e reitinen na Hi? \v 21 Ihos mak mu xa xamim xa mubit mukila mupispisi ni mosav xil, itiamu mupispisi mi xamim mun tang. ?Midep? ?Melele xa musel xat mosav xil mubit, “Munakan ni ti neta,” veneh ma di mukan ni neta? \x + \xo 2:21 \xt Sam 50:16-21; Mat 23:3-4\x* \v 22 ?E melele xa mubiteni mubit, “Munahur atou mu tiramue na mosav ti,” veneh ma xamim mun tang di munggur atou e tiramue na mosav xil? ?E veneh vari xamim xa di mupus nanao xil mubit lasa, e di mukan ni neta nggo nim eo nae? \v 23 ?Veneh vari iaxa di mube koai mubit munggur rae xil na Hi, e xamim di mubiles e munggur xoteh rae xil nen tak? Ve rin ak, mupisen ni xa mutamerere ni ti ngan xa tesa rae xil ak. \v 24 Naha xa Vanuvei Eo biteni be reitin xa bit, \qt “Ngan xil xa latave Siu ti di lasepsisil his Hi ve sexien tesa xa xamim di mupol ni.”\qt* \rq (Aes 52:5)\rq* \x + \xo 2:24 \xt Esek 36:20\x* \p \v 25 Xosxa xamim Siu xil mube \w vexahu\w* ngamu, ngan ak bos xosxa mulong xat rae sav xil mun. E xosxa munggur xoteh rae xil, vexahu namim mei be neta sav tang. \x + \xo 2:25 \xt Ser 4:4; 9:25\x* \v 26 E xosxa ngan xil xa latave Siu ti di langgusil kuh naha xa di e rae xil, neta sav xa latave vexahu ti, xil lamal pe met Hi nggoni ngan xa lehit labe vexahu ngamu. \x + \xo 2:26 \xt Kal 5:6\x* \v 27 Mak, ma ngan xil xa latave vexahu ti xa di lalong xat rae xil, xil lisa sepinien iha xat rin namim e Melengien te Lepisien. Vengan xa, tave ti neta xa xamim mutehur rae xil e simeleleen te vexahu, di munggur xototeh rae nan sav xil. \v 28 Moletin misakras vahe Siu vaxo sexien te vexahuen kestang xa di lapol ni ni hilbe malohos xa de valkesao tang. \x + \xo 2:28 \xt Sion 7:24; 8:15,39\x* \v 29 E be ngan xa di nggusil Hi nggo tinen iaxa be Siu reitin. E moletin tei be vexahu reitin melele xa di maen Ninin Eo mei biles tinen, tave ti vengan xa lapol ni neta tei e hilben. E tave ti neta xosxa moletin xil e ut etan latasa memesien nae ti mini, moletin ak di nggur memesien nggo Hi vari.\x + \xo 2:29 \xt Dut 30:6; Kol 2:11; 1Kor 4:5; 2Kor 10:18\x* \c 3 \p \v 1 ?Mak, ma naha bos e rin na \w Siu\w* xil? ?Naha iaxa bos e rin te \w vexahu\w*? \v 2 Reitin li xa holesok holu bos e rin xalu vus. Vengan, tetiamu, Hi tesa sepinien nan mi Siu xil e teling nenesien e xil tengan lilaxat kuhi. \x + \xo 3:2 \xt Dut 4:7-8; Sam 103:7; 147:19-20; Rom 9:4\x* \v 3 E be reitin xa ti e xir Siu xil latahusil kuhi ti. E neta sav xa latahusil sepinien nan xil ti, Hi ipol sen holesok xil vus xa tehiteni. ?Midep, be reitin xa xil lakila lapol ni holesok xil xa Hi tehiteni mei vahe neta sav tang? \x + \xo 3:3 \xt Rom 9:6; 11:29; 2Tim 2:13\x* \v 4 !E‑e, lasakras! Vengan xa, tave ti neta xosxa moletin xil vus di laluvos, Hi di pisen ni xa be reitin vehakut. Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo di biteni bit, \q1 \qt “O Hi, melele xa di olepis rin navan, sepinien nam xil vus be reitin.\qt* \q2 \qt Nenemien nam momal e melele xa di osa pangasien minou.”\qt* \rq (Sam 51:4)\rq*\x + \xo 3:4 \xt Sam 116:11\x* \p \v 5 E vahit moletin tei vahiteni vahit, “Melele xa xir, Siu xil, rapol tamal ti, ngan ak di pisen ni mak mu xa Hi di pol momal vehakut. Ma, vengan xa neta xa bos di mistal nggo tesaen nar xil, Hi di pol tamal ti mi xir melele xa ien nggat tesaen nar xil e di misa pangasien mi xir ven.” (Ngan ak nenemien na rut moletin xil.) \v 6 !E tamak ti! Hi di pol momal vehakut. Vengan xosxa Hi di pol ni neta xa tamal ti e melele xa di ien nggat tesaen nar xil, ma xi tapin ti mun tengan valepis rin na moletin xil te ut etan. \p \v 7 E vahit moletin tei vahiteni vahit, “Luvosen navan di pisen ni mak mu xa Hi be reitin tevi, e misak ni moletin xil di lapet rat hisen be nesao. Ve rin ak, Hi pol tamal ti e melele xa di milepis rin navan e di misa pangasien minou nggoni ngan xa nabe moletin tesa tei.” \p \v 8 E nalonge xa rut moletin xil di laluvos labit inou iaxa di nasa sepinien tesa ak nabit, “Momal tengan ti ripol isa iaxa isa mesal tengan neta xa ihos mei istal ixo en.” E ngan ak tave reitin ti. !Momal tevi tengan Hi isa pangasien mi ngan xil xa labiteni mak e melele xa ilepis rin na moletin xil! \x + \xo 3:8 \xt Rom 6:1\x* \s1 Moletin tovuol vakila vamal pe met Hi vaxo suse te rae xil \p \v 9 ?Ma midep xiak? ?Be reitin xa Hi ti ipol ni ihos mak mu mi xir, Siu xil, ili ngan xil xa latave Siu ti? !E‑e! Vengan xa natepisen ni ngamu xa moletin xil vus ladi pe xeihen te \w tesaen\w*, tave ti neta xa labe Siu mu latave Siu ti. \x + \xo 3:9 \xt Rom 1:18–2:24; 3:23\x* \v 10 Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo di biteni xa bit, \q1 \qt “Moletin tovuol vamal.\qt* \q2 \qt Reitin, tovuol li vari.\qt* \q1 \v 11 \qt Moletin tovuol vakila.\qt* \q2 \qt Moletin tovuol vari xa ien bei tengan vakil Hi.\qt* \q1 \v 12 \qt Xil vus latehiles rani.\qt* \q2 \qt Xil vus mei labe neta sav tang pe meten.\qt* \q1 \qt Moletin tovuol xa ti vapisen sexien xa vahos mi mosav xil.\qt* \q2 \qt Reitin, tovuol li vari.”\qt* \rq (Sam 14:1-3)\rq*\x + \xo 3:12 \xt Sam 53:1-3; Ekl 7:20\x* \q1 \v 13 \qt “Sepinien nae xil pupuru vari nggoni vo tiei na moletin tei xa mat e di bo e vangavul,\qt* \q2 \qt e vulongexil polu ni luvosen vehakut tang.”\qt* \rq (Sam 5:9)\rq* \q1 \qt “Reitin, sepinien nae nggoni neta xa misa xa di mistal nggo vulonge tetal tesa xil melele xa di langas vin moletin xil.”\qt* \rq (Sam 140:3)\rq* \q1 \v 14 \qt “Sepinien nae polu ni halesil xil xa lasa pupu.”\qt* \rq (Sam 10:7)\rq* \q1 \v 15 \qt “Moletin xil ak latemanon tengan lapangei mosav xil e ha lavas vin xil.\qt* \q2 \v 16 \qt E rute xil vus xa laba en di labas lelen holesok xil vus e di lasak ni moletin sav xil lalonge misa.\qt* \q1 \v 17 \qt Xil latakil ti suse te tomat.”\qt* \rq (Aes 59:7-8)\rq*\x + \xo 3:17 \xt Pro 1:16\x* \q1 \v 18 \qt “E latakil ti mu xa momal tengan ti limerere ni Hi.”\qt* \rq (Sam 36:1)\rq* \p \v 19 Sepinien xil ak xa nggo rae na Hi di pisen kila mi xir xa moletin tovuol vamal pe meten. E rakila xa \w rae xil na Hi\w* di misepin momal mi Siu xil vengan xa tesa rae nan xil ak mi xil. Mak iaxa moletin tovuol vakila vasoh pe met Hi e vahit, “Inou namal tevi.” !E‑e, tovuol vari! E momal tang tengan moletin xil vus ti lihur pangasien ve tesaen nae xil. \v 20 Vengan xa moletin tovuol vakila vapol sen ni holesok xil xa rae xil di biteni tengan mei vamal pe met Hi. E be polien xati te rae xil ak tengan vasak ni moletin xil mei lapus kil tesaen nae xil. \x + \xo 3:20 \xt Sam 143:2; Kal 2:16; Rom 7:7\x* \s1 Ramei ramal pe met Hi nggo suse te neketen \p \v 21 E xosali, Hi di pisen suse ngamu tengan rakila mei ramal pe meten. Suse ak, rae na Mosis e tisen na \w provet\w* xil mun latesep usili, e taxo ti suse te longxatien te rae xil. \v 22 Hi pus ngan xil vus xa di laling neketen nae e Iesu Kristo iaxa lamal pe meten. Reitin, ien ti tavei tengan vakil ti xos moletin tei be Siu mu tave Siu ti, e di misak ni ngan xil vus xa laling neketen nae e Kristo mei lamal pe meten. \x + \xo 3:22 \xt Rom 1:17; Kal 2:16\x* \v 23 Vengan xa moletin xil vus lapol misa, lasakras latuxoh hosien xa eilep xa Hi teling xati tengan moletin xil liti en. \x + \xo 3:23 \xt Rom 3:9\x* \v 24 E ve eheien hos na Hi, xi tesak ni xil mei lamal pe meten texo Iesu Kristo xa texal rat xil mei lameluv ra pangasien te tesaen nae xil. \x + \xo 3:24 \xt Efes 2:8; Rom 5:1\x* \v 25 Nggusil lingxatien nan, Hi tesil Iesu tengan ha imat ixoni sanien eo tei, e ren teleh tengan vakas moten xir ramese ra \w tesaen\w* nar xil. Hi tepol ni temak tengan vapisen momalen nan. E di pus ngan xil xa laling neketen nae e Iesu Kristo nggoni ngan xa lamal pe meten. Hi tepisen ni mun xa di nggur xat ekaten nan, vengan xa, tetiamu ni maten na Iesu, xi tenasa pangasien ti mi moletin xil ve tesaen xil vus xa latepol ni ngamu. \x + \xo 3:25 \xt Efes 1:7\x* \v 26 Reitin, tetiamu xi di tehur xat ekaten nan temak tengan, xosali, xi mikila vapisen momalen nan vaxo rin xa di misak ni ngan xil vus xa di laling neketen nae e Iesu Kristo mei lamal pe meten. \p \v 27 ?Ma xir rikila risep koai ve naha vari? !Neta tovuol! ?Rikila risep koai vengan xa di ranggusil xat rae xil? !E‑e, rasakras! E ti risep koai vengan xa di ranggusil suse te neketen. \x + \xo 3:27 \xt 1Kor 1:31\x* \v 28 Vengan rapusi xa ramei ramal pe met Hi nggo neketen nar kestang, e tave ti vengan xa di rapol sen holesok xil vus xa rae xil na Mosis di biteni. \x + \xo 3:28 \xt Kal 2:16\x* \v 29 ?Midep xiak? ?Hi be Hi na visi? ?Na Siu xil kestang? !E‑e! Xi be Hi na Siu xil del ngan xil mun xa latave Siu ti. \x + \xo 3:29 \xt Rom 10:12\x* \v 30 Vengan xa Hi be tei takes. E xi di misak ni ngan xil xa labe \w vexahu\w* mei lamal pe meten nggo rin te neketen. E xi iaxa di misak ni ngan xil mun xa latave vexahu ti mei lamal pe meten nggo rin te hisit neketen ak. \x + \xo 3:30 \xt Dut 6:4; Kal 3:20; Rom 4:11-12\x* \v 31 ?Ma midep? ?Rakila raso rat rae xil ak lava vengan xa di ranggusil suse te neketen? !E‑e, namak ti! E xir di rasak ni rae xil ak di lapol sen polien nae e melele xa di ranggusil xil nggo neketen.\x + \xo 3:31 \xt Mat 5:17; Rom 4:3; 8:4\x* \c 4 \s1 Ebraham tepisen suse te neketen mi xir \p \v 1 ?E midep e rin na \w Ebraham\w*, vatit avu namem Siu xil? ?Xi temei temal pe met Hi texo suse xave? \v 2 Vengan xosxa Ebraham temei temal pe met Hi texo holesok xil xa tepol ni, ma xi vakila vasep koai ven pe met moletin sav xil. E pe met Hi, xi misakras vasep koai ve naha xa xi tepol ni. \v 3 ?E Vanuvei Eo bit naha usil rin ak? Biteni bit, \qt “Ebraham miling neketen nan e hitxatien na Hi. E ve rin ak, Hi bit rati xa Ebraham momal pe meten.”\qt* \rq (Sen 15:6)\rq* \x + \xo 4:3 \xt Kal 3:6; Tem 2:23\x* \v 4 Ngan xil xa lapol di langgur huit polien nae ven, e momal tengan lavuri. Latahur ti vaxoni sanien tei. \x + \xo 4:4 \xt Rom 11:6\x* \v 5 E Hi mikila vasak pilei rin na moletin tesa xil. Misak ni, melele xa moletin tei miling neketen nan e Hi, tave ti neta xa moletin ak tahusili ti vaxo suse te rae xil, e Hi bit rati xa moletin ak momal tuei pe meten. \v 6 Ngan ak nggoni naha xa \w Deved\w* tehiteni e melele xa tesep usil sien na ngan xil xa Hi pus xil lamal pe meten, tave ti neta xa latapol ni ti neta tengan lavuri. \q1 \v 7 \qt “Sien iti mi ngan xil xa Hi taketeh ti mun vasa mi xil ve tesaen nae xil,\qt* \q2 \qt mi ngan xil xa xi di miketeh bos mi xil.\qt* \q1 \v 8 \qt Sien iti mi ngan xil xa Iahova tavuli ti mun tesaen nae xil vaha xat rin nae.”\qt* \rq (Sam 32:1-2)\rq* \p \v 9 ?E midep? ?Sien ak xa Deved tesep usili be na ngan xil kestang xa labe \w vexahu\w* nggoni Siu xil? !E‑e! Sien ak be na ngan xil mun xa latave vexahu ti. Vengan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Ve neketen nan, Hi bit rati xa Ebraham momal pe meten.”\qt* \rq (Sen 15:6)\rq* \x + \xo 4:9 \xt Rom 4:3; Kal 3:6; Tem 2:23\x* \v 10 ?E Hi tehit rati xa Ebraham temal pe meten e melele xave vari? ?Tetiamu ni melele xa Ebraham tehe vexahu, mu tetutou ni? !Tehit rati tetiamu ni! Ma xi tenave vexahu ti mu, e Hi tehit rati ngamu xa xi temal pe meten. \v 11 Reitin, Hi tesa sexien te vexahu mi Ebraham tengan ihe simeleleen tei xa ipisen ni xa xi temal pe meten tuei texo neketen nan e melele xa tenave vexahu ti. Nggusil sexien ak, Ebraham mei be avu na ngan xil xa mei lamal pe met Hi nggo suse te neketen, neta sav xa latave vexahu ti. \x + \xo 4:11 \xt Sen 17:10-11\x* \v 12 E rin sav mun, Ebraham mei be avu na ngan xil xa labe vexahu e di langgusil xat Hi del hisit neketen xa avu nar Ebraham tetiamu tehuri melele xa tenave vexahu ti mu. \s1 Hitxatien na Hi temei mi avu Ebraham texo suse te neketen \p \v 13 Melele xa Hi tehit xati mi Ebraham tetel vatimol nan xil xa ti lihur holesok xil te ut etan xa xi tehit xati mi xil, tenave ti vengan xa Ebraham telong xat \w rae\w* nan xil. !E‑e! Hi tehit xati temak vengan xa tehit rati xa xi momal ngamu pe meten texo suse te neketen. \x + \xo 4:13 \xt Sen 18:18; 22:17-18; Kal 3:29\x* \v 14 Xosxa be reitin xa Hi isa naha xa tehit xati mi ngan xil kestang xa lalong xat rae nan xil, ma moletin tovuol vakila vahuri. E isak ni neketen mei ihe neta sav tang, e hitxatien na Hi mun mei ihe neta hon tang. \x + \xo 4:14 \xt Kal 3:18\x* \v 15 Vengan xa rae xil di lalihi ekaten na Hi bemei etan ba xat ngan xil xa latahusili ti. E melele xa rae xil labe tovuol, moletin xil lasakras lavur xotehi. \x + \xo 4:15 \xt Rom 3:20; 5:13; 7:8\x* \p \v 16 Mak iaxa, hitxatien xa Hi tepol ni di nggusil suse te neketen. Ve rin ak, nggusil eheien hos nan, Hi isak ni hitxatien nan mei ihe reitin e meulien na ngan xil vus xa labe vatimol na avu Ebraham. E nave Siu xil kestang ti xa di langgusil xat rae xil na Hi iaxa lipus huit hitxatien nan xil. E ngan xil mun xa di laling neketen nae e hitxatien na Hi ixoni ngan taxa Ebraham tepol ni iaxa ti lipus reitinen teni istal. Vengan xa Ebraham be avu nar xil vus xa di ranggusil suse te neketen. \x + \xo 4:16 \xt Kal 3:7\x* \v 17 Ngan ak nggoni ngan xa Hi tehiteni mi Ebraham e Vanuvei Eo tehit, \qt “Nipol ni xouk mei uhe vatit moletin na tatit moletin xil holu xa lixo kantri xil holu.”\qt* \rq (Sen 17:5)\rq*\x + \xo 4:17 \xt Aes 48:13\x* E hitxatien ak mei tehe reitin pe met Hi vengan xa Ebraham teling neketen nan en vengan tekila xa Hi xa tesak ni holesok xil xa latehe tovuol tamu mei testal tehe reitin texo raen, mikila mun vapol ni neta xa mat mei meul rilomun. \p \v 18 Tave ti neta xa suse tovuol mun xa Ebraham vakila vahur horamue nan xati vaxo en, xi teling neketen nan e hitxatien xa Hi tepol ni mini melele xa tehit xi mei ihe \qt “vatit moletin te tatit moletin xil holu xa lixo kantri xil holu.”\qt* \rq (Sen 17:5)\rq* Reitin, xi teling neketen nan e Hi xa tehiteni mini tehit, \qt “Vatimol nam xil lihe holu xa lihe holu pupu lixoni hitu xil ak.”\qt* \rq (Sen 15:5)\rq* \v 19 Ebraham tenamot ti e neketen nan, tave ti neta xa huram nan sangas vatuxoh handred tei (100) ngamu e xi tehe momatu pupu. Reitin, neketen nan texeih tamu, tave ti neta xa \w Serah\w* tehe lumalum e tesakras vahur tuvava tova vahe nalu. Ma, e rin te tuvava, tenbexalu tesakras mun vengan xa lutehe momatu pupu. \x + \xo 4:19 \xt Sen 17:17\x* \v 20-21 Ebraham tenastokovein neketen nan ti, e temes Hi vengan tekila xa Hi mikila isak ni naha xa tehit xati mini mei istal ihe reitin. Misak ni, neketen na Ebraham tesak ni nenemien nan mei texeih mu. \v 22 E \qt “ve neketen nan, Hi bit rati xa Ebraham momal pe meten,”\qt* \rq (Sen 15:6)\rq* \v 23 E sepinien xa bit, \qt “Hi bit rati xa Ebraham momal pe meten.”\qt* latnatisi ti ve Ebraham kestang. \x + \xo 4:23 \xt Rom 15:4\x* \v 24 Latetisi ve xir mun vengan xa Hi bit rati xa xir mun xa raling neketen nar en ramal pe meten. E be xi iaxa tesak ni Iesu, Suv nar, temea rilomun ra maten. \x + \xo 4:24 \xt 1Pit 1:21; Aes 53:4-5; 1Kor 15:17\x* \v 25 E tehusil nenemien nan, temaen xoteh meulien na Iesu tengan imat ve tesaen nar xil, e tepol ni temea rilomun ra maten tengan isak ni xir mei rimal pe meten. \c 5 \s1 Ngan xil xa langgusil suse te neketen mei lamal pe met Hi e lipus hosien xa xi tehit xati \p \v 1 E vengan xa mei ramal pe met Hi nggo suse te neketen, di radi e tomat del Hi nggo naha xa Iesu Kristo, Suv nar, tepol ni. \x + \xo 5:1 \xt Rom 3:24,28\x* \v 2 Reitin, ve naha xa Iesu tepol ni e vengan xa di raling neketen nar di en, rakila ravur eheien hos na Hi xa radi en xosali. Misak ni, di rasep koai vengan xa rakil kuhi xa rihisti itel Hi e minehinen te xeihen nan xa eilep. \x + \xo 5:2 \xt Efes 2:18; 3:12\x* \v 3 E rakila rasep koai mun ve longpangasien xil xa di rangguri nggo he mosav xil ve neketen nar, vengan xa rakila xa longpangasien xil ak di misak ni nenemien nar mei be teviei mak mu. \x + \xo 5:3 \xt Tem 1:2-3; 1Pit 1:5-7\x* \v 4 E nenemien xa teviei di misak ni xir rapin tengan risoh ixeih mak mu e melele xa holesok xil xa misa di bemei. E melele xa mei rapin, ngan ak di misak ni xir rakil kuhi xa holesok xil xa di raling nenesien nar en be reitin. \v 5 E nenesien ak misakras vapol ni nenemien nar vamot, vengan rakila xa eheien xa Hi di pisen ni mi xir mahulong pupu. Rakila xa ngan ak be reitin vengan xa Hi tesa \w Ninin Eo\w* mi xir nggoni sanien tei tengan ise xat tinexir. \x + \xo 5:5 \xt Sam 22:5; 25:20; Hib 6:18-19\x* \p \v 6 Rakila xa eheien na Hi be reitin vengan xa melele xa rasakras rapol ni ti neta tengan vatutou ni rin nar mun tang, e melele xati nen tak, Hi tehit momal tengan Kristo vamei vamat vahinat xir, moletin xil xa rateti sotin ra ni. \v 7 Sangas moletin vahe tovuol xa vamaen xoteh meulien nan tengan vamat vateh meulien e mosav tei xa meulien nan momal tevi. E nahe xos moletin tova da xa imaen xoteh meulien nan tengan vatutou ni moletin tova xa bos xa bos. \v 8 E Hi tepisen eheien nan mi xir texo sexien ak: melele xa xir ratepuru tamu, Kristo temaen xoteh meulien nan e tehinat xir. \x + \xo 5:8 \xt Sion 3:16; 1Sion 4:10\x* \v 9 E re Iesu Kristo mileh e mikas moten xir ra tesaen nar xil, e misak ni xir mei ramal pe met Hi. E vengan xa ngan ak be reitin, rakil kuhi xa Iesu iteh meulien e xir ra ekaten na Hi xa ba xat tesaen. \x + \xo 5:9 \xt Rom 1:18; 2:5,8\x* \v 10 Mak iaxa, melele xa di tamu ratehe elu tetel Hi ve tesaen nar xil, Natneli temat tengan isak ni xir riti e tomat itela. Ma, vengan xa be reitin xa maten nan misak ni xir radi e tomat del Hi, mea rilomunen na Kristo ra maten di pisen ni xa be reitin mak mu xa xi di miteh meulien e xir ra ekaten na Hi. \x + \xo 5:10 \xt Rom 8:7-8\x* \v 11 E ngan xa be mahulong mak mu, rakila rasep koai ve naha xa Hi tepol ni e rin nar texo Iesu Kristo, Suv nar. Vengan xa Kristo tesak ni xir rakila radi e tomat dela xosali ak. \s1 Melele xa rateti tamu e suse te maten na avu Adam, Kristo tepol ni suse sav tengan rakila ravur meulien vaxo en \p \v 12 \w Tesaen\w* temei e ut etan texo moletin tei takes, ngan ak tehe Adam. E tesaen nan tepol ni suse te maten. Misak ni, xir vus rilel vengan xa xir vus rapol ni tesaen. \x + \xo 5:12 \xt Sen 2:17; 3:6,19; Rom 6:23\x* \v 13 Reitin xa tesaen tete ut etan tetiamu ni melele xa Hi tesa \w rae\w* nan xil mi Mosis. E melele xa rae tovuol, lasakras laviteni xa moletin tei di nggur xotehi. \x + \xo 5:13 \xt Rom 4:15\x* \v 14 E maten nggur xeihen e meulien na moletin xil vus xa lateti e melengien xil na \w Adam\w* mei tetuxoh melengien xil na \w Mosis\w*. Reitin, moletin xil vus latelel, tave ti neta xa latnahur xoteh ti rae xa Hi tehit kila mi xil vaxoni ngan xa Adam tepol ni. \x + \xo 5:14 \xt 1Kor 15:21-22,45\x* \p Naha xa Adam tepol ni, huite teni teha tetuxoh moletin xil vus. E, texo hisit suse nen ak, moletin teimun testal tetutou ni Adam. E naha xa xi tepol ni, huite teni mei duxoh moletin xil vus mun. \v 15 E naha xa xalu lutepol ni tesav. Vengan xa, texo moletin tei takes, moletin xil holu di lalel ve tesaen nae. Ngan ak be Adam. E ngan xa be eilep mak mu, texo eheien hos na moletin sav, Hi di pisen eheien hos nan mi moletin xil holu e di misa momalen mi xil nggoni sanien tei.\f + \fr 5:15 \ft Momalen xa Hi di misa ni tave huit polien nar ti. Momalen ak be momalen na Iesu Kristo xa Hi di misa ni nggoni sanien tei tang mi ngan xil vus xa di labisti del Iesu.\f* E moletin sav ak be Iesu Kristo vari tang. \v 16 E momalen xa Hi di misa ni mi xir nggoni sanien tei, misav ni naha xa temei e xir texo tesaen na moletin tei takes. Vengan xa tesaen na moletin tei takes telihi pangasien temei e xir e tesak ni xir ralel. E be sanien tei xa Hi di misa momalen mi ngan xil xa latepol tesa holu, e xi di miling pilei xil mei labos rilomun pe meten. \v 17 Be reitin xa maten temei tetuxoh moletin xil vus texo tesaen xa moletin tei takes tepol ni. E xosxa ngan ak be reitin, ma be reitin mak mu xa meulien imei ituxoh moletin xil vus ixo eheien hos e momalen xa Hi di misa ni xa be sanien tei tang nggo naha xa moletin teimun, Iesu Kristo, tepol ni e rin nae. \p \v 18 Misak ni, be reitin xa tesaen xa moletin tei takes tepol ni di misak ni moletin xil vus mei latamal ti pe met Hi e langgur pangasien te maten. E tave ti neta xa mak, sexien xa momal xa moletin teimun tepol ni tesak ni moletin xil vus lakila mei lamal pe met Hi e lavur meulien. \x + \xo 5:18 \xt 1Kor 15:22\x* \v 19 Vengan, tave ti neta xa longrasien na moletin tei takes tesak ni moletin xil vus mei lateti e \w tesaen\w*, longxatien na moletin teimun isak ni moletin xil holu mei liti e momalen. \x + \xo 5:19 \xt Aes 53:11\x* \p \v 20 E melele xa Hi tesa rae nan temei, ngan ak tesak ni moletin xil latepus kil tesaen nae xil mak mu. E melele xa di lapus kil tesaen nae xil mak mu, ma lapus kila xa eheien hos xa Hi di pisen ni mi xil mahulong xa mahulong mak mu mili tesaen nae xil. \x + \xo 5:20 \xt Rom 4:15; 7:8; Kal 3:19\x* \v 21 Misak ni, tetiamu, xeihen te tesaen temei tehe eilep e meulien na moletin xil e di tevar xat xil ni ao te maten. E taxeak, eheien hos na Hi di bemei be eilep mak mu e meulien na moletin xil, e di milal rat xil ra ao te maten, e di misak ni xil mei lamal pe met Hi. Misak ni, xir di ranggur meulien sal nggo naha xa Iesu Kristo, Suv nar, tepol ni ve rin nar.\x + \xo 5:21 \xt Rom 6:23\x* \c 6 \s1 Ngan xil xa labisti del Iesu Kristo, nggoni ngan taxa latemat e latemea rilomun ra maten tetela \p \v 1 ?Ma, rihit naha usil rin ak? Xos ti e xamim di lanemi labit bos xa xir rixulehi tit ripol ni \w tesaen\w* tengan Hi ikila tit ipisen eheien hos nan mi xir ihe mahulong mak mu. \x + \xo 6:1 \xt Rom 3:5-8\x* \v 2 !E‑e, tamak ti! Vengan melele xa ratemei visal Iesu, texoni ngan xa ratemat tetela. E vengan xa ratemat, tesaen tahur ti mun xeihen e meulien nar. Misak ni, rinamaen tesaen ti namei vahe vat te meulien nar. \x + \xo 6:2 \xt 1Pit 4:1\x* \v 3 Vengan bos xa mukila xa melele xa latehe \w baptaes\w* ni xir tengan vapisen ni xa di ratehisti tetel Iesu Kristo, ratehisti tetel maten nan mun. \x + \xo 6:3 \xt Kal 3:27\x* \v 4 Misak ni, melele xa latehe \w baptaes\w* ni xir ni oei, texoni ngan xa latetihin meulien matu nar tetela e ratehisti tetela e maten nan. Mak iaxa, melele xa ratemea rilomun ra oei, texoni ngan xa ratemea rilomun ra maten tetel Kristo xa Hi Tamer tetal rati ra maten tetel xeihen nan xa mahulong pupu. Nggo sexien ak, Hi di misa meulien hu mi xir tengan rakila rameul en. \x + \xo 6:4 \xt Kol 2:12\x* \p \v 5 Kristo temat. E melele xa rabisti dela, nggoni ngan xa xir mun ratemat tetela. E vengan xa ngan ak be reitin, be reitin mak mu xa rimea rilomun ra maten e rihur meulien hu ixoni ngan xa testal mini. \x + \xo 6:5 \xt Plp 3:10-11\x* \v 6 E bos xa rakila xa meulien matu nar, nggoni ngan xa lateti xati tetel Kristo tete eivave nan. Reitin, maten nan ak tehas tan ni xeihen te tesaen e meulien hu nar tengan rinave slev te tesaen ti mun. \x + \xo 6:6 \xt Kal 5:24\x* \v 7 Vengan rakila xa melele xa moletin tei mat, xi meluv ngamu ra xeihen te tesaen. \x + \xo 6:7 \xt 1Pit 4:1\x* \v 8 E vengan xa di ratemat tetel Iesu, rake reitin xa rimeul mun itela. \v 9 E rakila xa Hi tesak ni Kristo temea rilomun ra maten, e namat ti mun vatova. Reitin, maten nahur ti mun xeihen e meulien nan. \v 10 Vengan melele xa temat, xi temea ra xeihen te tesaen, e namat ti mun vatova. E vengan xa temea ra xeihen te tesaen, taxeak di meul tengan vapet rat his Hi. \x + \xo 6:10 \xt Hib 9:26-28; 1Pit 3:18; Kal 2:19\x* \v 11 E hisit suse nen ak, e rin te tesaen, vengan xa di mubisti dela, muling nenemien namim taxa xamim mun mutemat e mutemea ra xeihen te tesaen. E rin na Hi, xamim mumeul del Iesu Kristo e munggur meulien hu xa misak ni xamim ti muhusil xat naha xa Hi ien bei tengan ti mupol ni. \x + \xo 6:11 \xt 2Kor 5:15; 1Pit 2:24\x* \p \v 12 Mak, ma munamaen tesaen ti namei nave vat te tenbemim tengan naxeih xat xamim tengan ti mupol ni naha xa xi ien bei. \x + \xo 6:12 \xt Sen 4:7\x* \v 13 Reitin, munamaen ti mun rut tenbemim xil linapol nasa. E musa tenbemim xil mi Hi xa tetal rat xamim ra maten e tesa meulien hu mi xamim. Reitin, musa sen tenbemim xil vus mi Hi tengan mupol ni neta xa momal pe meten. \x + \xo 6:13 \xt Rom 12:1; Efes 2:5; 5:14\x* \v 14 Tesaen nave vat te meulien namim ti, vengan xa mutari ti mun pe he \w rae xil na Mosis\w*, e di mudi pe he eheien hos na Hi. \x + \xo 6:14 \xt 1Sion 3:6\x* \s1 Rinave slev xil te tesaen ti, e mei rihe slev xil te momalen \p \v 15 ?Ma midep? ?Vengan xa ratati ti mun pe he rae xil e di radi pe he eheien hos na Hi, be reitin xa rikila ripol ni \w tesaen\w* sung? !E‑e, namak ti! \x + \xo 6:15 \xt Rom 5:17,21\x* \v 16 Vengan mukila xa melele xa muling xamim pe he moletin tei tengan mulong xat raen nggoni slev nan, mei mube slev nan reitin. Nggo hisit sexien nen ak, melele xa mulong xat tesaen, ma mei mube slev teni, e hoxalit suse ak be maten tang. E melele xa mulong xat Hi, ma mei mube slev nan, e, e hoxalit suse ak, Hi ihit rati xa mumal pe meten. \x + \xo 6:16 \xt Sion 8:34; 2Pit 2:19\x* \v 17 !E rimes Hi ihe holu mak mu! Vengan xa, tetiamu, xamim mutehe slev xil te tesaen. E taxeak, del meulien tevi namim, di mulong xat reitinen xa mukameti e pispisien xil xa mutehuri. \v 18 Reitin, mumeluv ra ao te tesaen e mei mube slev xil te momalen. \x + \xo 6:18 \xt Sion 8:32\x* \v 19 Sepinien navan xil usil slev xil be vole tang xa be temale tang tengan munem kil koute teni vengan xa mutepisen ni xa nenemien namim memerou tamu usil holesok xil te neketen. Tetiamu, muteling xamim pe xeihen te tesaen e mutepol tesa tetel rut tenbemim xil texoni ngan xa mutehe slev teni, e muteha sung di mutepol ni holesok xil xa tesa xa tesa pilei mak mu. Ma taxeak, ti muling xamim pe he momalen tengan ti mupol ni holesok xil xa momal ixoni ngan xa mube slev teni. Imak, ma ti mupisen ni xa mube moletin eo xil na Hi. \p \v 20 Melele xa muteti tamu pe xeihen te tesaen, mutnari ti pe xeihen te momalen na Hi. Ma mumeluv tengan muhusil kes ni rae te tesaen tang. \v 21 ?E mutehur naha xa tehos texo holesok xil xa mutepol ni xa di mube unoun ven xosali ak? Neta tovuol vengan xa hoxalit suse te sexien tesa nen xil ak be maten tang. \x + \xo 6:21 \xt Esek 16:61,63; Rom 7:5; 8:6,13\x* \v 22 E taxeak, Hi di misak ni xamim mumeluv ra tesaen e mei mube slev nan xil. E melele xa mube slev xil na Hi, ngan ak bos mak mu, vengan xa mei mube moletin eo nan xil, e hoxalit suse teni be meulien sal. \x + \xo 6:22 \xt 1Pit 1:9\x* \v 23 Vengan xa huit polien te tesaen nar xil be maten. E Hi di misa meulien sal nggoni sanien tei mi xir vus xa di rabisti del Iesu Kristo, Suv nar.\x + \xo 6:23 \xt Rom 5:12,15\x* \c 7 \s1 Iesu Kristo misak ni xir rameluv ra rae matu xil xa di misa maten mi moletin xil \p \v 1 Tuxoli e hinoxoli xil, xamim vus mukil sexien te \w rae\w* xil. Rae xil langgur xeihen e meulien na moletin tei melele xa meul tamu da. \v 2 Nggusil nenemien ak, melele xa atou tei miteli, rae nen misak ni xi di bisti del xat tiramue nan e melele xa xi meul tamu da. E xosxa tiramue nan mat, ma atou ak meluv ra rae xa tevistin xalu lutevituei. \v 3 Ve rin ak, xosxa atou ak ba nggur moletin sav teimun e melele xa tiramue xati nan meul tamu da, ma momal tengan lakes atou ak ni ‘atou te suse.’ E xosxa tiramue xati na atou ak mat, ma atou ak meluv ra rae te tetelien. Misak ni, xosxa ba mun miteli del moletin sav teimun, ma xi tapol ni tesaen ti. \p \v 4 Tuxoli e hinoxoli xil, vole ak nggoni xamim. Xamim xa muling neketen namim e Iesu Kristo, nggoni ngan xa mutemat tetela. E maten ak misak ni xamim mutateli ti mun vatel rae nar xil. Misak ni, taxeak, mumeluv tengan mukila muhe na Iesu, ngan xa temea rilomun ra maten, tengan muhisti itela. Ixo suse ak, ma rakila raso huite e meulien nar xa imal pe met Hi. \x + \xo 7:4 \xt Kol 2:14\x* \v 5 Vengan xa, tetiamu, melele xa rateti tamu e meulien matu nar, rae xil latelihi nenemien nar teha e tesak ni xir ratenem usil holesok holu xa tesa. Tesak ni mun xa eheien xil te tenbexir latehas xir vehakut. E hoxalit suse te sexien xil ak be maten tang. \x + \xo 7:5 \xt Rom 5:21; 8:6,13\x* \v 6 E taxeak, xir rameluv ra ao te rae xil xa latevar xat xir. E nggo Iesu, nggoni ngan xa ramat del rae xil ak. Misak ni, ratave slev ti mun pe he rae xil xa latetis xat xil lateti e vanuvei tei. E‑e, taxeak, ranggur meulien hu e di ralong xat \w Ninin Eo\w* xa di dutou ni xir tengan rapol mi Hi. \x + \xo 7:6 \xt Rom 8:2; 6:4\x* \s1 Rae xil na Hi lasak ni xir rapus kil tesaen xa di e meulien nar \p \v 7 ?E rihit naha e rin te rae xil na Hi? ?Reitin xa rae xil xa Mosis tetisi tesa? !E‑e, tamak ti! Rae xil ak iaxa tepispisi minou tengan nakil naha vari be \w tesaen\w*. Vengan xa vahit rae ak naviteni ti navit, \qt “Eheien namim nati ti e holesok xil na mosav,”\qt* \rq (Eks 20:17)\rq* \x + \xo 7:7 \xt Dut 5:21; Rom 13:9\x* inou ninakil ti xa hisit eheien xa xiak be tesaen. \v 8 Mak iaxa, nggo rae ak, tesaen nggur mesal tengan isak ni eheien navan iti e holesok na mosav xil mak mu. Vengan xa melele xa rae tovuol, tesaen tahur ti xeihen e meulien navan. \x + \xo 7:8 \xt Rom 5:13\x* \v 9 Tetiamu, melele xa natnakil ti mu rae xil ak, natenemi natehit meulien navan momal. E melele xa natelong usil rae xil na Hi, mei napus kila sung xa tesaen di e meulien navan. \v 10 Melele xa napus kil tesaen ak, mei nakila mun xa momal tang tengan nimat ven e ha nite sotin ra Hi vehakut xa vehakut tang. Mak, ma rae xa bit xati tengan isa meulien mi ngan xil xa di langgusil xati, e rin navan, di tekin maten minou. \x + \xo 7:10 \xt Lev 18:5\x* \v 11 Vengan xa, melele xa natelong rae ak, tesaen tehur mesal e meulien navan tengan valuvos nou e vahas vin nou. \x + \xo 7:11 \xt Sen 3:13; Hib 3:13\x* \v 12 Misak ni, rae xa Mosis tetisi be eo tevi. E holesok xil xa xi tesemae ni be eo, momal e bos tengan rihusili. \x + \xo 7:12 \xt 1Tim 1:8\x* \p \v 13 ?Mak ma midep? ?Be reitin xa rae na Mosis xa bos mak di tesak ni nou nimat? !E‑e, tamak ti! Be \w tesaen\w* vari tang iaxa telihi maten temei e nou texo rae xil xa bos. Ngan ak be reitin vengan xa rae xil ak di lasak ni moletin xil vus di lapus kil tesaen xa di e meulien nae, e di lasak ni xil mei lanem kila xa tesaen ak pupuru tova tang. \x + \xo 7:13 \xt Rom 5:20\x* \s1 E tinexir, iexir bei tengan ralong xat Hi, e nggo tenbexir, iexir bei tengan ralong xat tesaen \p \v 14 Rakila xa rae xil na Hi bos vengan xa texo Ninin nan. E inou nabe moletin tei te ut etan tang, e namei nabe slev te tesaen. \x + \xo 7:14 \xt Sam 51:5; Sion 3:6\x* \v 15 Misak ni, natakil ti veneh ma di napol ni sexien xil xa di napol ni. Vengan xa naha xa ieok bei tengan nipol ni, natapol ni ti. E naha xa pupuru pe metok, ngan ak vari di napol ni. \v 16 E melele xa di napol ni naha xa ieok ti tavei tengan napol ni, ngan xa nakil kuhi be tesaen, di napisen ni xa di nake reitin xa rae xil ak bos. \v 17 Misak ni, tave nou ti iaxa di napol ni sexien tesa xil ak, e be tesaen xa di meul de nou iaxa di pol ni. \v 18 Reitin xa nabe moletin tei te ut etan tang e neta tovuol xa vahos vate nou. Vengan xa, tave ti neta xa ieok bei tengan nipol ni neta xa ihos, e nasakras napol ni. \x + \xo 7:18 \xt Sen 6:5; Rom 8:21\x* \v 19 Natapol ni ti neta vahos xa di ieok bei tengan napol ni. E nakameti xa di napol ni neta xa pupuru xa ieok ti tavei tengan napol ni. \v 20 E xosxa napol ni neta xa ieok ti tavei tengan napol ni, tave nou ti iaxa di napol ni, e be tesaen xa di meul de nou iaxa di pol ni. \p \v 21 Misak ni, nakameti xa sexien tei di mistal e meulien navan. Vengan melele xa nabit napol ni neta xa bos, tesaen xa de nou di misak ni nou di napol ni tesaen vehakut tang. \v 22 E tinok, nabesi nou pupu ve rae xil na Hi. \v 23 E di napus kila xa sexien sav tei iaxa di pol e rut tenbeok. E sexien ak di bae del rae xil na Hi xa di e tinok. Sexien ak di misak ni nou mei nabe slev te tesaen xa di pol e rut tenbeok xil. \x + \xo 7:23 \xt Kal 5:17; Tem 4:1; 1Pit 2:11\x* \v 24 !Aue li! !Nalonge misa holu! ?Visi tova mei iteh meulien e nou ra eheien te tenbeok ak xa di milihi inou nihe suse te maten? \v 25 !E names pupu ni Hi vengan xa xi vari iaxa di miteh meulien e nou nggo naha xa Iesu Kristo, Suv nar, tepol ni! \x + \xo 7:25 \xt 1Kor 15:57\x* \p Misak ni, napusi xa ngan ak be reitin e meulien navan: e tinok, nalong xat rae na Hi nggoni ngan xa nabe slev teni; e eheien te tenbeok di misak ni nou nalong xat sexien te tesaen nggoni ngan xa nabe slev teni mun. \c 8 \s1 Ngan xil xa langgusil naha xa Ninin Eo ien bei labe nat Hi reitin \p \v 1 Misak ni, vengan xa Iesu Kristo di miteh meulien e xir xa rabisti dela, rakila xa Hi nasa pangasien ti mun mi xir. \v 2 Vengan xa \w rae\w* na \w Ninin Eo\w* \f + \fr 8:2 \ft Nggo Ninin Eo, Hi di pol e meulien na moletin nan xil vus tengan vasak ni sexien nae xil mei ixoni sexien xil na Iesu xa di labisti dela.\f* xa tesak ni xir ratehisti tetel Iesu Kristo di pol e xir e di misa meulien mi xir. E rae nan di misak ni xir rameluv ra rae na Mosis xa di pisen \w tesaen\w* mi xir e di milihi maten bemei e xir. \x + \xo 8:2 \xt Rom 7:23,24; 3:27\x* \v 3 E naha xa rae na Mosis misakras vapol ni vengan xa tenbexir memerou tang, Hi vari tepol ni. Vengan Hi iaxa tesil Natneli xati temei tehe moletin xa tenben teta texoni moletin xil te ut etan xa tenbexil di lalihi xil tengan lapol ni tesaen. Nggo suse ak, pangasien te tesaen xa moletin xil te ut etan di lapol ni del tenbexil, Hi telingi sung tete Natneli xa tehas tan ni xeihen te tesaen ak e meulien nae. \x + \xo 8:3 \xt Pol 13:38; 15:10; Sion 1:14; Plp 2:7; Hib 2:17; 4:15\x* \v 4 Hi pol ni mak tengan Natneli mikila ihur sen pangasien xa rae na Mosis bit momal tengan xir rihuri. Ve rin ak, rinahusil ti mun naha xa tenbexir ien bei tengan ripol ni, e ti rihusil xat naha xa Ninin Eo ien bei xir tengan ripol ni. \x + \xo 8:4 \xt Kal 5:16,25\x* \v 5 Vengan xa ngan xil xa di langgusil xat holesok xil te ut etan, xil di laling nenemien nae e naha xa tenbexil tang di ien bei. E ngan xil xa di langgusil xat Ninin Eo, xil di laling nenemien nae e naha xa xi di ien bei xil tengan lapol ni. \v 6 Ma moletin xa di miling nenemien nan e holesok xil xa tenben di ien bei, xi de suse te maten. E ngan xa di miling nenemien nan e holesok xil xa Ninin Eo ien bei, xi de suse te meulien e tomat. \x + \xo 8:6 \xt Rom 6:21; 7:5; 8:13\x* \v 7 Reitin, moletin xa di miling nenemien nan e holesok xil xa tenben di ien bei, xi be elu mi Hi, vengan xa talong xat ti rae nan. Xi misakras vari tang. \x + \xo 8:7 \xt Tem 4:4; Mat 12:34; Sion 8:43; 12:39\x* \v 8 Ngan xil xa di lalong xat eheien te tenbexil lasakras lasak ni Hi vahesi xi ve xil. \p \v 9 E xamim mutahusil ti mun eheien te tenbemim. Di munggusil naha xa Ninin Eo ien bei vengan xa xi di meul de tinemim. E ngan xil xa Ninin na Kristo tara ti e tinexil, xil latave moletin nan xil ti. \x + \xo 8:9 \xt 1Kor 3:16; 12:3\x* \v 10 E xosxa Kristo meul de tinemim nggo Ninin nan, di munggur meulien hu ngamu vengan xa mei mumal tuei pe met Hi, tave ti neta xa tenbemim ha imat ve tesaen. \x + \xo 8:10 \xt Kal 2:20; 1Pit 4:6\x* \v 11 Xosxa Ninin na Hi, xa tesak ni Iesu temea rilomun ra maten, di meul e xamim, Ninin ise xat tenbemim ni meulien hu tei. \p \v 12 Misak ni, tuxoli e hinoxoli xil, kaon nar del Hi da. E tave ti tengan ha rihusil xat eheien te tenbexir. \x + \xo 8:12 \xt Rom 6:7,18\x* \v 13 Vengan xa, xosxa muhusil xat eheien te tenbemim, ma mumat vari. E xosxa mubiles ra eheien te tenbemim del tutouen na Ninin Eo, ma mumeul. \x + \xo 8:13 \xt Kal 6:8\x* \v 14 Vengan xa ngan xil xa Ninin na Hi di del xil, xil vari iaxa labe nat Hi xil. \v 15 Vengan xa Ninin xa Hi tesa ni mi xamim tasak ni xamim ti mumalili e ulimim vakan vaxoni slev xil xa di lamalili pe met suv nae. E‑e, Hi tehur xao ni xamim mei mube horamue nan xil xa mukila muviteni mini muvit, “!O Tata, obe Tamemem reitin!” \x + \xo 8:15 \xt 2Tim 1:7; Kal 4:5-6; Mak 14:36\x* \v 16 E Ninin xa Hi tesa ni mi xir di bit mesen ni mi xir nggo tinexir xa rabe horamue xil na Hi reitin. \x + \xo 8:16 \xt 2Kor 1:22\x* \v 17 E xosxa be reitin xa xir rabe horamue nan xil, ma holesok xil vus xa di e he Hi, xa tehit xati tengan ihe na horamue nan xil, xir vari iaxa rilehi itel Kristo vengan xa xir mun di ranggur longpangasien xil ve neketen nar nggoni ngan xa Kristo tehuri. Imak, ma xir mun rihur his xa eilep ixoni ngan xa xi tehuri. \x + \xo 8:17 \xt Kal 4:7; Rev 21:7\x* \s1 Hi ipisen holesok xil xa ihos pupu mi horamue nan xil \p \v 18 Melele xa nanem usil longpangasien xil xa di rangguri taxeak, napusi xa be tereli tang, vengan nakila xa neta xil xa Hi ipisen ni mi xir e melele tei xa ti imei tellep xa tellep pupu ili longpangasien xil ak. \x + \xo 8:18 \xt 2Kor 4:17\x* \v 19 Vengan xa holesok xil vus xa Hi tepeas ni iexil bei mak mu tengan lapus ti melele xa Hi ipisen ni xa visi xil iaxa labe horamue nan xati. \x + \xo 8:19 \xt Kol 3:4\x* \v 20 Vengan xa Hi tesak ni holesok xil xa xi tepeas ni lasakras mun lapol sen polien nae xati. E Hi tenapol ni ti vahusil naha xa holesok nen xil ak iexil bei, e tepol ni tehusil nenemien nan tasen. E holesok xil vus te ut etan di laling nenesien nae en xa, \x + \xo 8:20 \xt Sen 3:17-19; 5:29; Ekl 1:2\x* \v 21 e melele tei xa ti imei, Hi ipol ni xil mei limeluv ra ao te maten. Reitin, Hi mikila xa, e melele nen ak, liti itela e minehinen te xeihen nan itel horamue nan xil xa limeluv tevi. \x + \xo 8:21 \xt 2Pit 3:13; 1Sion 3:2\x* \v 22 Vengan rakila xa, tetiamu nousav mei duxoh xosali, holesok xil vus xa Hi tepeas ni xil di lamuis ve longpangasien. Reitin, langgoni atou xa di muis ve longpangasien te tuvava xa sangas valingi. \x + \xo 8:22 \xt 2Kor 5:2-4; Kal 5:5\x* \v 23 E tave holesok xil kes ti xa Hi tepeas ni iaxa di lamuis. Xir mun xa ratehur rohon ni Ninin Eo xa Hi tesa ni mi xir di ramuis. Di ramuis vengan xa di tamu radatil melele xa Hi ihur rat xir mei rihe horamue nan xil xati, e melengien xa isak ni vexir mei imase ra ao xil vus te ut etan, e isak ni tenbexir mei ihe neta hu. \v 24 Melele xa rateling nenesien nar e naha xa Hi tehit xati mi xir, xi teteh meulien e xir. Reitin xa ratehur hitxatien ak ngamu, e vengan xa ratnahur ti mu huite teni, del nenesien, di radatil melele xa huite teni mei istal. ?Vengan visi tova di datil neta tei del nenesien e melele xa tehuri ngamu? Moletin tovuol. \x + \xo 8:24 \xt 2Kor 5:7\x* \v 25 E xosxa raling nenesien nar xa ripus huite te hitxatien na Hi xa ratapus ti mu, di radatil melele xa Hi ipisen ni itel nenemien nan xa teviei. \p \v 26 E hisit sexien xa nenesien nar di dutou ni xir, Ninin mun di dutou ni xir e melele xa ralonge vexir memel. Vengan xa melele xa ratakil ti mun naha iaxa momal tengan ti rasis Hi ven, Ninin Eo vari di misis mini e rin nar. Reitin, melele xa Ninin di dakes Hi e rin nar, mike ba mini del isien xil xa sepinien nar tapin ti tengan vahiteni. \v 27 E Hi, xa miketeh ril e tinexir, xi di minem kil nenemien na Ninin. Vengan xa \w Ninin Eo\w* di dakesi e rin na moletin nan xil nggusil naha xa Hi vari ien bei. \x + \xo 8:27 \xt Sam 139:1; 1Kor 4:5\x* \p \v 28 E rakila xa, e holesok xil vus xa di mistal, Hi di pol ni mei ihos ihusil nenemien nan. Reitin, ipol ni mei itutou ni rin na ngan xil xa eheien nae di en, xa xi tekes xil tengan lave nan. \x + \xo 8:28 \xt Efes 1:11; 3:11\x* \v 29 Vengan, ngan xil ak, Hi tekil xil tetiamu nousav ngamu, e teling xati xa xil mei lixoni Natneli. Mak iaxa, moletin xil holu lakila mei lave nat Hi xil, xa Iesu be muimol e xil. \x + \xo 8:29 \xt Kol 1:18; Hib 1:6\x* \v 30 Ngan xil xa Hi tehosei tengan mei lihe nan, tekes xil. E ngan xil xa xi tekes xil, xi tepol ni xil lamal pe meten. E ngan xil xa tepol ni xil lamal pe meten, xi temaen xil liti visali e minehinen te xeihen nan. \s1 Eheien na Hi de xir e neta tovuol vakila vahur rat xir ra hen \p \v 31 ?Xosxa mak, ma holesok xil vus ak di lapisen naha mi xir? ?Xosxa Hi di dutou ni rin nar, ma visi vari vakila vavae vatel xir? \x + \xo 8:31 \xt Sam 118:6\x* \v 32 Hi pisen ni xa xi di dutou ni rin nar vengan xa tenakenin Natneli xati ti. E tesa ni temei tengan imat ihinat xir vus. E xosxa tesa Natneli temei ve rin nar, pisen ni xa isa holesok xil vus mun nan mi xir ixoni sanien tang. \x + \xo 8:32 \xt Sion 3:16\x* \v 33 ?Visi mikila vasa sepinien vaha xat rin na moletin xil xa Hi tehosei xil mei latehe nan? !Moletin tovuol, vengan xa Hi vari tang tesak ni xil lamal ngamu pe meten! \x + \xo 8:33 \xt Aes 50:8\x* \v 34 Reitin, moletin tovuol vakila vasak ni Hi vasa pangasien mi xir. Vengan xa Iesu Kristo, xa temat e temea rilomun ra maten, xi vari de ri matu na Hi e di misepin mini e rin nar. \x + \xo 8:34 \xt Sam 110:1; 1Sion 2:1\x* \v 35 ?Mak, ma visi sung mikila valeh rat xir ra he Kristo xa eheien nan di e xir? Vengan xa, tave ti neta xa xil di lasa longpangasien e sakpurunien xil mi xir e lasak ni xir di rabisu ni melengien xil te xeih, e lasakras lavur rat eheien nan ra xir. E tave ti neta xa lasak ni xir di rabisu ni mae kekaten mu laleh rerat holesok xil ngasen ra xir, lapurun xir mu labas vin xir, e lasakras lavur rat eheien na Iesu Kristo ra xir. \v 36 Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo di biteni xa bit, \q1 \qt “Iahova, vehakut di mabisu ni maten nggo he mosav xil,\qt* \q2 \qt vengan xa mabe moletin nan xil.\qt* \q1 \qt Xil labit momal tengan lavas vin xamem\qt* \q2 \qt vaxoni ngan xa mabe sipsip xil\qt* \q2 \qt xa momal tengan ladiamu ni xil tengan ha lamu vin xil.”\qt* \rq (Sam 44:2) \rq*\x + \xo 8:36 \xt 2Kor 4:11\x* \m \v 37 Reitin, tave ti neta xa di rabisu ni holesok tesa xil ak, Kristo, xa eheien nan de xir, misak ni xir mei rabe eilep mak mu e xil, e mei rileli xil vus. \x + \xo 8:37 \xt Sion 16:33\x* \v 38 Vengan xa, tave ti neta xos rimat mu rimeul, tave ti neta xa ti ripus xeihen na \w masxaxa\w* xil mu na temat xil, e tave ti neta naha xa di mistal xosali mu istal e melengien xil xa ti imei, nakil kuhi xa neta ti misakras valeh rerat xir ra lelaxatien na Iesu Kristo. \v 39 Reitin, tave ti neta naha xa ti istal e ut nesao mu e ut etan, neta ti e holesok xil xa Hi tepeas ni vakila valeh rerat xir ra eheien nan xa di e xir ve naha xa Iesu Kristo, Suv nar, tepol ni e rin nar. \c 9 \s1 Hi tehosei moletin nan xil tehusil nenemien nan \p \v 1 Nabit nasepin mi xamim usil tua navan xil xa labe Siu. Inou nabe moletin tei na Kristo e \w Ninin Eo\w* xa de nou di bit kila minou xa nabiteni reitin e nataluvos ti melele xa nabiteni xa \v 2 di nalonge misa holu e tinok pangas \v 3 ve Siu xil xa labe moletin navan xil xati. E vengan xa tinok pangas ve xil mak, xosxa nikila nitutou ni rin nae, ma nihur vonexil e nimaen Hi isa halesil minou tengan ninavisti ti mun natel Kristo. E nasakras namur vonexil. \x + \xo 9:3 \xt Eks 32:32\x* \v 4 Tetiamu, Hi tehosei mol‑Isrel xil tengan mei lihe moletin nan xil. E tepol ni xil latehe horamue nan xil e tepisen xeihen nan xa eilep pupu mi xil. Xi tepol ni \w hitxatien te xeih\w* xil tetel xil e tesa rae nan xil mi xil. Hi tepispisi mi xil ni sexien xa momal tengan ti limot mini ixo en, e tehit xati xa ipol ni holesok xil holu xa ihos mi xil. \x + \xo 9:4 \xt Eks 4:22; Dut 7:6; 14:1-2\x* \v 5 Xil lastal langgo ra na avu nae xil tetiamu texoni Ebraham, Aesak, e Siekob. E melele xa Mesaea temei etan mei tehe moletin xa tenben teta, xi testal texo vatimol nae. Xi be Hi xa be eilep pupu mili holesok xil vus. E momal tevi tengan hisen ihe nesao vehakut xa vehakut tang. Reitin. \x + \xo 9:5 \xt Mat 1:1-16; Luk 3:23-38; Sion 1:1; Sam 41:13; Rom 1:25\x* \p \v 6 Tetiamu, Hi tehit xati xa iteh meulien e mol‑Isrel xil. E melele xa mol‑Isrel xil latesin lingxatien na Hi, tave hitxatien nan ti iaxa temot. Vengan xa tave mol‑Isrel xil vus ti xa lave moletin xil na Hi reitin. \x + \xo 9:6 \xt Nam 23:19; Rom 2:28\x* \v 7 E tave ngan xil vus ti xa langgo ra na \w Ebraham\w* iaxa labe horamue nan xati pe met Hi. Vengan, neta sav xa horamue sav xil na Ebraham lateti, e Hi tehiteni mini tehit, \qt “Vatimol xil xa natehit xati minuk, listal lixo Aesak.”\qt* \rq (Sen 21:12)\rq* \v 8 Ngan ak di pisen ni xa tave horamue xil vus ti xa langgusil ren iaxa lave horamue xil na Hi. E be horamue xil xa langgusil xat hitxatien nan xil iaxa labe horamue nan xati pe meten. \x + \xo 9:8 \xt Kal 4:23\x* \v 9 Vengan xa Hi tehosei ngan xa ihur hitxatien nan melele xa tehit, \qt “E melele nen ak e huram xor, Serah iling natumali.”\qt* \rq (Sen 18:10)\rq* \p \v 10 Vatei mun, Hi tehosei ngan xa xi ien tehei tengan vahur hitxatien nan e melele xa \w Rebekah\w* teti ni meah lu na Aesak, avu nar tetiamu. \x + \xo 9:10 \xt Sen 25:21\x* \v 11-12 Vengan xa melele xa xalu luteti tamu e vang ninexalu, Hi tesepin mini tehit, \qt “Ngan xa istal itiamu mei ipol pe he ngan xa istal itutou.”\qt* \rq (Sen 25:23)\rq* Hi tehit sepinien ak e melele xa meah xalu ak lutnapol ni ti mu neta xa tehos mu tesa. Ngan ak tepisen ni xa Hi di mikes moletin xil nggusil nenemien nan kestang e tahusil polien nae xil ti. \v 13 Ngan ak nggoni naha xa Hi tehit usili e Vanuvei Eo tehit, \qt “Eheien navan di e Siekob; e di nasin Esao.”\qt* \rq (Mal 1:2-3)\rq* \p \v 14 ?Midep, sexien ak pisen ni xa Hi di pol tamal ti? !E‑e, tamak ti! \v 15 Vengan xa tehiteni mi \w Mosis\w* tehit, \q1 \qt “Inou tasok nihosei moletin si xa ieok ti isae en, \qt* \q2 \qt e nitutou ni visi xil kestang xa di nenemien navan tengan nitutou ni xil.”\qt* \rq (Eks 33:19)\rq*\x + \xo 9:15 \xt Dut 32:4\x* \m \v 16 Mak, ma Hi di bosei moletin nggusil esaeen nan kestang, e tahusil ti naha xa moletin xil te ut etan di iexil bei tengan lapol ni. \x + \xo 9:16 \xt Efes 2:8\x* \v 17 Ngan ak nggoni ngan xa Hi tehiteni mi suv toto te hal Isip e Vanuvei Eo tehit, \qt “Inou nateling xatuk mei obe suv toto mak tengan nikila nipisen xeihen navan ixo xouk tengan lihithiten usil hisok xa eilep e rute xil vus e ut etan.”\qt* \rq (Eks 9:16)\rq* \v 18 Mak, ma de Hi kestang tengan ihosei visi e moletin xil xa lihur esaeen nan, e visi xil iaxa isak ni nenemien nae mei ivon tengan lisin ni. \x + \xo 9:18 \xt Eks 4:21; 7:3; 9:12; 14:4,17\x* \s1 Hi di pisen ekaten e esaeen nan nggusil nenemien nan kestang \p \v 19 Vahit tei e xamim vahiteni minou vahit, “?Xosxa Hi kestang di bosei visi iaxa ihur esaeen nan e visi iaxa isin ni, ma ikameti xa latepol tesa tetep e melele xa ilepis rin nae? ?Vengan visi vari iaxa ikila ipol ni neta isav ni ngan xa Hi teling xati ngamu tengan ipol ni?” \v 20 ?E xouk xa obe moletin te ut etan tei tang, onemi xa obe visi tengan ti osel vatel Hi? Valihe xa moletin pol ni ni tan tepili misakras vangor vatela vahit, “?Veneh ma otepol ni inou namak?” \x + \xo 9:20 \xt Aes 29:16; 45:9\x* \v 21 \fig Nggoni moletin xa di pol ni valihe xil, Hi mikila vapol e meulien nar nggusil nenemien nan.|alt="Bowls, pitchers, plate" src="WA04014b.tif" size="col" copy="Graham Wade, authorized by United Bible Societies, 1989" ref="9:21" \fig* Vengan xa moletin xa pol ni valihe xil ni tan tepili mikila vapol ni xil vahusil nenemien nan. Di e xi kestang xosxa ien bei tengan vapol ni tan tepili mei vahe valihe lu (2), tei xa ipol ni mei ihos te anien xil xa tellep, e teimun tesav xa ipol ni mei ihe neta votei tang te melengien xil vus. \x + \xo 9:21 \xt Ser 18:6\x* \p \v 22 E ngan ak nggoni naha taxa Hi di pol ni. Xi ien bei vapisen ekaten nan vaha xat tesaen e vasak ni moletin xil lakil xeihen nan. E tave ti neta xa tepeas ni rut moletin xil momal tengan ihu len xil ve tesaen nae xil, nenemien nan teviei e di dal xat ekaten nan tengan napangei xil ti mu. \x + \xo 9:22 \xt Ser 50:25\x* \v 23 E di dal xat ekaten nan tengan vapisen ni xa xi polu ni hosien. Misak ni, xi di miteh meulien e ngan xil xa tehosei xil tengan lihur esaeen nan, vengan xa tevue xat xil ngamu tengan ha liti vituei itela e minehinen te xeihen nan e ut nesao. \x + \xo 9:23 \xt Efes 1:3-12\x* \v 24 E xir mun rabe ngan xil nen tak, xa xi tekes rat xir ra \w Siu\w* xil e ra ngan xil mun xa latave Siu ti. \v 25 Ngan ak be naha xa Hi tesep usili texo provet Hosea tehit, \q1 \qt “Moletin xil xa ‘latave moletin navan xil ti’\qt* \q2 \qt nikes pilei xil ni ‘moletin navan xati.’\qt* \q1 \qt E ngan xil xa ‘eheien navan tovuol e xil,’ \qt* \q2 \qt nikes pilei xil ni ‘ngan xil xa eheien navan di e xil.’”\qt* \rq (Hos 2:23)\rq* \q1 \v 26 \qt “E rute xa Hi tehit rati mi xil tehit, ‘Xamim mutave moletin navan xil ti,’\qt* \q2 \qt e rute nen ak vari, ikes xil ni ‘horamue xil na Hi xa meul vehakut.’”\qt* \rq (Hos 1:10)\rq* \p \v 27 E provet Aesea mun tehit lelen neta mun usil mol‑Isrel xil tehit, \qt “Tave ti neta xa mol‑Isrel xil labe holu langgoni suvien xil te tas, Hi iteh meulien e rute xil kestang.\qt* \x + \xo 9:27 \xt Aes 10:22-23; Hos 1:10\x* \v 28 \qt Vengan xa Hi ilepis rin na moletin xil vus te ut etan, e xi isa katen ni pangasien mi xil ihusil naha xa xi pusi bit momal.” \qt* \rq (Aes 10:22-23)\rq* \v 29 Ngan ak nggoni naha xa Aesea tehiteni tetiamu tehit, \q1 \qt “Tetiamu, Iahova, suv toto te ut nesao, tepisen esaeen nan mi xir e temaen horamue nar xil latemeul.\qt* \q2 \qt Vahit Hi Suv napol ni ti namak, ma xir vus mei raxoni Sodom mu Komorah ngamu xa ekaten na Hi tehu lelen moletin xil xa lateti en.”\qt* \rq (Aes 1:9)\rq* \s1 Pol misis mi Hi ve rin na Siu xil xa lasin Iesu Kristo \p \v 30 Ma, rapusi xa ngan xil xa latave Siu ti, xa di latasak pisi ti tengan mei lamal pe met Hi, xil vari iaxa laduxoli e langgur momalen nggo suse te neketen. \x + \xo 9:30 \xt Rom 10:20\x* \v 31 E mol‑Isrel xil xa di lasak pisi tengan mei lamal pe meten nggo suse te \w rae\w* xil, xil latnahuri ti. \x + \xo 9:31 \xt Rom 10:2-3\x* \v 32 ?E veneh vari latahur ti momalen? Vengan xa latahusil suse te neketen ti tengan lavuri. E xil di lasak pisi tengan lavuri vaxo naha xa xil kestang di lapol ni. Ve rin ak, xil di lasavut e hat xa Hi telingi tengan moletin xil ti lisavut en. \x + \xo 9:32 \xt Aes 8:14\x* \v 33 Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo tehiteni usil Kristo tehit, \q1 \qt “!Mupusi! Inou nateling hat tei e hal Saeon, e hilaep te mol‑Isrel xil tengan ti lisavut en e ti limot.\qt* \q2 \qt E ngan xil xa laling neketen nae en, xi nasak ni xil ti linave unoun.”\qt* \rq (Aes 28:16)\rq*\x + \xo 9:33 \xt Rom 10:11; 1Pit 2:6,8\x* \c 10 \p \v 1 O tuxoli e hinoxoli xil, ieok bei pupu li tengan Hi iteh meulien e moletin navan xil xati. E vehakut di nasis nggeih mini ve rin nae. \v 2 Nakila namiteni mi xamim xa mol‑Isrel xil iexil bei pupu tengan lavusil xat Hi, e latapol ni ti vaxo sexien xa vamal vaxoni ngan xa Hi tepisen ni mi xil. \x + \xo 10:2 \xt Pol 22:3\x* \v 3 E vengan xa latakil ti suse xa Hi telingi teta tengan moletin xil lakila mei limal pe meten, xil di lasak pisi tengan lapol ni suse sav tengan mei lavur momalen ak vaxo en. Misak ni, lateling nenemien nae tengan linahusil ti suse te momalen xa Hi telingi ngamu ve xil. \x + \xo 10:3 \xt Rom 9:31-32\x* \v 4 E melele xa moletin xil di lasak pisi tengan lavur momalen vaxo \w rae xil na Mosis\w* mei duxoh hoxalite teni. Vengan, taxeak, ngan xil xa di laling neketen nae e Iesu Kristo iaxa mei langgur momalen pe met Hi. \x + \xo 10:4 \xt Mat 5:17; Sion 3:18; Hib 8:13\x* \s1 Hi di miteh meulien e moletin xil vus nggo suse te neketen kestang \p \v 5 \w Mosis\w* tetis usil moletin xil xa lasak pisi tengan lavur momalen vaxo rae xil tehit, \qt “Ngan xil xa di lalong xat sepinien xil vus te rae xil ak iaxa limeul.”\qt* \rq (Lev 18:5)\rq* \x + \xo 10:5 \xt Kal 3:12\x* \p \v 6 E rin te sepinien xa bit usili xa itep moletin mei imal pe met Hi ixo suse te neketen, Vanuvei Eo di biteni bit, \qt “Onasis ti naxo nenemien nam onahit, ‘?Visi iaxa ihe ut nesao tengan ikameti?’”\qt* \rq (Dut 30:12)\rq* Vengan xa ngan ak nggoni ngan xa iemim bei tengan Kristo vamei rilomun e ut etan tengan vasep usili. E xi bemei e ut etan ngamu. \v 7 \qt “E onasisi ti onahit, ‘?Visi iaxa ihe etan e von maten tengan ikameti?’”\qt* \rq (Dut 30:13)\rq* Vengan ngan ak nggoni ngan xa iemim bei tengan Kristo vamea rilomun ra maten vatei mun tengan vasep usili. E xi temea rilomun ra maten ngamu. \v 8 E naha xa Mosis tehit usili xiak, \qt “Sepinien na Hi dat sangas visal xamim, da tuei e vulongomim e tinemim.”\qt* \rq (Dut 30:14)\rq*\x + \xo 10:8 \xt Dut 9:4\x* E ngan ak be sepinien usil neketen xa xamem di mabithiteni. \v 9 Vengan xa xosxa mubit rati nggo vulongomim xa Iesu be Suv namim, e muke reitin en nggo tinemim xa Hi tesak ni temea rilomun ra maten, Hi iteh meulien e xamim. \v 10 Vengan xa melele xa moletin tei mike reitin nggo tinen, Hi pusi nggoni ngan xa momal ngamu pe meten. E melele xa bit rati nggo vulongen, Hi di miteh meulien en. \v 11 Vengan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Ngan xil xa laling neketen nae en, xi nasak ni xil linave unoun.”\qt* \rq (Aes 28:16)\rq* \x + \xo 10:11 \xt Rom 9:33\x* \v 12 Ngan ak di misep usil xir vus. Vengan xa, pe met Hi, neta tovuol vasav ni \w Siu\w* xil e ngan xil xa latave Siu ti. Hi be hisit Suv na moletin xil vus, e di misa tuxolxatien xa tellep mi ngan xil vus xa di lakei mini ve tutouen. \x + \xo 10:12 \xt Pol 10:34; 15:9\x* \v 13 Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Moletin xil vus xa lakei ba mi Iahova ve tutouen, xi iteh meulien e xil.”\qt* \rq (Soel 2:32)\rq* \p \v 14 ?E moletin xil likila likei mi Hi ve tutouen itep xosxa lataneket ti mu en? ?E lineket en itep xosxa latalong ti mu sepinien usili? ?E lilong sepinien usili itep xosxa moletin tovuol tengan vaha vahithiteni mi xil? \v 15 ?E moletin xil likila lihithiten sepinien ak itep xosxa moletin ti nasil xil tengan lava? Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Melele xa moletin xil langgur longeongen hos bemei, meien nae bos xa bos.”\qt* \rq (Aes 52:7)\rq*\x + \xo 10:15 \xt Neham 1:15; Efes 6:15\x* \v 16 E tave moletin xil vus ti iaxa lalong xat sepinien xil te longeongen hos ak. Vengan xa provet Aesea tehiteni mun tehit, \qt “?Iahova, visi mike reitin e sepinien namem? Moletin tovuol.”\qt* \rq (Aes 53:1)\rq* \x + \xo 10:16 \xt Sion 12:38\x* \v 17 Mak, ma itiamu, moletin tei iha ihithiten longeongen hos usil Iesu Kristo mi moletin xil. Ti, moletin xil likila lilonge. E melele xa lilonge, likila liling neketen nae en. \x + \xo 10:17 \xt Sion 17:20\x* \p \v 18 E nasis xamim, “?Midep, be reitin xa mol‑Isrel xil latalong ti mu longeongen hos usil Kristo?” Io, lalonge ngamu. Vengan xa ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \q1 \qt “Nggo rae xil, di labithiten longeongen usili mikapis e rute xil vus, \qt* \q2 \qt e sepinien nae usili ba duxoh moletin xil ngasen te ut etan.”\qt* \rq (Sam 19:4)\rq* \m \v 19 Nasis xamim vatei mun nabit, “?Midep, be reitin xa mol‑Isrel xil latalong ti mu naha xa Hi tehit lelen ni xa ipol ni?” E‑e, lalonge tuei. Vengan xa Mosis tetisi xa Iahova vari tesep usili tehit, \q1 \qt “Inou nipol ihos mi tatit moletin sav xil tengan nisak ni xamim, mol‑Isrel xil, iemim ihei naha xa di napol ni e meulien nae.\qt* \q2 \qt Reitin, iemim ikat xa nipisen inou mi ngan xil xa xamim di mukes xil ni unu xil.”\qt* \rq (Dut 32:21)\rq* \m \v 20 E Hi tehit kila mak mu melele xa tesepin texo provet Aesea tehit, \q1 \qt “Ngan xil xa latalang ves nou ti, xil iaxa latekamet nou.\qt* \q2 \qt Reitin, natepisen nou mi ngan xil xa latnakes nou ti.”\qt* \rq (Aes 65:1)\rq* \m \v 21 E Hi tehit usil mol‑Isrel xil tehit, \q1 \qt “E melengien xil vus, di nate momal ni heok tengan namur pilei moletin navan xil,\qt* \q2 \qt e xil latalong xat nou ti, e vatixil nggeih pupu.”\qt* \rq (Aes 65:2)\rq* \c 11 \s1 Longrasien na mol‑Isrel xil misa mesal tengan Hi iteh meulien e moletin xil vus \p \v 1 Nasis xamim mun nabit, “?Midep, reitin mak xa Hi tesin moletin nan xil?” !E‑e tamak ti! Vengan xa inou vari nabe ngan \w Isrel\w*, nanggo ra na \w Ebraham\w*, e nanggo vatimol xa eilep na \w Bensamin\w*. \x + \xo 11:1 \xt Plp 3:5\x* \v 2 Hi tasin moletin nan xil ti xa tepus kil xil ngamu e tehosei xil tetiamu nousav tengan mei lihe nan. Xamim mukil neta xa provet \w Ilaetsa\w* tehiteni e Vanuvei Eo melele xa teseputut xat mol‑Isrel xil mi Hi tehit, \x + \xo 11:2 \xt 1Saml 12:22; Sam 94:14\x* \v 3 \qt “O Iahova, xil latehas vin provet nam xil vus e latehu lelen hor xil xa di matesa sanien eo namem xil minuk en. !Inou kestang nameul tamu nada, e di lasak tengan lihas vin inou mun nimat!”\qt* \rq (1King 19:10)\rq* \v 4 ?Ma Hi tesa rilomun ni sepinien eah teha mini? Tehiteni tehit, \qt “Inou natesikoe xol moletin xil latehe taosen lu e he sav (7000) xa di langgusil xat nou tengan limeul. Ngan xil ak, latnamot ti mu mi hi Baal.”\qt* \rq (1King 19:18)\rq* \v 5 E, nggoni melele nen tak, xosali mun, Hi tepisen eheien hos nan e rin xa tehosei rut mol‑Isrel xil tengan ti lihusil xati. \x + \xo 11:5 \xt Rom 9:27\x* \v 6 Reitin, Hi tehosei moletin nan xil tehusil eheien hos nan e tahusil ti naha xa xil tang di latepol ni. Vengan vahit Hi vahosei moletin xil tengan mei lave nan vahusil naha xa xil di lapol ni, ma napol ni ti mun nahusil eheien hos nan. \x + \xo 11:6 \xt Kal 3:18\x* \p \v 7 Ma, rapusi xa mol‑Isrel xil holu di lalang ves suse tengan mei lamal pe met Hi, e latakameti ti. E be vanut moletin vahis tang iaxa Hi tehosei xil tengan likameti. E ngan tesav xil vus, Hi tesak ni vurangexil tevon ni keien nan. \x + \xo 11:7 \xt Rom 9:31\x* \v 8 Ngan ak nggoni ngan taxa latetisi e Vanuvei Eo latehit, \q1 \qt “Hi tesak ni nenemien nae tekoe,\qt* \q2 \qt e mei duxoh xosali, nggoni ngan xa metexil bar e vurangexil bon.”\qt* \rq (Dut 29:4; Aes 29:10)\rq* \m \v 9 E suv toto \w Deved\w* tehiteni tehit, \q1 \qt “O Hi, usak ni lisavut e naha xa di langgur sien nggo en,\qt* \q2 \qt e usa rilomun ni pangasien mi xil ixoni ngan xa xil latesa ni mi mosav xil.\qt* \q1 \v 10 \qt Usak ni metexil ivar tengan lisakras liketeh,\qt* \q2 \qt e upol ni xil lilonge isa ni mar pangasien ve polien te xeih xil xa ti lipol ni ixoni ngan xa labe slev xil.”\qt* \rq (Sam 69:22-23)\rq*\x + \xo 11:10 \xt Sam 35:8\x* \p \v 11 Nasis xamim mun nabit, “?Midep, melele xa mol‑Isrel xil lasavut mak, lamot vari xa linamea ti mun vatova?” !E‑e, tamak ti! Hi temaen xil lasavut mak tengan ikila iteh meulien e ngan xil xa latave Siu ti. Imak, ma isak ni Siu xil mei iexil ihei naha xa xi di pol ni e meulien nae. \x + \xo 11:11 \xt Pol 13:46; Dut 32:21; Rom 10:19\x* \v 12 E neta xa tesa xa Siu xil latepol ni tesah suse tengan moletin xil vus te ut etan likila lipus tuxolxatien na Hi. Reitin, longrasien nae misak ni ngan xil xa latave Siu ti tengan mei lapolu ni hosien na Hi. E xosxa ngan ak be reitin, ma be reitin mak mu xa moletin xil vus lipus kila xa tuxolxatien na Hi be eilep xa be eilep pupu e melele xa Siu xil vus xa Hi tehosei xil mei lihur neketen nae. \s1 Hi misak ni ngan xil xa latave Siu ti mei labe moletin nan xil \p \v 13 E, taxeak, nabit nasepin mi xamim xa mutave Siu ti. Hi tehosei nou tengan nihe \w eloheoh\w* tei nan xa nihat mi xamim, e nabesi nou ve polien navan. \v 14 Xos polien xa di napol ni del xamim ikila isak ni moletin navan xil xati iexil ihei naha xa Hi di pol ni e meulien namim. Xosxa imak, ma rute xil lihiles e Hi iteh meulien e xil. \v 15 Melele xa Hi tesin mol‑Isrel xil, tepol ni suse tengan iserev rin na moletin sav xil te ut etan. Ma melele xa ihur pilei rilomun ni mol‑Isrel xil ak, ihos pilei sung. Ixoni ngan xa di lameul rilomun ra maten. \p \v 16 Melele xa moletin tei biles pulaoa e, diamu, pol ni beret ni xa misa ni be sanien eo mi Hi, beret xa ipol ni itutou mun ihe beret eo.\f + \fr 11:16 \ft Nggusil nenemien ak, mol‑Isrel xil labe moletin eo na Hi vengan xa avu nae xil tetiamu latehe moletin eo nan xil.\f* E melele xa moletin tei bosei vatiei tei bit ihe vatiei eo sa Hi, lite xil e huite xil mun lihe eo.\f + \fr 11:16 \ft Nggusil nenemien ak, Hi tehosei Ebraham, vatit avu na Siu xil tetiamu, tehit tehe moletin eo nan. Ma, ngan xil xa lastal langgo en mun labe moletin eo xil na Hi.\f* \x + \xo 11:16 \xt Nam 15:17-21; Neh 10:37; Esek 44:30\x* \p \v 17 Mol‑Isrel xil, langgoni vatit \w olip\w* eo na Hi, e xi tetal vuvul rut lite xil ra ni.\f + \fr 11:17 \ft Nggoni ngan xa mol‑Isrel xil labe vatit olip sa Hi xa xi di milaxat kuhi. Vatite e amulite teni labe vatit avu xil xa latexoni Ebraham, Aesak xal Siekob, e mol‑Isrel sav xil labe lite xil teni.\f* Di, teha telang ves lit olip sav xil e urmatu, e tehistin xil mei latehur vonexil. Mak, ma xosali, xamim xa mutave Siu ti, di munggur tuxolxatien na Hi nggoni ngan xa mube mol‑Isrel xati xil. \x + \xo 11:17 \xt Efes 2:11-19\x* \v 18 Mak, ma xamim xa mutave Siu xil ti, munanem male ni Siu xil ti xa Hi tesin xil e tetal vuvul xil nggoni ngan xa latehe lit olip san xil. ?Veneh ma di musep koai usil rin namim? Xamim mube lite xil tang xa mutatutou ni vatite ti. Be vatite iaxa di dutou ni xamim. \x + \xo 11:18 \xt Sion 4:22\x* \p \v 19 E vahit tei e xamim vahiteni minou vahit, “E Hi tepisen ni xa eheien nan di e xamem xa matave Siu ti vengan xa tetal vuvul Siu xil xa latelong rasi tengan vasak ni mesal vati e vahistin xamem mei mavur vonexil.” \v 20 Ngan ak be reitin. Hi tetal vuvul xil vengan xa lataling neketen nae ti e Kristo. E xamim mudi e vatite ak vengan xa muteling neketen namim en. E munasep koai ti. Ihos mak mu xa ulimim ikan e mulaxat kuh xamim. \x + \xo 11:20 \xt Rom 12:16\x* \v 21 Vengan xosxa Hi ikila ital vuvul mol‑Isrel xil ra vatit olip san xa labe lite xati teni, ma ihe temele tang mini tengan ital vuvul xamim mun. \p \v 22 Ma, munem pisi mu usil hosien e ekaten na Hi vengan xa xi tepol ni texeih mi Siu xil xa latemot ngamu, e tepol ni tehos mi xamim xa mutave Siu ti. E xamim tit mupus hosien nan xosxa muhe reitin mini. E xosxa munave reitin ti mun mini, ma xi ital vuvul xamim mun muha. \x + \xo 11:22 \xt Sion 15:2,4; Hib 3:14\x* \v 23 E xosxa Siu xil lihiles e liling neketen nae e Kristo, Hi nggur xeihen tengan ihistin xil mun liti e vonexil xati. \v 24 Xamim xa mutave Siu ti, tetiamu muteti sotin ra Hi, e xi tehur pilei xamim mei mube nan. Munggoni lit \w olip\w* xil te urmatu xa tehistin xamim muti e vatit olip san xa xi di milaxat kuhi. E xosxa Hi mikila vapol ni sexien ak mi xamim, temele tang mini tengan ileh lit olip xil xati te vatit olip san e ihistin xil liti mun e vonexil xati. \s1 Hi ien isae e mol‑Isrel xil e ihur pilei xil lihe moletin nan xil \p \v 25 Tuxoli e hinoxoli xil, ieok bei tengan xamim xa mutave Siu xil ti mukil nenemien xuxus tei xa Hi di pisen ni tengan ti munasep koai ti munahit mube metisou mak mu. Hi vari tang iaxa tesak ni mol‑Isrel xil holu, tinexil mei nggeih. E tinexil ixeih imak ha vuma ituxoh melele xa Hi teling xati ngamu tengan istal e melele xa ngan xil xa latave Siu ti xa mei lihisti itel moletin xil na Hi mei ituxoh pupuluen xati teni. \x + \xo 11:25 \xt Rom 12:16; Luk 21:24; Sion 10:16\x* \v 26 Ti, Hi iteh meulien e mol‑Isrel xil vus ixoni ngan xa tesep usili tuei e Vanuvei Eo tehit, \q1 \qt “Moletin te teh meulien en istal ixo Serusalem e Vathu Saeon\qt* \q2 \qt e xi ileh rerat tesaen xil vus ra ngan xil xa lastal langgo ra na Siekob.”\qt* \rq (Aes 59:20)\rq*\x + \xo 11:26 \xt Sam 14:7\x* \q1 \v 27 \qt “E nipol ni hitxatien te xeih navan itel moletin nan xil\qt* \q2 \qt e melele xa nileh rerat tesaen nae ra xil.”\qt* \rq (Ser 31:33-34)\rq*\x + \xo 11:27 \xt Aes 27:9\x* \m \v 28 Vengan xa ien bei tengan xamim mulong longeongen hos, Hi mei tehe elu mi mol‑Isrel xil xa tinexil texeih. E vengan xa Hi minem usil avu nae xil, eheien nan di tamu e Siu xil. \v 29 Reitin, eheien nan di tamu e mol‑Isrel xil vengan xa neta tovuol mikila vahiles nenemien na Hi usil ngan xil xa xi tehosei xil, mu usil ngan xil xa tehit xati tengan ituxol xat xil. \p \v 30 Tetiamu, xamim xa mutave Siu ti mutelong ras Hi. E taxeak, Hi di pisen esaeen nan mi xamim vengan xa Siu xil di lalong rasi. \v 31 Misak ni, longrasien nae misak ni Hi tepol ni suse te esaeen xa mei duxoh meulien namim. E ixo suse te esaeen ak xa Hi tepol ni ve xamim, xi ipisen esaeen mi Siu xil mun. \v 32 Vengan xa Hi ien bei tengan vapisen ni xa moletin xil vus, Siu xil e ngan xil xa latave Siu ti, ladi e voh te longrasien. Ma, ve rin ak, xi mikila vapisen esaeen nan mi xil vus. \x + \xo 11:32 \xt Kal 3:22; 1Tim 2:4\x* \p \v 33 !Napet rat his Hi! Xi polu ni hosien, metisouen, e kilakilen. ?Visi iaxa mikila vakil sen nenemien nan? Xir rasakras rapus kil vatite te holesok xil xa xi di pol ni. \x + \xo 11:33 \xt Aes 45:15; 55:8\x* \v 34 Ngan ak nggoni naha xa Vanuvei Eo biteni xa bit, \q1 \qt “?Visi mikil nenemien na Iahova?\qt* \q2 \qt ?Visi iaxa mikila ipisen suse mini?”\qt* \rq (Aes 40:13)\rq*\x + \xo 11:34 \xt Siob 15:8; Ser 23:18; 1Kor 2:16\x* \q1 \v 35 \qt “?Visi iaxa mikila vasa sanien tei mini\qt* \q2 \qt tengan vasak ni Hi vasa rilomun ni mini?”\qt* \rq (Siob 41:11)\rq* \m \v 36 Vengan xa holesok xil vus xa ladi, Hi iaxa tepol ni. Ladi pe hen, e ladi tengan ti lipet rat hisen.\x + \xo 11:36 \xt 1Kor 8:6\x* Ma xir, ti ripet rat his Hi xa minehinen te xeihen nan da vehakut xa vehakut tang. Reitin. \c 12 \s1 Melele xa rabisti del Kristo, mei rabe rut tenben xil xa di rapol vituei \p \v 1 Mak, ma tuxoli e hinoxoli xil, vengan xa Hi tepisen esaeen nan xa bos mak mu mi xir vus, nadakes xamim tengan musa sen meulien namim mi Hi ixoni sanien eo namim mini. E sanien eo ak namim tamat ti, meul tang da. Reitin, musa xamim tengan mupol mini e mupol ni holesok xil xa xi imaal ven. Reitin, musa xamim mi Hi, vengan xa ngan ak be sexien xa momal tengan ti mumot mini ixo en. \x + \xo 12:1 \xt Rom 6:11,13; 1Pit 2:5\x* \v 2 Sexien namim xil nahusil sexien xil ti na ngan xil te ut etan. E mumaen Hi tengan ihiles tinemim ixo suse xa di misak ni nenemien namim mei ihe neta hu. Imak, ma xamim mukila mukil nenemien na Hi e naha xa xi ien bei tengan mupol ni. Reitin, mei mukil naha xa bos, naha xa xi memaal ven, e naha xa momal pe meten tengan mupol ni. \x + \xo 12:2 \xt Efes 4:23; 5:10,17\x* \p \v 3 Hi di pisen eheien hos nan minou melele xa tehosei nou tengan name eloheoh tei nan. Ma, nabiteni mi xamim vus xa munanemi ti munahit mube eilep mak mu muli naha xa momal pe met Hi. E munem kil xamim ixo sexien xa momal ihusil neketen xa Hi tesa ni mi xamim kekes. \x + \xo 12:3 \xt 1Kor 12:11; Efes 4:7\x* \v 4 E tenbexir, rut tenben holu ladi en, e xil vus di lapol ni polien savsav xil. \x + \xo 12:4 \xt 1Kor 12:12\x* \v 5 Nggusil hisit nenemien ak, tave ti neta xa rabe holu, e melele xa rabisti del Kristo, mei rabe tenben xa be tei takes. E ve rin ak, rabisti del xir mun tang nggoni ngan xa rut tenben xil di lapol vituei e tenben tei takes. \x + \xo 12:5 \xt 1Kor 12:27; Efes 4:25\x* \v 6 E Ninin Eo di misa sanien savsav xil mi xir kekes. Ma, ti ripol itel sanien nar xil xa Hi tesa ni mi xir tehusil eheien hos xa tepisen ni mi xir. Xosxa onggur sanien tengan uhit lelen sepinien na Hi, ma upol ni ihusil neketen xa otehuri. \x + \xo 12:6 \xt 1Kor 12:4-11; 1Pit 4:10-11\x* \v 7 Xosxa onggur sanien tengan ututou ni mosav xil, ma ututou ni xil. Xosxa onggur sanien tengan upispisi mi moletin xil, ma upispisi mi xil. \v 8 Xosxa onggur sanien tengan usel xat moletin xil, ma usel xat xil. Xosxa onggur sanien xa sien di e xouk melele xa osa neta ngan tengan vatutou ni mosav xil ni, ma usa ni mi xil. Xosxa onggur sanien tengan mei ove vat tei na moletin nan xil, ma upol ixeih en vehakut. E xosxa onggur sanien tengan iem isae e mosav xil, ma iem isae e xil itel sien. \x + \xo 12:8 \xt 2Kor 9:7\x* \s1 Selxatien tengan ripol ni holesok xil ihusil nenemien te eheien \p \v 9 E holesok xil vus xa mupol ni, mupol ni itel nenemien te eheien xa be reitin. Sexien xil xa misa, mustokovein ni. E sexien xil xa bos iaxa mutal xati ixeih e meulien namim. \x + \xo 12:9 \xt 1Tim 1:5; 1Pit 1:22; Amos 5:15\x* \v 10 Iemim ihei xamim mun ixoni ngan taxa mube vatimol tei takes tang. E musak pisi mak mu tengan mupisen sexien te merereen mi mosav xil. \x + \xo 12:10 \xt 2Pit 1:7; Plp 2:3\x* \v 11 Muhe imae e polien xil vus namim e munave mah ti. Reitin, ti mupol mi Hi Suv itel nenemien tevi namim. \x + \xo 12:11 \xt Pol 18:25; Rev 3:15\x* \v 12 Mumaal vehakut vengan mukila xa naha xa muling nenesien namim en be reitin. Musoh ixeih melele xa mubisu mi longpangasien xil. E tit musis mi Hi vehakut. \x + \xo 12:12 \xt 1Tes 5:17\x* \v 13 Melele xa moletin sav xil na Hi labe tamure ni neta ngan, musa naha xa mukila musa ni mi xil tengan mututou ni xil. E melele xa mupus ngan halesav xil, muhur pilei xil e tim samim. \x + \xo 12:13 \xt Hib 13:2\x* \p \v 14 Musis mi Hi tengan ituxol xat ngan xil xa di lasak purun xamim ve neketen namim. Reitin, musis mini tengan ituxol xat xil, e nave ti tengan vasa halesil mi xil. \x + \xo 12:14 \xt Mat 5:44; Luk 6:28; Pol 7:60; 1Kor 4:12\x* \v 15 Muhesi xamim itel ngan xil xa labesi xil, e mutang itel ngan xil xa di ladang. \x + \xo 12:15 \xt Sam 35:13\x* \v 16 Mutit ihos itel Kristin sav xil itel nenemien xa xamim mupin tang pe met Hi. Munanemi ti munahit xamim mube eilep mak mu muli xil, mu kilakilen namim mili kilakilen nae. E mupol ni nenemien namim ihe tan. \x + \xo 12:16 \xt Rom 15:5; Pro 3:7; Aes 5:21; Rom 11:20\x* \p \v 17 Melele xa moletin tei pol ni neta tei xa misa minuk, onasa xoles ti neta xa misa mini. Musak pisi tengan mupol ni neta xa moletin xil vus lanemi labit bos. \x + \xo 12:17 \xt 1Tes 5:15; Pro 3:4\x* \v 18 Mupol ni holesok xil vus xa mukila mupol ni tengan muti ihos e tomat itel moletin xil vus. \x + \xo 12:18 \xt Mak 9:50; Hib 12:14\x* \v 19 Tuxoli e hinoxoli xil, munasa xoles sexien tesa xil ti xa moletin xil di lapol ni mi xamim. E‑e. Mumaen Hi tengan ipisen ekaten nan mi xil ve naha xa di lapol ni, vengan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Inou, Iahova vari, nabiteni xa nisa xoles neta xa misa xa xil latepol ni. Reitin, inou nisak ni xil lia huit sexien tesa nae xil.”\qt* \rq (Dut 32:35)\rq* \x + \xo 12:19 \xt Lev 19:18; Mat 5:39; Rom 13:4; 2Tes 1:6-7; Hib 10:30\x* \v 20 Misak ni, ti mupol ni naha xa Vanuvei Eo biteni xa bit, \qt “Xosxa mae nggat elu namim xil, ma musa anien mi xil. E xosxa meruru nggat xil, ma musa neta tova mi xil tengan limu ni. Vengan xa imak, ma sexien namim xil isak ni xil lihe unoun e lihiles.”\qt* \rq (Pro 25:21-22)\rq* \x + \xo 12:20 \xt Mat 5:44\x* \v 21 Ma munamaen sexien tesa na mosav xil ti nasak ni xamim mun munapol nasa. E ihos mak mu xosxa muleli nenemien na ngan xil xa lapol misa mi xamim itel sexien hos xil. \c 13 \s1 Selxatien tengan rilong xat vat nar xil vengan xa Hi vari iaxa teling xil e vonexil \p \v 1 Momal tengan moletin xil vus na Hi lilong xat vat nae xil te kavmen, vengan Hi iaxa temaen vat xil vus langgur xeihen nae, e xi vari tang iaxa teling xil e vonexil. \x + \xo 13:1 \xt Taet 3:1; Pro 8:15; Sion 19:11\x* \v 2 Moletin xil xa lasin lelaxatien na vat xil di lasin naha xa Hi teling xati. E ngan xil xa di lapol ni sexien ak di lalihi pangasien bemei e xil mun tang. \v 3 Vengan ngan xil xa lapol ni sexien xil xa bos lasakras ulixil vakan ni vat xil te kavmen. Ngan xil kestang xa di lapol ni tesaen xil iaxa ulixil di mikan ni xil. Ma, xosxa iemim ti navei tengan ulimim vakan ni vat xil ak, ma mupol ni neta xa bos. Imak, ma xil linem ihos mi xamim. \x + \xo 13:3 \xt 1Pit 2:13-14; 3:13\x* \v 4 Vengan Hi miling vat xil te kavmen tengan lihe moletin te polien nan xil xa ti litutou ni xamim. E xosxa mupol ni tesaen, momal tengan ulimim ikan ni xil vengan xeihen xa Hi di milingi de hexil be reitin xa xil ti mak lisa pangasien mi ngan xil xa lapol misa. Reitin, xil di lapol nggusil nenemien na Hi e di lasa pangasien mi ngan xil xa lapol misa. \x + \xo 13:4 \xt Rom 12:19\x* \v 5 Vengan xa rin ak be reitin, momal tengan mulong xat vat te kavmen xil ak, tave ti ve ulimim di mikan ni pangasien xa xil lakila lasa ni, e mulong xat xil vengan xa xamim mukila xa sexien xil ak momal pe met Hi. \p \v 6 Misak ni, momal tengan muxal \w takis\w* namim mi xil vengan xa xil di lapol ni polien nae nggoni moletin te polien na Hi. \v 7 Reitin, muxal sen neta xa momal tengan lavuri. Muxal takis mi vat xil teni, e muxal takis te holesok sav xil xa di mupos ni nggo mosav xil iha mi vat xil teni. E mupisen merereen mi xil vus. \x + \xo 13:7 \xt Mat 22:21; Mak 12:17; Luk 20:25\x* \s1 Selxatien tengan moletin xil na Hi ti lipol ihusil sexien te eheien \p \v 8 Momal tengan muxal sen kaon namim xil del mosav xil e melengien xil xa momal teni. E kaon tei takes iaxa momal tengan ti musa xolesi vehakut, ngan ak be sexien te eheien xa di mupisen ni mi xamim mun tang. Vengan xosxa mupisen sexien te eheien mi mosav xil, nggoni ngan xa mulong xat \w rae\w* xil vus na Hi. \x + \xo 13:8 \xt Kal 5:14; 1Tim 1:5\x* \v 9 Rae xil na Hi mak: \qt “Munakan ni atou mu tiramue na mosav ti, munahas vin moletin ti, munakan ni ti neta na mosav xil, e eheien namim nati ti e holesok na mosav xil.”\qt* \rq (Eks 20:13-17)\rq*\x + \xo 13:9 \xt Dut 5:17-19,21; Mat 19:18; Lev 19:18\x* E rae sav xil vus mun ladi e rae tei takes ak xa bit, \qt “Eheien namim iti e moletin sav xil ixoni ngan taxa eheien namim di e xamim mun tang.”\qt* \rq (Lev 19:18)\rq* \x + \xo 13:9 \xt Mat 5:43; 19:19; 22:39; Mak 12:31; Luk 10:27; Kal 5:14; Tem 2:8\x* \v 10 Xosxa iemim bei mosav xil, musakras mupol ni neta xa vasa vaha xat xil. Mak, ma eheien be suse xa mukila mulong xat rae xil vus xa Hi tesa ni. \x + \xo 13:10 \xt Mat 22:40\x* \p \v 11 Reitin, muhusil sexien te eheien vengan xa melele xa Hi iteh meulien e xir di bemei sangas. Mak, ma mumea ra paten namim vengan xa rakila xa, taxeak, melele xa Hi iteh meulien e xir di bemei sangas mak mu mili melele xa ratehur rohon ni neketen nar. \x + \xo 13:11 \xt Efes 5:14; 1Tes 5:6-7\x* \v 12 Reitin, vongien xa teviei ak sangas vavus e miehen di bemei xiak. Misak ni, ristokovein sexien xil te maluxoluken, e rising ni xir ni sexien hos xil te miehen ixoni ngan xa labe eising te vaeen nar xil. \x + \xo 13:12 \xt 1Sion 2:8; Efes 5:11\x* \v 13 Rixuxou kuhi ve sexien nar xil tengan ripisen ni xa rabe moletin xil xa radi e miehen. Ma rinapol ni ti sexien xa misa melele xa ramei vituei e anien xil xa mahulong e rinamun ti nave holu. Rinapol ti nasa mi mosav xa ratateli ti vatela mu rinapol ni ti sexien sav xil xa misa natel tenbexir. Rinaseputut xat mosav xil ti e rinanem ti nasa naha xat xil. \x + \xo 13:13 \xt Luk 21:34; Efes 5:18\x* \v 14 E ihos mak mu xa sexien namim ihusil sexien na Suv Iesu Kristo. Ma munamaen ti mun tesaen mu eheien xil te tenbemim nalihi nenemien namim. \x + \xo 13:14 \xt Kal 3:27\x* \c 14 \s1 Selxatien tengan rinalepis rin na mosav xil ti \p \v 1 Momal tengan muhur pilei ngan xil xa neketen nae memerou tang tengan mei limos itel xamim. E munangor ti natel xil usil naha xa lanemi labit Hi maen xil tengan lapol ni e meulien nae. \x + \xo 14:1 \xt Rom 15:7\x* \v 2 Rut moletin xil xa langgur neketen lake reitin xa Hi maen xil tengan lia anien xil vus. E rut moletin xil xa neketen nae memerou tang di lake reitin xa Hi tamaen xil ti tengan lava kovi. \x + \xo 14:2 \xt Sen 1:29; 9:3\x* \v 3 Ngan xil xa langga holesok xil vus linanem male ni ti ngan xil xa lanemi labit lasakras lava kovi. E ngan xil xa lataxa hisi ti linalepis rin na moletin ti xa di ngga holesok xil vus linahit di pol ni tesaen, vengan xa Hi tehuri ngamu mei tehe moletin nan. \x + \xo 14:3 \xt Kol 2:16\x* \v 4 ?Xamim mube visi tengan ti mulepis rin na moletin te polien na moletin sav tei? Be suv nan xati iaxa ilepis rin nan e ihiteni xa xi pol momal pe meten mu tamal ti. E Hi Suv iaxa ipusi xa xi momal ngamu vengan xa xi mikila vasak ni xi mei vamal pe meten. \x + \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Tem 4:11-12\x* \p \v 5 Rut moletin xil lanemi labit melengien tei be melengien eo mak mu mili melengien sav xil pe met Hi. E rut moletin sav xil labit melengien xil vus pipin tang. E moletin xil kekes ti liling nenemien nae tengan lipol ni naha xa labit Hi ien bei tengan lapol ni. \x + \xo 14:5 \xt Kal 4:10\x* \v 6 Ma, ngan xil xa labit melengien tei be melengien eo mak mu mili melengien sav xil, ti lipol ni tengan limerere ni Hi Suv ixo en. E ngan xil xa labit lakila lava anien xil vus, ti lipol ni tengan limerere ni Hi Suv ixo en, vengan xa di lasa memesien mini ve anien nen ak. E ngan xil xa labit lakila lava rut anien xil tang, ti lipol ni tengan limerere ni Hi Suv ixo en, e xil mun di lasa memesien mini ve anien ak. \v 7 Xir ratameul ti tengan ti ravusil naha xa xir tang iexir bei tengan rapol ni. E nggusil nenemien ak, ratalel ti vahusil naha xa di iexir bei tengan vastal. \v 8 Vengan xosxa rimeul, ti rimeul tengan ti rihusil xat naha xa Suv ien bei. E xosxa rimat, ti rimat tengan rihusil xat naha xa Suv ien bei tengan vastal. Mak, ma tave ti neta xosxa rimeul mu rimat, xir rabe moletin xil na Suv. \x + \xo 14:8 \xt Luk 20:38; Kal 2:20; 1Tes 5:10\x* \v 9 Vengan xa Kristo temat e temea rilomun ra maten tengan mei vahe Suv na ngan xil xa lameul e ngan xil mun xa lamat. \p \v 10 ?Ve rin ak, xamim xa mutaxa kovi ti, veneh ma di mulepis rin na moletin sav xil mubit xil lapol ni tesaen? ?E xamim sav xa mungga anien xil vus, veneh ma di munem male ni tuemim xil e neketen ve nenemien nae? Vengan xa xir vus ha risoh pe met Hi, e xi iaxa ilepis rin nar. \x + \xo 14:10 \xt Mat 25:31-32; Pol 17:31; 2Kor 5:10\x* \v 11 Vengan xa Vanuvei Eo biteni xa, \q1 \qt “Iahova biteni bit,\qt* \q2 \qt ‘Nggoni ngan xa be reitin xa nabe Hi xa nameul,\qt* \q2 \qt be reitin mun xa moletin xil vus mei litingeiril minou,\qt* \q2 \qt e lisa memesien minou.’”\qt* \rq (Aes 45:23)\rq*\x + \xo 14:11 \xt Aes 49:18; Plp 2:10-11\x* \m \v 12 Ve rin ak, be reitin xa xir kekes ha rihit rat rin nar pe met Hi ihusil naha xa xir ratepol ni. \x + \xo 14:12 \xt Kal 6:5\x* \s1 Selxatien tengan rinapol ni Kristin sav xil ti linamot e tesaen \p \v 13 Ma, rinalepis ti mun rin na Kristin sav xil. E muling nenemien namim tengan munapol ni ti neta xa vakila vasak ni tuemim xil e neketen lasavut e lamot e tesaen. \v 14 Vengan xa nakila xa nabisti del Suv Iesu, nakila mun xa anien tovuol iaxa vasak ni nou ninamese ti pe met Hi. E xosxa moletin tei mike reitin xa anien tei mikila isak ni xi mei namese ti pe met Hi, ma be reitin xa isak ni xi namese ti pe meten. \x + \xo 14:14 \xt Pol 10:15; Taet 1:15\x* \v 15 E xosxa neta xa di ongga ni di misak ni mosav tei milonge misa ven, ma sexien nam tahusil ti mun sexien te eheien. !Munamaen anien ti xa di mungga ni napurun neketen na moletin sav xa Kristo temat tehinat rin nan! \x + \xo 14:15 \xt 1Kor 8:11-13\x* \v 16 Ma, tave ti neta xa mukila xa neta tei bos tengan muvuri, munapol ni ti xosxa sexien ak mikila vapurun moletin sav xil tengan xil linasep purun xamim ti ven. \x + \xo 14:16 \xt Taet 2:5\x* \v 17 Vengan xa di ratapisen lelaxatien na Hi ti e meulien nar vaxo naha xa di rangga ni mu di ramu ni. E di rapisen ni nggo sexien te momalen, sexien xa di radi vituei bos del mosav xil e tomat, e sexien te sien xa \w Ninin Eo\w* di misa ni mi xir. \v 18 E melele xa moletin tei di pol ni sexien xil ak vengan xa di nggusil Kristo, Hi ihesi xi ven e mei imal pe met moletin sav xil mun. \p \v 19 Ve rin ak, vehakut, ti riling nenemien nar xil tengan ripol ni sexien xil xa isak ni moletin xil liti vituei e tomat, e itutou ni moletin sav xil tengan mei lixeih mu e neketen nae. \x + \xo 14:19 \xt Rom 12:18; 15:2\x* \v 20 Muxuxou kuhi tengan naha xa di mungga ni napurun ti naha xa Hi di pol ni e meulien na mosav xil. Be reitin xa anien xil vus bos te anien en pe met Hi. E tavos ti xa di mungga neta tei xa vasak ni mosav vamot e tesaen. \v 21 Mak, ma bos tengan munahur ti kovi, natel uaen, mu holesok sav xil xa mikila vapol ni tuemim xil linasavut ti e tesaen. \x + \xo 14:21 \xt 1Kor 8:13\x* \v 22 Naha xa neketen nam tasom di maen xouk tengan opol ni, ngan ak be namil Hi kestang. Tuxolxatien na Hi iti mi ngan xil xa lakila xa holesok xil xa di lapol ni momal pe meten. \v 23 E xosxa nenemien na moletin tei tara kat ti e di pol lualu usil naha xa bos tengan vapol ni, melele xa xi mingga anien tei xa takil ti xa bos mu misa tengan vahuri, ma Hi isa pangasien mini ven, vengan xa naha xa xi tepol ni tahusil ti neketen xa ngguri. Reitin, sexien xil xa moletin tei di pol ni xa tahusil neketen nan ti be \w tesaen\w*.\x + \xo 14:23 \xt Taet 1:15\x* \c 15 \s1 Selxatien tengan rinem usil mosav xil ileli xir \p \v 1 Xir, Kristin xil xa neketen nar nggeih, ihos mak mu xa ritutou ni Kristin xil xa neketen nae memerou e di lanemi labit holesok xil holu mikila vasak ni xil mei linamal ti pe met Hi. Momal tengan ti rinem usil xil mun e rinapol ni ti holesok xil xa isak ni xir kestang rihesi xir ven. \v 2 Reitin, xir kekes rinem usil tua nar xil e neketen, e tit ripol ni holesok xil xa itutou ni xil, tengan isak ni xil lihesi xil ni, e isuv xat neketen nae. \x + \xo 15:2 \xt Rom 14:19; 1Kor 9:19; 10:24,33\x* \v 3 Vengan xa Kristo mun tenanem ti usil xi tasen tang. Xi tepol ni nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “O Hi, sepinien tesa xil xa di laso ni ba xatuk, nalonge nggoni ngan xa xil di lapol ni ba xat inou.” \qt* \rq (Sam 69:9)\rq* \v 4 Holesok xil vus xa latetisi teti e Vanuvei Eo tetiamu, latetisi tengan ipispisi mi xir xosali. Reitin, latetis holesok xil ak tengan vasuv xat neketen nar e vapo rat nenemien nar mei vahe teviei mak mu. \x + \xo 15:4 \xt Rom 4:23-24; 1Kor 10:11\x* \v 5 E be Hi iaxa di misak ni nenemien nar ihe teviei mak mu e di po rat nenemien nar. Misak ni, di nasisi tengan isak ni xamim mei muti vituei e tomat ixoni ngan xa Iesu Kristo mun tepol ni. \v 6 Imak, ma xamim vus ti mupet rat vituei ni his Hi xa be Tame Iesu Kristo, Suv nar. \s1 Longeongen hos usil Iesu Kristo be na Siu xil e na ngan xil mun xa latave Siu ti \p \v 7 Ma, vengan xa Iesu Kristo tehur pilei xamim mube nan, xamim mun ti muhur pilei Kristin savsav xil ixoni ngan xa labe tuemim xil e neketen tengan isak ni ngan xil xa lipus sexien namim xil lipet rat his Hi ihe nesao. \x + \xo 15:7 \xt Rom 14:1\x* \v 8 Vengan xa nabiteni mi xamim xa Kristo mei be moletin te tutouen na Siu xil tengan vasak ni holesok xil xa Hi tehit xati mi avu nae xil tetiamu mei vastal vahe reitin. \x + \xo 15:8 \xt Mat 15:24; Maek 7:20; Pol 3:25\x* \v 9 E nggo suse nen ak, Iesu misak ni ngan xil mun xa latave Siu ti tengan mei likila limes Hi ve esaeen xa xi di pisen ni mi xil. Ngan ak nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni xa bit, \q1 \qt “Misak ni, inou nihithiten usil hosien nam mi ngan xil xa latave Siu ti,\qt* \q2 \qt e nipet rat hisom itel kikeien xil te memesien.”\qt* \rq (Sam 18:49)\rq*\x + \xo 15:9 \xt Rom 11:30; 2Saml 22:50\x* \m \v 10 E rute sav, biteni bit, \q1 \qt “!Xamim xa mutave Siu ti, muhesi xamim itel moletin xil na Hi!”\qt* \rq (Dut 32:43)\rq* \m \v 11 E rute sav mun biteni bit, \q1 \qt “Xamim vus xa mutave Siu ti, mumes Iahova.\qt* \q2 \qt !Reitin, moletin xil vus, mumesi!”\qt* \rq (Sam 117:1)\rq* \m \v 12 E vatei mun, provet Aesea tehit lelen ni tehit, \q1 \qt “Moletin tei xa imea ixo vatimol na suv toto Deved mei istal.\qt* \q2 \qt Xi mei ilaxat ngan xil xa latave Siu ti,\qt* \q2 \qt e xil liling nenesien nae en.”\qt* \rq (Aes 11:10)\rq*\x + \xo 15:12 \xt Rev 5:5\x* \p \v 13 Xir rakila raling nenesien nar e Hi xa di pol sen holesok xil vus xa tehit xati tengan ipol ni. E di nasis mini tengan isak ni xamim mei mupolu ni sien xil vus e muti e tomat ve neketen xa mungguri. Imak, ma nenesien namim en mei ixeih mak mu e meulien namim ixo xeihen na \w Ninin Eo\w*. \s1 Pol misep usil polien nan mi ngan xil xa latave Siu ti \p \v 14 Tuxoli e hinoxoli xil, inou nakila xa xamim mupolu ni holesok xil xa bos, mupolu ni kilakilen, e mukila mupispisi mi xamim mun tang ni holesok holu usil Hi. \v 15 E, e uvei ak, di nasel xat xamim nggeih usil rut holesok xil tengan nisiasi ni xamim mulale. E napol ni mak vengan xa Hi, ngan xa tepisen eheien hos nan minou, xi iaxa tesa polien hos ak minou. \x + \xo 15:15 \xt Rom 1:5; 12:3\x* \v 16 Xi iaxa teling nou tengan nihe moletin te polien na Iesu Kristo tengan nipol itel ngan xil xa latave Siu ti. Reitin, napol del xil nggoni ngan xa inou nabe pris tei na Hi tengan nihithiten longeongen hos na Hi mi xil, e nisa meulien nae mini ixoni sanien eo tei. Vengan xa xi tehosei xil labe nan e melele xa tesa Ninin Eo mi xil. \x + \xo 15:16 \xt Rom 11:13; Plp 2:17\x* \v 17 E vengan xa nabisti vituei del Iesu Kristo, nakila nasep koai ve polien xa di napol ni ve Hi. \v 18 E di nasep koai ve holesok xil xa Kristo tepol ni texo inou tengan vatel ngan xil xa latave Siu ti mei lalong xat Hi. Iesu tepol ni holesok xil ak texo sepinien e polien xil, \x + \xo 15:18 \xt 2Kor 3:5\x* \v 19 tetel xeihen te merekel xil e sexien sav xil xa latellep, e del xeihen na \w Ninin\w* na Hi. Mak, ma nateha natepol e ut xil vus tengan nikila nihithiten sen longeongen hos usil Iesu Kristo mi moletin xil, e hal \w Serusalem\w* teha sotin tetuxoh provins te hal Ilirikam. \v 20 Vehakut, ieok bei tengan namithiten longeongen hos ak e rute xil xa moletin xil latalong ti mu usil Kristo en. Di napol ni mak vengan xa ieok ti tavei tengan ha nipol e rute xil xa moletin xil latepol en ngamu. \x + \xo 15:20 \xt 2Kor 10:15-16\x* \v 21 Ngan ak nggusil naha xa Vanuvei Eo biteni melele xa bit, \q1 \qt “Xil lipus kil ngan xa latalong ti mu usili,\qt* \q2 \qt e linem kil holesok xil sung xa latnakil ti mu tetiamu.”\qt* \rq (Aes 52:15)\rq* \s1 Pol misep usil nenemien nan tengan ha isao ni Kristin xil e hal Rom \p \v 22 E vengan xa di napol tengan nasa longeongen hos e rute sav xil, melengien holu polien ak misikoe xol nou tengan nasakras namat nasao ni xamim. \x + \xo 15:22 \xt Rom 1:10-13\x* \v 23 E xosali, napusi xa natepol sen polien navan xil e rute xil ak. Ma, di naling nenemien navan tengan nihat nisao ni xamim e hal Rom ixoni ngan xa ieok tehei nousav ngamu tengan nipol ni. \v 24 Reitin, ieok bei tengan nisao ni xamim e suse navan e melele xa nihe kantri te hal Spen. Nanemi nabit nihat nite visal xamim vuteili. Ti, mukila mututou ni nou e suse navan tengan niha. \x + \xo 15:24 \xt 1Kor 16:6\x* \p \v 25 E taxeak, di nabue xat nou tengan name Serusalem e nitutou ni moletin xil na Hi inggaxor. \x + \xo 15:25 \xt Pol 19:21; 20:22\x* \v 26 Vengan xa sias xil xa ladi e provins xalu te hal Masedonia e Akea labesi xil tengan lasa hexil vaha vatutou ni ngan xil xa ladi e sias te hal Serusalem xa labe tamure ni holesok xil holu. \x + \xo 15:26 \xt 1Kor 16:1; 2Kor 8:1; 9:2,12\x* \v 27 Reitin, labesi xil tengan lapol ni, e ngan ak momal vengan nggoni ngan xa xil di lasa xoles tuxolxatien xa latehuri texo xil. Vengan xa Siu xil lasa tuxolxatien te neketen mi ngan xil xa latave Siu ti. Ma, momal xa ngan xil xa latave Siu ti lisa rut mani xa Hi tetuxol xat xil ni tengan ha ihe tuxolxatien mi Siu xil. \x + \xo 15:27 \xt Rom 9:4; 1Kor 9:11\x* \v 28 Melele xa nipol sen polien ak e nisa rat mani xil vus xa lateso viton ni, niha nihe Spen. E, e suse navan, nihat nisao ni xamim. \v 29 E melele xa nihat visal xamim, nakila xa nihat itel tuxolxatien xil vus na Kristo tengan nisa ni mi xamim. \p \v 30 Tuxoli e hinoxoli xil, vengan xa rabisti vituei del Iesu Kristo, Suv nar, e vengan xa eheien na Ninin Eo de xir, nadakes xamim tengan mumei vituei e sisen mi Hi itel nou e rin navan. \x + \xo 15:30 \xt 2Kor 1:11; Plp 1:27; Kol 4:3; 2Tes 3:1\x* \v 31 Musis tengan Hi isikoe xol meulien navan ra he moletin xil te provins te hal Sudea xa latake reitin ti e Iesu. Musis mun tengan polien xa nipol ni e hal Serusalem imal pe met moletin xil na Hi inggaxor. \v 32 Musis imak tengan, xosxa ihusil nenemien na Hi, nihat nisao ni xamim itel sien, e riti vituei tengan nilonge ihos ve vitueien nar. \v 33 E inou di nasis tengan Hi, xa be vatit tomat, iti mi xamim vus. Reitin. \c 16 \s1 Pol bit bos makoe mi moletin xil na Hi e taon xa mahulong te hal Rom \p \v 1 Nabit namit kila mi xamim usil hinexir hos tei xa hisen Fibi. Xi di pol e sias te hal Kengkria. \v 2 Melele xa ihat visal xamim, muhur pilei e his Suv ixo sexien xa ipisen ni xa muhe moletin xil na Hi. E nasis xamim tengan mututou ni ni neta xil vus xa xi be tamure ni, vengan xa xi tetutou ni moletin xil holu, e tetutou ni nou mun. \p \v 3 Muhit ‘bos makoe’ navan mi Prisila xal Akuila xa lutepol vituei tetel nou e polien xa Iesu Kristo tesa ni mi xametel. \x + \xo 16:3 \xt Pol 18:2,18,26\x* \v 4 Sangas xalu lalomat tengan lalotutou ni nou. Ma, names xalu holu pupu, e tave inou ti kestang. Sias xil vus na ngan xil mun xa latave Siu ti di lames xalu. \v 5 E nabit ‘bos makoe’ mi ngan xil mun xa lalah vituei e tim salu. \x + \xo 16:5 \xt 1Kor 16:19; 16:15\x* \p E mi Epaenetas xa xi vari e provins te hal Esia teling rohon ni neketen nan e Kristo, nabit ‘bos makoe’ mini. \v 6 ‘Bos makoe’ navan ba mun mi Meri, ngan xa tepol texeih e rin namim. \v 7 ‘Bos makoe’ navan ba mun mi Andronikas xal Sunias. Xalu lube Siu xa matteti vituei e nim te xeih. \w Eloheoh\w* xil lakil kuh xalu, e mei lutehe Kristin tetiamu ni nou. \p \v 8 ‘Bos makoe’ mi Ampliatas, tua hos tei navan vengan xa neketen namel e Kristo tei takes. \v 9 E nabit ‘bos makoe’ navan ba mi Obanas xa di rapol vituei mi Kristo, e mi Stakis mun, xa be tua hos tei. \v 10 ‘Bos makoe’ mi Apeles xa tepisen ni ngamu xa neketen nan e Kristo be reitin. ‘Bos makoe’ mun mi ngan xil xa ladi tim sa Aristobolas. \v 11 ‘Bos makoe’ mi Herodion xa be Siu tei nggoni nou, e mi ngan xil xa ladi e tim sa Nasisas xa laling neketen nae e Suv nar. \p \v 12 Nabit ‘bos makoe’ mun mi Trifaena xal Trifosa, xa di lupol mi Suv. E ‘bos makoe’ navan ba mi Perisis, tua hos navan xa di pol nggeih ve Suv. \v 13 Nasa ‘bos makoe’ navan ba mi Rufas, moletin hos tei xa Suv tehosei mei be nan, e mi ninen xa vehakut di telaxat kuh inou texoni ngan taxa natehe horamue nan xati. \x + \xo 16:13 \xt Mak 15:21\x* \v 14 ‘Bos makoe’ mun mi Asingkritas, Flegon, Heremes, Patrobas, Heremas, e tuxoli e hinoxoli xil xa ladi visal xil. \v 15 ‘Bos makoe’ mun mi Filolokas xal Sulia, mi Nereas xal hineli, e mi Olimpas e mi moletin xil vus mun na Hi xa ladi visal xil. \p \v 16 Melele xa mubit ‘bos makoe’ mi xamim, musa hemim metu\f + \fr 16:16 \ft Sepinien xati tehit, \ft \+it “pesumen eo,”\+it* vengan xa ngan ak tehe sexien nae melele xa lapus rohon ni xil e melengien xil kekes.\f* tengan vapisen eheien eo mi xamim. E moletin xil e sias xil vus na Kristo di labit ‘bos makoe’ bat mi xamim. \x + \xo 16:16 \xt 1Kor 16:20; 1Pit 5:14\x* \s1 Sepinien kor \p \v 17 Tuxoli e hinoxoli xil, nasel xat xamim tengan muketeh xol kuh xamim, vengan xa rut moletin xil di lamos del moletin xil na Hi e di lapol ni ngongoren xil, di labiles nenemien na moletin xil ra reitinen, e di lapurun neketen na moletin xil holu. Ngan xil ak di labae del xat pispisien xil xa xamim mutehuri ngamu. Ma, di nasel xat xamim tengan muti sotin ra hisit moletin xil ak. \x + \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Taet 3:10\x* \v 18 Vengan xa ngan xil xa lapol ni holesok xil ak latapol ti mi Kristo, Suv nar. Io, di lapol ni holesok xil ak tengan lakila lavur naha xa xil tang iexil bei. Sepinien nae xil mikas e di lasa sepinien xil tengan vapet rat nenemien na ngan xil xa latakil kuh ti holesok xil te neketen tengan lakila laluvos xil. \x + \xo 16:18 \xt Plp 3:19; Kol 2:4; 2Pit 2:3\x* \v 19 Moletin xil vus latelongeong usili xa xamim mutehur kuh longeongen hos usil Iesu Kristo. Mak, ma nabesi nou holu ve xamim. E ieok bei tengan xamim muhe metisou e rin te holesok xil xa bos, e mumese tevi e rin te holesok xil xa misa. \x + \xo 16:19 \xt Rom 1:8; Mat 10:16; 1Kor 14:20\x* \v 20 E Hi xa be vatit tomat, navehi ti, ihe tan ni \w Temat\w* e isak ni xamim muleli. Nasis tengan eheien hos na Iesu, Suv nar, iti mi xamim vus. \x + \xo 16:20 \xt Sen 3:15; Rom 15:33\x* \p \v 21 Timoti xa mapol vituei, xi bit ‘bos makoe’ nan mi xamim. E Lusias, Tiesen e Sosipata, xa latbe Siu nggoni nou, latbit ‘bos makoe’ mi xamim. \x + \xo 16:21 \xt Pol 16:1; 19:22; 20:4; Plp 2:19\x* \p \v 22 Inou, Tosias, moletin xa di midis uvei ak e rin na Pol, nasa ‘bos makoe’ navan mi xamim e his Suv. \p \v 23 Nggeas, xa nggur pilei nou e tim san e di maen moletin xil te sias lasukul en, xi mun di bit ‘bos makoe’ mi xamim. E Erastas, moletin xa di milaxat mani te taon ak, e tua nar Kuotas, xalu mun lubit ‘bos makoe’ nalu mi xamim. \x + \xo 16:23 \xt Pol 19:29; 1Kor 1:14; 2Tim 4:20\x* \v 24 \f + \fr 16:24 \ft Rut vanuvei matu xil te Rom laling sepinien ak xa bit, \ft \+it “Nasis tengan eheien hos na Iesu Kristo, Suv nar, iti mi xamim vus. Reitin.”\+it*\f* \s1 Sisen te memesien \p \v 25 !Ripet rat his Hi ihe nesao! Xi ikila isak ni xamim musoh ixeih e neketen namim ixo longeongen hos xa di mungguri. Longeongen hos ak usil Iesu Kristo be nenemien xuxus tei na Hi xa teling xuxus ni tetiamu nousav mei duxoh xosali. \x + \xo 16:25 \xt Efes 1:9; 3:5,9; Kol 1:26\x* \v 26 E taxeak, Hi te vehakut di misemae ni tengan xir rihithiten longeongen hos ak xa di nggo tisen xil na \w provet\w* xil iha mi moletin xil te kantri xil vus tengan likila liling neketen nae en e lilong xati. \x + \xo 16:26 \xt Rom 1:5\x* \p \v 27 !Ripet rat his Hi ihe nesao vengan xa xi kestang be metisou mak mu! !Rimesi vehakut e his Iesu Kristo! Reitin. \x + \xo 16:27 \xt 1Tim 1:17; Siud 1:25\x*