\id 1PE - Southeast Ambrym NT with Ruth and Jonah [tvk] -Vanuatu (DBL 2015) \h 1 Pita \toc1 1 Pita \toc2 1Pit \mt2 Sepinien xa diamu te \mt1 1 Pita \is1 ?Visi iaxa tetis uvei ak? \ip Pita xa be eloheoh tei na Iesu Kristo iaxa tetis uvei ak\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 1:1\x* e huram hanutap tol e tol e he mun AD (huram 63 xa latetutou ni poten na Iesu). Melele xa Iesu tekes kot ni Pita, xi tehe moletin xa di te sar meseo xil xal tuneli Andru.\x + \xo 1:0 \xt Mak 1:17\x* E Iesu tekes xalu mei lutehe moletin nan xalu. Melele xa Iesu sangas vahe reling ut etan, xi teling Pita tehe eilep e eloheoh sav xil.\x + \xo 1:0 \xt Sion 21:15-17\x* Polien 1:1–12:24 di bit usil holesok holu xa Pita tepol ni. Di, sangas ni hoxalit meulien nan, Pita tehe taon xa eilep te hal Rom (xa tekes xuxus ni en Babilon) e tepusi xa, e ut xil ngasen, Kristin xil di latekameti texeih vengan xa di latehur sakpurunien xil holu texo he kavmen, texo he mol‑Isrel xil xa latesin Iesu, e texo he titsa te luvosen xil mun xa pispisien nae tenahusil reitinen ti. Tesak ni, Pita tetis uvei ak tengan vapet rat nenemien na Kristin xil. \is1 ?Visi iaxa tevuli uvei ak tetiamu? \ip Pita tetis uvei ak teha mi mol‑Isrel xil xa lateling neketen nae e Iesu Kristo. E melele xa sakpurunien xil temei texeih e taon te hal Serusalem, Kristin xil holu latestokovein rut ak e latehe ut savsav xil sung. E, e rut xil vus xa lateha en, latehithiten longeongen hos usil Iesu Kristo mi moletin xil xa mei lateling neketen nae sung e Iesu Kristo. \is1 ?Pita tetis uvei ak veneh? \im \bd Pita ien tehei tengan Kristin xil lakila xa Hi tehosei xil mei labe nan \bd* - Hi tehosei Kristin xil mei labe Nim Eo nan,\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 2:4\x* mei labe pris nan xil,\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 2:9-11\x* e mei labe hortan xil te ut nesao.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 2:9,11\x* Ve rin ak, ladi e ut etan nggoni ngan xa labe ngan halesav xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 2:11\x* \ib \im \bd Pita ien tehei vasel xat Kristin xil tengan lipisen merereen mi vat nae xil te ut etan\bd* - Pita tekila xa Kristin xil holu di latekameti texeih texo he ngan xil te kavmen. E tave ti neta xa temak, Pita tesel xat Kristin xil tengan ti lipisen merereen mi xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 2:13-17\x* \ib \im \bd Pita ien tehei vasel xat Kristin xil tengan limerere ni xil mun tang\bd* - Pita tesel xat slev xil tengan lipol ihusil nenemien na masta nae xil,\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 2:18-20\x* atou xil lipisen merereen mi tiramue nae xil,\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 3:1-6\x* e tiramue xil mun lipisen merereen mi atou nae xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 3:7\x* \ib \im \bd Pita ien tehei vasel xat Kristin xil tengan lixulehi lipol ihos\bd* - Tave ti neta xa di latehur sakpurunien xil texo he mosav xil, bos tengan Kristin xil lipol ni holesok xil vus itel nenemien xa ihe tan tang\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 3:8\x* e linasa xoles sexien tesa xil ti.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 3:9\x* Vengan xa momal tengan moletin xil na Kristo ti lihur longpangasien xil ve neketen nae e melele xa lipol ni naha xa momal ixoni ngan xa Iesu mun tehuri.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 4:12-17\x* \ib \im \bd Pita ien tehei vasel xat ngan xil te Sias tengan limerere kuhi ni elda nae xil\bd* - Pita tesel xat elda xil tengan ti lilaxat kuh moletin xil na Hi,\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 5:1-4\x* e tesel xat Kristin xil mun tengan ti lilong xat elda nae xil te sias.\x + \xo 1:0 \xt 1Pit 5:5\x* \is1 Nenemien tei xa mahulong te uvei ak de 1 Pita 4:12-13 \ipq Tuxoli xil e neketen, munatemanin ni ti longpangasien te xeih xil xa di mungguri tengan vasak pis reitinen te neketen namim. Munanemi ti munahit holesok xil ak linamei ti e xamim. E‑e. Xosali, bos tengan mupolu ni sien vengan xa mudi e suse te longpangasien xa Iesu vari teta en. E, e hoxalit suse ak, melele xa Iesu ipisen minehinen te xeihen nan, xamim mei mupolu kuhi ni sien. \is1 ?Naha iaxa di e sepinien ak? \io1 1. Hi tehosei vanut moletin xil tengan mei lihe moletin eo nan xil. (1:1–2:10) \io1 2. Kristin xil limerere ni moletin sav xil itel nenemien xa ihe tan. (2:11–3:7) \io1 3. Tave ti neta xa di langgur longpangasien xil, Kristin xil ti lisoh ixeih e linem xati xa Iesu tehur longpangasien ve xil. (3:8–4:19). \io1 4. Kristin xil limerere ni ngan xil te sias vengan xa lakila xa Iesu imei rilomun. (5:1-14) \c 1 \s1 Sepkilaen na Pita usil uvei ak \p \v 1 Inou Pita, \w eloheoh\w* na Iesu Kristo. \x + \xo 1:1 \xt Tem 1:1\x* \p Di nadis uvei ak bat mi xamim, Kristin xil xa mudi e provins xil te hal Pontas, Kalesia, Kapadosia, Esia, e Bitinia. Hi tehosei xamim mei mube nan, xa xosali, sakpurunien tesak ni xamim muteletasil ba muteti e rute xil vus e ut etan nggoni ngan halesav xil.\f + \fr 1:1 \ft Latekes Kristin xil ni ‘halesav xil’ vengan xa ut nae xati be ut nesao. Latehit usili e \xt Pol 8:1,4; 11:19\ft .\f* \v 2 Hi Tamer tekil xamim tetiamu nousav e tehosei xamim tehusil nenemien nan. Misak ni, \w Ninin\w* nan di pol ni xamim mube eo tengan mulong xat Iesu Kristo e ren isak ni xamim mei mumese ra tesaen namim xil. \x + \xo 1:2 \xt Rom 8:29; 2Tes 2:13; Hib 12:24\x* \p Nasis mi Hi tengan meulien namim ipolu ni eheien hos e tomat nan. \s1 Rimes Hi vengan xa xi tepol ni suse tengan vateh meulien e xir \p \v 3 !Risa memesien iha mi Hi xa be Tame Iesu Kristo, Suv nar! Vengan xa esaeen nan mahulong, Hi misak ni xir mei rabe neta hu e mei rabe horamue nan xil reitin. E ranesi xa rimea rilomun ra maten e rihur meulien sal vengan xa di rabisti del Iesu xa temea rilomun ra maten. \x + \xo 1:3 \xt 2Kor 1:3\x* \v 4 E rakil kuhi mun xa ti rihur neta xa Hi teling kuhi tengan ihe na moletin nan xil. Xi teling kuh neta xil ak ladi e ut nesao, e lasakras lamerer, lasakras lasa, e lasakras lave neta metu. \v 5 Holesok xil ak labe namim xa Hi di misikoe xol xamim del xeihen nan. Xi di misikoe xol xamim nggo neketen namim ituxoh hoxalite te holesok xil vus, xa ipisen ni mi xamim e melele xa mutuxoh hoxalit suse te neketen namim. \x + \xo 1:5 \xt Sion 10:28; 17:11\x* \p \v 6 Misak ni, mukila muhesi xamim ihe holu, vengan xa holesok xil ak be reitin, neta sav xa, xosali ak di munggur longpangasien xil nggo melele te xeih xil xa di mubisu ni xa be te melengien vahis tang. \x + \xo 1:6 \xt Tem 1:2\x* \v 7 Melele te xeih xil ak di bemei tengan vapisen reitinen te neketen namim, xa bos mak mu mili gol xa memese tevi xa latelingi tete upang tengan vaa moten ni, vengan xa, vatova, gol ak ha ikesae. E vengan xa sexien namim xil di lapisen ni xa neketen namim be reitin, Hi isa memesien, his tei xa eilep, e merereen mi xamim e melele xa Iesu imei rilomun en. \x + \xo 1:7 \xt Siob 23:10; Sam 66:10; Pro 17:3; Tem 1:3; Aes 48:10; Sak 13:9; Mal 3:3; 1Kor 3:13\x* \v 8 Tave ti neta xa mutapus ti mu Iesu Kristo, eheien namim da en ngamu. Reitin, neta sav xa mutapus ti taxeak, e di muneket en tuei. Misak ni, di mulonge bos pupu e mupolu ni sien tei xa sepinien tovuol xa vapin tengan vahit usili. \x + \xo 1:8 \xt Sion 20:29; 2Kor 5:7\x* \v 9 Mupolu ni sien ak vengan xa di munggur huit neketen namim xa di mudatili, vengan xa be reitin xa Hi di miteh meulien e xamim. \x + \xo 1:9 \xt Rom 6:22\x* \p \v 10-11 \x + \xo 1:10-11 \xt Mat 13:17; Luk 10:24\x* \x + \xo 1:10-11 \xt Sam 22; Aes 53; Luk 24:26\x*\w Provet\w* xil tetiamu latehit lelen rin xa Hi iteh meulien e xamim e itep iaxa xi ipisen eheien hos nan mi xamim. Xil latelang ves koute teni e latenem holu usili tengan mei lakil kuhi. Ma melele xa Ninin na Kristo tese xat provet xil ak, tesak ni xil latehit lelen ni usil longpangasien xa Kristo ihuri itiamu, itel his xa eilep xa ihuri itutou sung. E provet xil ak latesak pisi tengan lalang ni melele xati xa netak istal en e istal itep. \v 12 E Hi tepisen ni mi provet xil ak xa sepinien nae xil tenave te melele xil ti xa lateti en tengan vatutou ni xil, e be nar te xosali ak tengan vatutou ni xir. Reitin, naha xa xil latehit lelen ni usili tetiamu, moletin xil di labit usili xosali. Di labit usili e melele xa di lasa longeongen hos mi xamim nggo xeihen na \w Ninin Eo\w* xa Hi te ut nesao tesila teha mi xamim. Reitin li, holesok xil di lastal ve rin namim xosali, \w masxaxa\w* xil mun labesi xil pupu e melele xa di laketeh bemei e lapusi xa di mistal. \x + \xo 1:12 \xt Efes 3:10\x* \s1 Sexien nar imese tevi vengan xa Hi texal rat xir ni re Iesu Kristo \p \v 13 Ma, vengan xa longeongen hos xa Hi di miteh meulien e xir bos pupu, muvue xat nenemien namim tengan mupol ni neta xil ak: muxuxou kuhi ve sexien namim xil e muling sen nenesien namim iti e eheien hos xa Iesu Kristo ipisen ni mi xamim e melele xa mei istal en. \x + \xo 1:13 \xt Luk 12:35; Efes 6:14\x* \v 14 Mulong xat Hi ixoni horamue hos nan xil xa di lalong xat tamexil. Munapol ni ti mun sexien tesa xil xa mutepol ni tetiamu, e melele xa mutnahur ti mu kilakilen usil Iesu Kristo. \x + \xo 1:14 \xt Rom 12:2; Efes 2:3; 4:17-18\x* \v 15 Ma sexien namim isav e muhe eo e holesok xil vus xa di mupol ni. Reitin, muhe eo vengan xa Hi xa tekes xamim mei mube nan, xi be eo. \v 16 Ngan ak be reitin, vengan xa latetisi e Vanuvei Eo latehit, \qt “Muhe eo vengan xa inou nabe eo.”\qt* \rq (Lev 19:2)\rq* \x + \xo 1:16 \xt Lev 11:44,45; 20:7\x* \p \v 17 Be reitin xa di musis mi Hi xa di milepis rin na moletin xil vus e tapus ti moletin tova xa be nesao mu be tan vali mosav xil, e di mukes ni Tata. Ve rin ak, momal mun tengan mupisen merereen namim mini itel meulien namim e melele xil ngasen xa mudi e ut etan nggoni ngan halesav xil. \x + \xo 1:17 \xt Sam 89:26; Aes 64:8; Ser 3:19; Mat 6:9; Luk 11:2; 2Kron 19:7; Pol 10:34; Rom 2:11; Kal 2:6; Efes 6:9; Kol 3:25; Sam 28:4; 62:12; Pro 24:12; Aes 59:18; Ser 17:10; Rom 2:6; 1Kor 3:8; 2Kor 11:5; 2Tim 4:14; Rev 2:23; 18:6; 20:13-14; 22:12\x* \v 18 Reitin, mumerere mi Hi itel meulien tevi namim vengan xa mukil neta hos xil ngamu xa Hi tepol ni tengan vaxal rerat meulien namim. Tetiamu, mutehusil xat sexien votei xil na avu namim xil xa tehe neta sav tang. E, taxeak, Hi texal rerat xamim mutemeluv ra sexien votei xil ak. E melele xa texal rerat xamim, tenapol ni ti vatel neta xa mikila mei vasa vatova vaxoni silva mu gol. \v 19 E‑e, Hi texal rerat xamim ni neta tei xa bos mak mu mili holesok xil ngasen te ut etan. Xi texal rerat xamim ni re Suv Iesu Kristo, ngan xa temat texoni sulut sipsip te sanien eo xa memese tevi e tesaen tovuol en.\f + \fr 1:19 \xt Eks 12:5 \ft di biteni xa sulut sipsip te sanien eo, neta tovuol vasa e tenben.\f* \x + \xo 1:19 \xt Pol 20:28; Hib 9:12; 1Pit 1:2\x* \v 20 Tetiamu nousav, e melele xa Hi tenapeas ni ut etan ti mu, xi tehosei Iesu tuei tengan isa rat meulien nan. E taxeak, sangas ni hoxalite te holesok xil vus, Hi tepisen xi mi xamim e melele xa tesa ni temei ve rin namim. \x + \xo 1:20 \xt Pol 2:23; Efes 1:4\x* \v 21 Iesu be suse xa xamim mei muneket e Hi, xa tesak ni temea rilomun ra maten e tesa his xa be eilep mini. Ve rin ak, di muling neketen e nenesien namim nggeih e Hi. \x + \xo 1:21 \xt Sion 14:6; Rom 5:1-2; 4:24; 10:9\x* \p \v 22 Melele xa mulong xat reitinen na Hi, misak ni xamim mumese ra tesaen xil namim. Ve rin ak, mupusi xa di iemim bei tuemim xil e neketen del eheien tei xa be reitin. Misak ni, itel meulien tevi namim, muxulehi ti mupisen eheien mi xamim. \x + \xo 1:22 \xt Sion 13:34; Rom 12:10\x* \v 23 Mupol ni imak vengan xa munggur meulien hu tei xa misav ni meulien xa mutehuri texo tamemim del ninemim xil te ut etan, xa hoxalite teni tehe maten tang. Mutehur meulien hu ak texo sepinien na Hi xa meul vehakut e misakras vakesae vatova. \x + \xo 1:23 \xt Sion 1:13; Hib 4:12; Dan 6:26\x* \v 24 Ngan ak nggoni naha xa Vanuvei Eo di biteni bit, \q1 \qt “Nggoni husmunae, meulien na moletin xil vus te ut etan nati ti navehi.\qt* \q2 \qt E hosien xa di lapusi be te melengien vahis tang nggoni hungovae xil te urmatu.\qt* \q1 \qt Reitin, husmunae xil mei langguxu katen e hungovae xil di lamereh labe tan,\qt* \q2 \v 25 \qt e sepinien na Hi Suv ita vehakut xa vehakut tang.”\qt* \rq (Aes 40:6-8)\rq*\x + \xo 1:25 \xt Tem 1:10-11\x* \m Sepinien ak be longeongen hos xa latehithiteni mi xamim. \c 2 \s1 Hi di pol ni xir mei rabe vanut moletin eo tei \p \v 1 Vengan xa Hi pol ni xamim mei mube neta hu nggo sepinien nan, mustokovein sexien tesa xil ak: ekaten, luvosen, eluen, sepututen, e sexien xil xa di mupol ni nggot hilbemim. \x + \xo 2:1 \xt Efes 4:22; Tem 1:21\x* \v 2 E xamim iemim ihei tengan muhur pispisien xil te reitinen ixoni ngan xa tuvava xil xa laling rohon ni xil iexil bei tengan lasus e anien xati ae. Nggo hisit sexien ak, vengan xa Hi miteh meulien e xamim ngamu, iemim ihei mak mu tengan muhur ti mu reitinen nan xa isak ni neketen namim imeul mei imatu kuhi. \x + \xo 2:2 \xt 1Kor 3:2; Hib 5:12-13\x* \v 3 Mupol ni imak vengan xa \qt “mutekar pisi tuei e meulien namim xa Hi Suv bos kuhi mak.”\qt* \rq (Sam 34:8)\rq* \p \v 4 Amei visal Suv Iesu xa nggoni vatiei\f + \fr 2:4 \ft Sepinien xati bit \ft \+it ‘hat’\+it* e vengan xa mol‑Isrel xil di lapol ni nim mae xil ni hat, e xir di rapol ni nim mar xil ni vatiei xil.\f* tei xa di meul. Moletin xil holu latele male ni latehit tenavos ti, e Hi tepusi tehit xi bos mak mu e tehosei mei tehe seteman te Nim Eo nan. \x + \xo 2:4 \xt Sam 118:22; Mat 21:42; Pol 4:11; Aes 28:16\x* \v 5 E xosali, Hi ien bei tengan vapol ni Nim Eo nan e meulien namim tengan Ninin nan ha ita en. Mak, ma mumaen meulien namim mini e mei muxoni pos xil te Nim Eo nan xa di meul. E Nim Eo ak xa be neketen nar, xamim ti mupol mi Hi en ixoni \w pris\w* nan xil e ti musa sanien eo xil mini. Ve naha xa Iesu Kristo tepol ni ve xir, Hi besi xi ve sanien eo xil ak te neketen namim xa labe sexien hos namim xil. \x + \xo 2:5 \xt Efes 2:21-22; Eks 19:6; Aes 61:6; 1Pit 2:9; Rev 1:6; 5:10; 20:6; Rom 12:1; Hib 13:15\x* \v 6 Ngan ak nggoni naha xa Hi tehit lelen ni e Vanuvei Eo tehit, \q1 \qt “Mupusi, inou naling pos tei e hal Serusalem,\qt* \q2 \qt ngan xa bos mak mu pe metok xa natehosei tengan mei ihe seteman te Nim navan.\qt* \q1 \qt Moletin xil vus xa laling nenesien nae en,\qt* \q2 \qt neta tovuol vasak ni xil mei lave unoun ven.”\qt* \rq (Aes 28:16)\rq*\x + \xo 2:6 \xt Rom 9:33; Efes 2:20\x* \m \v 7 Mi xamim xa muke reitin en, mukila xa ngan xa nggoni seteman ak bos pupu. E mi ngan xil xa latake reitin ti en, sepinien xa di e Vanuvei Eo be reitin xa biteni bit, \q1 \qt “Pos xa moletin te polien xil latesin ni,\qt* \q2 \qt xi vari iaxa mei be seteman xati te nim xa mili sen pos xil vus teni.”\qt* \rq (Sam 118:22)\rq*\x + \xo 2:7 \xt Mat 21:42; Pol 4:11\x* \m \v 8 E Vanuvei Eo biteni mun bit, \q1 \qt “Pos ak, moletin xil lisavut en.\qt* \q2 \qt Reitin, xil lisavut e ha limot en vari tang.”\qt* \rq (Aes 8:14)\rq*\x + \xo 2:8 \xt Rom 9:33\x* \m Xil di lasavut en vengan xa latake reitin ti e sepinien na Hi e latalong xati ti. Sexien nae nggusil xat naha xa Hi tehosei xil tengan lipol ni. \p \v 9 E xamim, mube vanut moletin xil xa Hi tehosei.\x + \xo 2:9 \xt Aes 43:20; Dut 7:6; 10:15; Eks 19:6; 23:22\x* Xi be suv toto namim e xamim mube pris nan xil.\x + \xo 2:9 \xt Aes 61:6; 1Pit 2:5; Rev 1:6; 5:10; 20:6\x* Reitin, mube moletin xil te kantri eo na Hi, e xi tehosei xamim mei mube moletin nan xati xil tengan ti mupet rat hisen e ha ti muhit usili mi moletin sav xil.\x + \xo 2:9 \xt Aes 43:21; Eks 19:5; Dut 4:20; 7:6; 14:2; Taet 2:14\x* Reitin, tehosei xamim tengan muhit usil xi xa tekes rerat xamim ra maluxoluken te tesaen e teling xamim mudi e miehen hos nan. \x + \xo 2:9 \xt Aes 42:12; 9:2; Pol 26:18; Efes 5:8; Kol 1:13\x* \v 10 Rin ak nggoni naha xa provet Hosea tehit usili tehit, \q1 \qt “Tetiamu, mutnave moletin na Hi xil ti,\qt* \q2 \qt e xosali, mube moletin nan xati xil.\qt* \q1 \qt Tetiamu, mutnahur ti esaeen na Hi,\qt* \q2 \qt e xosali, di munggur esaeen nan.”\qt* \rq (Hos 2:23)\rq*\x + \xo 2:10 \xt Hos 1:6,9; 2:1\x* \s1 Sexien hos na moletin xil na Hi \p \v 11 Tuxoli xil e neketen, xamim mudi e ut etan ak nggoni ngan halesav xil vengan xa mube hortan xati te ut nesao. Mak, ma nadakes pupu ni xamim tengan munapol ni ti sexien tesa xil te ut etan xa vasak ni tenbemim tang valonge vahos ni. Munapol ni ti namak, vengan xa sexien xil ak di labae del meulien te neketen namim te ut nesao. \x + \xo 2:11 \xt Sam 39:12; Kal 5:24; 5:17; Tem 4:1\x* \v 12 Melele xa mudi vituei del ngan xil xa latakil ti Hi, sexien namim ihos mak mu. Vengan xosxa imak, melele xa lasak pisi tengan laseputut usil hisemim lavit musa tang, xil mei lipus kil sexien hos namim xil. E sexien hos namim isak ni xil ti lipet rat his Hi e melele xa imei ilepis rin na moletin xil vus e Melengien te Lepisien. \x + \xo 2:12 \xt Mat 5:16; Aes 10:3; Luk 19:44\x* \s1 Moletin xil na Hi lipisen merereen iha mi eilep nae xil te ut etan \p \v 13 Nggo hisit nenemien ak, musak ni his Suv Iesu ihe nesao pe met eilep xil te ut etan. Mak, ma muling nenemien namim xil ihe tan tengan mupol ihusil nenemien na ngan xil xa di lalaxat moletin xil: neta sav xos xi be suv toto tei, \x + \xo 2:13 \xt Rom 13:1-7; Taet 3:1\x* \v 14 mu be vat te kavmen xa di milaxat rute tei xa di milepis rin na moletin xil e di mikin pangasien mi ngan xil xa di lapol misa e di misa memesien mi ngan xil xa di lapol bos. \v 15 Mupol ni imak vengan xa Hi ien bei xa sexien hos namim isak ni ngan xil xa labe unu xil xa di lasep talang usil xir litit votei ve unounen nae. \x + \xo 2:15 \xt 1Pit 3:16\x* \v 16 E melele xa mudi pe he kavmen, munem xati xa Iesu tesak ni xamim mei mumeluv ngamu. E munanemi ti munahit mumeluv tengan mupol rilomun ni sexien tesa xil. E‑e, ihos mak mu xa mupol ni holesok xil vus ixoni ngan xa mube moletin te polien xil na Hi. \x + \xo 2:16 \xt Kal 5:13\x* \v 17 Mak iaxa mumerere mi moletin xil vus e mupisen eheien namim mi tuemim xil te neketen. Mumot mi Hi e mupet rat hisen. E mi suv toto te hal Rom, mupisen sexien te merereen mini. \x + \xo 2:17 \xt Rom 12:10; Pro 24:21\x* \s1 Ngan xil xa labe slev ti lipisen merereen mi masta nae xil \p \v 18 Xamim slev xil, mupol ni nenemien namim ihe tan tengan mupol ihusil nenemien na masta namim xil e musa merereen ihe holu mi xil. Munapol ni ti mi ngan xil kestang xa di lapol ni bos mi xamim. E‑e, mupol ni mun mi ngan xil xa sexien nae nggeih. \x + \xo 2:18 \xt Efes 6:5; Taet 2:9\x* \v 19 Vengan xosxa muhur pangasien xa tamal ti itel sexien te merouen vengan xa di munggusil Hi, ma Hi iketeh ihos mi xamim ve sexien hos xil ak. \v 20 ?E xosxa lameas pangas xamim vengan xa mutepol ni neta tova tesa, naha iaxa tehos en? !Neta tovuol! E xosxa mutehur pangasien xil, neta sav xa mutepol tehos, ma Hi ihesi xi e iketeh ihos mi xamim ven. \x + \xo 2:20 \xt 1Pit 3:14,17; 4:14\x* \p \v 21 Reitin mak, Hi tekes xamim tengan muhur longpangasien itel nenemien xa ihe tan, ixoni longpangasien xa Iesu Kristo mun tehuri ve xamim tetel nenemien xa tehe tan. Bos xa ti munem xat sexien nan xil e mupol ixoni. \x + \xo 2:21 \xt Sion 13:15; Mat 16:24\x* \v 22 Vanuvei Eo bit usil sexien nan bit, \q1 \qt “Xi tapol ni ti tesaen,\qt* \q2 \qt e tenaluvos ti moletin.”\qt* \rq (Aes 53:9)\rq*\x + \xo 2:22 \xt Sion 8:46; 2Kor 5:21; 1Sion 3:5\x* \m \v 23 Reitin, melele xa lateseputut teha xati, Iesu tenasa rilomun ni ti sepinien tesa mi xil.\x + \xo 2:23 \xt Aes 53:7; 1Pit 3:9\x* E melele xa tehur longpangasien texo hexil, tenaviteni ti mi xil xa isa xolesi mi xil. E‑e, xi teling rin nan tete he Hi e tenesi xa Hi ilepis rin nae ihusil suse xa momal. \v 24 Iesu Kristo, xi vari tehur sen pangasien te tesaen nar xil e tenben melele xa tete eivave.\x + \xo 2:24 \xt Aes 53:4,12; Hib 9:28; Rom 6:2,11; Aes 53:5\x* Maten nan tesak ni xir mei rameluv ra xeihen te tesaen tengan ravusil suse xa momal. E menuk xil xa latepol ni teti e tenben, latesak ni tenbexir mei temase ra mesien nar xil. \v 25 Tetiamu, xamim mutexoni sipsip xil xa latele ras suse nae e latekesae. E xosali, xamim mei muhusil Iesu, ngan xa di milaxat kuh sipsip xil e ngan xa di miketeh xol meulien namim.\x + \xo 2:25 \xt Aes 53:6; Esek 34:5-6; Mat 9:36\x* \c 3 \s1 Ngan xil xa lateli lipisen merereen mi atou mu tiramue nae xil \p \v 1 Itel nenemien te merereen nen ak, momal tengan xamim, atou xil, muling nenemien namim ihe tan e mupol ihusil nenemien na tiramue namim xil. Mak iaxa, xosxa tiramue tova take reitin ti e sepinien na Hi, ma sexien hos na atou nan kestang ilihi mei ike reitin en, e naxo sepinien nan ti kestang. \x + \xo 3:1 \xt Efes 5:22; Kol 3:18; Taet 2:5\x* \v 2 Vengan melele xa lipusi xa meulien namim momal e mupisen merereen mi xil, xil linem usili. \v 3 Xamim munanem ti nahe holu usili xa itep iaxa mukila mupilas kuhi ni tenbemim vaxoni sexien xa di mumesies ni hilimim, mu musing ni eising xil xa bos, mu mupe sen, mu mudel ring. \x + \xo 3:3 \xt 1Tim 2:9\x* \v 4 E ihos mak mu xa mupilas ni tinemim itel neta xil xa iti vehakut ixoni sexien te hosien e te merouen. Hisit sexien xil ak bos mak mu pe met Hi. \v 5 Tetiamu, atou xil xa latehe eo e lateling nenesien nae teti Hi, xil latepilas ni meulien nae tetel hisit sexien xa lateling nenemien nae tehe tan tengan lihusil nenemien na tiramue nae xil. \v 6 \w Serah\w* tepol ni temak. Xi telong xat \w Ebraham\w* e tekesi ni suv nan. E xosali, xamim mube natnahin xil e melele xa mupol ni neta xa bos e munamaen ti ulikanen xil usil naha xa ixul xamim tengan napurun neketen namim. \x + \xo 3:6 \xt Sen 18:12\x* \p \v 7 Nggo hisit sexien te merereen nen ak, xamim tiramue xil muti vituei e hosien itel xat atou namim xil. Mupisen merereen mi xil vengan xa mukila xa tenbexil taxeih ti vaxoni tenbemim. Xil mun lihur meulien sal xa Hi di misa ni. Reitin, muti vituei e hosien itel atou namim xil, ma neta ti nasikoe xol sisen namim. \x + \xo 3:7 \xt Efes 5:25; Kol 3:19\x* \s1 Ripol ihos, tave ti neta xa di rabisu ni longpangasien xil \p \v 8 E rin te sexien te merereen, ngan ak be nenemien kor navan usili. Xamim vus ti mumei e nenemien tei takes e muti vituei e hosien e merouen. Eheien namim iti mi xamim, iemim isae e mosav xil, e nenemien namim ihe etan. \v 9 Xosxa moletin tei pol ni neta ngan xa misa mi xamim, munasa xoles sexien tesa ti mini. E xosxa moletin tei di miseputut ni xamim, xamim munasa xoles sepututen ti mini. E‑e. Ihos mak mu tengan xamim mupol ni ihos mi xil, vengan xa Hi mikes xamim tengan mei mupol ihos mi moletin sav xil. E xosxa imak, ma Hi ipol ni ihos mi xamim sung ixoni ngan xa tehit xati mi ngan xil xa labe nan. \x + \xo 3:9 \xt Mat 5:44; 1Tes 5:15; 1Pit 2:23\x* \v 10 Ngan ak nggoni naha xa Vanuvei Eo biteni bit, \q1 \qt “Ngan xil xa iexil bei meulien e iexil bei tengan lipus hosien e melengien nae xil,\qt* \q2 \qt xil lixuxou kuhi tengan linasepin ti nasa e linaluvos mosav xil ti.\qt* \q1 \v 11 \qt Xil lihiles ra holesok xil xa misa e ti lipol ni neta xil xa bos.\qt* \q2 \qt Xil lipol ixeih tengan lipus tomat e meulien nae.\qt* \q1 \v 12 \qt Vengan xa met Hi Suv di e moletin xil xa meulien nae momal,\qt* \q2 \qt e di misa vurangen tengan vateong ni sisen nae xil.\qt* \q1 \qt E ngan xil xa lapol misa,\qt* \q2 \qt Hi di pol nggeih ba xat xil.”\qt* \rq (Sam 34:12-16)\rq* \p \v 13 ?Visi mikila vapurun xamim melele xa di musak tengan mupol ni neta ngan xa bos vatel sien? \v 14 E xosxa muhur longpangasien vengan xa di mupol ni neta xa momal, Hi ituxol xat xamim ven. Mak, ma \qt “ulimim nakan ti e munanexo ti ve naha xa moletin sav xil ulixil di mikan ni.”\qt* \rq (Aes 8:12)\rq* \x + \xo 3:14 \xt Mat 5:10; 1Pit 2:20; 4:14\x* \v 15 E‑e. E meulien namim, mupet rat Iesu Kristo e mumerere ni ixoni Suv namim. E melengien xil vus ti muvue xat xamim tengan ti muhit kes ni sepinien tei mi moletin xil vus xa lasis xamim tengan ti musep usil nenesien xa mungguri. \x + \xo 3:15 \xt Aes 8:12-13\x* \v 16 E melele xa ti musepin itel xil, ti mupol ni ixo sexien te merouen e merereen. Melele xa munem usil sexien namim xil, nenemien namim xil imese. Imak, ma moletin xil xa di laseputut mi xamim ve sexien hos xil xa di mupol ni vengan xa munggusil Iesu, xil mei lihe unoun. \v 17 Bos pupu vahit muvur longpangasien ve neta xa bos xa di mupol ni, xosxa ngan ak di nggusil nenemien na Hi. Reitin, ngan ak ihos pupu ili ngan xa vahit muvur longpangasien ve neta ngan xa tesa xa di mupol ni. \p \v 18 Xamim mupol ni imak vengan xa Iesu Kristo temat tehinat \w tesaen\w* nar xil. Reitin, xi temat vatei takes, e maten nan pipin tengan vahinat xir te melengien xil vus. Xi xa momal kuhi mak temat tehinat xir xa ratamal ti tengan ikila itiamu ni xamim mumei visal Hi. Neta sav xa temat e latetihin tiei nan, Hi tesak ni temeul rilomun del xat \w ninin\w* nan. \x + \xo 3:18 \xt Rom 6:10; Efes 2:18; Hib 9:28; 10:10; 1Pit 2:21; 4:1\x* \v 19 Texo ninin nan, Iesu teha tehithiten sepinien na Hi mi ninin na ngan xil xa Hi teso xil e nim te xeih na ninin tesa xil,\f + \fr 3:19 \ft Xos koute te sepinien ak mak: tetiamu nousav, ninin na Iesu mei tese xat Noah xa teha tesepin mi moletin tesa xil e melengien nan xil. E taxeak, ladi e Upang xa be nim te xeih na ninin tesa xil. \f* \v 20 vengan xa tetiamu nousav, xil latnalong xat ti sepinien na Hi e melele xa \w Noah\w* di teti tuturil nan. Hi, texo nenemien tehos nan, tetatil xil tengan laviles ra tesaen nae xil teha vuma … e xil latnaviles ti. Tesak ni, Hi teteh meulien e rut moletin xil tang, tol e he sav tang (8), xa latehe tuturil e latesal e oei xa mahulong xiak iaxa latemeul. E ngan tesav xil vus latelel vari. \x + \xo 3:20 \xt Sen 6:1–7:24\x* \p \v 21 Neta xa Hi tepol ni xiak tehe vole tei usil sexien te \w baptaes\w* xa di pisen ni xa Hi teteh meulien e xamim texo maten e mea rilomunen na Iesu Kristo. E taxeak, melele xa labaptaes ni xamim, tave ti tengan lakas moten muis vahe reling tenbemim. E‑e, labaptaes ni xamim tengan vapisen ni xa mupol ni hitxatien del Hi mubit musoh e sexien xil xa lamese pe meten. E sexien ak di pisen ni mun xa munggur meulien hu xa Hi tehit xati mi xamim texo Iesu Kristo xa temea rilomun ra maten. \x + \xo 3:21 \xt Hib 10:22\x* \v 22 Meulien hu nggo Iesu Kristo xa tehe ut nesao ngamu, e, taxeak, di dotan de von merereen xa de ri matu na Hi xa latesak ni \w masxaxa\w* xil vus del ninin sav xil xa xeihen di e xil ladi pe hen.\x + \xo 3:22 \xt Efes 1:20-21\x* \c 4 \s1 ?Ti rilong xat Hi itep? \p \v 1 Melele xa di mubisu ni longpangasien ve neketen namim, ti muhur hisit nenemien xa Iesu tehuri melele xa telong pangas xi e tenben. Muhisu ni imak vengan xa melele xa di mulong pangas xamim e tenbemim ve neketen namim, di mupisen ni xa mutahusil ti mun suse te \w tesaen\w*. \x + \xo 4:1 \xt Rom 6:2,7\x* \v 2 Misak ni, e melengien xil vus xa di mumeul mudi, munahusil ti eheien tesa xil te ut etan. E, muhusil sexien hos xil xa Hi kestang ien bei tengan xamim mupol ni. \v 3 Tetiamu, mutehas purun melengien namim xil holu texo hisit sexien xil na ngan xil xa latakil ti Hi. Mutepol ni hisit sexien tesa xil vus e mutehusil eheien namim vehakut, mutemun tova tang e mutepat vituei tetel malohos e atou xil xa mutnateli ti tenatel xil. Reitin, tetiamu mutepol ni sexien te hoeasoen holu e mutemot mi nanao xil xa latepuru tang. \p \v 4 E xosali, ngan xil xa latakil ti Hi di latemanin xa mutavituei ti mun vatel xil tengan mumos e hisit sexien te hoeasoen xa xil di lapol ni. Misak ni, xil di laseputut ni hisemim. \x + \xo 4:4 \xt Efes 2:2-3; Taet 3:3\x* \v 5 E ve sexien nae, xil mei lisoh e lisep usil rin nae pe met Hi xa ilepis rin na moletin xil vus, ngan xil xa lamat itel ngan xil xa lameul. \x + \xo 4:5 \xt Pol 10:42; 2Tim 4:1; 1Pit 3:19\x* \v 6 Ve rin ak, Hi tepol ni suse tengan ngan xil mun xa lalel ngamu lakila lalong longeongen hos usil Mesaea nan. Misak ni, tave ti neta xa latehur pangasien te maten e tenbexil nggoni ngan xa moletin xil vus langguri, e ninixil imeul vehakut ixoni ngan xa Hi di meul vehakut. \p \v 7 Hoxalite te holesok xil vus te ut etan di bemei sangas. Misak ni, muxuxou kuhi tengan nenemien namim e sexien namim xil imal vehakut tengan neta ti nasikoe xol sisen namim xil. \x + \xo 4:7 \xt Rom 13:11-12; 1Sion 2:18\x* \v 8 E iemim nabong ni ti tengan iemim ihei xamim mun tang, ve sexien te eheien di misak ni xamim di muketeh bos ni moletin sav xil, neta sav xosxa di lapol misa mi xamim. \x + \xo 4:8 \xt Pro 10:12; Tem 5:20\x* \v 9 Muhur pilei mosav xil e tim samim xil e munaseputut ti ven. \p \v 10 Ve eheien hos na Hi, xi di misa kekes ni sanien hos savsav xil mi xamim. Misak ni, nggoni ngan xa mube moletin hos nan xil te polien, mupol itel sanien namim xil ixo suse xa momal teni, e mututou ni mosav xil itela. \x + \xo 4:10 \xt Rom 12:6-8\x* \v 11 Reitin, moletin xa nggur sanien te sepinien, ihithiten sepinien xa Hi vari isa ni mini. E moletin xa nggur sanien te tutouen, xi itutou ni mosav xil itel xeihen xa Hi di misa ni mini. Ma, ixo Iesu Kristo, holesok xil vus xa di mupol ni ipet rat his Hi ihe nesao xa minehinen te xeihen nan iti en vehakut xa vehakut tang. Reitin. \x + \xo 4:11 \xt 1Kor 10:31\x* \s1 Moletin xil na Hi di langgur longpangasien \p \v 12 Tuxoli xil e neketen, munatemanin ni ti longpangasien te xeih xil xa di mungguri tengan vasak pis reitinen te neketen namim. Munanemi ti munahit holesok xil ak linamei ti e xamim. \x + \xo 4:12 \xt 1Pit 1:7\x* \v 13 E‑e. Xosali, bos tengan mupolu ni sien vengan xa mudi e suse te longpangasien xa Iesu vari teta en. E, e hoxalit suse ak, melele xa Iesu ipisen minehinen te xeihen nan, xamim mei mupolu kuhi ni sien. \x + \xo 4:13 \xt Pol 5:41\x* \v 14 Xosxa lasepin misa ba xat xamim vengan xa di munggusil xat Iesu Kristo, munem xati xa tuxolxatien na Hi di mi xamim vengan xa \w Ninin\w* na Hi xa be eilep mak mu di meul e xamim. \x + \xo 4:14 \xt Sam 89:50-51; Pol 5:41; 1Pit 2:20; Aes 11:2\x* \v 15 Reitin xa ti muhisu ni longpangasien xil, e isa xosxa tei e xamim ihisu ni longpangasien vengan xa tehas vin moletin sav, mu tekan ni neta, mu tepol ni neta tei xa tesa, mu di mitup ngon e rin na mosav xil. Ve sexien xil ak, momal tengan ihur longpangasien ven. \v 16 E xosxa muhur longpangasien vengan xa mube \w Kristin\w* xil, munave unoun ti ven. E mumes Hi vengan xa moletin xil di lapus kila xa di munggusil Iesu Kristo. \v 17 Nabiteni mak vengan xa Melengien te Lepisien di bemei xiak xa Hi ilepis rin na moletin nan xil mu. ?E xosxa xir di rapus longpangasien e meulien nar, ma itep sung mi ngan xil xa latalong xat ti reitinen te longeongen hos xa Hi tesa ni? !Mi xil isa pilei mak mu! \x + \xo 4:17 \xt Ser 25:29; Esek 9:6; 2Tes 1:8\x* \v 18 Nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \q1 \qt “?Xosxa nggeih tengan ngan xil xa sexien nae momal lavur meulien sal,\qt* \q2 \qt ma naha vari ti imei mi ngan xil xa meulien nae tamal ti e di lapol misa?”\qt* \rq (Pro 11:3)\rq* \m \v 19 Ve rin ak, xosxa di munggur longpangasien ve neketen namim nggusil nenemien na Hi, bos xa mutit ni ngan taxa ti ihos e muling meulien namim iti pe hen. Mupol ni imak vengan xa xi tepol ni xamim e vehakut xi di pol sen naha xa di bit xati.\x + \xo 4:19 \xt Sam 31:5\x* \c 5 \s1 Sexien xa elda xil ti lilaxat moletin na Hi xil ixo en \p \v 1 Ieok bei tengan nisel xat xamim xa mube elda xil vengan xa inou mun nabe elda tei. E pe metok, inou natepus longpangasien xil xa Iesu tehuri. E melele xa ipisen minehinen te xeihen nan mi moletin xil, inou mun nisoh vituei itela. \v 2 Nasel xat xamim tengan mulaxat kuh moletin xil xa Hi miling xil ladi pe hemim nggoni ngan taxa mube moletin xil xa di lalaxat kuh sipsip xil. Munapol ni ti naxoni ngan xa mosav xil di langgeih xat xamim tengan mupol ni, mu tengan muvur mani vaxo en. E mupol ni itel sien e itel nenemien xa ihos ixoni ngan xa Hi ien bei tengan mupol ni. \x + \xo 5:2 \xt Sion 21:15-17; Pol 20:28\x* \v 3 Reitin xa Hi teling xamim tengan ti mulaxat moletin nan xil, e munapol ni ti natel sexien te xeihen mu natel nenemien xa be nesao. E bos mak mu xa mupol ni sexien hos xil xa moletin xil likila lipol ihusili. \x + \xo 5:3 \xt 2Kor 1:24; Plp 3:17; Taet 2:7\x* \v 4 Reitin, Vat na ngan xil xa di lalaxat moletin nan xil mei istal. E melele xa imei, xi isa merereen e his tei xa eilep mi xamim xa ixoni vatluvoluv te lelaxatien xa minehinen teni iti vehakut. \x + \xo 5:4 \xt 1Kor 9:25\x* \p \v 5 E xamim xa mube horam maxoe xil, bos xa mulong xat elda xil te sias. E melele xa mudi vituei, xamim vus mupol ni nenemien namim ihe tan vengan xa Vanuvei Eo di biteni bit, \q1 \qt “Hi di pol ni nggeih ba xat rin na ngan xil xa labe koai,\qt* \q2 \qt e di pisen eheien hos nan mi ngan xil xa di lapol ni nenemien nae be tan.”\qt* \rq (Pro 3:34)\rq*\x + \xo 5:5 \xt Mat 23:12; Tem 4:6\x* \p \v 6 Ma, mupol ni nenemien namim ihe tan e muhusil xat nenemien na Hi te xeihen xa mudi pe hen. E xi ipet rat hisemim e melengien hos tei xa xi teling xati ngamu teta. \x + \xo 5:6 \xt Siob 22:29; Mat 23:12; Luk 14:11; 18:14; Tem 4:10\x* \v 7 Reitin, del nenemien xa be tan musa sen nenexoen namim xil vus iha mi Hi, vengan xa eheien nan di e xamim e di milaxat kuh xamim. \x + \xo 5:7 \xt Sam 55:22; Mat 6:25-30\x* \p \v 8 Muxuxou kuhi e muketeh xol meulien namim vehakut, vengan xa \w Temat\w* xa be elu namim di mikakao xuxus xorelis xamim e di milang ni suse tengan vapurun xamim vaxo en. Reitin, xi nggoni laeon tei xa mae nggati, xa di milang ves moletin tengan vatal papasi e vaa ni. \x + \xo 5:8 \xt 1Tes 5:6\x* \v 9 Ma, musoh ixeih e neketen namim e musikoe xole tengan namei ti sangas visal xamim. Musoh ixeih imak vengan xa mukila xa tuemim sav xil mun te neketen xa ladi e rute xil vus e ut etan di langgur hisit longpangasien xil taxa xamim di mungguri. \x + \xo 5:9 \xt Efes 6:11-13; Tem 4:7\x* \v 10 E melele xa mulong pangas xamim e tenbemim vuteili, Hi te eheien hos xil vus iling pilei xamim e itutou ni xamim. Xi isak ni neketen namim mei ixeih mu e isak ni nenesien namim naxelial ti mun. Hi xa tekes xamim tengan mei muvisti vatel Iesu Kristo xa minehinen te xeihen nan iti vehakut, xi ipol ni holesok xil ak ve xamim. \x + \xo 5:10 \xt 1Tes 2:12\x* \v 11 !Xeihen te lelaxatien na Hi iti vehakut xa vehakut tang! Reitin. \s1 Sepinien kor \p \v 12 Inou di nadis uvei ak xa tamure tang mi xamim del tutouen na Saelas xa be tuxoli hos tei xa di nggusil xat Hi. E uvei ak, ieok bei tengan nasel xat xamim e namiteni xa sepinien xil ak be reitin usil naha xa Hi di pol ni e rin nar ve eheien hos nan. Ma mupol ihusili. \p \v 13 Moletin xil te sias xa xiak te hal ‘\w Babilon\w*,’\f + \fr 5:13 \ft Koute te his taon ak tehe ‘Rom.’ E melele te oltestamen, Babilon tehe taon xa mahulong xa tehur xeihen tengan valaxat kantri xil holu e ut etan. E xil latepol ni texeih mi moletin xil na Hi. E tetutou, Hi tesak ni xeihen teni tekesae.\f* xa Hi tehosei xil latehe nan, xil di labit ‘bos makoe’ bat mi xamim xa xamim mun mube nan. Mak mun, xa nggoni natuxoli e neketen, di misa ‘bos makoe’ nan bat mi xamim. \v 14 Musa hemim metu mi xamim itel eheien na Hi. \p Nasis xa tomat na Hi iti mi xamim vus xa di mubisti del Iesu Kristo.