\id 1CO - Southeast Ambrym NT with Ruth and Jonah [tvk] -Vanuatu (DBL 2015) \h 1 Korin \toc1 1 Korin \toc2 1Kor \mt2 Sepinien xa diamu te \mt1 1 Korin \is1 ?Visi iaxa tetis uvei ak? \ip Pol, xa tehe eloheoh tei na Iesu Kristo, iaxa tetis uvei ak\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 1:1\x* e huram 55 AD (huram xil tetutou ni poten na Iesu), melele xa huram tol nan e hal Efeses sangas tevus.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 16:8-9; Pol 20:31\x* \is1 ?Visi iaxa tevuli uvei ak tetiamu? \ip Pol tetis sepinien xil ak teha mi Kristin xil xa lateti e taon te hal Korin. Teha rohon mi xil e huram 52 AD\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:1-18\x* e tete visal xil aveti tehe tol e le sav mun (18).\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:11\x* E rute ak, xi tehisu mi Akuila xal Prisila e lutehusili latehe taon te hal Efeses.\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:18\x* Di, Pol teling xalu luteti e hal Efeses tengan lalopol vatel moletin xil e rute ak. Melele xa di lutepol, lutehisu mi Apolos e lutepispisi kuhi ni usil longeongen hos xa lutehuri.\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:24-26\x* Di, lutesila tengan ha itutou ni Kristin xil e hal Korin del rute sav xil mun e provins te hal Akea.\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:27-28\x* \ip Taon te hal Korin tehe taon tei xa tehe eilep xa tuturil xil holu di lateso angka en. Misak ni, moletin xil hao latepol ni bisnis xil holu en. Sangas moletin xil vus te hal Korin di latemot mi hi Apafrodaeti, xa labit tehe hi te eheien. E melele xa moletin xil latemei tengan lamot mini, xil di lateanien vituei e di latepat tetel hoeaso xil xa lateti e nim eo ak.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 8:1-13; 10:14-22\x* Misak ni, moletin xil te hal Korin latekameti texeih tengan laling sexien tesa ak.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 5:1; 6:12-20\x* E neta tei mun xa testal, Kristin xil e hal Korin di latetipas xil latehe vanute xil e di latengor mi xil mun tang.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 1:10-17; 3:1-9\x* \ip Usil kakaoen na Pol xa tehe vatol nen,\x + \xo 1:0 \xt Pol 18:23–21:16\x* Pol tetilomun tehe hal Efeses e huram 53 AD e tepol en.\x + \xo 1:0 \xt Pol 19:1–20:1,31\x* Melele xa Pol telongeong usil sakpurunien xil xa Kristin xil e hal Korin di latehisu ni, xi tetis uvei ak mi xil. \is1 ?Pol tetis uvei ak veneh? \im \bd Pol ien tehei tengan vamal ni nenemien na mol‑Korin xil usil visi iaxa momal tengan lavusili\bd* - Kristin xil e hal Korin latetipas xil latehe vanute xil e latehusil vat sav xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 1:10-12; 3:3-4\x* E Pol tehiteni mi xil xa momal tengan lihusil Iesu kestang. E eloheoh e titsa xil labe moletin te polien nan xil tang xa xi di misa xil tengan mei latutou ni xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 1:13-17; 3:5-11,21-23\x* \ib \im \bd Pol ien tehei tengan vamal ni nenemien na mol‑Korin xil usil sexien xil xa di lapat vituei tetel atou mu tiramue xil xa latnateli ti vatel xil\bd* - Kristin xil e hal Korin di latepat vituei tetel moletin sav xil xa latnateli ti vatel xil nggoni ngan xa latepol ni tetiamu.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:13; 7:5\x* E Pol tehiteni mi xil xa sexien xil ak tamal ti e ngan xil xa labit labe Kristin,\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:15-20\x* e tamal ti mun tengan lamos vituei vatel Kristin sav xil xa di lapol ni sexien tesa ak.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 5:12-13\x* \ib \im \bd Pol ien tehei tengan vamal ni nenemien na mol‑Korin xil usil naha xa Hi di maen Kristin xil tengan ti lipol ni\bd* - Kristin xil e hal Korin di latenemi latehit Hi di maen xil tengan lipol ni holesok xil vus xa iexil bei tengan lapol ni,\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:12\x* e di maen xil tengan lia holesok xil vus mun.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:13\x* Pol tehiteni xa be reitin xa Hi di maen Kristin xil tengan lia anien xil vus.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 8:8; 10:25-27\x* E vengan xa Kristin sav xil di lapus rut anien be muis pe met Hi, ma Pol tehiteni xa ihos mak mu xosxa mol‑Korin xil linaxa anien xil ti xa isak ni ngan xil xa lamerou tang linamot e neketen nae.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 8:7-13; 10:28-30\x* E sexien xil xa moletin tei ipol ni itel tenben imal tevi\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:9-11,18-20\x* vengan xa tenben be rut tenbe Iesu Kristo.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:15\x* E tenbe Kristin tei be Nim Eo na Hi xa Ninin Eo nan da en.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 6:19\x* \ib \im \bd Pol ien tehei tengan vamal ni nenemien na mol‑Korin xil usil sanien xil xa Ninin Eo di misa ni mi Kristin xil, e sexien xa ti lipol itela\bd* - Kristin xil e hal Korin latesep koai vengan xa Ninin Eo tesa sanien holu mi xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 1:4-7\x* E melele xa latehe vituei tengan lamot mi Hi, xil vus latesak pisi tengan lapol vatel sanien nae xil vatei takes.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 14:39-40\x* E Pol tehiteni mi xil xa sexien ak natutou ni moletin sav xil ti. Ma xi tepispisi mi xil xa Hi di misa sanien xil ak tengan vatutou ni Kristin xil vus.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 12:1-31\x* Misak ni, melele xa di lapol del sanien nae xil nggusil sexien te eheien,\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 13:1-13\x* e nggusil oda xati teni,\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 14:26-40\x* ma itutou ni xil vus. \ib \im \bd Pol ien tehei tengan vamal ni nenemien na mol‑Korin xil usil mea rilomunen na Iesu del Kristin xil\bd* - Rut Kristin xil e hal Korin labit ngan xil xa lalel lasakras lamea rilomun ra maten.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 15:12\x* E Pol tehiteni mi xil xa mea rilomunen ra maten be vatit neketen na Kristin xil.\x + \xo 1:0 \xt 1Kor 15:1-58\x* \is1 Vatit nenemien tei te uvei ak de 1 Korin 1:10 \ipq Tuxoli e hinoxoli xil e neketen, e his Iesu Kristo, Suv nar, nasel xat xamim tengan muti e tomat itel xamim. Reitin, e holesok xil vus xa di mupol ni, mupol vituei ni. E, e holesok xil vus xa di muneket en, nenemien namim ihe tei takes. Sexien te ngongoren e tipasien ihe tovuol e xamim. \is1 Vatit nenemien tei mun te uvei ak de 1 Korin 6:19-20 \ipq Xamim di mupol ni nggoni ngan xa mutakil ti xa tenbemim be Nim Eo, e Ninin Eo xa Hi tesa ni mi xamim da en. Bos tengan mukila xa meulien namim tave namim ti mun. Meulien namim be na Hi. Vengan xi texal rat xamim ni meulien na Natneli xa be neta tei xa eilep pupu. Ma bos tengan mupet rat his Hi ixo holesok xil xa ti mupol ni itel tenbemim. \is1 ?Naha iaxa di e uvei ak? \io1 1. Pol pispisi mi xil bit sexien xa di ladi pas xil tamal ti. (1:1–4:21) \io1 2. Pol pispisi mi xil bit sexien xa di lapat vituei del ngan xil xa tave nae xati ti tamal ti. (5:1–6:20) \io1 3. Pol pispisi mi xil usil holesok xil xa latesisi mini. \io2 a) usil sexien te tetelien. (7:1-40) \io2 b) usil sexien xa di ladilomun labe nim eo na hi sav xil. (8:1–11:1) \io2 c) usil sexien xa di lapol ni e melele xa lamei vituei tengan lamot mi Hi. (11:2–14:40) \io2 d) usil sexien xa Kristin xil limea rilomun ra maten. (15:1-58) \io2 e) usil itep iaxa xil livue xat xil tengan lisa tutouen mi Kristin sav xil e hal Serusalem. (16:1-4) \io1 4. Sepinien kor. (16:5-24) \c 1 \s1 Sepkilaen na Pol usil uvei ak \p \v 1 Inou, \w Pol\w*, xa Hi tekes nou tengan mei name \w eloheoh\w* na Iesu Kristo nggusil lingxatien nan, di nadis uvei ak del Sostenis xa be tua tei nar e neketen. \p \v 2 Di madis uvei ak bat mi xamim xa mube Sias na Hi e hal Korin, xa Hi tepol ni xamim mei mutehe nan texo naha xa Iesu Kristo tepol ni. Reitin, Hi tekes xamim mei mube moletin eo nan xil, nggoni ngan xa tepol ni e meulien na Kristin xil e rute xil vus xa laling neketen nae e Iesu Kristo, Suv nae e Suv nar mun. \x + \xo 1:2 \xt 1Kor 6:11; Pol 9:14; 18:1\x* \p \v 3 Nasis tengan Hi Tamer e Suv Iesu Kristo lalisa eheien hos e tomat nalu ha iti mi xamim. \x + \xo 1:3 \xt Rom 1:7\x* \s1 Pol misa memesien ve holesok xil xa Hi tepol ni e meulien na Kristin xil e hal Korin \p \v 4 Names Hi vehakut ve xamim vengan xi tepisen eheien hos nan mi xamim xa mubisti del Iesu Kristo. \v 5 Reitin, vengan melele xa mutevisti tetela, xamim mei mutepolu ni holesok xil vus te neketen texo suse xa Hi temaen xamim mei mutekil sepinien nan e mukila muvithiteni mi mosav xil. \v 6 Texo suse ak, longeongen hos na Iesu Kristo xa xamem matehiteni mi xamim mei tehur huite e meulien namim tengan mosav xil lakila lapus kila. \v 7 Reitin, xamim mutave tamure ni ti sanien te xeih xa Ninin Eo di misa ni. E di mupol nggeih del sanien xil ak melele xa di mudatil melengien xa Hi isak ni Iesu Kristo, Suv nar, mei istal en. \x + \xo 1:7 \xt Luk 17:30; 2Tes 1:7; Taet 2:13\x* \v 8 Hi isa xeihen mi xamim tengan musoh ixeih e neketen namim ituxoh melele xa Iesu Kristo itilomun en. Xi ipol ni imak tengan melele xa ilepis moletin xil, nakamet ti neta xa nasa e rin namim. \x + \xo 1:8 \xt Plp 1:6; 1Tes 3:13; 5:23\x* \v 9 Hi pipin tengan muling nenesien namim en. E xi iaxa tekes xamim tengan muvisti vatel Natneli, xa be Iesu Kristo, Suv nar. \x + \xo 1:9 \xt Dut 7:9; 1Kor 10:13; 1Tes 5:24; 1Sion 1:3\x* \s1 Pispisien tengan Kristin xil linati pas xil ti e midep iaxa longeongen hos usil Iesu Kristo misav ni sepinien sav xil te ut etan \p \v 10 Tuxoli e hinoxoli xil e neketen, e his Iesu Kristo, Suv nar, nasel xat xamim tengan muti e tomat itel xamim. Reitin, e holesok xil vus xa di mupol ni, mupol vituei ni. E, e holesok xil vus xa di muneket en, nenemien namim ihe tei takes. Sexien te ngongoren e tipasien ihe tovuol e xamim. \x + \xo 1:10 \xt Plp 2:2\x* \v 11 Di nabiteni mak vengan xa natehur longeongen texo ngan xil e nim ma Kloe xa xamim, tuxoli e hinoxoli xil, di mungor del xamim mun tang. \v 12 Reitin, natelongeong ni xa xamim di mudipas xamim. Rut xamim labit, “Xamem di manggusil xat Pol.” E rute sav xil di labit, “Xamem di manggusil xat Apolos.” E rute ngan xil mun labit, “Xamem di manggusil xat Pita.” E rut xamim mun tang di labit, “Xamem di manggusil xat Kristo.” \x + \xo 1:12 \xt 1Kor 3:4; Sion 1:42; Pol 18:24-28\x* \v 13 ?!Midep, xamim munemi mubit mukila mutipas tenbe Iesu Kristo vamak!? ?Midep? ?Tehe inou, Pol, iaxa natemat e eivave ve rin namim? ?Latebaptaes ni xamim e hisok tengan mei muve moletin navan xil? !E‑e, tenamak ti! \p \v 14 Melele xa natelongeong ni rin ak, natemes Hi xa natnabaptaes ni xamim ti vahe holu. Natepol ni tang mi Krispas tetel Nggeas. \x + \xo 1:14 \xt Pol 18:8; Rom 16:23; Pol 19:29\x* \v 15 Natehesi nou ve rin xa tovuol e xamim vahiteni xa natebaptaes ni e hisok. \v 16 O reitin li, ieok tebong ni xa natebaptaes ni Stefanas tetel ngenen xil. E natanem ti mun visi tova e xamim xa natebaptaes ni. \x + \xo 1:16 \xt 1Kor 16:15\x* \v 17 Vengan melele xa Iesu Kristo tesil nou, tenave ti tengan ha ti nabaptaes ni moletin xil. E‑e. Xi tesil nou tengan namit longeongen hos usili. E nataviteni ti vahusil metisouen na moletin xil. Vengan tavos ti xosxa moletin xil ti laling nenesien nae e sepinien hos xil navan, e linaling nenesien nae ti e xeihen xa nggo maten na Iesu Kristo e eivave. \x + \xo 1:17 \xt Mat 28:19; Sion 4:2\x* \s1 Metisouen na Hi tahusil ti metisouen na moletin xil te ut etan \p \v 18 Natnasa sepinien navan ti vaxo metisouen na moletin xil, vengan melele xa ngan xil xa langgusil suse te maten di lalong longeongen usil maten na Kristo e eivave, xil labiteni labit, “Sepinien ak mitalang tang.” \x + \xo 1:18 \xt 2Kor 4:3; Rom 1:16\x* \p E melele xa xir di ralong usil longeongen hos ak, di rabiteni rabit, “Sepinien ak di pisen xeihen na Hi.” Vengan nggo en, Hi di miteh meulien e xir ra longpangasien te tesaen nar. \p \v 19 Nggoni ngan xa Vanuvei Eo di biteni bit, \q1 \qt “Nimu len metisouen na ngan xil xa labe metisou,\qt* \q2 \qt e nisak ni kilakilen na ngan xil lakilakil mei ihe neta sav tang.”\qt* \rq (Aes 29:14)\rq* \m \v 20 ?Mak, ma itep ni ngan xil xa labit labe metisou? ?Mu ngan xil xa labit langgur kilakilen? ?Mu ngan xil xa, taxeak, iexil bei pupu tengan ti lasep usil holesok xil holu te ut etan tang? Hi kestang di misak ni metisouen xil vus na hisit moletin xil ak te ut etan mei be te talangen tang. \x + \xo 1:20 \xt Siob 12:7; Aes 19:12; 33:18; 44:25\x* \v 21 Ngan ak be reitin vengan Hi xa be metisou tepol ni moletin xil te ut etan ak lasakras lakameti vaxo hisit metisouen nae. E‑e, Hi tepol ni tengan sepinien namem, xa xil labit be te talangen tang, mei ihe suse xa iteh meulien e moletin xil xa mei laneket e Iesu Kristo nggo en. \x + \xo 1:21 \xt Mat 11:25\x* \p \v 22 Io, lateong ni nggoni ngan xa sepinien namem be te talangen tang. Vengan \w Siu\w* xil iexil bei tengan lipus merekel xil tengan like reitin e neta ngan, e ngan xil xa latave Siu xil ti iexil bei tengan lilong sepinien te metisouen tengan like reitin en. \x + \xo 1:22 \xt Mat 12:38; Sion 4:48; Pol 17:18,32\x* \v 23 E xamem, melele xa mabithiten naha xa Iesu Kristo tepol ni ve xamem e melele xa lateti xati e eivave, Siu xil latake reitin ti en, vengan tamal ti e nenemien nae. E ngan xil mun xa latave Siu xil ti latake reitin ti en, vengan lanemi labit be te talangen tang. \x + \xo 1:23 \xt Rom 9:32; 1Kor 2:14\x* \v 24 E mi ngan xil xa Hi tekes xil, tave ti neta xa labe Siu mu latave Siu xil ti, longeongen hos usil Kristo di pisen xeihen e metisouen na Hi. \x + \xo 1:24 \xt Kol 2:3\x* \v 25 Vengan naha xa lanemi labit di pisen talangen na Hi, ngan ak iaxa di pisen ni xa Hi be metisou pilei mili moletin xil te ut etan. E naha xa di pisen merouen na Hi, ngan ak di pisen ni xa Hi nggeih pilei sung mili xeihen na moletin xil vus. \x + \xo 1:25 \xt 2Kor 13:4\x* \p \v 26 Tuxoli e hinoxoli xil, munem pisi mu usil nenemien ak. ?Muteti tetep melele xa Hi tekes xamim tengan mei muve nan? E nenemien na moletin xil te ut etan, tave holu ti e xamim xa mutehe metisou, mu muvur xeihen, mu muve eilep xil. Xamim holu mube movotei xil tang. \x + \xo 1:26 \xt Mat 11:25; Sion 7:48; Tem 2:1-5\x* \v 27 E Hi tehosei xamim xa mube talang tang pe met moletin xil te ut etan mei mube nan, tengan vasak ni ngan xil xa labe metisou mei lave unoun ni. E Hi tehosei ngan xil xa latahur ti xeihen e ut etan tengan vasak ni ngan xil xa langgur xeihen e ut etan mei lave unoun ni. \v 28 Reitin, Hi tehosei movotei xil tang xa moletin sav xil di lapus mele ni xil e di lanemi labit labe neta sav tang. Di pol ni mak tengan vasak ni eilep xil te ut etan mei vahe neta sav tang. \v 29 Mak, ma moletin tovuol mikila vasep koai tasen ni xi pe met Hi. \x + \xo 1:29 \xt Rom 3:27; Efes 2:9\x* \v 30 Vengan Hi kestang iaxa tesak ni xamim mei mubisti del Iesu Kristo. Ma Iesu sung, xi mei be metisouen e momalen nar. Xi kestang iaxa texal rat xir rabe nan e misak ni xir mei rabe eo e ramese ra tesaen nar xil. \x + \xo 1:30 \xt Ser 23:5-6; Sion 17:19; 2Kor 5:21\x* \v 31 Mak, ma nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Tei xa ien bei vasep koai, ti isep koai ve neta xil kestang xa Iahova di pol ni.”\qt* \rq (Ser 9:24)\rq* \c 2 \s1 Hi pisen ni xa sepinien na Pol be reitin nggo xeihen na Ninin Eo \p \v 1 Tuxoli e hinoxoli xil e neketen, melele xa natemei visal xamim tengan namit rat nenemien xuxus na Hi xa tepisen ni minou,\f + \fr 2:1 \xt Efes 1:9-10 \ft di bit kil nenemien xuxus na Hi tengan ileh viton holesok xil vus xa di ut nesao e ut etan, e iling Kristo vari iaxa ihe vat teni.\f* natnamei ti vatel sepinien xil xa mikas tengan nalihi moletin xil ni, mu sepinien te metisouen te ut etan. \x + \xo 2:1 \xt 1Kor 1:17\x* \v 2 E‑e, melele xa natete visal xamim, natepol ni nenemien navan tengan nisepin usil Iesu Kristo kestang, e tetep iaxa temat e eivave tehinat xir. Reitin, nateling nenemien navan tengan ninasepin ni ti mun neta. \x + \xo 2:2 \xt Kal 6:14\x* \v 3 E melele xa nateta tetel xat xamim, natelonge texoni ngan xa natemerou tang e natemalili pupu ve ulikanen. \x + \xo 2:3 \xt Pol 18:9; 2Kor 10:1\x* \v 4 Pispisien e sepinien xil xa natesa ni mi xamim, natnaviteni ti vatel sepinien hos te metisouen xil te ut etan. E‑e. Melele xa natesepin, mutekila xa tehe reitin vengan mutepus kila xa \w Ninin\w* na Hi di tepol tetel xeihen. \x + \xo 2:4 \xt 1Tes 1:5\x* \v 5 Natepol ni temak tengan neketen namim nati ti e metisouen na moletin xil te ut etan. !E‑e! Neketen namim vati e xeihen na Hi kestang. \s1 Metisouen na Hi bemei nggo Ninin nan \p \v 6 E mi Kristin xil xa neketen nae matu ngamu, naha xa xamem mabiteni be sepinien xil te metisouen. Sepinien namem taxo ti metisouen te xosali ak, e taxo ti moletin xil te ut etan xa latellep, vengan Hi di pol ni xeihen nae mei be neta sav tang. \x + \xo 2:6 \xt Efes 4:13; Plp 3:15\x* \v 7 E metisouen xa di mabithiteni be nenemien xuxus na Hi, xa tesoson ni ra moletin xil. Reitin, tetiamu ni melele xa Hi tepeas ni ut etan, xi tepol ni nenemien nan tengan ipol ihos mi xir usil suse te metisouen nan. \x + \xo 2:7 \xt Rom 16:25; Kol 1:26\x* \v 8 E moletin xil xa latellep te ut etan latakil ti nenemien na Hi. Vengan vahit lakila, ma linati xat Suv te minehinen nar ti nate eivave. \x + \xo 2:8 \xt Luk 23:34; Tem 2:1\x* \v 9 E xil latakil ti nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \q1 \qt “Ngan xa latnapus ti mu,\qt* \q2 \qt ngan xa latnateong ti mu,\qt* \q2 \qt ngan xa latnanem ti mu usili\qt* \q1 \qt ngan ak be neta vari xa Hi tesak mese ni ngamu\qt* \q2 \qt ve ngan xil xa eheien nae di en.”\qt* \rq (Aes 64:4)\rq* \x + \xo 2:9 \xt Aes 52:15\x* \m \v 10 E mi xir, Hi tepisen nenemien xuxus nan texo Ninin nan. Vengan Ninin nan di pus kil holesok xil vus, e mikil holesok xil vus mun xa di e huinep te kilakilen na Hi xa moletin xil lasakras lakila. \x + \xo 2:10 \xt Mat 13:11\x* \v 11 Nggoni rin taxa ninin na moletin kestang mikil nenemien xil vus nan, Ninin na Hi kestang mikil nenemien xil vus na Hi. \x + \xo 2:11 \xt Pro 20:27\x* \v 12 Xir ratnahur ti ninin xa be te ut etan. !E‑e! Xir ratehur Ninin xa Hi tesa ni tengan xir rikil sanien hos xil xa Hi di misa ni mi xir, e holesok xil xa xi di pol ni e rin nar. \x + \xo 2:12 \xt Sion 16:13-14\x* \p \v 13 Mak, ma melele xa xamem di masepin usil holesok xil ak, matasepin ni ti sepinien xil xa moletin xil tang te ut etan latepispisi ni mi xamem texo metisouen nae. !E‑e! Mi moletin xil xa Ninin na Hi di e xil, xamem di mapispisi ni mi xil usil holesok xil xa Ninin di misa ni mi xamem. \x + \xo 2:13 \xt 1Kor 2:4\x* \v 14 E moletin xa Ninin na Hi tara ti en, xi bit nalong ti holesok xil xa nggo visal Ninin na Hi. Hisit moletin ak misakras vakil holesok xil ak. Milonge nggoni ngan xa be sepinien te talangen tang, vengan Ninin Eo kestang mikila vasep kil reitinen teni e nenemien nan. \x + \xo 2:14 \xt Sion 8:47; 14:17; 1Kor 1:23\x* \v 15 Xir xa Ninin na Hi di e xir, xir rakila rapus kil holesok xil vus xa Ninin di pisen ni mi xir. E moletin xa Ninin na Hi tara ti en, xi misakras vanem kil xir. \x + \xo 2:15 \xt 1Sion 2:20\x* \v 16 Xi misakras vanem kila nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni bit, \q1 \qt “Moletin tovuol vakil kuh nenemien na Iahova.\qt* \q2 \qt Moletin misakras vapispisi mini.”\qt* \rq (Aes 40:13)\rq* \x + \xo 2:16 \xt Rom 11:34\x* \m E xir, Kristin xil, iaxa rakila vengan xa ranggur nenemien na Kristo de xir. \c 3 \s1 Sexien te tipasien ihe tovuol e Sias na Iesu Kristo \p \v 1 Tuxoli e hinoxoli xil, melele xa natete visal xamim, natesakras nasepin mi xamim vaxoni ngan xa namit namiteni mi moletin xil xa Ninin Eo de xil. E‑e. Natesepin mi xamim texoni ngan xa mube te ut etan tang. Reitin, natesepin mi xamim texoni ngan xa mutehe xil tamu e neketen namim e Kristo. \x + \xo 3:1 \xt Sion 16:12\x* \v 2 Melele xa natepispisi mi xamim, natesa pispisien xil xa tehe temele tang mi xamim tengan muvuri nggoni ngan xa nana tei di misa sus mi tuvava nan. Io, nggoni tuvava xil xa lasakras lava anien xil xa nggeih, inou natnapispisi ti mi xamim usil holesok xil xa nggeih vengan xa natekila xa xamim mutnamatu kuhi ti mu e neketen namim. \x + \xo 3:2 \xt Hib 5:12-13; 1Pit 2:2\x* \p E taxeak mun, neketen namim tamatu kuhi ti mu tengan muvur pispisien xil xa nggeih. \v 3 E nabiteni mak vengan xa sexien namim xil nggoni sexien xil na moletin xil te ut etan tamu. Reitin, melele xa di munem misa e di mungor mi xamim mun tang, sexien ak di pisen ni xa mube moletin te ut etan tang, vengan di munggusil sexien teni xil. \x + \xo 3:3 \xt 1Kor 1:10-11; 11:18\x* \v 4 Vengan melele xa tei xamim bit, “Inou di nanggusil \w Pol\w*,” e tei mun bit, “Inou di nanggusil Apolos,” hisit sexien ak di pisen ni xa xamim mube moletin xil te ut etan tang. \x + \xo 3:4 \xt 1Kor 1:12\x* \p \v 5 ?Munemi midep? ?Apolos be visi? ?E inou, Pol, nabe visi? Xamel mabe moletin te polien na Hi tang xa matetel xamim tengan muvur neketen e Iesu Kristo. Xamel dit mapol ni polien xa Suv di misa ni mi xamel. \x + \xo 3:5 \xt Pol 18:24,27\x* \v 6 Ngan ak nggoni ngan xa natemei tengan nalih utiei te neketen e meulien namim. E Apolos xa temei tetutou ni nou, xi texoni moletin xa tekas tutut vatiei ak ni oei. E Hi kestang iaxa mikila vapol ni neketen namim vameul mei vahe eilep. \x + \xo 3:6 \xt Pol 18:4,11; 18:24-28\x* \v 7 Ngan xa telihi e ngan tekasi, xalu vus lube neta sav tang. E Hi kestang iaxa be eilep, vengan xi kestang tepol ni utiei te neketen namim temeul. \v 8 Ngan xa telihi e ngan xa tekasi, lupol nggusil nenemien tei takes. E Hi isa huit polien mi xalu vus ihusil polien xa xalu lutepol kekes ni. \v 9 \x + \xo 3:9 \xt Efes 2:20\x*Reitin, xamel mabe moletin te polien xalu na Hi xa mapol vituei e naho nan. E xamim mube naho nan. \x + \xo 3:9 \xt Mat 13:3-9; Efes 2:20\x* \p E vole tei mun, xamim mube nim na Hi mun. \v 10 E inou, nanggoni moletin xa mikila vapol kuhi ni nim xil. Tetel metisouen xa Hi tesa ni minou ve eheien hos nan, texoni ngan xa natemei natepol ni vatite te nim ak. E moletin te polien sav xil latemei e latekili ni nim tesoh e naha xa inou natepol ni. E xamem kekes, moletin xil te polien, ixuxou kuhi xa ti ikili ni nim ak itep. \x + \xo 3:10 \xt 1Kor 15:10; 2Pit 3:15\x* \v 11 E vatite te neketen namim xa nateling xati tuei be Iesu Kristo. E moletin sav ti mun naling vatite sav nata xati. \x + \xo 3:11 \xt Aes 28:16; 1Pit 2:4-6\x* \v 12 Rut moletin te polien xil lakili ni nim te neketen namim da xat vatite ak del pispisien hos xil xa nggeih nggoni gol, silva mu hat xil xa bos. E rute ngan xil lakili ni nim del pispisien xil xa temele tang nggoni vatit hinu, rong e robae. \v 13 \x + \xo 3:13 \xt 1Kor 15:10\x*E melele xa Iesu Kristo itilomun en, xi isak pis polien nae xil tengan vakamet xeihen teni. Vengan, e melele nen ak, ixoni ngan xa upang mei ia len polien xil xa latepol ni. Ngan xa bos, naxa len ti, isoh ixeih tang. E ngan xa misa, upang ak ia len ni. \x + \xo 3:13 \xt 1Kor 4:5; 2Tes 1:7-10\x* \v 14 E xosxa upang naxa len nim ti xa moletin tei tekili ni tesoh e vatite xiak, xi ihur huit polien teni. \v 15 E xosxa upang ia len nim xa tepol ni, polien nan xil vus ikesae relingi. Be reitin xa Hi iteh meulien en, e ixoni ngan xa moletin milesae hon tang ra nim xa upang di ngga ni. \p \v 16 Bos xa xamim mukila xa mube \w Nim Eo\w* na Hi, e \w Ninin\w* nan di e meulien namim. \x + \xo 3:16 \xt 1Kor 6:19; 2Kor 6:16\x* \v 17 Mak, ma xosxa moletin tei bemei tengan vapurun Nim Eo na Hi vatel pispisien nan xa tave reitin ti, Hi ipurun moletin ak vengan xa Nim nan be eo. E xamim, mube Nim Eo nan ak. \p \v 18 Munaluvos xamim ti mun tang. Rute e xamim lanemi labit labe metisou nggusil metisouen na moletin xil te ut etan. E vahos mak mu vahit mei lave talang tang pe met ngan xil te ut etan tengan mei lave metisou ni holesok xil te ut nesao pe met Hi. \v 19 Vengan naha xa moletin xil te ut etan di lanemi labit be metisou, ngan ak be te talangen tang pe met Hi. Ngan ak nggoni naha xa Vanuvei Eo biteni bit, \q1 \qt “Moletin xa minemi bit metisouen nan mahulong,\qt* \q1 \qt Hi misak ni sepinien te metisouen nan mei ihe voh tei xa ivoh xol xi tasen ni.”\qt* \rq (Siob 5:13)\rq* \m \v 20 E Vanuvei Eo biteni mun bit, \q1 \qt “Tave ti neta xa moletin xil di lanemi labit metisouen nae mahulong,\qt* \q1 \qt Hi Suv mikila xa nenemien nae be neta sav tang.”\qt* \rq (Sam 94:11)\rq* \m \v 21 Mak, ma xamim munasep koai ti munahit moletin xa di munggusili be eilep mak mu mili eilep sav xil. Vengan Hi misa xil vus tengan mei latutou ni xamim. \v 22 Hi tesa inou, Apolos, e Pita mi xamim tengan mei matutou ni xamim, e xametel matnggoni holesok sav xil mun te ut etan xa Hi di misa ni tengan vatutou ni xamim. Reitin, tave ti neta xosxa mumeul mu mulel, naha xa istal e meulien namim xosali mu melengien xil xa ti imei, Hi isak ni holesok xil ak mei ti itutou ni xamim. \v 23 E naha xa be eilep mak mu, xamim mube moletin xil na Iesu kestang, e Iesu be na Hi. \c 4 \s1 Selxatien tengan rinalepis moletin xil ti nahusil nenemien xil te ut etan \p \v 1 Misak ni, melele xa di munem usil xamem, mukil kuhi xa xamem mabe moletin xil te polien na Iesu Kristo, e Hi tesa nenemien xuxus nan mi xamem tengan ti mulaxati. \v 2 E be eilep mak mu xa melele xa suv tei miling neta tei de he moletin te polien nan tengan valaxati, moletin te polien ak ipol kuhi itela. \x + \xo 4:2 \xt Luk 12:42\x* \v 3 Inou di napol mi Iesu Kristo, e nabit ninakil ti xosxa xamim mu mosav xil te ut etan mubit mulepis polien navan tengan mukameti xa momal pe metemim. Reitin, tave ti neta xosxa inou tasok di nalepis rin navan. \v 4 Melele xa nanem usil polien navan xil, nenemien navan xil memese. E ngan ak tapisen ni ti xa inou namese reitin. Suv kestang di milepis nou del polien navan xil. \x + \xo 4:4 \xt Sam 143:2\x* \v 5 Mak, ma munatemanon ti munahit polien na moletin ak bos e na ngan xor misa tang. Bos mak mu tengan mutatil melengien xa momal teni e melele xa Iesu Kristo itilomun en. Vengan, e melele nen ak, xi ital rat holesok xil xa di langgus e maluxoluken mei liti e miehen. E xi ipisen kil naha xa minggus de nenemien na moletin xil tengan mei iti e valkesao. Ti, Hi isa sepinien te memesien mi moletin xil kekes ihusil naha xa tepol ni. \x + \xo 4:5 \xt 1Kor 3:8\x* \p \v 6 Tuxoli e hinoxoli xil, nabit holesok xil ak mi xamim tengan vatutou ni nenemien namim usil Apolos e inou. Xosxa muhusil xat kuh naha xa latetis xati di Vanuvei Eo e mutasorin ni ti nenemien xil mun vata xati, ma munasep koai usil vat tei ti nali vat sav. \x + \xo 4:6 \xt Rom 12:3\x* \v 7 ?Veneh ma di mupus xamim nggoni ngan xa mubos mak mu mili Kristin tesav xil? ?Naha tova iaxa mungguri xa tastal ti vaxo Hi? !Holesok xil vus namim nggo Hi! ?E xosxa Hi tesa holesok xil vus mi xamim, veneh ma di musep koai nggoni ngan xa mungguri nggo xeihen namim tang? \x + \xo 4:7 \xt Rom 12:6\x* \p \v 8 ?Midep? ?Be reitin xa muleh holesok xil vus xa iemim bei? ?Be reitin xa xamim mupolu ni sanien xil vus xa Ninin Eo di misa ni? ?Be reitin xa xamim mei mube suv toto xil ngamu pe met Hi, e di mulaxat holesok xil vus te ut etan? ?Be reitin xa xamim mei mutehe suv toto xil pe met Hi texo xeihen namim tang e tenaxo tutouen namem ti? !E‑e, tave reitin ti! Vahos pupu xosxa vahe reitin xa mei mutehe suv toto xil ngamu. Vahit vamak, xamem mun makila mei mave suv toto xil e malaxat holesok xil te ut etan vatel xamim. \x + \xo 4:8 \xt Rev 3:17; 3:21\x* \v 9 \x + \xo 4:9 \xt 2Kor 2:14\x*E tamak ti. E ketehen navan, napusi nggoni ngan xa Hi misak ni xamem, \w eloheoh\w* xil, mei mabe moletin kor xil mi moletin sav xil. Io, xamem manggoni ngan xil xa ladel xil labe von maten melele xa moletin te vaeen xil ladilomun ra vaeen tei. Reitin, nalonge nggoni ngan xa masoh madi pe met moletin xil vus te ut etan e pe met \w masxaxa\w* xil mun, tengan, navehi ti, xil lipus maten namem. \x + \xo 4:9 \xt Rom 8:36; Hib 10:33\x* \v 10 O reitin, e nenemien namim, xamim te hal Korin, mubos mak mu muli xamem eloheoh xil. Munemi mubit xamem matalang tang, e xamim mube metisou. Munemi mubit xamem mamerou tang, e xamim munggeih mak mu muli xamem. Munemi mubit moletin xil di lanem male ni xamem tang, e di lamerere ni xamim. E tavos ti xa di muling nenemien namim be nesao mak. \x + \xo 4:10 \xt 1Kor 3:18\x* \v 11 Vengan, e meulien namem, eloheoh xil, duxoh xosali ak, mae e meruru di nggat xamem. Masing ni eising xil xa mumu tang e tim samem tovuol. Mosav xil di labas purun xamem, \x + \xo 4:11 \xt 2Kor 11:23-27\x* \v 12 e xamem di mabas xamem mun tang ni polien. Melele xa lasep purun xamem, masis mi Hi tengan ituxol xat xil. Melele xa lasa pangasien mi xamem, mangguri tang. \x + \xo 4:12 \xt Pol 18:3; 20:34; 1Tes 2:9; 2Tes 3:8; 1Kor 9:14-15; Sam 109:28; Mat 5:44; Luk 6:28; Pol 7:60; Rom 12:14\x* \v 13 Melele xa laseputut ni xamem, masepin kuhi mi xil. Xamem mei mabe tisok tang pe met moletin xil te ut etan. Reitin, taxeak e vehakut, mapuru tang pe metemim. \x + \xo 4:13 \xt Tang 3:45\x* \s1 Pol misel xat mol‑Korin xil vengan ien bei xil nggoni ngan xa labe horamue nan xil \p \v 14 Nadis sepinien te selxatien ak mi xamim tave tengan ti xa napol ni xamim muve unoun. E‑e. E ieok bei tengan nasel xat xamim vaxoni ngan xa mube navan xil xa eheien navan di e xamim. \v 15 Vengan, tave ti neta xosxa titsa taosen he xalu (10,000) latepispisi mi xamim usil Kristo, tamemim tei takes. Vengan, melele xa xamim mutehur rohon ni meulien hu e Iesu Kristo texo longeongen hos xa natesa ni mi xamim, inou iaxa mei natehe tamemim. \x + \xo 4:15 \xt Kal 4:19\x* \v 16 Mak, ma nadakes xamim tengan muhusil Kristo ixo hisit sexien xa inou mun di napol ni. \x + \xo 4:16 \xt 1Kor 11:1; Plp 3:17; 1Tes 1:6\x* \p \v 17 Tengan nitutou ni xamim muhusil selxatien navan xil ak, di nasil Timoti bat visal xamim. Eheien e nenesien navan di en nggoni ngan xa be navan xati xa be reitin minou vehakut. Xi ihit rilomun ni mi xamim usil kakaoen navan e Iesu Kristo. Vengan xa kakaoen navan momal tang ni naha xa di napispisi ni e sias xil e ut xil vus. \x + \xo 4:17 \xt Pol 19:22; Plp 2:19-22\x* \v 18 E rut xamim di lasep koai vengan lanemi labit nasakras namaat napus ti mun xamim. \v 19 E xosxa Suv imaen ni, nave nousav ti, nihat visal xamim. E melele nen ak, nipus ti sung xa be reitin xa valkoai xil ak di lapol del xeihen na Hi, mu dit lasepin votei tang. \x + \xo 4:19 \xt Pol 18:21; Tem 4:15\x* \v 20 Vengan melele xa Hi mei be suv toto na vanut moletin tei, latapisen ni ti vaxo sepinien nae kestang. E‑e, tamak ti. Di lapisen ni nggo xeihen e sexien nae xil. \x + \xo 4:20 \xt 1Kor 2:4\x* \v 21 ?Iemim bei tengan nipisen sexien eah melele xa nihat visal xamim? Xosxa di tamu musep koai mak, ma nihat itel liei tengan nimal ni xamim ni. E xosxa muhiles ra sepkoaien namim, ma nihat itel eheien e nipol ni ihos mi xamim. \c 5 \s1 Selxatien tengan vat xil te sias limal ni Kristin tei tengan lisak ni Sias na Iesu Kristo imese tevi \p \v 1 Inou nalongeong ni xa tei e xamim di pat vituei nggusil nenemien tesa tei xa misa pilei mak mili sexien xa ngan xil xa latakil ti Hi di lapol ni. Vengan xi di pat vituei del atou xa tamen xati tehuri tetutou. \x + \xo 5:1 \xt Lev 18:7-8; Dut 22:30; 27:20\x* \v 2 ?Xosxa sexien ak be reitin, ma veneh iaxa di musep koai usil rin namim? Vahos pupu vahit mulonge vasa ve sexien tesa xa moletin ak di pol ni, e musil rati ra sias namim. \p \v 3 Tave ti neta xa nade sotin ra xamim, e nenemien navan, nadat visal xamim. Mak, ma nasa nenemien navan ngamu usil moletin xa di pol ni sexien tesa ak. \x + \xo 5:3 \xt Kol 2:5; Mat 16:19; 18:18; 2Kor 13:10\x* \v 4 Misak ni, melele xa mumei vituei tengan mulepis rin na moletin ak, musa pangasien mini ihusil nenemien navan xil e itel xeihen na Iesu Kristo, Suv nar. \v 5 Musil rat moletin ak ra sias namim tengan ha ita ti mu e he \w Temat\w*. Xos longpangasien xa ihuri isak ni istokovein sexien tesa te tenben. Imak, ma Hi iteh meulien e ninin nan melele xa Suv itilomun en. \x + \xo 5:5 \xt 1Tim 1:20; 1Pit 4:6\x* \p \v 6 Melele xa di musep koai usil rin namim e di mumaen tesaen xil ak di e sias namim, ma rin ak tamal ti. Vengan sepinien ak be reitin xa bit, “Supun is tei takes tang di misak ni pulaoa xil vus mikaio.” \x + \xo 5:6 \xt Kal 5:9\x* \v 7 Mak, ma mupol ni ixoni ngan xa Siu xil di lapol ni e melele te \w Anien te Tavien\w*.\f + \fr 5:7 \ft Pasova\f* E melele nen ak, xil di laleh rerat is xil vus ra tim sae xil tengan lia beret xa imese tevi xa is tovuol en. Nggusil sexien nen tak, xamim mumoten xamim ra tesaen xil namim tengan mei mumese tevi. E melele nen ak mun, Siu xil di labas sipsip xil tengan Hi vateh meulien e xil. Nggusil sexien nen tak, Kristo mei nggoni sipsip sar, e latehasi ngamu ve rin nar tengan vateh meulien e xir. \x + \xo 5:7 \xt Eks 13:7; 12:21; Aes 53:7; 1Pit 1:19\x* \v 8 Ve rin ak, e meulien nar, nggoni ngan xa di rapol ni Anien te Tavien del sien. E rixuxou kuhi tengan rinapol ni ti natel is te tesaen, xa be sexien te ekaten e sexien xil xa mikavui. E‑e, ripol ni itel beret xa is tovuol en ixoni ngan xa xir ramese kuhi e di ranggusil xat reitinen. \x + \xo 5:8 \xt Eks 12:3-20; 13:7; Dut 16:3\x* \p \v 9 E uvei xa natetisi mi xamim ngamu, natehiteni mi xamim tengan munavituei ti natel moletin xil xa di lapat del mosav xil xa latateli ti mu vatel xil. \x + \xo 5:9 \xt Mat 18:17; 2Tes 3:14\x* \v 10 Natesep usil ngan xil te Sias tang. Nataviteni ti namit munavituei ti natel ngan xil xa latakil ti Hi xa di lapol misa del tenbexil, mu di labe hokan, mu di lakan ni holesok xil, mu di lamot mi nanao xil. Musakras, vengan xosxa imak, ma ha muhe reling moletin xil vus te ut etan. \v 11 Koute te sepinien xa natetisi mak, munaha ti sangas visal ngan xil xa labit labe tua namim e neketen e di lapol misa ni tenbexil del mosav xil, labe hokan, di lakan ni holesok xil, labe vat munien, di laseputut, mu di lamot mi nanao xil. Hisit moletin ak, munamaen ni ti tengan mei navituei natel xamim, e naanien ti natel xamim. \x + \xo 5:11 \xt 2Tes 3:6; Taet 3:10; 2Sion 1:10\x* \v 12-13 Vengan, ngan xil xa ladi se ra sias, nave inou ti iaxa nilepis rin te meulien nae. Hi kestang ipol ni mi xil. E ngan xil xa ladi e sias namim, momal tang tengan mulepis rin nae ixoni naha xa Vanuvei Eo di biteni bit, \qt “Muso rat moletin tesa ihe reling xamim.”\qt* \rq (Sen 17:7)\rq*\x + \xo 5:12-13 \xt Mak 4:11; Dut 17:7; 19:19; 22:21,24; 24:7\x* \c 6 \s1 Selxatien tengan Kristin xil linalihi Kristin sav xil ti linave von koten \p \v 1 Xosxa tei e xamim minemi bit tua tei nan e neketen pol misa mini, tamal ti tengan valihi vahe von koten na ngan xil xa latakil ti Hi. Ihos mak mu xa ilihi iha mi moletin xil na Hi tengan limal ni. \v 2 E rin te lepisien, ihos mak mu xa mukil rin ak. Melengien tei di bemei xa moletin na Hi xil ti lilepis rin na moletin xil vus te ut etan. ?E xosxa ngan ak be reitin, veneh ma, xosali ak, mutahur ti metisouen vapin tengan mumal ni tutut ngongoren namim? \x + \xo 6:2 \xt Dan 7:22; Luk 22:30; Rev 3:21; 20:12-15\x* \v 3 E rin nen tei mun, xir ti rilepis rin na \w masxaxa\w* xil mun. Mak, ma tutut vaeen xil xa tereli pupu e ut etan ak, bos tengan rimal ni. \v 4 ?E melele xa neta tei mistal mi xamim Kristin xil, veneh ma di muba mi ngan xil xa latave Kristin ti xa ladi se ra Sias tengan xil lalepis rin namim? !Sexien ak tavos ti! \v 5 Nabiteni mak tengan muve unoun ni. ?Midep, be reitin xa tovuol e xamim, Kristin xil e hal Korin, vahur metisouen vapin tengan vamal ni tutut ngongoren namim? \v 6 E xamim di munggusil sexien ak: Kristin tei di milihi Kristin tei mun lube kot, e lumaen ngan xil xa latakil ti Hi tengan lamal ni rin nalu. !Sexien ak tamal ti vari! \p \v 7 Tavos ti tengan ti mulihi xamim mun tang muve kot. Sexien ak di pisen ni xa xamim mumot ngamu e neketen namim. Vahos mak mu vahit iemim vabovorong ni rin namim. Vahos mak mu vahit moletin tei xa tepol tesa mi xamim mu tekan ni neta namim, munalihi ti nave kot. \x + \xo 6:7 \xt Mat 5:39; 1Tes 5:15; 1Pit 3:9\x* \v 8 E xamim, sexien namim xil misav. Xamim di mupol misa e di mukan ni neta ngan ra mosav, tave ti neta xa xil labe tua namim xil e neketen. \p \v 9 Mupol ni nggoni ngan xa mutakil ti xa ngan xil xa di lapol misa mak lasakras lave rute xa Hi be suv toto en. !Xamim di muluvos xamim mun tang! Ngan xil xa di lapol misa del mosav ni tenbexil, mu di lamot mi nanao xil, mu di laleh atou mu tiramue na mosav xil, mu di langgur mani nggo tenbexil, mu tiramue xa di pat del tiramue sav; hisit moletin xil ak lasakras lava lati e rute xa Hi be suv toto en. \x + \xo 6:9 \xt Kal 5:19-21; Efes 5:5; Rev 22:15\x* \v 10 Reitin, ngan xil xa di lakan, mu labe hokan, mu labe vat munien, mu di laseputut ni mosav xil, mu labas moletin tengan lakan ni holesok nan: tovuol e xil mikila vaha vate rute xa Hi be suv toto en. \v 11 E tetiamu, rut xamim di latepol ni sexien tesa xil ak. E Hi tekas moten meulien namim e tehosei xamim ra mosav xil tengan mei muhe nan xati. Ve naha xa Iesu Kristo xa be Suv nar tepol ni, Hi tepol ni xamim mei mutemal pe meten texo xeihen na \w Ninin Eo\w* nan. \x + \xo 6:11 \xt Taet 3:3-7\x* \s1 Selxatien tengan Kristin xil ti lipet rat his Hi itel meulien tevi nae \p \v 12 Natelongeong ni xa rut xamim di labit, “Hi maen xamem tengan mapol ni holesok xil vus.” Ngan ak be reitin, e rut holesok xil ak tavos ni xamim ti. Inou mun nakila namiteni namit, “Hi maen inou tengan ha nipol ni holesok xil vus.” E natamaen ni ti neta mei vahe eilep mak mu vali Kristo e meulien navan. \x + \xo 6:12 \xt 1Kor 10:23\x* \v 13 Rut xamim mun di labiteni labit, “Hi tepol ni anien te vangexir, e tepol ni vangexir te anien.” Ngan ak mun be reitin. E, e melele xa ti imei xa rihur tenbexir hu, anien e vang moletin ihe tovuol e linaxanien ti mun. E nggusil hisit nenemien ak tang, rut xamim di lanemi labit Hi tepol ni tenbexir tengan rapat vatel mosav xil tengan ralonge vahos ni, tave ti neta xosxa latave nar xati ti. E ngan ak tave reitin ti, vengan Hi tenasa tenbexir ti mi xir tengan ti rapol vasa vatela. Hi tesa tenbexir tengan rapet rat his Suv itela, e xi be Suv te tenbexir. \x + \xo 6:13 \xt 1Tes 4:3-5\x* \v 14 Mak, ma ripol ihos itel tenbexir vengan Hi isak ni tenbexir limea rilomun ra maten itel xeihen nan. Reitin, isak ni limea rilomun ixoni ngan xa tepol ni tenbe Suv Iesu temea rilomun ra maten. \x + \xo 6:14 \xt Rom 8:11; 1Kor 15:15,20; 2Kor 4:14\x* \p \v 15 Xamim di mupol ni sexien xil nggoni ngan xa mutakil ti xa tenbemim be rut tenbe Iesu Kristo. ?Munemi mubit momal xa di mubistin tenbe Iesu del tenbe hoeaso xa nggur mani nggo en? !E‑e, ngan ak tamal ti! \x + \xo 6:15 \xt Rom 12:5; 1Kor 12:27\x* \v 16 ?Midep, mutakil ti xa moletin xa maen xi tengan vahisti vatel hoeaso tei, xalu mei lalihe tei takes? Ngan ak be reitin, vengan xa Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Melele xa tiramue ihisti itel atou nan, xalu lalihe tei takes.”\qt* \rq (Sen 2:24)\rq* \x + \xo 6:16 \xt Mat 19:5\x* \v 17 E rin tei mun, moletin xa bisti del Suv Iesu, ninin nan del Ninin na Suv mei lube tei takes. \x + \xo 6:17 \xt Sion 17:21-23; Rom 8:9-11; Kal 2:20\x* \p \v 18 Mak, ma melele xa di mupus mesal tei tengan mupol vasa ni tenbemim vatel moletin sav, mulesae relingi. Vengan melele xa mupol ni \w tesaen\w* sav xil, mupurun xamim e hale. E melele xa mupol ni tesaen nggo tenbemim del mosav xil, di mupurun xamim nggo iemim vari. \v 19 Xamim di mupol ni nggoni ngan xa mutakil ti xa tenbemim be \w Nim Eo\w*, e \w Ninin Eo\w* xa Hi tesa ni mi xamim da en. Bos tengan mukila xa meulien namim tave namim ti mun. Meulien namim be na Hi. \x + \xo 6:19 \xt 1Kor 3:16; 2Kor 6:16\x* \v 20 Vengan xi texal rat xamim ni meulien na Natneli xa be neta tei xa eilep pupu. Ma bos tengan mupet rat his Hi ixo holesok xil xa ti mupol ni itel tenbemim.\x + \xo 6:20 \xt 1Kor 7:23; 1Pit 1:18-19; Plp 1:20\x* \c 7 \s1 Pispisien usil sexien te tetelien \p \v 1 Ieok bei tengan nihit rilomun ni sepinien xa mutetisi temei minou xa mubit, “Xamem manemi mabit bos xa tiramue tei namei ti sangas ni atou tei.” \v 2 E vengan xa moletin xil holu di langgur xuxus ni hanusav xil xa latateli ti vatel xil, momal tang tengan tiramue kekes tei xa miteli ihe xal atou nan kestang. E atou kekes tei mun xa miteli ihe xal tiramue nan kestang. \v 3 Tiramue xa miteli imaen tenben mi atou nan kestang. E nggusil sexien nen tak, atou xa miteli imaen tenben mi tiramue nan kestang. Sexien te vitueien ak momal ni ngan xil xa lateli kestang. \v 4 Vengan atou xa miteli tave vat ti te tenben, e tiramue nan iaxa be vat teni. Usil sexien nen tak, tiramue xa miteli tave vat ti te tenben, e atou nan iaxa be vat teni. \v 5 Tiramue e atou xa luteli, lalnasikoe xol xalu ti tengan mei lalivisti vituei. Xos lalikila lalisikoe xol xalu ihe terume tang tengan lalsa melele nen ak tengan ha lalsis. Ma ti, mei lalihisti vituei mun. Ixo rin ak, ma munasa ti mesal mi \w Temat\w* tengan vasak pis xamim vengan xa musakras muvuli xat eheien te tenbemim. \v 6 E ngan ak tave rae na Hi ti tengan lalisikoe xol xalu tengan ha lalosis, e inou tang iaxa di namaen ni. \v 7 Reitin, e nenemien navan, nanemi nabit bos tengan tiramue xil vus lixoni nou xa eheien te tenbeok tavas nou ti. E ngan ak be sanien xa Hi tesa ni minou. E Hi di misa hisit sanien savsav xil mi moletin sav xil. Misa sanien tei mi moletin tei, e misa tei mun tesav mi moletin sav. \x + \xo 7:7 \xt Mat 19:11-12\x* \p \v 8 E mi ngan xil xa latateli ti mu, mu labe tunau xil, nabiteni nabit bos tengan linateli ti ixoni nou. \v 9 E xosxa lasakras lavur xat eheien te tenbexil, ma bos tengan liteli sung. Vengan xa sexien te tetelien bos mak mu mili sexien xa eheien te tenbexil di bas xil vehakut. \x + \xo 7:9 \xt 1Tim 5:14\x* \p \v 10 Mi ngan xil xa lateli, nasa rae ak (tave nou ti, e be Suv Iesu iaxa misa ni): atou nastokovein tiramue nan ti. \x + \xo 7:10 \xt Mat 5:32; 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18\x* \v 11 E xosxa ipol ni, ma xi itat imak e nateli ti mun, mu itilomun ihe visal tiramue nan. E nggusil sexien nen tak, tiramue mun nastokovein atou nan ti. \p \v 12 Mi xamim sav xil, inou di nasa sepinien ak (be inou e tave Suv ti): xosxa tiramue tei be Kristin, e atou nan xa tave Kristin ti maen ni tengan laliti vituei, ma xi nastokovein ni ti. \x + \xo 7:12 \xt Rom 11:16\x* \v 13 E xosxa atou tei be Kristin e miteli del tiramue tei xa tave Kristin ti xa maen ni tengan laliti vituei, xi mun nastokovein ni ti. \v 14 Rute e xamim munemi mubit Kristin xil xa lateli del moletin xil xa latave Kristin ti latamese ti pe met Hi. E ngan ak tave reitin ti. Melele xa atou tei mei nggur neketen, Hi di pusi xa tetelien nalu momal. E tiramue tei mun xa mei nggur neketen, Hi pusi xa tetelien nalu momal tang. Vahit nave reitin ti, ma nalu xil linamese ti pe met Hi. E vengan be reitin, nalu xil lamal pe met Hi. \v 15 E vahit moletin xa tave Kristin ti ien vahei tengan vahe reling ngan xa be Kristin. E melele nen ak kestang, ngan xa be Kristin naxeih xat ngan ti xa tave Kristin ti tengan laloti vituei. E Hi mikes xamil tengan muliti vituei e tomat. \x + \xo 7:15 \xt Rom 14:19\x* \v 16 Vengan xa, xouk atou, otakil ti xos tiramue nam mei ihur neketen ixo xouk. E xouk tiramue, otakil ti xos atou nam mei ihur neketen ixo xouk xosxa muliti vituei. \x + \xo 7:16 \xt 1Pit 3:1\x* \s1 Pispisien tengan Kristin xil litit e hisit meulien xa Hi miling xil en \p \v 17 E ngan ak be selxatien tei xa di napispisi ni mi sias xil vus: bos mak mu xa moletin xil liti tang e hisit meulien xa Hi teling xil tengan liti en. Vengan ngan ak be hisit meulien xa Hi iaxa tekes xil tengan liti en. \x + \xo 7:17 \xt 1Kor 7:20,24\x* \v 18 Nggoni, xosxa moletin xa tehe vexahu melele xa Hi tekesi tengan mei vahe Kristin tei, ma xi nasak pisi ti tengan vasu len von vexahu ak ra tenben. Nggusil nenemien nen tak, xosxa moletin tei tenave vexahu ti mu melele xa Hi tekesi tengan mei vahe Kristin tei, ma moletin ak nasak pisi ti tengan ha vahe vexahu. \v 19 E pe met Hi, xosxa moletin tei tehe \w vexahu\w* mu tenave vexahu ti, ngan ak tave ti neta. E ngan xa be eilep pe met Hi mak mu xosxa moletin ak di milong xat naha xa di misemae ni. \x + \xo 7:19 \xt Rom 2:25; Kal 5:6; 6:15\x* \v 20 Ma bos tengan xamim kekes itat e hisit meulien xa teta en melele xa Hi tekesi tengan mei vahe Kristin tei. \p \v 21 Xosxa rut xamim latehe slev xil melele xa Hi tekes xil, bos tengan linanem pupu ti ven. E xosxa masta nae maen xil tengan ha vexil vamase, ma lipol ni sung. \v 22 Vengan melele xa Hi mikes slev tei tengan mei vahe Kristin tei vaxo his Iesu, xi misak ni mei be moletin tei nan reitin xa meluv ra xeihen na Temat. Nggo rin ak, melele xa Hi mikes moletin tei xa ven mase ngamu tengan mei vahe Kristin tei, xi misak ni mei be slev na Iesu Kristo. \x + \xo 7:22 \xt Flm 1:16; Efes 6:6; 1Pit 2:16\x* \v 23 Hi texal rat xamim ni neta tei xa eilep xa eilep. Ma xamim xa vemim mase ngamu, munamaen xamim ti tengan mei muve slev na moletin ti te ut etan. \v 24 Tuxoli e hinoxoli xil e neketen, hisit meulien xa Hi tekes xamim tengan mei muti en melele xa mei mutehe Kristin xil, bos tengan mutit en, e muti ni ngan taxa ti muhusil xat Hi. \s1 Selxatien usil ngan xil xa latateli ti mu e ngan xil xa labe tunau xil \p \v 25 Ieok bei tengan namit usil naha xa mutetisi temei minou usil rin na ngan xil xa latateli ti. Hi tenasa ti rae tova minou usil xil. E nisa nenemien navan mi xamim usil rin ak, e mukila muling nenesien namim e nou vengan natehe moletin na Hi Suv texo eheien hos nan. \x + \xo 7:25 \xt 1Tim 1:12-13\x* \v 26 Ve longpangasien xa nggo he mosav xil di bemei e meulien namim, nanemi nabit bos tengan moletin tei itat e hisit meulien xa da en tuei. \v 27 Xosxa muteli del atou tuei, ma munastokovein ni ti. E xosxa mutateli ti mu, ma munalang ni ti atou. \v 28 E xosxa mubit muteli, ngan ak bos tang, mutapol ni ti \w tesaen\w*. E xosxa atul maxoe tei miteli, xi mun tapol ni ti tesaen. E bos tengan mukila xa ngan xa miteli ihur longpangasien holu ixo mosav xil ili ngan xa ngenen tovuol. Ma ieok bei tengan nisikoe xol xamim tengan munalonge ti nasa pupu. \x + \xo 7:28 \xt Luk 21:23\x* \p \v 29 Tuxoli e hinoxoli xil, koute te sepinien xil ak mak: melele xa Hi teling xati tengan Iesu Kristo itilomun en, nave nousav ti mei istal. Ma moletin xil vus lihusil xat Hi ili holesok xil te ut etan. Moletin xil xa lateli, linamaen ni ti atou nae nasikoe xol xil ra Hi. \x + \xo 7:29 \xt Rom 13:11\x* \v 30 Ngan xil di ladang, mu di labesi xil ve neta ngan, mu di langgal holesok xil, linamaen ni ti rin xil ak te ut etan nasikoe xol xil ra Hi. \v 31 Reitin xa rut xir di lapol ni polien xil e ut etan ak. E linamaen ni ti polien ak nasikoe xol xil ra Hi. Vengan ut etan xa radi en taxeak, nave nousav ti, ikesae. \x + \xo 7:31 \xt 1Sion 2:17\x* \p \v 32 Di nabiteni mak vengan ieok bei pupu tengan vemim vamase ra nenexoen xil te ut etan. Vengan moletin xa tateli ti, nenemien nan xil di e holesok xil na Hi Suv, e itep ikila isak ni Suv ihesi xi ven. \v 33 E moletin xa miteli, nenemien nan dit e holesok xil te ut etan, e itep iaxa isak ni atou nan ihesi xi. \v 34 Ma moletin ak, nenemien nan be lu. E atou xil xa latateli ti mu, mu atul maxoe xil, di lanem holu usil holesok xil na Hi Suv. Iexil bei tengan lamese tevi pe met Hi vatel tenbexil e nenemien nae. E atou xa miteli, nenemien nan dit e holesok xil te ut etan, e itep isak ni tiramue nan ihesi xi. \v 35 Di nabiteni mak vengan ieok bei tengan ti natutou ni xamim. E natavit holesok xil ak ti tengan vasikoe xol xamim. !E‑e! Ieok bei tengan nitutou ni kakaoen namim mei imal tevi, e neta ti nasikoe xol vitueien namim ra Hi Suv. \p \v 36 Xamim mutetis minou usil rut horam maxoe xil xa latesikoe xol atul maxoe xil be nousav ngamu, e latakil ti naha xa momal tengan lipol ni. Xosxa lanemi labit di lapurun nenemien na atul maxoe nae xil vengan huram nae xil di ba mili ngan xa momal tengan lateli en, e xosxa eheien te tenbe horam maxoe xil ak nggeih e xil tengan lateli, ma bos tengan liteli tang. Ngan ak tave tesaen ti. \v 37 E xosxa tei e horam maxoe xil ak, nenemien nan nggeih tang tengan nateli ti, e mikila vatal xat xi ra eheien te tenben, ma momal tang tengan nateli ti mi atul maxoe xa tesikoe xole. \v 38 Ma moletin xa miteli, xi pol bos. E moletin xa tateli ti, xi pol bos mak mu. \p \v 39 Atou xa miteli, ita kat tang itel tiramue nan melele xa meul tamu da. E xosxa tiramue nan mat, atou ak mikila iteli rilomun itel tiramue sav xa ien bei xosxa be Kristin tei. \x + \xo 7:39 \xt Rom 7:2-3\x* \v 40 E inou nanemi nabit ihesi xi mak mu xosxa itat imak e nateli ti mun. E nenemien xil ak xa di nasa ni mi xamim xiak, nanemi nabit \w Ninin\w* na Hi di dutou ni nou ni. \c 8 \s1 Selxatien tengan ngan xil xa neketen nae nggeih linapurun ti neketen na ngan xil xa lamerou \p \v 1 Ieok bei tengan nihit rilomun ni usil sepinien xa mutetisi temei minou usil rin te anien xil xa latesa ni mi nanao xil.\x + \xo 8:1 \xt Pol 15:29\x* Mutehiteni minou xa xamim vus mukilakil ni xa nanao xil tave reitin ti. E kilakilen xil ak di misak ni xamim di musep koai ven. Vahos mak mu vahit mututou ni moletin sav xil tengan lavusil suse te eheien.\x + \xo 8:1 \xt 1Kor 13:2\x* \v 2 Moletin xa minemi bit nggur kilakilen xil vus ngamu, xi di miluvos xi tasen e di pisen ni xa kilakilen nan tapin ti mu. \x + \xo 8:2 \xt Kal 6:3\x* \v 3 E ngan xa eheien nan nggeih e Hi, Hi mikil moletin ak. \x + \xo 8:3 \xt Kal 4:9\x* \p \v 4 Rinem usili. ?Momal tang tengan ti mua anien xa moletin xil di lasa ni mi nanao xil, mu tamal ti? Sepinien xa mutetisi minou be reitin xa bit, “Makila xa nanao xil tave hi xil reitin ti.” E mubiteni mun mubit, “Makila xa Hi tei takes, e hi sav xil latovuol mun.” \x + \xo 8:4 \xt 1Kor 10:19; Dut 4:35,39; 6:4\x* \v 5 Be reitin xa moletin xil di lamot mi holesok xil holu xa lakesi ni hi mu suv nae, xa lanemi labit ladi e ut nesao mu ut etan. \v 6 \x + \xo 8:6 \xt Dut 6:4; Efes 4:6\x*\x + \xo 8:6 \xt Sion 1:3; Kol 1:16\x*E mi xir, Hi tei takes. Xi be Tamexir, e xi be vatite te holesok xil vus xa di. Ma xir radi tengan ti rimot mini e ti ripet rat hisen. E Suv nar be tei takes. Xi be Iesu Kristo xa Hi tesak ni xi tepeas ni holesok xil vus xa di. E, nggo en, xir ranggur meulien. \x + \xo 8:6 \xt Mal 2:10; 1Kor 12:6; Efes 4:6; Sion 1:3; 1Kor 12:5; Efes 4:5; Kol 1:16\x* \p \v 7 Tave ti neta xa nanao xil latave reitin ti, tave Kristin xil vus ti iaxa lakil rin ak. Vengan, rut xamim xa neketen nae memel tamu, e meulien tevi nae, melele xa latesa anien mi nanao xil tengan lamot mi xil, lateanien vituei e latepol tesa tetel ngan tesav xil e nim eo te hi nae xil ak. Misak ni, xosali, melele xa langga anien xil xa latesa ni mi nanao xil, latelonge nggoni ngan xa di tamu lamot mini. Mi xil, xosxa latea anien ak, ma xil lanemi labit latamese ti pe met Hi, e di misak ni neketen nae mot. \v 8 Be reitin xa anien misakras vasak ni xir ramei sangas mu visal Hi, mu vati pas xir ra ni. Xosxa moletin taxa ni ti, ngan ak tasak ni ti mei vasa pupu vali ngan xil xa di langga ni. E xosxa moletin tei ngga ni, ngan ak tasak ni ti mei vahos mak mu vali ngan xil xa lataxa ni ti. \x + \xo 8:8 \xt Rom 14:3,17\x* \v 9 \x + \xo 8:9 \xt Rom 14:13-21\x*Be reitin xa xamim holu mumeluv tengan ha ti mupol ni sexien xil holu. E muxuxou kuhi xa holesok xil xa ha mupol ni nasak ni ngan xil ti xa neketen nae memel linamot e tesaen. \x + \xo 8:9 \xt Rom 14:13,15,21; Kal 5:13\x* \p \v 10 Xamim mukila mupurun xil vaxo rin ak. Xamim xa munggur kilakilen xa nanao xil labe neta sav tang muhe rute xa di lamot mi nanao xil en. E ti, mua anien e rute ak. E xosxa ngan xil xa neketen nae memel tamu lipus xamim, ma ilihi xil tengan lihusil sexien namim xil e ha lia anien xil ak xa be tesaen mi xil. \v 11 Ixo sexien ak, kilakilen namim ipurun neketen na tua namim xil xa lamerou xa Iesu Kristo temat ve xil. \x + \xo 8:11 \xt Rom 14:15,20\x* \v 12 E melele xa mupurun neketen na tua namim xil xa lataxeih ti, mupol ni \w tesaen\w* ba mi xil. E melele xa mupol ni tesaen ba mi xil, mupol ni tesaen ba mi Iesu Kristo. \v 13 Ma, e rin navan, xosxa nakila xa anien xa di nangga ni di misak ni tua navan xil lamot e tesaen, ma ninaxa ti mun anien ak. Vengan ieok ti tavei napol ni tua navan xil lamot e tesaen.\x + \xo 8:13 \xt Rom 14:21\x* \c 9 \s1 Pol misep usil rin nan nggoni eloheoh tei na Iesu Kristo \p \v 1 ?Midep vari? ?Munemi mubit inou natameluv ti tengan napol ni sexien xil vus? ?Munemi mubit inou natave \w eloheoh\w* tei ti reitin?\x + \xo 9:1 \xt 1Kor 1:1\x* ?Munemi mubit inou natnapus ti Iesu, Suv nar?\x + \xo 9:1 \xt Pol 9:1-6; 22:17-18; 26:16; 1Kor 15:8\x* ?E midep, tave xamim ti iaxa mube huit polien xil xa natepol ni ve Suv? \v 2 E tave ti neta xa moletin sav xil latake reitin ti xa nabe \w eloheoh\w* tei, xamim ti muke reitin en mak mu. Vengan neketen namim iaxa be huit polien navan xil mi Suv, e di pisen ni xa nabe eloheoh tei reitin. \x + \xo 9:2 \xt 2Kor 3:2-3\x* \p \v 3 Mi ngan xil xa di lalepis inou labit tamal ti tengan xamim musa tutouen minou, nisep usil rin navan imak: \v 4 xamem xa mabe eloheoh xil na Suv, momal tang tengan mavur anien e oei ve polien namem. \x + \xo 9:4 \xt Luk 10:8; 1Kor 9:13-14\x* \v 5 E xosxa atou namem xil ladi, momal tang tengan lavusil xamem e kakaoen namem nggoni ngan xa Pita, tua xil na Iesu, e eloheoh sav xil di lapol ni. \x + \xo 9:5 \xt Sion 1:42\x* \v 6 Eloheoh xil vus lakila lavur tutouen ve polien xa di lapol ni. ?E midep? ?Be inou del Banabas kestang iaxa malsakras malhuri? \v 7 Melele xa moletin xil te vaeen di lapol, amy di nggal holesok nae xil ve polien nae. E moletin xil xa lalih naho di langga anien xil teni. E moletin xil mun xa di lalaxat sipsip xil lakila lamu melik xa langgum rati ra sipsip sae xil. \p \v 8 Vole xatel ak nalehi nggo meulien nar, e \w rae na Hi\w* mun di biteni mak tang. \v 9 Reitin, vengan, e rae na \w Mosis\w*, latetisi latehit, \qt “Xosxa buluk sam di pol ve xouk e naho te uit, onavar xol vulongen ti, umaen ni tengan ia rut uit ak.”\qt* \rq (Dut 25:4)\rq*\x + \xo 9:9 \xt 1Tim 5:18\x* \fig E sexien xa di lasa anien mi buluk xil melele xa di lapol, momal tengan usa tutouen mi moletin xil xa di lapol tengan vatutou ni xouk.|alt="Oxen in thrashing area" src="WA04013b.tif" size="col" copy="Graham Wade, authorized by United Bible Societies, 1989" ref="9:9" \fig* ?Midep vari, Hi di minem usil buluk ak kestang? \v 10 E‑e, melele xa Hi tehiteni temak, di tenem usil xir. E latetisi tengan vatutou ni xir. Vengan, ngan xil xa ladei tan te naho, lapol ni del nenemien tengan lihur neta tei ixo en. E ngan xil xa di laleh rerat anien ra naho, di lapol ni del nenemien xa lileh rut anien xil ak ihe ae. \x + \xo 9:10 \xt 2Tim 2:6\x* \v 11 Melele xa xamel mateti visal xamim, matelih xat utiei xil te neketen e meulien namim.\x + \xo 9:11 \xt 1Kor 3:6\x* ?Ma, midep? ?Tamal ti tengan malhur huit polien ak vaxo xamim tengan vatutou ni meulien namel? \x + \xo 9:11 \xt Rom 15:27\x* \v 12 Moletin sav xil xa mei lapol mi xamim, momal tang tengan musa huit polien nae mi xil. E nanemi nabit momal mak mu tengan xamel Banabas mun malihur neta tova ixo xamim. \x + \xo 9:12 \xt Pol 20:34-35; 2Kor 11:9; 1Kor 13:7\x* \p E xamel matnasis xamim ti tengan musa huit polien mi xamel melele xa di matepol mi xamim. E‑e, vengan iemal ti tavei tengan ni ti neta ngan tengan vasikoe xol longeongen hos na Kristo. Ma manemi mabit bos mak mu tengan malhisu ni melele te xeih xil. \x + \xo 9:12 \xt 1Tes 2:9\x* \v 13 Xamim mukila xa moletin xil xa di lapol e \w Nim Eo\w* di langgur anien ae nggo sanien xil xa moletin xil di lalehi. E pris xil xa laling sanien eo na moletin xil e \w hor te sanien\w*, xil laleh rute be ae. \x + \xo 9:13 \xt Lev 6:16,26; Nam 18:8,31; Dut 18:1-3\x* \v 14 Usil nenemien ak, Suv Iesu tesemae ni xa ngan xil xa di lasetu ni longeongen hos lihur huit polien nae ven. \x + \xo 9:14 \xt Mat 10:10; Luk 10:7-8; Kal 6:6\x* \p \v 15 \x + \xo 9:15 \xt 2Kor 11:9-10\x*Tave ti neta xa momal tengan namur huit polien ve longeongen hos xa di nabithiteni, natnasis xamim ti tengan musa ni minou. E natatis uvei ak ti tengan nasis xamim ve tutouen. E‑e, nanemi nabit ihos mak mu xos nimat mu ili ngan xa nimeul e nitakes xamim ve tutouen. Vengan xa nabithiteni xa setutuen navan xil be sanien tang. Ma ieok ti tavei tutouen na moletin tova tengan vasak ni sepinien te koaien navan vahe neta sav tang. \x + \xo 9:15 \xt Pol 18:3\x* \v 16 Xosxa nihithiten longeongen hos mi moletin xil, nasakras nati valhasok ven. Vengan Iesu tesemae ni nou tengan nipol ni, e vasa pupu minou vahit ninavithiteni ti. \x + \xo 9:16 \xt Ser 20:9\x* \v 17 Vahit vahe nenemien navan tang tengan napol ni polien ak, momal tang tengan namur huit polien ven. E di napol ni polien ak vengan xa Hi teling nenesien nan e nou, e misil nou tengan ha nipol ni. \x + \xo 9:17 \xt 1Kor 4:1\x* \v 18 ?Ma nihur hisit huite eah? Huit polien navan be sien xa nangguri melele xa nasa longeongen hos nggoni sanien tei tang, tave ti neta xa momal tengan namur huit polien ven. \p \v 19 Inou natave ti slev na moletin tova. E inou nikila nipol ni naha xa ieok bei tengan nipol ni. E tave ti neta xa mak, di napol nggoni slev na moletin xil vus tengan nakila naleh moletin xil holu mu mei laling nenesien nae e Iesu. \x + \xo 9:19 \xt Mat 20:26-27\x* \v 20 Melele xa natepol tetel \w Siu\w* xil, natehusil sexien nae xil tengan nakila naleh xil. Reitin, melele xa natepol tetel ngan xil xa latehusil xat rae xil na Mosis, inou mun natehusil xat rae xil ak tengan nakila naleh ngan xil xa di langgusili, tave ti neta xa nameluv ra ao teni. \x + \xo 9:20 \xt Pol 16:3; 21:20-26\x* \v 21 Usil suse nen tak, melele xa natepol tetel ngan xil xa latnahusil xat rae xil na Siu xil ti, inou mun natehusil xat sexien nae xil tengan nakila naleh xil. Tave ti neta xa di natahusil xat rae xil ti xa Hi tesa ni texo Mosis e di nanggusil xat rae xil na Iesu Kristo. \x + \xo 9:21 \xt Kal 2:3\x* \v 22 \x + \xo 9:22 \xt Rom 14:1\x*Melele xa nade visal moletin xil xa lanemi labit Hi tamaen xil ti tengan lapol ni holesok xil holu vengan neketen nae memel, inou mei nanggoni xil tang e natapol ni ti holesok xil ak tengan nakila naleh xil lamei visal Iesu. Nggo sexien ak, di nasak pisi tengan napol ni naha xa moletin xil lanemi labit momal tengan nikila nileh rute xil limei visal Iesu tengan iteh meulien e xil. \x + \xo 9:22 \xt 2Kor 11:29; Rom 11:14\x* \v 23 Holesok xil vus xa di napol ni, napol ni tengan longeongen hos mikila vahe rute xil vus. E nggo suse ak, inou nakila namur tuxolxatien teni vatel moletin xil ak. \p \v 24 Neketen namim nggoni lohen tei xa moletin xil holu di laloh en, e moletin tei takes ha ihur huite teni. Ma, e lohen te neketen namim, muloh ixeih tengan muhur huite te neketen namim. \x + \xo 9:24 \xt Plp 3:14; 2Tim 4:7\x* \v 25 E ut etan, moletin te lohen xil langguxou kuhi ve sexien nae xil tengan lasak xat xil ve lohen ak. E xil, di lapol ni tengan lakila lavur huit lohen xa be sanien tei tang xa, navehi ti, imerer. E xir, di rapol ni tengan ravur huite te ni xa misakras vamerer. \x + \xo 9:25 \xt 1Tim 4:8; 2Tim 2:4-5; 4:8; Tem 1:12; 1Pit 5:4\x* \v 26 Ma, e meulien navan, nangguxou kuhi ve sexien e nenemien navan xil. E lohen te neketen, naloh momal tengan nakila natuxoh hoxalite teni. Nanggoni moletin te tutouen mun. Di nataso voten heok ti vahe rute xil vus. E‑e, nasak tengan naso heok vamal e melele xil vus. \v 27 Vehakut, napol ni nggeih minou tengan nixuxou kuhi ve eheien te tenbeok. Napol ni mak tengan, melele xa nihit vuol ni sepinien na Hi mi mosav xil, Hi naviteni ti minou navit nasakras mun namur huit neketen navan.\x + \xo 9:27 \xt Rom 8:13; 13:14\x* \c 10 \s1 Pispisien tengan Kristin xil linamaen eheien te tenbexil ti natiamu ni xil \p \v 1 Tuxoli e hinoxoli xil, ieok bei tengan munem rilomun ni naha xa testal mi avu nar xil xa latehusil Mosis tetiamu. E kakaoen nae, Hi tesikoe xol xil texo momah nan e tesak ni xil latehur xoteh Tas te Pili. \x + \xo 10:1 \xt Eks 13:21-22; 14:22-29\x* \v 2 Melele xa latepol ni nenemien nae xil tengan lavusil \w Mosis\w*, texoni ngan taxa momah ak e tas ak tebaptaes ni xil, e mei latehusil xat Mosis. \v 3 \x + \xo 10:3 \xt Eks 16:35\x*Xil vus latea hisit beret tei takes xa tehe manna xa Hi tesa ni mi xil. \x + \xo 10:3 \xt Eks 16:4,35; Dut 8:3; Sam 78:24-29\x* \v 4 E xil vus latemu hisit oei tei takes xa Hi tesak ni mei testal texo hat tei xa mahulong. Hat xa mahulong xiak tehe vole tei usil Kristo xa tehusil xil e tesa oei mi xil e kakaoen nae. \x + \xo 10:4 \xt Eks 17:6; Nam 20:11; Sam 78:15\x* \v 5 E tave ti neta xa Hi telaxat kuh xil, sangas mol‑Isrel xil vus, Hi tenavesi xi ti ve xil. Misak ni Hi tesak ni xil holu latelel, e tiei nae xil telel teti nga tang e uruvuol, e latnatuxoh von tuxolxatien ti. \x + \xo 10:5 \xt Nam 14:6,23,29-30; Sam 78:31; Hib 3:17; Siud 1:5\x* \p \v 6 Holesok xil ak xa testal mi xil be simeleleen tei tengan vasel xat xir e rinapol ni ti holesok xil xa misa naxoni ngan xa xil latepol ni. \x + \xo 10:6 \xt 1Kor 10:11; Nam 11:4,34; Sam 106:14\x* \v 7 Munamot ti mi nanao xil naxoni ngan xa xil latepol ni. Vengan melele xa di latepol ni, tehe tesaen nggoni ngan xa Vanuvei Eo biteni xa bit, \qt “Melele xa mol‑Isrel xil latetotan e anien xa eilep tengan lamot mi nanao xa tehur nini buluk, latemun tehe holu e latepat vituei tetel ngan tesav e xil mun tang.”\qt* \rq (Eks 32:6)\rq* \v 8 \x + \xo 10:8 \xt Nam 25:1-18\x*Xir rinapol ni ti nasa ni tenbexir naxoni ngan xa rut xil latepol ni. Vengan xa Hi tesa pangasien mi xil ve tesaen ak, e moletin xil taosen hanutap tei e tol mun (23,000) latelel e melengien tei takes. \x + \xo 10:8 \xt Nam 25:1,9\x* \v 9 Xir rinasak pis Kristo ti tengan rinalihi ekaten nan namei e xir naxoni melele xa rut mol‑Isrel xil xa latesak pis Hi, e xi tesak ni tetal tesa xil ba latengas vin xil. \x + \xo 10:9 \xt Nam 21:5-6\x* \v 10 Rinaseputut ti ve naha xa Hi di pol ni naxoni ngan xa mol‑Isrel xil latepol ni, ma Hi tesa masxaxa tei temei tengan vahas vin xil. \x + \xo 10:10 \xt Nam 14:2,36; 16:41-49; Sam 106:25-27; Hib 3:11,17\x* \v 11 Holesok xil ak xa testal mi xil tehe simeleleen xil tengan vasel xat moletin sav xil. E latetis xat xil tengan vahe selxatien mi xir xa rameul radi e melele ak, xa, navehi ti, ut etan e holesok xil vus xa di en likesae. \x + \xo 10:11 \xt 1Kor 10:6; 1Pit 4:7\x* \p \v 12 Ma, xosxa munemi mubit di musoh nggeih tamu e neketen namim, muxuxou kuhi tengan munamot ti e tesaen. \v 13 \x + \xo 10:13 \xt Dut 31:5-8; Tem 1:2-5; Hib 13:5-6\x*Sakpisien xil vus xa di mungguri e meulien namim nggoni sakpisien xil xa di bemei mi moletin xil vus. E Hi di pol nggusil hitxatien nan xil tengan vatutou ni moletin nan xil. E xi tamaen xamim ti tengan muvisu ni sakpisien tova xa musakras muli. E melele xa tesaen imei tengan vasak pis xamim, Hi di misa suse mi xamim tengan muhe relingi. \x + \xo 10:13 \xt Dut 7:9; 1Kor 1:9; 1Tes 5:24\x* \p \v 14 Mak, ma tua navan xil, munamot ti mi nanao xil. Reitin, muloh muhe reling sexien xil ak. \x + \xo 10:14 \xt 1Sion 5:21\x* \v 15 Di nasepin mi xamim nggoni ngan xa mube moletin xil xa vatixil di. Xamim mulepis kuh sepinien navan xil tengan mupusi xa be reitin mu tave reitin ti. \v 16 Munem pisi mu. Melele xa di ramu uaen te Anien Eo na Suv xa di rames Hi ven, di ranem usil re Iesu xa teleh ve xir. E melele xa rabul papas beret e rangga vituei ni, di ranem usil tenbe Kristo e tetep iaxa temat e eivave ve xir. Nggo sexien ak, di rapisen ni xa xir mei rabe tenbe Kristo xa be tei takes. \x + \xo 10:16 \xt Mat 26:26-28; Mak 14:22-24; Luk 22:19-20; Pol 2:42\x* \v 17 Xir di rabul papas beret tei takes. Ma, melele xa di rangga vituei ni, di rapisen ni xa, tave ti neta xa rabe holu, mei rabe tenbe Kristo xa be tei takes. \x + \xo 10:17 \xt Rom 12:5; 1Kor 12:27; Efes 4:16; Kol 3:15\x* \v 18 Munem pis mol‑Isrel xil. Melele xa langga rut anien xil te sanien eo xa latelingi tete \w hor te sanien\w*, xil latehe tei takes e moten nae mi Hi. \x + \xo 10:18 \xt Lev 7:6,15; Dut 14:22-27\x* \v 19 ?Koute te sepinien navan be naha vari? ?Nanao tei be hi tova xa be reitin? ?E anien xil te sanien eo xa lasa ni mini be neta tova pe met Hi? \x + \xo 10:19 \xt 1Kor 8:4\x* \v 20 !E‑e, be neta sav tang! Di nabiteni xa buluk e sipsip xil xa rut xil te hal Korin xa latakil ti Hi di labas xil e laling xil ladi e hor te sanien na nanao xil, di lasa ni ba mi temat xil tang, latasa ni ti vaha mi Hi. E inou ieok ti tavei tengan mumot mi temat xil e muvisti vatel xil. \x + \xo 10:20 \xt Dut 32:17; Sam 106:37; Rev 9:20\x* \v 21 Musakras mumu uaen te Anien Eo na Suv, ti vatutou ni, ha mumu uaen e rute xa di lamot mi temat xil en. Musakras muva anien e tep te Anien Eo na Suv, ti vatutou ni, ha muvanien mun e tep tei xa di lasa sanien xil mi temat xil en. \x + \xo 10:21 \xt Mal 1:7,12; 2Kor 6:15,16\x* \v 22 ?Midep vari? ?Mubit musak ni Suv ien vakat vengan mubit muvusil suv sav? ?Munemi mubit munggur xeihen tengan mukila mulesae reling ekaten nan? \x + \xo 10:22 \xt Dut 32:21-22\x* \p \v 23 Di mubiteni mubit, “Holesok xil vus momal tengan Kristin xil ti lipol ni.” Ngan ak be reitin, e rut holesok xil ak tavos ti mi xamim. Xamim mukila muvit sepinien ak, e holesok holu misakras vatutou ni meulien mu neketen namim. \x + \xo 10:23 \xt 1Kor 6:12\x* \v 24 Munapol ni ti holesok xil tengan vatutou ni xamim kestang. E‑e, ixo sexien xil vus namim, musak pisi tengan mututou ni mosav xil ni. \x + \xo 10:24 \xt Rom 15:2\x* \v 25 Ma, mupol ni imak: hisi te vongoro xil xa lalehi bemei e von posen, momal tengan muxale e mua ni. E munasis xil ti tengan mukameti xa hisi xil ak lalehi nggo sanien xil xa latesa ni mi nanao xil tengan munapurun nenemien namim ti. \v 26 Vengan Vanuvei Eo biteni bit, \qt “Ut etan del holesok xil vus xa di en be na Hi.”\qt* \rq (Sam 24:1)\rq* \x + \xo 10:26 \xt Sam 50:12; 89:11\x* \v 27 E xosxa moletin tei xa tave Kristin ti misilasil ve xouk tengan ova ovanien e tim san, e xouk omae en, ha ua anien xil vus xa di misa ni. Onasisi ti onahit, “?Anien xil ak nggo xave?” tengan ukameti xa momal tengan ova ni. \x + \xo 10:27 \xt Luk 10:8\x* \v 28 E xosxa moletin ak biteni minuk xa anien xil ak latesa ni mi nanao xil, onaa ni ti. Vengan xos biteni minuk vengan minemi bit tamal ti tengan ova ni. E xosxa imak, ma upurun nenemien nan. \x + \xo 10:28 \xt 1Kor 8:7\x* \v 29 Neta sav xa mutanemi ti vamak, e vengan xa moletin sav xil di lanemi mak, ma munaxa ni ti. \p E xosxa moletin tovuol xa vahit anien ak tamal ti, bos xa xamim munanem ti nahe holu usili. Ihos mak mu xa mua ni tang e munanem ti usil naha xa momal te anienen. \v 30 Xosxa di mumes Hi ve anien xa di mungga ni, ma moletin tovuol mikila vahiteni xa di mupol tamal ti. \x + \xo 10:30 \xt 1Tim 4:4\x* \p \v 31 Mak, ma melele xa mungga neta tei, mu mumu neta tei, mu, e neta xil vus xa di mupol ni, mupol ni ixo sexien xa ipet rat his Hi. \x + \xo 10:31 \xt Kol 3:17\x* \v 32 Io, sexien namim napurun nenemien na \w Siu\w* xil ti, mu nenemien na ngan xil xa latave Siu xil ti, mu nenemien na ngan xil xa ladi e Sias na Hi. \x + \xo 10:32 \xt Rom 14:13\x* \v 33 Ma mupol ni ixoni ngan xa inou di napol ni: e holesok xil vus xa di napol ni, di nasak pisi tengan nipol ni naha xa momal pe met moletin xil. Natanem ti neta xa itutou ni nou kestang, e nanem usil naha xa itutou ni moletin sav xil tengan xil likila lihur neketen ixo en. Imak, ma Hi ikila iteh meulien e xil. \x + \xo 10:33 \xt 1Kor 9:20-22\x* \c 11 \m \v 1 Ma muhusil sexien navan xil, ixoni ngan xa inou di nanggusil sexien xil na Iesu. \x + \xo 11:1 \xt 1Kor 4:16; Plp 3:17\x* \s1 Pispisien usil sexien na Kristin xil melele xa lamei vituei tengan lamot mi Hi \p \v 2 Names xamim vengan, vehakut, di munem xat nou e di munggusil pispisien xil xa natesa ni mi xamim. \v 3 E ieok bei tengan mukila xa Iesu be vat na tiramue xil vus, e tiramue tei be vat na atou nan, e Hi be vat na Iesu. \x + \xo 11:3 \xt Efes 5:23; Sen 3:16; Efes 5:23; 1Kor 3:23\x* \v 4 Ma, xosxa tiramue tei di bar xol vatin e di misis mu di misep kil sepinien na Hi pe met moletin xil vus, xi di misa unounen mi vat nan xa be Kristo. \v 5 E xosxa atou tei tavar xol vatin ti, e di misis mu di misep kil sepinien na Hi pe met moletin xil, xi di misa unounen mi vat nan xa be tiramue nan. Sexien ak nggoni unounen xa atou tei ngguri melele xa lakoti be vatumas.\f + \fr 11:5 \ft Melele xa lakameti xa atou tei pol misa del moletin tei, lakoti be vatumas tengan ihe unounen pe met moletin xil.\f* \v 6 E xosxa atou tei ihit navar xol vatin ti, momal tang tengan likoti ihe vatumas. Ma ihos mak mu xa ivar xol vatin ni kaliko tova. \v 7 Tiramue xil, bos tengan linavar xol vatixil ti vengan Hi pol ni xil nggoni xi tang, e di lapisen ni xa Hi be eilep mak mu. E atou xil, xil di lapisen ni xa tiramue nae xil labe eilep nae. \x + \xo 11:7 \xt Sen 1:26-27; 5:1; 9:6; Tem 3:9\x* \v 8 Vengan Hi tenapol ni tiramue ti tenaxo atou, e xi tepol ni atou testal texo tiramue. \x + \xo 11:8 \xt Sen 2:21-23; 1Tim 2:13\x* \v 9 E Hi tenapol ni tiramue ti tengan vatutou ni atou, e tepol ni atou tengan vatutou ni tiramue. \x + \xo 11:9 \xt Sen 2:18-23\x* \v 10 Ma, momal tengan atou tei ivar xol vatin tengan vapisen ni xa tiramue nan be vat nan. Ipol ni sexien ak tengan isak ni \w masxaxa\w* xil lihesi xil melele xa lipus sexien te merereen nan. \p \v 11 Neta sav xa mak, e meulien nar e Iesu, momal tengan atou xil del tiramue xil ti lipol vituei. Vengan vahit tiramue vahe tovuol, atou mun vahe tovuol. E vahit atou xil lave tovuol, ma tiramue xil mun lave tovuol. \v 12 Vengan, e sexien xa Hi tepol ni atou testal texo tiramue, Hi tepol ni tiramue mei mistal nggo atou melele xa milingi be tuvava. E holesok xil vus xa di, nggo visal Hi. \p \v 13 Xamim mulepis rin ak: ?Momal tengan atou vasis mi Hi pe met moletin xil melele xa tavar xol vatin ti? E‑e. \v 14 Vengan, melele xa rapus tiramue tei xa hilin tepiei, rapusi xa tamal ti e be unounen tang mini. \v 15 E melele xa atou tei, hilin xil tepiei, rapusi bos e rapet rat hisen. Vengan Hi tesa hilin mini tengan vavar xol vatin. \v 16 E xosxa ti e xamim mubit museputut ve sexien xa atou xil di labar xol vatixil melele xa lasis, ma inou nabit namiteni xa sias xil vus na Hi di langgusil sexien ak melele xa lamei vituei tengan lamot mi Hi. Usil rin ak, xamem eloheoh xil matamaen ti mun sexien sav xil. \s1 Pispisien usil sexien xil xa di lapol ni Anien Eo na Iesu nggo en \p \v 17 E, e rin xa nisep usili taxeak, natapet rat xamim ti ven. Vengan xa melele xa mumei vituei, tave ti tengan mupol ni holesok xil xa bos, e be tengan ti mupol ni sexien xil xa misa tang. \v 18 Ngan xa ti nisep usili itiamu imak: nalongeong ni xa melele xa di mumei vituei, di mudi pas xamim mube vanute sav xil. E melele xa natelonge, natekila xa longeongen ak be reitin. \x + \xo 11:18 \xt 1Kor 1:10-12; 3:3\x* \v 19 E xos bos xa di mudi pas xamim mak, vengan imak, ma ti ripus kila xa visi e xamim be na Hi reitin. \x + \xo 11:19 \xt Dut 13:3; 1Sion 2:19\x* \v 20 Melele xa mumei vituei tengan muvur Anien Eo na Suv, xamim mutapol ni ti vatel nenemien xa di munem usil Suv Iesu. \v 21 Vengan melele xa mupol ni anien ak, rute e xamim laleh anien ae be holu e latasotil ngan tesav xil ti. Misak ni, xil di langga vuol ni anien ae diamu, e ngan xil xa lamei dutou, mae di nggat xil. E rut xamim di lamun ba vuma … latalang ni. \v 22 ?Midep vari? ?Tim samim tovuol tengan ti muvanien mu mumun en? ?Veneh ma di mupurun Sias na Hi e di musak ni ngan xil xa labe hoeo tengan lave unoun? ?Munemi mubit nimes xamim ve sexien ak? !E‑e, nasakras! \x + \xo 11:22 \xt Tem 2:5-6\x* \p \v 23 Pispisien usil Anien Eo na Suv Iesu xa natesa ni mi xamim be pispisien xati xa xi vari tesa ni minou. E vongien xa latesa rat meulien nan, xi tehur beret tei. \x + \xo 11:23 \xt Mat 26:26-28; Mak 14:22-24; Luk 22:19-20\x* \v 24 E melele xa temes Hi ven, tevul papasi e tehiteni tehit, “Ngan ak be tenbeok xa di nasa ni e rin namim. Mupol ni imak tengan ti munem usil nou ixo en.” \v 25 Usil sexien nen tak, melele xa lateanien tevus, Iesu tehur kap te uaen e tehiteni tehit, “Uaen ak be ra navan xa isak ni \w hitxatien te xeih\w* hu na Hi mei ixeih e ihe reitin. Mupol ni imak tengan ti munem usil nou ixo en.” \x + \xo 11:25 \xt Eks 24:8; Ser 31:31; 32:40; 2Kor 3:6; Hib 8:8-13; Eks 24:6-8; Sak 9:11\x* \v 26 Ma, ituxoh melele xa Iesu itilomun en, e melele xil ngasen xa mua beret ak e mumu uaen ak, di mubithiteni xa Suv temat tehinat moletin xil. \x + \xo 11:26 \xt Mat 26:29\x* \p \v 27 Ma xosxa moletin tei ngga beret mu mu uaen te Anien Eo na Suv Iesu nggusil sexien tei xa tamal ti, xi ihur pangasien ven vengan xa di pol ni tesaen ba xat tenbe Iesu del ren. \x + \xo 11:27 \xt Hib 10:29\x* \v 28 Ma, itiamu ni melele xa mua beret e mumu uaen ak, xamim vus munem kil koute teni e mulepis meulien namim. \x + \xo 11:28 \xt Mat 26:22; 2Kor 13:5\x* \v 29 Vengan xosxa mua beret e mumu uaen ixo suse tei xa ti ipurun moletin sav xil xa labe tenbe Suv, di mulihi longpangasien na Hi bemei mi xamim. \x + \xo 11:29 \xt 1Kor 11:20-21\x* \v 30 Ve sexien namim ak, holu e xamim di lamesei e tenbexil memel, e rut xamim lalel tuei. \x + \xo 11:30 \xt Pol 7:60; 1Kor 15:20; Efes 5:14; 1Tes 5:6\x* \v 31 E xosxa rilepis meulien nar itiamu, ma longpangasien na Hi namei ti e xir. \v 32 E melele xa Hi misa pangasien mi xir xosali, xi di pol ni tengan vamal ni xir. Vengan melele xa mei ramal rilomun pe meten, xir rinahur ti mun pangasien ven e Melengien te Lepisien xa mei isa pangasien mi moletin xil te ut etan. \x + \xo 11:32 \xt Hib 12:5-6\x* \p \v 33 Mak, ma tuxoli e hinoxoli xil e neketen, melele xa mumei vituei tengan mua Anien Eo na Suv, mutatil ngan tesav xil tengan ti museti anien amim itel xil. \v 34 E xosxa mae nggat xamim, muanien e tim samim itiamu. Imak, ma melele xa mumei vituei, munalihi longpangasien na Hi ti namei mi xamim. E rin te holesok sav xil mun, nipispisi ni mi xamim melele xa nihat. \c 12 \s1 Pispisien xil usil sanien xil na Ninin Eo \p \v 1 Tuxoli e hinoxoli xil, nabit nihit rilomun ni sepinien xa mutetisi minou usil sanien xil na Ninin Eo, vengan ieok bei tengan mukil reitinen teni. \v 2 Mukil kuhi mak xa, tetiamu, melele xa mutnakil ti mu Hi, holesok sav xil holu latetel xamim tengan ha mukesae e suse sav. Ve rin ak, mutemot mi nanao xil xa lasakras lasepin mi xamim vengan latameul ti. \x + \xo 12:2 \xt Sam 135:15-18; Hab 2:18-19\x* \v 3 Mak, ma ieok bei tengan mukil naha xa pisen ni xa \w Ninin Eo\w* de moletin tei. Ngan xil xa Ninin Eo di e xil, lasakras lasepsisil Iesu. E ngan xil xa Ninin Eo tara ti e xil, lasakras laviteni lavit, “Iesu be Suv reitin.” \x + \xo 12:3 \xt Mak 9:39; 1Sion 4:2-3\x* \p \v 4 Hisit sanien sav xil labe holu, e Ninin tei takes iaxa di misa xil. \x + \xo 12:4 \xt Rom 12:6; Efes 4:4\x* \v 5 Hisit tutouen sav xil labe holu, e xir rapol mi Suv tei takes. \x + \xo 12:5 \xt Efes 4:11\x* \v 6 E hisit polien sav xil mun labe holu, e Hi tei takes iaxa misa xeihen mi xir tengan rapol ni. \v 7 Ninin Eo di pisen xi e meulien na Kristin xil kekes, tengan vatutou ni Kristin xil vus te Sias. \x + \xo 12:7 \xt 1Kor 14:26; Efes 4:12\x* \v 8 Mi moletin tei, Ninin misak ni mikila vahit rat sepinien te metisouen xa nggo visal Hi. Mi moletin tei mun, Ninin nen tak pisen neta tei mini tengan vasep mesen ni mi moletin sav. \v 9 Mi moletin tei, Ninin ak di misa neketen mini xa neta tei mei istal ihe reitin. E mi moletin sav mun, Ninin nen tak misak ni mikila vapol ni tenbe moletin xil mei vahos. \v 10 Mi tei, misa xeihen tengan vapol ni merekel xil; e mi tei mun, misa xeihen tengan vahit rat sepinien xil xa Hi tesa ni mini. Mi tei mun tesav, misak ni mikila vale kil naha xa nggo Ninin na Hi, e naha xa nggo ninin tesa xil. Mi moletin tei, Ninin maen ni tengan vasepin ni hisit sepinien sav xil, e mi moletin sav, maen ni tengan valong kil sepinien xa di biteni. \x + \xo 12:10 \xt Pol 2:4; 1Kor 14:5\x* \v 11 Holesok xil vus ak be sanien xil xa Ninin tei takes di misa ni. E xi vari iaxa di miseti sanien xil ak mi moletin kekes xil nggusil nenemien nan. \x + \xo 12:11 \xt Rom 12:3; 1Kor 7:7; Efes 4:7\x* \s1 Kristin xil langgoni rut tenbe xil holu xa labisti vituei e tenbe tei takes \p \v 12 Ninin Eo di misa kekes ni sanien xil mi ngan xil xa langgusil Iesu vengan Kristin xil ak langgoni rut tenbe xil holu xa labisti vituei e tenbe tei takes. Tave ti neta xa rut tenbe xil labe holu, labe tenbe tei takes. \x + \xo 12:12 \xt Rom 12:4-5; 1Kor 10:17\x* \v 13 Reitin, tave ti neta xosxa rabe \w Siu\w* xil mu ratave Siu xil ti, rabe slev xil mu rameluv. Vengan labe \w baptaes\w* ni xir e Ninin Eo tei takes, e xi misak ni xir mei rabe vanut moletin tei takes xa be tenbe Kristo. E Ninin nen tak mei mise xat xir vus. \x + \xo 12:13 \xt Kal 3:28\x* \p \v 14 Be reitin pupu, e tenbe moletin tei, rut tenbe xil holu ladi en. \v 15 Xos le moletin tei vahiteni vahit, “Inou natave he moletin ti, ma natavisti ti vatel tenbe moletin ak,” e tasak ni len ak ti tengan navisti ti vatel tenben. \v 16 E xos vurangen tei vahiteni vahit, “Inou natave meten tei ti, ma natavisti ti natel tenbe moletin ak,” e tasak ni ti tengan vurangen ak navisti ti natel tenben. \v 17 ?Vahit tenbe moletin vahe meten kestang, ma valong neta vatep? ?Vahit tenbe moletin vahe vurangen kestang, ma vapongos kil neta vatep? \v 18 Tamak ti. Vengan Hi miling kuh rut tenbe moletin nggusil nenemien nan. \v 19 Vahit tenbe moletin tei vahe rut tenben tei takes, ma tave tenbe moletin tei ti. \v 20 E tamak ti, vengan rut tenben sav xil di labisti vituei tengan mei lave tenbe moletin tei takes. \p \v 21 Ma meten tei misakras vahiteni mi hen vahit, “Inou kestang nitak, e ieok ti tavei xouk.” Mu vatin misakras vahiteni mi len vahit, “Inou kestang nitak, e ieok ti tavei xouk.” \v 22 Tamak ti, vengan xa rut tenbe xil xa rapusi xa tahur ti xeihen, polien nae di. E tenbe moletin tei misakras vameul vahos xosxa rut tenben xil linati ti en. \v 23 Rut tenbe xil xa di ranem male ni xil, di rasing xol kuh xil. E rut tenbe xil xa di rabe unoun ni, di rangguxou kuhi ve xil. \v 24 E rut tenbe xil xa ladit kesao, xir ratasing xol xil ti. E Hi miling kuh rut tenbe xil ladi e vonine xati tengan ngan xil xa di ranem male ni xil, rimerere ni xil ixo sexien xa di rasing xol kuh xil. \v 25 Hi tepol ni temak tengan vasak ni rut tenbe xil linati pas xil ti. Ien bei tengan rut tenbe xil vus ti lipol vituei ni polien nan, e ti lilaxat kuh rut tenben sav xil. \v 26 Mak, ma xosxa rut tenbe moletin tei milonge misa, ma tenben xil vus di lalonge misa dela. E xosxa lapet rat rut tenben tei, ma tenben xil vus di lalonge bos dela. \p \v 27 Di nabit usil sexien te rut tenbe xil vengan xa xamim mube rut tenbe Iesu Kristo. \x + \xo 12:27 \xt Rom 12:5; Efes 5:30\x* \v 28 Tenben ak be Sias na Hi, e xi miling rut tenbe xil en xa mak: ngan xa diamu, miling \w eloheoh\w* xil; ngan xa be lu nen, miling \w provet\w* xil te xosali; e ngan xa be tol e xil, miling titsa xil te Sias. E dutou ni ngan xil ak, Hi tesa xeihen mi moletin sav xil te sias: ngan xil xa lakila lapol ni merekel; ngan xil xa lakila latal rat moletin ra mesien; ngan xil xa di ladutou ni mosav xil; ngan xil xa labe vat xil; e ngan xil xa lakila lasepin ni hisit sepinien sav xil xa latnakil ti tetiamu. \x + \xo 12:28 \xt Efes 4:11-12\x* \v 29 Tave moletin xil vus ti te sias iaxa labe eloheoh xil, mu provet xil, mu titsa xil, mu langgur xeihen tengan lapol ni merekel. \v 30 Tave xil vus ti iaxa langgur xeihen tengan latal rat moletin xil ra mesien nae, mu lakila lasepin ni hisit sepinien sav xil, mu lasep kil koute te sepinien xil xa latehiteni. \v 31 E xamim iemim ihei sanien xil mak mu xa tellep tengan vatutou ni moletin xil e Sias na Hi. E itiamu, nipispisi ni mu mi xamim usil neta tei xa bos mak mu mili sanien xil ak.\x + \xo 12:31 \xt 1Kor 14:1\x* \c 13 \s1 Xosxa eheien tovuol e meulien nar, ma holesok xil xa di rapol ni del sanien xil na Ninin Eo mei lihe neta sav tang \p \v 1 Xosxa nanggur sanien tengan nakila nasepin ni hisit sepinien sav xil te ut etan vatel sepinien na \w masxaxa\w* xil mun, e natapisen eheien ti mi mosav xil, ma sanien ak be neta sav tang. Vengan xa, xosxa eheien navan e mosav tovuol, ma sepinien navan xil be te tangalen tang nggoni ngan xa di nabas voten vangivue mu bel tei. \v 2 Xos nanggur xeihen tengan nasep kil sepinien na Hi, mu nakil holesok xil vus xa di minggus e kilakilen sav xil. Mu xos neketen navan nggeih tengan nakila napol ni neta tova xa eilep vaxoni ngan xa nalisan vat hu tei ra voninen. E tave ti neta xa nakila napol ni holesok xil vus ak, xosxa eheien navan tovuol, inou nabe neta sav tang. \x + \xo 13:2 \xt Mat 17:20; 21:21; Mak 11:23\x* \v 3 Xos di nasa holesok navan xil vus ba mi hoeo xil, mu ba nanggur sakpurunien xil vengan xa di nanggusil xat Iesu tengan ti nasep koai ven.\f + \fr 13:3 \ft Sepinien matu sav tei bit, \ft \+it “namaen rat tenbeok tengan upang ia len ni vengan xa di nanggusil xat Iesu …”\+it*\f* E xosxa di napol ni holesok xil ak, e eheien navan e mosav xil tovuol, Hi nasa ti neta minou ven. \x + \xo 13:3 \xt Mat 6:2\x* \p \v 4 Melele xa eheien xa be reitin di e moletin tei, xi di pisen ni nggo sexien xil ak: nenemien nan teviei, be hanmerou, naketeh ti nasa mi mosav xil, nasep koai ti, e nanem male ni mosav xil ti. \v 5 Moletin xa eheien di en napurun moletin sav xil ti, e nave hokan ti. Ien nakat ti namanon, e nanem pupu ti usil naha xa tamal ti xa moletin sav tepol ni mini. \x + \xo 13:5 \xt Plp 2:4; Sak 8:17\x* \v 6 Moletin ak navesi xi ti ve holesok xil xa misa, e ihesi xi mak mu ve holesok xil xa nggusil reitinen na Hi. \x + \xo 13:6 \xt Rom 12:9\x* \v 7 Eheien di misak ni xir rakila rasoh vaxeih e melele xil vus, e neketen nar ixeih vehakut. Eheien di misak ni xir rakila raling nenesien nar e Hi vatel hitxatien nan xil, e rinamot ti, neta sav xa naha imei. \x + \xo 13:7 \xt Pro 10:12; Rom 15:1; 1Pit 4:8; 1Kor 9:12\x* \p \v 8 Sexien te eheien ita vehakut e misakras vakesae vatova. E sexien xa labit kil sepinien na Hi, ngan ak ikesae. Sepinien sav xil xa rut moletin xil di labithiteni, xi ikesae. E kilakilen xa langguri nggo Ninin Eo, xi mun ikesae. \v 9 Vengan naha xa rakila, e naha xa rabit lelen ni, Hi pisen ni vuteili tang mi xir. \v 10 E melele xa Hi ipisen holesok xil vus mi xir, vuteili xa tepisen ni mi xir tuei, ha ikesae. \p \v 11 Melele xa natehe tutut horamue tamu, natesepin texoni tutut horamue tei, nenemien navan xil texoni tutut horamue, e natenem usil holesok xil texoni tutut horamue. E melele xa namatu mei nabe tiramue, nastokovein sexien xil na tutut horamue. \v 12 Vengan, taxeak, ratakil vuol ni ti holesok xil na Hi. Ngan ak nggoni ngan xa di rasak tengan rapus nini holesok xil ak e tutut kilas tei. E melele xil xa ti imei, ti ripus vuol ni holesok xil ak ni metexir vari. Reitin, naha xa rakila taxeak be hokorong tang. E, e melele nen ak, rikil vuol ni holesok xil ixoni ngan taxa Hi mikil vuol ni xir ngamu. \x + \xo 13:12 \xt 2Kor 5:7; Tem 1:23\x* \p \v 13 E xosali, xir riti ni ngan taxa ti ripol ni sexien xatel ak: ti riling neketen nar e Iesu, ti riling nenesien nar e Hi xa iteh meulien e xir, e eheien nar iti mi Hi e mi moletin sav xil. E ngan xa eilep mak mu e sexien xatel ak be sexien te eheien. \x + \xo 13:13 \xt 1Tes 1:3; 1Sion 4:16\x* \c 14 \s1 Sanien tengan lasep kil sepinien na Hi mikila vatutou ni moletin nan xil mili sanien xa di lasepin ni hisit sepinien sav xil \p \v 1 Xamim mutit ni ngan taxa ti mupisen eheien mi moletin sav xil, e iemim ihei sanien xil xa Ninin na Hi di misa ni mi moletin nan xil. E sanien xa iemim ihei mak mu tengan muhuri ihe sanien xa isak ni moletin mikila vasep kil sepinien na Hi. \x + \xo 14:1 \xt 1Kor 12:31; 14:39\x* \v 2 Moletin xil xa langgur sanien xa misak ni xil lakila lasepin ni hisit sepinien sav xil, xil latasepin ni ti mi moletin sav xil, di lasepin ni mi Hi kestang. E di lasep usil holesok xil xa minggus nggo xeihen na \w Ninin Eo\w*. E moletin tovuol xa valong kil naha xa di lasep usili. \v 3 E moletin xa di misep kil sepinien na Hi di misepin mi moletin xil. E sepinien nan di dutou ni xil, misa xeihen mi xil, e di pet rat nenemien nae. \v 4 Ngan xil xa di lasepin ni hisit sepinien sav xil dit ladutou ni xil tang. E ngan xil xa di lasep kil sepinien na Hi di ladutou ni moletin xil vus te sias. \v 5 Inou ieok bei tengan xamim vus mukila musepin ni hisit sepinien sav xil. E ieok bei mak mu tengan muhur sanien xa isak ni xamim mukila musep kil sepinien na Hi. Reitin, moletin xa mikila vasep kil sepinien na Hi di dutou ni moletin sav xil mili ngan xil xa di lasepin ni hisit sepinien sav xil tang. Hisit sepinien sav xil bos xosxa moletin tei da xa mikila vasep kil koute teni mi moletin sav xil tengan itutou ni meulien nae. \x + \xo 14:5 \xt Nam 11:29\x* \p \v 6 ?Tuxoli e hinoxoli xil, xosxa nihat e nisepin mi xamim ni hisit sepinien sav xil xa mutakil ti, ma ngan ak ikila itutou ni xamim? !E‑e, misakras! ?E xosxa nihat tengan nipisen neta tei na Hi mi xamim, mu nisa kilakilen tei, mu nisep kil sepinien na Hi, mu nipispisi ni neta tei mi xamim, ma ngan ak ikila itutou ni xamim? !Io, itutou ni xamim! \v 7 Kitar del iukalele\f + \fr 14:7 \ft sepinien xati teni be \ft \+it flut e harp\+it*\f* lube neta lu xa meulien nalu tovuol, e dit ludei vole usil nenemien ak mi xir. Xosxa moletin tei bas tei xalu e takixatxat string nen ti vaxeih, moletin xil lasakras lalong kil tun nen. \v 8 ?E xosxa moletin tei bui amaru\f + \fr 14:8 \ft sepinien xati teni be \ft \+it bugle\+it*\f* tengan vakes moletin te vaeen xil tengan lasak xat xil ve vaeen, e tasa kuh rae teni ti, visi iaxa mikila isak xat xi ven? Moletin tovuol. \v 9 Usil suse nen tak, xosxa tei xamim di misepin ni hisit sepinien sav tei xa moletin xil latakil ti, xil lasakras lalong kila. Xi di misepin votei tang. \v 10 Be reitin xa hisit sepinien sav xil labe holu e ut etan, e xil vus koute teni di. \v 11 E xosxa moletin tei bemei visal nou e misepin minou nggo hisit sepinien tei xa natakil ti, xi be ngan halesav tei minou, e inou mun nabe ngan halesav tei mini. \v 12 Ma, vengan xa iemim bei pupu tengan muvur sanien xil xa Ninin Eo di misa ni, musak pisi tengan muleh sanien xil mak mu xa lakila litutou ni moletin xil te Sias na Hi. \p \v 13 Ma bos xa moletin xa nggur sanien tengan ikila isepin hisit sepinien sav xil isis mi Hi tengan ihur sanien mun xa ikila isep kil koute teni. \v 14 Vengan xosxa nasis nggo hisit sepinien sav tei, ninin navan di misis, e nenemien navan tapol ni ti neta. \v 15 ?Ma ti nipol ni naha vari? Bos tengan nitit ni ngan taxa ti nisis itel ninin navan, e nisis itel nenemien navan mun. Bos tengan nitit ni ngan taxa ti nikikei itel ninin navan, e nikikei itel nenemien navan mun. \x + \xo 14:15 \xt Efes 5:19\x* \v 16 Xosxa moletin tei di misepin ni sepinien sav tei xa nggo ninin tang tengan vapet rat Hi, ma moletin sav xil xa lalonge lasakras lalong kil koute teni, e lasakras laviteni lavit, “Reitin,” ven. \v 17 Vengan tave ti neta xosxa sisen nan te memesien momal, tatutou ni ti mosav xil. \p \v 18 E rin navan, names Hi xa maen nou tengan nasepin ni hisit sepinien sav xil mili xamim vus. \v 19 E melele xa Kristin xil lamei vituei tengan lasukul, nanemi nabit ihos mak mu xa nisa huit sepinien ihe lim tang xa moletin xil ti lilong kila xa ipispisi mi xil, mili ngan xa nasa hisit sepinien sav tei vahe taosen he xalu (10,000) xa mosav xil linalong kil ti. \p \v 20 Tuxoli e hinoxoli xil, munanem ti mun usil holesok xil ak naxoni ngan xa mube tutut horamue xil. Muhe tutut horamue xil e rin te tesaen kestang, e, e rin te holesok xil na Hi, ti munem usili ixoni ngan xa mube moletin matu xil. \x + \xo 14:20 \xt Efes 4:14; Plp 3:15\x* \v 21 E sepinien na Hi tetiamu, latetisi latehit, \q1 \qt “Nggo moletin xil xa di lasepin ni hisit sepinien sav xil\qt* \q2 \qt e nggo vulonge ngan halesav xil mun,\qt* \q1 \qt inou, Hi Suv, nisepin mi moletin navan xil.\qt* \q2 \qt E neta sav xa mak, e melele nen ak mun, xil linalong xat nou ti.”\qt* \rq (Aes 28:11-12)\rq* \x + \xo 14:21 \xt Dut 28:49\x* \p \v 22 Ma, sanien te hisit sepinien sav xil be simeleleen tei tengan vapisen xeihen na Hi mi ngan xil xa latahur ti neketen, e tave na ngan xil ti xa langgur neketen ngamu. E sanien tengan lasep kil sepinien na Hi di pisen xeihen na Hi mi ngan xil xa langgur neketen ngamu, e tave na ngan xil ti xa neketen nae tovuol. \v 23 Xosxa xamim vus te sias mumei vituei e xamim vus mudit ni ngan xa di musepin ni hisit sepinien sav xil, ngan xil xa latakil ti sexien ak, mu ngan xil xa neketen nae tovuol xa ladi, xil linemi lihit xamim vus mutalang pupu. \x + \xo 14:23 \xt Pol 2:13\x* \v 24 E xosxa xa xamim vus di musep kil sepinien na Hi, ma ngan xil xa limei lipus kil tesaen nae e lipus kila xa momal tengan lihur longpangasien ven xosxa linaviles meulien nae ti. \x + \xo 14:24 \xt Sion 16:8\x* \v 25 Moletin xil ak likila xa Hi mikil nenemien xil vus nae xa di minggus. Imak, ma limot mi Hi e lihiteni lihit, “O reitin li, Hi dat visal xamim.” \x + \xo 14:25 \xt Aes 45:14; Dan 2:47; Sak 8:23; Sion 4:19\x* \s1 Pispisien usil sexien xil xa momal tengan Kristin xil lihusili melele xa lamei vituei tengan lamot mi Hi \p \v 26 ?Tuxoli e hinoxoli xil, naha vari iaxa di mupol ni melele xa mumei vituei tengan mumot mi Hi? Mupol ni imak: xamim kekes isa neta tei tengan itutou ni moletin xil te sias ni. Nggoni, rut xamim lisa sisien tei xa moletin xil lakila lakikei ni, e moletin tei ipispisi, tei ihit kil sepinien na Hi, tei mun isepin ni hisit sepinien sav, e tei mun tesav xa milong kila ihit rat koute teni. \x + \xo 14:26 \xt 1Kor 11:18; 12:8-10; Efes 4:12; Efes 5:19\x* \v 27 Xosxa rut moletin xil iexil bei tengan lasepin ni sepinien sav, ma ihe moletin lu tang xa lalisepin, e nali tol ti: tei itiamu, ti, tei mun, e moletin tei ihit kil koute te naha xa latbiteni. \v 28 E xosxa moletin tovuol xa mikila vahit kil koute te sepinien natel, bos tengan latitit votei e vitueien namim. Xatel latisepin ni sepinien sav natel mi Hi kestang melele xa latiti tasexatel. \v 29 Mumaen moletin lu mu tol mei latsep kil sepinien na Hi, e xamim mulepis sepinien natel. \x + \xo 14:29 \xt Pol 17:11; 1Tes 5:21\x* \v 30 E xosxa Hi pisen kilakilen mi moletin tei mun xa di dotan del xamim, ma ngan xa di misep kil sepinien na Hi ingel, e imaen ngan xa dotan isa sepinien nan mu. \v 31 Xamim vus mukila musep kil kekes ni sepinien na Hi tengan xamim vus mukila muhur tutouen ixo en. \v 32 Ngan xil xa di lasep kil sepinien na Hi lakila latal xat sepinien nae. \v 33 Vengan Hi nar tave Hi ti xa di pol lualu ni holesok xil. Xi be Hi tei xa di pol ni holesok xil vus nggusil suse xa momal. \p Bos xa muhusil sexien xa di lapol ni e sias xil vus. \v 34 Atou xil litit votei e vitueien xil te sias. Xamem eloheoh xil matamaen atou xil ti tengan lasepin e sias. E bos xa xil ti limerere ni vat nae xil ixoni ngan xa \w rae na Mosis\w* mun di biteni. \x + \xo 14:34 \xt Sen 3:16; 1Kor 11:3; Efes 5:22; 1Tim 2:12; Taet 2:5\x* \v 35 Xosxa iexil bei tengan lakil ti neta tei xa di lasep usil e sias, xil ti lisis tiramue nae xil ni sung e tim. Vengan ihe unounen xosxa atou tei isepin melele xa di lasukul e sias. \p \v 36 ?Midep vari? ?Melele xa sepinien na Hi testal rohon, testal texo xamim moletin xil te hal Korin kestang? ?Mu mei tetuxoh xamim kestang? !E‑e! \v 37 E xosxa tei xamim minemi bit xi be \w provet\w* tei na Hi, mu Ninin na Hi da en, xi ikila xa naha xa nadisi mi xamim be naha xa Suv Iesu vari di misemae ni. \x + \xo 14:37 \xt 1Sion 4:6\x* \v 38 E xosxa moletin tei bit nakil ti sepinien navan, ma xamim mun munakil ti moletin ak. \v 39 Ma, tuxoli e hinoxoli xil, iemim ihei mak mu tengan musep kil sepinien na Hi, e munasikoe xol ngan xil ti xa di lasepin ni hisit sepinien sav xil. \v 40 E, e holesok xil vus xa di mupol ni, mupol ni itel sexien xa momal e ihusil suse xati teni.\x + \xo 14:40 \xt 1Kor 14:33; Kol 2:5\x* \c 15 \s1 Vatit neketen nar \p \v 1 Tuxoli e hinoxoli xil, ieok bei tengan munem rilomun ni longeongen hos xa natehithiteni mi xamim. Longeongen hos ak, mutehuri tehe namim e mutesoh texeih en. \v 2 Longeongen hos ak xa natehiteni mi xamim, di miteh meulien e xamim melele xa muling neketen namim nggeih en. E xosxa muhusil suse sav, neketen namim mei ihe neta sav tang. \p \v 3 Vengan longeongen hos xa eilep pupu xa inou natehuri, natesa rati tehat mi xamim. E sepinien teni xil mak: Iesu temat ve \w tesaen\w* nar nggusil naha xa latetisi tete Vanuvei Eo. \x + \xo 15:3 \xt Aes 53:8-9\x* \v 4 Melele xa temat, latetihin ni. E melengien tol nen, Hi tetal rati ra maten nggusil naha xa latetisi tete Vanuvei Eo. \x + \xo 15:4 \xt Sam 16:10; Hos 6:2; Siona 1:17; Mat 12:40; Pol 2:24-32\x* \v 5 Melele xa temea rilomun, xi testal mi Pita, di, mi eloheoh nan xa latehe lu e le tei (12). \x + \xo 15:5 \xt Luk 24:34; Mat 28:16-17; Mak 16:14; Luk 24:36; Sion 20:19\x* \v 6 Di, vatei, xi testal mi ngan xil xa di latehusili xa latehe handred lim (500) xa ladi rute tei takes. Holu e xil lameul tamu ladi taxeak. E rute ngan xil lalel tuei. \v 7 Di, testal mi Temis,\f + \fr 15:7 \ft Temis ak be tuneli Iesu xa midis Temis e xa misepin usili e \xt Mat 13:55\ft ; e \xt Kal 1:19\ft .\f* e tetutou ni, testal mi \w eloheoh\w* nan xil vus. \x + \xo 15:7 \xt Luk 24:50\x* \v 8 Di, latemanin ni xa, tetutou ni xil vus, Iesu testal minou, nggoni ngan taxa latemanin ni tuvava tei xa bemei e melele xa tamal ti tengan vastal en. \x + \xo 15:8 \xt Pol 9:3-6; 1Kor 9:1\x* \v 9 Ve rin ak, di nanemi nabit nabe hokorong pupu ni eloheoh sav xil, e nalonge nggoni ngan xa natapin ti tengan namur his te eloheoh vengan, tetiamu, natehas purun moletin xil te Sias na Hi. \x + \xo 15:9 \xt Efes 3:8; 1Tim 1:15; Mat 5:19; Pol 8:3\x* \v 10 E ve eheien hos na Hi, inou mei nabe eloheoh tei reitin. E eheien hos xa xi tepisen ni minou tave neta votei ti. Vengan inou napol nggeih mili eloheoh sav xil. E tave nou ti kestang iaxa di napol, e be eheien hos na Hi xa di pol nggo nou. \x + \xo 15:10 \xt 2Kor 6:1; 11:5,23\x* \v 11 Ma, xosxa longeongen hos ak usil Iesu Kristo texo nou, mu texo eloheoh sav xil, ngan ak be naha xa xamem vus di mabithiteni, e ngan ak be naha xa xamim vus mei muteneket en. \s1 Mea rilomunen na Iesu ra maten be vatit neketen nar \p \v 12 Xamem di mabithiteni xa Iesu temea rilomun ra maten. ?Mak, ma veneh rut xamim di labiteni labit ngan xil xa lalel lasakras lamea rilomun ra maten? \v 13 Vahit ngan ak vahe reitin, ma Iesu mun misakras vamea rilomun ra maten. \v 14 E xosxa be reitin xa Iesu tenamea rilomun ti ra maten, longeongen hos xa xamem di mabiteni mi xamim be neta sav tang, e neketen namim mun be neta sav tang. \v 15 E xosxa vamak, ma sepinien namem xil usil Hi mun be te luvosen tang, vengan mabiteni xa Hi iaxa tetal rat Iesu ra maten. E xosxa be reitin xa ngan xil xa latelel lasakras lamea rilomun ra maten, Hi mun misakras vatal rat Iesu ra maten. \x + \xo 15:15 \xt Pol 1:22; 4:33; 5:32\x* \v 16 Vengan xosxa ngan xil xa lalel lasakras lamea rilomun, Iesu mun misakras vamea rilomun ra maten. \v 17 E vahit Iesu tenamea rilomun ti ra maten, ma neketen namim vahe neta sav tang. Vamak, ma xamim muve muis tamu vatel xat tesaen xil namim. \v 18 E xosxa vamak, ma ngan xil xa laneket e Iesu xa latemat ngamu, xil mun lakesae vatel xat tesaen nae xil. \v 19 E xosxa nenesien nar e Iesu di dutou ni xir e meulien ak kestang, e misakras vatutou ni xir e meulien xa ti imei, ma neketen nar be neta sav tang, e momal tang tengan ralonge vasa vali moletin sav xil. \p \v 20 E be reitin xa Iesu temea rilomun ngamu ra maten. E mea rilomunen nan di pisen ni xa ngan xil xa lalel, xil mun limea rilomun. Iesu nggoni anien hu xa laleh rohon ni xa di pisen ni xa lileh anien sav xil holu mun listal ra naho ak. \x + \xo 15:20 \xt Kol 1:18\x* \v 21 Maten temei mi xir texo moletin tei takes. E nggusil suse nen ak, mea rilomunen ra maten mun temei mi xir texo moletin tei takes. \x + \xo 15:21 \xt Sen 3:17-19; Rom 5:12,18\x* \v 22 Ve naha xa \w Adam\w* tepol ni, xir xa rastal ranggo en, ramat nggoni xi. E, ve naha xa Iesu tepol ni, ngan xil xa labisti dela limea rilomun ra maten ixoni xi. \v 23 E xir kekes, rimea rilomun e melele xati teni xa momal: Iesu temea tetiamu, e melele xa itilomun imei, xir sung xa rabe nan, rimea rilomun. \x + \xo 15:23 \xt 1Kor 15:51-52; 1Tes 4:16; Rev 20:5\x* \v 24 E itutou ni melele nen ak, hoxalite te holesok xil vus imei. E melele nen ak, Iesu ivae itel ngan xil vus xa lasa xa labe tellep e langgur xeihen, e ihas tan ni xil vus. Ti, lelaxatien te holesok xil vus, xi isa ni mi Hi Tamer. \x + \xo 15:24 \xt Dan 2:44\x* \v 25 Nggusil nenemien na Hi, Kristo ilaxat holesok xil mu ituxoh melele xa elu nan xil vus liti pe hen. \x + \xo 15:25 \xt Sam 110:1; Mat 22:44\x* \v 26 E elu kor xa Iesu ihas tan ni ihe maten. \x + \xo 15:26 \xt Rev 20:14; 21:4\x* \v 27 Ixoni ngan xa Vanuvei Eo di biteni bit, \qt “Hi miling holesok xil vus xa tepol ni di pe hen.”\qt* \rq (Sam 8:6)\rq* E melele xa biteni bit, \qt “holesok xil vus xa tepol ni di pe hen,”\qt* rakila xa taviteni ti xa Hi teling xi tasen teti pe he Natneli. \v 28 Ma melele xa Hi isak ni holesok xil vus iti pe he Natneli, Natneli iling xi mun ite pe he Hi. Ixo suse ak, ma Hi vari tang ihe eilep te holesok xil, e moletin xil vus likil xeihen nan. \p \v 29 ?E rin tei mun usil mea rilomunen, xosxa be reitin xa moletin xil lasakras lamea rilomun ra maten, veneh ma rut moletin xil di labe \w baptaes\w* ni xil e rin na ngan xil xa lalel ngamu?\f + \fr 15:29 \ft Rut moletin xil lanemi xa Hi iteh meulien e moletin tei xosxa ihe baptaes. Neta sav xa ngan ak tave reitin ti, mol‑Korin xil labe baptaes e his famle nae xil xa lamat ngamu, vengan xa lanemi xa isak ni famle nae xil lihe ut nesao.\f* \v 30 ?E xosxa be reitin xa moletin xil lasakras lamea rilomun ra maten, veneh ma inou del eloheoh sav xil di maba tengan di mavur sakpurunien xil vehakut? \x + \xo 15:30 \xt Rom 8:36; 2Kor 4:10-11\x* \v 31 Reitin, vehakut, di nabisu ni maten. Tuxoli e hinoxoli xil, naha xa di nabiteni mi xamim taxeak be reitin nggoni ngan taxa be reitin xa di nasep koai ve neketen xa xamim mungguri e Iesu Kristo, Suv nar. \x + \xo 15:31 \xt Rom 8:36; 2Kor 4:10-11\x* \v 32 Vatei, mol‑Efeses xil mei latekapis xol nou e latesak tengan latal papas nou ve sepinien na Hi xa di natehiteni mi xil. Reitin, latepol tesa minou texoni ngan xa labe kuli reran xil ?E xosxa natepol ni tetel nenemien xil tang te ut etan, e moletin xil lasakras lamea rilomun ra maten, ma itutou ni nou itep? Vengan xosxa imak, ma vahos mak mu vahit ravusil nenemien matu na Siu xil xa latenemi latehit lilel xa bit, \q1 \qt “Rianien e rimun,\qt* \q2 \qt vengan xa visuvong, rilel.”\qt* \rq (Aes 22:13)\rq* \x + \xo 15:32 \xt Aes 56:12; Luk 12:19-20\x* \p \v 33 Munamaen tua namim xil ti linaluvos xamim e linahiles nenemien hos namim mei nasa. Sexien nae nggoni sepinien matu ak xa bit “Melele xa omos del moletin tesa xil, meulien hos nam mei ihe muis.” \v 34 Ma, muhiles nenemien namim xil mei lihos rilomun e munapol ni ti mun \w tesaen\w* namim xil. E ketehen navan, sexien namim xil di pisen ni xa rut xamim latakil ti Hi vari. Ngan ak be unounen mi xamim. \x + \xo 15:34 \xt Rom 13:11; Efes 5:14; Pol 26:8; 1Kor 6:5\x* \s1 Melele xa rimea rilomun ra maten, tenbexir ihiles mei isav \p \v 35 Xosxa moletin tova isisi ihit, “?Moletin xil limea rilomun ra maten itep? ?E melele xa limea rilomun, tenbexil itep vari?” \v 36 Ma moletin ak, nenemien nan tovuol. Vengan moletin xil vus lakil rin ak: melele xa mulih utiei tei e tan, utiei ak imat mu tengan isak ni neta tei ituv istal ixo en e imeul. \x + \xo 15:36 \xt Sion 12:24\x* \v 37 E melele xa mulih neta tei, mutalih ngan ti xa meul ngamu be eilep. !E‑e! Mulih utute xil xa nggoni kon, bin e kavis.\f + \fr 15:37 \ft sepinien xati bit, \ft \+it uit mu gren sav tei\+it*\f* \v 38 E di Hi sung tengan isak ni imeul ihe eilep itep. Nggo hisit utiei xil vus, Hi misak ni xil di lameul nggusil sexien xati teni xil. \x + \xo 15:38 \xt Sen 1:11\x* \p \v 39 E ngan ak nggoni holesok xil xa di meul xa tenbexil di. Tenbe moletin xil misav ni tenbe vongoro xil, e tenbe vongoro xil mun misav ni tenbe tuman xil. E tenbe tuman xil mun misav ni tenbe meseo xil. \v 40 E usil nenemien nen tak, holesok xil xa ladi tilang hat, lasav ni holesok xil xa ladi ut etan. Holesok xil te tilang hat labos nggo sexien tei xa misav ni holesok xil te ut etan. \v 41 E xil mun lasav ni xil mun tang. Miehen te eai misav ni miehen te aveti, xa misav mun ni miehen te hitu xil. E hitu xil mun, miehen nae misav ni xil mun tang. \p \v 42 Ma, usil nenemien ak, tenbe ngan xil xa lalel isav ni tenbexil xa lihuri melele xa limea rilomun ra maten. Melele xa ladihin tenbe moletin tei, tiei nan ivo ixoni utiei tei xa lalihi. E melele xa moletin ak imea rilomun ra maten, tenben isav tengan ita vehakut e misakras mun vamat. \v 43 Melele xa ladihin moletin tei, lapus tiei nan nggoni neta tei xa tavos ti e memerou tang. E melele xa imea rilomun ra maten, lipus tenben ixoni neta xa bos pupu e xeihen da en. \x + \xo 15:43 \xt Plp 3:20-21\x* \v 44 Melele xa ladihin ni, tiei na moletin ak pipin tengan vatat ut etan, e melele xa imea rilomun ra maten, tenben ak ipin tengan ite ut nesao. Vengan tenbe moletin te ut etan da, rakila xa tenben te ut nesao mun da. \v 45 \x + \xo 15:45 \xt Sen 2:7\x*\x + \xo 15:45 \xt Sion 6:63\x*Ve rin ak, Vanuvei Eo biteni xa Adam, moletin xa Hi tepol kokot ni, mei tehe moletin xa temeul. E Adam xa tetutou, xa be Kristo, xi temei texo Ninin xa di misa meulien mi moletin xil. \x + \xo 15:45 \xt Sen 2:7; Sion 6:63; 2Kor 3:16,17\x* \v 46 Hi tenasa ti mu tenbexir mi xir xa vahe te ut nesao. E‑e. Tetiamu, xi tesa tenbexir mi xir xa pipin tengan riti e ut etan. E itutou sung, xi isa tenbexir mi xir xa ipin tengan ritit e ut nesao. \v 47 Tetiamu nousav, Hi tepol kokot ni tenbe Adam, moletin xa tetiamu, ni tan te ut etan. E Adam xa temei tetutou, xi texo ut nesao. \x + \xo 15:47 \xt Sen 2:7\x* \v 48 Ngan xil xa ladi e ut etan langgoni Adam xa Hi tepol ni texo tan. E ngan xil xa ha liti e ut nesao lixoni xi xa texo ut nesao. \v 49 Nggoni ngan taxa xir ranggur nini Adam, moletin xa Hi tepol ni texo tan, xir mei rihur nini Kristo, moletin mun xa texo ut nesao. \x + \xo 15:49 \xt Sen 5:3\x* \p \v 50 Tuxoli e hinoxoli xil, naha xa di nabiteni mak: xir rasakras ha ravur vonexir e ut nesao xa Hi be suv toto en vatel xat tenbexir te ut etan tang. Vengan tenbexir xa mikila vamat e vavo misakras vaha vati e rute xa holesok xil lasakras lalel en. \x + \xo 15:50 \xt 1Kor 6:13\x* \p \v 51 Muteong kuhi e nisep kil nenemien na Hi xa texus tetiamu xa xi di pisen ni xosali: nave xir vus ti iaxa rilel, e xir vus tenbexir ihiles. \x + \xo 15:51 \xt 1Tes 4:15-17; Mat 24:31\x* \v 52 Mei istal imak: vatova, melele xa lihui kor ni amaru na Hi, ngan xil xa lalel limea rilomun ra maten e linalel ti mun. E xir vus xa rameul tamu radi, tenbexir ihiles. Holesok xil ak mei istal imanon tang ixoni melele taxa mubel xat metemim, di, muketeh mun. \v 53 Vengan ixoni ngan taxa rileh rerat tenbexir xa mikila lalel e lavo tengan rixoles ni xil itel tenbexir xa misakras lalel e lavo. \x + \xo 15:53 \xt 2Kor 5:4\x* \v 54 Melele xa ngan ak mei istal, sepinien xa de Vanuvei Eo mei istal ihe reitin xa bit, \q1 \qt “Maten, Hi bas tan ni ngamu.”\qt* \rq (Aes 25:8)\rq* \q1 \v 55 \qt “Maten misakras vahas tan ni xir.\qt* \q2 \qt Maten tahur ti xeihen tengan vapurun xir.”\qt* \rq (Hos 13:14)\rq* \m \v 56 Naha xa misak ni maten mikila vapurun moletin xil be tesaen. E tesaen nggur xeihen melele xa rakil \w rae xil na Hi\w* e ranggur xotehi. \x + \xo 15:56 \xt Rom 7:13; 6:14\x* \v 57 E rames Hi vengan naha xa Iesu Kristo, Suv nar, tepol ni misak ni xir rabas tan ni xeihen te tesaen e te maten mun. \x + \xo 15:57 \xt Rom 6:14\x* \p \v 58 \x + \xo 15:58 \xt 2Kron 15:7; Rev 14:13\x*Mak, ma tuxoli e hinoxoli xil, vengan mea rilomunen be reitin e rabas tan ni xeihen te tesaen e maten, musoh ixeih e munaxeleal ti e neketen namim. Vehakut mupol ixeih ni polien xil na Hi Suv vengan xa mukila xa polien namim nave polien votei ti. \c 16 \s1 Pispisien tengan mol‑Korin xil livue xat xil tengan lisa tutouen mi Kristin xil e hal Serusalem \p \v 1 Bos tengan nisep usil naha xa mutetisi usil mani xa di muso viton ni tengan vatutou ni moletin na Hi xil e hal Serusalem. Xamim mupol ni ixoni ngan xa natehiteni mi moletin xil e sias xil e provins te hal Kalesia. \x + \xo 16:1 \xt Pol 11:29; Rom 15:25-26; 2Kor 8:9; Kal 2:10\x* \v 2 E Sande te wik xil vus, xamim kekes ileh rerat rut mani ihusil naha xa xi mikameti e polien nan e iserev kuhi iti. Imak, ma melele xa nihat, munalang ni ti mun mani xil ak. \x + \xo 16:2 \xt Pol 20:7\x* \v 3 Melele xa nihat, nitis uvei te sepkilaen ve ngan xatel xa xamim muhosei xatel tengan ha latileh sanien namim xil ihe hal \w Serusalem\w*. \v 4 Xosxa napusi bos tengan inou mun niha, ma xatel ak latihusil xat inou. \s1 Pol misep usil kakaoen nan tengan iha ipus mol‑Korin xil \p \v 5 Be reitin xa inou nihat nisao ni xamim. E itiamu, niha nika pas provins te hal Masedonia. \x + \xo 16:5 \xt Pol 19:21\x* \v 6 Xos nihat nite visal xamim ihe vuteili tang, mu xos nita e aveti xil vus te an tesa. Itutou ni, xamim mukila mututou ni nou e suse navan tengan nihe rute xave xa nihit niha en. \x + \xo 16:6 \xt Rom 15:24; Taet 3:12\x* \v 7 Ieok ti tavei xa namaat e napus xamim vahe te melengien vahis tang. Xosxa Suv imaen ni, ieok bei tengan nita ihe teviei itel xat xamim. \x + \xo 16:7 \xt Pol 18:21\x* \v 8 \x + \xo 16:8 \xt Dut 16:9-11\x*E nita tak e taon te hal Efeses ituxoh melengien te Pentekos, \x + \xo 16:8 \xt Pol 19:1,10; Lev 23:15-21; Dut 16:9-11\x* \v 9 \x + \xo 16:9 \xt Pol 19:8-10\x*vengan napus kila xa Hi misah puiteh tengan isak ni polien navan e rute ak ihur huite ihe holu, tave ti neta xa elu navan xil labe holu. \x + \xo 16:9 \xt Pol 19:8-10; 2Kor 2:12; Kol 4:3; Rev 3:8\x* \p \v 10 Xosxa Timoti ihat istal mi xamim, muhur pilei tengan xi nanexo ti melele xa ite visal xamim vengan xi mun di pol mi Suv Iesu nggoni nou tang. \x + \xo 16:10 \xt 1Kor 4:17; Plp 2:20\x* \v 11 Ma, moletin ti nasin ni. Mututou kuhi ni tengan iha mun e kakaoen nan itel tomat, vengan di nasotili del rut tua xil mun e neketen. \x + \xo 16:11 \xt 1Tim 4:12\x* \p \v 12 Mutesis nou usil tua nar Apolos. Natesak tengan namiteni mini vahat vasao ni xamim vatel rut tua xil mun e neketen, e xi ien ti tenavei vahat e melele nen ak. Xosxa ipus mesal tova, ma ihat visal xamim sung. \x + \xo 16:12 \xt Pol 18:24; 1Kor 1:12; 3:5-6\x* \s1 Sepinien kor \p \v 13 E rin te neketen namim, muxuxou kuhi tengan musoh ixeih. Nenemien namim xil ixeih e ulimim nakan ti. \x + \xo 16:13 \xt Sam 31:24; Efes 6:10\x* \v 14 E polien xil vus namim, mupol ni itel eheien. \p \v 15 \x + \xo 16:15 \xt 1Kor 1:16\x*Tuxoli e hinoxoli xil, xamim mukil Stefanas del ngenen xil xa latehur neketen tetiamu ni moletin sav xil e provins namim te hal Akea. Xil latesa meulien tevi nae tengan latutou ni moletin na Hi xil. \x + \xo 16:15 \xt 1Kor 1:16; Rom 16:5\x* \v 16 Nasel xat xamim tengan musa sen xamim e mupol itel hisit moletin xil xa lamak itel moletin sav xil vus mun xa di lapol nggeih del xil. \v 17 Natehesi nou pupu melele xa natepus Stefanas temei tetel Fortunatas e Akaekas xa latexo visal xamim, vengan xatel latteti visal nou e lattetutou ni nou e rin namim. \v 18 Xatel latepet rat nenemien navan, e nakila xa latipet rat nenemien namim mun. Ma, mumerere ni hisit moletin xil xa lamak. \x + \xo 16:18 \xt Plp 2:29; 1Tes 5:12\x* \p \v 19 \x + \xo 16:19 \xt Pol 18:2\x*Tua namim xil e sias inggak e provins te hal Esia labit ‘bos makoe’ mi xamim. Akuila xal Prisila mun lubit ‘bos makoe’ mi xamim e his Suv, del xat ngan xil xa lasukul vituei e tim salu. \x + \xo 16:19 \xt Pol 18:2,18,26; Rom 16:3; 16:5\x* \v 20 Kristin xil vus te rute ak mun labit ‘bos makoe’ mi xamim. Mupo xat xamim itel eheien na Hi. \x + \xo 16:20 \xt Rom 16:16; 2Kor 13:12; 1Pit 5:14\x* \p \v 21 Mupusi, del xat heok xati nadis sepinien ak, \it Inou Pol nabit bos makoe mi xamim.\it* \x + \xo 16:21 \xt Kol 4:18; 2Tes 3:17\x* \p \v 22 Moletin xa eheien nan tara ti e Suv Iesu, halesil tei ita xati. \x + \xo 16:22 \xt Kal 1:8,9\x* \p !Suv namem, amei! !Reitin, \it maranata!\it* \p \v 23 Eheien hos na Suv Iesu iti mi xamim. \p \v 24 Eheien navan iti mi xamim vus xa rabisti vituei del Iesu Kristo.