\id REV - Tucano (Colombia edition) NT+ [tuoC] -Colombia 2015 (DBL 2015) \h APOCALIPSIS \toc1 Beꞌropʉ waꞌatjere Jesucristo Juãrẽ wéréca pũrĩ niꞌi \toc2 Apocalipsis \toc3 Ap \mt1 Beꞌropʉ waꞌatjere Jesucristo Juãrẽ wéréca pũrĩ niꞌi \is1 Aꞌti pũrĩ aꞌtiro weero ojanoꞌpã nise niꞌi \ip Aꞌti pũrĩrẽ Juã sõꞌoníꞌque pũrĩrẽ ojaꞌcʉta ojacʉ niwĩ. Cʉ̃ buꞌiri daꞌrero Patmos wãmetiri nʉcʉ̃rõpʉ nígʉ̃, ojacʉ niwĩ. \ip Aꞌti pũrĩ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ʉaꞌcaronojõta beꞌropʉre aꞌtiro weegʉsami nisere wereri pũrĩ niꞌi. \ip Juã quẽꞌegʉ̃ weronojõ cʉ̃ ĩꞌaꞌquere ojacʉ niwĩ. \ip Cʉ̃ siete Jesucristore ẽjõpeose cururicjãrã Asiapʉ nirãrẽ ojacʉ niwĩ. \c 1 \s1 Jesucristo Juãrẽ quẽꞌese weronojõ ĩꞌoꞌque niꞌi \p \v 1 Aꞌti pũrĩ beꞌropʉ waꞌatjere Jesucristo wereri pũrĩ niꞌi. Õꞌacʉ̃ Jesucristore “Cãꞌrõacã beꞌro aꞌtiro waꞌarosaꞌa”, ni ĩꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃ Jesucristore ẽjõpeorãrẽ tere masĩdutigʉ tojo werecʉ niwĩ. Beꞌro Jesucristo yʉꞌʉ Juã wãmetigʉre tere wereturiawĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉsecjʉ̃ meꞌrã tojo weewĩ. Yʉꞌʉta Jesucristore daꞌrawãꞌñacoꞌtegʉ niꞌi. \v 2 Yʉꞌʉ ĩꞌaꞌque nipeꞌtisere weregʉti. Yʉꞌʉ tʉꞌoꞌque quẽꞌrãrẽ weregʉti. Õꞌacʉ̃ ucũꞌquere Jesucristo yʉꞌʉre añurõ werewĩ. \p \v 3 Aꞌti pũrĩ ojaꞌcaronojõ waꞌatjo cãꞌrõ dʉꞌsaꞌa. Noꞌo aꞌti pũrĩrẽ Jesucristore ẽjõpeorãrẽ buꞌegʉnojõ eꞌcatise bocagʉsami. Tojo nicã aꞌti pũrĩ Õꞌacʉ̃ oꞌoꞌquere buꞌecã tʉꞌorã peꞌe quẽꞌrã eꞌcatise bocarãsama. Noꞌo na aꞌti pũrĩpʉ ojaꞌquere diacjʉ̃ weerãnojõ eꞌcatise bocarãsama. \s1 Juã Jesucristore ẽjõpeose cururicjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 4 Yʉꞌʉ mʉsã Asiapʉ nirã́ siete Jesucristore ẽjõpeose cururicjãrãrẽ ojaꞌa. Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ añurõ weeato. Mʉsãrẽ añurõ ejerisãjãcã weeato. Õꞌacʉ̃ ne waropʉta níꞌcʉ nimi. Aꞌtiro nicã quẽꞌrãrẽ ninuꞌcũcãꞌmi. Beꞌropʉ quẽꞌrãrẽ apaturi aꞌtigʉsami. Õꞌacʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌto siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã bajutirã nuꞌcũma. Na topʉ nuꞌcũrã Espíritu Santure nipeꞌtise tutuase cʉogʉ nimi, nisĩꞌrĩrã weema. Na quẽꞌrã mʉsãrẽ añurõ weeato. \v 5 Tojo nicã Jesucristo mʉsãrẽ añurõ weeato. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃ ye cjasere queoro weregʉ nimi. Cʉ̃́ta nipeꞌtirã wẽrĩꞌcãrã dʉporo masãmʉꞌtãꞌcʉ nimi. Cʉ̃ nipeꞌtirã aꞌti diꞌtacjãrã wiorãrẽ dutimi. Marĩrẽ maꞌimi. Cʉ̃ wẽrĩgʉ̃, cʉ̃ ye dí meꞌrã marĩ ñaꞌarõ weeꞌquere yʉꞌrʉowĩ. \v 6 Cʉ̃ wẽrĩse meꞌrã marĩ wiorã waꞌapã. Tojo nicã Õꞌacʉ̃ yere daꞌrari masã sãjãpã. Cʉ̃ pacʉ dutisere daꞌrato nígʉ̃ marĩrẽ tojo weecʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ añurõ eꞌcatipeorã. Tojo tutuagʉ ninuꞌcũgʉ̃sami. Tojota niato. \p \v 7 Mʉsã tʉꞌoya. Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ Cristo oꞌmecururipʉ dijatigʉsami. Cʉ̃ aꞌticã, nipeꞌtirã ĩꞌarãsama. Tojo nicã cʉ̃rẽ wẽjẽꞌcãrãpʉta ĩꞌasãjãrãsama. Nipeꞌtirã aꞌti diꞌtacjãrã cʉ̃ aꞌticã ĩꞌarã, utirãsama. Tojota waꞌarosaꞌa. \p \v 8 Marĩ wiogʉ Õꞌacʉ̃ tutuayʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃ aꞌtiro nimi: “Yʉꞌʉta nimʉꞌtãgʉ̃, nitʉogʉpʉ niꞌi.” Õꞌacʉ̃ ne waropʉta níꞌcʉ nimi. Aꞌtiro nicã quẽꞌrãrẽ ninuꞌcũmi. Beꞌropʉ quẽꞌrãrẽ apaturi aꞌtigʉsami. \s1 Juã Jesucristore quẽꞌese weronojõ ĩꞌaꞌque niꞌi \p \v 9 Yʉꞌʉ Juã mʉsã acaweregʉ weronojõ niꞌi. Mʉsã weronojõta yʉꞌʉ quẽꞌrã piꞌetiꞌi. Marĩ niꞌcãrõnojõ Õꞌacʉ̃ põꞌrã niꞌi. Tojo nicã ñaꞌarõ waꞌacã, Jesucristo marĩrẽ wãcũtutuasere oꞌomi. Yʉꞌʉ Patmos wãmetiri nʉcʉ̃rõpʉ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ niwʉ̃. Õꞌacʉ̃ ye queti, Jesucristo ucũꞌquere werese ye buꞌiri topʉ niwʉ̃. \v 10 Aꞌtiro waꞌawʉ yʉꞌʉre. Niꞌcã soorinʉmʉ Espíritu Santu tutuaro meꞌrã quẽꞌese weronojõ ĩꞌowĩ. Wãcũña marĩrõ yʉꞌʉ sẽꞌema peꞌe tutuaro ucũcã tʉꞌowʉ. Cʉ̃ ucũse coroneta putiro weronojõ bʉsʉwʉ. \v 11 Cʉ̃ yʉꞌʉre aꞌtiro niwĩ: \p —Yʉꞌʉta nimʉꞌtãgʉ̃, nitʉogʉpʉ niꞌi. Nipeꞌtise mʉꞌʉ ĩꞌasere niꞌcã pũrĩpʉ ojaya. Mʉꞌʉ ojaꞌquere Asiapʉ nirã́ siete cururi Jesucristore ẽjõpeose cururicjãrãrẽ oꞌóya. Na aꞌticʉrã nima: Éfesocjãrã, Esmirnacjãrã, Pérgamocjãrã, Tiatiracjãrã, Sardicjãrã, Filadelfiacjãrã, tojo nicã Laodiceacjãrãrẽ oꞌóya, niwĩ. \p \v 12 Cʉ̃ tojo ucũcã tʉꞌogʉ, yʉꞌʉ ¿noa niti? nígʉ̃, majãmiĩꞌawʉ̃. Sietepagʉ sĩꞌose uru meꞌrã weeꞌquepagʉre ĩꞌawʉ̃. \v 13 Tepagʉ waꞌteropʉ niꞌcʉ̃ masʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ suꞌtiro yoarojore sãñawĩ. Cʉ̃ cutiropʉ uru meꞌrã wééca dare dʉꞌtewĩ. \p \v 14 Cʉ̃ poari añurõ butise poari niwʉ̃. Cʉ̃ caperi peꞌe pecameꞌe ʉ̃jʉ̃rĩ põꞌrã weronojõ asiwʉ. \v 15 Cʉ̃ dʉꞌpocãrĩ cõme asipaꞌacjʉ pecameꞌepʉ ʉ̃jʉ̃rõ weronojõ niwʉ̃. Cʉ̃ ucũse peje maarĩ puꞌeeja oꞌmabʉrose weronojõ bʉsʉwʉ. \v 16 Cʉ̃ diacjʉ̃camocãpʉ siete ñocõarẽ cʉowĩ. Cʉ̃ ʉseropʉ niꞌcã pjĩ wiori pjĩrẽ cʉowĩ. Ti pjĩ pʉ́aperi osoyojaca pjĩ niwʉ̃. Cʉ̃ diapoa ʉmʉcocjʉ̃ mujĩpũ ʉpʉtʉ asistero weronojõ niwʉ̃. \p \v 17 Cʉ̃rẽ ĩꞌaʉcʉagʉ, wẽrĩgʉ̃ weronojõ cʉ̃ dʉꞌpocãrĩ tiro bʉꞌrʉqueꞌacãti. Yʉꞌʉ tojo waꞌacã ĩꞌagʉ̃, cʉ̃ diacjʉ̃camocã meꞌrã ñapeo, yʉꞌʉre niwĩ: \p —Uiticãꞌña. Yʉꞌʉta nimʉꞌtãgʉ̃, nitʉogʉpʉ niꞌi. \v 18 Catinuꞌcũgʉ̃ niꞌi. Todʉporopʉre wẽrĩwʉ̃. Niꞌcãrõacãrẽ catinuꞌcũcãꞌa. Yʉꞌʉ masãrẽ wẽrĩdutimasĩꞌi. Pecameꞌepʉ waꞌadutimasĩꞌi. Ãpẽrã quẽꞌrãrẽ “Pecameꞌepʉ waꞌasome”, nímasĩꞌi. \v 19 Mʉꞌʉ ĩꞌaꞌquere, niꞌcãrõacã nisere ojaya. Beꞌropʉ mʉꞌʉ ĩꞌatje quẽꞌrãrẽ ojaya. \v 20 Apeyere masã todʉporopʉ masĩnoꞌña marĩꞌquere weregʉti. Ãꞌrã siete ñocõa aꞌtiro nisĩꞌrĩrã weema. Na yʉꞌʉre ẽjõpeose cururicjãrã wiorã sʉꞌori nirã́ nima. Siete sĩꞌose uru meꞌrã weeꞌquepagʉ quẽꞌrã aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Te ticʉsepagʉ yʉꞌʉre ẽjõpeose cururicjãrã nima, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe, niwĩ. \c 2 \s1 Éfesocjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 1 Jesucristo aꞌtiro niwĩ: \p “Éfesocjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃rẽ aꞌtiro ni ojaya: ‘Yʉꞌʉ siete ñocõarẽ diacjʉ̃camocãpʉ cʉoꞌo. Tojo nicã siete sĩꞌose uru meꞌrã weeꞌquepagʉ waꞌteropʉ sijaꞌa. \v 2 Nipeꞌtise mʉsã weesere yʉꞌʉ masĩꞌi. Mʉsã daꞌrase, mʉsã wãcũtutuasere masĩꞌi. Tojo nicã ñaꞌarõ weerãrẽ mʉsã ʉatisere masĩꞌi. Mʉsã basu ãpẽrã na nisetisere ĩꞌamasĩꞌi. Na “Jesucristo besecṹúꞌcãrã niꞌi”, nima. Tojo nimirã, nitima. Tojo weerã narẽ ĩꞌarã, “Nisoorã nima”, niꞌi. Mʉsã na tojo weesere masĩꞌi. \v 3 Yé cjasere daꞌrarã, mʉsã ʉpʉtʉ piꞌetiwʉ. Mʉsã te piꞌetisere nʉꞌcãwʉ̃. \p \v 4 ” ’Mʉsã añurõ weemicã, apeyenojõ mʉsãrẽ werenemosĩꞌrĩꞌi. Aꞌtiro niꞌi. Mʉsã ne waro maꞌinʉꞌcãꞌcaro weronojõ weeweꞌe. \v 5 Tojo weerã mʉsã ne waropʉ añurõ weeꞌquere wãcũña. Mʉsã ñaꞌarõ weeꞌquere bʉjawetiya. Ne waropʉ nisetiꞌquereta weeya tja. Mʉsã dʉcayuticã, mʉsã ya curuacjãgʉ̃ sĩꞌocjʉre cõꞌagʉ̃ti. \v 6 Apeye mʉsã weese peꞌe añu niꞌi. Nicolaíta wãmetiri curuacjãrã weesetisere mʉsã ne cãꞌrõacã ʉaweꞌe. Yʉꞌʉ quẽꞌrã tere ne ʉaweꞌe. \p \v 7 ” ’Espíritu Santu Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya. Aꞌtiro niꞌi. Yʉꞌʉ pacʉ tiro añurõ Paraíso wãmetiropʉ niꞌcãgʉ̃ yucʉgʉ niꞌi. Añurõ wee yʉꞌrʉwetirã ẽjõpeoduꞌutirã tigʉ dʉcare baꞌa, catinuꞌcũrãsama’, ni ojaya”, niwĩ. \s1 Esmirnacjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 8 Apaturi Jesucristo ninemowĩ tja: \p “Esmirnacjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃́ quẽꞌrãrẽ aꞌtiro ojaya: ‘Yʉꞌʉta nimʉꞌtãgʉ̃, nitʉogʉpʉ niꞌi. Yʉꞌʉ wẽrĩ masãꞌcʉ niꞌi. \v 9 Nipeꞌtise mʉsã weesere masĩꞌi. Mʉsã piꞌetise, pajasecʉosere masĩꞌi. Tojo pajasecʉomirã, peje cʉorã weronojõ niꞌi. Apeyere masĩꞌi. Ãpẽrã “Judío masã niꞌi”, nima. Tojo nimirã, mʉsãrẽ ñaꞌarõ ucũma. Na judío masã waro nitima. Na wãtĩ ya curuacjãrã nima. \v 10 Mʉsã piꞌetiatjere uiticãꞌña. Wãtĩ niꞌcãrẽrã mʉsã ẽjõpeosere duꞌudutigʉ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sãjãacã weegʉsami. Mʉsã yoaticã diez nʉmʉrĩta piꞌetirãsaꞌa. Tojo weemicã, téé wẽrĩrãpʉ tojota ẽjõpeoyapaticãꞌña. Yʉꞌʉ tiropʉ mʉsãrẽ catinuꞌcũcã weegʉti. \p \v 11 ” ’Espíritu Santu Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya. Aꞌtiro niꞌi. Queoro wee yʉꞌrʉwetirã ẽjõpeoduꞌutirã pecameꞌepʉ waꞌasome’, ni ojaya”, niwĩ. \s1 Pérgamocjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 12 Jesucristo ninemowĩ tja: \p “Pérgamocjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃́ quẽꞌrãrẽ aꞌtiro ojaya: ‘Yʉꞌʉ pʉ́aperi osoyojaca pjĩ wiori pjĩrẽ cʉogʉ niꞌi. \v 13 Yʉꞌʉ mʉsã nipeꞌtise weesere masĩpeꞌocãꞌa. Mʉsã ya macã Pérgamo quẽꞌrãrẽ masĩꞌi. Ti macãpʉ wãtĩa wiogʉ dutiro cʉosami. Topʉ nimirã, mʉsã yʉꞌʉre sirutunuꞌcũꞌu. Yʉꞌʉre ẽjõpeoduꞌuweꞌe. Sõꞌonícatero mʉsã ya macã wãtĩ nirõpʉre aꞌtiro waꞌacaro niwʉ̃. Antipas wãmetigʉ Õꞌacʉ̃ ye cjasere queoro werecʉ niwĩ. Ãpẽrã cʉ̃rẽ mʉsã waꞌteropʉ nigʉ̃rẽ wẽjẽcõꞌacãrã niwã. Tita quẽꞌrãrẽ mʉsã yʉꞌʉre ne ẽjõpeoduꞌutiwʉ. \p \v 14 ” ’Apeye mʉsãrẽ aꞌtiro werese cʉoꞌo. Dʉporopʉ niꞌcʉ̃ Balaã wãmetigʉ nicʉ niwĩ. Cʉ̃ Balac wãmetigʉre aꞌtiro buꞌecʉ niwĩ: “Mʉꞌʉ Israe curuacjãrãrẽ ñaꞌarõ weedutiya”, nicʉ niwĩ. “Narẽ mʉsã ẽjõpeogʉre oꞌoꞌque diꞌire baꞌadutiya”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Balac na wẽjẽ ñubuepeoꞌque diꞌire Israe curuacjãrãrẽ baꞌaduticʉ niwĩ. Tojo nicã na ñaꞌarõ aꞌmetãrãbajaqueꞌaticã weecʉ niwĩ. Aꞌtocatero mʉsã waꞌtero niꞌcãrẽrã Balaã weedutiꞌquenojõrẽ sirutuma. \v 15 Apeye quẽꞌrãrẽ niꞌcãrẽrã yʉꞌʉ yabisere aꞌtiro weema. Nicolaíta wãmetiri curuacjãrã buꞌesere sirutuma. Ne duꞌusĩꞌrĩtima. \v 16 Tojo weerã nipeꞌtise mʉsã ñaꞌarõ weesere bʉjawetiya. Mʉsã dʉcayuticã, mʉsã tiropʉ waꞌagʉti. Ya pjĩ wiori pjĩ ʉseropʉ cʉori pjĩ meꞌrã mʉsãrẽ buꞌiri daꞌregʉti. \p \v 17 ” ’Espíritu Santu yʉꞌʉre ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya. Queoro wee yʉꞌrʉwetigʉ ẽjõpeoduꞌutigʉre maná wãmetise ʉꞌmʉse cjasere ecagʉsaꞌa. Tojo nicã cʉ̃rẽ ʉ̃tãpe butiri pere oꞌogʉti. Ti pepʉ masĩnoꞌña marĩrĩ wãmerẽ ojanoꞌrõsaꞌa. Ne niꞌcʉ̃ te wãmerẽ masĩsome. Ti pere cʉogʉ diaꞌcʉ̃ masĩgʉ̃sami’, ni ojaya”, niwĩ. \s1 Tiatiracjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 18 Jesucristo ninemowĩ tja: \p “Tiatiracjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃rẽ aꞌtiro ojaya: ‘Yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ macʉ̃ caperire pecameꞌe ʉ̃jʉ̃rĩ põꞌrã weronojõ cʉogʉ niꞌi. Tojo nicã yʉꞌʉ dʉꞌpocãrĩ cõme asipaꞌacjʉ weronojõ niꞌi. \v 19 Nipeꞌtise mʉsã weesere masĩpeꞌocãꞌa. Mʉsã maꞌise, ẽjõpeose, aꞌmerĩ weetamuse, wãcũtutuasere masĩꞌi. Niꞌcãrõacãrẽ mʉsã ne waro weeꞌcaro nemorõ añurõ weerã weeꞌe. \v 20 Tojo nimicã, apeye mʉsãrẽ weresĩꞌrĩꞌi. Aꞌtiro niꞌi. Mʉsã sõꞌoníco Jezabere cõꞌaweꞌe. Co “Õꞌacʉ̃ weredutiꞌquere wereturiago weeꞌe”, nimimo. Tojo nimigõ, yʉꞌʉre daꞌracoꞌterãrẽ nisoosere buꞌemo. Narẽ ñaꞌarõ wee, noꞌo ʉaro aꞌmetãrãbajaqueꞌaticã weemo. Tojo nicã waꞌicʉ diꞌire, na yeeꞌcʉre ẽjõpeose oꞌoꞌque diꞌire baꞌacã weemo. \v 21 Ti nʉmʉpʉ co ñaꞌarõ weeꞌquere bʉjaweti dʉcayudutimiwʉ̃. Ne dʉcayusĩꞌrĩtimo. Co ñaꞌarõ aꞌmetãrãsere duꞌusĩꞌrĩtimo. \v 22 Tojo weegʉ co ñaꞌarõ weesere duꞌuticã ĩꞌagʉ̃, core dutiticã weegʉti. Co meꞌrã ñaꞌarõ wee aꞌmetãrãrãrẽ ʉpʉtʉ piꞌeticã weegʉti. \v 23 Co põꞌrãrẽ wẽrĩcã weegʉti. Tojo weecã, nipeꞌtirã Jesucristore ẽjõpeose cururicjãrã aꞌtiro nirãsama: “Cʉ̃ masã tʉꞌoñaꞌsere masĩmi”, nirãsama. “Na poꞌpeapʉ wãcũsere, ʉ̃sã quẽꞌrãrẽ masĩpeꞌocãꞌmi”, nirãsama. “Marĩ nisetisere queoro wapeyegʉsami”, nirãsama. \v 24 Ãpẽrã mʉsã Tiatirapʉ nirã́ Jezabel buꞌesere sirututirã, wãtĩa wiogʉ ye cjase yaꞌyiosere masĩtirãnojõ peꞌere aꞌtiro nigʉ̃ti: “Mʉsãrẽ apeye dutinemosome. \v 25 Aꞌte diaꞌcʉ̃rẽ weeya. Mʉsã queoro weesetisere ne duꞌuticãꞌña. Téé yʉꞌʉ aꞌtiri curapʉ weenuꞌcũcãꞌña.” \v 26 Queoro yʉꞌʉ ʉaronojõ wee yʉꞌrʉweti ẽjõpeoduꞌutirã, tojota weeyapaticãꞌña. Tojo weerãrẽ wiorã waꞌacã weegʉti. \v 27 Yʉꞌʉ pacʉ yʉꞌʉre nipeꞌtise macãrĩcjãrã wiogʉ sõrõwĩ. Yʉꞌʉ quẽꞌrã narẽ mejãrõta sõrõgʉ̃ti. Yarã aꞌtiro weerãsama. Ñaꞌarãrẽ tutuaro meꞌrã dutirãsama. Cõmegʉ̃ meꞌrã bapari diꞌi meꞌrã yeeꞌqueparʉre paamʉtõrõ weronojõ narẽ weerãsama. \v 28 Apeye quẽꞌrãrẽ yʉꞌʉ ʉaro weenuꞌcũgʉ̃rẽ aꞌtiro weegʉti. Narẽ sʉꞌori nigʉ̃́ weronojõ nigʉ̃sami. Ñocõawʉ̃ boꞌrequeꞌari cura mʉjãtigʉ weronojõ nigʉ̃sami. \v 29 Espíritu Santu Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya’, ni ojaya”, niwĩ. \c 3 \s1 Sardi wãmetiri macãcjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 1 Jesucristo ninemowĩ tja: \p “Sardicjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃rẽ aꞌtiro ojaya: ‘Yʉꞌʉ siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã bajutirãrẽ cʉoꞌo. Na Espíritu Santure nipeꞌtise tutuase cʉogʉ nimi, nisĩꞌrĩrã weema. Tojo nicã ticʉrãta tja ñocõarẽ cʉoꞌo. Nipeꞌtise mʉsã weesere masĩpeꞌocãꞌa. Mʉsã “Õꞌacʉ̃ yere añurõ weema” ninoꞌrã niꞌi. Tojo nimirã, wẽrĩꞌcãrã weronojõ niꞌi. Cʉ̃ yere ne weeweꞌe. \v 2 Tʉꞌomasĩña. Mʉsã añurõ weese peꞌtiro weeꞌe. Dʉꞌsaseacãrẽ añurõ weeya. Mʉsã weesere aꞌtiro ĩꞌaꞌa. Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉre mʉsã queoro weeweꞌe. \v 3 Mʉsãrẽ buꞌeꞌquere wãcũña. Tereta sirutuya. Mʉsã queoro weetisere bʉjawetiya. Tojo weeticã, yʉꞌʉ yajari masʉ̃ weronojõ weegʉti. Wãcũña marĩrõ mʉsã tiropʉ buꞌiri daꞌregʉ waꞌagʉti. \p \v 4 ” ’Tojo nimicã, ti macã Sardi mʉsã waꞌteropʉre pejetirãcã añurõ weerã́ nima. Na ñaꞌarõ weesere ĩꞌacũu sirututima. Suꞌti ũꞌirĩtirã weronojõ nitima. Añurõ weeꞌcãrã niyurã, yʉꞌʉ meꞌrã nirãsama. Suꞌti butise sãñárã weronojõ buꞌiri marĩrã nirãsama. \v 5 Ãpẽrã quẽꞌrã añurõ wee yʉꞌrʉwetirã ẽjõpeoduꞌutirãnojõ suꞌti añurõ butise sãanoꞌrãsama. Catinuꞌcũse cʉorã na wãmerẽ ojaõꞌoca pũrĩpʉ cʉorã na wãmerẽ ne coenoꞌsome. Coenoꞌrõnojõ oꞌorã, yʉꞌʉ pacʉ ĩꞌorõpʉre yʉꞌʉ “Narẽ masĩꞌi”, nigʉ̃ti. Mejãrõta cʉ̃rẽ werecoꞌterã ĩꞌorõpʉ quẽꞌrãrẽ nigʉ̃ti. \v 6 Espíritu Santu Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya’, ni ojaya”, niwĩ. \s1 Filadelfiacjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 7 Jesucristo ninemowĩ tja: \p “Filadelfiacjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃rẽ aꞌtiro ojaya: ‘Yʉꞌʉ ñaꞌase moogʉ̃, diacjʉ̃ nigʉ̃́ niꞌi. Yʉꞌʉ dʉporocjʉ̃ wiogʉ Davi ya sawire cʉoꞌo. Yʉꞌʉ niꞌcʉ̃ta masã Õꞌacʉ̃ tiropʉ waꞌacã weemasĩꞌi. Ãpẽrã waꞌaticã quẽꞌrãrẽ weemasĩꞌi. Yʉꞌʉ pãocã, ne apĩ biꞌamasĩtimi. Biꞌacã quẽꞌrãrẽ, ne apĩ pãomasĩtimi. Mʉsãrẽ aꞌtiro weregʉti. \v 8 Nipeꞌtise mʉsã weesere masĩpeꞌocãꞌa. Yʉꞌʉ mʉsãrẽ peje yé cjasere wereatjere cũuwʉ̃. Tere weemasĩꞌi. Ne niꞌcʉ̃ tere cãꞌmotaꞌamasĩtimi. Mʉsã tutuatirã niꞌi. Tutuatimirã, yé buꞌesere añurõ yʉꞌtiꞌi. Yé cjasere ãpẽrãrẽ ucũrã, “Cʉ̃rẽ masĩꞌi”, niꞌi. \v 9 Ãpẽrã aꞌtiro nisama: “Judío masã niꞌi”, nisama. Tojo nimirã, judío masã waro nitima. Nisoori masã wãtĩa wiogʉ ya curuacjãrã nima. Aꞌtiro weegʉti narẽ. Narẽ mʉsã dʉporo ejaqueꞌacã weegʉti. Yʉꞌʉ tojo weecã, yʉꞌʉ mʉsãrẽ maꞌisere masĩrãsama. \v 10 Mʉsãrẽ mejẽcã waꞌacã wãcũtutuadutiꞌquere queoro weewʉ. Tojo weegʉ nipeꞌtirã aꞌti turicjãrã piꞌetiri cura mʉsãrẽ coꞌtegʉti. Nipeꞌtirã aꞌti turicjãrãrẽ ¿deꞌro ẽjõpeomitina? nígʉ̃, narẽ piꞌeticã weegʉti. \p \v 11 ” ’Maata aꞌtigʉti tja. Mʉsã queoro weesetisere ne duꞌuticãꞌña. Mʉsã queoro weetirã, Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ oꞌoboca beꞌto, cʉ̃ “Oꞌogʉti” níꞌquere bajuriobosaꞌa. Ãpẽrãrẽ oꞌobosami. Tojo weerã queoro weenuꞌcũcãꞌña. \v 12 Añurõ wee yʉꞌrʉweti ẽjõpeoduꞌutirãrẽ yʉꞌʉ pacʉ pʉꞌto cũugʉ̃ti. Na cʉ̃ ya wiꞌi cjase botari weronojõ cʉ̃ pʉꞌto ninuꞌcũrãsama. Yʉꞌʉ pacʉ wãmerẽ napʉre ojagʉti. Cʉ̃ ya macã wãme quẽꞌrãrẽ ojagʉti. Cʉ̃ ya macã, ape maꞌma macã Jerusalẽ́ wãmetiꞌi. Ti macã ʉꞌmʉse cja macã niꞌi. Aꞌti nucũcãpʉ dijatirosaꞌa. Yʉꞌʉ quẽꞌrã narẽ yʉꞌʉ wãme, maꞌma ape wãme ojagʉti. \v 13 Espíritu Santu Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya’, ni ojaya”, niwĩ. \s1 Laodiceacjãrãrẽ ojaꞌque niꞌi \p \v 14 Jesucristo ninemowĩ tja: \p “Laodiceacjãrã, yʉꞌʉre ẽjõpeori curuacjãrã wiogʉ sʉꞌori nigʉ̃́ quẽꞌrãrẽ aꞌtiro ojaya: ‘Yʉꞌʉ diacjʉ̃ ucũgʉ̃ niꞌi. Õꞌacʉ̃ ye quetire queoro werenuꞌcũgʉ̃ niꞌi. Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉ meꞌrã nipeꞌtisere weecʉ niwĩ. \v 15 Nipeꞌtise mʉsã weesere masĩpeꞌocãꞌa. Yarã nimirãta, buꞌiacã waro ẽjõpeoꞌo. Mʉsã ẽjõpeorã waro nicã, añubopã. Yʉꞌʉre ẽjõpeoticã, ñaꞌa nibosaꞌa. Yʉꞌʉre buꞌiacã ẽjõpeocãma, totá ñaꞌayʉꞌrʉaꞌa. \v 16 Mʉsã tojo weesere yabiyʉꞌrʉaꞌa. \v 17 Mʉsã aꞌtiro ucũꞌu: “Peje cʉoꞌo. Nipeꞌtise añurõ waꞌaꞌa. Ne dʉꞌsaweꞌe”, niꞌi. Mʉsã ne tʉꞌomasĩweꞌe. Pajasecʉorã waro weronojõ caperi bajunoꞌtirã, suꞌti marĩrã weronojõ niꞌi. \v 18 Tojo weegʉ mʉsãrẽ nigʉ̃ti. Mʉsã uru pecameꞌepʉ ʉ̃jʉ̃a apoꞌque yʉꞌʉ cʉosere ñeꞌeña. Piꞌetimirã yʉꞌʉre ẽjõpeorã, uru cʉorã weronojõ niꞌi. Tere cʉorã, mʉsã peje cʉorã nirãsaꞌa. Apeye quẽꞌrãrẽ suꞌti butise yʉꞌʉ cʉosere sãñaña. Mʉsã tere sãñacã, bopoyase peꞌtia waꞌarosaꞌa. Yʉꞌrʉonoꞌcãrã nirãsaꞌa. Tojo nicã caperi piose yʉꞌʉ cʉosere ñeꞌeña. Mʉsã te pióca beꞌro añurõ ĩꞌarãsaꞌa tja. Yé cjasere añurõ masĩrãsaꞌa. \v 19 Yʉꞌʉ maꞌirã nipeꞌtirãrẽ tuꞌtibocureꞌe. Na ñaꞌarõ weesere duꞌudutigʉ tojo weeꞌe. Tojo weerã yé cjasere ʉpʉtʉ weesĩꞌrĩña. Mʉsã ñaꞌarõ weeꞌquere bʉjaweti dʉcayuya. \p \v 20 ” ’Tʉꞌoya. Yʉꞌʉ sãjãasĩꞌrĩgʉ̃, niꞌcʉ̃ sope pʉꞌto pisunuꞌcũgʉ̃ weronojõ niꞌi. Noꞌo yʉꞌʉre tʉꞌogʉ, cʉ̃ meꞌrã nidutigʉ pãosõrõgʉ̃nojõrẽ aꞌtiro weegʉti. Cʉ̃ meꞌrã sʉꞌori eꞌcati, ninuꞌcũgʉ̃ti. Cʉ̃ quẽꞌrã yʉꞌʉ meꞌrã mejãrõta weegʉsami. \p \v 21 ” ’Añurõ wee yʉꞌrʉweti ẽjõpeoduꞌutirãrẽ yʉꞌʉ meꞌrã wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dʉpogʉti. Yʉꞌʉmarĩcã, añurõ wee yʉꞌrʉwetiꞌcʉ yʉꞌʉ pacʉ meꞌrã wiogʉ dujiri cũmurõpʉ niꞌi. Tojota yʉꞌʉ quẽꞌrã narẽ mejãrõta weegʉti. \v 22 Espíritu Santu Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ucũmi. Oꞌmeperi cʉorã cʉ̃ ucũsere tʉꞌoya’, ni ojaya”, niwĩ. \fig Jesucristo cʉ̃rẽ ẽjõpeocã ʉagʉ, sopere dotenuꞌcũgʉ̃ weronojõ weesami|alt="Make 120 percent Jesus knocking on door" src="cn02107B.tif" size="col" ref="Ap 3.20" \fig* \c 4 \s1 Ʉꞌmʉsepʉ na Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeosere ĩꞌaꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro yʉꞌʉ Juã ʉꞌmʉsepʉ ĩꞌamorõwʉ̃. Topʉ niꞌcã sope susucã ĩꞌawʉ̃. Sõꞌonícatero coroneta putipjʉ putiꞌcaro weronojõ bʉsʉꞌcʉta tja ucũwĩ. Aꞌtiro niwĩ yʉꞌʉre: \p —Aꞌtopʉ mʉjãtia. Beꞌro waꞌatjere mʉꞌʉrẽ ĩꞌogʉ̃tigʉ weeꞌe, niwĩ. \p \v 2 Cʉ̃ tojo níca beꞌroacã maata Espíritu Santu tutuaro meꞌrã yʉꞌʉre ʉꞌmʉsepʉre miawĩ. Topʉ wiogʉ dujiri cũmurõrẽ ĩꞌawʉ̃. Ti cũmurõpʉ dujigʉre ĩꞌawʉ̃. \v 3 Cʉ̃ ʉ̃tãpe pũrõ asipaꞌari pe weronojõ bajugʉ niwĩ. Jasper o cornalina ʉ̃tã sõꞌacja waꞌteri pe weronojõ asipaꞌawĩ. Ti cũmurõ sumutore niꞌcã da buꞌeda nimajãmisʉtʉawʉ. Pũrõ yaꞌsari da esmeralda wãmetiri pe weronojõ asipaꞌawʉ. \v 4 Wiogʉ dujiri cũmurõ tiropʉ veinticuatro wiorã dujise cũmurĩ niwʉ̃. Te dujise cũmurĩpʉre ticʉrãta tja wiorã bʉcʉrã dujiwã. Na suꞌti butisere sãñawã. Nánʉcʉ̃ na dʉpopapʉre uru meꞌrã weeꞌque beꞌtorire pesawã. \v 5 Õꞌacʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõpʉre bʉpo yaꞌbaro weronojõ bajuwʉ. Tojo nicã bʉpo paaro weronojõ pũrõ bʉsʉwʉ. Ti cũmurõ tiro siete sĩꞌose tuturi nuꞌcũwʉ̃. Te tuturinʉcʉ̃ta tja Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã bajutirã nima. Náta Espíritu Santure tutuase cʉogʉ nimi, nisĩꞌrĩrã weema. \v 6 Apeye quẽꞌrã ti cũmurõ tiro dia pajiri maa weronojõ bajuro acostiro niwʉ̃. \p Ti cũmurõ sumutopʉ ãpẽrã baꞌparitirã catirã weronojõ bajurã nuꞌcũwã. Nipeꞌtiro na diapoapʉ, na sẽꞌemapʉre caperi cʉobiꞌawã. \v 7 Nimʉꞌtãgʉ̃ yai pajigʉ sõꞌagʉ̃ weronojõ bajuwĩ. Cʉ̃ beꞌrocjʉ̃ wecʉ weronojõ bajugʉ niwĩ. Cʉ̃ beꞌrocjʉ̃ masʉ̃ weronojõ diapoatigʉ niwĩ. Cʉ̃ beꞌrocjʉ̃ á pacʉ wʉʉwãꞌcãgʉ̃ weronojõ bajugʉ niwĩ. \v 8 Nipeꞌtirã nánʉcʉ̃ seis wʉʉse cʉowã. Na wʉʉse buꞌi, na wʉʉse docapʉ caperi weronojõ bajuse peje cʉowã. Na ʉmʉcore, ñamirẽ aꞌtiro bʉsʉnuꞌcũwã: \q1 Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ añubutiagʉ, ñaꞌase moogʉ̃ nimi. \q1 Tutuayʉꞌrʉgʉ nimi. \q1 Cʉ̃́ta nimi ne waropʉta níꞌcʉ. \q1 Aꞌtiro nicã quẽꞌrãrẽ ninuꞌcũcãꞌmi. \q1 Beꞌropʉ quẽꞌrãrẽ apaturi aꞌtigʉsami, niwã. \p \v 9 Wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉ, catinuꞌcũgʉ̃rẽ na baꞌparitirã añurõ ucũ, eꞌcatise oꞌowã. \v 10 Na tojo weesetirinʉcʉ̃ sõꞌonícãrã veinticuatro wiorã bʉcʉrã cʉ̃ dʉporo ejaqueꞌamʉjãwã. Cʉ̃ catinuꞌcũgʉ̃rẽ ñubuepeowã. Cʉ̃ dʉꞌpocãrĩ tiropʉ na ye uru meꞌrã weeꞌque beꞌtorire cũuwã. Tojo nicã na veinticuatro wiorã bʉcʉrã aꞌtiro niwã: \q1 \v 11 Õꞌacʉ̃ ʉ̃sã wiogʉ, mʉꞌʉ añubutiagʉ niꞌi. \q1 Mʉꞌʉrẽ añurõ ucũrõʉaꞌa. \q1 Mʉꞌʉ nipeꞌtirã yʉꞌrʉoro añuyʉꞌrʉgʉ, tutuayʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃ niꞌi. \q1 Mʉꞌʉ nipeꞌtisere weeꞌcʉ niꞌi. \q1 Mʉꞌʉ ʉaro meꞌrã nipeꞌtise niꞌi. \q1 Te mʉꞌʉ ʉaro meꞌrãta nipeꞌtise weenoꞌcaro niwʉ̃, niwã. \c 5 \s1 Oveja wĩꞌmagʉ̃ papera tũrũrẽ pãamasĩse niꞌi \p \v 1 Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉse wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujiwĩ. Cʉ̃ niꞌcã papera tũrũrẽ diacjʉ̃camocãpʉ cʉowĩ. Ti tũrũ pʉ́aperi ojáca tũrũ niwʉ̃. Sietetiri piꞌrabiꞌaca tũrũ niwʉ̃. \v 2 Wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌto niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ tutuagʉre ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ tutuaro meꞌrã aꞌtiro sẽrĩtiñaꞌwĩ: \p —¿Noanojõ aꞌti tũrũrẽ pãomasĩacjʉ añugʉ̃ niti? \p \v 3 Ne niꞌcʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́, aꞌti nucũcãpʉ nigʉ̃́, tojo nicã aꞌti turi docapʉ nigʉ̃́ ti tũrũrẽ pãamasĩtiwĩ. Tojo nicã ne cãꞌrõ ti tũrũrẽ pãa buꞌeacjʉre ĩꞌanoꞌña marĩwʉ̃. \v 4 Yʉꞌʉ Juã ne niꞌcʉ̃ ti tũrũrẽ pãamasĩticã, te ojaꞌquere buꞌemasĩticã ĩꞌagʉ̃, pũrõ utiwʉ. \v 5 Yʉꞌʉ utiri cura niꞌcʉ̃ wiogʉ bʉcʉ yʉꞌʉre niwĩ: \p —Tocãꞌrõta utiya. Dʉporocjʉ̃ wiogʉ Davi pãrãmi nituriagʉ añurõ wee yʉꞌrʉwetitojawĩ. Cʉ̃ Judá ya curuacjʉ̃ yai sõꞌagʉ̃ tutuamʉ weronojõ wiogʉ nimi. Cʉ̃ aꞌti tũrũrẽ pãamasĩmi. Te piꞌrabiꞌaꞌque quẽꞌrãrẽ pãamasĩmi. \p \v 6 Cʉ̃ tojo níca beꞌro yʉꞌʉ Cristo masãmʉjãaꞌcʉre ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ wẽjẽnoꞌcʉ weronojõ bajuwĩ. Cʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌto catigʉ nuꞌcũwĩ. Sõꞌonícãrã baꞌparitirã catirã weronojõ bajurã, tojo nicã wiorã bʉcʉrã waꞌteropʉ nuꞌcũwĩ. Cʉ̃ siete capesaꞌri cʉogʉ niwĩ. Ticʉseta tja caperi quẽꞌrãrẽ cʉowĩ. Cʉ̃ capesaꞌri tutuase cʉogʉ nimi, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Cʉ̃ caperi peꞌe aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Cʉ̃ Espíritu Santure cʉomi. Tojo weegʉ nipeꞌtisere, nipeꞌtiropʉ nisere masĩpeꞌocãꞌmi, nirõ weeꞌe. \v 7 Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌtopʉ waꞌawĩ. Topʉ wiogʉ diacjʉ̃camocãpʉ cʉóca tũrũrẽ miiwĩ. \v 8 Cʉ̃ tojo weecã ĩꞌarã, na baꞌparitirã catirã weronojõ bajurã, tojo nicã veinticuatro wiorã bʉcʉrã cʉ̃ dʉꞌpocãpʉ ejaqueꞌawã. Nánʉcʉ̃ bʉapʉ̃tẽse pacare cʉowã. Nánʉcʉ̃ uru meꞌrã weeꞌque pari baparire cʉowã. Te pari ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõsere poosetise pari niwʉ̃. Te ʉꞌmʉtise Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeorã na sẽrĩse niꞌi, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. \v 9 Na Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉre apeye maꞌma basasere basapeowã. Aꞌtiro niwã: \q1 Mʉꞌʉ añugʉ̃ niꞌi. \q1 Mʉꞌʉ aꞌti tũrũrẽ miimasĩꞌi. \q1 Aꞌte piꞌrabiꞌaꞌquere pãamasĩꞌi. \q1 Aꞌtiro niꞌi. \q1 Mʉꞌʉ wẽjẽnoꞌcʉ niwʉ̃. \q1 Mʉꞌʉ wẽrĩse meꞌrã, mʉꞌʉ dí meꞌrã nipeꞌtirã masã Õꞌacʉ̃ yarã niato nígʉ̃ wapayecʉ niwʉ̃. \q1 Nipeꞌtise cururicjãrãrẽ, mejẽcã ucũrãrẽ, nipeꞌtiropʉ nirãrẽ Õꞌacʉ̃ yarã waꞌacã weecʉ niwʉ̃. \q1 Tojo weegʉ mʉꞌʉ aꞌti tũrũrẽ miimasĩꞌi. \q1 \v 10 Õꞌacʉ̃ yarãrẽ wiorã sãjãcã weecʉ niwʉ̃. \q1 Tojo nicã Õꞌacʉ̃ yere daꞌrari masã sõrõcʉ niwʉ̃. \q1 Nipeꞌtirocjãrãrẽ dutirãsama, ni basawã. \p \v 11 Beꞌro yʉꞌʉ ʉꞌmʉsepʉ nirã́ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã pãjãrãrẽ ĩꞌawʉ̃. Na ucũsere tʉꞌowʉ. Na pãjãrã aꞌtiro weewã. Wiogʉ dujiri cũmurõ sumuto, tojo nicã baꞌparitirã catirã weronojõ bajurã, ãpẽrã wiorã bʉcʉrã sumuto nuꞌcũmajãmisʉtʉawã. Pãjãrã waro niyʉꞌrʉoquejocãꞌwã. \v 12 Tutuaro meꞌrã aꞌtiro niwã: \q1 Oveja wĩꞌmagʉ̃ na wẽjẽnoꞌcʉ añugʉ̃ waro nimi. \q1 Tojo weegʉ nipeꞌtirãrẽ dutimasĩmi. \q1 Nipeꞌtisere cʉomasĩmi. \q1 Nipeꞌtisere masĩpeꞌomi. \q1 Tutuagʉ nimi. \q1 Nipeꞌtirã “Añuyʉꞌrʉami” ninoꞌgʉ̃ nimi. \q1 Cʉ̃ Õꞌacʉ̃ asistesere cʉogʉ nimi. \q1 Nipeꞌtirã cʉ̃rẽ ñubuepeoma, ni basawã. \p \v 13 Beꞌro ãpẽrã ucũse quẽꞌrãrẽ tʉꞌowʉ. Na aꞌticʉrã niwã: Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ weeꞌcãrã ʉꞌmʉsepʉ nirã́, aꞌti diꞌtapʉ nirã́, diꞌta poꞌpeapʉ nirã́ niwã. Tojo nicã dia pajiri maapʉ nirã́ niwã. Na aꞌtiro basapeowã: \q1 Wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉre nipeꞌtirã ñubuepeoato. \q1 Nipeꞌtirã cʉ̃rẽ “Añuyʉꞌrʉami”, niato. \q1 “Asistese, tutuase cʉogʉ nimi”, niato. \q1 Tojo nicã Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ quẽꞌrãrẽ tojota ñubuepeonuꞌcũcãꞌto, niwã. \p \v 14 Na tojo nicã tʉꞌorã, sõꞌonícãrã baꞌparitirã catirã weronojõ bajurã “Tojota waꞌato”, niwã. Ãpẽrã veinticuatro wiorã bʉcʉrã ejaqueꞌa, cʉ̃rẽ catinuꞌcũgʉ̃rẽ ñubuepeowã. \c 6 \s1 Oveja wĩꞌmagʉ̃ papera tũrũrẽ pãawãꞌcãꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ ti tũrũ piꞌrabiꞌaꞌquere pãacã ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ piꞌrabiꞌamʉꞌtãꞌcaro pã́áca beꞌro niꞌcʉ̃ sõꞌonícãrã baꞌparitirã catise cʉorã nimʉꞌtãgʉ̃ yai pajigʉ sõꞌagʉ̃ weronojõ bajugʉ ucũsere tʉꞌowʉ. Cʉ̃ ucũse bʉpo paase weronojõ bʉsʉwʉ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Aꞌtia. \p \v 2 Cʉ̃ tojo níca beꞌro niꞌcʉ̃ cabayu butigʉre ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ buꞌipʉ pesagʉ niꞌcã bʉacatjẽrẽ cʉowĩ. Ãpẽrã cʉ̃rẽ niꞌcã beꞌto dʉpoapʉ pesari beꞌtore peowã. Cʉ̃ aꞌmewẽjẽ wapataꞌaꞌcʉ apaturi aꞌmewẽjẽ wapataꞌagʉti weewĩ tja. \p \v 3 Beꞌro Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ apero piꞌrabiꞌaꞌcarore pãawĩ tja. Cʉ̃ pãacã, apĩ catise cʉogʉ wecʉ weronojõ bajugʉ nimʉꞌtãgʉ̃ beꞌrocjʉ̃ ucũwĩ tja: \p —Aꞌtia, niwĩ. \p \v 4 Beꞌro apĩ cabayu sõꞌagʉ̃ wijawĩ. Cʉ̃ buꞌi pesagʉre aꞌti turipʉ nirãrẽ aꞌmewẽjẽdutigʉ oꞌówĩ. \p —Aꞌmequẽse marĩrõ niticãꞌto, niwĩ. Masãrẽ aꞌmewẽjẽcã weewĩ. Cʉ̃rẽ pajiri pjĩjore oꞌowĩ. \p \v 5 Beꞌro tja Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ apero piꞌrabiꞌaꞌcarore pãawĩ. Cʉ̃ tojo weecã, apĩ catise cʉogʉ masʉ̃ weronojõ diapoatigʉ ucũwĩ: \p —Aꞌtia, niwĩ. \p Beꞌro apĩ cabayu ñigʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ buꞌipʉ pesagʉ niꞌcãrõ nʉcʉ̃se queorore cʉowĩ. \v 6 Catise cʉorã weronojõ bajurã waꞌteropʉre niꞌcʉ̃ ucũcã tʉꞌowʉ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Baꞌase aꞌtiro wapatirosaꞌa. Niꞌcã kilo trigo peri niꞌcã nʉmʉ daꞌrawapataꞌase weronojõ wapatirosaꞌa. Iꞌtia kilo cebada peri niꞌcã nʉmʉ daꞌrawapataꞌase weronojõ wapatirosaꞌa. Ʉꞌse piritari baꞌase, tojo nicã ʉꞌsedʉcaco vino peꞌticã weeticãꞌto, niwĩ. \p \v 7 Beꞌro Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ apero piꞌrabiꞌaꞌcarore pãawĩ. Cʉ̃ pãacã, apĩ catise cʉogʉ á pacʉ wʉʉwãꞌcãgʉ̃ weronojõ bajugʉ ucũcã tʉꞌowʉ: \p —Aꞌtia, niwĩ. \p \v 8 Beꞌro apĩ cabayure ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ butiwijigʉ niwĩ. Cʉ̃ buꞌi pesagʉ Wẽrĩse wãmetiwĩ. Cʉ̃ beꞌro apĩ wẽrĩꞌcãrã na nirõcjʉ̃pʉ sirutuwãꞌcãtiwĩ. Oveja wĩꞌmagʉ̃ aꞌti turicjãrãrẽ cãꞌrõacã deco meꞌrã dʉjaro wẽjẽdutigʉ oꞌówĩ. Aꞌmewẽjẽse meꞌrã, ʉjaboase meꞌrã, dutitise meꞌrã boadutigʉ oꞌówĩ. Tojo nicã waꞌicʉrã, yaiwa meꞌrã masãrẽ wẽjẽdutigʉ oꞌówĩ. \p \v 9 Beꞌro Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ apero piꞌrabiꞌaꞌcarore pãawĩ tja. Cʉ̃ pãacã, na Õꞌacʉ̃rẽ waꞌicʉrã ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeowʉarore ĩꞌawʉ̃. To docapʉ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeorã wẽjẽnoꞌcãrã ejeripõꞌrãrĩ niwʉ̃. Na cʉ̃rẽ ẽjõpeose buꞌiri, tojo nicã Jesucristo ye quetire werese buꞌiri wẽjẽnoꞌcãrã niwã. \v 10 Na tutuaro meꞌrã ucũwã. Aꞌtiro niwã: \p —Wiogʉ, añubutiagʉ, mʉꞌʉ ñaꞌase moogʉ̃ niꞌi. Mʉꞌʉ “Weegʉti” níꞌquere queoro weeꞌe. ¿Deꞌro nicã mʉꞌʉ nucũcãcjãrã ʉ̃sãrẽ wẽjẽꞌcãrãrẽ buꞌiri daꞌreaꞌmegʉ̃sari? \p \v 11 Beꞌro narẽ suꞌti butisere oꞌowĩ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Sooníña yujupʉ. Ãpẽrã mʉsã acawererã Jesucristo yere wererã mʉsã weronojõ wẽjẽnoꞌrãsama. Mʉsã soorãsaꞌa. Téé “Ticʉrãrẽ wẽjẽrãsama” níꞌque waꞌacãpʉ soorãsaꞌa, niwĩ. \p \v 12 Beꞌro Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ apero piꞌrabiꞌaꞌcarore pãawĩ tja. Cʉ̃ pãacã, diꞌta pũrõ narãsãwʉ̃. Mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ naꞌitĩꞌa waꞌawĩ. Wẽrĩꞌcãrãrẽ bʉjawetirã suꞌti ñise sãñarõ weronojõ waꞌawĩ. Mujĩpũ ñamicjʉ̃ dí weronojõ pũrõ sõꞌawĩ. \v 13 Ñocõa quẽꞌrã ʉꞌmʉarõpʉ níꞌcãrã nucũcãpʉ bʉrʉdijawã. Na yucʉdʉca wĩꞌmase weronojõ waꞌawã. Yucʉdʉcamarĩcã wĩꞌrõ pũrõ waꞌacã, bʉrʉdijaꞌa. Tojo weronojõ waꞌawã. \v 14 Ʉꞌmʉse marĩ paperare tũrẽrõ weronojõ bajudutia waꞌawʉ. Nipeꞌtise ʉ̃rʉ̃pagʉ, opañopa apesepʉ waꞌawʉ. \v 15 Aꞌti ʉmʉcocjãrã wiorã ʉ̃tã tutiripʉ duꞌtiwã. Tojo nicã ʉ̃rʉ̃pagʉ cjase ʉ̃tãpaga pacase docapʉ duꞌtiwã. Ãpẽrã quẽꞌrã peje cʉorã, surara wiorã, tutuarã, daꞌracoꞌterã, daꞌracoꞌtetirã duꞌtiwã. \v 16 Na ʉ̃rʉ̃gʉ̃rẽ, ʉ̃tãpagare niwã: \p —Ʉ̃sã buꞌi bʉrʉpejaya. Wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉ ʉ̃sãrẽ buꞌiri daꞌregʉ weemi. Ʉ̃sãrẽ cãꞌmotaꞌaya. Oveja wĩꞌmagʉ̃ quẽꞌrã ʉ̃sãrẽ ʉpʉtʉ buꞌiri daꞌregʉ weemi. Cãꞌmotaꞌaya. \v 17 Masãrẽ buꞌiri daꞌreatji nʉmʉ nitojaꞌa. ¿Noa põtẽobosari tere? ni caricũwã. \c 7 \s1 Israe ye cururicjãrãrẽ Õꞌacʉ̃ wãmerẽ ñaacũuꞌque niꞌi \p \v 1 Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ te piꞌrabiꞌaꞌquere pãacã ĩꞌáca beꞌro apeye ĩꞌawʉ̃. Baꞌparitirã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã aꞌti nucũcãpʉre baꞌparitise sumutoripʉ nuꞌcũcã ĩꞌawʉ̃. Nánʉcʉ̃ wĩꞌrõ na tiro ejasere cãꞌmotaꞌawã. Tojo weero wĩꞌrõ diꞌtapʉre, dia pajiri maapʉre, yucʉpagʉ buꞌipʉre wẽeotiwʉ. \v 2 Apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ quẽꞌrãrẽ ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ mujĩpũ mʉjãtiro peꞌe aꞌtiwĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃ catinuꞌcũgʉ̃ wãme ñaacũurõrẽ cʉowĩ. Ãꞌrã baꞌparitirã diꞌtare, dia pajiri maarẽ dojorẽdutinoꞌcãrã niwã. Cʉ̃ narẽ caricũwĩ: \p \v 3 —Diꞌta, maarẽ, yucʉpagʉre dojorẽticãꞌña yujupʉ. Marĩ wiogʉre daꞌracoꞌterãrẽ na diapoapʉ cʉ̃ wãmerẽ ñaacũuca beꞌropʉ dojorẽña, niwĩ. \p \v 4 Ciento cuarenta y cuatro mil masã Israe pãrãmerã nituriase cururicjãrã na diapoapʉ ñaacũunoꞌwã. \v 5 Judá ya curuacjãrã doce mil ojañaacũunoꞌwã. Rubén ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. Gad ya curuacjãrã quẽꞌrã doce mil ñaacũunoꞌwã. \v 6 Ãpẽrã Aser ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. Neftalí ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. Manasés ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. \v 7 Tojo nicã Simeó ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. Leví ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. Isacar ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. \v 8 Zabulṍ ya curuacjãrã quẽꞌrã doce mil ñaacũunoꞌwã. José ya curuacjãrã doce mil ñaacũunoꞌwã. Benjamí ya curuacjãrã quẽꞌrã ticʉrãta doce mil ñaacũunoꞌwã. Nipeꞌtirã na ye diapoaripʉre ñaacũunoꞌcãrã diaꞌcʉ̃ niwã. \s1 Suꞌti butise sãñarã pãjãrã Õꞌacʉ̃ põtẽorõ nuꞌcũse queti niꞌi \p \v 9 Israe ye cururicjãrãrẽ ñaacũunoꞌca beꞌro aꞌtiro ĩꞌawʉ̃. Pãjãrã masã nipeꞌtise cururicjãrã, mejẽcã ucũrã, nipeꞌtirocjãrãpʉre ĩꞌawʉ̃. Na wiogʉ dujiri cũmurõ põtẽorõ, tojo nicã Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ põtẽorõ nuꞌcũwã. Pãjãrã waro niwã. Ne baꞌpaqueota basiotiwã. Na suꞌti butisere sãña, pũrĩ opa querire cʉowã. \v 10 Na caricũwã: \q1 Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ marĩrẽ yʉꞌrʉogʉ nimi. \q1 Cʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujimi. \q1 Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ quẽꞌrã marĩrẽ yʉꞌrʉogʉ nimi, ni caricũwã. \m \v 11 Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã wiogʉ dujiri cũmurõ sumutopʉ nuꞌcũmajãmisʉtʉawã. Tojo nicã sõꞌonícãrã wiorã bʉcʉrãrẽ, ãpẽrã catise cʉorã weronojõ bajurãrẽ majãmisʉtʉawã. Na Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã wiogʉ dujiri cũmurõ tiro ejaqueꞌa, Õꞌacʉ̃rẽ ñubuepeorã na diapoarire paamuꞌrĩqueꞌawã. \v 12 Aꞌtiro niwã: \q1 Aꞌtiro waꞌato marĩ wiogʉre. \q1 Nipeꞌtirã ñubuepeoato. \q1 “Asistegʉ, masĩpeꞌogʉ nimi”, niato. \q1 Cʉ̃rẽ ẽjõpeoato. \q1 Nipeꞌtirã “Añuyʉꞌrʉami”, niato. \q1 Nipeꞌtirãrẽ dutimi. \q1 “Tutuayʉꞌrʉgʉ nimi”, niato. \q1 Aꞌte tojota ninuꞌcũato. \q1 Tojota niato, ni ẽjõpeowã. \p \v 13 Niꞌcʉ̃ wiogʉ bʉcʉ yʉꞌʉre sẽrĩtiñaꞌwĩ: \p —Ãꞌrã suꞌti butise sãñarã ¿noꞌocjãrã niti? ¿Noꞌopʉ aꞌtiapari? niwĩ. \v 14 Yʉꞌʉ cʉ̃rẽ yʉꞌtiwʉ: \p —Wiogʉ, mʉꞌʉ masĩsaꞌa. \p Cʉ̃ peꞌe yʉꞌʉre niwĩ: \p —Ãꞌrã nucũcãcjãrã pũrõ piꞌeticaterore na quẽꞌrã piꞌetiꞌcãrã nima. Na Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ wẽrĩse meꞌrã na ejeripõꞌrãrĩpʉ ñaꞌase moorã tojacãrã niwã. \v 15 Tojo weerã na Õꞌacʉ̃ dujiri cũmurõ tiro ninuꞌcũcãꞌma. Cʉ̃ ya wiꞌipʉre ʉmʉcorinʉcʉ̃, ñamirĩnʉcʉ̃ cʉ̃ ʉaro weema. Wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉ na meꞌrã nimi. Narẽ coꞌtemi. \v 16 Na ʉjaboa, acowʉonemosome. Narẽ mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ ʉ̃jʉ̃anemosome. Asise ñaisere tʉꞌoñaꞌnemosome. \v 17 Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌtopʉ nigʉ̃́ ovejare coꞌtegʉ weronojõ narẽ coꞌtegʉsami. Aco wijari pepʉ miagʉ̃sami. Tere sĩꞌrĩrã, catinuꞌcũrãsama. Õꞌacʉ̃ nipeꞌtirã na yaꞌcoco wijarãrẽ tuucoegʉsami. \c 8 \s1 Papera tũrũrẽ na piꞌrabiꞌatʉoꞌque queti, tojo nicã uru meꞌrã weecaga ʉ̃jʉ̃amorõpeocja queti niꞌi \p \v 1 Beꞌro Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ na piꞌrabiꞌatʉoꞌcarore pãawĩ. Cʉ̃ pãacã, nipeꞌtiro ʉꞌmʉsepʉ diꞌtamarĩa waꞌawʉ. Niꞌcã hora deco tojo waꞌawʉ. \v 2 Beꞌro siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã cʉ̃ pʉꞌto nuꞌcũrãrẽ ĩꞌawʉ̃. Narẽ nánʉcʉ̃ putise coronetare oꞌowĩ. \v 3 Beꞌro apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ aꞌtiwĩ. Cʉ̃ ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõcja uru meꞌrã weecagare cʉowĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ waꞌicʉrã ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeowʉaro pʉꞌtopʉ ejanʉꞌcãwĩ. Peje ʉꞌmʉtise cʉ̃rẽ ʉ̃jʉ̃amorõpeoatjere oꞌowã. Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ yarã cʉ̃rẽ sẽrĩꞌque meꞌrã morẽsuꞌu ʉ̃jʉ̃amorõpeoatjere oꞌowã. Cʉ̃ uru meꞌrã weeꞌcaro ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõwʉaropʉ wiogʉ dujiri cũmurõ põtẽorõpʉ tere ʉ̃jʉ̃amorõwĩ. \v 4 Cʉ̃ ʉ̃jʉ̃amorõse ʉꞌmʉtise oꞌme Õꞌacʉ̃ tiropʉ mʉjãawʉ̃. Õꞌacʉ̃ yarã cʉ̃rẽ sẽrĩꞌque meꞌrã morẽsuꞌumʉjãawʉ̃. \v 5 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõwʉaropʉ cjase pecameꞌe ʉ̃jʉ̃amoaꞌquere ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõcjapʉ ṍrẽ́sãawĩ. Beꞌro tiga cjasere aꞌti nucũcãpʉre poꞌodijowĩ. Cʉ̃ tojo wééca beꞌro bʉpo paacã, ʉpʉtʉ bʉsʉsere tʉꞌowʉ. Bʉpo yaꞌbacã ĩꞌawʉ̃. Tojo nicã diꞌta narãsãwʉ̃. \s1 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã coroneta putiatje niꞌi \p \v 6 Beꞌro siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã na coroneta putisere apoyuwã. \p \v 7 Nimʉꞌtãgʉ̃ putiwĩ. Cʉ̃ putíca beꞌro yʉsʉase peri aꞌti nucũcãpʉre bʉrʉdijawʉ. Tojo nicã pecameꞌe dí meꞌrã morẽꞌque bʉrʉdijawʉ. Tojo waꞌacã, diꞌta cãꞌrõ decobocure ʉ̃jʉ̃wʉ̃. Yucʉpagʉ quẽꞌrã mejãrõta decobocurepʉta ʉ̃jʉ̃wʉ̃. Nipeꞌtise tá ʉ̃jʉ̃peꞌtia waꞌawʉ. \p \v 8 Cʉ̃ beꞌrocjʉ̃ putiwĩ. Cʉ̃ putíca beꞌro niꞌcãgʉ̃ ʉ̃rʉ̃gʉ̃ ʉ̃jʉ̃cjʉ dia pajiri maajopʉ doqueñonoꞌwʉ̃. Ti maa decobocure dí maa waꞌawʉ. \v 9 Dia pajiri maacjãrã decobocure wẽrĩwã. Yucʉsʉpawʉ quẽꞌrã ti maapʉ nise decobocure mirĩ ʉ̃jʉ̃acõꞌanoꞌwʉ̃. \p \v 10 Beꞌro, pʉarã beꞌrocjʉ̃ putiwĩ. Cʉ̃ putíca beꞌro ñocõawʉ̃ pajigʉ ʉꞌmʉarõcjʉ̃ bʉrʉdijawĩ. Bʉrʉdijagʉ, sĩꞌorĩ tuturojo weronojõ ʉ̃jʉ̃dijawĩ. Cʉ̃ diapʉre, oꞌmajã maarĩacãpʉre decobocure doquebiꞌpequeꞌawĩ. \v 11 Ñocõawʉ̃ “Sʉ̃ꞌegʉ̃” wãmetiwĩ. Aco aꞌti nucũcã cjase cʉ̃ doquequeꞌaꞌcaro ejatuaro aco sʉ̃ꞌese waꞌawʉ. Te acore sĩꞌrĩrã, pãjãrã masã wẽrĩwã. \p \v 12 Iꞌtiarã beꞌrocjʉ̃ putiwĩ tja. Cʉ̃ puticã, mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ decobocure dojowĩ. Ʉmʉcore decobocure boꞌreyutiwĩ. Ñamicjʉ̃ tojota waꞌawĩ. Ñocõa quẽꞌrã pãjãrã decobocure dojowã. Na decobocure ñamipʉre ne boꞌreyutiwã. \p \v 13 Beꞌro ĩꞌawʉ̃ tja. Niꞌcʉ̃ á pacʉ aꞌti ʉmʉco decopʉ wʉʉcã ĩꞌawʉ̃. Tutuaro meꞌrã aꞌtiro niwĩ: \p —Ãpẽrã iꞌtiarã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã puticã, ñaꞌabutiaro waꞌarosaꞌa aꞌti nucũcãcjãrãrẽ, niwĩ. \c 9 \p \v 1 Baꞌparitirã beꞌrocjʉ̃ putiwĩ. Cʉ̃ puticã, niꞌcʉ̃ ñocõawʉ̃ nucũcãpʉ bʉrʉdijaꞌcʉre ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃rẽ niꞌcã sawi oꞌowã. Cope nibajudutidijari pe cja sawi niwʉ̃. \v 2 Beꞌro cʉ̃ ti pere pãowĩ. Pã́oca beꞌro oꞌme pajiro wijawʉ. Ti pe cjase oꞌme mujĩpũrẽ tuubiꞌacãꞌwʉ̃. Naꞌitĩꞌa waꞌawʉ. \v 3 Te oꞌme meꞌrã pãjãrã mʉꞌmʉrĩwiꞌia wʉʉwijaawã. Nipeꞌtiropʉ wʉʉseꞌsa waꞌawã. Na mʉꞌmʉrĩwiꞌia aꞌti nucũcãcjãrã cutipa weronojõ toawã. Na sipapʉre cutipa weronojõ toacja cʉowã. \v 4 Narẽ táre, otesere, yucʉpagʉre dojorẽdutigʉ mejẽta weewĩ. Masã na diapoapʉ Õꞌacʉ̃ wãme ñaacũunoꞌña marĩrã diaꞌcʉ̃rẽ toadutiwĩ. \v 5 Narẽ toawẽjẽdutitiwĩ. Niꞌcãmocʉse mujĩpũrĩ narẽ pũrĩcã weedutiwĩ. Na toase cutipa weronojõ pũrĩwʉ̃. \v 6 Tojo waꞌari curare masã ʉpʉtʉ wẽrĩsĩꞌrĩmiwã. Na wẽrĩsĩꞌrĩmicã, basiotiwʉ. \p \v 7 Mʉꞌmʉrĩwiꞌia cabayua aꞌmewẽjẽse dʉporo apoyuꞌcãrã weronojõ bajuwã. Na dʉpopapʉ uru meꞌrã weeꞌque beꞌtori weronojõ bajusere pesawã. Na diapoa masʉ̃ diapoa weronojõ bajuwʉ. \v 8 Na poarire numia weronojõ poanʉꞌmotiwã. Na upicari yai upicari weronojõ bajuwʉ. \v 9 Na upʉre cãꞌmotaꞌarã, cõmesuꞌti weronojõ bajusere cʉowã. Na wʉʉcã, ʉpʉtʉ bʉsʉwʉ. Masã aꞌmewẽjẽrã waꞌarãtirã, cabayua wejesepawʉ waꞌaro weronojõ bʉsʉwʉ. \v 10 Na sipapʉ toase cʉose meꞌrã niꞌcãmocʉse mujĩpũrĩ masãrẽ toawã. \v 11 Mʉꞌmʉrĩwiꞌia wiogʉ nibajudutidijari pejo wiogʉ nimi. Cʉ̃́ta ti pere sawipãawĩ. Cʉ̃ wãme hebreo ye meꞌrã Abadón wãmetimi. Griego ye meꞌrã Apolión wãmetiwĩ. Dojorẽrĩ masʉ̃ nimi, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. \p \v 12 Nimʉꞌtãse ñaꞌase peꞌtiꞌi. Pʉaro dʉꞌsaꞌa. \p \v 13 Niꞌcãmocʉrã beꞌrocjʉ̃ putiwĩ. Cʉ̃ puticã, niꞌcʉ̃ ucũcã tʉꞌowʉ. Õꞌacʉ̃ nirõpʉ Õꞌacʉ̃rẽ ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeowʉaro uru meꞌrã weeꞌcaro niwʉ̃. To buꞌipʉ baꞌparitise capesaꞌri niwʉ̃. Te waꞌteropʉ Õꞌacʉ̃ ucũcã tʉꞌowʉ. \v 14 Cʉ̃ coroneta putigʉre aꞌtiro niwĩ: \p —Baꞌparitirã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã dʉꞌtenʉꞌcõꞌcãrãrẽ pãaña. Na pajiri maajo Éufrates wãmetiri maa pʉꞌto nima, niwĩ. \p \v 15 Cʉ̃ tojo níca beꞌro ãꞌrã pãanoꞌwã. Na baꞌparitirã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã nipeꞌtirã aꞌti turicjãrãrẽ decobocurepʉ wẽjẽrã waꞌawã. Narẽta Õꞌacʉ̃ aꞌtiro weecʉ niwĩ. “Ti hora, ti nʉmʉ, ti mujĩpũ, ti cʉ̃ꞌma nicã, mʉsã buꞌiri daꞌrerãsaꞌa”, ni besecṹúcʉ niwĩ. Queoro cʉ̃ níꞌcaronojõ waꞌawʉ. \v 16 Na meꞌrã pãjãrã surara cabayua meꞌrã niwã. Narẽ pãjãrã waro doscientos millones nima nisere tʉꞌowʉ. \p \v 17 Cabayua, tojo nicã na buꞌi pesarã aꞌtiro bajuwã. Na buꞌi pesarã na cutirore cãꞌmotaꞌasere sõꞌarõ, yaꞌsaro, ewʉro cʉowã. Cabayua na dʉpopare yaijo weronojõ dʉpopatiwã. Na ʉseropʉ pecameꞌe ʉ̃jʉ̃wijawʉ. Oꞌme wijawʉ. Tojo nicã azufre wãmetise ope weronojõ sipise ʉ̃jʉ̃wijawʉ. \v 18 Te iꞌtiaro pecameꞌe, oꞌme, azufre meꞌrã masãrẽ decobocure wẽjẽwã. \v 19 Cabayua na ʉseri meꞌrã, na ye pĩcõrĩ meꞌrã masãrẽ wẽjẽwã. Na ye pĩcõrĩ yapari aña dʉpoa weronojõ bajuwʉ. Te meꞌrã masãrẽ dutidaꞌrewã. \p \v 20 Ãpẽrã masã pecameꞌe, oꞌme, azufre meꞌrã wẽrĩtirã peꞌe na ñaꞌarõ weesere ne duꞌutiwã. Na wãtĩarẽ ẽjõpeosere duꞌutiwã. Na ẽjõpeose yeeꞌque uru meꞌrã weeꞌque, plata meꞌrã weeꞌque, bronce meꞌrã weeꞌque, ʉ̃tãperi meꞌrã weeꞌque, yucʉpagʉ meꞌrã weeꞌquere ñubuepeoduꞌutiwã. Te queose na ẽjõpeose yeeꞌque peje ne ĩꞌati, ne tʉꞌoti, ne sijaweꞌe. Tojo nimicã, ne ñubuepeoduꞌutiwã. \v 21 Tojo nicã masãrẽ wẽjẽcõꞌasere, na ãpẽrãrẽ dojorẽsere duꞌutiwã. Apeyere, na noꞌo ʉaro aꞌmetãrãbajaqueꞌatisere, ãpẽrã yere yajasere ne duꞌutiwã. \c 10 \s1 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ papera turiacã meꞌrã nuꞌcũse niꞌi \p \v 1 Beꞌro apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ tutuagʉ ʉꞌmʉsepʉ níꞌcʉre dijaticã ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ oꞌmecurua decopʉ dijatiwĩ. Cʉ̃ dʉpoa buꞌi buꞌeda niwʉ̃. Cʉ̃ ya diapoa mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ weronojõ asistewʉ. Cʉ̃ ñecãrĩ ʉ̃jʉ̃sébotari weronojõ bajuwʉ. \v 2 Cʉ̃ omocãpʉ papera pã́áca turiacãrẽ cʉowĩ. Cʉ̃ diacjʉ̃ca dʉꞌpocãrẽ pajiri maajopʉ ʉꞌtacũunuꞌcũwĩ. Cũpe peꞌere diꞌtapʉ ʉꞌtacũunuꞌcũwĩ. \v 3 Cʉ̃ topʉ nuꞌcũgʉ̃ yaijo weronojõ pũrõ caricũwĩ. Cʉ̃ caricũcã, siete bʉpoa ucũwã. \v 4 Na ucṹca beꞌro na ucũsere ojanʉꞌcãmiwʉ̃. Tojo weeri cura niꞌcʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ yʉꞌʉre niwĩ: \p —Na bʉpoa ucũsere ãpẽrãrẽ wereticãꞌña. Ojaticãꞌña tere, niwĩ. \p \v 5 Beꞌro yʉꞌʉ dia pajiri maapʉ, diꞌtapʉ nuꞌcũcã ĩꞌaꞌcʉ cʉ̃ ya diacjʉ̃camocãrẽ sĩomorõwĩ. \v 6 Cʉ̃ aꞌtiro niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ catinuꞌcũgʉ̃ nimi. Ʉꞌmʉse, diꞌta, pacase maarĩ nipeꞌtirã tepʉ nirãrẽ weeꞌcʉ nimi. Õꞌacʉ̃ wãme meꞌrã nigʉ̃ti. Marĩ yucueꞌque peꞌtia waꞌaꞌa. Yucuenemosome. \v 7 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ nitʉogʉ putinʉꞌcãrĩ curare aꞌtiro waꞌarosaꞌa. Õꞌacʉ̃ “Tojo weegʉti” níꞌque masĩnoꞌña marĩꞌque waꞌabaqueꞌorosaꞌa. Cʉ̃, cʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masãrẽ “Aꞌtiro weegʉti” níꞌque queoro waꞌarosaꞌa, niwĩ. \p \v 8 Cʉ̃ tojo níca beꞌro ʉꞌmʉsecjʉ̃ yʉꞌʉre “Ojaticãꞌña” níꞌcʉ aꞌtiro niwĩ: \p —Sĩꞌi, maajopʉ, diꞌtapʉ ʉꞌtacũunuꞌcũgʉ̃ tiropʉ waꞌaya. Cʉ̃ ya turi pãaca turiacãrẽ miiña, niwĩ. \p \v 9 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, yʉꞌʉ cʉ̃ tiropʉ waꞌawʉ. \p —Mʉꞌʉ ya turire oꞌoya, niwʉ̃. Yʉꞌʉ sẽrĩcã tʉꞌogʉ, aꞌtiro niwĩ: \p —Miiña. Ti pũrĩrẽ baꞌaya. Mʉꞌʉ baꞌacã, mumia mumi weronojõ iꞌpitirosaꞌa. Mʉꞌʉ paagapʉ peꞌere sʉ̃ꞌese dojorosaꞌa, niwĩ. \p \v 10 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, yʉꞌʉ ti turiacãrẽ miiwʉ̃. Mii, baꞌawʉ. Yʉꞌʉ baꞌacã, mumi weronojõ iꞌpitiwʉ. Paagapʉ peꞌere sʉ̃ꞌe nicãti. \v 11 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã yʉꞌʉre niwã: \p —Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ucũsere wereapogʉ waꞌaya tja. Cʉ̃ peje macãrĩcjãrãrẽ, peje diꞌtacjãrãrẽ, mejẽcãrĩ ucũrãrẽ na ye cjasere weremi. Tere weregʉ waꞌaya. Tojo nicã wiorã quẽꞌrãrẽ “Õꞌacʉ̃ tojo niami”, ni wereya, niwã. \c 11 \s1 Pʉarã Õꞌacʉ̃ ye cjasere wereri masã weeꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro yʉꞌʉre aꞌtiro weewã. Ãrʉ̃gʉ̃ wiꞌi wéérã queocjʉ weronojõ bajucjʉre oꞌowã. Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre aꞌtiro niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ wiꞌire queogʉ waꞌaya. Na ʉꞌmʉtise ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeowʉaro quẽꞌrãrẽ queoya. Topʉ ñubuerã quẽꞌrãrẽ baꞌpaqueoya. \v 2 Õꞌacʉ̃ wiꞌi sumutoma queoticãꞌña. Te aperocjãrãrẽ oꞌoꞌque diꞌta niꞌi. Na cuarenta y dos mujĩpũrĩ Õꞌacʉ̃ ya macã Jerusalẽ́ diꞌtare dojorẽnuꞌcũrãsama, niwĩ. \p \v 3 Beꞌro Õꞌacʉ̃ ninemowĩ tja: \p —Pʉarã yárã, yé cjasere wererãrẽ oꞌógʉti. Na peje ʉmʉcori, mil doscientos sesenta nʉmʉrĩ yé cjasere ucũrãsama. Na bʉjawetisere ĩꞌorã na weewʉaronojõpʉma suꞌti wãquĩsenojõrẽ sãña, ucũrãsama, niwĩ. \p \v 4 Ãꞌrã pʉarã yucʉgʉ olivo wãmetisepagʉ weronojõ nima. Te pʉagʉ olivopagʉ Õꞌacʉ̃rẽ daꞌracoꞌterã nima, nirõ weeꞌe. Náta tja pʉaga sĩꞌosepa weronojõ nima. Aꞌti nucũcãcjʉ̃ wiogʉ Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉ sĩꞌonuꞌcũma. \v 5 Ãpẽrã narẽ mejẽcã weesĩꞌrĩcã, na ʉseropʉ pecameꞌe ʉ̃jʉ̃wijasama. Narẽ ĩꞌatuꞌtirãrẽ ʉ̃jʉ̃acõꞌapeꞌocãꞌsama. Tojo weerã nipeꞌtirã narẽ mejẽcã weesĩꞌrĩrãnojõ wẽrĩsama. \v 6 Na Õꞌacʉ̃ ye cjase wereri curare acoro pejaticã weemasĩsama. Tojo nicã acore dí weronojõ dojocã weemasĩsama. Apeyere, masãrẽ noꞌo nisenojõ ñaꞌarõ waꞌacã weemasĩsama. Noꞌo na weesĩꞌrĩrõ weemasĩsama. \v 7 Na, narẽ weredutiꞌquere weretuꞌajaca beꞌro ĩꞌabajudutidijari pecjʉ̃ ñaꞌagʉ̃ narẽ aꞌmewẽjẽgʉ̃sami. Narẽ wapataꞌa, wẽjẽcõꞌagʉ̃sami. \v 8 Na pʉarã ye upʉre masã na sijaropʉ pajiri macãjopʉ cũurãsama. Ti macãjo Jesucristore na wẽjẽ́ca macã niꞌi. Ti macãcjãrã ñaꞌarã nitjĩarã, Sodomacjãrã, Egiptocjãrã weronojõ nima. \v 9 Iꞌtia nʉmʉ ape nʉmʉ deco nipeꞌtise macãrĩcjãrã, nipeꞌtise cururicjãrã na ye upʉre ĩꞌarãsama. Tojo nicã nipeꞌtirã mejẽcãrĩ diaꞌcʉ̃ ucũrã, nipeꞌtise diꞌtacjãrã na ye upʉre ĩꞌarãsama. Tere yaadutisome. \v 10 Na Õꞌacʉ̃ yere wererã piꞌecʉoro masãrẽ tʉꞌoñaꞌcã weecãrã niwã. Tojo weerã aꞌti nucũcãpʉ nirã́ na wẽrĩꞌquere ĩꞌarã, eꞌcatirãsama. Na ʉpʉtʉ eꞌcatirã, aꞌmerĩ apeyenojõ oꞌorãsama. \v 11 Iꞌtia nʉmʉ ape nʉmʉ deco beꞌro Õꞌacʉ̃ narẽ masõwĩ tja. Na wãꞌcãnʉꞌcãcã ĩꞌarã, masã ʉpʉtʉ ʉcʉawã. \v 12 Niꞌcʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ narẽ tutuaro meꞌrã aꞌtiro niwĩ: \p —Mʉjãtia. \p Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, na oꞌmecurua meꞌrã mʉjãawã. Na mʉjãacã, narẽ ĩꞌatuꞌtiꞌcãrã ĩꞌawã. \v 13 Na mʉjãarĩ cura diꞌta pũrõ narãsãwʉ̃. Ti macãpʉre peje wiꞌseri bʉrʉdijawʉ. Pãjãrã siete miltiri masã wẽrĩwã. Ãpẽrã dʉꞌsaꞌcãrã ʉpʉtʉ uirã, “Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ tutuayʉꞌrʉnʉꞌcãmi”, niwã. \p \v 14 Pʉati ñaꞌarõ waꞌatojaꞌa. Maata apero waꞌabaqueꞌorosaꞌa tja. \s1 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ cʉ̃ putitʉoꞌque niꞌi \p \v 15 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ nitʉogʉ putiwĩ. Ʉꞌmʉsepʉ nirã́ tutuaro meꞌrã na ucũcã tʉꞌowʉ. Aꞌtiro niwã: \q1 Niꞌcãrõacãrẽ Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrã wiogʉ sãjãmi. \q1 Cʉ̃ beseꞌcʉ Cristo tojota sãjãmi. \q1 Cʉ̃ dutinuꞌcũgʉ̃sami, niwã. \m \v 16 Tojo waꞌasere ĩꞌarã, sõꞌonícãrã veinticuatro wiorã bʉcʉrã aꞌtiro weewã. Na wiorã dujise cũmurĩ Õꞌacʉ̃ põtẽorõpʉ dujirã cʉ̃ tiro ejaqueꞌawã. Cʉ̃rẽ ñubuepeorã, na dʉpopare paamuꞌrĩqueꞌawã. \v 17 Aꞌtiro niwã: \q1 Õꞌacʉ̃, ʉ̃sã wiogʉ tutuayʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃, mʉꞌʉrẽ eꞌcatise oꞌoꞌo. \q1 Mʉꞌʉ ne warocjʉ̃, beꞌrocjʉ̃, aꞌtiro nicã quẽꞌrãrẽ ninuꞌcũgʉ̃ niꞌi. \q1 Mʉꞌʉ tutuase meꞌrã niꞌcãrõacã wiogʉ sãjãnʉꞌcãꞌa. \q1 Nipeꞌtirãrẽ dutinʉꞌcãꞌa. \q1 Tojo weerã mʉꞌʉrẽ eꞌcatise oꞌoꞌo. \q1 \v 18 Nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrã mʉꞌʉrẽ ʉatirã uamiwã. \q1 Mʉꞌʉ narẽ buꞌiri daꞌreri nʉmʉ ejaꞌa. \q1 Tojo nicã wẽrĩꞌcãrã quẽꞌrãrẽ buꞌiri daꞌreritero niꞌi. \q1 Niꞌcãrõacãrẽ nipeꞌtirã mʉꞌʉ yarãrẽ wapayegʉsaꞌa. \q1 Mʉꞌʉ ye cjasere wereturiari masãrẽ wapayegʉsaꞌa. \q1 Wiopesase meꞌrã mʉꞌʉrẽ ẽjõpeorã wiorãrẽ, mejõ nirãrẽ wapayegʉsaꞌa. \q1 Aꞌti nucũcãcjãrãrẽ dojorẽrã quẽꞌrãrẽ cõꞌarĩ nʉmʉ niꞌi, niwã. \p \v 19 Na tojo níca beꞌro Õꞌacʉ̃ wiꞌi ʉꞌmʉsepʉ nirĩ wiꞌi sope pãrĩwʉ̃. Ti wiꞌi poꞌpeapʉre niꞌcã acaro niwʉ̃. Ti acaro Õꞌacʉ̃ “Aꞌtiro weegʉti masã meꞌrã” ni, cʉ̃ ojáca pjĩrẽ cʉori acaro niwʉ̃. Tojo waꞌáca beꞌro bʉpo yaꞌbacã ĩꞌawʉ̃. Bʉpo paasere, tojo nicã mejẽcã bʉsʉsere tʉꞌowʉ. Diꞌta pũrõ narãsãwʉ̃. Yʉsʉase aco peri bʉꞌaꞌque peri paca bʉrʉwʉ. \c 12 \s1 Numio ye queti, tojo nicã pĩrõ weronojõ bajugʉ ye queti niꞌi \p \v 1 Beꞌro ʉꞌmʉarõpʉ mejẽcã bajuse paca bajuacã ĩꞌawʉ̃. Niꞌcõ numiorẽ ĩꞌawʉ̃. Co mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃pʉ omabiꞌaꞌcaro weronojõ asistewõ. Mujĩpũ ñamicjʉ̃ buꞌipʉ nuꞌcũwõ. Co dʉpoapʉre niꞌcã beꞌto pesawõ. Ti beꞌto doce ñocõa cʉowʉ. \v 2 Co nijĩpaco niwõ. Co wʉatji dʉporoacã pũrĩnoꞌgõ ʉpʉtʉ caricũwõ. \v 3 Beꞌro ʉꞌmʉarõpʉ mejẽcã bajuse ĩꞌawʉ̃ tja. Niꞌcʉ̃ pĩrõ weronojõ bajugʉ sõꞌagʉ̃jore ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ siete dʉpopa cʉowĩ. Diez capesaꞌritigʉ niwĩ. Dʉpopanʉcʉ̃ pesase beꞌtori pesawĩ. \v 4 Cʉ̃ pĩcõrõ meꞌrã decobocure ʉꞌmʉsepʉ nirã́ ñocõarẽ paastedijowĩ. Cʉ̃ numio põꞌrãticã, maata baꞌagʉti nígʉ̃, co tiro nuꞌcũwĩ. \v 5 Co niꞌcʉ̃ wĩꞌmagʉ̃ wʉawõ. Cʉ̃́ta nipeꞌtirocjãrã wiogʉ niacjʉ niwĩ. Tutuaro meꞌrã masãrẽ narẽ dutiacjʉ niwĩ. Cʉ̃ bajuáca beꞌro maata Õꞌacʉ̃ tiro cʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõpʉ mianoꞌwĩ. \v 6 Numio peꞌe masã marĩrõpʉ Õꞌacʉ̃ apoꞌcaropʉ duꞌtiwõ. Topʉ core peje mil doscientos sesenta nʉmʉrĩ baꞌase ecawã. \p \v 7 Beꞌro ʉꞌmʉarõpʉ aꞌmewẽjẽse waꞌawʉ. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Migue wãmetigʉ ãpẽrã cʉ̃ yarã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã meꞌrã pĩrõjo meꞌrã aꞌmewẽjẽwĩ. Pĩrõ quẽꞌrã cʉ̃ yarã meꞌrã aꞌmewẽjẽwĩ. \v 8 Pĩrõ wapataꞌamasĩtiwĩ. Na ʉꞌmʉsepʉre noꞌo nirṍ bocatiwã. \v 9 Õꞌacʉ̃ pĩrõrẽ cõꞌacãꞌwĩ. Cʉ̃́ta ne warocjʉ̃ pĩrõ ninoꞌgʉ̃ nimi. Cʉ̃ wãtĩ nimi. Nipeꞌtirãrẽ aꞌti nucũcãcjãrãrẽ mejẽcã ẽjõpeocã weegʉ́ nimi. Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ, cʉ̃ yarã meꞌrã nucũcãpʉ cõꞌadijowĩ. \p \v 10 Tojo waꞌáca beꞌro niꞌcʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ tutuaro meꞌrã ucũdijocã tʉꞌowʉ. Aꞌtiro niwĩ: \q1 Marĩrẽ yʉꞌrʉose nitojaꞌa. \q1 Õꞌacʉ̃ tutuasere, cʉ̃ marĩ wiogʉ nise nitojaꞌa. \q1 Cʉ̃ beseꞌcʉ Jesucristo tutuase meꞌrã cʉ̃ wiogʉ nise quẽꞌrã nitojaꞌa. \q1 Õꞌacʉ̃ wãtĩrẽ ʉꞌmʉsepʉ níꞌcʉre aꞌti nucũcãpʉ cõꞌadijowĩ. \q1 Wãtĩ ʉmʉcorinʉcʉ̃, ñamirĩnʉcʉ̃ aꞌtiro weewĩ. \q1 Õꞌacʉ̃pʉre weresãgʉ̃, marĩ acawererã Õꞌacʉ̃ yarãrẽ “Ñaꞌarõ tojo weema”, ninuꞌcũwĩ. \q1 \v 11 Õꞌacʉ̃ yarã marĩ acawererã wãtĩrẽ docaqueꞌacã weewã. \q1 Na Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ wẽrĩse meꞌrã, cʉ̃ ye dí oꞌmabʉrose meꞌrã tojo weewã. \q1 Na catiri ʉmʉcore maꞌitirã, Õꞌacʉ̃ ye quetire werese meꞌrã cʉ̃rẽ tojo weewã. \q1 Ãpẽrã narẽ wẽjẽsĩꞌrĩcã, na wereduꞌutiwã. \q1 Wẽrĩsere uitiwã. \q1 \v 12 Wãtĩrẽ cõꞌase ye buꞌiri Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã, nipeꞌtirã ʉꞌmʉsepʉ nirã́, eꞌcatiya. \q1 Nucũcãpʉ, dia pajiri maacjãrãma ñaꞌabutiaꞌa. \q1 Wãtĩ mʉsã tiropʉ uadijami. \q1 Cãꞌrõacã yʉꞌʉre dʉꞌsaꞌa buꞌiri daꞌreatjo nígʉ̃, tojo weemi, niwĩ. \p \v 13 Pĩrõjo nucũcãpʉ cõꞌacã ĩꞌagʉ̃, wĩꞌmagʉ̃ wʉaꞌcore nʉrʉ̃wĩ. \v 14 Õꞌacʉ̃ peꞌe core á pacʉ wʉʉse pacare oꞌowĩ. Te meꞌrã co pĩrõjore duꞌtigo, wʉʉwãꞌcãwõ. Co masã marĩrõpʉ duꞌtiwõ. Topʉ Õꞌacʉ̃ iꞌtia cʉ̃ꞌma ape cʉ̃ꞌma deco core baꞌase ecawĩ. \v 15 Beꞌro pĩrõ diajo dojo, core miibʉrʉato nígʉ̃ cʉ̃ ʉseropʉ acore eꞌocũuwĩ. Co numiorẽ oꞌmabʉrodutigʉ tojo weewĩ. \p \v 16 Cʉ̃ tojo weecã, diꞌta core weetamuwʉ̃. Pĩrõ cʉ̃ eꞌocũuse diajo dojosere siꞌbisãjãcã weewʉ. \v 17 Tojo waꞌacã ĩꞌagʉ̃, pĩrõ numio meꞌrã uayʉꞌrʉawĩ. Beꞌro co pãrãmerã nituriarã meꞌrã aꞌmewẽjẽgʉ̃ waꞌawĩ. Na Õꞌacʉ̃ dutiꞌquere weerã́ Jesucristo ye buꞌesere ẽjõpeonuꞌcũrã nima. \v 18 Pĩrõjo pajiri maa sumutopʉ ejanʉꞌcãwĩ. \c 13 \s1 Pʉarã mejẽcã bajurã ye queti niꞌi \p \v 1 Dia pajiri maa sumutopʉre niꞌcʉ̃ mejẽcã bajugʉ wãꞌcãpaꞌawĩ tja. Cʉ̃ quẽꞌrã siete dʉpopa cʉowĩ. Apeyere diez capesaꞌritiwĩ. Cʉ̃ capesaꞌrinʉcʉ̃ pesase beꞌtorire cʉowĩ. Cʉ̃ dʉpopapʉre Õꞌacʉ̃ yabise wãmerẽ ojaõꞌonoꞌwʉ̃. \v 2 Cʉ̃ yai weronojõ doꞌrowĩ. Cʉ̃ bʉco weronojõ dʉꞌpócãtigʉ niwĩ. Cʉ̃ pajigʉ yai weronojõ ʉserotiwĩ. Pĩrõ cʉ̃rẽ cʉ̃ tutuasere oꞌowĩ. Cʉ̃rẽ ñaꞌarã wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dʉpowĩ. “Masã mʉꞌʉ dutisere yʉꞌtiato”, niwĩ. \v 3 Niꞌcã dʉpoapʉre ñaꞌarĩ cãmirõjo wãꞌñarõ weronojõ bajuwʉ. Yatica cãmirõ weronojõ niwʉ̃. Ti cãmirõrẽ ĩꞌarã, aꞌti nucũcãcjãrã wẽrĩ masãꞌcʉre weronojõ cʉ̃rẽ ĩꞌawã. Ʉpʉtʉ ĩꞌamarĩa, cʉ̃rẽ sirutuwã. \v 4 Masã pĩrõ quẽꞌrãrẽ ñubuepeowã. Cʉ̃ mejẽcã bajugʉre masãrẽ dutimasĩsere oꞌose buꞌiri tojo weewã. Mejẽcã bajugʉre ñubuepeorã, aꞌtiro niwã: \p —Ne ãꞌrĩ weronojõ tutuayʉꞌrʉgʉ marĩmi. Ne niꞌcʉ̃ cʉ̃ meꞌrã aꞌmewẽjẽmasĩtisami, ni ẽjõpeowã. \p \v 5 Pĩrõjo mejẽcã bajugʉre aꞌtiro ucũcã weewĩ: “Nipeꞌtirã yʉꞌrʉoro niꞌi yʉꞌʉ”, ni ucũcã weewĩ. Tojo nicã Õꞌacʉ̃ yabisere ucũwĩ. Pĩrõ cʉ̃rẽ “Cuarenta y dos mujĩpũrĩ masãrẽ dutigʉ waꞌaya”, niwĩ. \v 6 Cʉ̃ dutiꞌcaronojõta weewĩ. Õꞌacʉ̃rẽ ñaꞌarõ ucũ, cʉ̃ wãmerẽ, cʉ̃ nirṍ ʉꞌmʉsepʉre ñaꞌarõ ucũwĩ. Tojo nicã ʉꞌmʉsepʉ nirã́ quẽꞌrãrẽ ñaꞌarõ ucũwĩ. \v 7 Apeye quẽꞌrãrẽ pĩrõ Õꞌacʉ̃ yarã nucũcãpʉ nirã́ meꞌrã cʉ̃rẽ aꞌmewẽjẽdutigʉ oꞌówĩ. Narẽ aꞌmewẽjẽ wapataꞌatojagʉpʉ duꞌuwĩ. Cʉ̃rẽ nipeꞌtise cururicjãrãrẽ, nipeꞌtise diꞌtacjãrãrẽ, nipeꞌtise macãrĩcjãrãrẽ, mejẽcã ucũrãrẽ dutimasĩsere oꞌowĩ. \v 8 Nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrã mejẽcã bajugʉre ñubuepeowã. Na, na wãmerẽ Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ wẽjẽnoꞌcʉ ya pũrĩpʉre ojaõꞌonoꞌña marĩcãrã niwã. Ti pũrĩ aꞌti diꞌta weenʉꞌcãrĩ cura catise cʉorãrẽ ojaõꞌonoꞌca pũrĩ nicaro niwʉ̃. \p \v 9 Oꞌmeperi cʉorã aꞌtere tʉꞌoya. \v 10 “Buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõnoꞌrãsama” ninoꞌcãrã sãjã́árãsama. “Diꞌpjĩjo meꞌrã wẽjẽnoꞌrãsama” ninoꞌcãrã ti pjĩ meꞌrãta wẽjẽnoꞌrãsama. Tojo waꞌari curare Õꞌacʉ̃ yarã wãcũtutuaya. Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoya. \p \v 11 Beꞌro apĩ mejẽcã bajugʉre ĩꞌawʉ̃ tja. Cʉ̃ diꞌta poꞌpeapʉ níꞌcʉ mʉjãtiwĩ. Cʉ̃ oveja weronojõ pʉaro capesaꞌritiwĩ. Cʉ̃ ucũse pũrĩcã pĩrõjo weronojõ bʉsʉwʉ. \v 12 Cʉ̃ mejẽcã bajugʉ yai weronojõ bajugʉ dutisere cʉowĩ. Cʉ̃ yai weronojõ bajugʉ cãmirõjo yatinoꞌmasãꞌcʉre aꞌtiro weebosawĩ. Nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrãrẽ cʉ̃rẽ ñubuepeocã weewĩ. \v 13 Beꞌro cʉ̃ basu peꞌe mejẽcã bajuse paca weeĩꞌowĩ. Masã ĩꞌorõpʉ pecameꞌe ʉꞌmʉarõpʉ níꞌquere diꞌtapʉ dijaticã weewĩ. \v 14 Cʉ̃rẽ tutuase oꞌoꞌque meꞌrã yai weronojõ bajugʉre mejẽcã bajuse paca weeĩꞌowĩ. Masãrẽ yai weronojõ bajugʉre ẽjõpeodutigʉ tojo weewĩ. Narẽ yai weronojõ bajugʉ queosere yeedutiwĩ. Cʉ̃ yai weronojõ bajugʉta diꞌpjĩ meꞌrã cãmidaꞌrenoꞌcʉ nimigʉ̃, catiwĩ. \v 15 Oveja capesaꞌri weronojõ cʉogʉ aꞌtiro weemasĩsere cʉowĩ. Yai weronojõ bajugʉ queose yeeꞌquere caticã weemasĩsere cʉowĩ. Te meꞌrã cʉ̃ queose yeeꞌquere ucũdutiwĩ. Tojo nicã te yeeꞌque queosere ñubuepeotirãrẽ wẽjẽdutigʉ tojo weewĩ. \v 16 Apeyema nipeꞌtirãrẽ aꞌtiro weedutiwĩ. Na diapoapʉre o na ya diacjʉ̃camocãpʉre apeyenojõ ojaõꞌodutiwĩ. Mejõ nirãrẽ, wiorãrẽ, peje cʉorãrẽ, pajasecʉorãrẽ, ãpẽrãrẽ daꞌracoꞌterãrẽ, daꞌracoꞌtetirãrẽ tojo weedutiwĩ. \v 17 Tojo ojaõꞌonoꞌña marĩrãma ne duudutiti, ne duadutitinoꞌwã. Tojo nicã cʉ̃ wãmerẽ ojaõꞌonoꞌña marĩrã o cʉ̃ wãme weronojõ bajusere moorã quẽꞌrã mejãrõta ne duudutiti, ne duadutitinoꞌwã. \v 18 Aꞌtere tʉꞌomasĩse cʉoroʉaꞌa. Noꞌo tʉꞌomasĩgʉ̃nojõ yai weronojõ bajugʉ wãmerẽ masĩta basioꞌo. Cʉ̃ cʉori wãme masã wãme niꞌi. Cʉ̃ wãme seiscientos sesenta y seis niꞌi. \c 14 \s1 Ciento cuarenta y cuatro mil masã Õꞌacʉ̃rẽ basapeoꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉre ʉ̃rʉ̃gʉ̃ Sión wãmeticjʉpʉ nuꞌcũcã ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ meꞌrã pãjãrã ciento cuarenta y cuatro mil masã niwã. Na Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ wãmerẽ, cʉ̃ pacʉ wãmerẽ na diapoapʉ ojaõꞌonoꞌcãrã niwã. \v 2 Beꞌro ʉꞌmʉsepʉ ʉpʉtʉ bʉsʉdijaticã tʉꞌowʉ. Peje maarĩ puꞌeeja oꞌmabʉrose weronojõ bʉsʉdijatiwʉ. Bʉpo pũrõ paaro weronojõ bʉsʉwʉ. Pãjãrã bʉapʉ̃tẽsere bʉapʉ̃tẽrõ weronojõ bʉsʉwʉ. \v 3 Na ciento cuarenta y cuatro mil masã wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌtopʉ niwã. Na sõꞌonícãrã baꞌparitirã catise cʉorã weronojõ bajurã ĩꞌorõpʉ, tojo nicã wiorã bʉcʉrã ĩꞌorõpʉ basawã. Apeye maꞌma basasere basapeowã. Na diaꞌcʉ̃ tere basamasĩwã. Ãpẽrã na basasere ne basamasĩtiwã. Na aꞌti nucũcãcjãrã waꞌteropʉ nirã́ Õꞌacʉ̃ yʉꞌrʉonoꞌcãrã niwã. \v 4 Na ne niꞌcãti numia meꞌrã ñaꞌarõ weeticãrã niwã. Na Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉre noꞌo cʉ̃ waꞌaro sirutuwã. Na aꞌti nucũcãcjãrã waꞌteropʉre yʉꞌrʉonoꞌcãrã niwã. Na Õꞌacʉ̃rẽ, Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉre ñubuepeo oꞌomʉꞌtãꞌcãrã nicãrã niwã. \v 5 Na waꞌterore nisoogʉ marĩwĩ. Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉre buꞌiri marĩrã niwã. \s1 Iꞌtiarã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã na wereꞌque niꞌi \p \v 6 Beꞌro apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉarõpʉ wʉʉcã ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrãrẽ peꞌtitise queti, Õꞌacʉ̃ masãrẽ yʉꞌrʉomi nise quetire weregʉ niwĩ. Nipeꞌtise diꞌtacjãrãrẽ, nipeꞌtise cururicjãrãrẽ weregʉ niwĩ. Tojo nicã mejẽcã ucũrãrẽ, nipeꞌtise macãrĩcjãrãrẽ te quetire weregʉ niwĩ. \v 7 Cʉ̃ tutuaro meꞌrã aꞌtiro niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃rẽ wiopesase meꞌrã ẽjõpeoya. “Cʉ̃ añubutiagʉ nimi”, niña. Cʉ̃ buꞌiri daꞌreritero ejatojaꞌa. Cʉ̃ ʉꞌmʉsere, aꞌti diꞌtare weecʉ niwĩ. Dia pajiri maa, nipeꞌtise noꞌo aco nise maarĩacãnojõrẽ weecʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ ñubuepeoya, niwĩ. \p \v 8 Cʉ̃ beꞌro apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ aꞌtiwĩ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Babilonia wãmetiri macã peꞌtiwãꞌcãrõ weeꞌe. Peꞌtiatojaꞌa. Na ñaꞌarõ ʉaripejayʉꞌrʉnʉꞌcãrã, queꞌa maatirã weronojõ nipeꞌtise diꞌtacjãrãrẽ dojocã weewã. Narẽ ĩꞌacũu, ãpẽrã quẽꞌrã na weronojõ ñaꞌarõ weewã, niwĩ. \p \v 9-10 Pʉarã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã beꞌro apĩ bajuawĩ. Tutuaro meꞌrã aꞌtiro niwĩ: \p —Yai weronojõ bajugʉre, cʉ̃ queose yeeꞌquere ñubuepeogʉnojõrẽ Õꞌacʉ̃ ʉpʉtʉ buꞌiri daꞌregʉsami. Tojo nicã cʉ̃ ya diapoapʉ o cʉ̃ ya omocãpʉ yai weronojõ bajugʉ wãmerẽ ojañacũunoꞌcʉnojõrẽ mejãrõta buꞌiri daꞌregʉsami. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ meꞌrã pũrõ uagʉ, tojo weegʉsami. Tutuaro meꞌrã dʉoro marĩrõ buꞌiri daꞌregʉsami. Pecameꞌepʉ ope weronojõ bajuse sipise meꞌrã ʉpʉtʉ piꞌeticã weegʉsami. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã ĩꞌorõpʉ, tojo nicã Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ ĩꞌorõpʉ tojo weegʉsami. \v 11 Narẽ ʉ̃jʉ̃acõꞌase oꞌme tojo oꞌmepuꞌsunuꞌcũrõsaꞌa. Ne peꞌtisome. Yai weronojõ bajugʉre, cʉ̃ queose yeeꞌquere ñubuepeorãnojõ o cʉ̃ wãmerẽ ojañacũunoꞌrãnojõ piꞌetinuꞌcũrãsama. Ʉmʉcore, ñamipʉre ne soosome, niwĩ. \p \v 12 Tojo weerã Õꞌacʉ̃ yarã, cʉ̃ dutisere wéérã, ñaꞌarõ waꞌasere wãcũtutuaya. Jesucristore ẽjõpeonuꞌcũrã, tojota weeya. \p \v 13 Beꞌro niꞌcʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ ucũcã tʉꞌowʉ. Yʉꞌʉre niwĩ: \p —Aꞌtiro ojaya: “Niꞌcãcã meꞌrã marĩ wiogʉre ẽjõpeorã wẽrĩrã eꞌcatirãsama.” \p Espíritu Santu quẽꞌrã “Tojota niꞌi”, niwĩ. “Na catirã Õꞌacʉ̃ yere wererã, piꞌetiwã. Na wẽ́rĩ́ca beꞌro Õꞌacʉ̃ na añurõ weeꞌquere wapayegʉsami. Tojo weerã na aꞌti nucũcãpʉ piꞌetisere duꞌu, añurõ soorãsama”, niwĩ Espíritu Santu. \s1 Aꞌti diꞌta cjase otese cjase niꞌi \p \v 14 Beꞌro yʉꞌʉ oꞌme butiri curuare ĩꞌawʉ̃. Ti curua buꞌi niꞌcʉ̃ masʉ̃ weronojõ upʉtigʉ dujiwĩ. Cʉ̃ dʉpoapʉ niꞌcã beꞌto uru meꞌrã wééca beꞌtore pesawĩ. Diꞌpjĩcawero osoyojari pjĩjore cʉowĩ. \v 15 Apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ níꞌcʉ wijaatiwĩ. Cʉ̃ oꞌmecuruapʉ dujigʉre tutuaro meꞌrã caricũwĩ: \p —Mʉꞌʉ ya pjĩ meꞌrã otesere tãrãmiiña. Aꞌti diꞌta cjase otese dʉca miirĩteronojõ nitojaꞌa. Te bopoasepʉ niꞌi, niwĩ. \p \v 16 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, oꞌmecuruapʉ dujigʉ cʉ̃ ya pjĩ meꞌrã aꞌti turi cjase otesere tãrãmiiwĩ. Te dʉcare miiwĩ. \p \v 17 Beꞌro apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉsepʉ nirĩ wiꞌi Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ níꞌcʉ wijaatiwĩ. Cʉ̃ quẽꞌrã diꞌpjĩcawero osoyojari pjĩjore cʉowĩ. \v 18 Beꞌro apĩ Õꞌacʉ̃rẽ waꞌicʉrã ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeowʉaro pʉꞌtocjʉ̃ wijaatiwĩ. Cʉ̃ pecameꞌerẽ dutimasĩsere cʉowĩ. Ti meꞌe wiogʉ niwĩ. Cʉ̃ apĩ diꞌpjĩ osoyojari pjĩrẽ cʉogʉre tutuaro meꞌrã niwĩ: \p —Mʉꞌʉ ya pjĩ osoyojari pjĩ meꞌrã aꞌti turi cjase ʉꞌse tõꞌorĩrẽ dʉtemiiña. Te ñiatojaꞌa. \p \v 19 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, cʉ̃ ya pjĩ meꞌrã aꞌti turi cjase ʉꞌsere dʉtewĩ. Tere mii, pajiri tucũjopʉ ʉꞌseco na bipeatjojopʉ cũuwĩ. Te bipesãase “Õꞌacʉ̃ ñaꞌarãrẽ ʉpʉtʉ buꞌiri daꞌrese niꞌi”, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. \v 20 Te ʉꞌsere macã sumutopʉ bipewã. Na biperi curare dí pajiro na ʉꞌse biperi wiꞌipʉre wijawʉ. Te dí niꞌcã maa pajiri maajo waꞌawʉ. Cabayua wãmʉta decopʉ dí pacare mirĩtʉowã. Trescientos kilómetros yoari maa niwʉ̃. \c 15 \s1 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã buꞌiri daꞌretʉoatje niꞌi \p \v 1 Beꞌro mejẽcã bajuse ĩꞌamarĩase pacare ʉꞌmʉsepʉ ĩꞌawʉ̃. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã sietere ĩꞌawʉ̃. Nánʉcʉ̃ta tja aꞌti nucũcãcjãrãrẽ buꞌiri daꞌretʉoatjere cʉowã. Te buꞌiri daꞌretʉose meꞌrã Õꞌacʉ̃ uase peꞌtirosaꞌa. \p \v 2 Apeye quẽꞌrãrẽ dia pajiri maarẽ ĩꞌawʉ̃. Ti maa acostiri maa pecameꞌe meꞌrã morẽca maa weronojõ bajuwʉ. Ti maa sumutopʉre pãjãrã masã nuꞌcũwã. Na yai weronojõ bajugʉre, tojo nicã cʉ̃ queose yeeꞌquere ñubuepeotiꞌcãrã niwã. Tojo nicã cʉ̃ wãmerẽ ojaõꞌonoꞌña marĩꞌcãrã niwã. Na Õꞌacʉ̃ oꞌoꞌque bʉapʉ̃tẽsere cʉowã. \v 3 Na Õꞌacʉ̃rẽ daꞌracoꞌtegʉ Moisé ye basasere basapeowã. Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ ye basase quẽꞌrãrẽ basapeowã. Aꞌtiro niwã: \q1 Õꞌacʉ̃ ʉ̃sã wiogʉ, mʉꞌʉ tutuayʉꞌrʉgʉ niꞌi. \q1 Nipeꞌtise mʉꞌʉ weeꞌque añubutiase paca niꞌi. \q1 Tere ĩꞌarã, ʉ̃sã ĩꞌamarĩa waꞌaꞌa. \q1 Mʉꞌʉ nipeꞌtise macãrĩcjãrã wiogʉ niꞌi. \q1 Mʉꞌʉ weesetise queoro niꞌi. \q1 Mʉꞌʉrẽ ne nisoose marĩꞌi. \q1 \v 4 ¿Noanojõ mʉꞌʉrẽ uitibosari? \q1 ¿Noa mʉꞌʉrẽ ñubuepeotibosari? \q1 Mʉꞌʉ niꞌcʉ̃ta ñaꞌase moogʉ̃ niꞌi. \q1 Nipeꞌtise macãrĩcjãrã mʉꞌʉrẽ ñubuepeorãsama. \q1 Mʉꞌʉ queoro weeꞌquere ĩꞌarã, na tojo weerãsama, ni basawã. \p \v 5 Beꞌro Õꞌacʉ̃ wiꞌi, ʉꞌmʉsepʉ nirĩ wiꞌire sope pãrĩcã ĩꞌawʉ̃. Ti wiꞌi poꞌpeapʉ Õꞌacʉ̃ Nibutiari Tucũrẽ ĩꞌawʉ̃. Ti tucũ poꞌpeapʉ Õꞌacʉ̃ dutise ojáca pjĩrẽ nʉrõnoꞌwʉ̃. \v 6 Ti tucũpʉ níꞌcãrã siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã, buꞌiri daꞌretʉoatjere cʉorã mii, wijaatiwã. Na butise ũꞌirĩ marĩse suꞌti ʉpʉtʉ asistesere sãñawã. Na cutiropʉre nánʉcʉ̃ uru meꞌrã weeꞌque darire cʉowã. \v 7 Beꞌro niꞌcʉ̃ catise cʉorã meꞌrãcjʉ̃ aꞌtiro weewĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã sietere nánʉcʉ̃ bapari oꞌowĩ. Te uru meꞌrã weeꞌque pari niwʉ̃. Te pari Õꞌacʉ̃ cʉ̃ buꞌiri daꞌreatjere posetiwʉ. Õꞌacʉ̃ catinuꞌcũgʉ̃ aꞌti nucũcãcjãrãrẽ ʉpʉtʉ buꞌiri daꞌregʉsami. \v 8 Te pari narẽ oꞌóca beꞌro Õꞌacʉ̃ Nibutiari Tucũpʉre aꞌtiro waꞌawʉ. Ti tucũpʉre Õꞌacʉ̃ añuyʉꞌrʉase, cʉ̃ tutuayʉꞌrʉase oꞌmepuꞌsuseꞌsa waꞌawʉ. Pũrõ asistewʉ. Ne niꞌcʉ̃ ti tucũpʉre sãjãata basiotiwʉ. Beꞌro siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã na buꞌiri daꞌréca beꞌropʉ sãjãata basiowʉ. \c 16 \s1 Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌreatje niꞌi \p \v 1 Beꞌro Õꞌacʉ̃ wiꞌi ʉꞌmʉse nirĩ wiꞌipʉ nigʉ̃rẽ tutuaro meꞌrã ucũcã tʉꞌowʉ. Cʉ̃ siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterãrẽ aꞌtiro niwĩ: \p —Mʉsã ye bapa cjase Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌreatjere nucũcãpʉ piodijorã waꞌaya, niwĩ. \p \v 2 Nimʉꞌtãgʉ̃ waꞌa, cʉ̃ ya pare diꞌtapʉ piodijowĩ. Tojo wééca beꞌro masã yai weronojõ bajugʉ wãmerẽ ojaõꞌonoꞌcãrãrẽ, cʉ̃ queosere ñubuepeorãrẽ aꞌtiro waꞌawʉ. Nipeꞌtirã ñaꞌase musũrĩtise cãmitirã dojowã. Pũrõ pũrĩnoꞌwã. \p \v 3 Cʉ̃ beꞌro apĩ waꞌa, cʉ̃ ya pare dia pajiri maajopʉre pioñowĩ. Ti maa dí maajo dojowʉ. Wẽrĩꞌcʉ ye dí weronojõ bʉꞌaꞌque niwʉ̃. Nipeꞌtirã ti maajopʉ nirã́ wẽrĩpeꞌtia waꞌawã. \p \v 4 Pʉarã beꞌrocjʉ̃ cʉ̃ ya pa cjasere nipeꞌtise noꞌo aco nise maarĩacãpʉre pioñowĩ. Tojo weecã, te quẽꞌrã dí maarĩ waꞌawʉ. \v 5 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ nipeꞌtiropʉ aco wiogʉ aꞌtiro niwĩ: \p —Wiogʉ, mʉꞌʉ ñaꞌase moogʉ̃ niꞌi. Mʉꞌʉ ne warocjʉ̃, aꞌtiro nicã quẽꞌrãrẽ ninuꞌcũꞌu. Mʉꞌʉ narẽ aꞌtiro buꞌiri daꞌregʉ, queoro weegʉ weeꞌe. \v 6 Na aꞌtiro weecãrã niwã. Mʉꞌʉ yarã mʉꞌʉ ye cjase wererãrẽ wẽjẽcõꞌacãrã niwã. Na ye dí oꞌmabʉrocã weecãrã niwã. Tojo weegʉ mʉꞌʉ narẽ aco dí dojoꞌquere sĩꞌrĩdutigʉ, queoro weegʉ weeꞌe. Narẽ tojota ʉaꞌa, niwĩ. \p \v 7 Beꞌro niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ waꞌicʉrã ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeowʉaro tiropʉ ucũcã tʉꞌowʉ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Tojota niꞌi. Õꞌacʉ̃ ʉ̃sã wiogʉ, mʉꞌʉ tutuayʉꞌrʉaꞌa. Mʉꞌʉ nisooro marĩrõ queoro buꞌiri daꞌregʉ weeꞌe, niwĩ. \p \v 8 Beꞌro, iꞌtiarã beꞌrocjʉ̃ cʉ̃ ya pa cjasere mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ buꞌipʉ piopeowĩ. Tojo wééca beꞌro mujĩpũ ʉpʉtʉ asiwĩ. Te cʉ̃ asise meꞌrã masãrẽ ʉ̃jʉ̃amasĩwĩ. \v 9 Masã ʉpʉtʉ waro ʉ̃jʉ̃anoꞌwã. Tojo ʉ̃jʉ̃anoꞌmirã, ne na ñaꞌarõ weeꞌquere bʉjaweti, na wãcũsere dʉcayutiwã. Õꞌacʉ̃rẽ “Añugʉ̃ nimi”, ne nitiwã. Cʉ̃rẽ añurõ ucũrõnojõ oꞌorã, cʉ̃rẽ ñaꞌarõ ucũwã. Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌremicã, tojo weewã. \p \v 10 Beꞌro, baꞌparitirã beꞌrocjʉ̃ aꞌtiro weewĩ. Cʉ̃ ya bapa cjasere yai weronojõ bajugʉ dujiri cũmurõpʉre piodijowĩ. Nipeꞌtiro cʉ̃ dutise nirõpʉ naꞌitĩꞌa waꞌawʉ. Masã pũrõ pũrĩse tʉꞌoñaꞌrã, ʉpʉtʉ biritu, cũꞌrĩdiowã. \v 11 Tojo piꞌetimirã, na ñaꞌarõ weesere ne duꞌutiwã. Duꞌuronojõ oꞌorã, na cãmi ʉpʉtʉ pũrĩnoꞌrã, Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃rẽ ñaꞌabutiaro ucũwã. \p \v 12 Beꞌro tja niꞌcãmocʉrã beꞌrocjʉ̃ cʉ̃ ya bapa cjasere pajiri maa Éufrates wãmetiri maajopʉre pioñowĩ. Ti maa siꞌbipeꞌtia waꞌawʉ. Apeye diꞌtacjãrã mujĩpũ mʉjãtiro peꞌe nirãrẽ na wiorã aꞌtiatji maꞌarẽ apoyuro weewʉ. \p \v 13 Beꞌro, yʉꞌʉ sõꞌonícãrãrẽ ĩꞌawʉ̃. Pĩrõjo weronojõ bajugʉre, apĩ yai weronojõ bajugʉre, tojo nicã oveja weronojõ capesaꞌritigʉ nisoose queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃. Na iꞌtiarã ye ʉseripʉ wãtĩa wijaawã. Wãtĩa taꞌrocʉa weronojõ bajurã niwã. \v 14 Ãꞌrã iꞌtiarã ʉseripʉ wijaaꞌcãrã wãtĩa peje weeĩꞌosere weewã. Na aꞌti nucũcãcjãrã wiorã nipeꞌtirãrẽ aꞌmewẽjẽdutirã neowã. Na aꞌmewẽjẽatji nʉmʉ Õꞌacʉ̃ tutuayʉꞌrʉagʉ ya nʉmʉ waro nirõsaꞌa. \p \v 15 Jesucristo aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Tʉꞌomasĩña. Wãcũña marĩrõ yajari masʉ̃ aꞌtise weronojõ yʉꞌʉ aꞌtigʉti. Suꞌti sãñágʉ̃ weronojõ yʉꞌʉ aꞌtiatjere añurõ wãcũyugʉnojõ eꞌcatigʉsami. Tojo weegʉ suꞌti marĩ́gʉ̃ cʉ̃rẽ ĩꞌaweecã, bopoyasome. \p \v 16 Na wãtĩa aꞌti nucũcãcjãrã wiorãrẽ hebreo ye meꞌrã Armagedón wãmetiropʉ neowã. \p \v 17 Beꞌro, seis beꞌrocjʉ̃, cʉ̃ ya bapa cjasere ʉꞌmʉarõpʉ piodijowĩ. Te beꞌro Õꞌacʉ̃ wiꞌi ʉꞌmʉse nirĩ wiꞌi poꞌpeapʉ wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉ tutuaro meꞌrã ucũwĩ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Nipeꞌtise tuꞌajanʉꞌcõpeꞌonoꞌo. \v 18 Cʉ̃ tojo nicã, bʉpo yaꞌba, ʉpʉtʉ paawĩ. Cʉ̃ paacã, mejẽcã bʉsʉmʉjãwʉ̃. Diꞌta ʉpʉtʉ narãsãwʉ̃. Masã aꞌti nucũcãpʉ ninʉꞌcãcatero, aꞌtiro nicãrẽ diꞌta tocãꞌrõ ne narãsãweꞌe. Ʉpʉtʉ waro titare narãsãwʉ̃. \v 19 Pajiri macã iꞌtiaropʉ yeꞌti, dʉcawatinʉꞌcãwʉ̃. Aꞌti turi cjase nipeꞌtiro cjase macãrĩpʉ seꞌtedijawʉ. Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌregʉti nígʉ̃, pajiri macã Babilonia wãmetiri macãcjãrãrẽ wãcũcʉ niwĩ. Na meꞌrã ʉpʉtʉ uagʉ, narẽ buꞌiri daꞌrewĩ. \v 20 Tojo waꞌacã, nipeꞌtise ʉ̃rʉ̃pagʉ, opañopa bajudutidijawʉ. \v 21 Tojo nicã masãrẽ yʉsʉase aco peri bʉꞌaꞌque peri paca bʉrʉpejawʉ. Niꞌcãrẽ peri cuarenta kilos nʉcʉ̃wʉ̃. Õꞌacʉ̃ te peri meꞌrã narẽ ʉpʉtʉ buꞌiri daꞌrecã ĩꞌarã, ñaꞌabutiaro cʉ̃rẽ ucũwã. \c 17 \s1 Ʉmʉa meꞌrã aꞌmetãrãwapataꞌari masõrẽ buꞌiri daꞌrese niꞌi \p \v 1 Beꞌro aꞌtiro ĩꞌawʉ̃. Niꞌcʉ̃ sõꞌonícãrã siete Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã meꞌrãcjʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ sõꞌoníꞌque pari cʉorã meꞌrãcjʉ̃ niwĩ. Yʉꞌʉ tiro aꞌtiwĩ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Teꞌa, ʉmʉa meꞌrã aꞌmetãrãwapataꞌari masõrẽ buꞌiri daꞌresere ĩꞌogʉ̃ti. Co pacase maarĩ buꞌipʉ dujimo. \v 2 Aꞌti nucũcãcjãrã wiorã co meꞌrã aꞌmetãrãbajaqueꞌaticãrã niwã. Co aꞌti nucũcãcjãrãrẽ ʉaripejase meꞌrã queꞌa maatirã weronojõ waꞌacã weeco niwõ, niwĩ. \p \v 3 Beꞌro Espíritu Santu yʉꞌʉre quẽꞌese weronojõ ĩꞌowĩ. Sõꞌonícʉ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ masã marĩrõpʉ yʉꞌʉre miawĩ. Topʉ niꞌcõrẽ ĩꞌawʉ̃. Co mejẽcã bajugʉ sõꞌagʉ̃ buꞌipʉ pesawõ. Mejẽcã bajugʉre cʉ̃ ya upʉ nipeꞌtiropʉre peje ñaꞌase Õꞌacʉ̃ cʉ̃ yabise wãme wãꞌñawʉ̃. Mejẽcã bajugʉ siete dʉpopa cʉowĩ. Apeye quẽꞌrãrẽ, diez capesaꞌritiwĩ. \v 4 Co numio sõꞌa ñibocurerore, tojo nicã sõꞌarõ warore sãñawõ. Co ya suꞌtiro uru, ʉ̃tãperi wapabʉjʉse periacã meꞌrã, apeye butise perla wãmetise meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Co niꞌcã pa uru meꞌrã wééca pa saꞌwʉre cʉowõ. Dicʉse ñaꞌase ti papʉre muꞌmuwʉ̃. Co ʉmʉa meꞌrã ñaꞌarõ aꞌmetãrãbajaqueꞌatiꞌque niwʉ̃. \v 5 Tojo nicã co diapoapʉre mejẽcã bajuri wãme ojaõꞌonoꞌwʉ̃. Aꞌtiro niwʉ̃: “Babilonia pajiri macãjo, nipeꞌtirã ñaꞌarã numia ʉmʉarẽ aꞌmetãrãwapataꞌari masã numia paco niꞌi. Tojo nicã nipeꞌtirã ñaꞌayʉꞌrʉnʉꞌcãse weerã́ paco niꞌi”, ni ojaõꞌonoꞌwʉ̃. \v 6 Beꞌro aꞌtiro ĩꞌawʉ̃. Co queꞌago weewõ. Õꞌacʉ̃ yarã Jesucristo ye quetire wererã wẽjẽnoꞌcãrã ye dí meꞌrã tojo waꞌawõ. Core ĩꞌagʉ̃, “¿Deꞌro weero tojo waꞌamitito?” niwʉ̃. \v 7 Tojo waꞌacã, Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉre niwĩ: \p —¿Deꞌro weegʉ mʉꞌʉ tocãꞌrõ ʉcʉati? Sicore yaꞌyiosere mʉꞌʉrẽ masĩcã weegʉti. Tojo nicã mejẽcã bajugʉ buꞌipʉ pesawãꞌcãsere weregʉti. Cʉ̃ siete dʉpopatigʉ diez capesaꞌritimi. \v 8 Aꞌtiro niꞌi. Mejẽcã bajugʉ mʉꞌʉ ĩꞌaꞌcʉ dʉporopʉre nimiwĩ. Aꞌtiro nicã marĩmi. Tojo nimigʉ̃, beꞌropʉ ĩꞌabajudutidijari pepʉ níꞌcʉ mʉjãatigʉsami. Cʉ̃ pecameꞌepʉ waꞌadojase dʉporo tojo weegʉsami. Aꞌti turicjãrã ñaꞌarã mejẽcã bajugʉre ĩꞌarã, ʉcʉarãsama. Na ne waropʉta aꞌti diꞌta weenʉꞌcãrĩ cura na wãmerẽ catiri pũrĩpʉ ojaõꞌonoꞌña marĩtjĩarã, tojo waꞌarãsama. Cʉ̃ dʉporopʉ níꞌcʉ aꞌtiro nicãrẽ marĩmi. Beꞌropʉ aꞌtigʉsami. \p \v 9 »Noꞌo tʉꞌomasĩrãnojõ aꞌtere masĩta basioꞌo. Cʉ̃ siete dʉpopa aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Te panʉcʉ̃ta tja ʉ̃rʉ̃pagʉ co dujisepagʉ niꞌi. \v 10 Tojo nicã te páta tja aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Siete wiorã nima, nirõ weeꞌe. Niꞌcãmocʉrã wiorã peꞌtidijatojacãrã niwã. Niꞌcãrõacãrẽ niꞌcʉ̃ masãrẽ dutigʉ weemi. Apĩ aꞌtitimi yujupʉ. Cʉ̃ aꞌtigʉ, yoaticã nigʉ̃sami. \v 11 Ne waropʉre sõꞌagʉ̃ mejẽcã bajugʉ níꞌcʉ aꞌtiro nicãrẽ marĩmi. Cʉ̃́ta ãꞌrã siete wiorã beꞌrocjʉ̃ wiogʉ niacjʉ nigʉ̃sami. Cʉ̃ na meꞌrãcjʉ̃ nimi. Beꞌro pecameꞌepʉ waꞌadojagʉsami. \p \v 12 »Mejẽcã bajugʉ capesaꞌri mʉꞌʉ ĩꞌaꞌque aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Diez wiorã nima, nirõ weeꞌe. Na dutinʉꞌcãtima yujupʉ. Yoaticã, niꞌcã horata dutirãsama. Mejẽcã bajugʉ sõꞌagʉ̃ quẽꞌrã na meꞌrã dutitamugʉ̃sami. \v 13 Ãꞌrã diez wiorã niꞌcãrõnojõ wãcũsetirãsama. Na mejẽcã bajugʉre na dutise cʉosere oꞌorãsama. \v 14 Na Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ meꞌrã aꞌmewẽjẽrãsama. Cʉ̃ narẽ docaqueꞌacã weegʉsami. Cʉ̃ nipeꞌtirã wiorã buꞌipʉ nimi. Tojo weegʉ narẽ tojo weegʉsami. Õꞌacʉ̃ macʉ̃ meꞌrãcjãrã Õꞌacʉ̃ beseꞌcãrã nima. Õꞌacʉ̃ ʉaro weenuꞌcũrã nima, niwĩ. \p \v 15 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ apaturi aꞌte quẽꞌrãrẽ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ ĩꞌaꞌco numio sõꞌoníco ñaꞌagõ pacase maarĩpʉ dujiamo. Co dujiꞌque maarĩ aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Te maarĩ paca masã pãjãrã nima, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. Peje macãrĩcjãrã, peje cururicjãrã, mejẽcã ucũrã, peje diꞌtacjãrã nima, nirõ weeꞌe. \v 16 Mejẽcã bajugʉ sõꞌagʉ̃ diez wiorã meꞌrã ñaꞌagõrẽ ĩꞌatuꞌtirãsama. Core cõꞌarãsama. Core suꞌti marĩgõ tojacã weerãsama. Core baꞌarãsama. Beꞌro ʉ̃jʉ̃acõꞌarãsama. \v 17 Õꞌacʉ̃ narẽ cʉ̃ ʉaronojõ weecã weegʉsami. Tojo weegʉ narẽ niꞌcãrõnojõ wãcũcã weegʉsami. Na mejẽcã bajugʉre wiogʉ sõrõrãsama. Téé Õꞌacʉ̃ “Aꞌtiro waꞌarosaꞌa” níꞌcaronojõta waꞌáca beꞌropʉ wiogʉ nitʉogʉsami. \v 18 Numio mʉꞌʉ ĩꞌaꞌco sõꞌoníca macã pajiri macã Babilonia niꞌi. Ti macãpʉta nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrã wiorãrẽ dutigʉ nigʉ̃sami, niwĩ. \c 18 \s1 Babilonia macãrẽ buꞌiri daꞌre bajuriodijose niꞌi \p \v 1 Beꞌro, apĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉsepʉ níꞌcʉ dijaticã ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ peje dutimasĩwĩ. Cʉ̃ asistese meꞌrã aꞌti ʉmʉcopʉre añurõ asistequecũuwĩ. \v 2 Tutuaro meꞌrã caricũwĩ: \p —Babilonia pajiri macã peꞌtiwãꞌcãrõ weeꞌe. Peꞌtiatojaꞌa. Niꞌcãrõacãrẽ wãtĩa, ãpẽrã bajutirã ñaꞌarã na nirĩ macã dojoꞌo. Tojo nicã nipeꞌtirã mirĩcʉ̃a ñaꞌarã yabiorã nirṍ dojoꞌo. \v 3 Ti macãcjãrã masã ñaꞌarõ ʉaripejayʉꞌrʉnʉꞌcãꞌcãrã niwã. Tere nipeꞌtise diꞌtacjãrã queꞌa maatirã weronojõ weesirutuwã. Aꞌti nucũcãcjãrã wiorã na meꞌrã aꞌmesʉꞌawã. Ti macãcjãrã ʉaripejayʉꞌrʉmajãrã, peje waro apeque noꞌo nisere duumaꞌawã. Tojo weerã aꞌti nucũcãcjãrã narẽ duawapataꞌari masã niyerubʉcʉrã tojawã. \p \v 4 Beꞌro apĩ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ ucũcã tʉꞌowʉ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Mʉsã, yarã niꞌi. Aꞌti macãrẽ wijayá. Wijatirã, ti macãcjãrã na ñaꞌarõ weesere buꞌipejatamubosaꞌa. Buꞌiri daꞌrenoꞌbosaꞌa. \v 5 Aꞌtiro niꞌi. Na ñaꞌarõ weeꞌque peje waro niꞌi. Ʉꞌmʉsepʉ tuꞌataqueꞌaro weronojõ niꞌi. Õꞌacʉ̃ na ñaꞌarõ weeꞌquere masĩmi. \v 6 Ti macãcjãrã ãpẽrãrẽ ñaꞌarõ weecãrã niwã. Na ãpẽrãrẽ ñaꞌarõ weeꞌcaronojõta na quẽꞌrã mejãrõta ñaꞌarõ weenoꞌato. Ãpẽrãrẽ piꞌeticã weeꞌcaronojõta pʉati nemorõ piꞌeticã weeato. Narẽ buꞌiri daꞌreato. \v 7 Ti macãcjãrã aꞌtiro nicãrã niwã: “Ãpẽrã yʉꞌrʉoro añuyʉꞌrʉnʉꞌcãꞌa”, nicãrã niwã. Tojo nicã na noꞌo ʉaro apeyenojõrẽ duumaꞌarã pajiro niyeru cõꞌacãꞌcãrã niwã. Na tojo weeꞌcãrãrẽ ʉpʉtʉ pũrĩse piꞌetinoꞌcã weeato. Ti macãcjãrã aꞌtiro wãcũsama. “Ʉ̃sã wiogo weronojõ niꞌi. Wapewio weronojõ niweꞌe. Ne bʉjawetisome”, ni wãcũsama. \v 8 Tojo nise buꞌiri wãcũña marĩrõ niꞌcã nʉmʉta ñaꞌase ti macãrẽ waꞌarosaꞌa. Wẽrĩse, pũrõ piꞌetise, ʉjaboase waꞌarosaꞌa. Pecameꞌe meꞌrã ʉ̃jʉ̃acõꞌanoꞌrõsaꞌa. Õꞌacʉ̃ tutuayʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃ ti macãcjãrãrẽ buꞌiri daꞌregʉsami, niwĩ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́. \p \v 9 Aꞌti nucũcãcjãrã wiorã ti macãcjãrã meꞌrã ñaꞌarõ aꞌmesʉꞌa, noꞌo ʉaro ñaꞌarõ weemaꞌacãrã niwã. Aꞌti nucũcãcjãrã wiorã ti macã ʉ̃jʉ̃, oꞌmepuꞌsunuꞌcũcã ĩꞌarã, pũrõ utirãsama. \v 10 Tojo ʉ̃jʉ̃rĩ curare wiorã, marĩ quẽꞌrãrẽ buꞌiri daꞌreri nírã, yoaropʉ ĩꞌanuꞌcũrãsama. Aꞌtiro nirãsama: \p —Babilonia macãrẽ ñaꞌabutiaro waꞌaro weeꞌe. Pajiri macã, tutuari macã nimiwʉ̃. Wãcũña marĩrõ buꞌiri daꞌre bajuriodijonoꞌcãꞌa. \p \v 11 Aꞌti nucũcãcjãrã duawapataꞌari masã quẽꞌrã ti macãrẽ utirãsama. “¿Noa marĩ yere duurãsariba?” ni wãcũrãsama. Tere wãcũrã, pũrõ dʉjasewãꞌarãsama. \v 12 Na miiti duase aꞌticʉse nicaro niwʉ̃. Uru meꞌrã weeꞌque, plata meꞌrã weeꞌque, ʉ̃tãperi wapabʉjʉse peri, butise peri perla wãmetise peri nicaro niwʉ̃. Tojo nicã suꞌti añuse butise, suꞌti asipaꞌase, sõꞌa ñibocurese, sõꞌase nicaro niwʉ̃. Apeye quẽꞌrã nipeꞌtise yucʉ ʉꞌmʉtise meꞌrã weeꞌque, acostise butise marfil wãmetise meꞌrã weeꞌquere miiticãrã niwã. Tojo nicã wapabʉjʉse yucʉ meꞌrã weeꞌque, cõme meꞌrã weeꞌque, bronce wãmetise meꞌrã weeꞌque, mármol wãmetise meꞌrã weeꞌquere miitimʉjãcãrã niwã. \v 13 Apeye na miiti duase canela wãmetise, ʉꞌmʉtise, na ʉ̃jʉ̃amorõpeosenojõ, mirra wãmetise, ʉꞌsedʉcaco vino, ʉꞌse piritari baꞌase, harina pã́ weese, tojo nicã trigo miitimʉjãcãrã niwã. Ãpẽrãrẽ waꞌicʉrã apeque oꞌmarãrẽ, ovejare, cabayuare, tũrũsepawʉ cabayua wejesere, masãrẽ daꞌrawãꞌñacoꞌterãpʉreta miitidojacãrã niwã. \v 14 Duari masã ti macã ʉ̃jʉ̃́ca beꞌro aꞌtiro nirãsama: \p —Yucʉdʉca mʉsã ʉpʉtʉ baꞌatʉꞌsasenojõ peꞌtia waꞌaꞌa. Nipeꞌtise mʉsã añuse cʉosenojõ peꞌtidija waꞌaꞌa. Ne bocanemosome. \p \v 15 Ti macãcjãrãrẽ duari masã añurõ wapataꞌacãrã nimiwã. Ti macãcjãrã piꞌeticã ĩꞌarã, yoaropʉ tojacãꞌrãsama. Ʉpʉtʉ ui, utirãsama. \v 16 Aꞌtiro ni caricũrãsama: \p —Añurĩ macã pajiri macã nimica macã ñaꞌabutiaro waꞌacãꞌa. Ti macã niꞌcõ numio weronojõ nimiwʉ̃. Añuse sõꞌa ñibocurerore, tojo nicã sõꞌarõrẽ sãñagõ weronojõ nimiwʉ̃. Co suꞌtiropʉ uru, ʉ̃tãperi wapabʉjʉse peri, apeye peri perla wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌaꞌcaro weronojõ nimiwʉ̃. \v 17 Aꞌte nipeꞌtise peje wãcũña marĩrõ peꞌtidija waꞌaꞌa, nirãsama. \p Nipeꞌtirã yucʉsʉjo auturã, tiwʉpʉ waꞌarã, tiwʉpʉ daꞌrarã yoaropʉ uirã tojarã́sama. Tojo nicã nipeꞌtirã dia pajiri maapʉ daꞌrarã mejãrõta tojarã́sama. \v 18 Ti macã ʉ̃jʉ̃cã ĩꞌarã, caricũrãsama: \p —Aꞌti macã weronojõ añurĩ macã ape macã marĩꞌi, nirãsama. \p \v 19 Pũrõ bʉjawetirã na dʉpopapʉ diꞌtare ṍrẽ́peorãsama. Uti, dʉjasewãꞌarã, caricũrãsama: \p —Añurĩ macã pajiri macã ñaꞌabutiaro waꞌacãꞌa. Ti macã cjase niyeru meꞌrã nipeꞌtirã yucʉsʉpawʉ paca cʉorã añurõ wapataꞌamiwã. Wãcũña marĩrõ peꞌtidijaca macã tojaꞌa, nirãsama. \p \v 20 Ʉꞌmʉsepʉ nirã́ peꞌe ti macãrẽ cõꞌacã, eꞌcatiya. Mʉsã Jesucristo besecṹúꞌcãrã, Õꞌacʉ̃ ye quetire wereturiari masã, nipeꞌtirã cʉ̃ yarã eꞌcatiya. Ti macãcjãrã mʉsãrẽ piꞌeticã weewã. Te ye buꞌiri Õꞌacʉ̃ narẽ buꞌiri daꞌremi. \p \v 21 Beꞌro niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ tutuagʉ ʉ̃tãgãjore miimorõwĩ. Otese perire tõꞌodio ãrʉ̃acjajo weronojõ bajuwʉ. Tigare dia pajiri maapʉ doqueñogʉ̃, aꞌtiro niwĩ: \p —Tigare doqueñorõ weronojõ Babilonia pajiri macãjo nimirõ, doqueñonoꞌrõsaꞌa. Ne apaturi ti macãrẽ ĩꞌanemosome. \v 22 Ti macã nipeꞌtiropʉ basase ne tʉꞌonoꞌsome. Bʉapʉ̃tẽse bʉsʉse, wẽopawʉ putise, coroneta putise bʉsʉsome. Noꞌo nisere daꞌrarã ne marĩrãsama. Otese peri ãrʉ̃acã bʉsʉse quẽꞌrã ne tʉꞌonoꞌsome. \v 23 Apeye quẽꞌrã sĩꞌosenojõ marĩrõsaꞌa. Na omocã dʉꞌtecã bosenʉmʉ weepeorã caricũse tʉꞌonoꞌña marĩrõsaꞌa. Todʉporore ti macãcjãrã duu wapataꞌari masã apeye diꞌtacjãrã nemorõ duumeꞌrĩrã nimiwã. Ti macãcjãrã tʉꞌoñaꞌmasĩrã weronojõ weemeꞌrĩrã nipeꞌtirocjãrãrẽ ẽjõpeocã weewã. \p \v 24 Ti macãpʉ Õꞌacʉ̃ ye quetire wereturiari masã, cʉ̃rẽ ẽjõpeorã wẽjẽnoꞌcãrã ye dí niwʉ̃. Tojo nicã nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrã wẽjẽnoꞌcãrã ye dí niwʉ̃. Masãrẽ wẽjẽꞌque wapa ti macãrẽ buꞌiri daꞌrenoꞌrõsaꞌa, niwĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ. \c 19 \p \v 1 Babiloniarẽ buꞌiri daꞌrecã ĩꞌáca beꞌro aꞌtiro waꞌawʉ. Yʉꞌʉ Juã pãjãrã masã ʉꞌmʉsepʉ nirã́ tutuaro meꞌrã ucũsere tʉꞌowʉ. Aꞌtiro eꞌcatipeowã: \q1 Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatipeorã. \q1 Aleluya. \q1 Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ, marĩrẽ yʉꞌrʉogʉ nimi. \q1 Nipeꞌtirã buꞌipʉ nimi. \q1 Tutuayʉꞌrʉgʉ nimi. \q1 \v 2 Aꞌtiro niꞌi. \q1 Cʉ̃ nisooro marĩrõ queoro buꞌiri daꞌremi. \q1 Ti macãrẽ buꞌiri daꞌremi. \q1 Ti macã niꞌcõ numio ʉmʉarẽ aꞌmetãrãwapataꞌari masõ weronojõ niwʉ̃. \q1 Ti macãcjãrã ñaꞌarõ weerã́ nipeꞌtirãrẽ aꞌti nucũcãcjãrãrẽ dojorẽwã. \q1 Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ daꞌracoꞌterãrẽ wẽjẽꞌque wapa ti macãcjãrãrẽ buꞌiri daꞌreaꞌmewĩ, ni basapeowã. \p \v 3 Apaturi niwã tja: \p —Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatipeorã. Aleluya. Ti macãrẽ ʉ̃jʉ̃acõꞌase oꞌme tojo oꞌmepuꞌsunuꞌcũrõsaꞌa, niwã. \p \v 4 Veinticuatro wiorã bʉcʉrã, tojo nicã baꞌparitirã catise cʉorã weronojõ bajurã Õꞌacʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉre ẽjõpeorã ejaqueꞌawã. Aꞌtiro niwã: \p —Tojota waꞌato. Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatipeorã. Aleluya, niwã. \p \v 5 Beꞌro wiogʉ dujiri cũmurõ pʉꞌto nigʉ̃́ aꞌtiro niwĩ: \q1 Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ yere daꞌrarã cʉ̃ marĩ wiogʉre añurõ ñubuepeoya. \q1 Nipeꞌtirã wiopesase meꞌrã cʉ̃rẽ ẽjõpeorã, wiorã, mejõ nirã tojo weeya, niwĩ. \s1 Õꞌacʉ̃ masãrẽ dutigʉ waro sãjãnʉꞌcãse niꞌi \p \v 6 Beꞌro yʉꞌʉ pãjãrã masã ucũcã tʉꞌowʉ. Peje maarĩ puꞌeeja oꞌmabʉrose maarĩ weronojõ bʉsʉwã. Bʉpo ʉpʉtʉ paaro weronojõ bʉsʉwã. Aꞌtiro niwã: \q1 Marĩ Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatipeorã. \q1 Aleluya. \q1 Marĩ wiogʉ tutuayʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃ niꞌcãrõacãrẽ nipeꞌtirãrẽ dutigʉ sãjãnʉꞌcãmi. \q1 \v 7 Eꞌcatirã. \q1 Ejeripõꞌrãrĩpʉ eꞌcatibutiarã tʉꞌoñaꞌrã. \q1 “Õꞌacʉ̃ añuyʉꞌrʉami”, nirã. \q1 Aꞌtiro niꞌi. \q1 Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ cʉ̃rẽ ẽjõpeorã meꞌrã ninʉꞌcãrĩ nʉmʉ ejatojaꞌa. \q1 Cʉ̃rẽ ẽjõpeorã cʉ̃ nʉmo niacjo weronojõ nima. \q1 Niꞌcõ omocã dʉꞌtese dʉporo añurõ maꞌmasuꞌanoꞌsamo. \q1 Co weronojõ na apoyuꞌcãrãpʉ nima. \q1 \v 8 Na suꞌti butise ũꞌirĩ marĩse, pũrõ asistesere sãanoꞌcãrã nima, niwã. \m Butise suꞌti na catirã añurõ weeꞌque niꞌi, nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. \p \v 9 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉre niwĩ: \p —Aꞌtiro ojaya: “Noꞌo Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ omocã dʉꞌteri bosenʉmʉrẽ ĩꞌadutinoꞌrãnojõ eꞌcatiya”, tojo ni ojadutiwĩ. \p Cʉ̃ yʉꞌʉre niwĩ tja: \p —Aꞌte ucũse Õꞌacʉ̃ ucũse waro niꞌi. \p \v 10 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ tojo nicã tʉꞌogʉ, yʉꞌʉ cʉ̃ tiro ñubuepeogʉ ejaqueꞌawʉ. Yʉꞌʉ tojo weecã ĩꞌagʉ̃, yʉꞌʉre niwĩ: \p —Tojo weeticãꞌña. Yʉꞌʉ quẽꞌrã cʉ̃rẽ daꞌracoꞌtegʉta niꞌi. Yʉꞌʉ mʉꞌʉ weronojõ nigʉ̃́ niꞌi. Tojo nicã mʉꞌʉ acawererã Jesú yere werenuꞌcũrã weronojõ niꞌi. Yʉꞌʉre ne ñubuepeoticãꞌña. Õꞌacʉ̃ peꞌere tojo weeya. Aꞌtiro niꞌi. Espíritu Santu Õꞌacʉ̃ ye weremʉꞌtãrãrẽ masĩcã weecʉ niwĩ. Te masĩse meꞌrã werecãrã niwã. Mejãrõta Jesú yere wererã quẽꞌrã Espíritu Santu masĩse oꞌose meꞌrã werema, niwĩ. \s1 Masʉ̃ cabayu butigʉ buꞌipʉ pesase queti niꞌi \p \v 11 Beꞌro, ʉꞌmʉse pãrĩcã ĩꞌawʉ̃. Topʉ cabayu butigʉ bajuawĩ. Cʉ̃ buꞌi pesagʉ aꞌtiro wãmetiwĩ. Queoro Weenuꞌcũgʉ̃, Diacjʉ̃cjʉ̃ niwĩ. Cʉ̃ masãrẽ queoro besegʉ niwĩ. Tojo nicã aꞌmewẽjẽgʉ̃ queoro weegʉ́ niwĩ. Tojo weegʉ tojo wãmetiwĩ. \v 12 Cʉ̃ caperi pecameꞌe ʉ̃jʉ̃rĩ põꞌrã weronojõ asiwʉ. Cʉ̃ dʉpoapʉre peje wiorã pesase beꞌtorire pesawĩ. Cʉ̃rẽ ojaõꞌonoꞌca wãmerẽ cʉ̃ seꞌsaro masĩwĩ. \v 13 Cʉ̃ ya suꞌtiro dí meꞌrã yosoꞌcarore sãñawĩ. Cʉ̃ wãmetiwĩ Õꞌacʉ̃ Ucũse. \v 14 Cʉ̃ yarã surara ʉꞌmʉsecjãrã cʉ̃rẽ sirutuwã. Na suꞌti butise ũꞌirĩ marĩsere sãñawã. Na cabayua butirã buꞌipʉ pesawã. \v 15 Cʉ̃ ʉseropʉre diꞌpjĩ osoyojari pjĩrẽ cʉowĩ. Ti pjĩ meꞌrã cʉ̃ aꞌti turicjãrãrẽ cãmidaꞌregʉsami. Tutuaro meꞌrã dutigʉsami. Na ʉꞌsere biperã tutuaro meꞌrã ʉꞌtabujuse weronojõ cʉ̃ aꞌti turicjãrã ñaꞌarõ weerãrẽ buꞌiri daꞌregʉsami. Õꞌacʉ̃ tutuayʉꞌrʉgʉ na meꞌrã uayʉꞌrʉami. Tojo weegʉ cabayu buꞌi pesagʉ narẽ ʉpʉtʉ waro buꞌiri daꞌregʉsami. \v 16 Cʉ̃ suꞌtiropʉ, tojo nicã cʉ̃ ʉsópʉ aꞌtiro ojaõꞌonoꞌwʉ̃: “Nipeꞌtirã wiorã buꞌipʉ wiogʉ waro nimi”, ni ojaõꞌonoꞌwʉ̃. \p \v 17 Beꞌro, niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ buꞌipʉ nuꞌcũgʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ nipeꞌtirã mirĩcʉ̃a ʉꞌmʉarõpʉ wʉʉrãrẽ tutuaro meꞌrã caricũwĩ: \p —Nerẽña. Õꞌacʉ̃ peje baꞌasere apomi. \v 18 Wiorã ye diꞌire baꞌarãsaꞌa. Surara wiorãrẽ, surara tutuari masãrẽ, cabayua diꞌire, na buꞌi pesarã diꞌire baꞌarãsaꞌa. Nipeꞌtirã ye diꞌire baꞌarãsaꞌa. Daꞌracoꞌteri masãrẽ, daꞌracoꞌtetirãrẽ, wiorãrẽ, mejõ nirãrẽ nipeꞌtirãrẽ baꞌarãsaꞌa, niwĩ. \p \v 19 Beꞌro, sõꞌagʉ̃ mejẽcã bajugʉre ĩꞌawʉ̃. Tojo nicã nipeꞌtirã aꞌti nucũcãcjãrã wiorãrẽ na yarã surara meꞌrã nerẽcã ĩꞌawʉ̃. Na nérẽ́ca beꞌro cabayu butigʉ buꞌi pesagʉ meꞌrã, tojo nicã cʉ̃ yarã surara meꞌrã aꞌmewẽjẽrãtirã tojo weewã. \v 20 Cabayu butigʉ buꞌi pesagʉ mejẽcã bajugʉre ñeꞌewĩ. Apĩ yai weronojõ bajugʉ, oveja capesaꞌritigʉ weronojõ bajugʉre ñeꞌewĩ. Cʉ̃́ta nisoose queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ niwĩ. Cʉ̃́ta tja masã yai weronojõ bajugʉre ẽjõpeoato nígʉ̃ mejẽcã bajuse pacare weeĩꞌobosawĩ. Cʉ̃ weeĩꞌose meꞌrã nipeꞌtirã yai weronojõ bajugʉ wãme ojaõꞌonoꞌcãrãrẽ aꞌtiro weewĩ. Narẽ nisoo, ẽjõpeocã weewĩ. Yai weronojõ bajugʉ queosere ñubuepeorã quẽꞌrãrẽ mejãrõta nisoo, ẽjõpeocã weewĩ. Beꞌro, cabayu buꞌi pesagʉ pʉarã mejẽcã bajurãrẽ ñeꞌewĩ. Na pʉarã catirãta pecameꞌe ditarajopʉ doqueñonoꞌwã. Ti ditara azufre wãmetise ope weronojõ sipise meꞌrã ʉ̃jʉ̃wʉ̃. \v 21 Ãpẽrã na meꞌrãcjãrã peꞌere cabayu buꞌipʉ pesagʉ aꞌtiro weewĩ. Cʉ̃ ya pjĩ cʉ̃ ʉseropʉ cʉóca pjĩ meꞌrã narẽ wẽjẽpeꞌocãꞌwĩ. Nipeꞌtirã mirĩcʉ̃a na ye diꞌire pajibutiaro baꞌa yapicãꞌwã. \c 20 \s1 Mil cʉ̃ꞌmarĩ wãtĩrẽ dʉꞌtecũuse niꞌi \p \v 1 Apeye quẽꞌrãrẽ ĩꞌawʉ̃. Niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉsepʉ níꞌcʉ dijatiwĩ. Cʉ̃ nibajudutidijari pe cja sawire cʉowĩ. Tojo nicã cõme dajore cʉowĩ. \v 2 Cʉ̃ pĩrõjo weronojõ bajugʉre dʉꞌtewĩ. Pĩrõ ne waro aꞌti ʉmʉco daꞌréca beꞌrocjʉ̃ pĩrõ ninoꞌcʉ nimi. Cʉ̃ wãtĩ nimi. Cʉ̃rẽ cõme da meꞌrã peje cʉ̃ꞌmarĩ, mil cʉ̃ꞌmarĩ dʉꞌtecũuwĩ. \v 3 Cʉ̃rẽ nibajudutidijari pepʉ tuuquedijowĩ. Beꞌro ti pe sopere biꞌacãꞌwĩ. Tuꞌajanʉꞌcõ, piꞌrabiꞌacãꞌwĩ. Mil cʉ̃ꞌmarĩ masãrẽ nisoo ẽjõpeocã weeticãꞌto nígʉ̃ tojo weewĩ. Beꞌro mil cʉ̃ꞌmarĩ yʉꞌrʉ́ca beꞌro yoaticã pãowĩrõnoꞌgʉ̃sami. \p \v 4 Beꞌro, peje wiorã dujise cũmurĩrẽ ĩꞌawʉ̃. Te cũmurĩpʉ dujirã aꞌti nucũcãcjãrãrẽ besemasĩsere oꞌonoꞌcãrã niwã. Ãpẽrã quẽꞌrãrẽ ĩꞌawʉ̃. Na Õꞌacʉ̃ ye queti, tojo nicã Jesú yere werese ye buꞌiri na dʉpopare dʉtesurenoꞌcãrã niwã. Na yai weronojõ bajugʉ, cʉ̃ queose yeeꞌquere ne ñubuepeoticãrã niwã. Tojo nicã na diapoapʉ, na omocãrĩpʉ cʉ̃ wãmerẽ ne ojaõꞌonoꞌticãrã niwã. Na wẽrĩꞌcãrãpʉ nimirã, masãwã. Na masã́ca beꞌro Cristo meꞌrã mil cʉ̃ꞌmarĩ masãrẽ dutitamuwã. \v 5-6 Na masãse ne waro wẽrĩꞌcãrã masãmʉꞌtãꞌque niꞌi. Wẽrĩꞌcãrã masãmʉꞌtãꞌcãrã Õꞌacʉ̃ yarã ñaꞌase moorã nima. Eꞌcatima. Na apaturi wẽrĩsome. Pecameꞌepʉ ne waꞌasome. Na Õꞌacʉ̃ ye cjasere, Jesucristo ye cjasere daꞌrarã nirãsama. Na mil cʉ̃ꞌmarĩ Cristo meꞌrã ãpẽrãrẽ dutirãsama. Ãpẽrã peꞌe ñaꞌarã wẽrĩꞌcãrã mil cʉ̃ꞌmarĩ yʉꞌrʉ́ca beꞌropʉ masãrãsama. \p \v 7 Mil cʉ̃ꞌmarĩ yʉꞌrʉ́ca beꞌro wãtĩ nibajudutidijari pepʉ dʉꞌtecũuꞌcʉre pãowĩrõrãsama. \v 8 Cʉ̃ nipeꞌtiro aꞌti nucũcãcjãrãrẽ nisoosere ẽjõpeocã weegʉsami. Gog, Magog wãmetirã quẽꞌrãrẽ mejãrõta weegʉsami. Na yarã surarare aꞌmequẽdutigʉ neocũugʉ̃sami. Na surara nucũpori pajiri maa dia sumuto cjase weronojõ pãjãrã waro nirãsama. \v 9 Na nipeꞌtiro aꞌti nucũcãpʉre seꞌsanʉꞌcãrãsama. Na Õꞌacʉ̃ yarã nirõpʉ, tojo nicã cʉ̃ ya macã cʉ̃ maꞌirĩ macãrẽ sʉtʉanʉꞌcãbiꞌarãsama. Õꞌacʉ̃ peꞌe na tojo weecã ĩꞌagʉ̃, narẽ ʉ̃jʉ̃acõꞌadutigʉ pecameꞌe oꞌódijogʉsami. Nipeꞌtirã ʉ̃jʉ̃peꞌtia waꞌarãsama. \v 10 Wãtĩ narẽ nisooꞌcʉ pecameꞌe ʉ̃jʉ̃rĩ ditarajopʉ cõꞌadijonoꞌgʉ̃sami. Ti ditara ope weronojõ bajuse meꞌrã sipi ʉ̃jʉ̃rõsaꞌa. Topʉ yai weronojõ bajugʉ, apĩ nisoose queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ na pʉarã cõꞌadijonoꞌwã. Topʉ ʉmʉcori, ñamirĩrẽ piꞌetinuꞌcũrãsama. Ne wijasome. \s1 Butiri cũmurõjopʉ dujigʉ masã weesere besese niꞌi \p \v 11 Beꞌro, yʉꞌʉ wiogʉ dujiri cũmurõ butiri cũmurõjore ĩꞌawʉ̃. Topʉ dujigʉre ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ ĩꞌorõpʉre aꞌti diꞌta, ʉꞌmʉse bajudutidijapeꞌtia waꞌawʉ. Te noꞌopʉ nirṍ bocatiwʉ. \v 12 Beꞌro, nipeꞌtirã wẽrĩꞌcãrã Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉ nuꞌcũcã ĩꞌawʉ̃. Na noꞌo nirã́ niwã. Wiorã, mejõ nirã niwã. Na to nuꞌcũrĩ cura Õꞌacʉ̃ nipeꞌtise masã weeꞌque ojaõꞌoꞌque pũrĩrẽ pãawĩ. Ape pũrĩ catinuꞌcũse cʉorã na wãmerẽ ojaõꞌonoꞌca pũrĩrẽ pãawĩ. Cʉ̃ wẽrĩꞌcãrãrẽ aꞌtiro weewĩ. Na weeꞌquenʉcʉ̃rẽ te pũrĩpʉ ojaõꞌonoꞌcaronojõta narẽ queoro bese, buꞌiri daꞌrewĩ. \v 13 Dia pacase maarĩ pacapʉ wẽrĩꞌcãrã topʉ niwã. Diꞌtapʉ wẽrĩꞌcãrã quẽꞌrã topʉ niwã. Nipeꞌtirã na weeꞌcaronojõta nipeꞌtisere queoro bese, buꞌiri daꞌrenoꞌwã. \v 14 Õꞌacʉ̃ masã na wẽrĩsere cõꞌapeꞌocãꞌwĩ. Na wẽrĩꞌcãrã nirṍ quẽꞌrãrẽ cõꞌapeꞌocãꞌwĩ. Pecameꞌejopʉ buꞌiri daꞌrese apaturi wẽrĩse weronojõ niꞌi. \v 15 Nipeꞌtirã na wãmerẽ catinuꞌcũse cʉorã ojaõꞌonoꞌca pũrĩpʉ ojaõꞌonoꞌña marĩꞌcãrã pecameꞌejopʉ cõꞌadijonoꞌwã. \c 21 \s1 Ape ʉmʉco, ape diꞌta dʉcayuꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro, yʉꞌʉ ape ʉmʉcore, ape diꞌtare ĩꞌawʉ̃. Todʉporo nimʉꞌtãꞌque ʉꞌmʉse, diꞌta bajudutidijapeꞌtia waꞌawʉ. Dia pajiri maajo marĩwʉ̃ majã. \v 2 Yʉꞌʉ Juã añubutiari macã, ʉꞌmʉse Õꞌacʉ̃ tiropʉ nirĩ macãrẽ dijaticã ĩꞌawʉ̃. Ti macã ape maꞌma macã Jerusalẽ́ niwʉ̃. Añurõ apóca macã niwʉ̃. Niꞌcõ numio omocã dʉꞌtego marãpʉre añurõ tʉꞌsato nígõ maꞌmasuꞌanoꞌcaro weronojõ niwʉ̃. \v 3 Beꞌro niꞌcʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ tutuaro meꞌrã ucũcã tʉꞌowʉ. Aꞌtiro niwĩ: \p —Tʉꞌoya. Õꞌacʉ̃ masã meꞌrã nimi. Na meꞌrã ninuꞌcũgʉ̃sami. Na cʉ̃ yarã nirãsama. Cʉ̃ basuta na meꞌrã ni, na wiogʉ nigʉ̃sami. \v 4 Na yaꞌcocore tuucoegʉsami. Wẽrĩse marĩrõsaꞌa. Bʉjawetise, utise, pũrĩse quẽꞌrã marĩrõsaꞌa majã. Nipeꞌtise todʉporo cjase peꞌtia waꞌarosaꞌa, niwĩ. \p \v 5 Õꞌacʉ̃ wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉ aꞌtiro niwĩ: \p —Tʉꞌoya. Yʉꞌʉ nipeꞌtise apeyere maꞌma diaꞌcʉ̃ dʉcayuꞌu, niwĩ. \p Apeye ninemowĩ: \p —Yʉꞌʉ ucũsere ojaya. Te diacjʉ̃ nise niꞌi. Yʉꞌʉ níꞌcaronojõta waꞌarosaꞌa, niwĩ. \p \v 6 Beꞌro aꞌtiro niwĩ: \p —Nipeꞌtise tuꞌajanʉꞌcõpeꞌonoꞌo. Yʉꞌʉta nimʉꞌtãgʉ̃, nitʉogʉpʉ niꞌi. Noꞌo yʉꞌʉre ʉpʉtʉ ʉarã acowʉorãnojõrẽ yʉꞌʉ catinuꞌcũsere oꞌogʉti. Narẽ wapaseesome. \v 7 Noꞌo añurõ wee yʉꞌrʉwetirã ẽjõpeoduꞌutirãnojõ nipeꞌtise yʉꞌʉ “Oꞌogʉti” níꞌquere ñeꞌerãsama. Yʉꞌʉ na wiogʉ nigʉ̃saꞌa. Na yʉꞌʉ põꞌrã nirãsama. \v 8 Ãpẽrã pũrĩcã uise buꞌiri yʉꞌʉre ẽjõpeoduꞌurã pecameꞌepʉ waꞌarãsama. Tojo nicã ẽjõpeotirã, ñaꞌabutiasere weerã́, wẽjẽcõꞌarĩ masã topʉ waꞌarãsama. Ãpẽrã noꞌo ʉaro aꞌmetãrãbajaqueꞌatirã, yai weronojõ tʉꞌoñaꞌmasĩrĩ masã pecameꞌepʉ waꞌarãsama. Tojo nicã Õꞌacʉ̃ mejẽtare ẽjõpeorã, nipeꞌtirã nisoosepijarã pecameꞌepʉ waꞌarãsama. Ti ditara ope weronojõ bajuse sipi ʉ̃jʉ̃saꞌa. Te buꞌiri daꞌrese apaturi wẽrĩse weronojõ niꞌi. \s1 Maꞌma macã Jerusalẽ́ cjase queti niꞌi \p \v 9 Beꞌro niꞌcʉ̃ sõꞌonícãrã siete meꞌrãcjʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃. Náta, nánʉcʉ̃ buꞌiri daꞌretʉoatje posetise parire cʉowã. Niꞌcʉ̃ na meꞌrãcjʉ̃ aꞌtiro niwĩ: \p —Teꞌa. Mʉꞌʉrẽ Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ nʉmo niacjore ĩꞌogʉ̃ti, niwĩ. Cʉ̃ nʉmo Jesucristore ẽjõpeorã nisĩꞌrĩrõ weeꞌe. \p \v 10 Espíritu Santu quẽꞌese weronojõ yʉꞌʉre ĩꞌowĩ. Niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉ̃rʉ̃gʉ̃ pajicjʉ ʉꞌmʉacjʉjopʉ yʉꞌʉre miawĩ. Topʉ yʉꞌʉre Õꞌacʉ̃ tiro nícamacãjo dijatisere ĩꞌowĩ. Ti macã Jerusalẽ́ ñaꞌase moorĩ macãjo niwʉ̃. \v 11 Ti macã Õꞌacʉ̃ asistese meꞌrã pũrõ asistewʉ. Ʉ̃tãperi wapabʉjʉse peri jasper wãmetise peri weronojõ asiste, acostiwʉ. \v 12 Ti macã sumuto pajiri sãꞌrĩrõ ʉꞌmʉarĩ sãꞌrĩrõ niwʉ̃. Ti sãꞌrĩrõpʉ doce soperi niwʉ̃. Te soperinʉcʉ̃ niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ nuꞌcũwĩ. Te soperipʉre Israe ye cururicjãrã wãmerẽ ojaõꞌonoꞌwʉ̃. Na doce cururi niwã. \v 13 Ti sãꞌrĩrõpʉre mujĩpũ mʉjãtiro peꞌe iꞌtia sope niwʉ̃. Mujĩpũ sãjãrõ peꞌere iꞌtia sope niwʉ̃. Cũpe peꞌere iꞌtia sope niwʉ̃. Diacjʉ̃ peꞌe quẽꞌrãrẽ iꞌtia sope niwʉ̃. \v 14 Ti macã cja sãꞌrĩrõrẽ ʉ̃tãpaga paca meꞌrã tuuñeꞌenoꞌwʉ̃. Tepagá docepaga niwʉ̃. Tepagánʉcʉ̃ Jesucristo besecṹúꞌcãrã wãmerẽ ojaõꞌonoꞌwʉ̃. \p \v 15 Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉre ucũgʉ̃ niꞌcãgʉ̃ ãrʉ̃gʉ̃ uru meꞌrã weeꞌcʉre cʉowĩ. Tigʉ meꞌrã ti macãrẽ, soperire, ti sãꞌrĩrõrẽ queogʉtigʉ weewĩ. \v 16 Ti macã baꞌparitise pãꞌrẽrĩ mejãrõta bajuwʉ. Niꞌcãrõnojõ eꞌsa, niꞌcãrõnojõ yoawʉ. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ cʉ̃ queocjʉ meꞌrã ti macãrẽ queowĩ. Ti macã yoaro dos mil doscientos kilómetros niwʉ̃. Ʉꞌmʉarõ, eꞌsaro quẽꞌrã mejãrõta niwʉ̃. \v 17 Beꞌro sãꞌrĩrõrẽ queowĩ. Sesenta y cinco metros eꞌsawʉ. Masã queowʉaronojõ queowĩ. \p \v 18 Sãꞌrĩrõ yaꞌsasepaga jasper wãmetise meꞌrã wééca sãꞌrĩrõ niwʉ̃. Ti macã uru waro meꞌrã wééca macã niwʉ̃. Uru ẽocujiri ũꞌirĩ marĩse weronojõ acostiwʉ. \v 19 Ʉ̃tãpaga ti sãꞌrĩrõrẽ tuuñeꞌesepaga paca aꞌtiro weenoꞌwʉ̃. Nipeꞌtise ʉ̃tãperi wapabʉjʉse peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Nimʉꞌtã cja yaꞌsase peri jasper wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã zafiro wãmetise yaꞌsase peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã butibocurese ágata wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã yaꞌsase esmeralda wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. \v 20 Apega sõꞌase ónice wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã sõꞌabocurese cornalina wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã ewʉbocure crisólito wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã yaꞌsase berilo wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã ewʉbocure acostise topacio wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã yaꞌsabocurese crisoprasa wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Beꞌro cjã yaꞌsase jacinto wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. Nitʉocjapʉa sõꞌa ñibocurese amatista wãmetise peri meꞌrã maꞌmasuꞌanoꞌwʉ̃. \v 21 Doce soperi niwʉ̃. Te niꞌcãrẽ soperi niꞌcãgã perlajo meꞌrã weenoꞌque soperi niwʉ̃. Macã decopʉ waꞌari maꞌa uru meꞌrã wééca maꞌa niwʉ̃. Ẽocujiri acostiro weronojõ bajuwʉ. \p \v 22 Ti macãpʉre ne Õꞌacʉ̃ wiꞌire ĩꞌatiwʉ. Aꞌtiro niꞌi. Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ tutuayʉꞌrʉagʉ topʉ nimi. Tojo nicã Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ quẽꞌrã topʉ nimi. Tojo weero Õꞌacʉ̃ wiꞌi marĩwʉ̃. \v 23 Ti macãpʉre mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃, ñamicjʉ̃ sĩꞌosere ne aꞌmasome. Õꞌacʉ̃ asistese meꞌrã añurõ sĩꞌonuꞌcũꞌu. Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ cʉ̃ ti macãrẽ sĩꞌogʉ̃́ nimi. \v 24 Aꞌti nucũcãcjãrã Õꞌacʉ̃ yʉꞌrʉonoꞌcãrã ti macã sĩꞌose meꞌrã sijarãsama. Aꞌti nucũcãcjãrã wiorã na wiorã níꞌquere ti macãpʉ miarãsama. \v 25 Topʉre ñami marĩrõsaꞌa. Tojo weero ti macã cjase soperi susunuꞌcũcãꞌrõsaꞌa. \v 26 Aꞌti nucũcãcjãrã na añuse nisetiꞌquere ti macãpʉ miarãsama. \v 27 Topʉre ne niꞌcãti ñaꞌase miisãjãanoꞌña marĩrõsaꞌa. Ñaꞌarõ weerã́, nisoosebʉcʉrã topʉre ne sãjãasome. Õꞌacʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ ya pũrĩ catinuꞌcũse cʉorã na wãmerẽ ojaõꞌonoꞌcãrã diaꞌcʉ̃ sãjã́árãsama. \c 22 \p \v 1 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ diare ĩꞌowĩ. Ti maa ũꞌirĩ marĩrĩ maa niwʉ̃. Te aco, catise warore oꞌowʉ. Pũrõ acostiri maa niwʉ̃. Õꞌacʉ̃, tojo nicã cʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ dujiri cũmurõ docapʉ wijawʉ. \v 2 Ti macã deco waꞌari maꞌapʉ oꞌmabʉrowʉ. Dia pʉ́aperi sumuto yucʉ catise oꞌose pĩꞌrĩwʉ̃. Niꞌcã cʉ̃ꞌmarẽ docetiri dʉcatiwʉ. Mujĩpũrĩnʉcʉ̃ dʉcatiwʉ. Tigʉ cjase pũrĩ masãrẽ ocoyese niwʉ̃. \v 3 Topʉre “Masã ñaꞌarõ weeꞌque wapa narẽ ñaꞌarõ waꞌarosaꞌa”, niña marĩrõsaꞌa. Ti macãpʉre Õꞌacʉ̃, tojo nicã cʉ̃ macʉ̃ oveja wĩꞌmagʉ̃ weronojõ bajugʉ dujiri cũmurõ nirõsaꞌa. Cʉ̃ yarã cʉ̃rẽ ñubuepeorãsama. \v 4 Bajuyoropʉ cʉ̃rẽ ĩꞌarãsama. Na diapoapʉ cʉ̃ wãmerẽ cʉorãsama. \v 5 Topʉ ñami marĩrõsaꞌa. Topʉ nirã́ ne sĩꞌosere ʉasome. Mujĩpũ boꞌreyusere ʉasome. Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ sĩꞌogʉ̃sami. Na topʉ nirã́ Õꞌacʉ̃ meꞌrã dutitamunuꞌcũrãsama. \s1 Jesucristo maata aꞌtigʉsami nise queti niꞌi \p \v 6 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉre niwĩ: \p —Aꞌte ucũse diacjʉ̃ nise niꞌi. Te níꞌcaronojõta waꞌarosaꞌa. Marĩ wiogʉ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ weredutiꞌquere wereturiari masãrẽ wãcũse oꞌowĩ. Cʉ̃́ta cʉ̃rẽ werecoꞌtegʉre oꞌówĩ. Cʉ̃ yarãrẽ maata beꞌropʉ waꞌatjere ĩꞌodutigʉ tojo weewĩ. \p \v 7 Aꞌtiro niwĩ: \p —Maata aꞌtigʉti. Aꞌti turipʉ ojaꞌquere ẽjõpeo yʉꞌtigʉnojõ eꞌcatigʉsami, niwĩ. \p \v 8 Yʉꞌʉ Juã aꞌte nipeꞌtisere ĩꞌawʉ̃. Nipeꞌtisere tʉꞌowʉ. Tere tʉꞌo, ĩꞌáca beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉre ĩꞌoꞌcʉ tiro ñubuepeogʉ ejaqueꞌawʉ. \v 9 Cʉ̃ peꞌe tojo weecã ĩꞌagʉ̃, niwĩ: \p —Tojo weeticãꞌña. Yʉꞌʉ quẽꞌrã cʉ̃rẽ daꞌracoꞌtegʉta niꞌi. Yʉꞌʉ mʉꞌʉ weronojõ nigʉ̃́ niꞌi. Mʉꞌʉ acawererã Õꞌacʉ̃ weredutiꞌquere wereturiari masã weronojõ niꞌi. Tojo nicã yʉꞌʉ nipeꞌtirã aꞌti pũrĩpʉ ojaꞌquere ẽjõpeo yʉꞌtirã weronojõ niꞌi. Yʉꞌʉre ñubuepeoticãꞌña. Õꞌacʉ̃ peꞌere ñubuepeoya, niwĩ. \p \v 10 Cʉ̃ yʉꞌʉre ninemowĩ: \p —Aꞌti pũrĩpʉ “Aꞌtiro waꞌarosaꞌa” ni ojaꞌque queoro waꞌatje cãꞌrõ dʉꞌsaꞌa. Tojo weegʉ aꞌti pũrĩpʉ ojaꞌquere Õꞌacʉ̃ ye quetire yaꞌyioropʉ cʉoticãꞌña. \v 11 Cãꞌrõ dʉꞌsaꞌa. Ñaꞌagʉ̃ mejãrõta cʉ̃ ʉaro weebataꞌto. Ñaꞌabutiasere weegʉ́ quẽꞌrã mejãrõta weebataꞌto. Añugʉ̃ pũrĩcã añurõ weenuꞌcũato. Tojo nicã Õꞌacʉ̃ ʉaro weenuꞌcũgʉ̃ cʉ̃rẽ queoro weesirutuato, niwĩ. \p \v 12 Beꞌro Jesú aꞌtiro niwĩ: \p —Tojota niꞌi. Maata aꞌtigʉsaꞌa. Yʉꞌʉ masãrẽ oꞌoatjere cʉoꞌo. Nánʉcʉ̃ na queoro weeꞌquere oꞌogʉti. \v 13 Yʉꞌʉta nimʉꞌtãgʉ̃, nitʉogʉpʉ niꞌi. \p \v 14 »Noꞌo suꞌtire coeꞌcãrã weronojõ añurã nisĩꞌrĩrã na ñaꞌarõ weeꞌquere duꞌurã, eꞌcatirãsama. Na catise oꞌocjʉ dʉcare baꞌamasĩrãsama. Na aꞌti macã añubutiari macãpʉ sãjãamasĩrãsama. \v 15 Ãpẽrã pũrĩcã ñaꞌarõ weeri masã ti macãpʉre sãjãasome. Ñaꞌabutiaro weerã́, yai weronojõ tʉꞌoñaꞌmasĩrĩ masã ti macãpʉre sãjãasome. Tojo nicã noꞌo ʉaro ñaꞌarõ aꞌmetãrãbajaqueꞌatirã, wẽjẽcõꞌarĩ masã sãjãasome. Ãpẽrã Õꞌacʉ̃ mejẽtare ñubuepeorãnojõ, tojo nicã nisoosere weetʉꞌsarãnojõ sãjãasome. \p \v 16 »Yʉꞌʉ Jesú niꞌi. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ, yagʉ meꞌrã aꞌti pũrĩ cjase nipeꞌtirã yʉꞌʉre ẽjõpeose cururicjãrãrẽ weredutiꞌi. Yʉꞌʉ dʉporocjʉ̃ wiogʉ Davi pãrãmi nituriagʉ niꞌi. Tojo nicã ñocõawʉ̃ boꞌrequeꞌari cura asistemʉjãtigʉ weronojõ nigʉ̃́ niꞌi, niwĩ Jesú. \p \v 17 Cʉ̃ tojo níca beꞌro Espíritu Santu, tojo nicã Jesucristore ẽjõpeorã aꞌtiro niwã: \p —Aꞌtibaqueꞌoya, niwã. \p Noꞌo aꞌtere tʉꞌorãnojõ quẽꞌrã “Aꞌtiato”, niato. \p Noꞌo acowʉorã sĩꞌrĩsĩꞌrĩrãnojõ aꞌtiato. Aco catise warore oꞌosere sĩꞌrĩrã aꞌtiato. Te ne wapamarĩrõsaꞌa. \p \v 18 Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ ye quetire aꞌti pũrĩpʉ ojaꞌquere tʉꞌorãrẽ aꞌtiro ni wereyugʉti. Noꞌo aꞌti pũrĩpʉ ojaꞌquere ojayʉꞌrʉogʉnojõrẽ Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌregʉsami. Aꞌti pũrĩpʉ buꞌiri daꞌresere ojaꞌquenojõrẽta cʉ̃rẽ weegʉsami. \v 19 Noꞌo aꞌti pũrĩpʉ ojaꞌquere dʉꞌagʉnojõrẽ Õꞌacʉ̃ aꞌtiro weegʉsami. Cʉ̃ ojadʉꞌaꞌcaronojõta Õꞌacʉ̃ catinuꞌcũse cʉorã ojaõꞌonoꞌca pũrĩpʉre cʉ̃ wãmerẽ coegʉsami. Cʉ̃ yucʉ cjase catise oꞌocjʉ dʉcare baꞌasome. Cʉ̃ ti macã añurĩ macãrẽ sãjãasome. Aꞌte quetire aꞌti pũrĩpʉre ojanoꞌo. \p \v 20 Jesucristo aꞌtere weregʉ, aꞌtiro nimi: \p —Tojota niꞌi. Cãꞌrõacã dʉꞌsaꞌa yʉꞌʉ dijatiatjo, nimi. \p Tojota waꞌarosaꞌa. Wiogʉ Jesú, quero aꞌtibaqueꞌoya. \p \v 21 Marĩ wiogʉ Jesucristo mʉsã nipeꞌtirãrẽ añurõ weeato. Tojota weeato. \fig Jesú apaturi aꞌtiatje niꞌi|alt="Jesus with rays of light" src="cn01886B.tiF" size="span" ref="Ap 22.20" \fig*