\id JAS - Tucano (Colombia edition) NT+ [tuoC] -Colombia 2015 (DBL 2015) 
\h SANTIAGO 
\toc1 Santiago cʉ̃ ojaꞌque niꞌi 
\toc2 Santiago 
\toc3 Stg 
\mt1 Santiago cʉ̃ ojaꞌque niꞌi  
\is1 Aꞌti pũrĩ aꞌtiro weero ojanoꞌpã nise niꞌi  
\ip Aꞌti pũrĩrẽ Jesucristore ẽjõpeorã Israe curuacjãrã noꞌo ʉaro waꞌasteaꞌcãrãrẽ Santiago ojacʉ niwĩ. Cʉ̃́ta Jerusalẽ́cjãrã Jesucristore ẽjõpeori curuacjãrãrẽ sʉꞌori nisetigʉ nicʉ niwĩ. Téé wẽrĩgʉ̃pʉ narẽ sʉꞌori nisetitʉocʉ niwĩ.  
\ip Aꞌtiro ojacʉ niwĩ. Wãcũtutuasere, ñaꞌarõ weeticãꞌña nisere, ucjaticãꞌña nisere ojacʉ niwĩ. Añurõ weese meꞌrã ẽjõpeose wapatiꞌi nisere ojacʉ niwĩ. Tojo nicã Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩnuꞌcũcãꞌña nisere, piꞌetirã wãcũtutuaya nisere, werecasasere ojacʉ niwĩ.  
\c 1  
\s1 Noꞌo ʉaro duꞌtistewãꞌcãꞌcãrãrẽ ojaꞌque niꞌi  
\p
\v 1 Yʉꞌʉ Santiago aꞌti pũrĩ meꞌrã mʉsãrẽ añudutise oꞌóꞌo. Marĩ pacʉ Õꞌacʉ̃, tojo nicã marĩ wiogʉ Jesucristo dutisere daꞌrawãꞌñacoꞌtegʉ niꞌi. Mʉsã judío masã doce cururicjãrã Jesucristore ẽjõpeorãrẽ ojaꞌa. Mʉsã apeye diꞌtapʉ duꞌtistewãꞌcãꞌcãrãrẽ ojaꞌa.   
\s1 Ẽjõpeoꞌcãrãpʉ tojota ẽjõpeoyapaticãꞌña nise niꞌi  
\p
\v 2 Yʉꞌʉ acawererã, yʉꞌʉ weresere tʉꞌoya. Marĩrẽ apetero wãcũña marĩrõ peje ñaꞌase, mejẽcã bajuse waꞌabosaꞌa. Tojo waꞌacã, eꞌcatiya.  
\v 3 Õꞌacʉ̃ marĩrẽ ¿yʉꞌʉre diacjʉ̃ta ẽjõpeomitina? nígʉ̃, mejẽcã waꞌacã weebosami. Tojo waꞌamicã, marĩ cʉ̃rẽ ẽjõpeoduꞌutirã, siape meꞌrã nemorõ wãcũtutuanemorãsaꞌa.  
\v 4 Mʉsãrẽ ñaꞌase waꞌari curare tojota wãcũtutuayapaticãꞌña. Tojo weerã siape meꞌrã Jesucristore ẽjõpeonemorãsaꞌa. Añurõ ẽjõpeoyapatituꞌajarãsaꞌa. Õꞌacʉ̃ ʉaronojõ nisetirãsaꞌa. Tojo nicã mʉsãrẽ ne cãꞌrõacã ẽjõpeose dʉꞌsasome.   
\p
\v 5 Noꞌo masĩse moogʉ̃nojõ Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩña. Cʉ̃ oꞌogʉsami. Cʉ̃ “Oꞌoweꞌe” nitigʉta, tuꞌtiro marĩrõ nipeꞌtirãrẽ marĩ sẽrĩse nemorõ oꞌoyʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃sami.  
\v 6 Tere sẽrĩrã, ẽjõpeose meꞌrã sẽrĩña. “¿Yʉꞌʉre oꞌogʉsariba?” nitirãta, sẽrĩña. Marĩ, apetero weegʉ yʉꞌʉre oꞌosome nírã, dia pajiri maa cjase pãꞌcõrĩ dʉcayumʉjãrõ weronojõ niꞌi. Témarĩcã, wĩꞌrõ wẽeocã, waꞌamʉjã, dijamʉjãsaꞌa.  
\v 7 Aꞌte weronojõ tʉꞌoñaꞌgʉ̃, “Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre yʉꞌtigʉsami”, ni wãcũticãꞌña. Yʉꞌtisome.  
\v 8 Niꞌcã nʉmʉrẽ mejẽcã, ape nʉmʉrẽ mejẽcã wãcũsami. Queoro niꞌcã́diacjʉ̃ wãcũtisami. Tojo wãcũgʉ̃nojõrẽ Õꞌacʉ̃ oꞌotisami.   
\p
\v 9 Pajasecʉogʉ Jesure ẽjõpeogʉ eꞌcatiato. Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉre mejõ nigʉ̃ nitisami. Cʉ̃rẽ wiogʉ sõrõgʉ̃sami.  
\v 10 Noꞌo peje cʉogʉ quẽꞌrã Jesure ẽjõpeogʉ eꞌcatiato. Cʉ̃ ẽjõpeose cʉ̃ cʉose nemorõ wapatiꞌi. Cʉ̃ cʉose oꞌori ñaidijaro weronojõ peꞌtidijarosaꞌa.  
\v 11 Na masã peje cʉorãnojõ aꞌtiro waꞌarãsama. Tá mujĩpũ ʉpʉtʉ asicã, ñaia waꞌasaꞌa. Tojo weero te oꞌori añuse nimirõ, ñai, bʉrʉdija waꞌasaꞌa. Aꞌte weronojõ na peje cʉomiꞌque peꞌtidijarosaꞌa. Tojo weerã na daꞌrase meꞌrãta wẽrĩrãsama.   
\s1 Marĩ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩsere Õꞌacʉ̃ mejẽta dutimi nise niꞌi  
\p
\v 12 Jesucristore ẽjõpeogʉ cʉ̃rẽ ñaꞌarõ waꞌamicã ẽjõpeonuꞌcũgʉ̃, eꞌcatisami. Cʉ̃ wãcũtutuaca beꞌro Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ “Queoro weemi”, nisami. Tojo weegʉ cʉ̃ meꞌrã ʉꞌmʉsepʉ catinuꞌcũgʉ̃sami. Õꞌacʉ̃ “Yʉꞌʉre ẽjõpeorãrẽ catinuꞌcũsere oꞌogʉti” níꞌcaronojõta oꞌogʉsami.  
\v 13 Noꞌo ñaꞌarõ weesĩꞌrĩgʉ̃nojõ “Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre tojo weedutimi”, niticãꞌña. Õꞌacʉ̃rẽ ne ñaꞌarõ weesĩꞌrĩse marĩꞌi. Tojo nicã ne niꞌcʉ̃rẽ “Ñaꞌarõ weeya”, nitisami.   
\p
\v 14-15 Aꞌtiro peꞌe niꞌi. Marĩ basu ñaꞌarõ weesere wãcũnʉrʉ̃ꞌʉ. Tojo tere wãcũnʉrʉ̃cã, marĩ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩse wãꞌcãꞌa. Aꞌte ñaꞌarõ weesĩꞌrĩse meꞌrã ñaꞌase waꞌasaꞌa. Marĩ siape meꞌrã pũrõ weepóca beꞌro deꞌro duꞌumasĩtisaꞌa. Te meꞌrã diacjʉ̃ta wẽrĩdojasere bocarãsaꞌa. Buꞌiri daꞌrese bocarãsaꞌa.   
\p
\v 16 Yʉꞌʉ acawererã, mʉsã diacjʉ̃ wãcũña. “Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre ñaꞌarõ weedutimi”, niticãꞌña.   
\p
\v 17 Nipeꞌtise añuse marĩrẽ oꞌose “Õꞌacʉ̃ cʉ̃ oꞌoꞌque niꞌi”, ni wãcũña. Cʉ̃ aꞌti ʉmʉco sĩꞌorã mujĩpũ, ñocõarẽ weeꞌcʉ nimi. Na ʉ̃jʉ̃mʉjã, yatidijamʉjãsama. Õꞌacʉ̃ pũrĩcã na weronojõ nitisami. Ne cãꞌrõ dʉcayutisami. Ʉmʉcorinʉcʉ̃ marĩrẽ añurõ weenuꞌcũcãꞌsami.  
\v 18 Õꞌacʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ ʉaꞌcaronojõta cʉ̃ ye queti diacjʉ̃ nise meꞌrã cʉ̃ põꞌrã waꞌacã weecʉ niwĩ. Tojo weerã cʉ̃rẽ ẽjõpeotjĩarã, cʉ̃ põꞌrã nimʉꞌtãꞌcãrã weronojõ niꞌi. Siape meꞌrã nemorõ pãjãrã cʉ̃rẽ ẽjõpeonemorãsama.   
\s1 Õꞌacʉ̃ quetire tʉꞌo, cʉ̃ dutironojõta weeya nise niꞌi  
\p
\v 19 Yʉꞌʉ acawererã, yʉꞌʉ maꞌirã, mʉsãrẽ aꞌtere weregʉti. Ãpẽrã mʉsãrẽ werecã, añurõ tʉꞌoya. Mʉsã na weresere tʉꞌorã, queoro wãcũtojarãpʉ ucũña. Uayeticãꞌña.  
\v 20 Marĩ uarã, Õꞌacʉ̃ ʉaro weetisaꞌa.  
\v 21 Tojo weerã nipeꞌtise mʉsã ñaꞌarõ wãcũsere, ñaꞌarõ weesetisere duꞌucãꞌña. Õꞌacʉ̃ ye queti marĩrẽ cʉ̃ cũuꞌquere queoro ẽjõpeoya. Te quetire tʉꞌo ẽjõpeorã, mʉsã yʉꞌrʉrãsaꞌa.   
\p
\v 22 Mʉsã Õꞌacʉ̃ ye quetire tʉꞌorã, tʉꞌoro bajuro tʉꞌoticãꞌña. Mʉsã tʉꞌoꞌquere queoro weeya. Cʉ̃ ye quetire tʉꞌoꞌcãrã nimirã tere weetirã, marĩ basu weesoorã weeꞌe.  
\v 23-24 Marĩ Õꞌacʉ̃ ye quetire tʉꞌomirã tere weetirã, aꞌte weronojõ niꞌi. Niꞌcʉ̃ masʉ̃ cʉ̃ diapoare ẽorõpʉ ĩꞌasami. Cʉ̃ ĩꞌáca beꞌro aperopʉ waꞌagʉ, cʉ̃ bajusere acoboja waꞌasami. Õꞌacʉ̃ ye quetire tʉꞌomirã tere weetirã, marĩ quẽꞌrã cʉ̃ weronojõ niꞌi. Maata cʉ̃ ye quetire acobojosaꞌa.  
\v 25 Apĩ peꞌe cʉ̃ Õꞌacʉ̃ ye tʉꞌoꞌquere wãcũnuꞌcũ, acobojotisami. Õꞌacʉ̃ dutironojõ marĩ weenuꞌcũcã, cʉ̃ nipeꞌtise marĩ weese meꞌrã eꞌcaticã weegʉsami. Õꞌacʉ̃ ye queti diacjʉ̃ta niꞌi. Te meꞌrã marĩ ñaꞌarõ weeꞌquere yʉꞌrʉweticã weecʉ niwĩ.   
\p
\v 26 Marĩ aꞌtiro nibosaꞌa: “Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoꞌo.” Tojo nimirã, ãpẽrãrẽ ucja, ñaꞌarõ ucũbosaꞌa. Te meꞌrã marĩ ucũsere “Diacjʉ̃ niweꞌe”, ni masĩnoꞌo. “Marĩ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoꞌo” nimiꞌque ne wapamarĩsaꞌa.  
\v 27 Marĩ cʉ̃rẽ diacjʉ̃ ẽjõpeorã, aꞌtiro weesetiroʉaꞌa. Pacʉsʉmʉa moorãrẽ, wapewia numiarẽ narẽ mejẽcã waꞌacã, weetamurõʉaꞌa. Apeye quẽꞌrãrẽ aꞌti ʉmʉco cjase ñaꞌasere weeticãꞌrõʉaꞌa.   
\c 2  
\s1 Masãrẽ niꞌcãrõnojõ weeya nise niꞌi  
\p
\v 1 Marĩ wiogʉ Jesucristo añuyʉꞌrʉgʉre ẽjõpeorã, masãrẽ ne dʉcawaaticãꞌrõʉaꞌa.  
\v 2-3 Apetero Õꞌacʉ̃ wiꞌi mʉsã nerẽwʉaropʉ pʉarã sãjãabosama. Niꞌcʉ̃ peje cʉogʉ añuse suꞌti sãñagʉ̃ omopica uru meꞌrã wééca beꞌtore tuusãasami. Apĩ pajasecʉogʉ peꞌe suꞌti boase mejã sãñasami. Mʉsã peje cʉogʉre añurõ wéérã, “Aꞌto añurõpʉ dujiya”, nibosaꞌa. Apĩ pajasecʉogʉ peꞌere “Totá nuꞌcũña” o apetero weerã “Totá nucũcãpʉ dujicãꞌña”, nicãꞌbosaꞌa.  
\v 4 Mʉsã tojo wéérã, narẽ niꞌcãrõnojõ weetisaꞌa. “Peje cʉogʉ nemorõ wapatimi”, nisaꞌa. “Pajasecʉogʉ wapamarĩmi”, nirã weesaꞌa. Tojo nírã, ñaꞌarõ wãcũrã weeꞌe.   
\p
\v 5 Yʉꞌʉ acawererã yʉꞌʉ mairã, yʉꞌʉre tʉꞌoya. Õꞌacʉ̃ pajasecʉorãrẽ pũrõ maꞌisami. Cʉ̃rẽ ẽjõpeodutigʉ narẽ besecʉ niwĩ. Na ẽjõpeocã, cʉ̃ ĩꞌorõpʉre na ẽjõpeose pajiro wapatiꞌi. Tojo nicã cʉ̃ tiropʉ waꞌato nígʉ̃ besecʉ niwĩ. Cʉ̃ níꞌcaronojõta cʉ̃rẽ mairã cʉ̃ tiropʉ ninuꞌcũrãsama.  
\v 6 Õꞌacʉ̃ tojo beséca beꞌro nimicã, mʉsã peꞌe pajasecʉorãrẽ yabi bopoyasãsaꞌa. Peje cʉorãrẽ añurõ weeyʉꞌrʉnʉꞌcãrã, queoro weetisaꞌa. Náta mʉsãrẽ ñaꞌarõ weema. Mʉsãrẽ weresãrã, wiorã tiropʉ mʉsãrẽ ñeꞌewãꞌcãsama.  
\v 7 Na Jesú marĩ ẽjõpeogʉre bujicãꞌsama.   
\p
\v 8 Õꞌacʉ̃ marĩ wiogʉ cʉ̃ ye queti ojáca pũrĩpʉ aꞌtiro weeduticʉ niwĩ. “Mʉsã basu maꞌirõnojõta ãpẽrã quẽꞌrãrẽ maꞌiña.” Marĩ cʉ̃ tojo dutiꞌquere wéérã, añurõ weerã weeꞌe.  
\v 9 Marĩ ãpẽrãrẽ niꞌcãrõnojõ weetirã, Õꞌacʉ̃ dutiꞌquere yʉꞌrʉnʉꞌcãrã weesaꞌa. Tojo weerã buꞌiri cʉosaꞌa.  
\v 10 Niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃ dutiꞌquere añurõ weepeꞌomigʉ̃ niꞌcãrõ dutisere yʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃, buꞌiri cʉosami. Nipeꞌtisere Õꞌacʉ̃ dutiꞌquere yʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃ weronojõ weesami.  
\v 11 Õꞌacʉ̃ aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Mʉsã nʉmosãnumia nitirãrẽ aꞌmetãrãticãꞌña.” Apeye quẽꞌrãrẽ nicʉ niwĩ: “Ãpẽrãrẽ wẽjẽticãꞌña.” Tojo weerã marĩ ãpẽrã nʉmosãnumiarẽ aꞌmetãrãtimirã, noꞌo ãpẽrãrẽ wẽjẽrã, Õꞌacʉ̃ dutiꞌquere yʉꞌrʉnʉꞌcãrãta weeꞌe.  
\v 12 Cʉ̃ dutise marĩrẽ pajañaꞌa, maꞌidutiꞌi. Te dutise meꞌrã marĩrẽ besegʉsami. Tojo weerã ãpẽrãrẽ maꞌiti, pajañaꞌtirã, buꞌiritirãsaꞌa. Cʉ̃ tojo beseatjere masĩrã, marĩ ucũsere, marĩ weesere añurõ wãcũyuroʉaꞌa.  
\v 13 Marĩ ãpẽrãrẽ pajañaꞌticã, cʉ̃ beseri nʉmʉ nicã, marĩ quẽꞌrãrẽ pajañaꞌtisami. Marĩ narẽ pajañaꞌcã pũrĩcãrẽ, Õꞌacʉ̃ quẽꞌrã marĩrẽ pajañaꞌgʉ̃sami.   
\s1 Añurõ weese meꞌrã Jesucristore ẽjõpeosere ĩꞌoꞌo nise niꞌi  
\p
\v 14 Acawererã, marĩ “Jesucristore ẽjõpeoꞌo”, nibosaꞌa. Tojo nimirã, ãpẽrãrẽ weetamuticã, “Marĩ ẽjõpeoꞌo” nise ʉseri wapamarĩꞌi. Te “Marĩ ẽjõpeoꞌo” níꞌque ʉseri meꞌrã diaꞌcʉ̃ yʉꞌrʉwetimasĩtisaꞌa.   
\p
\v 15-16 Mʉsãrẽ queose meꞌrã weregʉti. Apetero Jesucristore ẽjõpeorã pajasecʉorã suꞌti moorã, baꞌase moorã marĩ tiropʉ etasama. Niꞌcʉ̃ narẽ añurõ weetimigʉ̃, nibosami. “Añurõ waꞌapa. Suꞌti sãñaña yʉsʉabʉari, tojo nicã pajiro baꞌaya”, nibosami. Cʉ̃ narẽ na ʉasere oꞌotimigʉ̃ tojo ucũcã, wapamarĩꞌi.  
\v 17 Aꞌte weronojõ niꞌi “Jesucristore ẽjõpeoꞌo” nimirã, marĩ ãpẽrãrẽ weetamuticã. Marĩ cʉ̃rẽ ẽjõpeoꞌo nise wapamarĩꞌi.   
\p
\v 18 Apetero weegʉ yʉꞌʉ níꞌquere ẽjõpeotigʉnojõ aꞌtiro nibosami. Niꞌcʉ̃ añusere weetimigʉ̃, “Jesucristore ẽjõpeoꞌo”, nibosami. Apĩ “Añuse peꞌere weeꞌe”, nibosami. Cʉ̃ tojo nisere aꞌtiro weregʉti. Cʉ̃ añurõ weeticã, ¿deꞌro wee marĩ cʉ̃ “Jesucristore ẽjõpeomi” ni ĩꞌabosaʉ? Añurõ weecãma, cʉ̃ Jesucristore ẽjõpeosere masĩbosaꞌa.  
\v 19 Mʉsã “Õꞌacʉ̃ niꞌcʉ̃ta nimi”, ni ẽjõpeoꞌo. Añu niꞌi mʉsã tojo nise. Wãtĩa quẽꞌrã mʉsã weronojõta tere ẽjõpeosama. Na Õꞌacʉ̃rẽ uirã, narãsãsama. Na tojo ẽjõpeomirã, Õꞌacʉ̃ ʉaro weetisama.  
\v 20 Mʉsã diacjʉ̃ wãcũweꞌe. Tʉꞌomasĩtirã weronojõ niꞌi. Marĩ “Jesucristore ẽjõpeoꞌo” nimirã, ãpẽrãrẽ añurõ weeĩꞌotirã, Jesucristore diacjʉ̃ ẽjõpeotisaꞌa.  
\v 21 Dʉporocjʉ̃ marĩ ñecʉ̃ Abrahã ye cjasere weregʉti. Õꞌacʉ̃ Abrahãrẽ ¿diacjʉ̃ yʉꞌʉre ẽjõpeomiticʉ̃? nígʉ̃, cʉ̃ macʉ̃ Isaare wẽjẽ ʉ̃jʉ̃amorõpeoduticʉ niwĩ. Abrahã Õꞌacʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ. Tojo weegʉ cʉ̃ macʉ̃ Isaare, cʉ̃rẽ wẽjẽ ñubuepeogʉti nígʉ̃, ʉ̃tãmesã buꞌipʉ dʉꞌtepeocʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weecã ĩꞌagʉ̃, Õꞌacʉ̃ “Abrahã yʉꞌʉre añurõ ẽjõpeomi. Cʉ̃ añugʉ̃ nimi”, nicʉ niwĩ.  
\v 22 Mʉsã masĩꞌi. Abrahã Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeosere ĩꞌogʉ̃, añurõ weecʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ, queoro weeyapaticʉ niwĩ.  
\v 23 Cʉ̃ añurõ weecã, dʉporocjãrãpʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌque queoro waꞌacaro niwʉ̃. Na Abrahãrẽ aꞌtiro ojacãrã niwã: “Abrahã Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeocʉ niwĩ. Tojo weegʉ Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ ‘Añugʉ̃ nimi’, ni ĩꞌacʉ niwĩ”, ni ojanoꞌcaro niwʉ̃. Abrahãrẽ masã “Õꞌacʉ̃ meꞌrãcjʉ̃ nimi”, nicãrã niwã.  
\v 24 Cʉ̃ tojo weeꞌquere wãcũrã, marĩ aꞌtiro masĩꞌi. Marĩ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeorã añurõ weecã, Abrahãrẽ weronojõ marĩ quẽꞌrãrẽ “Añurã nima”, ni ĩꞌasami. Marĩrẽ “Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoꞌo” ni ucũse ʉseri meꞌrã diaꞌcʉ̃ “Añurã nima”, nitisami.   
\p
\v 25 Apego dʉporocjõpʉ Rahab wãmetigo ye cjasere weregʉti tja. Co judío masõ nitigo ʉmʉarẽ aꞌmetãrãwapataꞌari masõ nico niwõ. Tojo weesetimigõ, Õꞌacʉ̃ yarã judío masãrẽ weetamuco niwõ. Na Josué oꞌónoꞌcãrã co ya macãpʉ ĩꞌaduꞌtirã ejacãrã niwã. Co ya macãcjãrã narẽ wẽjẽrĩ nígõ, co ya wiꞌipʉ narẽ nʉoco niwõ. Beꞌro narẽ na duꞌtitojaati maꞌarẽ ĩꞌoco niwõ. Co tojo weecã ĩꞌagʉ̃, Õꞌacʉ̃ core “Añugõ nimo”, ni ĩꞌacʉ niwĩ.   
\p
\v 26 Marĩ ejeripõꞌrã duꞌúca beꞌro marĩ upʉ catitisaꞌa majã. “Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoꞌo” nimirã marĩ añurõ weeticã, wẽ́rĩ́ca upʉ weronojõ nisaꞌa.   
\c 3  
\s1 Marĩ ucũrĩ ñeꞌmerõ cjase niꞌi  
\p
\v 1 Acawererã, mʉsã masĩsaꞌa. Ʉ̃sã buꞌeri masã mʉsã nemorõ nʉcʉ̃ĩꞌase meꞌrã besenoꞌrãsaꞌa. Õꞌacʉ̃ yere buꞌeri masã añurõ weeticã, Õꞌacʉ̃ ãpẽrã yʉꞌrʉoro buꞌiri daꞌregʉsami. Tojo weerã mʉsã waꞌteropʉ nirã́ pejetirãcã masãrẽ buꞌeri masã nirõʉaꞌa. \fig |alt="Horse with bridle (head only)" src="HK00029B.TIF" size="col" ref="Stg 3.3" \fig*   
\p
\v 2 Marĩ nipeꞌtirã pejetiri ñaꞌarõ weesaꞌa. Noꞌo niꞌcʉ̃ ne cãꞌrõacã ñaꞌarõ ucũtigʉ, añugʉ̃ waro nimi. Cʉ̃ ñaꞌarõ ucũse ʉserire cãꞌmotaꞌamasĩgʉ̃, cʉ̃ ñaꞌarõ ʉaripejasere cãꞌmotaꞌamasĩmi.  
\v 3 Queose meꞌrã mʉsãrẽ weregʉti. Marĩ cabayure cõmebeꞌtore ʉseropʉ tuusãarã, ti beꞌtoacã meꞌrã cʉ̃ pajigʉ nimicã, marĩ waꞌasĩꞌrĩrõpʉ cʉ̃rẽ waꞌadutimasĩsaꞌa.  
\v 4 Yucʉsʉ pajipjʉ quẽꞌrã tojota niꞌi. Tiwʉ pajipjʉ nisaꞌa. Tojo nimicã, wĩꞌrõ ʉpʉtʉ wẽetutuamicã, tiwʉre autumasĩsama. Tiwʉre auturi pjĩ cãꞌpjĩacã nimicã, ti pjĩ meꞌrã na waꞌasĩꞌrĩrõ peꞌe autuosama.  
\v 5 Tojota waꞌasaꞌa marĩ ucũrĩ ñeꞌmerõ meꞌrã. Marĩ ucũrĩ ñeꞌmerõ cãꞌrõacã nimicã, pejeti ucũseacã meꞌrã pãjãrãrẽ dojorẽmasĩꞌi. Pecameꞌe cã́ꞌmeꞌeacã meꞌrã marĩ sĩꞌayómicã, pajiro nʉcʉ̃ ʉ̃jʉ̃saꞌa.  
\v 6 Marĩ ñaꞌarõ ucũse ʉseri pecameꞌe weronojõ niꞌi. Ñeꞌmerõ cãꞌñeꞌmerõacã nimicã, ti ñeꞌmerõ meꞌrã peje ñaꞌase ucũmasĩsaꞌa. Noꞌo ʉaro nipeꞌtise ñaꞌase waꞌasaꞌa. Te ñaꞌarõ ucũse wãtĩ meꞌrã dʉꞌpocã́tisaꞌa. Nipeꞌtiro marĩ catiri ʉmʉco marĩ weesetisere dojorẽsaꞌa.   
\p
\v 7 Masã nipeꞌtirã waꞌicʉrãrẽ, mirĩcʉ̃arẽ, pĩrõarẽ, diacjãrãrẽ ĩꞌanʉrʉ̃, dutimasĩsama. Tojo weerã narẽ ne waropʉreta dutidʉꞌpocã́titojacãrã niwã.  
\v 8 Marĩ ucũrĩ ñeꞌmerõ pũrĩcãrẽ ne niꞌcʉ̃ narẽ weronojõ dutimasĩtisami. Ti ñeꞌmerõ dutita basioweꞌe. Aña cʉ̃ cũꞌrĩcã, cʉ̃ nímá oꞌoro weronojõ marĩ ucũse masãrẽ ñaꞌarõ weesaꞌa.  
\v 9 Marĩ ñeꞌmerõ meꞌrã Õꞌacʉ̃ marĩ pacʉre eꞌcatise oꞌosaꞌa. Ti ñeꞌmerõ meꞌrãta tja ãpẽrãrẽ ñaꞌarõ ucũsaꞌa. Marĩ Õꞌacʉ̃ weronojõ bajurã cʉ̃ weeꞌcãrãrẽ mejãrõta ñaꞌarõ ucũsaꞌa.  
\v 10 Ti ñeꞌmerõpʉta tja Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatise oꞌo, ãpẽrãrẽ ñaꞌarõ ucũsaꞌa. Tojo weeticãꞌrõʉaꞌa. Aꞌtiro weecã, ñaꞌa niꞌi.  
\v 11 Niꞌcã pe aco wijari pepʉre añuse, ñaꞌase aco morẽsuꞌu wijatisaꞌa.  
\v 12 Yʉꞌʉ acawererã, ojoño naraña dʉcatitisaꞌa. Ʉꞌsegʉ quẽꞌrã ojo dʉcatitisaꞌa. Aco wijari pe quẽꞌrã tojota niꞌi. Aco moatisewijari pepʉre aco moa marĩse marĩsaꞌa. Marĩ quẽꞌrã aꞌte weronojõ nirõʉaꞌa. Marĩ añuse diaꞌcʉ̃rẽ ucũrõʉaꞌa.   
\s1 Tʉꞌomasĩse cjase niꞌi  
\p
\v 13 Noꞌo mʉsã waꞌteropʉre tʉꞌomasĩyʉꞌrʉagʉ nigʉ̃nojõ añurõ weesetiato. Aꞌtiro wéégʉ, cʉ̃ masĩsere ãpẽrãrẽ ĩꞌogʉ̃sami. Queoro wãcũmeꞌrĩgʉ̃, “Ãpẽrã nemorõ masĩyʉꞌrʉnʉꞌcãꞌa” nirṍ marĩrõ niato.  
\v 14 Mʉsã ãpẽrãrẽ doerã, narẽ ʉorã, na yʉꞌrʉoro nisĩꞌrĩsaꞌa nírã, tojo nimaꞌacãrã weeꞌe. Tojo weerã mejõ waro “Tʉꞌomasĩyʉꞌrʉnʉꞌcãꞌa”, nisaꞌa. Mʉsã tojo nise wapamarĩsaꞌa.  
\v 15 Mʉsã tojo wãcũse aꞌti turi cjase, masã wãcũse niꞌi. Õꞌacʉ̃ mejẽta mʉsãrẽ tojo wãcũdutisami. Wãtĩ wãcũse oꞌosere mʉsã wãcũsetisaꞌa.  
\v 16 Mʉsã ãpẽrãrẽ ʉorã, na yʉꞌrʉoro nisĩꞌrĩcã, cumuca wãꞌcãsaꞌa. Noꞌo ʉaro nipeꞌtise ñaꞌase waꞌasaꞌa.   
\p
\v 17 Õꞌacʉ̃ cʉ̃ tʉꞌomasĩse marĩrẽ oꞌose peꞌe aꞌtiro niꞌi. Marĩ cʉ̃ tʉꞌomasĩsere cʉorã, ñaꞌase marĩrõ añurõ nisetisaꞌa. Uayetisaꞌa. Ãpẽrã meꞌrã añurõ tʉꞌoñaꞌa, nicãꞌsaꞌa. Ãpẽrãrẽ sõꞌo oꞌobosaʉ nitirãta oꞌosaꞌa. Marĩ ʉaro diaꞌcʉ̃ weetisaꞌa. Ãpẽrãrẽ pajañaꞌsaꞌa. Nipeꞌtirãrẽ niꞌcãrõnojõ weesaꞌa. Weesooro marĩrõ weesetisaꞌa.  
\v 18 Ãpẽrã meꞌrã añurõ nisĩꞌrĩrã, cumuca marĩrõ nicãꞌsama. Tojo weerã ãpẽrãrẽ añurõ niseticã weesama.   
\c 4  
\s1 Õꞌacʉ̃rẽ, aꞌti ʉmʉco cjasere niꞌcãrõ meꞌrã maꞌita basioweꞌe nise niꞌi  
\p
\v 1 ¿Ñeꞌe meꞌrã marĩrẽ aꞌmequẽse, ãpẽrã meꞌrã aꞌmetuꞌtise wãꞌcãsari? Aꞌtiro niꞌi. Marĩ basu ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrã, ʉaripejase meꞌrã, ñaꞌarõ wãcũnʉrʉ̃se meꞌrã wãꞌcãꞌa.  
\v 2 Mʉsã aꞌti turi cjasere ʉaripejayʉꞌrʉnʉꞌcãsaꞌa. Mʉsã ʉaripejasere bocatirã, wẽjẽsaꞌa. Ãpẽrã yere ĩꞌarã, ʉosaꞌa. Tere bocamasĩtirã, noꞌo ʉaro aꞌmetuꞌtimaꞌacãꞌsaꞌa. Aꞌmequẽsaꞌa. Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩtise ye buꞌiri mʉsã ʉasere bocatisaꞌa.  
\v 3 Apeterore cʉ̃rẽ sẽrĩrã quẽꞌrã, añurõ wãcũse meꞌrã sẽrĩtisaꞌa. Mʉsã basu ʉaripejasere ñaꞌarõ weerãtirã sẽrĩsaꞌa. Tojo weese ye buꞌiri cʉ̃ mʉsãrẽ oꞌotisami.  
\v 4 Tojo weerã mʉsã niꞌcõ numio marãpʉtigo nimigõta, apĩrẽ tʉꞌsago weronojõ niꞌi. Mʉsã Õꞌacʉ̃ põꞌrã nimirãta, aꞌti diꞌta cjasere wãcũyʉꞌrʉnʉꞌcãsaꞌa. Tojo weerã Õꞌacʉ̃rẽ yabirã weronojõ niꞌi. Noꞌo aꞌti diꞌta cjasere ʉaripejayʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃nojõ Õꞌacʉ̃ meꞌrã aꞌpepũrĩgʉ̃ weesami.  
\v 5 Õꞌacʉ̃ ye queti na ojáca pũrĩpʉ diacjʉ̃ta ojanoꞌcaro niwʉ̃. “Õꞌacʉ̃ marĩrẽ Espíritu Santure oꞌócʉ niwĩ. Tojo weegʉ ãpẽrã yʉꞌrʉoro cʉ̃rẽ marĩ maꞌicã ʉasami”, ni ojanoꞌcaro niwʉ̃.  
\v 6 Õꞌacʉ̃ marĩrẽ pajañaꞌtjĩagʉ̃, weetamusami. Cʉ̃ ye queti ojáca pũrĩpʉ aꞌtiro ojanoꞌcaro niwʉ̃ tja: “ ‘Ãpẽrã yʉꞌrʉoro niꞌi’ nirã́ meꞌrã Õꞌacʉ̃ aꞌpepũrĩ nisami. Ãpẽrã ‘Yʉꞌʉ mejõ nigʉ̃ niꞌi, yʉꞌʉre weetamuña’ nirã́ peꞌere weetamusami”, ni ojanoꞌcaro niwʉ̃.   
\p
\v 7 Tojo weerã Õꞌacʉ̃ dutisere añurõ yʉꞌtiya. Wãtĩ mʉsãrẽ niquesãcã, wãcũtutuaya. Jesú cʉ̃ tutuaro meꞌrã cʉ̃rẽ waꞌadutiya. Mʉsã tojo weecã, cʉ̃ uiwãꞌcãgʉ̃sami.  
\v 8 Õꞌacʉ̃rẽ nemorõ masĩña. Cʉ̃rẽ nemorõ masĩcã, cʉ̃ quẽꞌrã mʉsãrẽ nemorõ weetamugʉ̃sami. Mʉsã ñaꞌarõ weesere duꞌuya. Mʉsã Õꞌacʉ̃rẽ, tojo nicã aꞌti ʉmʉco cjasere niꞌcãrõ meꞌrã maꞌisĩꞌrĩrãnojõ, mʉsã tojo wãcũsere dʉcayuya.  
\v 9 Mʉsã ñaꞌarõ weesere wãcũrã, bʉjaweti utiya. Mʉsã ñaꞌarõ weese eꞌcati, bujironojõ oꞌorã, bopoya, bʉjawetiya.  
\v 10 Marĩ wiogʉre “Mʉꞌʉ ĩꞌorõpʉre yʉꞌʉ mejõ nigʉ̃ niꞌi”, niña. Mʉsã tojo nicã, cʉ̃ mʉsãrẽ wiorã waꞌacã weegʉsami.   
\s1 Õꞌacʉ̃ niꞌcʉ̃ta marĩrẽ besemasĩsami nise niꞌi  
\p
\v 11 Yʉꞌʉ acawererã, aꞌmerĩ ucjaticãꞌña. Mʉsã ãpẽrãrẽ ucjarã, Õꞌacʉ̃ aꞌmerĩ maꞌidutiꞌquere yʉꞌrʉnʉꞌcãrã weeꞌe. Cʉ̃ dutisere yʉꞌrʉnʉꞌcãrã, “Õꞌacʉ̃ dutise ñaꞌa niꞌi”, nirã weesaꞌa. Tojo weerã mʉsã apeyenojõ waꞌaꞌquere beseri masã weronojõ niꞌi.  
\v 12 Õꞌacʉ̃ niꞌcʉ̃ta te dutisere cũucʉ niwĩ. Cʉ̃ diaꞌcʉ̃ marĩ weesere besemasĩsami. Marĩrẽ yʉꞌrʉomasĩsami. Buꞌiri daꞌremasĩsami. Tojo weerã marĩ ãpẽrãrẽ “Na ñaꞌa nima”, nímasĩtisaꞌa.   
\s1 “Marĩ beꞌro weeatjere aꞌtiro weerãsaꞌa” niyuticãꞌrõʉaꞌa nise niꞌi  
\p
\v 13 Yʉꞌʉ ucũsere tʉꞌoya. Mʉsã niꞌcãrẽrã aꞌtiro wãcũsaꞌa. “Niꞌcãcã o ñamiacã ti macãpʉ niꞌcã cʉ̃ꞌma pajiro daꞌra wapataꞌagʉ waꞌagʉti”, nisaꞌa.  
\v 14 Tojo wãcũticãꞌña. Marĩ beꞌropʉ waꞌatjere masĩtisaꞌa. Aꞌtiro niꞌi. Oꞌme boꞌreacã dujise weronojõ marĩ catise niꞌi. Témarĩcã yoaticã ni, maata bajudutia waꞌasaꞌa. Marĩ quẽꞌrã yoaticã catirãsaꞌa.  
\v 15 Tojo weerã aꞌtiro peꞌe wãcũrõʉaꞌa. “Apetero Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre catise cũunemocã, cʉ̃ ʉacã, tere weegʉti”, nirõʉaꞌa.  
\v 16 Niꞌcãrõacãrẽ mʉsã peꞌe aꞌtiro wãcũꞌu. “Beꞌro ʉ̃sã weeatjere ʉ̃sã ʉaro weemasĩꞌi”, ni wãcũꞌu. Nipeꞌtise mʉsã tojo wãcũse ñaꞌa niꞌi.  
\v 17 Marĩ añurõ weemasĩmirã tere weetirã, Õꞌacʉ̃rẽ yʉꞌrʉnʉꞌcãrã weeꞌe.   
\c 5  
\s1 Peje cʉorãrẽ waꞌatjere wereyuse niꞌi  
\p
\v 1 Peje cʉori masã, yʉꞌʉ ucũsere tʉꞌoya. Mʉsã pũrõ piꞌetirãsaꞌa. Tere wãcũrã, bʉjawetiyuya.  
\v 2 Mʉsã peje cʉomiꞌque boa waꞌarosaꞌa. Mʉsã cʉose suꞌtire butua yeerãsama.  
\v 3 Niyeru, uru mʉsã maꞌírã nʉrõꞌque ʉꞌtawiji boarosaꞌa. Tojo waꞌacã ĩꞌarã, mʉsã niyeru maꞌírã nʉrõꞌquere masĩnoꞌrõsaꞌa. Mʉsã niyeru maꞌise marĩrẽ pecameꞌe ʉ̃jʉ̃arõ weronojõ mʉsãrẽ dojorẽsaꞌa. Mʉsã niyerure maꞌise ye buꞌiri ãpẽrãrẽ weetamutisaꞌa. Te ye buꞌiri Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ buꞌiri daꞌregʉsami. Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌreatji dʉporoacã mejõ waro pajiro niyeru nʉrõmiapã.  
\v 4 Mʉsãrẽ daꞌracoꞌterãrẽ queoro wapayeticãrã niwʉ̃. Tojo weerã na tʉꞌsatisama. Õꞌacʉ̃ nipeꞌtisere masĩgʉ̃ na bʉjawetisere ĩꞌasami. Masĩsami mʉsã narẽ queoro wapayetiꞌquere.  
\v 5 Mʉsã peꞌe aꞌti turipʉre peje waro cʉoꞌo. Nipeꞌtise mʉsã ʉasere cʉoyʉꞌrʉocãꞌsaꞌa. Mʉsã aꞌtiro weronojõ niꞌi. Wecʉ na wẽjẽatji dʉporore baꞌa, diꞌiyojasami. Cʉ̃ weronojõ mʉsã quẽꞌrã peje cʉose buꞌiri, buꞌiri daꞌrenoꞌrãsaꞌa.  
\v 6 Mʉsã ãpẽrãrẽ buꞌiri moomicã, narẽ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõcãrã niwʉ̃. Narẽ wẽjẽduticãrã niwʉ̃. Na peꞌe mʉsãrẽ “Weeticãꞌña”, nitutuaticãrã niwã.   
\s1 Jesucristo cʉ̃ apaturi aꞌtiatji dʉporo wãcũtutuadutiꞌque niꞌi  
\p
\v 7 Acawererã, marĩ wiogʉ Jesucristo aꞌticãpʉ wãcũtutuatʉoya. Niꞌcʉ̃ oteri masʉ̃ cʉ̃ oteꞌque dʉcatiri cura coꞌtesami. Cʉ̃ oteꞌquere aco peja doquesãarĩ cura sojatimigʉ̃, coꞌtewapamosami.  
\v 8 Cãꞌrõacã dʉꞌsaꞌa Jesú cʉ̃ aꞌtiatjo. Tojo weerã mʉsã quẽꞌrã oteri masʉ̃ weronojõ yucuewapamoña. Jesure ẽjõpeoduꞌuticãꞌña.   
\p
\v 9 Acawererã, mʉsã Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌresere ʉatirã, aꞌmetuꞌtiticãꞌña. Õꞌacʉ̃ marĩ nipeꞌtirãrẽ beseacjʉ aꞌtiatjo cãꞌrõacã dʉꞌsaꞌa.  
\v 10 Dʉporocjãrã Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masãrẽ wãcũña. Na Õꞌacʉ̃ ye quetire werecã, ãpẽrã masã narẽ ñaꞌarõ weecãrã niwã. Narẽ tojo weemicã, na piꞌetisere wãcũtutua, nʉꞌcãcãrã niwã. Na weeꞌcaro weronojõ marĩ quẽꞌrã weerã.  
\v 11 Ãpẽrã narẽ ñaꞌarõ weemicã, Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoduꞌuticãrã niwã. Tojo weerã marĩ na ẽjõpeonuꞌcũsere wãcũrã, “Õꞌacʉ̃ na meꞌrã eꞌcatipĩ”, ni tʉꞌoñaꞌa. Apĩ dʉporocjʉ̃pʉ Job wãmetigʉ ye queti quẽꞌrãrẽ masĩꞌi. Cʉ̃rẽ peje ñaꞌase waꞌacaro niwʉ̃. Tojo waꞌamicã, cʉ̃ wãcũtutua, Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoduꞌuticʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ masãrẽ maꞌígʉ̃, pũrõ pajañaꞌmi. Tojo weegʉ Job cʉ̃ piꞌetíca beꞌro Õꞌacʉ̃ peje añuse cʉ̃rẽ oꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃ todʉporopʉ cʉoꞌque nemorõ oꞌocʉ niwĩ.   
\p
\v 12 Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ buꞌiri daꞌreri nígʉ̃, nʉcʉ̃ĩꞌase quetire weregʉti. Nisooro marĩrõ ucũña. Apeyenojõrẽ weeꞌcʉ “Weeapʉ”, niña. Weetiꞌcʉ “Weetiapʉ”, niña. Nemoticãꞌña. Õꞌacʉ̃pʉre wãmepeoticãꞌña. “Õꞌacʉ̃ meꞌrã diacjʉ̃ta niꞌi”, niticãꞌña. Tojo weegʉ Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ buꞌiri daꞌresome. \fig Dutitirãrẽ Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosadutiꞌque niꞌi|alt="Make 120 percent Elders praying for sick" src="cn02102B.tif" size="col" ref="Stg 5.14-16" \fig*   
\p
\v 13 Marĩrẽ ñaꞌarõ waꞌacã, Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩrõʉaꞌa. Eꞌcatirã, cʉ̃rẽ basapeoroʉaꞌa.  
\v 14 Noꞌo dutitigʉ Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirãrẽ pijiato. Na cʉ̃ tiro etarã, Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosato. Ʉꞌse meꞌrã cʉ̃rẽ ñapeo, “Jesú, ãꞌrĩ mʉꞌʉrẽ ẽjõpeogʉre yʉꞌrʉoya”, ni ñubueato.  
\v 15 Ẽjõpeose meꞌrã cʉ̃rẽ sẽrĩbosacã, marĩ wiogʉ cʉ̃rẽ yʉꞌrʉogʉsami. Dutitiꞌcʉ yʉꞌrʉgʉsami. Cʉ̃ ñaꞌarõ wééca beꞌro nicã, Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ acobojogʉsami.  
\v 16 Tojo weerã mʉsã ñaꞌarõ weeꞌquere aꞌmerĩ wereyʉꞌrʉya. Dutitirãrẽ yʉꞌrʉodutirã, Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosaya. Niꞌcʉ̃ añurõ weenuꞌcũgʉ̃ ʉpʉtʉ ẽjõpeose meꞌrã sẽrĩcã, Õꞌacʉ̃ yʉꞌtiticã weetisami.  
\v 17 Dʉporocjʉ̃pʉ Elía Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ marĩ weronojõ nicʉ niwĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ acoro pejaticãꞌto nígʉ̃, pũrõ sẽrĩcʉ niwĩ. Cʉ̃ sẽrĩsere Õꞌacʉ̃ yʉꞌticʉ niwĩ. Cʉ̃ yʉꞌticã, iꞌtia cʉ̃ꞌma ape cʉ̃ꞌma deco aco ne pejaticaro niwʉ̃.  
\v 18 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ “Aco pejato tja”, ni sẽrĩcʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo sẽrĩcã, acoro pejacaro niwʉ̃. Tojo waꞌacã, apaturi otese pĩꞌrĩ dʉcaticaro niwʉ̃ tja.   
\p
\v 19-20 Acawererã, apeye mʉsãrẽ weretʉogʉti. Apetero niꞌcʉ̃ Jesure ẽjõpeogʉ ñaꞌarõ weebosami. Cʉ̃ tojo weecã, apĩ cʉ̃rẽ weetamugʉ̃, cʉ̃ todʉporopʉ ẽjõpeoꞌcaronojõta ẽjõpeocã weesami tja. Cʉ̃ tojo weegʉ cʉ̃rẽ buꞌiri daꞌrenoꞌboꞌcʉre yʉꞌrʉcã weesami. Õꞌacʉ̃ quẽꞌrã cʉ̃ peje ñaꞌase weeꞌquere acobojosami.  
\p Tocãꞌrõta ojaꞌa.  
\p Santiago.