\id ACT - Tucano (Colombia edition) NT+ [tuoC] -Colombia 2015 (DBL 2015) \h HECHOS \toc1 Jesucristo besecṹúꞌcãrãrẽ Espíritu Santu weetamuꞌque niꞌi \toc2 Hechos \toc3 Hch \mt1 Jesucristo besecṹúꞌcãrãrẽ Espíritu Santu weetamuꞌque niꞌi \is1 Aꞌti pũrĩ aꞌtiro weero ojanoꞌpã nise niꞌi \ip Aꞌti pũrĩrẽ Luca ojacʉ niwĩ. Cʉ̃ Jesucristo besecṹúꞌcãrã na weesetiꞌquere ojacʉ niwĩ. Aꞌti pũrĩ Jesú cʉ̃ buꞌerãrẽ “Tojo weegʉti” níꞌcaronojõta Espíritu Santure oꞌócʉ niwĩ nisere ojanoꞌo. Tojo weerã cʉ̃ buꞌerã Espíritu Santure cʉorã Jesucristo ye quetire uiro marĩrõ Jerusalẽ́pʉre, Judeapʉre, Samariapʉre, nipeꞌtiropʉre werecusiacãrã niwã. \ip Luca aꞌti pũrĩrẽ ojase dʉporo niꞌcã pũrĩ Jesucristo catiri ʉmʉco cjase wereri pũrĩrẽ ojatojacʉ niwĩ. Tojo weero aꞌti pũrĩ Jesucristore ẽjõpeonʉꞌcãꞌquere cʉ̃ ojanemoca pũrĩ niꞌi. Pedrore, Pablore na weesetiꞌquere ojayʉꞌrʉnʉꞌcãnoꞌo. \c 1 \s1 Espíritu Santu aꞌtiatjere Jesú wereyuꞌque niꞌi \p \v 1 Teófilo, mʉꞌʉrẽ niꞌcã pũrĩ todʉporopʉre ojawʉ. Ti pũrĩpʉre nipeꞌtise Jesú masãrẽ buꞌeꞌquere, cʉ̃ tutuaro meꞌrã weeĩꞌoꞌquere werewʉ. Ne waro cʉ̃ buꞌenʉꞌcãꞌquere, \v 2 cʉ̃ buꞌe yapadaꞌreoꞌquere werewʉ. Tojo nicã cʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ mʉjãꞌquere werewʉ. Jesú ʉꞌmʉsepʉ mʉjãse dʉporo cʉ̃ buꞌerã cʉ̃ besecṹúꞌcãrãrẽ dutiro cũucʉ niwĩ na weeatjere. Espíritu Santu masĩse oꞌoro meꞌrã tere duticʉ niwĩ. \v 3 Cʉ̃ wẽrĩ masã́ca beꞌro pejetiri Jesú bajuacʉ niwĩ. Cuarenta nʉmʉrĩ bajuacʉ niwĩ narẽ. Tojo weerã cʉ̃rẽ ĩꞌarã, “Marĩ ‘Wẽrĩa waꞌami’ níꞌcʉ catimi”, nicãrã niwã. Narẽ Õꞌacʉ̃ nipeꞌtirã masã wiogʉ nimi nise quetire werecʉ niwĩ. \p \v 4 Jesú na meꞌrã nígʉ̃, ʉꞌmʉsepʉ mʉjãti dʉporo aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Mʉsã Jerusalẽ́pʉ tojayá. Ne aperopʉ, ape macãpʉ wijaticãꞌña. Yʉꞌʉ pacʉ mʉsãrẽ todʉporopʉ níꞌcaronojõta Espíritu Santure oꞌódijogʉsami. Tojo weerã mʉsã cʉ̃rẽ topʉ yucueya. Yʉꞌʉ mʉsãrẽ tere weretojawʉ. \v 5 Juã mʉsãrẽ aco meꞌrã wãmeyecʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weecã, mʉsã ñaꞌarõ weesetiꞌquere duꞌu, bʉjaweti dʉcayucã, masã mʉsãrẽ ĩꞌamasĩcãrã niwã. Yʉꞌʉ pacʉ pũrĩcã cãꞌrõacã beꞌro mʉsãrẽ Espíritu Santure oꞌódijogʉsami. Espíritu Santu mʉsã meꞌrã ninuꞌcũcʉ̃sami, nicʉ niwĩ Jesú. \s1 Jesure cʉ̃ pacʉ ʉꞌmʉsepʉ miimʉjãaꞌque niꞌi \p \v 6 Jesú cʉ̃ buꞌerã meꞌrã nerẽcaterore cʉ̃rẽ sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã: \p —¿Jesú, ʉ̃sã wiogʉ, mʉꞌʉ romano masãrẽ wiorã nise dʉcayugʉsari? ¿Dʉcayu, judío masãrẽ wiorã sõrõgʉ̃sari? Marĩ ñecʉ̃ Davi, cʉ̃ macʉ̃ Salomó aꞌti diꞌtacjãrãrẽ duticãrã niwã. ¿Na dutiꞌcaro weronojõ niꞌcãrõacãrẽ judío masã tja apaturi dutirãsari? ni sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã. \p \v 7 Na sẽrĩtiñaꞌcã tʉꞌogʉ, aꞌtiro yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ marĩ pacʉ diaꞌcʉ̃ masĩsami. Cʉ̃ “Tojota waꞌato” nicã, tojota waꞌarosaꞌa. Aꞌte mʉsã ye cjase niweꞌe. \v 8 Cãꞌrõacã beꞌro marĩ pacʉ tutuasere oꞌogʉsami mʉsãrẽ. Espíritu Santu mʉsã meꞌrã nicã, wãcũtutuase cʉo, yé quetire masãrẽ wererã waꞌarãsaꞌa. Jerusalẽ́cjãrãrẽ, Judea diꞌtacjãrãrẽ, Samaria diꞌtacjãrãrẽ, nipeꞌtiro aꞌti ʉmʉcopʉ nirãrẽ wererã waꞌarãsaꞌa, nicʉ niwĩ Jesú cʉ̃ buꞌerãrẽ. \p \v 9 Tojo ni weretojaca beꞌro cʉ̃rẽ cʉ̃ pacʉ miimʉjãa waꞌacʉ niwĩ ʉꞌmʉsepʉ. Cʉ̃ mʉjãacã, cʉ̃ buꞌerã cʉ̃rẽ ĩꞌamorõsirutucãrã niwã. Na ĩꞌamorõsirutucã, oꞌmecurua cʉ̃rẽ tuubiꞌacãꞌcaro niwʉ̃. Tojo weerã cʉ̃rẽ ĩꞌanemoticãrã niwã majã. \v 10-11 Jesure cʉ̃ pacʉ miimʉjã́áca beꞌro cʉ̃ buꞌerã cʉ̃ mʉjãaꞌcaro peꞌe diaꞌcʉ̃ ĩꞌamorõnuꞌcũcãrã niwã. Ne ĩꞌaduꞌuticãrã niwã. Na to peꞌe ĩꞌamorõnuꞌcũrĩ cura wãcũña marĩrõ na decopʉ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã pʉarã suꞌti butise sãñarã bajuacãrã niwã. \p —Mʉsã Galileacjãrã ¿deꞌro weerã tocãꞌrõ ĩꞌamorõnuꞌcũti? Jesú niꞌcãrõacã ʉꞌmʉsepʉ mʉjãaꞌcʉta aꞌti nucũcãpʉre apaturi aꞌtigʉsami tja. Mʉsã cʉ̃rẽ mʉjãacã ĩꞌaꞌcaronojõta aꞌtigʉsami, nicãrã niwã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã. \s1 Judare dʉcayuacjʉre beseꞌque niꞌi \p \v 12 Jesure mʉjãacã ĩꞌaꞌcʉ ʉ̃rʉ̃gʉ̃ Olivo wãmeticjʉ nicaro niwʉ̃. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã narẽ Jesú apaturi aꞌtigʉsami tja nisere wéréca beꞌro cʉ̃rẽ ĩꞌatʉoꞌcãrã Jerusalẽ́pʉ dajatojaacãrã niwã. Tigʉ ʉ̃rʉ̃gʉ̃ ti macã pʉꞌtoacã nicaro niwʉ̃. \v 13 Jerusalẽ́pʉre tojatarã, na cãjĩrĩ wiꞌipʉ waꞌacãrã niwã. Ti wiꞌi casatiri wiꞌi nicaro niwʉ̃. Niꞌcã tucũ buꞌica tucũpʉ sãjãa, dujicãrã niwã. Aꞌticʉrã nicãrã niwã: Pedro, Santiago, Juã, André. Ãpẽrã Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Santiago Alfeo macʉ̃, Simó celote curuacjʉ̃, Juda Santiago acabiji nicãrã niwã. Ãꞌrã nipeꞌtirã nicãrã niwã ti tucũpʉ nerẽsãjãtjĩarã dujirã. \v 14 Ti tucũpʉre ñubuerã naꞌirõ nerẽnuꞌcũcãꞌcãrã niwã. Ãpẽrã na meꞌrã nerẽcãrã niwã. Jesú acabijirã, María Jesú paco, co meꞌrãcjãrã numia nicãrã niwã. Na topʉ nerẽꞌcãrã niꞌcãrõnojõ wãcũseticãrã niwã. \p \v 15 Niꞌcã nʉmʉ Jesure ẽjõpeorã nerẽcãrã niwã ti wiꞌipʉta tja. Ciento veinte waꞌtero nicãrã niwã. Pedro na nerẽrĩ cura wãꞌcãnʉꞌcã, narẽ werecʉ niwĩ. Aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p \v 16 —Dʉporopʉ marĩ ñecʉ̃ Davi Espíritu Santu cʉ̃ masĩse oꞌoro meꞌrã Judare waꞌatjere ojamʉꞌtãcʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ ojadutiꞌque diacjʉ̃ta waꞌapʉ. Judata ĩꞌowĩ Jesure ãpẽrãpʉre. Tojo weerã na Jesure buꞌiri daꞌrerãtirã ñeꞌe miawã. \v 17 Juda ʉ̃sã meꞌrãcjʉ̃ta nimiwĩ. Jesú cʉ̃ quẽꞌrãrẽ masãrẽ buꞌesere cũumiwĩ ʉ̃sãrẽ weeꞌcaronojõta. Ʉ̃sã doce nimiwʉ̃ cʉ̃ meꞌrã. \v 18 Ʉ̃sã meꞌrã nimigʉ̃, Jesure ĩꞌowĩ wiorãpʉre. Cʉ̃ Jesure wiorãrẽ ĩꞌoꞌque wapa na cʉ̃rẽ niyerure wapayecãrã niwã. Beꞌro narẽ tere wiacãꞌcʉ niwĩ cʉ̃ ñaꞌarõ weeꞌque wapare. Niyeru cʉ̃ wiaꞌque meꞌrã paꞌia wiorã diꞌta cãꞌrõacã duucãrã niwã. Beꞌro cʉ̃ basu peꞌe bʉrʉqueꞌa, cʉ̃ paaga tʉ̃ꞌrʉ̃ste, cʉ̃ ʉꞌtamisĩ nimiꞌque wijaastea waꞌacaro niwʉ̃. Tojo wee wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ Juda. \v 19 Cʉ̃ tojo waꞌasere nipeꞌtirã Jerusalẽ́cjãrã tʉꞌoseꞌsacãrã niwã. “Tojo wee wẽrĩa waꞌapʉ”, ni ucjacãrã niwã. Na te niyeru meꞌrã duuꞌque diꞌtare wãmeyecãrã niwã “Dí cõꞌáca diꞌta.” Na ye meꞌrã nírõ, Acéldama tojo nirõ weesaꞌa. \p \v 20 Pedro narẽ werenemocʉ niwĩ: \p —Dʉporopʉ Salmo wãmetiri pũrĩrẽ ojaꞌcʉ aꞌtiro ojacʉ niwĩ: \q1 Cʉ̃ ya wiꞌi masã marĩrĩ wiꞌi tojato. \q1 Tore ne niꞌcʉ̃ niticãꞌto. \m Aꞌte quẽꞌrãrẽ aꞌtiro ojacʉ niwĩ: \q1 Cʉ̃ daꞌrase nimiꞌque apĩpʉre waꞌato, ni ojacʉ niwĩ. \p »Salmo pũrĩ ni ojaꞌcaronojõta tojo waꞌapʉ Judare. \p \v 21-22 »Tojo weerã Juda dʉcayugʉre beseroʉaꞌa. Marĩ beseacjʉ ʉ̃sã meꞌrã sijaꞌcʉre, Juã Jesure wãmeyecã ĩꞌaꞌcʉre beseroʉaꞌa. Nipeꞌtise Jesú cʉ̃ weeꞌquere, téé cʉ̃ pacʉ cʉ̃rẽ ʉꞌmʉsepʉ miimʉjãacã ĩꞌaꞌcʉre beseroʉaꞌa. Cʉ̃ quẽꞌrã ʉ̃sã weronojõta weregʉ waꞌagʉsami Jesú wẽrĩꞌcʉpʉ masãꞌquere, ni werecʉ niwĩ Pedro. \p \v 23 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, ti tucũpʉ nirã́ aꞌtiro wãmetirã pʉarãrẽ besecãrã niwã. Niꞌcʉ̃ José wãmeticʉ niwĩ. Cʉ̃rẽta ãpẽrã Justo, ãpẽrã Barsabá pisucãrã niwã. Apĩ peꞌe Matía wãmeticʉ niwĩ. \v 24-25 Tojo wee ti tucũpʉ nirã́ Õꞌacʉ̃rẽ aꞌtiro sẽrĩcãrã niwã: \p —Õꞌacʉ̃, nipeꞌtirã masã wãcũsere masĩꞌi. Niꞌcʉ̃ mʉꞌʉ besetojapʉ Juda dʉcayuacjʉre. Tojo weegʉ ʉ̃sãrẽ ĩꞌoña. ¿Niꞌí nisari? Juda mʉꞌʉ dutiro cũumiꞌquere duꞌucãꞌmi ñaꞌarõpʉ waꞌagʉ cʉ̃ catigʉ añurõ weetiꞌque buꞌiri, ni sẽrĩcãrã niwã. \p \v 26 Na tojo ni Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩtoja, pʉa pe ʉ̃tãpe Matía, Barsabá na wãmerẽ ojacãrã niwã. ¿Niꞌí Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ niti? nírã, piꞌipʉ sãa, niꞌcã pe mii ĩꞌacãrã niwã. Matía wãme ojaõꞌoꞌque nicaro niwʉ̃. \p —Jãa, ãꞌrĩ Matía Juda dʉcayuacjʉ nigʉ̃sami. Cʉ̃ ãpẽrã once meꞌrã Jesucristo ye quetire weregʉ waꞌagʉsami, nicãrã niwã ti pere mii ĩꞌarã. \c 2 \s1 Espíritu Santu dijataꞌque niꞌi \p \v 1 Cincuenta nʉmʉrĩ Pascua waꞌáca beꞌro Pentecosté wãmetiri bosenʉmʉ waꞌacaro niwʉ̃. Ti bosenʉmʉ nicã Jesure ẽjõpeorã apaturi todʉporo na nérẽ́ca wiꞌipʉta tja nerẽcãrã niwã. \v 2 Ti wiꞌipʉ na nérẽ́ca beꞌro wãcũña marĩrõ wĩꞌrõ ʉpʉtʉ aꞌtiro weronojõ ʉꞌmʉsepʉ bʉsʉ dijaticaro niwʉ̃. Ti wiꞌi bʉsʉseꞌsa waꞌacaro niwʉ̃. \v 3 Tojo waꞌari cura nánʉcʉ̃ na dʉpopa buꞌipʉ pecameꞌe ʉ̃jʉ̃rĩ põꞌrã ñeꞌmerõ weronojõ bajuro pesacaro niwʉ̃. \v 4 Espíritu Santure cʉoyʉꞌrʉacãrã niwã. Tojo weerã tutuaro meꞌrã cʉ̃ dutisere añurõ weecãrã niwã. Cʉ̃ weetamurõ meꞌrã apemasã ye ucũsere ucũmasĩtimiꞌcãrã ucũnʉꞌcãcãrã niwã. \p \v 5-8 Pentecosté bosenʉmʉrẽ Jerusalẽ́pʉre pãjãrã judío masã apeye diꞌtacjãrãpʉ nerẽcãrã niwã. Na ẽjõpeosetisere añurõ weeri masã nicãrã niwã. Espíritu Santu tutuaro oꞌonoꞌcãrã ucũcã tʉꞌorã, ãꞌrã na tiropʉ waꞌacãrã niwã. Waꞌa, na yere ucũcã tʉꞌorã, tʉꞌomarĩa waꞌacãrã niwã. Aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Ãꞌrã marĩ yere ucũrã aꞌti diꞌta Galileacjãrã nima. ¿Deꞌro weerã aꞌtocjãrã nimirã, marĩ yere añurõ ucũti? ni aꞌmerĩ sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã. \v 9 Marĩ apesecjãrã, Elãcjãrã, Mesopotamiacjãrã niꞌi. Ãpẽrã Judeacjãrã, Capadociacjãrã, Pontocjãrã, Asiacjãrã niꞌi. \v 10 Ãpẽrã Frigiacjãrã, Panfiliacjãrã, Egiptocjãrã, Libia diꞌta Cirene wãmetiri macã pʉꞌtocjãrã niꞌi aꞌti macãpʉre. Romacjãrã bosenʉmʉ etama aꞌtopʉre. Na niꞌcãrẽrã judío masã nima. Ãpẽrã judío masã nitimirã, judío masã weronojõ ẽjõpeosetirã na quẽꞌrã aꞌtopʉre nima. \v 11 Ãpẽrã Cretacjãrã, Arabiacjãrã nima. Marĩ apesecjãrã diaꞌcʉ̃ nimirã, marĩ ye ucũse meꞌrã tʉꞌorã weeꞌe Õꞌacʉ̃ cʉ̃ añuse weeꞌquere, nicãrã niwã. \v 12 Nipeꞌtirã na yere ucũcã tʉꞌorã, tʉꞌomarĩa waꞌacãrã niwã. \p —¿Deꞌro weero tojo waꞌati? nicãrã niwã. \p \v 13 Niꞌcãrẽrã Espíritu Santu tutuaro oꞌonoꞌcãrãrẽ bujicãꞌcãrã niwã. \p —Na queꞌarã weeapã, tojo ni ucũrã, nicãrã niwã. \fig Espíritu Santu dijataꞌque niꞌi|alt="Make 80 percent Tongues of fire on disciples" src="CN01890B.TIF" size="span" ref="Hch 2.1-21" \fig* \s1 Pedro masãrẽ wereꞌque niꞌi \p \v 14 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, Pedro ti wiꞌipʉ níꞌcʉ wijaacʉ niwĩ sopepʉre. Cʉ̃ meꞌrãcjãrã Jesú besecṹúꞌcãrã cʉ̃ sirota sirutuwijaacãrã niwã. Pedro nipeꞌtirã tʉꞌoato nígʉ̃ ʉpʉtʉ tutuaro meꞌrã ucũcʉ niwĩ: \p —Yʉꞌʉ acawererã, tojo nicã nipeꞌtirã Jerusalẽ́pʉ nisetirã, yʉꞌʉre añurõ tʉꞌoya. Mʉsã “Na queꞌarã weema”, ni wãcũapʉ. \v 15 Ʉ̃sã queꞌarã mejẽta weeapʉ. Niꞌcãrõacã ñamiacãcure nueve niꞌi. Aꞌti horare queꞌaya marĩꞌi. \v 16 Mʉsã niꞌcãrõacã tʉꞌosere dʉporopʉ Joel wãmetigʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ ojamʉꞌtãcʉ niwĩ. Aꞌtiro ni ojacʉ niwĩ: \q1 \v 17-18 “Aꞌti turi peꞌtise dʉporo Espíritu Santure nipeꞌtirãrẽ oꞌógʉti”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃. \q1 “Espíritu Santure oꞌóca beꞌro mʉsã põꞌrã ʉmʉa, numia masãrẽ wererãsama yé quetire. \q1 Bʉcʉrã, maꞌmapjiare na quẽꞌerõpʉ ĩꞌogʉ̃saꞌa beꞌropʉ waꞌatjere. \q1 Yʉꞌʉ dutiro weerãrẽ Espíritu Santure oꞌógʉsaꞌa. \q1 Na quẽꞌrã yé cjase quetire masãrẽ wererãsama. \q1 \v 19 Aꞌti diꞌtare, ʉꞌmʉsepʉre mejẽcã bajuse ĩꞌogʉ̃saꞌa. \q1 Tojo waꞌaro dí, pecameꞌe, oꞌme bajuarosaꞌa. \q1 \v 20 Ʉmʉco quẽꞌrã naꞌitĩꞌa waꞌarosaꞌa. \q1 Tojo waꞌacã, mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃ bajutigʉsami. \q1 Mujĩpũ ñamicjʉ̃ quẽꞌrã sõꞌagʉ̃ waꞌagʉsami. \q1 Dí weronojõ sõꞌagʉ̃sami. \q1 Masãrẽ yʉꞌrʉoꞌcʉ cʉ̃ apaturi aꞌtiatji dʉporo tojo waꞌarosaꞌa. \q1 Cʉ̃ aꞌtigʉ, wiopesase meꞌrã asistedijatigʉsami. \q1 Mejõ nirĩ nʉmʉ nisome. \q1 \v 21 Noꞌo yʉꞌʉre ‘Ñaꞌarõ weeꞌquere acobojoya’ nicã, narẽ acobojogʉsaꞌa. \q1 Narẽ pecameꞌepʉ waꞌaboꞌcãrãrẽ yʉꞌrʉogʉti”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃, ni ojacʉ niwĩ Joel, ni werecʉ niwĩ Pedro Jerusalẽ́cjãrã masãrẽ. \p \v 22-23 Apeye narẽ Pedro aꞌtiro werenemocʉ niwĩ: \p —Mʉsã añurõ tʉꞌoya yʉꞌʉ ucũsere. Õꞌacʉ̃ marĩ pacʉ, Jesú Nazarecjʉ̃rẽ oꞌócʉ niwĩ. Cʉ̃ meꞌrã cʉ̃ tutuasere ĩꞌocʉ niwĩ marĩrẽ. Aꞌtere marĩ tiropʉre weeĩꞌowĩ. Tojo weerã cʉ̃ tojo weeꞌquere ĩꞌatjĩarã, marĩ masĩꞌi Jesucristo Õꞌacʉ̃ oꞌóꞌcʉta nicʉ niwĩ nisere. Dʉporopʉ marĩ pacʉ Õꞌacʉ̃ “Yʉꞌʉ macʉ̃rẽ masã ñaꞌarã wẽjẽrãsama”, ni masĩtojacʉ niwĩ. Tojo waꞌatjere masĩgʉ̃, “Tojota waꞌarosaꞌa”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ, marĩ pacʉ oꞌóꞌcʉ nimicã, mʉsã ñaꞌarãrẽ curusapʉ paabiꞌpe wẽjẽdutiwʉ. \v 24 Marĩ pacʉ tojo waꞌáca beꞌro Jesucristore cʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ. Cʉ̃ wẽrĩdojaticʉ niwĩ. Masã waꞌacʉ niwĩ. \v 25 Dʉporopʉ wiogʉ Davi aꞌtiro ojamʉꞌtãcʉ niwĩ Jesú cʉ̃ ucũatjere: \q1 Pacʉ, mʉꞌʉrẽ ĩꞌanuꞌcũcãꞌa. \q1 Mʉꞌʉ yʉꞌʉ wiogʉ, yʉꞌʉ meꞌrã ninuꞌcũcãꞌa. \q1 Tojo weegʉ yʉꞌʉ uiweꞌe. \q1 \v 26-28 Yʉꞌʉ ejeripõꞌrãpʉre pũrõ eꞌcatise meꞌrã ucũꞌu. \q1 Yʉꞌʉre cõꞌasome wẽrĩꞌcãrã nirõpʉ. \q1 Yʉꞌʉ mʉꞌʉ macʉ̃ ñaꞌase moogʉ̃ upʉ ne boasome. \q1 Yʉꞌʉ wẽ́rĩ́ca beꞌro apaturi masãgʉ̃saꞌa tja. \q1 Tere yʉꞌʉ masĩꞌi. \q1 Tojo weegʉ ne uise moogʉ̃saꞌa. \q1 Pũrõ eꞌcatiꞌi mʉꞌʉrẽ ĩꞌagʉ̃, ni ojacʉ niwĩ Davi. \p \v 29 »Yʉꞌʉ acawererã, mʉsãrẽ weresĩꞌrĩsaꞌa marĩ ñecʉ̃ Davi yere. Cʉ̃ wẽrĩcʉ niwĩ. Cʉ̃ wẽrĩcã, cʉ̃rẽ yaacãrã niwã. Cʉ̃ ya masãpe aꞌti macãta niꞌi. Marĩ masĩꞌi, cʉ̃ basu peꞌe cʉ̃ ye cjasere ojatipĩ. Apĩpʉre ojagʉ weepĩ. \v 30 Davi catigʉ, Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ nicʉ niwĩ. Marĩ pacʉ Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ aꞌtiro ni werecʉ niwĩ: “Mʉꞌʉ pãrãmi nituriagʉpʉ mʉꞌʉ dutiꞌcaro weronojõta aꞌti diꞌtare dutigʉ nigʉ̃sami”, nicʉ niwĩ. \v 31-32 Cʉ̃rẽ Õꞌacʉ̃ tojo níꞌquere Davi weremʉꞌtãcʉ niwĩ Jesú cʉ̃ masãtjere. “Cʉ̃ wẽrĩgʉ̃sami. Wẽrĩ, maata masãgʉ̃sami. Ãpẽrã wẽrĩꞌcãrã weronojõ wẽrĩdojasome. Cʉ̃ upʉ boasome”, ni ojacʉ niwĩ Davi. Davi aꞌtiro ojaꞌcʉ nimigʉ̃, wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ ya upʉ boa waꞌapã. Aꞌtere tojo nígʉ̃, Jesure waꞌatje peꞌere ojayugʉ weepĩ. Jesure cʉ̃ pacʉ wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ. Marĩ ĩꞌaꞌcãrã nitjĩarã masĩꞌi cʉ̃ masõꞌquere. \v 33 Cʉ̃ pacʉ cʉ̃rẽ ʉꞌmʉsepʉ cʉ̃ tiro wiogʉ dujiri cũmurõpʉ miimʉjãcʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ todʉporopʉ níꞌcaronojõta cʉ̃ macʉ̃rẽ marĩrẽ Espíritu Santure oꞌóduticʉ niwĩ. Tojo weerã Espíritu Santu cʉ̃ weetamuse meꞌrã mʉsã ye ucũsere ʉ̃sã ucũapʉ. \v 34-35 Davi peꞌe cʉ̃ upʉ meꞌrã ʉꞌmʉsepʉre masãmʉjãatipĩ. Tojo weegʉ Jesú peꞌere waꞌatjere ucũgʉ̃ weepĩ. Apeyere Jesucristore waꞌatjere Davi aꞌtiro ojanemocʉ niwĩ tja: \q1 Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ cʉ̃ macʉ̃rẽ, yʉꞌʉre yʉꞌrʉoacjʉre aꞌtiro nicʉ niwĩ: \q1 “Yʉꞌʉ tiro wiogʉ dujiri cũmurõpʉ dujigʉsaꞌa. \q1 Mʉꞌʉ to dujicã, mʉꞌʉrẽ ĩꞌatuꞌtimiꞌcãrãrẽ narẽ ẽjõpeocã weegʉti.” \q1 Tojo nicʉ niwĩ yʉꞌʉre yʉꞌrʉoacjʉre Õꞌacʉ̃, ni ojacʉ niwĩ. \m Cʉ̃ aꞌtiro ojagʉ, Jesure ucũgʉ̃ weepĩ. \p \v 36 »Tojo weerã mʉsã judío masã nipeꞌtirã masĩña. Jesure, mʉsã curusapʉ paabiꞌpeꞌcʉre Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽta marĩ wiogʉ sõrõpĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃ besenoꞌcʉta nicãꞌmiwĩ, ni werecʉ niwĩ Pedro. \p \v 37 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, “Ʉ̃sã buꞌiri cʉosaꞌa”, ni wãcũcãrã niwã. Tojo weerã Pedrore, ãpẽrã Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrãrẽ “¿Ʉ̃sã deꞌro weerãsari?” ni sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã. \p \v 38 Na tojo nicã, Pedro narẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Bʉjaweti dʉcayuya mʉsã ñaꞌarõ weesetiꞌquere. Jesucristore ẽjõpeo, wãmeyenoꞌña. Mʉsã aꞌtiro wééca beꞌro Õꞌacʉ̃ acobojogʉsami ñaꞌarõ weesetiꞌquere. Tojo nicã Espíritu Santure oꞌógʉsami. Mʉsã meꞌrã ninuꞌcũcʉ̃sami. \v 39 Õꞌacʉ̃ todʉporopʉ níꞌcaronojõta mʉsãrẽ, mʉsã põꞌrã nituriarãrẽ, aperocjãrãpʉre Espíritu Santure oꞌógʉsami. Noꞌo nipeꞌtirã cʉ̃ beserãrẽ oꞌógʉsami, ni werecʉ niwĩ Pedro. \p \v 40 Cʉ̃ aꞌte diaꞌcʉ̃ wereticʉ niwĩ. Narẽ añurõ bosa, werecasanemocʉ niwĩ: \p —Aꞌti diꞌtacjãrã Jesure wẽjẽꞌcãrã ñaꞌarã nima. Na ñaꞌarõ weeꞌque wapa Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌregʉsami. Na weronojõ niticãꞌña. Mʉsã Õꞌacʉ̃rẽ acobojose sẽrĩña. Tojo weecã, Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌretigʉsami, ni werecʉ niwĩ Pedro. \s1 Jesure ẽjõpeori masã na weesetiꞌque niꞌi \p \v 41 Pedro tojo ni werecã tʉꞌorã, pãjãrã Jesucristore ẽjõpeocãrã niwã. Cʉ̃rẽ ẽjõpeocã ĩꞌarã, beꞌro Pedro quẽꞌrã narẽ wãmeyecãrã niwã. Cʉ̃ tojo ni wéréca nʉmʉta iꞌtiati mil waꞌtero masã ẽjõpeocãrã niwã. \p \v 42 Ãpẽrã todʉporo Jesure ẽjõpeoꞌcãrã meꞌrã naꞌirõ nerẽcãrã niwã. Pedro quẽꞌrã na weresere añurõ tʉꞌotʉꞌsacãrã niwã. Na basu sʉꞌori baꞌa, Õꞌacʉ̃rẽ ñubuenuꞌcũcãꞌcãrã niwã. \p \v 43 Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã cʉ̃ weeꞌcaronojõta masã dutitirãrẽ yʉꞌrʉo, apeye peje weeĩꞌocãrã niwã. Na tojo weesere ĩꞌarã, masã nipeꞌtirã ĩꞌamarĩacãrã niwã. \v 44-45 Jesure ẽjõpeorã aꞌmerĩ añurõ weetamucãrã niwã. Peje cʉorã na ye apeyenojõrẽ dua, te wapare ãpẽrã moorãrẽ dʉcawaacãrã niwã. Tojo weerã nipeꞌtirã niꞌcãrõnojõ cʉobʉrocãrã niwã. \v 46 Ʉmʉcorinʉcʉ̃ nipeꞌtirã ñubuerã waꞌacãrã niwã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ. Na ye wiꞌseripʉre eꞌcatise meꞌrã aꞌmerĩ sʉꞌori baꞌacãrã niwã. \v 47 Tojo Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatise oꞌonuꞌcũcãꞌcãrã niwã. Ãpẽrã quẽꞌrã narẽ añurõ wãcũcãrã niwã. Ʉmʉcorinʉcʉ̃ Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ ẽjõpeotimiꞌcãrãrẽ ẽjõpeocã weecʉ niwĩ. Tojo weerã siape meꞌrã Jesure pãjãrã ẽjõpeonemocãrã niwã. \c 3 \s1 Pedro quẽꞌrã sijamasĩtigʉre sijacã weeꞌque niꞌi \p \v 1 Niꞌcã nʉmʉ dajaritero beꞌro tres nicã Pedro, Juã Õꞌacʉ̃ wiꞌi pajiri wiꞌipʉ ñubuerã waꞌacãrã niwã. Ti wiꞌipʉre ʉmʉcorinʉcʉ̃ ti horata Õꞌacʉ̃rẽ masã ñubuenuꞌcũcãꞌcãrã niwã. \v 2 Topʉ na waꞌasetirinʉcʉ̃ niꞌcʉ̃ masʉ̃ wĩꞌmagʉ̃pʉta dojoriwiꞌi sijamasĩtigʉ bajuaꞌcʉ dujicʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ wiꞌi sope pʉꞌto ne sãjãarõ masã cʉ̃rẽ miaa dʉpomʉjãcãrã niwã. Ti sope wãmeticaro niwʉ̃ Añurĩ Sope. Nipeꞌtirã sãjãarãnʉcʉ̃rẽ niyeru sẽrĩdujicʉ niwĩ. \v 3 To na sãjãacã ĩꞌagʉ̃, Pedro, Juãrẽ niyeru sẽrĩcʉ niwĩ. \v 4 Cʉ̃ tojo sẽrĩcã, na pʉarãpʉta cʉ̃rẽ ĩꞌacãrã niwã. Pedro peꞌe “Ĩꞌaña ʉ̃sãrẽ”, nicʉ niwĩ. \p \v 5 Cʉ̃ tojo nicãta, cʉ̃ narẽ pũrõ ĩꞌacʉ niwĩ. “Yʉꞌʉre niyeru, apeyenojõ oꞌorãtirã weesama”, ni wãcũcʉ nimiwĩ. \p \v 6 Pedro cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Yʉꞌʉ niyeru mooꞌo. Moomigʉ̃ta, mʉꞌʉrẽ apeyenojõ añusere weetamugʉ̃ti. Jesucristo Nazarecjʉ̃ tutuaro meꞌrã mʉꞌʉrẽ sijacã weegʉti. \v 7 Tojo nígʉ̃ta, cʉ̃ dujigʉre diacjʉ̃camocãrẽ ñeꞌe, wejewãꞌcõnʉꞌcõcʉ niwĩ. Cʉ̃ wejewãꞌcõcãta, maata cʉ̃ dʉꞌpocãrĩ añua waꞌacʉ niwĩ. \p \v 8 Cʉ̃ sijamasĩtigʉ níꞌcʉ wãꞌcãnʉꞌcãgʉ̃ta, buꞌpumajã, sijanʉꞌcãcʉ niwĩ. Tojo buꞌpuma sijagʉta, Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ na meꞌrã sãjãacʉ niwĩ. Ti wiꞌipʉ sãjãejagʉ, eꞌcatise oꞌocʉ niwĩ Õꞌacʉ̃rẽ. \p —Añuꞌu, Õꞌacʉ̃. Mʉꞌʉ niꞌcãrõacã yʉꞌʉre sijacã weeꞌe, nicʉ niwĩ. \p \v 9-10 Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ nirã́ cʉ̃rẽ ĩꞌamasĩcãꞌcãrã niwã. \p —Sĩꞌi sõꞌo buꞌpuma sijagʉ Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatise oꞌogʉ Añurĩ Sopepʉ niyeru sẽrĩdujiꞌcʉta nimiba, nicãrã niwã. Cʉ̃rẽ ĩꞌamasĩ, beꞌro ĩꞌamarĩa waꞌacãrã niwã. \fig Pedro, Juã sijamasĩtigʉre sijacã weeꞌque niꞌi|alt="Make 120 percent Man who was lame praising God" src="cn01897B.tif" size="col" ref="Hch 3.1-10" \fig* \s1 Salomó wãmetiri tucũpʉ Pedro masãrẽ wereꞌque niꞌi \p \v 11 Sijamasĩtigʉ níꞌcʉ Pedro quẽꞌrãrẽ ne duꞌusĩꞌrĩticʉ niwĩ. Masã cʉ̃rẽ ĩꞌamarĩa, Pedro quẽꞌrã tiropʉ omasãjãacãrã niwã. To na nerẽrõ sope pʉꞌto tiꞌaya marĩrĩ tucũ nicaro niwʉ̃. Ti tucũ wãmeticaro niwʉ̃ Salomó tucũ. \p \v 12 Pedro masã cʉ̃ tiro omasãjãacã ĩꞌagʉ̃, narẽ aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —¿Deꞌro weerã mʉsã tocãꞌrõ ĩꞌamarĩati? ¿Deꞌro weerã mʉsã ʉ̃sãrẽ pũrõ ĩꞌati? Mʉsã ʉ̃sãrẽ “Na añurã nitjĩarã, na tutuaro meꞌrã sijacã weema”, ¿niti? \v 13 Ʉ̃sã tutuaro mejẽta niapʉ. Jesú cʉ̃ tutuaro meꞌrã cʉ̃ sijamasĩtigʉ níꞌcʉ sijami. Marĩ ñecʉ̃sʉmʉa Abrahã, Isaa, Jacob, ãpẽrã marĩ ñecʉ̃sʉmʉa na wiogʉ níꞌcʉ nimi Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́. Cʉ̃́ta tja “Yʉꞌʉ macʉ̃ añuyʉꞌrʉagʉ nimi” ni, tutuasere ĩꞌoami. Cʉ̃ macʉ̃ta ãꞌrĩ sijamasĩtigʉ níꞌcʉre sijacã weeami. Cʉ̃rẽta mʉsã wiorãrẽ oꞌowʉ. Pilato ĩꞌorõ mʉsã cʉ̃rẽ ʉatiwʉ. Cʉ̃ “Cʉ̃rẽ duꞌugʉti weeꞌe” nimicã, mʉsã “Duꞌuticãꞌña”, niwʉ̃. \v 14 Jesú añugʉ̃ ñaꞌase moogʉ̃ nimiwĩ. Cʉ̃ añugʉ̃ nimicã, mʉsã cʉ̃rẽ teewʉ. Jesure duꞌuwĩrõdutitiwʉ. Masʉ̃ ñaꞌagʉ̃ masãrẽ wẽjẽgʉ̃ peꞌere duꞌudutiwʉ Pilatore. \v 15 Jesú catise oꞌogʉ peꞌere wẽjẽdutiwʉ. Cʉ̃ pacʉ pũrĩcã cʉ̃ macʉ̃rẽ wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weeꞌquere ʉ̃sã ĩꞌawʉ̃. \v 16 Jesúta cʉ̃ tutuaro meꞌrã ãꞌrĩ sijamasĩtigʉre sijacã weeami. Mʉsã ĩꞌamasĩgʉ̃ta nimi cʉ̃ sijamasĩtigʉ níꞌcʉ. Ʉ̃sã Jesucristore ẽjõpeorã niyucã, cʉ̃rẽ yʉꞌrʉoami mʉsã ĩꞌorõ. Ʉ̃sã mejẽta cʉ̃rẽ yʉꞌrʉoapʉ. \p \v 17 »Yʉꞌʉ acawererã, mʉsã Õꞌacʉ̃ macʉ̃ta nimi, ni tʉꞌomasĩtitjĩarã, Jesure wẽjẽdutiwʉ. Mʉsã wiorã quẽꞌrã mejãrõta weewã. \v 18 Dʉporopʉ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã nipeꞌtirãrẽ aꞌtiro wereduticʉ niwĩ: “ ‘Cristo yʉꞌʉ beseꞌcʉ piꞌetigʉsami’, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃”, ni wereturiacãrã niwã. Mʉsã Jesure wẽjẽcã, na tojo ojaꞌcaronojõta waꞌawʉ. \v 19 Mʉsã ñaꞌarõ weesetiꞌquere bʉjawetiya. Bʉjaweti dʉcayuya. Õꞌacʉ̃ ʉaronojõ weeya. Tojo weecã, Õꞌacʉ̃ mʉsã ñaꞌarõ weeꞌquere acobojogʉsami. Acobojo, ejerisãjãcã weegʉsami. \v 20 Cʉ̃ beseꞌcʉre oꞌógʉsami. Cʉ̃ tojo weecã, aꞌti turipʉre apaturi aꞌtigʉsami tja. Cʉ̃ aꞌtiacjʉ Jesucristo Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ nimi. \v 21 Dʉporopʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã aꞌtiro ni werecãrã niwã: “Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ ʉꞌmʉsepʉ tojánígʉ̃sami yujupʉ. Beꞌro Õꞌacʉ̃ aꞌti turire dʉcayugʉsami cʉ̃ ne waropʉ weeꞌcaronojõta. Cʉ̃ tojo weeatji dʉporo aꞌti turipʉre cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore oꞌógʉsami.” \v 22 Dʉporopʉ Moisé Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ marĩ ñecʉ̃sʉmʉarẽ aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Beꞌropʉ marĩ wiogʉ Õꞌacʉ̃ niꞌcʉ̃ cʉ̃ ye queti wereacjʉre oꞌógʉsami. Cʉ̃ yʉꞌʉre oꞌóꞌcaro weronojõta cʉ̃rẽ oꞌógʉsami. Cʉ̃ quẽꞌrã marĩ acaweregʉ nigʉ̃sami. Mʉsã nipeꞌtise cʉ̃ weresere tʉꞌorã, añurõ tere ẽjõpeoya. \v 23 Cʉ̃ dutisere weesĩꞌrĩtirãnojõ wẽrĩrãsama. Õꞌacʉ̃ narẽ cõꞌagʉ̃sami. Ãpẽrã judío masã meꞌrã ne ninemosome majã”, nicʉ niwĩ Moisé. \v 24 Nipeꞌtirã dʉporocjãrãpʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã niꞌcãrõacã waꞌasere ojamʉꞌtãcãrã niwã. “Beꞌropʉ tojo waꞌarosaꞌa”, ni ojacãrã niwã. Ne waro Samue wãmetigʉ tere ojamʉꞌtãcʉ niwĩ. Cʉ̃ beꞌrocjãrã quẽꞌrã mejãrõta ojabʉrocãrã niwã. \p \v 25 »Todʉporopʉ marĩ ñecʉ̃ Abrahãrẽ Õꞌacʉ̃ aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Mʉꞌʉ pãrãmi nituriagʉ meꞌrã nipeꞌtirã aꞌti diꞌtacjãrãrẽ añurõ weegʉti.” Abrahãrẽ Õꞌacʉ̃ tojo níꞌquere ãpẽrã Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã marĩ ñecʉ̃sʉmʉarẽ wereturiacãrã niwã. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ diaꞌcʉ̃ mejẽtare nigʉ̃ weetipĩ. Marĩ na pãrãmerã nituriarã nirã́ quẽꞌrãrẽ tojota nigʉ̃ weepĩ. \v 26 Cʉ̃ tojo níꞌcʉta marĩrẽ añurõ wéégʉ, marĩ judío masãrẽ cʉ̃ macʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉre masõ, oꞌómʉꞌtãcʉ niwĩ. Marĩ ñaꞌarõ weesere cõꞌa, duꞌudutigʉ tojo weecʉ niwĩ, nicʉ niwĩ Pedro. \c 4 \s1 Pedro, Juã wiorã tiropʉ na waꞌaꞌque niꞌi \p \v 1 Pedro quẽꞌrã na masãrẽ ucũrĩ cura paꞌia, apĩ Õꞌacʉ̃ wiꞌi coꞌterã surara wiogʉ, ãpẽrã saduceo masã na tiropʉ waꞌacãrã niwã. \v 2 Waꞌa, Pedro, Juã meꞌrã na masãrẽ buꞌese ye buꞌiri pũrõ uacãrã niwã. Pedro peꞌe aꞌtiro ni buꞌecʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ cʉ̃ macʉ̃ Jesure wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ. Tojo weerã marĩ masĩꞌi. Marĩ quẽꞌrã wẽ́rĩ́ca beꞌro tojota masãrãsaꞌa, ni werecʉ niwĩ Pedro. \p Saduceo masã ne ẽjõpeoticãrã niwã masã wẽ́rĩ́ca beꞌro masãsere. Tojo weerã Pedro masãrẽ tojo nicã tʉꞌorã, pũrõ uacãrã niwã. \v 3 Ua, Pedro, Juãrẽ ñeꞌe, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõduticãrã niwã. Narẽ ñeꞌecã, ñamicaꞌapʉ nicaro niwʉ̃. Tojo weerã ti ʉmʉcoreta paꞌia wiorãpʉre weresãmasĩticãrã niwã. Te ye buꞌiri Pedro quẽꞌrã ti ñamirẽ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉta dujicãꞌcãrã niwã. \v 4 Ãpẽrã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ na buꞌesere tʉꞌoꞌcãrã pãjãrã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. Todʉporopʉ Jesure ẽjõpeomʉꞌtãꞌcãrã meꞌrã nírã, ʉmʉa seꞌsarore baꞌpaqueocã, niꞌcãmocʉsetiri mil nicãrã niwã. \p \v 5 Ape nʉmʉ judío masã wiorã, ãpẽrã bʉcʉrã, tojo nicã Moisé ojaꞌquere buꞌeri masã Jerusalẽ́pʉre nerẽcãrã niwã. \v 6 Na meꞌrã ãpẽrã quẽꞌrã Anás paꞌia wiogʉ, apĩ Caifá, apĩ Juã, apĩ Alejandro, ãpẽrã paꞌia wiogʉ acawererã nerẽcãrã niwã. \v 7 Nerẽtoja, Pedro quẽꞌrãrẽ na tiropʉ pijiwãꞌcãduticãrã niwã. Na buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ níꞌcãrã na tiro etacã ĩꞌarã, “¿Noa dutiro meꞌrã mʉsã ãꞌrĩ sijamasĩtiꞌcʉre sijacã weeati?” ni sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã. \p \v 8-9 Na sẽrĩtiñaꞌcã, Pedro Espíritu Santu tutuaro meꞌrã, cʉ̃ weetamuse meꞌrã narẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Mʉsã judío masã wiorã, tojo nicã bʉcʉrã, ¿deꞌro weerã weresãti ʉ̃sãrẽ? ¿Mʉsã “¿Deꞌro wee cʉ̃rẽ sijacã weeati?” ni sẽrĩtiñaꞌti? \v 10 Yʉꞌʉ mʉsãrẽ nipeꞌtirãrẽ tere weregʉti. Jesucristo Nazarecjʉ̃ tutuaro meꞌrã ãꞌrĩ sijamasĩtimiꞌcʉ sijami. Mʉsã cʉ̃rẽ Jesure curusapʉ paabiꞌpewʉ. Cʉ̃ pacʉ pũrĩcã cʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ. Cʉ̃ tutuaro meꞌrã ãꞌrĩ sijamasĩtigʉ níꞌcʉ sijami. \v 11 Dʉporopʉ Jesure Õꞌacʉ̃ ye queti ojaꞌcʉ aꞌtiro ni ojamʉꞌtãcʉ niwĩ: “Masã ʉ̃tã pjĩrĩ meꞌrã wiꞌi yeeri masã niꞌcã pjĩ na ʉatica pjĩrẽ cõꞌarãsama. Na cõꞌáca pjĩ meꞌrã ãpẽrã peꞌe añurõ tutuari wiꞌi weerãsama.” Aꞌtiro nisĩꞌrĩrõ weeꞌe te ojaꞌque. Mʉsã Jesucristore ʉatiwʉ. Mʉsã cʉ̃rẽ ʉatimicã, cʉ̃ pacʉ cʉ̃ wẽrĩ masã́ca beꞌro wiogʉ sõrõcʉ niwĩ. \v 12 Aꞌti turipʉre Jesucristo diaꞌcʉ̃ nimi marĩrẽ yʉꞌrʉogʉ. Ãpẽrãpʉa marĩrẽ ne yʉꞌrʉomasĩtisama, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 13 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, wiorã tʉꞌomarĩa waꞌacãrã niwã. Na basu aꞌmerĩ ucũcãrã niwã: \p —Ãꞌrã mejõ nirã nima. Buꞌeꞌcãrã mejẽta nima. Na buꞌetiꞌcãrã nimirã, añurõ masĩse, wãcũtutuase meꞌrã ucũma. Na tojo weecã, marĩ narẽ ĩꞌamasĩꞌi. Ãꞌrã Jesú meꞌrã níꞌcãrã nima, nicãrã niwã. \v 14 Na yʉꞌrʉonoꞌcʉ Pedro, Juã tiro nuꞌcũcã ĩꞌatjĩarã, wiorã ucũnemomasĩticãrã niwã. \p \v 15-16 Beꞌro Pedro quẽꞌrãrẽ wiorã nerẽrĩ tucũpʉ níꞌcãrãrẽ aperopʉ wijaaduticãrã niwã yujupʉ. Na wijááca beꞌro na seꞌsaro aꞌmerĩ ucũcãrã niwã: \p —¿Deꞌro weerãsari marĩ ãꞌrãrẽ? Nipeꞌtirã Jerusalẽ́cjãrã na sijamasĩtiꞌcʉre yʉꞌrʉocã tʉꞌopeꞌticãꞌsama. Tojo weerã “Yʉꞌrʉotiama, tojo nimaꞌacãrã weema”, marĩ narẽ nímasĩtisaꞌa. \v 17 Masã aperocjãrãpʉ tojo waꞌaꞌquere tʉꞌonemocã ʉatisaꞌa. Tojo weerã aꞌtiro nírã narẽ: “Jesú ye quetire ne ucũnemoticãꞌña majã” nírã, nicãrã niwã. \p \v 18 Ucũtojanʉꞌcõ, Pedro, Juãrẽ pijisõrõcãrã niwã tja. Na, na tiropʉ etacã, “Ãpẽrãpʉre Jesú ye quetire mʉsã ne werenemoticãꞌña” ni, duticãrã niwã. \p \v 19-20 Na tojo nicã tʉꞌorã, Pedro quẽꞌrã yʉꞌticãrã niwã: \p —Ʉ̃sã mʉsã dutiro wéérã, Õꞌacʉ̃ dutiro peꞌere weetibosaꞌa. ¿Noa dutiro weecã ʉasari Õꞌacʉ̃? Mʉsã aꞌtere wãcũña. Ʉ̃sã ĩꞌaꞌquere, ʉ̃sã tʉꞌoꞌquere wereduꞌumasĩtisaꞌa, ni yʉꞌticãrã niwã. \p \v 21 Na tojo nicã tʉꞌorã, wiorã peꞌe tutuaro meꞌrã uise oꞌosĩꞌrĩrã, narẽ ninemocãrã niwã: \p —Wereticãꞌña. Mʉsã Jesú ye quetire werenemocã, mʉsãrẽ buꞌiri daꞌrerãti, nicãrã niwã. Narẽ maata buꞌiri daꞌremasĩti, duꞌuwĩrõcãꞌcãrã niwã. Masã Õꞌacʉ̃rẽ narẽ yʉꞌrʉoꞌquere eꞌcatise oꞌocã ĩꞌarã, tojo weecãrã niwã. \p \v 22 Na yʉꞌrʉonoꞌcʉ cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ yʉꞌrʉro cʉocʉ niwĩ. \s1 Jesure ẽjõpeorã na Õꞌacʉ̃rẽ weetamuse sẽrĩꞌque niꞌi \p \v 23 Pedro, Juã topʉ níꞌcãrã wijaa, na meꞌrãcjãrã nirĩ wiꞌipʉ waꞌacãrã niwã. Ti wiꞌipʉ etarã, paꞌia wiorã, bʉcʉrã narẽ tojo níꞌquere werecãrã niwã. \p \v 24 Na tojo ni werecã tʉꞌorã, nipeꞌtirã ti wiꞌipʉ nirã́ niꞌcãrõnojõ wãcũseti, Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩcãrã niwã: \p —Õꞌacʉ̃, ʉ̃sã wiogʉ, mʉꞌʉ nipeꞌtise aꞌti turi cjasere weecʉ niwʉ̃. Ʉꞌmʉse, maarĩ, nipeꞌtirã tepʉ nirãrẽ weecʉ niwʉ̃. \v 25 Dʉporopʉ Espíritu Santu wãcũse oꞌoro meꞌrã ʉ̃sã ñecʉ̃ Davire mʉꞌʉ macʉ̃ Jesure masã ñaꞌarõ weeatjere mʉꞌʉ weremʉꞌtãduticʉ niwʉ̃. Davi mʉꞌʉ dutisere weegʉ́ aꞌtiro nicʉ niwĩ: \q1 Judío masã nitirã Õꞌacʉ̃ cʉ̃ beseꞌcʉ meꞌrã ʉpʉtʉ uarãsama. \q1 Judío masã quẽꞌrã Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉre ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrãsama. \q1 Tojo wãcũmirã, ne põtẽosome. \q1 \v 26 Aꞌti diꞌtacjãrã wiorã aꞌmerĩ nerẽrãsama Õꞌacʉ̃rẽ yʉꞌrʉnʉꞌcã, cʉ̃rẽ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrã. \q1 Cʉ̃ beseꞌcʉ quẽꞌrãrẽ tojota ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrãsama. \m Mʉꞌʉ tojo ni wereduticʉ niwʉ̃ ʉ̃sã ñecʉ̃ Davire. \p \v 27 »Cʉ̃ tojo ni ojaꞌcaronojõta queoro waꞌawʉ. Aꞌti macãpʉre mʉꞌʉ macʉ̃ Jesú, mʉꞌʉ beseꞌcʉre wẽjẽrãtirã Herode, Poncio Pilato, ãpẽrã judío masã nitirã, judío masã meꞌrã aꞌmerĩ nerẽwã. \v 28 Tojo weerã wẽjẽcãꞌwã cʉ̃rẽ. Dʉporopʉ mʉꞌʉ macʉ̃rẽ wẽjẽatjere masĩtojacʉ niwʉ̃. “Tojo waꞌarosaꞌa”, nicʉ niwʉ̃. Mʉꞌʉ masĩꞌquere yujupʉta niꞌcãrõacã weerã weema. \v 29 Õꞌacʉ̃, ʉ̃sãrẽ paꞌia wiorã mʉꞌʉ macʉ̃ ye quetire weredutitiama. “Mʉsã werecã, mʉsãrẽ buꞌiri daꞌrerãti”, niama. Na ʉ̃sãrẽ tojo níꞌquere wãcũña. Mʉꞌʉ dutiro weesĩꞌrĩsaꞌa. Ʉ̃sãrẽ mʉꞌʉ tutuasere oꞌonemoña. Ʉ̃sã mʉꞌʉ tutuase oꞌocã, mʉꞌʉ macʉ̃ ye quetire ucũtutuarãsaꞌa. \v 30 Mʉꞌʉ macʉ̃ Jesú tutuaro meꞌrã ʉ̃sãrẽ masã dutitirãrẽ yʉꞌrʉocã, apeye quẽꞌrãrẽ weeĩꞌocã weeya. Mʉꞌʉ tojo weecã, masã mʉꞌʉ tutuasere ĩꞌarãsama, ni sẽrĩcãrã niwã Õꞌacʉ̃rẽ. \p \v 31 Na tojo ni sẽrĩ́ca beꞌro na nirĩ wiꞌi aꞌmeñaꞌcaro niwʉ̃. Tojo waꞌacã, ti wiꞌipʉ nirã́ Espíritu Santure cʉoyʉꞌrʉacãrã niwã tja. Tojo weerã cʉ̃ weetamuse meꞌrã Jesú ye quetire uiro marĩrõ werecãrã niwã. \s1 Jesure ẽjõpeorã na cʉosere aꞌmerĩ dʉcawaaꞌque niꞌi \p \v 32-33 Jesú besecṹúꞌcãrã tutuaro meꞌrã Jesú wẽrĩꞌcʉpʉ masãꞌquere werenuꞌcũcãꞌcãrã niwã. Õꞌacʉ̃ narẽ pũrõ weetamucʉ niwĩ. Nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorã niꞌcãrõnojõ wãcũsetibʉrocãrã niwã. Na cʉosere “Yé diaꞌcʉ̃ niꞌi”, niticãrã niwã. Tojo weerã na cʉosere aꞌmerĩ dʉcawaacãrã niwã. \v 34-35 Wiꞌseri, diꞌta cʉorã duacãrã niwã ãpẽrãpʉre. Na duaꞌque wapare ñeꞌe, apeyenojõ moorãrẽ dʉcawaadutirã Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrãrẽ oꞌocãrã niwã. Jesú besecṹúꞌcãrã tere ñeꞌe, apeyenojõ moorãrẽ dʉcawaacãrã niwã. Tojo weerã pajasecʉorã waro marĩcãrã niwã. Niꞌcãrõnojõ cʉobʉrocãrã niwã. \p \v 36 Niꞌcʉ̃ Jesure ẽjõpeogʉ José wãmetigʉ nicʉ niwĩ. Leví ya curuacjʉ̃ Chipre wãmetiri nʉcʉ̃rõcjʉ̃ nicʉ niwĩ. Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã peꞌe cʉ̃rẽ Bernabé pisucãrã niwã. Bernabé griego ye meꞌrã “Masãrẽ eꞌcatise oꞌogʉ” nirõ weesaꞌa. \v 37 Cʉ̃ diꞌta cãꞌrõacã cʉocʉ niwĩ. Ti diꞌtare ãpẽrãrẽ duacʉ niwĩ. Cʉ̃ duaꞌque wapare nipeꞌtisepʉta Jesú besecṹúꞌcãrãrẽ oꞌopeꞌocãꞌcʉ niwĩ. \p —Marĩ meꞌrãcjãrã apeyenojõ moorãrẽ dʉcawaaya, nicʉ niwĩ. \c 5 \s1 Ananía, Safira na nisooꞌque niꞌi \p \v 1 Ãpẽrã Jesure ẽjõpeorã Ananía wãmetigʉ, cʉ̃ nʉmo Safira Bernabé cʉ̃ weeꞌcaronojõ weeticãrã niwã. Na quẽꞌrã diꞌta duacãrã niwã ãpẽrãpʉre. \v 2 Na duaꞌque wapare Jesú besecṹúꞌcãrãrẽ oꞌocʉ niwĩ. Nipeꞌtise cʉ̃ niyeru ñeꞌeꞌquere oꞌopeꞌoticʉ niwĩ. Apeyere cʉ̃ basu nʉrõcãꞌcʉ niwĩ. Na tojo weeꞌquere na seꞌsaro pʉarãta cʉ̃ nʉmo meꞌrã masĩcãrã niwã. Pedrore niyerure oꞌogʉ, “Tocãꞌrõta wapayeama”, nisoocʉ niwĩ. \p \v 3-4 Te niyerure ñeꞌegʉ̃, Pedro cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Te diꞌta mʉꞌʉ ye diꞌta niwʉ̃. Te mʉꞌʉ duaꞌque wapa mʉꞌʉ ye niyeruta niapã. Mʉꞌʉ noꞌo oꞌosĩꞌrĩrõ oꞌoboapã. Mʉꞌʉ ʉ̃sã diaꞌcʉ̃rẽ nisoogʉ weeweꞌe. Tocãꞌrõta niyeru wapayeama nígʉ̃, Espíritu Santure nisoogʉ weeꞌe. Mʉꞌʉ tojo nisoocã, wãtĩ mʉꞌʉrẽ sãjãyʉꞌrʉapĩ mʉꞌʉ wãcũsepʉre, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 5 Tojo nicãta, Ananía bʉrʉqueꞌa, wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ. Ãpẽrã tojo waꞌacã tʉꞌorã, ʉpʉtʉ uicãrã niwã. \p \v 6 Beꞌro cʉ̃ wẽ́rĩ́ca beꞌro maꞌmapjia ti wiꞌipʉ sãjãa, cʉ̃rẽ yaarã waꞌarã, suꞌti caseri meꞌrã oma, miiwijaacãrã niwã. \p \v 7 Iꞌtia hora cʉ̃ wẽ́rĩ́ca beꞌro na nirĩ wiꞌipʉ Safira cʉ̃ nʉmo níꞌco sãjãtaco niwõ tja. Co marãpʉ wẽrĩꞌquere masĩtico niwõ. \p \v 8 Ti wiꞌipʉ sãjãtacã, Pedro core sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ: \p —¿Nirõta mʉsãrẽ tocãꞌrõta niyeru wapayeati mʉsã diꞌta duaꞌque wapare? nicʉ niwĩ. \p Aꞌtiro ni yʉꞌtico niwõ: \p —Tocãꞌrõta niyeru wapayeama, co marãpʉ nisooꞌcaronojõta nico niwõ. \p \v 9 Co tojo nicã, Pedro nicʉ niwĩ: \p —Mʉsã Espíritu Santu ĩꞌorõ nisooapʉ. Õꞌacʉ̃ ĩꞌatisami ʉ̃sã tojo weecã, ¿ni wãcũmiati? Niꞌcãrõacã mʉꞌʉ marãpʉre yaarã ejaꞌcãrã tojatarã weema. Mʉꞌʉ quẽꞌrã mʉꞌʉ marãpʉ waꞌaꞌcaronojõta wẽrĩgõsaꞌa. Mʉꞌʉ quẽꞌrãrẽ yaarãsama mʉꞌʉ marãpʉre yaaꞌcaro weronojõta, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 10 Cʉ̃ tojo nicãta, co quẽꞌrã bʉrʉqueꞌa, wẽrĩa waꞌaco niwõ. Co marãpʉre yaarã ejaꞌcãrã tojatarã, co wẽrĩꞌcopʉre bocaejacãrã niwã. Náta tja core miaa, yaarã waꞌacãrã niwã co marãpʉ mijĩrẽ yaaꞌcaropʉta tja. Na nisooꞌque ye buꞌiri wẽrĩcãrã niwã. \p \v 11 Beꞌro Ananía, Safirare tojo waꞌaꞌquere tʉꞌorã, nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorã, ãpẽrã quẽꞌrã ʉpʉtʉ uicãrã niwã. \s1 Pedro quẽꞌrã Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã na weeĩꞌoꞌque niꞌi \p \v 12-15 Jesure ẽjõpeorã naꞌirõ Salomó wãmetiri tucũpʉ nerẽnuꞌcũcãꞌcãrã niwã. Ãpẽrã Jesure ẽjõpeotirã na meꞌrã baꞌpátiui nicãrã niwã. Narẽ baꞌpátiuimirã, Jesure ẽjõpeorãrẽ añurõ wãcũseticãrã niwã. Ãpẽrã ʉmʉa, numia pãjãrã Jesure ẽjõpeonemocãrã niwã. \p Jesú besecṹúꞌcãrã masã waꞌteropʉre peje añuse weeĩꞌocãrã niwã. Dutitirãrẽ yʉꞌrʉo, peje apeyenojõ weenemocãrã niwã. Na tojo weecã ĩꞌarã, pãjãrã dutitirãrẽ na tiro na nerẽrĩ tucũpʉ miacãrã niwã. Masã ti tucũrẽ muꞌmuamʉjãcãrã niwã. Ãpẽrãrẽ tojo weerã maꞌa tiropʉ na cũñase meꞌrã cũucãrã niwã. Pedro na tiro yʉꞌrʉagʉ, narẽ ñapeocã ʉacãrã niwã. Ãpẽrã cʉ̃ ñapeotimicã, “Cʉ̃ wãtĩquecũurõ meꞌrã yʉꞌrʉrãsaꞌa”, ni wãcũcãrã niwã. \v 16 Apeye macãrĩ Jerusalẽ́ sumuto nise macãrĩcjãrã quẽꞌrã yʉꞌrʉodutirã dutitirãrẽ Jerusalẽ́pʉ miacãrã niwã. Wãtĩa sãjãnoꞌcãrã quẽꞌrãrẽ miacãrã niwã. Jesú besecṹúꞌcãrã nipeꞌtirã masãrẽ yʉꞌrʉocãrã niwã. \s1 Pedro quẽꞌrã buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ dujiꞌcãrã wijaaꞌque niꞌi \p \v 17 Na tojo weecã tʉꞌorã, paꞌia wiogʉ, cʉ̃ meꞌrãcjãrã saduceo masã Jesú besecṹúꞌcãrãrẽ ʉorã, pũrõ uacãrã niwã. \v 18 Tojo weerã Jesú besecṹúꞌcãrãrẽ ñeꞌe, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ miaa, sõrõcãrã niwã. \v 19 Wiorã narẽ tojo weemicã, ti ñamita Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉsecjʉ̃ na nirĩ tucũpʉ bajuacʉ niwĩ. Bajua, na wiorã biꞌáca sopere pão, aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Wijaaya. \v 20 Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ masãrẽ wererã waꞌaya. “Mʉsã Jesure ẽjõpeorã, cʉ̃ meꞌrã catinuꞌcũrãsaꞌa”, ni wereya narẽ, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ. \p \v 21 Cʉ̃ tojo níca beꞌro na buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ níꞌcãrã wijaa waꞌacãrã niwã. Ape nʉmʉ boꞌreacã Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ níꞌcaronojõta Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ wererã waꞌacãrã niwã. Na topʉ wereri cura paꞌia wiogʉ, tojo nicã cʉ̃ meꞌrãcjãrã nipeꞌtirã judío masã wiorãrẽ nerẽduticãrã niwã. Na nerẽpeꞌtica beꞌro surarare “Narẽ pijirã waꞌaya marĩ ñamicaꞌa biꞌadʉpoꞌcãrãrẽ”, níoꞌocãrã niwã. Na wijaaꞌquere masĩticãrã niwã. \p \v 22 Na tojo nicã tʉꞌorã, surara narẽ pijirã waꞌacãrã niwã na biꞌadʉpoca wiꞌipʉ. Ti wiꞌipʉ sãjãa, na níca tucũrẽ pão, ĩꞌacãrã nimiwã. Ne marĩcãrã niwã. Na marĩcã ĩꞌa, narẽ bocati, wiorãpʉre wererã waꞌacãrã niwã. \v 23 Wiorã tiro eja, “Ne marĩama. Añurõ biꞌáca tucũ nimiapʉ. Ti sope coꞌterã quẽꞌrã añurõ coꞌtemiama. Na tojo weemicã, ʉ̃sã ti sopere pão ĩꞌacã, ne niꞌcʉ̃ marĩami”, ni werecãrã niwã surara wiorãpʉre. \p \v 24 Na tojo ni werecã tʉꞌorã, paꞌia wiorã, Õꞌacʉ̃ wiꞌi coꞌterã surara wiogʉ pũrõ wãcũqueꞌticãrã niwã. \p —¿Deꞌro waꞌapariba narẽ? nicãrã niwã. \p \v 25 Na wijaaꞌquere wãcũrĩ cura niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ níꞌcʉ paꞌia wiorã tiropʉ etagʉ, narẽ werecʉ niwĩ: \p —Sõꞌonícãrã buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ níꞌcãrã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ masãrẽ buꞌerã weeama, ni werecʉ niwĩ. \p \v 26 Cʉ̃ werecã tʉꞌorã, surara wiogʉ ãpẽrã surara meꞌrã Jesú besecṹúꞌcãrãrẽ ñeꞌerã waꞌacãrã niwã. Narẽ ñeꞌerã, masã ʉ̃sãrẽ ʉ̃tãperi meꞌrã narẽ maꞌírã doqueri nírã, ne mejẽcã weeticãrã niwã. \v 27 Beꞌro narẽ wiorã decopʉ miaa, topʉ sãjãejacã, paꞌia wiogʉ narẽ nicʉ niwĩ: \p \v 28 —Ʉ̃sã mʉsãrẽ Jesú ye quetire buꞌedutitimiapʉ. Tere “Buꞌerã waꞌaya”, ne nitiapʉ. Ʉ̃sã mʉsãrẽ tojo dutítimicã, nipeꞌtiropʉ Jerusalẽ́pʉre mʉsã buꞌese seꞌsa waꞌaꞌa. Mʉsã masãrẽ tojo ni buꞌecã, “Jesú na ye buꞌirita wẽrĩpĩ”, ni wãcũrãsama ʉ̃sãrẽ. Na tojo ni wãcũcã ʉarã weesaꞌa, nicʉ niwĩ paꞌia wiogʉ narẽ. \p \v 29 Tojo nicãta, Pedro, ãpẽrã cʉ̃ meꞌrãcjãrã cʉ̃rẽ yʉꞌticãrã niwã: \p —Wiorã dutise yʉꞌrʉoro Õꞌacʉ̃ ye peꞌere nemorõ weeroʉaꞌa. Ʉ̃sã mʉsã dutiro wéérã, Õꞌacʉ̃ dutiro peꞌere weetibosaꞌa. \p \v 30 »Õꞌacʉ̃ marĩ ñecʉ̃sʉmʉa wiogʉ Jesú wẽrĩꞌcʉpʉre, mʉsã curusapʉ paabiꞌpe wẽjẽdutiꞌcʉre masõcʉ niwĩ. \v 31 Masõtoja, ʉꞌmʉsepʉ cʉ̃ tiro wiogʉ dujiri cũmurõpʉ miimʉjãcʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ topʉ miimʉjãgʉ̃, marĩrẽ yʉꞌrʉoꞌcʉre marĩ wiogʉ niato ni, sõrõcʉ niwĩ. Tojo weegʉ marĩ judío masãrẽ marĩ ñaꞌarõ weesetiꞌquere bʉjaweticã, marĩrẽ acobojogʉsami. \v 32 Ʉ̃sã Õꞌacʉ̃ tojo weeꞌquere werecusiari masã niꞌi. Ʉ̃sã Espíritu Santure cʉoyurã, cʉ̃ meꞌrã Õꞌacʉ̃ tutuasere weeĩꞌoapʉ masãrẽ. Nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ dutiro weerãrẽ Espíritu Santure oꞌógʉsami, ni werecãrã niwã Pedro quẽꞌrã. \p \v 33 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, wiorã peꞌe ʉpʉtʉ waro uacãrã niwã. \p —Ma. Ãꞌrãrẽ wẽjẽrã marĩ, nicãrã niwã. \s1 Cʉ̃ meꞌrãcjãrã wiorãrẽ Gamalie wereꞌque niꞌi \p \v 34 Niꞌcʉ̃ fariseo masʉ̃ Gamalie wãmetigʉ wiorã meꞌrã na nerẽrõpʉta nicʉ niwĩ. Moisé ojaꞌquere masãrẽ buꞌegʉ nicʉ niwĩ. Masã cʉ̃rẽ “Añugʉ̃ nimi”, ni wãcũcãrã niwã. Wiorã Jesú besecṹúꞌcãrãrẽ na “Wẽjẽrã” nicã tʉꞌogʉ, Gamalie wãꞌcãnʉꞌcã, “Ãꞌrãrẽ pijiwijaaniña yujupʉ”, nicʉ niwĩ. Ãpẽrã wiorãrẽ na tʉꞌotiro apeyenojõ weregʉti nígʉ̃, tojo nicʉ niwĩ. \v 35 Na wijááca beꞌro topʉ nirã́ wiorãrẽ aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Añurõ wãcũña mʉsã narẽ weesĩꞌrĩsere. \v 36 Ti nʉmʉpʉre niꞌcʉ̃ Teuda wãmetigʉ “Yʉꞌʉ wiogʉ niꞌi”, ni wãcũcʉ nimiwĩ. Cuatrocientos masã cʉ̃ buꞌesere sirutucãrã niwã. Beꞌro cʉ̃rẽ ãpẽrã wẽjẽcõꞌacãꞌcãrã niwã. Cʉ̃rẽ wẽjẽ́ca beꞌro cʉ̃ meꞌrã nimiꞌcãrã noꞌo ʉaro waꞌastepeꞌtia waꞌacãrã niwã. Tojo wééca beꞌro cʉ̃ buꞌemiꞌque peꞌtia waꞌacaro niwʉ̃. \v 37 Beꞌro wiogʉ masãrẽ baꞌpaqueori cura apĩ Juda wãmetigʉ Galileacjʉ̃ nicʉ niwĩ. Cʉ̃ quẽꞌrãrẽ pãjãrã masã cʉ̃ buꞌesere sirutucãrã nimiwã. Beꞌro cʉ̃rẽ tja ãpẽrã wẽjẽcõꞌacãrã niwã. Cʉ̃rẽ wẽjẽ́ca beꞌro cʉ̃ yarã nimiꞌcãrã waꞌastepeꞌtia waꞌacãrã niwã mejãrõta tja. \v 38 Yʉꞌʉ tojo weegʉ mʉsãrẽ tojo waꞌaꞌquere wereꞌe. Sõjã pũrĩcãrẽ ñaꞌarõ weeticãꞌña. Narẽ duꞌucãꞌña. Na buꞌese na wãcũse meꞌrã buꞌecã, peꞌtia waꞌarosaꞌa Teuda, Judare waꞌaꞌcaronojõta. \v 39 Õꞌacʉ̃ dutiro meꞌrã na buꞌecã pũrĩcãrẽ, mʉsã ne põtẽosome. Tojo weerã mʉsã narẽ wẽjẽrã, Õꞌacʉ̃rẽ yʉꞌrʉnʉꞌcãrã weebosaꞌa. Tojo weerã duꞌuya narẽ, ni werecʉ niwĩ Gamalie wiorãrẽ. \p \v 40 Cʉ̃ tojo nisere tʉꞌorã, “Jaʉ. Ãꞌrĩ marĩrẽ diacjʉ̃ta ucũmi”, ni wãcũcãrã niwã. Beꞌro Pedro quẽꞌrãrẽ pijiocãrã niwã tja. Na topʉ sãjãejacã ĩꞌarã, wiorã surarare tãrãduticãrã niwã. Tãrãtoja, “Jesú ye quetire ne apaturi werenemoticãꞌña”, nicãrã niwã. Nitoja, narẽ duꞌuwĩrõcãꞌcãrã niwã. \p \v 41 Na wiorã tiropʉ níꞌcãrã wijaa, aꞌmerĩ ucũcãrã niwã: \p —Õꞌacʉ̃ marĩrẽ “Jesú ye quetire wereya” nicã, añu niꞌi. Tojo weerã wiorã na tãrãmicã, marĩ añurõ eꞌcatise meꞌrã niꞌi, nicãrã niwã. \p \v 42 Wiorã narẽ buꞌedutitimicã, Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ, wiꞌseripʉ Jesú nipeꞌtirãrẽ yʉꞌrʉogʉ nimi nisere buꞌenuꞌcũcãꞌcãrã niwã. \c 6 \s1 Jesú besecṹúꞌcãrã narẽ weetamuajãrẽ beseꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro siape meꞌrã pãjãrã waro judío masã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. Na meꞌrã ape diꞌtacjãrã griego ye ucũrã nicãrã niwã. Ti diꞌtacjãrã waro peꞌe Judeacjãrã hebreo yere ucũcãrã niwã. Na pãjãrã Jesure ẽjõpeonemorĩ cura náta tja dʉꞌsasocãrã niwã baꞌase etise meꞌrã. Tojo weerã griego ye ucũrã hebreo ye ucũrãrẽ aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Mʉsã ʉmʉcorinʉcʉ̃ baꞌase etirã, mʉsã yarã wapewia numia peꞌere baꞌase pacase oꞌorã niapʉ. Ʉ̃sã yarã numia peꞌere oꞌmajãcã oꞌorã niapʉ, nicãrã niwã. \p \v 2 Na tere dʉꞌsasocã tʉꞌorã, Jesú besecṹúꞌcãrã nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorãrẽ nerẽduticãrã niwã. Nerẽtojaca beꞌro narẽ aꞌtiro ni werecãrã niwã: \p —Ʉ̃sã baꞌase etirã, Jesú ye queti peꞌere weretibosaꞌa. Ʉ̃sã tere wereduꞌucã, ñaꞌa nibosaꞌa. \v 3 Tojo weerã ʉmʉa baꞌase etiajãrẽ mʉsã waꞌtero nirãrẽ beseya. Siete beseya añurõ masĩrãrẽ, Espíritu Santu dutiro weenuꞌcũrãrẽ. Masã “Náta nima añurã” ninoꞌrãrẽ beseya. Mʉsã beseꞌcãrãrẽ baꞌase etirã sõrõnoꞌrõsaꞌa. \v 4 Tojo weerã ʉ̃sã peꞌe ñubuenuꞌcũ, Jesú ye quetire buꞌenuꞌcũcãꞌrãsaꞌa, nicãrã niwã. \p \v 5 Masã na tojo nicã tʉꞌorã, “Añuꞌu majã”, ni wãcũcãrã niwã. Tere wãcũtoja, besecãrã niwã Estebare. Cʉ̃ añurõ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ, Espíritu Santu tutuasere cʉoyʉꞌrʉgʉ nicʉ niwĩ. Ãpẽrãrẽ mejãrõta cʉ̃ weronojõ nirãrẽ besecãrã niwã. Na aꞌtiro wãmeticãrã niwã: Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas, Nicolás Antioquíacjʉ̃. Cʉ̃ judío masʉ̃ nitimigʉ̃, na weronojõ ẽjõpeosetigʉ nicʉ niwĩ. Ãꞌrãrẽ besecãrã niwã. \p \v 6 Narẽ besetoja, “Ãꞌrãrẽ beseapʉ” ni, Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã tiropʉ miacãrã niwã. Narẽ na daꞌratje cjasere sõrõrã, na dʉpopare ñapeo, Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosacãrã niwã. \p \v 7 To beꞌro nipeꞌtiropʉ Jesú ye queti seꞌsa waꞌacaro niwʉ̃. Pãjãrã Jerusalẽ́cjãrã cʉ̃rẽ ẽjõpeonemocãrã niwã. Paꞌia quẽꞌrã pãjãrã ẽjõpeocãrã niwã. \s1 Estebare weresã, wiorã tiropʉ cʉ̃rẽ miaꞌque niꞌi \p \v 8 Estebare Õꞌacʉ̃ añurõ weetamucʉ niwĩ. Tojo weegʉ cʉ̃ Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã pãjãrã dutitirãrẽ yʉꞌrʉo, peje añuse weeĩꞌonemocʉ niwĩ masã waꞌteropʉre. \p \v 9 Cʉ̃ tere weecã ĩꞌarã, cʉ̃rẽ ãpẽrã judío masã ĩꞌatuꞌticãrã niwã. Cʉ̃rẽ ĩꞌatuꞌtirã niꞌcãrẽrã niꞌcã wiꞌi judío masã nerẽrĩ wiꞌi Libertado wãmetiri curuacjãrã nicãrã niwã. Na ãpẽrãrẽ daꞌrawãꞌñacoꞌterã wijaꞌcãrã nicãrã niwã. Ãpẽrã cʉ̃rẽ dʉꞌsasowãꞌcõrã Cirenecjãrã, Alejandríacjãrã, Cilicia diꞌtacjãrã, Asia diꞌtacjãrã na meꞌrã nicãrã niwã. \v 10 Cʉ̃rẽ na tojo weecã, Espíritu Santu cʉ̃ ucũcã, Estebare peje masĩse oꞌocʉ niwĩ. Tojo weerã na cʉ̃ meꞌrã ne ucũ põtẽoticãrã niwã. \p \v 11 Beꞌro na cʉ̃ meꞌrã ucũ põtẽoti, masã ĩꞌatiropʉ ãpẽrã masãrẽ niyeru wapaye, nisoodutioꞌocãrã niwã: \p —“Esteba marĩ ñecʉ̃ Moisé cʉ̃ dutiꞌquere ñaꞌarõ ucũami. Õꞌacʉ̃ quẽꞌrãrẽ ñaꞌarõ ucũami”, ni wereya masãpʉre, nicãrã niwã. \p \v 12 Na wapaye nisoodutioꞌoꞌcãrã masãpʉre waꞌa, werecãrã niwã na níꞌcaronojõta. Tere werecã tʉꞌorã, masã peꞌe queoro ẽjõpeocãrã niwã. Tojo weerã nipeꞌtirã masã, ãpẽrã judío masã bʉcʉrã, Moisé ojaꞌquere buꞌeri masã Esteba meꞌrã pũrõ uacãrã niwã. Na uacã ĩꞌarã, narẽ uarosãjãcã weeꞌcãrã maata cʉ̃rẽ ñeꞌe, paꞌia wiorã tiropʉ miacãrã niwã. \v 13 Na tiropʉ etarã, ãpẽrã masãrẽ mejãrõta nisoodutioꞌocãrã niwã tja. \p —Ãꞌrĩ Õꞌacʉ̃ wiꞌi pajiri wiꞌire ñaꞌarõ ucũami. Moisé cʉ̃ dutiꞌque quẽꞌrãrẽ tojota niami. \v 14 Apeye “Jesú Nazarecjʉ̃ ti wiꞌi Õꞌacʉ̃ wiꞌire cõꞌagʉ̃sami”, niami. “Moisé marĩrẽ weedutigʉ cũuꞌque quẽꞌrãrẽ dʉcayugʉsami”, niami, nisoocãrã niwã wiorãrẽ. \p \v 15 Na tojo nicã tʉꞌorã, wiorã Estebare pũrõ ĩꞌacãrã niwã. Na cʉ̃rẽ ĩꞌacã, cʉ̃ ya diapoa asistea waꞌacaro niwʉ̃. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ʉꞌmʉsecjʉ̃ weronojõ bajuri diapoa waꞌacaro niwʉ̃. \c 7 \s1 Esteba wiorãrẽ wereꞌque niꞌi \p \v 1 Estebare na ĩꞌarĩ cura paꞌia wiogʉ sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ: \p —¿Mʉꞌʉrẽ diacjʉ̃ nise meꞌrãta weresãti? nicʉ niwĩ. \p \v 2 Cʉ̃ tojo nicã, Esteba yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Acawererã, yʉꞌʉre tʉꞌoya. Õꞌacʉ̃ añurõ asistegʉ, nipeꞌtise masĩyʉꞌrʉagʉ marĩ ñecʉ̃ Abrahãrẽ ucũcʉ niwĩ Mesopotamia caldea masã nirõpʉ. Harã́ wãmetiri macãpʉ waꞌase dʉporo cʉ̃rẽ ucũcʉ niwĩ. \v 3 Aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Aꞌti diꞌtare, mʉꞌʉ acawererãrẽ wijayá. Waꞌaya yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ diꞌta wereatjopʉ”, nicʉ niwĩ. \v 4 Tojo nicã tʉꞌogʉ, cʉ̃ acawererã caldeo masã ye diꞌtapʉ níꞌcʉ wija, Harã́pʉ macãrĩ waꞌacʉ niwĩ. Topʉ ni, beꞌro Abrahã pacʉ wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ pacʉ wẽ́rĩ́ca beꞌro Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ wijaduticʉ niwĩ tja, aꞌti diꞌta Judea marĩ nirõrẽ aꞌtidutigʉ. \v 5 Cʉ̃ aꞌtopʉ etacã, cʉ̃rẽ ne cãꞌrõacã diꞌta oꞌoticʉ niwĩ yujupʉ. Oꞌotimigʉ̃ta, “Beꞌropʉ mʉꞌʉ ye, mʉꞌʉ pãrãmerã nituriarã ye diꞌta nirõsaꞌa”, nicʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ tojo nícaterore Abrahã ne niꞌcʉ̃ põꞌrãmarĩcʉ niwĩ. \v 6 Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ apeye ninemocʉ niwĩ tja: “Mʉꞌʉ pãrãmerã nituriarã ape diꞌtapʉ nirãsama yujupʉ. Cuatrocientos cʉ̃ꞌmarĩ ti diꞌtacjãrã peorã nirãsama. Narẽ daꞌraduti, tãrãperãsama. \v 7 Yʉꞌʉ narẽ tojo weecã, ti diꞌtacjãrãrẽ buꞌiri daꞌregʉsaꞌa. Narẽ daꞌretoja, mʉꞌʉ pãrãmerã nituriarã ti diꞌtapʉ níꞌcãrã wija, yʉꞌʉre aꞌtopʉ ñubuepeorã aꞌtirãsama”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃. \v 8 Cʉ̃ tojo níca beꞌro Abrahãrẽ aꞌtiro weeduticʉ niwĩ: “Nipeꞌtirã ʉmʉarẽ na õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌaña. Mʉsã aꞌtiro wéérã, yʉꞌʉre ĩꞌorãsaꞌa mʉsã ẽjõpeosere”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃. Tojo weegʉ Abrahã cʉ̃ macʉ̃ Isaare niꞌcã semana cʉ̃ bajuáca beꞌro cʉ̃ õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌacʉ niwĩ. Isaa quẽꞌrã cʉ̃ macʉ̃ Jacore tojota weecʉ niwĩ. Jacob mejãrõta weecʉ niwĩ cʉ̃ põꞌrã docere. Õꞌacʉ̃ dutiꞌcaronojõta weecãrã niwã, ni werecʉ niwĩ Esteba. \p \v 9-10 »Jacob põꞌrã marĩ ñecʉ̃sʉmʉa na acabiji Joseré ʉorã, ãpẽrã masãrẽ daꞌracoꞌteacjʉ niato nírã duacãrã niwã. Ãꞌrã duuꞌcãrãta tja ãpẽrãpʉre Egiptocjãrãrẽ duaturiacãrã niwã. Na duáca beꞌro cʉ̃ piꞌetisetirinʉcʉ̃ Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ weetamunuꞌcũcãꞌcʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ weetamugʉ̃, peje masĩse oꞌocʉ niwĩ. Faraṍ Egipto diꞌta wiogʉ cʉ̃rẽ tʉꞌsayʉꞌrʉacʉ niwĩ. Tojo weegʉ cʉ̃ docacjʉ̃ wiogʉ sõrõcʉ niwĩ. Apeyere faraṍ cʉ̃ ya wiꞌi cjase daꞌrase wiogʉ sõrõcʉ niwĩ. \p \v 11 »José topʉ wiogʉ nirĩ cura nipeꞌtiro Egiptopʉre baꞌase peꞌtia waꞌacaro niwʉ̃. Cʉ̃ acawererã, marĩ ñecʉ̃sʉmʉa nirõpʉ Canaápʉ quẽꞌrãrẽ peꞌtia waꞌacaro niwʉ̃. Te peꞌtíca beꞌro masã te diꞌtapʉ nirã́ ʉpʉtʉ ʉjaboacãrã niwã. Marĩ ñecʉ̃sʉmʉa Abrahã pãrãmerã quẽꞌrãrẽ ne baꞌase marĩcaro niwʉ̃. \v 12-13 Beꞌro Jacob “Egiptopʉ baꞌase duase niaporo” nicã tʉꞌogʉ, cʉ̃ põꞌrãrẽ “Duurã waꞌaya”, níoꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, Egiptopʉre ne waꞌarã weecãrã niwã. Topʉ eta, baꞌase duu, na ya wiꞌipʉ tja majãmitojati aꞌtiticãrã niwã. Beꞌro na te baꞌase na duuꞌquere baꞌapeꞌo, apaturi duurã waꞌacãrã niwã mejãrõpʉta tja. Titare majã na etacã, José “Yʉꞌʉ mʉsã acabiji niꞌi mʉsã duaꞌcʉ”, ni werecʉ niwĩ cʉ̃ maꞌmisʉmʉarẽ. Beꞌro faraṍ quẽꞌrã “Ãꞌrã José maꞌmisʉmʉa niama” nicã tʉꞌocʉ niwĩ. \v 14 To beꞌro José cʉ̃ maꞌmisʉmʉa meꞌrã queti oꞌócʉ niwĩ cʉ̃ pacʉpʉre. “Marĩ pacʉ, nipeꞌtirã marĩ acawererã macãrĩ aꞌtiato aꞌtopʉ”, níoꞌocʉ niwĩ narẽ. Cʉ̃ acawererã peꞌe setenta y cinco nicãrã niwã. \v 15 Cʉ̃ ʉocã tʉꞌogʉ, Jacob cʉ̃ põꞌrã meꞌrã José tiropʉ waꞌarã, Egiptopʉre buꞌacãrã niwã. Topʉ nígʉ̃ta, na pacʉ Jacob wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ põꞌrã marĩ ñecʉ̃sʉmʉa cʉ̃ weronojõta wẽrĩpeꞌtidija waꞌacãrã niwã. \v 16 Beꞌropʉ na õꞌarĩrẽ yaarã waꞌarã Siquem wãmetiri macãpʉ miacãrã niwã. Abrahã cʉ̃ Hamor põꞌrãrẽ ʉ̃tã tuti dúúca tutipʉ cʉ̃ mijĩrẽ yaaꞌcaropʉta narẽ sĩosõrõcũuocãrã niwã. \p \v 17 »Õꞌacʉ̃ todʉporopʉ Abrahãrẽ nicʉ niwĩ: “Mʉꞌʉ pãrãmerã nituriarãpʉ ape diꞌtapʉ níꞌcãrã aꞌti diꞌta Canaápʉ tojatirãsama tja.” Cʉ̃ tojo níꞌque ejatji dʉporoacã Egiptopʉ nírã, marĩ ñecʉ̃sʉmʉa pãrãmerã pãjãrã masãputinemocãrã niwã. \v 18 Egiptopʉre na nicã, apĩ wiogʉ sãjãcʉ niwĩ tja. Joseré dʉporopʉ wẽ́rĩ́ca beꞌro niyucã, ne masĩticʉ niwĩ. \v 19 Cʉ̃ marĩ ñecʉ̃sʉmʉa pãjãrã na masãputicã ĩꞌa, narẽ ñaꞌabutiaro weepecʉ niwĩ. Na põꞌrã ne bajuaꞌcãrã ʉmʉarẽ wẽrĩato nígʉ̃ aperopʉ cõꞌadutimʉjãcʉ niwĩ. \v 20 Cʉ̃ narẽ tojo dutiri cura Moisé bajuacʉ niwĩ. Cʉ̃ añubutiagʉacã nicʉ niwĩ. Cʉ̃ pacʉsʉmʉa iꞌtiarã mujĩpũ na ya wiꞌipʉre cʉ̃rẽ masõcãrã niwã. \v 21 Beꞌro na cʉ̃rẽ wẽjẽrĩ nírã, diapʉ poꞌocãrã niwã. Na poꞌóca beꞌro Faraṍ macõ cʉ̃rẽ ĩꞌabocaco niwõ. Ĩꞌaboca, miimajãco niwõ co ya wiꞌipʉ. Topʉ co macʉ̃rẽ weronojõ cʉ̃rẽ masõco niwõ. \v 22 Cʉ̃ ti wiꞌipʉ bʉcʉa, nipeꞌtise Egiptocjãrã na buꞌesere buꞌecʉ niwĩ. Cʉ̃ masĩse meꞌrã ucũ, nipeꞌtisere añurõ weecʉ niwĩ. \p \v 23 »Beꞌro Moisé cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ cʉogʉ, cʉ̃ acawererã tiropʉ sijagʉ waꞌacʉ niwĩ. \v 24 Topʉ ejagʉ, niꞌcʉ̃ Egiptocjʉ̃ cʉ̃ acaweregʉre paacã ĩꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weecã ĩꞌagʉ̃, cʉ̃rẽ aꞌmegʉ̃, Egiptocjʉ̃rẽ paawẽjẽcãꞌcʉ niwĩ. \v 25 Cʉ̃ basu Moisé peꞌe aꞌtiro ni wãcũcʉ niwĩ: “Yʉꞌʉ meꞌrãta Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉ acawererãrẽ na aꞌti diꞌtacjãrã peorã nisere wijacã weegʉsami. Yʉꞌʉre na aꞌtere masĩsama”, ni wãcũcʉ nimiwĩ. Cʉ̃ acawererã peꞌe cʉ̃ weronojõ wãcũticãrã niwã. \p \v 26 »Ape nʉmʉ cʉ̃ na tiropʉ waꞌacʉ niwĩ tja. Topʉ ejagʉ, ãpẽrã pʉarã cʉ̃ acawererã aꞌmequẽcã ĩꞌacʉ niwĩ. Narẽ bosamigʉ̃ “Acawererã, tocãꞌrõta aꞌmequẽduꞌuya. ¿Deꞌro weerã tocãꞌrõ aꞌmequẽti niꞌcʉ̃ acawererã nimirã?” nicʉ niwĩ. \p \v 27 »Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, apĩrẽ ʉpʉtʉ paaꞌcʉ peꞌe Moisére tuuquenʉꞌcõcʉ niwĩ. “¿Noa mʉꞌʉrẽ ʉ̃sã wiogʉ ‘Narẽ besegʉ waꞌaya’, níoꞌoati? \v 28 ¿Mʉꞌʉ yʉꞌʉre wẽjẽsĩꞌrĩsari tja ñamicaꞌa mʉꞌʉ Egiptocjʉ̃rẽ wẽjẽꞌcaronojõta?” ni yeꞌsucʉ niwĩ. \p \v 29 »Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Moisé, ãꞌrã yʉꞌʉre tere masĩpeꞌtitojasama nígʉ̃, uiwãꞌcã waꞌacʉ niwĩ. Beꞌro ape diꞌtapʉ Madiã́ wãmetiropʉ duꞌtiwãꞌcãcʉ niwĩ. Topʉ omocã dʉꞌte, nicãꞌcʉ niwĩ. Pʉarã ʉmʉa põꞌrãticʉ niwĩ. \p \v 30 »Madiã́ diꞌtapʉre cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ nicʉ niwĩ. Cʉ̃ ticʉse cʉ̃ꞌmarĩ níca beꞌro niꞌcã nʉmʉ yucʉ marĩrõ ʉ̃rʉ̃gʉ̃ Sinaí wãmeticjʉ tiropʉ ĩꞌawãꞌcãcʉ niwĩ. Topʉ waꞌacã, niꞌcã siti yucʉsiti ʉ̃jʉ̃cã ĩꞌacʉ niwĩ. Ti pecameꞌe ʉ̃jʉ̃rĩ põꞌrã decopʉ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ weronojõ bajugʉ bajuacʉ niwĩ. \v 31 Cʉ̃ ti siti ʉ̃jʉ̃cã ĩꞌagʉ̃, ĩꞌamarĩa waꞌacʉ niwĩ. “¿Deꞌro weero tojo waꞌamitito?” ni, pʉꞌtoacãcure ĩꞌagʉ̃ waꞌacʉ niwĩ. Pʉꞌtoacã ejacã, Õꞌacʉ̃ ti meꞌe waꞌteropʉ nigʉ̃́ cʉ̃rẽ ucũcʉ niwĩ: \v 32 “Yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ niꞌi. Mʉꞌʉ ñecʉ̃sʉmʉa Abrahã, Isaa, Jacob na wiogʉ niꞌi”, nicʉ niwĩ. Tojo ucũcã tʉꞌogʉ, ʉpʉtʉ ui, narãsãcʉ niwĩ. Uigʉ, ĩꞌaduꞌucãꞌcʉ niwĩ ti meꞌerẽ. \p \v 33 »Beꞌro cʉ̃rẽ ucũnemocʉ niwĩ tja: “Yʉꞌʉ aꞌtota niꞌi mʉꞌʉ tirota. Tojo weegʉ mʉꞌʉ sãñase sapature tuweeya. Mʉꞌʉ tere tuweegʉ, ĩꞌogʉ̃saꞌa yʉꞌʉre mʉꞌʉ ẽjõpeosere. \v 34 Yarã masã Egiptopʉ nirãrẽ na ʉpʉtʉ piꞌeticã ĩꞌapʉ. Na caricũcã tʉꞌoapʉ. Tojo weegʉ mʉꞌʉrẽ Egiptopʉ oꞌógʉtigʉ weeꞌe tja narẽ yʉꞌrʉoacjʉ”, ni werecʉ niwĩ Õꞌacʉ̃ Moisére. \p \v 35 »Ãꞌrĩ Moiséreta marĩ ñecʉ̃sʉmʉa teerã, aꞌtiro nicãrã niwã: “¿Noa mʉꞌʉrẽ ʉ̃sã wiogʉ, ‘Narẽ besegʉ waꞌaya’, níoꞌoati?” nicãrã niwã. Marĩ ñecʉ̃sʉmʉa tojo nimicã, Õꞌacʉ̃ peꞌe Moisére narẽ yʉꞌrʉoacjʉ, narẽ dutiacjʉ sõrõcʉ niwĩ. Pecameꞌe siti ʉ̃jʉ̃ꞌcaro bajuaꞌcʉta Moisére yʉꞌrʉotamucʉ niwĩ marĩ ñecʉ̃sʉmʉarẽ. \v 36 Cʉ̃ Egiptopʉ nígʉ̃, pajiri maa Aco sõꞌarĩ maapʉ nígʉ̃, Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã peje weeĩꞌocʉ niwĩ. Tojo weegʉ cʉ̃ acawererã Egiptopʉ níꞌcãrãrẽ apeye diꞌtapʉ sʉꞌori miiwijacʉ niwĩ. Cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ yucʉ marĩrõ, masã marĩrõpʉ na waꞌacã, Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã weeĩꞌonuꞌcũcãꞌcʉ niwĩ. \v 37 Moiséta marĩ ñecʉ̃sʉmʉarẽ aꞌtiro werecʉ niwĩ: “Õꞌacʉ̃ beꞌropʉ niꞌcʉ̃ oꞌógʉsami cʉ̃ ye queti wereacjʉre. Yʉꞌʉre oꞌóꞌcaro weronojõta cʉ̃rẽ oꞌógʉsami. Cʉ̃ quẽꞌrã marĩ acaweregʉ nigʉ̃sami”, nicʉ niwĩ. \v 38 Marĩ ñecʉ̃sʉmʉa na yucʉ marĩrõpʉ nicã, Moisé na meꞌrã nicʉ niwĩ. Topʉ ʉ̃rʉ̃gʉ̃ Sinaí wãmeticjʉpʉ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ bajua, cʉ̃rẽ wereꞌquere narẽ wereturiacʉ niwĩ. Marĩ quẽꞌrã cʉ̃ wereturiaꞌquepʉreta cʉoꞌo. Te tojo ninuꞌcũcãꞌrõsaꞌa. Ne peꞌtisome. \p \v 39 »Moisé tere weremicã, marĩ ñecʉ̃sʉmʉa ne ẽjõpeoticãrã niwã. Na cʉ̃ weresere tʉꞌosĩꞌrĩtirã, “Majãmitojaa waꞌarãti Egiptopʉ tja”, ni wãcũcãrã niwã. \v 40 Tojo wãcũrã, Moisé apaturi cʉ̃ ʉ̃rʉ̃gʉ̃pʉ mʉjã́ca beꞌro cʉ̃ maꞌmi Aarṍrẽ aꞌtiro nicãrã niwã: “Sõꞌonícʉ marĩrẽ Egiptopʉ níꞌcãrãrẽ miitiꞌcʉ waro cuarenta nʉmʉrĩ yʉꞌrʉꞌʉ cʉ̃ bajutiro. ¿Deꞌro waꞌapari cʉ̃rẽ? Marĩ ne masĩtisaꞌa.” Tojo weerã cʉ̃ maꞌmi Aarṍrẽ nicãrã niwã: “Ʉ̃sã ẽjõpeoatje queosere yeebosaya. Marĩ dʉporo wʉamʉꞌtãrãsama. Na marĩ waꞌatji maꞌarẽ ĩꞌorãsama”, nicãrã niwã. \v 41 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, Aarṍ na dutiꞌcaronojõta niꞌcʉ̃ wecʉ wĩꞌmagʉ̃ queose daꞌrecʉ niwĩ. Beꞌro cʉ̃rẽ ẽjõpeorã, ecarãrẽ wẽjẽ ʉ̃jʉ̃amorõ, ñubuepeocãrã niwã. Tojo nicã na yeeꞌcʉreta bosenʉmʉ wee, eꞌcatipeocãrã niwã. \v 42 Na tojo weecã ĩꞌagʉ̃, Õꞌacʉ̃ na ʉaro weeato nígʉ̃ na meꞌrã níꞌcʉ cõꞌacãꞌcʉ niwĩ. Tojo weerã na noꞌo ʉaro ñocõarẽ, mujĩpũarẽ ẽjõpeocãrã niwã. Tojo na weeꞌquere Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã aꞌtiro ni ojacãrã niwã: \q1 Õꞌacʉ̃ aꞌtiro nicʉ niwĩ: \q1 “Mʉsã yʉꞌʉ peꞌere yucʉ marĩrõpʉre cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ nírã, ne ecarãrẽ wẽjẽ ñubuepeotiwʉ. \q1 \v 43 Apĩ Moloc wãmetigʉ cʉ̃ queosere ẽjõpeorã suꞌti caseri wiꞌi meꞌrã yoowãꞌcãwʉ̃. \q1 Apĩ Refán ñocõawʉ̃ mʉsã yeeꞌcʉ quẽꞌrãrẽ ẽjõpeorã tojota weewʉ. \q1 Ãꞌrãrẽ mʉsã basuta yee ẽjõpeowʉ. \q1 Yʉꞌʉ peꞌere ne ẽjõpeotiwʉ. \q1 Mʉsã yʉꞌʉre ẽjõpeotiꞌque buꞌiri ãpẽrã masãrẽ mʉsãrẽ ñeꞌe miaduticã weegʉti yoaro Babilonia wãmetiri macã yʉꞌrʉropʉ”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃, ni ojacãrã niwã Õꞌacʉ̃ ye queti wererã. \p \v 44 Esteba wiorãrẽ werenemocʉ niwĩ apeye Õꞌacʉ̃ wiꞌi cjasere: \p —Marĩ ñecʉ̃sʉmʉa na yucʉ marĩrõpʉ nírã, niꞌcã wiꞌi Õꞌacʉ̃rẽ ñubuepeori wiꞌi, cʉ̃ diez dutiꞌquere nʉrõrĩ wiꞌire cʉocãrã niwã. Ti wiꞌi waꞌicʉrã caseri meꞌrã na wééca wiꞌi nicaro niwʉ̃. “Tojo bajuri wiꞌi weeya”, Õꞌacʉ̃ cʉ̃ Moisére dutiꞌcaronojõta queoro weecãrã niwã. \v 45 Na wẽ́rĩ́ca beꞌro ãpẽrã cʉoturia sirutucãrã niwã ti wiꞌire tja. Noꞌo na waꞌaro miamʉjãcãrã niwã. Beꞌro Josué Moisé wẽ́rĩ́ca beꞌro aꞌti diꞌta Canaápʉ aꞌtigʉ, narẽ ti wiꞌire sʉꞌori miiticʉ niwĩ. Na aꞌtopʉ aꞌticã, Õꞌacʉ̃ aꞌti diꞌtacjãrãrẽ judío masã nitirãrẽ cõꞌaõꞌomʉjãcʉ niwĩ. Na waꞌaweꞌoꞌquepʉre nicãrã niwã. Yoacã ti wiꞌipʉ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeocãrã niwã téé Davi cʉ̃ wiogʉ sãjã́ca beꞌropʉ. \v 46 Davi ape wiꞌi weesĩꞌrĩmicʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ tʉꞌsayʉꞌrʉanoꞌgʉ̃ aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Mʉꞌʉ yʉꞌʉ ñecʉ̃ Jacob ẽjõpeoꞌcʉ niꞌi. Mʉꞌʉrẽ añurĩ wiꞌi, pajiri wiꞌi weebosasĩꞌrĩsaꞌa mʉꞌʉ niatji wiꞌire”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃rẽ. Cʉ̃ tojo weesĩꞌrĩꞌcʉ nimigʉ̃, ti wiꞌire weeticʉ niwĩ. \v 47 Cʉ̃ macʉ̃ Salomó peꞌe weecʉ niwĩ ti wiꞌire. \v 48 Õꞌacʉ̃ tutuayʉꞌrʉgʉ niꞌcã wiꞌi, masã wééca wiꞌipʉ diaꞌcʉ̃ nímasĩtisami. Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ dʉporocjʉ̃pʉ aꞌtiro ni ojacʉ niwĩ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ucũꞌquere: \q1 \v 49 “Yʉꞌʉ nipeꞌtiropʉ niꞌi. \q1 Ʉꞌmʉse, aꞌti diꞌta yʉꞌʉ weeꞌquere yʉꞌʉta dutiꞌi. \q1 Tojo weegʉ yʉꞌʉ masã wééca wiꞌipʉ diaꞌcʉ̃ nímasĩtisaꞌa. \q1 \v 50 Yʉꞌʉ basuta nipeꞌtise aꞌtere weewʉ, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃”, ni ojacʉ niwĩ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃. \p \v 51 Beꞌro Esteba narẽ nicʉ niwĩ tja: \p —Mʉsã Õꞌacʉ̃ dutisere yʉꞌrʉnʉꞌcãyʉꞌrʉaꞌa. Cʉ̃rẽ masĩtirã weronojõ cʉ̃ weresere ne tʉꞌosĩꞌrĩweꞌe. Mʉsã ñecʉ̃sʉmʉa weeꞌcaronojõta Espíritu Santu dutisere weesĩꞌrĩweꞌe. \v 52 Na nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masãrẽ piꞌetise oꞌocãrã niwã. Ãpẽrãrẽ marĩrẽ yʉꞌrʉogʉ aꞌtiatjere weremʉꞌtãrãrẽ wẽjẽcãꞌcãrã niwã. Na tojo ninoꞌcʉreta cʉ̃ aꞌticã, mʉsã ãpẽrãrẽ wia, cʉ̃rẽ wẽjẽdutiwʉ. \v 53 Mʉsãrẽ Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ werecoꞌterã meꞌrã cʉ̃ dutisere oꞌócʉ niwĩ. Tere oꞌónoꞌcãrã nimirã, mʉsã yʉꞌrʉnʉꞌcãyʉꞌrʉaꞌa, ni tuꞌticʉ niwĩ narẽ Esteba. \s1 Estebare ʉ̃tãperi meꞌrã doquewẽjẽꞌque niꞌi \p \v 54 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, wiorã ʉpʉtʉ uayʉꞌrʉa waꞌacãrã niwã. \v 55 Esteba peꞌe Espíritu Santure cʉoyʉꞌrʉatjĩagʉ̃, ʉꞌmʉsepʉ ĩꞌamorõ, Õꞌacʉ̃ cʉ̃ añurõ asistegʉre ĩꞌacʉ niwĩ. Jesú quẽꞌrãrẽ ĩꞌacʉ niwĩ cʉ̃ pacʉ diacjʉ̃ peꞌe nuꞌcũgʉ̃rẽ. \p \v 56 Cʉ̃ narẽ ĩꞌagʉ̃, “Jãa, ĩꞌaña. Ʉꞌmʉse pãrĩcã ĩꞌaꞌa. Jesú, Õꞌacʉ̃ macʉ̃ masʉ̃ weronojõ upʉtigʉ cʉ̃ diacjʉ̃ peꞌe nuꞌcũgʉ̃rẽ ĩꞌaꞌa”, nicʉ niwĩ Esteba. \fig Estebare na doquewẽjẽꞌque niꞌi|alt="Make 120 percent Stephen being stoned, Saul watching (with hair" src="cn02154b.tif" size="col" ref="Hch 7.51-60" \fig* \p \v 57-58 Na cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, ʉpʉtʉ caricũ tʉꞌosĩꞌrĩtirã, oꞌmeperi daꞌrabiꞌacãrã niwã. Cʉ̃ pʉꞌto niꞌcãrõ meꞌrã omaeja, ñeꞌe, cʉ̃rẽ miacãrã niwã ti macã sumutopʉ. Cʉ̃rẽ doquewẽjẽrãti nírã, suꞌti buꞌicjase na sãñaꞌquere tuwee, Saulo wãmetigʉre coꞌtedutirã oꞌocãrã niwã. Tere tuwee oꞌotojanʉꞌcõ, cʉ̃ Estebare ʉ̃tãperi meꞌrã doquecãrã niwã. \v 59 Na tojo weecã, Õꞌacʉ̃rẽ aꞌtiro ñubuecʉ niwĩ: \p —Jesú, yʉꞌʉ wiogʉ, yʉꞌʉ wẽrĩgʉ̃ti weeꞌe. Yʉꞌʉ ejeripõꞌrãrẽ ñeꞌeña, nicʉ niwĩ. \p \v 60 Beꞌro bʉrʉqueꞌa, pũrõ caricũrõ meꞌrã nicʉ niwĩ tja: \p —Wiogʉ, acobojoya ãꞌrãrẽ yʉꞌʉre na tojo weesere. Cʉ̃ tojo níca beꞌro wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ. \c 8 \s1 Saulo Jesure ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ weenʉꞌcãꞌque niꞌi \p \v 1-2 Saulo na Estebare doquewẽjẽcã ĩꞌagʉ̃, “Añurõ wéérã, tojo weeama”, ni wãcũcʉ niwĩ. Ãpẽrã ʉmʉa Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeori masã Estebare yaacãrã niwã. Cʉ̃rẽ yaa, ʉpʉtʉ dʉjasewãꞌacãrã niwã. Estebare na wẽjẽ́ca nʉmʉrẽta ãpẽrã Jesure ẽjõpeotirã Jesure ẽjõpeorã Jerusalẽ́pʉ nirãrẽ ʉpʉtʉ ñaꞌarõ weenʉꞌcãcãrã niwã. \v 3 Saulo ne niꞌcʉ̃ Jesure ẽjõpeogʉ marĩato nígʉ̃ na ye wiꞌseripʉ waꞌa, narẽ ñeꞌe, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ miamʉjãcʉ niwĩ. Ʉmʉa, numia nipeꞌtirãrẽ tojo weecʉ niwĩ. Na tojo weecã ĩꞌarã, Jesure ẽjõpeorã noꞌo ʉaro duꞌtistea waꞌacãrã niwã Judea diꞌtapʉ, ãpẽrã Samaria diꞌtapʉ. Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã seꞌsaro tojacãrã niwã Jerusalẽ́pʉre. \s1 Felipe Samariacjãrãrẽ buꞌeꞌque niꞌi \p \v 4 Nipeꞌtirã duꞌtistewãꞌcãꞌcãrã noꞌo na waꞌaro Jesú ye quetire werewãꞌcãcãrã niwã. \v 5 Felipe quẽꞌrã duꞌtiwãꞌcãꞌcʉta Samaria wãmetiri macãpʉ waꞌacʉ niwĩ. Topʉ eta, tocjãrã masãrẽ Jesú Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ nimi nisere werecʉ niwĩ. \v 6 Apeye quẽꞌrã Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã narẽ añuse weeĩꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃ aꞌtiro weecã ĩꞌarã, nipeꞌtirã ti macãcjãrã cʉ̃ weresere añurõ tʉꞌotʉꞌsacãrã niwã. \v 7 Pãjãrã masã wãtĩa sãjãnoꞌcãrã masãpʉre nimiꞌcãrã wãtĩarẽ cõꞌawĩrõcã, ʉpʉtʉ caricũwijaacãrã niwã. Ãpẽrã pãjãrã sijamasĩtirãrẽ, opa cõꞌñerĩ sijarãrẽ yʉꞌrʉocʉ niwĩ. \v 8 Cʉ̃ tojo weecã ĩꞌarã, ti macãcjãrã pũrõ eꞌcaticãrã niwã. \s1 Simó yai weronojõ nigʉ̃́ ye queti niꞌi \p \v 9 Samariapʉre niꞌcʉ̃ Simó wãmetigʉ yoacã yai weronojõ nigʉ̃́ nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weesere Samariacjãrã ĩꞌamarĩamʉjãcãrã niwã. Cʉ̃ basu peꞌe “Yʉꞌʉ tutuayʉꞌrʉagʉ niꞌi”, nicʉ nimiwĩ masãrẽ. \v 10 Nipeꞌtirã ti macãcjãrã wiorã, noꞌo mejõ nirã cʉ̃ weesere ĩꞌatʉꞌsayʉꞌrʉacãrã niwã. \p —Ãꞌrĩ Õꞌacʉ̃ weronojõ tutuaro cʉogʉ nisami, nicãrã nimiwã. \v 11 Tojo weerã yai yoacã siape meꞌrã pejetiri weeĩꞌonemocã ĩꞌayurã, pãjãrã masã cʉ̃rẽ ẽjõpeonemocãrã niwã. \p \v 12 Felipe Samariapʉre tocjãrãrẽ aꞌtiro ni werecʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ cʉ̃ dutiro weerã́ wiogʉ nimi. Cʉ̃ macʉ̃ Jesú marĩrẽ yʉꞌrʉogʉ nimi, nicʉ niwĩ narẽ. Cʉ̃ werecã tʉꞌorã, ti macãcjãrã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. Cʉ̃rẽ ẽjõpeocã ĩꞌagʉ̃, wãmeyecʉ niwĩ ʉmʉa, numiarẽ. \v 13 Simó “Yʉꞌʉ quẽꞌrã Jesure ẽjõpeoꞌo” nicã tʉꞌogʉ, Felipe cʉ̃ quẽꞌrãrẽ wãmeyecʉ niwĩ. Beꞌro Felipe noꞌo waꞌaro Simó sirutucʉ niwĩ cʉ̃rẽ. Felipe Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã weeĩꞌocã ĩꞌagʉ̃, Simó ĩꞌamarĩamʉjãcʉ niwĩ. \p \v 14 Felipe Samariapʉ tojo weeri curareta Jerusalẽ́pʉ nirã́ Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã queti tʉꞌocãrã niwã Samariacjãrã na Jesure ẽjõpeosere. Tere tʉꞌorã, na meꞌrãcjãrãrẽ Pedro, Juãrẽ ĩꞌadutirã oꞌócãrã niwã. \v 15 Na topʉ eta, Jesure ẽjõpeori masãrẽ Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosacãrã niwã: \p —Pacʉ, ãꞌrã quẽꞌrãrẽ Espíritu Santure oꞌóya mʉꞌʉ macʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ, ni sẽrĩcãrã niwã. \v 16 Felipe cʉ̃ wãmeyecaterore Espíritu Santure na moocãrã niwã yujupʉ. Jesure ẽjõpeose meꞌrã diaꞌcʉ̃ wãmeyenoꞌcãrã niwã. \v 17 Pedro, Juã Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩtojarã, Jesure ẽjõpeorãrẽ na dʉpopapʉ ñapeocãrã niwã. Narẽ ñapeori curata Espíritu Santu napʉre dijatacʉ niwĩ. \p \v 18 Pedro quẽꞌrã na ñapeocã, Espíritu Santu dijatacã weesere Simó ĩꞌacʉ niwĩ. Tere ĩꞌagʉ̃, na Espíritu Santure dijatacã weeꞌquere duusĩꞌrĩgʉ̃, Pedro quẽꞌrãrẽ niyeru oꞌocʉ nimiwĩ. \p \v 19 —Yʉꞌʉre mʉsã tutuaro cʉosere oꞌoya. Yʉꞌʉ quẽꞌrã dʉpopapʉ noꞌo ñapeorãrẽ Espíritu Santure na cʉocã weegʉti weeꞌe, nicʉ nimiwĩ. \p \v 20 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Pedro cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ tutuaro oꞌorore Espíritu Santu ʉ̃sã dijatacã weesere niyeru meꞌrã duugʉti ¿ni wãcũmiati? Niweꞌe. Mʉꞌʉ meꞌrãta niyeru boabataꞌto. Õꞌacʉ̃ mʉꞌʉrẽ buꞌiri daꞌregʉsami. \v 21 Mʉꞌʉrẽ ĩꞌagʉ̃, “Mʉꞌʉ wãcũse diacjʉ̃ niweꞌe”, ni ĩꞌasami. Tojo weegʉ ʉ̃sã weronojõ Jesú ye quetire masãrẽ mʉꞌʉ weremasĩtisaꞌa. \v 22-23 Yʉꞌʉ masĩꞌi. Mʉꞌʉ ʉosebʉcʉ, ñaꞌase weepoyʉꞌrʉacʉ niꞌi. Te mʉꞌʉrẽ duꞌuta basiotisaꞌa. Tojo weegʉ mʉꞌʉ ñaꞌarõ wãcũsere bʉjawetiya. Õꞌacʉ̃rẽ acobojose sẽrĩña. Apetero weegʉ mʉꞌʉ ñaꞌarõ wãcũꞌquere acobojogʉ acobojobosami, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 24 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Simó narẽ nicʉ niwĩ: \p —Te mʉsã níꞌque yʉꞌʉre waꞌaticãꞌto nírã, mʉsã yʉꞌʉre Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosaya. \p \v 25 Beꞌro Pedro quẽꞌrã ti macãcjãrãrẽ Jesú cʉ̃ weecã ĩꞌaꞌquere, na tʉꞌoꞌquere werecãrã niwã. Narẽ weretoja, Jerusalẽ́pʉ tojaa waꞌacãrã niwã. Topʉ tojaarã, Jesú ye quetire peje macãrĩ Samaria diꞌtacjãrã na nise macãrĩrẽ weretojaacãrã niwã. \s1 Felipe Etiopíacjʉ̃rẽ wereꞌque niꞌi \p \v 26 Beꞌro Felipere niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ bajua, aꞌtiro ni werecʉ niwĩ: \p —Jerusalẽ́ niwãꞌcãrĩ maꞌa, Gaza wãmetiri macã buꞌari maꞌapʉ waꞌaya. Ti maꞌa yucʉ marĩrõpʉ niwãꞌcãsaꞌa, nicʉ niwĩ. \v 27-28 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Felipe ti maꞌapʉ buꞌacʉ niwĩ. Topʉ waꞌagʉ, niꞌcʉ̃ Etiopía wãmetiri diꞌtacjʉ̃rẽ bocaejacʉ niwĩ. Ti diꞌta dutigo Candace wãmetigo wiogo docacjʉ̃, nipeꞌtise co ye niyerure coꞌteri masʉ̃ nicʉ niwĩ. Jerusalẽ́pʉ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ ejaꞌcʉ cʉ̃ ya diꞌta Etiopíapʉ dajatojaagʉ weecʉ niwĩ. Cʉ̃ yawʉ tũrũpjʉ cabayua wejepjʉ meꞌrã waꞌacʉ niwĩ. Dʉporocjʉ̃pʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ Isaía wãmetigʉ cʉ̃ ojaꞌquere buꞌesãñacʉ niwĩ. \p \v 29 Cʉ̃ tojo weeri cura Espíritu Santu Felipere “Tiwʉ tirocureacãpʉ waꞌaya”, nicʉ niwĩ. \v 30 Cʉ̃ tojo nicã Felipe tiwʉ tiroacãpʉ omawãꞌcãcʉ niwĩ. Cʉ̃ tiro ejagʉ, Etiopíacjʉ̃ Isaía ojaꞌquere buꞌecã tʉꞌocʉ niwĩ. Tere buꞌecã tʉꞌogʉ, “¿Mʉꞌʉ buꞌesere tʉꞌoti?” ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. \v 31 Cʉ̃ peꞌe cʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Tʉꞌotisaꞌa. ¿Yʉꞌʉre ne wereticã, deꞌro wee yʉꞌʉ masĩbosaʉ? Teꞌa yʉꞌʉ meꞌrã waꞌaya. Mʉjãsãjãgʉ̃ aꞌtia yʉꞌʉre wereacjʉ, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, tiwʉpʉ cʉ̃ meꞌrã mʉjãsãjãcʉ niwĩ. Beꞌro waꞌa waꞌacãrã niwã. \p \v 32 Etiopíacjʉ̃ cʉ̃ buꞌesãñaꞌque Õꞌacʉ̃ macʉ̃rẽ waꞌatje nicaro niwʉ̃ Isaía cʉ̃ aꞌtiro ojaꞌque: \fig Felipe Etiopíacjʉ̃rẽ wereꞌque niꞌi|alt="Make 120 percent Philip and Ethiopian in the chariot" src="CN01932B.TIF" size="col" ref="Hch 8.26-40" \fig* \q1 Masã ovejare wẽjẽrãtirã, cʉ̃rẽ miasama na wẽjẽwʉaropʉ. \q1 Niꞌcʉ̃ masʉ̃ quẽꞌrãrẽ cʉ̃ ne buꞌiri moogʉ̃ nimicã, tojota weerãsama. \q1 Oveja wĩꞌmagʉ̃, yuta weerãtirã na poari seecã, ne utitisami. \q1 Cʉ̃ masʉ̃ quẽꞌrã yeꞌsutigʉsami cʉ̃rẽ ñaꞌarõ weecã. \q1 \v 33 Cʉ̃ ñaꞌagʉ̃ nigʉ̃rẽ weronojõ na cʉ̃rẽ yabi bujirãsama. \q1 Ãꞌrĩ buꞌiri moogʉ̃ nimi nígʉ̃, ne niꞌcʉ̃ cʉ̃rẽ ucũbosasome. \q1 Cʉ̃ ya turicjãrã dicʉse ñaꞌase weerãsama cʉ̃rẽ. \q1 Te pejere werepeꞌomasĩtisaꞌa. \q1 Cʉ̃ catiri ʉmʉco peꞌtia waꞌarosaꞌa aꞌti diꞌtapʉre. \m Etiopíacjʉ̃ aꞌte ojaꞌquere buꞌegʉ weecʉ niwĩ. \p \v 34 Cʉ̃ tere buꞌetojanʉꞌcõ, Felipere sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ: \p —¿Isaía noarẽ ojagʉ weepari? ¿Cʉ̃ basu peꞌe o apĩpʉre ojagʉ weepari tojo nígʉ̃? ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. \p \v 35 Cʉ̃ tojo nicã, Felipe cʉ̃ buꞌeꞌquenʉcʉ̃rẽ werecʉ niwĩ: \p —Te ojaꞌque Jesucristore nisĩꞌrĩrõ weeꞌe, nicʉ niwĩ. Tere weretoja, beꞌro Jesú ye quetire werenemocʉ niwĩ tja. \v 36 Maꞌapʉ waꞌarã, aco nirõpʉ etacãrã niwã. Tere ĩꞌagʉ̃, Etiopíacjʉ̃ Felipere “Jãa, sõꞌo aco niꞌi. ¿Yʉꞌʉre mʉꞌʉ wãmeyeta basiosari?” nicʉ niwĩ. \v 37 “Basiocãꞌsaꞌa mʉꞌʉ Jesucristore añurõ ẽjõpeocãma”, ni yʉꞌticʉ niwĩ Felipe. \p Etiopíacjʉ̃ yʉꞌticʉ nimi: \p —Yʉꞌʉ ẽjõpeoꞌo, Jesucristo Õꞌacʉ̃ macʉ̃ nimi, nicʉ niwĩ. \p \v 38 Beꞌro Etiopíacjʉ̃ cabayuare tojanʉꞌcãduticʉ niwĩ. Tiwʉre tũrẽcũutoja, na tiwʉpʉ sãñaꞌcãrã aco nirõpʉ dijacãrã niwã. Topʉ ñumuwija, Felipe cʉ̃rẽ wãmeyecʉ niwĩ. \p \v 39 Cʉ̃rẽ wãmeyeca beꞌro na ñumunʉjãrĩ cura wãcũña marĩrõ Felipere Espíritu Santu miiwãꞌcãcʉ niwĩ apesepʉ. Etiopíacjʉ̃ cʉ̃rẽ ne apaturi ĩꞌanemoticʉ niwĩ. Beꞌro pũrõ eꞌcatise meꞌrã tojaa waꞌacʉ niwĩ majã cʉ̃ ya macãpʉ. \v 40 Felipe Espíritu Santu cʉ̃rẽ miáca beꞌro maata Azoto wãmetiri macãpʉ bajuanʉꞌcãcʉ niwĩ. Topʉ ni, beꞌro nipeꞌtise macãrĩpʉ werecusiagʉ waꞌacʉ niwĩ Jesú ye quetire. Téé Cesarea wãmetiri macãpʉ wereejacʉ niwĩ. \c 9 \s1 Saulo ñaꞌagʉ̃ níꞌcʉ cʉ̃ dʉcayuꞌque niꞌi \p \v 1-2 Felipe cʉ̃ buꞌesijari curareta Saulo peꞌe Jesure ẽjõpeorãrẽ “Narẽ wẽjẽpeꞌocãꞌsĩꞌrĩmisaꞌa”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ ñaꞌarõ weesere ne duꞌuticʉ niwĩ. Tojo weegʉ waꞌa, paꞌia wiogʉre “Yʉꞌʉre papera Damascopʉ waꞌatje cjasere dutioꞌori pũrĩrẽ apobosaya. Ti pũrĩrẽ judío masã nerẽse wiꞌsericjãrã wiorãpʉre wiagʉti weeꞌe. Jesure ẽjõpeorãrẽ ʉmʉa, numiarẽ noꞌo yʉꞌʉ bocaejarãrẽ ñeꞌe, miitigʉti aꞌti macã Jerusalẽ́pʉ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ”, ni sẽrĩcʉ niwĩ. Cʉ̃ tere sẽrĩcã tʉꞌogʉ, ti pũrĩrẽ paꞌia wiogʉ cʉ̃rẽ apobosacʉ niwĩ. \p \v 3 Cʉ̃ ti pũrĩrẽ oꞌóca beꞌro Saulo ãpẽrã meꞌrã Damasco waꞌari maꞌapʉ waꞌa waꞌacʉ niwĩ. Waꞌa, Damascopʉ ejagʉti weeri cura wãcũña marĩrõ ʉꞌmʉsepʉ bʉpo yaꞌbaro weronojõ cʉ̃ tiro asistedijati, añurõ boꞌreyua waꞌacaro niwʉ̃. \v 4 Tojo waꞌacã, cʉ̃ yagʉ cabayu buꞌipʉ pesamiꞌcʉ nucũcãpʉ bʉrʉdija waꞌacʉ niwĩ. Topʉ cʉ̃ cũñarĩ cura niꞌcʉ̃ cʉ̃rẽ ucũcã tʉꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Saulo, ¿deꞌro weegʉ yʉꞌʉre ñaꞌarõ weegʉ weeti? ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. \p \v 5 Tere tʉꞌo, Saulo peꞌe “¿Noa niti mʉꞌʉ?” ni yʉꞌticʉ niwĩ. \p —Yʉꞌʉ Jesú, mʉꞌʉ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩ wapagʉ́ niꞌi. Mʉꞌʉ basu peꞌe ñaꞌarõ weegʉ weeꞌe yʉꞌʉre tojo weesĩꞌrĩgʉ̃. \v 6 Wãꞌcãnʉꞌcãña. Waꞌaya macãpʉ. Topʉ mʉꞌʉ ejacã, niꞌcʉ̃ weregʉsami mʉꞌʉ deꞌro weeatjere, nicʉ niwĩ Jesú. \p \v 7 Saulo meꞌrã waꞌaꞌcãrã quẽꞌrã na ʉpʉtʉ ʉcʉa, ucũmasĩticãrã niwã. Cʉ̃ ucũsere tʉꞌocãrã niwã, tʉꞌorã peꞌe, mejõ Jesú peꞌere ĩꞌaticãrã niwã. \p \v 8 Beꞌro Saulo wãꞌcãnujã, cʉ̃ caperire ĩꞌapãacʉ nimiwĩ. Ne bajunoꞌticʉ niwĩ. Tojo weerã cʉ̃ meꞌrã waꞌaꞌcãrã Damascopʉ cʉ̃rẽ tʉ̃awãꞌcãcãrã niwã. \v 9 Topʉ cʉ̃ etáca beꞌro iꞌtia nʉmʉ ne caperi ĩꞌaticʉ niwĩ. Ne sĩꞌrĩti, ne baꞌaticʉ niwĩ. \p \v 10 Damascopʉre Jesure ẽjõpeogʉ Ananía wãmetigʉ nicʉ niwĩ. Saulore tojo waꞌari curare Ananía cãrĩtimigʉ̃ quẽꞌese weronojõ Jesú cʉ̃ pʉꞌto aꞌticã ĩꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ “Ananía”, pisucʉ niwĩ. \p —¿Deꞌro niti, yʉꞌʉ wiogʉ? ni yʉꞌticʉ niwĩ Jesure. \p \v 11-12 Cʉ̃ tojo nicã, Jesú cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Diacjʉ̃ wãmetiri maꞌapʉ waꞌaya. Ti maꞌa mʉꞌʉ waꞌaro Juda ya wiꞌi nisaꞌa. Cʉ̃ ya wiꞌipʉ sãjãa, niꞌcʉ̃ Tarso wãmetiri macãcjʉ̃ Saulo wãmetigʉre sẽrĩtiñaꞌña. Niꞌcãrõacã cʉ̃ yʉꞌʉre ñubuegʉ weemi. Yʉꞌʉ cʉ̃rẽ mejẽpʉ mʉꞌʉ ti wiꞌipʉ sãjãasere ĩꞌotojapʉ. Mʉꞌʉ ti wiꞌipʉ sãjãa, cʉ̃ dʉpoare ñapeoapʉ, apaturi cʉ̃rẽ caperi ĩꞌadutigʉ tja. Quẽꞌese weronojõ ĩꞌoapʉ cʉ̃ quẽꞌrãrẽ mʉꞌʉrẽ weronojõta, nicʉ niwĩ Jesú Ananíarẽ. \p \v 13 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, “Yʉꞌʉ wiogʉ, pãjãrã masã quetiwereama cʉ̃ Jerusalẽ́pʉ nígʉ̃ mʉꞌʉrẽ ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ weeꞌquere. \v 14 Aꞌti macã quẽꞌrãrẽ mʉꞌʉrẽ ẽjõpeorãrẽ ñeꞌegʉ̃ aꞌtigʉta weeapʉ tja paꞌia wiorã na dutioꞌori pũrĩ meꞌrã”, nicʉ niwĩ Ananía. Te quetire tʉꞌoꞌcʉ nitjĩagʉ̃, Ananía ne waꞌasĩꞌrĩticʉ nimiwĩ. \p \v 15 Jesú cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Waꞌaya. Yʉꞌʉ cʉ̃rẽ yé quetire wereacjʉ besetojapʉ. Cʉ̃ ape diꞌtacjãrãpʉre judío masã nitirãrẽ, na wiorãrẽ, judío masã nirã́ quẽꞌrãrẽ yé quetire werecusiagʉsami. \v 16 Tere weregʉ, ʉpʉtʉ piꞌetigʉsami. Yʉꞌʉ basu peꞌe weregʉti cʉ̃rẽ, nicʉ niwĩ Jesú Ananíarẽ. \p \v 17 Cʉ̃ tojo níca beꞌropʉta Ananía Juda ya wiꞌipʉ waꞌacʉ niwĩ. Topʉ eta, ti wiꞌipʉ sãjãa, Saulore bocaejacʉ niwĩ. Cʉ̃ dʉpoapʉre ñapeo, “Saulo, mʉꞌʉrẽ yʉꞌʉ acaweregʉre weronojõ ĩꞌaꞌa. Jesú mʉꞌʉrẽ maꞌapʉ aꞌticã bajuaꞌcʉ yʉꞌʉre oꞌoámi, apaturi mʉꞌʉ caperi ĩꞌato nígʉ̃ tja. ‘Espíritu Santu tutuasere cʉoato’ níoꞌoami”, ni werecʉ niwĩ Saulore. \p \v 18 Cʉ̃ tojo nirĩ cura maata cʉ̃ caperipʉ waꞌi nʉtʉ̃rĩ weronojõ bajuse wãꞌñaꞌque bʉrʉstedijacaro niwʉ̃. Tojo waꞌacã, añurõ ĩꞌacʉ niwĩ todʉporopʉ cʉ̃ ĩꞌaꞌcaro weronojõta tja. Beꞌro cʉ̃rẽ wãmeyecãrã niwã. \v 19 Na tojo wééca beꞌropʉta baꞌa, cʉ̃ tutuasere cʉocʉ niwĩ tja. Topʉre pejeti nʉmʉrĩacã Jesure ẽjõpeorã meꞌrã Damascopʉre tojánícʉ niwĩ yujupʉ. \s1 Saulo Damascocjãrãrẽ buꞌeꞌque niꞌi \p \v 20 Damascopʉ nígʉ̃, maata judío masã nerẽse wiꞌseripʉ Jesucristo Õꞌacʉ̃ macʉ̃ nimi nisere werecusiagʉ waꞌacʉ niwĩ. \p \v 21 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, nipeꞌtirã tʉꞌomarĩa waꞌacãrã niwã. \p Aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Ãꞌrĩ Jerusalẽ́pʉ nígʉ̃, Jesure ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ weesetiꞌcʉta nimiba. Aꞌti macãpʉ quẽꞌrãrẽ Jesure ẽjõpeorãrẽ ñeꞌegʉ̃ aꞌtigʉ weeapʉ Jerusalẽ́pʉ narẽ mia, paꞌia wiorãpʉre buꞌiri daꞌredutiacjʉ, nicãrã niwã. \p \v 22 Saulo Jesucristo Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ nimi nisere wãcũtutuaro meꞌrã werecʉ niwĩ. Cʉ̃ tere weregʉ, queoro Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã ojaꞌquere buꞌeĩꞌo, weremʉjãcʉ niwĩ. Tojo weerã Damascocjãrã judío masã “Tojo nimaꞌacʉ weemi”, nímasĩticãrã niwã. \s1 Damascocjãrã Saulore wẽjẽsĩꞌrĩmiꞌque niꞌi \p \v 23 Yoa waꞌacaro niwʉ̃ cʉ̃ Jesú ye quetire buꞌecusiaro. Beꞌro judío masã Saulore wẽjẽsĩꞌrĩcãrã nimiwã. \v 24 Cʉ̃ peꞌe tʉꞌocãꞌcʉ niwĩ cʉ̃rẽ wẽjẽsĩꞌrĩse quetire. Na nipeꞌtise nʉmʉrĩ ñamirĩ, ʉmʉcori ti macã sumuto ʉ̃tã cujiri meꞌrã wééca sãꞌrĩrõ wijaaropʉ cʉ̃rẽ wẽjẽsĩꞌrĩrã, coꞌtemʉjãcũcãrã niwã. \v 25 Tojo weecã ĩꞌarã, niꞌcã ñami cʉ̃ Saulo buꞌesere ẽjõpeorã cʉ̃rẽ wẽjẽticãꞌto nírã, piꞌi meꞌrã ti sãꞌrĩrõ yʉꞌrʉro oꞌodijocãrã niwã. \s1 Saulo Jerusalẽ́pʉ cʉ̃ dajatojaaꞌque niꞌi \p \v 26 Beꞌro Saulo Damascopʉ níꞌcʉ Jerusalẽ́pʉ dajatojaa waꞌacʉ niwĩ. Topʉre etagʉ, ãpẽrã Jesure ẽjõpeorã meꞌrã baꞌpatisĩꞌrĩcʉ nimiwĩ. Na peꞌe cʉ̃rẽ ui nicãrã niwã. \fig Saulore Damascopʉ wẽjẽsĩꞌrĩcã, piꞌi meꞌrã na nʉodijoꞌque niꞌi|alt="Make 110 percent Letting Paul down in a basket (with hair" src="CN02112b.TIF" size="col" ref="Hch 9.20-25; 2Co 11.32-33" \fig* \p —Cʉ̃ quẽꞌrã Jesure ẽjõpeogʉta nisami, ni ẽjõpeoticãrã niwã. \v 27 Beꞌro cʉ̃rẽ tojo weecã ĩꞌagʉ̃, Bernabé Saulore weetamugʉ̃, Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã tiropʉ pijiwãꞌcãcʉ niwĩ. Topʉ ejagʉ, Bernabé narẽ werecʉ niwĩ Damasco waꞌari maꞌapʉ Saulo Jesure ĩꞌaꞌquere. Cʉ̃rẽ ucũꞌque quẽꞌrãrẽ werecʉ niwĩ. Apeye Damascopʉ Saulo Jesú ye quetire wãcũtutuase meꞌrã buꞌeꞌquere werecʉ niwĩ. \v 28 Bernabé werecãpʉta, Saulore “Jesure ẽjõpeogʉta nimi”, ni ẽjõpeocãrã niwã. Tojo weegʉ na meꞌrã tojacãꞌcʉ niwĩ. Beꞌro Saulo Jerusalẽ́cjãrãrẽ buꞌesijagʉ waꞌacʉ niwĩ. \v 29 Uise marĩrõ wãcũtutuase meꞌrã Jesú ye quetire werecʉ niwĩ. Tere weregʉ, ãpẽrã judío masã nimirã, griego ye ucũrã meꞌrã ʉpʉtʉ aꞌmetuꞌtimʉjãcʉ niwĩ. Cʉ̃ meꞌrã aꞌmetuꞌtiꞌcãrã Saulore wẽjẽsĩꞌrĩcãrã niwã. \v 30 Na tojo weesĩꞌrĩcã ĩꞌarã, ãpẽrã Jesure ẽjõpeorã cʉ̃rẽ miacãrã niwã Cesarea wãmetiri macãpʉ. Topʉ yucʉsʉ meꞌrã cʉ̃ ya macã Tarsopʉ oꞌócãrã niwã. \s1 Jesure ẽjõpeori masã ejerisãjãꞌque niꞌi \p \v 31 Nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorã narẽ ñaꞌarõ weeduꞌucã ĩꞌarã, ejerisãjãcãrã niwã. Tojo weerã siape meꞌrã nipeꞌtiro Judea, Galilea, Samariacjãrã nemorõ wãcũtutuanemocãrã niwã. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ dutisere añurõ weenuꞌcũcãꞌcãrã niwã. Espíritu Santu weetamurõ meꞌrã pãjãrã ãpẽrã Jesure ẽjõpeotimiꞌcãrã ẽjõpeonemocãrã niwã. \s1 Pedro Enearẽ yʉꞌrʉoꞌque niꞌi \p \v 32 Pedro quẽꞌrã nipeꞌtiropʉ Jesure ẽjõpeorã nise macãrĩpʉre ĩꞌacusiagʉ, Lida wãmetiri macãpʉ etacʉ niwĩ. \v 33 Topʉ etagʉ, niꞌcʉ̃ Enea wãmetigʉre bocaejacʉ niwĩ. Cʉ̃ ocho cʉ̃ꞌmarĩ cʉ̃ ya wiꞌipʉ sijamasĩtigʉ cũñacʉ niwĩ. \p \v 34 Pedro cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Enea, Jesucristo mʉꞌʉrẽ yʉꞌrʉogʉsami. Wãꞌcãnʉꞌcãña. Mʉꞌʉ cũñarõrẽ tuutũrẽ, nʉrõña, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicãta, maata Enea wãꞌcãnʉꞌcãcʉ niwĩ. \v 35 Nipeꞌtirã Lida, Sarṍ wãmetise macãrĩcjãrã cʉ̃rẽ tojo weecã ĩꞌarã, na quẽꞌrã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. \s1 Dorca co masãꞌque niꞌi \p \v 36 Ape macã Jope wãmetiri macãpʉ niꞌcõ numio Jesure ẽjõpeogo Tabita wãmetigo nico niwõ. Griego ye meꞌrã peꞌema Dorca wãmetico niwõ. Dorca nírõ, “ñama” nisĩꞌrĩrõ weesaꞌa. Co añurõ weenuꞌcũcãꞌco niwõ. Pajasecʉorãrẽ añurõ weetamuco niwõ. \v 37 Pedro cʉ̃ Lidapʉ nirĩ cura co peꞌe Jopepʉ nígõ, dutiti, wẽrĩa waꞌaco niwõ. Co wẽ́rĩ́ca beꞌro na weesetiꞌcaronojõta ãpẽrã co upʉre coecãrã niwã. Core coetojanʉꞌcõ, niꞌcã tucũ ʉꞌmʉarõca tucũpʉ peocãrã niwã. \p \v 38 Jope Lida pʉꞌtoacã tojacaro niwʉ̃. Tojo weerã Pedro Lidapʉ nicã tʉꞌorã, ʉmʉa pʉarã Jopecjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ pijidutirã oꞌocãrã niwã. \p —Quero aꞌtiato, ni weredutioꞌocãrã niwã. \p \v 39 Na Lidapʉ etacã, maata Pedro na meꞌrã Jopepʉre waꞌacʉ niwĩ. Dorca nirĩ wiꞌipʉre ejarã, co wẽrĩꞌco pesari tucũpʉ cʉ̃rẽ pijimʉjãcãrã niwã. Cʉ̃ ti tucũpʉ sãjãtacã, wapewia numia Pedro sumuto nerẽnʉꞌcãcãrã niwã. Na utirãta, ĩꞌocãrã niwã camisari, apeye suꞌti co catigo narẽ derobosaꞌquere. \v 40 Beꞌro Pedro masã to nirã́ nipeꞌtirãrẽ wijaaduticʉ niwĩ. Na wijááca beꞌro Pedro ejaqueꞌa, Õꞌacʉ̃rẽ ñubuecʉ niwĩ. Ñubuetoja, wẽrĩꞌcore ĩꞌa, core nicʉ niwĩ: \p —Tabita, wãꞌcãnʉꞌcãña. Cʉ̃ tojo nicãta, co caperire ĩꞌapãaco niwõ. Pedrore ĩꞌagõta, wãꞌcãnujãco niwõ. \v 41 Co ya omocãpʉ ñeꞌe, core wejewãꞌcõnʉꞌcõcʉ niwĩ. Beꞌro wapewia numiarẽ, ãpẽrã Jesure ẽjõpeorãrẽ narẽ pijimʉjã, core wiacʉ niwĩ. \p \v 42 Nipeꞌtirã Jopecjãrã tʉꞌoseꞌsacãrã niwã tojo weeꞌquere. Tojo weerã pãjãrã Jesure ẽjõpeonemocãrã niwã tja. \p \v 43 Pedro peje nʉmʉrĩ tojacʉ niwĩ Jopepʉre. Niꞌcʉ̃ Simó wãmetigʉ waꞌicʉrã caseri apogʉ ya wiꞌipʉ cãjĩcʉ niwĩ. \c 10 \s1 Cornelio Pedrore cʉ̃ pijidutioꞌoꞌque niꞌi \p \v 1 Cesareapʉ niꞌcʉ̃ Cornelio wãmetigʉ cien surara Italiano wãmetiri curuacjʉ̃ wiogʉ nicʉ niwĩ. \v 2 Cʉ̃ añugʉ̃ nicʉ niwĩ. Romano masʉ̃ nimigʉ̃, judío masã weronojõ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeocʉ niwĩ. Cʉ̃ ya wiꞌicjãrã nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeocãrã niwã. Judío masã pajasecʉorãrẽ niyeru oꞌomʉjãcʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃rẽ ñubuenuꞌcũcãꞌcʉ niwĩ. \v 3 Niꞌcã nʉmʉ ñamicaꞌa tres nicã cãrĩtimigʉ̃ quẽꞌegʉ̃ weronojõ niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉre ĩꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ tiro sãjãa, cʉ̃rẽ pisucʉ niwĩ: \p —Cornelio, nicʉ niwĩ. \p \v 4 Cʉ̃ ʉpʉtʉ uise meꞌrã ĩꞌanuꞌcũbajaqueꞌacʉ niwĩ cʉ̃rẽ. \p —¿Deꞌro niti? ni yʉꞌticʉ niwĩ. \p Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ mʉꞌʉ ñubuesere tʉꞌoami. Mʉꞌʉ pajasecʉorãrẽ niyeru oꞌose quẽꞌrãrẽ ĩꞌami. Cʉ̃ mʉꞌʉ ñubuesere yʉꞌtigʉsami. \v 5 Niꞌcãrõacã Jopepʉ mʉꞌʉ ʉmʉarẽ oꞌóya. Narẽ niꞌcʉ̃ Simó Pedro wãmetigʉre pijigʉ waꞌadutiya. \v 6 Cʉ̃ apĩ Simó wãmetigʉ waꞌicʉrã caseri apogʉ ya wiꞌipʉ cãjĩsami. Ti wiꞌi pajiri maa sumutopʉ nisaꞌa, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Corneliore. \p \v 7 Beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ waꞌa waꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ waꞌáca beꞌro Cornelio cʉ̃rẽ daꞌracoꞌterã pʉarãrẽ, tojo nicã niꞌcʉ̃ surara cʉ̃rẽ weetamugʉ̃rẽ pijiocʉ niwĩ. Surara quẽꞌrã Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉta nicʉ niwĩ. \v 8 Nipeꞌtise Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ níꞌquere narẽ werecʉ niwĩ. To beꞌro narẽ oꞌócãꞌcʉ niwĩ Jopepʉ. \s1 Pedrore Õꞌacʉ̃ queose ĩꞌoꞌque niꞌi \p \v 9 Na waꞌáca beꞌro ape nʉmʉ dajaritero nicã na Jopepʉ ejarãtirã weeri cura Pedro peꞌe cʉ̃ nirĩ wiꞌi buꞌi dʉposãrĩpʉ ñubuegʉ mʉjãcʉ niwĩ. Ti wiꞌi dʉposãrĩ opa sira nicaro niwʉ̃. \v 10 Cʉ̃ topʉ ʉjaboa, pũrõ baꞌasĩꞌrĩcʉ niwĩ. Ti wiꞌicjãrã na baꞌase weeri cura cãrĩtimigʉ̃ quẽꞌese weronojõ apeyenojõ dijaticã ĩꞌacʉ niwĩ. \v 11 Ʉꞌmʉse pãrĩcã ĩꞌacʉ niwĩ. Topʉ niꞌcãrõ suꞌtiro weronojõ bajuri caserojo nucũcãpʉ dijaticaro niwʉ̃. Baꞌparitise sumutori dʉꞌteꞌcaro nicaro niwʉ̃. \v 12 Ti casero poꞌpeapʉre nipeꞌtirã waꞌicʉrã, pĩrõa, mirĩcʉ̃a sãñacãrã niwã. \p \v 13 Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Pedro, ĩꞌaña. Ãꞌrãrẽ wẽjẽ baꞌaya, nicʉ niwĩ. \p \v 14 Pedro peꞌe cʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —¡Acoe! Baꞌaweꞌe, yʉꞌʉ wiogʉ. Ãpẽrã waꞌicʉrã ʉ̃sã judío masã baꞌaya marĩrãnojõ nima. Yʉꞌʉ ne ãꞌrãnojõrẽ baꞌatigʉ nicãti, nicʉ niwĩ. \p \v 15 Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ ninemocʉ niwĩ tja: \fig Pedrore Õꞌacʉ̃ queose ĩꞌoꞌque niꞌi|alt="Make 120 percent Peter’s vision, unclean animals in sheet" src="cn01945B.tif" size="col" ref="Hch 10.9-27" \fig* \p —Yʉꞌʉ baꞌadutiꞌcãrã añurã nima. “Baꞌaya marĩrãnojõ nima”, niticãꞌña, nicʉ niwĩ. \v 16 Iꞌtiati tojo ĩꞌocʉ niwĩ cʉ̃rẽ ti casero meꞌrã. Cʉ̃ ĩꞌosetirinʉcʉ̃ “Baꞌaya”, nicʉ niwĩ. Beꞌro ti caserore Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ miimʉjãa waꞌacʉ niwĩ. \p \v 17 Pedro ti casero mʉjã́áca beꞌro ʉpʉtʉ wãcũqueꞌticʉ niwĩ. \p —¿Deꞌro nisĩꞌrĩrõ weesari te yʉꞌʉ ĩꞌaꞌque? ni wãcũcʉ niwĩ. Tojo cʉ̃ wãcũrĩ cura Cornelio cʉ̃ oꞌóꞌcãrã ʉmʉa Jopepʉre etacãrã niwã. \v 18 Eta, “Simó waꞌicʉrã caseri apogʉ ya wiꞌi ¿noꞌopʉ niti?” ni sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã tocjãrãrẽ. Na peꞌe na sẽrĩtiñaꞌcã, “Sõꞌopʉ nisaꞌa”, ni wereoꞌocãrã niwã. Tojo nicã tʉꞌo, waꞌacãrã niwã Simó Pedro nirĩ wiꞌipʉ. Topʉ eja, “¿Ne, aꞌtota niti Simó Pedro wãmetigʉ?” ni sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã. Na tojo nirĩ cura Pedro cʉ̃ ĩꞌaꞌquere wãcũqueꞌtigʉ weecʉ niwĩ. \p \v 19 Cʉ̃ tojo wãcũcã, Espíritu Santu cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉrẽ sope pʉꞌtopʉ ʉmʉa iꞌtiarã aꞌmarã weeama. \v 20 Quero, na tiropʉ dijabaqueꞌoya. Na meꞌrã waꞌaya. “Yʉꞌʉ na meꞌrã waꞌacã, ñaꞌa nibosaꞌa, na judío masã mejẽta nima”, ni wãcũtigʉta waꞌaya. Yʉꞌʉ narẽ oꞌoápʉ, nicʉ niwĩ Espíritu Santu. \p \v 21 Cʉ̃ tojo níca beꞌro Pedro dija, “¿Yʉꞌʉreta aꞌmati? ¿Deꞌro weerã aꞌtiati?” ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. \p \v 22 Cʉ̃ tojo nicã, na yʉꞌticãrã niwã: \p —Cornelio wãmetigʉ surara wiogʉ ʉ̃sãrẽ oꞌoámi. Cʉ̃ añugʉ̃, Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ niami. Cʉ̃rẽ nipeꞌtirã judío masã añurõ wãcũrã niama. Niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Corneliore aꞌtiro niapʉ: “Pedrore pijidutiya mʉꞌʉ ʉmʉarẽ”, niapʉ. Mʉꞌʉ weresere tʉꞌodutigʉ weeapʉ. Tojo weerã ʉ̃sã mʉꞌʉrẽ pijirã aꞌtirã weeapʉ, nicãrã niwã. \p \v 23 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, Pedro narẽ, “Sãjãtia. Aꞌti ñamirẽ aꞌto cãrĩña”, nicʉ niwĩ. \p Ape nʉmʉ cʉ̃ ye dure, waꞌa waꞌacãrã niwã. Ãpẽrã ti macãcjãrã quẽꞌrã Jesure ẽjõpeorã Pedro meꞌrã waꞌacãrã niwã. \v 24 Ape nʉmʉ peꞌe ejacãrã niwã Cesareapʉre. Cornelio cʉ̃ neocũuꞌcãrã meꞌrã cʉ̃ ya wiꞌipʉ narẽ coꞌtecʉ niwĩ. Na aꞌticʉrã nicãrã niwã Pedrore coꞌterã: Cornelio acawererã, ãpẽrã cʉ̃ meꞌrãcjãrã waro nicãrã niwã. \v 25 Pedro topʉ etacã, Cornelio cʉ̃rẽ põtẽrĩgʉ̃ wijaatacʉ niwĩ sopepʉ. Topʉ cʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ ejaqueꞌacʉ niwĩ. \p \v 26 Pedro cʉ̃ tojo weecã ĩꞌagʉ̃, “Wãꞌcãnʉꞌcãña. Yʉꞌʉre ẽjõpeoticãꞌña. Yʉꞌʉ quẽꞌrã mʉꞌʉ weronojõta ʉmʉ niꞌi”, nicʉ niwĩ. \p \v 27 Wãꞌcãnʉꞌcãca beꞌro na utamurãta sãjãacãrã niwã cʉ̃ ya wiꞌipʉre. \p Topʉ sãjãagʉ̃, Pedro pãjãrã masã nerẽyuꞌcãrãpʉre bocaejacʉ niwĩ. \s1 Pedro Cornelio ya wiꞌipʉ wereꞌque niꞌi \p \v 28 Beꞌro narẽ nicʉ niwĩ topʉ nerẽꞌcãrãrẽ: \p —Ʉ̃sã judío masãrẽ dutise, ʉ̃sã ẽjõpeose aꞌtiro niꞌi. Mʉsã judío masã nitirã ye wiꞌseripʉre sãjãadutiweꞌe. Ne mʉsãrẽ baꞌpatidutiweꞌe. Mʉsã tere añurõ masĩsaꞌa. Õꞌacʉ̃ niꞌcãrõacãrẽ yʉꞌʉre ĩꞌoami. “Ne ãpẽrãrẽ baꞌpatiti weeticãꞌña. ‘Na ñaꞌarã nima’ ni yabiticãꞌña”, niami. \v 29 Tojo weegʉ na yʉꞌʉre pijiticã, maata aꞌtiapʉ. “Waꞌaweꞌe, judío masã mejẽta nima”, nitiapʉ. Mʉꞌʉ ¿deꞌro weegʉti pijioati? Yʉꞌʉ masĩsĩꞌrĩsaꞌa, ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ Corneliore. \p \v 30 Cornelio cʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Baꞌparitise nʉmʉrĩ yʉꞌrʉꞌʉ aꞌti horata tres nicã aꞌti wiꞌipʉ yʉꞌʉ beꞌti ñubueca beꞌro. Wãcũña marĩrõ niꞌcʉ̃ ʉmʉ suꞌti asistese sãñagʉ̃ bajuawĩ yʉꞌʉ tiropʉ. \v 31 Yʉꞌʉre niwĩ: “Cornelio, Õꞌacʉ̃ mʉꞌʉ ñubuesere tʉꞌoami. Mʉꞌʉ pajasecʉorãrẽ niyeru oꞌose quẽꞌrãrẽ ĩꞌami. \v 32 Jopepʉ mʉꞌʉ ʉmʉarẽ oꞌóya. Niꞌcʉ̃ Simó Pedro wãmetigʉre pijigʉ waꞌadutiya narẽ. Cʉ̃ apĩ Simó wãmetigʉ waꞌicʉrã caseri apori masʉ̃ ya wiꞌipʉ pajiri maa sumutopʉ cãjĩsami. Cʉ̃ aꞌtopʉ etagʉ, mʉꞌʉrẽ weregʉsami Õꞌacʉ̃ ye cjasere”, ni werewĩ yʉꞌʉre. \v 33 Tojo weegʉ maata mʉꞌʉrẽ pijidutigʉ oꞌówʉ. Mʉꞌʉ añurõ wéégʉ aꞌtiapã. Marĩ nipeꞌtirãpʉta Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉ niꞌi. Nipeꞌtise mʉꞌʉrẽ Õꞌacʉ̃ weredutisere mʉꞌʉ ʉ̃sãrẽ werecã tʉꞌosĩꞌrĩsaꞌa, nicʉ niwĩ Cornelio Pedrore. \p \v 34 Cʉ̃ tojo níca beꞌro Pedro werecʉ niwĩ narẽ: \p —Yʉꞌʉ niꞌcãrõacã masĩꞌi, Õꞌacʉ̃ nipeꞌtirãrẽ niꞌcãrõnojõ maꞌisami. \v 35 Cʉ̃ nipeꞌtise cururicjãrã cʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ, cʉ̃ ʉaro weenuꞌcũrãrẽ añurõ ĩꞌasami. \v 36 Õꞌacʉ̃ añuse oꞌócʉ niwĩ judío masãrẽ Jesucristo meꞌrã ejerisãjãse bocarãsama nisere. Jesucristo nipeꞌtirã masã wiogʉ nimi. \v 37 Mʉsã tʉꞌopã nipeꞌtise judío masã na nirõpʉ waꞌaꞌquere. Juã masãrẽ buꞌe, wãmeyemʉꞌtãca beꞌropʉ Jesú buꞌenʉꞌcãwĩ Galilea diꞌtapʉre. \v 38 Jesú Nazarecjʉ̃rẽ waꞌaꞌquere mʉsã masĩsaꞌa. Cʉ̃ pacʉ Espíritu Santu meꞌrã cʉ̃rẽ tutuasere oꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃ meꞌrã ninuꞌcũcãꞌcʉ niwĩ. Tojo weegʉ noꞌo cʉ̃ waꞌaro masã meꞌrã añurõ weewĩ. Ãpẽrã wãtĩ dutiro weenuꞌcũrãrẽ wãtĩarẽ cõꞌawĩrõmʉjãwĩ. \p \v 39 »Jerusalẽ́ nipeꞌtiropʉ judío masã nise macãrĩpʉre ʉ̃sã cʉ̃ weeꞌquere ĩꞌapeꞌocãꞌwʉ̃. Ãpẽrã cʉ̃rẽ curusapʉ paabiꞌpe wẽjẽwã. \v 40 Õꞌacʉ̃ peꞌe iꞌtia nʉmʉ beꞌro cʉ̃rẽ masõcʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ masṍca beꞌro ʉ̃sã tiropʉre apaturi bajuacã weewĩ. \v 41 Masã nipeꞌtirãpʉre bajuatiwĩ. Õꞌacʉ̃ todʉporopʉ cʉ̃ beseꞌcãrã diaꞌcʉ̃rẽ bajuawĩ. Cʉ̃ masã́ca beꞌro cʉ̃ meꞌrã sĩꞌrĩ, baꞌawʉ. \p \v 42 »Ʉ̃sãrẽ cʉ̃ ye quetire weredutiwĩ ãpẽrãrẽ. Cʉ̃ pacʉ cʉ̃rẽ nipeꞌtirã masã añurã, ñaꞌarãrẽ beseacjʉ sõrõwĩ nisere weredutiwĩ ʉ̃sãrẽ Jesú. \p \v 43 »Nipeꞌtirã dʉporocjãrãpʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã Jesú yere aꞌtiro ni ojamʉꞌtãcãrã niwã: “Cʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ nipeꞌtirã na ñaꞌarõ weeꞌquere acobojose sẽrĩcã, narẽ acobojogʉsami cʉ̃ tutuaro meꞌrã”, nicãrã niwã, nicʉ niwĩ Pedro Cornelio ya wiꞌipʉ nerẽꞌcãrãrẽ. \s1 Judío masã nitirãrẽ Espíritu Santu dijataꞌque niꞌi \p \v 44 Pedro ucũrĩ curata cʉ̃ weresere tʉꞌorãpʉre Espíritu Santu dijatacʉ niwĩ. \v 45-46 Tojo waꞌáca beꞌro ãpẽrã ye ucũsere ucũmasĩtimiꞌcãrã ucũnʉꞌcãcãrã niwã. Tojo nicã “Õꞌacʉ̃, mʉꞌʉ añuyʉꞌrʉagʉ niꞌi”, ni eꞌcatise oꞌocãrã niwã. Na tojo ucũcã tʉꞌorã, Pedro meꞌrã waꞌaꞌcãrã judío masã Jesure ẽjõpeorã tʉꞌomarĩa waꞌacãrã niwã. \p —¡Acoe! Õꞌacʉ̃ Espíritu Santure oꞌoámi judío masã nitirã quẽꞌrãrẽ, nicãrã niwã. \p \v 47-48 Pedro cʉ̃ meꞌrã waꞌaꞌcãrãrẽ nicʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ Espíritu Santure oꞌoámi ãꞌrã quẽꞌrãrẽ marĩ judío masãrẽ weronojõta. Tojo weerã “Wãmeyeticãꞌña, Espíritu Santure mooma” ni, cãꞌmotaꞌata basioweꞌe. Na Jesucristore ẽjõpeoma. Tojo weerã narẽ wãmeyeroʉaꞌa, nicʉ niwĩ Pedro. Beꞌro Cornelio quẽꞌrã cʉ̃rẽ “Aꞌtopʉ tojaqueꞌaniña yujupʉ pejeti nʉmʉrĩ ʉ̃sã meꞌrã”, nicãrã niwã. Tojo weegʉ na meꞌrã tojánícʉ niwĩ. \c 11 \s1 Jesure ẽjõpeorãrẽ Pedro Jerusalẽ́pʉ cʉ̃ wereꞌque niꞌi \p \v 1 Judeapʉ nirã́ Jesú besecṹúꞌcãrã, tojo nicã Jesure ẽjõpeorã topʉ nirã́ Cornelio quẽꞌrã judío masã nitimirã na Jesure ẽjõpeosere tʉꞌocãrã niwã. \v 2 Tere tʉꞌoꞌcãrã niyurã, Pedro Jerusalẽ́pʉ tojatacã, tocjãrã judío masã Jesure ẽjõpeorã cʉ̃rẽ tuꞌticãrã niwã: \p \v 3 —Mʉꞌʉ judío masʉ̃ nimigʉ̃, judío masã nitirã ya wiꞌipʉ sãjãapã. Na meꞌrã baꞌapã. Te mʉꞌʉ tojo weeꞌque ñaꞌa niꞌi, nicãrã niwã. \p \v 4 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, narẽ nipeꞌtise tenʉcʉ̃ cʉ̃rẽ topʉ waꞌaꞌquere werepeꞌocãꞌcʉ niwĩ: \p \v 5 —Niꞌcãti Jopepʉ nígʉ̃, yʉꞌʉ ñubueri cura quẽꞌese weronojõ ʉꞌmʉsepʉ apeyenojõ dijaticã ĩꞌawʉ̃. Niꞌcãrõ suꞌtiro weronojõ bajuri caserojo dijatiwʉ yʉꞌʉ tiropʉ. To baꞌparitise sumutori dʉꞌtéca casero niwʉ̃. \v 6 Yʉꞌʉ ti casero pʉꞌtoacã waꞌa, ¿ñeꞌenojõ niti? nígʉ̃, ĩꞌagʉ̃ waꞌawʉ. Nirãnʉcʉ̃ sãñawã. Waꞌicʉrã, nʉcʉ̃cjãrã, ecarã, pĩrõa, mirĩcʉ̃a sãñawã. \p \v 7 »Yʉꞌʉ tojo ĩꞌarĩ cura Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre ucũcã tʉꞌowʉ: “Pedro, narẽ wẽjẽ baꞌaya”, niwĩ. \v 8 Yʉꞌʉ peꞌe cʉ̃rẽ yʉꞌtiwʉ: “Baꞌaweꞌe, yʉꞌʉ wiogʉ. Ãpẽrã waꞌicʉrã judío masã baꞌaya marĩrãnojõ nima. Ne niꞌcãti nanojõrẽ baꞌatigʉ nicãti”, niwʉ̃ cʉ̃rẽ. \v 9 Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre apaturi ucũdijowĩ tja: “Yʉꞌʉ baꞌadutiꞌcãrã añurã nima. ‘Baꞌaya marĩrãnojõ nima’, niticãꞌña”, niwĩ. \p \v 10 »Iꞌtiati tojo waꞌawʉ. Beꞌro Õꞌacʉ̃ ti caserore miimʉjãa waꞌawĩ ʉꞌmʉsepʉ. \v 11 Tojo waꞌari curata iꞌtiarã ʉmʉa Cesareacjãrã yʉꞌʉre pijiri masã yʉꞌʉ nirĩ wiꞌipʉre ejacãrã niwã. \p \v 12 »Espíritu Santu yʉꞌʉre na meꞌrã waꞌadutiwĩ. “ ‘Na judío masã nitima, yʉꞌʉ na meꞌrã waꞌacã, ñaꞌa nibosaꞌa’, ni wãcũnʉrʉ̃tigʉta waꞌaya”, niwĩ. Ãꞌrã seis Jesure ẽjõpeorã Jopecjãrã Cesareapʉ waꞌarã, na quẽꞌrã yʉꞌʉre baꞌpatiwãꞌcãwã. Topʉ eja, ʉ̃sã Cornelio wãmetigʉ ya wiꞌipʉ sãjãawʉ̃. \v 13 Ʉ̃sã topʉ sãjãejacã, Cornelio ʉ̃sãrẽ werewĩ: “Niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yá wiꞌipʉ sãjãticã ĩꞌawʉ̃. Cʉ̃ yʉꞌʉre ‘Ʉmʉa oꞌóya Jopepʉ. Niꞌcʉ̃ Simó Pedro wãmetigʉre pijigʉ waꞌadutiya. \v 14 Cʉ̃ mʉꞌʉ ya wiꞌipʉ ejagʉ, Õꞌacʉ̃ yere mʉꞌʉrẽ weregʉsami. Tere ẽjõpeocã, mʉꞌʉ, mʉꞌʉ ya wiꞌicjãrãrẽ Õꞌacʉ̃ yʉꞌrʉogʉsami’, ni werewĩ yʉꞌʉre Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ”, niwĩ Cornelio. \v 15 Yʉꞌʉ narẽ ucũnʉꞌcãrĩ curata ne waro marĩrẽ dijataꞌcaronojõta Espíritu Santu dijatawĩ napʉre. \v 16 Tojo waꞌacã ĩꞌagʉ̃, yʉꞌʉ Jesú marĩ wiogʉ cʉ̃ níꞌquere wãcũwʉ̃: “Juã mʉsãrẽ aco meꞌrã wãmeyecʉ niwĩ. Beꞌro yʉꞌʉ pacʉ pũrĩcã Espíritu Santure oꞌógʉsami mʉsãrẽ. Mʉsã meꞌrã ninuꞌcũcãꞌgʉ̃sami” cʉ̃ níꞌquere wãcũwʉ̃. \v 17 Tojo weegʉ yʉꞌʉ tojo waꞌari curapʉta wãcũcãti majã. Õꞌacʉ̃ Espíritu Santure oꞌócʉ niwĩ judío masã nitirãrẽ marĩrẽ oꞌóꞌcaronojõta na marĩ wiogʉ Jesucristore ẽjõpeocã. Tojo weegʉ yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃rẽ yʉꞌrʉnʉꞌcãmasĩticãti. Cʉ̃rẽ “Judío masã nitirã ya wiꞌipʉ sãjãaweꞌe”, nímasĩticãti, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 18 Tere cʉ̃ tojo ni weretojaca beꞌro judío masã diꞌtamarĩpeꞌtia waꞌacãrã niwã. \p —Õꞌacʉ̃ judío masã nitirã quẽꞌrãrẽ na ñaꞌarõ weeꞌquere bʉjaweticã ʉasami na ʉꞌmʉsepʉ añurõ eꞌcatise bocato nígʉ̃, ni eꞌcatise oꞌocãrã niwã Õꞌacʉ̃rẽ. \s1 Antioquíacjãrã na weesetiꞌque niꞌi \p \v 19 Estebare na wẽjẽcaterore Jesure ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ weecãrã niwã. Tojo weecã, na noꞌo ʉaro duꞌtistea waꞌacãrã niwã. Ãpẽrã Feniciapʉ, ãpẽrã Chipre nʉcʉ̃rõpʉ, ãpẽrã Antioquíapʉ waꞌacãrã niwã. Na tepʉ etarã, judío masã diaꞌcʉ̃rẽ Jesú ye quetire werecãrã niwã. \v 20 Niꞌcãrẽrã Antioquíapʉ duꞌtiwãꞌcãꞌcãrã Chipre, Cirenecjãrã nicãrã niwã. Na pũrĩcã judío masã nitirãrẽ Jesú ye quetire werecãrã niwã. \p —Jesú nipeꞌtirã wiogʉ nimi. Cʉ̃rẽ ẽjõpeocã, marĩ ñaꞌarõ weeꞌquere acobojogʉsami, ni werecãrã niwã. \v 21 Õꞌacʉ̃ na tojo wererãrẽ añurõ weetamucʉ niwĩ. Na werecã tʉꞌorã, pãjãrã tocjãrã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. Na todʉporopʉ ẽjõpeomiꞌquere ẽjõpeoduꞌucãꞌcãrã niwã. \p \v 22 Jerusalẽ́cjãrã Jesure ẽjõpeorã Antioquíacjãrã cʉ̃rẽ ẽjõpeose quetire tʉꞌocãrã niwã. Tere tʉꞌo, Bernabére Antioquíapʉ ĩꞌagʉ̃ waꞌaya ¿deꞌro waꞌamitito? nírã, oꞌócãrã niwã. \p \v 23 Cʉ̃ ti macãpʉ eja, ĩꞌacʉ niwĩ narẽ Õꞌacʉ̃ weetamuꞌquere. Tere ĩꞌagʉ̃, ʉpʉtʉ eꞌcati, narẽ werecʉ niwĩ. Aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Jesure mʉsã ne wãcũduꞌuticãꞌña. Cʉ̃ dutisere añurõ weenuꞌcũcãꞌña, ni werecʉ niwĩ. \v 24 Bernabé Espíritu Santure cʉoyʉꞌrʉtjĩagʉ̃, añurõ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeonuꞌcũgʉ̃ nicʉ niwĩ. Cʉ̃ ti macãcjãrãrẽ werecã, pãjãrã masã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. \p \v 25 Bernabé Antioquíapʉ níꞌcʉ waꞌa, Saulo Tarsopʉ nigʉ̃rẽ aꞌmagʉ̃ waꞌacʉ niwĩ. \v 26 Cʉ̃rẽ bocaeja, Antioquíapʉ miimajãmitojacʉ niwĩ. Na ti macãpʉre Jesure ẽjõpeorã meꞌrã niꞌcã cʉ̃ꞌma nicãrã niwã. Topʉre pãjãrã masãrẽ buꞌecãrã niwã. Titareta tocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ “Cristiano, Jesucristo yarã nima”, ni pisunʉꞌcãcãrã niwã. \p \v 27 Bernabé, Saulo Antioquíapʉ nirĩ cura Jerusalẽ́cjãrã Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na tiropʉ etacãrã niwã. \v 28 Na meꞌrã waꞌaꞌcʉ niꞌcʉ̃ Agabo wãmetigʉ nicʉ niwĩ. Topʉ eja, Espíritu Santu tutuaro meꞌrã tocjãrãrẽ werecʉ niwĩ. \p —Nipeꞌtiropʉ baꞌase peꞌtia waꞌarosaꞌa, ni wereyucʉ niwĩ narẽ. Cʉ̃ tojo níꞌque queoro waꞌacaro niwʉ̃ Claudio romano wiogʉ nise cʉ̃ sãjã́ca beꞌropʉ. \p \v 29 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, Antioquíacjãrã Jesure ẽjõpeorã aꞌtiro ni wãcũcãrã niwã: “Marĩ Judea diꞌtapʉ nirã́ Jesure ẽjõpeorãrẽ niyeru oꞌorã marĩ cʉoro ejatuaro.” \v 30 Tojo weerã Saulo, Bernabé meꞌrã narẽ weetamurã niyeru neo, oꞌócãrã niwã. \p —Oꞌoya aꞌtere Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirãpʉre, níoꞌocãrã niwã. \c 12 \s1 Pedrore buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ níꞌcʉre Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ pãowĩrõꞌque niꞌi \p \v 1 Antioquíapʉ Saulo, Bernabé na buꞌecusiari curare Herode Judea diꞌta wiogʉ nicʉ niwĩ. Titareta Jerusalẽ́pʉre ñaꞌarõ weenʉꞌcãcʉ niwĩ niꞌcãrẽrã Jesure ẽjõpeorãrẽ. \v 2 Tojo weegʉ Juã maꞌmi Santiagore diꞌpjĩ pajiri pjĩ meꞌrã wẽjẽduticʉ niwĩ. \v 3 Cʉ̃ tojo wẽjẽcã ĩꞌarã, ãpẽrã judío masã Jesure ẽjõpeotirã pũrõ eꞌcaticãrã niwã. Cʉ̃ tere masĩgʉ̃, nemorõ eꞌcatirãsama majã nígʉ̃, Pedrore ñeꞌedutigʉ oꞌócʉ niwĩ tja. Tojo waꞌacaro niwʉ̃ pã́ bʉcʉase meꞌrã morẽtica bosenʉmʉ nicã. Ti nʉmʉrẽ masã pã́ bʉcʉase meꞌrã na morẽtiꞌquere baꞌacãrã niwã. \v 4 Pedrore ñeꞌéca beꞌro Herode buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõdutigʉ oꞌócʉ niwĩ. Ti wiꞌipʉre baꞌparitise cururi surara cʉ̃rẽ dʉcayu, coꞌtemʉjãcãrã niwã. Te cururinʉcʉ̃ baꞌparitirã surara nicãrã niwã. Herode “Pascua bosenʉmʉ beꞌro cʉ̃rẽ miiwĩrõgʉ̃ti masã waꞌteropʉ. Na ĩꞌorõpʉ cʉ̃rẽ wẽjẽdutigʉti”, ni wãcũcʉ nimiwĩ. \v 5 Tojo weerã surara Pedrore añurõ coꞌtemʉjãcãrã niwã. Cʉ̃ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ nirĩ cura Jesure ẽjõpeorã peꞌe Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosanuꞌcũcãꞌcãrã niwã. \p \v 6 Pedrore Herode “Ñamiacã miiwĩrõgʉ̃ti” níca ñamirẽ cõme dari meꞌrã dʉꞌtenoꞌcʉ pʉarã surara decopʉ cãrĩcʉ niwĩ. Niꞌcʉ̃ surara diacjʉ̃camocã peꞌe cõme dare cʉ̃ ya omocãpʉ dʉꞌteõꞌocʉ niwĩ. Apĩ peꞌe quẽꞌrã cũpecamocã peꞌere mejãrõta weecʉ niwĩ. Pedro mejẽcã weecã tʉꞌoñaꞌrãti nírã, tojo weecãrã niwã. Ãpẽrã ti wiꞌi sope pʉꞌtopʉre coꞌtecãrã niwã. \v 7 Beꞌro wãcũña marĩrõ niꞌcʉ̃ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Pedro nirĩ tucũpʉ bajuacʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weecã, ti tucũ añurõ boꞌreyuseꞌsa waꞌacaro niwʉ̃. Cʉ̃rẽ wãꞌcõgʉ̃, tuucarécʉ niwĩ. \fig Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Pedrore yʉꞌrʉoꞌque niꞌi|alt="Make 80 percent An angel awakening Peter" src="cn01953B.tif" size="span" ref="Hch 12.1-19" \fig* \p —Quero. Wãꞌcãnʉꞌcãña, nicʉ niwĩ. Tojo nicãta, cõme dari Pedrore dʉꞌtemiꞌque surumajã waꞌacaro niwʉ̃. \p \v 8 —Ejerituya. Mʉꞌʉ ye sapature sãñaña, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌo, ejeritu, cʉ̃ ye sapature sãñacʉ niwĩ. Tuꞌajanʉꞌcõcã ĩꞌa, cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ tja: \p —Mʉꞌʉ yaro buꞌicjãrõ asibusurore sãñaña. Teꞌa yʉꞌʉre sirutuya. \v 9 Pedro cʉ̃ tojo nicã tʉꞌo, cʉ̃ siro sirutuwijaacʉ niwĩ. “¿Diacjʉ̃ta nisari aꞌte Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉre miiwijaase? Apetero weegʉ quẽꞌegʉ̃ weesaꞌa”, ni wãcũcʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo wijaasere añurõ masĩticʉ niwĩ. \v 10 Surara na ne coꞌte dujirore yʉꞌrʉacãrã niwã. Beꞌro apero quẽꞌrãrẽ tja yʉꞌrʉaa, ti wiꞌi ne sãjãarõ cõmesope tiropʉre ejacãrã niwã. Na topʉ ejacã, ti sope seꞌsaro pãrĩa waꞌacaro niwʉ̃. Beꞌro na ti sopere yʉꞌrʉwijaa waꞌacãrã niwã. Yoacurero waꞌa, Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ bajudutia waꞌacʉ niwĩ. Pedro niꞌcʉ̃ta tojanʉꞌcãcʉ niwĩ majã. \p \v 11 Beꞌro cʉ̃ bajuduticãpʉta añurõ tʉꞌomasĩcʉ niwĩ. \p —Diacjʉ̃ta niapã yʉꞌʉ ĩꞌaꞌque. Nirõta Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre yʉꞌrʉdutigʉ, niꞌcʉ̃ cʉ̃rẽ werecoꞌtegʉre oꞌoapĩ Herode ñaꞌarõ weeticãꞌto nígʉ̃. Tojo nicã judío masã Jesure ẽjõpeotirã nipeꞌtise yʉꞌʉre ñaꞌarõ weesĩꞌrĩsere cãꞌmotaꞌagʉ oꞌoapĩ, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 12 Cʉ̃ tere wãcũgʉ̃ta, waꞌacʉ niwĩ María Juã Marco wãmetigʉ paco ya wiꞌipʉ. Ti wiꞌipʉre Jesure ẽjõpeorã Pedrore pãjãrã Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosarã weecãrã niwã. \v 13 Ti wiꞌi tiro ejagʉ, sope pʉꞌto ʉ̃tã cujiri meꞌrã na wééca sãꞌrĩrõ tiropʉ ejanʉꞌcã, pisucʉ niwĩ narẽ. Ti wiꞌicjãrãrẽ daꞌracoꞌtego Rode wãmetigo ti wiꞌi poꞌpeapʉ nico niwõ. Pedro pisucã tʉꞌogo, sopepʉ waꞌa, yuꞌuĩꞌagõ waꞌaco niwõ. \v 14 Pedro cʉ̃ ucũsere tʉꞌomasĩgõ, co ʉpʉtʉ eꞌcatigo, cʉ̃rẽ pãosõrõtimigõta omasãjãa, to ñubue dujirãpʉre werego waꞌaco niwõ. Na tiro ejago, “Pedro sope pʉꞌto niami”, ni wereco niwõ. \v 15 Co tojo nicã tʉꞌorã, “Mʉꞌʉ tojo nimaꞌaco weeꞌe”, nicãrã niwã. Co peꞌe “Diacjʉ̃ta niꞌi”, nico nimiwõ. Beꞌro na “To pũrĩcãrẽ Pedrowãtĩ niapĩ”, nicãrã niwã. \p \v 16 Na tojo nicũñarĩ cura Pedro sope pʉꞌtopʉre pisugʉ weecʉ̃ weecʉ niwĩ. Beꞌropʉta na sopepʉ waꞌa, ti sopere pão ĩꞌacãrã niwã. Pedro topʉ nuꞌcũcã ĩꞌarã, ʉpʉtʉ ʉcʉacãrã niwã. \v 17 Beꞌro narẽ omocã meꞌrã weequeocʉ niwĩ tocãꞌrõta ucũña nígʉ̃. Beꞌro buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ cʉ̃ níꞌcʉre Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ miiwijaaꞌquere werecʉ niwĩ. Apeye tja narẽ werenemocʉ niwĩ: \p —Wereya Santiagore, ãpẽrã Jesure ẽjõpeorãrẽ yʉꞌʉre tojo waꞌaꞌquere, nicʉ niwĩ. Nitoja, cʉ̃ ti wiꞌipʉ níꞌcʉ wijaa, waꞌa waꞌacʉ niwĩ aperopʉ. \p \v 18 Boꞌrequeꞌaca beꞌro buꞌiri daꞌreri wiꞌi coꞌterã Pedro marĩcã ĩꞌarã, ʉpʉtʉ wãcũqueꞌticãrã niwã. \p —¿Deꞌro waꞌapariba Pedrore? ni, na basu aꞌmerĩ sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã. \v 19 Beꞌro Herode Pedro marĩcã tʉꞌogʉ, surarare “Aꞌmarã waꞌaya”, níoꞌocʉ niwĩ. Na aꞌmacãrã nimiwã. Ne bocaticãrã niwã. Beꞌro Herode Pedrore coꞌterã nimiꞌcãrãrẽ ʉpʉtʉ sẽrĩtiñaꞌcũmí, narẽ wẽjẽcãꞌduticʉ niwĩ. \p To beꞌro Herode Judea diꞌtapʉre wijawãꞌcã, Cesarea wãmetiri macãpʉ nigʉ̃ waꞌacʉ niwĩ tja. \s1 Herode cʉ̃ wẽrĩꞌque niꞌi \p \v 20 Herode ʉpʉtʉ uacʉ niwĩ Tiro, Sidṍ wãmetise macãrĩcjãrã meꞌrã. Herode ya diꞌta cjase nicaro niwʉ̃ te macãrĩcjãrã na baꞌase peꞌe. Cʉ̃ na meꞌrã uagʉ, tocjãrãrẽ ne baꞌase duadutiticʉ niwĩ. Tojo weerã baꞌase apaturi duato tja nírã, tere Herode tiropʉ aporã waꞌacãrã niwã. Herode meꞌrã daꞌragʉ Blasto wãmetigʉre ucũmʉꞌtãcãrã niwã. \p —Ʉ̃sãrẽ ucũbosagʉ waꞌaya Herode tiropʉ, nicãrã niwã. Cʉ̃ narẽ weetamusĩꞌrĩgʉ̃, “Jaʉ”, nicʉ niwĩ. \v 21 Tojo weegʉ Herode meꞌrã ucũgʉ̃ waꞌacʉ niwĩ. Beꞌro Herode peꞌe cʉ̃ werecã tʉꞌogʉ, niꞌcã nʉmʉ na meꞌrã ucũatji nʉmʉrẽ besecʉ niwĩ. Ti nʉmʉ nicã Herode cʉ̃ ye wiogʉ suꞌtire sãña, wiorã dujiri cũmurõpʉ dujicʉ niwĩ. Topʉ Tiro, Sidṍcjãrãrẽ ucũpeocʉ niwĩ. \v 22 Cʉ̃ ucũcã tʉꞌorã, “Ãꞌrĩ aꞌto ucũgʉ̃, ʉmʉ diaꞌcʉ̃ nitimi. Õꞌacʉ̃ nimi”, ni caricũcãrã niwã. \v 23 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, Herode “Yʉꞌʉ ʉmʉ niꞌi, Õꞌacʉ̃ niꞌcʉ̃rẽta ẽjõpeoroʉaꞌa”, ne niticʉ niwĩ. Tojo weegʉ na caricũrĩ curata Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ Herodere dutidaꞌrecʉ niwĩ. Beꞌro majã cʉ̃ becoa baꞌaweenoꞌo, wẽrĩa waꞌacʉ niwĩ. \p \v 24 Te quetire tʉꞌorã, pãjãrã Jesure ẽjõpeonemocãrã niwã. Nipeꞌtiropʉ Jesú ye queti seꞌsa waꞌacaro niwʉ̃. \p \v 25 Beꞌro Bernabé, Saulo Jerusalẽ́pʉ niyeru oꞌotojaca beꞌro majãmitojaacãrã niwã tja Antioquíapʉre. Juã Marco wãmetigʉ quẽꞌrã na meꞌrã waꞌacʉ niwĩ. \c 13 \s1 Bernabé, Saulo na Jesú ye quetire apeye macãrĩpʉ weresijanʉꞌcãꞌque niꞌi \p \v 1 Antioquíapʉre Jesure ẽjõpeorã waꞌterore Õꞌacʉ̃ ye quetire weremʉꞌtãrĩ masã, tojo nicã Õꞌacʉ̃ yere buꞌerã aꞌticʉrã nicãrã niwã: Bernabé, apĩ Simó, cʉ̃rẽta tja “Ñigʉ̃” pisucãrã niwã. Apĩ Lucio Cirene wãmetiri macãcjʉ̃, apĩ Manaé Herode Galilea wiogʉ tiro niꞌcãrõ meꞌrã masãꞌcʉ, tojo nicã Saulo nicãrã niwã. \v 2 Niꞌcãti na beꞌti ñubueri cura Espíritu Santu narẽ nicʉ niwĩ: \p —Bernabé, Saulore duꞌuoꞌoya. Narẽ aperopʉ waꞌadutigʉti weeꞌe. Na apeye diꞌtapʉ quẽꞌrãrẽ buꞌecusiarã waꞌarãsama. Narẽ yʉꞌʉ beseapʉ, nicʉ niwĩ. \p \v 3 Tojo nicã tʉꞌo, beꞌti ñubueca beꞌro na meꞌrãcjãrã Saulo, Bernabére na dʉpopare ñapeo, narẽ weꞌeriti, oꞌócãꞌcãrã niwã. \s1 Chipre nʉcʉ̃rõpʉ Bernabé, Saulo na waꞌa wereꞌque niꞌi \p \v 4-5 Beꞌro Bernabé, Saulo Espíritu Santu níꞌcaronojõta Seleucia wãmetiri macãpʉ waꞌarã, Antioquíapʉ níꞌcãrã wijawãꞌcãcãrã niwã. Tocjãrã yucʉsʉ meꞌrã waꞌa ejacãrã niwã Chipre nʉcʉ̃rõrẽ niꞌcã macã Salamina wãmetiri macãpʉ. Ti macãpʉ nírã, judío masã na nerẽse wiꞌseripʉ Jesú ye quetire werecãrã niwã. Juã Marco Antioquíapʉ níꞌcʉ narẽ weetamucusiagʉ na meꞌrã waꞌacʉ niwĩ. \v 6 Ti macãpʉ wijaa, nʉcʉ̃rõpʉre Jesú ye quetire werecusiabiꞌacãꞌcãrã niwã. Téé apese pãꞌrẽ Pafo wãmetiri macãpʉ wereejacãrã niwã. Ti macãpʉre niꞌcʉ̃ judío masʉ̃ yai weronojõ nigʉ̃rẽ bocaejacãrã niwã. Cʉ̃ wãmeticʉ niwĩ Barjesú. Griego ye meꞌrã peꞌema cʉ̃rẽ Elima pisucãrã niwã. “Yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weregʉ niꞌi”, nisoocʉ niwĩ ti macãcjãrãrẽ. \v 7 Cʉ̃ yai ti nʉcʉ̃rõ wiogʉ Sergio Paulo wãmetigʉ añurõ tʉꞌomasĩse cʉogʉ meꞌrãcjʉ̃ nicʉ niwĩ. Sergio Paulo Jesú ye quetire tʉꞌosĩꞌrĩgʉ̃ pijidutioꞌocʉ niwĩ Bernabé, Saulore. Tojo weerã cʉ̃ pʉꞌtopʉ wererã waꞌacãrã niwã. \v 8 Yai peꞌe Sergio Paulo Jesure ẽjõpeoticãꞌto nígʉ̃, na weresere cãꞌmotaꞌasĩꞌrĩmicʉ niwĩ. \v 9 Cʉ̃ tojo weecã ĩꞌagʉ̃, ne waropʉre Saulo wãmetiꞌcʉ, Pablo wãme dʉcayuꞌcʉ Espíritu Santure cʉoyʉꞌrʉgʉ ĩꞌacũuña ĩꞌa, \v 10 nicʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ wãtĩ dutiro weegʉ́ niꞌi. Mʉꞌʉ masãrẽ añurõ weesĩꞌrĩrãrẽ cãꞌmotaꞌa. Diacjʉ̃ niweꞌe. Weetaꞌsasebʉcʉ niꞌi. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ diacjʉ̃ weresere “Tojo niweꞌe”, ni ucũmaasooꞌo. \v 11 Mʉꞌʉrẽ niꞌcãrõacã Õꞌacʉ̃ buꞌiri daꞌregʉsami. Mʉꞌʉ caperi ĩꞌatigʉ tojagʉ́saꞌa téé Õꞌacʉ̃ ʉaro põtẽorõ, nicʉ niwĩ Pablo. \p Cʉ̃ tojo nicãta, cʉ̃rẽ naꞌitĩꞌa waꞌacaro niwʉ̃. Ne caperi ĩꞌatigʉ tojacʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ tojo waꞌacã tʉꞌoñaꞌgʉ̃, cʉ̃rẽ tʉ̃awãꞌcãcjʉre aꞌmacʉ niwĩ. \v 12 Yaire tojo waꞌacã ĩꞌagʉ̃, Sergio Paulo Jesure ẽjõpeocʉ niwĩ. Pablo, Bernabé na Jesú ye quetire buꞌemeꞌrĩcã ĩꞌamarĩatjĩgʉ̃, tojo ẽjõpeocʉ niwĩ. \s1 Bernabé, Pablo Chiprepʉ níꞌcãrã Antioquíapʉ na wereꞌque niꞌi \p \v 13 Pablo, cʉ̃ meꞌrãcjãrã Pafopʉ níꞌcãrã wijapẽꞌa, niꞌcã maapʉ nʉjã, ejacãrã niwã Perge wãmetiri macãpʉre. Ti macã Panfilia wãmetiri diꞌtapʉ nicaro niwʉ̃. Na Pergepʉ etacã, Juã Marco narẽ totá soocã, Jerusalẽ́pʉ majãmitojaa waꞌacʉ niwĩ. \v 14 Beꞌro ti macãpʉ níꞌcãrã waꞌacãrã niwã ape macã Antioquía wãmetiri macãpʉ tja. Ti macã Pisidia wãmetiri diꞌtapʉ tojacaro niwʉ̃. Sauru nicã judío masã na nerẽrĩ wiꞌipʉ Pablo quẽꞌrã tocjãrã meꞌrã sãjãanujã dujicãrã niwã. \v 15 To beꞌro ti wiꞌi wiorã buꞌecãrã niwã Moisé cʉ̃ ojáca pũrĩ cjasere, beꞌro tja Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌquere. Buꞌetoja, ti wiꞌi wiorã ãpẽrã to dujirãrẽ “Sõjãrẽ weredutirã waꞌaya”, níoꞌocãrã niwã. Na peꞌe waꞌa, “Acawererã, mʉsã wãcũtutuasenojõ queti cʉorã, niꞌcãrõacã wereya ʉ̃sãrẽ”, nicãrã niwã. \v 16 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, Pablo wãꞌcãnʉꞌcã, narẽ omocã meꞌrã diꞌtamarĩduticʉ niwĩ. Weetoja, narẽ werecʉ niwĩ: \p —Mʉsã judío masã, ãpẽrã na weronojõ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeorã yʉꞌʉ ucũsere tʉꞌoya. \v 17 Õꞌacʉ̃, ʉ̃sã judío masã ẽjõpeogʉ, ʉ̃sã ñecʉ̃sʉmʉarẽ besecṹúcʉ niwĩ. Na ãpẽrã ye diꞌta Egiptopʉ nicã, narẽ pãjãrã masãputinemocã weecʉ niwĩ. Beꞌro na ti diꞌtapʉ nirãrẽ cʉ̃ tutuaro meꞌrã miiwijacʉ niwĩ. \v 18 Cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ yucʉ marĩrõ, masã marĩrõpʉ nírã ñaꞌarõ na cʉ̃rẽ yʉꞌrʉnʉꞌcãmicã, na tojo weesere cʉ̃ nʉꞌcãcʉ niwĩ. \v 19 Beꞌro na ya diꞌta waro Canaá diꞌtapʉ ejacã, ti diꞌtacjãrãrẽ siete cururire cõꞌaõꞌocʉ niwĩ. Ti diꞌtare ʉ̃sã ñecʉ̃sʉmʉarẽ oꞌogʉtigʉ, na macãrĩ waꞌaweꞌoꞌquere niato nígʉ̃ tojo weecʉ niwĩ. \v 20 Beꞌro tja na Canaá diꞌtapʉ nicã, Õꞌacʉ̃ narẽ sʉꞌori nisetiajãrẽ sõrõcʉ niwĩ. Na cʉ̃ sõrõꞌcãrã masãrẽ beseri masã nicãrã niwã. Cuatrocientos cincuenta cʉ̃ꞌmarĩ na masãrẽ beseri masã duticãrã niwã. Samue Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ cʉ̃ nise nʉmʉrĩpʉ dutitʉocãrã niwã. \v 21 Samuereta masã sẽrĩcãrã niwã: “Ʉ̃sã niꞌcʉ̃ wiogʉ waro ʉasaꞌa.” Na tojo nicã tʉꞌo, Samue Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩcʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ tojo weegʉ na wiogʉ waro niacjʉre Saúl wãmetigʉre sõrõcʉ niwĩ. Saúl Cis macʉ̃ Benjamí ya curuacjʉ̃ cuarenta cʉ̃ꞌmarĩ wiogʉ nicʉ niwĩ. \v 22 Saúl wiogʉ nisere Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ wĩrṍca beꞌro apĩ Davi wãmetigʉre sõrõcʉ niwĩ tja. Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Davi Isaí macʉ̃ nipeꞌtise yʉꞌʉ tʉꞌsasere weemi. Tojo weegʉ pũrõ eꞌcatiꞌi cʉ̃ meꞌrã”, nicʉ niwĩ. \v 23 Õꞌacʉ̃ ʉ̃sã ñecʉ̃sʉmʉarẽ “Niꞌcʉ̃ Davi pãrãmi nituriagʉpʉ mʉsã judío masãrẽ yʉꞌrʉogʉ aꞌtigʉsami”, ni werecʉ niwĩ. Jesú wãmetigʉ Õꞌacʉ̃ tojo níꞌcʉta nimi. \v 24 Ne waropʉre Jesú cʉ̃ masãrẽ buꞌenʉꞌcãse dʉporopʉre Juã masãrẽ buꞌeyucʉ niwĩ: “Mʉsã ñaꞌarõ weeꞌquere bʉjawetiya. Mʉsã nisetisere dʉcayuya. Mʉsã tojo dʉcayucã, yʉꞌʉ mʉsãrẽ wãmeyegʉsaꞌa”, nicʉ niwĩ. \v 25 Juã cʉ̃ buꞌeduꞌuati dʉporo narẽ nicʉ niwĩ: “Mʉsã yʉꞌʉre ‘Masãrẽ yʉꞌrʉoacjʉ nimi’ ¿ni wãcũti? Yʉꞌʉ niweꞌe. Yʉꞌʉ beꞌro apĩ aꞌtigʉsami masãrẽ yʉꞌrʉoacjʉ. Cʉ̃ añugʉ̃ waro nigʉ̃sami. Yʉꞌʉ peꞌe mejõ nigʉ̃ tʉꞌoñaꞌa. Cʉ̃ ye sapature tuweemasĩtigʉ weronojõ cʉ̃rẽ ne niꞌcãrõwijimasĩtisaꞌa”, nicʉ niwĩ Juã. \p \v 26 »Yʉꞌʉ acawererã Abrahã pãrãmerã nituriarã, nipeꞌtirã Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ weregʉti. Õꞌacʉ̃ todʉporopʉ “Masãrẽ yʉꞌrʉogʉti”, nicʉ niwĩ. Tojo nígʉ̃, marĩrẽ aꞌte quetire oꞌócʉ niwĩ. \v 27 Tojo weemicã, Jerusalẽ́cjãrã, na wiorã quẽꞌrã “Jesú marĩrẽ yʉꞌrʉoacjʉ nimi”, ni ĩꞌamasĩticãrã niwã. Na saurunʉcʉ̃ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌquere buꞌemirã, ne tʉꞌomasĩticãrã niwã. Jesucristore wiorã wẽjẽduticã, dʉporopʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌque queorota waꞌacaro niwʉ̃. \v 28 Jerusalẽ́cjãrã Jesucristore buꞌiri bocatimirã, Pilatore “Wẽjẽdutiya”, nicãrã niwã. \v 29 Na Jesucristore wẽjẽrã, dʉporopʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojamʉꞌtãꞌquenʉcʉ̃ta weecãrã niwã. Cʉ̃ wẽ́rĩ́ca beꞌro ãpẽrã curusapʉ níꞌcʉre miidijoo, ʉ̃tã tutipʉ cʉ̃rẽ yaarã sĩosõrõcũucãrã niwã. \v 30 Õꞌacʉ̃ na wẽjẽmicã, cʉ̃ macʉ̃rẽ wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ. \v 31 Cʉ̃ masã́ca beꞌro todʉporo Galilea, Jerusalẽ́pʉ cʉ̃ meꞌrã baꞌpaticusiaꞌcãrãrẽ peje nʉmʉrĩ bajuacʉ niwĩ. Ãꞌrãta cʉ̃ masãcã ĩꞌaꞌcãrã cʉ̃ ye quetire masãrẽ wererã weesama. \p \v 32-33 »Yʉꞌʉ Bernabé meꞌrã mʉsãrẽ añuse quetire weregʉ aꞌtiapʉ. Dʉporopʉ Õꞌacʉ̃ ʉ̃sã ñecʉ̃sʉmʉarẽ wereyugʉ, “Yʉꞌʉ macʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉre masõgʉ̃saꞌa”, nicʉ niwĩ. Narẽ tojo nimigʉ̃, na nícateropʉre “Cʉ̃ weegʉti” níꞌquere weeticʉ niwĩ. Ʉ̃sã na pãrãmerã nituriarãpʉre, ãpẽrã aꞌtocateropʉ nirãrẽ tere weeĩꞌocʉ niwĩ. \p »Nimʉꞌtãrĩ pũrĩ beꞌro cja Salmo Õꞌacʉ̃ cʉ̃ macʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉre masõꞌquere “Mʉꞌʉ yʉꞌʉ macʉ̃ niꞌi. Niꞌcãcã meꞌrã yʉꞌʉ mʉꞌʉ pacʉ nisere ĩꞌoꞌo”, nicaro niwʉ̃. \v 34 Ape pũrĩ Isaía cʉ̃ ojáca pũrĩpʉ quẽꞌrãrẽ Õꞌacʉ̃ wereyucʉ niwĩ cʉ̃ macʉ̃rẽ wẽrĩꞌcʉpʉre masõatjere, cʉ̃ upʉ boadojatiatjere. “Nipeꞌtise yʉꞌʉ Davire dʉporopʉ ‘Oꞌogʉti’ níꞌcaronojõta mʉꞌʉrẽ oꞌogʉsaꞌa”, nicʉ niwĩ. \p \v 35 »Apero Salmo Davi cʉ̃ ojaꞌcaropʉre tja aꞌtiro ojanoꞌcaro niwʉ̃: “Mʉꞌʉ, mʉꞌʉ macʉ̃rẽ wẽrĩdojacã weesome”, nicaro niwʉ̃. \p \v 36-37 »Davi Õꞌacʉ̃ dutiro wéégʉ, cʉ̃ nícaterocjãrãrẽ queoro diaꞌcʉ̃ weecʉ niwĩ. Beꞌro cʉ̃ wẽrĩcã ĩꞌa, cʉ̃rẽ yaacãrã niwã ãpẽrã cʉ̃ ñecʉ̃sʉmʉa mejãrã yaaꞌcaropʉta. Cʉ̃rẽ yááca beꞌro cʉ̃ ya upʉ boa waꞌapã. Õꞌacʉ̃ masõꞌcʉ Jesú pũrĩcãrẽ cʉ̃ upʉ boatipã. Tojo weerã marĩ masĩꞌi. Jesú peꞌere cʉ̃ ya upʉ boadojatiatjere ojagʉ weepĩ Davi. \v 38-39 Yʉꞌʉ mʉsãrẽ weresere wãcũña. Jesucristo meꞌrã mʉsã acobojose bocarãsaꞌa. Noꞌo nipeꞌtirã cʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ na weeꞌquere acobojopeꞌocʉ̃sami. Moisé cʉ̃ dutise meꞌrã pũrĩcãrẽ marĩ acobojose ne bocamasĩtisaꞌa. \p \v 40-41 »Dʉporocjãrãpʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã aꞌtiro ojacãrã niwã: \q1 Mʉsã Õꞌacʉ̃rẽ bujicãꞌrã, cʉ̃rẽ ẽjõpeotirã tʉꞌoñaꞌña. \q1 Mʉsã catiri ʉmʉcore yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ añuse weegʉsaꞌa. \q1 Mʉsãrẽ ãpẽrã añurõ weremicã, ne ẽjõpeosome. \q1 Tojo weerã mʉsã ẽjõpeotiꞌque wapa wẽrĩrãsaꞌa. \m Aꞌte na ojaꞌquere añurõ tʉꞌoñaꞌña, mʉsãrẽ tojo waꞌari nírã, ni werecʉ niwĩ Pablo Antioquíacjãrãrẽ. \p \v 42 Tere weretoja, na wijaari cura Pablo quẽꞌrãrẽ to nerẽꞌcãrã aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Ʉ̃sãrẽ ape sauru nicã werenemoña tja te cjasere, nicãrã niwã. \v 43 Ti wiꞌi níꞌcãrã na wijaasteari cura pãjãrã judío masã, ãpẽrã judío masã weronojõ weesetirã na weresere tʉꞌotʉꞌsarã, Pablo, Bernabé meꞌrã baꞌpatiwãꞌcãcãrã niwã. Narẽ Pablo quẽꞌrã aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Õꞌacʉ̃ cʉ̃ añurõ weesere wãcũduꞌuticãꞌña. Cʉ̃rẽ ẽjõpeonuꞌcũcãꞌña, ni werecãrã niwã. \p \v 44 Ape nʉmʉ sauru nicã pãjãrã ti macã Antioquíacjãrã Õꞌacʉ̃ ye quetire tʉꞌorãtirã nerẽcãrã niwã tja. \v 45 Na pãjãrã nerẽcã ĩꞌarã, Pablo quẽꞌrãrẽ ti macãcjãrã judío masã ʉpʉtʉ doecãrã niwã. Tojo weerã Pablo cʉ̃ weresere “Mejẽcã weremi. Diacjʉ̃ niweꞌe”, ni bujicãꞌcãrã niwã. \v 46 Na tojo nicã tʉꞌorã, Pablo quẽꞌrã tutuaro meꞌrã narẽ nicãrã niwã: \p —Mʉsã judío masãrẽ Jesú ye quetire weremʉꞌtãrõʉaꞌa. Mʉsãrẽ tere weremicã, ne ẽjõpeoweꞌe. Tojo weerã “Ʉ̃sã catise peꞌtitisere ʉatisaꞌa”, nirã weeꞌe. Ʉ̃sã niꞌcãrõacãrẽ ãpẽrã judío masã nitirãrẽ Jesú ye quetire werenʉꞌcãrã waꞌarãsaꞌa. \v 47 Aꞌtirota duticʉ niwĩ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ye ojanoꞌca pũrĩpʉre. Aꞌtiro nicʉ niwĩ: \q1 Yʉꞌʉ mʉsãrẽ judío masã nitirãrẽ yé cjase quetire werecusiari masã cũugʉ̃ti. \q1 Mʉsã meꞌrãta nipeꞌtiro aꞌti turicjãrãpʉ na yʉꞌrʉatjere masĩrãsama. \p Aꞌte cʉ̃ níꞌquereta Pablo quẽꞌrã “Õꞌacʉ̃ ʉ̃sãrẽ dutigʉ weemi”, nicãrã niwã. \p \v 48 Na tojo nicã tʉꞌorã, “Õꞌacʉ̃ ye queti añubutiaꞌa” nírã, ti wiꞌi nirã́ judío masã nitirã ʉpʉtʉ eꞌcaticãrã niwã. Topʉ níꞌcãrã Õꞌacʉ̃ “Yʉꞌʉre aꞌticʉrã ẽjõpeorãsama”, ninoꞌcãrãnʉcʉ̃ta ticʉrãta Jesure ẽjõpeocãrã niwã. \p \v 49 Tojo wee nipeꞌtiro Pisidia diꞌtapʉre Jesú ye queti seꞌsa waꞌacaro niwʉ̃. \v 50 Tojo weecã ĩꞌarã, judío masã Pablo quẽꞌrãrẽ cõꞌasĩꞌrĩcãrã niwã. Tojo weerã niꞌcãrẽrã niyeru pajiro cʉorã numiarẽ, judío masã weesetisere añurõ weenuꞌcũrãrẽ uarosãjãcã weecãrã niwã. Ʉmʉa ti macã wiorã nirãnojõ quẽꞌrãrẽ tojota weecãrã niwã. Tojo weerã Pablo quẽꞌrãrẽ nʉrʉ̃rã, piꞌetise oꞌonʉꞌcãcãrã niwã. Ti macãpʉ na nirãrẽ cõꞌaõꞌotojarãpʉ, ñaꞌarõ weeduꞌucãrã niwã. \v 51 Pablo quẽꞌrã Antioquíapʉre na cõꞌawĩrõcã wijarã, ti macã cjase diꞌtare paastecõꞌacãrã niwã. Tere tojo weerã mʉsã Jesú ye quetire teerã, aꞌti macãcjãrã buꞌiri cʉoꞌo nisĩꞌrĩrã, tojo weecãrã niwã. Beꞌro ape macã Iconio wãmetiri macãpʉ waꞌa waꞌacãrã niwã tja. \v 52 Na waꞌáca beꞌro nimicã, Jesure ẽjõpeorã Antioquíacjãrã Espíritu Santure cʉoyʉꞌrʉatjĩarã, ʉpʉtʉ eꞌcatise meꞌrã tojacãrã niwã. \c 14 \s1 Pablo, Bernabé Iconio wãmetiri macãpʉ na weesetiꞌque niꞌi \p \v 1 Iconiopʉre ejarã, na Antioquíapʉre weeꞌcaronojõta Pablo quẽꞌrã judío masã nerẽrĩ wiꞌipʉ sãjãanujã, dujicãrã niwã. Topʉ quẽꞌrãrẽ Jesú ye quetire werecãrã niwã. Na añurõ weretʉꞌsayucã, pãjãrã judío masã, ãpẽrã judío masã nitirã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. \v 2 Judío masã Jesure ẽjõpeosĩꞌrĩtirã judío masã nitirã peꞌere uarosãjãcã weecãrã niwã. Tojo weerã na uarosãjãcã weeꞌcãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ wãcũcãrã niwã. \v 3 Tojo weecã ĩꞌarã, Pablo quẽꞌrã narẽ werenemorãtirã Iconiopʉre yoacã tojacãrã niwã. Na ti macãpʉ nírã, “Jesú nipeꞌtirã masãrẽ maꞌígʉ̃ añurõ weemi” nisere ʉpʉtʉ wãcũtutuaro meꞌrã werecãrã niwã. Na aꞌtere werecã ĩꞌagʉ̃, Õꞌacʉ̃ diacjʉ̃ta werema yé cjasere nígʉ̃, cʉ̃ tutuaro meꞌrã masãrẽ weeĩꞌocã weecʉ niwĩ. \v 4 Na weeĩꞌomicã, ti macãcjãrã mejẽcãrĩ diaꞌcʉ̃ dʉcawaticãrã niwã. Ãpẽrã judío masã Jesure ẽjõpeotirã meꞌrã niseticãrã niwã. Ãpẽrã Pablo, Bernabé meꞌrã niseticãrã niwã. \v 5 Pablo, Bernabére ʉatirã, wiorã meꞌrã nerẽ ucũcãrã niwã. Na nerẽ, niꞌcãrõnojõ wãcũtojaca beꞌro narẽ piꞌetise oꞌo, ʉ̃tãperi meꞌrã doquerãti nírã, tojo weecãrã niwã. \v 6-7 Pablo quẽꞌrã na tojo weesĩꞌrĩsere tʉꞌorã, Licaonia wãmetiri diꞌtapʉ duꞌtiwãꞌcã waꞌacãrã niwã. Ti diꞌtapʉre Listra, Derbe wãmetise macãrĩ nicaro niwʉ̃. Tepʉ nirãrẽ, te macãrĩ nirãrẽ Jesú ye quetire buꞌecusiacãrã niwã tja. \s1 Pablo, Bernabé Listra, Derbe macãrĩpʉ na buꞌecusiaꞌque niꞌi \p \v 8 Na Listrapʉ nírã, niꞌcʉ̃ masʉ̃ dojoriwiꞌi wĩꞌmagʉ̃pʉta sijamasĩtigʉ bajuaꞌcʉre bocaejacãrã niwã. \v 9-10 Ti macãpʉre Pablo masãrẽ buꞌecʉ niwĩ. Cʉ̃ buꞌesere dojoriwiꞌi quẽꞌrã tʉꞌocʉ niwĩ. Cʉ̃, “Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre añurõ yʉꞌrʉomasĩsami” ni wãcũsere Pablo tʉꞌoñaꞌgʉ̃, tutuaro meꞌrã cʉ̃rẽ ucũquejocʉ niwĩ: \p —Wãꞌcãnʉꞌcãña, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicãta buꞌpumajã, sijamasĩtimiꞌcʉ sijanʉꞌcãcʉ niwĩ. \v 11 Pablo tojo weecã ĩꞌarã, tocjãrã Licaonia ye meꞌrã ʉpʉtʉ caricũcãrã niwã: \p —Marĩ ẽjõpeorã ʉmʉa weronojõ bajurã dojotjĩarã, marĩ tiropʉ dijatama, nicãrã niwã. \v 12 Bernabére Zeus pisucãrã niwã. Ti wãme na ẽjõpeorãnojõ wiogʉ wãme nicaro niwʉ̃. Pablo peꞌere cʉ̃ ʉpʉtʉ ucũgʉ̃ niyucã, Hermes pisucãrã niwã. Hermes na ẽjõpeorãrẽ werecoꞌtegʉ nicʉ niwĩ. \v 13 Ti macã sumutopʉ Zeure ñubuepeori wiꞌi nicaro niwʉ̃. Ti wiꞌicjʉ̃ paꞌi Pablo quẽꞌrãrẽ ẽjõpeogʉ, wecʉa ʉmʉarẽ oꞌori meꞌrã maꞌmasuꞌaꞌcãrãrẽ ti macã ne sãjãrõpʉ wejewãꞌcãcʉ niwĩ. Paꞌi, ãpẽrã tocjãrã Pablo quẽꞌrãrẽ ẽjõpeorã wecʉare wẽjẽ ñubuepeosĩꞌrĩmicãrã niwã. \p \v 14 Na tojo weesĩꞌrĩcã tʉꞌorã, Pablo, Bernabé na basu na ye suꞌtire tʉ̃ꞌrẽstecãrã niwã. Mʉsã tojo weesĩꞌrĩse ñaꞌa niꞌi nírã, tojo weecãrã niwã. Beꞌro caricũ, na pãjãrã decopʉ waꞌacãrã niwã. Narẽ aꞌtiro nicãrã niwã: \p \v 15 —¿Mʉsã ʉ̃sãrẽ deꞌro weerãtirã tojo weeti? Ʉ̃sã quẽꞌrã mʉsã weronojõta ʉmʉa niꞌi. Õꞌacʉ̃a mejẽta niꞌi. Mʉsãrẽ añuse quetire wererã aꞌtiapʉ. Mʉsã aꞌtiro weesetisere tocãꞌrõta weeduꞌuya. Mʉsã ẽjõpeose ne wapamarĩꞌi. Õꞌacʉ̃ catigʉ peꞌere ẽjõpeoya. Cʉ̃ weecʉ niwĩ nipeꞌtise ʉꞌmʉse, aꞌti diꞌta, maarĩ, nipeꞌtirã waꞌicʉrã, mirĩcʉ̃a, waꞌi, tepʉ nirãrẽ. \v 16 Õꞌacʉ̃ todʉporopʉre judío masã nitirã na ãpẽrãnojõrẽ ẽjõpeocã, tojo tʉꞌoñaꞌcãꞌcʉ niwĩ. Ne cãꞌmotaꞌaticʉ niwĩ. \v 17 Na cʉ̃rẽ ẽjõpeotimicã, cʉ̃ nisetisere nipeꞌtirã masãrẽ ĩꞌocʉ niwĩ. Nipeꞌtirãrẽ añurõ wéégʉ, acoro pejase, otese quẽꞌrãrẽ dʉcaticã weecʉ niwĩ. Baꞌase, tojo nicã eꞌcatise oꞌocʉ niwĩ, ni werecãrã niwã. \v 18 Na weremicã, ʉpʉtʉ wecʉare wẽjẽ, Pablo quẽꞌrãrẽ ñubuepeosĩꞌrĩmicãrã niwã. Cãꞌrõacã waro dʉꞌsacaro niwʉ̃ na wẽjẽ ñubuepeoatjo. Pablo quẽꞌrã “Ʉpʉtʉ weeticãꞌña” ni pũrĩcã, weeticãrã niwã. \p \v 19 Beꞌro judío masã Antioquíacjãrã, ãpẽrã Iconiocjãrã Listrapʉre etacãrã niwã. Topʉ Pablo quẽꞌrãrẽ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrã sirutuejacãrã niwã. Tocjãrã masãrẽ na weronojõ wãcũsetiro ʉacãrã niwã. Na tojo weecã, tocjãrã peꞌe quẽꞌrã uarosãjã waꞌacãrã niwã. Tojo weerã Pablore ʉ̃tãperi meꞌrã doque, ti macã sumutopʉ cʉ̃rẽ cõꞌarã waꞌarã wejewãꞌcãcãrã niwã. Cʉ̃rẽ “Wẽrĩa waꞌami”, ni wãcũcãrã nimiwã. \v 20 Pablore cõꞌaꞌcaropʉ Jesure ẽjõpeorã cʉ̃ cũñarõ tiropʉ ĩꞌaejanʉꞌcãcãrã niwã. Cʉ̃ na topʉ ejacãta, masã waꞌacʉ niwĩ tja. Beꞌro apaturi macãpʉ na meꞌrã piꞌa waꞌacʉ niwĩ. Ape nʉmʉ Bernabé meꞌrã Derbepʉ waꞌa waꞌacãrã niwã. \p \v 21 Na topʉ eta, Jesú ye quetire werecãrã niwã. Tere na werecã, tocjãrã masã pãjãrã Jesure ẽjõpeonemocãrã niwã. Beꞌro na majamitojaa waꞌacãrã niwã Listra, Iconio, Antioquía todʉporo na aꞌtiꞌque macãrĩpʉta tja. \v 22 Te macãrĩpʉre tocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ wãcũtutuase oꞌocãrã niwã. Tojo nicã “Jesure ne wãcũduꞌuticãꞌña. Peje piꞌetise waꞌarosaꞌa Jesure ẽjõpeorãrẽ marĩ ʉꞌmʉsepʉ waꞌati dʉporo”, ni wereyʉꞌrʉwãꞌcã waꞌacãrã niwã. \v 23 Jesure ẽjõpeorã na nerẽse wiꞌserinʉcʉ̃ niꞌcãrẽrã narẽ sʉꞌori nisetiajãrẽ besebʉrocãrã niwã. Na beꞌti ñubueca beꞌro “Marĩ ẽjõpeogʉ Jesú weetamuato mʉsãrẽ”, ni sẽrĩbosa, cũuwãꞌcãcãrã niwã. \s1 Pablo quẽꞌrã Antioquíapʉ na majãmitojaaꞌque niꞌi \p \v 24-25 Beꞌro Listra, Iconio, Antioquía wãmetise macãrĩpʉ níꞌcãrã yʉꞌrʉwãꞌcãcãrã niwã Pisidia diꞌtare. To yʉꞌrʉaa, Panfilia diꞌta Perge wãmetiri macãpʉ ejacãrã niwã. Ti macãpʉre Jesú ye quetire werecãrã niwã. Beꞌro Atalia wãmetiri macã petapʉ buꞌajacãrã niwã tja. \v 26 Topʉ na ne waro wijawãꞌcãtica macã Antioquíapʉ dajarã, yucʉsʉ meꞌrã wijawãꞌcãcãrã niwã. Ti macãpʉta te macãrĩpʉ na waꞌase dʉporo Jesure ẽjõpeorã “Mʉsãrẽ Õꞌacʉ̃ añurõ coꞌteato”, ni sẽrĩbosa, oꞌócãrã niwã. Espíritu Santu narẽ buꞌedutiꞌcaronojõta tere buꞌepeꞌotojanʉꞌcõ, dajacãrã niwã. \p \v 27 Ti macãpʉ na dajarã, Jesure ẽjõpeorãrẽ neocũu, narẽ werepeꞌocãꞌcãrã niwã Õꞌacʉ̃ na meꞌrã weetamusijaꞌquere. Tojo nicã “Judío masã nitirã quẽꞌrã Jesure ẽjõpeorã weeama aꞌtiro nicãrẽ”, ni quetiwerecãrã niwã narẽ. \v 28 Na yoacã Jesure ẽjõpeorã meꞌrã Antioquíapʉre tojacãrã niwã. \c 15 \s1 Judea diꞌtacjãrã Antioquíapʉ waꞌaꞌque niꞌi \p \v 1 Pablo, Bernabé Antioquíapʉ nirĩ curare ãpẽrã judío masã Judea diꞌtacjãrã na tiropʉ waꞌacãrã niwã. Na ti macãcjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ na judío masã weesetisere weeduticãrã niwã. \p —Mʉsã Moisé dutiꞌcaro weeticã, mʉsã õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌaticã, Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ yʉꞌrʉosome, ni werecãrã niwã. \p \v 2-3 Na tojo nicã tʉꞌorã, Pablo, Bernabé na meꞌrã ʉpʉtʉ aꞌmetuꞌticãrã niwã. Tojo weerã Antioquíacjãrã Jerusalẽ́pʉ oꞌórãtirã Pablo, Bernabére, ãpẽrã tocjãrãrẽ neo, besecãrã niwã. Narẽ aꞌtiro níoꞌocãrã niwã: \p —Jerusalẽ́pʉ waꞌaya. Jesú cʉ̃ ne waro besecṹúꞌcãrã, tojo nicã Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́ tiro sẽrĩtiñaꞌrã waꞌaya. ¿Diacjʉ̃ta nimiapari to Judeacjãrã marĩrẽ wereꞌque? nicãrã niwã. \p Topʉ waꞌarã, Fenicia, Samaria waꞌase maꞌarĩpʉ yʉꞌrʉacãrã niwã. To yʉꞌrʉarã, judío masã nitirã Jesure ẽjõpeosere wereyʉꞌrʉamʉjãcãrã niwã. Te quetire tʉꞌorã, Jesure ẽjõpeorã pũrõ eꞌcaticãrã niwã. \s1 Pablo, Bernabé Antioquíapʉ níꞌcãrã Jerusalẽ́cjãrãrẽ na wererã waꞌaꞌque niꞌi \p \v 4 Pablo, Bernabé, ãpẽrã Antioquíacjãrã Jerusalẽ́pʉre etacãrã niwã. Topʉre na etáca beꞌro Jesú cʉ̃ ne waro besecṹúꞌcãrã, Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́, nipeꞌtirã cʉ̃rẽ ẽjõpeorã narẽ põtẽrĩ, añuduticãrã niwã. Beꞌro Pablo quẽꞌrã werecãrã niwã nipeꞌtiro na sijaꞌcaropʉ Õꞌacʉ̃ narẽ weetamuꞌquere. \v 5 Na tojo nicã tʉꞌorã, Jesure ẽjõpeorã fariseo masã wãꞌcãnʉꞌcã, ucũcãrã niwã: \p —Marĩ judío masã weronojõta judío masã nitirã Jesure ẽjõpeorã quẽꞌrãrẽ weedutiroʉaꞌa. Na õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌadutiroʉaꞌa. Nipeꞌtise Moisé cʉ̃ dutiꞌquere weedutiroʉaꞌa, nicãrã niwã. \p \v 6 Tojo weerã Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã, cʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́ nerẽ, ucũcãrã niwã fariseo masã narẽ tojo níꞌquere. \v 7 Topʉta na yoacã ucṹca beꞌro Pedro wãꞌcãnʉꞌcã, narẽ nicʉ niwĩ: \p —Acawererã, Õꞌacʉ̃ sõꞌonícateropʉ judío masã nitirã quẽꞌrãrẽ cʉ̃ ye quetire weredutigʉ yʉꞌʉre besewĩ. Na tere tʉꞌo, cʉ̃rẽ ẽjõpeoato nígʉ̃ besewĩ. Mʉsã nipeꞌtirã añurõ masĩꞌi aꞌtere. \v 8 Cʉ̃́ta nipeꞌtise masã wãcũsetisere ĩꞌagʉ̃ marĩrẽ oꞌoꞌcaronojõta na quẽꞌrãrẽ Espíritu Santure oꞌówĩ. Tojo weerã marĩ na yʉꞌrʉonoꞌcãrãpʉta nima nisere masĩꞌi. \v 9 Õꞌacʉ̃ marĩrẽ maꞌirõnojõta na quẽꞌrãrẽ maꞌimi. Ne dʉcawaatisami. Na Jesure ẽjõpeocã, na ñaꞌarõ weesetiꞌquere acobojocʉ niwĩ. \v 10 Tojo weerã marĩ judío masã nitirãrẽ “Moisé cʉ̃ dutiꞌcaro weeya”, niticãꞌrõʉaꞌa. Marĩ tere weeya nírã, “Õꞌacʉ̃ narẽ yʉꞌrʉoticʉ niwĩ yujupʉ”, nirã weebosaꞌa. Marĩ, marĩ ñecʉ̃sʉmʉapʉmarĩcã Moisé cʉ̃ dutiꞌquere weepõtẽoticãrã niwã. Tjãsama napʉa. Tojo weerã narẽ tere weedutiticãꞌrõʉaꞌa. \v 11 Aꞌtiro peꞌe niꞌi. Marĩ wiogʉ Jesucristo maꞌitjĩagʉ̃, marĩ wapayecã mejẽta, marĩrẽ ñaꞌarõ weeꞌquere acobojocʉ niwĩ. Marĩrẽ yʉꞌrʉoꞌcaronojõta Jesucristo na judío masã nitirã quẽꞌrãrẽ yʉꞌrʉocʉ niwĩ, nicʉ niwĩ Pedro. \p \v 12 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, nipeꞌtirã diꞌtamarĩpeꞌtia waꞌacãrã niwã. Beꞌro Pablo, Bernabé narẽ werecãrã niwã judío masã nitirã tiropʉ Õꞌacʉ̃ tutuaro meꞌrã na weeĩꞌocusiaꞌquere. \v 13 Nipeꞌtise narẽ wéréca beꞌro Santiago ucũcʉ niwĩ: \p —Acawererã, yʉꞌʉ mʉsãrẽ werecã tʉꞌoya. \v 14 Niꞌcãrõacã Simó Pedro wereami Õꞌacʉ̃ judío masã nitirãrẽ ne waro añurõ weenʉꞌcãꞌquere. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ yarã niato nígʉ̃, na quẽꞌrãrẽ besecʉ niwĩ. \v 15 Dʉporopʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã judío masã nitirã quẽꞌrã Jesure ẽjõpeoatjere queorota ojamʉꞌtãcãrã niwã. Aꞌtiro ojacãrã niwã: \q1 \v 16 “Davi cʉ̃ wiogʉ nise peꞌtia waꞌacaro niwʉ̃. \q1 Beꞌropʉ cʉ̃rẽ yʉꞌʉ wiogʉ sõrõꞌcaronojõta cʉ̃ pãrãmi nituriagʉpʉre sõrõgʉ̃ti. \q1 \v 17-18 Cʉ̃rẽ tojo sṍrṍca beꞌro ãpẽrã judío masã nitirã quẽꞌrã, yʉꞌʉ beseꞌcãrã yʉꞌʉre ẽjõpeorãsama.” \q1 Dʉporopʉ marĩ wiogʉ Õꞌacʉ̃ tojo ni wereyucʉ niwĩ. \q1 Aꞌtiro ni ojacãrã niwã Õꞌacʉ̃ ye quetire weremʉꞌtãꞌcãrã. \p \v 19 »Tojo weegʉ yʉꞌʉ wãcũꞌu. Judío masã nitirã Jesure ẽjõpeorãrẽ peje dutise oꞌoticãꞌrõʉaꞌa. \v 20 Mejõ diaꞌcʉ̃ niꞌcã pũrĩ “Aꞌticʉse weeticãꞌña”, ni ojarã narẽ. “Waꞌicʉ diꞌi, ãpẽrãnojõrẽ Õꞌacʉ̃ mejẽtare ẽjõpeorã na wẽjẽ ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeoꞌquere baꞌaticãꞌña”, nírã. “Mʉsã nʉmosãnumia nitirãrẽ, mʉsã marãpʉsʉmʉa nitirãrẽ aꞌmetãrãticãꞌña”, nírã. “Nipeꞌtirã waꞌicʉrã wãmʉta ãrʉ̃asureꞌcãrãrẽ baꞌaticãꞌña. Nipeꞌtirã dí miiña marĩrãrẽ baꞌaticãꞌña. Waꞌicʉrã ye díre baꞌaticãꞌña.” Ticʉseta dutirã narẽ. \v 21 Dʉporopʉ saurunʉcʉ̃ judío masã na nerẽse wiꞌseripʉ Moisé cʉ̃ dutiꞌquere buꞌenuꞌcũcãꞌma. Aꞌtere nipeꞌtise macãrĩpʉ buꞌerã weema. Tojo weerã judío masã nitirã quẽꞌrã masĩsama Moisé cʉ̃ dutiꞌquere, nicʉ niwĩ Santiago. \p \v 22 Beꞌro Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã, Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́, nipeꞌtirã cʉ̃rẽ ẽjõpeorã pʉarãrẽ besecãrã niwã. Niꞌcʉ̃ Juda wãmeticʉ niwĩ. Cʉ̃rẽta tja Barsabá pisucãrã niwã. Apĩ peꞌe Sila wãmeticʉ niwĩ. Ticʉrãrẽ besecãrã niwã Pablo quẽꞌrã meꞌrã Antioquíapʉ ti pũrĩrẽ miajãrẽ. Na pʉarã Jesure ẽjõpeorã waꞌteropʉre wiorãbocure nicãrã niwã. \s1 Antioquíacjãrã na suꞌricũñaꞌquere diacjʉ̃ꞌque niꞌi \p \v 23 Jesú besecṹúꞌcãrã dutise ojáca pũrĩrẽ Pablo quẽꞌrã meꞌrã oꞌócãrã niwã. Aꞌtiro ojanoꞌcaro niwʉ̃ ti pũrĩpʉre: \p “Ʉ̃sã Jesú besecṹúꞌcãrã, cʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́ mʉsãrẽ añudutiꞌi. Aꞌti pũrĩrẽ mʉsãrẽ ojaoꞌo nipeꞌtirã Antioquíacjãrãrẽ, judío masã nitirã Jesure ẽjõpeorãrẽ. Tojo nicã Siria, Cilicia diꞌtapʉ nirãrẽ ojaoꞌo. \v 24 Ãpẽrã ʉ̃sã meꞌrãcjãrã aꞌtocjãrã, mʉsã tiropʉ waꞌa, na wãcũrõ meꞌrã mʉsãrẽ caribosijapãrã. ‘Mʉsã õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌaña, Moisé cʉ̃ dutisere weeya’ ni, mʉsãrẽ weresuꞌriacũapãrã. Ʉ̃sã dutiro marĩrõ tojo weeapãrã mʉsãrẽ. \v 25 Tojo weerã ʉ̃sã niꞌcãrõnojõ wãcũse meꞌrã pʉarã ʉmʉarẽ mʉsã tiropʉ bese oꞌórã weeꞌe. Na ʉ̃sã mairã Bernabé, Pablo meꞌrã waꞌarãsama. \v 26 Bernabé, Pabloreta Jesucristo marĩ wiogʉ yere na buꞌecusiacã, wẽjẽcãrã nimiwã. \v 27 Ʉ̃sã beseꞌcãrã Juda, Sila aꞌti pũrĩpʉ nise nipeꞌtisere na basu mʉsãrẽ buꞌe, wererãsama. \v 28 Ʉ̃sãrẽ Espíritu Santu wãcũse oꞌoyucã, peje mʉsãrẽ dutisĩꞌrĩtisaꞌa. Aꞌticʉseta mʉsãrẽ dutirãti. \v 29 Waꞌicʉ diꞌi, ãpẽrãnojõrẽ Õꞌacʉ̃ mejẽtare ẽjõpeorã na wẽjẽ ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeoꞌquere baꞌaticãꞌña. Nipeꞌtirã waꞌicʉrã ye díre baꞌaticãꞌña. Waꞌicʉrã wãmʉta ãrʉ̃asureꞌcãrãrẽ baꞌaticãꞌña. Waꞌicʉrã dí miiña marĩrãrẽ baꞌaticãꞌña. Mʉsã nʉmosãnumia nitirãrẽ, mʉsã marãpʉsʉmʉa nitirãrẽ aꞌmetãrãticãꞌña. Mʉsã ʉ̃sã dutisere wéérã, añurõ weerãsaꞌa. Tocãꞌrõta mʉsãrẽ ojaꞌa”, ni ojacãrã niwã. \p \v 30 Beꞌro na oꞌónoꞌcãrã weꞌeriti, Antioquíapʉ waꞌa waꞌacãrã niwã. Topʉ ejarã, na dutise ojáca pũrĩrẽ tocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ nerẽduti, wiacãrã niwã. \v 31 Tojo weecã, ti pũrĩrẽ buꞌérã, wãcũqueꞌtimiꞌcãrã na diacjʉ̃nʉꞌcõcã, ti macãcjãrã pũrõ eꞌcaticãrã niwã. \v 32 Juda, Sila Õꞌacʉ̃ weredutiꞌquere wereturiari masã nitjĩarã, Antioquíacjãrãrẽ añurõ werecãrã niwã. Tojo weerã narẽ nemorõ wãcũtutuase meꞌrã tojacã weecãrã niwã. \v 33 Na meꞌrã topʉre cãꞌrõ tojánícãrã niwã yujupʉ. Beꞌro tocjãrãrẽ weꞌeriticã, tocjãrã peꞌe “Õꞌacʉ̃ meꞌrã waꞌaya mʉsãrẽ oꞌóꞌcãrã tiropʉ”, níoꞌocãrã niwã. \v 34 Sila peꞌe “Yʉꞌʉ pũrĩcã aꞌtopʉ tojagʉti”, nicʉ niwĩ. Tojo weegʉ topʉ tojacãꞌcʉ niwĩ. \p \v 35 Pablo, Bernabé yoacã Antioquíapʉre Jesure ẽjõpeorã meꞌrã tojacãrã niwã. Tocjãrãrẽ pãjãrã ãpẽrã meꞌrã Jesú ye quetire werecãrã niwã. \s1 Pablo, Bernabé na aꞌmerĩ dʉcawatiꞌque niꞌi \p \v 36 Beꞌro Pablo Bernabére nicʉ niwĩ: \p —Teꞌa apaturi tja todʉporopʉ marĩ Jesú ye quetire buꞌecusiaꞌque macãrĩpʉ. Tocjãrãrẽ ĩꞌarã waꞌarã ¿deꞌro nisetimiti na? nicʉ niwĩ. \p Bernabé “Jaʉ”, nicʉ niwĩ. \v 37 Juã Marco wãmetigʉre ʉpʉtʉ miasĩꞌrĩmicʉ niwĩ. \v 38 Juã Marco todʉporopʉ na meꞌrã añurõ buꞌeyapadaꞌreoticʉ niwĩ. Jerusalẽ́pʉ waꞌagʉ, Panfilia diꞌtapʉ narẽ cõꞌatojaa waꞌacʉ niwĩ. Tojo weegʉ Pablo cʉ̃rẽ ne miasĩꞌrĩticʉ niwĩ. \v 39 Beꞌro na basu ʉpʉtʉ aꞌmetuꞌti, aꞌmerĩ dʉcawatia waꞌacãrã niwã. Bernabé peꞌe yucʉsʉ meꞌrã Chipre nʉcʉ̃rõpʉ Marcore miacʉ niwĩ. \v 40 Pablo peꞌe cʉ̃ meꞌrã waꞌacjʉre Silare besecʉ niwĩ. Tocjãrã Jesure ẽjõpeorã “Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ coꞌteato”, ni sẽrĩbosacãrã niwã. Beꞌro Pablo quẽꞌrã narẽ weꞌeriti, waꞌa waꞌacãrã niwã. \v 41 To waꞌarã, Siria, Cilicia wãmetise diꞌtapʉre yʉꞌrʉacãrã niwã. Tepʉ Jesú ye quetire wererã, tocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ wãcũtutuase oꞌonemowãꞌcãcãrã niwã. \c 16 \s1 Timoteore Pablo, Sila na miaꞌque niꞌi \p \v 1 Pablo, Sila Derbe, Listra wãmetise macãrĩpʉre etacãrã niwã. Listrapʉ niꞌcʉ̃ Jesure ẽjõpeogʉ Timoteo wãmetigʉre bocaejacãrã niwã. Cʉ̃ paco judío masõ Jesure ẽjõpeogo nico niwõ. Pacʉ peꞌea griego masʉ̃ nicʉ niwĩ. \v 2 Jesure ẽjõpeorã Listra, Iconiocjãrã Timoteore añurõ wãcũcãrã niwã. “Añugʉ̃ nimi”, ni ĩꞌacãrã niwã. \v 3 Tojo weegʉ Pablo narẽ baꞌpatiato nígʉ̃, cʉ̃rẽ miasĩꞌrĩcʉ niwĩ. Cʉ̃rẽ miasĩꞌrĩgʉ̃, cʉ̃ õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌaduticʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo weenoꞌtigʉ judío masã cʉ̃ buꞌesere ẽjõpeotibosama nígʉ̃, tojo weecʉ niwĩ. To nirã́ nipeꞌtirã judío masã Timoteo pacʉ griego masʉ̃ nisere masĩcãrã niwã. Judío masã nitirã na põꞌrãrẽ õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌaticãrã niwã. \v 4 Beꞌro Timoteo Pablo quẽꞌrã meꞌrã waꞌacʉ niwĩ. Nipeꞌtise na yʉꞌrʉase macãrĩpʉre Jesure ẽjõpeorãrẽ wereyʉꞌrʉamʉjãcãrã niwã. Jerusalẽ́pʉ nirã́ Jesú cʉ̃ besecṹúꞌcãrã, cʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́ dutioꞌoꞌquere werecãrã niwã. Nipeꞌtirãrẽ “Na dutiꞌquere weeya”, nibʉrocãrã niwã. \v 5 Na tojo werecã tʉꞌorã, Jesure ẽjõpeorã siape meꞌrã wãcũtutuanemocãrã niwã. Ne Jesure ẽjõpeoduꞌuticãrã niwã. Ãpẽrã quẽꞌrã Jesure ẽjõpeotimiꞌcãrã ʉmʉcorinʉcʉ̃ pãjãrã cʉ̃rẽ ẽjõpeonemocãrã niwã. \s1 Pablore Macedoniacjʉ̃ weetamuse sẽrĩꞌque niꞌi \p \v 6 Pablo quẽꞌrãrẽ na Asiapʉ Jesú ye quetire buꞌerã waꞌaboꞌcãrãrẽ Espíritu Santu cãꞌmotaꞌacʉ niwĩ. Tojo weerã na apero Frigia, Galacia tiro peꞌe yʉꞌrʉacãrã niwã. \v 7 Topʉ yʉꞌrʉaa, Misia na diꞌta taꞌaꞌcaro sumutopʉ ejacãrã niwã. Topʉ eja, na Bitinia wãmetiri diꞌtapʉ waꞌasĩꞌrĩmicãrã niwã tja. Topʉ waꞌasĩꞌrĩrãrẽ apaturi Espíritu Santu narẽ cãꞌmotaꞌacʉ niwĩ. \v 8 Na to Misia yʉꞌrʉaa, waꞌa, buꞌacãrã niwã Troa wãmetiri macãpʉ. \v 9 Topʉ na etáca ñami Pablo quẽꞌese weronojõ niꞌcʉ̃ Macedoniacjʉ̃ cʉ̃ tiro sẽrĩnuꞌcũcã ĩꞌacʉ niwĩ. Aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Aꞌtia aꞌto Macedoniapʉ. Ʉ̃sãrẽ weetamugʉ̃ aꞌtia, nicʉ niwĩ. \v 10 Beꞌro cʉ̃ quẽꞌese weronojõ ĩꞌaꞌquere werecã, maata ʉ̃sã ye dure waꞌa waꞌawʉ. Yʉꞌʉ Luca aꞌti pũrĩrẽ ojaꞌcʉ quẽꞌrã na meꞌrã waꞌawʉ. Ʉ̃sã cʉ̃ quẽꞌese weronojõ ĩꞌaꞌquere aꞌtiro wãcũwʉ̃: “Õꞌacʉ̃ marĩrẽ Macedoniacjãrãrẽ cʉ̃ ye quetire weredutigʉ weeapĩ”, ni wãcũwʉ̃. \s1 Pablo, Sila Filipopʉ Lidia wãmetigore na bocaejaꞌque niꞌi \p \v 11 Ʉ̃sã Troapʉ níꞌcãrã yucʉsʉ meꞌrã pẽꞌawʉ̃ Samotracia wãmetiri nʉcʉ̃rõpʉre. Tocjãrãta ape nʉmʉ waꞌanemowʉ̃ ape macã Neápoli wãmetiri macãpʉ. \v 12 Tóma majã maꞌapʉ majãa, romano masã na wééca macã Filipopʉre etawʉ. Ti macãta ti diꞌta Macedonia waꞌteropʉre dutiri macã niwʉ̃. Topʉre ʉ̃sã pejeti nʉmʉrĩ tojáníwʉ̃. \v 13 Sauru nicã Õꞌacʉ̃rẽ ñubuepeorãrẽ aꞌmarã waꞌawʉ. Tojo weerã macãpʉ níꞌcãrã dia sumuto na ñubuewʉaropʉ waꞌawʉ. Narẽ bocaeja, na tiro ejanujã, to numia nerẽꞌcãrãrẽ Jesú ye quetire werewʉ. \v 14 Niꞌcõ topʉ ʉ̃sã weresere tʉꞌoꞌco Lidia wãmetigo niwõ. Co Tiatira wãmetiri macãcjõ, suꞌti wapabʉjʉse sõꞌa ñibocuresere duago niwõ. Judío masõ nitimigõ, Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogo niwõ. Pablo cʉ̃ weresere ẽjõpeoato nígʉ̃ Õꞌacʉ̃ core tʉꞌomasĩse oꞌocʉ niwĩ. \v 15 Beꞌro core, co ya wiꞌicjãrã nipeꞌtirãrẽ wãmeyewʉ. Co ʉ̃sãrẽ niwõ: \p —Yʉꞌʉre diacjʉ̃ta Jesure ẽjõpeogo nimo nírã, ya wiꞌipʉ cãrĩrã waꞌaya, niwõ. Co ʉpʉtʉ tojaduticã tʉꞌorã, co ya wiꞌipʉ tojawʉ. \s1 Pablore, Silare buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõꞌque niꞌi \p \v 16 Niꞌcã nʉmʉ ʉ̃sã Õꞌacʉ̃rẽ ñubuepeowʉaropʉ waꞌarã, ejapejacãti niꞌcõ numio wãtĩ sãjãnoꞌcore. Co ãpẽrãrẽ daꞌracoꞌtego niwõ. Wãtĩ weetamunoꞌgõ “Beꞌro tojo waꞌarosaꞌa”, ni masĩsere cʉowõ. Co masĩsere ãpẽrãrẽ werese meꞌrã core cʉorã pajiro niyeru wapataꞌawã. \v 17 Ʉ̃sãrẽ ĩꞌasirutu, caricũwõ: \p —Ãꞌrã Õꞌacʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ nigʉ̃́ dutisere weerã́ nima. Mʉsãrẽ wererã weema Jesure ẽjõpeorã yʉꞌrʉrãsama nise quetire, ni caricũwõ. \v 18 Co peje nʉmʉrĩ tojo nicusiawõ. Beꞌro Pablo caributi, majãmiĩꞌa, wãtĩ copʉre nigʉ̃rẽ niwĩ: \p —Jesucristo tutuaro meꞌrã mʉꞌʉrẽ copʉre nigʉ̃rẽ wijaadutiꞌi. Cʉ̃ tojo nicãta, maata wijaa waꞌacʉ niwĩ. \p \v 19-20 Cʉ̃ wijááca beꞌro co masĩmiꞌque peꞌtia waꞌawʉ. Tojo weerã core cʉoꞌcãrã marĩ niyeru wapataꞌasome nírã, ua waꞌawã Pablo, Sila meꞌrã. Tojo weerã macã deco wiorã tiropʉre narẽ ñeꞌe miawã. \p Beꞌro wiorãpʉre co wiorã nimiꞌcãrã weresãwã. Aꞌtiro niwã: \p —Ãꞌrã judío masã nima. Aꞌti macãcjãrãrẽ caribosijarã weema. \v 21 Na buꞌese marĩ romano masãrẽ dutise mejẽta niꞌi. Tojo weerã marĩ na weedutisere weeticãꞌrõʉaꞌa, niwã wiorãpʉre. \p \v 22 Na topʉ nerẽꞌcãrã tojo nicã tʉꞌorã, Pablo quẽꞌrã meꞌrã ua waꞌawã. Tojo weerã wiorã Pablo, Silare na ye suꞌtire tuweeduti, na yarã surarare tãrãdutiwã. \v 23 Narẽ ʉpʉtʉ tãrãtoja, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõwã. Beꞌro ti wiꞌi coꞌtegʉre duꞌtiwijari nírã, añurõ biꞌacãꞌdutiwã. \v 24 Na tojo nicã tʉꞌogʉ, buꞌiri daꞌreri wiꞌi coꞌtegʉ nitʉoroca tucũpʉ sõrõcʉ niwĩ narẽ. Pʉa yucʉ tĩa waꞌteropʉ na dʉꞌpocãrĩrẽ sĩosõrõcũuoduti, narẽ dʉꞌtecũuocʉ niwĩ. \s1 Õꞌacʉ̃ diꞌta narãsãcã weeꞌque niꞌi \p \v 25 Beꞌro ñami deco Pablo, Sila Õꞌacʉ̃rẽ ñubue, basapeocãrã niwã. Na tojo weecã, ti wiꞌipʉ nirã́ buꞌiri daꞌrenoꞌcãrã narẽ tʉꞌocãrã niwã. \v 26 Wãcũña marĩrõ diꞌta ʉpʉtʉ narãsãcaro niwʉ̃. Na nirĩ wiꞌi quẽꞌrã aꞌmeñaꞌcaro niwʉ̃. Tojo weero maata ti wiꞌi biꞌamiꞌque soperi, nipeꞌtirã buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ nirãrẽ dʉꞌtecũumiꞌque cõme dari pãrĩstea waꞌacaro niwʉ̃. \v 27 Tojo waꞌáca beꞌro ti wiꞌi coꞌtegʉ wãꞌcãcʉ niwĩ. Wãꞌcã, te soperi susupeꞌticã ĩꞌacʉ niwĩ. “Nipeꞌtirã duꞌtiwijaapeꞌtia waꞌapã”, ni wãcũcʉ nimiwĩ. Tojo weegʉ uigʉ, cʉ̃ basu diꞌpjĩ mii wẽjẽcãꞌcʉ nimiwĩ. \v 28 Tojo weesĩꞌrĩcã, Pablo cʉ̃rẽ ʉpʉtʉ caricũquejocʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ basu wẽjẽticãꞌña. Ʉ̃sã nipeꞌtirã aꞌtopʉ nipeꞌticãꞌa, nicʉ niwĩ. \p \v 29 Pablo tojo nicã tʉꞌogʉ, ãpẽrã surarare “Sĩꞌase miitia”, nicʉ niwĩ. Na oꞌóca beꞌro sĩꞌoo, omasãjãacʉ niwĩ Pablo, Sila na nirĩ tucũpʉ. Uigʉ, ʉpʉtʉ narãsãgʉ̃ta, na pʉꞌto ejaqueꞌacʉ niwĩ. \v 30 Beꞌro wãꞌcãnʉꞌcã, narẽ pijiwĩrõ, sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ: \p —¿Deꞌro weegʉsari yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ yʉꞌʉre yʉꞌrʉoato nígʉ̃? \p \v 31 Na peꞌe aꞌtiro yʉꞌticãrã niwã: \p —Mʉꞌʉ marĩ wiogʉ Jesure ẽjõpeogʉ, yʉꞌrʉgʉsaꞌa. Mʉꞌʉ ya wiꞌicjãrã quẽꞌrã mʉꞌʉ weronojõ ẽjõpeorãta, yʉꞌrʉrãsama, nicãrã niwã. \p \v 32 To beꞌro cʉ̃rẽ, cʉ̃ ya wiꞌicjãrãrẽ Jesú ye quetire buꞌecãrã niwã. \v 33 Surara buꞌiri daꞌreri wiꞌi coꞌtegʉ Pablo quẽꞌrãrẽ ñami decota na tãrãꞌque cãmirẽ coecʉ niwĩ. Cʉ̃ coéca beꞌro Pablo quẽꞌrã cʉ̃rẽ, cʉ̃ ya wiꞌicjãrãrẽ wãmeyecãrã niwã. \v 34 Beꞌro ti wiꞌi coꞌtegʉ cʉ̃ ya wiꞌipʉ pijiwãꞌcã, narẽ sʉꞌori baꞌacʉ niwĩ. Na Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoca beꞌro cʉ̃, cʉ̃ acawererã ʉpʉtʉ eꞌcaticãrã niwã. \p \v 35 Ape nʉmʉ boꞌreacã ti macãcjãrã romano masã wiorã surarare ti wiꞌi coꞌtegʉpʉre wereduticãrã niwã. Aꞌtiro níoꞌocãrã niwã: \p —“Na to pʉarã ʉmʉa nirãrẽ duꞌuwĩrõdutiama”, ni wererã waꞌaya, nicãrã niwã. \p \v 36 Surara topʉ eja, wiorã na weredutiꞌquere ti wiꞌi coꞌtegʉpʉre werecãrã niwã. Tere tʉꞌotoja, cʉ̃ peꞌe quẽꞌrã wereturiacʉ niwĩ Pablo, Silare tja. \p —Mʉsãrẽ aꞌti macãcjãrã wiorã “Duꞌuwĩrõato”, nicãrã niama. Tojo weerã mʉsã wijaaya. Añurõ eꞌcatise meꞌrã waꞌaya, nicʉ nimiwĩ ti wiꞌi coꞌtegʉ peꞌe. \p \v 37 Cʉ̃ te quetire werecã tʉꞌogʉ, Pablo surarare nicʉ niwĩ: \p —Aꞌti macãcjãrã wiorã ʉ̃sãrẽ buꞌiri bocatiama. Bocatimirã, masã tiropʉ miaa, tãrã, aꞌti wiꞌi buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ ʉ̃sãrẽ sõrõama. Ʉ̃sã romano masã nimicã, tojo weeama. Niꞌcãrõacãrẽ ʉ̃sãrẽ masã ĩꞌatiropʉ nʉowĩrõsĩꞌrĩsama. Basioweꞌe. Na basuta aꞌtitjĩarã, ʉ̃sãrẽ wĩrõrã aꞌtiato, nicʉ niwĩ surarare. \p \v 38 Surara cʉ̃ tojo níꞌquere tʉꞌorã, wiorãpʉre wererã waꞌacãrã niwã. Pablo quẽꞌrã “Romano masã niꞌi” niama nise quetire werecã tʉꞌorã, wiorã ʉcʉa waꞌacãrã niwã. \v 39 Na ti wiꞌipʉ waꞌa, Pablo quẽꞌrãrẽ acobojose sẽrĩcãrã niwã. Sẽrĩtoja, narẽ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ níꞌcãrãrẽ miiwijaa, “Ne aꞌti macãrẽ niticãꞌña, wijayá”, nicãrã niwã. \v 40 Na tojo nicã tʉꞌorã, Pablo, Sila buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ níꞌcãrã wijaawãꞌcã, Lidia ya wiꞌipʉ waꞌacãrã niwã tja. Topʉ Jesure ẽjõpeorãrẽ wãcũtutuanemocã weecãrã niwã. Beꞌro ti macãpʉ níꞌcãrã waꞌa waꞌacãrã niwã. \c 17 \s1 Tesalónicapʉ Pablo quẽꞌrãrẽ waꞌaꞌque niꞌi \p \v 1 Pablo, Sila Filipopʉ níꞌcãrã yʉꞌrʉacãrã niwã Anfípoli, Apolonia wãmetise macãrĩrẽ. To yʉꞌrʉaa, etacãrã niwã Tesalónica wãmetiri macãpʉ. Ti macãpʉre judío masã nerẽrĩ wiꞌi nicaro niwʉ̃. \v 2-3 Pablo cʉ̃ weesetironojõpʉma ti wiꞌipʉ sãjãacʉ niwĩ. Iꞌtia semana saurunʉcʉ̃ Jesú ye quetire buꞌecʉ niwĩ. Dʉporocjãrãpʉ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌquere buꞌecʉ niwĩ: \p —“Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ piꞌeti, wẽrĩgʉ̃sami. Wẽrĩꞌcʉpʉ nimigʉ̃, masãgʉ̃sami”, ni ojacãrã niwã. Na tojo ni ojanoꞌcʉreta mʉsãrẽ niꞌcãrõacãrẽ wereꞌe. Jesúta nimi na tojo níꞌcʉ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ beseꞌcʉ, ni werecʉ niwĩ Pablo. \p \v 4 Tojo ni werecã tʉꞌorã, niꞌcãrẽrã judío masã ẽjõpeocãrã niwã. Judío masã weronojõ ẽjõpeosetirã quẽꞌrã griego masã pãjãrã ẽjõpeocãrã niwã. Wiorã weronojõ nirã́ numia pãjãrã ẽjõpeocãrã niwã. \p \v 5 Ãpẽrã judío masã Pablo cʉ̃ weresere ẽjõpeotirãnojõ ʉpʉtʉ ʉocãrã niwã Pablore. Tojo weerã ʉmʉa nijĩsijarãrẽ, ñaꞌarã nibajaqueꞌatirãrẽ macã decopʉ neo, oꞌócãrã niwã: \p —Nipeꞌtiropʉ caricũste sijaya, nicãrã niwã. Na tojo weecã, ti macãcjãrã nipeꞌtirã uarosãjãcãrã niwã. Beꞌro Pablo quẽꞌrãrẽ masã decopʉ miarãtirã aꞌmarã waꞌacãrã niwã. Na cãjĩ́ca wiꞌi Jasṍ wãmetigʉ ya wiꞌipʉ waꞌacãrã niwã. Topʉ eja, narẽ aꞌmarã, ti wiꞌi sopere weje pãꞌrẽcãꞌcãrã niwã. \v 6 Ne bocaticãrã niwã. Bocati, ti wiꞌi nigʉ̃́ Jasõrẽ́, ãpẽrã Jesure ẽjõpeorãrẽ ñeꞌe miacãrã niwã wiorã tiropʉ. Topʉ ejarã, aꞌtiro caricũcãrã niwã: \p —Aperocjãrã ʉmʉa marĩ ya macãpʉ aꞌticãrã niama. Nipeꞌtiro na sijaropʉre dojorẽ sijarã weema. \v 7 Jasṍ narẽ cʉ̃ ya wiꞌipʉ cãjĩoꞌocʉ niami. Na nipeꞌtise marĩ wiogʉ Romacjʉ̃ cʉ̃ dutisere yʉꞌrʉnʉꞌcãrã weeama. Apĩ peꞌere “Wiogʉ waro nimi Jesú wãmetigʉ” nirã weeama, ni caricũcãrã niwã. \p \v 8 Na tojo nicã tʉꞌorã, ti macãcjãrã, ti macã wiorã nipeꞌtirã caricũstea waꞌacãrã niwã. \v 9 Beꞌro wiorã Jasõrẽ́, cʉ̃ meꞌrãcjãrãrẽ aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Mʉsã ʉ̃sãrẽ niyeru wapayecã, mʉsãrẽ duꞌuwĩrõrãti. Pablo, Sila na aꞌti macãpʉre wijáca beꞌro mʉsã ye niyerure wiarãti tja, nicãrã niwã. Tojo nicã tʉꞌorã, na wapayecãrã niwã. Na tojo wééca beꞌro narẽ duꞌucãꞌcãrã niwã. \s1 Pablo, Sila Bereapʉ na buꞌeꞌque niꞌi \p \v 10 Ñamicaꞌa, naꞌiqueꞌari curapʉ ãpẽrã Jesure ẽjõpeorã Tesalónicacjãrã Pablo, Silare Berea wãmetiri macãpʉ wijaduticãrã niwã. Beꞌro ti macãpʉ eja, judío masã na nerẽrĩ wiꞌipʉ waꞌacãrã niwã tja. \v 11 Bereacjãrã peꞌe Tesalónicacjãrã nemorõ Pablo weresere tʉꞌotʉꞌsacãrã niwã. ¿Pablo marĩrẽ diacjʉ̃ta buꞌegʉ weemiti? nírã, ʉmʉcorinʉcʉ̃ Õꞌacʉ̃ ye queti ojarã na ojaꞌquere buꞌenuꞌcũcãꞌcãrã niwã. \v 12 Cʉ̃ diacjʉ̃ta werecã ĩꞌarã, judío masã pãjãrã ẽjõpeocãrã niwã. Ãpẽrã pãjãrã griego masã ʉmʉa ẽjõpeocãrã niwã. Numia quẽꞌrã griego numiata pajiro niyeru cʉorã numia ẽjõpeocãrã niwã. \v 13 Judío masã Tesalónicacjãrã Pablo Bereapʉ Õꞌacʉ̃ ye quetire buꞌecã tʉꞌocãrã niwã. Tere tʉꞌorã, na Bereapʉ waꞌacãrã niwã masãrẽ uarosãjãcã weerã waꞌarã tja. \v 14 Na uarosãjãcã ĩꞌarã, maata Jesure ẽjõpeorã Pablore ãpẽrã meꞌrã dia pajiri maapʉ oꞌócãꞌcãrã niwã. Cʉ̃ meꞌrãcjãrã peꞌe Sila, Timoteo ti macãpʉta tojacãꞌcãrã niwã. \v 15 Pablo cʉ̃rẽ baꞌpatiwãꞌcãꞌcãrã meꞌrã bʉrʉaa, Atena wãmetiri macãpʉ ejacãrã niwã. Topʉ cʉ̃rẽ soocã, majãmitojati aꞌtiticãrã niwã na ya macã Bereapʉ tja. Na meꞌrãta Pablo queti oꞌocʉ niwĩ: \p —Quero Sila, Timoteo aꞌtiato aꞌtopʉ, nicʉ niwĩ. \s1 Pablo Atenapʉ Jesú ye quetire wereꞌque niꞌi \p \v 16 Sila, Timoteore yucuegʉnojõ Pablo Atenapʉ nígʉ̃, ti macãpʉ ĩꞌacusiacʉ niwĩ. Topʉ peje na ẽjõpeose queose yeeꞌquere ĩꞌacʉ niwĩ. Tere ĩꞌagʉ̃, pũrõ bʉjaweticʉ niwĩ. \v 17 Tojo weegʉ Jesú ye quetire judío masã na nerẽrĩ wiꞌipʉ werecʉ niwĩ. Judío masãrẽ, ãpẽrã na weronojõ ẽjõpeosetirãrẽ werecʉ niwĩ. Tojo nicã ʉmʉcorinʉcʉ̃ macã decopʉ waꞌamʉjãcʉ niwĩ. Topʉ cʉ̃ bocaejarãrẽ Jesú ye quetire weremʉjãcʉ niwĩ. \v 18 Niꞌcãrẽrã epicúreo, estoico wãmetise cururicjãrãrẽ buꞌerã Pablo meꞌrã ucũcãrã niwã. Cʉ̃ Jesú ye quetire, apeye quẽꞌrãrẽ wẽrĩꞌcãrãpʉ masãsere werecʉ niwĩ narẽ. Tojo weerã niꞌcãrẽrã na basu aꞌmerĩ sẽrĩtiñaꞌcãrã niwã: \p —¿Deꞌro ni weresĩꞌrĩgʉ̃ weeti tocãꞌrõ ucũsepijagʉ? Ãpẽrã peꞌe aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Ape diꞌtacjãrã na ẽjõpeorãnojõrẽ ucũgʉ̃ weesami, nicãrã niwã. \p \v 19 Beꞌro cʉ̃rẽ pijiwãꞌcãcãrã niwã wiorã na ucũwʉaro Areópago wãmetiropʉ. Topʉ cʉ̃rẽ nicãrã niwã: \p —Ʉ̃sã maꞌma cjase mʉꞌʉ buꞌesere tʉꞌosĩꞌrĩsaꞌa. \v 20 Ʉ̃sãrẽ mejẽcã warota nicãꞌsaꞌa. Tere ne tʉꞌotirã nicãti. ¿Deꞌro nisĩꞌrĩrõ weeti te mʉꞌʉ buꞌese? Wereya, nicãrã niwã. \p \v 21 Ti macã Atenacjãrã, ãpẽrã topʉ macãrĩ waꞌaꞌcãrã na weesetise aꞌtiro nicaro niwʉ̃. Maꞌma queti diaꞌcʉ̃rẽ tʉꞌo, ucũnuꞌcũcãꞌsĩꞌrĩcãrã niwã. \p \v 22 Na wereduticã tʉꞌogʉ, Pablo Areópagopʉ wãꞌcãnʉꞌcã werecʉ niwĩ Atenacjãrãrẽ: \p —Yʉꞌʉ ĩꞌacã, mʉsã ẽjõpeorãnojõrẽ añurõ ẽjõpeosetiꞌi. \v 23 Yʉꞌʉ aꞌti macãpʉ sijagʉ, mʉsã ẽjõpeosere ĩꞌapʉ. Topʉ niꞌcãrõ mʉsã ẽjõpeorãnojõrẽ waꞌicʉrã wẽjẽ ʉ̃jʉ̃amorõpeoropʉ aꞌtiro ojaõꞌonoꞌcarore bocaejapejasʉ. “Õꞌacʉ̃ masĩnoꞌña marĩgʉ̃rẽ ẽjõpeoro niꞌi”, niapʉ. Mʉsã masĩtimirã ẽjõpeoꞌcʉre mʉsãrẽ niꞌcãrõacã weregʉti. \p \v 24 »Õꞌacʉ̃ aꞌti turi nipeꞌtisere weeꞌcʉ ʉꞌmʉse, aꞌti diꞌta wiogʉ nimi. Tojo wiogʉ nitjĩagʉ̃, ʉmʉa na weeꞌque wiꞌseripʉ diaꞌcʉ̃ nímasĩtisami. \v 25 Ne apeyenojõ dʉꞌsatisaꞌa Õꞌacʉ̃rẽ. Nipeꞌtirãrẽ catise, ejerimise, nipeꞌtisere oꞌosami. Ne marĩ daꞌrase meꞌrã cʉ̃rẽ weetamuta basiotisaꞌa. \v 26 Õꞌacʉ̃ ne waropʉta niꞌcʉ̃ masʉ̃ weecʉ niwĩ. Cʉ̃ meꞌrãta nipeꞌtise cururicjãrãrẽ weecʉ niwĩ. Narẽ nipeꞌtiro aꞌti turipʉre nibʉroato nígʉ̃ dʉcawaacʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ dutiro meꞌrã marĩ põtẽorõ catiatjore, marĩ niatjore cũucʉ niwĩ. \v 27 Cʉ̃ weeꞌquere ĩꞌarã, yʉꞌʉre masĩsĩꞌrĩrã aꞌmato nígʉ̃ tere weecʉ niwĩ Õꞌacʉ̃. Cʉ̃rẽ aꞌmato nimigʉ̃, yoaropʉ nitisami. Marĩ tiroacã nisami. \p \v 28 »Õꞌacʉ̃ weetamurõ meꞌrãta marĩ catiꞌi, daꞌraꞌa. Niꞌcãrẽrã mʉsã ya curuacjãrã papera ojari masã aꞌtiro ni ojacãrã niwã: “Marĩ quẽꞌrã Õꞌacʉ̃ weeꞌcãrã cʉ̃ põꞌrã niꞌi.” \p \v 29 »Marĩ Õꞌacʉ̃ põꞌrã niꞌi nírã, cʉ̃rẽ “Uru, plata wãmetise meꞌrã yeeꞌcʉ nimi”, ni wãcũticãꞌrõʉaꞌa. Tojo nicã “Ʉ̃tãgã meꞌrã queose weeꞌcʉ nimi”, niticãꞌrõʉaꞌa. “Masã na wãcũrõ meꞌrã yeemeꞌrĩꞌcʉ nimi Õꞌacʉ̃”, niticãꞌrõʉaꞌa. \v 30 Dʉporocjãrãpʉre na masĩtirã yee ẽjõpeoꞌquere Õꞌacʉ̃ tojo ĩꞌacãꞌcʉ niwĩ. Aꞌtocaterore marĩ nipeꞌtirocjãrãrẽ aꞌtiro ʉasami. Marĩ ñaꞌarõ weesetisere bʉjaweti, duꞌudutisami. \v 31 Õꞌacʉ̃ aꞌti turi nipeꞌtirocjãrãrẽ beseatji nʉmʉrẽ ĩꞌacasanʉꞌcõcʉ niwĩ. Ti nʉmʉ nicã, queoro nise meꞌrã besegʉsami. Cʉ̃ beseꞌcʉ Jesú meꞌrã tojo weegʉsami. Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ ãꞌrĩta mʉsãrẽ beseacjʉ nimi nígʉ̃, wẽrĩꞌcʉpʉre masõcʉ niwĩ, nicʉ niwĩ Pablo. \p \v 32 Pablo “Niꞌcʉ̃ masʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉ masãcʉ niwĩ” nicã tʉꞌorã, ãpẽrã niꞌcãrẽrã mejõ bujicãꞌcãrã niwã. Ãpẽrã peꞌe “Mʉꞌʉ apetero tere ucũcã, tʉꞌonemosĩꞌrĩsaꞌa tja”, nicãrã niwã. \p \v 33 Beꞌro Pablo na nerẽrõpʉ níꞌcʉ wijaa waꞌacʉ niwĩ. \v 34 Niꞌcãrẽrã cʉ̃rẽ sirutuwijaa, cʉ̃ weresere tʉꞌorã, Jesure ẽjõpeocãrã niwã. Niꞌcʉ̃ Dionisio wãmetigʉ Areópagopʉ ãpẽrã wiorã meꞌrã nerẽwʉagʉ nicʉ niwĩ. Apego Dámari wãmetigo, tojo nicã ãpẽrã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. \c 18 \s1 Pablo Corintopʉ weesetiꞌque niꞌi \p \v 1 Pablo Atenapʉ wéréca beꞌro Corinto wãmetiri macãpʉ waꞌacʉ niwĩ. \v 2 Topʉ etagʉ, niꞌcʉ̃ judío masʉ̃ Aquila wãmetigʉre, cʉ̃ nʉmo Priscilare bocaejacʉ niwĩ. Ne waropʉre Ponto wãmetiri diꞌtacjʉ̃pʉ nicʉ nimiwĩ. Beꞌro Italia diꞌtapʉ macãrĩ waꞌacʉ niwĩ. Cʉ̃ topʉ níca beꞌro tocjʉ̃ romano masã wiogʉ Claudio nipeꞌtirã judío masãrẽ ti diꞌtapʉ nirãrẽ wijaduticʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, cʉ̃ nʉmo meꞌrã Corintopʉ waꞌacʉ niwĩ. Pablo cʉ̃ Corintopʉ etase dʉporoacã na quẽꞌrã ne etarãta nicãrã niwã. Pablo topʉre etáca beꞌro niꞌcã nʉmʉ na tiropʉ sijagʉ waꞌacʉ niwĩ. \v 3 Na quẽꞌrã cʉ̃ weronojõta daꞌrasetirã nicãrã niwã. Ʉsebʉtise suꞌti caseri paca meꞌrã ãpẽrã sijarã waꞌarã na miase wiꞌserire daꞌrerã nicãrã niwã. Te na daꞌraseticã ĩꞌagʉ̃, na tiro na meꞌrã daꞌragʉ tojacãꞌcʉ niwĩ. \p \v 4 Saurunʉcʉ̃ judío masã na nerẽrĩ wiꞌipʉ judío masãrẽ, judío masã nitirãrẽ Jesú ye cjasere cʉ̃rẽ ẽjõpeoato nígʉ̃ weregʉ waꞌamʉjãcʉ niwĩ. \p \v 5 Beꞌro Sila, Timoteo Macedonia diꞌtapʉ níꞌcãrã Pablo cʉ̃ ʉonoꞌcãrã Corintopʉre etacãrã niwã. Topʉ na etacã, Pablo suꞌti caseri meꞌrã wiꞌseri weemiꞌquere daꞌraduꞌucãꞌcʉ niwĩ. Cʉ̃ nipeꞌtise nʉmʉrĩ buꞌero bajuro Jesú ye cjasere buꞌecʉ niwĩ. Cʉ̃ judío masãrẽ “Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ marĩ yoacã yucueꞌcʉ Jesú wãmetigʉ nimi”, ni buꞌecʉ niwĩ. \v 6 Na peꞌe aꞌtere tʉꞌosĩꞌrĩticãrã niwã. Tojo weerã cʉ̃ weremicã, tocjãrã cʉ̃rẽ tuꞌti, cʉ̃ weresere yeꞌsumʉjãcãrã niwã. Na tojo weecã ĩꞌagʉ̃, cʉ̃ tʉꞌsatisere ĩꞌogʉ̃, cʉ̃ ye suꞌtire to cjase diꞌta wãꞌaꞌquere paasteĩꞌocʉ niwĩ. Narẽ aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ buꞌiri daꞌrecã, mʉsã ye buꞌiri waꞌarosaꞌa. Yé buꞌiri nisome. Mʉsãrẽ yʉꞌʉ cʉ̃ ye cjasere weretojapʉ. Tojo weegʉ yʉꞌʉ niꞌcãcã meꞌrã judío masã nitirãrẽ Jesú ye cjasere buꞌegʉ waꞌagʉti, nicʉ niwĩ. \p \v 7 Tojo nitojanʉꞌcõ, ti wiꞌipʉ níꞌcʉ wijaa, Ticio Justo ya wiꞌipʉ waꞌa, nicãꞌcʉ niwĩ. Ti wiꞌi peꞌe na nerẽrĩ wiꞌi pʉꞌtoacã nicaro niwʉ̃. Justo judío masʉ̃ nitimigʉ̃, Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ nicʉ niwĩ. \v 8 Apĩ na nerẽrĩ wiꞌi wiogʉ Crispo wãmetigʉ cʉ̃ quẽꞌrã Jesure ẽjõpeocʉ niwĩ. Nipeꞌtirã cʉ̃ ya wiꞌicjãrã Jesure ẽjõpeorã diaꞌcʉ̃ nicãrã niwã. Ãpẽrã quẽꞌrã ti macãcjãrã Pablo cʉ̃ wereꞌquere tʉꞌorã, pãjãrã Jesure ẽjõpeocãrã niwã. Na ẽjõpeotojacã ĩꞌagʉ̃, Pablo narẽ wãmeyecʉ niwĩ. \p \v 9-10 Niꞌcã ñami Pablo cãrĩtimigʉ̃ quẽꞌese weronojõ Jesú cʉ̃rẽ ucũcã tʉꞌocʉ niwĩ: \p —Aꞌti macãpʉre pãjãrã yʉꞌʉre ẽjõpeoajã nima. Tojo weerã mʉꞌʉrẽ ãpẽrã ne mejẽcã weeta basiosome. Yʉꞌʉ mʉꞌʉ meꞌrã nigʉ̃ti. Tojo weegʉ uiticãꞌña. Yé cjasere ne wereduꞌuticãꞌña. Tojo werenuꞌcũcãꞌña, nicʉ niwĩ Jesú Pablore. \p \v 11 Tojo weegʉ Pablo niꞌcã cʉ̃ꞌma ape cʉ̃ꞌma deco tocjãrãrẽ Õꞌacʉ̃ ye quetire buꞌégʉ, Corintopʉre tojacʉ niwĩ. \v 12 Titareta ti diꞌta Acaya wiogʉ Galiṍ wãmetigʉ sãjãcʉ niwĩ. Tojo cʉ̃ wiogʉ nirĩ cura judío masã Pablore ñeꞌe, cʉ̃ tiropʉ miacãrã niwã. \v 13 Cʉ̃rẽ weresãrã, aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Ãꞌrĩ mejẽcã ẽjõpeodutimi. Ʉ̃sãrẽ dutise mejẽtare weedutigʉ weemi, nicãrã niwã. \p \v 14 Pablo yʉꞌtigʉti weeri curata Galiṍ ucũquejocʉ niwĩ judío masã cʉ̃rẽ weresãꞌcãrãrẽ: \p —Cʉ̃ ñaꞌarõ wééca beꞌro nicã pũrĩcãrẽ, yʉꞌʉ tʉꞌoboapã. \v 15 Mʉsã judío masã ye dutise niyucã, mʉsã basu apoya. Yʉꞌʉ pũrĩcã tere ne besesome, nicʉ niwĩ. \p \v 16 Tojo nitojanʉꞌcõ, topʉ nirãrẽ cʉ̃ yarã surarare cõꞌawĩrõduticʉ niwĩ. \v 17 Na topʉ nírãta, maata Sóstenes wãmetigʉre wiogʉ ĩꞌorõpʉ ñeꞌea, paacãrã niwã. Na paagʉ judío masã nerẽrĩ wiꞌi wiogʉ nicʉ niwĩ. Galiṍ na tojo weecã, tojo ĩꞌarõ bajuro ĩꞌacãꞌcʉ niwĩ. Ne cãꞌmotaꞌaticʉ niwĩ. \s1 Pablo Corintopʉ níꞌcʉ Antioquíapʉ dajatojaaꞌque, tojo nicã apaturi cʉ̃ buꞌesijanemoꞌque niꞌi \p \v 18 Pablo peje nʉmʉrĩ Corintopʉre tojacʉ niwĩ. Beꞌro tocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ weꞌeriti, Priscila, Aquila meꞌrã Siria diꞌtapʉ waꞌa waꞌacʉ niwĩ. Topʉ cʉ̃ waꞌase dʉporo Corintopʉ níꞌcʉ Cencrea wãmetiri macãpʉ buꞌacʉ niwĩ. Ti macãpʉta yucʉsʉ meꞌrã waꞌati dʉporo cʉ̃ poarire seecõꞌaduticʉ niwĩ. Cʉ̃ todʉporopʉ Õꞌacʉ̃rẽ “Aꞌtiro weegʉti” níꞌquere tuꞌajaꞌa nisĩꞌrĩgʉ̃ tojo weecʉ niwĩ. \p \v 19-21 Cʉ̃rẽ sééca beꞌro na yucʉsʉpʉ mʉjãsãjãa, dia pajiri maarẽ pẽꞌa, ape pãꞌrẽ Éfeso wãmetiri macãpʉ etacãrã niwã. Topʉ eta, cʉ̃ judío masã nerẽrĩ wiꞌipʉ sãjãa, Jesú ye cjasere judío masã meꞌrã ucũcʉ niwĩ. Niꞌcãrẽrã ti wiꞌi nirã́ cʉ̃rẽ yoacã tojaduticãrã nimiwã. Cʉ̃ peꞌe tojasĩꞌrĩticʉ niwĩ. \p —Yʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ waꞌagʉ weeꞌe bosenʉmʉ yʉꞌrʉogʉ waꞌagʉ. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ʉacã, apetero weegʉ aꞌtigʉti tja, nicʉ niwĩ narẽ. Priscila, Aquila pũrĩcã ti macãpʉta tojacãꞌcãrã niwã. Pablo niꞌcʉ̃ta to níꞌcʉ yucʉsʉ meꞌrã yʉꞌrʉacʉ niwĩ. \p \v 22 Yʉꞌrʉaa, etacʉ niwĩ Cesareapʉre. Topʉ eta, yucʉsʉpʉ níꞌcʉ dijaa, Jerusalẽ́pʉ waꞌagʉ maꞌapʉ majãcʉ niwĩ. Jerusalẽ́pʉre etagʉ, tocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ añuduti, topʉ tojacãꞌcʉ niwĩ. Beꞌro Antioquíapʉre yʉꞌrʉacʉ niwĩ tja. \v 23 Topʉre cãꞌrõ niquejo, yʉꞌrʉa waꞌacʉ niwĩ tja Galacia, Frigia diꞌta nise macãrĩpʉre. Nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorãrẽ nemorõ wãcũtutuase oꞌonemowãꞌcãcʉ niwĩ. \s1 Apolo wãmetigʉ cʉ̃ masãrẽ buꞌeꞌque niꞌi \p \v 24 Pablo Galacia, Frigia diꞌtapʉ sijari curata apĩ judío masʉ̃ Jesure ẽjõpeogʉ Apolo wãmetigʉ Éfesopʉre etacʉ niwĩ. Cʉ̃ Alejandríacjʉ̃ añurõ ucũmeꞌrĩgʉ̃ nicʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ ye queti wererã na ojáca pũrĩ cjasere masĩrĩ masʉ̃ nicʉ niwĩ. \v 25 Todʉporopʉre ãpẽrã Jesú ye quetire werecã tʉꞌocʉ niwĩ. Tojo weegʉ cʉ̃ weretʉꞌsaro meꞌrã, diacjʉ̃ nise meꞌrã ãpẽrãrẽ Jesú ye quetire wereturiacʉ niwĩ. Tojo weemigʉ̃, Juã cʉ̃ masãrẽ wãmeyeꞌque diaꞌcʉ̃rẽ masĩcʉ niwĩ. Espíritu Santu cʉ̃ dijataꞌque peꞌere masĩticʉ niwĩ. \v 26 Cʉ̃ ne uiro marĩrõ wãcũtutuaro meꞌrã judío masã na nerẽrĩ wiꞌipʉ Jesú ye quetire werecʉ niwĩ. Beꞌro Priscila, Aquila tʉꞌocãrã niwã cʉ̃ weresere. Tere werecã tʉꞌorã, cʉ̃rẽ na ya wiꞌipʉ miacãrã niwã. Topʉ cʉ̃rẽ añurõ Jesú ye quetire cʉ̃ masĩtimiꞌquere diacjʉ̃nʉꞌcõcãrã niwã. \p \v 27 Beꞌro Apolo “Acayapʉ waꞌasĩꞌrĩsaꞌa” nicã tʉꞌorã, Éfesocjãrã Jesure ẽjõpeorã cʉ̃rẽ papera ojabosacãrã niwã. Ti pũrĩrẽ Acayacjãrã Jesure ẽjõpeorãpʉre ojaoꞌocãrã niwã. Aꞌtiro ni ojacãrã niwã: “Añurõ ñeꞌeña Apolo cʉ̃ topʉ ejacã”, ni ojaoꞌocãrã niwã. Õꞌacʉ̃ to Acayacjãrãrẽ narẽ maꞌígʉ̃, cʉ̃ macʉ̃ Jesure ẽjõpeocã weecʉ niwĩ. Narẽta Apolo cʉ̃ buꞌese meꞌrã Acayapʉ ejagʉ, wãcũtutuase oꞌonemocʉ niwĩ. \p \v 28 Cʉ̃ nipeꞌtirã ĩꞌorõpʉ judío masãrẽ cʉ̃ weremeꞌrĩse meꞌrã docaqueꞌamʉjãcã weecʉ niwĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃ ye cjase ojáca pũrĩpʉ buꞌe, narẽ werecʉ niwĩ: \p —Õꞌacʉ̃ cʉ̃ beseꞌcʉ marĩ yoacã yucueꞌcʉ nimi Jesú, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ añurõ diacjʉ̃ buꞌe weremeꞌrĩcã, cʉ̃rẽ na mejẽcã nímasĩticãrã niwã. \c 19 \s1 Pablo cʉ̃ Éfesopʉ buꞌeꞌque niꞌi \p \v 1 Apolo Corintopʉ nirĩ cura Pablo peꞌe ʉꞌmʉase buꞌpare yʉꞌrʉaa, Éfesopʉre ejacʉ niwĩ. Topʉ ãpẽrã Jesure ẽjõpeorãrẽ bocaejacʉ niwĩ. \v 2 Narẽ sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ: \p —¿Mʉsã Jesure ẽjõpeorã, Espíritu Santure ñeꞌerĩ? nicʉ niwĩ. \p Na yʉꞌticãrã niwã: \p —Ñeꞌetiwʉ. Ʉ̃sã “Espíritu Santu nipʉ” nicã tʉꞌotirã nicãti, nicãrã niwã. \p \v 3 —¿To pũrĩcãrẽ mʉsã wãmeyenoꞌrã, ñeꞌenojõ meꞌrã wãmeyenoꞌrĩ? ni, narẽ sẽrĩtiñaꞌnemocʉ niwĩ Pablo. \p —Juã cʉ̃ buꞌe wãmeyeronojõta ʉ̃sãrẽ wãmeyewã, nicãrã niwã. \p \v 4 Pablo narẽ nicʉ niwĩ tja: \p —Juã wãmeyecʉ niwĩ masã na ñaꞌarõ weesetiꞌquere bʉjaweti dʉcayúca beꞌro. Juã aꞌtiro nicʉ niwĩ: “Yʉꞌʉ beꞌro niꞌcʉ̃ aꞌtigʉsami. Cʉ̃rẽ ẽjõpeoya”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo ni wereꞌcʉta nimi Jesú, nicʉ niwĩ Pablo. \p \v 5 Cʉ̃ narẽ weretojaca beꞌro na Jesure ẽjõpeocã ĩꞌagʉ̃, wãmeyecʉ niwĩ. \v 6 Beꞌro na dʉpopapʉre cʉ̃ ye omocãrĩrẽ ñapeocʉ niwĩ. Tojo weeri curata Espíritu Santu napʉre dijatacʉ niwĩ. Cʉ̃ narẽ dijatacã, apemasã ye ucũsere ucũmasĩtimiꞌcãrã ucũnʉꞌcãcãrã niwã. Apeye quẽꞌrãrẽ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ weredutisere cʉ̃ wãcũse oꞌoro meꞌrã werecãrã niwã. \v 7 Na nipeꞌtirã nírã, doce waꞌtero ʉmʉa nicãrã niwã. \p \v 8 Pablo ti macãpʉ nígʉ̃, iꞌtiarã mujĩpũ judío masã na nerẽrĩ wiꞌipʉ wãcũtutuaro meꞌrã buꞌesijagʉ waꞌamʉjãcʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ nipeꞌtirã wiogʉ nimi nisere na Jesure ẽjõpeoato nígʉ̃ pũrõ werecʉ niwĩ. \p \v 9 Ãpẽrã niꞌcãrẽrã ti wiꞌipʉ nirã́ cʉ̃ weresere tʉꞌotʉꞌsaticãrã niwã. Ne ẽjõpeoticãrã niwã. Jesú ye cjasere masã na tʉꞌoropʉ ñaꞌarõ bujicãꞌcãrã niwã. Tojo weegʉ Pablo na meꞌrã nimiꞌcʉ cõꞌawijaa waꞌacʉ niwĩ. Nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorãrẽ cʉ̃ meꞌrã ti wiꞌipʉ nirãrẽ pijiwijaacʉ niwĩ. Beꞌro cʉ̃ ʉmʉcorinʉcʉ̃ Tirano wãmetigʉ ya wiꞌi buꞌeri wiꞌipʉ masãrẽ buꞌecʉ niwĩ. \v 10 Pʉa cʉ̃ꞌma buꞌenuꞌcũcãꞌcʉ niwĩ. Tojo weerã ti diꞌta Asiacjãrã tʉꞌopeꞌticãꞌcãrã niwã Jesú ye quetire. Judío masã, ãpẽrã judío masã nitirã quẽꞌrã mejãrõta tʉꞌocãrã niwã cʉ̃ weresere. \p \v 11 Pablo ti macãpʉ nicã, Õꞌacʉ̃ cʉ̃ meꞌrãta peje añuse weeĩꞌomʉjãcʉ niwĩ. \v 12 Tojo weegʉ Pablo cʉ̃ basu waꞌatimicã, ãpẽrã cʉ̃ ye suꞌti buꞌicjase tuweecũuꞌque suꞌtire, cʉ̃ ye nesurire miamʉjãcãrã niwã dutitirã tiro, wãtĩa sãjãnoꞌcãrã tiropʉ. Te meꞌrã dutitimiꞌcãrã yʉꞌrʉamʉjãcãrã niwã. Wãtĩa sãjãnoꞌcãrãrẽ cõꞌawĩrõmʉjãnoꞌcãrã niwã. \p \v 13-14 Titareta ãpẽrã masã wãtĩa cõꞌawĩrõ sijari masã Éfesopʉre etacãrã niwã. Na siete nicãrã niwã. Esceva wãmetigʉ põꞌrã niꞌcʉ̃ põꞌrãta nicãrã niwã. Cʉ̃ niꞌcʉ̃ judío masã paꞌia wiogʉ nicʉ niwĩ. Na Jesure ẽjõpeotimirã, Pablo weronojõ na quẽꞌrã Jesú wãmerẽ pisurã, wãtĩarẽ cõꞌawĩrõsĩꞌrĩmicãrã niwã. Tojo weerã wãtĩa sãjãnoꞌcãrãrẽ cõꞌawĩrõrãtirã aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Wãtĩa mʉsã masãpʉre nirãrẽ wijaadutiꞌi Jesú, Pablo weresijagʉ wãme meꞌrã. \p \v 15 Na tojo nicã, wãtĩ narẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Yʉꞌʉ Jesure masĩꞌi. Pablo quẽꞌrãrẽ masĩꞌi. Mʉsã pũrĩcãrẽ masĩtisaꞌa. ¿Noanojõ niti mʉsã? nicʉ niwĩ. \p \v 16 Narẽ tojo níca beꞌro masʉ̃ wãtĩ sãjãnoꞌcʉ na tiropʉ buꞌpuquepejacʉ niwĩ. Narẽ ʉpʉtʉ paacʉ niwĩ. Cãmidaꞌre, na ye suꞌtire paatʉ̃ꞌrẽpeꞌocãꞌcʉ niwĩ. Niꞌcã peꞌe narẽ paacãꞌcʉ niwĩ. Na peꞌe ne aꞌmeticãrã niwã. Na suꞌti marĩrã tojarãpʉ ti wiꞌipʉ níꞌcãrã omawija waꞌacãrã niwã. \v 17 Ti macã Éfesopʉ nirã́ judío masã, ãpẽrã judío masã nitirã nipeꞌtirã tʉꞌoseꞌsa waꞌacãrã niwã tojo waꞌasere. Tere tʉꞌoʉcʉa, Jesure wiopesase meꞌrã wãcũseticãrã niwã. \p \v 18 Tojo weerã pãjãrã masã Jesure ẽjõpeorã, masã na tʉꞌoropʉ wereyʉꞌrʉcãrã niwã na todʉporopʉ masãrẽ dojorẽsetiꞌquere, na yai weronojõ nisetiꞌquere. \v 19 Pãjãrã tojo weeꞌcãrã paperare na tenojõ buꞌeꞌque turirire masã na ĩꞌorõpʉ ʉ̃jʉ̃acõꞌapeꞌocãrã niwã. Te turiri wapa na baꞌpaqueocã, cincuenta mil niyeru cujiri wapabʉjʉse cujiri wapatiro wijacaro niwʉ̃. \v 20 Tojo wee Jesure pãjãrã ẽjõpeonemocãrã niwã. Cʉ̃ ye queti nipeꞌtiropʉ seꞌsacaro niwʉ̃. \p \v 21 Beꞌro Pablo wãcũcʉ niwĩ: “Yʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ tojaagʉti. Topʉ waꞌagʉ, Macedonia, Acaya diꞌtapʉ yʉꞌrʉagʉti. Jerusalẽ́rẽ cãꞌrõ niquejo, yʉꞌrʉagʉti tja Romarẽ ĩꞌasijagʉ waꞌagʉ”, nicʉ niwĩ. \v 22 Tojo weegʉ pʉarã cʉ̃rẽ weetamurãrẽ Timoteo, Erastore Macedoniapʉ oꞌóyumʉꞌtãcʉ niwĩ. Cʉ̃ peꞌe Asia diꞌtapʉta tojacãꞌcʉ niwĩ. \s1 Éfesopʉ cumuca waꞌaꞌque niꞌi \p \v 23 Titareta Pablo cʉ̃ Éfesopʉ nicã, Jesure pãjãrã ẽjõpeose ye buꞌiri pũrõ cumuca waꞌacaro niwʉ̃. \v 24 Te cumucare wãꞌcõcʉ niwĩ niꞌcʉ̃ Demetrio wãmetigʉ. Cʉ̃ asipaꞌase plata wãmetisere daꞌrari masʉ̃ nicʉ niwĩ. Te asipaꞌase meꞌrã Artemisa wãmetigore na ẽjõpeose wiꞌseriacã queosere yee, duamʉjãcʉ niwĩ. Artemisa na ẽjõpeogo na yeeꞌco nico niwõ. Te wiꞌseriacãrẽ duarã Demetrio, ãpẽrã cʉ̃ meꞌrã daꞌracoꞌterã pajiro wapataꞌamʉjãcãrã niwã. \v 25 Beꞌro pãjãrã Jesure ẽjõpeocã ĩꞌagʉ̃, cʉ̃ meꞌrãcjãrã, ãpẽrã na weronojõ daꞌrasetirãrẽ neocũocʉ niwĩ. Na nérẽ́ca beꞌro narẽ nicʉ niwĩ: \p —Mʉsã añurõ masĩꞌi. Marĩ aꞌte daꞌrasetise meꞌrã añurõ wapataꞌa nicãꞌa. \v 26 Mʉsã quẽꞌrã Pablo weresere tʉꞌoñaꞌña. “Marĩ ẽjõpeorã masã queose yeeꞌcãrã catise cʉorã mejẽta nima. Õꞌacʉ̃ weronojõ nitima”, ni weresijagʉ weeami. Cʉ̃ tojo wereꞌquere aꞌtocjãrã pãjãrã ẽjõpeorã weema. Aꞌtocjãrã diaꞌcʉ̃ ẽjõpeosetirã weetima. Pãjãrã ẽjõpeorã weema. Aꞌti diꞌta Asiacjãrã quẽꞌrã cʉ̃ weresere ẽjõpeoma. \v 27 Tojo weero marĩrẽ aꞌte wiopesabutiaꞌa. Marĩ daꞌrasere masã ñaꞌarõ wãcũrãsama. Tere duutirãsama. Apeye quẽꞌrãrẽ marĩ ẽjõpeonoꞌgõ añubutiago ya wiꞌi mejõ nirĩ wiꞌi tojacãꞌrõsaꞌa. Aꞌtocaterore Asiacjãrã, nipeꞌtirocjãrã core ẽjõpeoma. Masã Pablo weresere ẽjõpeorã, siape meꞌrã core ẽjõpeoduꞌucãꞌrãsama, nicʉ niwĩ Demetrio. \p \v 28 Na cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, ʉpʉtʉ ua, caricũcãrã niwã: \p —Artemisa Éfesocjãrã wiogo añubutiago nimo. \p \v 29 Ãpẽrã quẽꞌrã tere tʉꞌo, to nirã́ waroa añurõ caricũseꞌsa waꞌacãrã niwã. Tojo caricũrãta Gayo, Aristarco wãmetirãrẽ ñeꞌe, sojaro meꞌrã wejewãꞌcãcãrã niwã pajiri wiꞌi ti macãcjãrã na nerẽrĩ wiꞌipʉ. Na Macedoniacjãrã Pablo meꞌrã sijaꞌcãrã nicãrã niwã. \v 30 Pablo quẽꞌrã cʉ̃ basu masã pãjãrã tiropʉ na meꞌrã ucũgʉ̃ waꞌagʉ waꞌasĩꞌrĩmicʉ niwĩ. Ãpẽrã Jesure ẽjõpeorã peꞌe cʉ̃rẽ wẽjẽbosama nírã, ne duꞌuoꞌoticãrã niwã. \v 31 Ãpẽrã quẽꞌrã Asiacjãrã wiorã Pablo meꞌrãcjãrã queti oꞌócãrã niwã cʉ̃rẽ: \p —Masã pãjãrã waꞌteropʉ ne waꞌaticãꞌto, ni queti oꞌócãrã niwã. \p \v 32 Na topʉ nerẽrã mejẽcã diaꞌcʉ̃ noꞌo na ʉaro caricũmaꞌacãꞌcãrã niwã. Na ¿deꞌro weerãtirã aꞌtopʉ marĩ nerẽti? nisere ne masĩticãrã niwã. \v 33 Na pãjãrã ti wiꞌipʉ nirĩ curata masã ĩꞌorõpʉ judío masã na acaweregʉ Alejandro wãmetigʉre tuuquenʉꞌcõcãrã niwã. To caricũrãrẽ wereato nírã tojo weecãrã niwã. Cʉ̃ tocãꞌrõta diꞌtamarĩato nígʉ̃ narẽ omocã meꞌrã weequeocʉ niwĩ. Ʉ̃sã judío masã buꞌiri mooꞌo nisere weresĩꞌrĩmicʉ niwĩ. “Pablo cʉ̃ weresijase ʉ̃sã ye cjase mejẽta niꞌi”, nisĩꞌrĩmicʉ niwĩ. \v 34 Na cʉ̃rẽ judío masʉ̃ nimi ni ĩꞌamasĩrã, ãꞌrĩ quẽꞌrã Artemisare ẽjõpeotisami nírã, maata niꞌcãrõ meꞌrã caricũmajãcãrã niwã: \p —Artemisa Éfesocjãrã wiogo añubutiago nimo. Pʉa hora tere tojo caricũnuꞌcũcãꞌcãrã niwã. \p \v 35 Beꞌro niꞌcʉ̃ ti macãcjãrã wiogʉpʉ narẽ diꞌtamarĩcã weecʉ niwĩ. Narẽ nicʉ niwĩ: \p —Marĩ aꞌti macã Éfesocjãrã Artemisa añubutiago ẽjõpeori wiꞌire coꞌterã niꞌi. Co queose ʉꞌmʉsepʉ dijatiꞌquere coꞌterã niꞌi. Nipeꞌtirocjãrã aꞌtere masĩsama. \v 36 “Mʉsã tere coꞌterã niweꞌe”, ne niꞌcʉ̃ marĩrẽ nímasĩtisami. Tojo weerã mʉsã uasere tocãꞌrõta duꞌuya. Diacjʉ̃ wãcũmʉꞌtãtimirã, ñaꞌarõ weeticãꞌña. \v 37 Ãꞌrã mʉsã miitiꞌcãrã apeyenojõacã marĩ ẽjõpeose wiꞌseri cjasere ne yajaticãrã niama. Marĩ ẽjõpeogore yabiticãrã niama. Na weetimicã, mʉsã narẽ mejõ waro miiticãrã niapʉ. \v 38 Demetrio, cʉ̃ meꞌrã daꞌrarã ãpẽrã masãrẽ weresãsĩꞌrĩrã, marĩrẽ besewʉaropʉ weresãrã waꞌato. Te niatjeta naꞌirõ beseri masã beserã niama. \v 39 Noꞌo apeyenojõ mʉsã ʉasere sẽrĩsĩꞌrĩrã, wiorã na aꞌti macãcjãrãrẽ nerẽduticã, mʉsã ʉasere ucũña. \v 40 Niꞌcãcã marĩ caricũꞌquere romano masã wiorã “Marĩrẽ yʉꞌrʉnʉꞌcãrã weesama”, ni wãcũrãsama. Marĩ tojowarota caricũrõ bajuro caricũmaꞌacãrã weeapʉ. Tojo weerã romano masã na weresãcã, marĩrẽ deꞌro ni yʉꞌtita basiotisaꞌa, nicʉ niwĩ Éfesocjãrã wiogʉ. \p \v 41 Aꞌte ucũyapati, “Tocãꞌrõta niꞌi”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ “Mʉsã ye wiꞌseripʉ waꞌaya” nicã tʉꞌorã, wijaastepeꞌtia waꞌacãrã niwã. \c 20 \s1 Pablo Macedonia diꞌtapʉ, Grecia diꞌtapʉ cʉ̃ sijaꞌque niꞌi \p \v 1 Cumuca peꞌtíca beꞌro Pablo Jesure ẽjõpeorãrẽ werecasanʉꞌcõgʉ̃ti pijiocʉ niwĩ. Cʉ̃ wéréca beꞌro narẽ weꞌeriti, waꞌa waꞌacʉ niwĩ Macedonia diꞌtapʉ. \v 2 To cjase macãrĩpʉ yʉꞌrʉagʉ, tocjãrãrẽ cʉ̃ werese meꞌrã nemorõ wãcũtutuase oꞌonemowãꞌcãcʉ niwĩ. Tojo weewãꞌcã, ejacʉ niwĩ Grecia diꞌtapʉre. \v 3 Topʉ iꞌtia mujĩpũ tocjãrã meꞌrã tojacʉ niwĩ. Beꞌro cʉ̃ Siriapʉ yucʉsʉ meꞌrã waꞌagʉti weemigʉ̃, queti tʉꞌocʉ niwĩ judío masã mʉꞌʉrẽ wẽjẽrãtirã weeama nise quetire. Tojo weegʉ “Mejãrõ yʉꞌʉ aꞌtíca maꞌa Macedoniapʉta waꞌagʉti tja”, ni wãcũcʉ niwĩ. \v 4 Cʉ̃ waꞌacã, cʉ̃ meꞌrã waꞌacãrã niwã Bereacjʉ̃ Sópater wãmetigʉ, Tesalónicacjãrã pʉarã Segundo, Aristarco wãmetirã. Tojo nicã Derbecjʉ̃ Gayo wãmetigʉ waꞌacʉ niwĩ. Apĩ Timoteo, ãpẽrã Asiacjãrã pʉarã Tíquico, Trófimo wãmetirã waꞌacãrã niwã. Beꞌro Filipopʉre etawã. Yʉꞌʉ quẽꞌrã Luca Filipopʉ níꞌcʉ waꞌawʉ tja na meꞌrã. \v 5 Na ʉ̃sã dʉporo Filipopʉ níꞌcãrã wijawãꞌcãwã. Ʉ̃sãrẽ Troapʉ coꞌtecãrã niwã. \v 6 Pã́ bʉcʉase meꞌrã morẽtica baꞌari bosenʉmʉ beꞌro ʉ̃sã quẽꞌrã Pablo meꞌrã narẽ sirutuwʉ Filipopʉ níꞌcãrã. Tojo sirutuwãꞌcãrã, yucʉsʉ meꞌrã na waꞌaꞌcaropʉta ʉ̃sã quẽꞌrã waꞌawʉ. Waꞌa, niꞌcãmocʉse nʉmʉrĩ beꞌro Troapʉre ejawʉ. Topʉ ʉ̃sã meꞌrãcjãrã ʉ̃sãrẽ põtẽrĩwã. Topʉre niꞌcã semana tojáníwʉ̃. \s1 Pablo Troapʉ bʉrʉdija wẽrĩꞌcʉpʉre masõꞌque niꞌi \p \v 7 Soorinʉmʉ ñamipʉ põtẽrĩrãtirã nerẽwʉ̃. Pablo põtẽrĩse dʉporo masãrẽ buꞌewĩ. Cʉ̃ ape nʉmʉ wijagʉti weeyugʉ, narẽ yoacã buꞌewĩ. Téé ñami decopʉ buꞌeduꞌuwĩ. \v 8-9 Ʉ̃sã iꞌtia casatiri wiꞌi buꞌica tucũpʉ nerẽwʉ̃. Ti tucũpʉre peje sĩꞌosepa niwʉ̃. Niꞌcʉ̃ maꞌmʉ Eutico wãmetigʉ ventana sopepʉ dujiwĩ. Pablo yoacã ucũyucã, cʉ̃rẽ wʉja ejayʉꞌrʉacaro niwʉ̃. Cʉ̃ cãrĩyʉꞌrʉmajã waꞌa, bʉrʉdija waꞌawĩ nucũcãpʉ. Ti tucũpʉ níꞌcãrã cʉ̃ tiropʉ dija, cʉ̃ wẽrĩꞌcʉpʉre wejewãꞌcõ dʉpowã. \v 10 Pablo quẽꞌrã dijaa, muꞌrĩqueꞌa, cʉ̃rẽ paabʉꞌa wejewãꞌcõwĩ. “Catimi yujupʉ. Wãcũqueꞌtiticãꞌña”, niwĩ. \v 11 Pablo cʉ̃rẽ masṍca beꞌro ʉ̃sã apaturi mʉjãwʉ̃ ti tucũpʉta tja. Cʉ̃ ʉ̃sãrẽ sʉꞌori põtẽrĩse oꞌo, ucũnemowĩ tja téé boꞌreste dijaticãpʉ. Beꞌro weretojanʉꞌcõ, wijaa waꞌawĩ. \v 12 Cʉ̃ waꞌáca beꞌro Eutico wẽrĩꞌcʉpʉ masãꞌcʉre topʉ nerẽꞌcãrã cʉ̃ ya wiꞌipʉ miawã. Cʉ̃ masãcã, na pũrõ eꞌcatise meꞌrã tojawã. \fig Pablo quẽꞌrã na buꞌesijaꞌquepawʉnojõ niꞌi|alt="Make 110 percent Harbor scene" src="cn02006B.tif" size="col" ref="Hch 20.13-16" \fig* \s1 Pablo quẽꞌrã Troapʉ níꞌcãrã Mileto wãmetiri macãpʉ waꞌaꞌque niꞌi \p \v 13 Beꞌro Pablo ʉ̃sãrẽ Troapʉ nirãrẽ diapʉ waꞌayudutiwĩ Asṍ wãmetiri macãpʉ. Tojo weerã topʉ waꞌawʉ. Pablo cʉ̃ waꞌasĩꞌrĩꞌcaronojõta maꞌapʉ waꞌacʉ niwĩ. \v 14 Ʉ̃sã cʉ̃rẽ Asṍpʉ bocaeja, cʉ̃ ʉ̃sã meꞌrã diapʉ waꞌawĩ. Beꞌro tja ʉ̃sã Mitilene wãmetiri macãpʉ waꞌawʉ. \v 15 Topʉ eja, ape nʉmʉ yʉꞌrʉawʉ Quío wãmetiri nʉcʉ̃rõ pʉꞌtopʉ. Topʉ cãrĩ, ape nʉmʉ yʉꞌrʉawʉ tja. Yʉꞌrʉaa, ejawʉ Samos wãmetiri nʉcʉ̃rõpʉre. To yʉꞌrʉaa, ejawʉ Trogilio wãmetiri macãpʉ tja. Topʉ cãrĩwʉ̃. Ape nʉmʉ waꞌa, ejawʉ Mileto wãmetiri macãpʉ. \v 16 Asiapʉre yoacã nisĩꞌrĩtigʉ, “Éfesore diacjʉ̃ yʉꞌrʉarã”, niwĩ Pablo. Cʉ̃ sojayʉꞌrʉawĩ. Apetero weegʉ cʉ̃rẽ basiocãma, Pentecosté bosenʉmʉ dʉporo maata Jerusalẽ́pʉre niyusĩꞌrĩtojawĩ. \s1 Pablo Éfesocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirãrẽ weretʉoꞌque niꞌi \p \v 17 Miletopʉ nígʉ̃ta, Éfesocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirãrẽ Pablo queti oꞌowĩ: \p —Topʉre waꞌaweꞌe. Aꞌtopʉ yʉꞌʉre põtẽrĩ ucũrã aꞌtia, níoꞌowĩ. \p \v 18 Na etacã ĩꞌa, narẽ niwĩ: \p —Mʉsã añurõ masĩꞌi yʉꞌʉ mʉsã waꞌteropʉre weesetiꞌquere. Yʉꞌʉ ne waro Asiapʉ etagʉ weesetinʉꞌcãꞌquere, téé yʉꞌʉ nitʉogʉpʉ weeyapadaꞌreoꞌquere mʉsã añurõ masĩsaꞌa. \v 19 Yʉꞌʉ marĩ wiogʉ dutiro weeri masʉ̃ nígʉ̃, “Yʉꞌʉ masĩrõ meꞌrã ucũꞌu”, ne nitiwʉ. Masã Jesure ẽjõpeoticã uticãti. Yʉꞌʉre judío masã na wẽjẽsĩꞌrĩ wapacã, yʉꞌʉ piꞌeticãti. \v 20 Yʉꞌʉ mʉsã nerẽwʉaropʉ, noꞌo mʉsã ye wiꞌseripʉ mʉsãrẽ weetamusenojõrẽ yaꞌyiotiwʉ. Werepeꞌocãꞌwʉ̃. \v 21 Judío masãrẽ, judío masã nitirã quẽꞌrãrẽ aꞌtiro werewʉ: “Mʉsã ñaꞌarõ weesetisere bʉjaweti dʉcayuya. Jesú marĩ wiogʉre ẽjõpeoya”, niwʉ̃. \v 22 Yʉꞌʉ niꞌcãrõacã Jerusalẽ́pʉ waꞌagʉ weeꞌe Espíritu Santu yʉꞌʉre dutiꞌcaronojõta. Topʉ yʉꞌʉre deꞌro waꞌaro waꞌarosaꞌa. Masĩtisaꞌa. \v 23 Aꞌte diaꞌcʉ̃rẽ masĩꞌi. Nipeꞌtise macãrĩpʉ yʉꞌʉ waꞌasetirinʉcʉ̃ Espíritu Santu yʉꞌʉre werewĩ: “Masã mʉꞌʉrẽ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõ, mʉꞌʉrẽ piꞌeticã weerãsama”, ni wereyuwĩ. \v 24 Na yʉꞌʉre “Tojo weerãsama” nimigʉ̃, wãcũqueꞌtiweꞌe. Yʉꞌʉ catiri ʉmʉcore maꞌiweꞌe. Marĩ wiogʉ Jesú cʉ̃ daꞌrase cũuꞌque pũrĩcãrẽ peꞌosĩꞌrĩsaꞌa. Õꞌacʉ̃ masã nipeꞌtirãrẽ maꞌimi nise quetire weredutiwĩ yʉꞌʉre. \p \v 25 »Yʉꞌʉ mʉsã tiropʉ nígʉ̃, Õꞌacʉ̃ nipeꞌtirã wiogʉ nimi nise quetire weresijawʉ. Niꞌcãrõacãrẽ “Mʉsã ne niꞌcʉ̃ yʉꞌʉre ĩꞌanemosome majã”, ni tʉꞌoñaꞌsaꞌa. \v 26-27 Yé buꞌiri nisome mʉsã ʉꞌmʉsepʉ waꞌaticã. Yʉꞌʉ mʉsãrẽ te niatjereta werepeꞌocãꞌwʉ̃. Nipeꞌtise Õꞌacʉ̃ mʉsãrẽ weredutiꞌquere ne cãꞌrõacã yaꞌyiotiwʉ. \p \v 28 »Mʉsã basu peꞌe coꞌteya. Éfesopʉ tojaarã, ãpẽrã Espíritu Santu mʉsãrẽ coꞌtedutinoꞌcãrã quẽꞌrãrẽ coꞌteya. Õꞌacʉ̃ macʉ̃ wẽrĩse meꞌrã na quẽꞌrã marĩ weronojõta cʉ̃ põꞌrã nima. Tojo weerã narẽ oveja coꞌterã na yarã ovejare añurõ coꞌterã weronojõta añurõ coꞌteya. \v 29 Yʉꞌʉ waꞌáca beꞌro ãpẽrã nisoori masã aꞌtirãsama. Yaiwa ovejare baꞌaꞌcaro weronojõ mʉsã Jesure ẽjõpeomiꞌquere peꞌticã weesĩꞌrĩrãsama. \v 30 Mʉsã tiro nirã́ quẽꞌrã Jesure ẽjõpeorãrẽ na buꞌese peꞌere sirutuato nírã nisoose wãꞌcãrãsama. \v 31 Tojo weerã mʉsã na nisoori nírã, añurõ coꞌteya. Wãcũña. Iꞌtia cʉ̃ꞌma ʉmʉcori, ñamirĩ nipeꞌtirã mʉsã nirãnʉcʉ̃rẽ utise meꞌrã buꞌewʉ. \p \v 32 »Niꞌcãrõacãrẽ majã mʉsãrẽ coꞌteato nígʉ̃ yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosacũugʉ̃ti. Cʉ̃ ye cjase quetire tʉꞌorã, mʉsã masĩrãsaꞌa Õꞌacʉ̃ masãrẽ maꞌisere. Cʉ̃ mʉsãrẽ tutuacã weegʉsami. Õꞌacʉ̃ “Nipeꞌtirã yʉꞌʉ beseꞌcãrãrẽ añuse oꞌogʉti”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ níꞌcaronojõta mʉsãrẽ oꞌogʉsami. \v 33 Yʉꞌʉ ne ʉotiwʉ ãpẽrã ye niyerure, na ye suꞌtire. \v 34 Mʉsã añurõ masĩꞌi. Yʉꞌʉ basu daꞌrase wapa meꞌrã nipeꞌtise yʉꞌʉ, yʉꞌʉ meꞌrãcjãrã ʉasenojõrẽ bocawʉ. \v 35 Yʉꞌʉ tojo wéégʉ, ãpẽrãrẽ weetamusere mʉsãrẽ ĩꞌowʉ̃. Marĩ tojo daꞌratjĩarãta, pajasecʉorãrẽ weetamurõʉaꞌa. Wãcũña Jesú marĩ wiogʉ cʉ̃ níꞌquere. “Apeyenojõ oꞌogʉ peꞌe ñeꞌegʉ̃ nemorõ eꞌcatisami”, nicʉ niwĩ Jesú, ni weretʉowĩ Pablo Éfesocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirãrẽ. \p \v 36 Aꞌtere tojo nitojanʉꞌcõ, Pablo na nipeꞌtirã meꞌrã ejaqueꞌa, ñubuewĩ. \v 37 Ñubuetoja, na nipeꞌtirã utitjĩarã, pũrõ maꞌise meꞌrã cʉ̃rẽ paabʉꞌa, weꞌerititʉowã. \v 38 Na “Mʉsã yʉꞌʉre ĩꞌanemosome majã” nicã tʉꞌoꞌcãrã nitjĩarã, pũrõ bʉjawetirã tojawã. Beꞌro cʉ̃rẽ peta yucʉsʉpʉ baꞌpati tuusoowã. \c 21 \s1 Pablo Jerusalẽ́pʉ waꞌaꞌque niꞌi \p \v 1 Éfesocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirãrẽ weꞌerititʉo, yucʉsʉ aꞌmedoꞌcawʉjopʉ mʉjãsãjãa, waꞌa waꞌawʉ. Waꞌa, diacjʉ̃ pẽꞌa ejawʉ Cos wãmetiri macãpʉ. Topʉ cãrĩ, ape nʉmʉ yʉꞌrʉawʉ Roda wãmetiri macãpʉ. Ti macãrẽ yʉꞌrʉaa, ejawʉ Pátara wãmetiri macãpʉ tja. \v 2 Topʉta ʉ̃sã apewʉ meꞌrã Fenicia tiro waꞌapjʉpʉ mʉjãsãjãa, waꞌa waꞌawʉ. \v 3 Waꞌa, Chipre nʉcʉ̃rõrẽ ĩꞌawãꞌcã, ti nʉcʉ̃rõ cũpe peꞌe tojawʉ. To yʉꞌrʉaa, Siria diꞌtapʉre etawʉ. Eta, Tiro wãmetiri macãpʉ majãwʉ̃. Topʉ tiwʉ daꞌrarã apeque na duredijocã, ʉ̃sã quẽꞌrã tiwʉpʉ sãñaꞌcãrã dijaawʉ. \v 4 Topʉ ʉ̃sã Jesure ẽjõpeorãrẽ bocaejawʉ. Na meꞌrã niꞌcã semana tojáníwʉ̃. Na Espíritu Santu masĩse oꞌonoꞌcãrã Pablore “Mʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ waꞌaticãꞌña mʉꞌʉrẽ wẽjẽrĩ”, ni werewã. \v 5 Na tojo nimicã, ʉ̃sã “Ticʉse nʉmʉrĩ tojarãti” níca beꞌro waꞌa waꞌawʉ tja. Ʉ̃sãrẽ nipeꞌtirã, na nʉmosãnumia, na põꞌrã baꞌpatitʉowã petapʉ. Ʉ̃sã nipeꞌtirã nucũporopʉ ejaqueꞌa, Õꞌacʉ̃rẽ ñubuewʉ. \v 6 Ñubuetoja weꞌeriti, ʉ̃sã yucʉsʉpʉ mʉjãsãjãwʉ̃. Na peꞌe quẽꞌrã na ye wiꞌseripʉ tojaa waꞌawã. \p \v 7 Ʉ̃sã Tiro wãmetiri macãpʉ níꞌcãrã yʉꞌrʉaa, etawʉ tja Tolemaida wãmetiri macãpʉ. Topʉ Jesure ẽjõpeorãrẽ añuduti, niꞌcã nʉmʉ na meꞌrã tojawʉ. \v 8 Ape nʉmʉ yʉꞌrʉaa, etawʉ tja Cesareapʉre. Topʉre eta, ʉ̃sã Felipe Õꞌacʉ̃ ye queti werecusiagʉ ya wiꞌipʉ cãrĩwʉ̃. Cʉ̃ meꞌrã topʉ tojacãꞌwʉ̃. Felipe todʉporo Jerusalẽ́pʉre ãpẽrã seis meꞌrã baꞌase etiacjʉ na besecṹúꞌcʉ niwĩ. \v 9 Cʉ̃ meꞌrã cʉ̃ põꞌrã numia baꞌparitirã numia marãpʉsʉmʉa moorã niwã. Na Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ucũꞌquere wereturiari masã niwã. \p \v 10 Ʉ̃sã pejeti nʉmʉrĩ níca beꞌro niꞌcʉ̃ Judeacjʉ̃ Agabo wãmetigʉ etawĩ. Cʉ̃ Õꞌacʉ̃ ucũꞌquere wereturiari masʉ̃ niwĩ. \v 11 Ʉ̃sã tiro eja, Pablo ya da ejerituri dare mii, cʉ̃ basu cʉ̃ ye omocãrĩ, cʉ̃ ye dʉꞌpocãrĩpʉ dʉꞌtewĩ. Dʉꞌtetoja, ʉ̃sãrẽ niwĩ: \p —Espíritu Santu aꞌtiro niami yʉꞌʉre: “Mʉꞌʉ aꞌti da meꞌrã dʉꞌteꞌcaro weronojõ judío masã Jerusalẽ́pʉ aꞌti da wiogʉre dʉꞌterãsama. Na judío masã nitirãrẽ oꞌorãsama cʉ̃rẽ ñaꞌarõ weedutirã”, niami Espíritu Santu, niwĩ Agabo. \p \v 12 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, ʉ̃sã, ãpẽrã Cesareacjãrã Pablore “Ne Jerusalẽ́pʉ waꞌaticãꞌña”, nimiwʉ̃. \p \v 13 Cʉ̃ peꞌe ʉ̃sãrẽ niwĩ: \p —Mʉsã ne utiticãꞌña. Yʉꞌʉre tojo wéérã, ʉpʉtʉ bʉjawetise oꞌorã weeꞌe. Na yʉꞌʉre dʉꞌtesĩꞌrĩcã, yʉꞌʉ narẽ “Dʉꞌteticãꞌña”, nisome. Jerusalẽ́pʉ na yʉꞌʉre Jesú ye buꞌiri wẽjẽsĩꞌrĩcã, yʉꞌʉ eꞌcatise meꞌrã wẽrĩgʉ̃ti, niwĩ Pablo. \p \v 14 Ʉ̃sã cʉ̃rẽ deꞌro cãꞌmotaꞌamasĩti, Õꞌacʉ̃ cʉ̃ deꞌro ʉaro weeato nírã tojo duꞌucãꞌwʉ̃. \p \v 15 To beꞌro ʉ̃sã, ʉ̃sã ye dure, Jerusalẽ́pʉ waꞌa waꞌawʉ. \v 16 Ãpẽrã pejetirã to Cesareacjãrã, Jesure ẽjõpeorã ʉ̃sãrẽ baꞌpatiwãꞌcãwã. Niꞌcʉ̃ na meꞌrã Mnasṍ wãmetigʉ yoacã Jesure ẽjõpeosetigʉ Chipre nʉcʉ̃rõcjʉ̃ niwĩ. Ʉ̃sã cʉ̃ ya wiꞌipʉ Jerusalẽ́pʉre cãrĩrã waꞌawʉ. \s1 Pablo Jerusalẽ́pʉ Santiago, ãpẽrã Jesure ẽjõpeorã sʉꞌori nirã́ meꞌrã ucũꞌque niꞌi \p \v 17 Ʉ̃sã Jerusalẽ́pʉre etacã, ʉ̃sãrẽ Jesure ẽjõpeorã eꞌcatise meꞌrã põtẽrĩwã. \v 18 Ʉ̃sã etáca nʉmʉ ape nʉmʉ peꞌe Pablo Santiagore ĩꞌagʉ̃ waꞌagʉ, ʉ̃sã meꞌrã waꞌawĩ. Topʉre nipeꞌtirã Jesure ẽjõpeorãrẽ sʉꞌori nirã́ cʉ̃ meꞌrã niwã. \v 19 Pablo narẽ añudutitoja, judío masã nitirã tiropʉ nipeꞌtise Õꞌacʉ̃ cʉ̃ meꞌrã weeꞌquere niꞌcãrẽ tenʉcʉ̃ werebʉrowĩ. \p \v 20 Narẽ tojo ni wéréca beꞌro Õꞌacʉ̃rẽ na eꞌcatise oꞌowã. Beꞌro Pablore niwã: \p —Mʉꞌʉ añurõ masĩsaꞌa. Pãjãrã waro judío masã Jesure ẽjõpeorã nima. Na Moisé cʉ̃ dutiꞌquere nipeꞌtirãrẽ pũrõ weedutirã weema. \v 21 Ãpẽrã masã aꞌtiro ni ucjama mʉꞌʉrẽ. “Mʉꞌʉ judío masã nitirã ya diꞌtapʉ nígʉ̃, judío masã topʉ nirãrẽ Moisé dutiꞌquere weedutitiaporo. Na põꞌrã õꞌrẽcjʉ yapa caserore yejecõꞌadutitiaporo. Tojo nicã marĩ judío masã weesetisenojõ quẽꞌrãrẽ weedutitiaporo”, tojo ni ucjama ãpẽrã mʉꞌʉrẽ. \v 22 Na mʉꞌʉ aꞌtopʉ ejapʉ nise quetire tʉꞌorã, nerẽrãsama. To pũrĩcãrẽ ¿deꞌro weesĩꞌrĩsari? \v 23 Mʉꞌʉ aꞌtiro weecã, añubosaꞌa. Ʉmʉa baꞌparitirã nima aꞌtore. Na Õꞌacʉ̃rẽ “Apeyenojõ tojo weerãti”, nicãrã niama. \v 24 Na meꞌrã mʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ waꞌaya. Na Moisé dutiꞌcaronojõta weerã weeama. Na ñaꞌarõ nisetiꞌquere Õꞌacʉ̃ na meꞌrã añurõ eꞌcatidutirã dʉcayurã weeama. Mʉꞌʉ quẽꞌrã na weronojõta weeya. Nipeꞌtise waꞌicʉrã na Õꞌacʉ̃rẽ ʉ̃jʉ̃amorõse wapare narẽ mʉꞌʉ wapayebosaya. Mʉꞌʉ tojo wééca beꞌro na poarire seecõꞌadutirãsama. Nipeꞌtirã judío masã mʉꞌʉ tojo weecã, mʉꞌʉrẽ queti “Tojo nimaꞌacãrã weeapã”, nirãsama. “Cʉ̃ quẽꞌrã Moisé dutiꞌquere añurõ weegʉ́ nimi”, nirãsama. \p \v 25 »Ʉ̃sã sõꞌonícateropʉ Jesure ẽjõpeorã judío masã nitirãrẽ papera dutiri pũrĩ ojatojawʉ na weeatjere. Waꞌicʉ diꞌi ãpẽrãnojõrẽ Õꞌacʉ̃ mejẽtare ẽjõpeorã na wẽjẽ ʉ̃jʉ̃amorõ ñubuepeoꞌquere baꞌadutitiwʉ. Nipeꞌtirã waꞌicʉrã ye díre, waꞌicʉrã na wãmʉta ãrʉ̃asureꞌcãrãnojõrẽ baꞌadutitiwʉ. Ãpẽrãrẽ aꞌmetãrãdutitiwʉ na nʉmosãnumia, na marãpʉsʉmʉa nitirãrẽ, ni ojaoꞌowʉ judío masã nitirãrẽ, niwã Jesure ẽjõpeorã sʉꞌori nirã́ Pablore. \p \v 26 Pablo peꞌe “Jaʉ”, niwĩ. \p Tojo weegʉ sõꞌonícãrã baꞌparitirãrẽ miaa, ape nʉmʉ peꞌe na ñaꞌarõ nisetiꞌquere duꞌu dʉcayurã waꞌarã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ waꞌawã. Ti wiꞌi Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ sãjãa, Pablo paꞌire werecʉ niwĩ: \p —Niꞌcã semana dʉꞌsaꞌa ãꞌrã ñaꞌarõ nisetiꞌquere duꞌu dʉcayuatjo. Nitʉori nʉmʉrẽ na masãnʉcʉ̃ ovejare wẽjẽ oꞌorãsama Õꞌacʉ̃rẽ, nicʉ niwĩ Pablo. \s1 Pablore Õꞌacʉ̃ wiꞌi poꞌpeapʉ nigʉ̃rẽ ñeꞌe wijaaꞌque niꞌi \p \v 27 Na ñaꞌarõ nisetiꞌquere dʉcayu, na añurõ tuꞌajaboro ãpẽrã judío masã Asiacjãrã Pablore cʉ̃ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ nicã ĩꞌacãrã niwã. Cʉ̃rẽ ĩꞌarã, ãpẽrã masã ti wiꞌipʉ nirãrẽ uarosãjãcã weecãrã niwã. Na cʉ̃rẽ ñeꞌea, caricũcãrã niwã: \p \v 28 —Ʉ̃sã acawererã, ʉ̃sãrẽ weetamurã aꞌtia. Ãꞌrĩta nimi nipeꞌtiro marĩrẽ ñaꞌarõ ucũse meꞌrã dojorẽcusiaꞌcʉ. Cʉ̃ “Judío masã ñaꞌa nima”, nicusiami. “Moisé cʉ̃ dutiꞌque wapamarĩꞌi”, nimi. Aꞌti wiꞌi Õꞌacʉ̃ wiꞌi quẽꞌrãrẽ “Ñaꞌa niꞌi”, ni buꞌecusiagʉ weeami. Apeyema tja griego masãrẽ aꞌti wiꞌipʉre miisãjãtiapĩ. Judío masã nitirã griego masã aꞌti wiꞌipʉre deꞌro sãjãtita basioweꞌe. Cʉ̃ aꞌtiro wéégʉ, aꞌti wiꞌi ñaꞌase marĩrĩ wiꞌire dojorẽgʉ̃ weeapĩ, ni weresãcãrã niwã. \p \v 29 Na todʉporo Éfesocjʉ̃ judío masʉ̃ nitigʉ Trófimo wãmetigʉre Pablo meꞌrã nicã ĩꞌacãrã niwã macãpʉ. Tojo ĩꞌaꞌcãrã nitjĩarã, na “Cʉ̃rẽ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ miisãjãapĩ”, ni wãcũcãrã nimiwã. \p \v 30 Na tojo nicã tʉꞌorã, ti macãcjãrã nipeꞌtirã uarosãjãwã. Tojo weerã sojaro meꞌrã na omasãjãa, Pablo tiropʉ eja, cʉ̃rẽ ñeꞌe, Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ nigʉ̃rẽ wejewijaawã te sope pʉꞌtopʉ. Beꞌro maata ti wiꞌi soperire añurõ biꞌacãꞌwã cʉ̃ ti wiꞌipʉ duꞌti sãjãrĩ nírã. \v 31 Na Pablore wẽjẽrãtirãpʉ weemiwã. Na wẽjẽsĩꞌrĩrĩ cura ãpẽrã masã surara wiogʉpʉre wererã waꞌacãrã niwã. Aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Nipeꞌtirã aꞌti macã Jerusalẽ́cjãrãrẽ cumuca waꞌaro weeapʉ, ni werecãrã niwã surara wiogʉpʉre. \v 32 Cʉ̃ te quetire tʉꞌogʉ, cʉ̃ yarã surarare nerẽduti, ãpẽrã cʉ̃ meꞌrãcjãrã wiorã quẽꞌrãrẽ neo, omawãꞌcãticãrã niwã na tiropʉ. Beꞌro na tojo aꞌticã ĩꞌarã, Pablore paamiꞌcãrã paaduꞌucãꞌwã. \p \v 33 Beꞌro surara wiogʉ Pablo pʉꞌtopʉ waꞌa, cʉ̃ yarã surarare ñeꞌeduti, pʉa da cõme dari meꞌrã dʉꞌtedutiwĩ. Tojo weetojaca beꞌro masãrẽ “¿Noa niti ãꞌrĩ? ¿Deꞌro weeati?” ni sẽrĩtiñaꞌwĩ. \p \v 34 Cʉ̃ tojo nicã, masã peꞌe apĩ mejẽcã, ãpẽrã quẽꞌrã mejẽcã noꞌo ʉaro caricũmaꞌacãꞌwã. Tojo weegʉ surara wiogʉ peꞌe ne diacjʉ̃ tʉꞌoejatiwĩ. Tojo tʉꞌoti, cʉ̃ yarã surarare miadutiwĩ na surara nirĩ wiꞌipʉ. \v 35-36 Na topʉ cʉ̃rẽ miacã, pãjãrã masã narẽ sirutuwã. Sirutu, pũrõ caricũwã: \p —Cʉ̃rẽ wẽjẽña, niwã. Tojo weerã surara na ya wiꞌi sope pʉꞌto mʉjãrõtiro ejarã, masã “Cʉ̃rẽ wẽjẽña” nicã tʉꞌorã, surara Pablore miiwʉamʉjãwã. \s1 Pablo surara wiogʉ meꞌrã cʉ̃ ucũꞌque niꞌi \p \v 37 Ti wiꞌipʉ eja, cʉ̃rẽ oꞌosõrõrãtirã weeri cura Pablo surara wiogʉre griego ye meꞌrã “Yʉꞌʉ mʉꞌʉ meꞌrã ucũsĩꞌrĩsaꞌa”, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ ucũcã tʉꞌogʉ, surara wiogʉ peꞌe “¿Mʉꞌʉ griego yere masĩti? \v 38 ¿To pũrĩcãrẽ cãrʉ̃ sõꞌonícʉ Egiptocjʉ̃ masãrẽ neocũu weetjĩagʉ̃, romano masã wiorã meꞌrã aꞌmewẽjẽꞌcʉ mejẽta niti? Pãjãrã wẽjẽrĩ masãrẽ baꞌparitisetiri mil níꞌcãrãrẽ cʉ̃ yucʉ marĩrõpʉ miacʉ niwĩ. ¿Mʉꞌʉ cʉ̃ mejẽta niti?” ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ Pablore. \p \v 39 Pablo cʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Niweꞌe. Yʉꞌʉ judío masʉ̃, Tarso wãmetiri macãcjʉ̃ niꞌi. Tarso mejõ nirĩ macã mejẽta niꞌi Cilicia diꞌtapʉre. Yʉꞌʉ ãꞌrã masã meꞌrã ucũsĩꞌrĩsaꞌa, nicʉ niwĩ. \p \v 40 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, surara wiogʉ “Jaʉ. Ucũña”, ni yʉꞌticʉ niwĩ. Tojo weegʉ Pablo mʉjãrõpʉ nuꞌcũgʉ̃ta, omocã meꞌrã masãrẽ diꞌtamarĩdutiwĩ. Na diꞌtamarĩcã ĩꞌa, Pablo masãrẽ na ye hebreo ye meꞌrã ucũwĩ. \c 22 \p \v 1 —Yʉꞌʉ acawererã, yʉꞌʉre tʉꞌoya. Yʉꞌʉ mʉsãrẽ yé cjasere weregʉti mʉsã yʉꞌʉre “Buꞌiri moomi” niato nígʉ̃, niwĩ. \p \v 2 Beꞌro Pablo na ye hebreo meꞌrã ucũcã tʉꞌorã, nemorõ diꞌtamarĩawã. Pablo narẽ niwĩ: \p \v 3 —Yʉꞌʉ judío masʉ̃ niꞌi. Cilicia diꞌtacjʉ̃, niꞌcã macã Tarso wãmetiri macãpʉ bajuawʉ. Aꞌti macã Jerusalẽ́pʉ añurõ masãtuꞌajanʉꞌcõwʉ̃. Yʉꞌʉre buꞌeꞌcʉ Gamalie niwĩ. Moisé marĩ ñecʉ̃sʉmʉarẽ dutiꞌquere nipeꞌtisere buꞌepeꞌocãꞌwʉ̃. Mʉsã aꞌtocaterore Õꞌacʉ̃ cʉ̃ dutiꞌquere weesetironojõta yʉꞌʉ quẽꞌrã añurõ tojota weewʉ. \v 4 Yʉꞌʉ todʉporopʉre Jesure ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ weecũcãti. Ejeripõꞌrã añucãti téé noꞌo ãpẽrãrẽ wẽjẽtuꞌajanʉꞌcõgʉ̃pʉ. Ʉmʉa, numiarẽ ñeꞌe, narẽ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ sõrõmʉjãduticãti. \v 5 Paꞌia wiogʉ, nipeꞌtirã judío masã wiorã “Tojota weewĩ cʉ̃”, ni masĩsama. Náta yʉꞌʉre papera apobosatjĩarã oꞌówã Damascocjãrã judío masã marĩ acawererãrẽ. Yʉꞌʉ ti pũrĩ meꞌrã Damascocjãrã Jesure ẽjõpeorãrẽ ñeꞌegʉ̃ waꞌamiwʉ̃. Aꞌti macã Jerusalẽ́pʉ narẽ miiti, buꞌiri daꞌregʉti nígʉ̃, tojo weemiwʉ̃. \s1 Pablo cʉ̃ dʉcayuse quetire masãrẽ wereꞌque niꞌi \p \v 6 »Damascopʉ yʉꞌʉ ejagʉti weeri cura dajaritero nicã wãcũña marĩrõ ʉꞌmʉsepʉ bʉpo yaꞌbaro weronojõ yʉꞌʉ tiro asistedijati boꞌreyua waꞌawʉ. \v 7 Tojo waꞌacã, yʉꞌʉ nucũcãpʉ bʉrʉqueꞌa waꞌacãti. To beꞌroacã niꞌcʉ̃ yʉꞌʉre ucũcã tʉꞌowʉ. “Saulo, ¿deꞌro weegʉ yʉꞌʉre ñaꞌarõ weegʉ weeti?” niwĩ. \p \v 8 »Tere tʉꞌo, yʉꞌʉ cʉ̃rẽ yʉꞌtiwʉ: “¿Noa niti mʉꞌʉ?” niwʉ̃. \p »Cʉ̃ peꞌe “Yʉꞌʉ Jesú, Nazarecjʉ̃, mʉꞌʉ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩ wapagʉ́ niꞌi”, niwĩ. \v 9 Yʉꞌʉ meꞌrã waꞌaꞌcãrã quẽꞌrã te asistesere ĩꞌacãrã niwã. Tere ĩꞌarã, ʉcʉa waꞌacãrã niwã. Yʉꞌʉre cʉ̃ ucũꞌque peꞌere tʉꞌoticãrã niwã. \v 10 Jesú tojo nicã tʉꞌo, “Yʉꞌʉ wiogʉ ¿deꞌro weegʉsari?” ni sẽrĩtiñaꞌwʉ̃ cʉ̃rẽ. \p »Cʉ̃ yʉꞌʉre yʉꞌtiwĩ: “Wãꞌcãnʉꞌcãña. Waꞌaya Damascopʉ. Topʉ mʉꞌʉrẽ niꞌcʉ̃ weregʉsami nipeꞌtise yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ weedutiatjere”, níoꞌowĩ. \v 11 Yʉꞌʉre cʉ̃ asisteꞌque ne caperi bajuticã weecãti. Tojo weerã yʉꞌʉ meꞌrãcjãrã Damascopʉ sʉꞌori waꞌarã, yʉꞌʉre tʉ̃awãꞌcãwã. \p \v 12 »Ti macãpʉre niꞌcʉ̃ Ananía wãmetigʉ, Moisé dutiꞌquere weenuꞌcũrĩ masʉ̃ niwĩ. Nipeꞌtirã judío masã Damascopʉ nirã́ cʉ̃rẽ “Añugʉ̃ nimi”, ni ĩꞌawã. \v 13 Yʉꞌʉ ti macãpʉ etáca beꞌroacã Ananía yʉꞌʉre ĩꞌagʉ̃ ejawĩ. Cʉ̃ yʉꞌʉre niwĩ: “Saulo, mʉꞌʉ apaturi ĩꞌagʉ̃saꞌa tja.” Cʉ̃ tojo nirĩ curata yʉꞌʉ apaturi ĩꞌacãti tja. Tojo waꞌacã, cʉ̃rẽ ĩꞌawʉ̃ yʉꞌʉ tiro nuꞌcũgʉ̃rẽ. \p \v 14 »Beꞌro yʉꞌʉre niwĩ: “Õꞌacʉ̃ marĩ ñecʉ̃sʉmʉa ẽjõpeoꞌcʉ dʉporopʉ mʉꞌʉrẽ besecʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ʉaro mʉꞌʉrẽ masĩato ni, cũucʉ niwĩ. Tojo nicã cʉ̃ macʉ̃ Jesú ñaꞌase moogʉ̃rẽ ĩꞌa, cʉ̃ ucũsere tʉꞌoato nígʉ̃ cũucʉ niwĩ. \v 15 Nipeꞌtirãrẽ nipeꞌtiropʉ mʉꞌʉ ĩꞌaꞌquere, mʉꞌʉ tʉꞌoꞌquere Jesú ye quetire mʉꞌʉ werecusiagʉ waꞌagʉsaꞌa. \v 16 ¿Ñeꞌenojõ peꞌe basioweti mʉꞌʉrẽ? Basioꞌo pũrĩcã. Wãmeyedutiya. ‘Yʉꞌʉ Jesure ẽjõpeoꞌo, yʉꞌʉ ñaꞌarõ weeꞌquere acobojoya’, ni sẽrĩña Õꞌacʉ̃rẽ”, niwĩ yʉꞌʉre Ananía. \s1 Pablo judío masã nitirã tiropʉ Õꞌacʉ̃ cʉ̃rẽ waꞌadutiꞌquere wereꞌque niꞌi \p \v 17 »Tojo waꞌáca beꞌro yʉꞌʉ Damascopʉ níꞌcʉ tojátiwʉ aꞌti macã Jerusalẽ́pʉ. Tojata, ñubuegʉ waꞌawʉ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ. \v 18 Yʉꞌʉ ñubueri cura cãrĩtimigʉ̃ quẽꞌese weronojõ Jesure ĩꞌacãti. Jesú yʉꞌʉre niwĩ: “Quero aꞌti macã Jerusalẽ́rẽ wijayá. Aꞌti macãcjãrã yé quetire mʉꞌʉ weresijacã, ne ẽjõpeosome”, niwĩ. \p \v 19 »Yʉꞌʉ tere tʉꞌo, cʉ̃rẽ niwʉ̃: “Yʉꞌʉ wiogʉ, na añurõ masĩsama yé cjasere. Nipeꞌtise judío masã na nerẽse wiꞌserinʉcʉ̃ mʉꞌʉrẽ ẽjõpeorãrẽ aꞌmasãjãa, narẽ ñeꞌe, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ cũu, paapecũuwʉ̃. \v 20 Esteba mʉꞌʉ ye queti wereꞌcʉre na wẽjẽrĩ curare yʉꞌʉ quẽꞌrã topʉta ĩꞌanuꞌcũwʉ̃. Na ye suꞌti buꞌicjasere coꞌtebosawʉ. ‘Añurõ wéérã, tojo weebataꞌma’, ni wãcũsetinuꞌcũwʉ̃”, ni werewʉ Jesure. \p \v 21 »Jesú yʉꞌʉre niwĩ: “Waꞌaya. Yʉꞌʉ aperopʉ yoaropʉ oꞌógʉti weeꞌe mʉꞌʉrẽ judío masã nitirã tiropʉ”, niwĩ. \p \v 22 Aꞌtota Pablo ucũsere tʉꞌotʉowã. Cʉ̃ “Yʉꞌʉre ‘Judío masã nitirã tiropʉ waꞌaya’ niwĩ” nicã tʉꞌorã, ʉpʉtʉ caricũwã: \p —Cʉ̃rẽ wẽjẽña, ni caricũwã. \v 23 Caricũnemo, na uasere ĩꞌorã, na ye suꞌti buꞌicjasere doqueomʉjã, diꞌta marãrĩrẽ õrẽ wẽestequemorõmʉjãwã. \s1 Pablo surara tiropʉ weesetiꞌque niꞌi \p \v 24 Na tojo weecã ĩꞌagʉ̃, surara wiogʉ Pablore oꞌosõrõcãꞌdutiwĩ na ya wiꞌi poꞌpeapʉ. Sõrõtojanʉꞌcõ, “¿Deꞌro weerã tocãꞌrõ caricũti?” ni masĩsĩꞌrĩgʉ̃ Pablore tãrãgʉ̃tigʉ dʉꞌteduticʉ niwĩ. \v 25 Na dʉꞌtéca beꞌro Pablo surara wiogʉ to coꞌtegʉre nicʉ niwĩ: \p —¿Mʉsã romano masãrẽ buꞌiri besemʉꞌtãtimirã, tãrãta basioti? Basiotisaꞌa. Romano masãrẽ dutise tojo weedutitisaꞌa, nicʉ niwĩ. \p \v 26 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, surara cʉ̃rẽ dutibutiagʉ peꞌere weregʉ waꞌacʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ añurõ weeapa sĩꞌirẽ. Romano masʉ̃ta niami cʉ̃, nicʉ niwĩ cʉ̃ wiogʉpʉre. \p \v 27 Cʉ̃ tojo nicã, surara wiogʉ Pablo tiropʉ waꞌa, cʉ̃rẽ “¿Nirõta romano masʉ̃ niti?” ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. \p Pablo yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Ʉ̃ʉ, romano masʉ̃ta niꞌi, nicʉ niwĩ. Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, \v 28 surara wiogʉ peꞌe nicʉ niwĩ: \p —Yʉꞌʉa niyeru pajiro wapayewʉ romano masʉ̃ nisere sãjãgʉ̃tigʉ, nicʉ niwĩ. \p Pablo peꞌe “Yʉꞌʉ pũrĩcã maata wĩꞌmagʉ̃pʉta bajuaꞌcʉ niwʉ̃ romano masʉ̃ nisere”, nicʉ niwĩ. \p \v 29 Cʉ̃ tojo nicã, cʉ̃rẽ tãrãboꞌcãrã uiwijaa waꞌacãrã niwã. Na surara wiogʉ quẽꞌrã “Romano masʉ̃rẽ dʉꞌtedutiasʉ” nitjĩagʉ̃, uia waꞌacʉ niwĩ. \s1 Pablo judío masã wiorã tiropʉ cʉ̃ níꞌque niꞌi \p \v 30 Surara wiogʉ ape nʉmʉ peꞌe ¿deꞌro weerã cʉ̃rẽ weresãpari? ni masĩsĩꞌrĩgʉ̃, paꞌia wiorã, ãpẽrã nipeꞌtirã judío masã wiorãrẽ nerẽduticʉ niwĩ. Tojo weegʉ Pablore na dʉꞌteꞌque cõme darire pãa, na wiorã tiropʉ pijiwãꞌcãcʉ niwĩ. \c 23 \p \v 1 Pablo wiorãrẽ ĩꞌagʉ̃ta ĩꞌa, narẽ nicʉ niwĩ: \p —Nipeꞌtiro yʉꞌʉ catiro põtẽorõ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ĩꞌorõpʉ nipeꞌtise cʉ̃ ʉaro weenuꞌcũcãꞌa. Tojo weegʉ yʉꞌʉ wãcũqueꞌtiro marĩrõ nicãꞌa, nicʉ niwĩ. \p \v 2 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Ananía paꞌia wiogʉ Pablo tiro nuꞌcũrãrẽ cʉ̃ ucũsere tʉꞌosĩꞌrĩtigʉ, ʉseropʉ paaduticʉ niwĩ. \p \v 3 Tojo weecã ĩꞌagʉ̃, Pablo Ananíarẽ nicʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ weetaꞌsasepijagʉ niꞌi. Õꞌacʉ̃ mʉꞌʉrẽ buꞌiri daꞌregʉsami. Mʉꞌʉ Moisé dutiꞌque meꞌrã yʉꞌʉre queoro besegʉ weeꞌe ¿nimiti? Mʉꞌʉ tojo weemigʉ̃ta, ãpẽrãrẽ yʉꞌʉre paadutigʉ, queoro weeweꞌe. Moisé cʉ̃ dutiꞌquere yʉꞌrʉnʉꞌcãgʉ̃ weeꞌe, nicʉ niwĩ Pablo cʉ̃rẽ. \p \v 4 Cʉ̃rẽ tojo nicã, cʉ̃ tiro nuꞌcũrã peꞌe Pablore nicãrã niwã: \p —Aꞌtiro ñaꞌarõ ucũticãꞌrõʉaꞌa paꞌia wiogʉ Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉre, nicãrã niwã. \p \v 5 Tere tʉꞌogʉ, Pablo narẽ nicʉ niwĩ: \p —Acawererã, cʉ̃ paꞌia wiogʉ nisere yʉꞌʉ masĩtiasʉ. Masĩgʉ̃ pũrĩcã, tojo nitiboapã. Õꞌacʉ̃ ojáca pũrĩpʉ aꞌtiro ni ojanoꞌcaro niwʉ̃: “Macã wiogʉre ñaꞌarõ ucũcoꞌteticãꞌña”, niwʉ̃, nicʉ niwĩ Pablo. \p \v 6 Topʉ nirã́ pʉa curua nicãrã niwã. Saduceo masã, fariseo masã nicãrã niwã. Narẽ ĩꞌagʉ̃, ʉpʉtʉ caricũbocure ucũcʉ niwĩ: \p —Acawererã, yʉꞌʉ quẽꞌrã fariseo curuacjʉ̃ta niꞌi. Yʉꞌʉ pacʉ quẽꞌrã cʉ̃́ta nimi. Masã wẽrĩꞌcãrã beꞌropʉ masãsere yʉꞌʉ ẽjõpeoꞌo. Tereta yʉꞌʉre niꞌcãrõacãrẽ beserã weema, nicʉ niwĩ. \p \v 7 Cʉ̃ tojo nicã, maata fariseo masã saduceo masã meꞌrã na basu wẽrĩꞌcãrãpʉ masãse cjasere aꞌmerĩ dʉꞌsasocãrã niwã. Tojo weerã na nerẽrĩ wiꞌipʉta niꞌcãrõ meꞌrã nisetimiꞌcãrã aꞌmerĩ dʉcawatia waꞌacãrã niwã. \v 8 Saduceo masã “Masã wẽrĩꞌcãrãpʉ masãsome. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã, wãtĩa quẽꞌrã marĩma”, ni ẽjõpeocãrã niwã. Fariseo masã peꞌe aꞌtiro ẽjõpeocãrã niwã: “Masã wẽrĩꞌcãrãpʉ masãrãsama. Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌterã, wãtĩa quẽꞌrã nima”, ni ẽjõpeocãrã niwã. Aꞌte ẽjõpeose meꞌrã dʉꞌsasocãrã niwã. \v 9 Na ʉpʉtʉ caricũ, niꞌcãrẽrã Moisé dutiꞌquere buꞌeri masã fariseo curuacjãrã wãꞌcãnʉꞌcã, nicãrã niwã: \p —Ãꞌrĩrẽ ne buꞌiri ñaꞌase bocaweꞌe. Apetero weegʉ Õꞌacʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ ucũgʉ̃ ucũapĩ Damasco waꞌari maꞌapʉ. Tojo weerã marĩ Õꞌacʉ̃rẽ yʉꞌrʉnʉꞌcãbosaꞌa nírã, cʉ̃rẽ mejẽcã niticãꞌrã. \p \v 10 Na ʉpʉtʉ caricũ dʉꞌsasocã ĩꞌagʉ̃, surara wiogʉ Pablore wẽjẽrĩ ni uigʉ, cʉ̃ yarã surarare nicʉ niwĩ: \p —Pablo tiropʉ waꞌa, cʉ̃rẽ pijiwãꞌcãña marĩ nirĩ wiꞌipʉ, nicʉ niwĩ. \p \v 11 Ape nʉmʉ ñamipʉ Jesú Pablo tiropʉ bajua, cʉ̃rẽ ucũcʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ wãcũtutuaya. Aꞌti macãpʉ yé quetire ucũꞌcaronojõta Romapʉ waꞌagʉ quẽꞌrã, tojota ucũña, nicʉ niwĩ. \s1 Judío masã Pablore wẽjẽsĩꞌrĩmiꞌque niꞌi \p \v 12 Cʉ̃ tojo níca ñami ape nʉmʉ ãpẽrã judío masã yaꞌyioropʉ Pablore wẽjẽrã nírã, nerẽ apoyucãrã niwã. Aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Niꞌcãcã meꞌrã Pablore wẽjẽtimirã, ne cãꞌrõacã baꞌati, sĩꞌrĩti weerã. Cʉ̃rẽ wẽjẽtojarãpʉ baꞌa, sĩꞌrĩrã. Wẽjẽtimirã, baꞌa, sĩꞌrĩcãma, Õꞌacʉ̃ marĩrẽ buꞌiri daꞌreato, ni apoyucãrã niwã. \v 13 Tojo ucũrã cuarenta yʉꞌrʉoro nicãrã niwã. \v 14 Na tojo ni ucũ apóca beꞌro paꞌia wiorã, ãpẽrã judío masã bʉcʉrã tiropʉ waꞌa, narẽ nicãrã niwã: \p —“Ʉ̃sã Pablore wẽjẽtimirã, ne baꞌati, sĩꞌrĩti weerãti”, ni apoyuapʉ. “Ʉ̃sã cʉ̃rẽ wẽjẽtimirã baꞌa, sĩꞌrĩcãma, Õꞌacʉ̃ ʉ̃sãrẽ buꞌiri daꞌregʉsami”, niapʉ. \v 15 Mʉsã, mʉsã meꞌrãcjãrã wiorã meꞌrã queti oꞌóya surara wiogʉpʉre. Ñamiacã Pablore mʉsã tiropʉ miitidutiya. “Ʉ̃sã cʉ̃ ye quetire dʉꞌpocã́pʉta añurõ masĩsĩꞌrĩsaꞌa”, ni queti oꞌóya, nisoodutioꞌocãrã nimiwã. \p —Cʉ̃ aꞌtopʉre etasome. Ʉ̃sã cʉ̃rẽ wẽjẽrãti nírã, maꞌapʉ yucuerãti, ni werecãrã niwã wiorãrẽ. Wiorã na tojo nicã tʉꞌorã, “Jaʉ”, nicãrã niwã. \p \v 16 Pablo páácjʉ̃ na tojo wẽjẽsĩꞌrĩse quetire tʉꞌogʉ, surara na nirĩ wiꞌipʉ waꞌa, Pablo tiropʉ eja, werecʉ niwĩ. \p \v 17 Pablo peꞌe cʉ̃ werecã tʉꞌogʉ, niꞌcʉ̃ surara wiogʉre pijio, cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Ãꞌrĩ maꞌmʉrẽ mʉꞌʉ wiogʉ tiropʉ pijiwãꞌcãña. Apeyenojõ werese cʉoapʉ, nicʉ niwĩ. \p \v 18 Cʉ̃ tojo nicã, cʉ̃rẽ surara wiogʉ tiropʉ miaa, cʉ̃rẽ nicʉ niwĩ: \p —Pablo marĩ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ cʉogʉ yʉꞌʉre pijitjĩagʉ̃, ãꞌrĩrẽ mʉꞌʉ tiropʉ oꞌoámi. Apeyenojõ weregʉtigʉ weeapʉ mʉꞌʉrẽ, nicʉ niwĩ. \p \v 19 Tojo weegʉ surara wiogʉ cʉ̃rẽ tʉ̃awãꞌcã, masã na tʉꞌotiropʉ sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ: \p —¿Ñeꞌenojõ werese cʉomiti mʉꞌʉ? nicʉ niwĩ. \p \v 20 Maꞌmʉ peꞌe cʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Judío masã wiorã Pablo yʉꞌʉ pacopánʉmʉrẽ ñamiacã na tiropʉ miadutirãsama mʉꞌʉrẽ. “Ʉ̃sã cʉ̃ ye cjasere dʉꞌpocã́pʉta añurõ masĩsĩꞌrĩsaꞌa” nitaꞌsarãsama. \v 21 Na tojo nicã, ẽjõpeoticãꞌña. Cuarenta yʉꞌrʉoro masã Pablore yucuerã maꞌapʉ duꞌtinuꞌcũrãsama. “Niꞌcãrõacãrẽ ʉ̃sã Pablore wẽjẽtimirã, ne baꞌati, sĩꞌrĩti weerãti. Cʉ̃rẽ wẽjẽtojarãpʉ baꞌa, sĩꞌrĩrãti”, niama. “Wẽjẽtimirã, ʉ̃sã baꞌa, sĩꞌrĩcãma, Õꞌacʉ̃ ʉ̃sãrẽ buꞌiri daꞌregʉsami”, niama. Añurõ apopeꞌotojacãrã niama na weeatjere. Tojo weerã na niꞌcãrõacãrẽ mʉꞌʉ “Jaʉ” nise diaꞌcʉ̃rẽ yucuerã weeama, nicʉ niwĩ. \p \v 22 Cʉ̃ tojo níca beꞌro surara wiogʉ peꞌe cʉ̃rẽ weꞌeritigʉ, aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —“Pablore wẽjẽsĩꞌrĩse quetire weregʉ ejapʉ surara wiogʉpʉre” ne ãpẽrãrẽ wereticãꞌña, níoꞌocʉ niwĩ. \s1 Surara wiogʉ Pablore Féli tiropʉ oꞌóꞌque niꞌi \p \v 23 Pablo páácjʉ̃ waꞌáca beꞌro surara wiogʉ cʉ̃ docacjãrã pʉarãrẽ pijiocʉ niwĩ. \p —Mʉsã yarã surarare were, apoyudutiya. Na niꞌcãcã ñami nueve nicã Cesareapʉ Pablore miarãsama. Aꞌtiro waꞌarãsama. Doscientos surara dʉꞌpocã meꞌrã waꞌato. Setenta cabayua meꞌrã pesawãꞌcãto. Doscientos ñosẽse pjĩrĩ meꞌrã waꞌato. \v 24 Pablo cʉ̃ pesajã cabayua quẽꞌrãrẽ apoyudutiya. Ne apeyenojõ mejẽcã waꞌaro marĩrõ Féli, Judea wiogʉ tiropʉ miaña, nicʉ niwĩ surara wiogʉ cʉ̃ docacjãrãrẽ. \p \v 25 Beꞌro narẽ cʉ̃ tojo níca beꞌro papera niꞌcã pũrĩ ojaoꞌocʉ niwĩ Félire. Aꞌtiro ni ojanoꞌcaro niwʉ̃ ti pũrĩpʉre: \p \v 26 “Yʉꞌʉ Claudio Lisia, mʉꞌʉ Féli Judea diꞌta wiogʉre añudutiꞌi. \v 27 Judío masã ãꞌrĩ Pablore ñeꞌe, wẽjẽsĩꞌrĩmicãrã niama. Beꞌro ‘Cʉ̃ romano masʉ̃ nimi’ nicã tʉꞌogʉ, yʉꞌʉ, yarã surara meꞌrã wĩorẽgʉ̃ ejawʉ na wẽjẽboꞌcʉre. \v 28 ‘¿Ñeꞌenojõ buꞌiri cʉ̃rẽ weresãpari?’ ni masĩsĩꞌrĩgʉ̃, judío masã wiorã tiropʉ cʉ̃rẽ miawʉ̃. \v 29 Na cʉ̃rẽ na ẽjõpeosetise ye buꞌiri weresãcãrã niwã. Ne cʉ̃rẽ te ye buꞌiri wẽjẽrõʉaꞌa, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ quẽꞌrã sõrõrõʉaꞌa nisenojõrẽ buꞌiri bocatisaꞌa. \v 30 Ãpẽrã judío masã cʉ̃rẽ wẽjẽrãti nise quetire tʉꞌogʉ, cʉ̃rẽ wẽjẽbosama ni wãcũgʉ̃, yʉꞌʉ mʉꞌʉ tiropʉre ãꞌrĩrẽ oꞌóꞌo. ‘Cʉ̃rẽ aꞌtopʉ weresãꞌcãrã mʉꞌʉ tiropʉta waꞌa, mʉꞌʉrẽ weresãrã waꞌato’, niwʉ̃ narẽ. Tocãꞌrõta niꞌi”, ni ojaoꞌocʉ niwĩ surara wiogʉ Félipʉre. \p \v 31 Surara cʉ̃ dutiꞌcaronojõta ti ñami Pablore miacãrã niwã Antípatri wãmetiri macãpʉ. \v 32 Topʉ cãrĩ, ape nʉmʉ peꞌe surara dʉꞌpocã meꞌrã waꞌaꞌcãrã totá majãmitojati aꞌtiticãrã niwã Jerusalẽ́pʉ na ya wiꞌipʉta tja. Cabayua meꞌrã waꞌaꞌcãrã diaꞌcʉ̃ Pablo meꞌrã yʉꞌrʉacãrã niwã Cesareapʉre. \v 33 Na Cesareapʉ eta, surara wiogʉ ojaoꞌoca pũrĩrẽ wiacãrã niwã Félire. Cʉ̃ tiropʉta Pablo quẽꞌrãrẽ cũucãrã niwã. \v 34 Féli ti pũrĩrẽ buꞌetojanʉꞌcõ, Pablore “¿Noꞌocjʉ̃pʉ niti mʉꞌʉ?” ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. Cʉ̃ “Cilicia diꞌtacjʉ̃ niꞌi” nicã tʉꞌogʉ, \v 35 Féli “Mʉꞌʉrẽ weresãꞌcãrã yʉꞌʉ tiropʉ etacã, mʉꞌʉ ye ucũsere tʉꞌogʉti”, nicʉ niwĩ. \p Beꞌro Pablore surarare coꞌtedutigʉ cũucʉ niwĩ Herode cʉ̃ weedutica wiꞌipʉ. \c 24 \s1 Pablore Féli tiropʉ weresãꞌque niꞌi \p \v 1 Niꞌcãmocʉse nʉmʉrĩ yʉꞌrʉ́ca beꞌro paꞌia wiogʉ Ananía, ãpẽrã judío masã bʉcʉrã, apĩ masãrẽ weresãꞌcãrãrẽ ucũbosagʉ Tértulo wãmetigʉ Cesareapʉre waꞌacãrã niwã. Waꞌa, Féli tiropʉ Pablore weresãcãrã niwã. \v 2 Tojo weecã, Féli Pablore pijiocʉ niwĩ. Pablo na tiropʉ ejacã, Tértulo cʉ̃rẽ weresãwãꞌcõcʉ niwĩ. Aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Ʉ̃sã wiogʉ, añu pũrĩcã mʉꞌʉ dutise. Mʉꞌʉ masĩse meꞌrã añurõ dutimasĩꞌi. Tojo weerã ʉ̃sã aꞌmequẽse mooꞌo. Añupũrĩrõ nimeꞌrĩcãꞌa. Te mʉꞌʉ daꞌrase meꞌrã aꞌti diꞌtacjãrãrẽ añurõ weetamugʉ̃ weeꞌe. \v 3 Tojo mʉꞌʉ weeyucã, mʉꞌʉrẽ nipeꞌtirocjãrãpʉ eꞌcatise oꞌoma. \v 4 Mʉꞌʉrẽ yʉꞌʉ yoacã ucũdojasĩꞌrĩtisaꞌa. Tojo weegʉ yʉꞌʉ cãꞌrõ ucũquejosere tʉꞌoya. \p \v 5 »Ãꞌrĩ caribosebʉcʉ nimi. Cʉ̃ nipeꞌtiro aꞌti turipʉre judío masãrẽ uarosãjãcã weesijagʉ weemi. Apeyema tja Jesú Nazarecjʉ̃rẽ ẽjõpeosetirã curuacjʉ̃ wiogʉ nimi. \v 6 Cʉ̃ judío masã nitirãrẽ pijisãjãasĩꞌrĩgʉ̃, Õꞌacʉ̃ wiꞌire dojorẽsĩꞌrĩmicʉ niwĩ. Ʉ̃sã judío masãrẽ dutise tojo weedutiweꞌe. Tojo weerã ʉ̃sã cʉ̃rẽ buꞌiri ñeꞌewʉ̃. Ʉ̃sã judío masãrẽ besewʉaronojõta cʉ̃rẽ besesĩꞌrĩmiwʉ̃. \v 7 Ʉ̃sã tojo weesĩꞌrĩcã, Claudio Lisia surara wiogʉ ʉ̃sã tiro aꞌti, ʉ̃sãrẽ tutuaro meꞌrã ẽꞌmawãꞌcã waꞌawĩ. \v 8 Ʉ̃sãrẽ aꞌtiro niwĩ: “Mʉsã Pablore weresãsĩꞌrĩrã, mʉsã aꞌti diꞌta wiogʉ Félipʉre weresãrã waꞌaya. Féli, mʉꞌʉ basuta cʉ̃rẽ sẽrĩtiñaꞌrẽ. Ʉ̃sã diacjʉ̃ nise meꞌrãta cʉ̃rẽ weresãrã weeꞌe”, nicʉ niwĩ Tértulo Félire. \p \v 9 Judío masã topʉ nirã́ quẽꞌrã “Tértulo diacjʉ̃ta ucũmi”, nicãrã niwã. \s1 Pablo Féli tiropʉ ucũꞌque niꞌi \p \v 10 Beꞌro Féli Pablore ucũdutigʉ omocã meꞌrã weequeocʉ niwĩ. Tojo weegʉ Pablo ucũcʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ yoacã aꞌti diꞌtapʉre dutigʉ niyucã, yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ masĩꞌi. Tojo weegʉ yʉꞌʉ mʉꞌʉpʉre eꞌcatise meꞌrã weregʉti yé cjasere. \v 11 Doce nʉmʉrĩta yʉꞌrʉꞌʉ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ aꞌtigʉ yʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ etáca beꞌro. Mʉꞌʉ basuta ãpẽrãrẽ yʉꞌʉ ¿diacjʉ̃ta ucũmiti? nígʉ̃, sẽrĩtiñaꞌrẽgʉ. \v 12 Yʉꞌʉ ti macãpʉ nicã, ãpẽrã meꞌrã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ, judío masã na nerẽse wiꞌseripʉ, noꞌo macã decopʉ yʉꞌʉ dʉꞌsasocã, ãpẽrã masãrẽ yʉꞌʉ uarosãjãcã weecã, ne niꞌcãti bocaejatiwã. \v 13 Ãꞌrã na weresãꞌque diacjʉ̃ta “Te ye buꞌiri niꞌi”, ni ĩꞌota basioweꞌe. \p \v 14 »Aꞌte pũrĩcãrẽ diacjʉ̃ta weregʉti. Yʉꞌʉ ñecʉ̃sʉmʉa na Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeosetiꞌcaronojõta yʉꞌʉ quẽꞌrã ẽjõpeoꞌo. Tojo weegʉ yʉꞌʉ Jesure ẽjõpeoꞌo. Ãꞌrã peꞌe tereta “Jesure ẽjõpeose ñaꞌa niꞌi, diacjʉ̃ niweꞌe”, nirã weema. Yʉꞌʉ quẽꞌrã nipeꞌtise Moisé cʉ̃ ojaꞌque, Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌquere ẽjõpeoꞌo. \v 15 Masã añurã, ñaꞌarã wẽrĩꞌcãrãpʉ masãrãsama nise quẽꞌrãrẽ ãꞌrã weronojõta yucueꞌe. \v 16 Tojo weegʉ Õꞌacʉ̃ ĩꞌorõpʉ yʉꞌʉ tutuaro põtẽorõ añurõ weesĩꞌrĩsaꞌa. Masã na ĩꞌorõpʉ quẽꞌrãrẽ tojota weesĩꞌrĩsaꞌa. \p \v 17 »Yʉꞌʉ peje cʉ̃ꞌmarĩ beꞌro apeye diꞌtapʉ buꞌesijaꞌcʉ Jerusalẽ́pʉre dajawʉ. Judío masã pajasecʉorã nirãrẽ niyeru oꞌogʉ aꞌtiwʉ. Tojo nicã Õꞌacʉ̃rẽ ñubuepeogʉ apeyenojõ oꞌogʉ aꞌtiwʉ. \v 18 Yʉꞌʉ aꞌtere tojo weeri cura Asiacjãrã judío masã etapejawã yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ nigʉ̃rẽ. Ʉ̃sã judío masã weesetironojõpʉma yʉꞌʉ ñaꞌarõ nisetiꞌquere dʉcayucã ĩꞌawã. Titare yʉꞌʉ meꞌrã pejetirãcã masã niwã. Ne narẽ uarosãjãcã weetiwʉ. \v 19 Yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ nicã ĩꞌaꞌcãrã, na pũrĩcã buꞌiri cʉomi nírã, mʉꞌʉ tiro weresãrã aꞌtiroʉaꞌa. \v 20 Na aꞌtiticãma, ãꞌrã mʉꞌʉ tiro nirã́ cãrʉ̃ wiorã tiropʉ yʉꞌʉ nicã, na buꞌiri bocaꞌquere weresãto. \v 21 Yʉꞌʉ aꞌte pũrĩcãrẽ nicãti. Yʉꞌʉ ʉpʉtʉ ucũtutuaro meꞌrã narẽ niwʉ̃: “ ‘Masã wẽrĩꞌcãrãpʉ masãrãsama’ ni, yʉꞌʉ ẽjõpeose ye buꞌiri mʉsã niꞌcãcã yʉꞌʉre beserã weeꞌe”, niwʉ̃, nicʉ niwĩ Pablo Félire. \p \v 22 Cʉ̃ tojo níca beꞌro Féli Jesure ẽjõpeorã na weesetisere añurõ masĩgʉ̃ niyugʉ, “Tocãꞌrõta tʉꞌogʉti. Beꞌro Lisia surara wiogʉ cʉ̃ etacãpʉ, yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ besegʉti”, nicʉ niwĩ. \p \v 23 Tojo weegʉ Féli surarare coꞌteduticʉ niwĩ Pablore tja. \p —Añurõ weeya cʉ̃rẽ. Aꞌti wiꞌipʉ cʉ̃ sijasĩꞌrĩcã, ãpẽrã cʉ̃ meꞌrãcjãrã cʉ̃rẽ weetamusĩꞌrĩcã, cãꞌmotaꞌaticãꞌña, ni, duticʉ niwĩ Féli cʉ̃ yagʉ surarare. \p \v 24 Pejeti nʉmʉrĩ yʉꞌrʉ́ca beꞌro Féli, cʉ̃ nʉmo judío masõ Drusila meꞌrã waꞌacãrã niwã tja Pablo nirĩ wiꞌipʉ. Topʉ etagʉ, surarare pijiduticʉ niwĩ Pablore. Pablo cʉ̃ tiropʉ etacã ĩꞌagʉ̃, “Wereya Jesure ẽjõpeosenojõ cjasere”, nicʉ niwĩ. \v 25 Pablo aꞌtere werecʉ niwĩ cʉ̃rẽ: \p —Õꞌacʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ dutiꞌquere añurõ weesetiduticʉ niwĩ. Õꞌacʉ̃ “Mʉsã basu ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrã, weeticãꞌña, wãcũtutuaya”, nicʉ niwĩ. Beꞌropʉ besegʉsami Õꞌacʉ̃ marĩ weesetiꞌquere, nicʉ niwĩ. \p Pablo cʉ̃ aꞌtere nicã tʉꞌogʉ, Féli tʉꞌomarĩa waꞌacʉ niwĩ. Tojo weegʉ Pablore “Wijaagʉsaꞌa. Apetero noꞌo apeyenojõ weese móógʉ̃, mʉꞌʉrẽ pijiogʉti tja mʉꞌʉ ucũsere tʉꞌoacjʉ”, nicʉ niwĩ. \p \v 26 Féli cʉ̃rẽ niyeru wapayecã ʉagʉ, pijio ucũmʉjãcʉ nimiwĩ. Cʉ̃ niyeru wapayéca beꞌro buꞌiripʉ nigʉ̃rẽ duꞌuwĩrõgʉ̃ti nígʉ̃, tojo weecʉ nimiwĩ. Pablo peꞌe cʉ̃rẽ ne wapayeticʉ niwĩ. \p \v 27 Beꞌro pʉa cʉ̃ꞌma beꞌro Féli wiogʉ nisere wijacãꞌcʉ niwĩ. Cʉ̃ dʉcayuro sãjãcʉ niwĩ tja Porcio Festo wãmetigʉ. Féli cʉ̃ wiogʉ nisere wijagʉ, judío masã meꞌrã añurõ tojasĩꞌrĩgʉ̃ Pablore buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉta cũucãꞌcʉ niwĩ. \c 25 \s1 Festo tiropʉ Pablo ucũꞌque niꞌi \p \v 1 Iꞌtia nʉmʉ cʉ̃ wiogʉ nise sãjã́ca beꞌro Festo Cesareapʉ níꞌcʉ Jerusalẽ́pʉ waꞌacʉ niwĩ. \v 2 Cʉ̃ topʉ ejacã, paꞌia wiorã, ãpẽrã judío masã wiorã apaturi Pablore weresãrã waꞌacãrã niwã cʉ̃pʉre tja. Pablo peꞌe Cesareapʉ nicʉ niwĩ. \v 3 Pablore wẽjẽatjere apoyutojacãrã niwã. Tojo weerã Festore ʉpʉtʉ tutuaro meꞌrã Pablore miaduticãrã niwã Jerusalẽ́pʉ. “Festo cʉ̃ Pablore ʉócãma, cʉ̃ maꞌapʉ aꞌtigʉreta wẽjẽcõꞌarãti”, nicãrã nimiwã. \v 4 Na tojo nicã, Festo peꞌe “Cʉ̃ Cesarea buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉta nitojami. Yʉꞌʉ basu maata tojaagʉsaꞌa tja topʉre. \v 5 Noꞌo ãpẽrã mʉsã wiorã apeyenojõ buꞌiri cʉomi nisere cʉorã, yʉꞌʉ meꞌrãta waꞌa weetjĩarã, weresãrã waꞌaya topʉta”, nicʉ niwĩ. \p \v 6 Beꞌro Festo Jerusalẽ́pʉre ocho o diez nʉmʉrĩ ni, dajatojaa waꞌacʉ niwĩ Cesareapʉre. Cʉ̃ dajáca nʉmʉ ape nʉmʉ peꞌe masãrẽ na besewʉaropʉ waꞌacʉ niwĩ. Topʉ eja, Pablore pijiduticʉ niwĩ. \v 7 Pablo topʉ sãjãejacã, Jerusalẽ́cjãrã judío masã Festo meꞌrã waꞌaꞌcãrã Pablo pʉꞌto waꞌacãrã niwã. Waꞌa, cʉ̃ weetiꞌquepʉreta ñaꞌabutiase weresãcãrã niwã. ¿Na weresãꞌque diacjʉ̃ niti? ne basioticaro niwʉ̃. \p \v 8 Na tojo níca beꞌro Pablo peꞌe “Judío masãrẽ dutiꞌquere ñaꞌarõ ucũtiwʉ. Õꞌacʉ̃ wiꞌi pajiri wiꞌire dojorẽtiwʉ. Romano masã wiogʉre ne cãꞌrõacã yʉꞌrʉnʉꞌcãtiwʉ”, nicʉ niwĩ. \p \v 9 Festo cʉ̃ quẽꞌrã tja judío masã meꞌrã añurõ tojasĩꞌrĩgʉ̃, Pablore “¿Mʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ waꞌasĩꞌrĩsari, yʉꞌʉ topʉ mʉꞌʉ ye cjasere besecã?” ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ. \p \v 10 Pablo cʉ̃rẽ yʉꞌticʉ niwĩ: \p —Yʉꞌʉ aꞌto besewʉaropʉ romano masã wiogʉ tiropʉ niꞌi. Aꞌtopʉta yʉꞌʉre beseroʉaꞌa. Yʉꞌʉ judío masãrẽ ne cãꞌrõacã ñaꞌarõ weetiwʉ. Mʉꞌʉ aꞌtere añurõ masĩsaꞌa. \v 11 Yʉꞌʉ ñaꞌase weeꞌque ye buꞌiri “Cʉ̃rẽ wẽjẽrõʉaꞌa” nicã pũrĩcãrẽ, ne “Yʉꞌʉre wẽjẽticãꞌña”, nitibosaꞌa. Na yʉꞌʉre weresãꞌque diacjʉ̃ niticãma, ne niꞌcʉ̃ yʉꞌʉre sõjã judío masãpʉre buꞌiri daꞌredutita basioweꞌe. Tojo weegʉ diacjʉ̃ta Romapʉ nigʉ̃́, romano masã wiogʉ waropʉ yʉꞌʉre besecã ʉasaꞌa, nicʉ niwĩ Pablo Festore. \p \v 12 Beꞌro Festo cʉ̃ meꞌrãcjãrã werecasari masã meꞌrã ucũtoja, Pablore pijiocʉ niwĩ: \p —Mʉꞌʉ romano masã wiogʉ waropʉre beseroʉapʉ. To pũrĩcãrẽ mʉꞌʉ cʉ̃ tiropʉta besedutigʉ waꞌagʉsaꞌa, nicʉ niwĩ Festo. \s1 Festo Agripare Pablo ye quetire wereꞌque niꞌi \p \v 13 Pejeti nʉmʉrĩ Festo Pablore ucṹca beꞌro Judea diꞌta wiogʉ waro Agripa wãmetigʉ cʉ̃ maꞌmio Berenice meꞌrã waꞌacãrã niwã Cesareapʉre. Na Festore cʉ̃ wiogʉ nise sãjã́ca beꞌro añudutirã waꞌarã weecãrã niwã. \v 14 Na topʉ peje nʉmʉrĩ niyucã, Festo Agripare werecʉ niwĩ Pablo ye cjasere. Aꞌtiro nicʉ niwĩ: \p —Aꞌto niꞌcʉ̃ masʉ̃ niami buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ Féli cʉ̃ wiogʉ nise wijagʉ duꞌuwĩrõtiꞌcʉ. \v 15 Yʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ ejacã, paꞌia wiorã, ãpẽrã judío masã bʉcʉrã Pablore wẽjẽato nírã, yʉꞌʉpʉre weresãwã. \v 16 Yʉꞌʉ narẽ yʉꞌtiwʉ: “Ʉ̃sã romano masã aꞌtiro weesetiꞌi. Ne ãpẽrãrẽ wẽjẽdutiro marĩꞌi cʉ̃rẽ weresãꞌcãrã, weresãnoꞌcʉ quẽꞌrã beseropʉ na basu aꞌmerĩ diacjʉ̃nʉꞌcõtica beꞌro. Na weresãnoꞌcʉ narẽ yʉꞌtíca beꞌropʉ besenoꞌo”, niwʉ̃ narẽ. \v 17 Tojo weegʉ na aꞌto etáca nʉmʉ ape nʉmʉ peꞌe maata yoogoro marĩrõ yʉꞌʉ masãrẽ besewʉaropʉ waꞌawʉ. Topʉ eja, Pablore pijiowʉ. \v 18 “Yʉꞌʉre weresãrã, ‘Ñaꞌabutiase peje waro buꞌiri cʉomi’, ni weresãrãsama”, ni wãcũmiwʉ̃. Ne marĩcaro niwʉ̃. \v 19 Na ẽjõpeosetise cjase diaꞌcʉ̃ nicaro niwʉ̃. Apeye, niꞌcʉ̃ masʉ̃ Jesú wãmetigʉ judío masã na “Wẽrĩa waꞌawĩ” níꞌcʉre Pablo peꞌe cʉ̃rẽta tja catimi nise queti diaꞌcʉ̃rẽ weresãwã. \v 20 Yʉꞌʉ aꞌtenojõrẽ ¿deꞌro weegʉsari? nímasĩti, Pablore sẽrĩtiñaꞌwʉ̃. “¿Mʉꞌʉ Jerusalẽ́pʉ waꞌasĩꞌrĩsari? ¿Topʉ beseroʉasari te cjasere?” niwʉ̃. \v 21 Cʉ̃ peꞌe “Jerusalẽ́pʉre waꞌasĩꞌrĩtisaꞌa. Romano masã wiogʉ waro Augusto tiro peꞌe besenoꞌsĩꞌrĩsaꞌa”, niwĩ. Tojo nicã tʉꞌogʉ, “Mʉꞌʉ aꞌtota tojánígʉ̃saꞌa yujupʉ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ. Yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ oꞌota basiocã, mʉꞌʉ waꞌagʉsaꞌa”, niwʉ̃, ni quetiwerecʉ niwĩ Festo Agripare. \p \v 22 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌogʉ, Agripa “Yʉꞌʉ quẽꞌrã cʉ̃ ucũcã tʉꞌosĩꞌrĩsaꞌa”, nicʉ niwĩ. Festo peꞌe “To pũrĩcãrẽ mʉꞌʉ ñamiacãta tʉꞌogʉsaꞌa”, nicʉ niwĩ. \p \v 23 Ape nʉmʉ Agripa, cʉ̃ maꞌmio Berenice na añuse wiorã suꞌti sãñase meꞌrã na nerẽwʉari tucũjopʉ sãjãacãrã niwã. Ãpẽrã surara wiorã, ti macãcjãrã wiorã quẽꞌrã na meꞌrã sãjãacãrã niwã. Na nerẽtojaca beꞌro Festo Pablore pijidutioꞌocʉ niwĩ. \p \v 24 Pablo na tiropʉ sãjãejacã, Festo to nirãrẽ nicʉ niwĩ: \p —Wiogʉ Agripa, ãpẽrã aꞌto dujirã, ãꞌrĩ Pablore mʉsã ĩꞌaꞌa. Pãjãrã judío masã Jerusalẽ́cjãrã, aꞌti macãcjãrã cʉ̃rẽ weresãwã yʉꞌʉpʉre. Naꞌirõ cʉ̃rẽ “Wẽjẽrõʉaꞌa”, ni caricũmʉjãwã. \v 25 Na tojo nimicã, yʉꞌʉ peꞌe “Cʉ̃rẽ wẽjẽrõʉaꞌa” na nise buꞌirire bocaticãti. Cʉ̃ basu “Yʉꞌʉ Augusto tiropʉ besenoꞌsĩꞌrĩsaꞌa” nicã, “Cʉ̃rẽ topʉta oꞌógʉti”, niwʉ̃. \v 26 Yʉꞌʉ cʉ̃rẽ oꞌógʉ, “Ãꞌrĩ aꞌte buꞌiri cʉomi, tojo weecʉ niwĩ”, ne papera ni ojaoꞌota basioweꞌe marĩ wiogʉpʉre. Tojo weegʉ yʉꞌʉ mʉsã tiropʉ ãꞌrĩrẽ pijioapʉ. Mʉꞌʉrẽ wéégʉ pijioasʉ ʉ̃sã wiogʉ ãꞌrĩ meꞌrã ucũato nígʉ̃. Mʉꞌʉ cʉ̃ meꞌrã ucṹca beꞌro Augustopʉre “Aꞌte buꞌiri cʉomi” ni ojaoꞌota basiorosaꞌa nígʉ̃, cʉ̃rẽ pijioasʉ. \v 27 Niꞌcʉ̃ buꞌiriwiꞌire oꞌógʉ, “Aꞌte buꞌiri cʉomi” ni weretimigʉ̃, oꞌóta basioweꞌe marĩ wiogʉpʉre. Mejõ warota oꞌóro weronojõ tʉꞌoñaꞌsaꞌa, nicʉ niwĩ Festo Agripare. \c 26 \s1 Pablo Agripare cʉ̃ wereꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro Agripa Pablore ucũduticʉ niwĩ: \p —Niꞌcãrõacã mʉꞌʉ yʉꞌtiya mʉꞌʉrẽ na weresãꞌquere, nicʉ niwĩ. Tojo weegʉ Pablo wiogʉre añudutigʉ, na weesetironojõta omocã meꞌrã weequeo, cʉ̃rẽ ucũcʉ niwĩ: \p \v 2-3 —Wiogʉ, mʉꞌʉ nipeꞌtise judío masã na weesetisere masĩsaꞌa. Apeye na ucũ aꞌmetuꞌtimʉjãse quẽꞌrãrẽ masĩsaꞌa. Tojo weegʉ yʉꞌʉ añurõ eꞌcatise meꞌrã mʉꞌʉrẽ weregʉti judío masã na yʉꞌʉre weresãꞌquere. Añurõ pajañaꞌse meꞌrã yʉꞌʉ ucũsere tʉꞌoya. \p \v 4 »Yʉꞌʉ wĩꞌmagʉ̃ nicãpʉta judío masã nipeꞌtirã yʉꞌʉ nisetiꞌquere masĩmʉjãtiwã. Ya macã Tarsopʉ nicã, Jerusalẽ́pʉ yʉꞌʉ nicã masĩwã. Aꞌtocateropʉ quẽꞌrãrẽ masĩsama yʉꞌʉ weesetisere. \v 5 Yʉꞌʉ maꞌmʉpʉta fariseo curuacjʉ̃ ninʉꞌcãwʉ̃. Na tere weresĩꞌrĩrã, añurõ masĩsama. Nipeꞌtirã judío masã waꞌteropʉre ti curuata niꞌi nipeꞌtise Moisé cʉ̃ dutiꞌquere añurõ weeri curua. \v 6 Niꞌcãrõacãrẽ Õꞌacʉ̃ masã wẽrĩꞌcãrãpʉre masõgʉ̃sami nise yʉꞌʉ ẽjõpeose ye buꞌiri aꞌtopʉ besedutirã oꞌoáma. Aꞌte masãse cjasere marĩ ñecʉ̃sʉmʉapʉreta Õꞌacʉ̃ weretojacʉ niwĩ. \v 7 Tereta yucuerã weeꞌe marĩ doce cururicjãrã. Tojo weerã ʉmʉcori, ñamirĩ cʉ̃rẽ ẽjõpeorã ñubuenuꞌcũcãꞌa. Yʉꞌʉ quẽꞌrã wẽrĩꞌcãrãpʉ masãrãsama nisere yucuegʉ weeꞌe. Aꞌte ye buꞌirita niꞌcãrõacãrẽ judío masã yʉꞌʉre weresãrã weema. \v 8 To pũrĩcãrẽ ¿deꞌro weerã mʉsã peꞌe Õꞌacʉ̃ masã wẽrĩꞌcãrãpʉre masõsere ẽjõpeoweti? \p \v 9 »Yʉꞌʉ quẽꞌrã todʉporopʉ Jesú Nazarecjʉ̃rẽ ẽjõpeorãrẽ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩrõ põtẽorõ weecũmiwʉ̃. \v 10 Jerusalẽ́pʉ paꞌia wiorã na dutioꞌomʉjãrõ meꞌrã Jesure ẽjõpeorãrẽ ñeꞌe, buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ miamʉjãwʉ̃. Narẽ wẽjẽcã, yʉꞌʉ quẽꞌrã ne cãꞌmotaꞌatiwʉ. \v 11 Pejetiri yʉꞌʉ judío masã na nerẽse wiꞌseripʉ waꞌa, Jesure ẽjõpeoduꞌuato nígʉ̃ buꞌiri daꞌrecũwʉ̃. Ʉpʉtʉ waro na meꞌrã uagʉ, apeye diꞌtapʉ narẽ buꞌiri daꞌresĩꞌrĩgʉ̃ sirutuwãꞌcãcũwʉ̃. \p \v 12 »“Buꞌiri daꞌregʉti tja” ni wãcũwãꞌcãgʉ̃, paꞌia wiorã dutioꞌori pũrĩ meꞌrã Damascopʉ waꞌamiwʉ̃. \v 13 Ti macã waꞌari maꞌapʉ waꞌagʉ, dajaritero nicã mujĩpũ asistero nemorõ ʉꞌmʉsepʉ asistedijati, añurõ boꞌreyua waꞌawʉ. Yʉꞌʉ tiro, yʉꞌʉ meꞌrãcjãrã tiropʉ asiste seꞌsa waꞌawʉ. \v 14 Tojo waꞌacã, ʉ̃sã nucũcãpʉ nipeꞌtirã bʉrʉqueꞌa waꞌawʉ. Niꞌcʉ̃ yʉꞌʉre hebreo ye meꞌrã ucũcã tʉꞌowʉ: “Saulo, ¿deꞌro weegʉ yʉꞌʉre ñaꞌarõ weeti? Tojo wéégʉ, mʉꞌʉ basuta ñaꞌarõ weegʉ weeꞌe”, niwĩ. \p \v 15 »Cʉ̃ tojo nicã, “¿Noa niti mʉꞌʉ?” niwʉ̃ cʉ̃rẽ. \p »Cʉ̃ yʉꞌʉre yʉꞌtiwĩ: “Yʉꞌʉ Jesú niꞌi, mʉꞌʉ ñaꞌarõ weesĩꞌrĩ wapagʉ́. \v 16 Wãꞌcãnʉꞌcãña. Yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ yé cjasere weregʉ waꞌato nígʉ̃ mʉꞌʉrẽ bajuapʉ. Niꞌcãcã mʉꞌʉ ĩꞌaꞌquere, yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ beꞌropʉ ĩꞌoatjere weregʉ waꞌagʉsaꞌa. \v 17-18 Judío masã, ãpẽrã judío masã nitirã mʉꞌʉrẽ wẽjẽsĩꞌrĩcã, añurõ coꞌtegʉti. Judío masã nitirã tiro na tʉꞌomasĩato nígʉ̃ yé quetire mʉꞌʉrẽ weredutigʉ oꞌógʉtigʉ weeꞌe. Mʉꞌʉ werecã, ñaꞌarõ weesetiꞌquere duꞌu, añuse peꞌere siruturãsama. Tojo weecã, naꞌitĩꞌarõpʉ níꞌcãrã boꞌreyuse peꞌere bocarãsama. Yʉꞌʉ na wiogʉ nigʉ̃ti. Wãtĩ peꞌe na wiogʉ ninemoticãꞌto nígʉ̃ tojo weegʉti. Yʉꞌʉre ẽjõpeocã, na ñaꞌarõ weesetiꞌquere acobojogʉti. Tojo weerã na quẽꞌrã ãpẽrã yʉꞌʉre ẽjõpeoꞌcãrã, yʉꞌʉ beseꞌcãrã meꞌrã nirãsama”, niwĩ Jesú yʉꞌʉre. \p \v 19 »Tojo weegʉ Jesú cʉ̃ ʉꞌmʉsepʉ ucũdijoꞌquere queoro weewʉ. Yʉꞌrʉnʉꞌcãtiwʉ. \v 20 Yʉꞌʉ ne waro Damascocjãrãrẽ Jesú ye quetire werenʉꞌcãwʉ̃. Beꞌro Jerusalẽ́cjãrãrẽ, nipeꞌtiro Judea diꞌtacjãrãrẽ, ãpẽrã judío masã nitirã quẽꞌrãrẽ aꞌtiro werewʉ. “Ñaꞌarõ mʉsã weesetiꞌquere duꞌuya. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ ʉaro weeya”, niwʉ̃. Na tojo wééca beꞌro na dʉcayuꞌquere ãpẽrãrẽ ĩꞌoato nígʉ̃ narẽ añurõ nisetidutiwʉ. \v 21 Aꞌte yʉꞌʉ wereꞌque ye buꞌiri judío masã Õꞌacʉ̃ wiꞌipʉ yʉꞌʉ nigʉ̃rẽ ñeꞌe, wẽjẽsĩꞌrĩmiwã. \v 22 Na tojo weesĩꞌrĩmicã, Õꞌacʉ̃ peꞌe yʉꞌʉre weetamunuꞌcũcãꞌwĩ. Tojo weegʉ yʉꞌʉ aꞌtocaterore wiorãrẽ, ãpẽrã mejõ nirã quẽꞌrãrẽ Õꞌacʉ̃ ye quetire wereꞌe. Dʉporopʉ Moisé, ãpẽrã Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã “Beꞌropʉ tojo waꞌarosaꞌa” na níꞌcaronojõ tereta yʉꞌʉ wereꞌe. \v 23 Na aꞌtiro ni ojacãrã niwã: “Cristo Õꞌacʉ̃ beseꞌcʉ piꞌeti, wẽrĩgʉ̃sami. Wẽrĩtoja, cʉ̃́ta wẽrĩꞌcʉpʉ masãmʉꞌtãgʉ̃sami. Tojo weegʉ cʉ̃ yʉꞌrʉosere weregʉsami judío masãrẽ, judío masã nitirãrẽ”, ni ojacãrã niwã, ni werecʉ niwĩ Pablo. \p \v 24 Cʉ̃ tojo nirĩ curata Festo caricũquejocʉ niwĩ Pablore: \p —Pablo, mʉꞌʉ maatigʉ weeꞌe. Ʉpʉtʉ mʉꞌʉ buꞌese ye buꞌiri mʉꞌʉ tʉꞌomasĩtigʉ dojoꞌo, nicʉ niwĩ Festo. \p \v 25 Cʉ̃ tojo nicã, Pablo yʉꞌticʉ niwĩ: “Yʉꞌʉ maatigʉ mejẽta weeꞌe. Yʉꞌʉ werese diacjʉ̃ta niꞌi. Wiopesase meꞌrã wereꞌe”, nicʉ niwĩ. \p \v 26 Beꞌro Agripare werecʉ niwĩ tja: \p —Mʉꞌʉ aꞌte cjasere añurõ masĩsaꞌa. Tojo weegʉ yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ uiro marĩrõ wereꞌe. Nipeꞌtise yʉꞌʉ mʉꞌʉrẽ wereꞌquere añurõ masĩsaꞌa. Aꞌte Jesú ye queti yaꞌyioropʉ waꞌatiwʉ. \p \v 27 »¿To pũrĩcãrẽ mʉꞌʉ quẽꞌrã, Agripa, Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌquere ẽjõpeoweti? Yʉꞌʉ tʉꞌoñaꞌcã, mʉꞌʉ ẽjõpeosaꞌa, ni sẽrĩtiñaꞌcʉ niwĩ Pablo. \p \v 28 Cʉ̃ tojo nicã, Agripa nicʉ niwĩ: \p —¿Pejetiacã ucũse meꞌrã mʉꞌʉ yʉꞌʉre Jesure ẽjõpeocã weecãꞌsĩꞌrĩti? ni yʉꞌticʉ niwĩ. \p \v 29 Pablo ninemocʉ niwĩ tja: \p —Peje ucũse, pejetiacã ucũse ʉseri meꞌrã mʉꞌʉ, aꞌto nirã́ nipeꞌtirã yʉꞌʉ weronojõ Jesure ẽjõpeocã ʉasaꞌa, yʉꞌʉ weronojõ buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ nitimirã, nicʉ niwĩ. \p \v 30-31 Cʉ̃ tojo níca beꞌro Agripa, Festo, Berenice, ãpẽrã na meꞌrã dujirã wãꞌcãnʉꞌcã, ape tucũpʉ Pablo ye cjasere ucũrã sãjãacãrã niwã. Aꞌtiro nicãrã niwã: \p —Cʉ̃ pũrĩcã te ye buꞌiri wẽjẽrõʉaꞌa nisere ne mooami. Ne buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ quẽꞌrãrẽ cũuta basiotimiapã, nicãrã niwã. \p \v 32 Agripa peꞌe Festore nicʉ niwĩ: \p —Cʉ̃ basu peꞌe “Augusto romano masã wiogʉ yʉꞌʉre beseato” niticãma, marĩ cʉ̃rẽ duꞌuwĩrõcãꞌboapã, nicʉ niwĩ. \c 27 \s1 Pablore Romapʉ oꞌóꞌque niꞌi \p \v 1 Beꞌro Festo Romapʉ oꞌóta basiocã ĩꞌagʉ̃, Pablore, tojo nicã ãpẽrã buꞌiri daꞌreri wiꞌipʉ nirãrẽ Julio surara wiogʉre coꞌtedutiwĩ. Julio surara wiogʉ Augusto wãmetiri curuacjʉ̃ niwĩ. Yʉꞌʉ Luca quẽꞌrã na meꞌrã waꞌawʉ. \v 2 Ʉ̃sã niꞌcãwʉ̃ yucʉsʉ Adramitio wãmetiri macã cjãwʉ̃ Asia cjase petaripʉ waꞌapjʉ meꞌrã mʉjãsãjã waꞌawʉ. Apĩ Aristarco wãmetigʉ Macedonia diꞌta Tesalónica wãmetiri macãcjʉ̃ ʉ̃sã meꞌrã waꞌawĩ. \p \v 3 Cesareapʉ wijaꞌcãrã ape nʉmʉ ʉ̃sã Sidṍ wãmetiri macãpʉre etawʉ. Topʉ ʉ̃sã etacã, Julio Pablore pajañaꞌgʉ̃, aꞌtiro weewĩ. Tocjãrã cʉ̃ meꞌrãcjãrã cʉ̃ ʉasenojõrẽ oꞌoato nígʉ̃, na tiropʉ sijadutigʉ duꞌuoꞌowĩ. \v 4 Ʉ̃sã ti macãpʉ níꞌcãrã wijawãꞌcã, Chipre nʉcʉ̃rõrẽ diacjʉ̃camocã peꞌe yʉꞌrʉawʉ. Tia peꞌe wĩꞌrõ tutuatiwʉ. \v 5 Ʉ̃sã Cilicia, Panfilia wãmetise diꞌta tiro ti maarẽta yʉꞌrʉtẽrĩ pẽꞌa, Mira wãmetiri macãpʉ Licia diꞌtapʉre ejawʉ. \v 6 Ti macãpʉ apewʉpʉ mʉjãsãjãrãtirã tiwʉpʉ sãñaꞌcãrã dijawʉ. Beꞌro surara wiogʉ apewʉ Alejandría cjãwʉ̃ Italiapʉ waꞌapjʉre bocaejawĩ. Ʉ̃sã tiwʉpʉ mʉjãsãjã, waꞌa waꞌawʉ tja. \p \v 7 Wĩꞌrõ ʉ̃sãrẽ ʉpʉtʉ wẽe cãꞌmotaꞌayucã, ʉ̃sã peje nʉmʉrĩ yoogowʉ. Ʉ̃sã ʉpʉtʉ piꞌetíca beꞌropʉ ejawʉ Gnido wãmetiri macã põtẽorõpʉre. Wĩꞌrõ apero peꞌe wẽose ye buꞌiri diacjʉ̃ yʉꞌrʉamasĩti, apero peꞌe majãmiawʉ̃. Salmón peta tiro peꞌe yʉꞌrʉaa, Creta nʉcʉ̃rõrẽ cũpe peꞌe bajaqueꞌawʉ. \v 8 Ʉ̃sã sumutopʉ yʉꞌrʉaa, ʉpʉtʉ daꞌrayʉꞌrʉaꞌcãrã caributirãpʉ Añurĩ Peta wãmetiropʉre ejawʉ. Ti peta Lasea wãmetiri macã pʉꞌto niwʉ̃. \p \v 9 Ʉ̃sã ʉpʉtʉ yoogoꞌque ye buꞌiri judío masã beꞌtiri bosenʉmʉ yʉꞌrʉatojacaro niwʉ̃. Tojo weero wĩꞌrõ ʉpʉtʉ waꞌa, puꞌecʉ nʉꞌcãtjo cãꞌrõacã dʉꞌsawʉ. Ʉ̃sã yʉꞌrʉacã, ʉpʉtʉ waro wiopesa niwʉ̃. \v 10 Tere masĩgʉ̃, Pablo narẽ weremiwĩ: \p —Marĩ yʉꞌrʉacã, wio nisaꞌa. Aꞌtiwʉ, tiwʉ cjase apeque, marĩ quẽꞌrãrẽ mirĩtawio nisaꞌa. Tojo weerã marĩ aꞌtopʉta tojánírã yujupʉ, nimiwĩ. \p \v 11 Cʉ̃ tojo nimicã, surara wiogʉ Pablo ucũsere tʉꞌotiwĩ. Tiwʉ wiogʉ, tiwʉ autugʉre na ucũse peꞌere ẽjõpeowĩ. \v 12 Ti peta peꞌe puꞌecʉ nicã ñaꞌa niporo. Tojo weerã tiwʉpʉ sãñarã pãjãrã ti nʉcʉ̃rõ Cretare yʉꞌrʉa waꞌasĩꞌrĩwã Fenice wãmetiri macãpʉ. “Topʉ apetero weerã puꞌecʉ tõꞌorãsaꞌa”, niwã. Ti peta peꞌere ʉpʉtʉ wĩꞌrõ wẽetiporo. \s1 Pablo quẽꞌrã puꞌetõꞌoꞌque niꞌi \p \v 13 Tojo weerã sajatiro wĩꞌrõ wẽetuuwãꞌcãticã, tiwʉ daꞌrarã peꞌe “Yʉꞌrʉaroʉaꞌa Fenicepʉ”, ni wãcũwã. Tojo wee ʉ̃sã Creta wãmetiri nʉcʉ̃rõ sumutopʉ yʉꞌrʉawʉ. \v 14 Ʉ̃sã wijáca beꞌro maata wĩꞌrõ ʉpʉtʉ wẽewãꞌcãtiwʉ ʉ̃sã pʉꞌto nʉcʉ̃rõ tiro peꞌe. Te wĩꞌrõ Nordeste wãmetiwʉ. \v 15 Tiwʉre wĩꞌrõ ʉpʉtʉ wẽecãꞌmotaꞌawʉ. Tojo wẽecã, wĩꞌrõ wẽepõtẽorõ peꞌe waꞌata basiotiwʉ. Basioticã ĩꞌa, to wẽewãꞌcãrõ peꞌeta ʉ̃sãrẽ sʉꞌori miawʉ̃. \v 16 Ʉ̃sã niꞌcã nʉcʉ̃rõ Cauda wãmetiri nʉcʉ̃rõacãpʉre eja, yʉꞌrʉawʉ wĩꞌrõ ʉpʉtʉ wẽopũrĩtiro peꞌe. Tiwʉ siropʉ niꞌcãwʉ̃ yucʉsʉ cãꞌwʉ̃acã pajipjʉ mirĩcã, na yʉꞌrʉapjʉ dʉꞌteponoꞌwʉ̃. Wĩꞌrõ ʉpʉtʉ wẽecã, tiwʉacãrẽ ʉpʉtʉ daꞌratjĩarãpʉ pajipjʉjopʉ miisãawʉ̃. \v 17 Tiwʉre wejemorõpeotoja, pũnʉꞌmo dari meꞌrã wĩꞌrõ meꞌrã batari nírã pajipjʉta warʉa, dʉꞌtewã. Beꞌro na ui, Sirte wãmetiro nucũporojopʉ marĩrẽ wẽewãꞌcãrĩ nírã, na “Suꞌti caseri wĩꞌrõ miato” ni, dʉꞌteõꞌoꞌque caserire pãacãꞌwã. Na pã́áca beꞌro wĩꞌrõ wẽorõ peꞌeta waꞌawʉ. \v 18 Ape nʉmʉ mejãrõta wĩꞌrõ wẽecã ĩꞌarã, aꞌtiro weewã. Tiwʉpʉ apeque sãñasere paꞌsa tutuapjʉ tojato nírã cõꞌadʉowã. \v 19 Ape nʉmʉ ʉ̃sã basuta niꞌcãrẽ tiwʉ cjase suꞌti caserire, na dʉꞌteꞌque darire, na tuatuꞌque sẽꞌrẽrĩrẽ doqueñonemowʉ̃ tja. \v 20 Peje nʉmʉrĩ mujĩpũ ʉmʉcocjʉ̃, ñocõa ne bajutiwã. Tojo weerã ʉ̃sã noꞌo diácjʉ̃ waꞌarãsari, nita basiotiwʉ. Wĩꞌrõ quẽꞌrã tojo wẽenuꞌcũcãꞌwʉ̃. Tojo wee “Ʉ̃sã ne yʉꞌrʉsome”, ni wãcũmiwʉ̃. \p \v 21 Peje nʉmʉrĩ ʉ̃sã baꞌatiwʉ. Tojo weecã ĩꞌa, Pablo na waꞌteropʉ níꞌcʉ wãꞌcãnʉꞌcã, narẽ niwĩ: \p —Mʉsãrẽ sõꞌopʉ Cretapʉ yʉꞌʉ wereꞌquere tʉꞌocã, añu niboapã. Marĩ topʉ wijatirã, aꞌtiwʉre dojorẽ, tiwʉ cjasere bajuriotiboapã. \v 22 Niꞌcãrõacãrẽ mʉsã uiticãꞌña. Ne niꞌcʉ̃ wẽrĩsome. Aꞌtiwʉ diaꞌcʉ̃ bajudutirosaꞌa. \v 23 Yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeogʉ niꞌi. Cʉ̃ yʉꞌʉ wiogʉ nimi. Niꞌcãcã ñami niꞌcʉ̃ cʉ̃rẽ werecoꞌtegʉ yʉꞌʉ tiropʉ bajuami. \v 24 Aꞌtiro ni wereami: “Ne uiticãꞌña. Mʉꞌʉ Augusto wiogʉ tiropʉ besenoꞌgʉ̃ waꞌagʉsaꞌa. Õꞌacʉ̃ mʉꞌʉ sẽrĩsere añurõ tʉꞌoami. Tojo weerã aꞌtiwʉpʉ nirã́ yʉꞌrʉpeꞌticãꞌrãsama. Ne niꞌcʉ̃ wẽrĩsome”, niami. \v 25 Tojo weerã mʉsã wãcũtutuaya. Yʉꞌʉ Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeoꞌo. Cʉ̃ níꞌque diacjʉ̃ta waꞌarosaꞌa. \v 26 Wĩꞌrõ diaꞌcʉ̃ marĩrẽ nʉcʉ̃rõpʉ wẽequepeorosaꞌa, niwĩ Pablo. \p \v 27 Pʉa semana ʉ̃sã Cretare wijáca beꞌro ejacãti pajiri maa Adriático wãmetiri maajopʉre. Wĩꞌrõ ʉpʉtʉ wẽocãꞌmotaꞌayucã, yoogocãti. Ñami deco nicã tiwʉcjãrã daꞌrarã, “Marĩ diꞌta tiropʉ ejarã weetʉꞌsaꞌa”, niwã. \v 28 Tojo weerã na ¿noꞌocãꞌrõ ʉ̃ꞌcʉ̃amiti? nírã, niꞌcã da yuta da meꞌrã dijoo, queoñaꞌwã. Na tojo weecã, treinta y seis metros ʉ̃ꞌcʉ̃awʉ̃. To beꞌroacã tja apaturi queoñaꞌwã. Veintisiete metrota nicaro niwʉ̃ majã. \v 29 Ñami niyucã, na ʉ̃tãpagapʉ doquewãrĩ nírã, aꞌtiro weewã. Baꞌparitise cõme pjĩrĩ pacare te yapuripʉ yuta dari meꞌrã dʉꞌteõꞌoꞌquere doqueñowã. Auturo peꞌe tiwʉre wejeñeꞌepoꞌato nírã tojo weewã. Tojo weetojaca beꞌro na “Maata boꞌreacã ʉamisaꞌa”, ni wãcũqueꞌtiwã. \v 30 Ñamita tiwʉre daꞌracoꞌteri masã duꞌtisĩꞌrĩmiwã. Tojo wee na “Cõme pjĩrĩrẽ ʉꞌmʉtãrõ peꞌe doqueñorãtirã weeꞌe” nisoo, yucʉsʉacãrẽ miidijoo, tiwʉ meꞌrã duꞌtisĩꞌrĩmiwã. \v 31 Pablo na tojo weesĩꞌrĩcã ĩꞌagʉ̃, surara wiogʉre, ãpẽrã surarare werewĩ: \p —Ãꞌrã aꞌtiwʉpʉ tojaticã, mʉsã ne niꞌcʉ̃ catisome, niwĩ. \p \v 32 Cʉ̃ tojo nicã tʉꞌorã, surara peꞌe tiwʉ yucʉsʉacãrẽ dʉꞌteꞌque darire dʉtesurequeñocãꞌwã. \p \v 33 Boꞌrequeꞌati dʉporo Pablo tiwʉpʉ nirãrẽ baꞌadutiwĩ: \p —Pʉa semana waꞌaꞌa mʉsã cãrĩti, baꞌatimirã mʉsã nirṍ. \v 34 Tojo weegʉ yʉꞌʉ mʉsã baanʉjã tutuato nígʉ̃, mʉsãrẽ baꞌadutigʉti. Ne cãꞌrõacã mʉsãrẽ mejẽcã waꞌasome, niwĩ. \p \v 35 Tojo nitoja, Pablo pã́rẽ mii, nipeꞌtirã ĩꞌorõpʉ Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatise oꞌowĩ. Beꞌro cʉ̃ basu tigare deco meꞌrã peꞌé, baꞌawĩ. \v 36 Na cʉ̃ tojo baꞌacã ĩꞌarã, na bʉjawetimiꞌquere duꞌu, na quẽꞌrã eꞌcatise meꞌrã baꞌawã. \v 37 Ʉ̃sã tiwʉpʉ sãñarã nipeꞌtirã doscientos setenta y seis niwʉ̃. \v 38 Na baꞌasĩꞌrĩrõ põtẽorõ na baꞌáca beꞌro tiwʉpʉ sãñase trigo ajurire ti maapʉ doqueñopeꞌocãꞌwã. Yucʉsʉ caꞌrasãanemopjʉ tojato nírã tere cõꞌawã. \s1 Yucʉsʉ nucũporopʉ sʉꞌapejaꞌque niꞌi \p \v 39 Boꞌrequeꞌaca beꞌro tiwʉ daꞌrari masã nʉcʉ̃rõrẽ ĩꞌabocawã. ¿Noꞌopʉ niti? ni ĩꞌamasĩtiwã. Na tojo ĩꞌamasĩtimirã, opatucũ nucũporo nirõrẽ ĩꞌa, “Sõꞌo bʉanʉjãrã, apetero weero basiocãma, to majãarã”, niwã. \v 40 Tojo weerã todʉporo “Cõme pjĩrĩ wejeñeꞌepoꞌato” ni, na dʉꞌte doqueñoꞌque pjĩrĩrẽ dʉtesure dijowã. Apeye wajapjĩrĩ pacare, autuse pjĩrĩ dʉꞌteꞌque darire pãacaꞌranʉꞌcõwã. Na tojo weetojaca beꞌro ʉꞌmʉtãrõpʉ nirĩ suꞌti caserore wĩꞌrõ ti caseropʉ ñeꞌe miato nírã wejemorõ yoowã. Tojo weero tiwʉ nucũporo sumuto peꞌe nʉjãwʉ̃. \v 41 Nʉjã, ʉ̃ꞌcʉ̃atiro nucũporo opa buꞌa nirõpʉ sʉꞌapeja waꞌawʉ. Wajamʉꞌtãrõ peꞌe nucũporopʉ opasĩo doquebiꞌpequeꞌawʉ. Ne sĩobʉrota basiotiwʉ. Tiwʉ auturo peꞌe pãꞌcõrĩ pacase paaquẽocã, bata waꞌawʉ. \p \v 42 Tojo waꞌacã ĩꞌa, surara tiwʉpʉ buꞌiri cʉorã na ñeꞌeꞌcãrãrẽ ne niꞌcʉ̃ doqueñojã baaduꞌtiticãꞌto nírã wẽjẽcãꞌsĩꞌrĩmiwã. \v 43 Surara wiogʉ peꞌe Pablore yʉꞌrʉosĩꞌrĩgʉ̃, narẽ cãꞌmotaꞌawĩ. Beꞌro baamasĩrãrẽ sumutopʉ baanʉjãmʉꞌtãdutiwĩ. \v 44 Ãpẽrãrẽ taboa pjĩrĩ meꞌrã paꞌsanʉjãdutiwĩ. Te meꞌrã waꞌatirã, tiwʉ cjase bataꞌque pjĩrĩ meꞌrã paꞌsanʉjãdutiwĩ. Tojo weetjĩrã, ʉ̃sã nipeꞌtirã yʉꞌrʉpeꞌticãꞌwʉ̃. \c 28 \s1 Pablo Malta nʉcʉ̃rõpʉ níꞌque niꞌi \p \v 1 Ʉ̃sã nipeꞌtirã sumutopʉ nʉjãta, majãnʉꞌcãca beꞌro ʉ̃sã masĩwʉ̃, ti nʉcʉ̃rõ Malta wãmeticaro niwʉ̃. \v 2 Tocjãrã masã acoro pejacã yʉsʉacã ĩꞌarã, ʉ̃sãrẽ añurõ pajañaꞌwã. Tojo weerã pecameꞌe wĩjãbosa, ʉ̃sãrẽ sõꞌmadutirã pijiowã. \v 3 Pablo quẽꞌrã peca boposãse seegʉ waꞌa, mitĩawĩ. Cʉ̃ tojo mitĩarĩ cura aña pecapʉ níꞌcʉ asise uiwijatigʉ, Pablo ya omocãpʉ cũꞌrĩ doqueyojawĩ. Topʉta wãꞌñacãꞌwĩ. \v 4 Ti nʉcʉ̃rõcjãrã aña Pablo ya omocãpʉ wãꞌñacã ĩꞌarã, na aꞌtiro niwã: \p —Ãꞌrĩ masã wẽjẽrĩ masʉ̃ nisami. Cʉ̃ dia pajiri maapʉ yʉꞌrʉtojaꞌcʉ nimigʉ̃, cʉ̃ ñaꞌarõ weeꞌque wapa wẽrĩgʉ̃sami, niwã. \p \v 5 Pablo peꞌe añarẽ pecameꞌepʉ wejestequetĩawĩ. Cʉ̃rẽ ne mejẽcã waꞌatiwʉ. \v 6 Na tocjãrã peꞌe “Maata cʉ̃rẽ bipia waꞌarosaꞌa”, nimiwã. “Bipiticãma, wãcũña marĩrõ bʉrʉqueꞌa, wẽrĩa waꞌagʉsami”, ni wãcũmiwã. Na yoacã yucuecũmí, cʉ̃rẽ mejẽcã waꞌaticã ĩꞌa, mejẽcã wãcũwã tja. “Ãꞌrĩ ʉmʉ mejẽta nisami. Marĩ ẽjõpeogʉ nígʉ̃ nisasami. Tojo weero cʉ̃rẽ aña cũꞌrĩcã, ne mejẽcã waꞌaweꞌe”, niwã. \fig Malta wãmetiri nʉcʉ̃rõpʉ Pablo aña cõꞌoꞌque niꞌi|alt="Make 110 percent Snake fastened to Paul’s hand (with hair" src="CN02048B.TIF" size="col" ref="Hch 28.1-6" \fig* \p \v 7 Ʉ̃sãrẽ tojo waꞌaꞌcaro ti nʉcʉ̃rõ wiogʉ Publio wãmetigʉ ya diꞌta pʉꞌtoacã niwʉ̃. Cʉ̃ ʉ̃sãrẽ cʉ̃ ya wiꞌipʉ cãrĩdutigʉ pijiawĩ. Iꞌtia nʉmʉ ʉ̃sã cʉ̃ ya wiꞌipʉ nise nʉmʉrĩrẽ ʉ̃sãrẽ añurõ weewĩ. \v 8 Titare Publio pacʉ ujaque, yoja dutitigʉ cãjĩwĩ. Pablo cʉ̃ cãjĩrõpʉ sãjãa, Õꞌacʉ̃rẽ sẽrĩbosa, cʉ̃ dʉpoapʉre ñapeowĩ. Tojo wee cʉ̃rẽ yʉꞌrʉcã weewĩ. \v 9 Cʉ̃ tojo weecã ĩꞌarã, ti nʉcʉ̃rõpʉ nirã́ dutitirã na ye dutire yʉꞌrʉodutirã cʉ̃ tiropʉ aꞌtiwã. Nipeꞌtirã na ye dutire yʉꞌrʉonoꞌwã. \v 10 Ti nʉcʉ̃rõcjãrã ʉ̃sãrẽ peje apeyenojõ oꞌowã. Beꞌropʉ ʉ̃sã yucʉsʉpʉ waꞌarã, puꞌetiatje quẽꞌrãrẽ oꞌowã. \p \v 11 Ʉ̃sã ti nʉcʉ̃rõpʉre iꞌtia mujĩpũ niwʉ̃. Beꞌro Alejandría wãmetiri macã cjãwʉ̃ meꞌrã waꞌawʉ tja. Tiwʉ topʉ puꞌecʉ tõꞌo nínicaro niwʉ̃ yujupʉ. Tiwʉ yucʉsʉẽꞌquẽapʉ ãpẽrã masã ẽjõpeosetirã Cástor, Pólux wãmetirã queose na paateõꞌoꞌque wãꞌñawʉ̃. \v 12 Maltapʉ níꞌcãrã wija, Siracusa wãmetiri macã cja petapʉ ejawʉ. Topʉ iꞌtia nʉmʉ tojáníwʉ̃. \v 13 Beꞌro Regio wãmetiri macãpʉ waꞌarã, sumutopʉ nʉjãwʉ̃. Topʉ eta, niꞌcã nʉmʉ beꞌro ʉ̃sã waꞌaro peꞌeta wĩꞌrõ wẽowʉ̃. Tojo weerã ape nʉmʉ peꞌe ejabaqueꞌowʉ Puteoli wãmetiri macãpʉre. Topʉ eta, ʉ̃sã tiwʉpʉ sãñaꞌcãrã dijawʉ. \v 14 Topʉre ãpẽrã Jesure ẽjõpeorãrẽ bocaejawʉ. Na ʉ̃sãrẽ “Niꞌcã semana ʉ̃sã meꞌrã tojáníña”, niwã. Tojo weerã ʉ̃sã niꞌcã semana to ni, beꞌro Romapʉ waꞌarã maꞌapʉ yʉꞌrʉawʉ tja. \v 15 Ãpẽrã Romacjãrã Jesure ẽjõpeorã ʉ̃sã Romapʉ waꞌase quetire tʉꞌotojacãrã niwã. Tere tʉꞌo, ʉ̃sãrẽ põtẽrĩrã etawã maꞌapʉ Foro de Apio wãmetiri macãpʉ. Ãpẽrã quẽꞌrã aperopʉ sijari masã na cãrĩrõpʉ Tres Tabernas wãmetiropʉ ʉ̃sãrẽ põtẽrĩwã. Pablo narẽ ĩꞌagʉ̃, Õꞌacʉ̃rẽ eꞌcatise oꞌo, cʉ̃ basu quẽꞌrã nemorõ eꞌcati, wãcũtutuase bocanemowĩ. \v 16 Ʉ̃sã Romapʉ etáca beꞌro surara wiogʉ Julio aꞌtiro weewĩ. Buꞌiri cʉorã cʉ̃ miaꞌcãrãrẽ tocjãrã buꞌiri cʉorãrẽ coꞌterã wiogʉpʉre wiawĩ. Pablo peꞌere ape wiꞌipʉ niꞌcʉ̃ surara cʉ̃rẽ duꞌtiri nígʉ̃ coꞌteacjʉ meꞌrã cũuwĩ. \s1 Pablo Romapʉ níꞌque niꞌi \p \v 17 Iꞌtia nʉmʉ ʉ̃sã Romapʉ etáca beꞌro Pablo ti macãcjãrã judío masã wiorãrẽ pijiowĩ. Beꞌro cʉ̃ tiropʉ na ejacã ĩꞌa, narẽ aꞌtiro niwĩ: \p —Yʉꞌʉ acawererã, ne cãꞌrõacã mejẽcã weetiwʉ marĩ acawererãrẽ. Ne marĩ ñecʉ̃sʉmʉapʉ weesetiꞌquere “Tojo niweꞌe”, nitiwʉ. Tojo weetimicã, marĩ acawererã Jerusalẽ́pʉ yʉꞌʉre ñeꞌe, romano masã wiorãpʉre oꞌowã. \v 18 Na romano masã wiorã yʉꞌʉre sẽrĩtiñaꞌa, cʉ̃rẽ wẽjẽrõʉaꞌa nise buꞌirire bocatitjĩarã, duꞌusĩꞌrĩmiwã. \v 19 Na judío masã peꞌe pũrĩcã yʉꞌʉre ne duꞌuwĩrõrõ ʉatiwã. Tojo weegʉ yʉꞌʉ “Wiogʉ Augusto Romacjʉ̃pʉta beseato”, niwʉ̃. Ne yʉꞌʉ acawererãrẽ weresãgʉ̃ mejẽta, yʉꞌʉ ʉaro meꞌrã aꞌtiapʉ. \v 20 Yʉꞌʉ tojo weetjĩagʉ̃, mʉsã meꞌrã ucũgʉ̃ti nígʉ̃, diacjʉ̃ masĩato nígʉ̃ mʉsãrẽ pijioapʉ. Marĩ judío masã yoacã yucueꞌcʉ aꞌtitojacʉ niwĩ. Cʉ̃ Jesucristo wãmetimi. Yʉꞌʉ cʉ̃rẽ ẽjõpeose ye buꞌiri aꞌte dari cõme dari meꞌrã dʉꞌtenoꞌcʉ niꞌi, niwĩ Pablo. \p \v 21 Na cʉ̃rẽ niwã: \p —Ʉ̃sã ne niꞌcã papera pũrĩ judío masã Judeacjãrã na ojaoꞌoca pũrĩrẽ ñeꞌeweꞌe. Mʉꞌʉ ye cjasere tʉꞌoweꞌe. To Judeacjãrã aꞌtopʉ sijarã etarã, ne ñaꞌarõ ucũ weresãtiwã mʉꞌʉrẽ. \v 22 Ʉ̃sã aꞌte diaꞌcʉ̃rẽ masĩꞌi. Nipeꞌtirocjãrã “Jesure ẽjõpeose ñaꞌa niꞌi”, ni ucũma. Tojo weerã ʉ̃sã mʉꞌʉ ẽjõpeosere tʉꞌosĩꞌrĩsaꞌa, niwã. \p \v 23 Tojo níca beꞌro na niꞌcã nʉmʉ tere ucũatji nʉmʉrẽ besewã. “Ti nʉmʉ aꞌtirãti” ni, waꞌa waꞌawã. Ti nʉmʉ nicã pãjãrã masã Pablo cãjĩrĩ wiꞌipʉ etawã. Na nerẽpeꞌtica beꞌro boꞌreacã buꞌenʉꞌcãꞌcʉ, téé ñamicaꞌa buꞌe naꞌitõꞌoa waꞌawĩ. Õꞌacʉ̃ cʉ̃ nipeꞌtirã wiogʉ nise quetire buꞌewĩ. Jesucristore ẽjõpeoato nígʉ̃, Moisé cʉ̃ ojaꞌquere, Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masã na ojaꞌquere narẽ pũrõ ẽjõpeocã ʉagʉ buꞌeĩꞌowĩ. \v 24 Niꞌcãrẽrã cʉ̃ buꞌesere ẽjõpeowã. Ãpẽrã ne ẽjõpeotiwã. \v 25 Na niꞌcãrõnojõ wãcũti, niꞌcãrẽrã topʉ dujiꞌcãrã wãꞌcãnʉꞌcãwijaari cura Pablo narẽ niwĩ: \p —Espíritu Santu diacjʉ̃ta ucũpĩ Õꞌacʉ̃ ye queti weremʉꞌtãrĩ masʉ̃ Isaía meꞌrã ucũgʉ̃ marĩ ñecʉ̃sʉmʉapʉre. Aꞌtiro ni wereduticʉ niwĩ: \q1 \v 26-27 Ãꞌrã masãrẽ aꞌtiro ni weregʉ waꞌaya: \q1 “Mʉsã Õꞌacʉ̃ ye cjasere teerã, ĩꞌasĩꞌrĩtirãsaꞌa. \q1 Õꞌacʉ̃rẽ ẽjõpeosĩꞌrĩtirã, diacjʉ̃ cjasere tʉꞌosĩꞌrĩtirãsaꞌa. \q1 Tojo ẽjõpeotitjĩarã, yʉꞌʉre acobojose sẽrĩsome. \q1 Tojo weerã mʉsãrẽ werecã, tʉꞌorãsaꞌa, tʉꞌorã peꞌe. \q1 Mejõ deꞌro nirõ weesari, ni tʉꞌomasĩsome. \q1 Mʉsã añurõ yʉꞌʉ weesere ĩꞌamirã, ĩꞌamasĩsome”, nicʉ niwĩ Õꞌacʉ̃. \p \v 28 »Tojo weerã mʉsã tʉꞌosĩꞌrĩtise ye buꞌiri Õꞌacʉ̃ masãrẽ yʉꞌrʉose quetire niꞌcãcã meꞌrã judío masã nitirãrẽ werenoꞌrõsaꞌa. Na peꞌe añurõ tʉꞌotʉꞌsarãsama, niwĩ. \p \v 29 Pablo tere níca beꞌro judío masã topʉ nirã́ na basu aꞌmetuꞌtiwijaawã. \p \v 30 Pʉa cʉ̃ꞌma Pablo ti wiꞌi na waso, wapayedutica wiꞌipʉre surara cʉ̃rẽ coꞌtegʉ meꞌrã niwĩ. Nipeꞌtirã cʉ̃rẽ ĩꞌasijarãrẽ eꞌcatise meꞌrã narẽ põtẽrĩwĩ. \v 31 Uiro marĩrõ, wãcũtutuaro meꞌrã masãrẽ Õꞌacʉ̃ cʉ̃ wiogʉ nisere, tojo nicã Jesucristo ye cjasere buꞌenuꞌcũcãꞌwĩ. Ãpẽrã ne cãꞌmotaꞌaro marĩrõ tojo weewĩ. \p Teófilo, mʉꞌʉrẽ tocãꞌrõta ojaꞌa. \p Luca