\id MRK - Tunebo NT [tuf] (Colombia) -2011 bd. \h San Marcos \toc1 El santo evangelio según San Marcos \toc2 San Marcos \toc3 Mr \mt2 El santo evangelio según \mt1 San Marcos \c 1 \s1 Juan el Bautista predica en el desierto \r (Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 Uchan chihtá ay biro. Jesucristo Sir wacjá ojcor tew̃ro. \p \v 2 Isaías yaric Sir chihtá ehcúquibro. Isaíasat úchicri uchta cuihsú bahjacro: \q1 Sirat wacaro: “Bah ben cahmor aját chihtá ehcuquib ayro. Cur eyat bah cahmor bahnác óroro. \v 3 Eyat ubach bár cut wac cohwro: ‘Cara wiquín cahmor bahnác órowa,’ wac cohwro,” wacaro, Sirat. Isaíasat úchicri eyta cuihsujacro. \p \v 4 Etar Juan ubach bár cut wijacro. Wiquír uw rih sar siw̃jacro. Uw quin wajacro: “Baat ay bár yajquíc etwi. Etír ba rih sar siw̃ín acu as aywi. Sirat baat ay bár yajquíc tayar bár chácayta acu eyta yajw̃i.” \v 5 Cajc Judea uwa bahnaquin Juan quin béhjecro. Pueblo Jerusalén uwa bahnaquin Juan quin béhjecro. Erar behquir wajacro: “Isat ay bár yajacro,” wajacro. Eyta wacayat Juanat eyin rih sar siw̃jacro. Rih eya ajca Jordanro. \p \v 6 Juanat camello anará cuir ow̃jacro. Camello cabálloan wanro. Oy eyta ey ow̃ir ruwa umá chistár cuit ima ur acat questajacro. Erar ita rabar súritan wan bin cohjocro. Bowar anúb sihc yájacro. \v 7 Erar eyta ita rabar eyat bahnaquin quin wajacro: \p —As yahncút ser istiy wicátaro. Ser eya urán as cuitro. Ey ayan as cuít etar aját ey bútajatro. Bahúr ey ques barcát chistár aját rícuajatro. \v 8 Aját ba rih sar siw̃ro. Eyta cuar éyatra ba ur icar Sir Ajcan Cámuran Eya chácayqueyra, wajacro. \s1 El bautismo de Jesús \r (Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) \p \v 9 Biráy bár cuanyat Jesús pueblo Nazaret cajc Galilea bin rajacro. Raquír rih Jordán wijacro. Wicayat Juanat Jesús rih sar siw̃jacro. \v 10 Juanat siw̃yat Jesús sicor rih sar bin yehnjacro. Yehná racayat cuacúr aba itchacro. Ititan querat waar eyta waajacro. Sir Ajcan Camur Eyan im arcutar wiquíc itchacro. Sir Ajcan Camur Eya im arcutar átcurir wicaro. \v 11 Etar cuacúr abá sar bin Sirat wajacro: “Bahan as waquijró. Bahan sehnacro. Asan bah jor tan wanro,” wajacro. \s1 Tentación de Jesús \r (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13) \p \v 12 Etat Sir Ajcan Camur Eyat Jesús uw bár cuitar áyjacro. \v 13 Sir Ajcan Camur Eyat ayat Jesús uw bár cutar bijacro. Cur erar riya cuarenta cuanjacro. Erar ityat Satanasat Jesusan ay bár yajcayta acu cayar yajquín yehnjacro. Banab cat, cohtoc cat ésatro. Eyta cuar Sir cuacúr cacminát Jesús obir yajacro. \s1 Jesús comienza su trabajo en Galilea \r (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15) \p \v 14 Uwat Juan cárcel icar tunjacro. Juan cárcel icar tuní yiror Jesús cajc ajca Galilea bijacro. Galilea cuitar Jesusat Sir chihtá ay bi bahnaquin quin ehcujacro. \v 15 Uchta wajacro: “Sira cara yehníc bar cab cucaro. Baat ay bár yajquey etwi. Uchta síhw̃awi: ‘Chihtá ay bi uniro,’ síhw̃awi,” wajacro. \s1 Jesús llama a cuatro pescadores \r (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11) \p \v 16 Jesús riwa ajca Galilea cajc aw̃at bijacro. Be rabar Simón taná jor itchacro. Simón taná ajca Andréscuano. Simón cat, Andrés cat rih ruwa cáquincuano. Riw cuitar ruwa caquin ac atarraya técaro. \v 17 Istír eyin quin wajacro: \p —As owár sinay bewi, -wajacro-. Rih ruwa caquir eyta uw cat éytaan wan cácataro. As chiwa chaquin uw cácataro. Aját eyta yajquín ba síw̃inro, wajacro, Jesusat. \p \v 18 Etar Simón cat, Andrés cat rih ruwa caquic atarraya cham bahjacro. Cham bahr car, Jesús jor béjecro. \p \v 19 Acsar bir biráy bar cut, Santiago taná jor itchacro. Santiago taná ajca Juáncuano. Santiágoin Juanin tet ajcan Zebedéocuano. Eyinat canó cuitar ruwa caquic atarraya óroro. \v 20 Jesusat eyin istír im owár beyin chíjacro. Chícayat éyinat imár tet cham báhjacro. Cacmín owár cham bahr Jesús owár béjecro. \s1 Un hombre que tenía un espíritu malo \r (Lc 4.31-37) \p \v 21 Riy istiy sinquin cat, Jesús cat Capernaum pueblo cuitara béhjecro. Erara ityat tan jaquin ricar cuanjacro. Tan jaquin ricar cuanyat, Jesús secuac usar raújacro. Rauwir uw siw̃ay yehnjacro. \v 22 Jesusat siw̃yat uwa ub yehw̃jacro. Eyinat ítitan, Jesusat siw̃ic eyta judío bachan chihtán síw̃quinat éytara síw̃tiro. Jesusat ajquír ay síw̃jacro. Sir urá cut síw̃jacro. \v 23 Etat icar sera istiy secuac usi wijacro. Ser eya cuicá chero. Wiquír cuicát wajacro: \p \v 24 —Jesusu, ¿bahat is ac icúr yajcáy racya? -wajacro-. Nazarétinu, ¿bahatán is sutín ac racya? Ajatán baha itro. Baha urá ay biro. Sir jor binro. Aját itro, cohwjacro, cuicát Jesús quin. \p \v 25 Etat Jesusat cuicá quin wajacro: \p —Ajc chin jaw̃a, -wajacro-. Sera urá sar bin waa biwi, wajacro. \p \v 26 Jesusat eyta wacayat, cuicatán ser ey ehnchacro. Ehnyat ay bár cohwjacro. Cohwír, cuicá sera urá sar bin waa bijacro. \v 27 Etat bahnaquin ojc sijacro. Bahnáquinat rahra rahra táyojocro: \p —¿Uniqui? Jesús urán cuitro. Jesusat ima urá cuitar cuicá bar uc áyjacro. Jesusat cuicá quin “waa biwa,” wacayat, cuicá waa bicaro. ¿Ey urá bitáraca? \p \v 28 Eyta rehquít cajc Galilea cutar acsar, acsar uwat Jesusat yajaquey ojcor tew̃jacro. \s1 Jesús sana a la suegra de Simón Pedro \r (Mt 8.14-15; Lc 4.38-39) \p \v 29 Etat Jesusin secuac usi waa béjecro. Waar car Simonin, Andresin usi cun béjecro. Jacob cat, Juan cat, Simón cat, Andrés cat Jesús owár bejecro. \v 30-31 Erar cucayat uwat Jesús quin wajacro: \p —Simón áw̃iya aw̃a yatro. Tíuitro. Quicrán abayro, wajacro. \p Etat Jesús Simón áw̃iya quin raújacro. Rauwir Simón áw̃iya atcar cájacro. Atcar sicar caquir ey cui yehw̃jacro. Jesusat eyta yajcayat, ey urá cut Simón áw̃iya quiquír yaric et bahjacro. Quiquír bár cuic bijacro. Bar tan jájacro. Tan chaquir, ira anir, Jesusin quin wíjacro. \s1 Jesús sana a muchos enfermos \r (Mt 8.16-17; Lc 4.40-41) \p \v 32 Tino rahsa rauyat, uwa yarquin bahnaquin cat, uwa cuicá ji bi cat Jesús quin rojocro. Cahujinat rojocro. \v 33 Capernaum uwan bahnáquinan Simón querat acor sécuajacro. \v 34 Etaran Jesusat uwa restán ajquír bin, restán ajquír bin yarquin tan jájacro. Cuicá cat uw urá sar bin újacro. Cuicát Jesusan rehrtár itchacro. Eyta itchác etar Jesusat eyin quin tew̃ áytiro. \s1 Jesús predica en Galilea \r (Lc 4.42-44) \p \v 35 Cuanmí cut anto rahsa waati Jesús yehnjacro. Yehnár uw bár cuitar istir bijacro. Erar Sir ojcor conjacro. \v 36 Eyta cuar Simonin Jesús wahitay béjecro. \v 37 Istír wajacro: \p —Jesusu, bahnáquinatan baha wahitro. Bar jaw̃, sicor as usi, wajacro. \p \v 38 Waquít Jesusat wajacro: \p —Sicor béjetro. Isan acsar béyataro, pueblo istiy, pueblo istiy cuwayta. Pueblo ey uw quino cat as chihtá ehcwátaro. Cajca cuitar as chihtá ehcún ac wijacro, wajacro. \p \v 39 Etar Galilea cajca bahnác cuitar ehcwót bijacro. Secuac usar pueblo istiy cuitar, pueblo istiy cuitar chihtá ehcujacro. Beya rabar cuicán uw urá sar bin uc áyjacro. \s1 Jesús sana a un leproso \r (Mt 8.1-4; Lc 5.12-16) \p \v 40 Eyta bicayat ser istiy Jesús quin wijacro. Ser eya ruhsúc restá cájaquey cuercúrcuano. Sura ohníc restá cájaquey cuercúrcuano. Wiquír Jesús cac cahmar cuscar cuitar chihrjacro. Imát “Jesusan ayro,” sehw̃ac ehcún ac cuscar cuitar chihrjacro. Chihrír Jesús quin conjacro: \p —Bahatan as tan wan chac cúntara, eyta chaquin acu urá chero, wajacro. \p \v 41 Jesusat eyta rahcuír, ey racar cue rehjecro. Cue rehquír sura ohníc eya at cut butajacro. At cut butár wajacro: \p —Aját eyta tan cha cun rehcaro. Tan wan ítuwi. Orac chaw̃i, wajacro. \p \v 42 Jesusat eyta wacayat, ser ey bar tan jájacro. Icúr bár sicar sura bar tunjacro. Orac rehjecro. \v 43 Etat Jesusat cuercúr ey quin cahujín quino ehcuti acu tew̃jacro. Uchta wajacro: \p \v 44 —As chihtá rahcwa, -wajacro-. Bahnaquin quínoan icúr ehcuti jaw̃a, -wajacro-. Eyta cuar sacerdote quin in biwi. Sacerdóteat baha sura ohníc tunchác ey istayta acu biwi. Etar cat Sir quin wícata ey wiw̃i. Moisesat icúr wícata cuihsú bahjáctara Sir quin ey wiw̃i, -wajacro-. Eyta yajcayat uwat baha bahnác bar orac chajac ey istáyqueyra, wajacro. \p \v 45 Jesusat eyta wajác cuar ser eya acsar bijacro. Be rabar istiy quin, istiy quin Jesusat yajác ey ehcujacro. Eyat cuít tew̃jác etar, Jesusra pueblo cutar uw bahnaquin ub acat ohbac bitách béyajar rehjecro. Etar ácubar ítchacro. Acubar ityat uwa pueblo istiy cut bin, pueblo istiy cut bin Jesús quin béjecro. \c 2 \s1 Jesús sana a un paralítico \r (Mt 9.1-8; Lc 5.17-26) \p \v 1 Biráy bár cuanyat, Jesús pueblo Capernaum sicor rajacro. Wicayat uwat rahra rahra wajacro: \p —Jesús usi wijacro. \p \v 2 Uwat eyta rahcuír ricán to bin Jesús quemir sécuajacro. Sécuayat ubach cuinjacro. Querat acor uru tasro. Jesusat uw sécuajaquin quin Sir chihtá ehcujacro. \v 3 Ehcwayat serin cuisa bacáy binat cuercurey Jesús quin rojocro. Cuercurey quejtirat yárquinro. Etar bitách béjetro. Bejer reht serin cuisa bacáy binat Jesús quin yehw̃ rojocro. \v 4 Eyta cuar ey sérinat Jesús quino bitách cúwajatro. Ricán to etar bitách cúwajatro. Cúwajar reht ubach arcutar waajacro. Waar cat Jesús arcutar ucar cuijacro. Cuir cuercúr caros cutar sámaca oso áyjacro. \fig |src="CN01685B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 2.4" \fig* \v 5 Ser éyinat cat, cuercurat cat síhw̃ajacro: “Jesusat cuercúr tan chácayqueyra,” síhw̃ajacro. Sérinat eyta síhw̃acan Jesusat itchacro. Istír cuercúr quin wajacro: \p —Sahú, bahat ur ay bár yajáqueyra tayar bár chájacro, wajacro. \p \v 6 Jesusat “Ur ay bár yajáqueyra tayar bár chájacro,” wacayat, bachan chihtán síw̃quinat rahjacro. Eyin cat ésatro. Eyinat rahcuír síhw̃ajacro: \v 7 “Jesusat Sir ub cahmor téw̃ajar bin tew̃ro,” síhw̃ajacro. “ ‘Ay bár yajquíc tayar bár chájacro,’ Sir imata wacátaro,” síhw̃ajacro. “ ‘Ur ay bár yajaquéyra tayar bár chájacro,’ cahujínatra bitách wácajatro,” síhw̃ajacro. \v 8 Bachan chihtán síw̃quinat eyta síhw̃aquey Jesusat itchacro. Etar wajacro: \p —¿Bitara reht eyta síhw̃aqui? -wajacro-. \v 9 Sir ub cahmor tayar bár chaquin acu chauwan abayro. Eyta cuara cuercúr tan wan chaquin acu cat chauwan abayro, -wajacro-. \v 10 Aját ba quin ehcunro. Sirat asan Uw Síuquib quin uw tayar bár chaquin ajc waajác ehcunro. Im urá cut uw tayar bár chaquin acu ajc waajacro. Aját uchta yajquír cutar ba quin eyta ehcunro, wajacro, Jesusat. \p \v 11 Bachan chihtán siw̃quin quin eyta waquír, cuercúr quin wajacro: \p —Aját bah quin wacaro. Tan chaw̃i. Cui yehnwi. Behmá caros yehw̃i. Usi biwi, wajacro. \p \v 12 Jesusat eyta wacayat, cuercúr cui yehnjacro. Bar tan jájacro. Uw bahnaquin ub acat cui yehnár caros yehw̃ír inchajin bijacro. Cuercúr yehnár biquic istír, uw bahnaquin ub yehw̃jacro. Etat wajacro: “Siru, bah ur ayro,” wajacro. “Isat cuercúr tan chaquic anto istiti binro. Ahra anto istiti bin bar itchacro,” wajacro. \s1 Jesús llama a Leví \r (Mt 9.9-13; Lc 5.27-32) \p \v 13 Etat Jesús riw Galilea cajc aw̃at sicor bijacro. Erar cucayat uw ricán to bin ey quemir sécuajacro. Sécuayat Jesusat eyin síw̃jacro. \v 14 Acsar riw cajc aw̃at be rabar Leví itchacro. Leví eya Alfeo waquijró. Gobierno tayar chíquibro. Leví gobierno ubach watar itro. Jesusat Leví istír, ey quin wajacro: \p —As jor biwi, as chiwa chaquin acu. \p “Biwi,” wacayat, Leví yehnár Jesús owár bijacro. \p \v 15 Etar Jesusin Leví usi yayín sécuajacro. Gobierno tayar chiquin cat, urá ay bár bin cat, Jesusin owár mesa acor sécuajacro. Ricán to bin Jesús owár rojocro. \v 16 Sir bachan chihtán síw̃quinat cat, fariséoinat cat Jesús itchacro. Gobierno tayar chiquin cat, urá ay bar bin cat Jesús owár ira yayay raújacan, éyinat itchacro. Eyta istír, éyinat Jesusat siw̃quin quin wajacro: \p —¿Gobierno tayar chiquin owár, urá ay bár bin owár Jesúsatra bitara reht ira yaqui? wajacro. \p \v 17 Eyta wacayat Jesusat rahcuír wajacro: \p —Uch síhw̃awi. Uwa orac binra médico quin bitani béyajatro. Cuat yárquinrun médicoat sacún acu bécaro. Aját orac bin cuitar wacayi rátiro. Cuat bíyinatan imarat Sir tayar yajác síhw̃ayatan, eyin ajmár chiwa cháquinro, wajacro. \s1 Le preguntan a Jesús sobre el ayuno \r (Mt 9.14-17; Lc 5.33-39) \p \v 18 Riy istiy fariséoin cat, Juanat siw̃quin cat, bacha cuitar ira yati itchacro. Etar uwat Jesús quin cur, wajacro: \p —Juanat síw̃quinat cat, fariséoinat síw̃quinat cat bacha cuitar ira yátiro. Eyta cuar bahat síw̃quinan éytara yajti itro. ¿Bitara etar chihtá ajquír itqui? wajacro. \p \v 19 Etat Jesusat eyin quin wajacro: \p —Sératan wiya yehw̃ín cuácayat, íw̃oquin cat, cayin cat sécuaro. Iran cuít yayín acu sécuaro. Ira ey yaya rabar ahní rehcaro. Ey cáyinatan, íw̃oquinatan áhajira wiya yehw̃quib owár rehquít, bach yájcajatro. Eytaan wan as usár chácayat, as chiwa as jor yayátaro. \v 20 Itchareht wiya yehw̃quib eya ahár síwataro. Síuyatan ey cayin, ey íw̃oquin bach yajcáyqueyra. Ira yati rehcáyqueyra. Ey racar cue rehcáyqueyra, -wajacro-. Wiya yehw̃quib ahár siwir eyta as cat eyta ahár questár béyayqueyra. Eyta bécayat as chiwat ira yati bach yajcátaro, wajacro. \p Eyta ehcúr cuitar Jesusan ima chiwa owár rehcáyatra báchuti wajacro. \p \v 21 Eyta waquír, uchta wajacro: \p —Oya cumar sejéc cuitar istiy cumar bin bahu chaquir quejcátaro. Cuatán oya sejequi ojcor ibsoy bin quéjtiro. Eyta quéjcyera ibsoy quejcyey suhráyqueyra. Súhryatan oya sejequey acsar racháyqueyra, wajacro. \p \v 22 ’Eyta cat uwat cabra umá sutír questaro. Questár sima ey sar chácaro. Eyta cuar umá cumar bi sar sima tenti bi chátiro. Tenti bi chácyera, sima semar ten racáyatan, umá racháyqueyra. Rachyat, sima cat, umá cat ruhw̃áyqueyra. Sima tenti bi umá cumar bi sar chati cuar, ibsoy bi sar chácaro. Eyta cat chihtá awan bi ajquitro. Cahmor ey ajquitro. Eyta bira bucáy bin cácajatro, wajacro. \s1 Los discípulos arrancan espigas en el día de descanso \r (Mt 12.1-8; Lc 6.1-5) \p \v 23 Riy istiy canar yajti ricar cuanyat ritút ques tiw̃ béjecro. Beya rabar Jesús chiwat ritút quehujacro. \v 24 Fariséoinat eyta istír, Jesús quin wajacro: \p —¿Bah chiwat bitara reht eyta quehuqui? ¿Bitara reht tan jaquin ricar canar yajqui? ¿Bitara reht bach auqui? wajacro. \p \v 25 Etat Jesusat wajacro: \p —Behmarat cat Sir carit itro. Sir carit cuitar Davidat yajác ojcor wacaro. David cat, ima chiwa cat yayí rehjecro. Eyta cuar ira batro. \v 26 Eyta rehquít Sir usar raújacro. Etat owár sera ajc Abiatar sacerdote cáraro. Rauwir pan Sir ac chájaquey cohjocro. Pan eya sacerdótein imár istir binat cóhtaro. Cahujinat eyra cohjor binro. Sir chihtá cut eyta “cohti jaw̃i,” wacaro. Davidat cohcayat im chiwa quino cat wíjacro, -wajacro-. \v 27 Sirat canar yajti ricar uw tan jaquin acu waquír chájacro. Bach cuit cuaquin acu waquír chátiro. \v 28 Etar canar yajti ricar cuitar icúr yajcátatar waquín acu Sirat as yehn áyjacro. Asan Uw Síuquib eyta waquín acu yehn áyjacro, wajacro, Jesusat fariséoin quin. \c 3 \s1 El hombre de la mano seca \r (Mt 12.9-14; Lc 6.6-11) \p \v 1 Etat Jesús bucoy secuac usar raújacro. Rauwir ítitan, atcar cuercúr ésatro. \v 2 Canár yajti rícatro. Etar uwat Jesús úrojocro. Canar yajti ricar yárqueyan tan jácatatara ey úrojocro. Ey ques icar Jesús cahmí icar tew̃ín sehw̃ar úrojocro. \v 3 Etat Jesusat atcar cuercúr quin wajacro: \p —Usár uw ub acat uw úbotar yehnwi, wajacro. \p \v 4 Atcar cuercúr uw úbotar yehnyat, Jesusat uw quin wajacro: \p —¿Baat ítitan, Sir chihtá cuitar bitara waca? Canar yajti ricar cuitar ay yajcátatara, ay bár yajcátatara, baat waw̃i. Uw tan chácatatara, uw tan chácajartara, baat waw̃i. \p Jesusat eyta wacayat, eyin ajc sácajacro. Icuri wátiro. \v 5 Jesusat uw wahitchacro. Ititan, éyinat cuercúr tamo sihw̃ar cue réhtiro. Imát icúr ojcor tew̃ictar síhw̃atiro. Jesusat eyta istiran, cue rehjecro. Etar eyin acu bar túrjacro. Etar cuercurin quin wajacro: \p —Bah atcar cuercúr ey yehw̃ tew̃i, wajacro. \p Eyta wacayat, cuercurat im átcara yehw̃ír tew̃jacro. Eyta tew̃yat atcar orac waajacro. \v 6 Eyta yajcayat fariséoin watar waajacro. Watar waar fariséoinat Heródesin owár rahra rahra Jesús rioy yinjacro. Jesús yauwin ríojocro. \s1 Mucha gente a la orilla del lago \p \v 7 Eyta ríoyat, Jesús riw cajc aw̃at béjecro. Imát siw̃quin owár béjecro. Galilea bin uw ricán to binan ey owár béjecro. Judea bin uw cat, \v 8 Jerusalén bin uw cat, cajc Idumea bin uw cat, rih Jordán rahray bin uw cat, cajc ajca Tiro bin uw cat, cajc Sidón bin uw cat Jesús quin rojocro. Jesusat yajaquey rahjacro. Etar ey quin rojocro. \v 9-10 Beya rabar yárquinan cuercúrinan ricán to bin tan jacot bijacro. Etar uw yárquinan bahnaquin Jesús bután ac uca béjecro. Eyta rehquít Jesusat ima chiwa quin wajacro: \p —Uw ricá to binat as ucati acu canoa row̃i. As ey cutar chihrín acu. \p \v 11 Erara cat cuicá ji bin istiy cat, istiy cat Jesús istír ey cac cahmor ic icar téjecro. Ic icar ter wajacro: \p —Bahan Sir waquijró, wajacro. \p \v 12 Etat Jesusat eyin tecuan acu bucoy bucoy wajacro: \p —As rehrtara cahujín quin ehcuti jaw̃i, wajacro. \s1 Jesús escoge a los doce apóstoles \r (Mt 10.1-4; Lc 6.12-16) \p \v 13 Jesús acsar cubar icar bijacro. Erar serin biyin im chiwa yina rácaratara eyin chíjacro. Chícayat ser eyin Jesús quin béjecro. \v 14 Cucayat, Jesusat cuisa doce bin cájacro. Im owár beyin ac cájacro. Cahujín quin ima chihtá ehcú ayin acu cájacro. \v 15 Eyinat uw ur icar bin cuicá uc si ayin acu urá wíjacro. Urá wiquir eyta yajquín wajacro. Yarquin ey cat, cuercurin cat tan jaquin acu urá camur wíjacro. \v 16 Chiwa cájaquin úchinan éyinro. Récaji bi Simón cájacro. Jesusat Simón eya istiy ajca Pedro aw̃ujacro. \v 17 Santiago Zebedeo waquíj cat, ey taná Juan cat cájacro. Ey rabin ajca istiy Boanerges chájacro. Ey ajca wacaro: “Aba cuiran wanro,” waquíc ojcor wacaro. \v 18 Etar Andrés cat, Felipe cat, Bartolomé cat, Mateo cat, Tomás cat cájacro. Santiago Alfeo wacjá cat, Tadeo cat, Simón cat cájacro. Simón eya cananístainro. \v 19 Judas Iscariote cat cájacro. Judas Iscariote eya ítchareht Jesús quehsí waajacro. \s1 Acusan a Jesús de tener el poder del demonio \r (Mt 12.22-32; Lc 11.14-23; 12.10) \p Etat Jesús sicor usi bijacro. \v 20 Cur itit, ricán to bin bucoy sécuajacro. Jesusin ira yayín yajquít cat, ricán abayro. Bitách yáyajatro. \v 21 Etar uwat “Jesusan túraritro,” wajacro. Uwat waquíc Jesús cáyinat rahjacro. Etar Jesús ahár beyin sihw̃ar rojocro. \v 22 Sir chihtá siw̃quin Jerusalén bin wijacro. Etar cat Sir chihtá siw̃quin éyinat wajacro: \p —Cuicá ajca Beelzebuat Jesús isó bicaro. Beelzebú ajc istiy cut Satanás aw̃uro. Cuicá cara Beelzebú urá cut Jesusat cuicá uc si ayro, wajacro. \p \v 23 Etar eyin ima quin chíjacro. Wicayat chihtá siw̃in acu eyin quin icúr bi ojcor tew̃jacro. Uchta wajacro: \p —Satanasat uw ur icar bin ima Satanás uc tétiro. \v 24 Gobierno istán bin bucáy wahw̃úr, rahr rahr tec quejcayat, ey gobierno bar bahnátaro. \v 25 Eyta cat puéblotara, cáyintara imár owár bin rahra rahra tec quejcayat, bar sácataro. \v 26 Eyta cat Satanás ima urá cut uw ur icar bin ima uc técayat cara yéhnajatro. Ima bar bahnátaro. \p \v 27 Etar cat bucoy wajacro: \p —Uwat cara usi bin ohnor bahnác bes yajquín síhw̃ayat, récaji cara ey questátaro. Ey questátira bitách bes yájcajatro. Cuat questár cuitar, bahnác ohbac bes yajcátaro. \v 28 Etarwan aját ba quin wacaro. Uwat bitara útara Sir tayar yajcayat, Sir ojcor conyat, Sirat tayar eyta bin sicor tayar bár chácataro. Bitara útara ahsín tew̃yat, Sir ojcor conyat, Sirat sicor tew̃ti bin eyta bar chácataro. \v 29 Cuatán Sir Ajcan Camur Ey ojcor ahsín tew̃yat, Sirat tayar batra chátiro. Uwat Sir tayar ey bitách tun bahná báreyra, wajacro, Jesusat, siw̃quin quin. \p \v 30 Cahujinat “cuicát Jesús isó biquic” wajác rehquít, Jesusat eyta wajacro. \s1 La madre y los hermanos de Jesús \r (Mt 12.46-50; Lc 8.19-21) \p \v 31 Jesusat uw quin tew̃yat icar im ab cat, rabin cat watar béjecro. Watar chihrír Jesús jor tew̃ín acu chíjacro. \v 32 Eyta chícayat uw ricán to bin Jesús quemir ítchacro. Uw éyinat Jesús quin wajacro: \p —Bah abín, rabin watar itro. Bah chícaro. \p \v 33 Eyta wacayat Jesusat uw quin wajacro: \p —¿As abinán, rábinan rehrinán éyinca? wajacro. \p \v 34 Eyta waquír uw ima quemir sécuajaquin wahitchacro. Eyin ita rabar wajacro: \p —Uyinan as abinán, rábinan, chitinán wanro. \v 35 Bíyinatan as Tet cuacúr bin chihtá ráhcyatan, éyinan as abinán, rábinan, chitinán wanro, wajacro. \c 4 \s1 El ejemplo del sembrador \r (Mt 13.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Etat Jesús bucoy riw cajc cut bijacro. Cur uw siw̃ay yehnjacro. Eyta siw̃yat uwa ricán to bin ey quemir sécuajacro. Eyta sécuayat Jesús canó icar raújacro. Rauwir chihrjacro. Canó ey riw cut chájacro. Eyta cuar uwa bahnaquin riw cajc aw̃at ítchacro. \v 2 Eyta cuácayat Jesús riw cut canó cuitar cuaquir uw síw̃jacro. Jesusat chiht istiy, chiht istiy siw̃in acu icúr bi ojcor tew̃jacro. Siw̃in acu Jesusat eyin quin uchta wajacro: \p \v 3 —Uch rahcwi, -wajacro-. Ser istiy cucú cuiay bijacro. \v 4 Cucú ey at cut cuic cuic cuijacro. Eyta cuicayat, cucú cahují ibit aw̃at tijcajacro. Eyta tijcayat ruwásirat ey yájacro. \v 5 Eyta cuijacan, cucuá cahují wisu arcút tijcajacro. Tijcayat in bar yehnjacro. Ica ata bár etar in yehnjacro. \v 6 Yehnyat cat, cunyat cat, rahs waacayat ribirát sarac tíw̃jacro. Sihyá usón bár rehquít tínjacro. \v 7 Eyta cuic cuic cuicayat, cucú cahují cachá tac icar tijcajacro. \v 8 Eyta tijcayat cachá tihw̃án abáy yehnjacro. Cachá tihw̃á abáy yehnyat, cucú cuijac eyra ub chátiro. Cachát sehw̃jác etar ub chátiro. Eyta cuic cuic cuicayat, cucú cahují ican tic cuitar tijcajacro. Etar eyra ay yehnjacro. Ehchí yehnjacro. Etar uban ehchí chájacro. Cucú istiy eyran uban treinta chájacro. Cucú istiy eyran uban sesenta chájacro. Cucú istiy eyran uban cien cuít chájacro. \p \v 9 Etar eyta waquír, acsar Jesusat wajacro: \p —Cucajá ji bínatra ey rahcwa, wajacro. \s1 El porqué de los ejemplos \r (Mt 13.10-17; Lc 8.9-10) \p \v 10 Etar uwat Jesús istir bahjacro. Istir ityat cahujinat cat, ima chiwa doce binat cat Jesús quin beyar táyojocro. Cucú ojcor tew̃jác chihtá ojcor táyojocro: \p —Jesusu, bahat uw siw̃in ac icúr bi ojcor bucoy bucoy tew̃ro. ¿Eyta tew̃ír cuitar síw̃tieyra, bitáraca? wajacro. \p \v 11 Táyoyat wajacro: \p —Behmarat Sir cara rehquey chihtá orac rahcuátaro. Cahmor istiti bi rahcuátaro. Cuatán cahujinat as chihtá cati bínatra ayra rahcti acu tew̃ro. Eyinat rahcti acu aját chihtá siw̃in acu icúr bi ojcor tew̃ro. \v 12 Cahujinat ub cuitar istata cuar, ay istiti rehcayta acu eyta siw̃ro. Eyinat cucách cuit rahcuata cuar, ur icar rahcti acu eyta siw̃ro. Eyta síw̃tiir waquít, eyta istiran, eyta rahcuiran, eyta cáquiran, urá tehmóyqueyra. Eyta tehmoyat, Sirat eyin tayar bár chácayqueyra, wajacro. \s1 Jesús explica el ejemplo del sembrador \r (Mt 13.18-23; Lc 8.11-15) \p \v 13 Acsar Jesusat eyin quin táyojocro: \p —¿Aját cucú rijaquey ojcor tew̃yat, bi chihtá siw̃in acu tew̃íctara ráhctica? -táyojocro-. Ey chihtá ráhctitara chihtá istiy, chihtá istiy siw̃in acu icúr bi ojcor tew̃yat, baat ey cat bitách ráhcuajatro -wajacro-. Aját uch ojcor síw̃jacro, -wajacro-. \v 14 Cucú cuic cuic cuíqueya wacayat, Sir chihtá ehcuquib ojcor wacaro. \v 15 Cucú ibit aw̃at tijcajaquey wacayat, ibit aw̃at wacayat, uw cahujín ojcor tew̃ro. Uw éyinatan Sir chihtá cucajá cuitar rahcuí cuar, ur ícara cátiro. Rahcyat Sisrámatan chihtá uw eyin quin cac áytiro. Bow̃ ca técaro. \v 16 Eytaan wan cucú wisu arcutar tijcajaquey wacayat, wisu ey wacayat uw cahujinan ojcor tew̃ro. Uw éyinat Sir chihtá rahcro. Rahcuír ahní cácaro. Eyta cuar ayra cátiro. \v 17 Ay cati rehquít, ítchareht waca técaro. Sir chihtá ques uwat ruhw̃áyatan, uwat técuayat, éyinat chihtá waca técaro. \v 18 Cucú cachá tac icar tijcajaquey wacayat, cachá tac icar wacayat, uw cahujín ojcor tew̃ro. \v 19 Uw éyinat chihtá rahcuí cuar, iran oyan rayan cuít rácatro. Icúr biyan rácaran cuitro. Ey racar rehquít Sir chihtá tamo síhw̃ati etí técaro. Urá ay ítitiro. \v 20 Cucú ica tic bi cuitar tijcár uba cuít chaquey ojcor wacayat, ica tic bi wacayat, uw cahujín ojcor tew̃ro. Uw éyinat chihtá rahcro. Rahcuír, cácaro. Ur istán waacaro. Urán ay chácaro. Etar cahujín éyinra urá ayan cuitro. Cahujín éyinra urán etach cutiro. Cahujín eyin cat urá ayan owáraqui batro, wajacro, Jesusat chiwa quin. \s1 El ejemplo de la lámpara \r (Lc 8.16-18) \p \v 21 Acsar Jesusat wajacro: \p —Uwat vela anir roquír car, cajón satra rúhctiro. Camic socua cahmatra rúhctiro. Cuatán cuacúr jácaro, bahnác cuanín acu. \v 22 Eyta cat icúr bi ruhcuíctara ítchareht uwat eyan bahnác istáyqueyra. Icuran biyan uw quin ehcútieyra semar uw bahnaquin quin ehcwáyqueyra, -wajacro-. \v 23 Bíyinan cucáj chítara uch chihtá rahcwi, wajacro. \p \v 24 Eyta waquír uchta wajacro: \p —Baat chihtá rahcuí eyan yají quen caw̃i, -wajacro-. Bíyinatan ay ráhcyatan, Sirat eyin quin cuít síw̃ayqueyra, ay rahjác rehquít. \v 25 Etar chihtán cuít sínayqueyra. Cuatán bíyatan ay rahcti cuácayatan, chihtá conu rahjác ey sicor bar etí téyqueyra. Bar tan chináyqueyra, wajacro. \s1 El ejemplo de la semilla que crece \p \v 26 Jesusat acsar wajacro: \p —Sira cara rehquey úchtaan wanro, -wajacro-. Uw istiyát cucuán ica cuit cuijacro. \v 27 Cuiir icar cam chéycatra camro. Rícatra yehnár bicaro. Eyta camyat, eyta bicayat icar awatra cucú cuijáqueyra uw imát istiti yinro. Yinín acu cucú bitara yájctara uwat ístajatro. Eyta cuar yinro. \v 28 Cucú ica cuitar chácayat, ima yinro. Cahmoran cahy ey ricuaro. Cahy ricuár cuni utar ar chácaro. Ar chaquir ub chácaro. Ub chaquir tam rehcaro. \v 29 Tam rehcayat uwat ir ey ehswáy bicaro. Bar cab cujac etar ehsuro, wajacro. \s1 El ejemplo de la semilla de mostaza \r (Mt 13.31-32; Lc 13.18-19) \p \v 30 Etar Jesusat uchta wajacro: \p —Sira cara rehquey icuran wántara, ey siw̃in acu aját icúr bi ojcor ehcunro, -wajacro-. \v 31 Sira cara rehquey mostaza cucuán wanro. \v 32 Cucú eyan cónuan bahnác cuít bin ic icar rijacro. Cucú eyan cónuan bahnác cuít bin riqui cuaquir yehnár cat cuít cunro. Ey cunyat cuicar cumac bi chácaro. Ectari ruwat ey cuicar taha cuit chicha tuw̃ro. Eyta cat Sira cara rehquey ey cucuán wanro. Mostaza cucuán conu cuar yehnár cuít cunir eyta Sira cara rehquey cutar uw récaji ricá conu cuar ítchareht éytaan wan uwan cuít rehcáyqueyra, wajacro. \s1 El uso que Jesús hacía de los ejemplos \r (Mt 13.34-35) \p \v 33 Jesusat Sira cara rehquey ojcor uw quin chiht istiy, chiht istiy siw̃in acu icúr bi ojcor bucoy bucoy ehcujacro. Eyta ehcútira síw̃tiro. \v 34 Eyta siw̃jac cuar ima chiwa quínora bi ojcor tew̃jactar ay ehcujacro. \s1 Jesús calma el viento y las olas \r (Mt 8.23-27; Lc 8.22-25) \p \v 35 Jesusat uw siw̃yat bar tínjacro. Tinyat ima chiwa quin wajacro: \p —Bar jaw̃ riw rahray cuwayta, wajacro. \p \v 36 Eyta waquír Jesús chiwa uw ricán to bin esar cha bahjacro. Jesús owár canó sar raújacro. Jesús canó sar bin bucoy waati cuar eyin owár béhjecro. Canó istiy cut cahujín cat béhjecro. \v 37 Béjacareht séroan abáy cac yehnjacro. Séroan abáy cacayat, riw sobasob raquian canó icar raújacro. Canó sar rih bar cuinay raújacro. \v 38 Eyta cuar Jesusan canó ubar sar camro. Cuisa cahmar ruw umá banco chaquir cuitar camro. Riw sobasob raquian canó icar rauyat, chiwat Jesús quehw̃ujacro. Quehw̃úr wajacro: \p —In yehnwa, -wajacro-. Síw̃quibu. Canó riw tan ocso bicaro. Is bar sácataro. ¿Is tamo séhw̃atiqui? wajacro. \p \v 39 Jesús ajc wiquír yehnjacro. Yehnár ítitan, séroan abáy cacaro. Eyta cuácayat sero chihr áyjacro. Riw quin wajacro: \p —Soboti jaw̃i. Catoti jaw̃a, wajacro. \p Etatan sero cati etchacro. Riwa sobocan soboti etchacro. \p \v 40 Etaran Jesusat chiwa quin wajacro: \p —¿Bitara rehtan ay wínica? -wajacro-. ¿Bitara reht aját Sir urá cuit bahnác yajcata anto baat síhw̃atiqui? wajacro. \p \v 41 Sero cati etyat, riw soboti etyat chiwa eyin ub yehw̃jacro. Rahra rahra wajacro: \p —¿Ser ucha bitara bíntara? Séroa cat, riw sobocan cat ey chihtá cuitar etchacro. ¿Bitara bíntara? wajacro. \c 5 \s1 El hombre endemoniado de Gerasa \r (Mt 8.28-34; Lc 8.26-39) \p \v 1 Jesús ima chiwa owár riw rahray cujacro. Cajc ajca Gerasa cujacro. \v 2 Rahray cur canó sar bin waajacro. Waacayat ser istiy Jesús quin rajacro. Chein ruhcuíc cuitar bin Jesús quin rajacro. \v 3 Ser ey cuicát abáy ruhw̃uro. Ser ey chein ruhcuíc cuitar itro. Uwat ey yera chistár cut questán yajquít cat, bitách quéstajatro. Canarán abayro. \v 4 Uwat cahmor bucoy bucoy atcar cat, quescar cat yera chistár cut questajacro. Questajác cuar ser eyat chistár quehujacro. Quescar cut chájaquey cat quehujacro. Quehwír bahnác buca quihujacro. Eyan bíyati bitách íw̃ojotro. \v 5 Ricar cat, cheycar cat cubar cuitar bir cohwjacro. Chein ruhcuíc cuitar bir cohwjacro. Imát ac cut ima ojc rijacro. \v 6 Jesús wicayat ser eyat bira cut cuar itchacro. Istír Jesús quin quinjacro. Cur car Jesús cac cahmar cuscar cuitar chájacro. \v 7-8 Etat Jesusat cuicá quin wajacro: \p —Cuicú, ey urá sar bin car biwa, wajacro. \p Jesusat eyta wajac rehquít, cuicát Jesús cuit cohwjacro. Uchta wac cohwjacro: \p —Jesusu, bah cuacúr Sir waquijró. ¿Icúr sehw̃ar as quin raquí? Aját Sir ub cahmor bah ojcor conro. As ruhw̃uti jaw̃i, wajacro. \p \v 9 Etat Jesusat ey quin táyojocro: \p —¿Baha ajca rehrcá? \p —As ajca ricácuano. Isa ricán toro, -wajacro-. \v 10 Is cajc istiy ayti jaw̃i, wac conjacro, Jesús quin. \p \v 11 Etat icar im ey cuhs cuitar tusín chiwan to binat tihw̃án yácaro. \v 12 Eyta cuácayat ser ey ur icar bin cuicát conjacro. Jesús quin conjacro: \p —Isat bah ojcor conro. Isan tusín quin aywi. Tusín urá icar rauwin ac ajc waawi, wajacro, cuicát. \p \v 13 Etat Jesusat cuicá quin wajacro: \p —Béowi, wajacro. \p Eyta wacayat, cuicá ser ur icar bin waa béjecro. Beyar tusín sar raújacro. Rauyat tusín ricá to bin bahnác siyo ocso tijca suca béjecro. Tijca suca beyar, bahnác riw icar sácajacro. Tusín cuisa dos mil bin bahnác sácajacro. \p \v 14 Tusín sácayat, tusín obir yájquinan ojc sijacro. Ojc siquir quinjacro. Pueblo cuwín quinjacro. Beya rabar uw quin bahnác ehcujacro. Cur car pueblo cutar cat bahnác ehcujacro. \v 15 Eyta ehcwayat uwat eyta yajquey wahitay suca rojocro. Jesús wahitay rojocro. Behquír ítitan, sera cuicá ujac bi itchacro. Récaji cuicá ricán abáy bin cuar, ahra tan wan itro. Oya tas cat chájacro. Tan wan cat rehjecro. Eyta ityat ojc sijacro. \v 16 Etar Jesusat yajaquey itcháquinat cahujín quin ehcujacro. Sera cuicá ji bin ojcor, tusín ojcor bahnác ehcujacro. \v 17 Ehcwayat, Jesús ojcor conay yinjacro. Uchta wajacro: \p —Usár ítiti jaw̃i. Cajc istiy sicor biwi, wajacro, Jesús quin. \p \v 18 Etat Jesús canó sar rauyat, sera récaji cuicá ji bin eyat Jesús quin conjacro: \p —As bah owár ben acu ajc waawi, wajacro. \p \v 19 Eyta cuar Jesusat ajc waátiro. Uchta wajacro: \p —Behmá cayin quin biwi. Iw̃oquin quin biwi. Aját baha tan jájacro, wacay biwi. Sirat bah obir yajác ojcor, Sirat bah tamo séhw̃ajac ojcor cayin quin ehcuwi, wajacro, Jesusat ey quin. \p \v 20 Etat récaji cuicá ji bin eyat ehcwáy bijacro. Pueblo ucasi cuitar uw quin uchta wajacro: \p —Jesusat as urá sar bin cuicá újacro. As tan wan chájacro, wajacro. \p Eyta wacayat uwat Jesusan ayro, síhw̃ajacro. \s1 La hija de Jairo, y la mujer que tocó la ropa de Jesús \r (Mt 9.18-26; Lc 8.40-56) \p \v 21 Jesusin canó cuitar riw rahray sicor béjecro. Rahray waacayat uw ricán to Jesús quemir sécuajacro. Riw cajc aw̃at sécuajacro. \v 22 Erar jácayat Jáiroat Jesús itchacro. Jairo eya secuac usi cáraro. Jáiroat Jesús istír, ey quin wijacro. Wiquír Jesús ojcor conín acu cúscara cuitar chájacro. \v 23 Cúscara cuitar chaquir Jesús quin wajacro: \p —As waquíj yatro. Wiw̃arac sah bar yarátaro. Asi jor ey quin béowi. Bahat as waquíj at cut bútawi, tan jaquin acu, yarti acu. \p \v 24 Etat Jesús Jairo jor béjecro. Jesús quemir uw ricán to béjecro. Beya rabar úcajacro. \v 25 Uw owár wiw̃á istiyró. Wiw̃á eya cuercutro. Ey rih cut rauwir bara dócero. Cab eyta ácatan abir eyat yarjacro. Tan chati yar yehw̃ro. \v 26 Médico istiyát cat, istiyát cat sacút cat chíhrtiro. Sacún acu ray bítatara bahnác ahujacro. Eyta cuar tan chátiro. Yaran cuitro. \v 27-28 Wiw̃á eyat uwat tew̃ic rahjacro. “Jesusat uw tan chácaro,” tew̃ic rahjacro. Etar uw tac icar Jesús icar wihár wijacro. Eyat séhw̃ajacro: “Aját Jesús oya butayat, as bar tan jácataro,” séhw̃ajacro. Etar Jesús oya butajacro. \v 29 Jesús oya butayat, cab rehti ab bar chihrjacro. Etat imát ítitan “As bar tan jájacro,” séhw̃ajacro. \v 30 Etat Jesusat cat bar itchacro. Ima ajcan cámura cut uw tan jajac itchacro. Etar cab rehti ey wihara ac wari cuar wajacro: \p —¿As oya biyat bútayi? wajacro. \p \v 31 Etat ima chiwat Jesús quin wajacro: \p —Behmát ítitan uw ricán to binat úcaro. Etara ¿bitara reht “¿Biyat as bútayi?” waca? \p \v 32 Etat Jesús uw wahitchacro, biyat ima oya butajáctara istín acu. \v 33 Wiw̃á imát ítitan, Jesús ajcan urán cut bar tan jajac, itchacro. Etar Jesús cac cahmar wijacro. Wiquír ayot tiu rabar Jesús cac cahmar cuscar cut chihrjacro. Chihrír wajacro: \p —Aját bah oya butajacro, as tan jaquin acu. \p \v 34 Etat Jesusat ey quin wajacro: \p —Wiw̃ú, bahat sehw̃at “Jesusat as bar tan jácayqueyra,” séhw̃ajacro. Eyta séhw̃ajac etar aját bah bar tan jájacro, -wajacro-. Tan wan ítuwi. Ohbac biwi, wajacro. \p \v 35 Jesusat wiw̃á jor tew̃yat icar, uw béhjecro. Cara usi bin uw wijacro. Jairo quin wiquír wajacro: \p —Bah waquíj bar chinjacro, -wajacro-. Siw̃quib acsar roti jaw̃i, wajacro. \p \v 36 Uwat eyta wajác cuar, Jesusat ria cátiro. Cati cuar Jairo secuac usi cara quin wajacro: \p \v 37 —Ay wini rehti jaw̃i. Aját bah waquíj bar tan jácayqueyra, séhw̃awi, wajacro. \p Jesús acsar be rabar uw ricán ey questoc be áytiro. Pedro cat, Santiago cat, Juan cat etan eyin im owár ben acu ajc waajacro. \p \v 38 Jairo usi cujacro. Cur ítitan, uwan síhw̃anatro. \v 39 Cahujinra ócaro. Cahujín abáy cohwro. Etat usi raújacro. Rauwir, uw quin wajacro: \p —Oti jaw̃i. Cohwti jaw̃i, -wajacro-. Sah chinti cuar camro, wajacro. \p \v 40 Jesusat eyta wacayat, uwan ey buror sischacro. Eyta cuar Jesusat uw bahnaquin watar áyjacro. Cahujín watar ayjac cuar sah tet cat, ab cat, im owár rojóqueyin cat sah chein cuitar raújacro. \v 41 Rauwir sah chinjaquey atcar yehw̃jacro. Atcar yehw̃ír wajacro: \p —Talita cumi, wajacro. \p Ey ajca uchta waquíc ojcor wacaro, “Sahú, aját wacaro, yehnwi.” \p \v 42 Jesusat eyta wacayat, cab rehti sah bar yehnjacro. Yehnár sahu sahu bijacro. Tetát cat, abát cat eyta istír ojc sijacro. Jesusat sah estají chácyeyan bara dócero. \v 43 Etar Jesusat wajacro: \p —Cahujín quin ehcuti jaw̃i, -wajacro-. Sah quin ira wiw̃i, wajacro. \c 6 \s1 Jesús en Nazaret \r (Mt 13.53-58; Lc 4.16-30) \p \v 1 Jesús acsar bijacro. Bir car ima pueblo cut cujacro. Ima chiwa cat Jesús owár béhjecro. \v 2 Ima pueblo cut cur car, tan jaquin ricar cuanyat, secuac usi siw̃in raújacro. Jesusat siw̃ay yehnyat, ricá to binat rahjacro. Rahcuír ub yehw̃jacro. Ub yehw̃ír rahra rahra wajacro: \p —Sera eyat eyta siw̃quey ¿bi cut sínjactara? ¿Bi urá cuitar ub bár bi sicor ub chi chaqui? ¿Cuicát ruhw̃ujaquey bi urá cuitar sicor tan chaqui? \v 3 Uya tabla óroquibro. Uy abá Maríaro. Santiago cat, José cat, Judas cat, Simón cat ey acu rábinro. Ey chitín cat usár is owár itro. \p Etar éyinat Jesús ria cátiro. \v 4 Etat Jesusat eyin quin wajacro: \p —Uw bahnáquinat Sir chihtá ehcuquib ojcor ay wacaro. Cajc bahnác cutar ítquinat eyta wacaro. Eyta cuaquir ehcuquin imár cajc cut ítquinatra étai síhw̃atiro. Imár cáyinatra, imár usi ítquinatra étai síhw̃atiro. Etai wátiro, wajacro. \p \v 5 Eyta cuácayat Jesusat Sir urá cutar erar ricá táhnaqui tan chátiro. Yarquin birách bár bin tan chájacro. \v 6 Jesús ub yehw̃jacro, uwat ima tamo síhw̃ati rehquít, ima chihtá cati rehquít. Etar acsar pueblo istiy cutar cat, pueblo istiy cutar cat uw siw̃ot béjecro. \s1 Jesús manda a los discípulos a predicar \r (Mt 10.5-15; Lc 9.1-6) \p \v 7 Etar Jesusat ima chiwa doce eyin ima quin chíjacro. Chiwa Jesús quin behquir Jesusat eyin bucáy awan wan cuar áyjacro. Aya rabar eyin quin cuicá uquin urá wíjacro. Camur wíjacro. Uchta wajacro: \p \v 8 —Ata béowi. Pan cat, iroc cat beti jaw̃i. Ba ray cat beti jaw̃i, -wajacro-. Tec étana béowi. \v 9 Ques barcat tas chaquir béowi. Camís bucayra chati jaw̃i, -wajacro-. \v 10 Pueblo cuitar uwat ubach wícayat, im esar ítuwi. Acsar bequic ocso tas im esar ítuwi. \v 11 Eyta cuar bi pueblo cutar ba ajca bár chácyeyra, ba chihtá ráhctieyra, ey pueblo cutar uchta yajw̃i. Ba acsar bécayat, ba quescar ojcor cajc bur béquiquey, umít béquiquey quihu ter bahwi. Uw éyinat ba Sir chihtá ehcuquin ruhw̃ujác ques Sirat imár cuecwata istayta acu eyta yajw̃i, wajacro, Jesusat ima chiwa quin. \p \v 12 Jesusat ayat chiwa béjecro. Beya rabar uw quin wajacro: \p —Urá tehmowi. Urá ay chaw̃i. Ay bár yajquíc etwi, wajacro. \p \v 13 Beya rabar uw urá sar bin cuicán to uc si áyjacro. Uw yárqueyin cuitar aceite chájacro. Chaquir eyin tan jájacro. \s1 La muerte de Juan el Bautista \r (Mt 14.1-12; Lc 9.7-9) \p \v 14 Jesusat yajquíc ojcor tew̃ic rey cara ajca Heródesat rahjacro. Jesús ojcor tew̃ic uw bahnáquinat rahjacro. Cahujinat Jesús ojcor wajacro: \p —Uya Juanro. Uw rih sar siw̃quibro. Juan chinjác cuar, sicor yehnjacro. Eyta cuácayat ajc cutar, camur cuitar istiy icúr bi ay yajcaro, wajacro. \p \v 15 Eyta cuar cahujinat wajacro: \p —Uyan úchicri Elías Sir chihtá ehcúquibro, wajacro. \p Istiyát wajacro: \p —Sir chihtá ehcuquib cahmor bin eyro, wajacro. \v 16 Eyta cuar Heródesat wajacro: \p —Eyan Juanro. Aját cuisa cuijaquey sicor yehnjacro. \p \v 17-19 Récaji Juanat Herodes cahmí icar tew̃jáquinro. Heródesat ima rab Felipe wiya siwir yehw̃jáquinro. Wiw̃á eya ajca Herodíasro. Eyta siwir yehw̃jác ques Juanat tew̃jáquinro. “Bahat yéhw̃ajar bi yehw̃jác rehquít, Sir táyatro,” wajáquinro. Eyta wajác rehquít Herodíasat Juan quehsujacro. Ey yau cun rehjecro. Etar Heródesat Juan caquin acu soldádoin áyjaquinro. Cárcel icar tun áyjaquinro. \v 20 Herodíasat Juan yau ay cun rehjecro. Eyta cuar, Heródesat yau áytiro. Heródesat ítitan Juanat ay yajcaro. Ur ayro. Eyta istíc rehquít Juan yauwin acu ay wíniro. Ey síujacro. Juanat tew̃ic Heródesat rahcuír icúr séhw̃atatara ístajar rehjecro. Eyta cuar Juanat tew̃quey bucoy, bucoy ahní rahjacro. \v 21 Itchareht, yájcajareht, Herodes yehnjác ricar cuanyat fiesta yajacro. Gobierno carin, soldado cárina, Galilea uwa cárina, iran cuít yayín sécuajacro. \v 22 Etatan Herodías wacjá wiw̃ara rauwir, eyin cac cahmar quinjacro. Quinyat Heródesan ahní rehjecro. Uw cat ahní rehjecro. Eyta ahní rehquír Heródesat cahbara quin wajacro: \p —Bah quinjác tehmár ¿aját bah quin bi wícataca? \v 23 Ehchí quinjác rehquít, bah icúr rácaratara as quin waw̃i. Wacayat aját bah quin ey wíquinro. Aját Sir ub cahmor wacaro. As quin bahat bi chícayatan, aját ey wíquinro. As cajc bitác istiy chícayatan eyta tas wíquinro, wajacro. \p \v 24 Etar cahbár im ab quin bir wajacro: \p —¿Aját icúr chiátaqui? wajacro. \p Etat Herodíasat Juan yau cun rehquít wajacro: \p —Juan uw rih sar siw̃quib cuisa cuiquír plato cuitar roquín chiwi, wajacro. \p \v 25 Etat cahbár sicor inchajin bir Herodes quin wiquír wajacro: \p —As ac Juan uw rih sar siw̃quib cuisa cuiquir row̃i, -wajacro-. Cuis ey cuiquír plato cuitar usár row̃i, wajacro. \p \v 26 Juan uw rih sar siw̃quib cuisa cuiquin wacayat, Herodes cuean to rehjecro. Cue rehjéc cuar, uw ub cahmor, Sir ub cahmor icúr rácaratara, ey wiquin wajáquinro. Eyta chíhtara wítira bitách yájcajatro. Imát wajaquin tehmó cun batro. Etar eyta roquín wajacro. \v 27 Etat soldado cárcel beyin áyjacro. Juan cuisa cuiquír ucay áyjacro. \v 28 Etar soldado ey cárcel cut bijacro. Erar Juan cuisa cuijacro. Cuiquir plato cuitar rojocro. Roquír cahbár quin wíjacro. Etar cahbarat acsar ab quin wíjacro. \v 29 Juan uw rih sar siw̃quib yauyat, ima chiwat rahjacro. Rahcuír ey chein ucay béjecro. Uquir beyar ruhjacro. \s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres \r (Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 30 Jesusat chiwa áyjaquin sicor béhjecro. Behquir imarat yajáqueyan, síw̃jaqueyan Jesús quin bahnác ehcujacro. \v 31 Jesús quemir uw ricán to wic bicaro. Eyta cuácayat, behquic istiti beyic istítiro. Uw ricán to rehquít Jesusin bitách yáyajatro. Etar Jesusat eyin quin wajacro: \p —Bar jaw̃, uw bár cuitara tan jacay. \p \v 32 Jesusat eyta waquír, canó sar raújacro, chiwa owár. Canó cut uw bár cut béjecro. \v 33 Jesusin canó cut becayat, uwan to binat eyin itchacro. Biyin bectar itchacro. Etar pueblo istiy cut bin, pueblo istiy cut bin uwan choni Jesús questoc béjecro. Quina cutar becayat eyin Jesusin cahmor cujacro. \v 34 Jesús riw cajc cut cur, canó sar bin riw cajc cut waajacro. Waar itit, ácaman uw ricán to sécuajacro. Jesusat ítitan, óbasan obir yajquib tayor eyta uw cat éytaro. Obasan imár birar beyátatara ehcún acu uw tayor eyta uw eyin cat eyta uw táyoro, imár siw̃in acu. Eyta istír eyin tamo sehw̃ar cue rehjecro. Etar eyin chiht istiy, chiht istiy síw̃jacro. \v 35 Itchareht yájcajareht tin bicayat, ima chiwat Jesús quin wajacro: \p —Isan ubach bár cuitatro. Usatra uw ítitiro. Ahra bar tin bicaro. \v 36 Eyta bira uw sicor aywi. Ubach cut beyin acu aywi. Pueblo cut beyin aywi. Imár yayín acu ira wahy aywi, wajacro. \p \v 37 Etat Jesusat chiwa quin wajacro: \p —Behmarat eyin quin ira wiw̃i, wajacro. \p Etat chiwat wajacro: \p —Bahnáquinat conu yayín acu doscientos denario ahuyat cat tíhrajatro, -wajacro-. ¿Isat ey wahy beyátayica? \m Etat owaran canarán sihyór abi ruoyat doscientos denario túnjaquinro. \p \v 38 Etat Jesusat wajacro: \p —¿Bayan pana bítaca? Wahitay béowi, wajacro. \p Etat éyinat pan bítatara wahitay béjecro. Istír Jesús quin wajacro: \p —Is pan esí étacro. Rih ruwa cat bucátacro, wajacro. \fig |src="HK006A.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="San Marcos 6.38" \fig* \p \v 39 Etat Jesusat uw banar cuitar chihr áyjacro. Cahujín ajquír, cahujín ajquír chihr áyjacro. \v 40 Chihr ayat ajquír cuisa cien awan chihrjacro. Cuisa cincuenta awan chihrjacro. \v 41 Etar Jesusat pan esí bin cat, rih ruwa bucáy bi cat at cut yehw̃jacro. Yehw̃ír cuacúr wahitchacro. Pan yehw̃ír, Sir quin “Bah ur ayro,” wajacro. Eyta waquír pan cotchacro. Cotír chiwa at icar pan wíjacro. Uw owár tahw̃ún acu wíjacro. Wícayat, tahw̃ujacro. \v 42 Etat cat rih ruwa bahnaquin owár tahw̃ujacro. Tahw̃úr, bahnáquinat yájacro. Uw bahnáquinat yarsa yájacro. \v 43 Yaya tihryat, pan cajcar cat, rih ruwa cajcar cat sicor sécuajacro. Sécuajac ey chocha doce cuin tas ehnchacro. \v 44 Ira yájaqueyinan saw̃ujacan sérinan cinco milro. \s1 Jesús camina sobre el agua \r (Mt 14.22-27; Jn 6.16-21) \p \v 45 Jesusat pan tahw̃úr cab rehti ima chiwa quin wajacro: \p —Canó cuitara riw rahray as cahmor béowa. Betsaida cun béowi, wajacro. \p Chiwa be yiror Jesusat uw bahnaquin sicor imár usi áyjacro. \v 46 Eyta waquír Sir ojcor conín acu cubar cuitar bijacro. \v 47 Tínora Jesús riw cajc awat im ístitro. \v 48 Canó eyra riw úbutro. Jesusat ítitan, canó beyin ac canarán tahnacro. Canó biquic acam wihár séroan bitác bitiro. Etar in béyajatro. Eyta cuácayat sisbúr cohwyat, Jesús ima chiwa ques caquin bijacro. Ica cuitar sahu sahu bir eyta, Jesús rih arcutar eyta sahu sahu bijacro. Jesusan acsar ben yajquín eyta yajacro. \v 49-50 Eyta cuar ima chiwat Jesús itchacro. Riw arcutar raquíc itchacro. Bahnáquinat istír ojc sijacro. Abáy roojocro. Chein ajc síhw̃ajacro. Etar ey ayot cohwjacro: \p —¡Chein ajc racaro! cohwjacro. \p Eyta cohwyat, Jesusat eyin quin wajacro: \p —Rooti jaw̃i. Ojc siti jaw̃i. Asró, wajacro. \p \v 51 Etar chiwa owár canó sar raújacro. Jesús canó sar rauyat, séroan cab rehti chihrjacro. Sero chihryat éyinan ub yehw̃jacro. \v 52 Eyinat ítitan, Jesusat pan esí bin sicar pan cohní chájacro. Eyta itíc cuar Jesusat Sir urá cut bahnác bar yajcata éyinat anto síhw̃atiro. Ay ráhctiro. \s1 Jesús sana a los enfermos en Genesaret \r (Mt 14.34-36) \p \v 53 Acsar canó cuitar béjecro. Genesaret cajc cut cujacro. \v 54 Erar cur car canó questajacro. Canó sar bin waajacro. Waacayat uwat ítitan, eyan Jesusro. \v 55 Eyta istír ey cajc bahnác cuitar quinjacro. Jesús wijác ehcwáy quinyat, erar itquin bahnáquinat Jesús quin yarquin cat, cuercurin cat bahnaquin rojocro. Caros cutar rojocro. Ey cutar Jesús birar bijactar tew̃ic rahcuír erar rojocro. \v 56 Bucoy bucoy pueblo cutar bicayat cat, rasá cutar bicayat cat, uw itic cutar bicayat cat uw yarquin ey ibt aw̃at chájacro. Chaquir Jesús quin conjacro: \p —¿Bah oya bután ajc waátaica? wajacro. \p Etar bíyinat butajáctara, eyin bar tan jájacro. \c 7 \s1 Lo que hace impuro al hombre \r (Mt 15.1-20) \p \v 1 Etar fariséoin secuar Jesús quino béhjecro. Bachan chihtán siw̃quin cat pueblo Jerusalén bin fariséoin owár béhjecro, Jesús quin. \v 2 Ey quin cur ítitan, Jesús chiwan atum sucti ira yácaro. Fariséoinat restá sucuír eyta éyinat restá eyta sucti ira yácaro. \v 3 Etat owaran fariséoin cat, judíoin cat, bahnaquin cat atum sucti yátiro. Cahmor werjayín bach auti acu ira yayín cahmor atum sucro. \v 4 Rasá cut bin wiquír, anto súctieyra ira yátiro. Bach istiy cat, istiy cat chero. Bronce toca cat, ruca cat, soya cat sucro, bach auti acu. \v 5 Eyta ityat fariséoinat cat, bach síw̃quinat Jesús quin wajacro: \p —Bah chiwan werjayát bach chajac chihtá cut ítitiro. ¿Bitara rehquitca? ¿Bitara rehquít atum restá ji bin cut ira yaqui? wajacro. \p \v 6 Etat Jesusat wajacro: \p —Uch síhw̃awi. Urá bucáy binu, Sir chihtá ehcuquib Isaíasat úchicri ba ojcor uchta cuihsú bahjacro: \q1 Uch uwat imár cuw cutaran “Sira ur ayro,” wacaro. Eyta cuar ur ícatra Sir tamo síhw̃ati itro. \v 7 Eyinat Sir tamo sihw̃ac waquíc cuaquir eyta cat batro. Cahujín quin Sir chihtá siw̃ic waquíc cuar, uw imár chihtá siw̃ro, Sir carit cutar eyta cuihsú bahjacro. \m \v 8 Baat werjayín chihtá yajquín acu Sir chihtá cati ruhw̃uro, wajacro, Jesusat. \v 9 Acsar Jesusat eyin quin wajacro: \p —Behmarat werjáy chihtá yajquín acu Sir chihtá cati ruhw̃uro. ¿Bitara rehtqui? \v 10 Uchicrias Moisesat uchta wajacro: “Bah tetín ajcá ji béowi. Bah abín ajcá ji béowi. Bíyatan ima tet cahm icar, ima ab cahm icar ajc ahsín téw̃yatan, ey ques icar yauwi,” wajacro. \v 11 Eyta cuar ba fariséoinat, ba bachan chihtán síw̃quinat uchta siw̃ro: “Bíyinat uchta wacayat: ‘Tetú, Abú, aját bah wiquin bin, Sir quin wiquin acu yajc chájacro,’ wacayat, \v 12 eyinat tetín abín obir yájcajatro,” wacaro, baat. \v 13 Etarwan behmár chihtá acsar, acsar yajc ayin acu uw quin Sir ima chihtá tehmó ayro. Sir chiht istiy, chiht istiy baat eyta tehmoro, wajacro, Jesusat fariséoin quin, bachan chihtán síw̃quin quin. \p \v 14 Eyta waquír uw bucoy ima quin chíjacro. Eyta chiír uw becayat eyin quin wajacro: \p \v 15 —Bahnáquinu, aját tew̃quey rahcwi. Rahcuír caw̃i, -wajacro-. Uwat cac icar yaquey cuitatrun urá ay batra rehca báreyra. Cuat uwat cac icar bin tew̃quey cuitatrun, imát yajquey cuitatrun urá ay bár chácaro, -wajacro-. \v 16 Biyin cucajá chétara ey chihtá rahcwi, wajacro. \p \v 17 Etat Jesús usi raújacro. Uw ricán to bin cham bahjacro. Usi rauyat ima chiwat ey quin táyojocro: \p —¿Bahat siw̃jaquey bi ojcor tew̃qui? \p \v 18 Etat Jesusat chiwa quin wajacro: \p —¿Ba cat urá bár waátaqui? \v 19 Uwat watar bin cac icar icúr yáctara ey cut ur ay bár chácajatro. Cac icar yácayat urá bow̃ icar raútiro. Atuc sar rauro. Acsar bucchír aw̃at bicaro. Etar acsatra sicaro. \p \v 20 Jesusat eyta waquír cutar ira bahnacan ricúm batro. Restá batro, wajacro. Acsar uchta wajacro: \p —Baat eyta sínata bin yajcaro. \v 21 Cuatán uwat cac icar ay bár tew̃yat, ima urá ay bár rehcaro. Uwat tan icar urá sar ay bár síhw̃aro. Eyta ay bár sihw̃ar, acsar ur ay bár yajcáy yinro. Yehw̃ti bin owár isár yajcaro. Cahujín ohnor bes yajcaro. Uw yauro. Cahujinay wiya bes yajcaro. \v 22 Cahujinay racar isoro. Ay bár yajcaro. Uw cayar yajcaro. Uw cahmor rooti ay bár yajcaro. Es yajcaro. \v 23 Carin cac cahmar cahujín cahmí icar sucuar tew̃ro. Cahujín ojcor téw̃ajar bin tew̃ro. Imaran ayan cuít síhw̃aro. Urá bár bin éytaan wan yajcaro. Túrarir yajcaro. Eyta ay bár yájqueyan uwat cahmoran urá cut eyta yajquín síhw̃aro. Eyta sihw̃ar yajcaro. Eyta yajquey uw urá ruhw̃uro, wajacro, Jesusat. \s1 Una mujer extranjera que creyó en Jesús \r (Mt 15.21-28) \p \v 24 Etar Jesús erar bin acsar bijacro. Tiro cajc cut, Sidón cajc cut cun bijacro. Erar cur, usi raújacro. Uwat istiti acu usi raújacro. Eyta cuar uw cahmor bitách rúhcuajatro. \v 25 Cab rehti wiw̃arac Jesús quin rajacro. Ey wiw̃á wacjá wiw̃arac conu bin cuicá chero. Ey wiw̃á cajc istiy bin uwro. Cajca Sirofenisa uwro. Ey wiw̃át Jesús wiquíc chihtá rahjáquinro. \v 26 Eyta rahcuír Jesús quin wiquír ey ques acor cuscar cut chihrjacro. Cuscar cut chihrír Jesús quin wajacro: \p —As waquíj urá sar bin cuicá uc aywi, conjacro. \p \v 27 Etat Jesusat wajacro: \p —Uwat imár sasá yayín acu ira ibtu wícaro. Pan sasát cohtá binan siwir bayar quin wícajatro, -wajacro-. Sasáy bin bayar quin witi eyta, aját israelin ac ay yajcata bi cahujín ac yajcátai batro. Aját bah uw cuitar yajcátai batro, wajacro. \p \v 28 Etat wiw̃át wajacro: \p —Caru, bahat uní wacaro. Eyta cuaquir sasát pan cohcayat, pan cac bur tijcác ey báyarat mesa cahmor cohcaro, -wajacro-. Eyta chihtara as cuitar conu yajw̃i, wajacro. \p \v 29 Etatan Jesusat ey quin wajacro: \p —Chaucu, bahat ay wajacro. Etar sicor biwi. Bah waquíj ur icar bin cuicá bar waa bijacro. \p \v 30 Etat wiw̃á sicor usi bijacro. Usi cur ítitan, waquíj aw̃at cut camro. Cuicá bar waa bijacro. \s1 Jesús sana a un sordomudo \p \v 31 Etar Jesús cajc Tiro bin sicor waar rajacro. Cajc Sidón tiw̃, Decápolis pueblo istiy, pueblo istiy tiw̃ Galilea riw cajc aw̃at cujacro. \v 32 Cucayat uwat sera cucáj bár bin Jesús quin rojocro. Ser eyat cat ay téw̃ajatro. Roquír Jesús quin conjacro: \p —Uy cucáj chi rehquín acu, ay tew̃ín acu bahat uy cutar ba atcar cut bútawi, wajacro. \p \v 33 Etat Jesusat cucáj bár bin ajquír uw bár cut béjecro. Erar cur Jesusat ima at ub sera cucáj ucar icar chájacro. Cana rihar cat tijcajacro. Tijcár seray cuw butajacro. \v 34 Butar cuacúr aba wahitír camur sijacro. Camur siir wajacro: “Ebata,” wajacro. Eyta waquíc eyan uch ojcor wacaro, “sarwa,” wacaro. \p \v 35 Eyta wacayat cucáj bár bin cucáj bar sarjacro. Cuw cat bar tan jájacro. Ay tew̃jacro. \v 36 Etat Jesusat uw quin wajacro: \p —Cahujín quin ehcuti jaw̃i, wajacro. \p Jesusat “ehcuti jaw̃i,” wacayat, éyinat cuít ehcujacro. \v 37 Uw ub yehw̃jacro. Ojc sijacro. Ub yehw̃ír wajacro: \p —Jesusat bahnác ay yajcaro, -wajacro-. Eyat Sir urá cut cucáj bár bin cucáj chi chácaro. Téw̃ajar bin tew̃ín acu chácaro, wajacro. \c 8 \s1 Jesús da de comer a cuatro mil personas \r (Mt 15.32-39) \p \v 1 Biráy bár cuanyat, bucoy ricán to bin Jesús quemir sécuajacro. Sécuajaqueyin ira batro. Uwa eyta sécuayat, Jesusat ima chiwa chíjacro. Chiír eyin quin wajacro: \p \v 2 —Aját uch uw tamo séhw̃aro. Eyin is owár bay cuanjacro. Ahra éyinat icurí yáyajatro. \v 3 Ira yati usi áyeyra, ibit aw̃at yayat bar cuácayqueyra. Cahujín cajcan abáy cut bin usár béhjecro, wajacro. \p \v 4 Etat ima chiwat wajacro: \p —Usár ubach batro. Uwa ítitiro. Uwat yayín acu icurí batro. Ricán to rehquít, bi wícajatro, wajacro. \p \v 5 Etat Jesusat ima chiwa quin wajacro: \p —¿Baan pana bítaca? wajacro. \p —Pana cucuiro, wajacro. \p \v 6 Eyta wacayat Jesusat uw ricá quin, ica sar chihr áyjacro. Etar Jesusat pan cucuí eyan caquir wajacro: \p —Siru, bahat is obir yajacro. Bahat isat cohn acu wíjacro, wajacro. \p Eyta waquír, pana cotchacro. Cotír car, uw quin tahw̃ún ima chiwa at icar wíjacro. Etar chiwat acsara uwa bahnaquin quin tahw̃ujacro. \v 7 Rih ruwa cat conu chero. Etar Jesusat Sir quin conjacro: \p —Siru, bahat is ruwa cat wícaro. Bah ur ayro, wajacro. \p Sir quin conár ima chiwa quin wajacro: \p —Rih ruwa cat uw quin tahw̃uwi, wajacro. \p \v 8 Eyta wacayat chiwat rih ruwa uw quin tahw̃ujacro. Etar bahnáquinat yarís cohjocro. Cohr car yayar car, ira cajcar ey sicor sécuajacro. Ira cajcar sécuajacan chocha cucuí biyan cuin tas sécuajacro. \v 9 Ira cóhjoquin saw̃ujacan uw cuisa cuatro mílcuano. \v 10 Etar Jesusat uwan sicor imár usi áyjacro. Ayir cab rehti ima chiwa owár canó cuitar rauwir, cajca Dalmanuta cun béjecro. \s1 Los fariseos piden una señal milagrosa \r (Mt 16.1-4; Lc 12.54-56) \p \v 11 Riy istiy fariséoin Jesús quin béjecro. Cur tecuay yinjacro. Jesús quin uchta wajacro: \p —Is cac cahmar Sir urá cut, camur cut bahnác yajcata ehcún acu ey yajw̃i. Isat cuacúr Sir imát bah ayjac chihtá istín ac eyta yajw̃i, wajacro. \p Jesús cayar yajquín acu eyta wajacro. \fig |src="cn01715B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 8.11" \fig* \v 12 Etat Jesusan cue rehjecro. Cue rehquír camur siir wajacro: \p —¿Ah uch uwa bitara reht Sir urá cut, camur cut bahnác yajcata ehcún acu as quin yajc ayqui? Sirat áyjactara, Sirat áytitara, ey istín sihw̃ar as quin eyta yajc ayro. Aját ba quin wacaro. Eyta yajc ayic cuar, baat istín ac aját éytara yájtiro. \p \v 13 Eyta waquír eyin cham bahjacro. Canó sar raújacro. Rauwir riw rahray bijacro. \s1 La levadura de los fariseos \r (Mt 16.5-12) \p \v 14 Bécayat chiwat pana beti tan chinjacro. Canó sar pan ubistanacro. \v 15 Etar Jesusat be rabar eyin quin uch síw̃jacro: \p —Yají chaw̃i. Cuaya sinti jaw̃i. Fariséoin buc réhquiban bútati jaw̃i. Herodes buc réhquiban bútati jaw̃i, wajacro. \p \v 16 Eyta wacayat chiwat rahra rahra wajacro: \p —Isat pan roti etar eyta wacaro, wajacro. \p \v 17 Eyta rahra rahra tew̃yat, Jesusat itchacro. Eyta istír wajacro: \p —¿Bitara reht pan bahjác ojcor rahra rahra tew̃qui? ¿Ba ur icar anto istítica? ¿Aját wajacan anto ráhctiqui? ¿Ba urá bárica? \v 18 Ba ub ji cuar ¿istítica? Cucáj chi cuar ¿ráhctica? ¿Aját yajaquey tan chinyi? \v 19 Pan estác cuar, aját serin cuisa cinco mil yarís yayín ac wíjacro. Eyta wícayat ¿ira cajcar baat chocha bita bin cuinyi? \p Etat éyinat wajacro: \p —Isat ira cájcara chocha doce cuinjacro, wajacro. \v 20 Bucoy cat pana cucuí etan cuar, aját serin cuisa cuatro mil yarís yayín ac wíjacro. Eyta wícayat ira yajac cajcar baat chocha bita bin cuinyi, táyojocro. \p Etat éyinat wajacro: \p —Isat ira cajcar chocha cucuí cuinjacro. \p \v 21 Etar Jesusat wajacro: \p —¿Bitara reht as chihtá orac ráhctiqui? \s1 Jesús sana a un ciego en Betsaida \p \v 22 Ey yahncút pueblo Betsaida cut cujacro. Erar cur uwat ub bár bin Jesús quin béhjecro. Behquir conjacro: \p —Ub bár bi ub ji rehquín acu bútawi, wajacro. \p \v 23 Eyta wacayat Jesusat ub bár bi eya ator béjecro. Pueblo acsar béjecro. Erar cur Jesusat cana rihar ey ub cut tijcajacro. Tijcár atcar ser ey cutar chájacro. Atcar chaquir wajacro: \p —¿Bahat ub cut itqui? \p \v 24 Etat ser eyat cuisa yehw̃ír wahitchacro. Cuisa yehw̃ír istír wajacro: \p —Ee, aját uw itro. Uw it cuar eyin cárucuan wanro. Cárucuir quir cuaquir bécaro, wajacro. \p \v 25 Etat Jesusat ey ub cutar atcar bucoy chájacro. Eyta chácayat serat bucoy ay wahitchacro. Etat sicor ub ji rehjecro. Bahnacan ay itchacro. \v 26 Etat Jesusat ey sicor im usi áyjacro. Pueblo cut tiw̃ biti jaw̃i, wajacro. \s1 Pedro declara que Jesús es el Cristo \r (Mt 16.13-20; Lc 9.18-21) \p \v 27 Acsar Jesús ima chiwa owár Cesarea de Filipo cajc cun béjecro. Beya rabar Jesusat ima chiwa quin táyojocro: \p —Uwat waquít: ¿Asan rehrcá? wajacro, Jesusat. \p \v 28 Etat éyinat wajacro: \p —Cahujinat waquít, bahan Juan uw rih sar siw̃quib yarjáqueyro. Cahujinat waquít, bahan úchicri Elías bijaquin sicor wijacro. Cahujinat waquít, bahan istiy úchicrias Sir chihtá ehcúquib yarjaquey óraro. \p \v 29 Etat Jesusat wajacro: \p —Baat waquitra, ¿asan rehrcá? wajacro, ima chiwa quino. \p Eyta táyoyat Pédroat wajacro: \p —Bahan Crístoro. Sirat bah áyjacro, wajacro. \p \v 30 Etar chiwa bahnaquin quin wajacro: \p —Istiy quínoi as ojcor ehcuti jaw̃i, wajacro. \s1 Jesús anuncia su muerte \r (Mt 16.21-28; Lc 9.22-27) \p \v 31 Etat Jesusat im acam bitara rehcátatar ey siw̃ay yehnjacro. Uchta wac siw̃jacro: \p —As Uw Síuquib uwat bitara útara ruhw̃áyqueyra. Judío werjayinatán, sacerdote cárinatan, bachan chihtán síw̃quinatan as ria yajti jácayqueyra. Etar as yauwáyqueyra. As yauyat bay cuanyat as sicor estají yehninro, wajacro. \p \v 32 Jesusat chiwa quin ruhcti eyta ehcujacro. Eyta ehcwayat Pédroat ey ajquír béjecro. Jesusat eyta wati acu Pédroat tecuay yehnjacro. \p \v 33 Etat Jesusat ac wari cuar chiwa cahujín itchacro. Eyin istír Pedro tecua rabar wajacro: \p —Baha Satanás uritro. Eytara tew̃ti jaw̃i. Bahat eyta tew̃yat uw chihtá cuitar tew̃ro. Sir chihtá cuitatra éytara téw̃ajatro, wajacro. \p \v 34 Etar Jesusat uw ricán to bin cat ima chiwa cat chíjacro. Secuar eyin quin wajacro: \p —Bíyinan as chiwa yin cúntara, imár chíhtara síhw̃ati jácataro. Imár chihtá cut yajti cuar as chihtá yajcátaro. As chiwa cháqueyin as ques icar uwat yauwata óraro. Bíyinan as ques icar eyta yauwata tacat as wácati ajcá ji bécayat, eyin as chiwa chácataro, -wajacro, Jesusat-. \v 35 Cahujinat imár yauwic cahmar roocayat, as chihtá cácajar óraro. Bíyinatan eyta cati cuácayatan, eyin sácataro. As ajca rahcti reht sácataro. Cuatán as chihtá ques, as chihtá ay bi ehcúc ques uwat cahujín yauwata óraro. Bíyinan as chihtá ques yaúyata, aját eyin síwayqueyra. Síuyat eyin Sir jor cuacúr ítayqueyra. \v 36 Uw cahujinat ray cat, oya cat, cajca cat cuít sécuata óraro. Eyta secua cuar, ¿im eyta cab oca icar béjeca? Eyta bahnác chiw̃áyqueyra. \v 37 Raya cat, oya cat, cajca cat chiw̃áyqueyra. Ima ajc cat chiw̃áyqueyra. Eyta cuácayat ray cat, oya cat, cajc cat icúr acui batro. Ey cuitar ba síwajatro, -wajacro, Jesusat-. \v 38 Aha uch Sir tamo síhw̃ati bin uw, ur ay bár bin uw, bíyinan uw cahmor áywini rehquít “as Jesús chíwai bár” wacayat, as chihtá ehcuti jácayat, aját rahra cat eyin ojcor “as chíwai batro,” waquinro. Asan Uw Síuquiban cuacúr bin sicor wiquinro. Sir as Tetáy wan beo beo tan cut wiquinro. Sir cuacúr cacmín owár wiquinro. Eyta wicayat, “eyin as chíwaro,” waquín acu roótaro. \c 9 \p \v 1 Aját ba quin wacaro. Sir cara rehquey cutar Sir iman uw ubot cámuran cuít waac ocso tas usár itquin cahujín sácati ítayqueyra, wajacro, Jesusat. \s1 La transfiguración de Jesús \r (Mt 17.1-13; Lc 9.28-36) \p \v 2 Etar teray cuanyat, Jesusin cubar icar béjecro. Pedro cat, Juan cat, Santiago cat béjecro. Etan béjecro. Erar cur eyin ub acat Jesús arjacro. \v 3 Aryat oya cuas beo beo waajacro. Cajc bahnác cuitar oya sucuír cuasan ey owara bitách waájatro. \v 4 Etat eyin acat úchicri cohtín Elías cat, Moisés cat waajacro. Waar car Jesús jor tew̃jacro. Rahra rahra tew̃jacro. \v 5 Eyta tew̃yat Pédroat Jesús quin wajacro: \p —Síw̃quibu, isan usaran yarisro. Isat chohcha bay tuw̃ín acu ajc waawi, -wajacro-. Istiy bah acu, istiy Moisés acu, istiy Elías acu tuw̃inro, wajacro. \p \v 6 Jesús chiwa ojc sijacro. Etar bi wacátatar istiti rehjecro. Etar Pédroat eyta wajacro. Eyta wacayat icar, bowaramát eyin ehyó cay tunjacro. \v 7 Eyta cuácayat, bowarám tan sar Sirat wajacro: \p —Uchan as waquijró. Aját eyan sehnacan cuitro. Ey ajc rahcwi. Ey chihtá caw̃i, wajacro, Sir imát. \p \v 8 Etat Pédroinat wahitchacro. Ititan imarin owár cahujinra batro. Jesús im ístitro. \p \v 9 Etar isur sicor béjecro. Beya rabar, Jesusat eyin quin wajacro: \p —Baat cubar icar itcháqueyan ehcuti jaw̃i. As chinír sicor yehníc ocso tas cahujín quin ehcuti jaw̃i, wajacro. \p \v 10 Etar éyinat itchaquey ojcor cahujín quin ehcútiro. Eyta cuar imarin owár wajacro: “Jesusat chinír sicor yehníc wacayat, ¿bi ojcor tew̃qui?” wajacro, rahra rahra. \v 11 Etat éyinat Jesús quin wajacro: \p —Bachan chihtán síw̃quinat wacaro: “Cristo yehnín cahmoran Elíasan cahmor wicátaro,” wacaro. ¿Bitara etar eyta waquí? wajacro. \p \v 12 Etat Jesusat wajacro: \p —Uní wacaro. Elías ibtu wicátaro. Cristo yehnín cahmor bahnác oron wicátaro. Sir carit cutar uchta cat wacaro: “Uwat Uw Síuquib abáy ruhw̃áyqueyra. Ey ria yajti chácayqueyra,” wacaro. \v 13 Aját ba quin wacaro. Elías bar wijacro. Eyta wijác cuar, uwat ey ruhw̃ú cun rehquít, ey ruhw̃ujacro. Sir carit cutar ey eyta ruhw̃ata cuihsujác eyta ruhw̃ujacro. \s1 Jesús sana a un muchacho que tiene un espíritu malo \r (Mt 17.14-21; Lc 9.37-43) \p \v 14 Eyin isur chiwa cahujín quin béhjecro. Behquir itit, eyin quemir ricán to sécuajacro. Bachan chihtán síw̃quinat eyin owár técuaro. \v 15 Jesús wicayat uwat ey itchacro. Istír ub yehw̃jacro. Ey acam quinír tihrjacro. \v 16 Tihryat Jesusat eyin quin táyojocro: \p —¿Ba bi ojcor tew̃qui? táyojocro. \p \v 17 Etat uw tac icar bin ser istiyát wajacro: \p —Síw̃quibu, aját as wacjá bah quin roquiri. As waquíj cuicát ruhw̃uro. Cuicá ruhw̃úc rehquít bitách téw̃ajatro. \v 18 Cuicát as waquíj bucoy bucoy cuácaro. Bítajat cuácayat as waquíj ica wihár técaro. Técayat cac sar orjir waacaro. Ruhr cuech cuech cohcaro. Eyta sibarán bahnác sinictin bicaro. Waquíj roquír aját ba chiwa quin conjacro. Cuicá úcayta acu conjacro. Eyta cuar éyinat bitách uc áyajatro, wajacro. \p \v 19 Eyta wacayat Jesusat wajacro: \p —Ah cutar uwat Sir tamo síhw̃atiro. Chihtá uní bi tehmoro. As ba owár úchicri ítchacro. ¿As chihtá cuitar yajcata bin baat bitat sinin yajca? ¿Baat sinti cuácayat, aját caban bita síw̃ataca? -wajacro-. Bah wacjá as quin row̃i, wajacro. \p \v 20 Eyta wacayat uwat ser ey wacjá Jesús quin rojocro. Rocayat cuicát Jesús itchacro. Ityat cuicát sah ey en áyjacro. Ica wihár téjecro. Ic icar yau técayat wihcajacro. Cac sar orjir waajacro. \v 21 Etat Jesusat tet quin wajacro: \p —¿Eyta yauwáy yehnjaquey bita cuanyi? táyojocro. \p Etat tetát wajacro: \p —Sah conu jatan im éytaro. \v 22 Etar cat cuicát as sah yauwin acu rih sar cat técaro. Oc icar cat técaro. Eytaan bucoy bucoy técaro. Etatar bahat ey bar tan chácatatara is tamo sehw̃ar cue rehw̃i. Is cuitar yajw̃i, wajacro. \p \v 23 Etat Jesusat wajacro: \p —Tan chácatatara, wati jaw̃i. Bíyinat aját icúr bi bar yajcata síhw̃actar eyin acu aját eyta yajquinro. Eyta síhw̃aquin acu aját icúr yájcajatrun batro. Bahnác bar yajcátaro, wajacro. \p \v 24 Etat tetát cohwjacro: \p —Aját sehw̃at bahat cuicá bar uc áyataro. Eyta cuar bahat eyta áyajar séhw̃ati acu as cuitar séhw̃awi, wajacro. \p \v 25 Etat Jesusat ítitan, ricán to bin im ocsor rocaro. Eyta istír Jesusat cuicá quin taniric uchta tew̃jacro: \p —Cuicú, bahatan sah uchan bitách téw̃ajar chájacro. Bitách ráhcuajar chájacro. Etar aját bah quin wacaro. Sah ey urá sar bin yehnár biwi, -wajacro-. Bir car sicor ey sar rauti jaw̃i, wajacro. \p \v 26 Eyta wacayat, cuicát cohwjacro. Cohwír sah ic icar abáy yiwó téjecro. Yiwó ter waa bijacro. Sah ey chéinan wan bahjacro. Uwat eyta istír wajacro: \p —Bar chinjacro, wajacro. \p \v 27 Eyta cuar Jesusat sah atcar yehw̃jacro. Sah cui yehnín acu atcar yehw̃jacro. Yehw̃yat sah bar yehnjacro. \v 28 Etar yahncút Jesús usi raújacro. Rauyat ima chiwat cahujinat rahcti acu Jesús quin táyojocro: \p —¿Bitár etar isat cuicá ey úcajar rehyi? wajacro. \p \v 29 Etat Jesusat eyin quin wajacro: \p —Cuicá eyta bin Sir ojcor conár cuitar uc teta binro, wajacro. \s1 Jesús anuncia otra vez su muerte \r (Mt 17.22-23; Lc 9.43-45) \p \v 30-31 Erar bin sicor Galilea cajc cut tiw̃ béjecro. Erar tiw̃ bécayat, ima chiwa siw̃in acu cahujinat istiti ac béjecro. Beya rabar Jesusat ima chiwa quin wajacro: \p —Asa Uw Síuquiban cahujín at icar wícayqueyra. Eyta wícayat, éyinat as bar yauwáyqueyra. Yauwir bay cuanyat sicor estají yehninro, wajacro. \p \v 32 Eyta wacayat ima chiwat bi ojcor tew̃íctara ay ráhctiro. Ay rahcti cuar, ey ojcor tayon yajquít cat ay wíniro. \s1 ¿Quién es el más importante? \r (Mt 18.1-5; Lc 9.46-48) \p \v 33 Bécajareht pueblo Capernaum cujacro. Erar cur usi raújacro. Rauwir car Jesusat ima chiwa quin táyojocro: \p —¿Ibt aw̃at roca rabar ba rahra rahra bi ojcor tew̃yi? wajacro. \p \v 34 Eyta táyoyat chiwa ajc sacac chájacro. Eyinat imár owár biyan caran cuítara ey ques técuajacro. Etar ajc sacac chájacro. \p \v 35 Etat Jesús chihrjacro. Chihrír chiwa doce eyin ima quin chíjacro. Béhcayat eyin quin wajacro: \p —Biyan caran cuít yehn cúntara eya cahujín acu chiwa chácataro. Bahnaquin cuitar yajcátaro, wajacro. \p \v 36 Eyta waquír, Jesusat sah istiy cájacro. Caquir sah ey imár tac icar chájacro. Sah ey Jesusat tanor yehw̃jacro. Yehw̃ír eyin quin wajacro: \p \v 37 —Bíyinat as chiwa chajac rehquít, sah uchta bi ajcá ji bécayat, éyinat as cat ajcá ji bécaro, -wajacro, Jesusat-. Eyta cat bíyinat as ajcá ji bécayat, éyinat as áyjaquey cat ajcá ji bécaro, wajacro, Jesusat. \s1 El que no está contra nosotros, está a nuestro favor \r (Lc 9.49-50; Mt 10.42) \p \v 38 Etat Juanat Jesús quin wajacro: \p —Síw̃quibu, isat cahujín itchacro. Isat ítitan, eyat cuicá uc si ayro. Isat rahcuít, uc si ayin acu “Cuicú, Jesús ajc cut aját ba uc ayro,” wajacro. Eyta wajác rehquít isat ey técuajacro. “Eytara yajti jaw̃i,” wánora, isat. Eya is owár bini bár rehquít, eyta técuajacro, wajacro. \p \v 39 Etat Jesusat Juan quin wajacro: \p —Eyta técuajar bin técuajacro. Bíyinat as ajca waquír cuitar uwat anto istiti bi yajcayat, eyat as ojcor ay bár bitách téw̃ajatro, -wajacro-. Etara técuajar bin técuajacro. \v 40 Bíyinat is técuati cuácayatan eyan is acu ay binro, -wajacro-. \v 41 Etar cat aját ba quin wacaro. Bíyinat ba as chiwa etar ba quin rih yahn acu wícayat, Sirat eyin quin tan chinti túnayqueyra, wajacro, Jesusat. \s1 El peligro de caer en pecado \r (Mt 18.6-9; Lc 17.1-2) \p \v 42 ’Sasá cahujín conu cuar as tamo ay síhw̃aro. Bíyinatan sasá uchta bin quin Sir tayar yajc áyatan, yajc áyqueyin acu ay baran tahnác rehcátaro. Eyan anto tayar yajc ayti cuat, chinjaquir waquít yársaro. Iman sasá quin tayar yajc ayti yacúr ocso tijcaquir waquít ay baran etach batro. Ima cucú ques acat anab ub questár car yacúr ocso tijcaquir waquít ay baran etach batro, -wajacro-. \v 43 Ba at cut Sir tayar yajcata óraro. At cut táyara yajcata rehquíctara atcar cuijaquir eyta jaw̃i. Tayar yajti acu eyta jaw̃i. Cuercuran wan, átcara bár binan wan Sir jor cuacúr ítyatan ayro. Cuat atcar bucáy ji cuar, cab oc icar técayatan ay batro, -wajacro-. \v 44-45 Ba ques cut Sir tayar yajcata óraro. Ques cut táyara yajcata rehquíctara quescara cuijaquir eyta jaw̃i. Tayar yajti acu eyta jaw̃i. Cuercuran wan, quescara bár binan wan Sir jor cuacúr ítyatan ayro. Cuat quescar bucáy ji cuar, cab oc icar técayatan ay batro. \v 46-47 Ba ub istiy cut wahitír cuitar Sir tayar yajcata óraro. Ub istiy ey cut tayar yajcata rehquíctara, ub ey újaquir eyta jaw̃i. Tayar yajti acu eyta jaw̃i. Ub istanác bin cuercuran wan cuar, Sir cara rehquey cutar ítyatan ayro. Cuat ub bucáy orac cuar, cab oc icar técayat ay batro. \v 48 Cab oca cuitar rihmyán yárajatro. Oca tínajatro. \v 49 Ruhmir ay rehquín acu oc cut wahnár eyta uw cat éytaan wan ay bár yajquíc etayta acu cuácataro. \v 50 Rauwa ehchícuano. Eyta cuar rauw bahsí bár rehcáyatra, sicor bahsí waayta acu icrí yájcajatro. Baha cat rauwan bahsí binan wan chaw̃i. Cahujín owár técuati ítuwi, wajacro, Jesusat. \c 10 \s1 Jesús enseña sobre el divorcio \r (Mt 19.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Etat acsara rajacro. Judea cajc cut Jordán rih rahray rajacro. Erar cat Jesús quemir ricán to bin sécuajacro. Jesusat uw bitat sécuayat, eyin síw̃jacro. Bucoy bucoy eyta síw̃jacro. Etar uw sécuayat, Jesusat eyin síw̃jacro. \v 2 Esar siw̃yat, fariséoin Jesús quin béjecro. Fariséoin Jesús urá wahitín ac ey quin táyojocro: \p —¿Uwat wiya yehw̃ téjerica? \p \v 3 Etat Jesusat táyojocro: \p —¿Moisesat bach cáritan, chihtá cáritan cuihsú bahjác cuitar eyta yehw̃ ten acu ajc waaca? wajacro. \p \v 4 Etat éyinat wajacro: \p —Moisesat uchta yajquín cuihsú bahjacro: “Wiya yehw̃ ten síhw̃ayat, récaji carit cuihswátaro. Cuihsúr wiya quin wiquir car yehw̃ tétaro,” wajacro. \p \v 5 Etat Jesusat wajacro: \p —Baat ur ay bár yajquíc et cun bár rehquít, wiya yehw̃ ten ojcor Moisesat eyta cuihsú bahjacro. \v 6 Récaramra Sirat cajc chac owár echí sera cat, wiw̃á cat chájacro. \v 7 Eyta cuácayat serat wiya yehw̃ír, tet cat, ab cat báhtaro. Wiya jor ítataro. \v 8 Buc owár itir istanác waacaro. Etarwan yehw̃ír, bucáy bini batro. \v 9 Sir chihtá cuitar istanác waacaro. Eyta bira ser eyan, wiy eyan uw chihtá cuitar yehw̃ teti jácataro, wajacro. \p \v 10 Etat usi raújacro. Rauwir Jesús chiwat bucoy ey ojcor Jesús quin táyojocro. \p \v 11 Eyta táyoyat Jesusat wajacro: \p —Aját ba quin wacaro. Bíyatan ima wiya yehw̃ ter car, istiy jor yehw̃yat, Sirat ítitan, ur ay bár yajcaro. Wiw̃á besir yajcaro, -wajacro-. \v 12 Wiw̃á cat bíyatan ima sera yehw̃ tér car, istiy jor yehw̃yat, Sirat ítitan, ur ay bár yajcaro. Sera besir yajcaro, wajacro. \s1 Jesús bendice a los niños \r (Mt 19.13-15; Lc 18.15-17) \p \v 13 Etat owár uwat imár sasá Jesús acu rojocro. Jesusat bútayta acu rojocro. Etat ima chiwat uw quin taniric tew̃jacro. Uchta wajacro: \p —Jesús quin sasá roti jaw̃i, wajacro. \p \v 14 Jesusat eyta tew̃íc rahcuír, ima chiwa quin wajacro: \p —Sasá rocayat, síuti jaw̃i. Imár rocáyqueyra. Roquín acu ajc waawi. Sasát Sir tamo sihw̃ar eyta uwat Sir tamo eyta síhw̃ayat, Sir cara rehquey cutar cuwátaro, -wajacro-. \v 15 Aját ba quin wacaro. Bíyinan sasán wan Sir tamo síhw̃ati eyra éyinan Sir cara rehquey cutar bitách cúwajatro, wajacro. \p \v 16 Eyta waquír, Jesusat sasán tanor yehw̃jacro. Yehw̃ír im atcar sasá cuis otar chájacro. Eyta chaquir wajacro: \p —Síratan baan ay obir yajw̃i, wajacro. \s1 Un joven rico habla con Jesús \r (Mt 19.16-30; Lc 18.18-30) \p \v 17 Etat Jesús acsar ben acu yehnjacro. Ben yehnyat, ser istiy ey quin quinjacro. Cur cuscar cuitar chájacro. Cuscar cuitar chaquir wajacro: \p —Baha síw̃quiban ayro, -wajacro, Jesús quin-. ¿Aját ay bi icúr yajcátaca, -wajacro-, cuacúr Sir jor etiti ohbac itin acu? \p \v 18 Etat Jesusat wajacro: \p —¿Bitara etar asan ay, waquí? Ur ay bin Sir ímaro. Cahujinra batro. \v 19 Sirat bachan chihtán cuihsú bahjaquey bahat itro. Uchta cuihsú bahjacro: “Uw yauti jaw̃i. Yehw̃ti bi jor isár yajti jaw̃i. Bes yajti jaw̃i. Cahujín cahm sucuar tew̃ti jaw̃i. Uw cayar yajti jaw̃i. Tetín, abín ajcá ji béowi,” cuihsú bahjacro. \p \v 20 Etat serat wajacro: \p —Síw̃quibu, aját ey chihtá bahnác yajcaro. Conu cuácayat echí aha ocso tas ey chihtá bahnác yajacro. \p \v 21 Etat Jesusat ser ey wahitchacro. Istiran ey sehnác chájacro. Etar wajacro: \p —Bahat chihtá istanác ey yajcátaro. Bah oya cat, cajc cat bahnác rawi. Rar car, ray túnjaquey oya bár bin quin tahw̃uwi. Eyta tahw̃uyat Sirat cuacúr ba acu ayan cuít bi wícayqueyra. Etar asi jor chihtá sinay biwi, wajacro. \p \v 22 “Bahnác rawi,” wacayat, serat rahcuír, cue rehjecro. Ima oyan, rayan, cajcan cuít rehquít cue rehjecro. Cue rehquír car bar bijacro. \p \v 23 Ser ey bi yiror Jesusat ima quemir chiwa wahitchacro. Istír eyin quin wajacro: \p —Oya ji bin, ray ji bin Sir imát síwata síhw̃atiro. Oya chi, ray chi rehquít imár chihtá cuit siwin síhw̃aro. Etar eyin Sir cara rehquey cutar raúwajatro. \p \v 24 Jesusat eyta wacayat, ima chiwa ojc sijacro. Etat Jesusat wajacro: \p —As chiwu, Sir cara rehquey cuitar rauwin acu cárinat bahnác cham bah cun batro. \v 25 Camello cabálloir binro. Eyin sicar úcara icar bitách raúwajatro. Camello sicar ucar icar raúwajar eyta oyin rayin cat eyta Sir quin bitách raúwajatro. Eyta cuar camello sicar ucar icar rauwin yajquír waquít canar etach batro, wajacro. \fig |src="HK007B.tif" size="span" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="San Marcos 10.25" \fig* \p \v 26 Eyta wacayat, chiwat ojc siquir ub yehw̃jacro. Ub yehw̃ír wajacro: \p —Eytatara ¿Sir quin cuacúr rehrí béjerica? wajacro. \p \v 27 Eyta wacayat, Jesusat eyin wahitír wajacro: \p —Uw urá cuitar bitách raúwajatro. Eyta cuar Sir urá cutar bahnác yajcátaro. Sirat bi yájcajatrum batro. Sir urá cuitar Sir ima cara rehquey cut raúwataro. Sir urá cuitar cat uwat Sirat síwata síhw̃ataro. Etar Sir ima cara rehquey cut raúwataro, wajacro. \p \v 28 Etar Pédroat Jesús quin wajacro: \p —Isan bah chiwa chaquin acu bahnác cham bahjacro, wajacro. \p \v 29 Etat Jesusat wajacro: \p —Aját ba quin wacaro. Bíyinat as chiwa chaquin ac úbachtara, rábintara, chitíntara, tetíntara, abíntara, sasátara, cájctara cham bahjáctara, eyin ac cuit wícayqueyra. Bíyinat as chihtá ay bi ehcún acu eyta cham bahjáctara aját eyin quin cuít wícayqueyra. \v 30 Bucoy cat, bucoy cat icar cien wícayqueyra. Aha cajc uch cuitar ubach cat, rabin cat, chitín cat, cochín cat, abín cat, sasá cat, cajc cat wícayqueyra. Eyta cuar uwat eyin as chiwa rehquíc ques ruhw̃áyqueyra. Acsara cat Sir jor cuacúr it áyayqueyra. \v 31 Ah ricar quir bin carin rehquír, cajcan teyan Sir imát tehmár car ibsoy chácayat, éyinan chiwa chácayqueyra. Cuat chiwa cat carin rehcáyqueyra, wajacro, Jesusat. \s1 Nuevamente Jesús anuncia su muerte \r (Mt 20.17-19; Lc 18.31-34) \p \v 32 Etar Jesús chiwa Jerusalén cuwín béjecro. Jesús cat eyin cahmor bijacro. Jesús Jerusalén biquic rehquít, chiwa ojc sijacro. Cahujín cat chiwa questoc béqueyin cat ay wini rehjecro. Etar Jesusat ima chiwa doce bin ima quemir beyin sécuajacro. Beya rabar eyin quin iman uwat bitara ruhw̃átatara ehcujacro. Uchta wajacro: \p \v 33 —Uch rahcwi. Isan Jerusalén cun becaro, -wajacro-. Jerusalén cucayat, asan Uw Síuquib sacerdote carin at icar, bachan chihtán siw̃quin at icar wícayqueyra. Eyin at icar wícayat, éyinatan aját Sir tayar yajác wacáyqueyra. Eyta waquír as yauwin wacáyqueyra. \v 34 Eyta waquír as judío bár bin at icar wícayqueyra. Judío bár bin as buror sisáyqueyra. As cuit cana rihar tijcáyqueyra. As bucáyqueyra. As yauwáyqueyra. Yauwir bay cuanyat, as sicor estají yehnáyqueyra, wajacro, Jesusat. \s1 Santiago y Juan piden un favor \r (Mt 20.20-28) \p \v 35 Bécajareht Zebedeo sasá Santiago cat, Juan cat Jesús quin rojocro. Behquír wajacro: \p —Síw̃quibu, isat bah quin icúr chíctara bahat is acu eyta yajw̃i, wajacro. \v 36 Etat Jesusat eyin quin wajacro: \p —¿Aját bah acu icúr yajcá rácarica? wajacro. \p Etat éyinat wajacro: \p \v 37 —Bahat récaji wac bahwi. Bah cuacúr Sir owár ayan cuít ityat, is bah ecsar itin acu ajc waawi, -wajacro-. Bah cuic rahray wihár, cuic rahray wihár itin acu ajc waawi. Récaji eyta wac bahwi, wajacro. \p \v 38 Eyta chic cuar Jesusat eyin quin wajacro: \p —Baat istiti cuar chícaro. Biyin quin as cuic rahay wihár itin acu ajc waacayat, uwat eyin yauwin acu yajcátaro. ¿As yauwin yajquír eyta ba cat eyta yauwin yajcayat, baat cat yar yajcátaica? ¿Uwat as yauwir eyta ba eyta yauwin ajc waátaica? wajacro. \p \v 39 Eyta wacayat éyinat wajacro: \p —Isat cat eyta bar yar yajcátaro. Isat cat eyta ajc waátaro, wajacro. \p Etat Jesusat wajacro: \p —Ba cat eyta yauwin acu yajcáyqueyra. \v 40 Cuat biyin as cuic rahray wihár, cuic rahray wihár ítatatara aját wacátai batro. Biyin carin yinín acu, aját wacátai batro. Cuatán Sirat biyin acu waquír chájactara, éyinan eyta yinata binro, wajacro. \p \v 41 Eyta tew̃yat, chiwa ucasi binat rahjacro. Eyta rahcuír rabin bucáy bin acu túrjacro. \v 42 Turyat Jesusat ima chiwa chiír wajacro: \p —Judío bár bin cárinat bitara áyictara baat itro. Eyinat imár chihtá uw quin yajc ayro. Judío bár bin cárinat cat imár chihtá uw quin yajc ayro. \v 43 Eyta cuar bara carin eyta bini batro. Bíyinan carin yin cun síhw̃actara, eyin cahujín acu cacminán wan chaw̃i. \v 44 Bíyinan carin cuit yin cun síhw̃actara éyinat bahnaquin cuitar yajcátaro. \v 45 Ajatán eyta yajcaro. Asan Uw Síuquib uw ayin acui rátiro. Cuat uw cuitar yajquín acu rajacro. Uwat tayar yajác tayar bár chaquin acu as chinín rajacro, wajacro, Jesusat. \s1 Jesús sana a Bartimeo el ciego \r (Mt 20.29-34; Lc 18.35-43) \p \v 46 Etat Jesús Jericó pueblo cut tiw̃ rajacro. Pueblo sar bin ima chiwa owár uw ricán cuít bin owár béjecro. Beya yinyat Bartimeo ibit aw̃at ítchacro. Bartimeo ub bár binro. Eya Timeo waquijró. Uw quin ray buw̃uro. \v 47 Jesús ibit aw̃at racayat, uwat Bartimeo quin Jesús Nazaret bin raquíc ehcujacro. Bartiméoat eyta rahcuír uchta cohway yehnjacro: \p —Jesusu, David wihnú, as tamo séhw̃awi. As cuitar yajw̃i, wajacro. \p \v 48 Eyta cohwyat, uwat ey tanirujacro: \p —Ajc chin jaw̃i, wajacro. \p Eyta wacayat wan cuít cohwjacro: \p —David wihnú, as tamo séhw̃awi. As cuitar yajw̃i, wac cohwjacro. \p \v 49 Eyta cohwyat Jesusat rahcuír biti inic itchacro. Itir uw quin wajacro: \p —Uw ey as quin raquín chiwi, wajacro. \p Etat uwat Bartimeo chíjacro. Ey quin wajacro: \p —Cue rehti jaw̃i. Cui yehnwi. Jesusat bah chícaro, wajacro. \p \v 50 Eyta rahcuír ub bár bíjiyat siricajá sutír téjecro. Sutír ter car in yehnjacro. Jesús quin rajacro. \v 51 Cucayat Jesusat wajacro: \p —¿Aját ba cuitar icúr yajcátaca? wajacro. \p Etat ub bár bíjiyat wajacro: \p —Caru, as ub ji chaw̃i, -wajacro-, aját istayta acu. \p \v 52 Eyta wacayat, Jesusat ey quin wajacro: \p —Sicor biwi, -wajacro-. Bahat uchta séhw̃aro: “Jesusat as ub ji chácataro,” séhw̃ajacro. Eyta sehw̃ac etar, aját bah ub ji chácaro, wajacro. \p Jesusat eyta wacayat, ub bár bin ub ji rehjecro. Etar Bartimeo Jesús chiwa chaquin ac ey jor ibit aw̃at béjecro. \c 11 \s1 Jesús entra en Jerusalén \r (Mt 21.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 Jesusin Jerusalén intac rocayat, Betfagé pueblo cuitara cat, Betania pueblo cuitara cat béhjecro. Pueblo eyan Olivo terá cuitatro. Esar behquir Jesusat ima chiwa bucáy bin cahmor ayin ac eyin quin wajacro: \p \v 2 —Pueblo ácatar erar cahmor béowi, -wajacro-. Erar cur car, asanica questa chájaquin istáyqueyra. Asanica ey cuitar anto uw waátiro, -wajacro-. Eyta istír ricuár cat as ac row̃i. \v 3 Baat roquín yinyat, uwat táyota óraro: “¿Asanica bitán rícuaqui?” Ba quin uwat eyta táyoyat uchta waw̃i: “Carat inic chícaro. Biráy rehti sicor usár roquín wacaro.” Eyta waw̃i. \p \v 4 Etat Jesús ima chiwa bucáy bin béjecro. Beyar ítitan, asanica itchacro. Querat acor questajacro. Ibit écsatro. Istír asanica ey ricuajacro. \v 5 Ricuayat uw esar cui ítquinat eyin quin táyojocro: \p —¿Baat asanica bitán rícuaqui? \p \v 6 Etat éyinat Jesusat wajác eyta ehcujacro. Eyta ehcwayat beyin acu ajc waajacro. \v 7 Etat asanica rojocro. Roquír asanica cutara imár oya chájacro. Oya chácayat, Jesús asanica arcút waajacro. \v 8 Asanica arcút waacayat, uw ricán to binat imár oya ibt aw̃at asujacro. Asuyat owár cahujinat sincuachir cahy tihw̃ cut bin ehsujaquey ibt aw̃at chájacro. \v 9 Cahmor béquinat cat, questoc béquinat cat ricán to binat cohway yinjacro: \p —Bahat is siwin acu conro. Bah Sir chihtá cut rajacro. Sirat bah acu ay rehquín chaw̃i, -cohwjacro-. \v 10 Bahan David wihná bar racaro, cara rehquín acu. Sirat bah acu ay rehquín chaw̃i. Sir ajc cut rajacro. Siran ayro, tew̃ cohwjacro, Jesús quin. \p \v 11 Eyta cohw beyan Jesusan Jerusalén pueblo icar raújacro. Erar Sir usi raújacro. Sir usi rauwir bahnác wahitchacro. Bahnác wahityat, bar tínjacro. Eyta tinic rehquít ima chiwa doce bin owár Betania béjecro. \s1 Jesús maldice a la higuera sin fruto \r (Mt 21.18-19) \p \v 12 Cuanmí cut chícrias Jesús Betania bin sicor béhjecro. Beya rabar ibit aw̃at cuácayat yayí rehjecro. \v 13 Yayí rehquír bira acat ibit cajc aw̃at higuera caruc itchacro. Eyta istír ub chétara, ques acor cuar wahitay bijacro. Ques acor cur itit, ub batro. Cahy imaro. Anto ub chaquic cabi cutiro. \v 14 Ub bár rehquít, Jesusat wajacro: \p —Siru, caruc ey bucoy ub chac ayti jaw̃i, bucoy uwat ey ub cohti acu. \p Jesusat eyta wacayat ima chiwat cat rahjacro. \s1 Jesús purifica el templo \r (Mt 21.12-17; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 15 Bécajareht Jerusalén cujacro. Cur car Jesusan Sir usi raújacro. Sir usi rauwir itit, uwat atcur ruwa wahr car, sicor racaro. Cahujinat ray tehmoro. Eyta istír eyin watar ayin yehnjacro. Ray tehmóc mesa ab cuíjacro. Atcur raquin banco ab cuíjacro. \fig |src="CN01787B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 11.15" \fig* \v 16 Etar cat uwat Sir usar ibit chati acu esar icuran biyan bey áytiro. \v 17 Etar uw síw̃jacro. Uchta wajacro: \p —Sir carit cuitar Sirat wajaquey uchta cuihsú bahjacro: “As ubach ojcor wacáyqueyra. ‘Ey sar Sir ojcor conín acu waquír chájacro. Cajc istiy cut bin uw, cajc istiy cut bin uw bahnáquinat ey sar Sir ojcor conín acu waquír chájacro.’ As ubach ojcor ‘Sir ojcor conic ubach’ aw̃áyqueyra,” wajacro, Sirat. Sir carit cuitar eyta cuihsujacro. Eyta waquíc cuar, ba bésinan esar itay yinjacro, wajacro. \p \v 18 Jesusat eyta wacayat, sacerdote cárinat cat, bachan chihtán síw̃quinat cat rahjacro. Rahcuír Jesús yauwin ac ríojocro. Uw bahnáquinatan Jesusat siw̃quey ayan cuít síhw̃ajacro. Eyta rehquít, sacerdote carin cat, bachan chihtán siw̃quin cat Jesús cahmor ay wini rehjecro. Etar yauwin ac ríojocro. \v 19 Etat bar tinyat Jesusin pueblo Jerusalén bin waa béjecro. \s1 La higuera se seca \r (Mt 21.20-22) \p \v 20 Cuanmí cut bucoy ibt aw̃at béjecro. Beya rabar ítitan, higuera caruc bar íncuatro. Bahnác sihyá tas injacro. \v 21 Eyta istír Pédroatan Jesusat wajaquey tamo séhw̃ajacro. Eyta sehw̃ar wajacro: \p —Síw̃quibu, wahítuwi. Higuera cárucua bar injacro. Bahat “uwat cohti acu bucoy ub chati jaw̃i,” waquír ahra caruc ey bar injacro, wajacro. \p \v 22 Eyta wacayat, Jesusat wajacro: \p \v 23 —“Sirat bahnác bar yajcátaro,” síhw̃awi. Aját ba quin wacaro. Bíyinat ur istán cut “Sirat uchta yajcata,” sihw̃a rabar Sir quin conyat, Sirat éyinat conquey yajcátaro. “Sirat yájcajar óraro,” síhw̃ati cuaquir Sirat yajcátaro. Eyta cat bíyinat rirar uch ojcor “Siru, rirar ey yacúr icar tewi,” wacayat, eyta téyqueyra. \v 24 Etar aját ba quin wacaro. Ur istán cut Sirat wícata sihw̃a rabar Sir quin icúr racar conyat, Sirat ey bar wícayqueyra, -wajacro-. \v 25 Etar cat bitat Sir ojcor cohnáy yehnyat, ba acu ay bár yajáqueyin quin sicor ténawi. Eyta ténayat ba cuacúr Tetát cat baat ay bár yajác tayar bár chácayqueyra. \v 26 Eyta cuar baat cahujín quin ténatitara, behmarat ur ay bár yajác tayar ques cat ba cuacúr Tetát ba cat cuécwayqueyra. Ba quin tena báreyra, wajacro, Jesusat. \s1 La autoridad de Jesús \r (Mt 21.23-27; Lc 20.1-8) \p \v 27 Ibt aw̃at eyta tew̃ír acsara Jerusalén pueblo cujacro. Cur car Sir usar raújacro. Ey sar bicaro. Bécayat sacerdote carin cat, judío werjayinát cat Jesús quin béhjecro. \v 28 Behquir táyojocro: \p —¿Bahat yajquey rehrá chihtá cuitar yajqui? ¿Bah quin rehrát eyta yajc ayi? wajacro. \p \v 29 Eyta wacayat, Jesusat wajacro: \p —Aját rahra ba quin cat táyonro. Táyoyat aját ba quin icúr táyoctara baat as quin ey ehcuwi, -wajacro-. Baat ey ehcwayat, rahra aját cat ba quin behmarat tayoc ey ehcunro. \v 30 As quin récaji uch ehcuwi. ¿Juan bi chihtá cuitar uw rih sar siw̃yi? ¿Sir chihtá cuitari, uw chihtá cuitari rih sar siw̃yi? As quin ey ehcuwi, wajacro. \p \v 31 Eyta wacayat, sacerdote cárinat cat, judío werjayinát cat imár owár rahra rahra bi wacátatara uchta tew̃jacro: \p —Isat “Sir chihtá cuitar yajacro,” wácyeyra, Jesusat is quino wacata óraro. “Eytatara, ey chihtá ¿bitara reht cática?” wacata óraro, Jesusat. \v 32 Eyta cuar isat “Uw chihtá cuitara rih sar siw̃jacro,” wácyeyra, uw ricá is acu tec yinata óraro. Uwat síhw̃atan: “Juanan Sir chihtá ehcuquib rehquít, uw rih sar siw̃jacro.” síhw̃aro, uwat. ¿Eyta sihw̃ac etar isat uw chihtá cut siw̃jác wácyeyra is acu tec yínajaqui? wajacro. \p \v 33 Etar Jesús quin wajacro: \p —Isat istítiro, wajacro. \p Eyta wacayat, Jesusat wajacro: \p —Aját táyoyan baat as quin ehcuti cuat, aját cat ba quin ehcútiro. Aját bi chihtá cuitar yajquíctara ehcútiro, wajacro. \c 12 \s1 El ejemplo de los trabajadores malvados \r (Mt 21.33-46; Lc 20.9-19) \p \v 1 Etat Jesusat chiht istiy, chiht istiy siw̃in acu uw quin icúr bi ojcor ehcujacro. Uchta wajacro: \p —Riy istiy serat ima cajc cut ub yaquic chistár rijacro. Riquír ey rúhracat ac quer yajacro. Eyta yajquír ub ey sawin acu, rihar ey uquin acu ac cumac bin tan oso iscán cuíhjacro. Iscán cuihir cat cuacracat rirá órojocro. Rir ey cuitar cuar chistár ub bes yajc ayti ac uron acu órojocro. Etar bahnác yajc tihrír, chistár cat, cajc cat cahujín at icar bahjacro, ruón acu. “Uba ey tihryat isat wahw̃unro” waquír bahjacro. Eyta waquír, cajc istiy itay bijacro. \v 2 Itchareht, yájcajareht chistár ub tihric cab cujacro. Ub tihric cab cucayat, ima cacmá chistár riquír bahjác cajc cut áyjacro. Chistár ub imáy acat ey ucay áyjacro. \v 3 Ayat cacmá ey bijacro. Cucayat, ruón chac bahjac éyinat cacmá ey abáy bujacro. Buquír sicor ata áyjacro. \v 4 Etat cayibat istiy cacmá áyjacro. Cacm ey erar cucayat, erar ruóqueyinat cacmá ey cuis acat bujacro. Ahsín ruhw̃ujacro. \v 5 Etat cayibat istiy cacmá áyjacro. Erar cucayat, erar ruóqueyinat cacmá ey yaujacro. Yahncút cat istiy cat, istiy cat áyjacro. Ayat erar ruóqueyinat cahujín abáy bujacro. Cahujín tíw̃jacro. \p \v 6 Cayibay ayin acu úbisti étanro. Eyra ima waquijró. Imát sehnác bin eyro. Etar ubar ojcor ima wacjá áyjacro. Uchta séhw̃ajacro: “Uw éyinat as waquíj etar ajcá ji béyayqueyra,” sehw̃ar áyjacro. \v 7 Ayat bijacro. Erar cucayat uw éyinat rahra rahra wajacro: \p —Cayíb wacjá bar racaro. Uy yaryat cayíb cajc eyra bi acui cha báhjatro. Eyta chíhtara ey yauwátaro. Eyta yauyat, cajc eyrun ijmaray cháquinro, wajacro. \p \v 8 Eyta waquitrun, wacj ey yaujacro. Yauwir chistara ques bin ew̃ uquir téjecro, wajacro, Jesusat. \p \v 9 Eyta waquír uw quin táyojocro: \p —Baat sihw̃at, ¿cajc cayíb uw eyin ac bitara yajcátaqui? Uchta yajcáyqueyra. Cajc cayibat uw eyin séhw̃ati tíw̃ayqueyra. Bahnác sutáyqueyra. Eyta tiw̃ir cat, cajc eyra cahujín at icar wícayqueyra, wajacro, Jesusat. \p \v 10 —¿Sir carit cuitar tew̃iquey uch istítiica? Sir carit cuitar wacaro: \q1 Ac ubach túw̃quinat ac cumac bi úbisti ay bár sihw̃ar, te sijacro. Eyta te sijác cuar, ac ey sicor yehw̃ roquír ácoso tebir chájacro. \v 11 Sir imát eyta yajacro. Isat eyta ítitan, ayan cuít yajacro. \m Sir carit cuitar eyta wacaro. \p \v 12 Jesusat eyta tew̃yat, sacerdote cárinat cat, fariséoinat cat rahjacro. Eyinat rahcuír ítitan, imár cahm icar tew̃ro. Imár cahm icar tew̃ic istír, Jesús questár be cun rehjecro. Eyta cuar uwa ricá to bin ayot Jesús catótiro. Etar Jesús cham bahr imár béjecro. \s1 El asunto de los impuestos \r (Mt 22.15-22; Lc 20.20-26) \p \v 13 Yahncút judío cárinat cat, fariséoinat cat, Heródesinat cat Jesús quin tayoy áyjacro. Heródesin chiwa cat áyjacro. Jesusat bitara wacátatara istín acu tayoy áyjacro. Jesusat téw̃ajar bin tew̃ayta cayar yajquín acu tayoy áyjacro. \v 14 Eyta ayat, éyinat Jesús quin cur wajacro: \p —Síw̃quibu, isat ítitan, bahat uw cayar yájtiro. Bahat Sir chihtá tehmoti ehcuro. Uw cahm ayú batro. Bahat séhw̃atan, uw cara cat, chiwa cat owáraro. Eyta cuácayat is quin ehcuwi. Romano cara reyat is quin tayar chícayat ¿isat túnataica? ¿túnajarica? ¿Sir chihtá cutar eyta tunin ajc waaquí? Cara César gobiérnoat ray chícayat, isat túnatatara, túnajartara, is quin ehcuwi, wajacro. \p \v 15 Eyta wacayat, Jesusat eyin urá itchacro. Jesusat ítitan, éyinat ima cayar yajquín síhw̃aro. Eyta istír eyin quin wajacro: \p —¿Bitara reht as cayar yajca rácarica? -wajacro-. As acu ray row̃i, aját wahitín acu, wajacro. \p \v 16 Eyta wacayat éyinat ray Jesús quin rojocro. Etat Jesusat eyin quin táyojocro: \p —Baat ítitan, ¿ray cuitar rehr ajc cuihsuyi? ¿Rehr aquir chacyi? wajacro. \p Eyta táyoyat éyinat wajacro: \p —Romano rey aquir chájacro, -wajacro-. Ey ajc cuihsujacro, wajacro. \p \v 17 Etat Jesusat eyin quin wajacro: \p —Eyta chíhtara romano gobierno cara ac túnata ey ima ajc cuihsujaquin ray cut tunwi. Etar cat Sir ac yajcata bin ey cat yajw̃i, wajacro. \p Eyta rahcuír, ojc siquir ub yehw̃jacro. \s1 La pregunta sobre la resurrección \r (Mt 22.23-33; Lc 20.27-40) \p \v 18 Etat saducéoin Jesús quin béhjecro. Saducéoinat sihw̃at, uw sácajaquin sícotra estají yínajar, síhw̃aro. Saduceo éyinat Jesús quin tayon acu wajacro: \p \v 19 —Síw̃quibu, Moisesat chihtá is quin ehcún cuihsú bahjacro. Uchta wac bahjacro: “Uwa sasá bár chinata óraro. Chein wiya bahta óraro. Eyta chac bahcáyatra ima rabat yarjaquey wiya yehw̃átaro,” wac bahjacro. “Yehw̃ír yarjaquey acu sasá conátaro. Yarjaquey wiya ojc cut sasá conátaro.” Isat eyta yajquín acu Moisesat cuihsú bahjacro, wajacro. \p \v 20 ’Eyta cuácayat rábinan cucuí bin ojcor táyonro. Rab eyin rab cahmor bijat wiya yehw̃jacro. Yehw̃ír car sah bár cuar yarjacro. \v 21 Eyta cuácayat yarjaquey rabat chein wiya bahjaquey yehw̃jacro. Yehw̃ír ey cat sah bár cuar yarjacro. Eyta cuácayat yarjaquey rab bawoy eyat chein wiya bahjaquey yehw̃jacro. Yehw̃ír ey cat sah bár cuar yarjacro. \v 22 Eytaan rab cucwoy tas bahnáquinat yehw̃ír, sah bár cuar sácajacro. Rabin bahnaquin sah istiti sacay cutar chájareht, chein wiya cat ubar ojcor yarjacro. \v 23 Eyta cuácayat, sácajaquin sicor estají yinátair waquít, ¿sácajaquin wiya ey sicor cat bi rabay jácataca? -táyojocro, Jesús quin-. Ey wiw̃ eyan rabin cucuí binat yehw̃jacro, wajacro, Jesús quin. \p \v 24 Eyta wacayat Jesusat wajacro: \p —Baat eyta wacayat, urá bár tew̃ro. Baat Sir carit cut bitara wáctara istítiro. Istiti rehquít, urá bár tew̃ro. Baat “Siran camur chiro,” síhw̃atiro. Eyta rehquít, urá bár tew̃ro. \v 25 Sácajaquin sicor estají yinyat, éyinat wiya yehw̃á báreyra. Chauninat cat ra cuaca báreyra. Etar éyinan Sir cuacúr cacmín itir eyta ítataro. \v 26 Uchicrias Sirat Moisés quin caruc sar oca cubar sar cuar tew̃jacro. Sir carit cutar eyta tew̃jaquey chihtá cuihsú bahjacro. Ey chihtá cuitar yarjaquin sicor estají yiníc ojcor uchta cuihsú bahjacro: Sirat Moisés quin wajacro: “Asan Abrahamin acu, Isaaquin acu, Jacobin acu Sitro,” wajacro. ¿Baat eyta cuihsú bahjaquey istítiqui? \v 27 Siran chein acu Sir batro. Estají bin acu Sitro. Baat sácajaqueyin sicor yínajar síhw̃ayat, ay síhw̃atiro. \s1 El mandamiento más importante \r (Mt 22.34-40) \p \v 28 Etat bachan chihtán siw̃quib wijacro. Wiquír saducéoin Jesús chor tecuac rahjacro. Rahcuír “Jesusat ay tew̃ro,” séhw̃ajacro. Eyta sehw̃ar Jesús quin táyojocro: \p —Síw̃quibu, Moisesat chiht istiy, chiht istiy bahjác sicar ¿biyan ayan cuitca? wajacro. \p \v 29 Etat Jesusat wajacro: \p —Uchan ayan cuitro: “Israélinu, uch chihtá rahcwi. Is cara Sitro. Sir istanacro. \v 30 Bahat Siran sehnác chaw̃i. Bah urá istán cuitar, ajc istán cuitar, bow̃a cuitar sehnác chaw̃i. Ba canar chihchir bahnác cuitar Sir sehnác chaw̃i.” Chihtá eyan ayan cuít biro, -wajacro-. \v 31 Ey yahncút chihtá uy cat eyan wanro. “Behmá urá cut behmán sehnác eyta cahujín cat eyta sehnác chaw̃i.” Chihtá bucáy eyan ayan cuitro. Cahujeyra ey owár cutiro, wajacro. \p \v 32 Etat bachan chihtán síw̃quibat Jesús quin wajacro: \p —Síw̃quibu, bahat yarsa wacaro. Bahat waquey uniro. “Sir istanacro. Sira cahujira batro. \v 33 Bah urá istán cut, bow̃ bahnác cut, canar chihchir bahnác cut sehnác chaw̃i. Behmá sehnác eyta cahujín cat eyta sehnác chaw̃i. Eyta yajcayat ayan cuitro. Sir racar wiquin ruwa yauwir wahnár wícayat etach cutiro. Ay bár yajaquey tayar tunin eyta wícayat, etach cutiro.” \p \v 34 Eyta wacayat Jesusat ráhcuitan ay tew̃jacro. Etar wajacro: \p —Baha Sira cara rehquey cutar itin acu conu táyoro. \p Ey yahncút uwat Jesús quin ehchí tayon yajquít cat ay wini rehjecro. \s1 ¿De quién es hijo el Cristo? \r (Mt 22.41-46; Lc 20.41-44) \p \v 35 Jesusat Sir usi siw̃a rabar uchta wajacro: \p —Bachan chihtán síw̃quinat uchta siw̃ro: “David Cristo cohtaró,” wacaro. \v 36 David imát Sir Ajca Cámuran Ey chihtá cuitar uchta wac bahjacro: \q1 Sirat ajmár cara quino wajacro: “Asi jor bahan cara chaquic acor ítuwi,” wajacro. “Aját bah quehsí bin bahnaquin burbar yajquíc acor ítuwi,” wajacro, Sirat, ajmár cara quin. \m \v 37 Davidat “ajmár cara” wacayat, Crístoan ima cara ehcuro. Eyta ehcujác cuar baat Crístoan “David wihná” wacaro. \p Jesusat eyta wacayat, uw ricán to binat Jesusat siw̃quey ahní rahjacro. \s1 Jesús acusa a los maestros de la ley \r (Mt 23.1-36; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Jesusat uw siw̃a rabar uchta cat wajacro: \p —Bachan chihtán siw̃quin cahmar yají jaw̃i, -wajacro-. Eyin oya ques acat sohmasom chaca rácatro. Bahnáquinatan ibit aw̃at imár quin ay tena aya rácatro, -wajacro-. \v 39 Secuac usar báncoan ehchian cuít bi cutar chihra rácatro. Fiesta cuitar cat banco ehchí cuitar chihra rácatro, -wajacro-. \v 40 Eyinat sácajaquin wiya báhjaquey cayar yajcaro. Ey usar bin eyin ohnor icúr bi síuro. Eyta siwic cuara uwat imár ur ay síhw̃ayta acu Sir ojcor conyat, in cona báhntiro. Eyta rehquít, Sirat eyin cuít cuecwátaro, wajacro. \s1 La ofrenda de la viuda pobre \r (Lc 21.1-4) \p \v 41 Riy istiy Jesús Sir usi ray chaquic cajón ácatar ítchacro. Erar ita rabar uw ricán to bin ray chaquic wahitchacro. Ititan, cárinat rayan to chácaro. \v 42 Etatan ray bár bin, oya bár bin yarjaquey wiya rajacro. Wiquír ray escúr bucáy tas wíjacro. Ray conu wíjacro. \v 43 Eyta istír Jesusat ima chiwa chíjacro. Behcayat eyin quin wajacro: \p —Aját uní wacaro. Sirat ítitan, yarjaquey wiyat wícyeyan cuitro. Cahujinat wícyeyan étai cutiro, -wajacro-. \v 44 Cahujinra rayan toro. Rayan to cuar, conu wíjacro. Cuatán yarjác wíyatrun imayan bítatar bahnác wíjacro. Oya bár bin cuar bahnác wíjacro. Yayín acu ray yajc chajac cuar, ray ey bahnác wíjacro, wajacro, Jesusat. \c 13 \s1 Jesús dice que el templo será destruido \r (Mt 24.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 Etat Jesús Sir usar bin watar waajacro. Watar waacayat Jesús quin ima chiwat wajacro: \p —Wahítuwi. Sir ubach ehchiro. Acan ay bi anjacro, wajacro. \p \v 2 Etat Jesusat wajacro: \p —Sir ubach eyta tuw̃jác baat itro. Ac ubach tuw̃jaquey bahnác quihu sácayqueyra. Acan arar tas tas chájaquey úbisti bahti quihwáyqueyra, wajacro. \s1 Señales antes del fin \r (Mt 24.3-28; Lc 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Eyta waquír cuitar Olivo terá cuitar cuwín béjecro. Olivo terá cutar cuar Sir úbachan ácatatro. Erar cur Pédroat cat, Santiágoat cat, Juanat cat, Andresat cat Jesús ima quin táyojocro. Cahujinat rahcti acu uchta táyojocro: \p \v 4 —¿Bahat téw̃queyan bítatan eyta rehcátaqui? Bahat tew̃jác ojcor bar cab cuquey isat istín acu uw acam bitara rehcátatara, is quin ey ehcuwi. Uch bahnác rehquín acu cab cucayat, ¿uw acam bitara rehcátaca? táyojocro. \p \v 5 Eyta táyoyat, Jesusat wajacro: \p —Yají jaw̃i. Aját tew̃quey cab cu racayat, ¿Uwat ba cayar yájcajaqui? \v 6 Uwat imár ójcoran “Asan Crístoro,” wacáyqueyra. Uwan to binat eyta tew̃ay yináyqueyra. Eyinat “Sirat as ayjac,” waquíc cuara, imár chihtá síw̃ayqueyra. Eyta waquír cuitar uw ricá to bin cayar yajcáyqueyra. \v 7 Cajcan birar urar tec quejn chihtá tew̃ic rahcuáyqueyra. Eyta rahcyat rooti jaw̃i. Eyta rehcata waquír chájacro. Tec eyta quejquíc cuar ruw̃ár ojcor rehcata eyi batro. \v 8 Cajc istiy uwan, istiy uw owár, istiy uw owár tec quéjqueyra. Gobiérnoan rahra rahra tec quéjqueyra. Ihyara cat birar, urar yiwóyqueyra. Cajc istiy cuitar, cajc istiy cuitar yayan uti siti rehcáyqueyra. Eyta rehcayat anto récaram rehcata éytaro. Ey yahncutwan cuít rehcáyqueyra, wajacro. \p \v 9 ’Eyta cuar yají jaw̃i. Uwat baat as chiwa chajac ques cahujín at icar wícayqueyra. Ruhw̃ún acu, yauwin acu wícayqueyra. Secuac usar cat uwat ba bar bucáyqueyra. As chihtá ques baan gobernador cac cahmar, rey carin cac cahmar chiáyqueyra. Eyta chícayat eyin quino as chihtá tew̃áyqueyra, -wajacro-. \v 10 Anto cábara tinti cuácayat Sir chihtá ay bi uw istiy quin, istiy quin, istiy quin, bahnaquin quin ehcwátaro. \v 11 Ba urá istín acu carin cac cahmar ahár si bécayat, rooti jaw̃i. Anto beyin inár, icúr wacátatara síhw̃ati jaw̃i, -wajacro-. Erar cucayat Sir Ajcan Cámuran Eyat ba quin chihtá wícayqueyra. Ey chihtá tew̃i. Behmár chihtá tew̃ti jaw̃i, -wajacro-. \v 12 Uwat ima rabin cat yauwin acu cahujín at icar wícayqueyra. Tetinát cat ima sasá cat tiw̃in ac wícayqueyra. Sasát cat ima tetín abín quehswáyqueyra. Quehsúr car eyin tiw̃in ac cahujín at icar wícayqueyra. As chiwa chajac ques uw bahnáquinat ba quehswáyqueyra. \v 13 Etat owaran bíyinatan Sir chihtá wácati tan úcayatan, Síratan eyin síwayqueyra. \p \v 14 ’Etat owaran baatán uchta istáyqueyra. Istiy Sir usar raúwajar bin icar báchuti raúwayqueyra. Eyta rauquey ay baran tahnacro. Uchicrias cuat Sir chihtá ehcuquib Danielat eyta raúwata ey ojcor récaji cuihsú bahjacro. Bíyatan carit uch tacáyatan uch chihtá yají rahcwi. Sir usi raúwajar bin icar istiy rauyat ruhcuay bewi. Raujác chihtá rahcuír, Judea cajc cut itquin cubar icar ruhcuay quinwi. \v 15 Bíyinan ubach arcutar rehcáyatan, éyinan oya ucay ubach tansar rauti jaw̃i. Rauti quinwi. \v 16 Bíyinan chi cut rehcáyatan, éyinan siricajá ucay usi beti cuaquir acsar quinwi. \v 17 Wiw̃ín istir bár eyin cat cuechú cuac sácayqueyra. Sasá sut ojcor bin abín cat cuechú cuac sácayqueyra. \v 18 Sir ojcor uchta conwi, -wajacro-. “Bara cut quinic riy cuan ayti jaw̃i,” waw̃i. \v 19 Sir usi raúwajar bin icar rauyat cab owaran uwan cuechú cuac sácayqueyra. Récaji Sirat cajc chajac cuat, ah acat tas cuácayat, éytai cuechú cuátiro. \v 20 Uwan eyta cuac sácayatan, Sirat anto bahnaquin sácati et áyayqueyra. Sirat eyta et áytieyra rehrí sera waájatro. Eyta etar Sir imáy cájaquin sehnác rehquít, eyta et áyayqueyra, wajacro. \p \v 21 ’Uwatan ba quin “Cristo usatro,” wacáyatan, “Cristo úratro,” wacáyatan, ey ria cati jaw̃i. \v 22 Etat ba cayar yajquín acu istiy cat, istiy cat, quir bin yináyqueyra. Yinír “asan Crístoro,” wacáyqueyra. Cahujinat “asan Sir chihtá ehcúquibro,” wacáyqueyra. Eyinat eyta waquíc cuar Cristo queney batro. Etara cat istiti bi icúr bár sícara bitara útara yajcáyqueyra. Sirat cajac eyin cat cayar yajcátair waquít, cayar yajcáyqueyra. \v 23 Etar yají jaw̃i. Baat récaji ey istín acu ehcuro, wajacro, Jesusat ima chiwa quin. \s1 Cómo vendrá el Hijo del Hombre \r (Mt 24.29-35, 42-44; Lc 21.25-36) \p \v 24 ’Uw eyta ruhw̃í yahncút, rahs waa báreyra. Sihyór cat waati rehcáyqueyra. \v 25 Cuacúr ub cat abá cuitar bin tijcáyqueyra. Cuacúr abá cuitar bahnác yiwóyqueyra. \v 26 Etat asan Uw Síuquib raquíc istáyqueyra. Bowarám tan cutar raquíc istáyqueyra. Caran to urán to raquíc istáyqueyra. Rahs churotán wan Sir churot chi wan beo beo raquíc istáyqueyra. \v 27 Etar aját cacmín cuacúr bin áyinro. Ayir éyinat Sir ima uw sécuayqueyra. Cajcan teyan bítatara bahnác cutar bin sécuayqueyra, wajacro. \p \v 28 ’Chihtá sinin acu aját higuera caruc ojcor tew̃inro. Uch sinwi. Higuera caruc cay sucoyat, baat ítitan, bara bar cab cucaro. Cuicara sucoyat, bara bar cab cucaro. \v 29 Eytaan wan, aját wacyey bahnác eyta rehcayat, baat ítitan, cábara tinic bar cab cucaro. Cabar bar tinic istáyqueyra. \v 30 Aját ba quin wacaro. Ah cut itquin bahnaquin sácati cuar, aját wacyey eyta rehcáyqueyra, -wajacro, Jesusat-. \v 31 Cuacúr abá cat, cajcan teyan bahnác bahnáyqueyra. Eyta cuar as chihtán bahnác queni íuti im eyta chácayqueyra. Bahná báreyra, wajacro, Jesusat. \p \v 32 ’Asan Uw Síuquib cat bitat sicor wicátatara, istiyati istítiro. Rahsa bítajat wicátatara istiyati istítiro. Sir cuacúr cacminát cat istítiro. As Sir ima wacját cat istítiro. Tet imatrun itro. \v 33 Yají jaw̃i. As wiquíc cahmor ítuwi. Asan bitat wicátatara baatán istítiro, -wajacro, Jesusat-. \v 34 Uchtaan wanro. Uw istiyá cajc istiy bicaro. Bicayat im ubach cat, canar cat cacmín at icar cham bahcaro. Cacmín istiy cat, istiy cat canár chi bahcaro. Etar querat úroquin quin wacaro: “Querat úrowi,” wacaro. \v 35 Etar cacminát yají jácataro. Ubach cayíb bitat wicátatara istítiro. Tino wicátatara, chey ubut cuitar wicátatara, sisburat cohwyat acat wicátatara, chícriasa wicátatara istítiro. \v 36 Baan éytaan wan yají jaw̃i. Eytair báreyra ba camyat icar cayíb wicátaro. \v 37 Aját ba quin wajquey uw bahnaquin quin wacaro: “Yají jaw̃i,” wajacro, Jesusat ima chiwa quin. \c 14 \s1 Conspiración para prender a Jesús \r (Mt 26.1-5; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Boni cuanyat bach ajc cheycar aracat bijaquey cuanata cuanjacro. Uchicrias Siran cohtín ubach aracat uw yauti bijacro. Siran aracat uw yauti bijác ey sihw̃an ac judíoinat bach yajcaro. Bach ey ajc istiy cut Pascua fiesta aw̃uro. Pan buc rehti bi fiesta cat aw̃uro. Boni cuanyat Pascua fiesta cuanata cuácayat, sacerdote cárinat cat, bachan chihtán síw̃quinat cat uwat istiti Jesús caquin acu ríojocro. Yauwin acu ríojocro. \v 2 Eyinat rahra rahra wajacro: \p —Yauwata cuar fiesta cuitatra yaúwajatro. Fiesta cuitar yaúyeyra, uwat istír car, tec yináyqueyra, wajacro. \s1 Una mujer unge a Jesús \r (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8) \p \v 3 Eyta ríoyat yiror, Jesús Betania cuitar Simón usi chájacro. Simón ajc istiy cut ojc ohnquey aw̃ujacro. Erar chácayat mesa acor chihrjacro. Mesa acor chihryat, wiw̃ istiy Jesús ocsor wijacro. Wiquír boteya rojocro. Boteya alabastro ac cut órojocro. Ey sar nardo perfume chiro. Inan ehchí bi chiro. Perfume eyan acán to binro. Wiw̃ eya wiquír, boteya cucara quehujacro. Quehwír Jesús cuísotar uhcajacro. Jesús mesa acor ityat cuísotar uhcajacro. \v 4 Eyta uhcayat cahujín túrjacro. Turir car wajacro: \p —¿Bitara reht cuayar auqui? \v 5 Eyta auti cuar perfume ey rata bi yajacro. Ey acan to tres cientos denarios chiata bin yajacro. Eyta rar car oya bár bin quin, ray bár bin quin raya wícata bi yajacro, wajacro. \p Etar wiw̃á quin wajacro: \p —Eytara auti jaw̃i, wajacro. \p \v 6 Eyta cuar Jesusat wajacro: \p —Cham jaw̃i. Uy wiw̃át eyta yajcayat, ¿bitara reht yájcajar bin yajc síhw̃aqui? Uyat as acu ay yajacro. \v 7 Ba owár oya bár bin, ray bár bin uwra it bahná báreyra. Eyin quin wiquin acu bitat chétara eyin quin etat wícayqueyra. Cuácayat asra ba owár etach ita báreyra. Asra ba owár inic itro. \v 8 Uyat imát yajcata ey bar yajacro. Uwat ruhcuín cahmor chein cuitar perfume chaquir eyta, uch wiw̃át as ruhcuín inár perfume eyta chácaro. Anto chinti cuat chácaro. \v 9 Aját ba quin wacaro. Cajcan teyan birar birar as chihtá ehcwáyqueyra. Birar ehcúctara uch wiw̃át yajác ey cat ehcwáyqueyra. Uwat eyat as ac yajác tamo sihw̃an acu ehcwáyqueyra, wajacro. \s1 Judas traiciona a Jesús \r (Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) \p \v 10 Jesusat eyta waquír cuitar ima chiwa doce sícara bin úbisti sacerdótein quin bijacro. Judas Iscariote bijacro. Júdasat Jesús sacerdótein at icar chaquin sehw̃ar bijacro. \v 11 Júdasat Jesús eyin at icar chaquin wacayat, eyin ahní rehjecro. Ahní rehquír wajacro: \p —Isat bah ac ray túninro, wajacro. \p Eyta tunin wacayat, Júdasat Jesús úrojocro. Sacerdote carin at icar bitara wícatatara ey úrojocro. \s1 La Cena del Señor \r (Mt 26.17-29; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 12 Etar fiesta récaram yajquín riy cuanjacro. Pan buc rehti cohquíc riy cuanjacro. Obas sah yauwin cuanjacro. Eyta cuanyat, Jesús chiwat Jesús quin táyojocro: \p —¿Isan birar bétaca? ¿Isat bahat cohn acu pan buc rehti bisar wahnátaqui? ¿Obas sah cat bisar wahnátaqui? wajacro. \p \v 13 Eyta wacayat Jesusat chiwa bucáy áyjacro. Aya rabar uchta wajacro: \p —Pueblo icar béowi. Erar ser istiy istáyqueyra. Rih soya ator bequic istáyqueyra. Ser ey ityat, ey questoc béowi, -wajacro-. \v 14 Birar raúwictara ey ubach cayíb quin uchta waw̃i: “Is síw̃quibat uchta wac ayro: ‘¿As bah ubach cutar bi querat icar raúwataca? As ey sar ajmár chiwa owár Pascua fiesta cutar pan buc rehti bi cohnro,’ wac ayro.” \v 15 Baat eyta wacayat, eyat querat usi waanan cuít bi ehcwáyqueyra. Cuacúr ey ehcwáyqueyra. Ey sar icúr táyoctara bahnác órojoquey ehcwáyqueyra. Im ey sar is cohn ac bahnác wahnwi, wajacro. \p \v 16 Jesusat ima chiwa quin eyta wacayat, eyin yinír béjecro. Beyar Jerusalén cut cujacro. Erar cur ítitan, Jesusat bitara istay cuwata wajáctara, eyta itchacro. Etar éyinat Pascua fiesta cutar yayín obas cat, pan cat wahnjacro. \p \v 17 Tinyat Jesús ima chiwa doce eyin owár béjecro. \v 18 Beyar mesa acor chihrjacro. Chihrír coha rabar eyin quin wajacro: \p —Aját ba quin wacaro. Ba as chiwa sícara bin úbisti urá tehmóyqueyra. Is owár ira yaquey ima urá tehmóyqueyra. Tehmár as quehsí waáyqueyra, wajacro. \p \v 19 Eyta wacayat eyin cue rehjecro. Cue rehquír istiyát istiyát táyojocro: \p —Unian ¿aját eyta yajcátaitara? wajacro. \p \v 20 Eyta táyoyat Jesusat wajacro: \p —As chiwa doce bin sicar úbisti as owár soy istán cutar pan siw̃ir yáqueyan eyan eyro, -wajacro-. \v 21 Uwat asa Uw Síuquib yauwáyqueyra. Sir carit cuitar ehcujác eyta yauwáyqueyra. Eyta cuar bíyatan quehsuquin at icar as chácayat, eyan conú cuácayqueyra. Eyan récajian yéhntiir waquít, ey ácuan ay chácata binro, wajacro. \p \v 22 Eyinat ira yaya rabar, Jesusat pan at cut yehw̃jacro. Yehw̃ír Sir ojcor conjacro. Eyta conár cuitar ima chiwa istiy quin, istiy quin cotír wíjacro. Eyta wiquir wajacro: \p —Towi. Cohwi. Uchan as sibatró, wajacro. \p \v 23 Eyta waquír toca yehw̃jacro. Toc ícara chistár ub rihatro. Toca yehw̃ír Sir ojcor conjacro. Conár ima chiwa istiy quin, istiy quin tahw̃ujacro. Tahw̃úr bahnáquinat yahjacro. \v 24 Etat Jesusat wajacro: \p —Uchan as abro. Sir imat uw acu bitara yajquín wajacro. Sirat wajquey uní rehquín acu as ab béyqueyra. As ab uw to bin ac béyqueyra, -wajacro-. \v 25 Aját ba quin wacaro. Chistár ub rihar uchta bi aját bucoy yáhtiro. As Sir cara rehquey cuitar itic ocso tas yáhtiro, wajacro. \s1 Jesús anuncia que Pedro lo negará \r (Mt 26.30-35; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 26 Eyta waquír, Sirat rahcuín acu tajacro. Tar car acsar béjecro. Cajc Olivo terá cut cuwín béjecro. \v 27 Erar cur Jesusat eyin quin wajacro: \p —Ba bahnáquinat as chihtá waca báhayqueyra. Sir carit cuitar ey ojcor wacaro: “Obas cayíb aját yaúwinro. Etat óbasinra bar cui béyqueyra,” wacaro. \v 28 Eyta cuar as sicor estají yehninro. Yehnár ba cahmor Galilea cajc cut benro, wajacro. \p \v 29 Eyta wacayat Pédroat wajacro: \p —Eyin bahnáquinat bah chihtá waca bahta óraro. Cuatán ajatrá waca báreyra, wajacro. \p \v 30 Etat Jesusat Pedro quin wajacro: \p —Pédrou, aját bah quin wacaro. Ah chéycara bahat wacáyqueyra: “Asra Jesús chíwai batro,” wacáyqueyra. Cohcarám icar bucáy cohwín cahmor, ícara bay eyta wacáyqueyra, as ojcor, wajacro. Jesusat Pedro quin eyta wajacro. \p \v 31 Eyta wacayat Pédroat wajacro: \p —As bah jor yauwata tacat, aját “as bah chíwai batro,” waca báreyra, wajacro. \p Etat bahnáquinat cat im eyta wajacro. \s1 Jesús ora en Getsemaní \r (Mt 26.36-46; Lc 22.39-46) \p \v 32 Etat Jesusin cajc ajca Getsemaní cut béjecro. Getsemaní cut cur, Jesusat ima chiwa quin wajacro: \p —Usár as acor ítuwi. As Sir ojcor conay benro, wajacro. \p \v 33 Eyta waquír car, im owár Pedro cat, Santiago cat, Juan cat acsara béjecro. Bir car cuecway yehnjacro. Cueat cuájacro. \v 34 Etar eyin quin wajacro: \p —Cueat as yarata racaro. Ba usár quir ítuwi. Camti ítuwi, wajacro. \p \v 35 Eyta waquír biráy bár cut bijacro. Bir car ica icar beric tin bijacro. Beric tin bir, Sir ojcor ima yau ayti acu conjacro: \p \v 36 —Tetú, uwat as yauti ac conro. As yauti yarsa waátatara, as yau ayti síuwi. Aját eyta conic cuar, as chihtá yajti jaw̃i. Behmá chihtá yajw̃i, wajacro. \p \v 37 Eyta conár, ima chiwa bay bin quin wijacro. Wiquír ítitan, cam sácajacro. Eyta istír Pedro quin wajacro: \p —Simonu, ¿Bitara reht camqui? ¿Camti íniqui ítajarica? \v 38 Camti ítuwi. Camti ita rabar Sir ojcor conwi. Sisramat ba quin ur ay bár yajc ayti acu conwi. Aját wacaro. Bahat ur icar ay yajquín sihw̃a cuar, bah sibará chihchí batro, wajacro. \p \v 39 Eyta waquír car bucoy Sir ojcor conay bijacro. Cahmor conjác eyta im eyta conjacro. \v 40 Eyta conár car bucoy wiquír ítitan, chiwa bucoy cat cam sácajacro. Cámyarat tec etar cam sácajacro. Jesús wicayat, chiwat acat icuri wácajatro. \v 41 Jesusat chiwa cam sácajac istír, icar bawoy conay bijacro. Conár car icar bawoy ima chiwa quin wijacro. Wiquír eyin quin wajacro: \p —Cámintara ahra camwi. Tan jaw̃i. Ahra cábaro. Asa Uw Síuquib ac bar cab cujacro. As ur ay bár bin at icar wiquic cab cujacro, -wajacro-. \v 42 Cui yinwi. Bar jaw̃i. As acu quehsí waajaquey bar racaro, wajacro. \s1 Llevan preso a Jesús \r (Mt 26.47-56; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 43 Cab rehti Jesusat echí tew̃yat icar, Judas wijacro. Judas eya Jesús ima chiwa doce sicar binro. Judas owár ricán to béjecro. Espadan ator, cárucuan ator béjecro. Sacerdote cárinat, bachan chihtán síw̃quinat, werjayinát eyin áyjacro. \v 44 Júdasat eyin quin biyan Jesústara ehcún wajáquinro. Ey ehcún acu icúr yajquíntara récaji uchta wajáquinro: “Aját bi ac suhwíctara, eyan eyro. Ey caquir row̃i. Sut ayti béowa,” wajáquinro. \v 45 Eyta wajác etar bequir Jesús cac cahmar bijacro. Cur wajacro: \p —Síw̃quibu, as racaro, wajacro. \p Eyta waquír Jesús ac suhwjacro. \v 46 Suhwyat éyinat Jesús ahár cájacro. \v 47 Cácayat icar érara uw istiyát espada újacro. Espada uquir sacerdote cacúm tajacro. Cacúm ey cucáj cuic téjecro. \v 48 Etar Jesusat uw bahnaquin quin wajacro: \p —Baat besin caquir eyta, caruc jaw̃, espada jaw̃ as cacay rojocro. ¿Bitara reht eyta royi? \v 49 Aját riy istiy, riy istiy Sir usi ba ubot síw̃jacro. Eyta cuar, baat erar as cátiro. Eyta cuar Sir carit cuitar cuihsú bahjác ey bahnác queni íuti yajcátaro, wajacro. \p \v 50 Etatan ima chiwa bahnáquinan cui béjecro. Jesús im istir bahjacro. \s1 El joven que huyó \p \v 51 Síbijian Jesús questoc bijacro. Síbiji eya wiricasá ojcúm bob bacór, etan ow̃jacro. Bicayat uwat ey cájacro. \v 52 Cácayat wiricás ojcúm ey sut bahjacro. Sutír siati quinjacro. \s1 Jesús delante de la Junta Suprema \r (Mt 26.57-68; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Jesús caquir, sacerdote cara Caifás quin yehw̃ béjecro. Caifás usi sacerdote carin cat, judío werjayín cat, bachan chihtán siw̃quin cat bar secuay yinjacro. \v 54 Jesús bécayat Pedro questoc birar cuít cuar bijacro. Bir sacerdote cara usi ubach tan sar awat cuitar raújacro. Esar rauwir policia owár ítchacro. Eyin owár oc ow̃jacro. \v 55 Etar sacerdote cárinat, bahnác sécuajaquinat Jesús cahm icar tew̃ata bin uroy áyjacro. Eyta tew̃quin chihtá cuitar Jesús yauwin sihw̃ar uroy áyjacro. \v 56 Eyta úroyat, ricá to binat sucuar tew̃jacro. Eyta tew̃ít cat bi ques icar yaúwajatro. Cuisa bucáy binat chihtá istán téw̃tiro. \v 57 Eyta tew̃ beca reht, cahujinat yinír sucuar tew̃jacro. Uchta wajacro: \p \v 58 —Isat ráhcuitan, ser uchat uchta wajacro: “Aját Sir ubach uwat at cut tuw̃jaquey bahnác bar quihwinro, -wajacro-. Quihwír bay cuanyat istiy óronro. Eyra uwat at cut tuw̃ti binro,” wajacro. Isat eyta waquíc rahjacro, wajacro, uw cahujinat Jesús ojcor. \p \v 59 Eyta wajác cuar anto cuisa bucáy binat chihtá istán téw̃tiro. \v 60 Etat sacerdote cara eyin quemir bin yehnár car, Jesús quin wajacro: \p —Eyinat eyta tew̃yat ¿bah ajc chínica? ¿Bah cahm icar téw̃queyan unica? ¿Eyinat bi ojcor tew̃qui? wajacro. \p \v 61 Eyta táyojoc cuar, Jesusat ajc wati ítchacro. Ajc chin chájacro. Eyta cuácayat sacerdote carat bucoy ey quin wajacro: \p —Is quin ehcuwi. Bahan Crístotara, bahan Sir waquíjtara, ey bártara, is quin ey ehcuwi, wajacro. \p \v 62 Etar Jesusat wajacro: \p —Ee, asan eyro. Etar asan Uw Síuquib cuacúr urán to ecor itic baat istáyqueyra. Asan cuacúr abá cuitar bin bowarám tan icar raquíc istáyqueyra, wajacro. \p \v 63 Eyta wacayat sacerdote caran abáy túrjacro. “Jesusat téw̃ajar bin tew̃ic,” séhw̃ajacro. Eyta sehw̃ar turir ima oya rachacro. Turir wajacro: \p —Is cucajá ácatan Sir ojcor téw̃ajar bin tew̃jacro. Isat caba rahjacro. Ey cahm icar tew̃quin ahra istiy táyotiro. \v 64 Sir ojcor téw̃ajar bin tew̃jacan baat cat rahjacro. Baat ¿bitara síhw̃aca? ¿yaúwataitara? ¿yaúwajaritara? ¿Baat bitara síhw̃aca? \p Eyta táyoyat bahnáquinat wajacro: \p —Isat ítitan, eyat Sir tayar yajacro. Etarwan yauwátaro, wajacro. \p \v 65 Etar éyinat Jesús ac cutar cana rihar tijcáy yinjacro. Tijcár cat cahujinat oya cumar cut ac ey, ub ey cay questajacro. Cay questár ey ac cat tajacro. Tajcá rabar wajacro: \p —Bah bíyati tajquíctara, is quin ehcuwi, wajacro. \p Etar Sir usi policia cat ey bujacro. \s1 Pedro niega conocer a Jesús \r (Mt 26.69-75; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-29) \p \v 66 Etat icar aw̃at Pédroan cahmar ubach tan sar awat cuit ítchacro. Erar ityat sacerdote cara cacúm wiw̃át Pedro ocsor wijacro. Wiquír wahitchacro. Wahitír wajacro: \p \v 67 —Bah cat Jesús Nazaret bin chíwaro, wajacro. \p \v 68 Etat Pédroat wajacro: \p —Asra ey chíwai batro. Bahat bi ojcor tew̃íctara, istítiro. Ráhctiro, wajacro, Pédroat. \p Eyta waquír, awat querat cu tas bijacro. \v 69 Erar cucayat, ira ánquibat Pedro itchacro. Istír bucoy cahujín quin wajacro: \p —Ser uya Jesús Nazaret bin chíwaro, wajacro. \p \v 70 Eyta wacayat Pédroat bucoy wajacro: \p —Asra ey chíwai batro, wajacro. \p Biráy bár reht, cahujín Pedro ocsor wijacro. Wiquír wajacro: \p —Bah cat Galilea binro. Etar bahan ey chíwai batro, bitách wácajatro. Aját ítitan bahan ey chíwaro, wajacro. \p \v 71 Eyta wacayat, Pédroat wajacro: \p —Asan ey chíwai batro. Aját uní wátitara, Sirat as bar cuécwayqueyra, wajacro. \p \v 72 Eyta wacayat acat cohcarám bucoy cohwjacro. Cohwyat, Pédroat Jesusat wajác tamo séhw̃ajacro. Récaji Jesusat wajáquinro: “Cohcarám icar bucáy cohwín cahmor bahat as ojcor ‘asra ey chíwai batro,’ wacáyqueyra. Icara bay eyta wacáyqueyra,” wajáquinro. Jesusat wajác tamo sehw̃ar, ojocro. \fig |src="HK007D.tif" size="col" copy=" Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="San Marcos 14.72" \fig* \c 15 \s1 Jesús ante Pilato \r (Mt 27.1-2, 11-14; Lc 23.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Etar bahnác cuanyat, sacerdote carin cat, werjayín cat, bachan chihtán siw̃quin cat, judío carin bahnaquin owár bin tew̃ín acu sécuajacro. Tew̃ír Jesús questajacro. Questár Pilato acor béjecro. \v 2 Pilato cac cahm cucayat, Pilátoat Jesús quin táyojocro: \p —¿Bah judíoin cáraica? ¿Judíoin réyica? wajacro. \p Etat Jesusat wajacro: \p —Ee, bahat táyocan cábaro. Asan eyro, wajacro. \p \v 3 Etat sacerdote cárinatan ey cahm icar tew̃jacro. \v 4 Eyinat tew̃yat acat, Pilátoat Jesús quin wajacro: \p —Eyinat bah cahm icar tew̃yat acat ¿bahat ajc wática? wajacro. \p \v 5 Eyta wacayat cat ajc chin chájacro. Ajc chin cuácayat, Pilato ub yehw̃jacro. \s1 Jesús es sentenciado a muerte \r (Mt 27.15-31; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 6 Pilátoat bar istiy, bar istiy fiesta cuitar cárcel icar tunjaquin sicar bin úbisti úcaro. Uwat cárcel sar, bi uquin chíctara, ey úcaro. \v 7 Ey rícara uw cárcel icar tunjác sicar bin ser istiy ajc Barrabáscuano. Cahmor uw cahujinat gobierno owár tec quej yinjacro. Barrabás cat eyin cuitar tec quej yinjacro. Eyinat eyta tec quejcayat uw tíw̃jacro. Etar cárcel icar tunjacro. Barrabás cat eyin owár tunjacro. \v 8 Etar ricán to binat Pilato acor béhjecro. Behquir Pilato quin wajacro: \p —Bar istiy, bar istiy fiesta cutar uw cárcel icar bin uquir eyta ah cat eyta uwi, wajacro. \p \v 9 Etat Pilátoat eyin quin táyojocro: \p —¿Jesús judíoin cara ucátaica? wajacro. \p \v 10 Pilátoat ítitan, sacerdote cárinatan Jesús ac boran abáy rehquitra im at icar wíjacro. Eyta istír ricá quínoa táyojocro. \v 11 Eyta táyoyat sacerdote cárinat uw tan téjecro. Jesús chiti Barrabás chiín acu uw tan téjecro. \p \v 12 Etat Pilátoat eyin quin bucoy wajacro: \p —¿Barrabás úcayat, Jesusra? ¿Aját icúr yajcátaca? ¿Baat judío rey cara aw̃úc eyra bitara ácuca? wajacro. \p \v 13 Eyta wacayat, bahnáquinat bucoy wajacro: \p —Eyra yauwin caruc ojcor quejcátaro, wajacro. \p \v 14 Etat Pilátoat wajacro: \p —¿Icrati yauwátaca? ¿Icúr yajác ques icar yauwátaca? Eyat ur ay bár icrí yájtiro, wajacro. \p Eyta wacayat cat, éyinat acsar cuít cohwjacro: \p —Yauwin caruc ojcor quejcátaro, wajacro. \p \v 15 Pilátoat uwan im owár tur ay cun bár rehjecro. Etar Barrabás tunjaquey uc áyjacro. Cuatán Jesús chistár cuiir cuitar buc áyjacro. Buquír cuitar ima soldádoin at icar wíjacro. Caruc ojcor quejquín acu wíjacro. \p \v 16 Eyin at icar wícayat, éyinat Jesús gobernador ubach cumac bi sar rauwin béjecro. Usi rauwir car soldado bahnaquin chíjacro. \v 17 Soldádoin bahnaquin secuar Jesús ojcúm oya buw bi chájacro. Cuis icar cat cachá chistár cuiir chájacro. Churotír chájacro. \v 18 Eyta chaquir, Jesús cac cahm cuscar cut chájacro. Eyta chaquir Jesús buror sisín acu wajacro: \p —¡Judíoin caru! ¡Judíoin caru! wajacro. \p \v 19 Eyta waca rabar sischacro. Teca cut Jesús cuisa bucoy cat, bucoy cat bujacro. Jesús cuit cana rihar tijcajacro. Ey cac cahm cuscar cut chájacro. \v 20 Eta jaw̃ buror sischacro. Buror sisír oya buw bi chájaquey sicor sutchacro. Etar sicor imáy ey chájacro. Chaquir caruc ojcor quejquín acu béjecro. \s1 La crucifixión \r (Mt 27.32-44; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 21 Caruc ojcor quejquín ac beya rabar, ser istiy cájacro. Ser ey ajca Simonro. Cajc ajc Cirene binro. Ey wacj istiy ajca Alejandroro. Wacj istiy ajca Rúforo. Simón eya ácubar cuitar bin racaro. Soldádoinat ey caquir ey quin caruc ahár yehw̃ áyjacro. Jesús quejquín ac bequey ahár yehw̃ áyjacro. \v 22 Acsara beyar, terá Gólgota cuitar cujacro. “Gólgota,” cuisa cárara cajc ojcor wacaro. \v 23 Erar cur Jesús quin chistár ub rihar mirra cut rihnór wíjacro. Wiquit Jesusat yáhtiro. \v 24 Etar Jesús yauwin caruc ojcor quejecro. Quejquír ey oya soldádoin imár owár tahw̃ujacro. Tahw̃a rabar oya biyat bi cácatatara ey istín acu at sinjacro. \v 25 Caruc ojcor quejequin rahsan urá cahm ícatro. \v 26 Quejcayat chihtá caruc cuitar cuihsúr, Jesús cuisa aracat quejecro. Bi chihtá ques yauwíctara ey istín acu cuihsúr chájacro. “Judíoin rey cáraro,” cuihsúr chájacro. \v 27 Jesús caruc ojcor quejquír cat, cuic rahray wihár caruc istiy ojcor besib istiy, cuic rahray wihár caruc istiy ojcor cat besib istiy quejecro, yauwin acu. \v 28 Sir carit cutar uchta cuihsú bahjacro: “Eya ur ay bár bin owár chájacro.” wacaro. Etar eyta quejéc cutar Sir chihtá cutar cuihsú bahjaquey uní rehjecro. \fig |src="CN01836B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 15.28" \fig* \v 29 Etat icar uwa Jesús acor béjecro. Bequir Jesús quin ajc ahsín cohwjacro. Eyinat Jesusat ay bár yajác ehcún ac imár ac wir wir rehca rabara, ajc ahsín cohwjacro: \p \v 30 —Bahat waquít, Sir ubach bahnác quihwír, bay cuanyat sicor oron wajacro. \v 31 Bahat waquít, éytaro. Bahat eyta yajcátair waquít, behmá cat erar bin bar sera waawi, wajacro. \p Eyta waquír sischacro. Etar sacerdote cárinat, bachan chihtán síw̃quinat rahr rahr wajacro: \p \v 32 —Eyat cahujín yarata cahm síujacro. Cahujín síujac cuar imara síwajatro. Iman Cristo wácuano. Israel rey cara wácuano. Eyir waquít bar tijca racátaro. Bah tijca raw̃i, -wajacro-. Eyta tijcayat isat istáyqueyra. Istír bah chihtá rahcuinro, wajacro, judío cárinat. \p Etat ey owár quejéquinat cat Jesús quin im eyta ajc ahsín tew̃jacro. \s1 Muerte de Jesús \r (Mt 27.45-56; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 33 Jesús caruc ojcor quejquír, rahsa urá cuaquir, chéycara eyta cay tínjacro. Rahs buya tas eyta tínjacro. Cajc bahnác cuitar eyta tínjacro. \v 34 Rahsa bui jat Jesusat ay bár cohwjacro: \p —Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? wajacro. \p Eyta cohwíc eyan uchta wacaro: “Siru, Siru, ¿icrát asa ajcá bár cham bahyi?” wacaro. \p \v 35 Ey cohwyat, acor ítquinat rahcuír wajacro: \p —Eyat Elías úchicrias bin chícaro, wajacro. \p \v 36 Eyta wacayat, istiyát chistár ub rihar bacua ihirán to bi itáy quinjacro. Istír caros ojcor siw̃jacro. Siw̃ír caruc ubar ojcor questár, yehw̃ rojocro. Roquír Jesusat suhwín acu yehw̃jacro. Eyta wica rabar wajacro: \p —Elíasatan siway wicátatara wahitinro, wajacro. \p \v 37 Etar Jesusat bucoy ay bár cohwjacro. Cohwír, chinjacro. \v 38 Chinyat acat, Sir usi oya wiricasá rújaqueya ubut oso rach bijacro. Cuacracat bi bahnác ic icar tas rach bijacro. \v 39 Jesús chinyat acor soldado carat ey acor cuar Jesús chiníc itchacro. Eyta istír wajacro: \p —Ser uya uní Sir waquijró, wajacro. \p \v 40-41 Ey terá cuitar cat wiw̃inat cajc bira cuit cuar wahitchacro. Wiw̃ eyin Jesús owár cajc Galilea bin rojocro. Eyinat Jesús obir yajáquinro. Wiw̃ istiy ajca Maríaro. Eya Magdala pueblo binro. Istiy cat ajca Maríaro. Eya Santiago yahncút ey abró. Josein abró. Istiyá ajca Salomero. Wiw̃ín cahujín to bin cat ésatro. Jesús owár wiw̃ín eyin Jerusalén béjequinro. \s1 Jesús es sepultado \r (Mt 27.57-61; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 42 Jesús chiníc cuitar rahs raújacro. Tan jaquin acu oroc ricar rahs raújacro. Cuanmí cut tan jaquin ricar cuanata rehjecro. \v 43 Etar ser istiy Pilato quin wijacro. Sera eya ajca Josero. Uwat ítitan eya ur ayro. Judío carin owár sécuaquin binro. Pueblo Arimatea binro. Eyat Sirat cara rehquíc acor itro. José eya Pilato quin wiquír, Jesús chein ruhcuín acu chíjacro. \v 44 Chícayat Pilátoat ub yehw̃jacro. Jesús bar chinjác séhw̃ati rehquít ub yehw̃jacro. Etar soldado cara chíjacro. Chiír táyojocro: \p —¿Jesús bar chinya? wajacro. \p \v 45 Etat soldado carat wajacro: \p —Ee, bar chinjacro, wajacro. \p Etat Joseat chein beyin Pilátoat ajc waajacro. \v 46 Etar Joseat lienzo wiricás wáhjacro. Wahr car Jesús chein caruc ojcor bin tijcajacro. Tijcár wiricás cut bacojocro. Bacór car ac ucar icar chájacro. Ac ucar eya chein ruhcuín acu récaji órojoquinro. Jesús chein ey icar chaquir car, ucar canó ohná cumac bi chájacro. Ohná wihca beyar chájacro. Chaquir bijacro. \v 47 Joseat yajquíc María Magdala binat cat, istiy Maríat cat úrojocro. Etar Jesús chein biscán ruhjactar itchacro. \c 16 \s1 La resurrección de Jesús \r (Mt 28.1-10; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Tan jaquin ricar bar tínjacro. Tinyat wiw̃inat inan ay bi wahjacro. Jesús chein cut beyin ac wahjacro, ey cutar chaquin acu. Istiy wiw̃á María Magdala binro. Istiy cat María Santiago abró. Istiy Salomero. \v 2 Inan ay bi wahr car seman istiy rauyat, cuan bicayat, béjecro. \v 3 Beya rabar rahra rahra wajacro: \p —¿Ac ohná ucar canó chájaquey is acu rehrát waca tétaqui? wajacro. \p \v 4 Erar cur ítitan, ac ohná chein ruhjác ucar cutar tunjaquey waar bo tejec itchacro. Ac ohná cúmacan to ey waar bo tejec itchacro. \fig |src="cn01850B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 16.4" \fig* \v 5 Eyta istír chein ruhcuíc ac ucar sar raújacro. Rauwir ítitan, síbijin ésatro. Bajít tajqui wihár itro. Ey oya cuas bin ow̃ro. Ey istír ojc sijacro. \v 6 Etar síbijinat wiw̃ín eyin quin wajacro: \p —Ojc siti jaw̃i. Baat Nazaret bin Jesús uroy rojocro. Caruc ojcor quejequey uroy rojocro. Ey uroy rojóc cuar, usari batro. Eya sicor estají yehnjacro. Ey chein chajac cutar wahítuwi, -wajacro-. \v 7 Ey itáy rojóc cuar sicor béowi. Jesús ima chiwa quin ehcwáy béowi. Pedro quino cat ehcuwi. Uchta waw̃i: “Jesusra behmár cahmor Galilea ben wacaro. Erar baat Jesús istáyqueyra,” waw̃i. Eyat eyin quin eyta wajacro. \p \v 8 Eyta wacayat wiw̃ín eyin sicor watar waajacro. Watar waar quinjacro. Eyin ojc siquir tíuro. Etar quinjacro. Ojc sijác rehquít, ibit awat istiy quini icurí ehcútiro. \s1 Jesús aparece a María Magdalena \r (Jn 20.11-18) \p \v 9 Semán récaji rícara cuanyat Jesús sicor yehnár, María Magdala bin acat waajacro. María ey ur icar bin récaram cuicá cucuí uc si ayjac biro. \v 10 Jesús chiwa Jesús chinjác sehná rehquít cue rehjecro. Jesús María acat waacayat, Maríat Jesús chiwa quin Jesús sicor yehnjác chihtá ehcwáy bijacro. Cur car eyin quin wajacro: \p —Jesús sicor yehnjacro, -wajacro-. Aját Jesús itchacro, wajacro. \p \v 11 Maríat eyta wacayat, éyinat “uní téw̃tiro,” síhw̃ajacro. \s1 Jesús aparece a dos de sus discípulos \r (Lc 24.13-35) \p \v 12 María acat waar yahncút, cahujín cuisa bucáy bin acat waajacro. Cuisa bucáy eyin ácubar cut tiw̃ béjecro. Erar bécayat Jesús eyin acat waajacro. \v 13 Etat eyin chiwa cahujín quin sicor béjecro. Cur Jesús eyin acat waajác ehcujacro. Eyta cuar cahujinat “uní tew̃ti,” síhw̃ajacro. \s1 El encargo de Jesús a los apóstoles \r (Mt 28.16-20; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 14 Ruw̃ár ojcor Jesús ima chiwa once bin acor waajacro. Eyin mesa cutar cuácayat waajacro. Waar car eyin quin ajc uní cuitar wajacro. Ima sicor yehnti síhw̃ajac ques ajc uní cuitar wajacro. Uwat eyin quin ima sicor yehnjác wajác cuar, éyinat uní síhw̃ati ques ajc uní cuitar wajacro. \v 15 Etar acsar Jesusat eyin quin wajacro: \p —Cajc bahnác cuitar béowi. Beya rabar uw bahnaquin quin as chihtá ay bi ehcuwi, -wajacro-. \v 16 Bíyinat as chihtá cácayat, as chiwa chajac ehcún ac rih sar siw̃yat, aját eyin síwayqueyra, Sir tayar ques sácati acu. Bíyinat as chihtá cátieyra aját eyin síutiro. Sir tayar ques sácayqueyra. \v 17 Bíyinat as chihtá cájactara uchta istáyqueyra. Eyinat as urá cut cuicá uw urá sar bin te si áyayqueyra. Eyinat anto cuw sinti bin tew̃áyqueyra. \v 18 Eyinat cumoró yehw̃yat yara báreyra. Eyinat yeruba yácayat, yara báreyra. Eyinat yarquey cuitar atcar chácayat, yárqueyan bar tan jácayqueyra, wajacro, Jesusat. \s1 Jesús sube a los cielos \r (Lc 24.50-53) \p \v 19 Jesusat chiwa quin eyta waquír, cuacúr Sir quin bijacro. Bir Sir owár chihrjacro, uw ayin acu. \v 20 Jesús bi yiror, chiwa cajc bahnác cutar béjecro. Beya rabar chihtá ay bi ehcujacro. Cara Jesusat eyin cuitar yajacro. Eyinat chihtá uní tew̃ic ehcún acu Jesús urá cut chihtá istiy, chihtá istiy ay yajacro. \fig |src="cn01886B.tiF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 16.20" \fig*