\id TIT - Saveeŋ (Tuam dialect) NT -Papua New Guinea 2011 (web 2014) \h Titus \toc1 Rau Tau Paulus Iboode Pa Titus \toc2 Titus \toc3 Tit \mt1 Rau Tau Paulus Iboode Pa Titus \mt2 Taitus—Titus \c 1 \s1 Paulus isavia uraat tooni \p \v 1 Yau Paulus nabood rau tane. Yau besooŋa to Maaron ve mbaŋooŋa to Yesu Krisi. Yau leg uraat to nauul yes tau Maaron isiigh zi timin i le na. Leso tighur ila to Krisi ariaaŋ, ve tiwatagh katin saveeŋ onoon tau ipaghazoŋai ghiit pa eez to Maaron, \v 2 ve tighur matazi pa lepoogh to taleep mataan yaryaare tomania Maaron le alok. Lepoogh tawe, Maaron imbu saveeŋ pani muuŋ geeg, saawe tau gabua eta ivot soone. Ve i irau igham karom mako. Saveeŋ tooni isov, ene onoon mon. \x * \xo 1:2 \xt 2Tim 1:9\x* \m \v 3 Maaron tau Uleeŋa toit na, ighe ipaghazoŋai tamtamon pa saveeŋ tooni. Tauvene indeeŋ saawe tau i tauu ighuru na, ighur uraat ila nimag to navotia aliiŋa pazi. \x * \xo 1:3 \xt Ro 1:5; Ga 1:1; 1Tim 1:11\x* \p \v 4 O Titus, nabood rau tane ilat payo pasaa, ghuruuŋ ila toit ilup ghiit tamin eemon, ve naghit ghom utaghon duduŋai ŋgar tsiau imin taug natug. \p Poia to Tamaan Maaron ve Uleeŋa toit Yesu Krisi izaa tsio, ve tiŋgin ghom uleep poia toman lolom luuma. Onoon. \s1 Paulus ighe Titus ighur ŋginiiŋa popoia izi sisi Krit \r (1Tim 3:2-7) \p \v 5 Yau napul ghom uleep izi sisi Krit, leso uparwai uraat siriv tau napasov zi soone na, ve ughur ŋginiiŋa tirau nugh eŋaeŋa tau tamtamon to Krisi tileep pani, itaghon aliŋag tau muuŋ nasavia payo na. \x * \xo 1:5 \xt Mbaŋ 14:23; 2Tim 2:2\x* \m \v 6 Ughur tamtamon tauvene: Laghooŋ toozi isov iduduuŋ mon ila tamtamon matazi, leso tiyau avozi pazi sov. Ve matazi kisin tauzi azuwazŋa mon. Ve natuzŋa tighur ila to Yesu Krisi, ve tiŋgin tauzi poi. Tigham taliiŋzizi mako, ve tizoor saveeŋ mako. Leso varuzi poia. \v 7 Tamtamon tau imuuŋ pa uraat to ŋginiiŋ lupuuŋ to Krisi na, Maaron tauu ighur uraat tana ila niima. Tauvene laghooŋ tooni aat iduduuŋ mon ila tamtamon matazi. Leso tiyau avozi pani sov. Ve irau ipakur tauu ve ivelegh zeetŋa siriv mako, ve aate yavyav rekrekia mako. Ve irau ighun le isaghat ne mako. Ve aate ipazaagha pa malmal, ve ŋgar tooni iyaryaaŋ pa yauŋ le maet ma gabua siriv ne mako. \x * \xo 1:7 \xt 1Kor 4:1; Ep 5:18; 1Pe 5:2\x* \m \v 8 I aat igham yes loomba ve iŋgin zi poi, ve loolo pa ŋgar poia. Ve irau loolo ipazaagha rekrekia mako. I aat aate imaat ve igham ŋgar poi, o igham gabua. Ve itaghon ŋgar duduuŋa ve ŋgar patabuyaaŋ mon, ve iŋgin tauu poi. \v 9 Saveeŋ to Maaron tau tapaduduuŋ tamtamon pani na, ene onoon mon. Irau taghur ila kat. Tauvene ŋeer tau imuuŋ pa uraat to ŋginiiŋ lupuuŋ to Krisi na, i aat ikis saveeŋ tana ariaaŋ. Leso i irau ipalot tamtamon, ve ipaghazoŋai zi pa ŋgar tau igham lupuuŋ to Krisi ilaan poia, ve ipaduduuŋ yes tau tizorzoor saveeŋ onoon na, ve igham zi tighilaal sosor toozi. \x * \xo 1:9 \xt 2Tim 1:13; Tit 2:1\x* \s1 Ŋgar to zeran karomŋa tau tileep izi sisi Krit \p \v 10 Tauvene yo aat ughur tamtamon tauvene timin ŋginiiŋa. Pa tamtamon katini to Krit tizorzoor saveeŋ to Krisi, ve tiyauyau avozi pa saveeŋ soroksorok tau le anooŋa mako na, ve tipapaghau tamtamon pa eez to Maaron. Yes Yuda tau tiyooz ariaaŋ pa tutuuŋ to Mose ve ŋgar to ravuuŋ tamtamon warozi, tauta timuŋmuuŋ pa ŋgar tauvene. \v 11 Zeran tana, yo irau rekia upoon avozi. Pasaa, tikaukau ŋgar to tamtamon. Ughita. Tigham tamtamon tisov to ruum siriv tipul saveeŋ onoon wa. Zeran tana, mayazi mako. Tipamir tauzi tighe yes tipaghazoŋai tamtamon pa Maaron aliiŋa, ve tilaghlaagh irau ruum ruum, ve tisasavia saveeŋ tau iduduuŋ mako, leso imin eez pazi to titoom ve tiyau lezi maet. \x * \xo 1:11 \xt 1Tim 6:5; 2Tim 3:6+; 1Pe 5:2\x* \m \v 12 Muuŋ, yes Krita tamtamon toozi ŋgara ee ivotia gabuazi ighe: “Tamtamon to sisi Krit, monmon tighamgham karom. Ve yes sasaghatizi kat timin ŋgavuun sagsag. Yes tapirgomŋa, ve matazi ghanghani.” \p \v 13 Saveeŋ tane, ene onoon mon. Tauvene avom iyaryaaŋ pa zeran tana ve uvotia sosor toozi ivot ighazooŋ. Leso tighilaal, ve ghuruuŋ ila toozi iyaryaaŋ itaghon Maaron ŋgar tooni. \x * \xo 1:13 \xt 2Tim 4:2\x* \m \v 14 Ve tighur taliŋazi pa sisiiŋ soroksorok to yes Yuda, tomania tutuuŋ to yes tau tighur murizi pa saveeŋ onoon to Maaron na muul sov. \x * \xo 1:14 \xt 1Tim 1:4, 4:7\x* \p \v 15 Yes tau ŋgar toozi ŋgalaaŋa na, ŋgar ma gabua eta to muuri irau igham zi tisaghat ila Maaron maata ne mako. \f + \fr 1:15 \ft Ziiri tane, ŋgara tauvene: Yes Yuda lezi tutuuŋ naol tau tisavia ŋgar maata maata tau igham zi tisaghat ila Maaron maata. Yes tigham ŋgar tauvene: Isaav ighe tileep ila taan to yes tau Yuda mako na, ma tikis mateegha eta, ma tighan gabua siriv imin ŋgai, ma oriau ma vene, ene igham zi tisaghat ila Maaron maata. Eemon Paulus isaav ighe: Gabua tauvene, ene gabua to muuri mon. Irau igham ghiit tasaghat ila Maaron maata mako.\f* \m Eemon yes tau ŋgar toozi iŋgalaaŋ mako, ve tighur ila mako na, saa ŋgar tau ighe tighamu, ene irau iŋgalaaŋ ila Maaron maata mako. Pasaa, ŋgar toozi tomania lolozi, ene isaghat wa. Tauta yes irau tighilaal sosor toozi mako. \x * \xo 1:15 \xt Mk 7:19; Mbaŋ 10:15; Ro 14:14, 20\x* \m \v 16 Zeran tauvene tisavsaav sorok ila avozi uuli tighe yes tiwatagh Maaron. Eemon ŋgar tau tighamghamu na, ene ipaghazoŋai zi ighe yes tighur murizi pani wa. Yes irau tigham ŋgar poia eta mako, ve monmon tizorzoor Maaron aliiŋa. Tauta i loolo pazi rigta mako. \x * \xo 1:16 \xt 2Tim 3:5; 1Yo 1:6, 2:4\x* \c 2 \s1 Saveeŋ siriv iŋarui yes zolman \p \v 1 Eemon yo aat upaduduuŋ tamtamon pa ŋgar poia itaghon saveeŋ onoon to Maaron. \x * \xo 2:1 \xt 2Tim 1:13; Tit 1:9\x* \m \v 2 Tauvene usaav pa yes zolman: Yes irau tiŋgin tauzi poi imin yes tau lezi ŋgar pa Maaron. Leso tamtamon titandagh pazi. Ve irau lolozi ipazaagh zi rekrekia mako. Yes aat atezi imaat ve tigabiiz poi, o tigham gabua. Ve ghuruuŋ ila toozi iyaryaaŋ, ve lolozi pa tamtamon ve tigham poghani zi, ve tiyooz ariaaŋ pa badooŋ pataŋani. \x * \xo 2:2 \xt 1Tim 3:2+\x* \m \v 3 Ve zolman tinazi tauvene paam. Usaav pazi leso tiroron pa Maaron, ve tibees pani poi. Ve tiŋgal saveeŋ pa zetazŋa sov, ve timin besooŋa pa yaa ariaaŋa sov. \f + \fr 2:3 \ft Isaav ighe tamtamon eta irau ipul ghunuuŋ mako, ve monmon ighunghun yaa ariaaŋa ila le ivaghamgham, ene i imin besooŋa pa yaa ariaaŋa.\f* \m Yes aat tipaghazoŋai tamtamon pa ŋgar poia. \x * \xo 2:3 \xt 1Tim 2:9, 3:11; 1Pe 3:3+\x* \m \v 4 Leso titotoi zilivaa paghpaaghu pa ŋgar poia to titaghoni. Ŋgar tauvene: Yes aat lolozi isaghav azuwazŋa ve natuzŋa. \v 5 Ve lolozi ipazaagh zi rekrekia sov. Yes aat atezi imaat ve tigabiiz poi, o tigham gabua. Ve titaghon ŋgar ŋgalaaŋa ila Maaron maata, tiŋgin poghania nugh ve ruum toozi, tigham poghania tamtamon, ve titatan tauzi ve tileep ila azuwazŋa sambazi. Leso tamtamon tisik saveeŋ saghati iŋarui Maaron aliiŋa sov. \x * \xo 2:5 \xt Ep 5:22; Kol 3:18; 1Pe 3:1\x* \s1 Saveeŋ siriv tau iŋarui zitamoot paghpaaghu \p \v 6 Yes zitamoot paghpaaghu, avom iyaryaaŋ pazi ughe tiŋgin tauzi poi. Lolozi ipazaagh zi rekrekia sov. Yes aat atezi imaat ve tigabiiz poi, o tigham gabua. \v 7 Uraat tomania ŋgar tsio isov irau itotoi tamtamon pa ŋgar poia, leso tighita ve titaghoni. Ve isaav ighe upaghazoŋai tamtamon pa Maaron aliiŋa, na usavia imin mogheraaŋ sov, ve ugham karom sov. Yo aat uroron pa Maaron, ve usavia saveeŋ onoon mon pazi toman lolom. \x * \xo 2:7 \xt 1Tim 4:12; 1Pe 5:3\x* \m \v 8 Yo aat usavia saveeŋ poia tau iduduuŋ mon. Leso tamtamon irau tiyau avozi payo mako, ve koiaanŋa tau tizorzoor ghiit na, irau tisik saveeŋ saghati eta pait mako. Pale mayazi ve tineneeŋ mon pasaa, tighilaal ghom tighe lem sosor eta mako. \x * \xo 2:8 \xt Tit 1:9; 1Pe 2:15, 3:16\x* \s1 Saveeŋ siriv iŋarui yes besooŋa \p \v 9 Yes tau timin besooŋa sorok na, usaav pazi ughe yes aat tileep ila daaba toozi sambazi, ve tilooŋ aliŋazi, ve tinizi ibees pa uraat toozi ta naol ne. Leso tigham daaba toozi lolozi poia. Ve timbuzir pazi sov, \x * \xo 2:9 \xt Ep 6:5+; Kol 3:22+; 1Tim 6:1+\x* \m \v 10 ve nimazi kauia pa gabua eta to daaba toozi sov. Yes aat titaghon duduŋai ŋgar to daaba toozi ve matazi izaa pa uraat toozi. Leso daaba toozi irau tinumeer zi. Ŋgar tauvene pale igham tamtamon tighilaal tighe Maaron tau Uleeŋa toit na, saveeŋ tooni, ene gabua paghuuna. \x * \xo 2:10 \xt Mt 5:16; Pil 2:15\x* \s1 Poia to Maaron ipaburigin ghiit to tataghon ŋgar tooni \p \v 11 Iit tamtamon to Krisi irau tataghon ŋgar tauvene pasaa, Maaron itotoi poia tooni ivot ighazooŋ pa tamtamon tisov wa. Tauta aazne, iit leen eez to Maaron igham mulin ghiit ve taleep poi. \x * \xo 2:11 \xt 1Tim 2:4; Tit 3:4+\x* \m \v 12 Poia tooni tau izaa toit, ene ipaduduuŋ ghiit, leso tataghon ŋgar tauvene: Ŋgar isov tau itaghon Maaron ŋgar tooni mako, tomania ŋgar sasaghati naol to taan tau loloon ighaar pazi ne, iit aat taghur muriin pazi, ve tapul zi tileplez. Ve saawe tau taleep izi taan, iit aat taŋgin tauun poi, tagham ŋgar duduuŋa, ve tataghon Maaron ŋgar tooni. \x * \xo 2:12 \xt Ep 1:4; 1Pe 1:15; 1Yo 2:15+\x* \m \v 13 Ve taghur mataan pa saawe to Tiina toit Yesu Krisi imuul ilam, ve itotoi tapiri ve mbonari ivot ighazooŋ. I Maaron toit tau eeza tiina kat, ve i Uleeŋa toit. Gabua tawe ighe ivot, ene aat tintiniin kat pa poia to Maaron tau pale izaa toit. \x * \xo 2:13 \xt Pil 3:20; 1Pe 1:3+; 2Pe 3:13+\x* \m \v 14 Yesu Krisi igham niaan gha imaat, leso ireu sosor toit isov ilale, ve ipas ghiit tavot pa saghati tapiri, ve igham ghiit taŋgalaaŋ ila Maaron maata. I igham tauvene, leso tamin i tauu le, ve tazuari ghiit pa ghamuuŋ uraat ve ŋgar popoia maata maata. \x * \xo 2:14 \xt Ga 1:4; Ep 2:10; 1Pe 2:9\x* \p \v 15 Saveeŋ tsiau isov tane, yo aat usavia pa tamtamon, ve avom iyaryaaŋ pazi, leso titaghoni. Yes tau tizorzoor saveeŋ na, uvotia sosor toozi ivot ighazooŋ ve uyaon zi, leso tighilaal ve tipuli. Ve tamtamon eta ivelegh ghom pa uraat tsio sov. Pasaa, yo ezam pa uraat tauvene. \x * \xo 2:15 \xt 2Tim 4:2\x* \c 3 \s1 Maaron igham poghani ghiit kat. Tauvene iit aat tataghon ŋgar poia \p \v 1 Upaburigin ŋgar to tamtamon muul, leso tileep ila yes daaba to gavman ve pooza toozi sambazi ve tilooŋ aliŋazi, ve tisaŋan pa ghamuuŋ uraat popoia ta naol ne. \x * \xo 3:1 \xt Ro 13:1+; 1Pe 2:13+\x* \m \v 2 Ve uŋgalsekin zi ughe tisinai tamtamon eta sov, ve tivazorai zi sov. Saawe isov, yes irau titatan tauzi, ve tigham ŋgar pa zetazŋa, ve titotoi ŋgar marowa ve ŋgar poia pa tamtamon tisov. \x * \xo 3:2 \xt Ep 4:2; Pil 4:5; 2Tim 2:24+\x* \p \v 3 Pa muuŋ, iit paam takankaan pa Maaron ve taghamgham ŋgar imin borauŋa. Tazorzoor Maaron aliiŋa, ve taghur ila ŋgar karom naol tau ipaghau ghiit pa eez tooni. Saawe tana, iit tamin besooŋa pa ŋgar sasaghati naol to uliin tau loloon ighaar pani na. Ve mataan iŋgalŋgal ŋgar sasaghati naol pa tamtamon, ve taghurghur koi pa zetaanŋa tau lezi gabua katini na, ve tavaghuru koi pa tauun. \x * \xo 3:3 \xt Ep 2:1+; 1Pe 4:3\x* \m \v 4-5 Eemon Maaron tau Uleeŋa toit na, loolo igheen toit kat ve ighe igham poghani ghiit. Saawe tau Krisi izilam taan, Maaron itotoi ŋgar tooni tawe ivot ighazooŋ, ve igham mulin ghiit. I igham ŋgar tana itaghon ŋgar duduuŋa eta tau iit taghamu ne mako. Mako kat. I loolo isaghatin ghiit ve ighe iuul ghiit. Tauta irughuuz ghiit gha taŋgalaaŋ ila i maata, ve Avuvu Patabuyaaŋ igham ghiit tamin paaghu. \x * \xo 3:4-5 \xt Yo 3:5\x* \m \v 6 Ila uraat to Uleeŋa toit Yesu Krisi, Maaron igham uleeŋ tiina pait, ve irei Avuvu Patabuyaaŋ irau ghiit. \x * \xo 3:6 \xt Ro 3:20, 5:5; Ga 2:16; 2Tim 1:9\x* \m \v 7 Tauvene poia to Yesu Krisi, tauta igham ghiit taduduuŋ ila Maaron maata. Leso ezaan pa ghamuuŋ lepoogh poia ila to Maaron, ve taleep mataan yaryaare le alok. Lepoogh tawe, ta aazne taghurghur mataan pani. \v 8 Saveeŋ ziiri tane, ene onoon mon. Irau taghur ila kat. \p Ŋgar tau nasavia tane, yau naghe yo uyooz ariaaŋ pa votiaaŋni. Leso yes tau tighur ila to Maaron na, tipul tauzi kat pa ghamuuŋ uraat ve ŋgar popoia irau saawe. Ŋgar tauvene, ene paghuuna kat, ve irau iuul tamtamon tisov. \p \v 9 Eemon ŋgar to tavayau avoon pa saveeŋ soroksorok, ve avoon berberia pa sisiiŋ soroksorok itaghon pitiiŋ to yes Yuda, ve tavazorai ghiit pa tutuuŋ to yes Yuda na, yo uleep soghan pani. Pa ŋgar tauvene, ene irau iuul ghiit rigta mako, ve le anooŋa poia eta mako. \x * \xo 3:9 \xt 1Tim 1:4; 2Tim 2:23\x* \m \v 10-11 Isaav ighe tamtamon eta ireu lupuuŋ to Krisi, na usaav duduuŋ ila maata, ve utoova to upaduduuŋa. Usaav pani pai ee ma ru, ve ighe ilooŋ ghom mako, na upuli, ve uleep soghan pani. Pasaa, yo uwatagh: Tamtamon tauvene, ŋgar tooni ikau, ve isosor pa eez to Maaron. Ŋgar tau i ighamghamu na, ene ipaghazoŋaini ighe i isosor. \x * \xo 3:10-11 \xt Mt 18:15+; Ro 16:17+; 1Tim 6:3+\x* \s1 Paesiiŋ siriv to Paulus \p \v 12 Yau naghe nambaaŋ Atemas ma Tikikus ilat payo. Isaav ighe toozi eta ilat ivot, mako utoova to ulam tsiau rekia izi nugh Nikopolis. Pa saawe tau nugh isaghat ve yauŋa tiina ivot, yau aat naleep ta sewe le nugh poia muul. \x * \xo 3:12 \xt Kol 4:7+\x* \m \v 13 Apolos yesuru Zenas tau iwatagh katin tutuuŋ to Rom na, uŋgin zi poi pa lepoogh toozi. Ve saawe tau tipaburigin laghooŋ toozi muul, na auul zi pa saa gabua tau timbool pani na. \x * \xo 3:13 \xt Mbaŋ 18:24+\x* \m \v 14 Upaduduuŋ zetaanŋa ta sena, leso tighilaal tighe yes irau tileep sorok mako, ve tizuari zi pa ghamuuŋ uraat popoia maata maata. Yes irau tiuul tamtamon tau pataŋani tiina igham zi ve timbool. Leso titotoi anooŋa to ghuruuŋ ila toozi. \x * \xo 3:14 \xt Kol 1:10\x* \p \v 15 Zetaanŋa tau tilepleep tomani ghau ne, tisov tigham aaz poia toozi payo. Ve yes tau tighur ila to Krisi ve lolozi payei na, ugham avomai ve ugham aaz poia tsiei pazi. \p Poia to Maaron izaa to yam asov. Onoon.