\id PSA - Saveeŋ (Tuam dialect) NT -Papua New Guinea 2011 (web 2014) \h Mbouŋ To Yes Israela \toc1 Mbouŋ To Yes Israela \toc2 Mbouŋ To Yes Israela \toc3 Mbo \mt1 Mbouŋ To Yes Israela \mt2 Buk Song—Psalms \c 1 \s1 Eez to zeran duduŋazi ve eez to zeran sasaghatizi \q1 \v 1 Sei ta poia to Maaron izazaa tooni ve tintini? \q2 Ene ŋeer tau izorzor zeran sasaghatizi ŋgar toozi. \q2 Ve yes tau tisosor pa eez to Maaron na, i itaghon ŋgar toozi mako. \q2 Ve zeran tau tivevelegh Maaron paam, i ipaak zi mako. \x * \xo 1:1 \xt Mbo 26:4+\x* \b \q1 \v 2 Saveeŋ to Maaron tomania tutuuŋ tooni, ene ighamu loolo poia le poia kat. \q2 Ve ighamgham ŋgar pani irau mboŋ ve mataaz. \x * \xo 1:2 \xt Mbo 112:1, 119:1\x* \b \q1 \v 3 Tamtamon tauvene, i imin ai tau tivazoghi igharau yaa tau irereer. \q2 Saawe tooni to iyanooŋ, ene aat anooŋa popoia. \q2 Ve saawe to aaz tiina, raua irau imalai mako. \q2 Tamtamon tauvene, uraat tooni isov ilaan poia mon. \x * \xo 1:3 \xt Mbo 52:8, 92:12\x* \q1 \v 4 Eemon zeran sasaghatizi, lepoogh toozi tauvene mako. \q2 Yes timin pen tau ighe yaghur izaa, mako ivuvuura gha ilale. \b \q1 \v 5 Tauvene saawe tau Maaron igabiiz tamtamon ve ighur atuya pazi, \q2 zeran sasaghatizi pale lezi saveeŋ mako, ve titud mon. \q2 Zeran to ghamuuŋ sosor irau tileep tomania tamtamon duduŋazi ila lupuuŋ toozi ne mako. \x * \xo 1:5 \xt Mt 13:41+; Syg 22:14\x* \q1 \v 6 Tauvene tamtamon duduŋazi, Maaron maata pazi, ve iŋginŋgin zi pa laghooŋ toozi. \q2 Eemon zeran tau titaghon eez saghati na, yes pale tilalez. \c 2 \s1 Maaron i isiigh tamtamon tooni imin kinik \q1 \v 1 Puughu mindai ta nugh nugh timbu saveeŋ tighe tipaburigin malmal? \q2 Tamtamon tiliil eez to tigham taliiŋzizi pasaa? Ŋgar toozi tawe, tighamu sorok. Irau ighur mako. \x * \xo 2:1 \xt Mbaŋ 4:25+\x* \b \q1 \v 2 Yes kinik to taan tigham aghezi tighe tigham malmal. \q2 Ve yes pooza tilup zi, ve tiil eez to tizoor Yoova ŋgar tooni ve titatan ŋeer tau i ighuru imin kinik. \b \q1 \v 3 Yes tighe: “Aiyo! Takuup ravraav tomania sen toozi tau tikau ghiit pani ne, ve tasik zi tila. \q2 Leso tiŋgin ghiit muul sov.” \q1 \v 4 Eemon Yoova, i ileep ila niia to ghamuuŋ pooz izi nugh sambam, ve iŋiŋ pazi. \q2 Ve maata veleghin ŋgar toozi. \b \q1 \v 5 Ra isaav ariaaŋ pazi toman aate yavyav, \q2 ve iparoi zi toman naagho isaghat. \b \q1 \v 6 Ighe: “Yau naghur tamtamon tsiau ee igham naghog ve imin kinik. \q2 I ileep izi loloz tsiau patabuyaaŋ Zion, ve ighamgham pooz.” \q1 \v 7 Kinik to iit Israela isaav tauvene: “Yau aat navotia saveeŋ tau Yoova imbua tomani ghau. I isaav payau ighe: \q2 ‘Yau natug yo. Yo tamam ta yau. Aazne, yau naghur ghom pa uraat. \x * \xo 2:7 \xt Mbaŋ 13:33; Hib 1:5, 5:5\x* \b \q1 \v 8 Ughason ghau, o yau nagham nughmariŋ timin lem. \q2 Tamtamon tau tileep irau taan ziige ta naol ne pale timin lem, ve uŋgin zi. \b \q1 \v 9 Pooz tsio pale ariaaŋa kat, imin titi to kinik tau tigharaata pa ain na. \q2 Yo aat urav matin kinik tisov tapirizi, imin uur tau tiravu le imbiriis ŋanŋania.’” \x * \xo 2:9 \xt Syg 2:27, 12:5, 19:15\x* \q1 \v 10 Tauvene, yam kinik asov agham ŋgar poi. \q2 Ve yam pooza to taan, alooŋ saveeŋ ve ayamaan gham. \b \q1 \v 11 Aroi pa Yoova ve abees pani. \q2 Atandagh pani ve apaiti toman tintinmim. \b \q1 \v 12 Aput aghemim pa Naatu, ve aleep ila i saamba. \x * \xo 2:12 \xt Pil 2:9+\x* \q2 Mako pale Maaron aate yavyav payam, ve iburig ireu gham gha asov alalemim. \q2 Pasaa, i aate tuuku. \q2 Eemon yes tau tiyooŋ ila tooni na, poia tooni pale izaa toozi, ve tileep toman tintinizi. \x * \xo 2:12 \xt Mbo 34:8, 84:12\x* \c 3 \s1 Suŋuuŋ to mboŋoozo \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau David ighau pa naatu Absalom. \q1 \v 1 O Yoova, yau koiagŋa katini. \q2 Eval tiina kat tiburig tighe tivaghamun ghau. \b \q1 \v 2 Yes tisavsaav payau tighe: “Maaron ipul muuri pani wa. Irau iuule muul mako.” \q1 \v 3 Eemon Yoova, yo umin sigheu payau ve upoon ghau. \q2 Yau tinig izaa pasaa, yo ugham ezag imin tiina, ve upalot ghau le naliiv koiagŋa. \b \q1 \v 4 Yau nataŋ rarai Yoova toman aliŋag tiina naghe iuul ghau. \q2 Ve i ileep izi loloz tooni patabuyaaŋ, ve ilooŋ ghau. \q1 \v 5 Tauvene yau nazi le nagheen kat. \q2 Pasaa, Yoova tauu iŋgin ghau pa ghenooŋ tsiau le naburig muul. \x * \xo 3:5 \xt Mbo 4:8\x* \b \q1 \v 6 Isaav ighe koiagŋa ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ saŋavul (10,000) tilivut ghau to tigham malmal payau, \q2 ene yau irau naroi pazi mako. \x * \xo 3:6 \xt Mbo 23:4, 27:3\x* \q1 \v 7 O Yoova, rekia mon uburig gha uul ghau! \q2 Urav koiagŋa azezi le livozi ipolpol. \q2 Ve urav matin tapirizi le isov kat. \q1 \v 8 Yoova, yo mon ta irau ugham mulin ghau. \q2 Ughur poia tsio izaa to tamtamon tsio tisov, leso tintinizi ve tileep poi. \x * \xo 3:8 \xt Mbo 62:7+; Syg 7:10\x* \c 4 \s1 Suŋŋuuŋ to mboŋ \d Mbouŋ to David \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Maaron, yau nataŋ rarai ghom. \q2 Lolom isaghatin ghau, ve ulooŋ suŋuuŋ tsiau. \q2 Pasaa, pataŋani igham ghau ve leg eez mako. Upas ghau navot pa pataŋani tane. \q2 Leso upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe ŋgar tsiau iduduuŋ ila yo matam. \b \q1 \v 2 Oyai, yam tamtamon tau atatan ghau ve avaghamunia ezag na, ŋeez o apul ŋgar tsiam tana? \q2 Yam aghur lolomim pa ŋgar soroksorok tau le anooŋa mako na, ve ataghon ŋgar karom. Ŋeez o apuli? \q1 \v 3 Yam awatagh: Yes tau lolozi isaghav Yoova ariaaŋ ve titaghon eez tooni na, i isiigh zi timin i tauu le wa. \q2 Tauvene saawe tau yau nataŋ raraini, i aat ighur taliiŋa payau. \q1 \v 4 Aroi pa Maaron, ve agham sosor muul sov. \q2 Saawe tau yam aleep ila niamim to ghenooŋ, aneneeŋ, ve matamim iŋgal taumim, ve agham ŋgar poi pa saveeŋ tane. \b \q1 \v 5 Anumeer Yoova ve agham watooŋrau pani toman lolomim. \q2 Leso watooŋrau tsiam iduduuŋ ila i maata. \q1 \v 6 Tamtamon naol tipasawal tighe: “Oyai, ŋeez o tagham lepoogh poia!” \q2 Eemon yau naghe: “Yoova, lolom poia payei, ve utotoi taum payei.” \b \q1 \v 7 Yo ugham ghau tintinig ve lolog poia kat, \q2 iliiv yes tau aniiŋ ve vaen anooŋa katini tivotvot ila uum toozi. \x * \xo 4:7 \xt Pil 3:8\x* \q1 \v 8 Tauvene yau ateg izi ve nazi nagheen le lolog iveegh. \q2 Irau naroi mako. \q2 Pasaa, Yoova, yo taum matam payau ve uŋgin ghau naleep poi. \c 5 \s1 Suŋuuŋ to mboŋoozo: Taghason Maaron to iuul ghiit \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ughur taliŋam pa aliŋag, \q2 ve ulooŋ taŋiiz tsiau tane. \b \q1 \v 2 Yo kinik tsiau ve Maaron tsiau. \q2 Saawe isov, suŋuuŋ tsiau iŋaŋarui ghom. \q2 Tauvene ughur taliŋam pa taŋiiz tsiau tane ve uul ghau. \b \q1 \v 3 Yoova, mboŋoozo ta naol ne, yo uloŋlooŋ avog lutluutu. \q2 Ighe nughizau, yau naghurghur ghasoniiŋ tsiau iŋarui ghom, ve naghur matag payo to uul ghau. \x * \xo 5:3 \xt Mbo 57:9, 88:13\x* \b \q1 \v 4 Maaron, yo lolom pa ŋgar saghati mako kat. \q2 Zeran sasaghatizi irau tileep tomani ghom mako. \b \q1 \v 5 Ve zeran pakuruuŋa irau tiyooz ila yo naghom mako. \q2 Pasaa, yo ughurghur koi pa tamtamon tisov tau tighamgham ŋgar saghati. \x * \xo 5:5 \xt Ro 1:18\x* \b \q1 \v 6 Yes tau avozi karom na, yo ureu zi tilalez. \q2 Ve zeran tombanooŋa ve yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon na, yo lolom pazi rigta mako kat. \x * \xo 5:6 \xt Syg 21:8\x* \q1 \v 7 Eemon yo lolom isaghav ghau ariaaŋ ve uluul ghau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. Tauta yau irau naloŋ nalat rumei tsio. \q2 Yau naroron payo, ve naput agheg payo ila rumei tsio patabuyaaŋ. \q1 \v 8 O Yoova, ŋgar tsio, ene iduduuŋ mon. \q2 Ugham pooz payau, ve upaghazoŋai ghau pa eez tsio, leso nataghon duduŋaini. \q2 Pa koiagŋa tighe tivaghamun ghau. \q1 \v 9 Saveeŋ onoon eta irau ivot ila avozi ne mako. \q2 Lolozi isaghav ŋgar saghati mon to tivaghamun tamtamon. \q2 Yamazi itortoor saveeŋ. Avozi imin naal tau aavo ikakaak. \q2 Tisasavia saveeŋ ŋgoreeŋ naol to titombaan tamtamon ve tivaghamun zi. \x * \xo 5:9 \xt Mbo 12:1+; Ro 3:13\x* \q1 \v 10 O Maaron, uvotia sosor toozi ivot ighazooŋ, ve ughur atuya pazi. \q2 Ŋgar sasaghati tau tighamghamu na, upamuule ila pa tauzi ve ivaghamun zi. \q2 Saawe isov, yes timamalaaŋ pa tutuuŋ tsio. Tauvene uziir zi tilalez. \q2 Pa yes tizorzoor ghom, ve tighamgham taliiŋzizi. \q1 \v 11 Eemon tamtamon tisov tau tiyooŋ ilat tsio, ene aat tintinizi. \q2 Yes pale timbou toman lolozi poia irau saawe. \q2 Yes tau lolozi igheen tsio na, uvool toozi ve upoon zi. \q2 Leso lolozi poia kat ve tipait ghom. \q1 \v 12 O Yoova, poia tsio izazaa to yes tau titaghon duduŋai saveeŋ tsio. \q2 Yo lolom pazi ve poia tsio imin sigheu pazi. \c 6 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau moroghooŋ tiina ighamu \d Mbouŋ to David \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Yoova, uyaon ghau toman atem yavyav sov. \q2 Ve isaav ighe yo ughur pataŋani iŋarui ghau to upaduduuŋ ghau, \q2 na ughamu toman atem yavyav kat sov. \x * \xo 6:1 \xt Mbo 38:1\x* \b \q1 \v 2 Yoova, yau besooŋa tsio. Lolom isaghatin ghau ve uul ghau lak! \q2 Pa tapirig isov wa. \q2 O Maaron, ugham ghau tinig poia. \q2 Pa tuag isov iyavyav. \b \q1 \v 3 Yoova, lolog ipataŋan kat. \q2 Pale upul ghau tauvene ila ila le ŋeez o isov? \b \q1 \v 4 Yoova, yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Tauvene matam iŋgal ghau muul, ve upas ghau navot pa pataŋani tane. \q2 Ugham mulin ghau lak. \b \q1 \v 5 Pa mateegha irau matazi iŋgal ghom muul mako. \q2 Sei ta pale ighengheen ila naal ve ipait ghom? Mako. \x * \xo 6:5 \xt Mbo 30:9, 88:10+\x* \b \q1 \v 6 Yau nayakyak le tapirig isov. \q2 Mboŋ ta naol ne, nataŋtaŋ le matag suuru ipot ila moogh tsiau. \b \q1 \v 7 Lolog ipataŋan kat ve nataŋ tiina le matag isarsar. \q2 Pasaa, koiagŋa katini. \b \q1 \v 8 Yam zeran tau aghamgham ŋgar sasaghati na, asov aghau payau! \q2 Pa taŋiiz tsiau, Yoova ilooŋa wa. \b \q1 \v 9 Yau nataŋ rarai Yoova pa uleeŋ, ve i ilooŋ suŋuuŋ tsiau. \q2 Ghasoniiŋ tsiau, i aat iyok pani. \b \q1 \v 10 Pale igham koiagŋa tisov tiroi tiina ve mayazi. \q2 Yes pale tivaghamgham, ve titoor zi rekia mon, ve titud mon ve tila. \c 7 \s1 Mbouŋ to ŋeer tau koiŋa tiŋgal saveeŋ pani \d Mbouŋ to David \d Ŋeer ee, eeza Kus. Puughu tooni ivot ila to Benyamin. I iŋgal saveeŋ sorok pa David, ve David imbou mbouŋ tane \q1 \v 1 Yoova, yo Maaron tsiau. Yau nayooŋ ilat tsio. \q2 Zeran sasaghati tigham taghon ghau tighe tivaghamun ghau. Uul ghau ve ugham mulin ghau ila nimazi. \b \q1 \v 2 Ighe mako, yes pale tirav ghau, ve tivaghamun ghau imin laion iraŋgat tamtamon, le ŋgiira ŋgiira. \q2 Pasaa, leg etag eta to igham mulin ghau ne mako. \q1 \v 3 O Yoova, Maaron tsiau, zeran tau tighe tigham saghatin ghau, yau nagham sosor eta pazi mako. \x * \xo 7:3 \xt Yo 8:46, 15:25\x* \b \q1 \v 4 Tamtamon tau yeŋa nimbu saveeŋ to nivalupu ghei nimin eemon na, yau nagham ŋgar saghati eta pazi mako. \q2 Ve yes tau tighur koi payau sorok na, yau naum gabua toozi eta mako. \b \q1 \v 5 Isaav ighe yau nagham sosor tauvene, ene poia pa koiagŋa tigham taghon ghau ve tikis ghau, \q2 ve tivaghaaz ghau ila taan ve nagheen ila ŋgaupup. \q1 \v 6 Yoova, uburig toman atem yavyav, ve ureu koiagŋa. Pa atezi yavyav kat payau. \q2 Maaron tsiau, uburig rekia mon ve uul ghau. Ughur atuya iŋarui koiagŋa pa ŋgar tau yes tighamu na. \b \q1 \v 7 Uyau tamtamon tisov tilam tilup zi ila yo naghom. \q2 Uleep ila niam to ghamuuŋ pooz izi nugh sambam, ve ugham pooz pazi. \x * \xo 7:7 \xt Mt 25:31+\x* \b \q1 \v 8 Yoova, yo ugabiiz tamtamon to nugh nugh, ve ughur atuya pazi. \q2 Ugabiiz ghau ve upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi, leso tiwatagh tighe yau ŋeer duduŋag, ve gabuag tomania ŋgar tsiau isov, ene poia mon. \b \q1 \v 9 Maaron, ŋgar tau yo ughamghamu na, ene iduduuŋ mon. Ve yo uwatagh katin tamtamon lolozi ve ŋgar toozi. \q2 Zeran sasaghati tau tighamgham malmal na, upasov ŋgar toozi saghati tawe. \q2 Ve upalot zeran duduŋazi, leso tiyooz ariaaŋ. \x * \xo 7:9 \xt Syg 2:23\x* \q1 \v 10 Maaron, yo mon ta umin sigheu payau. \q2 Yes tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, yo ugham mulin zi pa pataŋani toozi. \b \q1 \v 11 Maaron, gabizooŋ tsio, ene iduduuŋ mon. \q2 Saawe isov, yo utotoi aatyavyav tsio pa zeran sasaghati. \x * \xo 7:11 \xt Mbo 90:9; Ro 1:18\x* \b \q1 \v 12 Tamtamon tau ighe titoor ŋgar toozi mako, \q2 ene pale Maaron ipot mbuzaagh ve iyool paneegh tooni to ighur atuya pazi. \b \q1 \v 13 I igharaat zaab tooni pataghaaŋ to irav zi. \q2 Ve igharaat paneegh tooni natŋa toman yav, leso ivanegh zi. \q1 \v 14 Zeran sasaghati timin livaa tau aapo ve ighe ipoop. Pasaa, lolozi ivon pa ŋgar sasaghati naol tau tighe tigham pa tamtamon. \q2 Ve murei, mako anooŋa to ŋgar tau igheen ila lolozi na ivot ighazooŋ. Ene karom naol to tivaghamunia tamtamon. \x * \xo 7:14 \xt Yems 1:14\x* \b \q1 \v 15 Ŋeer tau ighe itai puura pa tamtamon eta, \q2 ene pale tauu itap izila puura tana. \b \q1 \v 16 Ŋgar saghati tau i ighe igham pa tamtamon, ene pale imuul pa tauu. \q2 Ve malmal tau i ighe igham pazi, ene pale ivaghamunia i tauu. \q1 \v 17 Yau lolog poia pa Yoova, ve napakuru pa ŋgar tooni duduuŋa. \q2 Yau nambou mbouŋ to napait i eeza. \q2 Pa Yoova, i Maaron tiina kat tau iliiv zimaronŋa tisov. \c 8 \s1 Iit tamtamon tamin saa kaut poia ta Maaron maata iŋgalŋgal ghiit? \q1 \v 1 O Yoova, Tiina tsiei, yo utotoi ezam tiina irau taan isov. \q2 Yo upabood taum pa mbonarim tau tiina kat. Iliiv gabua isov to sambam saamba. \q1 \v 2 Yo ughur yes geegeu ve yes tau siŋsiŋaiŋazi to tipait ezam ve titotoi tapirim. \q2 Leso ugham koiamŋa tineneeŋ, ve upoon yes zeran to taliiŋzizi avozi. \x * \xo 8:2 \xt Mt 21:16\x* \q1 \v 3 Matag izala pa sambam saamba, ve naghita nimam muuri ighengheen. \q2 Yau naghita kaiyo ve pitum tau yo taum ughur zi tila niazi na, \x * \xo 8:3 \xt Gnp 1:14; Mbo 19:1+\x* \b \q1 \v 4 ve naghe: “Yei tamtamon to taan, nimin saa kaut poia, ta yo matam iŋgalŋgal ghei? \q2 Mindai ta yo matam payei? \x * \xo 8:4 \xt Mbo 144:3+; Hib 2:6\x* \q1 \v 5 Yo ughur ghei nizi rigmon pa yes aŋela ve yo taum. \q2 Ve upakur ghei, ve ugham ezamai ivot imin tiina. \x * \xo 8:5 \xt Hib 2:6-7\x* \b \q1 \v 6 Yo ughur ghei to niŋgin yo nimam muuri, \q2 ve ughur gabua isov ila yei sambamai: \x * \xo 8:6 \xt Gnp 1:28, 9:2\x* \b \q1 \v 7 Ŋgai maata maata to nughei, \q2 ve gabua tisov tau tileep izi su, \b \q1 \v 8 man tisov tau tirovroov ila taitai saamba, \q2 ve iigh tisov tau tilaghlaagh ila te loolo. \q1 \v 9 O Yoova, Tiina tsiei, \q2 yo utotoi ezam tiina irau taan isov. \c 9 \s1 Maaron iuluul tamtamon tau tileep toman pataŋani \d Mbouŋ to David. \d Paesiiŋ ila pa ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na tauvene: Mbouŋ tane aliiŋa ‘Almut Laben’ (o ‘Mateegh to naatu.’) \q1 \v 1 O Yoova, yau napait ghom pa poia tsio toman lolog isov. \q2 Ve naghe navotia uraat ŋgeretazi tau yo ughamgham zi na. Uraat tana, maata ite. Tamtamon tighita le ŋgar toozi imbool. \b \q1 \v 2 Yau lolog poia kat ve tintinig payo. \q2 Yo Maaron tiina tau uliiv zimaronŋa tisov. \q2 Tauvene yau aat nambou ve napait yo ezam. \q1 \v 3 Saawe tau koiagŋa tighit katin tapirim, yes titoor zi ve tighe tighau. \q2 Eemon titaptap tizi le tisov timataar. \b \q1 \v 4 Yo uleep ila niam to ghamuuŋ pooz, ve ugagabiiz tamtamon. Ve gabizooŋ tsio, ene iduduuŋ mon. \q2 Yo ughit ghau ughe ŋgar tsiau ene iduduuŋ. Tauta uul ghau pa saveeŋ tsiau. \q1 \v 5 Yo uyaon nugh nugh tau tiwatagh ghom mako na, ve ureu tamtamon sasaghatizi gha tilalez. \q2 Yo umus ezazi ilale wa. \q2 Irau tamtamon matazi iŋgal zi muul ne mako. \b \q1 \v 6 Koiagŋa tisaghat wa. Pale tileep tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Ve nugh toozi paam, yo ureu mbirisai zi le tisov tilalez. \q2 Tauvene tamtamon pale lolozi iveghai zi kat. \q1 \v 7 Yoova ileep ila niia to ghamuuŋ pooz ve iŋginŋgin gabua irau saawe. \q2 I igharaat niia tawe ve isasaŋan pa gabizooŋ tamtamon. \b \q1 \v 8 I igagabiiz tamtamon tisov to taan, ve ighagharaat pataŋani toozi itaghon ŋgar duduuŋa. \q2 Ve igham pooz pa nughmariŋ itaghon ŋgar raraate mon. \x * \xo 9:8 \xt Gnp 18:25; Mbaŋ 17:31\x* \q1 \v 9 Yoova imin ruum ariaaŋa to ipoon yes tau koiazŋa tighur pataŋani pazi na. \q2 Ighe pataŋani ivot, mako i imin lezi nugh to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 10 Yoova, yes tau tiwatagh katin ghom na, tinumeer ghom. \q2 Pasaa, zeran tau tizuari zi payo, yo irau ughur murim pazi mako. \x * \xo 9:10 \xt Hib 13:5\x* \q1 \v 11 Ambou mbouŋ to apakur Yoova. \q2 I ileep izi nugh Zion, ve ighamgham pooz. \q2 Uraat tintiina tau i ighamgham zi na, avotia varuzi le irau nughmariŋ. \b \q1 \v 12 Yes tau tiliŋ siŋ pa tamtamon na, Yoova irau ighurghur zi mako. Pale iyat ŋgar toozi tawe. \q2 Ve tamtamon tau tinumeera ve tibadbaad pataŋani na, i irau loolo iveghai taŋiiz toozi mako. I pale iuul zi. \q1 \v 13 O Yoova, ughita pataŋani tau koiagŋa tigham payau ne! \q2 Yes tivaghamun ghau kat le naghe namaat. \q2 Lolom isaghatin ghau, ve upas ghau navot pa pataŋani tane. \b \q1 \v 14 Leso nayooz ila ataman to nugh Zion, ve nasavia uraat tintiina tisov tau yo ughamgham zi payau. Ve napait ghom toman tintinig. Pasaa, yo ta ugham mulin ghau. \b \q1 \v 15 Nugh nugh tau tiwatagh ghom mako na, titai puura leso tikis tamtamon. Eemon tauzi titap tizila. \q2 Puugh tau tiraaro pa saghavuuŋ tamtamon na, ene tauzi tighoon ila. \b \q1 \v 16 Yoova igabiiz tamtamon ve ighur atuya pazi itaghon ŋgar duduuŋa. Leso itotoi tauu pa tamtamon ve tiwataghi. \q2 Liis tau zeran sasaghati tighuru na, iliis tauzi. \q1 \v 17 Zeran sasaghati ve nugh nugh tau tighur murizi pa Maaron, \q2 yes pale tisov timaat gha tizila mateegha niazi. \b \q1 \v 18 Eemon yes mbolaaŋa tau tirau gabua eta mako na, Maaron irau loolo iveegh pazi ne mako. \q2 Ve yes tau tibadbaad pataŋani ve tighurghur matazi pa uleeŋ to Maaron na, i irau ipul zi tileep saghat le alok ne mako. I pale iuul zi. \q1 \v 19 Yoova, ughita. Tamtamon sorok to taan tigham aghezi payo. Upul zi tigham taliiŋzizi sov. Utatan zi. \q2 Upayooz yes nugh nugh ila yo naghom, \q2 ugabiiz zi, ve ughur atuya pazi. \b \q1 \v 20 O Yoova, ugham ŋgar eta pazi. \q2 Leso tiroi payo, ve tiwatagh tighe yes tamtamon sorok to taan mon. \q2 Tapirizi irau ghom mako. \c 10 \s1 Ŋeer ee ighason Yoova to ighur atuya iŋarui koiŋa \q1 \v 1 O Yoova, mindai ta uyooz soghan payau ve uul ghau mako? \q2 Mindai ta naleep ila pataŋani loolo, ve uyooŋ payau ne? \q1 \v 2 Zeran sasaghati tipapait tauzi, ve tinanaan yes mbolaaŋa tau tirau gabua eta mako na. \q2 Eemon ŋgar toozi saghati tau matazi iŋgali na, ene pale imuul pa tauzi ve ivaghamun zi. \b \q1 \v 3 Zeran sasaghati tipakur zi pa ŋgar saghati tau tighamghamu. \q2 Monmon tighamgham ŋgar to tigham lezi gabua katini, ve tisiksik saveeŋ sosor pa Yoova, ve tiveleghi. \b \q1 \v 4 Zeran sasaghati tawe, tipakur tauzi pa ŋgar toozi. Tauta lolozi pa tiwatagh Maaron mako. \q2 Ŋgar toozi iyaryaaŋ tighe: “Maaron irau ighur pataŋani payau mako. Pa Maaron eta ileep mako.” \x * \xo 10:4 \xt Mbo 14:1\x* \q1 \v 5 Ve saawe isov, uraat toozi ilaan poia mon. \q2 Tauta tinizi izaa, ve tigham ŋgar pa saawe tau Maaron pale igabiiz zi ve ighur atuya pazi ne mako. \q2 Ve matazi veleghin koiazŋa kat. \x * \xo 10:5 \xt Mbo 73:3+\x* \b \q1 \v 6 Ve matazi iŋgal tighe: “Gabua eta irau igham ghei nirur ne mako. \q2 Ve pataŋani eta irau ivot payei paam mako. Yei aat nileep poia mon taghon taghon gha ila.” \x * \xo 10:6 \xt Lu 12:16+; Syg 18:7\x* \q1 \v 7 Saveeŋ sasaghati naol, tomania karom, ve paroiŋ ivotvot ila avozi irau saawe. \q2 Saawe tau tisavia ŋgar sasaghati ve pataŋani tau tighe tigham pa tamtamon, ene igham zi lolozi poia kat imin tighan aniiŋ poia. \x * \xo 10:7 \xt Ro 3:14\x* \b \q1 \v 8 Yes tiyoŋyooŋ ila nugh ziige, ve tisasaŋan pa tamtamon popoiazi. \q2 Tiŋgooz tauzi ve matazi inesnes pa yes tau tirau malmal mako na. \q2 Leso tisaghav zi, ve tirav zi timaat. \b \q1 \v 9 Yes tiyoŋyooŋ ve tisasaŋan imin laion tau ileep ila su loolo ve maata ivotvot. \q2 Tisasaŋan, leso tisaghav yes tau tirau malmal mako na. \q2 Ighe tisaghav zi ila puugh toozi, ene tikis zi ve tigherev zi tila. \q1 \v 10 Tauvene tineneeŋ ve tisasaŋan pa saghavuuŋ zi. Saawe tau ighe eta peria, mako tisaghavu. \q1 \v 11 Ve matazi iŋgal tighe: “Maaron maata ilam payei mako. \q2 Ŋgar tau yei nighamu, ene i irau ighita mako, ve iwataghi mako.” \x * \xo 10:11 \xt Mbo 64:5, 94:7\x* \q1 \v 12 Oyai, Yoova, uburig utotoi tapirim pazi lak! \q2 Maaron tsiei, yes tau tinumeer ghom ve tibadbaad pataŋani na, lolom iveegh pazi sov. \b \q1 \v 13 Maaron, mindai ta yo upul zeran sasaghati tivelegh ghom? \q2 Yes tisavsaav ila lolozi tighe: “Ŋgar tau yei nighamu ne, Maaron irau ipayooz ghei pa savsaveeŋ mako.” \q1 \v 14 Eemon Maaron, yo ughita gabua isov tau tighamu na. \q2 Ŋgar sasaghati ve pataŋani maata maata tau yes tigham pa tamtamon na, yo uwatagh zi tisov ve igheen ila yo nimam. \q2 Pasaa, yes mbolaaŋa tau tirau gabua eta mako na, tighur tauzi ila yo nimam ve tinumeer ghom. \q2 Yo taum ta umin uleeŋa pa yes parooŋa. \x * \xo 10:14 \xt Mbo 68:5, 82:3, 146:7+\x* \b \q1 \v 15 Ve zeran sasaghati tau tighamgham taliiŋzizi na, urav matin tapirizi. \q2 Uyat ŋgar toozi sasaghati. Leso ivot muul sov. \q1 \v 16 Yoova, i kinik tiina tau ighamgham pooz ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \q2 Nugh nugh tau tiwataghi mako ve tileep ila taan tooni na, i pale ipasov zi le tisov kat. \x * \xo 10:16 \xt 1Tim 1:17\x* \q1 \v 17 O Yoova, yes tau tinumeer ghom ve tibadbaad pataŋani na, yo uwatagh lolozi wa. \q2 Yo aat ughur taliŋam pa taŋiiz toozi, ve upalot zi. \b \q1 \v 18 Yes parooŋa ve yes tau koiazŋa tighur pataŋani pazi na, yo taum uyooz pazi ve uul zi, ve ughur atuya pa koiazŋa. \q2 Leso tamtamon sorok to taan tiparoi nugh muul sov. \c 11 \s1 Saawe tau ŋgar isov isaghat \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yau nanumeer Yoova ve nayooŋ ila tooni. \q2 Mindai ta asaav saveeŋ to borauŋa payau aghe: \q2 “Ughau uzala pa loloz, imin man tau iroi ve ighau izala na. \b \q1 \v 2 Ughita! Zeran sasaghati tiyooŋ ila ndoroom loolo, \q2 ve tiyool paneegh toozi, tighur paneegh naatu ila ool, \q2 ve tisasaŋan tighe tivanegh yes tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na.” \q1 \v 3 Oyai, ŋgar ve tutuuŋ naol tau timin puughu pa lepoogh poia na, aazne tamtamon tivaghamunia le isaghat wa. \q2 Tauvene ŋeer duduuŋa pale igham mindai? \x * \xo 11:3 \xt Mbo 82:5\x* \q1 \v 4 Eemon Yoova, i ileep iloŋ ila rumei tooni patabuyaaŋ. \q2 I kinik to sambam tau ileep ila niia to ghamuuŋ pooz. \q2 Ve maata ighita tamtamon tisov, ve igagabiiz ŋgar toozi. \b \q1 \v 5 Yoova igagabiiz tamtamon duduŋazi ve yes sasaghatizi paam. Leso iwatagh ŋgar toozi. \q2 Yes tau lolozi pa ŋgar to ravuuŋ tamtamon na, i loolo pazi rigta mako. \q2 Ighur koi pazi. \b \q1 \v 6 Tauvene i pale igham yav ŋgilaaŋi tomania maet salfa tuntunu tau vaazi saghati na titap tizi, ve tivaghamunia zeran sasaghatizi. \q2 Ve igham yaghur tuntunu kat ilam, leso ivaghamun zi. Ene atuya toozi. \x * \xo 11:6 \xt Gnp 19:24+; Syg 14:10, 21:8\x* \b \q1 \v 7 Pasaa, Yoova itataghon ŋgar duduuŋa mon. \q2 Tauvene i loolo pa yes tau tighamgham ŋgar duduuŋa. \q2 Yes tau titaghon ŋgar poia na, ene pale tileep tomania, ve tighita naagho. \x * \xo 11:7 \xt Mbo 27:4; Mt 5:8; 2Pe 3:13\x* \c 12 \s1 Tamtamon avozi karom. Ve Maaron saveeŋ tooni, ene onoon mon \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, uul ghei lak! Pa tamtamon tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ ve titaghon eez tsio na, tisov wa. \q2 Yes tau avozi onoon na, eta ileep tomani ghei muul mako. \b \q1 \v 2 Tamtamon tisov tighamgham karom, ve tisasavia saveeŋ tau le anooŋa mako pa zetazŋa. \q2 Yamazi itortoor saveeŋ naol. \q2 Saveeŋ tau ivotvot ila avozi, ene poia. Eemon ŋgar tau igheen ila lolozi, ene ite. \q1 \v 3-4 Yoova, zeran tau tisasavia saveeŋ ŋgoreeŋ pa tamtamon to tigham lolozi na, upoon avozi. \q2 Yes tipapakur tauzi tighe: “Sei ta imin daaba payei ve iŋgin ghei? \q2 Yei avomai maata. Saa ŋgar tau ighe nisavia, ene aat tamtamon titaghoni mon.” \q2 O Yoova, ugham zi tineneeŋ. \q1 \v 5 Tauvene Yoova isaav ighe: “Yes mbolaaŋa tau tirau gabua eta mako, ve yes tau koiazŋa tivaghamun zi na, yau nalooŋ taŋiiz toozi wa. \q2 Yes tipasawal pa lepoogh poia. \q2 Tauvene aazne, yau aat naburig ve nauul zi. \q2 Yau aat nagham mulin zi ila koiazŋa nimazi, ve nauul zi tileep poi.” \q1 \v 6 Yoova saveeŋ tooni, ene onoon mon. \q2 Karom eta igheen ila loolo mako. Saveeŋ tooni, ene imin silva tau tighuru izala yav pai liim ve ru, leso muun ighau pani le iŋgalaaŋ kat. \q2 Tauvene iit irau taghur ila saveeŋ mbuaaŋ tooni. \x * \xo 12:6 \xt Mbo 19:9, 119:140\x* \q1 \v 7-8 Onoon, aazne zeran sasaghati tipapakur zi ve tilaagh irau nugh nugh. \q2 Ve eval tiina tipapait ŋgar saghati. \q2 Eemon Yoova, yo matam payei, ve uŋgin ghei nileep poi. \q2 Ve uponpoon ghei pa zeran tauvene irau saawe. \x * \xo 12:7-8 \xt Yo 17:15; 1Pe 1:5\x* \c 13 \s1 Suŋuuŋ to tamtamon tau pataŋani ighamu saawe malau \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Oyai Yoova, pataŋani tiina tane ikis ghau malau wa. \q2 Ŋeez o uul ghau? Pale lolom iveegh payau taghon taghon gha ila? \q2 Mindai ta uŋgooz naghom payau? Ŋeez o matam ilam payau muul? \x * \xo 13:1 \xt Mbo 22:1+\x* \b \q1 \v 2 Saawe isov yau naghamgham ŋgar naol pa pataŋani tsiau, \q2 mboŋ ve mataaz lolog isaghat naghe nataŋ. \q2 Pale koiagŋa tiliiv ghau taghon taghon gha ila? \q2 Ŋeez o ulam uul ghau? \q1 \v 3-4 Yoova, Maaron tsiau, matam ilam payau, ve ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau tane. \q2 Uul ghau ve ugham tapirig ivot muul. \q2 Mako pale pataŋani tane itatan ghau gha namaat, ve koiagŋa tipakur tauzi tighe tiliiv ghau. \q2 Isaav ighe yau natap ve nagham saghat, ene pale koiagŋa tighita ve tintinizi. \b \q1 \v 5 Eemon yau nanumeer ghom. Pasaa, yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Yau lolog poia kat. Pasaa, yau nawatagh: Yo pale ugham mulin ghau pa pataŋani tsiau tane. \b \q1 \v 6 Tauvene yau aat nambou mbouŋ ve napait Yoova eeza. \q2 Pasaa, i igham poghani ghau kat. \c 14 \s1 Zeran kankanooŋa tau lolozi iveegh pa Maaron \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yes kankanooŋa tau lolozi iveegh pa Maaron na, tigham ŋgar ila lolozi tighe: “Maaron eta ileep mako.” \q2 Zeran tauvene, Maaron loolo pazi mako kat. Pasaa, Ŋgar toozi isaghat wa. Tauta tighamgham ŋgar sasaghati naol. \q2 Eta igham ŋgar poia mako. \x * \xo 14:1 \xt Mbo 10:4, 53:1+; Ro 3:10+\x* \q1 \v 2 Yoova ileep izi sambam, ve maata izizi pa tamtamon to taan. \q2 I ighe ighita: Toozi eta pale ighilaalo, ma mako? \q2 Ve eta izuari ghi leso iwatagh Maaron? Mako. \x * \xo 14:2 \xt Gnp 18:21\x* \b \q1 \v 3 Tisov tipul eez tooni ve tisaghat wa. \q2 Eta igham ŋgar poia mako. Mako le mako kat. \x * \xo 14:3 \xt Gnp 6:5; Ep 2:3\x* \q1 \v 4 Tauvene Yoova igham ŋgar naol ighe: “Yes tau tinoknok ghamuuŋ ŋgar sasaghati na, lezi ghilalooŋ, ma mako? Ŋeez o ŋgar toozi ivot? \q2 Saawe isov, yes titombaan tamtamon tsiau ve tipasov gabua toozi le isov kat, imin yes tau tighan aniiŋ popoia, ve tipasovu. \q2 Matazi iŋgal ghau ve tisuŋ payau mako.” \x * \xo 14:4 \xt Yems 5:4\x* \q1 \v 5 Eemon murei, roiŋ tiina kat pale igham zi. \q2 Pasaa, Maaron pale ivool to tamtamon duduŋazi tau titaghon eez tooni. \b \q1 \v 6 Yes mbolaaŋa tau tirau gabua eta mako na, yam zeran sasaghati aponpoon eez pazi. Tauta ŋgar toozi le anooŋa mako. \q2 Eemon Yoova tauu pale imin lezi niazi to yoŋgaaŋ. \q1 \v 7 Oyai, Maaron tau ileep izi nugh Zion na iuul yes Israela, ve ipas zi tivot pa pataŋani toozi, o poi! \q2 Isaav ighe Yoova iuul tamtamon tooni ve tileep poia muul, ene pale tintinizi. \q2 Onoon kat, Yakop paaghu tooni pale lolozi poia le poia kat. \x * \xo 14:7 \xt Mbo 53:6, 126:1\x* \c 15 \s1 Sei irau ileep igharau Yoova ve isuŋ pani? \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, sei ta irau ileep tomani ghom ila niam patabuyaaŋ to suŋuuŋ? \q2 Ve sei irau ileep izi loloz tsio patabuyaaŋ Zion, ve isuŋ payo? \x * \xo 15:1 \xt Mbo 24:3+\x* \q1 \v 2 Tamtamon tau le sosor eta mako, ve laghooŋ tooni poia mon. \q2 I ighamgham ŋgar duduuŋa \q2 ve isasavia saveeŋ onoon mon toman loolo. \x * \xo 15:2 \xt Mt 5:8; Ep 4:25\x* \b \q1 \v 3 I ivaghamunia tamtamon ezazi mako, \q2 ve igham ŋgar saghati eta pa zeetŋa mako. \q2 I iŋgal saveeŋ pa toŋvetaz tooni mako, ve isinai zi mako. \x * \xo 15:3 \xt Igham 20:16\x* \b \q1 \v 4 Zeran sasaghati tau Maaron ighur muuri pazi na, i paam ighur muuri pazi. \q2 Ve yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, i ipapait zi. \q2 Saa saveeŋ tau i imbua, ene irau loolo iveghaini mako. Ighe ipataŋan pani pa taghoniiŋni, ene poia. Eemon i aat itaghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \b \q1 \v 5 Ve isaav ighe zeetŋa tigham bun ila tooni, saawe to tiyatu, yes tiyat maet duduuŋ tau tighamu na. I irau ipoi pa maet geege ite paam izala paavo mako. \q2 Ve isaav ighe tamtamon tighe tigholi, leso iŋgal saveeŋ pa yes tau lezi sosor mako, ene i irau iyok pazi mako. \x * \xo 15:5 \xt Igham 22:25\x* \b \q1 Yes tau titaghon ŋgar naol tane, ene aat tiyooz ariaaŋ. \q2 Gabua eta irau igham zi tirur ne mako. \x * \xo 15:5 \xt Igham 22:24, 23:8; 2Pe 1:5+\x* \c 16 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau inumeer Yoova \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, umin sigheu payau ve uŋgin ghau naleep poi. \q2 Pasaa, yau nanumeer ghom ve nayooŋ ilat tsio. \b \q1 \v 2 Yau nasaav pa Yoova: “Yo Tiina tsiau. \q2 Isaav ighe naleep soghan payo, ene irau nandeeŋ gabua poia eta mako.” \b \q1 \v 3 Tamtamon patabuyaaŋa to Yoova tau tilepleep izi taan, yes popoiazi kat. \q2 Isaav ighe naleep tomani zi, yes tigham lolog poia le poia kat. \x * \xo 16:3 \xt Mbo 119:63; Mbaŋ 2:42+; Hib 10:25\x* \q1 \v 4 Eemon zeran tau tibesbees pa maaron karomŋa na, pataŋani naol pale izazaa toozi. \q2 Yau irau napaak zi pa watooŋrau toozi mako. \q2 Ve avog irau itut maaron toozi ezazi rigta mako. \q1 \v 5 Yau naghita Yoova naghe i imin taan poia ee tau tipuli payau to naleep ila. \q2 Irau nambool pa gabua eta mako. Pasaa, yau naleep ila i niima. \x * \xo 16:5 \xt Mbo 23:5, 73:25+\x* \b \q1 \v 6 Gabua naol tau yau nagham zi ilat tsio, ene popoiazi mon. \q2 Onoon kat, lepoogh tsiau tau Yoova igham payau ne, ene poia kat. Imin naleep ila taan paghuuna ee tau tipuli payau. \x * \xo 16:6 \xt Mbo 142:5; Ga 4:7\x* \q1 \v 7 Yau napait Yoova pa poia tooni. Pasaa, i ighamgham pooz payau, leso nataghon eez poia. \q2 Mboŋ paam, ŋgar tau i ighuru ila lolog ne, itotoi eez payau. \b \q1 \v 8 Saawe isov, matag iŋgalŋgal naghe Yoova ileep tomani ghau. \q2 I ilepleep ila zigeg tapir ve ipapalot ghau. Tauvene gabua eta irau igham ghau narur ne mako. \x * \xo 16:8 \xt Mbo 15:5; Mbaŋ 2:25\x* \q1 \v 9 Tauta tintinig ve lolog poia kat. \q2 Irau naroi mako. Pasaa, yo aat uŋgin ghau naleep poi. \b \q1 \v 10 Irau ughur murim payau, ve upul ghau namaat gha nazila mateegha niazi ne mako. \q2 Pasaa, yau tamtamon tsio. Lolog isaghav ghom ariaaŋ, ve nataghon eez tsio. \q2 Irau upul patag imbuuz ila naal loolo ne mako. \x * \xo 16:10 \xt Mbaŋ 2:27, 13:35\x* \q1 \v 11 Yo utotoi eez to lepoogh poia payau. \q2 Isaav ighe naleep tomani ghom, ene pale lolog poia le poia kat. \q2 Ighe naleep ila nimam tapir, ene aat nayamaan poia tsio taghon taghon gha ila. \x * \xo 16:11 \xt Mbo 36:7+\x* \c 17 \s1 Ŋeer duduuŋa ee itaŋ rarai Maaron ighe iuule \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ulooŋ taŋiiz tsiau tane, ve uul ghau. \q2 Upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe yau ŋeer duduŋag. Leso tiwatagh tighe yau nagham sosor eta mako. \q2 Yau nasuŋ ghom ila avog uuli mon mako. Nasuŋ ghom toman lolog. Tauvene ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \b \q1 \v 2 Yo ughita gabua naol isov, ve yo uwatagh ughe yau nataghon ŋgar tau iduduuŋ ila yo matam. \q2 Tauvene uvool tsiau ve upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe yau nagham sosor eta mako. \q1 \v 3 Yo ugabiiz poghani ghau, ve utoov ghau. Ve ulam utiir ghau pa mboŋ paam. Tauta uwatagh katin lolog. \q2 Yo ugabiiz katin ghau, ve ughita ŋgar saghati eta igheen ila lolog mako. \q2 Pa ŋgar tsiau iyaryaaŋ naghe avog igham sosor eta sov. \x * \xo 17:3 \xt Mbo 139:1\x* \b \q1 \v 4 Yau nataghon ŋgar tau zeran siriv tighamghamu ne mako. Pasaa, matag kisin saveeŋ tsio. \q2 Tauvene zeran sasaghati tau tighamgham malmal na, yau napaghau taug pa eez toozi. \b \q1 \v 5 Saawe isov, nataghon eez tsio mon. \q2 Agheg isapir pani rigta mako. \q1 \v 6 O Maaron, yau nawatagh: Saawe isov, yo uloŋlooŋ suŋuuŋ tsiau. Tauvene nataŋ rarai ghom naghe uul ghau. \q2 Ughur taliŋam payau, ve ulooŋ aliŋag tane. \b \q1 \v 7 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Tauvene ugham uraat ŋgeretazi tintiina to uul ghau. \q2 Yes tau tiyooŋ ilat tsio na, nimam tapir aat igham mulin zi ila koiazŋa nimazi, ve tileep poi. \q1 \v 8 Uŋgin poghani ghau imin yo uŋgin taum matam. \q2 Upoon ghau imin tatareek ipagud natŋa. \b \q1 \v 9 Pa zeran sasaghati tizuari zi tighe tivaghamun ghau. \q2 Koiagŋa tilivutin ghau, ve tighe tirav ghau namaat. \q1 \v 10 Lolozi isaghatin tamtamon mako. \q2 Ve tipapait tauzi ezazi toman aliŋazi tiina. \b \q1 \v 11 Yes titaghon ghau tilam gha tilivutin ghau wa. \q2 Ve tidaad matazi payau tighe tisik ghau nazi taan. \b \q1 \v 12 Yes timin laion tau pitoola ve ighe iraŋgat gabua leso ighani. \q2 Yes timin laion paaghu tau iyooŋ ila su loolo ve isasaŋan. \q1 \v 13 Yoova, uburig urav koiagŋa lak! Uyooz umin sigheu payau, upoon zi, ve utatan tapirizi. \q2 Ukas zi pa mbuzaagh tsio, ve ugham mulin ghau pa zeran sasaghati tane. Leso naleep poi. \b \q1 \v 14 Zeran tawe tigham ŋgar tighe gabua to taan, ene gabua tauu. \q2 Utotoi nimam pazi, ve ugham mulin ghau ila nimazi. \q2 Atuya tau yo ughe ugham pazi na, upasovu pataghaaŋ. Leso tiyamaana kat! \q2 Ve ugham tauvene pa natuzŋa ve iseeŋga ila izaa to timbuzŋa paam. \q1 \v 15 Eemon yau ŋeer duduŋag. Tauvene yau aat naghita naghom. \q2 Saawe tau naburig, yau aat naleep ila yo naghom, ve nayamaan naghe: Aa, gabua ta nazuari ghau pani, tauta naghamu wa! \x * \xo 17:15 \xt Mbo 11:7; Yo 17:24; 1Kor 13:12; 1Yo 3:2\x* \c 18 \s1 David ipait Maaron eeza \d Mbouŋ to David, besooŋa to Yoova. Saawe tau Yoova igham mulin David ila Saul ve koiŋa tisov nimazi, i imbou mbouŋ tane pa Yoova. \r (2Sam 22:1-51) \q1 \v 1 O Yoova, yau lolog igheen tsio kat, ve naghamgham tapirig ilat tsio. \b \q1 \v 2 Yoova iponpoon ghau pa koiagŋa imin maetaaz tau izala kat. Ve i imin ruum ariaaŋa pa nayooŋ ila loolo. Saawe isov, i ighamgham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \q2 Maaron tsiau iponpoon ghau pa zaab imin maet tintiina, ve yau nayoŋyooŋ ila tooni. \q2 I imin sigheu payau, ve i Uleeŋa tsiau ariaaŋa. \q2 I imin didiiŋ ariaaŋa tau ilivut ghau. \b \q1 \v 3 Iit aat tapait Yoova eeza! \q2 Yau napoii pa uleeŋ, ve i igham mulin ghau ila koiagŋa nimazi. \q1 \v 4 Liis to mateegh, rigmon kanaŋ iliis ghau. \q2 Pataŋani naol titatan ghau imin dibom tintiina tipol izala pavog. \b \q1 \v 5 Ve ravraav ariaaŋa to mateegh ikaukau ghau, ve rigmon kanaŋ igherev ghau nazila mateegha niazi. \q2 Tauvene liis to mateegh, naghita igheen ila naghog. \b \q1 \v 6 Saawe tau naleep ila pataŋani tawe loolo, yau napoi Yoova pa uleeŋ. \q2 Nataŋ rarai Maaron tsiau naghe ilam iuul ghau. \q2 Taŋiiz tsiau iŋaruini, ve ighur taliiŋa pani. \q2 I ileep ila rumei tooni loolo, ve ilooŋ aliŋag. \q1 \v 7 Tauvene igham yogyoog itok taan le taan katkatia, \q2 ve loloz tisov pughuzi irur paam. \q2 Pasaa, i aate yavyav kat. \b \q1 \v 8 Mbuas ivot pa uuzu puura, \q2 ve yav yaama tomania ŋgilaaŋi ivot pa aavo, ve ighan suvinia gabua. \x * \xo 18:8 \xt Igham 19:18+\x* \b \q1 \v 9 Ra sambam saamba ikaak, \q2 ve i iyooz izala taitai gabgabuai, ve izilam. \b \q1 \v 10 I ileep izala aŋela tooni ariaaŋa nduume, ve iroov ilam. \q2 Yaghur ibaado, ve ikaleel gha ilam. \b \q1 \v 11 I ipoon tauu pa ndoroom, leso imin le niia to yoŋgaaŋ. \q2 Taitai gabgabuai ikauu, ve iŋgooz tauu ila loolo. \b \q1 \v 12 I ileep ta sewe toman mbonari tiina, ve igham nugh ighani milmilia. \q2 Tauta lalaav iŋgalŋgal izi, ve ais paatu paatu tomania yav ŋgilaaŋi titaptap tizi pa taan. \b \q1 \v 13 Yoova ileep izi sambam, ve isaav toman aliiŋa tiina kat, imin lalaav luutu. \q2 Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na aliiŋa ivot. Ve yav ŋgilaaŋi tomania ais paatu titaptap tizi. \x * \xo 18:13 \xt Mbo 29:3+\x* \b \q1 \v 14 I igham lalaav iŋgal koiŋa imin paneegh natŋa tooni. \q2 Tauta roiŋ tiina igham zi, ve tighawaar mbiriis. \b \q1 \v 15 Yoova, saawe tau yo utotoi aatyavyav tsio pazi, \q2 yaghur tiina ivot pa uzum, ve ivuvuur te ila soghan, le sausau ivot ighazooŋ. \q2 Ve taan puughu tau igheen izila siiŋa kat na ivot peria. Gabua eta ipoona muul mako. \x * \xo 18:15 \xt Igham 15:1-12\x* \q1 \v 16 Ra Yoova ileep saaŋa, ve izuzuun niima izilam ikis ghau, \q2 ve indai ghau nazaa pa mazavan belbeluuŋa loolo. \b \q1 \v 17 Koiagŋa tapirizi tiina, ve yau narau zi mako. \q2 Yes tighur koi payau kat. Eemon Yoova iuul ghau, ve ipas ghau ila nimazi. \b \q1 \v 18 Saawe tau naleep ila pataŋani loolo, yes tipaburigin malmal payau. \q2 Eemon Yoova ipoon ghau ve ipalot ghau. \b \q1 \v 19 I ipas ghau navot pa pataŋani tsiau, ve ighur ghau nala naleep izi nugh poia. \q2 Pasaa, i loolo payau kat. Tauta igham mulin ghau ve naleep poi. \q1 \v 20 Yau nataghon ŋgar tau iduduuŋ ila Yoova maata. Tauta i loolo payau ve igham poghani ghau. \q2 Nimag igham sosor eta mako. Tauta i igham leg atuya poia. \b \q1 \v 21 Pasaa, saawe isov, yau nataghon eez to Yoova. \q2 Irau nagham ŋgar saghati ve naghur murig pa Maaron tsiau ne mako. \x * \xo 18:21 \xt Mbo 119:102\x* \b \q1 \v 22 Pasaa, matag kisin tutuuŋ tooni tisov. \q2 Tutuuŋ tooni tau tigheen pataghaaŋ na, naghur murig pazi mako. \b \q1 \v 23 Tauta leg sosor eta ila i maata mako. \q2 Yau naŋgin taug poi, tauta nagham gabua eta isosor mako. \b \q1 \v 24 Yau naghamgham ŋgar duduuŋa ve ŋgar ŋgalaaŋa mon ila Yoova maata. \q2 Tauta i loolo payau ve igham leg atuya poia. \q1 \v 25 Yoova, isaav ighe tamtamon eta loolo isaghav ghom ariaaŋ ve itaghon eez tsio, yo pale lolom isaghavu paam ve uule irau saawe. \q2 Tamtamon tau ighe le sosor eta mako ve ŋgar tooni isov popoia mon, ene pale yo upamuul ŋgar poia pani paam. \b \q1 \v 26 Ve isaav ighe ŋeer eta ighamgham ŋgar ŋgalaaŋa mon, ene pale yo paam ugham ŋgar ŋgalaaŋa pani. \q2 Eemon yes tau lezi ŋgar tiina pa ghamuuŋ karom ve ŋgar saghati, na yo lem eez naol to uyat ŋgar toozi tawe. \b \q1 \v 27 Tamtamon tau titatan tauzi na, yo ughamgham mulin zi pa pataŋani toozi. \q2 Eemon yes tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom na, yo utatan zi tizi timin kaut sorok. \x * \xo 18:27 \xt Mt 5:3, 23:12\x* \b \q1 \v 28 Yoova, Maaron tsiau, yo ugham ghazooŋa tsio isul ghau, \q2 ve uziir ndoroom ighau payau, leso naleep poi. \x * \xo 18:28 \xt Yo 8:12; 2Kor 4:6; 2Pe 1:19\x* \b \q1 \v 29 Yo upapalot ghau. Tauta yau irau naparav tomania koiagŋa le naliiv zi. \q2 Maaron tsiau ilepleep tomani ghau. Tauvene yau irau nayaat maloŋon didiiŋ ariaaŋa tau ilivut koiagŋa nugh toozi, ve naloŋ nala. \b \q1 \v 30 Maaron eez tooni, ene poia le poia kat. \q2 Ve saveeŋ tooni, ene onoon mon. Irau taghur ila kat. \q2 Tamtamon tisov tau tiyooŋ ila tooni na, i imin sigheu pazi. \x * \xo 18:30 \xt Yo 17:17\x* \q1 \v 31 Yoova mon ta Maaron tauu. Ite paam mako. \q2 I mon ta iponpoon ghiit imin maet tiina. \b \q1 \v 32 I ipapalot ghau pa tauu tapiri, tauta nayooz tuŋia. \q2 Ve i iŋginŋgin ghau pa laghooŋ tsiau, ve itotoi eez payau. \x * \xo 18:32 \xt Mbo 23:1-5; 1Pe 5:10\x* \b \q1 \v 33 I igham agheg tuŋia ila taan, ve nalaan ariaaŋ imin mekmek sagsag. \q2 Tauvene saawe tau nalaagh ila nugh sapsapu, irau agheg pusukia ve natap mako. \b \q1 \v 34 I itotoi ŋgar to ghamuuŋ malmal payau, ve ipalot nimag. \q2 Tauta yau irau nadaad paneegh ariaaŋa tau tigharaata pa mbaras. \x * \xo 18:34 \xt 2Kor 10:4; Ep 6:10-17\x* \b \q1 \v 35 Yoova, yo umin sigheu payau, ve ugham mulin ghau ila koiagŋa nimazi. \q2 Ve nimam tapir, tauta ipapalot ghau. \q2 Yo uluul ghau, tauta ezag imin tiina. \b \q1 \v 36 Yo ugharaat poghania agheg niia. \q2 Tauta agheg pusukia mako, ve nayooz tuŋia pa ghamuuŋ malmal. \b \q1 \v 37 Yau nalaan taghon koiagŋa nala le nazaa toozi. \q2 Ve naravuur zi le tisov kat. Eta ileep muul mako. \b \q1 \v 38 Yau narav zi le tisov titaptap tizi agheg puughu. \q2 Eta irau iburig muul to igham malmal payau ne mako. \b \q1 \v 39 Pasaa, yo upapalot ghau pa taum tapirim. Tauta nayooz ariaaŋ pa malmal. \q2 Yo ughur koiagŋa tila nimag ve naliiv zi. \b \q1 \v 40 Yo ugham zi titoor zi, ve tighau tila. \q2 Yes tau tighur koi payau ne, yau napasov zi le tisov kat. \b \q1 \v 41 Yes tipoi pa uleeŋ. Eemon eta iuul zi mako. \q2 Taŋiiz toozi iŋarui Yoova paam. Eemon i ilooŋ zi mako. \b \q1 \v 42 Yau narav mbirisai zi, le timin ŋgaupup tau yaghur ivuvuura gha ilale. \q2 Ve navaghaaz zi imin tiiŋ tau igheen ila eeze. \q1 \v 43 Saawe tau tamtamon tiburig ve tizoor aliŋag, yo uvool tsiau, ve ugham mulin ghau ila nimazi. \q2 Ve ughur ghau namin daaba pa nugh nugh. \q2 Tamtamon to taan siriv tau yau nawatagh zi mako na, aazne tileep ila sambag ve tibesbees payau. \b \q1 \v 44 Ighe tilooŋ aliŋag, ene rekia mon ve titaghoni. \q2 Nugh nugh tilam ve tiput aghezi payau toman roiŋ tiina. \b \q1 \v 45 Pasaa, tighilaal tighe tirau gabua eta mako. \q2 Tauvene roiŋ tiina igham zi, ve tipul ruum toozi ariaŋazi tau tiyoŋyooŋ ila lolozi na, ve tilam tsiau. \q1 \v 46 Onoon kat, Yoova ilepleep! \q2 I iponpoon ghau imin maet tiina. \q2 I Uleeŋa tsiau. Tauvene yau napakuru ve napait eeza. \b \q1 \v 47 I ivool tsiau, ve iyat ŋgar sasaghati tau koiagŋa tigham payau na. \q2 Ve ighur nughmariŋ tileep ila yau sambag. \b \q1 \v 48 I ipas ghau ila koiagŋa nimazi, ve iuul ghau le naliiv zi. \q2 I igham mulin ghau ila yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon na nimazi. \q1 \v 49 Tauvene Yoova, yau aat nayoor ezam ila tamtamon to nugh nugh sosozi, ve nambou to napait ghom. \x * \xo 18:49 \xt Ro 15:9\x* \b \q1 \v 50 Yoova iuluul yes tau i ighur zi timin kinik. Tauta tilivliiv malmal tintiina. \q2 I tauu ighur David to igham pooz. \q2 Tauvene loolo isaghavu, ve pale ighur poia tooni izazaa to David tomania paaghu tooni taghon taghon gha ila. \c 19 \s1 Gabua tau Maaron ighur zi na titotoi ghiit tighe i eeza tiina \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Gabua naol isov tau tighenaar ila sambam saamba na titotoi ghiit tighe Maaron eeza tiina. \q2 Gabua ta saaŋa we, ene i niima muuri. \q2 Tauta titotoi Maaron tapiri tomania ŋgar ve poia tooni pait. \x * \xo 19:1 \xt Mbo 89:5, 97:6; Ro 1:19+\x* \b \q1 \v 2 Mataaz ta naol ne, tisavsaav pait. \q2 Ve mboŋ ta naol ne, tipaghazoŋai ghiit pa ŋgar tooni. \b \q1 \v 3 Yes lezi avozi to tisavsaav mako. \q2 Irau talooŋ avozi luutu mako. \b \q1 \v 4 Eemon aliŋazi ila irau taan isov. \q2 Saveeŋ toozi ila irau taan ziige ta naol ne. \x * \xo 19:4 \xt Ro 10:18\x* \q2 Maaron ighur aaz le niia ila sambam saamba to igheen pani. \b \q1 \v 5 Aaz pisikia izaa imin ŋeer tau ivai paaghu, ve ipul ruum tooni ve ivot toman tintini. \q2 Ve imin tamtamon to landooŋ tau igharaat ghi to ilaan toman loolo poia. \b \q1 \v 6 Aaz izaa pa taan ziige ee, \q2 ve imalaaŋ ila izi pa ziige ite. \q2 Ve gabua eta irau iyooŋ pa maata ne mako. \s1 Saveeŋ to Maaron ene poia kat ve ipaghazoŋai ghiit pa ŋgar tooni \q1 \v 7 Saveeŋ isov tau Yoova igham pait, ene poia kat ve iduduuŋ mon. \q2 Ve ipariaaŋ ghiit ve igham tapiriin ivot muul. \q2 Eez tau Yoova ighuru pa tamtamon tooni na, igheen tuŋia tauvene. Irau itoora muul mako. \q2 Ve ipaghazoŋai yes tau lezi ŋgar tiina mako na, le ŋgar toozi ivot. \x * \xo 19:7 \xt Mbo 119:104; 2Tim 3:15\x* \b \q1 \v 8 Tutuuŋ naol tau Yoova ighur zi pait, ene duduŋazi mon, ve tigham ghiit loloon poia kat. \q2 Tutuuŋ to Yoova imin ghazooŋa pait, ve igham ghiit taghilaal. \x * \xo 19:8 \xt Mbo 119:105, 130; 2Pe 1:19\x* \b \q1 \v 9 Ŋgar to taroi pa Yoova ve tataghon ŋgar tooni, ene poia. \q2 Ŋgar tauvene, ene iŋgalaaŋ ila i maata, ve igheen tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Ve gabizooŋ to Yoova, ene iduduuŋ ve onoon mon. \b \q1 \v 10 Tamtamon tighita maet gol tighe ene gabua tiina, ve lolozi pani. \q2 Eemon Yoova saveeŋ tooni iliiv kat pa gol katini tau ŋgalaŋazi na. \q2 Ve tok suuru tauvene paam, poia ve imonmoon ila avoon. \q2 Eemon Yoova saveeŋ tooni, ene poia kat le iliiv tok suuru. \x * \xo 19:10 \xt Mbo 119:72, 103\x* \q1 \v 11 Yoova, yau besooŋa tsio. Saveeŋ tsio ipaghau ghau pa pataŋani naol. \q2 Yes tau titaghon saveeŋ tsio, ene aat tigham lezi atuya tiina. \x * \xo 19:11 \xt Yo 14:21+; 1Tim 4:8\x* \b \q1 \v 12 Sei irau ighilaal sosor tooni isov? Mako. \q2 O Yoova, sosor naol tau naghilaal zi mako ve nagham zi na, lolom isaghatin ghau ve upul zi. \b \q1 \v 13 Yau besooŋa tsio. Sosor tau naghilaal zi na, upaghau ghau pazi. \q2 Pa lolog pa ŋgar tauvene igham pooz payau mako. \q2 Leso nagham sosor tiina eta sov, ve ŋgar tsiau iduduuŋ ila yo matam. \q1 \v 14 Tauvene yau naghe le saveeŋ tau ivot ila avog, ve ŋgar tau igheen ila lolog ne, isov iduduuŋ ila yo matam, ve igham ghom lolom poia. \q2 O Yoova, yo Uleeŋa tsiau ve uponpoon ghau imin maet tiina. \c 20 \s1 Yes Israela tighason Maaron to ipalot kinik toozi \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Saawe tau ighe yo uleep ila pataŋani loolo, Yoova pale ilooŋ suŋuuŋ tsio ve iuul ghom. \q2 Maaron to Yakop, i eeza tiina pa tapiri ve poia tooni. I pale imin sigheu payo ve iŋgin ghom uleep poi. \b \q1 \v 2 Maaron ileep ila rumei tooni patabuyaaŋ izi loloz Zion. \q2 I pale iuul ghom ve ipalot ghom. \b \q1 \v 3 I aat maata iŋgal watooŋrau tsio tisov. Irau loolo iveegh pazi mako. \q2 Watooŋrau tsio tau yav ighan dodolin zi, ene tighamu loolo poia. \b \q1 \v 4 Ve gabua tau yo lolom pani na, i aat igham payo. \q2 Ve ŋgar isov tau lolom ighur ughe ugham zi na, i pale igham anooŋa ivot. \b \q1 \v 5 Murei, saawe tau yo uliiv koiamŋa, yei pale lolomai poia kat ve nisir. \q2 Pale nigham pilak tsiei ve nisik zi ilala ilamlam, ve nipait Maaron toit eeza toman tintinmai. \q2 Gabua naol isov tau yo ughason Yoova pani na, i pale ilooŋ ghom ve igham payo. \q1 \v 6 Ŋgarig gha nawatagh: Yoova pale iuul kinik tau i tauu ighuru pa uraat na. \q2 I pale ileep izi nugh tooni patabuyaaŋ sambam, ve ilooŋ suŋuuŋ tooni, ve ipaloti pa tauu tapiri. Leso iliiv koiŋa tisov. \q1 \v 7 Zeran siriv tinumeer karis toozi to malmal, \q2 ve siriv tipakur zi pa hos toozi. \q2 Eemon yei ninumeer Maaron tsiei Yoova. I eeza tiina pa tapiri ve poia tooni. \x * \xo 20:7 \xt Mbo 33:17\x* \b \q1 \v 8 Tauvene koiamaiŋa pale aghezi pusukia ve titaptap. \q2 Eemon yei pale niburig ve niyooz tuŋia pa malmal. \q1 \v 9 O Yoova, ughur taliŋam pa taŋiiz tsiei tane, \q2 ve uul kinik tsiei. Leso iliiv koiŋa. \c 21 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa uleeŋ tau i igham pa kinik toozi \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, kinik tsiei loolo poia kat. Pasaa, yo upaloti pa taum tapirim. \q2 Yo uule pa malmal le iliiv koiŋa. Tauta tintini kat. \b \q1 \v 2 Gabua tau i loolo pani ve ighason ghom pani na, yo uŋguruuta mako. \q2 Yo ugham pani wa. \b \q1 \v 3 Yo ula uvot tooni, ve upakuru pa gabua popoia naol. \q2 Ve ughur moghar ndamoonda milmilia izala daaba. \q2 Moghar tawe, tigharaata pa gol tau poia kat. \b \q1 \v 4 I ighason ghom to uŋgini poi ila saawe to malmal, \q2 leso imaat sov, ve ileep poia taghon taghon gha ila. \q2 Ve yo ulooŋ suŋuuŋ tooni. \b \q1 \v 5 Yo uule gha iliiv malmal, tauta eeza ivot imin tiina. \q2 Ve upaboode pa tapirim ve poia tsio. Tauta vaaru ilaan irau nugh nugh, ve tamtamon tipaiti tighe i eeza tiina kat. \b \q1 \v 6 Onoon kat, poia tsio pale izazaa tooni taghon taghon gha ila. \q2 Ve yo uleep tomania. Tauta loolo poia le poia kat. \b \q1 \v 7 Kinik tsiei inumeer Yoova. Tauvene gabua eta irau ighamu itap ne mako. \q2 Pasaa, Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na, loolo isaghavu ariaaŋ, ve iuluule itaghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \q1 \v 8 O kinik, nimam pale ikisiir koiamŋa tisov. \q2 Yes tau tighur koi payo na, nimam tapir pale isaghav zi. \b \q1 \v 9 Saawe tau utotoi tapirim ivot ighazooŋ, yo pale uvaghamun zi kat imin yav tiina ighan gabua. \q2 Onoon kat, aatyavyav to Yoova pale izaa toozi, ve yav tooni ighaniir zi. \b \q1 \v 10 Natuzŋa paam, yo pale uravuur zi, ve upasov zi pa taan. \q2 Tauvene murei, paaghu toozi eta irau ileep muul mako. \b \q1 \v 11 Onoon, yes tiil eez payo, ve timbu saveeŋ tighe tivaghamun ghom. \q2 Eemon ŋgar toozi saghati tawe irau ighur anooŋa mako. \x * \xo 21:11 \xt Mbo 2:1; Mk 14:1\x* \b \q1 \v 12 Saawe tau tighita yo ughur paneegh naatu iŋarui zi, \q2 yes pale tiroi ve tighau tila. \q1 \v 13 Yoova, uburig ve utotoi tapirim ivot ighazooŋ. \q2 Leso nimbou ve nipait ezam pa tapirim. \c 22 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer ee tau ileep ila pataŋani tiina loolo ve igham ŋgar ighe Maaron ighur muuri pani \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron tsiau, Maaron tsiau, puughu mindai ta ughur murim payau? \q2 Pataŋani tsiau igham ghau nataŋ tiina. Puughu mindai ta yo uul ghau mako, ve uleep soghan payau? \x * \xo 22:1 \xt Mbo 10:1; Mk 15:34\x* \b \q1 \v 2 Maaron tsiau, mataaz ta naol ne, nataŋ rarai ghom. Eemon yo usavia leg saveeŋ eta mako. \q2 Ve mboŋ tauvene paam. Namariau mako. Nanoknok taŋiiz. \q1 \v 3 Eemon Maaron, yau nawatagh: Yo patabuyaaŋ. \q2 Yo uleep ila niam to ghamuuŋ pooz, ve yes Israela tipapait ghom. \b \q1 \v 4 Muuŋ ve ilam, timbumaiŋa tinumeer ghom. \q2 Yes tighur ilat tsio, ve yo upas zi tivot pa pataŋani toozi. \q1 \v 5 Saawe tau titaŋ rarai ghom, yo ugham mulin zi pa pataŋani toozi. \q2 Yes tinumeer ghom, ve yo uul zi. Tauvene tighur matazi payo sorok mako. \q1 \v 6 Eemon yau, tamtamon tighit ghau tighe yau tamtamon mako. \q2 Matazi tatanin ghau, ve tivelegh ghau tighe yau kaut sorok imin motmoot to taan lolo. \x * \xo 22:6 \xt Is 53:3\x* \b \q1 \v 7 Tamtamon tisov tau tighit ghau ne, titurun luazi payau ve tighe: ‘Aa, ughita wa?” \q2 Ve tiŋiŋ payau, ve tisik saveeŋ veleghiiŋ naol payau. \x * \xo 22:7 \xt Mt 27:39; Mk 15:29\x* \b \q1 \v 8 Tisavsaav payau tighe: “Yo ughe unumeer Yoova? \q2 Poia. Ighe tauvene, o taleep ve taghita. Isaav ighe i loolo payo kat, i aat iuul ghom, ve igham mulin ghom pa pataŋani tsio.” \x * \xo 22:8 \xt Mt 27:43\x* \q1 \v 9 Eemon Yoova, yo ta ughur ghau navot poi ila tinaŋ aapo. \q2 Ve saawe tau naghunghun tuz, yo urarar payau poi. \x * \xo 22:9 \xt Mbo 71:6; Ga 1:15\x* \b \q1 \v 10 Saawe tau tinaŋ ipoop ghau, tighur ghau nalat namin yo lem, leso uŋgin ghau. \q2 Tauta saawe tawe ve ilam, yau nanumeer ghom naghe yo Maaron tsiau. \q1 \v 11 Tauvene uleep soghan payau sov. \q2 Pa aazne, pataŋani tiina ighe ivot payau. \q2 Ve leg tamtamon eta to iuul ghau mako. \q1 \v 12 Ughita. Koiagŋa katini tilam tilivutin ghau. \q2 Tapirizi tiina imin makau zitamoot to Basan tau bide tapirizi na. \b \q1 \v 13 Yes timin laion tau tikakaak avozi ve livozi imasis ilam payau. \q2 Ve lolozi ŋuria tighe tiraŋgat ghau ve tighan ghau. \b \q1 \v 14 Tauvene tapirig isov kat, imin yaa tau igheen ila uur loolo ve tiliŋi ilale. \q2 Tuag tisov goloŋia. Tauvene nayamaan taug naghe irau nagham gabua eta mako. \q2 Ve roiŋ tiina igham ghau ve lolog imin waar mbuaaŋ. Naghe paita namaat tane. \b \q1 \v 15 Ŋgarsuag igorgor kat. \q2 Yo upul ghau ve nagheen ila ŋgaupup loolo ve naghe paita namaat tane. \q1 \v 16 Koiagŋa katini tilam tilivutin ghau imin ŋgavuun umbaal \q2 ve tivaraŋgatin agheg ma nimag. \x * \xo 22:16 \xt Lu 23:33; Yo 19:18\x* \b \q1 \v 17 Ve tuag isov peria. \q2 Tauvene koiagŋa tiyooz ve timarar ghau, ve lolozi poia kat. \q2 Pasaa, nasaghat wa. \b \q1 \v 18 Yes tighe pa namaat wa. Tauta tighe tivalagh nonoghiiŋa tsiau tomania gabua tsiau siriv irau zi. \q2 Tauvene tipayooz mbuur, leso tighita sei ta pale igham saa gabua. \x * \xo 22:18 \xt Mt 27:35; Yo 19:24\x* \q1 \v 19 Yoova, uleep soghan payau sov. \q2 Uleeŋa tsiau, ulam rekia ve uul ghau! \b \q1 \v 20 Upoon ghau pa mbuzaagh to mateegh. \q2 Upaghau ghau pa ŋgavuun sasaghati tane. Mako pale tivaghamun ghau. \b \q1 \v 21 Ugham mulin ghau pa laion tane aavo, \q2 ve upasali ghau pa makau sagsagŋa tane zoŋazi. \q2 Aa, ŋgarig gha naghita naghe yo ulooŋ ghau! \b \q1 \v 22 Tauvene yau aat navotia gabua tau yo ugham payau ne pa zetagŋa. \q2 Saawe tau tamtamon tsio tilup zi pa suŋuuŋ, yau aat nala tomani zi ve nayoor ezam. \x * \xo 22:22 \xt Hib 2:12\x* \q1 \v 23 Yam tau aroi pa Yoova ve ataghon ŋgar tooni na, apakuru. \q2 Yam siŋ to Yakop, apait Yoova eeza pa tapiri ve poia tooni. \q2 Yam Israela asov, aroron ve aroi pani. \b \q1 \v 24 Pa yes tau tibadbaad pataŋani ve tighur matazi pa Yoova na, i irau ighita pataŋani toozi imin kaut sorok ne mako. Pale iuul zi. \q2 Irau ivelegh zi, ma ighur muuri pazi ne mako. \q2 Tauvene saawe tau titaŋ raraini pa lezi uleeŋ, i aat ilooŋ taŋiiz toozi ve iuul zi. \q1 \v 25 Yoova, isaav ighe tamtamon tsio tilup zi pa suŋuuŋ tiina, yau aat nayoor ezam ila naghozi, ve napait ghom pa ŋgar tau yo ugham payau na. \q2 Yau pale nataghon saveeŋ mbuaaŋ tsiau, ve nagham watooŋrau payo ila yes tau tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio na matazi. \b \q1 \v 26 Watooŋrau tau nagham pa paitooŋ Yoova na, yes mbolaaŋa pale tighan sirivu, le apozi isuŋ. \q2 Ve yes tau tizuari zi pa Yoova na, pale tipaiti. \q2 I tauu pale igham poghani zi ve tileep poia taghon taghon gha ila. \q1 \v 27 Tamtamon irau taan ziige ta naol ne pale matazi iŋgal Yoova, ve titoor ŋgar toozi imuul ila pani. \q2 Nughmariŋ pale tisov tiput aghezi pani ve tipaiti. \x * \xo 22:27 \xt Mbo 2:8; Syg 5:9-13, 7:9\x* \b \q1 \v 28 Pasaa, Yoova, i kinik tiina. \q2 I iŋgin tamtamon tisov to taan, ve ighamgham pooz pazi. \q1 \v 29 Tauvene kuaz puughu to taan tau tipapakur tauzi na, pale tisov tiput aghezi pani ve tipaiti. \q2 Ve ila ila le yes tau tigharau tighe timaat ve timin ŋgaupup na, yes paam pale tiput aghezi pani ve tipaiti. \b \q1 \v 30 Paaghu toit pale tibees pa Yoova. \q2 Yes tau tivot murei na, pale tilooŋ Yoova vaaru. \b \q1 \v 31 Yes tau tipoop zi murei na, ene pale tisavia ŋgar duduuŋa to Yoova pazi, \q2 ve tipaes pazi pa eez tau i igham mulin tamtamon tooni. \c 23 \s1 Yoova, i ŋginiiŋ toit \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, i ŋginiiŋ tsiau poia. \q2 Irau nambool pa gabua eta mako. \x * \xo 23:1 \xt Yo 10:11; Hib 13:20\x* \b \q1 \v 2 I ighegherev ghau nala pa kikiliiŋ popoia tau igheen yaa naliu ziige na. \q2 Leso naghan, naghun yaa luuma, ve namariau. \x * \xo 23:2 \xt Syg 7:17\x* \b \q1 \v 3 I igham tapirig ivot muul, \q2 ve ipaduduuŋ ghau le nataghon eez tau iduduuŋ ila i maata. \q2 Leso ipaghazoŋai eeza tiina ivot ighazooŋ. \q1 \v 4 Yoova, ighe nalaagh ila nugh sapsapu to mateegh, ve ndoroom tiina ikau ghau, ene irau naroi mako. \q2 Pasaa, yo uleep tomani ghau. \q2 Yau naghit ghom ukis zaab tsio tomania titi to upaduduuŋ sipsip pani, tauvene ateg izi. \q1 \v 5 Yau nalam namin loom payo, ve yo upakur ghau kat. \q2 Yo ugham marewaaŋ tiina payau ila koiagŋa matazi. \q2 Ve uliŋ ŋgoreeŋ izala dabag, ve ugham poghani ghau kat. \b \q1 \v 6 Onoon kat, saawe isov tau naleep izi taan, yo lolom isaghav ghau, ve poia tsio izazaa tsiau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q2 Rumei tsio aat imin niag to lepoogh le irau saawe tsiau isov. \c 24 \s1 Maaron, i kinik tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Taan tomania gabua naol isov tau tileep ve tigheen ila, ene to Yoova. \q2 Nugh tisov tomania tamtamon tau tilepaar ila, ene i tooni mon. \x * \xo 24:1 \xt Mbo 50:12, 89:11; 1Kor 10:26\x* \b \q1 \v 2 Pasaa, i ta ighur taan ipot izala te paavo. \q2 Ve ipariaaŋ taan puughu igheen tuŋia izila te loolo ta siiŋa geeg. \f + \fr 24:2 \ft Yes Kanaana tighur ila tighe te, i le maaron. Ve lezi maaron ite paam eeza Baal. Yes tighur ila tighe muuŋ geeg, yesuru tiparav, le Baal iliiv maaron to te tapiri, ve ighur taan igheen tuŋia izala te paavo. Ŋeer tau itoor mbouŋ tane isaav tauvene: Yoova ta ighur taan ve te. \f* \x * \xo 24:2 \xt Gnp 1:9; 2Pe 3:5\x* \q1 \v 3 Sei irau izala loloz to Yoova ve isuŋ pani? \q2 Ve sei irau iloŋ ila rumei tooni patabuyaaŋ ve iyooz ila i naagho? \x * \xo 24:3 \xt Mbo 15:1\x* \b \q1 \v 4 Tamtamon tauvene: I igham sosor eta mako. Ve ŋgar isov tau igheen ila loolo na, ene iŋgalaaŋ mon. \q2 I ipait maaron karomŋa mako, \q2 ve iwaat Maaron eeza sorok to ipalot saveeŋ karom mako. \x * \xo 24:4 \xt Igham 20:16; Mbo 51:10; Mt 5:8\x* \b \q1 \v 5 Tamtamon tauvene, poia to Yoova aat izaa tooni. \q2 Maaron tau Uleeŋa tooni na, pale igham mulini ve ileep poi, ve ipaghazoŋaini ighe i ŋeer duduuŋa. \b \q1 \v 6 Zeran tauvene tizuari zi pa Maaron. \q2 Yes tighe tila tivot to Maaron to Yakop naagho, ve tisuŋ pani. \q1 \v 7 O yam ataman, akaak ve tinimim izaa. \q2 Yam ataman to muuŋ geeg, tinimim izaa, ve akaak le akaak kat. \q2 Leso sooso irau kinik tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni na itaghoni iloŋ ila. \f + \fr 24:7 \ft Ughita \xt 2Sam 6:1-19\ft . Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ tau muuŋ igheen ila balbaal patabuyaaŋ to Maaron ve yes Israela tibadbaado na, yes tighita tighe Maaron tauu ilepleep ila. Tauvene saawe tau tibaad bokis tawe ve tiloŋ tila pa Yerusalem na, tigham ŋgar tighe Maaron tauu iloŋ ila pa Yerusalem.\f* \x * \xo 24:7 \xt Mt 21:5\x* \b \q1 \v 8 Laak, kinik tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni na, ene sei? \q2 Ene Yoova. \q2 I saksaki, ve tapiri tiina. \q2 Ve i irau kat pa ghamuuŋ malmal. \x * \xo 24:8 \xt Igham 15:3+\x* \q1 \v 9 O yam ataman, akaak ve tinimim izaa. \q2 Yam ataman to muuŋ geeg, tinimim izaa, ve akaak le akaak kat. \q2 Leso sooso irau kinik tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni na itaghoni iloŋ ila. \b \q1 \v 10 Laak, kinik tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni na, ene sei? \q2 Ene Yoova. \q2 I Maaron saksaki, ve iŋgin gabua naol isov. \q2 Onoon kat, i kinik tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni. \c 25 \s1 Ŋeer ee isuŋ pa Maaron ighe ireu sosor tooni, ve itotoi eez pani \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, naghur taug nalat tsio, ve nasuŋ payo. \b \q1 \v 2 Maaron tsiau, yau nanumeer ghom. \q2 Upul koiagŋa titatan ghau sov. \q2 Pale tipakur zi tighe tiliiv ghau, ve tigham ghau mayag. \b \q1 \v 3 Tamtamon tisov tau tisaŋan ghom pa uleeŋ na, irau tighur matazi payo sorok ve mayazi ne mako. \q2 Eemon yes tau tighur murizi payo na, yes pale mayazi. \q1 \v 4 Yoova, utotoi eez tsio payau. \q2 Upaghazoŋai ŋgar tsiau pani, leso nataghon duduŋaini. \b \q1 \v 5 Ugham pooz payau, leso laghooŋ tsiau iduduuŋ pa saveeŋ tsio. \q2 Ve upaghazoŋai ghau pa ŋgar tsio. \q2 Pasaa, yo Maaron tsiau ve Uleeŋa tsiau. \q2 Mboŋoozo ila le ravrav izi, yau naghurghur matag payo. \q1 \v 6 Yoova, muuŋ ve ilam, yo lolom isaghatin tamtamon ve uluul zi. \q2 Ve lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve poia tsio izazaa toozi. \q2 Matam iŋgal ŋgar tsio tana. \b \q1 \v 7 Sosor ve ŋgar to taliiŋzizi tau yau kukuag ve naghamgham zi na, matam iŋgal zi sov. \q2 Yoova, yo poiam, ve lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q2 Tauvene matam iŋgal ghau ve uul ghau! \q1 \v 8 Yoova ŋgar tooni, ene poia ve iduduuŋ mon. \q2 Tauvene zeran tau tisapir pa ŋgar tooni na, i ipapaduduuŋ zi pa eez tooni. \b \q1 \v 9 Ve yes tau titatan tauzi ve tinumeer Maaron mon na, \q2 i ighegherev zi ve itotoi eez tooni pazi, leso titaghon ŋgar duduuŋa. \b \q1 \v 10 Yes tau matazi kisin saveeŋ mbuaaŋ toozi tomania Yoova, ve titaghon eez tau i ighuru pa tamtamon tooni na, \q2 i loolo isaghav zi ariaaŋ ve iuluul zi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \q1 \v 11 O Yoova, yau nagham sosor katini kat. \q2 Eemon yo ezam tiina pa ŋgar tsio tau lolom isasaghatin yei tamtamon. \q2 Tauvene ureu sosor tsiau. \b \q1 \v 12 Tamtamon tisov tau tiroi pa Yoova ve tighe titaghon ŋgar tooni na, \q2 i pale itotoi eez pazi. Leso tiwatagh eez sindei tau yes aat titaghoni. \b \q1 \v 13 Zeran tauvene, lepoogh toozi pale poia kat. \q2 Ve natuzŋa paam, pale tileep poia izi taan tau Yoova igham pa tamtamon tooni. \x * \xo 25:13 \xt Mbo 37:9, 11; Mt 5:5\x* \b \q1 \v 14 Yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, timin i zeetŋa duduuŋ. \q2 Tauvene i ivovotia ŋgar tooni yoŋgaaŋa pazi, ve ipaghazoŋai zi pa eez to yesŋa tivalupu zi timin eemon itaghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \b \q1 \v 15 Saawe isov, yau naghurghur matag pa Yoova naghe i aat iuul ghau. \q2 I pale ipas agheg pa liis tau koiagŋa tighuru payau ne. \q1 \v 16 Yoova, yau besooŋa tsio. Tauvene matam imuul ilam payau. Lolom isaghatin ghau, ve uul ghau pa pataŋani tsiau. \q2 Pa yau zigau kat. Leg etag eta to iuul ghau pa pataŋani tsiau tane mako. \b \q1 \v 17 Lolog ipataŋan kat ve nagham ŋgar naol. Pasaa, yau leg eez eta mako. \q2 Upas ghau navot pa pataŋani tsiau tane loolo. \b \q1 \v 18 Ughita pataŋani ve saghatiiŋ tiina tau ivot payau ne, ve uul ghau. \q2 Ve ureu sosor tsiau tisov tilalez. \q1 \v 19 Ughita. Koiagŋa, yes eval. \q2 Ve atezi yavyav payau kat. Tighe le tivaghamun ghau. \b \q1 \v 20 Eemon yau nanumeer ghom naghe yo aat ugham mulin ghau ila koiagŋa nimazi, ve uŋgin ghau naleep poi. \q2 Yau nayooŋ ilat tsio. Tauvene upul zi tiliiv ghau sov. Ighe mako, pale mayag. \b \q1 \v 21 Yoova, ŋgar tsiau iyaryaaŋ naghe nataghon ŋgar popoia tau iduduuŋ mon ila yo matam. Tauvene yo aat upoon ghau pa gabua sasaghati ta naol ne. \q2 Pasaa, yau naghurghur matag pa uleeŋ tsio. \q1 \v 22 O Maaron, upas tamtamon tsio Israel tivot pa pataŋani toozi naol isov. \c 26 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipaghazoŋaini ighe i ŋeer duduuŋa \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, yau naghe yo upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe yau ŋeer duduŋag. \q2 Pasaa, laghooŋ tsiau, yau nataghon ŋgar duduuŋa mon. \q2 Ve naghur ilat tsio ariaaŋ. Lolog ruru payo mako. \x * \xo 26:1 \xt Mbo 7:8+\x* \b \q1 \v 2 Yoova, ugabiiz ghau, ve utoov ghau. \q2 Utiir poghania lolog ve ŋgar tsiau, ve ughita: Naduduuŋ ila yo matam, ma mako? \x * \xo 26:2 \xt Mbo 139:1, 23+\x* \b \q1 \v 3 Monmon matag iŋgalŋgal ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Yo utaghon saveeŋ tsio irau saawe. Gabuam tana ipapalot ghau pa laghooŋ tsiau, tauta nataghon eez tsio. \x * \xo 26:3 \xt Mbo 119:30\x* \q1 \v 4 Yau yeŋa zeran karomŋa niluplup ghei mako. \q2 Yes tau tipamir tauzi pa ghuruuŋ ila toozi na, yau napaak zi mako. \x * \xo 26:4 \xt Mbo 1:1; 2Kor 6:14\x* \b \q1 \v 5 Yau naghur koi pa yes tau tighamgham ŋgar sasaghati, ve naleep soghan pazi. \q2 Isaav ighe zeran sasaghati tilup zi, ene irau naleep tomani zi mako. \q1 \v 6 O Yoova, yau nataghon ŋgar duduuŋa mon. Tauta namin nimag, leso itotoi ighe yau leg sosor eta mako. \q2 Ve nalaagh livutin artaal tau tighamgham watooŋrau payo izala na, ve nasuŋsuŋ payo. \x * \xo 26:6 \xt Mbo 15:1, 24:3+\x* \b \q1 \v 7 Yau aat nambou mbouŋ toman lolog poia ve napait ghom, \q2 ve navotia uraat tsio ŋgeretazi tau maata ite kat na. \q1 \v 8 Yoova, yau lolog pa rumei tsio kat. Pa ene niam to lepoogh. \q2 Yo utotoi tapirim ve mbonarim tomania poia tsio ivotvot ta sewe. \x * \xo 26:8 \xt Igham 40:35\x* \b \q1 \v 9 Yes tau tisosor pa eez tsio na, upasov ghau tomani zi sov. \q2 Ve yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon na, urav ghau namaat tomani zi sov. \b \q1 \v 10 Zeran tauvene, nimazi igharghaar pa ghamuuŋ ŋgar sasaghati naol. \q2 Ve isaav ighe tighol zi to tigham ŋgar saghati eta, ene aat tiyok mon ve tighamu. \q1 \v 11 Eemon laghooŋ tsiau, yau nataghon ŋgar duduuŋa mon. \q2 O Yoova, yau besooŋa tsio. Lolom isaghatin ghau ve ugham mulin ghau. \q1 \v 12 Yau nayooz tuŋia ila taan duduuŋa. Irau natap mako. \q2 Tauvene saawe tau tamtamon tsio tilup zi pa suŋuuŋ, yau aat nala tomani zi, ve napait ghom pa poia tsio. \c 27 \s1 Mbouŋ to tamtamon tau iroi mako ve ighur ila to Maaron ariaaŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova imin ghazooŋa payau, ve i Uleeŋa tsiau. \q2 Pale naroi pa sei? Mako. \q2 Pasaa, yau nanumeer Yoova. I imin ruum ariaaŋa to nayooŋ ila loolo. \q2 Tauta naroi pa gabua eta mako. \x * \xo 27:1 \xt Mbo 118:6; Yo 8:12; Ro 8:31\x* \q1 \v 2 Isaav ighe zeran sasaghati tipaburigin malmal payau, \q2 ve koiagŋa tighe tikari ghau, \q2 ene pale Yoova igham aghezi ilot, ve titap. \b \q1 \v 3 Isaav ighe zaaba katini tilam tilivutin ghau to tigham malmal, ene irau lolog bubu ve naroi pazi mako. \q2 Isaav ighe malmal iburig ve koiagŋa tiŋarui ghau tilam, yau aat nanumeer Maaron ve nayooz ariaaŋ. \q1 \v 4 Gabua eemon geeg ta yau lolog pani kat. Tauta naghe naghason Yoova pani. \q2 Saawe isov tau naleep izi taan, yau naghe le naleep toman Yoova ila rumei tooni loolo, ve naghita poia tooni. \q2 Yau naghe naleep ila rumei tooni loolo, leso naghasoni to itotoi tauu ve ŋgar tooni payau. \x * \xo 27:4 \xt Mbo 23:6; Pil 3:8\x* \b \q1 \v 5 Isaav ighe pataŋani tiina eta ivot payau, i aat iŋgin ghau naleep poi ila niima saamba. \q2 I pale iŋgooz ghau ila rumei tooni loolo. \q2 Ve i pale isur ghau nazala maetaaz ta saaŋa we, leso koiagŋa tigham gabua eta payau sov. \b \q1 \v 6 Onoon, aazne, koiagŋa timeke tilam tilivutin ghau. \q2 Eemon naroi mako. Pasaa, Yoova pale iuul ghau ve naliiv zi. \q2 Tauvene nayoor eeza toman tintinig. \q2 Nagham watooŋrau pani ila rumei tooni loolo, ve nambou ve narav gita to napait eeza. \q1 \v 7 Yoova, ighe nataŋ rarai ghom pa uleeŋ, na ulooŋ taŋiiz tsiau. \q2 Lolom isaghatin ghau ve uul ghau. Pa yau besooŋa tsio. \b \q1 \v 8 Yo usaav payau ughe: “Ulam usuŋ payau, leso natotoi taug payo.” \q2 Tauta lolog naghe nalat tsio, ve upatooŋ taum payau. \b \q1 \v 9 Yau besooŋa tsio. Uŋgooz naghom payau sov. \q2 Atem yavyav ve umbuzir payau sov. \q2 Maaron, muuŋ ve ilam, yo mon ta Uleeŋa tsiau. \q2 Tauvene upul ghau, ve ughur murim payau sov. \q1 \v 10 Isaav ighe tamaŋ ve tinaŋ tighur murizi payau, \q2 ene pale Yoova tauu igham ghau ve iŋgin ghau. \q1 \v 11 Yoova, upaghazoŋai ghau pa eez tsio. \q2 Umuuŋ payau ve utotoi ghau pa eez duduuŋa. \q2 Pa koiagŋa katini tisasaŋan ghau. \x * \xo 27:11 \xt Igham 33:13; Mbo 25:4+\x* \b \q1 \v 12 Upul ghau nala nimazi sov! \q2 Pa yes tiŋgalŋgal saveeŋ karom naol payau, ve tighamgham saveeŋ paroiŋ payau. \x * \xo 27:12 \xt Mt 26:59+; Mbaŋ 6:13\x* \b \q1 \v 13 Eemon yau naghur ila naghe yes irau tivaghamun ghau mako. \q2 Yau aat naleep matag yaryaare, ve naghita poia to Yoova. \q1 \v 14 Tauvene yo tau ughur ila to Yoova na, yau nasaav payo naghe: “Unumeer Yoova, ve ughur matam pani. \q2 Uroi sov. Lolom eemon, uyooz ariaaŋ, ve usaŋan pa uleeŋ tooni.” \x * \xo 27:14 \xt Mbo 31:24, 62:5+; Ep 6:10\x* \c 28 \s1 Maaron, uneneeŋ sov \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, yo uponpoon ghau pa koiagŋa imin maet tiina. Tauvene taŋiiz tsiau ilat payo. \q2 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau tane ve uul ghau lak! \q2 Ighe ulooŋ ghau mako, ve uneneeŋ mon, \q2 ene pale namin yes tau timaat gha tizila puura to yes mateegha. \b \q1 \v 2 Aazne, yau nait nimag izaa iŋarui rumei tsio loolo tau patabuyaaŋ kat na, ve nataŋ rarai ghom pa uleeŋ. \q2 Ulooŋ taŋiiz tsiau tane ve lolom isaghatin ghau. Pa yau besooŋa tsio. \q1 \v 3 Saawe tau yo ughur atuya pa zeran sasaghati, na ugherev ghau nala tomani zi sov. \q2 Yes tau tinoknok ghamuuŋ sosor na, nalaleg tomani zi sov. \q2 Zeran tawe tisasavia saveeŋ poia pa zetazŋa tighe lolozi pazi. \q2 Eemon ŋgar tau igheen ila lolozi na, ene ite. Tighe tivaghamun zi. \b \q1 \v 4 Yes tikaria ghamuuŋ sosor wa. \q2 Tauvene ughur atuya pazi ve uŋgal matazi. Leso uyat ŋgar toozi saghati tawe. \q2 Ugham tauvene, o iduduuŋ. Pasaa, ŋgar tau tighamghamu na, poia mako. \x * \xo 28:4 \xt Mt 16:27; Syg 20:12, 22:12\x* \b \q1 \v 5 Uraat tintiina tau Yoova niima ighamgham zi na, yes tigham ŋgar pani mako. \q2 Tauvene i pale ireu mbirisai zi gha tilalez kat, \q2 imin ruum tau tireu mbirisaini, ve irau tirao muul mako. \b \q1 \v 6 Yau napait Yoova pa poia tooni. \q2 Pasaa, yau nataŋ raraini to iuul ghau, ve i ilooŋ taŋiiz tsiau. \b \q1 \v 7 Yau naghamgham tapirig ila to Yoova, ve i imin sigheu payau. \q2 Yau naghur ila tooni ariaaŋ ila lolog, ve i iuluul ghau. \q2 Tauvene lolog poia le poia kat, ve napait eeza pa poia tooni ila mbouŋ. \q1 \v 8 Yoova tamtamon tooni tighamgham tapirizi ila tooni. \q2 Ve kinik tau Yoova tauu ighuru pa uraat tooni na, i iuluule ve iponpoona pa koiŋa imin didiiŋ ariaaŋa. \x * \xo 28:8 \xt Mbo 18:1, 27:1\x* \q1 \v 9 Yoova, tamtamon tsio timin lem motot. Ugham mulin zi pa pataŋani toozi, ve ughur poia tsio izaa toozi. \q2 Matam pa sipsip tsio, ve uŋgin zi poi. Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \x * \xo 28:9 \xt Mbo 23:1, 95:7\x* \c 29 \s1 Maaron aliiŋa ila uman ve lalaav \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yam aŋela ariaŋamim to sambam, apakur Yoova. \q2 Apait eeza pa tapiri ve poia tooni. \x * \xo 29:1 \xt Mbo 103:20\x* \b \q1 \v 2 Apait Yoova! Pa i eeza tiina kat. \q2 I ipabood tauu pa ŋgar tooni patabuyaaŋ. \q2 Tauvene aput aghemim pani ve apaiti. \x * \xo 29:2 \xt Mbo 96:7+\x* \q1 \v 3 Yoova aliiŋa \f + \fr 29:3 \ft Yes Kanaana tisuŋsuŋ pa maaron karom ee, eeza Baal. Yes tighe Baal iŋgin nugh. I igham uman izizi, ve igham nugh ighani milia. Ve i ta igham aniiŋ to uum itum poi. Yes Israela titoor mbouŋ tane to titatan ŋgar karom tawe. Ve tighe Baal igham uraat tawe mako. Yoova ta ighamu. Tauta ighe lalaav luutu, mako tighe ene Maaron aliiŋa.\f* \m ila irau te ziige ta naol ne. \q2 Maaron tau eeza tiina na aliiŋa, ene imin lalaav luutu. \q2 Yoova isaav toman aliiŋa tiina izala te paavo. \x * \xo 29:3 \xt Yo 12:28+; Syg 4:5\x* \b \q1 \v 4 Yoova aliiŋa, ene tapiri tiina. \q2 Aliiŋa itotoia ighe i eeza tiina kat. \b \q1 \v 5 Yoova aliiŋa iŋgalŋgal valaghin ai mezepur tintiina to Lebanon. \q2 Aliiŋa iŋgalŋgal mbirisai zi. \b \q1 \v 6 Yoova aliiŋa itok loloz tintiina to Lebanon, le tiyatyaat imin makau natŋa paghpaaghu tau tintinizi. \q2 Ve itok loloz Ermon, le iyatyaat imin bapolo sagsagŋa natuzŋa tau tintinizi. \b \q1 \v 7 Yoova aliiŋa igham nugh ighani milia, ve yav ighan. \b \q1 \v 8 Ve itok taan to nugh ŋginaaŋa le irur. \q2 Igham nugh ŋginaaŋa to Kades katkatia ilala ilamlam. \b \q1 \v 9 Yoova aliiŋa igham mekmek sagsagŋa tau apozi na, tirur le tipoop pataghaaŋ. \q2 Ve igham ai raua tisov timburur tizi. \q2 Tauvene tamtamon tisov tau tilup zi pa suŋuuŋ ila rumei tooni loolo na, tisaav toman aliŋazi tiina tighe: “Tapait Yoova eeza. Pa i tapiri tiina kat!” \q1 \v 10 Muuŋ, yaa ivot toman tapiri ve itav taan. Saawe tana, Yoova ileep ila niia to ghamuuŋ pooz ve iŋgin gabua. \q2 Ve aazne paam, i kinik tau ileep ila niia to ghamuuŋ pooz. \q2 Pooz tooni pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 11 Yoova ighamgham tapiri pa tamtamon tooni. \q2 I pale ighur poia tooni izazaa toozi, ve iŋgin zi tileep poi toman lolozi luuma. \c 30 \s1 Ŋeer ee ipait Maaron pasaa, Maaron ighamu tiini poia \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau tigharaat Rumei Tiina ve tighuru imin Maaron le \q1 \v 1 O Yoova, yau napait ezam. Pasaa, saawe tau naleep ila pataŋani tiina loolo, yo ugham mulin ghau, ve uit ghau nazaa muul. \q2 Imin ta yo upul ghau namaat, kanaŋ koiagŋa lolozi poia ve tipakur zi tighe tiliiv ghau. \b \q1 \v 2 O Yoova, Maaron tsiau, yau nataŋ rarai ghom to uul ghau. \q2 Ve yo upasov moroghooŋ tsiau, ve tinig poia wa. \b \q1 \v 3 Rigmon kanaŋ namaat gha nazila mateegha niazi. \q2 Eemon yo uul ghau, tauta naburig muul, ve aazne naleep poi. \x * \xo 30:3 \xt Yona 2:6\x* \q1 \v 4 Yam tamtamon to Yoova tau lolomim isaghavu ariaaŋ ve ataghon eez tooni na, apaiti ila mbouŋ tsiam. \q2 Yoova, i patabuyaaŋ. Tapiri ve ŋgar tooni, ene ite kat. \q2 Tauvene lolomim poia pani ve apait eeza pa poia tooni. \b \q1 \v 5 Aatyavyav tooni ighengheen malau mako. Igheen rig, ve isov. \q2 Eemon poia tooni, ene izazaa toit irau saawe tau taleep izi taan. \q2 Isaav ighe tataŋ pa mboŋ, \q2 ene pale mboŋoozo, i igham ghiit loloon poia muul. \x * \xo 30:5 \xt Mbo 103:8+; Yo 16:20+; 2Kor 4:17\x* \q1 \v 6 Saawe tau lepoogh tsiau poia mon, yau nasaav naghe: \q2 “Pataŋani eta irau ivot payau ve itok ghau ne mako.” \b \q1 \v 7 Pasaa, yo ughamgham poghani ghau ve upapalot ghau. \q2 Tauta napakur taug naghe yau aat naleep tuŋia tauvene irau saawe, imin loloz tintiina. \q2 Eemon saawe tau yo uŋgooz naghom payau, roiŋ tiina igham ghau le nasaŋeeŋ. \q1 \v 8 Saawe tana, napoi ghom ve nataŋ rarai ghom naghe lolom isaghatin ghau ve uul ghau. \q2 Yau nasaav payo naghe: \b \q1 \v 9 “O Yoova, isaav ighe namaat gha nazila mateegha niazi, ene pale mateegh tsiau imin saa poia? \q2 Ughita. Mateegha tau tizila taan loolo gha timin ŋgaupup na, toozi eta irau ipait ghom? Ma toozi eta irau ivotia ŋgar tsio tau utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio? Mako. \b \q1 \v 10 Tauvene Yoova, ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane. \q2 Lolom isaghatin ghau ve uul ghau lak! Pa yau besooŋa tsio.” \q1 \v 11 Aa ŋgarig gha upasov taŋiiz tsiau! Tauvene yau aat tintinig ve nator. \q2 Yo upasov pataŋani tsiau, ve uzuzuum uuli to moŋiiŋ izi pa tinig. \q2 Yo ugham ghau lolog poia kat, ve naleep ila poia tsio loolo. \b \q1 \v 12 Tauvene irau naneneeŋ mako. \q2 Yau aat nambou ve napait ezam toman lolog isov. \q2 Yoova, yo Maaron tsiau. Yau aat napait ghom pa poia tsio ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \c 31 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer ee tau inumeer Maaron ve ighur tauu ila Maaron niima \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, yau nanumeer ghom ve nayooŋ ilat tsio. \q2 Upul koiagŋa titatan ghau sov. Pa ighe tiliiv ghau, ene pale mayag. \q2 Ŋgar tsio iduduuŋ. Tauvene ugham mulin ghau. \b \q1 \v 2 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau, ve rekia uul ghau! \q2 Yo Uleeŋa tsiau ariaaŋa. Yo uponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \q2 Ve umin ruum ariaaŋa to nayooŋ ila loolo. Leso gabua eta ivaghamun ghau sov, ve naleep poi. \b \q1 \v 3 Onoon kat. Yo Uleeŋa tsiau ariaaŋa. Yo uponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. Ve umin ruum ariaaŋa to nayooŋ ila loolo. \q2 Umuuŋ payau ve utotoi eez payau, leso upaghazoŋai ezam tiina ivot ighazooŋ. \b \q1 \v 4 Ughita liis tau koiagŋa tighuru payau na, ve upasali ghau pani. \q2 Pa yo ta umin niag to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 5 Yoova, yo Maaron tau utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q2 Aazne, yau naghur taug ila nimam. \q2 Ugham mulin ghau pa pataŋani tane. \x * \xo 31:5 \xt Lu 23:46; Mbaŋ 7:59\x* \q1 \v 6 Yau nanumeer Yoova mon. \q2 Tauvene yes tau tighurghur gabua soroksorok imin maaron pazi ve tibesbees pazi, na yau naghurghur koi pazi. \b \q1 \v 7 Yau tintinig ve lolog poia payo. Pasaa, yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Saawe tau lolog ipataŋan kat, ve ateg ipaparav, yo ughita pataŋani tsiau ve uul ghau. \b \q1 \v 8 Yo upul ghau nala koiagŋa nimazi mako. \q2 Yo upas ghau navot pa pataŋani tsiau, ve ughur ghau naleep poia ila nugh ghazooŋa. \q1 \v 9 Yoova, yau besooŋa tsio. Lolom isaghatin ghau ve uul ghau lak! Pa aazne, pataŋani tiina igham ghau le lolog ipataŋan. \q2 Yau nataŋ tiina le matag isarsar, ve tapirig isov kat. \b \q1 \v 10 Lolog ipataŋan kat ve nayakyak irau saawe. \q2 Pataŋani tane aat iŋgoor saawe tsiau ilam tuuku. \q2 Igham ghau nayamaan taug naghe tapirig isov. \q2 Yau nakoŋkoŋ kat le tuag isov peria. \b \q1 \v 11 Koiagŋa tisov tigham ŋalalaŋ payau. \q2 Ve yes tau tileep tigharau ghau ne paam, tipaŋiŋizai ghau. \q2 Zetagŋa lolozi pa tilam tigharau ghau mako. \q2 Ve yes tau tighit ghau izi eeze na, tiroi ve tilaagh eez ziige ite. \x * \xo 31:11 \xt Mk 14:50\x* \b \q1 \v 12 Tamtamon matazi iŋgal ghau muul mako. Tighit ghau imin ta namaat wa. \q2 Yau namin uur tau ivavaal ve tisiki ilale. \b \q1 \v 13 Yau nalooŋ eval tiina tivakamunai zi payau. \q2 Koiagŋa tilup zi ve tiil eez to tirav ghau namaat. \q2 Tauvene pataŋani naol ilivutin ghau le roiŋ tiina igham ghau. \q2 \x * \xo 31:13 \xt Mt 12:14\x* \q1 \v 14 Eemon Yoova, yau nanumeer ghom. \q2 Tauta nasaav payo naghe: “Yo mon ta Maaron tsiau.” \b \q1 \v 15 Saawe tau naleep izi taan, saa gabua ma ŋgar tau ighe ivot payau, ene yau naleep ila yo nimam. \q2 Upas ghau ila koiagŋa nimazi, \q2 ve upoon ghau pa yes tau tighamgham lilin ghau ne. \b \q1 \v 16 Yau besooŋa tsio. Lolom poia payau ve ugham poghani ghau. \q2 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. Tauvene ugham mulin ghau pa pataŋani tane. \b \q1 \v 17 Yoova, yau nataŋ rarai ghom to uul ghau. \q2 Upul koiagŋa tiliiv ghau ve tipamayaŋin ghau sov. \q2 Utatan zeran sasaghati tawe tapirizi, leso mayazi. \q2 Ve usik zi tizila mateegha niazi, leso tineneeŋ. \b \q1 \v 18 Upoon avozi. Pa yes zeran to karom. \q2 Tipapait tauzi, ve tivevelegh tamtamon duduŋazi, ve tisiksik saveeŋ sasaghati naol pazi. \q1 \v 19 O Yoova, poia tsio, ene tiina le tiina kat. \q2 Yes tau tiroi payo ve titaghon eez tsio na, yo ughur lezi gabua popoia katini isasaŋan zi. \q2 Yes tau tinumeer ghom ve tiyoŋyooŋ ilat tsio na, yo pale ugham poghani zi ila eval tiina matazi. \x * \xo 31:19 \xt Mbo 23:5+\x* \b \q1 \v 20 Yo uŋgooz zi ila zigem. \q2 Tauvene koiazŋa tau tiliil eez pa ravuuŋ zi timaat na, irau tigham gabua eta pazi mako. \q2 Yo uŋgin zi tileep poi ila nimam saamba. \q2 Tauvene saveeŋ sasaghati tau koiazŋa tisiksiki pazi na, irau ivaghamun zi mako. \q1 \v 21 Yau napait Yoova pa poia tooni. \q2 Pasaa, loolo isaghav ghau ariaaŋ, ve igham ŋgar poia kat payau. \q2 Saawe tau koiagŋa tilivutin ghau to tigham malmal payau, i iuul ghau. \b \q1 \v 22 Imin maata yau naroi naghe Yoova aat iziir ghau naghau pa maata wa. \q2 Eemon mako. Yau nataŋ raraini to iuul ghau, ve i ilooŋ taŋiiz tsiau, ve igham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \q1 \v 23 Yam tamtamon to Yoova tau lolomim isaghavu ariaaŋ ve ataghon eez tooni na, aghur lolomim pani kat. \q2 Yes tau titaghon i aliiŋa na, i pale iŋgin zi tileep poi. \q2 Eemon yes tau tiveleghi ve tipapait tauzi na, i pale ighur atuya pazi, ve iyat katin ŋgar toozi tawe. \b \q1 \v 24 Tauvene yam tau anumeer Yoova ve aghurghur matamim pani na, aroi sov. \q2 Apariaaŋ taumim, ve ayooz ariaaŋ! \c 32 \s1 Tavotia sosor toit \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Tamtamon tau ighe izoor Maaron aliiŋa ve isosor pa eez tooni, ighe Maaron ireu sosor tooni ilale, \q2 i aat tintini pa poia to Maaron tau izaa tooni. \x * \xo 32:1 \xt Mbo 103:3; Ro 4:6+\x* \b \q1 \v 2 Onoon kat, tamtamon tau ighe ŋgar to karom eta igheen ila loolo mako, \q2 ve Yoova ighita ighe i le sosor eta mako, \q2 i aat tintini pa poia to Maaron tau izaa tooni. \x * \xo 32:2 \xt Syg 14:5\x* \q1 \v 3 Saawe tau naŋgooz sosor tsiau, tuag tisov tiparyavyav le tapirig isov. \q2 Ve nayakyak irau mboŋ ve mataaz. \b \q1 \v 4 O Yoova, onoon kat, saawe tana, nayamaan katin nimam irau mboŋ ve mataaz. \q2 Tauta igham ghau tapirig isov kat imin yaa tau aaz ighaaz le imaak. \q1 \v 5 Naleep le mako, ra navotia sosor tsiau payo. \q2 Ŋgar tsiau saghati, naŋgooza muul mako. \q2 Saawe tana, yau naghe: “Ŋgar tsiau to zoraaŋ Yoova aliiŋa, yau aat navotia ila tooni.” \q2 Tauvene navotia sosor tsiau payo, ve ureua ilale. \x * \xo 32:5 \xt Mbo 51:1, 103:9+; 1Yo 1:9\x* \q1 \v 6 Tauvene tamtamon tisov tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ ve titaghon eez tsio na, isaav ighe pataŋani eta igham zi, ene yes aat tisuŋ payo. \q2 Isaav ighe pataŋani tiina kat ivot pazi imin yaa tau ivot toman tapiri, yo pale uul zi, leso pataŋani itatan zi sov. \b \q1 \v 7 Maaron, yo umin niag to yoŋgaaŋ. \q2 Yo uponpoon ghau pa pataŋani naol isov, ve ugham mulin ghau. \q2 Tauta eval tiina tau tilivut ghau ne, timbou ve tipait ezam toman aliŋazi tiina. \q1 \v 8 Ve Yoova isaav payau ighe: “Yau aat napaghazoŋai ŋgar tsio, ve natotoi ghom pa eez to utaghoni. \q2 Yau aat matag payo, ve napaduduuŋ ghom pa ŋgar poia. \q1 \v 9 Tauvene ugham ŋgar poi. Dabam iyaryaaŋ imin hos ma doŋki sov. \q2 Yes lezi ŋgar mako. Tauta tamtamon tighurghur ain sirivu tomania waar ila avozi, leso tipaduduuŋ zi pa laghooŋ, ve titaghon ŋgar toozi.” \q1 \v 10 Zeran sasaghati, pataŋani naol pale igham zi. \q2 Ve yes tau tinumeer Yoova na, i pale loolo isaghav zi ariaaŋ, ve tileep ila poia tooni loolo. \x * \xo 32:10 \xt Ro 2:9+\x* \q1 \v 11 Yam zeran tau ataghon ŋgar duduuŋa, lolomim poia ve tintinmim pa poia to Yoova. \q2 Yam tau ŋgar poia igheen ariaaŋ ila lolomim na, asov lolomim poia pa Yoova ve ayoor eeza toman aliŋamim tiina! \c 33 \s1 Tambou mbouŋ paaghu pa Maaron \q1 \v 1 Yam tau ataghon ŋgar duduuŋa na, lolomim poia pa Yoova, ve ayoor eeza toman aliŋamim tiina. \q2 Yam tau aghamgham ŋgar poia na, apait Yoova eeza, o iduduuŋ. \b \q1 \v 2 Arav ambam ve gita, ve apakur Yoova. \q2 Arav gabua maata maata, ve apaiti ila mbouŋ tau aliiŋa poia na. \b \q1 \v 3 Ambou mbouŋ paaghu pani, \f + \fr 33:3 \ft Saawe naol, isaav ighe Maaron igham uraat tiina ve igham mulin tamtamon tooni, ene yes timbou mbouŋ paaghu to tipaiti. Ughita Mbo 40:3, 96:1, 98:1, 144:9; Is 42:10; Syg 5:9, 14:3.\f* \q2 ve arav poghania ambam ve gita. Leso mbouŋ tsiam paghuuna. \q2 Ambou tiina, ve apaiti toman lolomim poia! \x * \xo 33:3 \xt Mbo 40:3, 96:1, 98:1, 144:9, 149:1; Is 42:10; Syg 5:9, 14:3\x* \q1 \v 4 Pa saveeŋ to Yoova, ene onoon ve iduduuŋ mon. \q2 Uraat naol tau ighamgham zi na, ene itotoia ighe i itataghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \x * \xo 33:4 \xt Mbo 19:8, 119:142; Syg 19:11\x* \b \q1 \v 5 I loolo pa ŋgar duduuŋa ve ŋgar to gharatooŋ pataŋani to tamtamon le iduduuŋ. \q2 Ve loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ ve iuluul zi. Ŋgar tane, i itotoia irau taan isov. \x * \xo 33:5 \xt Mbo 11:7\x* \q1 \v 6 Muuŋ, saveeŋ to Yoova mon, tauta gabua to sambam saamba tisov tivot. \q2 Aavo isaav, ve aaz, kaiyo, ve pitum tisov tivot ila sambam saamba. \x * \xo 33:6 \xt Gnp 1:14+; Hib 11:3\x* \b \q1 \v 7 I igham te ila ilup ghi ila niia eemon. \q2 Mazavan tau muuŋ geeg itav taan na, ene i ighur poghania ila niia. \x * \xo 33:7 \xt Gnp 1:2, 9-10\x* \q1 \v 8 Yam tau aleep irau taan na, aroi pa Yoova ve ataghon ŋgar tooni. \q2 Yam nughmariŋ, aroi pani ve apakuru. \b \q1 \v 9 Pa i isaav mon, ve sambam ve taan tivot itaghon i tauu aliiŋa. \q2 I isaav ariaaŋ, ve gabua tisov tivot ve tigheen tuŋia ila niazi niazi. \q1 \v 10 Nugh nugh matazi iŋgal ŋgar katini tighe tigham zi. \q2 Eemon Yoova iponpoon eez pazi. \q2 Tauta ŋgar toozi tawe imin kaut sorok, ve le anooŋa mako. \b \q1 \v 11 Eemon Yoova, isaav ighe maata iŋgal ŋgar eta, ene pale ŋgar tana iyooz tauvene irau saawe. \q2 Saa ŋgar tau ighe loolo ighur pani, ene pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \x * \xo 33:11 \xt Nam 23:19; 1Sam 15:29; Yems 1:17\x* \b \q1 \v 12 Yes Israela Maaron toozi, ene Yoova. Tauta tintinizi pa poia tooni tau izazaa toozi. \q2 I tauu isiigh zi, ve igham zi timin le motot. \x * \xo 33:12 \xt Mbo 144:15\x* \q1 \v 13 Yoova ileep izi sambam, ve maata izizi pa eval tiina to taan. \x * \xo 33:13 \xt Mbo 11:4, 14:2, 53:2\x* \b \q1 \v 14 I ileep ila niia to ghamuuŋ pooz, ve ighitghita tamtamon tisov tau tileep izi taan. \b \q1 \v 15 I ta ighurghur ŋgar ila tamtamon eŋaeŋa lolozi. \q2 Ve ŋgar naol tau tamtamon tighamgham zi na, i iwatagh zi tisov. \x * \xo 33:15 \xt Mbo 119:73; Hib 4:13\x* \q1 \v 16 Isaav ighe kinik eta le zaaba katini, irau zaaba tana zigazi tiliiv pa malmal mako. \q2 Zaaba ariaŋazi paam. Irau tauzi tapirizi ve tiliiv koiazŋa mako. \b \q1 \v 17 Ve hos tau zaaba tilandoov zi pa malmal na, tauvene paam. Isaav ighe tighur matazi pazi to tiuul zi ve tiliiv koiazŋa, ene aat tighur matazi pazi sorok. \q2 Onoon, hos tapirizi. Eemon irau tiuul zi mako. \x * \xo 33:17 \xt Mbo 20:7\x* \b \q1 \v 18 Onoon kat, yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, i maata pazi. \q2 Yes tau tinumeer Yoova tighe i loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ ve iuluul zi na, i iŋgin zi tileep poi. \x * \xo 33:18 \xt Igham 3:16; 1Pe 3:12\x* \b \q1 \v 19 I iuluul zi, ve igham mulin zi pa pataŋani toozi. Leso tileep poi. \q2 Ve isaav ighe pitool tiina ivot, i aat iuul zi, ve igham lezi aniiŋ ve tileep poi. \x * \xo 33:19 \xt Mbo 56:13; Mbaŋ 12:11\x* \q1 \v 20 Tauvene iit tanumeer Yoova ve taghur mataan pani. \q2 Pasaa, i Uleeŋa toit, ve imin sigheu pait. \b \q1 \v 21 I mon, tauta loloon poia kat ve tintiniin. \q2 I patabuyaaŋ ve eeza tiina. Tauta taghur ila tooni ariaaŋ. \q1 \v 22 Yoova, yei nighur matamai payo to uul ghei. \q2 Ughur poia tsio izaa tsiei itaghon ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \c 34 \s1 Mbouŋ to tapait Maaron tomania tutuuŋ siriv \d Mbouŋ to David \d Muuŋ, David ileep tomania Abimelek ve igham karom imin ŋgar tooni ivaghamgham. Tauvene Abimelek iziire ila. Mbouŋ tane iŋarui saawe tana \q1 \v 1 Yau aat napait Yoova pa poia tooni irau saawe. \q2 Irau naneneeŋ mako. Monmon avog pale ipapaiti. \b \q1 \v 2 Yau lolog poia pa Yoova, ve napakuru pa ŋgar popoia tau i igham payau na. \q2 Yes tau tinumeer Yoova ve tibadbaad pataŋani na, irau tilooŋ aliŋag tane, leso lolozi poia paam. \b \q1 \v 3 Yam alam itiŋa talup ghiit, ve tapakur Yoova. \q2 Itiŋa tapait eeza. Pasaa, i eeza tiina le tiina kat. \q1 \v 4 Suŋuuŋ tsiau iŋarui Yoova, ve i ilooŋ ghau. \q2 Tauta igham mulin ghau pa gabua naol isov tau naroiroi pazi na. \b \q1 \v 5 Yes tau tighur matazi pani to iuul zi, ene pale lolozi poia ve tintinizi. \q2 I aat iuul zi. Irau tighur matazi pani sorok ve mayazi ne mako. \b \q1 \v 6 Muuŋ, pataŋani tiina igham ghau. Tauvene nataŋ rarai Yoova to iuul ghau. \q2 Ve i ilooŋ suŋuuŋ tsiau, ve igham mulin ghau pa pataŋani tsiau naol isov. \b \q1 \v 7 Yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, aŋela tooni ilepleep tomani zi, ve iŋginŋgin zi. \q2 I ighamgham mulin zi pa pataŋani toozi. \x * \xo 34:7 \xt Mt 18:10; Mbaŋ 12:11\x* \q1 \v 8 Yoova, i poia kat. Taumim atoova ve aghita. \q2 Yes tau tinumeera ve tiyoŋyooŋ ila tooni na, poia tooni izazaa toozi, le lolozi poia kat. \x * \xo 34:8 \xt Hib 6:5; 1Pe 2:3\x* \q1 \v 9 Yam tamtamon patabuyaaŋa to Yoova, aroi pani ve ataghon ŋgar tooni. \q2 Pa yes tau tighamgham tauvene, irau timbool pa gabua eta mako. \x * \xo 34:9 \xt Mbo 23:1; 2Kor 9:8; Pil 4:19\x* \b \q1 \v 10 Laion paghpaaghu, tapirizi tiina. Eemon saawe siriv, lezi aniiŋ mako ve pitool zi. \q2 Ve yes tau tizuari zi pa Yoova, ene irau timbool pa gabua poia eta mako. \b \q1 \v 11 Natugŋa, \f + \fr 34:11 \ft Yes ŋgara to Israel tiwatwaat yes tau tipaduduuŋ zi na tighe ‘natuzŋa’.\f* \m alam alooŋ saveeŋ tsiau tane. \q2 Yau naghe napaghazoŋai gham pa eez to aroi pa Yoova ve ataghon ŋgar tooni. \b \q1 \v 12 Mindai, yo ughe uleep poia, \q2 ve uleep malau izi taan toman lolom poia? \b \q1 \v 13 Ighe tauvene, o uŋgin poghania avom. \q2 Saveeŋ saghati, ma karom eta ivot ila avom sov. \x * \xo 34:13 \xt Mbo 141:3; 1Pe 3:10; Yems 1:26, 3:2+\x* \b \q1 \v 14 Ve ughur murim pa ŋgar saghati, ve ugham ŋgar poia mon. \q2 Uzuari ghom pa taghoniiŋ ŋgar luuma, \q2 ve uil eez to yamŋa tamtamon avalupu gham ve aleep poia. \x * \xo 34:14 \xt Mt 5:9; Ro 12:18, 14:19; Hib 12:14; Yems 3:17+\x* \q1 \v 15 Tamtamon duduŋazi, Yoova maata pazi, \q2 ve ighurghur taliiŋa pa taŋiiz toozi. \b \q1 \v 16 Eemon zeran sasaghati, i ighurghur koi pazi. \q2 I pale ipasov zi pa taan le tisov kat. Murei pale tamtamon matazi iŋgal zi muul mako. \q1 \v 17 Saawe tau tamtamon duduŋazi titaŋ rarai Yoova pa uleeŋ, \q2 i iloŋlooŋ zi ve ighamgham mulin zi pa pataŋani toozi naol isov. \b \q1 \v 18 Yes tau pataŋani igham zi le lolozi isaghat kat na, Yoova ileep igharau zi. \q2 Tamtamon tau ighe pataŋani itatani le tapiri isov, ene pale Yoova iuule. \x * \xo 34:18 \xt Mt 5:3+; Lu 18:13+; 2Kor 1:3+\x* \q1 \v 19 Onoon, tamtamon duduŋazi, pataŋani naol ivotvot pazi. \q2 Eemon Yoova pale igham mulin zi pa pataŋani toozi ta naol ne. \x * \xo 34:19 \xt Ro 8:28, 35-39; 2Tim 3:11\x* \b \q1 \v 20 I pale iŋgin poghani zi kat. \q2 Irau tuazi eta ipol mako. \x * \xo 34:20 \xt Yo 19:36\x* \q1 \v 21 Eemon yes tau tizorzoor Yoova aliiŋa na, ŋgar toozi sasaghati pale imuul pa tauzi, ve irav zi timaat. \q2 Yes tau tighurghur koi pa tamtamon duduŋazi, ene pale Yoova ighur atuya pazi, leso iyat ŋgar toozi tawe. \b \q1 \v 22 Yoova ighamgham mulin besooŋa tooni pa pataŋani toozi, leso tileep poia. \q2 Yes tau tinumeera ve tiyoŋyooŋ ila tooni na, i irau ighur atuya pazi mako. \x * \xo 34:22 \xt Ro 8:1\x* \c 35 \s1 Ŋeer ee isuŋ pa Maaron ighe igham mulini ila koiŋa nimazi \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, uul ghau ve utatan koiagŋa tau aazne yeŋa nivazorai ghei ve tiŋoŋooŋ payau ne. \q2 Yes tau tighe tigham malmal payau ne, uvool tsiau ve uparav tomani zi. \b \q1 \v 2 Unonogh ghom pa gabua tsio to malmal, ve ukis sigheu tsio, \q2 ve uburig ulam uul ghau. \b \q1 \v 3 Upas iiz ve zaab tsio, ve upoon ghau pa yes tau tigham lilin ghau ne. \q2 Yau naghe nalooŋ ghom usaav payau ughe: “Yau Uleeŋa tsio. Yau aat nauul ghom.” \q1 \v 4 Yoova, yes tau tighe tirav ghau namaat ne, utatan tapirizi, ve ugham zi mayazi ve tighau tila. \q2 Yes tau tiil eez to tivaghamun ghau ne, ugham ŋgar toozi ivaghamgham, ve timuul tila toman mayazi. \b \q1 \v 5 Yoova, naghe aŋela tsio inaan zi gha tighawaar, \q2 imin yaghur ivuvuur ŋgaupup. \b \q1 \v 6 Aŋela tsio tawe igham taghon zi, ve tilaan ila ndoroom loolo taghon eez tau pusukpusukia na, o poi! \q1 \v 7 Pasaa, yau nagham sosor eta pazi mako. \q2 Eemon yes tiraar puugh tighe tisaghav ghau. \q2 Ve titai puura tau izila kat, leso natap nazila. \b \q1 \v 8 Yoova, upateeŋ zi pa saghatiiŋ tiina eta. \q2 Ugham zi tighoon ila tauzi puugh toozi. \q2 Ve ugham zi titaptap tizila puura tau titaii payau na. Leso saghatiiŋ igham zi le tisaghat kat! \q1 \v 9 Yoova, ighe ugham tauvene, ene pale lolog poia kat payo, \q2 ve tintinig pa uleeŋ tau ugham payau. \b \q1 \v 10 Yau aat napait ezam toman lolog, ve naghe: “Yoova, sei ta imin yo? Eta mako! \q2 Pasaa, yes tau tapirizi imbool na, yo ugham mulin zi ila yes tau tapirizi tiina na nimazi. \q2 Yes mbolaaŋa ve yes tau tileep ila pataŋani loolo na, yo aat uvool toozi, ve ugham mulin zi ila umbuuŋa nimazi.” \x * \xo 35:10 \xt Igham 9:14\x* \q1 \v 11 Tamtamon naol tiburig ve tiŋgal saveeŋ karom payau tighe tivaghamun ghau. \q2 Eemon saveeŋ ŋgaliiŋ tau tinoknok ghasoniiŋ ghau pani ne, ene yau nakankaan pani. \x * \xo 35:11 \xt Mt 26:60\x* \b \q1 \v 12 Yau nagham ŋgar poia pazi. Eemon yes tipamuul ŋgar saghati payau. \q2 Tauta lolog ipataŋan kat. \q1 \v 13-14 Eemon saawe tau yes timorooŋ le tisaghat, lolog ipataŋan pazi, ve nagharaat taug mako. \q2 Ve naŋgun taug pa ghaniiŋ aniiŋ, ve naghur zi ila suŋuuŋ tsiau. \q2 Eemon suŋuuŋ tsiau tane, yo ugham anooŋa ivot mako. \q2 Tauta lolog ipataŋan kat, ve nataŋ pazi imin zetagŋa, ma toŋvetaz tsiau duduuŋ. \q2 Ve nalaagh matag izaa mako. Natudtud ve nataŋtaŋ, imin ŋeer tau loolo ipataŋan pa tiina imaat. \q1 \v 15 Eemon saawe tau pataŋani igham ghau gha naleep saghat, yes lolozi poia, ve tilup zi to tivaghamun ghau. \q2 Yes tau tighe tigham malmal payau ne, yau nawatagh zi mako. Nakankaan pa ŋgar toozi. \q2 Yes tinoknok ŋgaliiŋ saveeŋ payau. \b \q1 \v 16 Ve tisiksik saveeŋ veleghiiŋ naol payau. \q2 Atezi yavyav payau kat, ve tiŋaaŋ maripazi tighe le tikari ghau. \x * \xo 35:16 \xt Mbaŋ 7:54\x* \q1 \v 17 Yoova, puughu mindai ta umamarar zi ve tighamgham ŋgar tauvene payau? Pale ŋeez o uul ghau? \q2 Yes timin laion tau tisasaŋan pa raŋgatiiŋ ghau. \q2 Tauvene ugham mulin ghau ila nimazi, leso naleep poi. \b \q1 \v 18 Ve ighe uul ghau, mako saawe tau tamtamon tsio tilup zi pa suŋuuŋ, yau aat nala tomani zi, ve napait ghom toman lolog poia. \q2 Pale napait varum ila eval tiina tawe naghozi. \q1 \v 19 Koiagŋa, muuŋ yeŋa lupuuŋ tsiei eemon. Eemon aazne, tighur koi payau sorok. \q2 Tauvene uul ghau lak! Mako pale tiliiv ghau ve tipakur zi. \q2 Ve tighan matazi payau, ve tighe: “Aa, ŋeer ta ivaghamgham wa!” \q2 O Yoova, ŋgar tauvene ivot sov! \x * \xo 35:19 \xt Yo 15:25\x* \b \q1 \v 20 Yes tisavia saveeŋ luuma eta to tilup tamtamon ve tileep poi ne mako. \q2 Tiŋgalŋgal saveeŋ naol pa tamtamon marowa to taan tane. \b \q1 \v 21 Ve aliŋazi izazaa sorok, ve tisavsaav ila matag tighe: \b \q1 “Aa, ŋgarig gha nighit ghom!” \q1 \v 22 Yoova, ŋgar toozi sasaghati ta naol ne, yo ughit zi wa. \q2 Uneneeŋ pazi sov! Tiina tsiau, uleep soghan payau sov. \b \q1 \v 23 Maaron, yo Tiina tsiau. Uburig ve uvool tsiau. \q2 Uyooz payau, ve utatan zi. \b \q1 \v 24 Yoova, Maaron tsiau, ŋgar tsio iduduuŋ mon. \q2 Tauvene uyooz payau, ve upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe yau leg sosor eta mako. \q2 Uul ghau. Mako pale koiagŋa tipakur zi pa pataŋani tau igham ghau ne. \b \q1 \v 25 Mako lolozi poia ve tisaav tighe: \q2 “Aa, isov! Ŋgar tau taghe tagham pani, tauta ivot pani gha isaghat wa!” \q1 \v 26 Yoova, yes tau tipakur zi pa pataŋani tau igham ghau ne, \q2 ugham zi tivaghamgham, ve tighau tila toman mayazi. \q2 Yes tau tivelegh ghau ve tipapait tauzi na, \q2 upamayaŋin zi le mayazi kat. \q1 \v 27 Eemon yes tau tighe yo uul ghau ve upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe yau leg sosor eta mako na, \q2 yes pale lolozi poia ve tintinizi, ve tiyoor ezam toman aliŋazi tiina. \q2 Ve tisavsaav tighe: “Yoova eeza tiina kat! Isaav ighe besooŋa tooni ileep poi, ene pale i paam loolo poia.” \q1 \v 28 Tauvene mboŋoozo ila le ravrav izi, avog pale ivotia ŋgar duduuŋa tau yo ughamghamu na, ve napapait ghom. \c 36 \s1 Ŋgar saghati to tamtamon, ve ŋgar poia to Maaron \d Mbouŋ to David, besooŋa to Yoova \q1 \v 1 Ŋgar to zoraaŋ Maaron aliiŋa tau igheen ila zeran sasaghati lolozi, ene isavsaav pazi, ve ighamgham pooz pazi. \q2 Tauta matazi iŋgal Maaron mako, ve tiroi pani mako. \x * \xo 36:1 \xt Ro 3:18\x* \b \q1 \v 2 Sosor toozi tawe, ikau ŋgar toozi. \q2 Tauta tipapakur tauzi, ve matazi iŋgal sorok tighe Maaron ighita sosor toozi mako, ve irau ighur atuya pazi mako. \b \q1 \v 3 Saveeŋ karom ve saveeŋ sasaghati mon ta ivotvot ila avozi. \q2 Ŋgar tau iuul ghiit to taleep poia, ene tipuli wa. Tauta tigham ŋgar poia eta mako. \b \q1 \v 4 Ŋgar toozi iyaryaaŋ kat. Tighe le tigham ŋgar saghati mon. \q2 Mboŋ ta naol ne, tighengheen ila moogh toozi, ve matazi iŋgalŋgal pa saa ŋgar saghati tau pale tighamu. \q2 Eez saghati tawe, lolozi pa tipuli mako. \q1 \v 5 Yoova, yo lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi irau saawe. Ŋgar tsio tana, ene tiina le tiina kat. Izala le ikis sambam saamba. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tsio paam. Izala le ikis taitai. \x * \xo 36:5 \xt Mbo 57:10, 89:1, 108:4\x* \b \q1 \v 6 Ŋgar tsio duduuŋa, ene imin loloz tintiina. \q2 Ve ŋgar tsio tau ugabiiz tamtamon itaghon ŋgar duduuŋa ve ughur atuya pazi, ene paam tiina kat, imin mazavan belbeluuŋa tau izila le izila kat. \q2 Yoova, yo uŋgin tamtamon ve gabua maata maata to su ve nughei, ve uluul zi, tauta tileep poi. \x * \xo 36:6 \xt Mbo 145:16\x* \b \q1 \v 7 Maaron, gabuam tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi, ene gabua tauu. \q2 Tamtamon tisov tiyooŋ ila nimam saamba, imin tatareek natŋa tiyooŋ ila tinazi baage saamba. \x * \xo 36:7 \xt Rut 2:12; Mbo 17:8, 57:1\x* \b \q1 \v 8 Rumei tsio, ene ivon pa gabua popoia maata maata. Tauvene tamtamon tighan le isooŋ zi. \q2 Poia tsio izazaa toozi imin yaa tiina tau irereer. Yo upaghun zi pani, ve tiyamaana poia kat. \x * \xo 36:8 \xt Mbo 65:4; Yo 4:10+\x* \b \q1 \v 9 Yo ta umin puughu pa gabua naol isov tau tileep matazi yaryaare. \q2 Ve ghazooŋa tsio isul ghei, tauta matamai ighazooŋ. \x * \xo 36:9 \xt Yo 1:4, 4:10, 7:37+; 1Pe 2:9\x* \q1 \v 10 Yoova, lolom isaghav yes tau tiwatagh ghom. \q2 Yes tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, utotoi poia tsio pazi, ve uul zi itaghon ŋgar tsio duduuŋa. \b \q1 \v 11 Tauvene yes tau tipapait tauzi ezazi ve tivelegh tamtamon tsio na, upul zi titatan ghau sov. \q2 Ve upul zeran sasaghati tinaan ghau sov. \q1 \v 12 Aghita. Yes tau tinoknok ghamuuŋ ŋgar saghati, tauta Maaron irav zi titaptap tizi, le patazi tivaghengheen izala taan paavo. \q2 Irau tiburig muul mako. \c 37 \s1 Poia to Maaron izazaa to tamtamon duduŋazi \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Zeran sasaghati tau aazne tipapakur zi na, ugham ŋgar naol pazi sov. \q2 Ve yes to ghamuuŋ sosor na, lolom ighaar pa gabua toozi sov. \x * \xo 37:1 \xt Mbo 73:2+\x* \b \q1 \v 2 Pale tileep rig, mako tisaghat imin kikiliiŋ tau aaz ighaazo gha imalai. \q2 Pale timin gabua raua tau mbitaizi, ve tigorgor gha titaptap tizizi. \x * \xo 37:2 \xt Yems 1:10+\x* \q1 \v 3 Unumeer Yoova, ve ugham ŋgar poia mon. \q2 Leso gabua eta ivaghamun ghom sov, ve uleep poia izi taan tau i igham pa tamtamon tooni na. \b \q1 \v 4 Lolom poia pa Yoova tauu. \q2 I pale igham gabua ivot payo itaghon yo lolom. \x * \xo 37:4 \xt Mbo 145:19; Mt 6:33\x* \b \q1 \v 5 Saa ŋgar tau yo ughe ughamu na, unumeer Yoova, ve ughur taum ila i niima. \q2 I pale iuul ghom, ve itotoi ghom pa eez to utaghoni. \x * \xo 37:5 \xt 1Pe 5:7\x* \b \q1 \v 6 I pale igham ŋgar tsio duduuŋa igheen ghazooŋa kat ila tamtamon matazi, imin aaz mbonari. \q2 Tauvene tamtamon pale tighilaal tighe yo lem sosor eta mako, ve ŋgar tsio poia mon. \q1 \v 7 Isaav ighe uraat to zeran sasaghati ilaan poia, ve tiyau lezi gabua naol ila eez saghati, \q2 na ugham ŋgar naol pazi sov. \q2 Atem izi, ve usaŋan Yoova. I tauu pale ighur atuya pazi. \b \q1 \v 8 Tauvene atem yavyav ve ugham ŋgar naol sov. \q2 Uyai ghom ve utatan atem. \q2 Mako pale aate yavyav tsio tana igherev ghom, ve ugham sosor. \x * \xo 37:8 \xt Ep 4:31; Kol 3:8\x* \b \q1 \v 9 Pasaa, Yoova pale ipasov zeran sasaghati gha tilalez. \q2 Eemon yes tau tinumeer Yoova ve tighur matazi pani na, pale tileep poia ila taan tau i igham pa tamtamon tooni. \b \q1 \v 10 Malau mako pale zeran sasaghati tisov tilalez. \q2 Isaav ighe uil naghozi, ene pale irau ughit zi muul mako. \b \q1 \v 11 Eemon yes tau titatan tauzi ezazi ve tinumeer Yoova, yes pale tileep poia ila taan tau i igham pa tamtamon tooni. \q2 I pale igham zi tileep poia kat toman tintinizi. \x * \xo 37:11 \xt Mbo 73:18+; Mt 5:5\x* \q1 \v 12 Zeran sasaghati tilup zi ve tiil eez to tivaghamunia tamtamon duduŋazi. \q2 Atezi yavyav kat ve tiŋaaŋ maripazi ila pazi. \b \q1 \v 13 Eemon Yoova, i iŋiŋ pazi. \q2 Pasaa, i iwatagh: Malau mako pale saawe toozi ivot gha tilalez. \q1 \v 14 Zeran sasaghati tipas mbuzaagh toozi to tirav yes mbolaaŋa tau tirau gabua eta mako na. \q2 Ve tidaad paneegh toozi to tivanegh zi. \q2 Tighe tirav yes tau titaghon eez duduuŋa na. \b \q1 \v 15 Eemon Yoova pale ipamuul mbuzaagh toozi imuul pa tauzi. \q2 Ve paneegh toozi pale ipolpol. \q1 \v 16 Isaav ighe tamtamon duduuŋa eta le gabua ŋgiira mon, ene irau. \q2 Lepoogh tooni pale poia iliiv zeran sasaghati naol tau lezi gabua katini. \b \q1 \v 17 Pasaa, Yoova pale ipasov zeran sasaghati tapirizi. \q2 Eemon i ipapalot tamtamon duduŋazi, ve iŋgin zi tileep poi. \q1 \v 18 Yes tau lezi sosor ila Maaron maata mako na, Yoova iwatagh lepoogh toozi, ve maata pazi. \q2 Ve gabua tau i igham pazi motot na, ene pale igheen toozi taghon taghon gha ila. \x * \xo 37:18 \xt 1Pe 1:4\x* \b \q1 \v 19 Saawe tau ighe pataŋani ivot, yes pale tileep poi. \q2 Isaav ighe pitool ivot, ene pale tirau kat pa aniiŋ. \q1 \v 20 Eemon zeran sasaghati pale tisov tilalez. \q2 Yoova koiŋa pale timatmaat imin manman ruuŋgu tau timalai ve timburur tizi. \q2 Pale tisov imin yav mbuasa tau imbuŋ izaa, ve imbiriis gha ilale. \q1 \v 21 Zeran sasaghati tighamgham bun, ve tiyatu mako. \q2 Eemon tamtamon duduŋazi, yes tireirei gabua toozi pa yes mbolaaŋa. \x * \xo 37:21 \xt Mbo 112:5; Mt 5:42; 2Kor 8:7\x* \b \q1 \v 22 Yes tau poia to Yoova izazaa toozi na, pale tileep poia ila taan tau i igham pa tamtamon tooni. \q2 Eemon yes tau aatyavyav tooni igheen toozi na, i pale ipasov zi gha tilalez. \q1 \v 23 Yes tau titaghon eez to Yoova na, tighamu loolo poia kat. \q2 Ve i pale itotoi eez pazi, ve ipalot zi pa laghooŋ toozi. \b \q1 \v 24 Tamtamon tauvene, isaav ighe aaghe ilot pa gabua eta, ene irau itap mako. \q2 Pasaa, Yoova ikiskis niima ve ipapaloti. \q1 \v 25 Saawe tau yau kukuag gha ilam aazne namin kooŋ ne, yau naghita Yoova ighur muuri pa tamtamon duduŋazi pai eta soone. \q2 Ve naghita toozi eta naatu pitoola, ve isuŋsuŋ tamtamon pa le aniiŋ soone. \x * \xo 37:25 \xt Hib 13:5\x* \b \q1 \v 26 Tamtamon duduŋazi matazi reiŋ gabua, ve tiyokyok pa tamtamon to tigham bun ila toozi. \q2 Ve natuzŋa paam timin eez to tamazŋa tighita poia to Yoova izaa to tamtamon. \q1 \v 27 Ughur murim pa ŋgar saghati, ve ugham ŋgar poia mon. \q2 Leso uleep poi ila taan tau Yoova igham payo na taghon taghon gha ila. \x * \xo 37:27 \xt Mbo 34:14; 3Yo 11\x* \b \q1 \v 28 Pasaa, Yoova loolo pa ŋgar duduuŋa. \q2 Tauvene tamtamon tooni tau lolozi isaghavu ariaaŋ ve titaghon eez tooni na, i irau ighur muuri pazi mako. \q2 I pale iŋgin poghani zi taghon taghon gha ila. \x * \xo 37:28 \xt Mbo 18:25\x* \q2 Eemon zeran sasaghati natuzŋa, i pale ipasov zi gha tilalez. \b \q1 \v 29 Zeran duduŋazi pale tigham taan tau Yoova igham pa tamtamon tooni na, \q2 ve tileep poia ta sewe irau saawe. \q1 \v 30 Saveeŋ tau ivotvot ila tamtamon duduŋazi avozi, ene ŋgar poia igheen ila. \q2 Yes tisasavia ŋgar duduuŋa mon. \b \q1 \v 31 Tutuuŋ to Maaron toozi igheen ariaaŋ ila lolozi ve ŋgar toozi. \q2 Tauta irau titap mako. \q1 \v 32 Zeran sasaghati tighamgham lilin tamtamon duduŋazi. \q2 Tizuari zi tighe le tirav zi timaat. \b \q1 \v 33 Eemon Yoova ivolvool to tamtamon tooni. Irau ipul zi tileep ila koiazŋa nimazi ne mako. \q2 Ve isaav ighe tamtamon tipayooz zi pa savsaveeŋ, ene pale Yoova tauu iyooz ila murizi, ve ipaghazoŋai zi ighe lezi sosor mako. \q1 \v 34 Tauvene atem izi, ughur matam pa Yoova, ve utaghon duduŋai eez tooni. \q2 Leso ipakur ghom, ve ezam pa taan tau i igham pa tamtamon tooni na. \q2 Ve yo pale ughita Yoova ivaghamunia zeran sasaghati gha tilalez. \q1 \v 35-36 Muuŋ, yau nawatagh ŋeer saghati ee. \q2 Saawe isov, i ipaparoi tamtamon, ve itatan zi le tileep saghat. \q2 Ŋeer tawe tapiri tiina kat. I imin ai mezepur tiina to Lebanon. \q2 Eemon murei, nalaagh izi nugh tooni, ve naghita ŋeer tana ileep muul mako. \q2 Nail naagho le mako. Aat ila mindai? \q1 \v 37 Matam ila pa yes tau lezi sosor mako, ve ugham ŋgar pa yes tau ŋgar toozi popoia mon na, ve ughita saa ŋgar ta ivotvot pazi. \q2 Ŋeer marowa tau ilup tamtamon timin eemon ve iuluul zi to tileep poia, i tomania paaghu tooni pale tileep poia taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 38 Eemon yes to zoraaŋ Maaron aliiŋa, Yoova pale irav zi tisov timatmaat. \q2 Ve paaghu toozi paam. I pale ipasov zi le tisov. \q1 \v 39 Yoova, i Uleeŋa to tamtamon duduŋazi. \q2 Isaav ighe pataŋani ivot pazi, i pale imin lezi niazi to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 40 I iuluul zi, ve ipaspas zi pa pataŋani toozi. \q2 I ighamgham mulin zi ila zeran sasaghati nimazi, ve tileep poi. \q2 Pasaa, yes tiŋaruini tila, leso tiyooŋ ila tooni. \c 38 \s1 Suŋuuŋ to tamtamon tau moroghooŋ tiina ighamu \d Mbouŋ to David \d Saawe tau tamtamon tigham watooŋrau ve tighason Maaron to maata iŋgal zi, timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Yoova, uyaon ghau toman atem yavyav sov. \q2 Ve isaav ighe upaduduuŋ ghau, na uŋgal matag sov. \q1 \v 2 Yo uvanegh ghau pa paneegh tsio natŋa, \q2 ve nimam itatan katin ghau. \b \q1 \v 3 Atem yavyav payau kat. Tauta tinig isov isaghat wa. Anoŋag sirivu eta igheen poi mako. \q2 Sosor tsiau, tauta tuag isov iyavyav gha nasaghat. \b \q1 \v 4 Pataŋani to sosor tsiau itatan ghau kat imin dibom tintiina tipolpol izala pavog. \q2 Tauta igham pataŋani tiina payau le irau nabaado mako. \q1 \v 5 Yau nagham ŋgar imin yes borauŋa ve nazoor aliŋam. \q2 Tauta aazne, mbotmboot toman nanagh tau vaazi saghati ne igham ghau. \b \q1 \v 6 Yavyavuuŋ tiina igham ghau, ve natudtud ve nayakyak. \q2 Tauvene mboŋoozo ila le rabrab izi, lolog ipataŋan ve nataŋtaŋ. \b \q1 \v 7 Tinig ituntun kat, ve anoŋag isov isaghat wa. \q2 Anoŋag sirivu eta igheen poi mako. \b \q1 \v 8 Moroghooŋ tane iŋgoor katin ghau le tapirig isov kat. \q2 Tauvene lolog ipataŋan ve nayakyak. \b \q1 \v 9 Yoova, yo uwatagh: Yau naghe yo uul ghau leso tinig poia. \q2 Yau lolog ipataŋan ve nataŋtaŋ. Gabua tane iyooŋ payo mako. \b \q1 \v 10 Aazne, ateg ipaparav ve tapirig imbool. \q2 Tauvene naghog poia muul mako. \q1 \v 11 Zetagŋa ve yes tau ruum toozi igharau ghau ne, tighita moroghooŋ tsiau tane, le tileep soghan payau. Tigharau ghau muul mako. \q2 Ve ziiri waaro tsiau tauvene paam. Tilam tigig ghau rigta mako. \b \q1 \v 12 Koiagŋa tau tizuari zi pa ravuuŋ ghau namaat na, tighur liis katini payau. \q2 Mboŋoozo ila le ravrav izi, yes tisavsaav pa eez to tivaghamun ghau, \q2 Lolozi ighurghur pa eez yoŋgaaŋa to tikari ghau. \q1 \v 13 Eemon matag ila pa saveeŋ toozi tawe mako. \q2 Yau naneneeŋ mon imin tamtamon tau aavo ve taliiŋa ivool, ve irau isavsaav mako, ve iloŋlooŋ saveeŋ mako. \b \q1 \v 14 Onoon kat, yau namin tamtamon tau taliiŋa ivool ve iloŋlooŋ saveeŋ mako, \q2 ve irau iyol saveeŋ eta mako. \q1 \v 15 O Yoova, Maaron tsiau, yau naghur matag payo ve nasaŋan ghom. \q2 Yau nanumeer ghom naghe yo pale ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane ve uul ghau. \b \q1 \v 16 Maaron, upul pataŋani tane iliiv ghau sov. Pa ighe natap, ene pale koiagŋa tintinizi, ve tipakur tauzi tighe tiliiv ghau. \b \q1 \v 17 Ughita. Yavyavuuŋ tane ipul ghau rigta mako. \q2 Moroghooŋ tane irav matin tapirig le naghe natap. \b \q1 \v 18 Onoon, yau nazoor aliŋam. Tauta aazne, lolog ipataŋan ve navotia sosor tsiau payo. \q1 \v 19 Koiagŋa, yes eval kat, ve tapirizi tiina. \q2 Ŋgar tau tigham payau ne, iduduuŋ mako. Pasaa, yau nagham sosor eta pazi mako. Yes tighur koi payau sorok. \b \q1 \v 20 Ŋgar popoia tau muuŋ yau naghamgham pazi na, aazne tiyoli pa ŋgar saghati. \q2 Yes tighurghur koi payau pasaa, yau nazuari ghau pa ŋgar poia mon. \x * \xo 38:20 \xt 1Yo 3:12\x* \q1 \v 21 O Yoova, ughur murim payau sov. \q2 Maaron tsiau, uleep soghan payau sov. \b \q1 \v 22 Yoova, yo ta Uleeŋa tsiau. \q2 Ulam rekia, ve uul ghau! \c 39 \s1 Lepoogh toit to taan, ene tuuku kat \d Mbouŋ to David \d David itoor mbouŋ tane pa Yedutun, i ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ \q1 \v 1 Yau nasaav pa taug naghe: “Yau aat naŋgin taug poi. Leso avog isosor sov. \q2 Isaav ighe naleep tomania zeran sasaghati, yau aat naŋgin avog poi.” \x * \xo 39:1 \xt Mbo 34:13; Yems 1:26, 3:2\x* \b \q1 \v 2 Tauvene napoon avog, ve nasavia saveeŋ eta mako. \q2 Nayai ghau, ve naneneeŋ mon. \q2 Eemon nagham ŋgar naol ila ila le lolog ipazaagh ghau naghe nasaav. \b \q1 \v 3 Pasaa, nagham ŋgar naol kat, le ateg basbasuuŋ. \q2 Tauta irau naneneeŋ muul mako, ve naghason Maaron naghe: \q1 \v 4 “Yoova, upaghazoŋai ghau. Ndaman tsiau piiz ta ighengheen soone? \q2 Pale ŋeez o namaat ve nasov pa taan? \q2 Uul ghau leso naghilaal naghe: Malau mako pale lepoogh tsiau to taan isov. \x * \xo 39:4 \xt Mbo 90:12; Yems 4:14\x* \b \q1 \v 5 Yo ughur leg saawe tuuku mon to naleep izi taan. \q2 Saawe to lepoogh tsiau izi taan, ene imin gabua sorok ila yo matam. \q2 Onoon kat, tamtamon tisov to taan lepoogh toozi, ene imin avuvuun tau ivot ila avoon. Tileep rig ve tisov. Irau taghit zi muul mako. \x * \xo 39:5 \xt Mbo 90:4, 144:4\x* \q1 \v 6 Tamtamon tilaghlaagh pa uraat naol. \q2 Eemon lepoogh toozi, ene tuuku imin ai yavyaava tau ighe aaz izila, ene taghita muul mako. \q2 Matazi imin naol, ve tilala tilamlam pa uraat tighe tindou lezi gabua katini. \q2 Eemon tirav tauzi sorok. Pasaa, tikankaan pa sei ta pale ighamuur gabua toozi tawe. \x * \xo 39:6 \xt Lu 12:20; Yems 4:14\x* \q1 \v 7 Yoova, saa gabua ta pale naghur matag pani to iuul ghau? \q2 Gabua eta mako. Yau naghur matag payo mon. \q1 \v 8 Yau nazoor aliŋam ve nagham sosor. \q2 Upul sosor tsiau isov, ve ugham mulin ghau pa pataŋani to sosor tsiau. \q2 Mako pale yes kankanooŋa tau tiwatagh ghom mako na tisik saveeŋ veleghiiŋ payau. \b \q1 \v 9 Aazne, yau naneneeŋ mon. Irau saveeŋ eta ivot ila avog mako. \q2 Pasaa, yo taum ta ugham pataŋani tane ivot payau. \b \q1 \v 10 Maaron, uŋgal matag irao! \q2 Nimam ighanghan ghau le tapirig isov wa. \b \q1 \v 11 Isaav ighe tamtamon tigham ŋgar saghati, na yo uyaon zi ve uloslos zi to upaduduuŋ zi. \q2 Ve gabua toozi popoia tau lolozi pani kat na, yo uvavaghamunia imin up ivaghamunia uuli. \q2 Ene imin tau yau nasavia ila wa. Yei tamtamon to taan nimin kaut sorok. Nileep rigmon ve nisov, imin avuvumai tau ivotvot ila avomai ne. \x * \xo 39:11 \xt Hib 12:5+\x* \q1 \v 12 Yoova, upoon taliŋam pa taŋiiz tsiau sov. \q2 Ughur taliŋam payau, ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \q2 Pa saawe tsiau to naleep izi taan, ene malau mako. \q2 Saawe tuuku tau naleep izi taan tane, yau naleep namin loom payo, raraate imin tibugŋa tisov. \x * \xo 39:12 \xt Gnp 23:4, 47:9; Hib 11:13; 1Pe 2:11\x* \b \q1 \v 13 Lolom isaghatin ghau ve upul ghau. Uŋgal matag irao. \q2 Leso saawe tuuku tau naleep izi taan ne, naleep toman lolog poia, mako namaat ve nasov pa taan.” \c 40 \s1 Suŋuuŋ to tamtamon tau ipait Maaron pa uleeŋ tooni \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Saawe tau pataŋani igham ghau, ateg izi ve nasaŋan Yoova. \q2 Ve i ighur taliiŋa pa taŋiiz tsiau, ve iuul ghau. \b \q1 \v 2 Muuŋ, lepoogh tsiau imin yau naleep ila puura to yes mateegha loolo. \q2 Eemon Yoova indai ghau nazaa. \q2 Agheg brusia ila tiiŋ tiina, ve naghe pale nazal nazila. \q2 Eemon i ipas ghau nazaa, ve ighur ghau nayooz ila taan ariaaŋa. \x * \xo 40:2 \xt Mbo 27:5, 31:8, 69:14\x* \b \q1 \v 3 Ve ipaburigin ghau ve nambou mbouŋ paaghu. \q2 Ene mbouŋ to tapait Maaron toit eeza. \q2 Ŋgar tau Yoova igham payau na, pale igham eval tiina tighilaal. Tauvene yes pale tiroi, ve tighur ila tooni. \x * \xo 40:3 \xt Mbo 96:1; Syg 5:9\x* \q1 \v 4 Tamtamon tau ighe inumeer Yoova, ene pale tintini ve poia to Yoova izazaa tooni. \q2 Tamtamon tauvene, i ipaak yes tau tipapait tauzi ezazi ne mako. \q2 Ve yes tau tipul eez to Maaron, ve tibesbees pa maaron karomŋa na, i ileep soghan pazi. \x * \xo 40:4 \xt Mbo 1:1, 84:12; 2Kor 6:14+\x* \q1 \v 5 Yoova, yo Maaron tsiau. Eta irau ghom mako. \q2 Pasaa, yo ughamgham uraat ŋgeretazi naol to uul ghei. Uraat tana, maata ite kat. \q2 Ve lolom ighur pa ŋgar popoia naol tau ughe ugham payei. \q2 Isaav ighe natoova to nanin zi tisov ve nasavi zi, ene aat narao mako. \q1 \v 6 Ŋgar to ravuuŋ gabua imin watooŋrau payo, tomania ŋgar to ghamuuŋ aniiŋ payo imin paitooŋ, ene yo lolom pani mako. \q2 Ve ŋgar to ghuruuŋ gabua izala artaal leso yav ighan dodolini, tomania ŋgar to ravuuŋ gabua pa rewaaŋ sosor to tamtamon, ene paam, yo ughur matam pani mako. \q2 Yo ugham taliŋag ikaak, leso nalooŋ aliŋam. \x * \xo 40:6 \xt Mbo 51:16-19; Hib 10:5+\x* \b \q1 \v 7 Tauta nasaav payo naghe: “Maaron, yau taug ene. \q2 Nataghon saveeŋ tau tiboode iŋarui ghau ila rau tsio, tauta nalam.” \x * \xo 40:7 \xt Yo 5:39, 46; Hib 10:7\x* \b \q1 \v 8 Maaron tsiau, isaav ighe nataghon duduŋai yo lolom, ene igham ghau lolog poia le poia kat. \q2 Pasaa, tutuuŋ tau yo ugham payei na, igheen ariaaŋ ila lolog. \x * \xo 40:8 \xt Yer 31:33; Mt 26:39; Ro 7:22\x* \q1 \v 9 Yoova, yo uwatagh: Uleeŋ ve ŋgar tsio duduuŋa, yau naneneeŋ pani mako. \q2 Saawe tau eval tiina tilup zi pa suŋuuŋ, nasasavia varum pazi. \x * \xo 40:9 \xt Mbo 22:22, 25\x* \b \q1 \v 10 Onoon kat, uleeŋ ve ŋgar duduuŋa tau utotoia payau na, yau naŋgooza igheen to taug mon mako. \q2 Ve gabuam tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi, ene paam, naŋgooza pa tamtamon tsio mako. Saawe tau tilup zi pa suŋuuŋ, yau nasasavia gabuam tana pazi. \q2 Ŋgar tsio tau uluul tamtamon itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio, ene navovotia pazi. \q1 \v 11 Yoova, matam kisin sosor tsiau sov. Lolom isaghatin ghau ve upul sosor tsiau. \q2 Ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio, ene aat imin sigheu payau. \q1 \v 12 Ughita. Aazne, pataŋani naol tilivutin ghau. Irau nanin zi mako. \q2 Ŋgar tsiau sasaghati atuya, tauta iŋarui ghau ne. \q2 Tauvene naghita naghe leg eez eta muul mako. \q2 Sosor tsiau, katini kat. Iliiv dabag rau. \q2 Tauvene naroi ve tapirig isov kat. \b \q1 \v 13 O Yoova, lolom isaghatin ghau ve ugham mulin ghau pa pataŋani tane! \q2 Ulam rekia mon ve uul ghau! \b \q1 \v 14 Yes tau tiliil eez to tirav ghau namaat na, utatan zi ve ugham ŋgar toozi ivaghamgham, leso mayazi. \q2 Ve yes tau tighita pataŋani tsiau tane ve tintinizi pani na paam. Upamuul zi tila toman mayazi. \b \q1 \v 15 Ve yes tau tisavsaav payau tighe: “Aa, ughita wa? Ŋgar tau nighe ivot payo, tauta ivot wa!” \q2 Zeran tauvene, utatan zi ve ugham zi tivaghamgham. Leso mayazi pa ŋgar tau tighamu na. \q1 \v 16 Eemon tamtamon tisov tau tizuari zi tighe le tiwatagh katin ghom na, yes aat lolozi poia ve tintinizi payo. \q2 Ve yes tau lolozi pa uleeŋ tsio, ene pale lolozi poia kat, ve monmon tisavsaav tighe: “Tapait Yoova. Pa i eeza tiina le tiina kat.” \q1 \v 17 Yoova, matam ilam payau lak! \q2 Pa pataŋani tane itatan ghau le tapirig imbool. Narau gabua eta muul mako. \q2 Yo mon ta irau uul ghau ve ugham mulin ghau. \q2 Maaron tsiau, uzuar sov. Ulam rekia mon ve uul ghau! \c 41 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau imorooŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Isaav ighe tamtamon eta maata iŋgalŋgal yes mbolaaŋa ve iuluul zi, ene pale poia to Yoova izazaa tooni ve tintini. \q2 Ve isaav ighe pataŋani eta ivot pani, ene pale Yoova iuule. \x * \xo 41:1 \xt Mbo 112:5, 9; Mt 5:7; Yems 2:13+\x* \b \q1 \v 2 Yoova tauu pale imin sigheu pani ve iŋgini. Leso imaat sov, ve ileep poia. \q2 I pale ileep izi taan tau Yoova igham pa tamtamon tooni na, ve poia to Yoova izazaa tooni. \q2 Yoova irau ipuli ila koiŋa nimazi mako. \b \q1 \v 3 Ve isaav ighe i imorooŋ ve ighengheen, ene pale Yoova tauu iŋgini, ve ipasov moroghooŋ tooni. \q1 \v 4 Yau nasaav naghe: “Yoova, yau nagham sosor payo wa. \q2 Lolom isaghatin ghau ve upasov moroghooŋ tsiau. Pa yau besooŋa tsio.” \q1 \v 5 Koiagŋa tisasavia saveeŋ sasaghati iŋarui ghau tighe: \q2 “Ŋeer tawe, ŋeez o imaat leso eeza ilale ve loloon iveegh pani?” \b \q1 \v 6 Ve saawe tau tamtamon tilam tigig ghau, tisavia saveeŋ toman lolozi mako. \q2 Yes tilam to tigig ghau pa moroghooŋ tsiau mon. \q2 Ve saawe tau timuul tila, tisasavia varug sorok irau nugh tighe: “Paita imaat.” \b \q1 \v 7 Yes tau tighur koi payau ne, tisov tighe le nasaghat kat. \q2 Tauvene tikakamuun payau tighe: \b \q1 \v 8 “Aa, ŋeer tawe, moroghooŋ saghati kat ighamu. \q2 Irau maata pakia ve iburig muul ne mako. Paita imaat.” \b \q1 \v 9 Ve etag ite tau nanumeera kat naghe yeiru lupuuŋ tsiei eemon, ve niluplup ghei pa ghanghaniiŋ na, \q2 i paam ighur muuri payau, ve imin koiag. \x * \xo 41:9 \xt Mbo 55:12+; Lu 22:21; Yo 13:18\x* \q1 \v 10 Yoova, lolom isaghatin ghau ve uul ghau. Pa yau besooŋa tsio. \q2 Upasov moroghooŋ tsiau ve ugham tinig poia muul. \q2 Leso nayat ŋgar saghati tau koiagŋa tigham payau ne. \q1 \v 11 Yoova, aazne yau nawatagh naghe yo lolom poia payau. Pasaa, koiagŋa titatan ghau mako. Tauvene irau aliŋazi izaa sorok tighe yes tiliiv ghau ne mako. \b \q1 \v 12 Yau nataghon ŋgar duduuŋa mon. Tauta yo upalot ghau ve nayooz ariaaŋ. \q2 Ve yo pale ugham ghau naleep tomani ghom taghon taghon gha ila. \q1 \v 13 Tapait Yoova pa poia tooni! I Maaron to iit Israela. \q2 Tapait eeza ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \q2 Onoon le onoon kat. \c 42 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer ee tau ipasawal pa Maaron ve rumei tooni \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Maaron, yau naghe le naleep nagharau ghom, o poia. Eemon aazne, naleep malau payo. \q2 Tauvene napasawal payo imin ŋgai sagsag tau murunu, ve iliil yaa tau irereer leso ighun. \x * \xo 42:1 \xt Mbo 63:1, 119:131, 143:6\x* \b \q1 \v 2 Yoova, yo Maaron tau uleep matam yaryaare. \q2 Yau lolog payo kat imin tamtamon tau murun matini, ve iliil yaa pa ghunuuŋ. \q2 Pale ŋeez o nalat peria tsio muul, ve nayooz ila naghom ve nasuŋ payo? \f + \fr 42:2 \ft Ŋeer tau itoor mbouŋ tane ighe le imuul ila Yerusalem ve isuŋ pa Maaron ila Rumei Tiina loolo.\f* \b \q1 \v 3 Mboŋoozo ila le ravrav izi, tamtamon tinoknok veleghiiŋ ghau tighe: “Maaron tsio ileep sindei?” \q2 Saveeŋ toozi tawe igham ghau nataŋtaŋ ve naghunghun matag suuru irau mboŋ ve mataaz. \q1 \v 4 Yau matag iŋgal imuul ila pa ŋgar tau muuŋ naghamghamu na, tauta navotia lolog ila to Yoova. \q2 Saawe tana, yau namuŋmuuŋ pa eval tiina, ve yeŋa nizazala pa Maaron rumei tooni, leso nilup ghei pa suŋuuŋ. \q2 Yei nimboumbou toman lolomai poia kat, ve niyoryoor Maaron eeza pa poia tooni. \x * \xo 42:4 \xt Mbo 100:2+\x* \q1 \v 5 Tauta naghason taug naghe mindai ta aazne lolog isaghat? \q2 Lolog ipataŋan ve nagham ŋgar naol pasaa? \q2 Yau aat naghur ila to Maaron ariaaŋ, ve naghur matag pani. \q2 Pasaa, i Maaron tsiau ve Uleeŋa tsiau. Tauvene yau aat napaiti muul. \q1 \v 6 Onoon, aazne lolog ipataŋan kat, ve napasawal payo. \q2 Pasaa, naleep nagharau ghom mako. \q2 Yau naleep izi yaa Yordan daaba tau igheen izi loloz Ermon ziige tau ila pa loloz Mizar. \q2 Eemon yau aat matag iŋgal imuul ila pa ŋgar tsio. \b \q1 \v 7 Pataŋani tau yo upuli ivot payau ne, ene itatan ghau kat. \q2 Ene imin yaa tau irereer toman luutu tiina na, iyatyaat izala pavog ve imbelmbeluut ghau. \q2 Ve imin dibom tintiina to mazavan tipolpol izala pavog. \q1 \v 8 Eemon mataaz ta naol ne, Yoova loolo isaghav ghau ve iuluul ghau. \q2 Tauvene mboŋ ta naol, yau namboumbou to napakuru. \q2 Suŋŋuuŋ tsiau iŋaŋarui Maaron. Pasaa, i ta iŋgin lepoogh tsiau. \q1 \v 9 Maaron, i Volaaŋa tsiau ariaaŋa. I iponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \q2 Tauvene naghasoni naghe: “Puughu mindai ta lolom iveegh payau? \q2 Mindai ta upul koiagŋa titatan ghau, ve tigham ghau lolog isaghat?” \b \q1 \v 10 Saawe isov koiagŋa tisasavia saveeŋ veleghiiŋ payau. \q2 Ve tinoknok ghasoniiŋ ghau tighe: “Maaron tsio ileep sindei?” \q2 Saveeŋ toozi tawe iŋgalŋgal ghau imin iiz. \q1 \v 11 Tauta naghason taug naghe mindai ta lolog isaghat? \q2 Lolog ipataŋan ve nagham ŋgar naol pasaa? \q2 Yau aat naghur ila to Maaron ariaaŋ ve naghur matag pani. \q2 Pasaa, i Maaron tsiau ve Uleeŋa tsiau. Tauvene yau aat napaiti muul. \c 43 \s1 Suŋuuŋ sirivu to ŋeer tau ipasawal pa Maaron \q1 \v 1 Maaron, yes tau matazi iŋgalŋgal ghom mako na, tighamgham pataŋani payau. \q2 Uyooz payau, ve upaghazoŋai ghau ila matazi ughe yau nagham sosor eta mako. \q2 Upas ghau ila zeran karomŋa ve zeran sasaghati tane nimazi. \b \q1 \v 2 Pa yo Maaron tsiau, ve yau nayooŋ ilat tsio. \q2 Puughu mindai ta ughur murim payau? \q2 Mindai ta upul koiagŋa titatan ghau, ve tigham ghau lolog isaghat? \q1 \v 3 Naghe ugham ghazooŋa tsio isul ghau ve upaghazoŋai ghau pa saveeŋ tsio onoon. \q2 Pasaa, gabua ru tawe pale titotoi eez payau ve tigham pooz payau, leso nazala pa niam to lepoogh tau igheen izi loloz tsio patabuyaaŋ daaba. \x * \xo 43:3 \xt Mbo 25:5, 27:1; Yo 8:12; 2Kor 4:6\x* \b \q1 \v 4 Mako naŋarui artaal tsio, ve nayooz ila naghom ve napait ghom. \q2 Pasaa, yo Maaron tsiau, ve yo ta ugham ghau lolog poia kat. \q2 Tauvene yau aat narav gita, ve nambou to napait ezam. \q2 Pasaa, yo Maaron tsiau. \q1 \v 5 Tauta naghason taug muul naghe mindai ta aazne lolog isaghat? \q2 Lolog ipataŋan ve nagham ŋgar naol pasaa? \q2 Yau aat naghur ila to Maaron ariaaŋ, ve naghur matag pani. \q2 Pasaa, i Maaron tsiau ve Uleeŋa tsiau. Tauvene yau aat napaiti muul. \c 44 \s1 Suŋuuŋ to saawe tau yes Israela koiazŋa tiliiv zi \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Maaron, muuŋ saawe to timbumaiŋa, yo ughamgham uraat tintiina pazi. \q2 Tauta tisisinaia ilam ilam le aazne, yei nilooŋa pa taumai taliŋamai paam. \b \q1 \v 2 Yes nugh nugh tau muuŋ tileep izi taan tane, ila taum tapirim, yo uziir zi tighau tila, \q2 ve upalepoghai timbumaiŋa tileep izi taan tane gha imin lezi motot. \q2 Yo utatan yes Kanaana le tapirizi isov kat, ve ugham timbumaiŋa tileep poia izi taan tane. \x * \xo 44:2 \xt Igham 15:17; Mbaŋ 7:45\x* \b \q1 \v 3 Onoon, timbumaiŋa tigham malmal pa taan tane. \q2 Eemon tauzi tapirizi ve mbuzaagh toozi igham zi tiliiv koiazŋa ne mako. \q2 Yo uleep tomani zi ve matam pazi, ve utotoi tapirim pa koiazŋa ve uparav tomani zi. \q2 Tauta timbumaiŋa tiliiv zi, ve tigham taan toozi imin lezi. \q2 Pasaa, yo lolom pazi kat. \x * \xo 44:3 \xt Igham 15:16\x* \q1 \v 4 Yoova, yo kinik tsiau ve Maaron tsiau. \q2 Yo usaav ariaaŋ ughe yei Israela tau siŋ to Yakop pale niliiv koiamaiŋa. \b \q1 \v 5 Ila yo tapirim, yei nitatan koiamaiŋa. \q2 Yei nighur ilat tsio, ve suŋuuŋ tsiei iŋaŋarui ghom. Tauta yo uul ghei, ve nirav zi ve nivaghaaz zi ila aghemai saamba. \q1 \v 6 Yau nanumeer paneegh tsiau mako. \q2 Ve mbuzaagh tsiau paam, ene irau igham mulin ghau mako. \q1 \v 7 Yo mon ta uluul ghei, ve ughamgham mulin ghei ila koiamaiŋa nimazi. \q2 Yo ugham zi tivaghamgham, ve tighau tila toman mayazi. \b \q1 \v 8 Maaron, yo uluul ghei, tauta monmon nipapakur ghom, ve lolomai poia payo. \q2 Yei aat nipait ezam taghon taghon gha ila. \x * \xo 44:8 \xt Mbo 34:2; 1Kor 1:31\x* \q1 \v 9 Eemon aazne, yo ughur murim payei, ve upaak zaaba tsiei muul mako. \q2 Ve upul koiamaiŋa tiliiv ghei le mayamai kat. \b \q1 \v 10 Yo ugham ghei tapirimai imbool. \q2 Tauta nipul malmal ve nighawaar, ve koiamaiŋa tiyauur gabua tsiei isov. \b \q1 \v 11 Yo ughur ghei nila nimazi, imin sipsip tau timbit zi pa ravuuŋ zi. \q2 Ve ureu ghei nimbiriis irau nugh nugh. \b \q1 \v 12 Yei tamtamon tsio. Eemon aazne, ugholia ghei nila koiamaiŋa nimazi gha nimin besooŋa pazi. \q2 Ve ugham gabua tiina eta ila nimazi mako. Yo ughur atuyamai izi geeg, imin yei kaut sorok. \b \q1 \v 13 Yes tau tileep tigharau ghei na, tighita ŋgar tau yo ugham payei, \q2 le tiŋiŋ ve tigham ŋalalaŋ payei. \b \q1 \v 14 Yes nugh nugh tau tiwatagh ghom mako na, tighit ghei nimin mogheraaŋ. \q2 Ve tiŋiŋiŋ payei, ve tililiit dabazi. \q1 \v 15 Saawe isov, mboŋoozo ila le ravrav izi, tamtamon tipapamayaŋin ghau. \q2 Tauvene matag izaa mako. Mayag, ve natudtud mon. \b \q1 \v 16 Pasaa, tamtamon tighita ŋgar tau koiagŋa tiyoli payau na, \q2 ve tisiksik saveeŋ veleghiiŋ ve saveeŋ mayaŋa naol payau. \q1 \v 17 Yau nagham ŋgar naol naghe puughu mindai ta yo upul pataŋani naol tane ivot payei? \q2 Pasaa, yei lolomai iveghai ghom mako. \q2 Ve saveeŋ tau nimbua tomani ghom na, yei nireua mako. \b \q1 \v 18 Yei nighur murimai payo mako. \q2 Ve laghooŋ tsiei, nisosor pa eez tsio mako. \b \q1 \v 19 Eemon yo uvaghamun ghei kat, le nugh tsiei ŋginaaŋa imin gabua sagsagŋa niazi to lepoogh. \q2 Lepoogh tsiei, ene imin ndoroom tiina ikau ghei. \b \q1 \v 20-21 Maaron tsiei, yo uwatagh: Lolomai iveghai ghom mako, \q2 ve nisuŋ pa maaron karom eta mako. \q2 Imin ta nigham ŋgar tauvene, kanaŋ yo uwataghi. \q2 Pasaa, ŋgar ŋgozaaŋa isov tau igheen ila lolomai ne, eta iyooŋ payo mako. \b \q1 \v 22 Yei nibesbees pa yo mon. Tauta mboŋoozo ila le ravrav izi, koiamaiŋa tiravrav ghei nimatmaat. \q2 Tighit ghei nimin sipsip tau timbit zi pa ravuuŋ zi. \x * \xo 44:22 \xt Ro 8:36\x* \q1 \v 23 Yoova, ugheen irao! Uburig! \q2 Ugham ŋgar eta to uul ghei lak! \q2 Pale ughur murim payei tauvene taghon taghon gha ila? \b \q1 \v 24 Puughu mindai ta uŋgooz naghom payei? \q2 Ughita. Koiamaiŋa titatan ghei gha nisaghat wa. Pataŋani tiina tau nibadbaado ne, lolom iveegh pani sov! \b \q1 \v 25 Aazne, koiamaiŋa titatan ghei kat. \q2 Tauvene nitap nizi taan ve nigheen ila ŋgaupup loolo. \b \q1 \v 26 Maaron, uburig! Ulam uul ghei lak! \q2 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Tauvene upas ghei nivot pa pataŋani tane. \c 45 \s1 Mbouŋ to kinik vaiŋ tooni \d Mbouŋ to yes Kora \d Ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na aat isaav pa tamtamon to timbouia itaghon aliiŋa ‘manman ruuŋgu pisosooŋa.’ \d Ene mbouŋ to tamoot ve livaa tau lolozi pa tauzi \q1 \v 1 Lolog ipazaagh ghau pa saveeŋ popoia, tauta natoor mbouŋ tane iŋarui kinik. \q2 Avog raurau pa toraaŋ mbouŋ, imin ŋeer tau niima poia pa bodeeŋ. \q1 \v 2 O kinik, yo paghunam kat uliiv tamtamon tisov. \q2 Ve saveeŋ popoia tau ivotvot ila avom, ene igham poghania tamtamon. \q2 Tauvene poia to Maaron aat igheen tomani ghom irau saawe. \x * \xo 45:2 \xt Lu 4:22\x* \b \q1 \v 3 Yo ariaŋam ve urau kat pa ghamuuŋ malmal. \q2 Ezam tiina, ve upabood taum le paghunam kat. \q2 Ugham mbuzaagh tsio, ve ugharaat ghom pa malmal. \x * \xo 45:3 \xt Mbo 149:6; Syg 1:16\x* \b \q1 \v 4 Yo ezam tiina kat. \q2 Uzaa hos tsio, ve ula uparav tomania koiamŋa le uliiv zi. \q2 Uparav ariaaŋ pa saveeŋ onoon, ŋgar to tatatan tauun, ve ŋgar duduuŋa. \q2 Nimam tapir pale igham uraat tintiina. Leso koiamŋa tighita ve tiroi. \x * \xo 45:4 \xt Syg 6:2, 19:11+\x* \b \q1 \v 5 Kinik tsiei, paneegh tsio natŋa matazi kat. \q2 Tauta tiŋgal koiamŋa le tiyamaan katini. \q2 Tauvene yes nugh nugh pale tilam ve titaptap izi aghem saamba. \q1 \v 6 Maaron, pooz tsio irau isov ne mako. Pale uleep ila niam to ghamuuŋ pooz irau saawe. \q2 Ŋgar duduuŋa tau ughamgham pa tamtamon na, ene imin ilaal pa pooz tsio. \x * \xo 45:6 \xt Yo 1:1, 14; Hib 1:8\x* \b \q1 \v 7 Pasaa, yo lolom pa ŋgar duduuŋa, ve ughurghur koi pa ŋgar saghati. \q2 Tauvene Maaron tsio ipakur ghom le uliiv zetamŋa siriv, ve iliŋ ŋgoreeŋ izala pavom to ighur ghom umin kinik. \q2 Tauta igham ghom lolom poia le poia kat. \x * \xo 45:7 \xt Mbo 11:5, 33:5\x* \b \q1 \v 8 Nonoghiiŋa tsio mamalaua, ene tighur naunauŋ vaazi popoia maata maata ila. \q2 Ruum tsio, tipaboode pa gabua popoia tau tigharaat zi pa gabua zoŋazi. \q2 Yes to ravuuŋ gita ve gabua siriv tau lutuzi popoia na, tileep tomani ghom ila ruum tsio loolo, ve mbouŋ toozi igham ghom lolom poia kat. \b \q1 \v 9 Zilivaa tau lezi ezazi na tilam tileep tomani ghom ila ruum tsio paam. Ve toozi siriv, ene kinik natuzlivaŋa. \q2 Livaa paaghu tau iyooz ila pa nimam tapir ve ughe uvaii, i garwaat. \q2 I itiik tauu pa gabua popoia le paghuuna kat. Gabua tawe, tigharaat zi pa gol poia kat tau ilam pa taan sirivu to Opir na. \q1 \v 10 Natugliva, yo ughe uvai kinik. Tauvene ughur taliŋam poi ve ulooŋ aliŋag tane. \q2 Ugham ŋgar pa tamtamon tsio ve ziiri waaro tsio muul sov. \b \q1 \v 11 Yo paghunam kat. Pale usan kinik aate. \q2 I ta imin tiina tsio. Tauvene yo aat ulooŋ aliiŋa ve uleep ila i saamba. \b \q1 \v 12 Tamtamon to nugh Tiro pale tigham lem gabua popoia katini. \q2 Yes tau kuaz tauŋa kat na, pale tigham lem gabua popoia maata maata. Leso matam iŋgal zi ve lolom poia pazi. \q1 \v 13 Livaa garwaat tau ighe ivai kinik na, ileep ila ruum tooni loolo. I paghuuna le paghuuna kat. \q2 Nonoghiiŋa tooni, ene tisaii pa teret tau tigharaata pa gol. \b \q1 \v 14 I inonogh ghi pa nonoghiiŋa tau ŋgeretazi popoia na, ve tighamu ila to kinik. \q2 Yesŋa zeetŋa zilivaa paghpaaghu tilaagh tila. \x * \xo 45:14 \xt Syg 19:7+\x* \b \q1 \v 15 Tamtamon tintinizi, ve tigherev zi toman lolozi poia, gha tiloŋ tila ruum to kinik. \q1 \v 16 O kinik, yo pale upoop natumŋa zitamoot katini, leso tiyol timbuzŋa. \q2 Ve yo pale ughur zi to tigham pooz pa nughmariŋ. \q1 \v 17 Mbouŋ tsiau tane, tamtamon pale timbouia, ve matazi iŋgal ezam taghon taghon gha ila. \q2 Tauvene nughmariŋ pale tipait ezam irau saawe. \c 46 \s1 Maaron imin niaan ariaaŋa to yoŋgaaŋ \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Maaron imin niaan ariaaŋa to yoŋgaaŋ, ve ipapalot ghiit. \q2 Isaav ighe pataŋani eta ivot pait, i pale ileep zigeen ve iuul ghiit. \b \q1 \v 2 Tauvene irau taroi mako. \q2 Isaav ighe yogyoog itok taan, \q2 ve loloz tipolpol tizila te loolo, \b \q1 \v 3 ve te isaghat gha dibom tipaparav, \q2 ve tisasabur loloz puughu le loloz tirurur, ene poia. \q2 Irau tasaŋeeŋ mako. \q1 \v 4 Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na, nugh tooni patabuyaaŋ, i le yaa tau monmon irereer. \q2 Yaa tawe igham tamtamon to nugh tooni tileep poia toman tintinizi. \x * \xo 46:4 \xt Mbo 36:8; Ezek 47:1-9; Yo 7:37-39; Syg 22:1\x* \b \q1 \v 5 Maaron ilepleep ila nugh tawe ve iŋginŋgini. \q2 Tauvene gabua eta irau itok nugh tawe mako. \q2 Isaav ighe pataŋani eta ivot pazi, Maaron irau isaŋan le mboŋoozo mako. Pale iuul zi rekia mon. \b \q1 \v 6 Nugh nugh, roiŋ tiina igham zi ve tisaŋeeŋ. \q2 Kinik to taan tapirizi isov, le nugh toozi tivaghamgham. \q2 Ve Maaron isaav aliiŋa tiina imin lalaav luutu, le taan ituntun ve ireer imin yaa. \x * \xo 46:6 \xt Mbo 97:5; 2Pe 3:10+\x* \q1 \v 7 Yoova, i Maaron saksaki ve iŋgin gabua naol isov. I ileep tomani ghiit irau saawe. \q2 Maaron to Yakop imin niaan ariaaŋa to yoŋgaaŋ. \x * \xo 46:7 \xt Ro 8:31\x* \q1 \v 8 Alam aghita uraat tintiina tau Yoova igham zi na. \q2 Uraat tooni igham tamtamon tiroi ve avozi ikaak. \b \q1 \v 9 I ipapasov malmal irau taan ziige ta naol ne. \q2 Ve iŋgoor polpolin paneegh ve iiz, ve isan sigheu to malmal, ve isuruuv zi tizala yav. \b \q1 \v 10 I isaav pa tamtamon ighe: “Aparav irao! \q2 Atemim izi, ve aghilaal ghau. Yau mon ta Maaron. \q2 Nughmariŋ pale tipait ghau, \q2 ve ezag imin tiina irau taan isov.” \q1 \v 11 Yoova, i Maaron saksaki ve iŋgin gabua naol isov. I ileep tomani ghiit irau saawe. \q2 Maaron to Yakop imin niaan ariaaŋa to yoŋgaaŋ. \c 47 \s1 Maaron i kinik tau ighamgham pooz pa gabua naol isov \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Yam nughmariŋ, tintinmim ve aposai nimamim! \q2 Yam asov ayoor Maaron eeza, ve ambou mbouŋ to apakuru! \q1 \v 2 Pa Yoova, i Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov. Aroi pani ve ataghon ŋgar tooni. \q2 Onoon kat, i kinik tiina. Tamtamon tisov to taan tileep ila i saamba. \x * \xo 47:2 \xt Mbo 46:10, 95:3\x* \b \q1 \v 3 I itatan nugh nugh, ve ighur zi tileep ila sambamai. \q2 Yes tau tiwataghi mako na, i irav zi tizi, ve nivaghaaz zi ila aghemai saamba. \b \q1 \v 4 Iit siŋ to Yakop, Yoova loolo igheen toit kat. Tauta irav motin taan sirivu, ve igham pait imin leen motot. \q2 Iit tintiniin ve tapakur ghiit pa taan tau i igham pait. \x * \xo 47:4 \xt 1Pe 1:4\x* \q1 \v 5 Maaron izala niia to ghamuuŋ pooz ve ileep ta sewe. \f + \fr 47:5 \ft Saawe siriv yes Israela tisiŋ bokis to saveeŋ mbuaaŋ, ve tilaagh irau Yerusalem loolo to tipakur Maaron. Ra tighur bokis iloŋ ila Rumei Tiina loolo muul.\f* \q2 Tauvene tavuur itaŋtaŋ, ve tamtamon tisirsir toman lolozi poia. \x * \xo 47:5 \xt Mbo 68:18\x* \b \q1 \v 6 Ambou, ambou! Ambou ve apakur Maaron! \q2 Ambou ve apait kinik toit eeza! \b \q1 \v 7 Pa Maaron, i kinik tiina. Tamtamon tisov to taan tileep ila i saamba. \q2 Tauvene ambou mbouŋ to apakuru! \x * \xo 47:7 \xt Mbo 95:3; Kol 3:16\x* \q1 \v 8 Maaron ileep ila niia patabuyaaŋ to ghamuuŋ pooz, ve iŋginŋgin nughmariŋ. \q2 Tamtamon tisov tileep ila i saamba. \x * \xo 47:8 \xt Syg 4:9\x* \b \q1 \v 9 Daaba to nugh nugh tilup tomania iit tau tabesbees pa Maaron to Abaram na, ve itiŋa tapait eeza. \q2 Pasaa, pooza tisov to taan tileep ila i niima. \q2 Tapait eeza izala le izala kat. \c 48 \s1 Maaron nugh tooni Zion \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1-2 Yoova eeza tiina kat. \q2 Tauvene iit tau taleep ila nugh tooni ne, aat tapait eeza izala le izala kat. \q2 Nugh tooni, ene igheen izala loloz tooni patabuyaaŋ Zion. \q2 Loloz tawe, ene paghuuna ve izala kat. \q2 Tamtamon tisov to taan lolozi poia pa loloz Zion ve tipaiti. \q2 Pasaa, ene Maaron tauu niia to lepoogh. Nugh to kinik tiina igheen ta sewe. \b \q1 \v 3 Tamtamon tiwatagh: Maaron iponpoon nugh tooni imin didiiŋ ariaaŋa. \q2 I ilepleep ta sewe ve imin sigheu pazi. \q2 Tauta tamtamon to nugh tawe tileep poia. \x * \xo 48:3 \xt Mt 5:35\x* \q1 \v 4-5 Kinik siriv tilup zi tighe tigham malmal pa Maaron nugh tooni. \q2 Eemon saawe tau tilam tighita, yes tirur pani, ve tiroi, ve tighau tila. \b \q1 \v 6-7 Roiŋ tiina igham zi le tisaŋeeŋ imin zilivaa tau apozi iyavyav pa popaaŋ. \q2 Ve yo uvaghamun zi le tisaghat kat, imin waaŋ tintiina to nugh Tarsis tau tighaughau tila, ve ragh izaa le irav mbirisai zi. \q1 \v 8 Yoova, i Maaron tsiei saksaki ve iŋgin gabua naol isov. Muuŋ, niloŋlooŋ uraat tooni tintiina varuzi mon. \q2 Eemon aazne, nileep ila nugh tooni, ve i igham uraat tauvene ivot muul, le nighit katini pa taumai matamai. \q2 Maaron ipapalot nugh tooni. \q2 Tauvene nugh tawe pale iyooz ariaaŋ taghon taghon gha ila. \q1 \v 9 Maaron, yei nileep ila rumei tsio loolo, ve matamai iŋgalŋgal gabuam tau lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \b \q1 \v 10 Maaron, varum ilaan irau taan ziige ta naol ne. \q2 Tauta nughmariŋ tipapait ezam. \q2 Yo utotoi tapirim, leso upalot ŋgar duduuŋa. \b \q1 \v 11 Gabizooŋ tsio, ene iduduuŋ mon. \q2 Tauvene tamtamon tisov to nugh Zion, tomania nugh nugh to Yudea lolozi poia kat ve tintinizi. \q1 \v 12 Yam aburig ve alaghlaagh ila nugh Zion loolo. \q2 Ala aghita didiiŋ ariaaŋa tau ilivut nugh na. \b \q1 \v 13 Anin ruum dabazi mamalaua tau yes zaaba tiyozyooz ila to tiyeel koiazŋa. \q2 Ve matamim ila pa ruum ariaŋazi to zaaba tiyooŋ ila ve tigham malmal. \q2 Leso yam aat asavia nugh tane pa paaghu tsiam tau pale tivot murei. \b \q1 \v 14 Pale asaav pazi tauvene: “Maaron toit tane, i ariaaŋa imin nugh Zion. \q2 I ileep irau saawe. \q2 Ve i pale imuuŋ pait, ve itotoi eez pait taghon taghon gha ila.” \c 49 \s1 Iit tasov pale tamaat \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1-2 Yam nughmariŋ, alooŋ saveeŋ tsiau tane. \q2 Yam tamtamon tau aleep irau taan na, aghur taliŋamim payau poi. \q2 Yam tau lemim ezamim mako, ve yam tau ezamim tintiina na paam. \q2 Ve yam tau kuaz tauŋa, ve yam mbolaaŋa paam. \q2 Yam asov alooŋ poghania aliŋag tane. \b \q1 \v 3 Pa avog pale ivotia ŋgar popoia siriv tau igheen ila lolog ne. \q2 Saveeŋ tsiau tane irau ipaburigin ŋgar tsiam, leso aghilaal ŋgar poia. \x * \xo 49:3 \xt Mbo 37:30\x* \b \q1 \v 4 Yau naghe nasavia saveeŋ palelaaŋ siriv payam. \q2 Le isov o, narav gita ve napaghazoŋai puughu payam. \q1 \v 5 Isaav ighe saawe saghati eta ivot, ve zeran sasaghati tomania zeran karomŋa tilivutin ghau to tivaghamun ghau, ene irau naroi mako. \x * \xo 49:5 \xt Mbo 23:4, 27:1\x* \b \q1 \v 6 Onoon, yes tindoundou lezi gabua katini. \q2 Tauta tinumeer gabua toozi tawe, ve tipakur zi pani. \x * \xo 49:6 \xt Mbo 73:12; 1Tim 6:17\x* \b \q1 \v 7-8 Eemon gabua toozi tawe irau igham mulin zi pa mateegh mako. \q2 Pasaa, tamtamon eta irau ighol Maaron leso ipaghau mateegh pani ve lepoogh tooni to taan iseeŋga taghon gha ila ne mako. \q2 Ŋgar tauvene, tapuli ileple. \q2 Pa lepoogh tauvene, atuya ite kat. \x * \xo 49:7-8 \xt 1Pe 1:18+\x* \b \q1 \v 9 Tauvene kuaz toit eta irau ipoon ghiit pa mateegh mako. \q2 Gabua eta to taan irau igham ghiit taleep le alok ne mako. Mako kat! \x * \xo 49:9 \xt Mt 16:26\x* \q1 \v 10 Iit taghita yes ŋgara timatmaat raraate imin yes kankanooŋa tau lezi ŋgar mako na. \q2 Ve saawe tau timaat, yes pale tipuliir gabua toozi naol isov izi ileple, ve gabua tawe imin tamtamon siriv lezi. \b \q1 \v 11 Saawe tau tileep matazi yaryaare, yes ezazi tintiina. Pasaa, lezi taan tiina ve gabua katini. \q2 Eemon saawe tau timaat, naal toozi imin lezi niazi irau saawe. \q1 \v 12 Tauvene isaav ighe tamtamon eta eeza tiina, ve le gabua popoia katini, ene poia. \q2 Eemon gabua tooni irau ipaghau mateegh pani ne mako. Pale ileep rigmon, ve isov. \q2 Pale imaat gha ilale, raraate imin ŋgavuun ve ŋgai. \q1 \v 13 Ene eez to yes tau tigham ŋgar to borauŋa ve tipakur zi pa gabua toozi. \q2 Aghita ŋgar tau ivotvot pazi ve yes tau titaghon zi pa ŋgar toozi, o aghilaal. \x * \xo 49:13 \xt Lu 12:20\x* \b \q1 \v 14 Yes timin sipsip tau timbit zi pa ravuuŋ zi. \q2 Mateegh pale imin ŋginiiŋ pazi, ve igherev zi gha tizila mateegha niazi, ve patazi imbuuz ta sewe. \q2 Ve mboŋoozo, mako zeran duduŋazi pale tighit zi ve lolozi poia. \q1 \v 15 Eemon yau, nugh to mateegha le tapiri to ikis ghau mako. \q2 Pasaa, Maaron pale igham mulin ghau pa mateegh. \q2 I pale ipas ghau pa mateegh, ve igham ghau nala yeiru nileep. \x * \xo 49:15 \xt Mbo 56:13; 1Kor 15:51+; 1Tes 4:13+\x* \q1 \v 16 Tauvene isaav ighe tamtamon eta indoundou le kuaz, \q2 ve gabua popoia katini ivon ila ruum tooni, na ugham ŋgar naol pani sov. \b \q1 \v 17 Pa saawe tau i imaat, i irau ikis gabua tooni eta ve ila ne mako. \q2 Gabua popoia naol tau i eeza tiina pani na, irau ila tomania mako. \x * \xo 49:17 \xt Lu 12:15+; 1Tim 6:7\x* \b \q1 \v 18-19 Saawe tau tamtamon tana ileep maata yaryaare, i ileep poia toman tintini. \q2 Ve eval tiina tipait eeza pasaa, tighita tighe i irao. \q2 Eemon i pale imaat, ve ileep tomania timŋa ila ndoroom loolo. \q2 Yes to nugh tawe irau tighita ghazooŋa muul mako. \q1 \v 20 Tauvene tamtamon tau ighe eeza tiina ve le gabua katini, ene poia. Eemon i ighilaal mako. \q2 Murei, i pale imaat gha ilale, raraate imin ŋgavuun ve ŋgai. \c 50 \s1 Ŋgar tau tapait Maaron pa poia tooni ve tataghon tutuuŋ tooni, ene watooŋrau tauu \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Yoova, i Maaron saksaki. \q2 Aliiŋa ilat pa yam tamtamon to taan. \q2 I ipoi gham ighe yam asov alam alup gham ila naagho. \q2 Yam tau aleep ila pa aaz izaa, ve yam tau aleep ila pa aaz izila na paam. \q1 \v 2 Nugh Zion, ene paghuuna le paghuuna kat. \q2 Maaron ileep ta sewe, ve mbonari isul ivot. \b \q1 \v 3 Maaron toit ighe ilam tane. Irau ineneeŋ muul mako. \q2 Yav ighan imuuŋ pani, ve yaghur tiina toman uman ilivuti. \x * \xo 50:3 \xt Igham 19:16, 18\x* \b \q1 \v 4 I ipoi sambam ve taan ighe tilam, leso tighita igabiiz tamtamon tooni ve ighur atuya pazi. \b \q1 \v 5 Ve isaav ighe: “Tamtamon tsiau tau lolozi isaghav ghau ve titaghon ŋgar tsiau na, ayau zi tisov tilam tilup zi ila naghog. Ene yes tau tigham watooŋrau payo, ve timbu saveeŋ tomani ghau tighe yeŋa nivalupu ghei nimin eemon.” \x * \xo 50:5 \xt Igham 24:7\x* \q1 \v 6 Maaron igagabiiz tamtamon ve ighurghur atuya pazi. \q2 Ve gabua to sambam saamba tipaghazoŋaini tighe gabizooŋ tooni, ene iduduuŋ mon. \q2 \x * \xo 50:6 \xt Mbo 19:1+; Ro 1:20\x* \q1 \v 7 “Yam tamtamon tsiau Israel, alooŋ saveeŋ tau naghe nasavia payam. \q2 Pasaa, yau ta Maaron tsiam. \q2 Aazne, yau aat nasaav ila matamim, ve navotia sosor tsiam. \b \q1 \v 8 Watooŋrau tau aghamgham zi payau ne, yau nayaon gham pani mako. \q2 Monmon naghit gham aghurghur watooŋrau izala artaal, leso yav ighan dodolin zi. Ene poia. \x * \xo 50:8 \xt Mbo 40:6\x* \b \q1 \v 9 Eemon yau irau nagham makau, ma mekmek tau tileep ila olol tsiam loolo ne mako. \b \q1 \v 10 Pasaa, yau nambool pa gabua eta mako. \q2 Gabua naol isov tau tilaghlaagh ila su loolo, \q2 ve makau tau tileep irau loloz ta naol ne, ene tsiau mon. \x * \xo 50:10 \xt Mbo 104:24\x* \b \q1 \v 11 Ve man tau tirovroov ila taitai saamba na, yau nawatagh zi tisov ve naŋgin zi. \q2 Ve gabua naol isov tau tilaghlaagh ila regh loolo na paam, ene yau tsiau. \x * \xo 50:11 \xt Mt 6:26\x* \q1 \v 12 Isaav ighe pitool ghau, ene irau nasaav payam mako. \q2 Pasaa, taan tomania gabua naol isov tau tileep ve tigheen ila na, ene yau tsiau mon. \x * \xo 50:12 \xt Igham 19:5; Mbo 24:1; 1Kor 10:26\x* \b \q1 \v 13 Mindai, yam aghe yau naghanghan makau miiza, \q2 ma naghunghun mekmek siiŋi? Mako. \b \q1 \v 14 Watooŋrau tau yau lolog pani, ene tauvene: Lolomim poia payau, ve apait ghau pa poia tsiau. \q2 Ve saveeŋ tau ambua tomania Maaron tsiam tau ileep saaŋa le saaŋa kat na, agham uratoini le anooŋa ivot. \x * \xo 50:14 \xt Mbo 66:13+; Hib 13:15\x* \b \q1 \v 15 Ve isaav ighe pataŋani igham gham, na ataŋ rarai ghau pa uleeŋ. \q2 Leso nagham mulin gham, ve apait ezag pa tapirig ve poia tsiau.” \x * \xo 50:15 \xt Mt 7:7; Yems 5:13\x* \q1 \v 16 Eemon yes zeran sasaghati, Maaron isaav pazi ighe: \q2 “Tutuuŋ tsiau tau naghur zi pataghaaŋ na, yam awatwaat zi sorok pasaa? \q2 Ve puughu mindai ta asasavia saveeŋ tau nambua tomania tamtamon tsiau ne?” \b \q1 \v 17 Pa saawe tau yau napaduduuŋ gham, yam ambuzir pa aliŋag. \q2 Ve azorzoor saveeŋ tsiau ve aveleghi imin kaut sorok. \b \q1 \v 18 Isaav ighe aghita umbuuŋa eta, na yam lolomim poia pani, ve aghamu imin etamim. \q2 Ve yes tau tighurghur boog na, yam apaak zi ve yamŋa alaghlaagh. \x * \xo 50:18 \xt Ro 1:32\x* \b \q1 \v 19 Saveeŋ sasaghati ve karom naol, ta ivotvot ila avomim. \b \q1 \v 20 Yam aŋgalŋgal saveeŋ pa ziiri waaro tsiam, \q2 ve avavaghamunia toŋvetaz tsiam ezazi. \b \q1 \v 21 Mindai, yam aghamgham tauvene ve aghita naneneeŋ, tauta aghe yau nayok pa ŋgar tsiam tana? \q2 Yam aghe itiŋa rarateen? Mako! \q2 Tauta aazne, yau nayaon gham, ve nasaav ila matamim, ve navotia sosor tsiam ivot ighazooŋ. \q1 \v 22 Tauvene yam tau lolomim iveghveegh payau na, ayamaan gham! \q2 Mako pale naburig, ve navaghamun gham kat. Ve eta irau ipas gham ila nimag mako. \b \q1 \v 23 Tauvene lolomim poia payau, ve apait ghau pa poia tsiau. \q2 Pa watooŋrau tauvene, tauta igham ezag imin tiina. \q2 Tamtamon tau maata iŋgal tauu pa laghooŋ tooni, ene pale natotoi uleeŋ tsiau pani, ve nagham mulini. \x * \xo 50:23 \xt Mbo 91:16; Lu 2:30\x* \c 51 \s1 Suŋuuŋ to tavotia sosor toit \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau David igham sosor tiina ve propet Natan ila iyaoni [2Sam 12:1+] \q1 \v 1 O Maaron, yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Tauvene lolom isaghatin ghau ve upul sosor tsiau. \q2 Yau nazoor aliŋam. Eemon poia tsio, ene tiina kat, ve lolom isaghatin tamtamon tsio kat. \q2 Tauvene ureu sosor tsiau isov ilale. \x * \xo 51:1 \xt Lu 18:13\x* \b \q1 \v 2 Yau nasosor pa eez tsio, ve nagham ŋgar saghati ila yo matam. \q2 Urughuuz ghau, ve ugham ghau naŋgalaaŋ ila yo matam muul. \q2 Ureu sosor tsiau isov ilale. \x * \xo 51:2 \xt Mbaŋ 22:16; Hib 9:14; 1Yo 1:9\x* \q1 \v 3 Pa yau naghilaal sosor tsiau wa. Yau nazoor aliŋam ve nasosor pa eez tsio. \q2 Saawe isov, sosor tsiau ighengheen tomani ghau, ve matag iŋgalŋgali. \b \q1 \v 4 Sosor tau naghamu ne, ene iŋarui ghom mon. \q2 Yau nagham ŋgar saghati ila yo matam. \q2 Tauvene isaav ighe uvotia sosor tsiau ivot ighazooŋ, ene iduduuŋ. \q2 Onoon kat, isaav ighe ugabiiz ghau ve ughur atuya payau, ene sosor mako. \x * \xo 51:4 \xt Lu 15:21; Ro 3:4\x* \b \q1 \v 5 Saawe tau tinaŋ ipoop ghau ve ilam, yau nasosor pa eez tsio. \q2 Saawe tau tinaŋ inaam ghi payau, saghati ikis ghau pataghaaŋ wa. \x * \xo 51:5 \xt Gnp 8:21; Ep 2:3\x* \q1 \v 6 Maaron, yo ughe yau nataghon saveeŋ onoon toman lolog. \q2 Tauvene taum upaghazoŋai ghau pa ŋgar popoia. \q2 Leso nakisi tuŋia ila lolog. \x * \xo 51:6 \xt Mbo 119:66; Yo 4:23\x* \b \q1 \v 7 Ureu sosor tsiau isov ilale. Leso naŋgalaaŋ ila yo matam. \q2 Urughuuz ghau le naŋgalaaŋ kat imin taitai pisosooŋa. \x * \xo 51:7 \xt Is 1:18; Syg 7:14\x* \b \q1 \v 8 Yau naghe nalooŋ ghom usaav ughe yo ureu sosor tsiau wa. \q2 Leso tintinig ve lolog poia muul. \q2 Yo ughur pataŋani tiina kat iŋarui ghau pa sosor tsiau. Uul ghau, leso tintinig muul. \b \q1 \v 9 Ŋgar tsiau naol tau isosor pa eez tsio na, matam ila pani muul sov. \q2 Ureu sosor tsiau isov ilale. \q1 \v 10 Maaron, ugham ŋgar ŋgalaaŋa ivot ila lolog, ve upalot ghau. \q2 Leso nayooz tuŋia muul ve nataghon duduŋai ŋgar tsio. \x * \xo 51:10 \xt Ezek 36:26; Yo 3:3+; 2Kor 5:17\x* \b \q1 \v 11 Uziir ghau pa naghom sov. \q2 Ve usan Avuvum Patabuyaaŋ ighau payau sov. \b \q1 \v 12 Muuŋ, yo ugham mulin ghau le lolog poia kat. \q2 Aazne, naghe ugham tauvene payau muul. \q2 Upaburigin ghau, leso matag loŋloŋai payo irau saawe. \q1 \v 13 Ighe ugham tauvene, yau aat napaduduuŋ yes tau tizorzoor aliŋam, \q2 ve yes tau tighamgham sosor na, pale titoor ŋgar toozi imuul ilat payo. \q1 \v 14 Maaron, sosor tsiau to naliŋ siŋ, ene tiina kat. Irau to namaat pani. \q2 Eemon yo Maaron tsiau ve Uleeŋa tsiau. \q2 Tauvene ugham mulin ghau, ve ureu sosor tsiau ilale. \q2 Leso lolog poia kat, ve nambou toman aliŋag tiina, ve napait ezam pa ŋgar tsio duduuŋa. \x * \xo 51:14 \xt Ro 6:23\x* \b \q1 \v 15 Yau mayag pa sosor tsiau, ve naneneeŋ mon. \q2 Tauvene ureu sosor tsiau ilale. Leso avog pakia, ve napait ezam. \q1 \v 16 Maaron, yo lolom pa nagham ŋgai imin watooŋrau payo mako. \q2 Watooŋrau tau yav ighan dodolini na paam. Imin ta igham ghom lolom poia, kanaŋ naghamu. \q2 Eemon yo lolom pa ŋgar tauvene kat mako. \b \q1 \v 17 Watooŋrau tau yo lolom pani na, ene tauvene: Yau aat natatan taug, ve lolog ipataŋan pa sosor tsiau. \q2 Ene watooŋrau tauu. \q2 Tamtamon tau ighe itatan tauu, ve loolo ipataŋan pa sosor tooni, ene yo irau ughur murim pani mako. \x * \xo 51:17 \xt Mbo 34:18\x* \q1 \v 18 Maaron, ugham poghania nugh Zion itaghon taum lolom. \q2 Ugharaat mulin didiiŋ ariaaŋa tau ilivut Yerusalem na, le izaa iyooz muul. \b \q1 \v 19 Leso nigham watooŋrau tau iduduuŋ ila yo matam. \q2 Pale niyau makau tilam, ve nighur zi izala artaal tsio ve yav ighan dodolin zi. \q2 Leso ughita ve lolom poia kat. \c 52 \s1 Maaron pale ighur atuya pa yes zeran sasaghati \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau Doeg tau Edom tamazi na ila ipaes pa Saul ighe David ileep tomania Ahimelek \q1 \v 1 Yo ŋeer ariaŋam, mindai ta aliŋam izazaa, ve upakur ghom pa ŋgar saghati tau ugham pa Maaron tamtamon tooni? \q2 Poia, ughamu lak! Eemon saawe isov, Maaron loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi. Ŋgar tooni tawe irau isov ne mako. \b \q1 \v 2 Yo ŋeer to karom! Monmon, uiliil eez to uvaghamunia tamtamon. \q2 Ve saveeŋ isov tau ivotvot ila avom, ene imin gharghar tau maata kat. \b \q1 \v 3 Ŋgar poia ve saveeŋ onoon, yo lolom pani mako. \q2 Ve ŋgar saghati ve saveeŋ karom, yo lolom pani kat. \b \q1 \v 4 Yo avom karom. \q2 Ve saveeŋ sasaghati naol tau ivaghamunia tamtamon na, yo lolom pani kat. \b \q1 \v 5 Tauvene Maaron pale ivaghamun ghom le usaghat kat. Irau uburig muul mako. \q2 I pale iloŋ ila ruum tsio loolo, ve isasaar ghom uvot ula muuri, \q2 mako ipas ghom ila yes tau matazi yaryaare na sosozi, ve isik ghom uzila nugh to mateegha. \b \q1 \v 6 Ŋgar tau Maaron pale igham payo na, ighe zeran duduŋazi tighita, ene pale tiroi. \q2 Mako tiŋiŋ payo, ve tisaav tighe: \b \q1 \v 7 “Aghita. Ene ŋeer tau loolo pa igham uleeŋ ila to Maaron ve iyooŋ ila tooni mako. \q2 I kuaz tauu kat. Ve inumeer gabua tooni naol tawe toman ŋgar tooni saghati ighe pale ighamu ileep poi.” \q1 \v 8 Eemon yau pale nayooz tuŋia ve naleep malau izi taan, imin ai oliv tau iyooz iloŋ ila Rumei to Maaron sirsiira. \q2 Pasaa, yau nanumeer Maaron naghe i pale loolo isaghav tamtamon tooni ve iuul zi taghon taghon gha ila. \q1 \v 9 Maaron, yau lolog poia kat pa ŋgar tau yo ughamu na. \q2 Tauvene yau aat napait ghom pa poia tsio taghon taghon gha ila. \q2 Ve napait ezam ila yes tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ na matazi, ve nasavi ghom pazi naghe: Yo poiam le poiam kat. \c 53 \s1 Zeran kankanooŋa tau tiwatagh Maaron mako \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yes kankanooŋa tau tiwatagh Maaron mako na, tigham ŋgar ila lolozi tighe: “Maaron eta ileep mako.” \q2 Zeran tauvene, Maaron loolo pazi mako kat. Pasaa, ŋgar toozi isaghat wa. Tauta tighamgham ŋgar sasaghati naol. \q2 Eta igham ŋgar poia mako. \x * \xo 53:1 \xt Mbo 10:4, 14:1+\x* \q1 \v 2 Maaron ileep izi sambam, ve maata izizi pa tamtamon. \q2 I ighe ighita: Toozi eta ighilaalo, ve izuari ghi ighe le iwatagh katini, ma mako? \b \q1 \v 3 Eemon tisov tipul murizi pani, ve tisaghat wa. \q2 Toozi eta igham ŋgar poia mako. Mako le mako kat. \x * \xo 53:3 \xt Gnp 6:5; Ro 3:10+; Ep 2:3\x* \q1 \v 4 Tauvene Maaron igham ŋgar naol ighe: “Zeran tau tinoknok ghamuuŋ ŋgar sasaghati na, lezi ghilalooŋ ma mako? \q2 Saawe isov, yes tipapasov tamtamon tsiau, le gabua toozi isov kat, imin yes tau luazi itaŋ pa ghaniiŋ aniiŋ popoia, ve tighan suvinia. \q2 Ve matazi iŋgal ghau ve tisuŋ payau mako.” \q1 \v 5 Zeran tauvene aat tiyamaan zi. Pasaa murei, roiŋ tiina kat pale igham zi. \q2 Muuŋ, tiroi tauvene mako. \q2 Eemon tipaburigin malmal payam, tauta Maaron pale irav zi timatmaat, ve tuazi igheen imin ŋgiriis. \q2 Tauvene yam pale aliiv zi, ve mayazi. Pasaa, Maaron ighur muuri pazi kat. \q1 \v 6 Oyai, Maaron tau ileep izi nugh Zion na, iuul yes Israela ve igham mulin zi pa pataŋani toozi, o poi! \q2 Isaav ighe Maaron iuul tamtamon tooni, ve tileep poia muul, ene pale tintinizi. \q2 Onoon kat, Yakop paaghu tooni pale lolozi poia le poia kat. \x * \xo 53:6 \xt Mt 1:21; Ro 11:26\x* \c 54 \s1 Tamtamon ee ighason Maaron to itatan koiŋa \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau tamtamon to nugh Zip tila to Saul, ve tipaes pani tighe David iyoŋyooŋ ila sosozi. Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Maaron, yo ezam tiina pa tapirim ve poia tsio. Uvool tsiau ve upas ghau navot pa pataŋani tsiau tane! \q2 Utotoi tapirim pa koiagŋa, ve ugham mulin ghau ila nimazi. Leso upaghazoŋai ghau ila tamtamon matazi ughe yau nagham sosor eta mako. \b \q1 \v 2 Maaron, ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau. \q2 Ulooŋ aliŋag tane ve uul ghau. \q1 \v 3 Pa zeran sasaghati to nugh malau tilam tipaburigin malmal payau. \q2 Yes tau tizuari zi pa ravuuŋ ghau namaat ne, tamtamon tiroi pazi. Pasaa, lolozi isaghatin tamtamon rigta mako. \q2 Yes tipapakur tauzi, ve matazi iŋgal Maaron mako. \q1 \v 4 Eemon Maaron, i Uleeŋa tsiau. \q2 Yau naleep ila Tiina tsiau niima, tauta aazne naleep matag yaryaare. \b \q1 \v 5 Ŋgar saghati tau koiagŋa tigham payau ne, upamuule ila pa tauzi. \q2 Upasov zi le tisov kat itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q1 \v 6 Yoova, yo poiam kat! \q2 Tauvene lolog poia payo, ve naghe nagham watooŋrau to napait ezam. \b \q1 \v 7 Pasaa, yo uul ghau ve upas ghau navot pa pataŋani tsiau naol isov. \q2 Yo utatan koiagŋa ila taug matag, ve naliiv zi wa. \c 55 \s1 Suŋuuŋ to tamtamon tau iitete ighur koi pani \d Mbouŋ to David \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Maaron, ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau. \q2 Yau nataŋ rarai ghom: Lolom isaghatin ghau ve uul ghau. Uŋgooz naghom payau sov. \b \q1 \v 2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \q2 Pa pataŋani naol igham ghau le isooŋ ghau kat. \q2 Tauta lolog bubu ve tapirig isov. \b \q1 \v 3 Koiagŋa aliŋazi izazaa, ve tigham saveeŋ paroiŋ payau. \q2 Zeran sasaghati tawe tigham pataŋani tiina payau tighe titatan ghau. \q2 Atezi yavyav payau, ve tighur koi payau kat. \q1 \v 4 Paita namaat tane. Tauvene ateg ipaparav, ve naroi kat. \b \q1 \v 5 Roiŋ tiina igham ghau le tinig irur, ve punitag izi. \q1 \v 6 Tauvene napasawal naghe: “Oyai, leg bageg imin mbuun, o poi! \q2 Leso naroov naghau nala nugh malau, ve namariau. \b \q1 \v 7 Pale nala nala le nala nugh ŋginaaŋa ta malau geeg we, ve nail niag poia eta to naleep pani. \b \q1 \v 8 Onoon kat, imin ta leg bageg imin man, kanaŋ rekia mon naghau nala ve nail niag eta to yoŋgaaŋ. \q2 Leso naleep ta sewe, ve nasaŋan le pataŋani tane isov. Pasaa, ene imin naleep ila uman ve yaghur tiina loolo.” \q1 \v 9 Tiina tsiau, ukau zeran sasaghati tawe saveeŋ toozi, leso ighur anooŋa sov. Ve upasov zi gha tilalez. \q2 Pa yau naghita ŋgar to ghamuuŋ malmal ve zoraaŋ saveeŋ ivon kat ila nugh tiina tane loolo. \b \q1 \v 10 Mboŋ ve mataaz, ŋgar tauvene ivotvot ila nugh loolo. \q2 Nugh tane ivon kat pa ŋgar sasaghati naol ve pataŋani. \b \q1 \v 11 Onoon kat, tamtamon tivaghamunia lepoogh to nugh le isaghat kat. \q2 Tamtamon to nugh tane, isaav ighe tilup zi izi maaran to tigharaat saveeŋ, ma tiraukol, ene monmon titatan zetazŋa ve titombaan zi, leso tium gabua toozi. Ŋgar toozi tawe, tipulpuli mako. \b \q1 \v 12 Imin ta koiag eta ivelegh ghau, kanaŋ poia. Pataŋani tauvene, yau irau nabaado. \q2 Ve imin ta tamtamon ite paam tau ighur koi payau na, maata tatanin ghau, kanaŋ poia. \q2 Pasaa, tamtamon tauvene, yau irau nayooŋ pani. \b \q1 \v 13 Eemon mako. Ena yo ta muuŋ, naghit ghom naghe ituru ŋgar toit eemon. \q2 Ve naghe pa yo ŋeer tsiau, ve etag duduuŋ. \b \q1 \v 14 Ve tinig irav ilat tsio, ve naghita ituru lupuuŋ toit poia. \q2 Ve muuŋ, itiŋa eval tiina taluplup ghiit pa suŋuuŋ ila Maaron rumei tooni loolo. \q2 Eemon aazne, yo uzi gha umin koiag. \x * \xo 55:14 \xt Mbo 41:9; Yo 13:18+\x* \q1 \v 15 Maaron, koiagŋa lolozi ve ruum toozi, ene ivon pa ŋgar sasaghati naol. \q2 Upateeŋ zi pa mateegh, o poia. \q2 Naghe tileep matazi yaryaare ve tizila nugh to mateegha. \f + \fr 55:15 \ft Muuŋ, saawe tau yes Israela tilaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa, tamtamon tol tizoor Mose tighe i irau iŋgin zi mako. Ezazi ene Kora, Datan, ve Abiram. Ŋgar toozi tawe igham Maaron aate yavyav. Tauvene igham taan ikaak, ve yesŋa tamtamon toozi tisov titap tizila. Ra taan aavo ila ivool muul (Ughita Namba 16:1-34.) Ŋeer tau itoor mbouŋ tane ighe Maaron igham ŋgar tauvene ivot pa koiŋa, o poia.\f* \q1 \v 16 Tauvene yau aat napoi Maaron to iuul ghau. \q2 Yau nawatagh: Yoova pale igham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \b \q1 \v 17 Saawe isov, yau nataŋ raraini pa mboŋoozo, zegmatuugh, ve ravrav, ve navotia pataŋani tsiau pani. \q2 Ve i pale ilooŋ aliŋag, ve iuul ghau. \b \q1 \v 18 Onoon, koiagŋa katini tilup zi tighe tigham malmal payau, ve titatan ghau. \q2 Eemon Maaron pale ipas ghau ila nimazi, ve naleep poi. \b \q1 \v 19 I pale ilooŋ suŋuuŋ tsiau, ve itatan zi. \q2 Pasaa, muuŋ geeg ve ilam, i ilepleep ila niia to ghamuuŋ pooz. \q2 Ve itortoor ŋgar tooni mako. \q2 Tauvene yes tau tiroi pani mako, ve ŋgar toozi iyaryaaŋ tighe tizoor i aliiŋa na, i pale itatan zi. \q1 \v 20 Etag tau muuŋ yeiru niluplup ghei na, ighita saveeŋ mbuaaŋ tooni imin kaut sorok. \q2 Tauta ireu saveeŋ tooni, ve igham malmal pa zeetŋa tau muuŋ yesŋa lupuuŋ toozi eemon na. \b \q1 \v 21 Saveeŋ tooni, ene poia ve ŋgoreeŋa kat. \q2 Eemon ila loolo, i ighe igham malmal. \q2 Talooŋ saveeŋ tooni tawe, ve taghe pa i ighe igham loloon poia. \q2 Eemon mako. Saveeŋ tau ivot ila aavo na, iŋgal tamtamon imin mbuzaagh. \q1 \v 22 Saa gabua ma pataŋani tau ighe ivot payo na, ughur zi tila Yoova niima. \q2 I pale ipariaaŋ ghom, ve ikis ghom uleep poi. \q2 Pasaa, i maata iŋgalŋgal zeran duduŋazi. \q2 Irau ipul zi titap pa tovaaŋ eta ne mako. \x * \xo 55:22 \xt Mt 6:25+; Lu 12:22+; 1Pe 5:7\x* \q1 \v 23 Eemon zeran karomŋa, ve yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon na, \q2 Maaron, yo pale urav motin saawe toozi tuuku, \q2 ve usik zi tizila nugh to mateegha. \q2 Ve yau, o nanumeer ghom naghe pale uul ghau. \c 56 \s1 Suŋuuŋ to tamtamon tau inumeer Maaron \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau yes Pilistia tikis David izi nugh Gat. Aliiŋa tauvene: ‘Mbuun tau ileep nugh malau ve ineneeŋ mon.’ \q1 \v 1 O Maaron, yau besooŋa tsio. Lolom isaghatin ghau, ve uul ghau lak! \q2 Pa koiagŋa tinanaan ghau ne. \q2 Mboŋ ve mataaz, tamtamon tizuari zi tighe le titatan ghau. \b \q1 \v 2 Saawe isov, yes tau tiŋgalŋgal saveeŋ payau ne, tighamgham lilin ghau tighe tirav ghau namaat. \q2 Yes tau tighamgham malmal payau ne, eval kat. \q1 \v 3 Maaron, yo Maaron Tiina Tau Uliiv Zimaronŋa Tisov. \q2 Saawe tau roiŋ tiina igham ghau, yau aat nanumeer ghom. \q1 \v 4 Yau napakur Maaron pa saveeŋ mbuaaŋ tooni, ve naghur ila tooni ariaaŋ. \q2 Irau naroi mako. \q2 Pasaa, tamtamon to taan tapirizi igheen sindei, leso tivaghamun ghau? Mako. \x * \xo 56:4 \xt Mbo 27:1, 118:6; Ro 8:31; Hib 13:6\x* \q1 \v 5 Saveeŋ tsiau, ene poia. Eemon saawe isov, ta mboŋoozo ila le ravrav izi, koiagŋa titortoor aliŋag muul imin saveeŋ saghati. \q2 Ve tiliil eez tighe le tivaghamun ghau. \b \q1 \v 6 Tilup zi ve tipapadeu pa laghooŋ tsiau, \q2 ve tisasaŋan tighe tirav ghau namaat. \x * \xo 56:6 \xt Mk 3:6\x* \q1 \v 7 Maaron, puughu mindai ta upul zeran sasaghati tawe tileep? Uyat ŋgar toozi tawe lak! \q2 Utotoi aatyavyav tsio pazi, ve utatan zi, leso tapirizi isov kat! \q1 \v 8 Yo uwatagh: Yau nabaad pataŋani naol ve nataŋtaŋ. \q2 Eemon pataŋani tsiau isov, yo ubood zi ila rau tsio wa. \q2 Ve naghe matag suuru paam, uwatoa ila yaa paatu tsio, ve ughuru igheen. \q2 Leso matam iŋgalŋgal ŋgar ma pataŋani tau ivotvot payau ne. \b \q1 \v 9 Maaron, yau nawatagh: Yo uvolvool tsiau. \q2 Tauvene saawe tau ighe nataŋ rarai ghom pa uleeŋ, \q2 yo pale uul ghau, ve ugham koiagŋa titoor zi, ve tighau muul tila. \q1 \v 10-11 Tauvene yau napakur Maaron pa saveeŋ mbuaaŋ tooni, ve naghur ila tooni ariaaŋ. Irau naroi mako. \q2 Pasaa, tamtamon to taan tapirizi igheen sindei, leso tivaghamun ghau? Mako. \x * \xo 56:10-11 \xt Mbo 27:1, 118:6; Ro 8:31; Hib 13:6\x* \q1 \v 12 Maaron, yau naghe nagham watooŋrau payo itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsiau. \q2 Pasaa, yo uul ghau ve ugham lolog poia kat. \q2 Tauvene yau aat nagham watooŋrau, ve napait ghom pa poia tsio. \b \q1 \v 13 Pasaa, yo ugham mulin ghau pa mateegh, ve uul ghau le naliiv koiagŋa. \q2 Tauta yes irau tigham ghau natap mako. \q2 Yo ugham tauvene, leso naghilaal naghe yo uleep tomani ghau pa lepoogh ve laghooŋ tsiau, ve ghazooŋa tsio isul ghau ve naleep poi. \c 57 \s1 Maaron, utotoi tapirim ve poia tsio ivot ighazooŋ \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau David ighau pa Saul, ve iyooŋ ila maet puura. Paesiiŋ ila pa ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na tauvene: Mbouŋ tane aliiŋa, ene: ‘Ureua sov.’ \q2 \v 1 O Maaron, yau besooŋa tsio. Lolom isaghatin ghau ve uul ghau lak! \q2 Yau naŋarui ghom naghe nayooŋ ilat tsio. \q2 Upoon ghau imin tatareek ipagud natŋa ila baage saamba, le irau pataŋani tane isov. \q2 Pa aazne, lepoogh tsiau, ene imin naleep ila uman ma yaghur tiina loolo. \q1 \v 2 Yau nataŋ rarai Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na, naghe iuul ghau. \q2 Pasaa, ŋgar tooni ighurghur anooŋa. Saa ŋgar tau i ighe ivot payau, ene aat ivot. \q1 \v 3 I pale ileep izi sambam, ve igham uleeŋ payau, ve igham mulin ghau. \q2 Pale iyooz payau, ve itatan koiagŋa tau tinanaan ghau ne. \q2 Pasaa, i loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi, ve saawe isov itataghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \q1 \v 4 Koiagŋa tilivutin ghau wa. \q2 Yes timin laion tau luazi isaghat pa ghaniiŋ tamtamon. \q2 Livozi maata kat imin paneegh natŋa ve iiz. \q2 Ve yamazi paam, maata kat imin mbuzaagh to malmal. \q1 \v 5 Maaron, ugham ilaal eta ivot ila sambam saamba. Leso tamtamon tighita ve tighilaal ghom tighe yo ezam tiina kat. \q2 Ve utotoi tapirim ve poia tsio le irau taan isov paam! \q1 \v 6 Pataŋani tane itatan ghau kat. \q2 Pasaa, koiagŋa tiraar puugh payau tighe tisaghav ghau. \q2 Ve titai puura ila eez tsiau, leso natap nazila. \q2 Eemon mako. Tauzi titap tizila. \q1 \v 7 Maaron, lolog ruru payo mako. \q2 Lolog isaghav ghom ariaaŋ. \q2 Tauvene yau aat nambou ve narav gita to napakur ghom. \b \q1 \v 8 Lolog ighur naghe nughitun, o naburig, ve nagharaat taug, \q2 ve narav ambam tsiau ve gita ila ila le aaz pisikia izaa. \b \q1 \v 9 Tiina tsiau, yau aat napait ghom pa poia tsio ila tamtamon to nugh nugh matazi. \q2 Pale yeŋa tamtamon to nughmariŋ nilup ghei pa suŋuuŋ, ve nait mbouŋ to napait ghom. \b \q1 \v 10 O Yoova, yo lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi. \q2 Ŋgar tsio tana, ene tiina le tiina kat. Izala izala le ikis sambam. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tsio tauvene paam. Izala le ikis taitai. \x * \xo 57:10 \xt Mbo 36:5\x* \q1 \v 11 Maaron, ugham gabua eta ivot ila sambam saamba imin ilaal pa tamtamon. Leso tighita, ve tipait ezam izala le izala kat. \q2 Ve utotoi tapirim ve poia tsio irau taan isov! \c 58 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ighur atuya pa yes daaba sasaghati \d Mbouŋ to David \d Paesiiŋ ila pa ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na tauvene: Mbouŋ tane aliiŋa, ene: ‘Ureua sov.’ \q1 \v 1 Yam daaba, alooŋ. Ŋgar tau yam asasavia na, ene iduduuŋ? \q2 Ve isaav ighe agabiiz saveeŋ to tamtamon ve aghur atuya pazi, yam ataghon ŋgar duduuŋa? Mako kat! \b \q1 \v 2 Lolomim ariaaŋ pa ŋgar saghati mon, \q2 ve avavaghamunia tamtamon irau nugh nugh. \q1 \v 3 Zeran sasaghati, saawe isov, tisosor pa eez poia. \q2 Saawe tau tinazŋa tipoop zi ve ilam, avozi karom, ve tisosor pa Maaron eez tooni. \b \q1 \v 4-5 Saveeŋ tau ivotvot ila avozi na, ene ivavaghamunia tamtamon imin moot saghati. \q2 Ve isaav ighe tatoova to tapaduduuŋ zi, ene irau tilooŋ ghiit mako. Pasaa, tipoon taliŋazi. \q2 Yes timin moot to malmal tau taliŋazi puura mako. Tauvene isaav ighe moot tawe taama iviv pirai, leso ighamu loolo poia ve imogheer, i irau ilooŋ pirai luutu mako. \q1 \v 6 O Maaron, zeran tawe timin laion paghpaaghu tau matazi ghamuuŋ malmal. \q2 Arav polpolin livozi, ve apas zi! Leso tivaghamun tamtamon sov. \b \q1 \v 7 Upasov zi gha tilalez, imin yaa tau ireer ila le imaak. \q2 Uvaghaaz zi ila aghem saamba imin tamtamon tivaghaaz kikiliiŋ le igorgor. \b \q1 \v 8 Ugham zi timin golgool tau timaat ve timbuuz. \q2 Naghe timin geegeu tau tinazŋa tipoop zi ve timin siŋ mon. \q2 Irau tileep ve tighita aaz mako. \q1 \v 9 Maaron pale rekia mon iŋgoor saawe toozi tuuku, imin gabua gorgori tau yav ighani rekia. \q2 Aatyavyav tooni pale izaa toozi, ve ipasov zi gha tilalez, imin pen tau yaghur ivuvuura ila. \q1 \v 10 Isaav ighe tamtamon duduŋazi tighita Maaron ighur atuya pa zeran sasaghati ve iyat ŋgar toozi, ene pale lolozi poia. \q2 Zeran sasaghati siŋ toozi pale ireer izi ve ipot izala taan paavo, ve tamtamon duduŋazi tilaagh ila. \b \q1 \v 11 Mako tamtamon tisaav tighe: \q2 “Onoon kat, Maaron ilepleep, ve igagabiiz tamtamon to taan, ve ighurghur atuya pazi. \q2 Ve yes tau titaghon ŋgar duduuŋa na, i ighamgham lezi atuya popoia.” \x * \xo 58:11 \xt Mbo 37:37; 2Tes 1:5+\x* \c 59 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipoona pa koiŋa \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau kinik Saul imbaaŋ uraata tooni siriv tila ruum to David, to tipadeu pani ve tiravu imaat. Paesiiŋ ila pa ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na tauvene: Mbouŋ tane aliiŋa, ene: ‘Ureua sov.’ \q1 \v 1 Maaron tsiau, uul ghau ve upas ghau ila koiagŋa nimazi. \q2 Ughur ghau nazaa saaŋa, ve matam payau. Leso koiagŋa tivaghamun ghau sov. \b \q1 \v 2 Ugham mulin ghau, ve upas ghau ila zeran sasaghati tane nimazi. \q2 Pa yes zeran to liŋiiŋ siŋ. \b \q1 \v 3-4 Maaron, ughita! Yes tau tapirizi tiina na, tilup zi ve tigham lilin ghau tighe tirav ghau namaat. \q2 Yes lolozi isaghatin tamtamon mako. \q2 Ve yau leg sosor eta mako. \q2 Nazoor saveeŋ eta mako, ve nagham ŋgar saghati eta mako. \q2 Eemon aazne, tigharaat tauzi tighe tigham malmal payau. \q2 Maaron, uburig uvool tsiau, ve ughit zi! \b \q1 \v 5 Yoova, yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Yo mon ta Maaron to Israel. \q2 Yes nugh nugh tau aazne tighur koi payau ne, muuŋ lupuuŋ tsiei eemon. Ve aazne tighur koi payau. \q2 Uburig ve ughur atuya pazi. \q2 Ughurghur zi sov! Pa yes zeran sasaghatizi, ve avozi karom. \q1 \v 6 Ravrav ta naol ne, koiagŋa tilamlam, ve tilaghlaagh ila nugh loolo. \q2 Tiŋaaŋ maripazi ve lolozi ŋurŋuria imin ŋgavuun tau ighe ighan tamtamon. \b \q1 \v 7 Ughita. Saveeŋ sasaghati mon ta ivotvot ila avozi. \q2 Yamazi, ene imin mbuzaagh maata. \q2 Ve tisavsaav tighe: “Sei pale ilooŋ ghei?” \q1 \v 8 Eemon Yoova, yo ughit zi, ve uŋiŋ pazi. \q2 Yes nugh nugh tau tiwatagh ghom mako na, yo uvelegh zi ve ughe tirau saa? \q1 \v 9 Maaron, yau naghamgham tapirig ilat tsio. \q2 Tauvene naghurghur matag payo, ve nasasaŋan mon. \q2 Koiagŋa irau tigham gabua eta payau mako. Pasaa, yo uponpoon ghau pazi imin maetaaz tau izala kat. \b \q1 \v 10 Maaron tsiau, yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \q2 Yo aat ulam tomani ghau, ve utatan koiagŋa, ve naghita pa taug matag. \b \q1 \v 11 Eemon urav zi timaat rekia sov. \q2 Upul zi tileep toman pataŋani. Leso tamtamon tsiau matazi kisin ŋgar tsio tau ughurghur atuya pa zeran sasaghatizi. \q2 Maaron, yo umin sigheu payei. \q2 Utatan zi pa tapirim le tivaghamgham, ve ureu zi le timbiriis tilalez lez. \q1 \v 12 Pa saveeŋ tau ivotvot ila avozi na, poia mako. Monmon avozi isosor. \q2 Yes tighamgham karom pa tamtamon, ve tisiksik saveeŋ sasaghati naol pazi. \q2 Eemon ŋgar toozi tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom, ene pale imin liis pazi. \b \q1 \v 13 Tauvene utotoi aatyavyav tsio pazi, ve uvaghamun zi. \q2 Maaron, upasov zi le tisov kat. \q2 Leso tamtamon irau taan ziige ta naol ne, tighilaal ghom tighe yo ughamgham pooz pa yei tau Yakop paaghu tooni ne. \q1 \v 14 Ravrav ta naol ne, koiagŋa tilamlam, ve tilaghlaagh ila nugh loolo. \q2 Tiŋaaŋ maripazi, ve lolozi ŋurŋuria imin ŋgavuun tau ighe ighan tamtamon. \b \q1 \v 15 Yes timin ŋgavuun tau tilaghlaagh ve tiliil aniiŋ. \q2 Ve isaav ighe tighan irao mako, ene aat tinoknok taŋiiz. \q1 \v 16 Eemon yau aat nambou, ve napait ezam pa tapirim tiina. \q2 Mboŋoozo ta naol ne, yau aat nambou ve napait ghom pa ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \q2 Pasaa, yo uponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \q2 Isaav ighe pataŋani ivot payau, yo pale umin didiiŋ ariaaŋa payau, leso nayooŋ ila. \q1 \v 17 Maaron, yau naghamgham tapirig ilat tsio. Tauvene nambou ve napait ezam. \q2 Maaron tsiau, yo uponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \q2 Ve yo lolom isaghav ghau, ve uluul ghau irau saawe. \c 60 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron ighe maata imuul ila pa tamtamon tooni \d Mbouŋ to David \d Timbou mbouŋ tane to tipaduduuŋ tamtamon. Mbouŋ tane iŋarui saawe tau David yesŋa yes Aramea, ve Mesopotamia, ve yes Soba tigham malmal, ve Yoab imuul ila ve irav yes Edoma 12,000 izi nugh duduuŋa tau sol igheen ila. \q1 \v 1 Maaron, yo atem yavyav payei, ve ughur murim payei. \q2 Tauta koiamaiŋa tireu mbirisai didiiŋ ariaaŋa tau ilivut nugh tsiei ne, ve tiloŋ tilam. \q2 Tiina tsiei, matam imuul ilam payei, ve ugham lepoogh tsiei poia muul. \b \q1 \v 2 Malmal tau ivot ne, ene imin ugham taan tsiei irur le ivavaal, ve aavo ikaak. \q2 Nugh tsiei isaghat wa. \q2 Tauvene nitaŋ rarai ghom nighe ugharaat mulin nugh tsiei. Mako pale nisaghat le nisaghat kat. \b \q1 \v 3 Yei tamtamon tsio. Eemon yo ugham pataŋani tiina kat ivot payei. Nighita saawe tane saghati kat. \q2 Aatyavyav tsio izaa tsiei, le igham ghei nivaghamgham imin upaghun ghei pa yaa ariaaŋa. \q1 \v 4 Saawe tau saghatiiŋ tane ighe ivot payei, yo utotoi pilak tsio pa yei tau niroi payo ve nitaghon ŋgar tsio. \q2 Leso niŋarui ghom nilat, ve upoon ghei pa koiamaiŋa. \b \q1 \v 5 Maaron, yei niwatagh: Yo lolom igheen tsiei kat. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiei tane, ve utotoi tapirim ve uul ghei. \q2 Ugham mulin ghei pa pataŋani tane. \q1 \v 6 Muuŋ, Maaron ileep nugh tooni patabuyaaŋ, ve isaav ighe: \q2 “Yau naparav le naliiv koiagŋa wa. \q2 Tauta tintinig ve navalagh taan Sekem ve nugh duduuŋa to Sukot, ve nareii irau tamtamon tsiau. \q1 \v 7 Taan sirivu to Gileat, ve taan to yes Manase paam, ene yau tsiau. \q2 Rumei to yes Epraima timin hat ariaaŋa to napoon dabag pa malmal. \q2 Ve rumei to yes Yuda timin titi tau nakisi imin ilaal pa pooz tsiau. \b \q1 \v 8 Taan sirivu to yes Moapa, ene imin oon tsiau to ririwaaŋ. \q2 Ve taan sirivu to yes Edoma, ene nugh tau nasik zuzuuŋa to agheg izala. \q2 Ve yes Pilistia, yau naparav tomani zi le naliiv zi. Tauta tintinig ve nasir.” \q1 \v 9 Sei irau igham ghau naliiv koiagŋa ve naloŋ nala nugh toozi tau didiiŋ ariaaŋa ilivuti na? \q2 Sei pale imuuŋ payau, ve igherev ghau nala navot taan sirivu to yes Edoma? \q2 Ite paam mako. Yo mon. \b \q1 \v 10 Eemon Maaron, aazne yo ughur murim payei, \q2 ve upaak zaaba tsiei muul mako. \q1 \v 11 Maaron, uul ghei, leso niliiv koiamaiŋa. \q2 Pa uleeŋ tau nighamghamu ila to tamtamon, ene irao mako. Ene kaut sorok. \q1 \v 12 Eemon isaav ighe Maaron ilam tomani ghei, ene aat niliiv zi. \q2 I irau itatan zi le tapirizi isov kat. \c 61 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer ee tau ileep malau pa nugh tooni \d Mbouŋ to David \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Maaron, ulooŋ taŋiiz tsiau. \q2 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \b \q1 \v 2 Pa aazne, yau naleep malau kat pa nugh tsiau, \q2 ve roiŋ tiina igham ghau le tapirig isov. \q2 Tauvene napoi ghom naghe uul ghau. \q2 Ugham ghau nazala maetaaz ta saaŋa we. \f + \fr 61:2 \ft Ŋgara siriv tighe maetaaz tau ŋeer tane isavia, ene loloz Zion tau rumei to Maaron iyooz izala na. Ve siriv tighe maetaaz tawe izaa to Maaron tauu.\f* \m Leso gabua eta ivaghamun ghau sov, ve naleep poia. \q1 \v 3 Pa yo ta umin niag to yoŋgaaŋ. \q2 Yo uponpoon ghau pa koiagŋa imin ruum ariaaŋa tau daaba malaua na. \q1 \v 4 Yau naŋuzuuv naghe le naleep ila balbaal tsio loolo, ve namin loom payo irau saawe. \q2 Yau naghe nalat tsio ve upoon ghau imin tatareek ipagud natŋa ila baage saamba. \b \q1 \v 5 Maaron, saveeŋ tau nambua tomani ghom na, yo ulooŋa wa. \q2 Yes tau tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio na, yo ughamgham gabua popoia pazi imin lezi motot. Gabua tawe, yo ugham payau paam. \q1 \v 6 O Maaron, useeŋ saawe to kinik tsiei. \q2 Nighe i ileep tauvene taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 7 Nighe i ileep ila niia to ghamuuŋ pooz ila naghom, ve igham pooz irau saawe. \q2 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. Ve saawe isov, utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q2 Tauvene matam pa kinik tsiei, ve uŋgini ileep poi. \x * \xo 61:7 \xt Lu 22:69; Ep 1:20\x* \q1 \v 8 Isaav ighe yo ugham tauvene, yau aat nambou to napait ezam irau saawe. \q2 Ve mataaz ta naol ne, yau pale nagham uratoi saveeŋ tau nambua tomani ghom na, leso anooŋa ivot. \c 62 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ighur ila to Maaron ariaaŋ \d Mbouŋ to David \d Timbou mbouŋ tane itaghon ŋgar to Yedutun, i ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ \q1 \v 1 Yau lolog bubu mako. Ateg izi, ve nasaŋan Maaron to iuul ghau. \q2 Pasaa, yau nawatagh: I mon ta irau igham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \b \q1 \v 2 Onoon kat, i mon ta Uleeŋa tsiau ariaaŋa. \q2 I iponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat, \q2 ve imin ruum ariaaŋa to nayooŋ ila loolo. \q2 Tauvene gabua eta irau ivaghamun ghau mako. \q1 \v 3 Yam tau aghe avaghamun ghau ne, ŋeez o apul ŋgar tsiam saghati tana? \q2 Yam asov azuari gham pa ravuuŋ ghau pasaa? \q2 Aghita. Tapirig isov wa. Yau namin olol muŋgaana tau puughu imbuuz ve ighe imatit. \b \q1 \v 4 Yau leg ezag. Tauta ireu lolomim ve azuari gham aghe atatan ghau nazi. \q2 Yam zeran to karom kat! Agham karom, o lolomim poia. \q2 Yam asavsaav ila avomim uuli aghe Maaron ighur poia tooni izaa tsiau. \q2 Ve lolomim, aghe Maaron ivaghamun ghau. \q1 \v 5 Eemon yau lolog bubu mako. Ateg izi ve nasaŋan Maaron to iuul ghau. \q2 Yau naghurghur matag pani mon. \b \q1 \v 6 Onoon kat, i mon ta Uleeŋa tsiau. \q2 I iponpoon ghau pa koiagŋa imin maetaaz tau izala kat, \q2 ve imin ruum ariaaŋa to nayooŋ ila loolo. \q2 Tauvene gabua eta irau igham ghau narur ne mako. \b \q1 \v 7 Yau nanumeer Maaron naghe i pale igham mulin ghau pa pataŋani tsiau, \q2 ve igham ezag ivot imin tiina. \q2 Irau naroi mako. Pasaa, i ta imin niag to yoŋgaaŋ, \q2 ve iponpoon ghau imin maetaaz ariaaŋa. \q1 \v 8 Yam tamtamon to Maaron, anumeera irau saawe. \q2 Avotia lolomim pani, ve asavia pataŋani tsiam isov ila tooni. \q2 Pa i ta imin niaan to yoŋgaaŋ. \q1 \v 9 Tamtamon tisov timin kaut sorok. \q2 Yes tau lezi ezazi mako, ve yes tau ezazi tintiina na paam. Tileep rigmon ve tisov, imin avuvuun tau ivotvot ila avoon ne. \q2 Irau tanumeer zi mako. \q2 Isaav ighe tagabiiz zi poi, ene tirau gabua eta mako. \q2 Pasaa, tomania uraat ve gabua toozi rekia mon tilalez imin avuvuun tau ivotvot ila avoon ne. \b \q1 \v 10 Tauvene ŋgar to ghamuuŋ malmal leso tayau leen gabua to tamtamon, anumeera sov. \q2 Ve ŋgar to umbuuŋ paam, aghur matamim pani to igham gham aleep poia na sov. \q2 Ve isaav ighe maet ma kuaz tsiam ivot imin naol, na aghur lolomim pani sov. \x * \xo 62:10 \xt Lu 12:16+; 1Tim 6:6, 17\x* \q1 \v 11 Saawe naol, yau nalooŋ Maaron isaav ighe i mon ta le tapiri tiina. \b \q1 \v 12 Tiina tsiei, yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi irau saawe. \q2 Ve yo ughurghur atuya pa tamtamon tisov itaghon ŋgar toz toz. \x * \xo 62:12 \xt Mt 16:27; Ro 2:6; 1Kor 3:8; 2Kor 5:10; Syg 22:12\x* \c 63 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ipasawal ighe ileep igharau Maaron \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau David ileep izi nugh ŋginaaŋa to Yudea \q2 \v 1 O Maaron, yo Maaron tsiau. \q2 Mboŋoozo geeg, suŋuuŋ tsiau iŋarui ghom naghe ulam uleep zigege. \q2 Yau napasawal naghe le nalat nagharau ghom, o poi. \q2 Pasaa, aazne naleep soghan payo. \q2 Yau lolog payo kat, imin ŋeer tau ilaghlaagh ila nugh tau le yaa mako na, ve murun matini. \q2 \x * \xo 63:1 \xt Mbo 42:2, 84:2\x* \b \q1 \v 2 Pasaa, matag iŋgal imuul ila pa saawe tau naghit ghom ila rumei tsio patabuyaaŋ loolo, \q2 ve naghit katin tapirim tomania mbonarim. \b \q1 \v 3 Lepoghag to taan, ene poia. Eemon naghita naghe ŋgar to lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi, ene gabua tau poia le poia kat. \q2 Tauvene yau aat nayoor ezam ve napait ghom. \b \q1 \v 4 Pale napait ezam pa poia tsio ila ila le lepoogh tsiau to taan isov. \q2 Pale nait nimag izaa, ve nasuŋ payo. \q1 \v 5 Pasaa, yo ugham lolog poia kat, imin naleep ila ghanghaniiŋ, ve naghan aniiŋ tau poia ve ŋgoreeŋa kat le isooŋ ghau kat. \q2 Tauta lolog poia kat, ve nambou mbouŋ to napait ghom. \x * \xo 63:5 \xt Mbo 23:5+; Mt 5:6\x* \b \q1 \v 6 Saawe tau nazi nagheen, matag iŋgalŋgal ghom. \q2 Naghamgham ŋgar payo mboŋ ila le nughizau. \b \q1 \v 7 Pasaa, yo ta Uleeŋa tsiau. \q2 Yau naleep poi ila nimam saamba imin tatareek natŋa tiyooŋ ila baage saamba. \q2 Tauta namboumbou toman tintinig. \b \q1 \v 8 Yau lolog isaghav ghom kat, \q2 ve nimam tapir ipapalot ghau. \q1 \v 9 Yes tau tizuari zi pa ravuuŋ ghau namaat na, \q2 tauzi pale timaat ve tizila nugh to mateegha. \b \q1 \v 10 Pale mbuzaagh ighan zi gha timatmaat, \q2 ve ŋgavuun sagsagŋa tighan patazi. \q1 \v 11 Eemon kinik tsiei, Maaron pale iuule ve ighamu loolo poia kat. \q2 Ve tamtamon tisov tau tiwaat Maaron eeza to tipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ toozi ve titaghoni na, yes paam pale tipait Maaron eeza pa tapiri ve poia tooni. \q2 Eemon yes tau avozi karom na, Maaron pale ipoon avozi. \c 64 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipoona pa koiŋa \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, yau nataŋ rarai ghom naghe uul ghau. \q2 Ulooŋ aliŋag tane, ve upoon ghau pa koiagŋa. \q2 Pasaa, yes tigham ghau naroi kat. \b \q1 \v 2 Zeran sasaghati tilup zi ve tiliil eez to tivaghamun ghau. \q2 Upaghau ghau pazi: Mako pale tivaghamun ghau. \q1 \v 3 Saveeŋ tau tisiksiki payau ne, poia mako. \q2 Yamazi, ene imin mbuzaagh tau tipoti le maata kat. \q2 Saveeŋ tau tiŋgalŋgali payau ne, ene imin paneegh natŋa tau tikum gabua lilia ila. \b \q1 \v 4 Yes tiyoŋyooŋ, ve tisasaŋan yes tau lezi sosor mako na. \q2 Ve saawe tau tilam peria, mako rekia ve tivanegh zi. \q2 Pasaa, yes tiroi pa gabua eta mako. \b \q1 \v 5 Yes tipapazaagh tauzi pa ghamuuŋ ŋgar sasaghati. \q2 Ve tivasavo zi pa nugh sindei tau pale tiŋgooz liis toozi pani ve tisaghav tamtamon. Ve tighe: \q2 “Ŋgar tau taghe taghamu ne, sei pale iwataghi?” \b \q1 \v 6 Yes tiil eez pa ŋgar saghati tau tighe tighamu, ve tipait tauzi tighe: \q2 “Yei nirau kat pa ŋgar! Tauvene ŋgar to nighe nighamu, ene pale ighur.” \q2 Oyai, iit tamtamon, taŋgooz ŋgar sasaghati naol ila loloon! \q1 \v 7 Eemon Maaron pale ivanegh zi pa paneegh tooni natŋa. \q2 Pale rekia mon ve ivaghamun zi. \b \q1 \v 8 Saveeŋ sasaghati tau ivotvot ila avozi, ene pale imuul pa tauzi ve ivaghamun zi. \q2 Ŋgar tau Maaron pale igham pazi na, pale tamtamon tighita, ve tililiit dabazi pazi ve tivelegh zi. \b \q1 \v 9 Ŋgar tau Maaron igham pazi na, ene pale igham tamtamon tisov tiroi, ve tigham ŋgar tiina pani, ve tisavia vaaru. \q1 \v 10 Tauvene zeran duduŋazi pale lolozi poia pa Yoova, ve tiyooŋ ila tooni. \q2 Yes tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, pale tipaiti toman tintinizi. \c 65 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa uman ve mariri poia \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron, yei pale nilat nugh Zion ve nipait ghom, \q2 ve nigham uratoi saveeŋ tau nimbua tomani ghom. Ŋgar tauvene, ene iduduuŋ. \b \q1 \v 2 Pasaa, yo uloŋlooŋ suŋuuŋ to tamtamon ve uluul zi. \q2 Tamtamon tisov to taan aat tilat tilup zi ila naghom, ve tipait ghom. \b \q1 \v 3 Ighe ŋgar to zoraaŋ saveeŋ ve ŋgar sasaghati ikau ghei ve itatan ghei kat, \q2 yo ureu sosor tsiei. \x * \xo 65:3 \xt Ro 3:25, 5:8\x* \q1 \v 4 Yes tau yo usiigh zi timin lem, ve ugham zi tilat tileep tigharau ghom ila sirsiir to rumei tsio loolo, ene pale lolozi poia kat ve poia tsio izazaa toozi. \q2 Yei nighe le nileep ila sirsiir to rumei tsio patabuyaaŋ loolo. \q2 Pasaa, rumei tsio, ene ivon pa gabua popoia naol. \q2 Tauvene saawe tau nileep sewe, ene igham ghei lolomai poia le poia kat, ve niyamaan nighe nirao wa. \q1 \v 5 O Maaron, yo Uleeŋa tsiei. \q2 Yo uloŋlooŋ suŋuuŋ tsiei, ve ughamgham uraat ŋgeretazi tintiina. Tamtamon tighit zi le tiroi. \q2 Ugham mulin ghei itaghon ŋgar tsio duduuŋa. \q2 Tamtamon tau tileep irau taan tiina ve yes tau tileep irau sisi paam, tisov tinumeer ghom ve tighurghur matazi payo pa uleeŋ. \b \q1 \v 6 Tapirim ilivut ghom imin nonoghiiŋa tsio. \q2 Ila yo tapirim, ugham loloz tisov tivot, ve tiyooz tuŋia ila niazi niazi. \b \q1 \v 7 Isaav ighe te isaghat, ve dibom ipolpol toman luutu tiina, yo irau ughamu aate izi. \q2 Ve tamtamon tauvene paam. Isaav ighe tipaburigin malmal toman oroor tiina, yo irau upasov malmal toozi, ve ugham zi atezi izi. \b \q1 \v 8 Tamtamon tau tileep irau taan ziige ta naol ne, tighita gabua ŋgeretazi tintiina tau yo ughamgham zi na, le roiŋ tiina igham zi. \q2 Yes tau tileep ila pa aaz izaa, ve yes tau tileep ila pa aaz izila na paam, yo ugham zi lolozi poia kat. Tauvene tiyoor ezam toman aliŋazi tiina. \q1 \v 9 Yo ta uŋgin taan, ve ugham uman izizi, leso taan ibees. \q2 Ve yo ta ugham taan ŋgoreeŋa tiina ivotvot. \q2 Yaa to Maaron, ene ivon ve irereer tauvene. Irau imaak mako. \q2 Yo ugharaat taan itaghon taum ŋgar tsio. Leso aniiŋ katini ivot pa tamtamon. \b \q1 \v 10 Yo ugham uman izizi, leso ser ibees, ve aniiŋ anooŋa katini ivotvot. \q2 Yo ututur taan le ibees kat. \q2 Ve poia tsio, tauta igham aniiŋ itum poi izaa. \x * \xo 65:10 \xt Mbaŋ 14:17\x* \b \q1 \v 11 Yo poiam kat. Pasaa, ndaman tane, ugham mariri tiina ivot payei. \q2 Aniiŋ tau itum ila uum tsiei, ene ipaboode imin moghar ndamoonda to yes kinik. \q2 Nugh sindei tau ighe yo ula pani, ene gabua popoia katini tivotvot. \x * \xo 65:11 \xt Mbo 67:6\x* \b \q1 \v 12 Yo ugham kikiliiŋ popoia titum ila nugh ŋginaaŋa, leso ŋgai maata maata tighan. \q2 Ve uum popoia tau tigheen izala loloz na, ene upabood zi le paghunazi kat. Tauta loloz ta naol ne lolozi poia ve tintinizi. \b \q1 \v 13 Nugh tau kikiliiŋ igheen ila na, makau ve sipsip tivon ila. \q2 Ve aniiŋ katini titumtum ila nugh raapa. \q2 Tauvene tamtamon lolozi poia, ve timbou ve tiyoor ezam toman aliŋazi tiina. \c 66 \s1 Tamtamon to Maaron tipaiti pa uraat tooni tintiina \q1 \v 1 Yam tau aleep irau taan isov na, lolomim poia pa Maaron, ve ayoor eeza toman aliŋamim tiina. \b \q1 \v 2 Ambou ve apait eeza pa tapiri ve poia tooni. \q2 Apakuru kat, pa i eeza tiina. \b \q1 \v 3 Asaav pa Maaron aghe: “Uraat tintiina tau yo ughamgham zi na, tamtamon tighit zi le tiroi. \q2 Pasaa, tapirim tiina le tiina kat. \q2 Tauta koiamŋa tiroi payo kat, ve tiput aghezi ila naghom, ve titaŋ rarai ghom tighe lolom isaghatin zi. \b \q1 \v 4 Ve yes mon mako. Tamtamon tau tileep irau taan isov, pale tiput aghezi payo, ve timbou ve tipakur ghom. \q2 Lolozi poia kat ve timbou to tipait ezam.” \q1 \v 5 Alam aghita uraat tau Maaron ighamu na. \q2 I igham uraat tintiina to iuul tamtamon. \q2 Uraat tawe itotoi katin tapiri. Tauta tamtamon tighita, le roiŋ tiina igham zi. \b \q1 \v 6 Muuŋ, i ivalagh te le sirivu ila pa ŋas, sirivu ila pa tapir, ve taan mamaasa ivot. \q2 Tauta timbuunŋa tilaagh taghoni, ve tila tivool pa ziige ite. \q2 Tauvene iit loloon poia ve tintiniin pa ŋgar tau i igham pazi ta sewe. \x * \xo 66:6 \xt Igham 14:22\x* \b \q1 \v 7 I tapiri tiina kat. Pale igham pooz taghon taghon gha ila. \q2 Saawe isov, i maata pa tamtamon to nughmariŋ, ve igagabiiz zi. \q2 Tauvene yam to zoraaŋ saveeŋ, azoor pooz tooni muul sov. Aleep ila i saamba. \x * \xo 66:7 \xt Igham 15:18\x* \q1 \v 8 Yam nugh nugh, apait Maaron tsiei pa poia tooni. \q2 Apakuru toman aliŋamim tiina, leso tamtamon tilooŋ paitooŋ tsiam. \b \q1 \v 9 Pa i ta ikiskis ghiit taleep mataan yaryaare. \q2 Ve i iŋginŋgin ghiit, tauta tatap mako, ve tayooz tuŋia. \b \q1 \v 10 Onoon kat, Maaron yo utoov ghei pa pataŋani siriv to ugham ghei niŋgalaaŋ ila yo matam, \q2 imin silva tau tighuru ila yav, leso yav ighani gha muun ighau, ve iŋgalaaŋ kat. \x * \xo 66:10 \xt Yems 1:2+; 1Pe 1:7\x* \b \q1 \v 11 Yo ugham ghei nighoon ila puugh tsio, \q2 ve ughur pataŋani tiina kat izaa tsiei. \b \q1 \v 12 Yo upul koiamaiŋa tiliiv ghei, ve karis toozi to malmal tilaan izala pavomai. \q2 Pataŋani tsiei, ene imin nilaagh ila yav tau ighanghan na loolo, \q2 ve nilaagh ila yaa tau ivon le tapiri tiina. \q2 Eemon yo upas ghei nivot pa pataŋani tsiei, ve ugham ghei nileep poia, ve nirau kat pa gabua naol. \x * \xo 66:12 \xt Is 43:2\x* \q1 \v 13-14 Saawe tau naleep ila pataŋani loolo, \q2 yau nasaav payo naghe: “Isaav ighe yo uul ghau, yau aat nagham watooŋrau payo.” \q2 Tauta aazne, nataghon saveeŋ mbuaaŋ tsiau tana, \q2 ve nalam rumei tsio naghe naghur watooŋrau tsiau izala artaal, leso yav ighan dodolini. \b \q1 \v 15 Yau aat nagham gabua tumbuŋazi, ve narav zi timin watooŋrau payo, ve yav ighan zi le tisov. \q2 Yav pale ighan sipsip tsiau zitamoot, ve vazizi poia izalat payo. \q2 Ve tane mon mako. Pale nagham watooŋrau pa makau ve mekmek paam. \q1 \v 16 Yam tau aroi pa Maaron ve ataghon ŋgar tooni na, asov alam ve alooŋ saveeŋ tsiau tane. \q2 Yau naghe navotia uraat tiina tau i igham payau. \b \q1 \v 17 Yau nataŋ raraini pa uleeŋ, \q2 ve avog ipaiti paam. \b \q1 \v 18 Saawe tana, imin ta nakis ŋgar saghati eta igheen ila lolog, \q2 kanaŋ Ŋeer Tiina irau ilooŋ suŋuuŋ tsiau mako. \x * \xo 66:18 \xt Yo 9:31; Yems 4:3; 1Yo 3:22\x* \b \q1 \v 19 Eemon i ighur taliiŋa payau, \q2 ve ilooŋ suŋuuŋ tsiau. \b \q1 \v 20 Tauta napait Maaron pa poia tooni. \q2 Pasaa, i imbuzir pa suŋuuŋ tsiau mako, ve ipas poia tooni payau mako. \q2 Ŋgar tooni tau loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi, tauta itotoia payau. \c 67 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa mariri tau i igham pazi \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane. Timbou mbouŋ tane to tapakur Maaron \q1 \v 1 Maaron igham poghani ghiit ve ighur poia tooni izaa toit. \q2 I pale loolo poia pait, ve ghazooŋa tooni isul ghiit. \x * \xo 67:1 \xt Nam 6:24+\x* \b \q1 \v 2 Leso tamtamon tau tileep irau taan na tiwatagh ŋgar tooni, \q2 ve nughmariŋ tighilaalo tighe i mon ta irau igham mulin zi. \x * \xo 67:2 \xt Tit 2:11\x* \q1 \v 3 Maaron, nighe tamtamon to nugh nugh tipakur ghom. \q2 Nughmariŋ tipait ezam, o poi! \b \q1 \v 4 Nighe tamtamon to nugh nugh lolozi poia ve timbou toman tintinizi to tipakur ghom. \q2 Pasaa, yo ugagabiiz tamtamon, ve ughagharaat pataŋani toozi itaghon ŋgar duduuŋa. \q2 Ve yo ta ughamgham pooz pa nughmariŋ tau tileep irau taan isov. \q1 \v 5 Maaron, nighe tamtamon to nugh nugh tipakur ghom. \q2 Nughmariŋ tipait ezam, o poi! \q1 \v 6 Mariri poia ivot ila taan toit wa. \q2 Poia to Maaron toit pale igheen tomani ghiit tauvene taghon taghon gha ila. \x * \xo 67:6 \xt Mbo 65:11\x* \q1 \v 7 Onoon kat, Maaron ighur poia tooni izaa toit. \q2 Leso tamtamon tau tileep irau taan ziige ta naol ne tiroi pani, ve titaghon ŋgar tooni. \x * \xo 67:7 \xt Mt 28:19; Syg 7:9\x* \c 68 \s1 Maaron, i Uleeŋa ariaaŋa to tamtamon tooni \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron aat iburig ve ireu mbirisai koiŋa. \q2 Yes tau tighur koi pani, i pale iziir zi tighau pa naagho. \b \q1 \v 2 I aat ipasov zi le tisov kat, imin yav mbuasa tau izaa, ve yaghur ivuvuura gha ilale. \q2 Isaav ighe zeran sasaghati tileep ila Maaron naagho, i pale ivaghamun zi gha tilalez, \q2 imin bagil tau igheen igharau yav ziige, ve yav ighamu ireer ila, le isov. \b \q1 \v 3 Eemon zeran duduŋazi, yes pale lolozi poia kat. \q2 Pale tileep ila Maaron naagho, ve tiyoor eeza toman tintinizi. \q1 \v 4 Ambou pa Maaron. Ambou ve apait eeza, ve agharaat eez pani. \q2 I Ŋeer tau ileep ila taitai paavo, ve ilandoova. \q2 I eeza Yoova. \q2 Alup gham ila naagho, ve tintinmim pani. \x * \xo 68:4 \xt Igham 19:16; Mbo 18:10+; Mt 26:64\x* \q1 \v 5 Maaron ileep ila niia patabuyaaŋ, ve iŋginŋgin yes parooŋa imin tamazi. \q2 I ivolvool to yes zinaara ve iyozyooz pazi. \x * \xo 68:5 \xt Igham 22:22+; Mbo 10:14, 146:7+\x* \b \q1 \v 6 Yes tau zigazi tileep, ene pale Maaron igham tamtamon siriv timin zetazŋa, leso yesŋa tilup zi ve tileep. \q2 Ve yes tau koiazŋa tizeev zi sorok tiloŋ tila ruum to yavyavuuŋ na, i ipaspas zi tivot, ve imuuŋ pazi, ve ighegherev zi tila, leso tigham lepoogh poia. \q2 Tauvene yes timbou toman tintinizi, ve titaghoni gha tila. \q2 Eemon yes tau tighamgham taliiŋzizi na, pale tileep saghat ila taan gorgori tau le yaa mako na. \b \q1 \v 7-8 Maaron, saawe tau yo umuuŋ pa tamtamon tsio Israela, ve yamŋa alaagh izi nugh ŋginaaŋa na, \q2 yogyoog itok taan, ve uman tiina itap sambam saamba gha izi. \q2 Maaron to Israel, nugh tsio to ghamuuŋ pooz, ene loloz Sinai. Yo utotoi taum uvot ughazooŋ ta sewe. \x * \xo 68:7-8 \xt Igham 19:16+\x* \b \q1 \v 9 Maaron, taan tau yo ugham pa tamtamon tsio na, isaav ighe aaz tiina ve igorgor, \q2 na yo ughamgham uman tiina izizi to ipabees taan, leso gabua titum muul. \b \q1 \v 10 Tamtamon tsio tigham taan tane imin lezi nugh to lepoogh. \q2 Yei mbolaaŋa. Lemai gabua eta mako. Eemon Maaron, yo poia puughu. \q2 Tauta ugham taan tane payei, leso iuul ghei. \q1 \v 11 Ŋeer Tiina ivotia malmal vaaru ighe i iliiv koiŋa wa. \q2 Tauvene zilivaa eval tilaan tila, ve tibobaini tighe: \b \q1 \v 12 “Ou alooŋ! Yes kinik tomania zaaba toozi tila wa. Tisov tighawaar wa! \q2 Tauta zaaba toit tiyau gabua to koiaanŋa tilam, ve tigham pa zilivaa tau tileep nughei we, leso tivarei zi. \b \q1 \v 13 Zilivaa tsiei tipabood zi pa silva ma gol le paghunazi kat, imin mbunumoor tau tigharaata pa silva, ve tipaak gol milmilia ila baage. \q2 Puughu mindai ta yam siriv ala pa malmal mako, ve aleep sorok nughei tomania sipsip?” \b \q1 \v 14 Saawe tau Maaron saksaki ireu mbirisai yes kinik, \q2 i igham ais paatu paatu titaptap tizi ila loloz Zalmon. Tauta inaan zi gha tighawaar. \q1 \v 15 Loloz to nugh Basan, ene tiina ve daaba izala kat, ve le mbua ve sapsapu katini. \q2 Daaba izala kat, tauta i le eeza. \b \q1 \v 16 Loloz to nugh Basan, yo lem mbua naol. Puughu mindai ta ughita Maaron igham loloz Zion imin niia to lepoogh, ve ireu lolom? Tauta lolom isaghat pani ne? \q2 Onoon kat, i pale ileep izi loloz tane taghon taghon gha ila. \q1 \v 17 Ŋeer Tiina ipul loloz Sinai, ve ilaagh tomania karis tooni ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ to malmal, \q2 le tila tivot niia patabuyaaŋ ta Zion we. \b \q1 \v 18 Maaron, yo ugherev koiamŋa katini tau uliiv zi na, \q2 gha titaghon ghom ve yamŋa azala loloz tsio daaba ta saaŋa we. \q2 Tamtamon tigham lem gabua popoia maata maata. \q2 Yes tau tizorzoor aliŋam na paam, tiput aghezi payo, ve tigham lem gabua. \q2 Onoon kat, Maaron toit Yoova, monmon i ilepleep izi loloz tooni tane. \x * \xo 68:18 \xt Ep 4:8\x* \q1 \v 19 Tapait Ŋeer Tiina pa poia tooni! \q2 Saawe isov, i iuluul ghiit pa badooŋ pataŋani toit. \q2 Maaron toit, i Maaron tau ighamgham mulin ghiit pa pataŋani toit. \x * \xo 68:19 \xt Mbo 81:6; 2Kor 1:4+\x* \b \q1 \v 20 Maaron toit, i Maaron to uleeŋ. \q2 Onoon kat, Maaron toit Yoova, i ighamgham mulin ghiit. Tauta tamaat mako, ve taleep poi. \x * \xo 68:20 \xt Mbo 56:13; 1Kor 15:51+; 1Tes 4:13+; Syg 1:18\x* \b \q1 \v 21 Maaron pale irav valaghin koiŋa dabazi. \q2 Yes tau titaghon eez saghati ve tighamgham sosor na, i pale irav mbirisai dabazi rubruuba, le tisov timataar. \q1 \v 22 Ŋeer Tiina isaav ighe: “Koiagŋa irau tighau mako. \q2 Isaav ighe tileep izi loloz to nugh Basan, ma tileep siiŋa kat izila mazavan, \q2 ene aat nagham zi tisov timuul tilam. \b \q1 \v 23 Siŋizi pale ireer izi, ve ipot ila taan paavo, leso awai ila. \q2 Ve ŋgavuun tsiam pale tighunu, le isooŋ zi.” \q1 \v 24 Maaron, yo kinik tsiau. \q2 Yo uliiv koiamŋa wa. \q2 Tauta aazne, ulam toman lolom poia, ve uloŋ ula rumei tsio patabuyaaŋ ila eval tiina matazi. \q2 Yo umuuŋ, ve tamtamon tsio titaghon ghom gha yamŋa aloŋ ala. \b \q1 \v 25 Yes to mbouŋ timuuŋ, \q2 ve zilivaa paghpaaghu tau titoktok kakaap na titaghon zi. \q2 Ve yes to ravuuŋ ambam, ve vivuuŋ mboi ve tavuur ma gabua siriv paam tilaagh murei. \b \q1 \v 26 Yam Israela tau avot ila to Yakop na, alup gham ila Maaron naagho ve apaiti pa poia tooni. \q2 Yam asov apait Yoova eeza! \b \q1 \v 27 Aghita. Rumei to Benyamin tau eval mako na, timuuŋ. \q2 Mako yes daaba to Yuda tomania tamtamon toozi titaghon zi. \q2 Ve yes daaba to Sebulun ve Naptali tilaagh murei. \q1 \v 28 Maaron, yo usaav ariaaŋ pataghaaŋ ughe yei Israela aat lemai tapirimai tiina ve niyooz ariaaŋ. \q2 Utotoi tapirim payei muul, imin muuŋ utotoia payei. \q1 \v 29 Yes kinik to taan pale tilam tivot Yerusalem, ve tigham lem gabua popoia iloŋ ila rumei tsio patabuyaaŋ. \b \q1 \v 30 Yes Isipa tilepleep ila pizpiiz loolo ta yaa Nil ziige we imin poghai. \q2 Ve yes kinik to nugh siriv tilaghlaagh tomania zaaba toozi timin makau umbaal tau tiketkeet tomania natuzŋa. \q2 Uyaon koiamaiŋa tawe, leso tiput aghezi payo, ve tighur maet silva toozi imin lem to tipakur ghom. \q2 Nugh nugh tau lolozi pa ghamuuŋ malmal na, ureu mbirisai zi. \b \q1 \v 31 Kinik to yes Isipa pale imbaaŋ uraata tooni tilam Yerusalem, leso yeŋa nisavsaav pa lupuuŋ tsiei. \q2 Ve yes to Etiopia paam, pale rekia tiit nimazi izaa, ve tisuŋ pa Maaron. \q1 \v 32 Yam kinik to taan tomania tamtamon tsiam, ambou pa Maaron. \q2 Ambou mbouŋ pani ve apakuru. \b \q1 \v 33 I Ŋeer tau ileep izala taitai paavo, ve ilandoova ila sambam saamba tau igheen muuŋ geeg ve ilam. \q2 Alooŋ. I isavsaav toman tapiri tiina. \q2 Aliiŋa luutu tiina imin lalaav. \x * \xo 68:33 \xt Mbo 29:3, 68:4\x* \b \q1 \v 34 Tauvene yam avotia Maaron tapiri. \q2 I kinik tiina tau ighamgham pooz pa iit Israela, \q2 ve itotoi tapiri ivotvot ila sambam saamba. \b \q1 \v 35 Maaron to iit Israela, i ilepleep iloŋ ila rumei tooni patabuyaaŋ ve itotoi tapiri. \q2 Tauvene tamtamon tighita ve tiroi. \q2 I ireirei tapiri pa tamtamon tooni ve ipapalot zi. \q2 Tapait Maaron pa poia tooni! \x * \xo 68:35 \xt Igham 19:5+; Mbo 29:10+\x* \c 69 \s1 Suŋuuŋ to tamtamon tau ibaad pataŋani tiina pa Maaron eeza \d Mbouŋ to David \d Ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na aat isaav pa tamtamon to timbou mbouŋ tane itaghon aliiŋa tauvene: ‘manman ruuŋgu pisosooŋa.’ \q1 \v 1 O Maaron, uul ghau lak! \q2 Pa yaa ivon izalam imuul luag gha naghe nazal tane. \b \q1 \v 2 Aazne, agheg brusia ila tiiŋ tiina. \q2 Leg taan ariaaŋa eta to nayooz izala ne mako. \q2 Yau naleep izila mazavan loolo. \q2 Lepoogh tsiau ta aazne, ene imin yaa ivot toman tapiri, ve izugh ghau gha nalaleg. \b \q1 \v 3 Maaron, yau nasaghat wa. \q2 Taŋiiz tsiau iŋaŋarui ghom le aliŋag imarmaar. \q2 Yau naghurghur matag payo naghe yo pale uul ghau. Eemon mako. \q2 Tauta tapirig isov. \q1 \v 4 Tamtamon tau tighurghur koi payau ne, yes eval le eval kat. Tiliiv dabag raua. \q2 Irau nanin zi mako. \q2 Koiagŋa tau tighe tivaghamun ghau na, tapirizi tiina, \q2 ve tiŋgalŋgal saveeŋ karom naol payau. \q1 Yau naum gabua toozi eta mako. Eemon tisavsaav payau tighe napamuul gabua toozi. \q2 Pale napamuul saa? \x * \xo 69:4 \xt Yo 15:25\x* \q1 \v 5 Maaron, yo uwatagh: Yau nagham ŋgar sasaghati naol imin yes borauŋa. \q2 Sosor tsiau ta naol ne, eta iyooŋ payo mako. \q1 \v 6 Yoova, yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Uul ghau lak! \q2 Mako pale nagham mayaŋa pa yes tau tinumeer ghom ve tighurghur matazi payo na. \q2 Maaron to Israel, yau nagham ŋgar tiina pa yes tau tizuari zi tighe le tiwatagh katin ghom. \q2 Isaav ighe yo uul ghau pa pataŋani tsiau tane mako, ene pale mayazi. \b \q1 \v 7 Yau nabesbees payo, tauta tamtamon tisiksik saveeŋ veleghiiŋ payau. \q2 Yes tigham ghau mayag ve natudtud mon. \b \q1 \v 8 Taug siŋ tsiau tighit ghau imin yau ŋeer suumbu. \q2 Ve toŋvetaz tsiau duduuŋ tau tinamai eemon na, tighur murizi payau imin yau to nugh ite. \x * \xo 69:8 \xt Mbo 31:11; Yo 7:5\x* \b \q1 \v 9 Ŋgar tsiau iyaryaaŋ naghe le nagharaat rumei tsio. Eemon ŋgar tane, ta aazne imin puughu pa nabaad pataŋani tiina imin yav ighan ghau. \q2 Yes tau tivelegh ghom na, tivelegh ghau paam. \x * \xo 69:9 \xt Yo 2:17; Ro 15:3\x* \b \q1 \v 10 Saawe tau natatan taug, ve naŋgun taug pa ghaniiŋ aniiŋ, \q2 tamtamon matazi veleghin ghau. \b \q1 \v 11 Ve saawe tau lolog ipataŋan, ve nagharaat taug mako, ve nanonogh ghau pa uuli to moŋiiŋ, tiŋiŋ payau. \b \q1 \v 12 Yes tau tiluplup zi ila maaran aate na, tisisinai ghau. \q2 Ve yes ghunuuŋa timboumbou ghau imin ŋalalaŋ. \q1 \v 13 Eemon suŋuuŋ tsiau iŋaŋarui ghom mon. \q2 Yoova, poia tsio, ene tiina le tiina kat. Lolom isaghatin ghau ve uul ghau lak! \q2 Lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi irau saawe. \q2 Tauvene saawe sindei tau ughita poia, na ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \x * \xo 69:13 \xt 2Kor 6:2\x* \b \q1 \v 14 Upas ghau navot pa pataŋani tiina tane. \q2 Mako pale agheg brusia ila tiiŋ ve malmalig nazila! \q2 Ugham mulin ghau ila koiagŋa nimazi. \q2 Uit ghau nazaa pa mazavan loolo. \b \q1 \v 15 Uul ghau. Mako pale yaa ivot toman tapiri ve izugh ghau, ve igherev ghau gha nalaleg! \q2 Ughita. Paita nazal nazila mazavan loolo tane. \q2 Aazne, yau naleep izila puura to yes mateegha, ve aavo ighe ivool tane. Upas ghau navot. \b \q1 \v 16 Yoova, yo poiam. Lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi irau saawe. Tauvene ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane ve uul ghau. \q2 Yo lolom isaghatin ghei kat. Tauvene matam imuul ilam payau. \b \q1 \v 17 Yau besooŋa tsio. Uŋgooz naghom payau sov. \q2 Pa aazne naleep ila pataŋani tiina loolo. \q2 Tauvene ulooŋ suŋuuŋ tsiau, ve uul ghau rekia. \b \q1 \v 18 Ulam uyooz ila zigeg, ve uul ghau. \q2 Ugham mulin ghau ila koiagŋa nimazi. \q2 \v 19 Ŋgar tau koiagŋa tighamgham payau ne, yo uwataghi wa. \q2 Yes tivevelegh ghau, ve tipamayaŋin ghau, ve tivaghamunia ezag kat. \b \q1 \v 20 Saveeŋ veleghiiŋ tau tisiksiki payau, ene igham lolog ipataŋan kat. Naghita naghe irau poiag muul mako. \q2 Yau naghe pale tamtamon lolozi isaghatin ghau, ve tilam tirav ateg. \q2 Eemon mako. Eta ilam peria tsiau mako. \b \q1 \v 21 Saawe tau pitool ghau, koiagŋa tighur gabua lilia ila aniiŋ tsiau. \q2 Ve saawe tau murun ghau, tigham leg vaen papaii. \x * \xo 69:21 \xt Mt 27:34, 48; Yo 19:29\x* \q1 \v 22 Tauvene suŋuuŋ tsiau iŋarui ghom naghe: Saawe tau koiagŋa yesŋa zetazŋa tilup zi pa ghanghaniiŋ, na ugham boor tau aniiŋ toozi igheen izala na, imin liis pazi ve ivaghamun zi. \x * \xo 69:22 \xt Ro 11:9+\x* \b \q1 \v 23 Ugham matazi ikumkuum, leso tighita nugh muul sov. \q2 Ve ugham tapirizi isov, ve aghezi imatmaat. \b \q1 \v 24 Naghe uŋgal matazi ve tiyamaan katin aatyavyav tsio. \q2 Aatyavyav tsio tana izaa toozi ve ivaghamun zi kat, o poi! \b \q1 \v 25 Upasov zi le nugh toozi balim. \q2 Balbaal toozi ta naol ne, tamtamon eta ileep ila muul sov. \x * \xo 69:25 \xt Mbaŋ 1:20\x* \q1 \v 26 Pasaa, tamtamon tau yo ulosi ve ughur pataŋani pani na, \q2 zeran sasaghati tawe tighur pataŋani izaa tooni muul, ve tisisinaii pa pataŋani tau ivot pani na. \b \q1 \v 27 Sosor to zeran tawe, lolom iveegh pani sov. \q2 Matam kisini, ve ughur atuya pazi le tiyamaana kat! \q2 Ughurghur zi sov. \b \q1 \v 28 Umus ezazi pa rau to lepoogh maata yaryaare. \q2 Rau tau zeran duduŋazi ezazi igheen ila na, yes tawe ezazi ila tomani zi sov. \x * \xo 69:28 \xt Igham 32:32+; Syg 20:12, 21:27\x* \b \q1 \v 29 O Maaron, aazne nabaad pataŋani ve nayamaan yavyavuuŋ tiina. \q2 Tauvene ulam uul ghau. \q2 Uŋguaaz ghau nazala saaŋa. Leso naleep poi. \q1 \v 30 Yau aat nambou ve napait Maaron eeza. Pasaa, i igham ghau lolog poia kat. \q2 Tauvene yau naghe napakuru. \b \q1 \v 31 Ŋgar tauvene, ene igham Yoova loolo poia kat le iliiv makau katini tau tighamgham zi pa watooŋrau na. \x * \xo 69:31 \xt Mbo 50:9, 51:16+\x* \b \q1 \v 32 Yes tau tinumeer Maaron ve tibadbaad pataŋani na, isaav ighe tighita Maaron iuul ghau, ene pale tintinizi. \q2 Ve yes tau tizuzuari zi pa Maaron na paam. Ighe tighita uleeŋ tau i igham payau ne, ene pale ipalot zi. \x * \xo 69:32 \xt Mbo 34:2\x* \b \q1 \v 33 Pasaa, yes tau tibadbaad pataŋani ve tinumeer Yoova na, i iloŋlooŋ suŋuuŋ toozi. \q2 Tamtamon tooni tau tileep ila koiazŋa nimazi na, i irau loolo iveegh pazi mako. \q1 \v 34 Sambam saamba, taan, ve te, tomania gabua naol isov tau tilepaar ila na, yam asov apait Maaron. \b \q1 \v 35 Pa i pale igham mulin nugh Zion, ve ipaburigin nugh tisov to Yudea muul. \q2 Leso tamtamon tooni timuul tila ta sewe, ve tigham mulin taan toozi, ve tileep ila. \b \q1 \v 36 Ve murei, taan toozi pale izi pa paaghu toozi, ve tighamu imin lezi, ve tileep ila. \q2 Tauvene yes tau lolozi igheen to Maaron na, pale tileep poia izi ta sewe. \c 70 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ipasul Maaron to iuule \d Mbouŋ to David \d Paesiiŋ ila pa ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na tauvene: Saawe tau tamtamon tigham watooŋrau ve tighason Maaron to maata iŋgal zi, timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 O Maaron, upas ghau navot pa pataŋani tsiau tane. \q2 Yoova, ulam uul ghau rekia lak! \x * \xo 70:1 \xt Mbo 22:19, 40:13+\x* \b \q1 \v 2 Yes tau tigham lilin ghau ne, ukau ŋgar toozi. \q2 Leso ŋgar toozi ivaghamgham, ve tighau tila toman mayazi. \q2 Ve yes tau tighita pataŋani tsiau tane ve lolozi poia pani na, \q2 yes paam, upamuul zi tila toman mayazi. \b \q1 \v 3 Zeran tawe tipaŋiŋizai ghau tighe: “Aa! Saghatiiŋ tau taghe ivot pani, tauta ivot wa!” \q2 Tauvene utatan zi, ve ugham zi mayazi ve tighau tila. \q1 \v 4 Eemon tamtamon tisov tau tizuzuari zi payo na, \q2 yes pale tintinizi ve lolozi poia payo. \q2 Yes tau lolozi pa uleeŋ tsio kat, \q2 ene pale monmon tisavsaav tighe: “Maaron, i eeza tiina le tiina kat!” \q1 \v 5 Yoova, pataŋani tane itatan ghau le tapirig isov kat. Narau gabua eta muul mako. \q2 Ve yo mon ta Uleeŋa tsiau. Yau naghur matag payo to upas ghau navot pa pataŋani tane. \q2 Tauvene uzuar sov. Rekia ulam uul ghau! \c 71 \s1 Suŋuuŋ to kooŋ ee tau ghuruuŋ ila tooni iyaryaaŋ kat \q1 \v 1 Yoova, yau nanumeer ghom ve nayooŋ ilat tsio. \q2 Upul koiagŋa titatan ghau sov. Pa ighe tiliiv ghau, ene pale mayag. \b \q1 \v 2 Yo utataghon ŋgar duduuŋa. Tauvene uul ghau ve upas ghau navot pa pataŋani tsiau tane. \q2 Ughur taliŋam payau ve uul ghau lak. \b \q1 \v 3 Yo Uleeŋa tsiau ariaaŋa. Uponpoon ghau pa koiagŋa imin maetaaz tau izala kat. \q2 Ve umin ruum ariaaŋa to nayooŋ ila loolo. \q2 Saawe isov, yau irau naŋarui ghom, leso gabua eta ivaghamun ghau sov, ve naleep poia. \q2 Aliŋam ilam pataghaaŋ wa ughe yo pale ugham mulin ghau. \b \q1 \v 4 Maaron tsiau, ugham mulin ghau ila zeran sasaghati nimazi. \q2 Pa yes zeran to sosor, ve lolozi isaghatin tamtamon eta mako. \q2 Isaav ighe tikis ghau, ene pale tivaghamun ghau kat. \q1 \v 5 Yoova, yau naghurghur matag payo to uul ghau. \q2 Tiina tsiau, saawe tau kukuag ve ilam, yau nanumeer ghom. \b \q1 \v 6 Saawe tau naleep ila tinaŋ aapo ve ilam, yau naleep ila yo nimam. \q2 Tauvene saawe tau tinaŋ ipoop ghau, yo uŋgin ghau. \q2 Tauta monmon napapait ghom pa poia tsio. \b \q1 \v 7 Eval tiina tigham ŋgar naol payau. Pasaa, tighita ŋgar tau ivotvot payau ne, le tighilaal katin ghom. \q2 Yo umin niag ariaaŋa to yoŋgaaŋ. \b \q1 \v 8 Tauvene mboŋoozo ila le ravrav izi, lolog poia kat payo, \q2 ve avog ipapait ezam pa tapirim ve poia tsio. \q1 \v 9 Aazne, namin kooŋ wa. Eemon ughit ghau namin gabua saghati tau tamtamon tisiki ilale na sov. \q2 Tapirig imbool wa. Ughur murim payau sov. \b \q1 \v 10 Pa koiagŋa tilup zi, ve tiliil eez pa ravuuŋ ghau namaat. \q2 Saawe tau tiyoŋyooŋ ve tisasaŋan pa ravuuŋ ghau, tisavsaav tighe: \b \q1 \v 11 “Aa, Maaron ighur muuri pani wa! \q2 Tataghoni ve takisi. Pa i le tamtamon eta to iuule mako.” \q1 \v 12 O Maaron, uleep soghan payau sov! \q2 Maaron tsiau, rekia ulam uul ghau! \b \q1 \v 13 Koiagŋa tau tiŋgalŋgal saveeŋ payau na, ugham zi mayazi, ve urav zi le tisov. \q2 Yes tau tighe tivaghamun ghau na, utatan zi, ve ugham zi mayazi kat. \q1 \v 14 Eemon yau aat naghur matag payo irau saawe, ve nasaŋan ghom to uul ghau. \q2 Yau naghe napait ghom le napait ghom kat. \b \q1 \v 15 Avog pale ivovotia ŋgar tsio duduuŋa pa tamtamon. \q2 Mboŋoozo ila le ravrav izi, yau aat nasasavia uraat tintiina tau yo ughamgham zi pa uleeŋ tamtamon. \q2 Uraat tawe, isaav ighe natoova to nanin zi, ene aat narao mako. \b \q1 \v 16 Yoova, yo utotoi tapirim ila uraat tintiina. Tauvene yau aat nala ve navotia uraat tsio tana pa tamtamon leso matazi iŋgali. \q2 Naghe nasavia ŋgar duduuŋa tau yo ughamghamu na. \q2 Lolog pa nasavia gabua ite paam mako. Naghe nasavia ŋgar tsio duduuŋa mon. \q1 \v 17 Saawe tau kukuag ve ilam aazne, yo upaghazoŋai ghau pa ŋgar tsio. \q2 Tauta navovotia uraat tsio ŋgeretazi pa tamtamon. Uraat tawe, maata ite. \b \q1 \v 18 O Maaron, aazne namin kooŋ, ve moom igham dabag wa. \q2 Eemon ughur murim payau sov! \q2 Uleep tomani ghau le irau navotia tapirim ve uraat tsio tintiina pa natmaiŋa, timbumaiŋa, ve iseeŋga taghon gha ila. \x * \xo 71:18 \xt Mbo 78:4\x* \b \q1 \v 19 Maaron, tapirim ve ŋgar tsio duduuŋa, ene tiina le tiina kat. Izala izala le ikis sambam. \q2 Ve uraat naol tau yo ughamgham zi na, tauvene paam. Ene tintiina kat. \q2 Sei irau ghom? Eta mako. \q1 \v 20 Onoon, yo upul pataŋani naol ivot ve ivaghamun ghau. \q2 Eemon yo pale ugham ghau naleep poia muul. \q2 Paita namaat gha nazila naal tane. \q2 Eemon yo pale ugham mulin ghau. Irau namaat mako. \b \q1 \v 21 Ve yo pale upakur ghau, ve ugham ezag ivot imin tiina, \q2 ve urav ateg, leso lolog poia muul. \q1 \v 22 Tauvene yau aat narav gita ve napait ezam. \q2 Pasaa, yo utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q2 Maaron tsiau, yo Maaron patabuyaaŋ to yes Israela. \q2 Yau aat narav gita tsiau, ve nambou mbouŋ to napait ghom. \b \q1 \v 23 Pale avog iyoor ezam toman lolog poia kat, ve nambou to napait ghom. \q2 Pale napakur ghom toman lolog. \q2 Pasaa, yo ta ugham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \b \q1 \v 24 Tauvene saawe isov, mboŋoozo ila le ravrav izi, yau aat nasavia ŋgar tsio duduuŋa. \q2 Pasaa, yes tau tighe tivaghamun ghau na, \q2 yo utatan zi le tapirizi isov, ve upamuul zi tila toman mayazi. \c 72 \s1 Yes Israel tighason Maaron to ipalot kinik toozi \d Mbouŋ to Solomon \q1 \v 1 O Maaron, upaduduuŋ kinik tsiei, ve uule to itaghon ŋgar tsio duduuŋa. \q2 Leso iyooz pa tamtamon tsio, ve igharaat pataŋani toozi le iduduuŋ. \b \q1 \v 2 Ve igabiiz poghania tamtamon tsio, ve igharaat saveeŋ toozi itaghon ŋgar duduuŋa. \q2 Ve iyooz pa yes mbolaaŋa ve yes tau lezi ezazi mako na, ve iuul zi pa pataŋani toozi. \b \q1 \v 3 Nighe lepoogh poia ivot irau loloz tisov to nugh tane. Ve nugh mbua mbua tighita anooŋa to ŋgar duduuŋa. \b \q1 \v 4 Ugham kinik tsiei iyooz pa yes tau lezi ezazi mako na, ve iparav pazi ariaaŋ. \q2 Ve yes tau mbolaaŋ igham zi na, i aat iuul zi. \q2 Eemon yes tau titatan tamtamon ve tighurghur pataŋani pazi na, i aat itatan zi le tapirizi isov kat, o poia. \q1 \v 5 Maaron, tamtamon tsio pale tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio taghon taghon gha ila, imin aaz ve kaiyo tau tigheen irau saawe. \b \q1 \v 6 Nighe kinik tsiei iuul tamtamon tileep poi, imin uman tau itap izi ila uum, ve ipabees taan, ve igham aniiŋ itum poi. \b \q1 \v 7 Saawe tau i iŋgin ghei, nighe ŋgar duduuŋa ve ŋgar luuma ivotvot imin tiina. \q2 Leso tamtamon tileep poi ila ila le saawe isov, ve taghita kaiyo muul mako. \x * \xo 72:7 \xt Lu 2:14\x* \q1 \v 8 Kinik tsiei aat iŋgin nugh tiina kat. Te ziige ee pale imin ŋgat pani, ve ila ivool pa te ziige ite. \q2 Ve yaa Euprates pale imin ŋgat pani, ve ila ila le irau taan ziige ta naol ne. \b \q1 \v 9 Yes tau tileep izi nugh ŋginaaŋa na, pale tilam ve tiput aghezi pani. Ve koiŋa pale titap tizi ila naagho ve tipel zi ila ŋgaupup. Pasaa, tirau gabua eta muul mako. \b \q1 \v 10 Ve yes kinik to Tarsis \f + \fr 72:10 \ft Tarsis, ene nugh ee to yes Pilistia tau igheen izi taan sirivu to Spen. Igheen malau kat pa Israel.\f* tomania yes kinik tau tileep irau sisi tisov na pale tilam ve tigham gabua popoia siriv pa kinik tsiei to tipakuru. \q2 Yes kinik tau tiŋgin taan sirivu to Arabia ve Etiopia paam, pale tilam ve tigham gabua popoia pani. Leso titotoi tighe yes pale tileep ila i saamba. \b \q1 \v 11 Nighe kinik tisov tilam tiput aghezi pa kinik tsiei, ve tileep ila i saamba. \q2 Nughmariŋ tibees pani, o poia \x * \xo 72:11 \xt Mt 2:11; Ro 14:11; Pil 2:9+\x* \q1 \v 12 Pasaa, saawe tau yes mbolaaŋa tipoii pa uleeŋ, i ilooŋ taŋiiz toozi. \q2 Ve yes tau tileep saghat ve lezi uleeŋa eta mako na, i iuluul zi pa pataŋani toozi. \b \q1 \v 13 I loolo isaghatin yes mbolaaŋa ve yes tau tapirizi imbool na, \q2 ve ighamgham mulin zi pa pataŋani toozi. Leso tileep poi. \b \q1 \v 14 Isaav ighe tamtamon titatan zi ve tivaghamun zi, i iyozyooz pazi, ve ighamgham mulin zi ila koiazŋa tawe nimazi. \q2 Pasaa, i loolo pazi kat. Tauvene irau imarar zi ve siŋ toozi imaliŋ sorok ne mako. \q1 \v 15 Maaron, upalot kinik tsiei, leso ileep malau izi taan. \q2 Ve yes Arabia aat tigham le maet gol tau ŋgalaaŋa kat. \q2 Ve saawe isov, tamtamon aat tighur kinik tsiei ila suŋuuŋ toozi, ve tighason Maaron to ipaloti ve ighur poia tooni izaa tooni. \b \q1 \v 16 Maaron, ugham aniiŋ katini ivot ila taan tsiei le irao uum tsiei ta loloz we. \q2 Ve wit anooŋa katini ivot ve ayazi kalkalia ilala ilamlam, imin yes Lebanon toozi. \q2 Ve tamtamon tauvene paam. Nugh tsiei tisov aat timasa timin naol, \q2 imin kikiliiŋ tau isaas le itav taan. \b \q1 \v 17 Kinik tsiei eeza pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Eeza tiina pale igheen irau saawe isov, imin aaz tau monmon ighazghaaz. \q2 Pasaa, i pale imin eez pa nughmariŋ, leso poia to Maaron izaa toozi. \q2 Nugh nugh pale tighita kinik tsiei ve tipaiti tighe poia to Maaron igheen tomani. \x * \xo 72:17 \xt Gnp 12:3; 2Pe 3:18\x* \q1 \v 18 Tapait Yoova! \q2 I Maaron to iit Israela! \q2 I mon ta ighamgham uraat ŋgeretazi tintiina. Uraat tana, maata ite. \b \q1 \v 19 Tapait eeza pa tapiri ve poia tooni irau saawe! \q2 Tamtamon tau tileep irau taan na, pale tighilaalo tighe i eeza tiina pa tapiri ve poia tooni. Onoon le onoon kat! \q1 \v 20 Suŋuuŋ to Yesi naatu David, tauta ilam imuul ta sene. \c 73 \s1 Lepoogh poia to zeran sasaghati itoov ghuruuŋ ila to ŋeer ee \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Onoon kat, Maaron ighamgham ŋgar poia pa yes Israela. \q2 Yes tau ŋgar ŋgalaaŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, i igham poghani zi kat. \x * \xo 73:1 \xt Mt 5:8\x* \q1 \v 2 Eemon yau, saawe ee agheg pusukia, ve rigmon kanaŋ natap. \q2 Onoon kat, saawe tana, rigmon kanaŋ napul ghuruuŋ ila tsiau. \b \q1 \v 3 Pasaa, naghita zeran sasaghati tau tipapait tauzi ve tivelegh Maaron na, lepoogh toozi poia kat. \q2 Tauvene nagham ŋgar pa gabua tane, le irau lolog mako. \x * \xo 73:3 \xt Mbo 37:1, 7\x* \q1 \v 4 Yes titum le tinizi poia kat. Lezi pataŋani mako, ve tileep poia mon ila le irau mateegh toozi. \b \q1 \v 5 Pataŋani naol to taan tau ighamgham tamtamon siriv na, igham zi mako. \q2 Yes lezi pataŋani eta mako. \b \q1 \v 6 Ŋgar to pakuruuŋ tauzi, ene titotoia ivot ighazooŋ ila tamtamon matazi, imin namatabub tau tamtamon tighuru ila luazi. \q2 Ve ŋgar toozi to ghamuuŋ malmal, yes tipulpuli mako, imin nonoghiiŋa tau monmon tinonogh zi pani. \b \q1 \v 7 Lepoogh toozi, poia mon. Tauvene titum kat. \q2 Lolozi ivon pa ŋgar sasaghati naol, ve monmon tiliil eez to tivaghamun tamtamon. \b \q1 \v 8 Monmon tivevelegh tamtamon, ve tisiksik saveeŋ sasaghati pazi. \q2 Ve tipapait tauzi ezazi, ve tiparoi tamtamon tighe yes pale titatan zi. \b \q1 \v 9 Yes tipakur tauzi, ve tisiksik saveeŋ veleghiiŋ pa Maaron to sambam. \q2 Ve zetazŋa tau tileep izi taan ne, zeran tawe matazi veleghin zi, ve tighe titatan zi. \b \q1 \v 10 Yes tigherev tamtamon to Maaron paam, gha titaghon zi pa ŋgar toozi tawe. \q2 Eval tiina tighe le tiloŋlooŋ saveeŋ toozi. \b \q1 \v 11 Zeran sasaghati tawe tisavsaav tighe: “Ah, Maaron tau ileep saaŋa kat na, i le ŋgar? \q2 Ŋgar tau nighamghamu ne, Maaron iwataghi mako.” \b \q1 \v 12 Aghita. Zeran sasaghati, lepoogh toozi tauvene. \q2 Lezi pataŋani eta mako, ve tindoundou lezi gabua katini. \q1 \v 13 Muuŋ, yau nagham ŋgar tauvene pa lepoogh toozi. Tauta nasaav pa taug naghe: “Yau tane, nazuari ghau naghe le leg sosor eta sov, ve ŋgar ŋgalaaŋa mon igheen ila lolog. \q2 Eemon ŋgar tau nataghoni ne, anooŋa eta mako. Naghamghamu sorok. \b \q1 \v 14 Pasaa saawe isov, ta mboŋoozo ila le ravrav izi, Maaron ighurghur pataŋani payau. \q2 Mboŋoozo ta naol ne, i iloslos ghau.” \q1 \v 15 Maaron, ŋgar tsiau saghati tane, imin ta nasavia ivot ighazooŋ gha tamtamon tilooŋa, \q2 kanaŋ nagham karom pa tamtamon tsio, ve nakau ŋgar toozi. Tauta igheen to taug mon. \q1 \v 16 Yau nagham ŋgar naol pa lepoogh poia to zeran sasaghati, ve nail puughu. Eemon narao mako. \q2 Tauta igham lolog ipataŋan kat. \b \q1 \v 17 Murei ra, naloŋ nala rumei patabuyaaŋ to Maaron ve nasuŋ. \q2 Saawe tana ra, naghilaal ve ŋgar tsiau ivot pa gabua tau murei pale ivot pa zeran sasaghati. \q1 \v 18 Onoon kat, yo pale ugham zi tilaagh ila eez tau pusukpusukia. \q2 Leso ugham zi titap, ve saghatiiŋ tiina igham zi. \b \q1 \v 19 Pale upasov zi rekia mon, \q2 ve ureu mbirisai zi gha tilalez. \q2 Ve mateegh toozi, pale toman roiŋ tiina. \x * \xo 73:19 \xt Mbo 37:9-10, 35-36\x* \b \q1 \v 20 Maaron, isaav ighe yo uburig ve uvaghamun zi, ene pale upasov zi kat. Eta irau ileep muul mako. \q2 Pale timin gabua tau taghita ila vivuuŋ, ve mboŋoozo taburig loloon iveegh pani. \q1 \v 21-22 Saawe tau nagham ŋgar pa zeran sasaghati, ene ireu lolog ve igham ghau ateg yavyav. \q2 Ve ŋgar tsiau ikaukau, ve navaghamgham. \q2 Yau namin ŋgai sagsag tau le ŋgar payo mako. \b \q1 \v 23 Eemon yo upul ghau mako. \q2 Monmon ulepleep tomani ghau, \q2 ve ukis nimag tapir, ve upalot ghau. \q1 \v 24 Yo ugham pooz payau, leso nataghon ŋgar tsio. \q2 Ve murei, yo pale upakur ghau, ve ugham ghau nalat naleep tomani ghom ila mbonarim loolo. \b \q1 \v 25 Yau nagham ŋgar pa gabua eta to nugh sambam mako. Yo mon ta nagham ŋgar payo. \q2 Yo ulepleep tomani ghau, tauvene nail saa gabua muul izi taan? Mako. \q2 Pasaa, yo mon ta urao. \x * \xo 73:25 \xt Mbo 16:2; Pil 3:8\x* \q1 \v 26 Isaav ighe tapirig isov, ve ŋgar tsiau imbool, ene pale Maaron ipalot ghau. \q2 Tauvene yau naghita Maaron naghe i gabua tauu. \q2 Yau naghamgham tapirig ila tooni, ve naleep ila tooni imin taan poia ee tau tipuli payau to naleep ila. \q1 \v 27 Yes tau lolozi igheen soghan payo, ene pale tilalez. \q2 Ve yes tau tighur murizi payo na, yo pale upasov zi. \b \q1 \v 28 Eemon yau, saawe tau naleep nagharau ghom, nayamaan naghe ene poia kat. \q2 Yoova, yo Maaron tsiau. Yau nanumeer ghom ve nayooŋ ilat tsio. \q2 Yau naghe navotia uraat tisov tau ughamgham zi na pa tamtamon. \c 74 \s1 Taŋiiz to yes Israela iŋarui Maaron pa rumei toozi \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, mindai ta ughur murim payei kat? \q2 Pale upul ghei nileep tauvene taghon taghon gha ila? \q2 Yei sipsip tsio, ve yo ŋginiiŋ tsiei. \q2 Puughu mindai ta atem yavyav kat payei tauvene? \x * \xo 74:1 \xt Mbo 43:2, 95:7\x* \q1 \v 2 Yei tamtamon tsio. Muuŋ, yo usiigh timbumaiŋa timin lem kat, ve uyozyooz pazi, ve ughamgham mulin zi pa pataŋani toozi. \q2 Tauvene matam iŋgal ghei muul. \q2 Ve matam iŋgal niam to lepoogh tau igheen izi loloz Zion na paam. \x * \xo 74:2 \xt Igham 15:16; 1Kor 6:20\x* \q1 \v 3 Taum ulam ve ulaagh ila nugh loolo ve ughita. Isaghat wa! Irau poia muul mako. \q2 Koiamaiŋa tireu mbirisai rumei tsio patabuyaaŋ, ve tivaghamunia gabua naol isov tau tigheen ila loolo na. \b \q1 \v 4 Nugh tau muuŋ itiŋa taluplup ghiit iloŋ ila na, koiamŋa tiloŋ tila ve tighamu imin lezi, ve tisir toman aliŋazi tiina. \q2 Ve tipayooz pilak toozi iloŋ ila, leso itotoi ighe tiliiv ghei wa. \b \q1 \v 5-6 Yes tivaghamunia Rumei Tiina imin yes tau tigham nakavasi toozi gha tila su to tiŋgor ai. \q2 Ai popoiazi naol tau tisap gabua anunuzi ila to tipabood rumei tsio na, tigham nakavasi gha tipalpaal zi, \q2 ve tiravrav berekai zi pa hama toozi tintiina. \b \q1 \v 7 Ve titun rumei tsio patabuyaaŋ, le yav ighan suvinia. \q2 Tauvene taum niam to lepoogh tau ezam ighengheen ila na, tivaghamunia imin gabua sorok, le isaghat kat. \b \q1 \v 8 Yes tighe titatan ghei ve tivaghamun ghei kat. \q2 Tauvene nugh tisov to taan tsiei tau tamtamon tiluplup zi ila ve tisuŋsuŋ payo na, titunuur zi le tisov. \b \q1 \v 9 Aazne, yei nighita gabua eta tau itotoi ighe yo ulepleep tomani ghei ne mako. \q2 Ve propet eta ileep muul to ipaghazoŋai ghei pa ŋgar tsio ne mako. \q2 Ve tsiei eta iwatagh mako: Pale ŋeez o, pataŋani tane isov? \q1 \v 10 Maaron, aazne koiamaiŋa tiŋiŋiŋ payo, ve tivevelegh ezam. \q2 Mindai, pale upul zi tigham tauvene taghon taghon gha ila? \b \q1 \v 11 Puughu mindai ta ughur nimam ila murim, ve umamarar ghei mon? \q2 Irau uul ghei mako? \q1 \v 12 Maaron, muuŋ ve ilam, yo kinik tsiei ve Uleeŋa tsiei. \q2 Ve yo ughamgham uraat tintiina izi taan to uul ghei. \b \q1 \v 13 Muuŋ, taum tapirim ta uvalagh te gha sirivu ila pa ŋas, ve sirivu ila pa tapir. \q2 Ve gabua sasaghati siriv tau tilepleep ila te loolo na, yo urav valaghin dabazi. \b \q1 \v 14 Leviatan paam, gabua saghati tiina tau ilepleep ila te loolo na, yo urav valaghin daaba ta naol ne, \q2 ve ugham anooŋa, ve upan gabua sagsagŋa tau tileep nugh ŋginaaŋa na pani. \f + \fr 74:14 \ft Yes Kanaana tighur ila tighe gabua saghati tiina ee ileep ila te, eeza Leviatan. I daaba katini, ve naagho imin moot ma poghai, ma vene. Mos ziiri siriv, saveeŋ Leviatan izaa to kinik to Isip. Tauvene zeran ŋgara siriv tighe ziiri tane, ene saveeŋ palelaaŋ tau iŋarui saawe tau yes Israela timbut Te Siŋsiŋai, ve Maaron irav yes Isipa timatmaat.\f* \x * \xo 74:14 \xt Igham 14:21; Mbo 89:9+\x* \b \q1 \v 15 Nugh siriv, yo ugham yaa ivotvot pa taan ve irereer. \q2 Ve yaa tintiina to nugh siriv tau tirereer irau saawe na, yo ugham zi timakmaak. \x * \xo 74:15 \xt Igham 17:6; Mbo 107:33+\x* \b \q1 \v 16 Yo ta ughur mboŋ ve mataaz, ve uŋginŋgin zi. \q2 Ve yo ughur aaz ve kaiyo tigheen ila niazi. \x * \xo 74:16 \xt Gnp 1:14\x* \b \q1 \v 17 Yo ughur taan seŋgaaŋa, \q2 ve ughur saawe to nugh tuntunu, ve saawe to nugh yauŋa. \x * \xo 74:17 \xt Gnp 8:22; Mbaŋ 17:26\x* \b \q1 \v 18 Yoova, matam iŋgal saveeŋ veleghiiŋ tau koiamŋa tisiksiki payo na. \q2 Aazne, yes kankanooŋa tau tiwatagh ghom mako na, tivavaghamunia ezam, ve tighit ghom umin kaut sorok. \b \q1 \v 19 Koiamaiŋa ŋgar toozi imin gabua sagsagŋa. Lolozi isaghatin tamtamon eta mako. \q2 Ve yei tamtamon tsio tapirimai irau gabua eta mako \q2 Tauvene upul ghei nila nimazi sov. \q2 Lolom iveegh payei sov. Pa yes titatan ghei le nileep saghat kat. \b \q1 \v 20 Muuŋ, yo umbu saveeŋ tomani ghei ughe yo pale umin Maaron tsiei, ve yei nimin tamtamon tsio. Matam iŋgal saveeŋ mbuaaŋ tsio tana, ve uul ghei. \q2 Ughita. Aazne, taan tsiei ivon pa zeran sasaghati tau tiyoŋyooŋ ila ndoroom loolo, ve tisasaŋan pa liŋiiŋ siŋ pa tamtamon. \b \q1 \v 21 Upul zeran sasaghati titatan tamtamon ve tipamayaŋin zi sov. \q2 Uul yes mbolaaŋa ve yes tau tileep saghat na. Leso tipait ezam. \b \q1 \v 22-23 Maaron, yei tamtamon tsio. Uburig ve uyooz payei lak! \q2 Koiamŋa tipapakur tauzi toman aliŋazi tiina. \q2 Mataaz ta naol ne, mboŋoozo ila le ravrav izi, yes kankanooŋa tau tiwatagh ghom mako na, tighamgham oroor tiina ve tivevelegh ghom. \q2 Lolom iveegh sov. Matam iŋgal ŋgar tau tighamghamu na, ve ughur atuya pazi. \c 75 \s1 Maaron pale igabiiz tamtamon ve ighur atuya pazi \d Mbouŋ to Asap \d Paesiiŋ ila pa ŋeer tau imuŋmuuŋ pa mbouŋ na tauvene: Mbouŋ tane aliiŋa ‘Uvaghamunia sov’ \q1 \v 1 Maaron, yei lolomai poia payo, ve nipakur ghom pa poia tsio. \q2 Pasaa, monmon yo ulepleep ugharau ghei. \q2 Tauvene yei nipapait ezam, ve nivovotia uraat ŋgeretazi tau ughamgham zi na. \q1 \v 2 Ve Maaron isaav ighe: “Yau taug naghur saawe to nagabiiz tamtamon ve naghur atuya pazi. \q2 Ve gabizooŋ tsiau, ene pale iduduuŋ mon. \b \q1 \v 3 Isaav ighe yogyoog itok taan ve tamtamon tisov tisaŋeeŋ, \q2 yau aat nakis taan puughu, leso igheen tuŋia. \b \q1 \v 4 Yes tau tipapait tauzi ezazi na, yau nasaav pazi naghe: ‘Apait taumim irao!’ \q2 Ve nasaav pa zeran sasaghati naghe: ‘Tapirimim igheen sindei? Apait tapirimim irao! \b \q1 \v 5 Tauvene apakur taumim sov, ve asik saveeŋ veleghiiŋ payau sov!’” \q1 \v 6 Pa tamtamon to aaz izaa, ma tamtamon to aaz izila, ma tamtamon to nugh siriv paam, ene irau tigham tamtamon eta eeza ivot imin tiina ne mako. \b \q1 \v 7 Maaron mon ta igham tamtamon ezazi ivot imin tiina. \q2 Pasaa, i ta igagabiiz tamtamon ve ighurghur atuya pazi. \q2 Tamtamon siriv, i itatan zi. Ve siriv, i ipakur zi le ezazi tintiina. \x * \xo 75:7 \xt Mbo 147:6; Lu 1:52; Syg 18:7+\x* \b \q1 \v 8 Yoova ikis rubruub ee ila niima. \q2 Rubruub tawe ivon pa vaen ariaaŋa. Vaen tawe, ene aatyavyav tooni. \q2 Zeran sasaghati tau tileep izi taan ne, i pale iliŋ vaen tawe, ve ipaghun zi pani, le tisov tighunu le isov. \q2 Rabrab tau igheen ila rubruub mboole na, pale tighunu paam. \x * \xo 75:8 \xt Syg 14:10, 16:19\x* \q1 \v 9 Eemon yau navovotia uraat tintiina to Yoova irau saawe. \q2 Pale namboumbou mbouŋ, ve napapait Maaron to Yakop eeza. \q1 \v 10 Pasaa, i isaav ighe: “Zeran sasaghati, yau aat napasov tapirizi. \q2 Ve zeran duduŋazi, yau aat napakur zi ve napalot zi, leso tapirizi ivot imin tiina.” \c 76 \s1 Ŋeer ee ipait Maaron pasaa, i iliiv koiŋa \d Mbouŋ to Asap \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to tirav gita ve timbou mbouŋ tane \q1 \v 1 Yes tau tileep izi taan sirivu to Yuda na, tiwatagh Maaron. \q2 Ve yes tau tileep ila taan sirivu to Israel na, tipakuru paam, pa i eeza tiina. \b \q1 \v 2 Rumei to Maaron igheen izi Yerusalem. \q2 Ve loloz Zion, ene Maaron niia to lepoogh. \b \q1 \v 3 Saawe tau koiŋa tigham malmal pani ta sewe, i iŋgoor polpolin paneegh natŋa tau yav ighanghan ila matazi na, tomania mbuzaagh toozi, \q2 ve irav valaghin sigheu toozi. \q2 Tauvene gabua toozi to malmal, i ivaghamun zi le tisov. \q1 \v 4 O Maaron, yo mbonarim tiina. \q2 Yo paghunam ve ezam tiina kat. Uliiv loloz tintiina tau tigheen irau saawe. \q1 \v 5 Koiamaiŋa, zeran ariaŋazi. Tiroiroi mako. \q2 Eemon yo uparav tomani zi le uliiv zi. Tauta tamtamon tsio tila tiyau gabua toozi to malmal isov imin lez. \q2 Yo urav koiamŋa tisov timataar, ve patazi tivaghengheen ila taan. \q2 Onoon, yes zeran ariaŋazi. Tirau kat pa ghamuuŋ malmal. Eemon irau tigham gabua eta mako. \b \q1 \v 6 Maaron to Yakop, yo uparoi zi ve uyaon zi, \q2 le yes tau tilandoov hos tomania karis tisov titaptap tizi le timatmaat. \q1 \v 7 O Maaron, yo mon ta tamtamon tisov tiroiroi payo. \q2 Pa ighe atem yavyav, sei irau iyooz ila naghom? \b \q1 \v 8-9 Yes tau koiazŋa tighamgham pataŋani pazi ve titatan zi na, \q2 yo uyooz pazi, ve ugham mulin zi tisov. \q2 Yo uleep sambam, ve aliŋam izilam ve usavia atuya tau pale ughuru pa koiazŋa na. \q2 Ve saawe tau ughur atuya tana pazi, tamtamon tisov to taan tighita, le roiŋ igham zi, ve tineneeŋ mon. \q1 \v 10 Onoon kat. Aatyavyav to tamtamon paam, ene irau imin eez to utotoi tapirim. Tauta tamtamon tipait ghom. \q2 Ve yes tau aatyavyav tsio ivaghamun zi mako na, yes pale tilivutin ghom, leso tisuŋ payo ve tipait ghom. \x * \xo 76:10 \xt Igham 9:16; Ro 9:17\x* \q1 \v 11 Yam tau ambu saveeŋ aghe agham gabua pa Maaron tsiam Yoova na, matamim iŋgal saveeŋ tsiam ve ataghoni. \q2 Ve yam nugh nugh tau aleep agharau na, tauvene paam. Agham gabua tsiam popoia siriv ilam pa Ŋeer tau tamtamon tiroiroi pani. \b \q1 \v 12 Yes pooza tau tinumeer tauzi tapirizi na, Maaron itatan zi. \q2 Tauta yes kinik to taan tiroiroi pani. \c 77 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ighita ighe Maaron ighur muuri pa yes Israela \d Mbouŋ to Asap \d Ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ na, aat isaav pa tamtamon to timbou mbouŋ tane itaghon aliiŋa ‘Yedutun’ \q1 \v 1 Yau nataŋ rarai Maaron. \q2 Taŋiiz tsiau iŋaruini naghe ighur taliiŋa pa suŋuuŋ tsiau tane, ve iuul ghau. \b \q1 \v 2 Saawe tau naleep ila pataŋani tiina loolo, yau nazuari ghau naghe le nagham uleeŋ ila to Maaron. \q2 Mboŋ ve mataaz, naitiit nimag izaa, ve nasuŋsuŋ pani. Irau namariau mako. \q2 Eemon gabua eta irau irav ateg mako. \b \q1 \v 3 Yau matag iŋgalŋgal Maaron, ve lolog isaghat ve nataŋ. \q2 Naghamgham ŋgar naol. Tauta lolog ipataŋan ve tapirig isov. \b \q1 \v 4 Mboŋ ta naol ne, Maaron ipul ghau nagheen poi mako. \q2 Lolog ipataŋan kat le irau nasavia saveeŋ eta mako. Naneneeŋ mon. \b \q1 \v 5 Pasaa, matag iŋgal imuul ila pa ndaman katini tau ila wa. \q2 Ve naŋuzuuv ŋgar tau muuŋ Maaron ighamgham pa tamtamon tooni. \b \q1 \v 6 Tauvene mboŋ ta naol ne, nagham ŋgar tiina ila lolog, \q2 ve matag iŋgalŋgal naghe: \b \q1 \v 7 “Mindai, pale Maaron ighur muuri payei, ve ipul ghei nileep saghat taghon taghon gha ila? \q2 Irau loolo poia payei muul mako? \b \q1 \v 8 Ŋgar to loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi, ene isov wa? \q2 Ve saveeŋ katini tau i imbua tomani ghei na, pale izi imin kaut sorok taghon taghon gha ila? \b \q1 \v 9 Ma Maaron aate yavyav kat, le ighamu loolo iveghai poia tooni? \q2 Tauta loolo isaghatin ghei muul mako ne?” \q1 \v 10 Nagham ŋgar tauvene, tauta nasaav pa taug naghe: “Lolog ipataŋan kat pasaa, Maaron tau ileep saaŋa le saaŋa kat na, itoor ŋgar tooni wa. \q2 Taghita tapiri ilam ilam le aazne, taghita muul mako.” \q1 \v 11 Yoova, yau aat matag iŋgal imuul ila pa uraat tsio tintiina, ve gabua ŋgeretazi tau muuŋ ughamgham zi na. \b \q1 \v 12 Yau aat matag iŋgal uraat tsio ariaŋazi ta naol ne, \q2 ve nagham ŋgar pazi poi. \b \q1 \v 13 O Maaron, yo ughamgham ŋgar patabuyaaŋ mon. Ŋgar tsio ve gabuam, ene maata ite kat. \q2 Maaron ite paam eeza tiina imin yo ne mako. \x * \xo 77:13 \xt Igham 15:11\x* \b \q1 \v 14 Yo Maaron tau ughamgham gabua ŋgeretazi tintiina. \q2 Utotoi tapirim ivot ighazooŋ ila nugh nugh matazi gha tighit katini wa. \b \q1 \v 15 Yakop ve Yosep paaghu toozi, ene tamtamon tsio. \q2 Muuŋ, ila taum tapirim, yo upas yes Israela tivot pa pataŋani toozi wa. \x * \xo 77:15 \xt Igham 6:6\x* \b \q1 \v 16 O Maaron, saawe tau yaa tintiina tighit ghom, roiŋ tiina igham zi. \q2 Ve te tau igheen izila siiŋa we, iroi paam, ve imbelmbeluut ghi ilala ilamlam. \x * \xo 77:16 \xt Igham 14:21\x* \b \q1 \v 17 Saawe tana, taitai gabgabuuŋ ve uman tiina izi. \q2 Ve lalaav lutluutu tiina, ve ighani milmilia ilala ilamlam. \b \q1 \v 18 Yo ugham yaghur tiini ililiit, ve lalaav lutluutu tiina kat. \q2 Ve nugh ighani milia, ve mbonari isul nugh. \q2 Ve yogyoog itok taan gha ilala ilamlam. \b \q1 \v 19 Eez tsio imbut te ve ila pa ziige ite. \q2 Yo uvalagh mazavan, le sirivu ila pa ŋas, ve sirivu ila pa tapir, ve ulaagh ila bodbodaaŋ. \q2 Eemon tighita aghem niia mako. \x * \xo 77:19 \xt Igham 14:22\x* \b \q1 \v 20 Yo umuuŋ pa tamtamon tsio imin ŋginiiŋ to sipsip. \q2 Ve ughur Mose yesuru Aron tigham naghom, ve tigherev zi gha tila. \c 78 \s1 Maaron ighamgham ŋgar popoia pa yes Israela. Eemon yes tizorzoor i aliiŋa. \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Yam tamtamon tsiau, aghur taliŋamim pa saveeŋ tau naghe napaduduuŋ gham pani ne. \q2 Saveeŋ tau naghe nasavia payam ne, yam asov alooŋ poghania. \b \q1 \v 2 Yau pale nakaak avog, ve nasavia saveeŋ palelaaŋ siriv payam. \q2 Pale nasavia gabua siriv tau muuŋ tivot na. Gabua tawe, pughuzi iyooŋ. \b \q1 \v 3 Sinaiŋ tane, timbuunŋa tisavia payei gha nilooŋa, tauta niwataghi. \b \q1 \v 4 Muuŋ, Yoova itotoi tapiri ivot ighazooŋ. \q2 I igham gabua ŋgeretazi ve uraat tintiina ivotvot. \q2 Tauta tamtamon tipait eeza pa tapiri ve poia tooni. \q2 Uraat tooni tawe, irau taŋgooza pa natuunŋa mako. Iit aat tasavia pazi. \q2 Leso paaghu toit tau murei pale tivot na, tiwataghi paam. \q1 \v 5 Eez to itiŋa Maaron tavalupu ghiit tamin eemon, muuŋ i ivotia pa timbuunŋa tau Yakop paaghu tooni na. \q2 I isavia tutuuŋ tooni pa yes Israela, ve isaav ariaaŋ pa timbuunŋa ighe tipaduduuŋ natuzŋa pani. \x * \xo 78:5 \xt Igham 10:2, 12:26+\x* \b \q1 \v 6 Leso yes paam tiwataghi, \q2 ve anazi tisavia pa natuzŋa, \q2 ve iseeŋga tauvene taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 7 Tauvene paaghu toozi irau lolozi iveegh pa uraat tintiina tau Maaron igham zi ne mako. \q2 Ve yes pale tinumeera, ve matazi iŋgal tutuuŋ tooni, ve titaghoni. \b \q1 \v 8 Leso tigham ŋgar imin timbuzŋa sov. \q2 Pasaa timbuzŋa, ŋgar toozi iyaryaaŋ kat. Lolozi pa titoor ŋgar toozi mako. Monmon tighamgham taliiŋzizi ve tizorzoor Maaron aliiŋa. \q2 Lolozi ikisi tuŋia mako. \q2 Ve saveeŋ tau yesŋa Maaron timbua na, titaghoni mako. \q1 \v 9 Paaghu to Epraim, yes tirao pa vaneghuuŋ pa paneegh. \q2 Eemon saawe tau malmal iburig, tiroi ve tighawaar. \b \q1 \v 10 Ve saveeŋ tau yesŋa Maaron timbua na, matazi kisini ve titaghoni mako. \q2 Laghooŋ toozi, lolozi pa taghoniiŋ tutuuŋ tooni mako. \b \q1 \v 11 Ve uraat tintiina tomania gabua ŋgeretazi tau muuŋ Maaron igham zi ila matazi na, yes lolozi iveghaini kat. \q1 \v 12 Saawe tau timbuzŋa tileep izi Isip, \q2 Maaron igham gabua ŋgeretazi tintiina izi taan raraate to Zoan, ve tighita pa tauzi matazi. \b \q1 \v 13 Ve saawe tau tila tivot Te Siŋsiŋai, i ivalagh te, le sirivu ila pa ŋas, ve sirivu ila pa tapir. \q2 I igham te iyooz imin didiiŋ. \q2 Tauta eez ivot pazi, ve titaghoni tila tivool pa ziige ite. \b \q1 \v 14 Mataaz, i igham taitai ivot, leso itotoi eez pazi. \q2 Ve mboŋ, i igham yav ivot, leso imuuŋ pazi ve titaghoni. \x * \xo 78:14 \xt Igham 13:21; Mbo 105:39\x* \b \q1 \v 15 Saawe tau tileep izi nugh ŋginaaŋa, Maaron irav valaghin maet, ve igham yaa ivot pani. \q2 I igham yaa ireer tiina, leso tighun. \x * \xo 78:15 \xt Igham 17:6; 1Kor 10:4\x* \b \q1 \v 16 Onoon kat, i igham yaa katini tivot ila maet, \q2 ve tireer tizi le timin yaa tintiina. \q1 \v 17 Eemon yes tinoknok ghamuuŋ sosor pa Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na. \q2 Saawe tau tilaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa, tizorzoor aliiŋa. \b \q1 \v 18 Yes titovtoov Maaron tapiri. \q2 Tauta tisaav pani tighe igham lezi aniiŋ tau luazi itaŋtaŋ pani na. \x * \xo 78:18 \xt Igham 16:3, 17:2; 1Kor 10:9; Hib 3:16\x* \b \q1 \v 19-20 Ve tivelegh Maaron tighe: \q2 “Laak, Maaron tapiri irau igham lemai aniiŋ izi nugh ŋginaaŋa tane? \q2 Onoon, i irav valaghin maet, ve yaa tiina iyaat ivot toman tapiri ve ireer izi. \q2 Eemon irau igham tamtamon tooni lezi aniiŋ toman ziigha?” \q1 \v 21 Yoova ilooŋ saveeŋ toozi tawe, le ipas aate. \q2 Tauvene igham yav izi ighan Yakop paaghu tooni. \q2 Aate yavyav kat pa yes Israela, ve ivaghamun zi. \b \q1 \v 22 Pasaa, yes tighur ila tooni mako. \q2 Tinumeer tighe tapiri irau iuul zi ne mako. \x * \xo 78:22 \xt Hib 3:19\x* \q1 \v 23 Tauvene Maaron isaav ariaaŋ, ve ataman to sambam saamba ikaak, \b \q1 \v 24 ve igham aniiŋ manna izi pazi. \q2 I igham aniiŋ to sambam pazi leso tighan. \x * \xo 78:24 \xt Igham 16:4; Yo 6:31; 1Kor 10:3\x* \b \q1 \v 25 Onoon kat, tamtamon tighan aniiŋ to yes aŋela. \q2 Maaron igham lezi aniiŋ katini, ve tighan le isooŋ zi. \b \q1 \v 26 Ra ipaburigin yaghur kaaguragh ilam. \q2 Tauu tapiri igham yaghur tiina izaa pa ragh puughu. \b \q1 \v 27 Ve igham man umbaal tiroov tilam, ve titaptap tizi nugh tau tilepleep pani na. \q2 Man tawe, sorok mako kat. Yes timin sausau to nari. \x * \xo 78:27 \xt Igham 16:13\x* \b \q1 \v 28 Maaron igham zi titaptap tizi nugh tau tamtamon tooni tilepleep pani na, le tilivutin balbaal toozi. \b \q1 \v 29 Tauvene yes Israela tighan le isooŋ zi. \q2 Pa gabua tau luazi itaŋ pani, tauta i igham pazi. \b \q1 \v 30-31 Yes Israela tighanghan man tawe le tipasovu soone \q2 ve Maaron aatyavyav tooni izaa toozi, ve irav tamtamon toozi ariaŋazi gha timatmaat. \q2 Geegeu toozi paghpaaghu tau popoiazi kat na, i ipasov zi. \q1 \v 32 Yes Israela tighita gabua naol isov tawe. Eemon tinoknok ghamuuŋ sosor soone. \q2 Tikaria ghitooŋ gabua ŋgeretazi. Eemon tighur ila to Maaron mako. \b \q1 \v 33 Tauta i iŋgoor saawe toozi tuuku. \q2 Lepoogh toozi isov rekia mon imin yaghuraan tau ivotvot ila avoon. \q2 Mateegh ipateeŋ zi, le roiŋ tiina igham zi. \q1 \v 34 Onoon, saawe tau Maaron irav tamtamon toozi siriv, rekia mon ve eval tiina tighilaal, ve titoor ŋgar toozi imuul ila pani, \q2 ve tisuŋ pani ariaaŋ tighe loolo isaghatin zi ve ireu sosor toozi. \b \q1 \v 35 Ve matazi iŋgal muul tighe: Maaron, i iponpoon zi imin maetaaz tau izala kat. \q2 Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na, i ta Uleeŋa toozi. \b \q1 \v 36 Eemon tipaiti pa avozi uuli mon. \q2 Saveeŋ tau ivotvot ila avozi na, tisavia toman lolozi mako. Tigham karom. \b \q1 \v 37 Lolozi ikis Maaron ariaaŋ mako. \q2 Ve saveeŋ tau yesŋa Maaron timbua na, matazi kisini ve titaghoni mako. \q1 \v 38 Eemon Maaron loolo isasaghatin zi, ve ireureu sosor toozi. Tauta ivaghamun zi kat mako. \q2 Onoon, saawe naol, i aate yavyav pazi kat. \q2 Eemon iyai ghi, ve itatan aatyavyav tooni. \x * \xo 78:38 \xt Igham 34:6\x* \b \q1 \v 39 Pasaa, maata iŋgal ighe: Yes to taan mon. Tapirizi tiina mako. \q2 Tileep rig, ve tilalez, imin yaghur tau talooŋ luutu ilam, ve isov. \q1 \v 40 Saawe tau tileep izi nugh ŋginaaŋa, tizoor Maaron aliiŋa pai katini. \q2 Yes tilaghlaagh ila nugh tau sausau mon, ve tighamgham Maaron loolo ipataŋan. \b \q1 \v 41 Maaron Patabuyaaŋ to yes Israela, yes tinoknok tovaaŋni. \q2 Tauta tipas aate, le aate yavyav kat. \x * \xo 78:41 \xt Igham 17:2\x* \b \q1 \v 42 Yes lolozi iveghveegh pa Maaron tapiri. \q2 Matazi iŋgal saawe tau i igham mulin zi ila koiazŋa nimazi na mako. \q1 \v 43 Muuŋ, i igham gabua ŋgeretazi katini ivotvot izi Isip to itotoi tapiri pazi. \q2 I ighamgham uraat tintiina izi taan raraate to Zoan. Uraat tawe, tamtamon tighita le ŋgar toozi imbool. \x * \xo 78:43 \xt Igham 10:1\x* \b \q1 \v 44 I itoor yaa tintiina to yes Isipa timin siŋ. \q2 Tauvene yes Isipa lezi yaa eta to ghunuuŋ mako. \x * \xo 78:44 \xt Igham 7:20\x* \b \q1 \v 45 Ve igham nimnim tintiina tau tiŋutŋut tamtamon na tivot izi nugh toozi, ve tiŋut zi le tisaghat kat. \q2 Ve igham gob katini tivot le tivaghamun zi paam. \x * \xo 78:45 \xt Igham 8:2, 6\x* \b \q1 \v 46 Ve igham siis tivot le titav nugh toozi, ve tighan aniiŋ toozi. \q2 Uum tau tighun punitazi pani na, siis tighaniir gabua to uum tawe le isov. \x * \xo 78:46 \xt Igham 10:13\x* \b \q1 \v 47 Ve igham ais paatu paatu titaptap tizi, le ivaghamunia ai vaen toozi. \q2 Ve uman tiina tomania ais izi le ivaghamunia ai fik toozi paam. \x * \xo 78:47 \xt Igham 9:23+\x* \b \q1 \v 48 I igham ais paatu paatu titaptap tizi, ve irav makau toozi timatmaat. \q2 Ve igham lalaav iŋgalŋgal sipsip toozi. \b \q1 \v 49-50 Maaron aate yavyav le yavyav kat. \q2 Loolo basbasuuŋ, ve irau aate izi muul mako. \q2 Tauta ighur yes Isipa muul mako, ve aatyavyav tooni izaa toozi kat. \q2 I imbaaŋ aŋela tooni eval tila tivaghamun zi pa moroghooŋ saghati. \x * \xo 78:49-50 \xt Igham 15:7; 1Kor 10:10\x* \b \q1 \v 51 I irav yes Isipa natuzŋa aidabazŋa, le tisov timataar. \q2 Natuzŋa tau tipoop zi imin maata, tauta tisov. Eta ileep muul mako. \x * \xo 78:51 \xt Igham 12:12\x* \q1 \v 52 Ra igham tamtamon tooni tipul Isip. \q2 I imuuŋ pazi imin ŋginiiŋ to sipsip, ve yesŋa tilaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa. \b \q1 \v 53 I imuŋmuuŋ pazi ve iŋginŋgin zi. Tauvene tiroi pa gabua eta mako, ve tileep poia mon. \q2 Eemon koiazŋa, te itav zi, le tisov timataar ila te loolo. \x * \xo 78:53 \xt Igham 14:19, 28, 15:7\x* \q1 \v 54 I igherev zi tila tigharau taan tooni patabuyaaŋ ziige, \q2 ve loloz tau i iparav pani ve ighamu imin le na. \x * \xo 78:54 \xt Igham 15:13, 17\x* \b \q1 \v 55 Ve iziir nugh nugh tau tileep ila taan tawe na tighawaar, \q2 leso tamtamon tooni tila tigham taan toozi imin lezi motot. \q2 Ve irei taan tawe tomania ruum tau tighenaar ila na, le irau rumei rumei to yes Israela, ve tighamu imin lezi to tileep ila. \x * \xo 78:55 \xt Mbaŋ 13:19\x* \q1 \v 56-57 Eemon tizi ve titoov Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na muul. \q2 Tizorzoor aliiŋa, ve eez tau i ighuru pazi na, titaghoni mako. \q2 Yes tamtamon tooni. Eemon tighur murizi pani, ve tireu saveeŋ mbuaaŋ tau timbua tomania Maaron na raraate imin timbuzŋa. \q2 Tauvene i irau inumeer zi mako. Yes timin paneegh tau ool ipas pani, ve le uraat mako. \b \q1 \v 58 Maaron iriu zi pasaa, tighagharaat maaron karomŋa anunuzi. \q2 Yes tiluplup zi izala nugh mbua ta naol ne, ve tisuŋsuŋ pa maaron karomŋa. Tauta tipas Maaron aate. \q1 \v 59 Maaron ighita ŋgar toozi tawe, \q2 le aate yavyav ve ighur muuri pazi kat. \b \q1 \v 60 Saawe tana, i ipul balbaal tooni patabuyaaŋ tau igheen izi nugh Silo na, izi ileple. \q2 Niia to lepoogh tau igheen ila tamtamon tooni sosozi na, i ileep ila muul mako. \b \q1 \v 61 Ve Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ tau imin ilaal pa tapiri ve mbonari na, i ipuli ila yes Israela koiazŋa nimazi. \x * \xo 78:61 \xt 1Sam 4:4+\x* \b \q1 \v 62-63 Aate yavyav kat pa tamtamon tooni. \q2 Tauvene ipul zi tila koiazŋa nimazi ve timbut zi pa mbuzaagh, le geegeu toozi paghpaaghu timataar. \q2 Zilivaa toozi paghpaaghu irau timbou mbouŋ to vaiŋ muul mako. Pasaa, zitamoot tileep ve tivai zi muul mako. \b \q1 \v 64 Zeran to watooŋrau paam, mbuzaagh ighan zi gha timatmaat. \q2 Ve azuwazŋa zilivaa tau tileep timin zinaara na, irau titaŋ pazi mako. \q1 \v 65 Ra Maaron igham ŋgar imin tamtamon tau igheen gha iburig. \q2 I imin tamtamon ariaaŋa to malmal tau ighun le ivaghamgham. Mako maata pakia ve iburig ila igham malmal muul. \b \q1 \v 66 I itatan koiŋa, ve tighau tila toman mayazi. \q2 Mayaŋa tawe pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \q1 \v 67 Maaron ighur muuri pa Yosep paaghu tooni. Ve niia to lepoogh paam, igheen tomani zi muul mako. \q2 Irau igham yes Epraima pa uraat tiina eta muul mako. \b \q1 \v 68 Ve isiigh rumei to Yuda, leso tigham pooz pa tamtamon tooni. \q2 Ve igham loloz Zion imin i le. \q2 Loloz tawe, i loolo pani kat. \b \q1 \v 69 I irau rumei tooni patabuyaaŋ izala, leso imin niia to lepoogh. \q2 Rumei tawe iyaryaaŋ kat imin sambam. \q2 Pale iyooz tuŋia tauvene taghon taghon gha ila, imin taan tau i ighuru na. \q1 \v 70 Ve i isiigh besooŋa tooni David to imin kinik. \q2 David iŋginŋgin sipsip ila olol loolo, ve Maaron ighuru pa uraat tooni. \x * \xo 78:70 \xt 1Sam 16:11+\x* \b \q1 \v 71 I maata pa sipsip tinazŋa tomania natuzŋa tau tighunghun tuz na, \q2 ve Maaron ighamu imin ŋginiiŋ to yes Israela tau Yakop paaghu tooni na. \b \q1 \v 72 Tauvene David iŋgin zi itaghon ŋgar duduuŋa, ve igham pooz pazi poi. \x * \xo 78:72 \xt Mt 2:6; Yo 10:11\x* \c 79 \s1 Taŋiiz to yes Israela iŋarui Maaron pasaa, koiazŋa tireu Yerusalem \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, aazne nugh nugh tau tiwatagh ghom mako na, tilam taan tsio tane, ve tighe tighamu imin lezi. \q2 Yes tivaghamunia rumei tsio patabuyaaŋ le isaghat, \q2 ve tireu mbirisai nugh tiina Yerusalem. \b \q1 \v 2 Yes tirav besooŋa tsio timatmaat, ve tipul patazi tivaghengheen taghon taan paavo, leso man tighan zi. \q2 Tamtamon tsio tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ ve titaghon eez tsio, tauta mizazi imin gabua sagsagŋa lezi to tighani. \b \q1 \v 3 Koiamaiŋa tirav tamtamon tsiei katini, ve siŋ toozi ireer imin yaa irau Yerusalem loolo. \q2 Ve tsiei eta ileep to itavi zi mako. \b \q1 \v 4 Tauvene nugh nugh tau tileep tigharau ghei ne, tighit ghei, ve tighamgham ŋalalaŋ payei. \q2 Yes tiŋiŋiŋ payei, ve tivevelegh ghei kat. \q1 \v 5 O Yoova, pale ŋeez o lolom imuul ilam payei? \q2 Pale uriuriu ghei, ve aatyavyav tsio ighanghan ghei imin yav irau saawe? \q2 Pale aatyavyav tsio izazaa tsiei tauvene taghon taghon gha ila? \q1 \v 6 Ugham aatyavyav tsio izaa to nugh nugh tau tiwatagh ghom mako na, ve tiyamaan katini. \q2 Ughur atuya iŋarui yes tau tisuŋsuŋ payo mako na, o poia. \b \q1 \v 7 Pasaa, yei tau Yakop paaghu tooni na, tiravuur ghei nisov. \q2 Ve tivaghamunia taan tane, le nugh tsiei ŋginaaŋa. \q1 \v 8 Sosor tau muuŋ timbumaiŋa tighamgham zi na, ughur atuya izaa tsiei sov. \q2 Lolom isaghatin ghei, ve rekia ulam uul ghei. \q2 Pa aazne, saghatiiŋ tiina ivot payei gha nisaghat wa. \b \q1 \v 9 O Maaron, yo ta Uleeŋa tsiei. Uul ghei lak! \q2 Leso eval tipait ezam pa tapirim ve poia tsio. \q2 Upas ghei nivot pa pataŋani tane, ve ureu sosor tsiei. Pasaa, gabuam tauvene. Tauta tamtamon tipapait ezam. \b \q1 \v 10 Maaron, isaav ighe uul ghei mako, ene pale nugh nugh tisavia saveeŋ veleghiiŋ payei tighe: \q2 “Laak, Maaron tsiam ileep sindei?” \q2 Maaron, yes tau tiliŋliŋ siŋ pa besooŋa tsio na, uyat ŋgar toozi tawe, ve nighita. \q2 Leso nugh nugh tiwatagh tighe yo ughurghur atuya pa ŋgar saghati. \q1 \v 11 Ulooŋ taŋiiz to yes tau tileep ila koiazŋa nimazi na. \q2 Yes tau koiazŋa tighe tirav zi timaat na, ugham mulin zi. Pa yo tapirim tiina kat. \b \q1 \v 12 O Maaron, nugh nugh tisiksik saveeŋ veleghiiŋ payo. \q2 Ŋgar toozi tawe, uyatu le uyat katini. \b \q1 \v 13 Ighe ugham tauvene, ene pale yei tamtamon tsio lolomai poia payo, ve nipait ezam pa poia tsio irau saawe. \q2 Pale nisinai uraat tsio taghon taghon gha ila. \q2 Pasaa, yei sipsip tsio, ve yo ŋginiiŋ tsiei. \c 80 \s1 Yes Israela tighason Maaron to iuul zi, leso tileep poia muul \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, yo ŋginiiŋ to yei Israela, ve yei sipsip tsio. \q2 Yo ta umuŋmuuŋ pa yei paaghu to Yosep. Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiei tane. \q2 Yo uleep ila niam to ghamuuŋ pooz tau igheen izala aŋela ariaŋazi avarazi na. \q2 Utotoi mbonarim ivot ighazooŋ payei. \q1 \v 2 Yo saksakim ve ariaŋam. \q2 Uburig ve utotoi tapirim ila Epraim, Benyamin, ve Manase paaghu toozi matazi. \q2 Ulam uul ghei. \q1 \v 3 O Maaron, uul ghei ve upalot ghei. \q2 Lolom poia payei, ve ugham poghani ghei. Leso nileep poia muul. \q1 \v 4 O Yoova, yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. \q2 Yei tamtamon tsio. Eemon atem yavyav payei, ve ulooŋ suŋuuŋ tsiei mako. \q2 Pale ŋeez o aatyavyav tsio isov? \b \q1 \v 5 Yo ugham ghei nibaad pataŋani tiina le isooŋ katin ghei. \q2 Tauvene nitaŋ tiina, ve nighun matamai suuru imin lemai yaa. \b \q1 \v 6 Yo ughur murim payei. Tauvene nugh nugh tau tileep tigharau ghei ne, tivazorai zi pa taan tsiei tighe tighamu imin lezi. \q2 Ve koiamaiŋa tivevelegh ghei, ve tiŋiŋiŋ payei. \q1 \v 7 Yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Uul ghei ve upalot ghei. \q2 Lolom poia payei, ve ugham poghani ghei. Leso nileep poia muul. \q1 \v 8 Muuŋ, ai vaen ee iyooz ila taan to yes Isipa. \q2 Yo usuru, ve ughamu ilam ta sene, ve uziir nugh tane tamtamona tighau, ve uvazoghi ila taan toozi. \x * \xo 80:8 \xt Igham 15:17; Is 5:1-7; Mt 21:33+; Mbaŋ 7:45\x* \b \q1 \v 9 Ve uzavaan puughu, leso itum poi. \q2 Tauvene waria izila taan loolo kat, ve booga titum tila mamalau, le titav taan tane isov. \b \q1 \v 10 Ai vaen tane itum izaa izaa, le itav loloz to nugh tane, ve imin yavyaav pazi. \q2 Ve ai mezepur tintiina tiyooz ila saamba paam. \b \q1 \v 11 Booga siriv tiraraav zi tila le tivot nari to te Mediterenian. \q2 Ve siriv tiraraav zi tila le peria yaa tiina Euprates. \q1 \v 12 Mindai ta aazne ureu didiiŋ tau muuŋ ilivutin uum vaen tsio na? \q2 Ughita. Tamtamon tau tilaghlaagh sorok na, tisov tilam tiloŋ tila ve tiyumyum anooŋa. \b \q1 \v 13 Ve ŋgai sagsag tisusus puughu ve tivavaghaaza, \q2 ve gabua naol to su tighanghan anooŋa. \q1 \v 14-15 O Maaron, yo saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Matam imuul ilam payei. \q2 Uleep sambam ve matam izilam ughita ai vaen tau nimam tapir ivazoghi na. Isaghat wa! \q2 Tauvene ulam ugharaata! Leso itum poi muul. \b \q1 \v 16 Aazne, koiamŋa tiŋgor ai vaen tsio izi, ve tisuruuva izala yav. \q2 Ughit zi ve uyaon zi, ve upasov zi gha tilalez! \q1 \v 17 Eemon tamtamon tsio tau ileep ila nimam tapir na, uŋgin poghania ila nimam saamba. \q2 Kinik tsiei tau yo taum usiigho ve ughuru pa uraat na, matam pani ve upaloti, leso igham uraat payo. \b \q1 \v 18 Ighe ugham tauvene, ene yei aat irau nighur murimai payo muul mako. \q2 Tauvene uul ghei nileep poia muul. Leso nibees payo ve nipait ezam. \q1 \v 19 O Yoova, yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Uul ghei ve upalot ghei. \q2 Lolom poia payei, ve ugham poghani ghei. Leso nileep poia muul. \c 81 \s1 Mbouŋ to lupuuŋ tiina to suŋuuŋ \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Lolomim poia pa Maaron, ve ambou pani. Pa iit taghamgham tapiriin ila tooni. \q2 Tintinmim pa Maaron to Yakop, ve ayoor eeza toman aliŋamim tiina. \b \q1 \v 2 Ait mbouŋ ve ambou. \q2 Ve atok kakaap, ve arav gita ve gabua siriv, leso agham mbouŋ paghuuna. \b \q1 \v 3 Saawe to kaiyo izaa paaghu, ve saawe to kaiyo dodoliiŋ, ene saawe to talup ghiit ve tasuŋ. \q2 Tauvene aviv tavuur \f + \fr 81:3 \ft Saawe tau yes Israela tipaburigin suŋuuŋ toozi, tiviviv mekmek zitamoot zoŋazi imin iit taviv tavuur.\f* \m ve apaburigin suŋuuŋ. \b \q1 \v 4 Pa ŋgar tauvene, ene itaghon tutuuŋ tau Maaron ighuru pa iit Israela alok wa. \q2 Maaron to Yakop ighe tataghon tutuuŋ tane. \b \q1 \v 5 Saawe tau i igham malmal pa yes Isipa, \q2 i isaav pa iit Israela to tataghon tutuuŋ tane, leso itiŋa tavalupu ghiit tamin eemon. \q1 Yau nalooŋ ŋeer ee aliiŋa ilam. \q2 Ta muuŋ ve ilam, nalooŋ aliiŋa tauvene mako. Isaav ighe: \b \q1 \v 6 “Yau ta nazugh yauyauŋ pataŋani izi pa avaramim, \q2 ve nagham gham amariau pa badooŋ gabua. \x * \xo 81:6 \xt Igham 1:11, 6:6; Mt 11:28\x* \b \q1 \v 7 Muuŋ, yam aleep ila pataŋani tiina loolo, ve ataŋ rarai ghau to nauul gham. \q2 Ve yau nalooŋ taŋiiz tsiam, ve napas gham avot pa pataŋani tsiam. \q2 Yau nayooŋ ila taitai gabgabuai tau lalaav lutluutu ivotvot pani na, ve nayol aliŋamim. \q2 Ve yau natoov gham izi yaa ziige to nugh Meriba. \x * \xo 81:7 \xt Igham 17:7\x* \q1 \v 8 Yam tamtamon tsiau, alooŋ saveeŋ ariaaŋa tau naghe nasavia payam ne. \q2 Yam Israela, aghur taliŋamim pa aliŋag tane ve ataghoni, o poi! \b \q1 \v 9 Maaron ite paam ileep ila sosomim ve abees pani sov. Yau mon, o abees payau. \q2 Tauvene aput aghemim pa maaron karomŋa to nugh siriv sov. \x * \xo 81:9 \xt Igham 20:3\x* \b \q1 \v 10 Pa yau Yoova ta Maaron tsiam. Yau ta nagham gham apul Isip. \q2 Yau nasaav payam naghe: Akaak avomim tiina. Leso napavoni pa gabua popoia. \q1 \v 11 Eemon tamtamon tsiau tilooŋ aliŋag mako. \q2 Yes Israela timbuzir payau. \x * \xo 81:11 \xt Igham 32:1+\x* \b \q1 \v 12 Ŋgar toozi iyaryaaŋ kat. Lolozi pa loŋaaŋ saveeŋ mako. \q2 Tauta napul zi titaghon tauzi ŋgar toozi. \x * \xo 81:12 \xt Mbaŋ 7:42; Ro 1:24\x* \q1 \v 13 Yau napasawal naghe le tamtamon tsiau tilooŋ aliŋag, ve titaghon eez tsiau! \b \q1 \v 14 Leso rekia mon ve koiazŋa tiyamaan nimag, ve natatan zi. \b \q1 \v 15 Yes tau tighurghur koi payau na, pale tilam titap izi naghog toman roiŋ tiina. \q2 Ve atuya tau pale izaa toozi, ene aat ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 16 Eemon yam Israela, pale napan gham pa aniiŋ popoia, \q2 ve napaghun gham pa tok to su suuru le isooŋ gham.” \c 82 \s1 Maaron iyaon yes pooza to taan \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 Maaron ileep ila niia to ghamuuŋ pooz, ve yes daaba to nugh sambam tilup zi ila naagho. \q2 I ipayooz zimaronŋa \f + \fr 82:1 \ft Zeran ŋgara siriv tighe zimaronŋa tau mbouŋ tane isavi zi, ene aŋela siriv tau Maaron ighur zi to tiŋgin nugh nugh. Aŋela tawe, tauta tighamgham pooz pa yes daaba to taan. Maaron iyaon zi pasaa, tipaburigin yes daaba to taan to tigham pooz poi itaghon ŋgar duduuŋa mako. Yes tipul daaba to taan tigham ŋgar sasaghati naol.\f* \m pa savsaveeŋ, ve igabiiz zi pa uraat toozi. Ighe: \q1 \v 2 “Yam tane, eez tsiam to ghamuuŋ pooz, iduduuŋ mako. Pale ŋeez o apul ŋgar tana? \q2 Saawe tau daaba to taan tigharaat saveeŋ to tamtamon, yam apul zi tivolvool to zeran sasaghati. \b \q1 \v 3 Yam aat apaburigin zi, leso tigharaat saveeŋ to yes tau tapirizi imbool ve yes parooŋa, le iduduuŋ mon. \q2 Ve tiyooz pa yes tau tileep ila pataŋani loolo, ve yes tau lezi uleeŋ eta mako na, ve tiuul zi pa pataŋani toozi. \b \q1 \v 4 Tauvene yes tau tapirizi imbool, ve yes mbolaaŋa, \q2 yam irau matamim pazi, ve agham mulin zi ila zeran sasaghati nimazi. \q1 \v 5 Eemon yam aghamgham tauvene mako. \q2 Lemim ghilalooŋ mako. Ŋgar tsiam ivot soone. \q2 Laghooŋ tsiam, yam ataghon ŋgar to ndoroom. \q2 Tauta ŋgar ve tutuuŋ naol tau timin puughu pa lepoogh poia izi taan na, yam avaghamunia le isaghat kat. \x * \xo 82:5 \xt Mbo 11:3\x* \q1 \v 6 Onoon, muuŋ yau nawaat gham naghe ‘zimaronŋa.’ \q2 Ve nasaav payam naghe: ‘Yam asov amin Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na natŋa.’ \x * \xo 82:6 \xt Yo 10:34\x* \b \q1 \v 7 Eemon yam pale asov amatmaat raraate imin eval tiina to taan. \q2 Pale atap imin yes daaba to taan, ve lemim ezamim muul mako.” \q1 \v 8 O Maaron, uburig ve ughur atuya pa zeran sasaghati tau tileep izi taan na. \q2 Pasaa, nughmariŋ to taan tomania gabua toozi, ene yo tsio mon. \c 83 \s1 Yes Israela tighason Maaron to itatan koiazŋa \d Mbouŋ to Asap \q1 \v 1 O Maaron, mindai ta avom luutu mako ve uneneeŋ mon? \q2 Mindai ta uput nimam ve ulepleep sorok? \q1 \v 2 Ughita. Koiamŋa tighe tipaburigin malmal. \q2 Yes tau tighurghur koi payo na, tipakur tauzi ve tighamgham aghezi payo. \x * \xo 83:2 \xt Mbo 2:1\x* \b \q1 \v 3 Tamtamon tsio tau lolom pazi kat na, \q2 koiamŋa tawe tilup zi, ve tiil eez to tivaghamun zi. \b \q1 \v 4 Tighe: “Alam tala ve tapasov yes Israela le tisov kat. \q2 Leso ezazi igheen muul sov, ve tamtamon lolozi iveegh pazi.” \q1 \v 5 Onoon kat, koiamŋa tawe tilup lolozi ve ŋgar toozi imin eemon, \q2 ve timbu saveeŋ tighe tigham malmal payo ve tivaghamunia tamtamon tsio. \q2 Yes tamtamon to nugh tane: \b \q1 \v 6 Yes Edoma tomania Ismael paaghu tooni, \q2 ve yes Moapa tomania yes Agri, \b \q1 \v 7 ve yes to taan sirivu to Gebal tomania yes Amona ve Amaleka, \q2 ve yes Pilistia ve tamtamon to nugh Tiro. \b \q1 \v 8 Ve yes Asiria paam tau zeran ariaŋazi to malmal na, tivool to yes Amona ve Moapa tau Lot paaghu tooni na, leso tiuul zi pa malmal. \x * \xo 83:8 \xt Gnp 19:37+\x* \q1 \v 9 Tauvene yei nitaŋ rarai ghom nighe ugham ŋgar raraate pa yes tawe imin tau muuŋ ugham pa yes Midiana, \q2 ve murei ugham pa Sisera yesuru Yabin izi yaa Kison na. \b \q1 \v 10 Saawe tana, yo urav zi timataar izi nugh Endor, \q2 ve patazi tivaghengheen taghon taan paavo gha timbuzaar. \b \q1 \v 11 Yes daaba to koiamaiŋa, ugham ŋgar raraate pazi imin tau muuŋ ugham pa Oreb yesuru Zeeb na. \q2 Ve yes pooza toozi tauvene paam. Utatan zi imin tau muuŋ utatan Zeba yesuru Zalmuna na. \b \q1 \v 12 Zeran ru tawe, muuŋ tisaav tighe: “Maaron taan tooni, le kikiliiŋ popoia. Tala taghamu imin leen.” \q1 \v 13 Maaron tsiau, ureu zi le timbiriis imin ŋgaupup ve rabrab tau yaghur ivuvuura gha ilale. \b \q1 \v 14 Uvaghamun zi imin yav tau ighan suvinia regh, \q2 ve imin yav tau ighan izala loloz, le ipasov su. \b \q1 \v 15 Ugham uman tiina izi, ve yaghur tiina izaa, leso tiroi ve tighau. \b \q1 \v 16 O Yoova, utatan zi. Leso mayazi kat, ve tighilaal tighe yo ezam tiina, ve tisuŋ payo. \b \q1 \v 17 Ugham zi tivaghamgham, ve tileep toman mayazi taghon taghon gha ila. \q2 Upamayaŋin zi, ve upasov zi. \b \q1 \v 18 Leso tighilaal tighe: Yoova, yo mon ta ezam tiina. \q2 Yo Maaron Tiina Tau Uliiv Zimaronŋa Tisov, ve uŋgin taan isov. \c 84 \s1 Mbouŋ to yes tau tilaagh nugh malau ve tilam Yerusalem pa suŋuuŋ tiina \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 O Yoova, yo saksakim ve uŋgin gabua naol isov. \q2 Yau lolog pa rumei tsio kat. Pa ene paghuuna kat ve imin niam to lepoogh. \x * \xo 84:1 \xt Mbo 27:4\x* \b \q1 \v 2 Yau napasawal naghe le naleep ila sirsiir to rumei tsio loolo, o poia. \q2 Maaron, yo uleep matam yaryaare irau saawe. \q2 Tauvene lolog ve ŋgar tsiau isov iŋaŋarui ghom, ve lolog poia kat ve namboumbou payo. \x * \xo 84:2 \xt Mbo 42:1, 63:1\x* \q1 \v 3 Yoova, yo saksakim ve uŋgin gabua naol isov. \q2 Yo kinik tsiau ve Maaron tsiau. \q2 Man tau tileep ila sirsiir to rumei tsio loolo na, lolozi poia kat. \q2 Ve maetbooga tiraurau rumazi ila rumei tsio loolo, leso tileep tigharau artaal tsio, ve tipoop natuzŋa ta sewe. \q1 \v 4 Yes tau tilepleep ila rumei tsio loolo na, poia tsio izazaa toozi ve lolozi poia kat. \q2 Tauta timboumbou ve tipapait ghom. \q1 \v 5 Yes tau tighamgham tapirizi ilat tsio na, poia tsio izazaa toozi ve lolozi poia kat. \q2 Lolozi iyaryaaŋ tighe le titaghon eez tau ila pa loloz Zion na, leso tisuŋ payo izi ta sewe. \x * \xo 84:5 \xt Hib 11:13+\x* \b \q1 \v 6 Saawe tau tilaagh ila taan raraate tau le yaa mako na, \q2 yaa katini bolokbolokia ila taan ve tizazaa. \q2 Maaron igham uman izi pa taan tawe, tauta yaa ipot irau nugh. \b \q1 \v 7 Tauvene tamtamon tooni tapirizi ivotvot, ve tilaghlaagh taghon eez, \q2 le tila tivot Maaron naagho izi loloz Zion. \q1 \v 8 O Yoova, yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane. \q2 Maaron to Yakop, ughur taliŋam payau. \b \q1 \v 9 Maaron, suŋuuŋ tsiei iŋarui ghom pa kinik tsiei tau yo taum usiigho na. \q2 Matam pani ve ughur poia tsio izaa tooni. \q2 Pa i ta imin sigheu payei. \q1 \v 10 Isaav ighe yau naleep ila sirsiir to rumei tsio loolo pa aaz eemon geeg, \q2 ene igham ghau lolog poia iliiv saawe ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ tau naleep izi nugh siriv. \b \q1 Yau lolog pa naleep tomania zeran sasaghati ila ruum toozi mako. \q2 Yau naghe le naleep ataman aavo to Maaron tsiau rumei tooni, o poia. \q1 \v 11 Maaron toit Yoova, ghazooŋa tooni isul ghiit imin aaz, ve i imin sigheu pait. \q2 I ighamgham poghani ghiit, ve igham ezaan ivot imin tiina. \q2 Yes tau laghooŋ toozi iduduuŋ ila maata na, i irau iŋguruut gabua poia eta pazi mako. \x * \xo 84:11 \xt Mbo 34:10\x* \q1 \v 12 O Yoova, yo saksakim ve uŋgin gabua naol isov. \q2 Yes tau tinumeer ghom na, poia tsio izazaa toozi ve lolozi poia kat. \x * \xo 84:12 \xt Mbo 2:12\x* \c 85 \s1 Maaron tamtamon tooni tighasoni to iuul zi, leso tileep poia muul \d Ene mbouŋ to ŋeer tau imuuŋ pa mbouŋ \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 O Yoova, muuŋ yo ughamgham poghania nugh tsio. \q2 Yei tau Yakop paaghu tooni ne, saawe tau nileep ila pataŋani loolo, yo uul ghei ve ugham ghei nileep poia muul. \b \q1 \v 2 Ve saawe tau tamtamon tsio tigham sosor, yo upul sosor toozi. \q2 Ŋgar toozi tau isosor ila yo matam na, yo ureua isov ilale. \b \q1 \v 3 Yo utatan aatyavyav tsio, \q2 ve lolom iluum pazi muul. \q1 \v 4 Ve aazne, nitaŋ rarai ghom muul. \q2 Maaron, yo Uleeŋa tsiei. Matam imuul payei ve uul ghei, leso nileep poia muul. \q2 Atem yavyav payei muul sov. \b \q1 \v 5 Mindai, pale aatyavyav tsio izazaa tsiei irau saawe? \q2 Pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila? \b \q1 \v 6 Yei tamtamon tsio. Tauvene matam imuul ilam payei, ve upaburigin ghei muul. \q2 Leso lolomai poia payo, ve nipait ghom. \b \q1 \v 7 O Yoova, lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. Utotoi ŋgar tana payei muul, ve ugham mulin ghei. Leso nileep poi. \q1 \v 8 Yau aat naghur taliŋag poi pa saveeŋ tau Maaron ighe ivotia pa tamtamon tooni. \q2 Pasaa, yau nawatagh: Yoova pale isavia saveeŋ luuma pait. \q2 Tamtamon tooni tau lolozi isaghavu ariaaŋ ve titaghon eez tooni na, i pale iuul zi, leso tileep poia muul. \q2 Eemon yes aat tiyamaan zi. Ŋgar to borauŋa tau muuŋ tighamghamu na, tighamu muul sov. \x * \xo 85:8 \xt Yo 14:27; Ro 5:1; 2Tes 3:16\x* \b \q1 \v 9 Onoon kat. Yes tau tiroi pa Maaron ve titaghon ŋgar tooni na, i ilepleep igharau zi ve isasaŋan pa uleeŋ zi. \q2 I aat ileep tomani ghiit, ve itotoi tapiri ve poia tooni ivot ighazooŋ izi taan tsiei tane \q1 \v 10 Maaron loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ ve iuluul zi, ve yes titaghon tutuuŋ tooni. Tauta yesŋa tilup zi timin eemon. \q2 Yes titaghon ŋgar duduuŋa, ve i igham zi tileep poia toman lolozi luuma. Tauta lupuuŋ toozi eemon. \x * \xo 85:10 \xt Mbo 89:14; Ro 3:26\x* \b \q1 \v 11 Ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ onoon, ene ivotvot izi taan. \q2 Ve Maaron ileep izi sambam, ve maata pait itaghon ŋgar tooni duduuŋa. \q1 \v 12 Onoon kat, Yoova pale igham lemai gabua popoia. \q2 I pale igham mariri poia ivot ila taan tsiei. \x * \xo 85:12 \xt Mbo 67:6; Yems 1:17\x* \b \q1 \v 13 Ŋgar duduuŋa, ta imuŋmuuŋ pani, \q2 ve ighagharaat eez pani to ilam. \c 86 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipaghazoŋaini pa eez tooni \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ughur taliŋam payau. Ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \q2 Pa yau naleep ila pataŋani loolo ve nailiil eez. \b \q1 \v 2 Yau besooŋa tsio, ve nanumeer ghom. \q2 Lolog isaghav ghom, ve nataghon eez tsio. \q2 Yo Maaron tsiau. \q2 Tauvene uvool tsiau, ve ugham mulin ghau. Mako pale namaat. \b \q1 \v 3 Tiina tsiau, lolom isaghatin ghau ve uul ghau! \q2 Pa saawe isov, ta mboŋoozo ila le ravrav izi, taŋiiz tsiau iŋaŋarui ghom. \b \q1 \v 4 Yoova, yau besooŋa tsio. Yau nasuŋ payo toman lolog. \q2 Ugham lolog poia muul. \b \q1 \v 5 Tiina tsiau, yo poiam kat, ve upulpul sosor to tamtamon. \q2 Tamtamon tisov tau tisuŋsuŋ payo na, lolom isaghav zi ariaaŋ, ve uluul zi. \x * \xo 86:5 \xt Igham 34:6; Yona 4:2\x* \q1 \v 6 Tiina tsiau, ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau. \q2 Ulooŋ taŋiiz tsiau tane ve uul ghau. Pa yau besooŋa tsio. \b \q1 \v 7 Saawe tau naleep ila pataŋani loolo, yau nataŋ rarai ghom. \q2 Pasaa, yau nawatagh: Yo aat ulooŋ suŋuuŋ tsiau ve uul ghau. \q1 \v 8 Tiina tsiau, yo mon ta Maaron tauu. Maaron ite paam raraate imin yo mako. \q2 Eta irau igham uraat tintiina imin yo ne mako. \x * \xo 86:8 \xt Igham 8:10, 15:11\x* \b \q1 \v 9 Yoova, yo ughur tamtamon tisov tileep irau nugh toz toz. \q2 Nughmariŋ pale tilam tiput aghezi payo, \q2 ve tipait ezam pa tapirim ve poia tsio. \x * \xo 86:9 \xt Syg 7:9-10, 15:4\x* \b \q1 \v 10 Pasaa, yo ezam tiina, ve ughamgham gabua ŋgeretazi tintiina. \q2 Tauvene yo mon ta Maaron tauu. \q1 \v 11 O Yoova, utotoi eez tsio payau \q2 Leso laghooŋ tsiau iduduuŋ mon itaghon saveeŋ tsio onoon. \q2 Ve ugham ghau naghur lolog isov iŋarui ghom. \q2 Leso naroi payo, ve nataghon aliŋam. \x * \xo 86:11 \xt Igham 33:13; Mbo 25:5; Yer 32:39; Ezek 11:19+\x* \b \q1 \v 12 O Tiina, yo Maaron tsiau. \q2 Yau lolog poia payo, ve napakur ghom toman lolog isov. \q2 Yau aat napait ezam pa tapirim ve poia tsio irau saawe. \b \q1 \v 13 Pasaa, yo lolom isaghav ghau ariaaŋ ve uluul ghau. \q2 Muuŋ, rigmon kanaŋ nazila mateegha niazi. \q2 Eemon yo ugham mulin ghau, tauta namaat mako. \q1 \v 14 O Maaron, ughita. Aazne, zeran sasaghati tiburig tighe tivaghamun ghau. \q2 Yes to taliiŋzizi tilup zi, ve tighe tirav ghau namaat. \q2 Lolozi isaghatin tamtamon eta mako, ve matazi iŋgal ghom rigta mako. \q1 \v 15 Tiina, yo Maaron tau lolom isasaghatin ghei, ve ughamgham poghani ghei. \q2 Atem yavyav rekrekia mako. \q2 Poia tsio, ene tiina kat. Yo lolom isaghav ghei ariaaŋ ve uluul ghei, ve utaghon saveeŋ tsio irau saawe. \x * \xo 86:15 \xt Igham 34:6\x* \q1 \v 16 Tauvene matam imuul ilam payau, ve lolom isaghatin ghau. \q2 Upalot ghau. Pa yau besooŋa tsio. Yau nabesbees payo imin tinaŋ ibesbees payo. \q2 Tauvene ugham mulin ghau pa pataŋani tsiau tane. \b \q1 \v 17 O Yoova, ugham ŋgar eta leso itotoi ighe yo lolom poia payau. \q2 Pasaa, ighe yo uul ghau, ve ugham ghau ateg izi, ene pale koiagŋa tighita tighe onoon yo lolom payau. Mako mayazi ve tineneeŋ. \c 87 \s1 Zion, nugh patabuyaaŋ to Maaron \d Mbouŋ to yes Kora \q1 \v 1 Yoova tauu ipayooz nugh tooni izi loloz tooni patabuyaaŋ. \b \q1 \v 2 I loolo pa nugh Zion kat iliiv nugh naol tau Yakop paaghu tooni tileep ila na. \x * \xo 87:2 \xt Mbo 48:1\x* \b \q1 \v 3 O Yerusalem, yo Maaron nugh tooni. \q2 Tauta tamtamon tipait varum kat. \q1 \v 4 Maaron isaav ighe: “Yes Isipa ve Babilona pale tiwatagh ghau, ve nawaat zi ‘tamtamon tsiau.’ \q2 Ve yau aat nasaav pa yes Pilistia, yes to nugh Tiro, ve yes to Etiopia paam tauvene: \q2 ‘Yam amin Yerusalem tamtamona, raraate imin yes tau tipoop zi izi ta sene.’” \b \q1 \v 5 Onoon kat, pale tisavia nugh Zion tighe: \q2 “Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na igham tamtamon to nughmariŋ timin Yerusalem tamtamona. \q2 Nugh tawe, i tauu ipayooze.” \b \q1 \v 6 Tauvene saawe tau Yoova ibood tamtamon tooni ezazi ila rau, \q2 i pale ibood saveeŋ to ipaghazoŋai nughmariŋ tawe ighe: “Yes nugh tauu to Yerusalem.” \q1 \v 7 Tauvene tamtamon pale timboumbou, ve titortor toman lolozi poia, ve tisaav tighe: \q2 “A Yerusalem, yo umin puura tau yaa bolokbolokia pani. Pasaa, yo, tauta gabua popoia katini ivotvot payei!” \c 88 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ileep ila pataŋani tiina loolo \d Mbouŋ to yes Kora \d Heman, tau paaghu to Ezra na itoor mbouŋ tane \q1 \v 1 Yoova, yo Maaron tsiau ve Uleeŋa tsiau. \q2 Mataaz ta naol ne, nataŋtaŋ toman aliŋag tiina iŋarui ghom naghe uul ghau. \q2 Ve mboŋ paam, nalam naleep ila naghom, ve nasuŋsuŋ payo. \b \q1 \v 2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane. \q2 Ughur taliŋam pa taŋiiz tsiau, ve uul ghau. \q1 \v 3 Pa pataŋani naol itatan ghau, \q2 ve naghita naghe naleep ila naal aavo wa. \b \q1 \v 4 Tamtamon tighit ghau tighe paita namaat ve nazila nugh to mateegha tane. \q2 Pa tapirig isov kat wa. \b \q1 \v 5 Tamtamon tighit ghau imin namaat wa. Tauta lolozi iveegh payau, ve zigau naleep. \q2 Yau namin zeran tau tirav zi timatmaat, ve tisuruuv patazi izila naal. \q2 Ve namin yes mateegha tau yo lolom iveghai zi ve irau uul zi muul mako. \b \q1 \v 6 Yo ughur ghau nazila puura to mateegha tau izila le izila kat. \q2 Naleep siiŋa kat ila ndoroom loolo. \b \q1 \v 7 Aatyavyav tsio itatan ghau kat, \q2 imin dibom tintiina tipolpol izala pavog ve titavtav ghau. \b \q1 \v 8 Yo ugham zetagŋa timoghaagh payau. \q2 Lolozi pa tighit ghau mako. Pasaa, ŋgar tau ugham payau ne, ene igham zi tighit ghau namin gabua saghati. \q2 Lepoogh tsiau, ene imin naleep ila ruum to yavyavuuŋ loolo, ve leg eez to navot mako. \b \q1 \v 9 Yoova, mataaz ta naol ne, yau naitiit nimag izazaa, \q2 ve nataŋtaŋ rarai ghom to uul ghau. \q2 Lolog ipataŋan kat, ve nataŋ tiina le matag isarsar. \q1 \v 10 Laak, yo ugham gabua ŋgereeta eta pa yes mateegha leso uul zi? \q2 Ma mateegha irau tiburig ve tipait ezam? Mako. \b \q1 \v 11 Ve yes tau tigheen ila naal loolo na, tisasavia ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi? \q2 Ma yes tau tileep ila nugh to saghatiiŋ na, tisavsaav pa ŋgar tsio to utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio? Mako. \b \q1 \v 12 Ve yes tau tileep ila ndoroom loolo na, tiwatagh gabua ŋgeretazi tau ughamgham zi ne? \q2 Ma mateegha tau tamtamon lolozi iveghai zi na, matazi iŋgalŋgal ŋgar tsio duduuŋa? Mako kat! \q1 \v 13 Eemon yau, o nataŋtaŋ payo naghe uul ghau. \q2 Yoova, mboŋoozo ta naol ne, suŋuuŋ tsiau iŋaŋarui ghom. \b \q1 \v 14 Yoova, mindai ta ughur murim payau, ve uŋgooz naghom payau? \q1 \v 15 Saawe tau kukuag ve ilam, nabadbaad pataŋani tiina, ve nalepleep ila naal aavo. \q2 Yo ughurghur pataŋani payau, ve upaparoi ghau imin koiam yau. \q2 Tauta lolog ipataŋan kat, ve naghita naghe narau gabua eta muul mako. \b \q1 \v 16 Pasaa, aatyavyav tsio itatan ghau kat. \q2 Yo uvaghamun ghau le naroi kat. \b \q1 \v 17 Saawe isov ta mboŋoozo ila le ravrav izi, lepoogh tsiau, ene imin dibom ipol toman tapiri, ve rigmon kanaŋ izugh ghau gha nalaleg. \q2 Pataŋani naol tilivutin ghau, ve leg eez to napaghau taug mako. \b \q1 \v 18 Yo ugham zetagŋa ve toŋvetaz tsiau timoghaagh payau. \q2 Yes tau muuŋ yeŋa lupuuŋ tsiei eemon na, tigharau ghau muul mako. \q2 Aazne, ndoroom tiina ikau ghau. \c 89 \s1 Yes Israela tigham ŋgar naol tighe saveeŋ to Maaron imbua tomania David na, puughu mindai ta Maaron itaghoni mako? \d Mbouŋ tane to Etan, i Ezra paaghu tooni \q1 \v 1 O Yoova, yau aat nambou ve napait ghom irau saawe. Pasaa, yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Ve ŋgar tsio to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tsio tauvene paam. Avog pale ivovotia pa tamtamon ta aazne ve iseeŋga taghon gha ila. \b \q1 \v 2 Pale navoti ghom pa tamtamon naghe: Ŋgar tau lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi, ene pale ighengheen tauvene le alok. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tsio paam, ene igheen tuŋia irau saawe, imin sambam saamba. \q1 \v 3-4 Muuŋ, yo usaav ughe: “Yau nasiigh besooŋa tsiau David ve nambu saveeŋ tomania. \q2 Saveeŋ tane, napariaaŋa le iyaryaaŋ kat naghe: \q2 ‘Yau pale napalot paaghu tsio, ve naghur zi timin kinik irau saawe. Yes pale tileep ila niam to ghamuuŋ pooz, ve tiŋgin yes Israela taghon taghon gha ila.’” \q1 \v 5 Yoova, yes aŋela patabuyaaŋa tiluplup zi izi sambam, ve tipapait ezam pa gabua ŋgeretazi tau ughamgham zi na. \q2 Yes tipapakur ghom pasaa, yo utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \x * \xo 89:5 \xt Syg 4:8\x* \b \q1 \v 6 Yoova, sei ta irau ghom? \q2 Yes tau tileep izi sambam na, yo uliiv zi tisov. \q2 Aŋela eta irau ghom mako. \b \q1 \v 7 Saawe tau yes daaba to aŋela patabuyaaŋa tilup zi pa savsaveeŋ izi nugh sambam, yes tiyooz livutin ghom toman roiŋ tiina, ve tipakur ghom. \q2 Pasaa, yo tapirim tiina ve uliiv zi kat. \q1 \v 8 Yoova, yo Maaron saksakim ve uŋgin gabua naol isov. Sei tapiri tiina kat imin yo? Eta mako. \q2 Ve yo utortoor ŋgar tsio mako. Saawe isov, utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q1 \v 9 Yo ta uŋgin te. \q2 Isaav ighe yaghur tiina izaa ve ipei dibom tintiina, yo irau ugham dibom imaat, ve taun izi. \b \q1 \v 10 Muuŋ geeg, yo urav valaghin Rahab daaba gha imaat. \f + \fr 89:10 \ft Muuŋ, tighur ila tighe gabua saghati tiina ee ileep te loolo, eeza Rahab. Naagho imin moot ma poghai, ma vene. Saawe isov, i izuzuari ghi ighe ivaghamunia gabua. Ve tighe muuŋ geeg, Maaron yesuru Rahab tiparav, ve Maaron iliivo. Tauta aazne Rahab ivaghamunia gabua muul mako.\f* \q2 Nimam pataŋani. \q2 Tauta urav matin koiamŋa, ve ureu mbirisai zi tighawaar. \q1 \v 11 Sambam ve taan, ene yo tsio. \q2 Pasaa, yo ta ughur zi tomania gabua naol isov tau tileep ve tigheen ila. \x * \xo 89:11 \xt Mbo 24:1\x* \b \q1 \v 12 Yo ughur taan tau igheen ila pa ragh, ve ila imuul yavaar puughu. \q2 Loloz Tabor ve loloz Hermon timboumbou toman lolozi poia ve tipait ezam. \q1 \v 13 Yo saksakim ve tapirim tiina. \q2 Nimam tapir, ene saghati. Tauta urav koiamŋa ve uliiv zi. \b \q1 \v 14 Ŋgar duduuŋa tomania ŋgar to gabizooŋ tamtamon itaghon ŋgar duduuŋa, tauta imin puughu pa pooz tsio. \q2 Ve ŋgar isov tau ughamgham zi na, itotoi ighe: Yo lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi, ve utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q1 \v 15 Yes tau tilup zi pa suŋuuŋ toman lolozi poia ve tiyoryoor ezam na, \q2 tilaghlaagh ila ghazooŋa tsio, ve poia tsio izazaa toozi. \x * \xo 89:15 \xt Yo 8:12; 1Yo 1:7\x* \b \q1 \v 16 Yes tiwatagh ghom tomania ŋgar tsio. \q2 Tauvene saawe isov, ta mboŋoozo ila le ravrav izi, lolozi poia kat, ve tipapait ezam pa ŋgar tsio duduuŋa. \q1 \v 17 Yei nigham tapirimai ilat tsio, tauta tinimai izaa ve ezamai imin tiina. \q2 Poia tsio, tauta igham tapirimai ivot le niliiv koiamaiŋa. \b \q1 \v 18 Yoova, yo usiigh ŋeer tau imin sigheu payei. I ta iponpoon koiamaiŋa. \q2 Maaron patabuyaaŋ to yei Israela, yo ughur lemai kinik to igham pooz payei. \s1 Saveeŋ mbuaaŋ tau muuŋ Maaron igham pa David \b \q1 \v 19 Yes tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ ve titaghon eez tsio na, muuŋ geeg, yo upaghazoŋai zi pa ŋgar tau ughe ughamu. Yo usaav pazi ila tandaghiiŋ ughe: \q2 “Zaaba ariaaŋa ee ilepleep ila sosomim. \q2 Yau taug nasiigho ve naghuru imin kinik. \q2 Tauta nauule ve nagham eeza ivot imin tiina. \b \q1 \v 20 Yau naghita besooŋa tsiau David, i irao. \q2 Tauta naliŋ ŋgoreeŋ tsiau patabuyaaŋ izala daaba, ve naghuru pa uraat. \x * \xo 89:20 \xt Mbaŋ 13:22\x* \b \q1 \v 21 I pale ileep ila yau nimag, \q2 ve napaloti irau saawe. \b \q1 \v 22 Tauvene koiŋa irau tiliivo mako, \q2 ve zeran sasaghati irau titatani mako. \b \q1 \v 23 Pasaa, yau taug pale namuuŋ pani, ve natatan koiŋa le tapirizi isov. \q2 Yes tau tighur koi pani na, yau aat narav zi tisov timataar. \b \q1 \v 24 Yau aat nataghon saveeŋ mbuaaŋ tau nagham pani na, ve lolog isaghavu ariaaŋ, ve naghur poia tsiau izazaa tooni. \q2 Pale naleep tomania ve napaloti, leso tapiri ivot imin tiina ve iliiv koiŋa. Tauvene eeza pale imin tiina kat. \b \q1 \v 25 Yau aat nagham eval tiina tileep ila i saamba. \q2 Yes tau tileep izi nari to Te Mediterenian, ve ila imuul yaa Euprates ziige. \q1 \v 26 I pale isaav payau ighe: ‘Yau Tamaŋ yo. \q2 Yo ta Maaron tsiau, ve Uleeŋa tsiau ariaaŋa. Yo uponpoon ghau pa koiagŋa imin maet tiina.’ \b \q1 \v 27 Ve yau pale naghamu imin natug aidaaba. \q2 Tauvene i pale eeza tiina kat le iliiv kinik tisov. \x * \xo 89:27 \xt Ep 1:20+; Kol 1:18; Syg 1:5\x* \b \q1 \v 28 Pale lolog isaghavu ariaaŋ ve nauule irau saawe. \q2 Ve saveeŋ tau nambua pani na, tauvene paam. Pale igheen ariaaŋ tauvene taghon taghon gha ila. \s1 Saveeŋ tau Maaron imbua pa David paaghu tooni \q1 \v 29 Ziiri waaro tooni irau isov mako. Pale naŋgin paaghu tooni, ve tileep poi taghon taghon gha ila imin sambam saamba. \q2 Pale tileep ila David niia to ghamuuŋ pooz, ve tiŋgin yes Israela irau saawe. \x * \xo 89:29 \xt Lu 1:33; Hib 1:8\x* \q1 \v 30 Eemon isaav ighe paaghu tooni tighur murizi pa saveeŋ tsiau, \q2 ve laghooŋ toozi isapir pa tutuuŋ tau naghuru na, \b \q1 \v 31 ma tivelegh tutuuŋ tsiau tau igheen pataghaaŋ na imin kaut sorok, \q2 ve timalaaŋ pa tutuuŋ tsiau ŋgara, \b \q1 \v 32 ene pale naŋgal matazi pa ŋgar toozi to zoraaŋ saveeŋ, \q2 ve nalos matin zi pa sosor toozi. \q1 \v 33-34 Eemon ŋgar tau lolog isaghav David ve paaghu tooni ve nauluul zi, ene irau napuli mako. Pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Ve saveeŋ tau nambua pani na, irau nareua mako. \q2 Saveeŋ tau ivot ila taug avog, ene irau natoora mako. \b \q1 \v 35 Pasaa, yau Maaron patabuyaaŋ. Tauvene saveeŋ mbuaaŋ tsiau tau napariaaŋa le iyaryaaŋ kat, ene pale igheen tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Irau natombaan David mako. \b \q1 \v 36 Paaghu tooni irau tisov mako. Siŋ toozi pale iparseeŋ taghon taghon gha ila. \q2 Pale matag pazi ve pooz toozi iyaryaaŋ imin aaz, ve ighengheen tauvene. \b \q1 \v 37 Pooz toozi pale tuŋia irau saawe imin kaiyo. \q2 Kaiyo tau igheen ila sambam saamba, ene imin ilaal ighe saveeŋ mbuaaŋ tsiau tane, ene onoon.” \s1 Taŋiiz to yes Israela iŋarui Maaron pa kinik toozi \q1 \v 38 Yoova, muuŋ yo umbu saveeŋ ariaaŋa tauvene pa David ve paaghu tooni. \q2 Eemon aazne, atem yavyav kat pa kinik tsiei tau taum usiigho ve ughuru pa uraat na. \q2 Yo lolom pani muul mako, ve ughur murim pani kat. \b \q1 \v 39 Saveeŋ mbuaaŋ tau muuŋ ugham pa besooŋa tsio na, aazne yo ureua wa. \q2 Ve uzugh moghar ndamoonda tooni izi pa daaba, ve usiki ila ŋgaupup. \b \q1 \v 40 Didiiŋ ariaaŋa tau ilivutin nugh tooni na, yo ureu mbirisaini izi. \q2 Ve uvaghamunia ruum tooni ariaŋazi paam, le tisov timbiriis. \b \q1 \v 41 Tauvene tamtamon tisov tau tilala tilamlam na, tiyumyum gabua tooni. \q2 Ve yes nugh nugh tau tileep tigharauu na, tiveveleghi ve tighamgham ŋalalaŋ pani. \b \q1 \v 42 Yoova, yo taum upalot kinik tsiei koiŋa ve tiparav ariaaŋ le tiliivo. \q2 Tauta tisov lolozi poia ve tipakur zi. \b \q1 \v 43 Saawe tau kinik tsiei igham malmal, yo upaloti mako, \q2 ve upamuul mbuzaagh tooni maata imuul pa tauu. \b \q1 \v 44 Tauvene gabua tooni popoia tau i eeza tiina pani na, yo uwalaav zi pani, \q2 ve ureu niia to ghamuuŋ pooz izi taan. \b \q1 \v 45 I ŋeer paaghu. Eemon yo ugham koiŋa tiliivo, tauta igharaat tauu mako ve ipul tauu. Taghita imin kooŋ. \s1 Yes Israela tighason Maaron to igham mulin zi pa pataŋani toozi \q1 \v 46 O Yoova, pale ŋeez o matam ilam payei muul? \q2 Mindai, pale uŋgooz naghom payei, ve aatyavyav tsio izazaa tsiei taghon taghon gha ila? \b \q1 \v 47 Yoova, matam iŋgal: Yei tamtamon to taan nileep malau mako. \q2 Onoon, yo taum ughur ghei. Eemon, pale nisov nimataar nimin kaut sorok. \x * \xo 89:47 \xt Mbo 39:5\x* \b \q1 \v 48 Sei irau imaat mako, ve ileep maata yaryaare taghon taghon gha ila? \q2 Ma sei irau ipasalia tauu pa mateegh? Eta mako. \x * \xo 89:48 \xt Mbo 49:7+\x* \q1 \v 49 Yoova, muuŋ yo umbu saveeŋ pa David ve upariaaŋa le iyaryaaŋ kat ughe yo pale lolom isaghavu ve uule irau saawe. \q2 Eemon aazne, poia tsio tana igheen sindei? Mindai ta utaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio muul mako? \q1 \v 50 O Yoova, yau besooŋa tsio. Matam iŋgal ghau ve uul ghau lak! \q2 Pa aazne, nugh nugh tipamayaŋin ghau, \q2 ve tivevelegh ghau le lolog isaghat kat. \b \q1 \v 51 Yoova, yo taum usiigh ghau ve ughur ghau namin kinik. \q2 Ughita. Nugh sindei tau nala pani, ene koiamŋa tipaŋiŋizai ghau, \q2 ve tisiksik saveeŋ veleghiiŋ payau. \q1 \v 52 Tapait Yoova pa poia tooni irau saawe. \q2 Onoon le onoon kat! \c 90 \s1 Iit tamtamon, saawe toit tuuku \d Suŋuuŋ to Mose, i Maaron tamtamon tooni \q1 \v 1 O Tiina, muuŋ ve ilam, \q2 yo umin niamai to lepoogh. \b \q1 \v 2 Yo Maaron tau uleep irau saawe. \q2 Muuŋ geeg, saawe tau ugham taan ve loloz tivot soone, yo ulepleep. \q2 Ve yo pale ulepleep tauvene taghon taghon gha ila. \q1 \v 3 Yo ugham yei tamtamon to nimaat nimin ŋgaupup. \q2 Yo usaav payei ughe yei aat nimaat ve nizila nimin taan muul. \x * \xo 90:3 \xt Gnp 3:19\x* \b \q1 \v 4 Yo ughita ughe ndaman ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ ee (1,000), ene saawe tuuku mon. \q2 Ila ŋgar tsio, ene imin noor ve ilam aazne. \q2 Ve imin saawe tuuku to mboŋ tau yes zaaba tiyooz, ve timamaat. \x * \xo 90:4 \xt 2Pe 3:8\x* \q1 \v 5-6 Yo upasov lepoghamai, imin tamtamon igheen ve iviv, ve isov. \q2 Yei nimin manman tau ighe aaz izaa, ene ruuŋgu iravalagh ve ghitooŋa poia. \q2 Ve ighe ravrav izi, ene imalai ve itap. \x * \xo 90:5-6 \xt Yems 1:10; 1Pe 1:24\x* \b \q1 \v 7 Aatyavyav tsio, ene ipapasov ghei. \q2 Lolom basbasuuŋ pa sosor tsiei ve ughurghur atuya payei. Tauta roiŋ tiina igham ghei. \b \q1 \v 8 Pasaa, ŋgar tsiei isov tau isapir pa ŋgar tsio, ene yo matam kisin zi. \q2 Sosor tsiei tau ŋgozaaŋ na, tisov tigheen ghazooŋa ila yo matam. Eta iyooŋ mako. \x * \xo 90:8 \xt 1Kor 4:5; Hib 4:13\x* \q1 \v 9 Tauvene saawe isov tau nileep izi taan ne, aatyavyav tsio izazaa tsiei. \q2 Tauta nileep saawe tuuku mon, mako yaghuramai isov, ve nimaat. \q1 \v 10 Nileep irau ndaman tamoot tol saŋavul (70) mon, ve nimaat. \q2 Ve ighe tapirimai irao, o nileep irau ndaman tamoot paaŋ (80) ma vene. \q2 Ve ndaman tsiei ta naol ne, niravrav ghei pa uraat, ve nibadbaad pataŋani. Saawe saghati, ve saawe poia paam. \q2 Nighamgham tauvene ila le rekia mon nizaa pa saawe tsiei, mako nisov. \q1 \v 11 Maaron, sei ighilaal katin aatyavyav tsio tapiri? \q2 Aatyavyav tsio tau iŋaŋarui ghei ne, sei ighazooŋ pani, leso iroi payo ve itaghon aliŋam? Eta mako. \b \q1 \v 12 Tauvene ugham ghei nighilaal nighe lepoogh tsiei to taan, ene tuuku kat. \q2 Leso ŋgar tsiei ivot, ve nighilaal eez to nileep poia. \x * \xo 90:12 \xt Mbo 39:4\x* \q1 \v 13 O Yoova, ŋeez o utoor ŋgar tsio ve matam ilam payei muul? \q2 Lolom isaghatin ghei ve uul ghei. \q2 Pa yei besooŋa tsio. \b \q1 \v 14 Mboŋoozo ta naol ne, nighe upavon ghei pa poia tsio, ve utotoi ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \q2 Leso lolomai poia ve tintinmai, ve nimboumbou ila le saawe tsiei isov. \b \q1 \v 15 Ugham saawe poia ivot. \q2 Leso lolomai poia, ve iyat ndaman katini tau ughurghur pataŋani payei ve nileep saghat na. \q1 \v 16 Yei besooŋa tsio nighe nighit ghom ugham uraat tintiina tivot muul. \q2 Ve paaghu tsiei tau pale tivot murei na paam, nighe utotoi tapirim pazi tomania poia tsio tau ezam tiina pani na, ve tighita. \b \q1 \v 17 Yoova, yo Maaron tsiei. Lolom poia payei ve ughur poia tsio izaa tsiei. \q2 Leso uraat tau nighamghamu pa nimamai ne ilaan poia. \q2 Upalot uraat tsiei. Leso ighur anooŋa. \c 91 \s1 Maaron imin niaan to yoŋgaaŋ \q1 \v 1 Ighe tamtamon eta iyooŋ ila to Maaron Ariaŋa Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na, i pale ileep poi ila i saamba. \b \q1 \v 2 I irau isaav pa Yoova ighe: “Maaron tsiau, yau nanumeer ghom. \q2 Yoova, yo umin niag to yoŋgaaŋ, ve uponpoon ghau pa koiagŋa imin didiiŋ ariaaŋa.” \q1 \v 3 Onoon kat, i pale ipasalia aghem pa liis tau koiamŋa tighuru payo. \q2 Ve ipaghau moroghooŋ saghati payo. \b \q1 \v 4 I pale iŋgin ghom ila niima saamba imin tatareek ipagud natŋa ila baage saamba. \q2 Yes tau tiyooŋ ila tooni na, pale tileep poi. \q2 Pasaa, i itataghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. Ŋgar tana pale imin sigheu payo, ve ipoon ghom pa gabua sasaghati. \q1 \v 5 Tauvene yo irau uroi pa gabua sasaghati to mboŋ mako. \q2 Ve mataaz paam, irau uroi pa koiamŋa paneegh toozi natŋa mako. \b \q1 \v 6 Tauvene moroghooŋ sasaghati tau ighamgham tamtamon pa mboŋ, \q2 ve pataŋani tau iravrav zi pa mataaz na, \q2 yo irau uroi pazi mako. \b \q1 \v 7 Isaav ighe tamtamon ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ ee (1,000) timatmaat ve titaptap ila zigem, \q2 ma tamtamon ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ saŋavul (10,000) tau tilivut ghom na timataar, na uroi sov. \q2 Pa gabua saghati eta irau ilam igharau ghom mako. \b \q1 \v 8 Atuya tau izaa to zeran sasaghati na, yo pale ulepleep, ve ughit katini pa taum matam. \b \q1 \v 9 Pasaa, yo uyoŋyooŋ ila to Yoova, ve i imin niam to lepoogh. \q2 Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na iŋginŋgin ghom, tauta uleep poi ila i saamba. \b \q1 \v 10 Tauvene gabua saghati eta irau ivaghamun ghom mako, \q2 ve moroghooŋ saghati eta irau igharau niam to lepoogh mako. \q1 \v 11 Pasaa, Maaron pale imbaaŋ aŋela tooni to tiŋgin ghom. \q2 Nugh sindei tau ighe yo ula pani, yes pale matazi payo. \b \q1 \v 12 Yes pale tikis ghom pa nimazi, ve tipalot ghom. \q2 Leso utut aghem ila maet sov. \x * \xo 91:12 \xt Mt 4:6; Lu 4:10; Hib 1:14\x* \b \q1 \v 13 Isaav ighe utut laion paaghu, ma uvaghaaz moot saghati eta, ene irau tigham gabua eta payo mako. \x * \xo 91:13 \xt Mk 16:18; Lu 10:19\x* \q1 \v 14 Pasaa, Yoova isaav ighe: “Yes tau lolozi isaghav ghau ve titaghon eez tsiau na, yau aat napas zi tivot pa pataŋani toozi. \q2 Ve yau aat naghur zi tizala saaŋa ve matag pazi. Leso gabua eta ivaghamun zi sov. \q2 Pasaa, yes tiwatagh ghau, ve lolozi igheen ilam tsiau. \b \q1 \v 15 Isaav ighe titaŋ rarai ghau, yau aat nalooŋ zi. \q2 Saawe tau tileep ila pataŋani loolo, yau aat naleep tomani zi. \q2 Pale nauul zi, ve napakur zi. \b \q1 \v 16 Yau pale naseeŋ saawe toozi ila malau, leso tileep toman lolozi poia. \q2 Ve natotoi uleeŋ tsiau ivot ighazooŋ pazi.” \c 92 \s1 Maaron igham zeran duduŋazi tileep poia \d Mbouŋ to umbom patabuyaaŋ \q1 \v 1 Yoova, yo Maaron Tau Uliiv Zimaronŋa Tisov. \q2 Isaav ighe yau napakur ghom pa poia tsio, ve nambou to napait ezam, ene igham lolog poia. \b \q1 \v 2 Mboŋoozo ta naol ne, navovotia ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi. \q2 Ve mboŋ, yau navovotia gabuam tau utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \q2 Ŋgar tauvene igham lolog poia kat. \b \q1 \v 3 Yau naravrav gita ve kulele, ve namboumbou to napakur ghom. \b \q1 \v 4 Pasaa, Yoova, uraat tsio igham lolog poia kat. \q2 Matag ilala pa gabua naol tau nimam igharaat zi na, ve nambou toman tintinig. \b \q1 \v 5 Yoova, uraat tau yo ughamgham zi, ene tintiina kat. \q2 Ve ŋgar tsio paam, puughu ariaaŋa. Ila le ila kat. Tauvene nagham ŋgar pani, eemon narao mako. \x * \xo 92:5 \xt Ro 11:33\x* \q1 \v 6 Eemon yes kankanooŋa tighilaal mako. \q2 Ŋgar toozi imin borauŋa. Tauta pataŋani tau pale ivot pa zeran sasaghati na, yes tigham ŋgar pani mako. \b \q1 \v 7 Onoon, aazne, zeran sasaghati tivot timin naol imin oot sasaghati tau isaas le itav taan. \q2 Ve yes tau tinoknok ghamuuŋ sosor na, taghita taghe lepoogh toozi, ene poia kat. \q2 Eemon murei, yo pale upasov zi, le tisov kat. \q1 \v 8 O Yoova, yo uleep saaŋa, ve ughamgham pooz irau saawe. \b \q1 \v 9 Onoon kat, koiamŋa tau tighamgham ŋgar saghati na, yo pale ureu mbirisai zi gha tisov tilalez. \q1 \v 10 Eemon yau, yo upakur ghau, ve ugham tapirig ivot tiina imin makau sagsag. \q2 Ve poia tsio izazaa tsiau, imin tiliŋ ŋgoreeŋ poia izala pavog. \b \q1 \v 11 Yo utatan koiagŋa ve naghit katin saghatiiŋ toozi. \q2 Yo uvaghamunia zeran sasaghatizi tawe, ve nalooŋ katin taŋiiz toozi. \q1 \v 12 Eemon zeran duduŋazi pale tileep poia, ve ŋgar popoia katini ivotvot ila sosozi imin niu tau irav kat. \q2 Ve irau tisaghat mako. Pale tiyooz tuŋia ve tileep malau, imin ai mezepur tintiina to Lebanon. \x * \xo 92:12 \xt Mbo 1:3, 52:8\x* \b \q1 \v 13 Yes timin ai tau tivazogh zi ila rumei patabuyaaŋ to Yoova ziige. \q2 Pale tileep poia iloŋ ila Maaron toit rumei tooni sirsiira. \b \q1 \v 14 Ve saawe tau timin zikooŋ, tapirizi ighengheen soone, ve tighamgham ŋgar popoia ivotvot, imin ai paghpaaghu tau anoŋazi katini. \x * \xo 92:14 \xt Yo 15:5\x* \b \q1 \v 15 Ve tivovotia saveeŋ tauvene tighe: “Yoova iponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \q2 Sosor eta igheen tooni mako. \q2 Ŋgar tooni isov, ene iduduuŋ mon.” \c 93 \s1 Yoova, i kinik tiina \q1 \v 1 Yoova, i kinik tiina tau ighamgham pooz pa gabua naol isov. \q2 Mbonari tomania tapiri, tauta ilivuti imin nonoghiiŋa tooni. \q2 Muuŋ geeg, i ighur taan le puughu iyaryaaŋ kat. Tauta gabua eta irau izuure mako. \q1 \v 2 Yoova, muuŋ geeg, saawe tau ughur gabua eta ivot soone, yo uleep pataghaaŋ wa. \q2 Saawe tawe ve ilam, pooz tsio igheen ariaaŋ. \q1 \v 3 Yoova, te iburig toman tapiri ighe ireu nugh, \q2 ve luutu tiina imin lalaav. \q2 Dibom ipol ve ighel taan toman luutu tiina. \b \q1 \v 4 Eemon Yoova, yo saksakim. \q2 Yo uleep saaŋa, ve ughamgham pooz pa gabua naol isov. \q2 Te tau luutu tiina imin lalaav na, yo tapirim iliivo. Ve dibom tauvene paam, tapirim iliiv zi. \q1 \v 5 O Yoova, eez tau yo ughuru pa tamtamon tsio leso yamŋa avalupu gham amin eemon, ene igheen tuŋia tauvene irau saawe. Irau utoora mako. \q2 Ŋgar patabuyaaŋ pale ipabood rumei tsio taghon taghon gha ila. \c 94 \s1 Maaron iyatyat ŋgar saghati to tamtamon \q1 \v 1 O Yoova, yo Maaron tau uyatyat ŋgar saghati to tamtamon. \q2 Utotoi ŋgar tsio duduuŋa ivot ighazooŋ, ve ughur atuya pa zeran sasaghati. \b \q1 \v 2 Pa yo ta ugagabiiz tamtamon tisov to taan ve ughurghur atuya pazi. \q2 Tauvene uburig gha ughur atuya iŋarui yes tau tipapakur tauzi na. \q2 Upamuul ŋgar toozi sasaghati imuul ila pa tauzi, o iduduuŋ. \x * \xo 94:2 \xt Gnp 18:25\x* \q1 \v 3 O Yoova, zeran sasaghati tighamgham tinizi, ve lolozi poia pa ŋgar tau tighamghamu we. \q2 Pale ŋeez o upasov ŋgar toozi tawe? \q1 \v 4 Yes tau tighamgham ŋgar saghati na, saveeŋ pakuruuŋ naol ivotvot ila avozi. \q2 Aliŋazi izazaa, ve tipapait tauzi pa ŋgar toozi tighe yes tirao. \b \q1 \v 5 Yoova, ughita. Yes tighamgham saghatin tamtamon tsio. \q2 Yes tau yo ugham zi timin lem na, zeran tawe tighamgham pataŋani tiina pazi. \b \q1 \v 6 Ve tiravrav zinaara ve yes parooŋa timatmaat. \q2 Ve loomba tau tileep tomani ghei izi nugh tsiei ne, tirav zi paam. \b \q1 \v 7 Ve matazi veleghin ghom tighe: “Ah, Yoova ighit ghiit? \q2 Ŋgar tau taghamghamu ne, Maaron to Yakop irau maata ila pani mako.” \q1 \v 8 Yam zeran sasaghatmim, lemim ŋgar mako imin borauŋa! \q2 Pale ŋeez o ŋgar tsiam ivot ve aghilaal? \b \q1 \v 9 Maaron ta igharaat taliŋamim. Irau ilooŋ saveeŋ tsiam mako? \q2 Ve i ta igharaat matamim. Irau ighit gham mako? \b \q1 \v 10 I ighurghur pataŋani pa tamtamon to nughmariŋ, leso ipaduduuŋ zi. Pale ighurghur gham? \q2 Ve i ta ighamgham tamtamon lezi ŋgar. Mindai, aghe i le ŋgar mako? \q1 \v 11 Ŋgar naol tau igheen ila iit tamtamon loloon na, Yoova iwataghiir zi tisov. \q2 Ve i iwatagh: Ŋgar toit katini, pale anooŋa mako. \q2 Ene isov rekia mon imin yaghuraan tau ivotvot ila avoon. \x * \xo 94:11 \xt 1Kor 3:20\x* \q1 \v 12 Yoova, tamtamon tau ighe yo ughur pataŋani pani to upaduduuŋa, \q2 ve upaghazoŋaini pa tutuuŋ tsio, \q2 ene aat poia tsio tau izaa tooni, ve loolo poia kat. \x * \xo 94:12 \xt 1Kor 11:32; Hib 12:5\x* \b \q1 \v 13 Tamtamon tauvene, isaav ighe ileep ila pataŋani, yo pale uule. \q2 Leso aate izi, ve isasaŋan le irau titai puura pa yes zeran sasaghati ve titap tizila. \q1 \v 14 Yoova irau ighur muuri pa tamtamon tooni ne mako. \q2 Yes tau i igham zi timin le na, loolo iveghai zi mako. \x * \xo 94:14 \xt Ro 11:1+\x* \b \q1 \v 15 Ve i pale ipaduduuŋ yes pooza, leso tigharaat pataŋani to tamtamon itaghon ŋgar duduuŋa. \q2 Ve tamtamon tisov tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, yes pale tipalot ŋgar tauvene paam. \q1 \v 16 Isaav ighe tamtamon tigham saghatin ghau, sei pale iyooz payau ve iuul ghau? \q2 Ve sei ta iponpoon ghau pa zeran sasaghatizi? \q2 Ite paam mako. Yoova mon. \b \q1 \v 17 Imin ta Yoova iuul ghau mako, kanaŋ namaat rekia mon gha nala nugh tau le oroora mako na. \q1 \v 18 Yoova, saawe tau naghe pale natap pa ghuruuŋ ila tsiau, \q2 ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ariaaŋ ve uluul zi na, tauta ipalot ghau gha nayooz tuŋia. \b \q1 \v 19 Ve saawe tau lolog ipataŋan ve nagham ŋgar naol, \q2 yo urav ateg, ve ugham lolog poia muul. \q1 \v 20 Yes pooza sasaghati tau tighurghur tutuuŋ naol to tivaghamunia tamtamon na, \q2 yo irau upaak zi pa ŋgar toozi tawe mako. \b \q1 \v 21 Yes tilup zi ve timbu saveeŋ to tivaghamunia zeran duduŋazi. \q2 Ve yes tau lezi sosor mako na, yes pooza tawe tighur saveeŋ tighe yes aat timaat. \x * \xo 94:21 \xt Mt 27:4\x* \q1 \v 22 Eemon Yoova, i imin didiiŋ ariaaŋa payau, leso nayooŋ ila. \q2 Maaron tsiau iponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \b \q1 \v 23 I pale ipamuul ŋgar sasaghati to zeran tawe imuul pa tauzi ve ivaghamun zi. \q2 I pale ipasov zi tomania ŋgar toozi sasaghati tawe. \q2 Yoova tau Maaron toit, pale ipasov zi le tisov kat. \c 95 \s1 Mbouŋ to poiŋ tamtamon pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Alam tambou ve tapakur Yoova. \q2 Tintiniin, ve tayoor eeza. \q2 Pa i Uleeŋa toit ariaaŋa tau iponpoon ghiit pa koiaanŋa imin maet tiina. \b \q1 \v 2 Alam tala tayooz ila naagho, ve tapakuru pa poia tooni. \q2 Aliŋaan izaa, ve tambou toman tintiniin, ve tapaiti. \x * \xo 95:2 \xt Ep 5:19\x* \q1 \v 3 Pasaa, Yoova, i Maaron tiina. \q2 I kinik tiina kat tau iliiv zimaronŋa tisov. \x * \xo 95:3 \xt Mbo 47:2, 48:1\x* \b \q1 \v 4 Gabua naol isov to taan tigheen ila i niima. \q2 Taan puughu ta siiŋa we, le izala loloz daaba paam, ene i iŋginiir zi tisov. \b \q1 \v 5 Te tomania taan, ene gabua tooni mon. \q2 Pasaa, i niima ta ighur zi. \q1 \v 6 Yam alam talup ghiit ve tasuŋ pa Yoova. \q2 Tatud pani ve taput agheen ve tapakuru. Pasaa, i ta ighur ghiit. \x * \xo 95:6 \xt Pil 2:10\x* \b \q1 \v 7 I Maaron toit, ve iit sipsip tooni. \q2 I iŋginŋgin ghiit ve maata pait. \q2 Taleep ila i niima, ve i tauu ipanpan ghiit. \x * \xo 95:7 \xt Mbo 23:1\x* \q2 Aazne, ighe yam alooŋ Yoova aliiŋa ve ataghoni, o poia. \b \q1 \v 8 I isaav payam ighe: “Apoon lolomim payau ve agham taliiŋzizi imin muuŋ timbumimŋa tighamu izi nugh ŋginaaŋa to Meriba ve Masa na sov. \x * \xo 95:8 \xt Igham 17:7; Hib 4:7\x* \b \q1 \v 9 Saawe tana, yau nagham uraat tintiina ila sosozi, ve tighita pa tauzi matazi wa. \q2 Eemon tighur ilam tsiau mako. Ve tinoknok tovaaŋ ghau. \x * \xo 95:9 \xt 1Kor 10:9\x* \b \q1 \v 10 Tauta lolog pazi mako kat irau ndaman tamoot ru. \q2 Ve nasaav naghe: ‘Zeran tawe, lolozi pa titaghon ŋgar tsiau mako. Monmon tisosor pa eez tsiau.’ \b \q1 \v 11 Tauta nasaav ariaaŋ pazi toman ateg yavyav, ve napariaaŋ saveeŋ tsiau naghe: \q2 ‘Onoon kat. Nugh to mariaoŋ tau yau naghuru pazi na, yes irau tiloŋ tila mako le mako kat!’” \x * \xo 95:11 \xt Nam 14:21-35; Hib 3:7, 18 \x* \c 96 \s1 Yoova i kinik tiina \q1 \v 1 Ambou mbouŋ paaghu pa Yoova! \q2 Yam tamtamon tau aleep irau taan na, ambou pa Yoova. \x * \xo 96:1 \xt Mbo 98:1; Syg 5:9\x* \b \q1 \v 2 Ambou mbouŋ pani, ve apait eeza pa poia tooni. \q2 Uraat tintiina tau i ighamgham zi to iuul ghiit na, saawe isov asasavi zi. \b \q1 \v 3 Avotia eeza tiina tomania tapiri ve poia tooni irau nugh naol isov. \q2 Ve uraat tooni ŋgeretazi tau maata ite na, asavi zi ila irau nughmariŋ. \x * \xo 96:3 \xt Mt 28:19\x* \q1 \v 4 Pasaa, Yoova, i eeza tiina kat. \q2 Tauvene iit aat tapait vaaru le tapaiti kat, ve taroi pani iliiv zimaronŋa tisov. \b \q1 \v 5 Pasaa, zimaronŋa tisov tau nugh nugh tibesbees pazi na, ene maaron karomŋa mon. \q2 Ve Yoova, i Maaron tauu ta ighur sambam tomania gabua naol isov. \x * \xo 96:5 \xt Gnp 1:1; 1Kor 8:4+\x* \b \q1 \v 6 I eeza tiina kat ve mbonari ilivuti. \q2 Tapiri ve poia tooni ipavon rumei tooni loolo, ve ipaboode le paghuuna kat. \q1 \v 7 Tauvene yam tamtamon to nughmariŋ, ŋgar tsiam ivot ve aghilaal Yoova! \q2 Ŋgar tsiam pakia ve apakuru. Pa i le eeza, ve tapiri tiina kat. \b \q1 \v 8 I eeza tiina le tiina kat. Tauvene yam apaiti, o iduduuŋ. \q2 Alam tomania paitooŋ tsiam, ve aloŋ ala sirsiir to rumei tooni loolo. \b \q1 \v 9 Yoova ipabood tauu pa ŋgar tooni patabuyaaŋ. Tauvene aput aghemim pani ve apaiti. \q2 Yam tamtamon to taan, asov aroi pani, ve atatan taumim ila naagho. \b \q1 \v 10 Asaav pa nughmariŋ aghe: “Yoova, i kinik tiina tau iŋgin gabua naol isov! \q2 Muuŋ, i ighur taan le puughu iyaryaaŋ kat. Tauta gabua eta irau izuure mako. \q2 I pale igabiiz nughmariŋ, ve ighur atuya pazi. \q2 Ve gabizooŋ tooni, ene iduduuŋ mon.” \q1 \v 11 Yam gabua to sambam ve taan, lolomim poia ve tintinmim. \q2 Ve te tomania gabua naol isov tau tileep ila loolo na paam, aliŋamim izaa tiina ve apait Yoova. \b \q1 \v 12 Ve uum tomania gabua naol isov tau titum ila loolo na, lolomim poia ve tintinmim. \q2 Ve ai tomania gabua naol isov to su loolo paam, aliŋamim izaa, ve ayoor Yoova eeza. \b \q1 \v 13 Pasaa, i ighe ilam. Leso igabiiz tamtamon tisov to taan ve ighur atuya pazi. \q2 I pale iŋgin tamtamon tisov to taan, ve igabiiz zi. \q2 Ve gabizooŋ tooni, ene iduduuŋ ve onoon mon. \x * \xo 96:13 \xt Mbaŋ 17:31\x* \c 97 \s1 Maaron, i kinik tiina tau iliiv zimaronŋa tisov \q1 \v 1 Yoova, i kinik tiina tau iŋgin gabua naol isov. \q2 Tauvene yam tamtamon tau aleep irau taan na, lolomim poia. \q2 Ve yam sisia tauvene paam, tintinmim. \x * \xo 97:1 \xt Igham 15:18; Mbo 93:1\x* \b \q1 \v 2 I iŋgozŋgooz tauu ila taitai gabgabuai, ve ndoroom ikaui. \q2 Ŋgar duduuŋa tomania ŋgar to uleeŋ, tauta imin puughu pa pooz tooni. \x * \xo 97:2 \xt Igham 19:16+; Mbo 89:14\x* \b \q1 \v 3 I igham yav ighan imuuŋ pani, \q2 ve ighaniir koiŋa tisov. \b \q1 \v 4 I igham nugh ighani milmilia irau taan. \q2 Tauvene taan ighita, le irur. \b \q1 \v 5 Yoova, i tiina tau iŋgin taan isov. \q2 Saawe tau i ilam ve itotoi tapiri, loloz tisov tireer ve timbiriis ila i naagho. \x * \xo 97:5 \xt Mbo 46:2, 6\x* \b \q1 \v 6 Gabua naol tau tighenaar ila sambam saamba na, tipaghazoŋai Yoova tighe ŋgar tooni iduduuŋ mon. \q2 Nughmariŋ tighita gabua tawe, ve tighilaal tighe Yoova, i eeza tiina. \q1 \v 7 Tamtamon tisov tau tibesbees pa maaron karomŋa anunuzi na, Yoova igham zi mayazi. Pasaa, maaron karomŋa toozi tirau gabua eta mako. \q2 Maaron toozi tawe pale tisov tiput aghezi pa Yoova ve tipakuru. \q1 \v 8 Maaron, yes to Zion tilooŋ varum pa uraat tau yo ughamghamu na, le lolozi poia. \q2 Ve nugh nugh to Yuda paam, tisov tintinizi. \q2 Pasaa, yo uyozyooz pa tamtamon tsio, ve uluul zi pa pataŋani toozi. \b \q1 \v 9 Yoova, yo Maaron Tiina. Tamtamon tisov to taan tileep ila yo sambam. \q2 Yo ezam tiina le tiina kat. Uliiv zimaronŋa tisov. \q1 \v 10 Yoova loolo pa yes tau tighurghur koi pa ŋgar saghati. \q2 Tamtamon tooni tau lolozi isaghavu ariaaŋ, ve titaghon eez tooni na, i imin sigheu pazi, leso gabua eta ivaghamun zi sov. \q2 Ve ighamgham mulin zi ila zeran sasaghati nimazi. \b \q1 \v 11 I ighurghur ghazooŋa pa zeran duduŋazi. \q2 Yes tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, i igham zi lolozi poia kat. \b \q1 \v 12 Yam zeran duduŋamim, tintinmim pa Yoova! \q2 Apaiti pa poia tooni, ve apakur eeza patabuyaaŋ! \x * \xo 97:12 \xt Pil 3:1, 4:4\x* \c 98 \s1 Maaron, i kinik tiina tau iparav ariaaŋ le iliiv koiŋa \q1 \v 1 Ambou mbouŋ paaghu pa Yoova! \q2 Pa gabua ŋgeretazi tau i ighamgham zi na, maata ite kat. \q2 Niima tapir iparav ariaaŋ le iliiv koiŋa wa. \q2 I itotoi tapiri patabuyaaŋ, ve igham mulin tamtamon tooni. \x * \xo 98:1 \xt Igham 15:6, 12, 16; Mbo 118:15-16; Lu 1:51\x* \b \q1 \v 2 Yoova ivotia uleeŋ tiina tau i igham pa tamtamon tooni. \q2 I itotoi ŋgar tooni duduuŋa ila nughmariŋ matazi gha tighit katini wa. \x * \xo 98:2 \xt Lu 2:30\x* \b \q1 \v 3 Saveeŋ tau i imbua tomania yes Israela na, i maata iŋgalŋgali ve itataghoni. Tauta loolo isaghav zi ariaaŋ ve iuluul zi. \q2 Maaron toit iparav ariaaŋ gha igham mulin ghiit ila nughmariŋ matazi, ve tighita wa. \q1 \v 4 Yam nughmariŋ asov lolomim poia pa Yoova ve ayoor eeza. \q2 Tintinmim pani, ve ait mbouŋ to apakuru. \b \q1 \v 5 Arav ambam tomania gita, ve ambou to apait Yoova! \q2 Arav ambam tomania gita le luutu poia, ve apakuru. \b \q1 \v 6 Yoova, i kinik tiina. \q2 Aviv tavuur tomania trampet ila naagho, ve ayoor eeza toman tintinmim. \q1 \v 7 Te tomania gabua naol isov tau aleep ila loolo na, aliŋamim izaa ve apait Yoova! \q2 Ve taan tomania tamtamona ve gabua naol isov tau aleep ila na paam. Aliŋamim izaa ve apaiti! \b \q1 \v 8 Ve yaa paam, asov aposai nimamim pani ve apakuru. \q2 Ve yam loloz asov alup avomim, ve ambou toman lolomim poia izi Yoova naagho, ve ayoor eeza. \b \q1 \v 9 Pa i ighe ilam. Leso igabiiz tamtamon tisov to taan ve ighur atuya pazi. \q2 I pale igabiiz nughmariŋ to taan. \q2 Ve gabizooŋ tooni, ene iduduuŋ mon. \x * \xo 98:9 \xt Mbo 96:10; Mbaŋ 17:31\x* \c 99 \s1 Maaron, i kinik patabuyaaŋ \q1 \v 1 Yoova, i kinik tiina tau iŋgin gabua naol isov. \q2 Yam nughmariŋ asov aroi pani ve tinimim irur. \q2 I ileep ila niia to ghamuuŋ pooz tau igheen izala aŋela ariaŋazi avarazi na. \f + \fr 99:1 \ft Aŋela ariaŋazi tane, tiwaat zi tighe ‘cherubim.’ Tapirizi ve ŋgar toozi, ene tiina kat, ve yes irau tila tilam rekrekia mon. Ezekiel ŋgat 1 ipaghazoŋai ghiit pazi ighe Maaron niia to ghamuuŋ pooz iyooz izala avarazi. Yes Israela tipayooz cherubim anunuzi ru izala bokis to saveeŋ mbuaaŋ paavo. Pasaa, tighita tighe bokis tawe imin Yoova niia to ghamuuŋ pooz.\f* \q2 Tapiri igham taan irur ve ilala ilamlam imin yogyoog itoktok. \b \q1 \v 2 Yoova ilepleep izi nugh tooni Zion. Eeza tomania tapiri, ene tiina kat. \q2 Nughmariŋ tisov tileep ila i saamba. \q1 \v 3 Yoova, yo ezam tiina, ve tapirim paam, tiina kat. Ve yo patabuyaaŋ. \q2 Tauta tamtamon tisov aat tiroi payo ve tipait ezam. \b \q1 \v 4 Yo kinik saksakim ve ariaŋam, ve lolom pa ŋgar duduuŋa kat. \q2 Yo ta umin puughu pa ŋgar duduuŋa. \q2 Yo upapalot ŋgar duduuŋa, le igheen ariaaŋ ila yes Israela sosozi, ve uluul zi pa pataŋani toozi. \x * \xo 99:4 \xt Is 11:2-5\x* \q1 \v 5 Tapait Yoova, i Maaron toit. \q2 Tala taput agheen ila niia to ghamuuŋ pooz naagho ve tapakuru. \q2 Pa i patabuyaaŋ. \q1 \v 6 Muuŋ, Mose gha Aron timin zeran to watooŋrau. \q2 Yes tau titaŋ rarai Maaron pa uleeŋ na, propet Samuel, i toozi ee paam. \q2 Ve Yoova ilooŋ suŋuuŋ toozi, ve iuul yes Israela. \x * \xo 99:6 \xt Igham 4:15; 1Sam 7:9\x* \b \q1 \v 7 Saawe tau yes Israela tilaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa, Yoova ileep ila taitai loolo, ve isavsaav pazi. \q2 I ighur tutuuŋ pazi, leso yesŋa tivalupu zi timin eemon. \q2 Ve matazi kisin tutuuŋ tawe tomania tutuuŋ siriv tau i igham pazi na, ve titaghon zi. \x * \xo 99:7 \xt Igham 19:9, 33:9\x* \q1 \v 8 Yoova, yo Maaron tsiei. Yo uloŋlooŋ suŋuuŋ to tamtamon tsio, ve upulpul sosor toozi. \q2 Eemon ughurghur atuya pa sosor toozi paam. \x * \xo 99:8 \xt Igham 34:6+\x* \q1 \v 9 Tapait Yoova, i Maaron toit. \q2 Taput agheen pani izi loloz tooni patabuyaaŋ, ve tapakuru. \q2 Pasaa, Maaron toit Yoova, i patabuyaaŋ. \c 100 \s1 Loloon poia pa Maaron ve tapaiti \d Mbouŋ to tapait Maaron pa poia tooni \q1 \v 1 Yam tamtamon to aleep irau taan isov, tintinmim pa Yoova, ve apaiti toman aliŋamim tiina. \b \q1 \v 2 Abesbees pani toman lolomim poia. \q2 Alam alup gham ila i naagho, ve amboumbou pani. \b \q1 \v 3 Lolomim iveegh pa Yoova sov. Aghilaal aghe: I mon ta Maaron tauu. \q2 I ta ighur ghiit, ve iit tamtamon tooni. \q2 Iit sipsip tooni. Tauta maata pait ve iŋginŋgin ghiit. \b \q1 \v 4 Lolomim poia pani ve ataghon ataman to Rumei Tiina gha aloŋ ala. \q2 Apaiti ve aloŋ ala sirsiir tooni loolo. \q2 Lolomim poia pani ve apakur eeza pa poia tooni. \b \q1 \v 5 Pasaa, Yoova, ŋgar tooni poia mon. \q2 I loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ, ve iuluul zi irau saawe. \q2 Ve itataghon saveeŋ mbuaaŋ tooni, taghon taghon gha ila. \c 101 \s1 Kinik imbu saveeŋ tomania Maaron \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, yau nambou mbouŋ tane to napait ghom. \q2 Pasaa, yo utaghon ŋgar duduuŋa mon. \q2 Ve lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 2 Yau naghe le ŋgar tsiau isov iduduuŋ mon ila yo matam. \q2 Tauvene yau aat nataghon ŋgar duduuŋa mon ila ruum tsiau, \q2 ve nagham pooz pa tamtamon tsiau itaghon ŋgar duduuŋa tsio. \q2 Ve ŋeez o ulam uul ghau? \b \q1 \v 3 Yau irau nayok pa gabua saghati eta igheen ila naghog mako. \q2 Ve yes tau tisosor pa eez tsio na, yau naghurghur koi pazi ve nazirziir zi tighaughau. Irau tipaak ghau mako. \b \q1 \v 4 Yau aat naleep soghan pa ŋgar karom. Ŋgar tauvene, eta irau igheen tsiau mako. \q2 Ve ŋgar saghati tauvene paam, irau matag ila pani mako. \b \q1 \v 5 Yes tau tiŋgalŋgal saveeŋ pa zetazŋa imin ŋgozaaŋ na, yau aat navaghamun zi, leso napoon avozi. \q2 Ve yes tau tipakur tauzi tighe ezazi tintiina, ve tivelegh zetazŋa ve titatan zi, ene irau napul zi tileep mako. \q1 \v 6 Eemon taan tane tamtamona tau avozi onoon ve titaghon eez tsio na, yau nailiil zi naghe tilam tileep tomani ghau. \q2 Ve yes tau laghooŋ toozi iduduuŋ mon, ene pale nagham zi timin besooŋa tsiau, ve tiuul ghau pa uraat. \q1 \v 7 Eemon zeran karomŋa irau tileep tomani ghau ila ruum tsiau ne mako. \q2 Isaav ighe ŋeer eta aavo karom, ene irau iyooz ila yau naghog mako. \b \q1 \v 8 Mboŋoozo ta naol ne, yau aat navaghamunia tamtamon sasaghatizi tisov tau tileep izi taan tane. \q2 Yes tau tighamgham ŋgar saghati, ene aat naziir zi tighau pa Yoova nugh tooni. \x * \xo 101:8 \xt Ro 13:4\x* \c 102 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ibaad pataŋani \d Ene suŋuuŋ to ŋeer tau ibaad pataŋani tiina le tapiri isov kat. Tauvene isavia loolo ve itaŋ rarai Maaron to iuule \q1 \v 1 O Yoova, taŋiiz tsiau ilat payo. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane ve uul ghau. \b \q1 \v 2 Uŋgooz naghom payau sov. Pa yau naleep ila pataŋani tiina loolo. \q2 Ighe poiŋ tsiau ilat, na ughur taliŋam payau. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiau ve rekia mon uul ghau. \q1 \v 3 Paita namaat tane. \q2 Lepoogh tsiau, ene imin yav mbuasa tau imbuŋ izaa, ve imbiriis gha ilale. \q2 Tinig ituntun kat, ve tuag isov iparyavyav. \b \q1 \v 4 Yau namin kikiliiŋ tau tamtamon tivaghaaza gha igorgor. \q2 Tauvene lolog pa ghaniiŋ aniiŋ muul mako. \b \q1 \v 5 Yau nayamaan yavyavuuŋ ve nayak tiina. \q2 Ve nakoŋkoŋ le nakoŋkoŋ kat. \q1 \v 6 Yau naghita naghe zigau kat. \q2 Yau namin man to mboŋ tau zigani ileep izi nugh ŋginaaŋa, ma ileep izi nugh tau muuŋ tamtamon tilepleep pani ve tipuli gha isaghat na. \b \q1 \v 7 Yau irau nagheen mako. Namamaat le nughizau. \q2 Yau raa zigau kat. Namin man ta zigani ileep izala ruum paavo. \b \q1 \v 8 Saawe isov, mboŋoozo ila le ravrav izi, koiagŋa tisiksik saveeŋ veleghiiŋ payau ve tiŋiŋiŋ payau. \q2 Ve isaav ighe tighur saghatiiŋ pa tamtamon eta, ene tiwatwaat sorokin yau ezag tighe: Pataŋani tau igham ghau ne, ene pale igham tamtamon tana paam. \b \q1 \v 9-10 Yo atem yavyav payau kat. \q2 Tauta usik ghau nala ziige imin pen. \q2 Avav imin leg aniiŋ, ve matag suuru imin leg yaa to ghunuuŋ. \b \q1 \v 11 Lepoogh tsiau to taan, ene imin aaz izila ve yavyaava ilam. \q2 Tapirig isov imin kikiliiŋ tau raua imalai ve igorgor. \q1 \v 12 Eemon Yoova, yo kinik tau ulepleep ila niam to ghamuuŋ pooz. Muuŋ, aazne, ve taghon gha ila. \q2 Tauvene tamtamon paaghu tau murei pale tivot na, yes pale tiwatagh tighe ezam tiina ighengheen tauvene, taghon gha ila. \b \q1 \v 13 Yo lolom isaghatin nugh tsio Zion. Tauvene yo pale uburig ve uule. \q2 Pasaa, saawe to ughur poia tsio izaa tooni, tauta ivot wa. \b \q1 \v 14 Onoon, tireu mbirisai nugh Zion gha gabua naol isov imbiriis ilale wa. \q2 Maet popoiazi tau tirau ruum pani na, ene tisik zi tila soghan soghan imin gabua sorok. \q2 Eemon besooŋa tsio lolozi pa nugh tawe kat. Tauta tighita gabua tana, le lolozi isaghat kat. \q1 \v 15-16 Eemon murei, Yoova pale igharaat mulin nugh Zion, \q2 ve itotoi tauu tomania tapiri ve poia tooni ivot ighazooŋ. \q2 Mako yes to nugh nugh tomania kinik toz toz tighilaal tighe Yoova eeza tiina pa tapiri ve poia tooni, \q2 ve tiroi pani, ve tileep ila i saamba. \b \q1 \v 17 Tamtamon tooni tau tileep sorok kat na, i irau imbuzir pa taŋiiz toozi ne mako. I pale ilooŋ suŋuuŋ toozi ve iuul zi. \q1 \v 18 Gabua tau Yoova ighamu na, uboode ila rau. \q2 Leso tamtamon tooni tau murei pale tivot na, tiwataghi ve tipait eeza. Ubood saveeŋ tauvene: \b \q1 \v 19 Yoova ilepleep izi nugh tooni patabuyaaŋ, ve maata ilala ilamlam. \q2 I ileep izi sambam, ve maata izizi pa taan. \b \q1 \v 20 Tauvene yes tau tileep ila koiazŋa nimazi ve tiyakyak na, \q2 i iloŋlooŋ taŋiiz toozi ve iuluul zi. \q2 Ve yes tau tisaŋan saawe to koiazŋa tirav zi timaat na, i ipaghau zi pa mateegh. \b \q1 \v 21-22 Leso murei, yes nugh nugh tomania kinik toz toz tilam tilup zi pa suŋuuŋ izi Yerusalem, ve tivotia Yoova vaaru. \q2 Yes pale tipait eeza izi loloz tooni Zion. \q1 \v 23 Yau namin olman kat soone. Eemon aazne Yoova igham ghau tapirig isov, ve iŋgoor saawe tsiau tuuku. \b \q1 \v 24 Tauvene nasaav pani naghe: \b \q1 “Maaron tsiau, ugham ghau rekia sov. Pa namin kooŋ soone! \q2 Ve yo, o lepoogh tsio ighengheen tauvene taghon gha ila. \b \q1 \v 25 Yoova, muuŋ geeg, yo ugharaat taan puughu le tuŋia. \q2 Ve sambam saamba paam, ene nimam muuri. \x * \xo 102:25 \xt Gnp 1:1+; Hib 1:10+\x* \b \q1 \v 26-27 Eemon murei, sambam saamba ve taan pale tisaghat gha tilalez, imin uuli muŋgaana tau perekperekia na. \q2 Tauvene yo pale usik zi tilalez, \q2 ve uyol zi pa sambam saamba paaghu ve taan paaghu. \q2 Eemon yo ulepleep tauvene. \q2 Utortoor gabuam ve ŋgar tsio mako, ve saawe tsio irau isov mako. \x * \xo 102:26-27 \xt Mt 24:35; Hib 13:8; Yems 1:17; Syg 20:11\x* \b \q1 \v 28 Yei tau nibesbees payo ne, yo pale uŋgin natmaiŋa ve tileep poia. \q2 Ve paaghu toozi tau tivot murei na paam, yo pale ugham zi tiyooz ariaaŋ, ve tileep poia ila yo naghom irau saawe.” \c 103 \s1 Tapait Maaron pa poia tooni \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yau nasaav pa taug naghe yau aat napait Yoova pa poia tooni. \q2 Onoon kat, ila lolog ve ŋgar tsiau isov, yau aat napakur Yoova eeza patabuyaaŋ. \b \q1 \v 2 Nayol aliŋag muul. Yau aat napait Yoova pa poia tooni. \q2 Ŋgar ve gabua popoiazi naol tau i ighamgham zi payau ne, irau lolog iveegh pa eta ne mako. \q1 \v 3 I irewaar sosor tsiau, \q2 ve ipasovuur moroghooŋ tsiau naol isov. \x * \xo 103:3 \xt Igham 15:26, 34:7; Mbo 32:1+; 1Pe 2:24; 1Yo 1:9\x* \b \q1 \v 4 I igham mulin ghau pa mateegh. Tauta namaat mako. \q2 I igham ghau lolog poia kat imin tamtamon tau tighuru imin kinik. \q2 Pasaa, ŋgar tooni tau loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ ve iuluul zi, ene i itotoia payau paam. \b \q1 \v 5 Lepoogh tsiau to taan, i ighamgham leg gabua popoiazi maata maata le narao kat. \q2 Ve igham ghau namin paaghu muul, le tapirig tiina imin manbog. \x * \xo 103:5 \xt 2Kor 4:16\x* \q1 \v 6 Ŋgar tau Yoova ighamghamu, ene iduduuŋ mon. \q2 Tauvene tamtamon tisov tau koiazŋa titatan zi ve tigham saghatin zi na, i iyozyooz pazi, ve iuluul zi pa pataŋani toozi. \x * \xo 103:6 \xt Lu 4:18\x* \b \q1 \v 7 Muuŋ, Yoova ivotia gabua ve ŋgar tooni pa Mose. \q2 Ve itotoi uraat tintiina toman tapiri ila yes Israela matazi. \b \q1 \v 8 Yoova loolo isasaghatin ghiit, ve ighamgham poghani ghiit. \q2 Irau aate yavyav rekrekia mako. \q2 Poia tooni, ene tiina kat. I loolo isaghav ghiit ariaaŋ, ve iuluul ghiit irau saawe. Ve monmon itaghon saveeŋ tooni. \x * \xo 103:8 \xt Igham 34:6\x* \q1 \v 9 Onoon, pai siriv, i iŋgal mataan pa sosor toit. Eemon igham tauvene monmon mako. \q2 Ve irau ikis aatyavyav tooni le malau ne mako. Igheen rig, ve isov. \b \q1 \v 10 Onoon, isaav ighe tagham ŋgar tau isapir pa tutuuŋ tooni, ene Maaron irau iyat sosor toit ve ighur atuya pait. \q2 Eemon i ighamgham tauvene mako. \x * \xo 103:10 \xt Ro 6:23\x* \b \q1 \v 11 Yes tau tiroi pani ve titaghon ŋgar tooni na, Yoova loolo isaghav zi, ve poia tooni tiina izazaa toozi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tooni. \q2 Loolo poia tana, ene tiina kat, imin sooso to taan ve izala pa sambam. \x * \xo 103:11 \xt Mbo 57:10; Ep 3:18+\x* \b \q1 \v 12 Ve sosor toit tau tazorzoor Maaron aliiŋa ne, ene Yoova ipaghau zi tila malau kat pait, \q2 irau sooso to taan ziige tau ila pa aaz izaa, ve ila pa aaz izila. \b \q1 \v 13 Yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, i loolo isasaghatin zi, \q2 imin tamaanŋa lolozi isasaghatin ghiit. \x * \xo 103:13 \xt Is 63:16, 64:7+\x* \b \q1 \v 14 Pasaa, i tauu ta igharaat ghiit. \q2 Tauta monmon maata iŋgalŋgal ighe: Iit tamin ŋgaupup mon. \x * \xo 103:14 \xt Gnp 2:7, 3:18; Mbo 139:13+\x* \b \q1 \v 15 Lepoogh to iit tamtamon to taan, ene malau mako. Taleep rig, ve talaleen imin kikiliiŋ. \q2 Iit tamin manman ruuŋgu. Mboŋoozo, isaav ighe aaz izaa, ene iravalagh. Ve ravrav izi, ene imalai. \b \q1 \v 16 Ve ighe yaghur ivuvuura, \q2 ene pale itap izi, ve niia ŋginaaŋa. Taghita muul mako. \q1 \v 17-18 Eemon yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, \q2 i loolo isaghav zi ve iuluul zi irau saawe. Aazne ve taghon taghon gha ila. \q2 Ve natuzŋa ve timbuzŋa paam. I itotoi ŋgar duduuŋa pazi ve iseeŋga taghon gha ila. \q2 Tauvene yes tau matazi kisin saveeŋ tau yesŋa Maaron timbua, ve matazi iŋgal tutuuŋ tooni ve titaghoni na, \q2 i pale loolo isaghav zi, ve iuul zi taghon gha ila. \x * \xo 103:17-18 \xt Igham 20:6; Lu 1:50\x* \q1 \v 19 Yoova ighur niia to ghamuuŋ pooz igheen tuŋia izi sambam. \q2 I kinik tau ighamgham pooz pa gabua naol isov. \q1 \v 20 Tauvene yam aŋela to Yoova, yam asov apaiti pa poia tooni. \q2 Yam aŋela ariaŋamim tau aloŋlooŋ Yoova aliiŋa ve atataghoni na, apakuru. \b \q1 \v 21 Yam zaaba to sambam tau abesbees pa Maaron ve ataghon ŋgar tooni na, \q2 apait Yoova pa poia tooni! \b \q1 \v 22 Yam gabua to sambam ve taan tau Yoova igharaat gham ve aleep ila i saamba na, \q2 yam asov apaiti pa poia tooni. \q2 Ve yau paam, aat napait Yoova pa poia tooni. \c 104 \s1 Maaron igharaat gabua maata maata, ve iŋginŋgin zi \q1 \v 1-2 Yau nasaav pa taug naghe yau aat napait Yoova pa poia tooni. \q2 O Yoova, Maaron tsiau, yo ezam tiina kat. \q2 Tapirim tiina tomania mbonarim, ve gabuam naol isov tau ezam tiina pani na, ene ipabood ghom imin nonoghiiŋa to yes kinik. \x * \xo 104:1-2 \xt 1Tim 6:16\x* \q2 Muuŋ geeg, yo ugharaat sambam saamba imin niam to lepoogh irau moogh balbaala tau tamtamon tiraraava leso tileep ila saamba. \b \q1 \v 3 Ve upayooz ruum tsio izala yaa tau igheen ila sambam saamba na paavo. \q2 Yo ugham taitai imin lem karis, leso uyooz izala paavo ve ughau. \q2 Tauvene yaghur ibaad ghom, ve ughaughau ila sambam saamba. \b \q1 \v 4 Yo ugham yaghur imin lem mbaŋooŋa. \q2 Ve yav yaama, ene imin lem besooŋa. \f + \fr 104:4 \ft Yav yaama tane, ŋgara siriv tighe ene izaa to lalaav tau ighani milia. Ve siriv tighe ene izaa to aŋela siriv tau ghitoŋazi imin yav yaama. Muuŋ, Isaia ighita aŋela tauvene (Is 6:2).\f* \x * \xo 104:4 \xt Hib 1:7\x* \q1 \v 5 Muuŋ, yo ughur taan iyooz tuŋia ila puughu. \q2 Tauta irau izuur mako. Ighengheen tauvene. \b \q1 \v 6 Saawe tana, ugham te itav taan tomania loloz naol isov. \x * \xo 104:6 \xt Gnp 1:2\x* \b \q1 \v 7 Ra aliŋam izaa, ve uyaon te gha ighau. \q2 Aliŋam tapiri tiina imin lalaav luutu. \q2 Tauta te ilooŋ ghom, ve rekia mon ighau ila ilup ghi ila ziige ee, ve taan peria. \x * \xo 104:7 \xt Gnp 1:9-10\x* \b \q1 \v 8 Tauvene te imaak, ve loloz peria, ve imaak izi izi le nugh rapazi peria paam. \q2 Tauta aazne, yaa ve te tigheen duduuŋ ila niazi niazi tau yo taum ughuru pazi na. \b \q1 \v 9 Ve yo ughur ŋgat pa te ve taan. \q2 Leso te itav taan ve ireu nugh muul sov. \q2 Ŋgat tawe, te irau imalaaŋ pani mako. \x * \xo 104:9 \xt Gnp 9:15\x* \q1 \v 10 Yo ugham yaa tivot ila taan puura tau tighenaar taghon loloz zigezi, \q2 ve tireer taghon sariipa tizila pa nugh duduŋazi. \b \q1 \v 11 Yaa tawe tighenaar, leso gabua naol to su tighun. \q2 Doŋki sagsagŋa paam. Isaav ighe murun zi, ene pale tighunu le isooŋ zi. \b \q1 \v 12 Man tirau rumazi ila ai tau tiyooz ila yaa zigezi na bogazi, \q2 ve tileep ila ve titaŋtaŋ. \b \q1 \v 13 Yo uleep ila niam ta saaŋa we, ve ugham uman izizi ila loloz. \q2 Uraat tsio tana, tauta igham taan ŋgoreeŋa ivot ve gabua popoia naol titum poi. \q1 \v 14 Yo ugham kikiliiŋ itum, leso makau, sipsip ve gabua siriv paam tighan. \q2 Ve ughur gabua maata maata to iuul tamtamon paam. Leso tivazogh zi ve tigham uratoi zi. \q2 Yo ugham aniiŋ anooŋa ivotvot ila taan. \x * \xo 104:14 \xt Gnp 1:11\x* \b \q1 \v 15 Ve ughur ai vaen, leso tamtamon tigharaata ve tighun suuru, ve igham zi lolozi poia. \q2 Ve ugham ai oliv pazi paam. Leso tigham ŋgoreeŋa, ve tisop tinizi ma naghozi pani, le milmilia. \q2 Ve ugham aniiŋ maata maata pazi, ve tighani to ipalot zi. \b \q1 \v 16 Yoova, ai tsio mezepur tau uvazogh zi izi Lebanon na, \q2 yo uŋgin zi poi, ve ugham uman izizi pazi. Tauta aazne tizaa timin tintiina. \b \q1 \v 17 Ai tawe, man tirau rumazi izala bogazi. \q2 Ve man ŋgau, o tighagharaat rumazi ila ai tau imin yar na bogazi. \b \q1 \v 18 Loloz mamalaua dabazi, ene mekmek sagsagŋa niazi to lepoogh. \q2 Ve gabua siriv tau imin momot, ma uzuuv ma vene, ene tiyoŋyooŋ iloŋ ila maet tintiina sosozi izala loloz. \q1 \v 19 Yo ughur kaiyo to iŋgat saawe to ndaman. \q2 Ve aaz, ene iwatagh saawe sindei to izaa, ve saawe sindei to izila. \b \q1 \v 20 Yo ugham mboŋ izi le nugh ndoroom, \q2 leso gabua sagsagŋa to su tilaagh. \b \q1 \v 21 Tauvene laion paghpaaghu aliŋazi izazaa ve tilaghlaagh, ve tiliil lezi gabua to tighan. Ve Maaron tau igham pazi. \b \q1 \v 22 Saawe tau aaz izaa, mako timuul tila pa niazi to ghenooŋ, ve tizi tigheen. \b \q1 \v 23 Mako tamtamon anazi tivot tila pa ghamuuŋ uraat. \q2 Tighamgham uraat ila ila le ravrav izi. \q1 \v 24 O Yoova, yo ughur gabua maata maata. \q2 Ve gabua naol tau yo ugharaat zi na, titotoi ghom tighe ŋgar tsio tiina le tiina kat. \q2 Taan ivon kat pa gabua ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ tau yo ugharaat zi na. \q1 \v 25 Ve nagham ŋgar pa te paam. Ene tiina kat. \q2 Ve gabua ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ tau matazi yaryaare na tileep ila. Siriv tintiina, ve siriv geegeu. \q2 Gabua tawe, tanin zi, ene aat tarao mako. \b \q1 \v 26 Waaŋ tiravraav ila te paavo, \q2 ve Leviatan \f + \fr 104:26 \ft Yes Kanaana ve Babilona lezi sisiiŋ siriv tau isaav tauvene: Gabua saghati ee ileep ila te loolo. Tiwaat eeza tighe ‘Leviatan.’ Gabua tawe tiina le tiina kat, ve tapiri paam tiina kat. Tauvene yes Babilona ve Kanaana tiroi pani. Ve tighe muuŋ geeg, Leviatan iparav tomania Maaron, ve ipazaagh te le ireu nugh. Eemon Maaron iliivo ve itatani, tauta aazne gabua naol tileep poi. Ŋeer tau ibood mbouŋ tane, ivelegh sisiiŋ toozi tawe ighe gabua tana, Maaron ighita ighe tiina mako. Ene gabua sorok tau imomogheer ila te loolo.\f* \m ilaghlaagh ila te loolo. Gabua tana, tiina le tiina kat. Muuŋ geeg, yo ugharaata, leso imomogheer ila te. \q1 \v 27 Gabua naol tawe tighurghur matazi payo to ugham lezi aniiŋ. \q2 Saawe tau pitool zi, yo taum upanpan zi. \b \q1 \v 28 Yes tilepaar ila yo nimam. \q2 Isaav ighe ugham aniiŋ pazi, yes pale tighamu. \q2 Ighe ukaak nimam to upan zi, ene pale tighan gabua popoia le apozi isuŋ. \x * \xo 104:28 \xt Mt 6:26\x* \b \q1 \v 29 Ve isaav ighe uŋgooz naghom pazi, \q2 ene pale tiroi ve tivaghamgham. \q2 Ve isaav ighe upas avuvuzi ighau, \q2 ene pale timatmaat ve timin ŋgaupup muul. \b \q1 \v 30 Gabua naol tau tileep izi taan ne, yo uviv Avuvum ila pazi, tauta tileep matazi yaryaare. \q2 Ve saawe tau timaat, yo ugham paaghu toozi tivot izi taan, leso tigham niazi. \q1 \v 31 Yoova eeza tiina aat igheen taghon taghon gha ila. \q2 Ve i loolo poia pa gabua naol tau i igharaat zi na. \b \q1 \v 32 I tapiri tiina kat. Isaav ighe maata izi pa taan, ene pale taan irur. \q2 Ve isaav ighe itut loloz eta, ene pale yav ighan loloz tana. \q1 \v 33 Tauvene saawe tau naleep matag yaryaare, yau aat nambou mbouŋ to napait Yoova. \q2 Pale lolog poia pani, ve napakuru pa mbouŋ ila ila le lepoogh tsiau to taan isov. \b \q1 \v 34 Yoova igham ghau lolog poia kat. \q2 Tauvene saawe tau naleep ve naghamgham ŋgar pani, naghe i ighit ghau ve loolo poia pa ŋgar tsiau. \b \q1 \v 35 Eemon zeran sasaghatizi tau tighamgham sosor ila Yoova maata na, poia to i ipasov zi pa taan gha tilalez. \q2 Ve yau ene, nasaav pa taug naghe yau aat napait Yoova pa poia tooni. \q2 Aleluia! Tapait Yoova! \c 105 \s1 Maaron maata iŋgalŋgal tamtamon tooni Israela \q1 \v 1 Apait Yoova pa poia tooni, ve avotia eeza tiina. \q2 Asavia ŋgar tau i ighamghamu na irau nugh nugh, leso tiwataghi. \b \q1 \v 2 Ambou pani. Ambou ve apakuru. \q2 Avotia uraat tooni ŋgeretazi ta naol ne. Uraat tana, maata ite kat. \b \q1 \v 3 Yoova, i eeza patabuyaaŋ. Apaiti toman lolomim poia. \q2 Yes tau tizuari zi pani, ene pale lolozi poia kat ve tintinizi. \b \q1 \v 4 Suŋuuŋ tsiam iŋarui Yoova. Leso ipalot gham pa tapiri. \q2 Azuari gham to ala aleep ila naagho irau saawe. \b \q1 \v 5-6 Yam tau avot ila to Maaron besooŋa tooni Abaram, \q2 yam siŋ to Yakop tau Maaron isiigh gham amin i le na, \q2 matamim iŋgal gabua ŋgeretazi ve uraat tintiina tau Yoova ighamgham zi na. Uraat tooni tawe maata ite kat. \q2 Ve matamim iŋgal saawe naol tau i igabiiz tamtamon ve ighur atuya pazi na. \q1 \v 7 Yoova, i mon ta Maaron toit. \q2 Uraat to gabizooŋ tamtamon ve ghuruuŋ atuya pazi, ene i itotoia irau taan isov. \b \q1 \v 8 I monmon maata iŋgalŋgal saveeŋ mbuaaŋ tooni, ve itataghoni. \q2 Tutuuŋ tau Maaron isavia na, pale iyaryaaŋ tauvene, ve anooŋa ivotvot taghon taghon gha ila. \x * \xo 105:8 \xt Mbo 106:45, 111:5\x* \q1 \v 9 Muuŋ, i imbu saveeŋ tomania Abaram ighe yesuru tivalupu zi timin eemon. \q2 Ra ipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ tawe ila to Isak le iyaryaaŋ kat. \x * \xo 105:9 \xt Gnp 15:18, 17:2, 26:3; Lu 1:54+; Hib 6:14+\x* \b \q1 \v 10-11 Murei, ra ipariaaŋ saveeŋ tana muul ila to Yakop, \q2 ighe saveeŋ tane aat iyaryaaŋ taghon taghon gha ila. \q2 Ve isaav pa Yakop ighe: “Yau pale nagham taan Kanaan imin lem. \q2 Taan tana pale imin yo yamŋa paaghu tsio lemim motot.” \x * \xo 105:10-11 \xt Gnp 28:13, 35:12\x* \q1 \v 12 Saawe tana, yes eval mako. \q2 Ŋgiira mon. Ve tileep timin loom pa taan tane. \b \q1 \v 13 Laghooŋ toozi, titaghon ŋgar tauvene: Tileep rig izi nugh ee, mako tiburig muul ve tila tileep izi nugh ite. \q2 Tila tivot nugh to kinik ee ve tileep tomani zi. Le isov, o tipul zi, ve tila tivot to kinik ite, ve tileep tomani zi. \b \q1 \v 14-15 Laghooŋ toozi, ene Maaron tauu iŋginŋgini. \q2 I ipul tamtamon to nugh eta titatan zi ve tigham saghatin zi ne mako. \q2 I maata iŋgalŋgal zi, tauta iyaon kinik siriv ighe: \q2 “Yes tau nasiigh zi ve naghur zi timin uraata tsiau na, abugil zi sov! \q2 Pasaa, yes tana, yau naghur zi timin propet tsiau. Tauvene avaghamun zi sov.” \x * \xo 105:14-15 \xt Gnp 12:17, 20:3+\x* \q1 \v 16 Murei, ra Yoova igham pitool tiina ivot izi taan Kanaan. \q2 Saawe tana, Yakop tomania natŋa lezi aniiŋ mako kat. \b \q1 \v 17 Eemon Yoova imbaaŋ toozi ee imuuŋ pazi ila Isip. \q2 Ene Yosep tau tigholia ila gha imin mbesooŋa sorok. \x * \xo 105:17 \xt Gnp 37:27, 45:5\x* \b \q1 \v 18 Yes Isipa tizeeva iloŋ ila ruum to yavyavuuŋ, \q2 ve tikau aaghe pa sen, ve tighur ain liliita ila luua. \x * \xo 105:18 \xt Gnp 39:20\x* \b \q1 \v 19 Yoova itovtoov Yosep tauvene, le irau Yosep ivotia gabua siriv pa yes Isipa, le saveeŋ tooni anooŋa ivot. \q2 Tauvene saveeŋ tau Yoova isavia pani, ene ipaghazoŋai Yosep ighe i igham sosor mako, ve ŋgar tooni iduduuŋ. \b \q1 \v 20 Ra kinik to yes Isipa tau iŋgin nugh naol na, imbaaŋ ila ighe tipul Yosep ivot pa ruum to yavyavuuŋ. \b \q1 \v 21 Ve ighur Yosep imin daaba to Isip, ve ipuliir ruum tooni tomania gabua tooni naol isov ila i niima, leso iŋgin zi. \x * \xo 105:21 \xt Gnp 41:40\x* \b \q1 \v 22 Tauta Yosep imin daaba pa yes tau tighamgham uraat pa kinik na. \q2 I ipaduduuŋ yes tau tiuluul kinik pa ŋgar na, ve ipaghazoŋai zi pa ŋgar poia. \b \q1 \v 23 Eez tane ta yes Israela tau siŋ to Yakop na tila tivot izi Isip, \q2 ve tileep timin loom ila taan to Ham. \x * \xo 105:23 \xt Gnp 46:1+\x* \q1 \v 24 Yoova ipapalot zi, tauta tivot timin eval, le tapirizi iliiv koiazŋa. \x * \xo 105:24 \xt Igham 1:7\x* \b \q1 \v 25 Ra i itoor ŋgar to yes Isipa, ve tighur koi pa tamtamon tooni. \q2 Tauvene tiil eez to titombaan besooŋa tooni ve tigham saghatin zi. \q1 \v 26 Tauta Yoova imbaaŋ besooŋa tooni ru, Mose gha Aron, leso tiuul yes Israela. \q2 Aron tane, Yoova tauu ighuru to igham uraat tooni. \x * \xo 105:26 \xt Igham 3:10, 4:16\x* \b \q1 \v 27 Maaron ighe itotoi tapiri pa yes Isipa. Tauta ipalot Mose gha Aron, ve tigham gabua ŋgeretazi naol ve uraat tintiina ila yes Isipa sosozi. Uraat tau ivot izi taan to Ham, ene maata ite kat. \x * \xo 105:27 \xt Igham 7:9+\x* \q1 \v 28 Yoova igham ndoroom tiina ikau taan to yes Isipa. \q2 Pasaa, yes tizoor aliiŋa, ve tiŋguruut tamtamon tooni. \x * \xo 105:28 \xt Igham 10:22\x* \b \q1 \v 29 Ve i itoor yaa toozi isov imin siŋ, \q2 le iigh tisov timatmaat. \x * \xo 105:29 \xt Igham 7:19+\x* \b \q1 \v 30 Ra igham gob ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ tivot le taan toozi ivon pazi. \q2 Ruum loolo to kinik tauu, ene ivon pa gob paam. \x * \xo 105:30 \xt Igham 8:2\x* \b \q1 \v 31 Ve Yoova isaav, ve lasom tomania suum katini tivot, le tirau taan to yes Isipa. \x * \xo 105:31 \xt Igham 8:17\x* \b \q1 \v 32 Ve saawe tau uman ighe izi, ene uman izi mako. Yoova igham ais paatu paatu izi le ivaghamunia nugh. \q2 Ve igham nugh ighani milia, ve lalaav iŋgalŋgal gabua irau taan toozi isov. \x * \xo 105:32 \xt Igham 9:23+\x* \b \q1 \v 33 Tauta ivaghamunia ai vaen tomania ai fik toozi, \q2 ve iŋgal ai siriv tipolpol paam. \b \q1 \v 34 Ra isaav, ve siis tivot le katini kat. \q2 Tanin zi, aat tarao mako. \x * \xo 105:34 \xt Igham 10:12+\x* \b \q1 \v 35 Ve tighan aniiŋ tau yes Isipa tivazogh zi na raua tomania gabua siriv tau titum ila taan toozi na le isov kat. \b \q1 \v 36 Murei ra, Yoova iravuur natuzŋa aidabazŋa timataar irau taan toozi isov. \q2 Natuzŋa tau tipoop zi imin maata, tauta tisov. \x * \xo 105:36 \xt Igham 12:29\x* \q1 \v 37 Ra Yoova igham yes Israela tipul Isip, ve tivot tila. \q2 Saawe tau tiburig, tighamuur gol to yes Isipa tomania silva toozi, ve tila tomania. \q2 Ve laghooŋ toozi, tilaagh toman tapirizi. Toozi eta tapiri isov ve itap mako. \x * \xo 105:37 \xt Igham 12:35\x* \b \q1 \v 38 Saawe tau yes Israela tipul Isip ve tila, yes Isipa lolozi poia kat. \q2 Pasaa, yes Israela tau timin puughu pa pataŋani tau ivotvot pazi ne. Tauta roiŋ tiina igham zi. \q1 \v 39 Mataaz, Yoova igham taitai ivot gha ipoon aaz maata pa yes Israela. \q2 Ve mboŋ, i igham yav tiina ighan le isul nugh. \x * \xo 105:39 \xt Igham 13:21\x* \b \q1 \v 40 Saawe tau tighasoni pa lezi aniiŋ, i igham man kayau katini tivot, ve igham aniiŋ katini sambam ve izilam pazi. \q2 Tauvene tighamu gha tighan le apozi isuŋ. \x * \xo 105:40 \xt Igham 16:13+\x* \b \q1 \v 41 Yoova igham maet ivavaal le aavo ikaak, ve yaa prisia toman tapiri ivot. \q2 Yaa tawe ireer tiina izi nugh ŋginaaŋa tau le yaa mako na. \x * \xo 105:41 \xt Igham 17:6; 1Kor 10:4\x* \b \q1 \v 42 Yoova igham gabua naol tana pasaa, maata iŋgalŋgal saveeŋ tooni patabuyaaŋ tau imbua tomania besooŋa tooni Abaram. \q1 \v 43 Tauvene Yoova igherev tamtamon tooni Israel tau i tauu isiigh zi na, gha tipul Isip. \q2 Timboumbou ve tilolool toman lolozi poia ve tila. \b \q1 \v 44 Murei, ra i igham taan to nugh siriv pazi. \q2 Tauvene nugh tawe uraat toozi anooŋa, imin ruum, uum, ai, ve gabua toozi siriv paam, tauta isov imin yes Israela lezi. \q1 \v 45 Yoova igham tauvene pazi, leso tikis saveeŋ tooni tuŋia, \q2 ve matazi kisin tutuuŋ tooni ve titaghoni. \q2 Aleluia! Tapait Yoova! \c 106 \s1 Yes Israela tizorzoor Maaron aliiŋa. Eemon i ighamgham ŋgar popoia pazi \q1 \v 1 Aleluia! Tapait Yoova pa poia tooni toman loloon poia. Pasaa, i poia kat. \q2 I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 2 Sei irau isavia uraat tintiina tau Yoova ighamgham zi na? \q2 Ve sei irau ipaiti pa ŋgar popoia naol tau i ighamgham zi na ve ipasov zi? Eta irao mako. \q1 \v 3 Yes tau tighagharaat pataŋani to tamtamon ve titaghon ŋgar duduuŋa irau saawe, \q2 ene pale lolozi poia kat, ve poia to Maaron izazaa toozi. \q1 \v 4-5 O Yoova, saawe tau ugham poghania tamtamon tsio ve ugham mulin zi pa pataŋani toozi, na matam iŋgal ghau ve uul ghau paam. \q2 Maaron, yo taum usiigh yes Israela timin lem motot. Yes tamtamon tsio. Tauvene naghe taug naghit zi tileep poi. \q2 Leso yeŋa nilup ghei toman tintiinmai ve nipait ghom. \q1 \v 6 Yei nisosor wa. Nisosor pa eez tsio, raraate imin timbumaiŋa. \q2 Yei nighamgham ŋgar saghati. Ŋgar tsiei iduduuŋ ila yo matam mako. \q1 \v 7 Saawe tau timbumaiŋa tileep izi Isip na, yo ugham gabua ŋgeretazi tintiina ivotvot. \q2 Eemon tighilaal zi mako. \q2 Saawe naol, yo utotoi poia tsio pazi, itaghon ŋgar tsio tau lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \q2 Eemon yes tigham ŋgar pa uleeŋ tsio tana mako. \q2 Saawe tau tila tivot Te Siŋsiŋai, tizoor aliŋam, ve tighur murizi payo. \x * \xo 106:7 \xt Igham 14:11+\x* \q1 \v 8 Eemon Yoova, i eeza tiina pa tapiri ve poia tooni, ve ighe igham zi tighilaal katin tapiri. \q2 Tauta igham mulin zi. \b \q1 \v 9 Saawe tana, i isaav ariaaŋ pa Te Siŋsiŋai le ivalagh ghi imin ru. Sirivu ila pa tapir, sirivu ila pa ŋas, ve taan mamaasa ivot. \q2 Ra igherev yes Israela, ve tilaagh ila maghat tau igheen izila siiŋa kat na, gha tila tivool pa ziige ite. \x * \xo 106:9 \xt Igham 14:21+\x* \b \q1 \v 10 Tauvene i igham mulin zi ila koiazŋa nimazi. \q2 I iyooz pazi, ve iuul zi. Tauta yes tau tighur koi pazi na irau tivaghamun zi mako. \b \q1 \v 11 Saawe tana, te itav koiazŋa le tisov timataar. \q2 Eta ileep muul mako. \b \q1 \v 12 Maaron igham tauvene, tauta yes Israela tighur ila saveeŋ mbuaaŋ tooni, \q2 ve timbou mbouŋ to tipaiti. \x * \xo 106:12 \xt Igham 15:1+\x* \q1 \v 13 Eemon rekia mon ve lolozi iveegh pa gabua ŋgeretazi tau i igham zi na. \q2 Yes tisaŋan Maaron to ivotia ŋgar tooni pazi ne mako. \q2 Tigham gabua itaghon tauzi ŋgar toozi. \b \q1 \v 14 Saawe tau tilepleep izi nugh ŋginaaŋa, luazi itaŋ tighe le tighan aniiŋ popoia imin tau muuŋ tighanghani izi Isip. \q2 Tauvene titoov Yoova tapiri izi nugh ŋginaaŋa. \x * \xo 106:14 \xt Igham 16:3; 1Kor 10:6, 9\x* \b \q1 \v 15 Ve Maaron ilooŋ taŋiiz toozi ve igham lezi gabua tau tighason pani na. \q2 Eemon i igham moroghooŋ saghati ivot le ivaghamun zi paam. \q1 \v 16 Saawe tau tilepleep ila niazi to lepoogh izi nugh ŋginaaŋa, \q2 tamtamon toozi siriv tiburig ve tiŋooŋ pa Mose yesuru toogha Aron tau Yoova besooŋa tooni patabuyaaŋ na. Tighe tigham uraat raraate imin yesuru, o poia. \x * \xo 106:16 \xt Nam 16:1+\x* \b \q1 \v 17 Tauvene taan ikaak, ve Datan gha Abiram tomania ziiri waaro toozi tisov titaptap tizila, \q2 ve taan aavo ila ivool muul. \b \q1 \v 18 Ra yav ivot, ve ighan tamtamon siriv tau titaghon zi pa ŋgar toozi tawe. \q2 Zeran sasaghati tawe, yav yaama ighaniir zi le tisov. \q1 \v 19 Saawe tau yes Israela tilepleep izi loloz Sinai puughu, tigham gol ve tigharaat makau naatu tamoot anunu, \q2 ve tiput aghezi pani ve tipakuru. \x * \xo 106:19 \xt Igham 32:4\x* \b \q1 \v 20 Tauvene Maaron toozi tau eeza tiina pa tapiri ve poia tooni na, yes tighur murizi pani. \q2 Ve tighur gabua tau ighanghan kikiliiŋ na anunu igham Maaron niia. \x * \xo 106:20 \xt Ro 1:23\x* \q1 \v 21 Onoon kat, Maaron toozi tau igham uraat tintiina ivotvot izi Isip ve igham mulin zi na, lolozi iveghaini kat. \b \q1 \v 22 I igham gabua ŋgeretazi tintiina izi taan to yes Isipa, \f + \fr 106:22 \ft Saveeŋ tau tiboode na, isaav ighe ‘taan to yes Hama.’ Hama, ene Isipa ezazi ite.\f* \q2 ve igham uraat tintiina izi Te Siŋsiŋai ziige paam. \q2 Uraat tawe, tamtamon tighit zi le roiŋ tiina igham zi. \q2 Eemon yes Israela tigham ŋgar pa gabua tana mako. \b \q1 \v 23 Tauvene Maaron ighe ivaghamun zi le tisov. \q2 Eemon besooŋa tooni Mose tau i tauu isiigho na, \q2 iyooz ila Maaron naagho imin sigheu pa yes Israela. \q2 Tauta itatan Maaron aatyavyav tooni, ve Maaron ivaghamunia tamtamon tooni mako. \x * \xo 106:23 \xt Igham 32:11-14, 32+\x* \q1 \v 24 Saawe tau yes Israela tigharau taan Kanaan, yes tirere pa taan poia tau Yoova ighe igham pazi na. \q2 Pasaa, tighur ila saveeŋ mbuaaŋ tooni mako. \b \q1 \v 25 Yes lolozi pa loŋaaŋ Yoova aliiŋa mako. \q2 Tilepleep iloŋ ila balbaal toozi, ve lolozi ŋurŋuria pa Maaron. \b \q1 \v 26-27 Tauta Yoova niima izaa, ve imbu saveeŋ ariaaŋ ighe: \q2 I pale irav zi tisov timataar izi nugh ŋginaaŋa, \q2 ve ivarewai paaghu toozi gha timbiriis tirau nugh nugh. \q1 \v 28 Murei, ra yes Israela tila tivot loloz Peor. Saawe tana, tipaak yes tau tibesbees pa maaron karom Baal. \q2 Pasaa, aniiŋ tau zeran tawe tigham pa maaron maate toozi tawe, yes Israela tighani paam. \x * \xo 106:28 \xt Nam 25:1+\x* \b \q1 \v 29 Ŋgar tau tighamu na, ipas Yoova aate, le aate yavyav kat. \q2 Tauta igham moroghooŋ saghati ivot pazi. \b \q1 \v 30 Tauvene Pineas iburig ve irav tamtamon ru tau tizoor Maaron aliiŋa na gha timatmaat. \q2 Ra moroghooŋ saghati tawe isov. \x * \xo 106:30 \xt Nam 25:1-13\x* \b \q1 \v 31 Ŋgar tooni tawe, tauta Maaron ighita ighe i ŋeer duduuŋa. \q2 Ve Maaron pale maata iŋgalŋgali tauvene taghon taghon gha ila. \q1 \v 32 Yes Israela tila tivot yaa Meriba, ve tigham Yoova aate yavyav muul. \q2 Saawe tana, tigham pataŋani pa Mose paam. \b \q1 \v 33 Pasaa, yes tizoora kat le tipas aate. \q2 Tauta igham ŋgar poi mako, ve isik aliiŋa isosor. \x * \xo 106:33 \xt Nam 20:1+\x* \q1 \v 34 Saawe tau tiloŋ tila taan Kanaan, Yoova isaav ariaaŋ pazi ighe tirav yes tau tileep ta sewe na, tisov timataar. \q2 Eemon titaghon Yoova aliiŋa mako. \b \q1 \v 35 Yesŋa Kanaana tiluplup zi, ve titaghon ŋgar toozi. \b \q1 \v 36 Yes tibesbees pa maaron karomŋa toozi, \q2 ve ŋgar tawe imin liis pazi. \b \q1 \v 37 Ve tigham tauzi natuzŋa zitamoot ve zilivaa, gha tirav zi timaat, imin watooŋrau pa avuvu sasaghati. \b \q1 \v 38 Onoon kat, natuzŋa zitamoot ve zilivaa tau lezi sosor eta mako na, \q2 ene yes tirav zi timaat imin watooŋrau pa maaron karomŋa to yes Kanaana. \q2 Siŋ toozi tau imaliŋ na, ivaghamunia taan toozi le isaghat ila Maaron maata. \x * \xo 106:38 \xt Lo 18:10\x* \b \q1 \v 39 Ŋgar tau tighamu na, igham zi tisaghat kat ila Yoova maata. \q2 Yes tighur murizi pani, imin livaa tau ipul azaawa ve ila ighurghur boog. \q1 \v 40 Ŋgar tau tamtamon tooni Israela tighamu na, ene igham Yoova aate yavyav kat, \q2 ve loolo pazi mako le mako kat. \b \q1 \v 41 Tauta ipul zi tila nugh nugh nimazi. \q2 Yes tileep ila koiazŋa sambazi ve anazi tiŋgin zi. \b \q1 \v 42 Koiazŋa tawe tighur pataŋani naol pazi, \q2 ve titatan zi pa tapirizi, ve tigham zi timin besooŋa toozi. \q1 \v 43 Pai katini, Yoova ipas yes Israela pa pataŋani toozi. \q2 Eemon tighilaal uleeŋ tooni mako, ve tizorzoor aliiŋa, ve titaghon tauzi ŋgar toozi. \q2 Ŋgar toozi saghati tawe igham zi tivaghamgham. \b \q1 \v 44 Eemon Yoova ighita pataŋani toozi, ve ilooŋ taŋiiz toozi. \b \q1 \v 45-46 Pasaa, maata iŋgal saveeŋ tau imbua tomania timbuzŋa na, ve loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi. \q2 Tauta itatan aatyavyav tooni, \q2 ve igham yes tau tikiskis yes Israela na lolozi isaghatin zi ve tigham poghani zi. \q1 \v 47 O Yoova, Maaron tsiei, ugham mulin ghei ila koiamaiŋa nimazi! \q2 Ughita. Aazne, nileep irau nugh nugh. \q2 Uyau ghei, ve ulup ghei ila taan tsiei muul. \q2 Leso lolomai poia payo, ve nipait ezam patabuyaaŋ. \q2 Ve matamai iŋgal yo ezam ve tapirim tiina irau saawe. \q1 \v 48 Iit tapait Yoova pa poia tooni. I Maaron to iit Israela. \q2 Tapaiti ta aazne, ve taghon taghon gha ila! \q2 Ve eval tiina aat tisaav tighe: “Onoon kat.” \q2 Aleluia! Tapait Yoova! \c 107 \s1 Tapait Maaron pa poia tooni \q1 \v 1 Lolomim poia pa Yoova ve apaiti. Pasaa, i poia kat. \q2 Loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ, ve iuluul zi irau saawe. \q1 \v 2 Yes tau Yoova igham mulin zi ila koiazŋa nimazi na, irau tisavia saveeŋ tane. \q2 Pasaa, i iyooz pazi ve ipas zi tivot pa pataŋani toozi, ve igham zi tileep poi. \b \q1 \v 3 Muuŋ, koiazŋa tigham zi tila tileep irau nugh nugh. \q2 Siriv tileep ila pa nugh tau aaz izazaa pani, ve siriv tileep ila pa nugh tau aaz izila. \q2 Siriv tileep ila pa ragh puughu, ve siriv tileep ila pa yavaar puughu. \q2 Eemon Yoova iyau zi timuul tilam pa tauzi nugh toozi. \q1 \v 4 Tamtamon siriv, tivalaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa tau le yaa mako na. \q2 Ve tiliil eez tighe tila nugh eta, leso tileep ta sewe. Eemon tindeeŋ eez eta mako. \b \q1 \v 5 Pitool zi, ve murun zi, le tapirizi isov. \b \q1 \v 6 Tauvene tileep saghat. \q2 Eemon saawe tau titaŋ rarai Yoova pa uleeŋ, \q2 i iuul zi pa pataŋani toozi tawe. \b \q1 \v 7 Ve itotoi zi pa eez tau duduuŋa ve tuuku. \q2 Tauta titaghoni ve rekia tila tivot nugh poia ve tileep ta sewe. \b \q1 \v 8 Tauvene yes irau lolozi poia pa Yoova ve tipaiti pa poia tooni. \q2 Pasaa, i loolo isaghav iit tamtamon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat ŋgeretazi to iuul iit tamtamon. \b \q1 \v 9 Yes tau murun zi, i ighamgham yaa pazi to tighun ve isooŋ zi. \q2 Ve yes tau pitool zi, i irao zi pa gabua popoia le tirau kat. \x * \xo 107:9 \xt Mt 5:6; Lu 1:53\x* \q1 \v 10 Tamtamon siriv, yes tileep ila ndoroom tiina loolo, ve rigmon kanaŋ timaat. \q2 Yes tileep ila ruum to yavyavuuŋ loolo, ve ravraav tomania sen ighan nimazi ma aghezi le tisaghat kat. \b \q1 \v 11 Pasaa, tizorzoor Maaron aliiŋa. \q2 Maaron Tiina Tau Iliiv Zimaronŋa Tisov na, yes tivevelegh saveeŋ tooni imin kaut sorok. \b \q1 \v 12 Tauta i ighur uraat pataŋani kat izaa toozi, leso itatan zi. \q2 Yes irau tilaagh duduuŋ mako, ve titaptap tizizi. Pasaa, tibadbaad gabua pataŋani. Ve lezi tamtamon eta to iuul zi mako. \b \q1 \v 13 Tauvene tileep saghat. \q2 Eemon saawe tau titaŋ rarai Yoova pa uleeŋ, i iuul zi pa pataŋani toozi tawe. \b \q1 \v 14 I ipas zi tivot pa ndoroom tiina tawe loolo, ve igham zi tivot tila ghazooŋa. \q2 Ve ikuup motin ravraav tomania sen pa nimazi ma aghezi. \x * \xo 107:14 \xt Lu 1:79\x* \b \q1 \v 15 Tauvene yes irau lolozi poia pa Yoova ve tipaiti pa poia tooni. \q2 Pasaa, i loolo isaghav iit tamtamon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat ŋgeretazi to iuul iit tamtamon. \b \q1 \v 16 Ataman ariaŋazi to ruum to yavyavuuŋ tau tigharaat zi pa mbaras na, i irav valaghin zi. \q2 Ve ain ariaŋazi tau tipapalot ataman na, i iŋgoor polpolin zi. \q1 \v 17 Tamtamon siriv, yes tighamgham ŋgar to borauŋa ve tinoknok zoraaŋ saveeŋ. \q2 Yes tighamgham sosor, tauvene timorooŋ ve yavyavuuŋ tiina igham zi. \b \q1 \v 18 Lolozi pa ghaniiŋ aniiŋ eta mako. Isaav ighe tighita aniiŋ eta, ene pale atezi inaunau ve tilulu. \q2 Tauvene tileep ila naal aavo wa. \b \q1 \v 19 Yes tileep saghat. \q2 Eemon saawe tau titaŋ rarai Yoova pa uleeŋ, i iuul zi pa pataŋani toozi tawe. \b \q1 \v 20 I isaav, ve tinizi popoia muul. \q2 Muuŋ, tileep ila naal aavo. Ve i igham mulin zi pa mateegh. \b \q1 \v 21 Tauvene yes irau lolozi poia pa Yoova ve tipaiti pa poia tooni. \q2 Pasaa, i loolo isaghav iit tamtamon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat ŋgeretazi to iuul iit tamtamon. \b \q1 \v 22 Tauvene yes aat lolozi poia pa uraat tintiina tau i igham pazi na, ve tigham watooŋrau pani. \q2 Ve timbou toman aliŋazi tiina to tipakuru, ve tisavia uraat tooni tawe. \q1 \v 23 Tamtamon siriv, yes tizaa waaŋ, \q2 ve tiraav tila nugh malau to tiraukol. \b \q1 \v 24 Yes tighit katin Yoova tapiri, \q2 ve uraat tintiina tau i ighamghamu ila te paavo. \b \q1 \v 25 Pasaa, i isaav ariaaŋ, ve yaghur tiina izaa, \q2 le ipei dibom tintiina. \b \q1 \v 26 Dibom tintiina tawe iit waaŋ toozi izala kat, \q2 ve ipuli izi le rigmon kanaŋ izal izila mazavan tiina loolo. \q2 Tauvene roiŋ tiina igham zi le tapirizi isov. \b \q1 \v 27 Ve tivataptap imin tamtamon tau ighun gha ivaghamgham. \q2 Yes to te tiwatagh ghamuuŋ pooz. Eemon tirau gabua eta mako. \b \q1 \v 28 Tauvene tileep saghat. \q2 Eemon saawe tau titaŋ rarai Yoova pa uleeŋ, i iuul zi pa pataŋani toozi tawe. \b \q1 \v 29 I igham yaghur aate izi, ve dibom imaat. \x * \xo 107:29 \xt Yona 1:15; Lu 8:24\x* \b \q1 \v 30 Yes tighita taun izi, le lolozi poia. \q2 Ve Yoova igham zi tila tilooŋ nugh tau tighe tila pani na. \b \q1 \v 31 Tauvene yes irau lolozi poia pa Yoova ve tipaiti pa poia tooni. \q2 Pasaa, i loolo isaghav iit tamtamon ve iuluul ghiit. \q2 Ve ighamgham uraat ŋgeretazi to iuul iit tamtamon. \b \q1 \v 32 Tauvene isaav ighe eval tiina tilup zi pa suŋuuŋ, zeran tawe aat tila tomani zi ve tiyoor Yoova eeza. \q2 Ve saawe tau yes ŋginiiŋa tilup zi, zeran tawe aat tipait Yoova eeza ila naghozi paam. \q1 \v 33 Yoova irau igham yaa tintiina timaak le tigorgor kat, imin nugh tau le yaa mako na. \q2 Ve yaa tau tivotvot ila taan loolo na paam, i irau ipoon zi le taan loolo igorgor. \b \q1 \v 34 Isaav ighe nugh eta tinoknok ghamuuŋ ŋgar saghati, \q2 i irau ivaghamunia taan toozi tau ŋgoreeŋa tiina na, leso isaghat, ve gabua eta itum ila muul mako. \b \q1 \v 35 Ve isaav ighe nugh eta le yaa mako, i irau igham yaa ivot pani, ve ireer tiina. \q2 Taan tau loolo gorgori na, i irau igham yaa ivot pani. \b \q1 \v 36 Yes tau pitool zi na, i igham zi tila tileep ila taan poia tawe, \q2 ve tighamu imin lezi nugh to lepoogh. \b \q1 \v 37 Tauvene yes tivazogh aniiŋ ve vaen ila, \q2 le tighita anooŋa katini tivot. \b \q1 \v 38 Yoova ighur poia tooni izazaa toozi, tauta timasa timin eval. \q2 Ve maata pa makau, mekmek, ve sipsip toozi paam, le timasa timin naol. \b \q1 \v 39 Isaav ighe tamtamon to Maaron koiazŋa titatan zi le tapirizi isov, \q2 ve tigham saghatin zi le tileep saghat toman lolozi ipataŋan, \b \q1 \v 40 ene pale Yoova iuul zi, ve itatan daaba to koiazŋa tawe. \q2 Pale igham zi tivaghamgham, ve tivalaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa tau eez eta igheen ila mako. \b \q1 \v 41 Eemon yes tau tileep ila pataŋani loolo ve mbolaaŋ igham zi na, i ipaghau zi pa pataŋani toozi, \q2 ve maata pazi le timasa timin eval. \b \q1 \v 42 Ŋgar tooni tawe, zeran duduŋazi tighita, le lolozi poia kat. \q2 Ve zeran sasaghati tisov lezi saveeŋ eta muul mako. Saveeŋ toozi isov. \b \q1 \v 43 Tamtamon tau ighe le ŋgar, i aat igham ŋgar poi pa gabua tane, \q2 ve maata iŋgalŋgal ŋgar to Yoova tau loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi. \c 108 \s1 Ŋeer ee ipait Maaron ve ighasoni pa uleeŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Maaron, lolog ruru payo mako. \q2 Lolog isaghav ghom, ve naghur ilat tsiam ariaaŋ. \q2 Tauvene nasaav pa taug naghe: “Uburig ve umbou to upait Maaron!” \b \q1 \v 2 Lolog ighur naghe nughitun, o naburig, ve nagharaat taug, \q2 ve naravrav ambam tomania gita ila ila le aaz pisikia izaa. \b \q1 \v 3 Tiina tsiau, yau aat napait ghom pa poia tsio ila tamtamon to nugh nugh matazi. \q2 Pale yeŋa tamtamon to nughmariŋ nilup ghei pa suŋuuŋ, ve nait mbouŋ to napait ghom. \b \q1 \v 4 O Yoova, yo lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi. \q2 Ŋgar tsio tana, ene tiina le tiina kat. Izala izala le ikis sambam. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tsio tauvene paam. Izala le ikis taitai. \x * \xo 108:4 \xt Mbo 36:5\x* \q1 \v 5 Maaron, eval tiina aat tipait ezam izala le izala kat, iliv sambam saamba. \q2 Ve tipakur ghom pa tapirim ve poia tsio irau taan isov! \b \q1 \v 6 Maaron, yei tamtamon tsio. Lolom igheen tsiei kat. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve utotoi tapirim ve uul ghei. \q2 Ugham mulin ghei pa pataŋani tane. \q1 \v 7 Muuŋ, Maaron ileep izi nugh tooni patabuyaaŋ, ve isaav ighe: \q2 “Yau naparav le naliiv koiagŋa wa. \q2 Tauta lolog poia ve navalagh taan Sekem ve nugh duduuŋa to Sukot, ve nareii irau tamtamon tsiau. \b \q1 \v 8 Taan sirivu to Gileat, ve taan to yes Manase paam, ene yau tsiau. \q2 Yes Epraima timin hat ariaaŋa to ipoon dabag pa malmal. \q2 Ve yes Yuda timin titi tau nakisi imin ilaal pa pooz tsiau. \b \q1 \v 9 Taan sirivu to Moap, ene imin oon tsiau to ririwaaŋ. \q2 Ve taan sirivu to Edoma, ene nugh tau nasik zuzuuŋa to agheg pani. \q2 Ve yes Pilistia, yau naparav tomani zi le naliiv zi. Tauta tintinig ve aliŋag izaa.” \q1 \v 10 Sei irau igham ghau naliiv koiagŋa ve naloŋ nala nugh toozi tau didiiŋ ariaaŋa ilivuti na? \q2 Sei pale imuuŋ payau, ve igherev ghau nala navot taan sirivu to yes Edom? \b \q1 \v 11 Ite paam mako. Yo mon. \q2 Eemon Maaron, aazne yo ughur murim payei, ve upaak zaaba tsiei muul mako. \q1 \v 12 Maaron, uul ghei, leso niliiv koiamaiŋa. \q2 Pasaa, uleeŋ tau nighamghamu ila to tamtamon, ene anooŋa mako. \b \q1 \v 13 Eemon isaav ighe Maaron ilam tomani ghei, ene aat niliiv zi. \q2 I irau itatan zi, le tapirizi isov kat. \c 109 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipamuul ŋgar saghati to koiŋa imuul ila pa tauzi \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, saawe isov yau napapait ghom. \q2 Ulooŋ suŋuuŋ tsiau. Uneneeŋ sov! \b \q1 \v 2 Pasaa, zeran sasaghati tau avozi karom na, tighurghur koi payau, \q2 ve tiŋgalŋgal saveeŋ karom naol payau. \b \q1 \v 3 Koiagŋa tawe tisiksik saveeŋ sasaghati payau, \q2 ve tivaghamunia ezag sorok. \b \q1 \v 4 Muuŋ, yau lolog pazi, ve naghamgham ŋgar poia pazi. \q2 Eemon tiyat ŋgar poia ta nagham pazi na pa ŋgar saghati, ve tiŋgalŋgal saveeŋ naol payau. \q2 Eemon yau ŋeer to suŋuuŋ. \b \q1 \v 5 Ŋgar poia tau yau naghamgham pazi na, yes tiyatu pa ŋgar saghati. \q2 Yau lolog pazi. Eemon yes tighur koi payau, ve tighe: \b \q1 \v 6-7 “Taghur tamtamon saghati eta iyooz ila ziige to iŋgal saveeŋ pani. \q2 Leso saawe tau tipayooze pa savsaveeŋ, tighita tighe i isosor, ve tighur atuya pani. \q2 Ve nighe suŋuuŋ tooni paam, ene isosor ila Maaron maata. \b \q1 \v 8 Ŋeer tawe ileep malau izi taan sov. \q2 Tamtamon ite paam aat igham niia ve igham uraat tooni, o poia. \x * \xo 109:8 \xt Mbaŋ 1:20\x* \b \q1 \v 9 Azaawa pale imin naar, \q2 ve natŋa timin parooŋa. \b \q1 \v 10 Pale tireu natŋa ruum toozi tizi, ve tinaan zi tighawaar. \q2 Leso tivaghamgham, tivalaghlaagh, ve tisuŋsuŋ lezi gabua. \b \q1 \v 11 Isaav ighe ŋeer tawe igham bun ila to tamtamon eta, ene pale tamtamon tana ilam ve iyauur gabua tooni isov imin le. \q2 Gabua tau i ighun punita pani na, zeran to nugh ite pale tilam ve tighamuur zi. \b \q1 \v 12 Tamtamon eta igham poghania ŋeer tawe sov. \q2 Ve natŋa tau timin parooŋa na, tamtamon eta loolo isaghatin zi ve iuul zi sov. \b \q1 \v 13 Natŋa timataar le tisov, o poia. Leso ŋeer tawe eeza igheen muul sov, ve tamtamon lolozi iveegh pani. \b \q1 \v 14 Ŋgar saghati to timŋa, tamtamon pale tisavia pa Yoova, leso maata iŋgalŋgali. \q2 Ve sosor to tiina paam, Yoova ireua sov. \b \q1 \v 15 Tauvene sosor to ŋeer tawe tomania ziiri waaro tooni, Yoova pale maata iŋgalŋgali irau saawe, ve ipasovuur zi pa taan. \q2 Leso tamtamon lolozi iveghai zi kat. \q1 \v 16 Pasaa, ŋeer tawe maata iŋgal ve igham ŋgar poia eta pa tamtamon mako. \q2 Yes mbolaaŋa ve yes tau tileep ila pataŋani loolo na, i ighamgham saghatin zi, ve iravrav zi timatmaat. \b \q1 \v 17 Ŋgar to avoon saghati pa tamtamon, i loolo pani kat. \q2 Eemon saveeŋ tooni saghati tawe pale imuul pa tauu, ve ivaghamunia. \q2 Ŋgar to tasuŋ Maaron leso ighur poia tooni izaa to tamtamon, ŋeer tawe loolo pani mako. \q2 Tauvene poia to Maaron pale igheen malau pani. \b \q1 \v 18 Ŋgar to avoon saghati pa tamtamon, i ipulpuli mako. \q2 Ene imin nonoghiiŋa tau i loolo pani kat, ve inonogh ghi pani irau saawe. \q2 Eemon saveeŋ tooni saghati tawe pale imuul pa tauu, \q2 ve izila loolo imin yaa, ve ila irau tuua ta naol ne imin ŋgoreeŋ, ve ivaghamunia. \b \q1 \v 19 Saveeŋ tooni saghati tawe, pale imuul pa tauu ve ikauu, \q2 imin kawaal tau i ikawaala ila ŋgaali ve ipuusa pa puus irau saawe.” \q1 \v 20 O Yoova, saveeŋ sasaghati tau koiagŋa tiŋgalŋgali payau ne, \q2 upamuule ila pa tauzi. Leso uyat ŋgar toozi tawe. \b \q1 \v 21 Yoova, yo Maaron tsiau. Ezam tiina pa poia tsio ve uleeŋ tsio. \q2 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi irau saawe. \q2 Tauvene uyooz payau, ve upas ghau navot pa pataŋani tsiau tane. \b \q1 \v 22 Pasaa, aazne naleep saghat, ve leg eez eta mako. \q2 Tauvene ateg ipaparav ve lolog isaghat kat. \b \q1 \v 23 Yau namin gabua yavyaava tau ighe aaz izila, mako taghita muul mako. \q2 Yau namin siis tau yaghur ivuvuura gha ila. \b \q1 \v 24 Yau naŋgun taug pa ghaniiŋ aniiŋ alok wa. \q2 Tauvene nakoŋkoŋ, ve tuag isov peria, ve agheg imatmaat. \b \q1 \v 25 Isaav ighe koiagŋa tighit ghau, ene tivevelegh ghau ve tiŋiŋiŋ payau. \q2 Ve titurun luazi payau ve tighe: “Aa, ughita wa?” \q1 \v 26 Yoova, yo Maaron tsiau. Uul ghau lak! \q2 Ugham mulin ghau pa pataŋani tsiau tane. Pasaa, lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi. \b \q1 \v 27 Ugham koiagŋa tiwatagh yo nimam. Utotoi tapirim pazi ve tighit katini pa matazi. \q2 Leso tighilaal tighe yo ta Volaaŋa tsiau. \q1 \v 28 Onoon, yes avozi saghati payau. Eemon yo pale ughur poia tsio izaa tsiau. \q2 Isaav ighe koiagŋa tipaburigin malmal payau, yo pale utatan zi, ve upamuul zi tila toman mayazi. \q2 Leso ugham besooŋa tsio loolo poia ve tintini. \b \q1 \v 29 Tauvene yes tau tiŋgalŋgal saveeŋ payau ne, ugham zi tivaghamgham, ve tighau tila toman mayazi. \q2 Mayaŋa tana pale imin lezi nonoghiiŋa to tinonogh zi pani irau saawe. \q1 \v 30 Eemon yau aat lolog poia kat pa Yoova, ve avog ipaiti pa poia tooni toman aliŋag tiina. \q2 Saawe tau yeŋa eval tiina nilup ghei pa suŋuuŋ, yau aat nayoor eeza. \b \q1 \v 31 Pasaa, yes tau tileep ila pataŋani loolo ve titaŋ raraini pa uleeŋ na, i iyozyooz zigezi to iuul zi. \q2 Ve yes tau koiazŋa tiŋgalŋgal saveeŋ pazi ve tighe tirav zi timaat na, i igham mulin zi. \c 110 \s1 Mesia, i kinik ve ŋeer to watooŋrau \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova isaav pa Tiina tsiau ighe: \q2 “Ulam mbolem izi ila pa nimag tapir, le irau natatan koiamŋa ve tapirizi isov kat, ve uvaghaaz zi ila aghem saamba.” \x * \xo 110:1 \xt Mt 22:44; Mbaŋ 2:34; 1Kor 15:25; Hib 1:13\x* \q1 \v 2 O kinik, aazne yo ulepleep izi nugh Zion, ve Yoova igham titi to kinik payo to ipapalot ghom. Tauta tapirim tiina ve pooz tsio ila irau nugh nugh. Yoova isaav payo ighe: “Utatan koiamŋa tau tilivutin ghom na, \q2 ve ugham zi tileep ila sambam.” \q1 \v 3 Isaav ighe uburig ughe ula pa malmal, tamtamon tsio ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ pale lolozi ipazaagh zi tighe tilat gha yamŋa ala. \q2 Isaav ighe aaz pisikia izaa, geegeu tsio tau tirao pa malmal na, pale timeke tilat, ve tileep tirau loloz patabuyaaŋa tau tilivutin Yerusalem na, imin uwam to mboŋoozo itav kikiliiŋ. \q1 \v 4 Yoova imbu saveeŋ tomani ghom, ve ipariaaŋa le iyaryaaŋ kat. \q2 Irau itoor ŋgar tooni mako. Isaav payo ighe: \q2 “Yo ŋeer to watooŋrau imin Melkizedek. Ve yo aat uleep tauvene taghon taghon gha ila.” \x * \xo 110:4 \xt Gnp 14:18; Hib 5:6, 7:1+\x* \q1 \v 5 Maaron ileep ila pa nimam tapir ve ipapalot ghom. \q2 Saawe to aatyavyav tooni ighe ivot, i pale ipaburigin malmal ve iravuur yes kinik tisov. \b \q1 \v 6 Pale ighur atuya pa nugh nugh, ve irav zi timataar le patazi tizi tivaghengheen ila taan. \q2 Tauvene yes pooza tau tileep irau taan na, i pale iravuur zi le tisov. \x * \xo 110:6 \xt Syg 19:11-21\x* \b \q1 \v 7 Ve kinik tsiei, i pale ighun yaa tau ireer igharau eez ziige na, le tapiri ivot muul. \q2 Tauvene i pale iliiv malmal, ve tiini izaa. \c 111 \s1 Tapait Maaron pa uraat tooni, ve tataghon tutuuŋ tooni \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Isaav ighe zeran duduŋazi tilup zi pa suŋuuŋ, \q2 yau aat nala tomani zi, ve napakur Yoova toman lolog isov. \b \q1 \v 2 Pasaa, Yoova ighamgham uraat tintiina. \q2 Tauvene yes tau lolozi pa uraat tooni kat na, tighamgham ŋgar pa uraat tooni irau saawe tighe le tiwatagh katini. \b \q1 \v 3 Uraat tooni itotoi ighe i tapiri tiina ve poia kat. Tauta tamtamon titandagh pani. \q2 Ŋgar tooni duduuŋa pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \x * \xo 111:3 \xt Syg 15:3\x* \b \q1 \v 4 I ipaburigin ŋgar toit, leso mataan kisin uraat tooni ŋgeretazi. \q2 I loolo isasaghatin tamtamon tooni, ve ighamgham poghani zi. \b \q1 \v 5 Yes tau tiroi pani ve titaghon ŋgar tooni na, i ighamgham lezi aniiŋ. \q2 Ve saveeŋ tau yesŋa tamtamon tooni timbua to tivalupu zi timin eemon na, i maata iŋgalŋgali ve itataghoni irau saawe. \x * \xo 111:5 \xt Mt 6:31+\x* \b \q1 \v 6 Muuŋ, i igham uraat tintiina ila tamtamon tooni matazi, leso itotoi tapiri pazi. \q2 Saawe tana, i igham taan to nugh nugh imin lezi to tileep ila. \b \q1 \v 7 Uraat naol tau i igham zi na, ene itotoia ighe i itataghon saveeŋ mbuaaŋ tooni, ve ŋgar tooni iduduuŋ mon. \q2 Tauvene tutuuŋ isov tau i ighur zi na, iit aat taghur ila ve tataghon duduŋai zi. \b \q1 \v 8 Tutuuŋ naol tawe pale iyaryaaŋ tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Yoova ighur tutuuŋ tawe itaghon saveeŋ mbuaaŋ tooni ve ŋgar duduuŋa. \q1 \v 9 Muuŋ, i ipas tamtamon tooni tivot pa pataŋani toozi. \q2 Ve saawe tau yesŋa timbu saveeŋ to tivalupu zi timin eemon, aavo iyaryaaŋ pazi ighe titaghon saveeŋ mbuaaŋ toozi tawe ŋgara irau saawe. \q2 I tapiri tiina ve eeza patabuyaaŋ kat. Tauta taroi pani, ve tataghon ŋgar tooni. \b \q1 \v 10 Ŋgar to taroi pa Yoova ve tataghon ŋgar tooni, ene imin puughu pa ŋgar poia. \q2 Yes tau titaghon saveeŋ tooni na, tiwatagh eez to tigham lepoogh poia. \q2 Tauvene iit aat tapakuru irau saawe! \c 112 \s1 Poia to Maaron izazaa to yes tau titaghon eez tooni \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Ŋeer tau ighe iroi pa Yoova ve itaghon ŋgar tooni, \q2 ve tutuuŋ to Yoova ighamu loolo poia, \q2 ene aat tintini ve poia to Maaron izazaa tooni. \b \q1 \v 2 Ve paaghu tooni pale timin zeran tau ezazi tintiina. \q2 Tauvene yes tau tiduduuŋ ila Maaron maata na, tamtamon to taan tane pale titandagh pa paaghu toozi ve poia to Maaron izazaa toozi. \b \q1 \v 3 Zeran duduŋazi, ruum toozi ivon kat pa kuaz ve gabua popoia katini. \q2 Ve ŋgar toozi duduuŋa pale igheen ariaaŋ tauvene taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 4 Isaav ighe ŋeer duduuŋa eta ileep ndoroom tiina loolo, ene pale ghazooŋa to Maaron isulu. \q2 Tamtamon tauvene, loolo isasaghatin tamtamon, ve ighamgham poghani zi, ve itotoi ŋgar duduuŋa pazi. \q1 \v 5 Tamtamon tau ighe maata reiŋ gabua, ve iyokia gabua tooni pa uleeŋ tamtamon, \q2 ve itaghon ŋgar duduuŋa mon pa uraat tooni, ene pale ileep poia. \x * \xo 112:5 \xt Mbo 37:21, 26; Lu 6:30+\x* \b \q1 \v 6 Tamtamon duduuŋa tauvene, tovaaŋ eta irau ighamu itap ne mako. \q2 Ve tamtamon pale matazi iŋgalŋgali pa ŋgar poia tooni tawe taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 7 Isaav ighe ilooŋ gabua saghati eta vaaru, i irau iroi mako. \q2 Pasaa, inumeer Yoova ve ghuruuŋ ila tooni iyaryaaŋ kat. \b \q1 \v 8 Tauvene roiŋ irau ighamu mako. \q2 Iyozyooz ariaaŋ, le ighita Maaron itatan koiŋa. \b \q1 \v 9 I maata iŋgalŋgal yes mbolaaŋa, ve ireirei gabua pazi. \q2 Ŋgar tooni duduuŋa pale igheen ariaaŋ tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Tauvene eeza pale imin tiina, ve tamtamon titandagh pani. \x * \xo 112:9 \xt Lu 19:8; Mbaŋ 9:36; 2Kor 9:9\x* \q1 \v 10 Zeran sasaghati tighita ŋgar tau ivotvot pani na, le atezi yavyav ve tiŋaaŋ maripazi pani. \q2 Eemon irau tigham ŋgar eta pani mako. \q2 Pale saghatiiŋ ivot pazi ve tilalez. \q2 Tauvene gabua popoia tau tighurghur matazi pani na, ene irau ivot pazi mako. \c 113 \s1 Maaron, i eeza tiina ve poia puughu \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yam besooŋa to Yoova, apakuru, ve apait eeza. \b \q1 \v 2 Apait Yoova pa poia tooni \q2 ta aazne, ve taghon taghon gha ila! \b \q1 \v 3 Yam tau aleep ila pa aaz izaa, ve ila pa yam tau aleep ila pa aaz izila, apait Yoova eeza! \q1 \v 4 Yoova ileep saaŋa kat, ve nughmariŋ tileep ila i saamba. \q2 Eeza ve tapiri iliiv gabua naol isov to sambam. \b \q1 \v 5 Sei ta irao Maaron tsiei Yoova? Eta imin i mako. \q2 I ilepleep ila niia to ghamuuŋ pooz tau igheen saaŋa kat. \b \q1 \v 6 Tauvene i aat maata izila le izila kat ta siiŋa geeg we, o ighita gabua to sambam saamba ve taan. \q1 \v 7-8 Eemon yes tau lezi ezazi mako, ve yes mbolaaŋa tau monmon tilala nugh to sikiiŋ pen ve tiliil lezi aniiŋ na, \q2 i loolo iveghai zi mako. \b \q1 I ipapakur zi ve iuluul zi, leso tileep poi toman tintinizi. \q2 Tauvene yes irau tileep tomania yes daaba tau tighamgham pooz pa tamtamon. \x * \xo 113:7-8 \xt 1Sam 2:8; Lu 1:52\x* \b \q1 \v 9 Ve yes zilivaa tau upazi na, i ighamgham lezi niazi popoia to lepoogh, \q2 ve ighamgham lezi natuzŋa. \q2 Tauvene tileep tomania natuzŋa tawe, ve lolozi poia kat. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 114 \s1 Maaron igham Israela timbuzŋa tipul Isip \q1 \v 1 Muuŋ, Israela tipul Isip ve tila. \q2 Yakop paaghu tooni tipul tamtamon tau aliŋazi ite na, ve tivot. \x * \xo 114:1 \xt Igham 12:41\x* \b \q1 \v 2 Indeeŋ tana, yes Yuda timin Yoova niia patabuyaaŋ to lepoogh. \q2 Ve yes Israela, tileep ila i niima ve iŋgin zi. \x * \xo 114:2 \xt Igham 19:5, 24:3+\x* \b \q1 \v 3 Saawe tau Te Siŋsiŋai ighita Yoova tamtamon tooni tilam, i iroi ve ighau. \q2 Ve yaa Yordan ighit zi, le ipamuule iloŋ ila ve ipot imin yaa naliu. \x * \xo 114:3 \xt Igham 14:21\x* \b \q1 \v 4 Ve loloz tauvene paam. Yogyoog itok le tiyatyaat imin mekmek. \q2 Ve nugh mbua mbua tiyatyaat imin sipsip natŋa. \x * \xo 114:4 \xt Igham 19:18\x* \q1 \v 5 O te, saa gabua ivot payo, ta ughau? \q2 Ve yaa Yordan, puughu mindai ta utoor ghom ve umuul uzala? \b \q1 \v 6 Ve yam loloz ve nugh mbua mbua, ayatyaat pasaa? \q1 \v 7 O taan, uyamaan ghom! Malau mako pale Yoova ilam. \q2 Paita Maaron to Yakop ilam, ve itotoi tapiri payo. \b \q1 \v 8 I ta igham yaa ivot ila maet, ve izi ipot imin yaa naliu. \q2 Onoon kat, i igham yaa ivot ila maet ariaaŋa, ve ireer izi. \c 115 \s1 Yoova, i Maaron tauu \q1 \v 1 O Yoova, yei lolomai pa tamtamon tipait ezamai mako. \q2 Tipait yo ezam pa tapirim ve poia tsio, o poi. \q2 Pasaa, lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi, ve utaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio irau saawe. \q2 Tauvene utotoi tapirim ve uul ghei. \b \q1 \v 2 Mako pale nugh nugh tivelegh ghom, ve tisaav payei tighe: \q2 “Aa, Maaron tsiam ileep sindei?” \b \q1 \v 3 Eemon yei niwatagh: Maaron tsiei, i ileep izi sambam. \q2 Ve saa ŋgar tau i ighe ighamu, ene ighamu mon. \q1 \v 4 Nugh nugh tighagharaat maaron toozi pa silva ma gol. \q2 Maaron karomŋa tawe, tamtamon tigharaat zi pa nimazi. \x * \xo 115:4 \xt Mbaŋ 19:26; Syg 9:20\x* \b \q1 \v 5 Yes lezi avozi. Eemon tisavsaav mako. \q2 Ve lezi matazi. Eemon tighita nugh mako. \b \q1 \v 6 Yes lezi taliŋazi. Eemon tilooŋ saveeŋ mako. \q2 Ve lezi uzuzi. Eemon tinuŋuz gabua eta vaazi mako. \b \q1 \v 7 Yes lezi aghezi. Eemon irau tilaagh mako. \q2 Ve lezi nimazi. Eemon irau tikis gabua eta ve tiyamaana mako. \q2 Onoon kat, saveeŋ ma taŋiiz eta ivot pa avozi mako. \x * \xo 115:7 \xt Mbo 135:15+; 1Kor 12:2\x* \b \q1 \v 8 Tamtamon tau tighagharaat maaron karomŋa tauvene ve tinumeer zi, \q2 ene tisov timin maaron toozi tawe. Tirau gabua eta mako. \q1 \v 9 Yam eval tiina to Israel, anumeer Yoova. \q2 Pasaa, i ta Uleeŋa tsiam, ve imin sigheu payam. \x * \xo 115:9 \xt Mbo 37:3, 62:8\x* \b \q1 \v 10 Ve yam to watooŋrau tau avot ila to Aron na paam, anumeer Yoova! \q2 Pasaa, i ta Uleeŋa tsiam, ve imin sigheu payam. \b \q1 \v 11 Tauvene yam tau aroi pa Yoova ve ataghon ŋgar tooni na, yam asov anumeera. \q2 Pasaa, i ta Uleeŋa tsiam, ve imin sigheu payam. \q1 \v 12 Yoova maata iŋgalŋgal ghei. Ve i pale ighur poia tooni izaa tsiei. \q2 Pale ighur poia tooni izaa to yes to watooŋrau tau tivot ila to Aron na, \q2 ve ighur poia tooni izaa to eval tiina to Israel paam. \b \q1 \v 13 Tauvene yes tau tiroi pani ve titaghon ŋgar tooni na, i pale ighur poia tooni izaa toozi tisov. \q2 Yes tau lezi ezazi mako, ve yes tau ezazi tintiina na paam. \q1 \v 14 Yoova pale igham gham tomania paaghu tsiam amasa amin naol. \b \q1 \v 15 Yoova ta ighur sambam ve taan. \q2 I pale ighur poia tooni izaa tsiam. \q1 \v 16 Sambam, ene Yoova nugh tooni. \q2 Ve taan, ene i igham pa iit tamtamon to taleep ila. \b \q1 \v 17 Yes tau timaat gha tizila mateegha niazi na, eta aavo luutu mako. Tineneeŋ mon. \q2 Irau tipait Yoova muul mako. \b \q1 \v 18 Eemon iit tau taleep mataan yaryaare, o loloon poia pa Yoova, ve tapaiti pa poia tooni. \q2 Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 116 \s1 Ŋeer ee ipait Maaron pa uleeŋ tooni \q1 \v 1-2 Yau lolog igheen to Yoova kat pasaa, i ilooŋ taŋiiz tsiau. \q2 Yau nataŋ raraini pa uleeŋ, ve i ighur taliiŋa payau ve iuul ghau. \q2 Tauvene saawe tau naleep izi taan, suŋuuŋ tsiau aat iŋaruini irau saawe. \b \q1 \v 3 Liis to mateegh, rigmon kanaŋ igham ghau. \q2 Ravraav to mateegh ikaukau ghau, ve ighe igherev ghau nazila nugh to mateegha. \q2 Tauvene igham lolog ipataŋan, ve roiŋ tiina igham ghau. \b \q1 \v 4 Tauta nataŋ rarai Yoova naghe: \q2 “O Yoova, paita namaat tane. Uul ghau lak!” \q1 \v 5 Yoova loolo isasaghatin ghiit, ve ighamgham poghani ghiit. \q2 Ŋgar tooni, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 6 Yes tau irau tiuul tauzi mako na, Yoova tauu iŋgin zi, ve iuluul zi. \q2 Imin yau. Saawe tau pataŋani itatan ghau le tapirig imbool, i ilam ve igham mulin ghau. \b \q1 \v 7 Tauta aazne, ateg izi ve lolog poia muul. \q2 Pasaa, Yoova igham poghani ghau kat. \q1 \v 8-9 Onoon kat, i igham mulin ghau pa mateegh, ve ipasov taŋiiz tsiau. \q2 Ve i ta ikiskis ghau. \q2 Tauta natap mako, ve aazne naleep matag yaryaare. \q2 Ve laghooŋ tsiau, nazuari ghau naghe le nataghon ŋgar tau iduduuŋ ila Yoova maata. \b \q1 \v 10 Muuŋ, yau nasaav pa taug naghe: “Pataŋani tiina igham ghau le naleep saghat.” \q2 Eemon nakis ghuruuŋ ila tsiau tuŋia. \b \q1 \v 11 Pataŋani tawe igham ghau nail eez. Tauvene nasik saveeŋ sorok naghe: “Tamtamon tisov, avozi karom mon. Irau nanumeer eta mako.” \x * \xo 116:11 \xt Ro 3:4\x* \q1 \v 12 Pale nagham saa pa Yoova to nayat ŋgar popoia maata maata tau i ighamgham zi payau ne? \b \q1 \v 13 Yau aat nagham rubruub vaen, ve naliŋi izala watooŋrau tsiau paavo to napaiti, ve nasuŋ pani toman lolog poia. \q2 Pasaa, i igham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \b \q1 \v 14 Tauvene saawe tau Yoova tamtamon tooni tilup zi pa suŋuuŋ, \q2 yau aat nataghon saveeŋ tau nambua pani na, ve nagham uratoini ila matazi. \x * \xo 116:14 \xt Mbo 22:25, 66:13\x* \q1 \v 15 Yes tau lolozi isaghav Yoova ariaaŋ ve titaghon eez tooni na, i loolo igheen toozi kat. \q2 Tauvene i irau ighita mateegh to toozi eta imin kaut sorok ne mako. \x * \xo 116:15 \xt Mbo 72:14\x* \q1 \v 16 O Yoova, yau besooŋa tsio. \q2 Nabesbees payo imin muuŋ tinaŋ ibesbees payo. \q2 Muuŋ, naleep saghat imin tikau ghau pa ravraav. Eemon yo upoola payau, tauta aazne naleep poi. \b \q1 \v 17 Tauvene yau aat nagham watooŋrau payo, ve nasuŋ payo toman lolog poia, ve napait ghom. \b \q1 \v 18-19 Saawe tau Yoova tamtamon tooni tizala Yerusalem, \q2 ve tilup zi pa suŋuuŋ iloŋ ila sirsiir to rumei tooni loolo, \q2 yau aat nataghon saveeŋ mbuaaŋ tsiau tane, ve nagham uratoini ila matazi. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 117 \s1 Nugh nugh aat tipait Maaron eeza \q1 \v 1 Yam tamtamon to nugh nugh, apait Yoova! \q2 Yam tau aleep irau taan na, asov ayoor eeza. \x * \xo 117:1 \xt Ro 15:11\x* \b \q1 \v 2 Pasaa, poia tooni, ene tiina le tiina kat. \q2 I loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi irau saawe. \q2 Ve ŋgar to taghoniiŋ saveeŋ mbuaaŋ tooni paam, ighengheen tauvene, taghon taghon gha ila. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 118 \s1 Yes Israela tipait Maaron pa uleeŋ tau i igham pazi \q1 \v 1 Lolomim poia pa Yoova ve apaiti! Pasaa, i poia kat. \q2 I loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi. \b \q1 \v 2 Yam eval tiina to Israel, alup avomim ve asaav aghe: \q2 “I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi.” \b \q1 \v 3 Ve yam to watooŋrau tau avot ila to Aron na paam, asaav aghe: \q2 “I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi.” \b \q1 \v 4 Tauvene yam tau aroi pa Yoova ve ataghon ŋgar tooni na, asov asaav aghe: “I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi.” \q1 \v 5 Muuŋ, yau naleep ila pataŋani tiina loolo ve leg eez mako. Tauvene nataŋ rarai Yoova pa uleeŋ. \q2 Ve i ilooŋ aliŋag, ve ipas ghau navot pa pataŋani tsiau. Tauta aazne naleep ila nugh ghazooŋa. \b \q1 \v 6 Isaav ighe Yoova ileep zigeg, yau irau naroi mako. \q2 Pasaa, tamtamon pale tigham saa payau? \x * \xo 118:6 \xt Mbo 56:4, 121:7; 2Tim 4:18; Hib 13:6\x* \b \q1 \v 7 Yoova ivool tsiau, ve iuluul ghau. \q2 I aat itatan koiagŋa ila matag, ve naliiv zi. \x * \xo 118:7 \xt 1Kor 15:57; 1Yo 5:4\x* \b \q1 \v 8 Iit tanumeer tamtamon to taan sov. \q2 Tanumeer Yoova ve tayooŋ ila tooni, o poia. \b \q1 \v 9 Yes daaba tau tighamgham pooz na paam, tanumeer zi sov. \q2 Tanumeer Yoova ve tayooŋ ila tooni, o poia. \q1 \v 10 Muuŋ, nugh nugh tilam tilivutin ghau tighe tigham malmal payau. \q2 Eemon Yoova, tauta napasov zi. \b \q1 \v 11 Tiŋarui ghau tilam, ve tilivutin ghau, le leg sooso eta to naghau mako. \q2 Eemon Yoova, tauta napasov zi. \b \q1 \v 12 Yes timorau ghau imin ŋgururuuv. \q2 Eemon Yoova, tauta napasov zi, le tapirizi isov. \q2 Yes timin yav tau ighan regh gha iyaryaar, ve rekia mon imaat. \b \q1 \v 13 Yes tipaburigin malmal payau, ve rigmon kanaŋ titatan ghau. \q2 Eemon Yoova iuul ghau, tauta tivaghamun ghau mako. \b \q1 \v 14 Pasaa, i Uleeŋa tsiau ariaaŋa. \q2 Yau naghamgham tapirig ila tooni, ve i imin sigheu payau. \q2 Tauta nambou mbouŋ to napait eeza. \q1 \v 15 Alooŋ. Zeran duduŋazi tilepleep ila balbaal toz toz, ve tiyoryoor Yoova eeza toman lolozi poia. Pasaa, i iliiv koiazŋa wa. \q2 Tisavsaav tighe: “Yoova niima tapir, ene pataŋani. \b \q1 \v 16 Niima iparav ariaaŋ kat. \q2 I igharaat ghi pa malmal, ve iparav le iliiv koiŋa!” \b \q1 \v 17 Yau irau namaat soone. Pale naleep matag yaryaare. \q2 Leso navotia uraat tintiina tau Yoova ighamgham zi. \b \q1 \v 18 Onoon, i ilos katin ghau. \q2 Eemon ipul ghau namaat mako. \x * \xo 118:18 \xt 1Kor 11:32; Hib 12:5\x* \b \q1 \v 19 Tauvene akaak ataman to zeran duduŋazi payau. \q2 Leso nataghoni naloŋ nala, ve napait Yoova pa ŋgar tau i igham payau na. \q1 \v 20 Ene ataman to Yoova. \q2 Yes tau tiduduuŋ ila i maata, o titaghoni tiloŋ tila. \x * \xo 118:20 \xt Mbo 15:1, 24:3+; Syg 22:14\x* \q1 \v 21 Yoova, yo ulooŋ suŋuuŋ tsiau, ve ugham mulin ghau pa pataŋani tsiau. \q2 Tauvene lolog poia payo ve napait ghom. \b \q1 \v 22 Maet tau yes to raoŋ ruum matazi veleghini ve tisiki ilale, \q2 tauta imin puughu pa ruum, leso ipaloti ve ruum iyooz ariaaŋ izala paavo. \x * \xo 118:22 \xt Mt 21:42; Mk 12:10+; Mbaŋ 4:11; 1Pe 2:7\x* \b \q1 \v 23 Maaron tauu igham gabua tane ivot. \q2 Ve yei nighita imin gabua ŋgereeta ee ila matamai. \b \q1 \v 24 Saawe ta aazne, Yoova ighuru. \q2 Tauvene tintiniin ve loloon poia pani. \x * \xo 118:24 \xt Pil 4:4\x* \q1 \v 25 O Yoova, lolom isaghatin ghei ve ugham mulin ghei! \q2 Uul ghei, leso gabua naol isov ivot poi payei. \q1 \v 26 Ŋeer tane ilam pa Yoova eeza. Tauvene poia to Yoova aat izaa tooni. \q2 Yei tau nileep ila Yoova rumei tooni loolo na, nighasoni nighe ighur poia tooni izaa tsiam. \x * \xo 118:26 \xt Lu 13:35, 19:38; Yo 12:13\x* \q1 \v 27 Yoova, i Maaron tauu! \q2 I igham poghani ghiit, ve ghazooŋa tooni isul ghiit. \q2 Akis tuum raua ve ala alivutin artaal ve apakuru. \q1 \v 28 Yo Maaron tsiau. Yau lolog poia payo ve napait ghom pa poia tsio. \q2 Onoon kat, yo ta Maaron tsiau. Tauvene yau aat nayoor ezam. \q1 \v 29 Apait Yoova pa poia tooni toman lolomim poia. Pasaa, i poia kat. \q2 I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \c 119 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ighur loolo kat pa Maaron aliiŋa \s1 Tataghon Maaron saveeŋ tooni, o poia tooni izaa toit \q1 \v 1 Yes tau tighamgham sosor mako, ve laghooŋ toozi iduduuŋ mon itaghon saveeŋ to Yoova, \q2 ene aat poia tooni izazaa toozi ve tintinizi. \b \q1 \v 2-3 Yes tau matazi kisin eez tau Maaron ighuru pa tamtamon tooni na, ve titaghoni irau saawe, \q2 ve tighur lolozi isov iŋarui Maaron, ve tizuari zi to tiwataghi kat, \q2 ve yes tau tighamgham sosor mako, \q2 ve laghooŋ toozi, titaghon Maaron eez tooni, \q2 ene pale tintinizi pa poia to Maaron tau izaa toozi. \x * \xo 119:2-3 \xt Yo 14:21+; Mbaŋ 24:16; 1Tim 1:5\x* \b \q1 \v 4 Yoova, yo ughe nitaghon tutuuŋ tsio eŋaeŋa ŋgara le nitaghoni kat. \b \q1 \v 5 Tutuuŋ tsio tau tigheen pataghaaŋ na, yau naghe le nayaryaaŋ pa taghoniiŋ zi. \b \q1 \v 6 Pa ighe matag iŋgalŋgal tutuuŋ tsio tisov, \q2 ene irau mayag ila eval tiina matazi mako. \b \q1 \v 7 Eez tsio to gabizooŋ gabua, ene iduduuŋ mon. Isaav ighe upaghazoŋai ghau pani, \q2 ene aat lolog poia payo, ve napait ghom toman lolog ŋgalaaŋa. \b \q1 \v 8 Tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, yau aat matag kisin zi ve nataghon zi irau saawe. \q2 Tauvene ughur murim payau sov. \s1 Tagham ŋgar poia ila to Maaron \q1 \v 9 Isaav ighe ŋeer paaghu eta maata iŋgal tauu ve ighe laghooŋ tooni iŋgalaaŋ mon ila yo matam, ene pale igham saa? \q2 I aat maata iŋgal aliŋam ve itaghoni. \b \q1 \v 10 Yau naghur lolog isov iŋarui ghom, ve nazuari ghau naghe le nawatagh katin ghom. \q2 Tauvene upul ghau nasapir pa tutuuŋ tsio sov. \b \q1 \v 11 Yau naghita aliŋam imin gabua tauu. Tauvene naghur poghania ila lolog. \q2 Leso ipalot ghau, ve nagham sosor payo sov. \b \q1 \v 12 O Yoova, yau napait ghom pa poia tsio. \q2 Upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 13 Tutuuŋ tsio naol tau yo uvoti zi na, avog pale isavi zi le tisov. \b \q1 \v 14 Eez tau yo ughuru payei na, saawe tau nataghoni, ene igham lolog poia kat, imin yes tau tipakur zi pa kuaz to taan. \b \q1 \v 15 Matag itaghon tutuuŋ tsio eŋaeŋa ŋgara naghe le naghazooŋ pazi. \q2 Ve matag iŋgalŋgal eez tsio irau saawe. \b \q1 \v 16 Tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, tigham lolog poia le poia kat. \q2 Irau lolog iveegh pa aliŋam mako. \s1 Maaron aliiŋa ipalot ghiit, leso tayooz ariaaŋ pa badooŋ pataŋani \b \q1 \v 17 O Yoova, yau besooŋa tsio. Utotoi poia tsio payau. \q2 Leso naleep poia, ve nataghon aliŋam irau saawe. \b \q1 \v 18 Upaghazoŋai ŋgar tsiau, leso naghilaal ŋgar popoia naol tau tighenaar ila saveeŋ tsio loolo na. \b \q1 \v 19 Taan tane, ene nugh tsiau duduuŋ mako. Yau naleep namin loom pani mon. \q2 Tauvene ugham ghau naghazooŋ pa tutuuŋ tsio naol ŋgara. \x * \xo 119:19 \xt Pil 3:20; 1Pe 2:11; Hib 11:13\x* \b \q1 \v 20 Saawe isov, yau napasawal naghe le utotoi ghau pa eez tsio to gabizooŋ gabua, o poi! \b \q1 \v 21 Yes tau tivelegh ghom ve tipapait tauzi na, yo uyaonyaon zi, ve aatyavyav tsio izazaa toozi. \q2 Pasaa, tisasapir pa tutuuŋ tsio. \b \q1 \v 22 Ve yau, o matag kisin eez tau yo ughuru payei na, ve nataghoni irau saawe. \q2 Tauvene saveeŋ veleghiiŋ ve mayaŋa tau tisiksik zi payau ne, upaghau zi payau. \b \q1 \v 23 Yes daaba tau tighamgham pooz na paam, tilup zi ve tiliil eez tighe tivaghamun ghau. \q2 Eemon yau besooŋa tsio. Tauvene yau aat matag itaghon tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, ve nagham ŋgar pazi poi. \b \q1 \v 24 Eez tau yo ughuru payei, ene igham ghau lolog poia le poia kat. \q2 Ve ipaduduuŋ ghau, leso nawatagh saa ŋgar tau pale nataghoni. \s1 Taghur loloon pa saveeŋ onoon ve tataghoni \q1 \v 25 Yau tapirig isov, ve rigmon kanaŋ namaat ve nagheen ila ŋgaupup. \q2 Upaburigin ghau, ve ugham tapirig ivot muul itaghon saveeŋ tsio. \b \q1 \v 26 Ŋgar isov tau naghamgham zi, ene yau navoti zi payo. Tauta ulooŋ suŋuuŋ tsiau ve uul ghau. \q2 Upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 27 Tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, upaghazoŋai ghau pa eez to taghoniiŋ zi. \q2 Ve yau aat matag itaghon uraat tsio ŋgeretazi, ve nagham ŋgar pazi poi. \b \q1 \v 28 Yau lolog ipataŋan le tapirig isov. \q2 Upalot ghau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 29 Uul ghau to naleep soghan pa ŋgar karom. \q2 Saveeŋ tsio, ene imin eez to poia tsio izaa tsiau. \b \q1 \v 30 Yau lolog ighur naghe yau aat nataghon eez to saveeŋ onoon. \q2 Ve matag iŋgalŋgal eez tsio to gabizooŋ gabua. \b \q1 \v 31 O Yoova, eez tau yo ughuru payei na, yau nakisi igheen tuŋia ila lolog. \q2 Tauvene upul ghau sov! Pale mayag. \b \q1 \v 32 Yo upaghazoŋai ghau pa gabua katini. \q2 Tauta tinig izaa pa taghoniiŋ eez to tutuuŋ tsio. \s1 Taghason Maaron to ipaghazoŋai ghiit pa tutuuŋ tooni \q1 \v 33 O Yoova, tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, upaghazoŋai ghau pa eez to taghoniiŋ zi. \q2 Leso matag kisin zi, ve nataghon zi ila ila le saawe tsiau isov. \b \q1 \v 34 Upaghazoŋai ghau pa saveeŋ tsio ŋgara. \q2 Leso matag kisini, ve nataghoni toman lolog irau saawe. \b \q1 \v 35 Umuuŋ ve utotoi eez payau, leso nataghon tutuuŋ tsio. \q2 Pa eez tana, ta igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 36 Upaburigin lolog, leso nataghon eez tau yo ughuru payei na, ve nagham ŋgar pa ndouŋ leg kuaz to taan sov. \x * \xo 119:36 \xt Lu 12:13+; 1Tim 6:9+\x* \b \q1 \v 37 Upaghau matag pa gabua soroksorok to taan tau anoŋazi mako na, \q2 ve upalot ghau to nataghon eez tsio. Leso naleep poi. \b \q1 \v 38 Yau besooŋa tsio. Tauvene matam iŋgal saveeŋ mbuaaŋ tsio, ve ugham anooŋa ivot payau. \q2 Saveeŋ tsio tana iŋarui tamtamon tisov tau tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio. \b \q1 \v 39 Saveeŋ saghati tau koiagŋa tisiksiki payau na, ene igham ghau naroi. Pa isaav ighe tamtamon tighur ila saveeŋ toozi tawe, ene pale mayag. \q2 Tauvene utatan saveeŋ toozi, leso tamtamon tighur ila sov. \q2 Pasaa, eez tsio to gabizooŋ tamtamon, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 40 O Yoova, yau naghe nataghon tutuuŋ tisov tau yo ughur zi na. \q2 Tauvene utaghon ŋgar tsio duduuŋa, ve ugham ghau naleep poia muul. \s1 Maaron aliiŋa ipariaaŋ ghiit to taghur ila tooni \q1 \v 41 O Yoova, yau nawatagh: Yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. Utotoi ŋgar tana payau paam, o poi. \q2 Tauvene ugham mulin ghau pa pataŋani tsiau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 42 Leso yau irau nayol saveeŋ veleghiiŋ tau tisiksiki payau na. \q2 Pasaa, yau naghur ila saveeŋ tsio. \b \q1 \v 43 Yau naghurghur matag pa gabizooŋ tsio. \q2 Tauvene uul ghau lak! Leso avog ivotia gabuam tau avom onoon ve utataghon saveeŋ tsio irau saawe. \b \q1 \v 44 Yau aat nataghon saveeŋ tsio irau saawe. \q2 Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 45 Tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, yau nazuari ghau pa taghoniiŋ zi. \q2 Tauvene gabua eta irau ipoon eez payau mako. \b \q1 \v 46 Eez tau yo ughuru payei na, yau aat navotia ila yes kinik naghozi paam. \q2 Pa yau naroi, ma mayag pa tamtamon eta mako. \x * \xo 119:46 \xt Mt 10:18+; Mk 13:9; 1Pe 3:15\x* \b \q1 \v 47 Tutuuŋ tsio ta naol ne, tigham lolog poia le poia kat. \q2 Tauta lolog pazi kat. \b \q1 \v 48 Yau lolog pa tutuuŋ tsio ta naol ne, ve napatab pazi. Tauvene nait nimag izaa, ve napait ghom pa tutuuŋ tsio. \q2 Tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, matag itaghon zi naghe nagham ŋgar pazi poi. \s1 Isaav ighe tabaad pataŋani, Maaron aliiŋa pale irav ateen \q1 \v 49 Yau besooŋa tsio. Matam iŋgalŋgal saveeŋ tau umbua tomani ghau na. \q2 Pa saveeŋ tsio tawe ipapalot ghau to naghur matag payo, ve nasaŋan uleeŋ tsio. \b \q1 \v 50 Isaav ighe pataŋani igham ghau, ene pale saveeŋ tsio iuul ghau to naleep poia. \q2 Ŋgar tane, ta irav ateg le ateg izi. \b \q1 \v 51 Yes tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom na, monmon tivevelegh ghau paam. \q2 Eemon yau naghur murig pa saveeŋ tsio mako. \b \q1 \v 52 O Yoova, yau matag iŋgalŋgal saawe naol tau muuŋ ugabiiz tamtamon ve ughur atuya pazi. \q2 Tauta ipalot ghau, ve igham ateg izi. \b \q1 \v 53 Isaav ighe naghita zeran sasaghati tighur murizi pa saveeŋ tsio, \q2 ene igham ghau ateg yavyav kat. \b \q1 \v 54 Taan tane, yau naleep pani namin loom mon, \q2 ve natoor mbouŋ katini pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 55 Yoova, matag iŋgalŋgal ghom pa mboŋ paam, ve nataghon saveeŋ tsio. \b \q1 \v 56 Yau gabuag tauvene: \q2 Tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, matag kisin zi ve nataghon zi irau saawe. \s1 Loloon poia pa Maaron ve tataghon saveeŋ tooni \q1 \v 57 Yoova, yau naghit ghom naghe yo gabua tauu. Yau naleep ilat tsio imin taan poia ee tau tipuli payau to naleep ila. \q2 Yau nambu saveeŋ payo naghe yau aat nataghon aliŋam. \b \q1 \v 58 Taŋiiz tsiau iŋarui ghom toman lolog: \q2 Lolom isaghatin ghau, ve ughur poia tsio izaa tsiau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 59 Yau nagabiiz laghooŋ tsiau naghe ene iduduuŋ mako. \q2 Tauta natoor ŋgar tsiau, ve naghe nataghon eez tau yo ughuru payei. \b \q1 \v 60 Ve irau nasaŋan mako. \q2 Yau aat rekia mon ve nataghon tutuuŋ tsio. \b \q1 \v 61 Zeran sasaghati tighur liis naol to tikis ghau. \q2 Eemon irau lolog iveegh pa tutuuŋ tsio mako. \b \q1 \v 62 Yau naburig pa mboŋ anooŋa, \q2 ve napait ghom. Pasaa, eez tsio to gabizooŋ gabua, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 63 Yes tau tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio na, \q2 yau lolog pazi ve nagham zi timin zetagŋa. \b \q1 \v 64 O Yoova, yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. Ŋgar tsio tana, yo utotoia irau taan isov. \q2 Upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, leso nawatagh zi kat. \s1 Maaron, i poia kat \q1 \v 65 O Yoova, yau besooŋa tsio. Yo ughamgham poghani ghau kat itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 66 Yau naghur ila naghe tutuuŋ tsio ta naol ne, ene popoia mon. \q2 Tauvene upaghazoŋai ghau pa ŋgar poia ve eez to gabizooŋ poghania gabua. \b \q1 \v 67 Muuŋ, yau nasosor pa eez tsio. \q2 Eemon yo ulos ghau ve upaduduuŋ ghau, tauta aazne matag kisin aliŋam ve nataghoni. \b \q1 \v 68 Yo poiam kat. Ve ŋgar tau ughamgham zi na paam, ene popoia mon. \q2 Upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 69 Yes tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom na, tiŋgalŋgal saveeŋ karom payau ve tivaghamunia ezag. \q2 Eemon matag kisin tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, ve nataghon zi toman lolog. \b \q1 \v 70 Zeran tawe lezi ghilalooŋ rigta mako. \q2 Eemon yau, saveeŋ tsio igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 71 Pataŋani tau muuŋ igham ghau, ene poia. \q2 Pasaa, ipaduduuŋ ghau, ve ipaburigin ŋgar tsiau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 72 Saveeŋ tau ivot ila avom na, yau naghita imin gabua tauu. \q2 Iliiv maet silva ma gol ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ. \s1 Tutuuŋ to Maaron, ene iduduuŋ mon \q1 \v 73 Taum nimam igharaat ghau, ta navot. \q2 Tauvene upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio ta naol ne, leso nagham ŋgar pazi poi. \b \q1 \v 74 Yes tau tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio, isaav ighe tighit ghau, ene pale lolozi poia. \q2 Pasaa, yau naghur ila saveeŋ mbuaaŋ tsio, ve naghurghur matag naghe naghita anooŋa ivot. \b \q1 \v 75 O Yoova, yau nawatagh: Eez tsio to gabizooŋ tamtamon, ene iduduuŋ mon. \q2 Ve yo utaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio irau saawe. \q2 Tauta ulos ghau to upaduduuŋ ghau. \b \q1 \v 76 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \q2 Utotoi ŋgar tauvene payau paam itaghon saveeŋ tau yo umbua payau na. \q2 Leso urav ateg, ve upalot ghau. \q2 Pa yau besooŋa tsio. \b \q1 \v 77 Lolom isaghatin ghau, ve uul ghau to naleep poi. \q2 Pasaa, saveeŋ tsio, tauta igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 78 Yes tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom na, tinoknok ŋgaliiŋ saveeŋ karom payau. Utatan zi ve ugham zi mayazi. \q2 Eemon yau, o matag itaghon tutuuŋ naol tau yo ughur zi na naghe nagham ŋgar pazi poi. \b \q1 \v 79 Yes tau tiroi payo ve titaghon ŋgar tsio, o tilam payau ve yeŋa nilup ghei. \q2 Pa zeran tauvene tiwatagh eez tau yo ughuru pa tamtamon tsio. \b \q1 \v 80 Yau naghe ŋgar tau igheen ila lolog ne, eta isosor sov, ve nataghon duduŋai tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. Leso mayag sov. \s1 Taŋiiz to ŋeer tau izuari ghi pa taghoniiŋ tutuuŋ to Maaron \q1 \v 81 O Yoova, yau nakaria saŋaniiŋ pa uleeŋ tsio, le tapirig isov kat. \q2 Eemon yau naghur ila naghe aliŋam pale ighur anooŋa. \b \q1 \v 82 Yau naghurghur matag naghe naghita saveeŋ mbuaaŋ tsio ighur anooŋa. Eemon nasaŋan le mako. \q2 Pale ŋeez o uul ghau ve ateg izi? \b \q1 \v 83 Yau nasaghat ve tamtamon lolozi iveghai ghau wa. Tighit ghau namin pen. \q2 Eemon tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, lolog iveegh pazi mako. \b \q1 \v 84 Yau besooŋa tsio. Puughu mindai ta yo umamarar koiagŋa, ve tighamgham pataŋani payau? \q2 Pale ŋeez o ugabiiz zi, ve ughur atuya pazi? \b \q1 \v 85 Ughita. Yes tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom na, titai puura payau tighe natap nazila. \q2 Zeran tawe titaghon saveeŋ tsio mako. \b \q1 \v 86 Tutuuŋ tsio tisov, ene popoiazi mon. Tauvene yei irau ninumeer zi to tipaduduuŋ ghei. \q2 Aazne, tamtamon tighur pataŋani payau sorok. Tauvene uul ghau lak! \b \q1 \v 87 Pasaa, malau mako pale tipasov lepoogh tsiau to taan. \q2 Eemon tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, yau naghur murig pazi mako. \b \q1 \v 88 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. Tauvene uŋgin ghau naleep poi. \q2 Leso matag kisin eez tau yo ughuru payei na, ve nataghoni irau saawe. Eez tana, taum avom isavia. \s1 Maaron aliiŋa pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila \q1 \v 89 O Yoova, saveeŋ tsio pale iyaryaaŋ izi sambam, ve ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \x * \xo 119:89 \xt Mt 5:18; Lu 16:17, 21:33; 1Pe 1:25\x* \b \q1 \v 90 Tamtamon tipopoop, ve paaghu toozi tivotvot taghon taghon gha ila. \q2 Ve gabuam tau avom onoon ve utataghon saveeŋ tsio na paam. Ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Yo ta ughur taan igheen tuŋia ila niia. Irau izuur mako. \b \q1 \v 91 Muuŋ le ilam aazne, gabua naol isov tigheen tuŋia ila niazi niazi itaghon saveeŋ tau yo usavia na. \q2 Ve gabua naol isov, ene timin besooŋa tsio. \b \q1 \v 92 Saveeŋ tsio igham lolog poia le poia kat. \q2 Imin ta mako, kanaŋ pataŋani tsiau igham ghau nalaleg. \b \q1 \v 93 Tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, irau lolog iveegh pa eta mako. Mako le mako kat. \q2 Pasaa saveeŋ tsio, tauta igham ghau vuvuŋag ila ve naleep poia muul. \b \q1 \v 94 Yau namin lem wa. Tauvene ugham mulin ghau lak! \q2 Pasaa, yau nazuari ghau pa taghoniiŋ tutuuŋ naol tau yo ughur zi na. \b \q1 \v 95 Aazne, zeran sasaghati tighamgham lilin ghau tighe tirav ghau namaat. \q2 Eemon matag iŋgalŋgal eez tau yo ughuru payei. \b \q1 \v 96 Yau naghita gabua eta tau ivot geeg ne mako. Gabua ta naol ne, tisov timuul mon. \q2 Eemon tutuuŋ tsio, o irao kat. Ene puughu tiina, ve poia le poia kat. \s1 Saveeŋ to Maaron imin puughu pa ŋgar poia \q1 \v 97 Yau lolog pa saveeŋ tsio kat! \q2 Tauvene saawe ta naol ne, mboŋoozo ila le ravrav izi, matag itaghoni ve naghamgham ŋgar pani. \b \q1 \v 98 Tutuuŋ tsio igheen ila ŋgar tsiau irau saawe. \q2 Tauta ŋgar tsiau iliiv koiagŋa ŋgar toozi. \b \q1 \v 99 Ŋgar tsiau iliiv yes ŋgara tau tipaduduuŋ ghau ne paam. \q2 Pasaa, matag itaghon eez tau yo ughuru payei na, ve naghamgham ŋgar pani. \b \q1 \v 100 Ve ŋgar tsiau iliiv zolmana ŋgar toozi paam. \q2 Pasaa, tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, matag kisin zi, ve nataghon zi irau saawe. \b \q1 \v 101 Yau napaghau taug pa eez sasaghati ta naol ne, \q2 leso nataghon aliŋam. \b \q1 \v 102 Yau naghur murig pa tutuuŋ tsio duduŋazi mako. \q2 Pasaa, yo taum ta upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tana. \b \q1 \v 103 Tok suuru, ene poia pa ghunuuŋ. Eemon saveeŋ tsio, ene poia le poia kat. Iliiv tok suuru. \b \q1 \v 104 Tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, ene tiuul ghau pa ghilalooŋ ŋgar poia. \q2 Tauta naghur koi pa ŋgar karom naol isov. Mako pale igherev ghau to napul eez tsio. \s1 Saveeŋ to Maaron ighur ghazooŋa pait \q1 \v 105 Saveeŋ tsio, ene imin lam tau isul ghau. \q2 Ve imin ghazooŋa payau, leso nalaagh taghon eez tsio. \x * \xo 119:105 \xt Mbo 119:130; 2Pe 1:19\x* \b \q1 \v 106 Gabizooŋ tsio, ene iduduuŋ mon. Tauta nambu saveeŋ payo ve napariaaŋa le iyaryaaŋ kat naghe yau aat nataghon eez tsio to gabizooŋ gabua. \b \q1 \v 107 O Yoova, pataŋani tiina kat igham ghau le naleep saghat. \q2 Uul ghau to naleep poi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 108 Yau lolog poia payo ve napait ghom pa poia tsio. \q2 Naghe paitooŋ tsiau tane imin watooŋrau poia ila matam. \q2 Upaghazoŋai ghau pa eez tsio to gabizooŋ gabua. \b \q1 \v 109 Monmon yau nalepleep ila naal aavo. \q2 Eemon lolog iveegh pa saveeŋ tsio mako. \b \q1 \v 110 Onoon, zeran sasaghati tighur liis payau. \q2 Eemon tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, yau nasapir pazi mako. \b \q1 \v 111 Eez tau yo ughuru payei, ene gabua poia tau yo ugham payau. Yau aat nakiskisi tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Pasaa, igham ghau lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 112 Tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, ŋgar tsiau iyaryaaŋ naghe yau aat nataghon zi le irau saawe tsiau isov. \s1 Taghur loloon pa Maaron ve saveeŋ tooni \q1 \v 113 Yes tau tibees payo toman lolozi eemon mako ve ŋgar toozi ru na, yau lolog pazi mako. \q2 Eemon saveeŋ tsio, yau lolog pani kat. \x * \xo 119:113 \xt Yems 1:7-8, 4:8\x* \b \q1 \v 114 Yo umin niag to yoŋgaaŋ, ve umin sigheu payau. \q2 Tauvene naghur ila saveeŋ tsio, ve naghurghur matag naghe naghita anooŋa ivot. \b \q1 \v 115 Yam zeran tau aghamgham ŋgar saghati na, aghau payau! \q2 Pasaa, yau naghe nataghon tutuuŋ to Maaron tsiau. \b \q1 \v 116 O Yoova, upalot ghau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. Leso nayooz ariaaŋ ve naleep poia. \q2 Isaav ighe naghur matag payo sorok, ene pale mayag. \x * \xo 119:116 \xt Ro 5:4+\x* \b \q1 \v 117 Ukis ghau tuŋia. \q2 Leso naleep poi, ve matag kisin tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, ve nataghon zi irau saawe. \b \q1 \v 118 Tamtamon tisov tau tisapir pa tutuuŋ tsio na, yo ughur murim pazi. \q2 Ŋgar toozi karom, ene itotoi zi ighe yes tipul eez tsio wa. \b \q1 \v 119 Zeran sasaghati tau tileep izi taan na, yo ughit zi timin pen ve usik zi tilalez. \q2 Tauta lolog isaghav eez tau yo ughuru payei. \b \q1 \v 120 Yau nagham ŋgar payo, le roiŋ tiina igham ghau ve tinig irur. \q2 Ve ŋgar tsio tau monmon ugagabiiz tamtamon ve ughur atuya pazi, ene paam igham ghau naroi. \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ibesbees pa Maaron \q1 \v 121 Yau nagham ŋgar popoia ve ŋgar duduuŋa mon. \q2 Tauvene upul ghau nala koiagŋa nimazi sov. \b \q1 \v 122 Yau besooŋa tsio. Tauvene uyooz payau ve uul ghau. Leso naleep poi. \q2 Yes tau tipapait tauzi ve tivelegh ghom na, upul zi tigham saghatin ghau sov. \b \q1 \v 123 Yau naghurghur matag pa uleeŋ tsio. Ve nakaria saŋaniiŋ wa. \q2 Pale ŋeez o uul ghau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio? \b \q1 \v 124 Yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. Utotoi ŋgar tana payau paam. Pa yau besooŋa tsio. \q2 Ve upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 125 Yau besooŋa tsio. Tauvene upaghazoŋai ghau, leso naghilaal ŋgar poia, ve nawatagh katin eez tau yo ughuru payei na. \b \q1 \v 126 O Yoova, aazne tamtamon tizorzoor saveeŋ tsio. \q2 Uburig ve ugham ŋgar eta pazi lak! \b \q1 \v 127 Onoon kat, yau lolog pa tutuuŋ tsio ta naol ne iliiv gol. \q2 Gol tau ŋgalaaŋa ve poia kat na paam, naghita naghe tutuuŋ tsio iliivo. \b \q1 \v 128 Tauvene tutuuŋ naol tau yo ughur zi, tauta ipaduduuŋ ghau pa laghooŋ tsiau. \q2 Ve naghur koi pa eez naol tau tigherev ghau to naghur murig payo. \s1 Taghur loloon pa Maaron aliiŋa \q1 \v 129 Eez tau yo ughuru payei, ene poia le poia kat. \q2 Tauvene matag kisini ve nataghoni irau saawe. \b \q1 \v 130 Isaav ighe tipaghazoŋai saveeŋ tsio puughu pa tamtamon, ene imin ghazooŋa pazi. \q2 Ve yes tau ŋgar toozi tiina mako na, saveeŋ tsio igham ŋgar toozi ivot, leso tighilaal ŋgar poia. \x * \xo 119:130 \xt Mbo 19:7; 2Tim 3:15+\x* \b \q1 \v 131 Yau lolog pa tutuuŋ tsio kat, \q2 imin tamtamon tau murunu le isaghat kat. \b \q1 \v 132 Matam ilam payau, ve ugham poghani ghau. \q2 Pasaa, yes tau lolozi igheen tsio ve tipapait ezam na, yo ughamgham tauvene pazi. \b \q1 \v 133 Upaduduuŋ ghau, leso laghooŋ tsiau iduduuŋ itaghon saveeŋ tsio. \q2 Ve upul ŋgar saghati eta iliiv ghau sov. \b \q1 \v 134 Yes tau tighamgham pataŋani payau to titatan ghau na, ugham mulin ghau ila nimazi. \q2 Leso nataghon tutuuŋ naol tau yo ughur zi na. \b \q1 \v 135 O Yoova, yau besooŋa tsio. Naghe lolom poia payau ve ugham poghani ghau. \q2 Ve upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \b \q1 \v 136 Yau nataŋtaŋ, ve matag suuru irereer izizi imin yaa. \q2 Pasaa, tamtamon titaghon saveeŋ tsio irao soone. \s1 Ŋgar duduuŋa to Maaron \q1 \v 137 Yoova, yo duduŋam kat. \q2 Ve gabizooŋ tsio paam, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 138 Eez tau yo ughuru payei, ene iduduuŋ mon. \q2 Tauvene yei irau ninumeera to ipaduduuŋ ghei. \b \q1 \v 139 Ŋgar tsiau iyaryaaŋ kat naghe tamtamon tisov titaghon aliŋam. \q2 Eemon koiagŋa lolozi iveghaini. Tauta tigham ghau ateg yavyav kat. \b \q1 \v 140 Yau besooŋa tsio. Lolog isaghav saveeŋ tsio, ve nanumeera kat. Pasaa, natoova le naghita naghe ene onoon. \b \q1 \v 141 Onoon, yau ŋeer sorok ve tamtamon matazi izi payau. \q2 Eemon tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, lolog iveegh pazi mako. \b \q1 \v 142 Ŋgar tsio duduuŋa pale ighengheen tauvene taghon taghon gha ila. \q2 Ve saveeŋ tsio, ene onoon mon. Tauvene irau naghur ila, ve nanumeera kat. \b \q1 \v 143 Onoon, pataŋani naol itatan ghau, ve igham ghau lolog ipataŋan kat. \q2 Eemon tutuuŋ tsio, ene igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 144 Eez tau yo ughuru payei, ene iduduuŋ mon, ve ighengheen tauvene irau saawe. \q2 Upaghazoŋai ghau pani, leso naleep poi. \s1 Isaav ighe loloon ipataŋan, mataan iŋgal Maaron aliiŋa \q1 \v 145 O Yoova, yau nataŋ rarai ghom toman lolog. Ulooŋ suŋuuŋ tsiau ve uul ghau. \q2 Leso matag kisin tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, ve nataghon zi. \b \q1 \v 146 Taŋiiz tsiau iŋarui ghom. Upas ghau navot pa pataŋani tsiau tane. \q2 Leso matag kisin eez tau yo ughuru payei na, ve nataghoni irau saawe. \b \q1 \v 147 Yau naghur ila saveeŋ mbuaaŋ tsio, ve naghurghur matag naghe naghita anooŋa ivot. \q2 Tauvene aaz izaa soone, ve yau naburig nataŋ rarai ghom to uul ghau. \b \q1 \v 148 Ve mboŋ ta naol ne paam, yau namamaat. \q2 Leso matag itaghon saveeŋ tsio, ve nagham ŋgar pani poi. \b \q1 \v 149 O Yoova, yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. Tauvene ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau naleep poi. Pasaa, gabizooŋ tsio, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 150 Aazne, zeran sasaghati tilam tigharau ghau tighe tivaghamun ghau. \q2 Ŋgar toozi igheen malau kat pa saveeŋ tsio. \b \q1 \v 151 Eemon Yoova, yo uleep zigeg. \q2 Ve tutuuŋ tsio ta naol ne, ene irau nanumeer zi to tipaduduuŋ ghau. \b \q1 \v 152 Ta muuŋ ve ilam, yau naghilaal naghe eez tau yo ughuru payei, yo ughe igheen tauvene irau saawe. \s1 Ŋeer ee itaŋ rarai Maaron to igham mulini ila koiŋa nimazi \q1 \v 153 Yoova, ughita pataŋani tsiau tane, ve upaghau ghau pani. \q2 Pasaa, lolog iveghai saveeŋ tsio mako. \b \q1 \v 154 Aazne, tamtamon tipayooz ghau sorok pa savsaveeŋ. Tauvene uyooz payau ve uul ghau naleep poi itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 155 Zeran sasaghati, yo uluul zi mako. \q2 Pasaa, tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na, yes tigham ŋgar pa taghoniiŋ zi mako. \b \q1 \v 156 O Yoova, yes tau tileep ila pataŋani loolo na, lolom isaghatin zi kat. \q2 Tauvene uul ghau naleep poi itaghon ŋgar tsio duduuŋa. \b \q1 \v 157 Pasaa, koiagŋa tau tighamgham pataŋani payau ne, yes eval kat. \q2 Eemon eez tau yo ughuru payei na, yau nasapir pani mako. \b \q1 \v 158 Yau naghita yes tau tighur murizi payo na, le irau lolog mako kat. \q2 Pasaa, yes titaghon tutuuŋ tsio mako. \b \q1 \v 159 O Yoova, ughita. Tutuuŋ naol tau yo ughur zi na, yau lolog isaghav zi kat. \q2 Uul ghau naleep poi. Pasaa, yo lolom isaghav tamtamon tsio ve uluul zi. \b \q1 \v 160 Saveeŋ tsio puughu ene vene: Yo avom onoon ve utaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio irau saawe. \q2 Ve tutuuŋ tsio ta naol ne, ene tiduduuŋ mon, ve tigheen tauvene taghon taghon gha ila. \s1 Poia to Maaron pale izaa to yes tau titaghon eez tooni \q1 \v 161 Yes daaba to taan tighurghur pataŋani payau sorok. Eemon yau naroi pazi mako. \q2 Saveeŋ tsio mon ta naroi pani. \b \q1 \v 162 Saveeŋ tsio igham ghau lolog poia le poia kat, \q2 imin tamtamon tau ilaagh ila le indeeŋ le gabua poia eez. \b \q1 \v 163 Ŋgar karom naol isov, ene lolog pazi mako kat ve naghur koi pazi. \q2 Eemon saveeŋ tsio, o lolog isaghavu kat. \b \q1 \v 164 Mataaz ta naol ne, napapait ghom pai liim ve ru. \q2 Pasaa, gabizooŋ tsio, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 165 Yes tau lolozi isaghav saveeŋ tsio, ene pale tileep poia kat. \q2 Ve gabua eta irau igham zi titap ne mako. \b \q1 \v 166 O Yoova, yau nataghon tutuuŋ tsio ta naol ne, \q2 ve naghurghur matag pa uleeŋ tsio. \b \q1 \v 167 Eez tau yo ughuru payei na, yau lolog isaghavu kat. \q2 Tauta matag kisini, ve nataghoni irau saawe. \b \q1 \v 168 Yau nataghon eez tana tomania tutuuŋ naol tau yo ughur zi na. \q2 Pasaa, ŋgar isov tau yau naghamgham zi ne, yo ughitoor zi isov. \s1 Mataan iŋgal saveeŋ to Maaron ve tapakuru \q1 \v 169 O Yoova, ulooŋ taŋiiz tsiau tane. \q2 Ugham ghau naghilaal ŋgar poia itaghon saveeŋ tsio. \b \q1 \v 170 Ughur taliŋam pa suŋuuŋ tsiau, ve upas ghau navot pa pataŋani tsiau itaghon saveeŋ mbuaaŋ tsio. \b \q1 \v 171 Yo upaghazoŋai ghau pa tutuuŋ tsio naol tau tigheen pataghaaŋ na. \q2 Tauvene avog aat ipait ghom kat. \b \q1 \v 172 Yau aat nambou mbouŋ tau iŋarui saveeŋ tsio. \q2 Pasaa, tutuuŋ tsio ta naol ne, ene iduduuŋ mon. \b \q1 \v 173 Nimam isaŋan pa uleeŋ ghau. \q2 Pasaa, ŋgar tsiau iyaryaaŋ naghe nataghon tutuuŋ naol tau yo ughur zi na. \b \q1 \v 174 O Yoova, yau napasawal pa uleeŋ tsio. \q2 Ve saveeŋ tsio, ta igham lolog poia le poia kat. \b \q1 \v 175 Upul ghau naleep matag iyaryaar, leso napait ghom. \q2 Tutuuŋ tsio aat iuul ghau to naleep poia. \b \q1 \v 176 Yau besooŋa tsio. Eemon aazne nasosor pa eez tsio ve navalaghlaagh imin sipsip tau ighau ila ve ilale. \q2 Tauvene uil ghau, ve ugham ghau namuul nalam. Pasaa, yau lolog iveegh pa tutuuŋ tsio mako. \x * \xo 119:176 \xt Lu 15:4\x* \c 120 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer ee tau loolo pa ŋgar luuma \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yau naleep ila pataŋani loolo, ve nataŋ rarai Yoova pa uleeŋ, \q2 ve i ilooŋ suŋuuŋ tsiau. \b \q1 \v 2 O Yoova, yes tau avozi karom, ve yamazi itortoor saveeŋ na, upaghau ghau pazi. \q1 \v 3 Yam tau yamamim itortoor saveeŋ na, mindai? \q2 Yam aghe awatagh saa ŋgar tau pale Yoova igham payam, \q2 ve atuya tau pale iŋarui gham? \b \q1 \v 4 Ene poia. Alooŋ. I pale ivanegh gham pa paneegh tooni natŋa tau matazi kat. \q2 Ve yav ŋgilaaŋi tau siŋsiŋaaŋ kat na pale ighan gham. \q2 Atuya tsiam, tauta ena! \q1 \v 5 Oyai, yes tau aazne naleep namin loom ila sosozi ne, lezi ŋgar mako imin kankanooŋa to nugh Mesek ve Kedar. \b \q1 \v 6 Zeran to nugh tawe, lolozi pa ŋgar luuma mako kat. Ve yau nakaria lepoogh tomani zi, le isooŋ ghau wa. \b \q1 \v 7 Yau lolog pa ŋgar luuma, ve naghe yeŋa nivalupu ghei nimin eemon. \q2 Eemon yes lolozi ipapazaagh zi pa ghamuuŋ malmal irau saawe. \c 121 \s1 Maaron ileep tomani ghiit ve iŋginŋgin ghiit \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Matag izala pa loloz naghe naghita: \q2 Uleeŋ pale ilam payau mindai? \b \q1 \v 2 Yoova mon ta pale nagham uleeŋ ila tooni. \q2 I ta ighur sambam ve taan. \q1 \v 3 I aat maata payo. Irau ipul ghom aghem pusukia ve utap mako. \q2 Ŋginiiŋ tsio imamaat irau saawe. \b \q1 \v 4 Onoon kat, ŋginiiŋ to iit Israela, ighe maata ighengheen, ene irau igheen mako. \q2 Imamaat irau saawe. \q1 \v 5 Yoova maata payo ve iŋgin ghom, leso uleep poi. \q2 I ileep ila zigem, ve imin yavyaav payo to ipoon ghom pa aaz. \x * \xo 121:5 \xt Mbo 91:1+\x* \q1 \v 6 Tauvene mataaz, aaz irau ighaaz katin ghom mako. \q2 Ve mboŋ, kaiyo irau ivaghamun ghom mako. \b \q1 \v 7 Yoova aat maata payo, ve ipoon ghom pa gabua sasaghati naol isov. \q2 I tauu pale iŋgin ghom uleep poi. \x * \xo 121:7 \xt Mbo 91:9+\x* \b \q1 \v 8 I pale maata pa laghooŋ tsio ve lepoogh tsio. Tauvene saawe tau upul ruum ve uvot ula, le umuul uloŋ ulam, i pale ileep tomani ghom, ve iŋgin ghom uleep poi. \q2 Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \c 122 \s1 Suŋuuŋ to yes tau tighita Yerusalem ve lolozi poia \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Saawe tau tisaav payau tighe: “Uburig ve itiŋa tazala pa Yoova rumei tooni!” \q2 Saveeŋ toozi tawe igham ghau lolog poia kat. \q1 \v 2 Ve aazne, nilam niloŋ nila Yerusalem loolo, ve niyooz nigharau didiiŋ ariaaŋa tau ilivut Yerusalem na atamana. \q1 \v 3 Yerusalem, ene nugh paghuuna. \q2 Tigharaata le ivot kat. Gabua naol isov tigheen duduuŋ mon. \b \q1 \v 4 Iit tamtamon to Yoova monmon tazazalam sene pa suŋuuŋ. \q2 Rumei rumei to Israela tisov tizazala pa Yerusalem to tipait Yoova eeza pa poia tooni, itaghon tutuuŋ tau i tauu ighuru pazi na. \b \q1 \v 5 Pasaa, kinik tsiei tau tivot ila to David na, niazi to ghamuuŋ pooz igheen nugh tane. \q2 Ve tighagharaat pataŋani to tamtamon paam izi ta sene. \q1 \v 6 Suŋuuŋ tsiam iŋarui Yoova, ve aghasoni to igham tamtamon to Yerusalem tileep poia toman lolozi luuma! \q2 Asuŋ pani aghe: “Yes tau lolozi pa Yerusalem na, upaghau pataŋani pazi. Leso tiroi sov, ve tileep poia mon. \b \q1 \v 7 Ve yes tau tileep iloŋ ila didiiŋ ariaaŋa to Yerusalem loolo na, ugham zi tileep poia toman lolozi luuma. \q2 Ve kinik tomania yes uraata tau tileep ila ruum tooni na paam. Upoon zi pa pataŋani naol isov. Leso tiroi sov, ve tileep poia mon.” \q1 \v 8 Yau matag iŋgal toŋvetaz tsiau ve zetagŋa. \q2 Tauta nasaav pa nugh tiina Yerusalem naghe: “Maaron pale igham ghom uleep poia toman lolom luuma.” \b \q1 \v 9 Ve nagham ŋgar pa Maaron toit Yoova rumei tooni paam. \q2 Tauta suŋuuŋ tsiau iŋaruini naghe i tauu aat igham gabua naol isov ivot poia mon payo. \c 123 \s1 Mbesooŋa to Maaron tighur matazi pani pa uleeŋ \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 O Yoova, yo uleep ila niam to ghamuuŋ pooz izi sambam. \q2 Tauvene naghur matag payo ve nanumeer ghom. \q1 \v 2 Yoova, yo Maaron tsiei. \q2 Ninumeer ghom pa gabua ta naol ne, imin besooŋa zitamoot ve zilivaa tau tinumeer daaba toozi. \q2 Tauvene yei aat nighur matamai payo pa uleeŋ, le irau lolom isaghatin ghei ve uul ghei. \q1 \v 3-4 O Yoova, yei besooŋa tsio. Lolom isaghatin ghei, ve uul ghei lak! \q2 Ughita. Aazne, koiamaiŋa matazi tatanin ghei, ve tinoknok veleghiiŋ ghei le isooŋ ghei kat! \q2 Zeran tawe, lepoghazi poia kat. Timbool pa gabua eta mako. \q2 Tauta tiroi payo mako, ve tinumeer tauzi tighe yes tirau kat. Ugham ŋgar eta pazi lak! \c 124 \s1 Tapait Maaron pa uleeŋ tooni \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 “Imin ta Yoova ivool toit mako, kanaŋ tagham saghat.” \q2 Yam eval tiina to Israel irau asaav tauvene: \b \q1 \v 2-3 “Saawe tau koiaanŋa tipaburigin malmal pait, \q2 imin ta Yoova ivool toit mako, kanaŋ tipasov ghiit. \q2 Pasaa, atezi yavyav pait kat. \x * \xo 124:2-3 \xt Mbo 94:17; Ro 8:31\x* \b \q1 \v 4-5 Pataŋani tawe, ene imin yaa ivot toman tapiri ve izugh ghiit tala ve imbeluut ghiit. \q2 Ve ene imin lulu iloŋ, ve igherev ghiit tala gha taghun te.” \q1 \v 6 Eemon Yoova ipul ghiit tala koiaanŋa nimazi to tivaghamun ghiit mako. \q2 Tauvene tapaiti pa poia tooni! \b \q1 \v 7 Saawe tana, iit tamin man tau liis ighamu. \q2 Eemon Yoova ipas ghiit pa liis tawe, ve taghau. \b \q1 \v 8 Yoova ta ighur sambam ve taan. \q2 I mon ta Uleeŋa toit. \x * \xo 124:8 \xt Gnp 1:1; Mbo 121:2\x* \c 125 \s1 Maaron iponpoon tamtamon tooni pa pataŋani \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yes tau tinumeer Yoova na, tiyooz tuŋia imin loloz Zion. \q2 Loloz tawe, ighe gabua eta itoki, ene irau irur mako. Iyooz tuŋia tauvene taghon taghon gha ila. \x * \xo 125:1 \xt Mbo 46:5, 7, 48:3\x* \b \q1 \v 2 Loloz katini tilivut Yerusalem. \q2 Yoova tauvene paam. I imin didiiŋ ariaaŋa tau ilivut tamtamon tooni. Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \q1 \v 3 Taan tau Maaron igham pa tamtamon tooni duduŋazi na, i irau ipul zeran sasaghati tigham pooz pani irau saawe ne mako. \q2 I pale itatan zi. Pa ighe mako, ene pale tigherev zeran duduŋazi ve tigham sosor paam. \q1 \v 4 O Yoova, tamtamon popoia tau ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila lolozi na, ugham poghani zi. \x * \xo 125:4 \xt Mbo 36:10\x* \b \q1 \v 5 Eemon yes tau tighur murizi pa eez tsio, ve titaghon eez tau iduduuŋ mako na, \q2 uziir zi tomania zeran sasaghati tisov tighau tila. \q2 O Yoova, ugham yes Israela tileep poia toman lolozi luuma! \x * \xo 125:5 \xt Ga 6:16\x* \c 126 \s1 Yes Israela tighason Maaron to iuul zi, leso tileep poia muul \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Muuŋ, nugh Zion isaghat kat. Ve saawe tau Yoova iuul ghiit gha taleep poia muul, ene igham loloon poia kat. \q2 Eemon taghur ila kat mako. Taghe pa ene vivuuŋ mon. \x * \xo 126:1 \xt Mbo 14:7, 85:1\x* \b \q1 \v 2 Saawe tana, tintiniin ve taŋiŋ kat. \q2 Loloon poia ve tasir toman aliŋaan tiina. \q2 Ŋgar tau Yoova igham pait na, nugh nugh tighita ve tisaav tighe: “Wai, Yoova igham uraat tintiina pa yes Israela!” \b \q1 \v 3 Ene onoon. Yoova igham uraat tintiina kat pait. \q2 Tauta loloon poia kat. \q1 \v 4 Eemon Yoova, aazne nisaghat muul. \q2 Tauvene nighason ghom nighe uul ghei, leso nileep poia muul, \q2 imin uman tau izi ve igham yaa to Negev tau timaak na, tireer muul. \b \q1 \v 5 Yes tau titaŋtaŋ, ve tivazogh aniiŋ, \q2 ene pale murei tilup aniiŋ toozi anooŋa, ve tisir toman lolozi poia. \x * \xo 126:5 \xt Mbaŋ 20:19, 31; 1Kor 3:6+; 2Kor 2:4\x* \b \q1 \v 6 Onoon kat. Yes tau titaŋtaŋ ve tibadbaad aniiŋ uvezi tila pa vazoghiiŋ na, \q2 ene pale murei tibaad aniiŋ anooŋa, ve tisirsir toman lolozi poia, ve timuul tila pa nughei. \c 127 \s1 Poia to Maaron, tauta igham uraat toit ighur anooŋa \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \d Mbouŋ to Solomon \q1 \v 1 Yes to raoŋ ruum, isaav ighe Yoova ileep tomani zi pa uraat toozi mako, ene pale tirav tauzi sorok. \q2 Ve yes tau timamaat ve tiŋgin nugh pa mboŋ na paam. \q2 Isaav ighe Yoova iŋgin nugh toozi tawe mako, ene pale timamaat sorok. \x * \xo 127:1 \xt Yo 15:5; 1Kor 3:7\x* \b \q1 \v 2 Isaav ighe monmon ugham ŋgar naol ughe: “Pale leg aniiŋ ma gabua irao, ma mako?” Ve upaburigin uraat pa mboŋoozo geeg, ve ukiskisi ila ila le mboŋ anooŋa, ene urav taum sorok. \q2 Pa poia tooni, tauta igham uraat toit ighurghur anooŋa ivotvot. \q2 Tauvene yes tau Maaron loolo igheen toozi na, lolozi bubu mako, ve tigheen poi pa mboŋ. \x * \xo 127:2 \xt Mt 6:25+\x* \q1 \v 3 Ve natuunŋa tau tapoop zi na paam, Yoova ighe igham poghani ghiit, tauta igham zi pait itaghon tauu poia tooni. \b \q1 \v 4 Isaav ighe ŋeer paaghu eta azaawa ipoop le zitamoot siriv, \q2 ene natŋa tawe pale tiyooz pani imin paneegh natŋa to yes zaaba. \b \q1 \v 5 Tauvene tamtamon tau le natŋa zitamoot katini, ene pale tintini pa poia to Yoova tau izaa tooni na. \q2 Ve murei, isaav ighe yesŋa koiŋa tivazorai zi pa savsaveeŋ izi maaran, ene koiŋa irau titatani ve tipamayaŋini mako. Pa natŋa tawe pale tiyooz pani, ve tiuule pa savsaveeŋ. \c 128 \s1 Poia to Maaron pale izaa to yes tau tiroi pani \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yes tau tiroi pa Yoova ve titaghon eez tooni na, \q2 poia to Yoova pale izaa toozi ve tintinizi. \x * \xo 128:1 \xt Mbo 119:1+\x* \b \q1 \v 2 Isaav ighe ugham tauvene, ene pale poia to Yoova izaa tsio, ve uleep poia toman tintinim. \q2 Uraat tau ughamu pa nimam na, pale ughita anooŋa ivot, ve lem aniiŋ ma gabua katini. \b \q1 \v 3 Ve azuwam tau iŋginŋgin ruum tsio na, pale ipoop lem geegeu katini, imin ai vaen tau anooŋa ivot katini. \q2 Tauvene saawe ta yamŋa natumŋa alup gham pa ghanghaniiŋ, yes pale tileep livutin ghom, imin ai oliv salunu tau titum livutin puughu. \b \q1 \v 4 Tauvene tamtamon tau ighe iroi pa Yoova ve itaghon ŋgar tooni, ene poia to Yoova tauvene pale izaa tooni. \q1 \v 5 Yoova ilepleep izi nugh Zion. I aat ighur poia tooni izaa tsio. \q2 Ve saawe isov tau uleep izi taan, yo pale ughita Yerusalem igheen poi. \b \q1 \v 6 Ve yo pale uleep malau izi taan, le ughita timbumŋa. \q2 Yoova aat igham yes Israela tileep poia toman lolozi luuma. Onoon. \c 129 \s1 Yes Israela tighason Maaron to itatan koiazŋa \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 “Saawe tau kukuag ve ilam, koiagŋa tighurghur pataŋani naol payau.” \q2 Yam eval tiina to Israel, eŋaeŋa asov asaav tauvene: \b \q1 \v 2 “Onoon kat. Saawe tau kukuag ve ilam na, koiagŋa tighurghur pataŋani naol payau. \q2 Eemon titatan ghau mako. \b \q1 \v 3 Yes tiloslos ghau le ndumeg itamboroos. \q2 Tivaghamun ghau le ndumeg imin taan tau tigheli pa vazoghiiŋ aniiŋ na.” \b \q1 \v 4 Eemon Yoova ŋgar tooni, ene iduduuŋ mon. \q2 Tauta igham mulin ghau ila zeran sasaghati tawe nimazi, ve namin besooŋa sorok pazi muul mako. \q1 \v 5 Tamtamon tisov tau tighurghur koi pa nugh Zion na, \q2 Yoova pale ipamuul zi tila toman mayazi. \b \q1 \v 6-7 Yes pale timin kikiliiŋ tau itum izala ruum paavo. \q2 Itum izaa tiina soone, ve igorgor. \q2 Kikiliiŋ tauvene, tamtamon irau tilupu ve tipoosa imin tighamgham pa aniiŋ wit ne mako. Tipuli gha izi ileple. \b \q1 \v 8 Isaav ighe tamtamon tilaagh tila le tizaa to Zion koiŋa izi eeze, \q2 ene irau to tipalot zi pa Yoova eeza mako. \q2 Irau tisaav pazi tighe: “Ila Yoova eeza, yei nisaav payam: Poia tooni aat izaa tsiam.” Vene mako. \c 130 \s1 Ŋeer ee itaŋ rarai Maaron ighe ireu sosor tooni \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 O Yoova, aazne naleep ila pataŋani tiina loolo, imin nazal nazila mazavan! Tauvene nataŋ rarai ghom. \b \q1 \v 2 Tiina tsiau, ughur taliŋam pa taŋiiz tsiau. \q2 Lolom isaghatin ghau, ve ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane. \q1 \v 3 Yoova, isaav ighe matam kisin sosor tsiei, \q2 sei irau iyooz ila naghom? Eta mako. \b \q1 \v 4 Eemon yo poia puughu, ve ureureu sosor tsiei. \q2 Leso niroi payo, ve nitaghon ŋgar tsio. \q1 \v 5 Yau nanumeer Yoova ve naghurghur matag pani naghe ŋeez o iuul ghau? \q2 Yau naghur ila saveeŋ mbuaaŋ tooni, tauta nasaŋan pa uleeŋ tau pale ivot. \b \q1 \v 6 Yau nasaŋan Yoova to iuul ghau. \q2 Naghur matag pani imin yes tau tiŋginŋgin nugh pa mboŋ na, tighur matazi pa nughizau. Isaav ighe tighita aaz pisikia izaa, ene igham zi lolozi poia. \q1 \v 7 O yam Israela, anumeer Yoova ve aghur matamim pani pa uleeŋ. \q2 Pasaa, i loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi. \q2 Isaav ighe igham mulin ghiit pa pataŋani toit, ene pale iuul katin ghiit. \b \q1 \v 8 Onoon kat, i pale igham mulin iit Israela pa pataŋani toit, \q2 ve ireu sosor toit isov ilale. \x * \xo 130:8 \xt Mt 1:21; Lu 1:68\x* \c 131 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau inumeer Maaron mon \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ŋgar pakuruuŋ eta igheen ila lolog mako, \q2 ve matag izi pa zetagŋa mako, \q2 ve nazuari ghau to namin tiina, paam mako. \q2 Tauvene ŋgar ve uraat tintiina tau narao mako na, nazazain taug pazi mako. \x * \xo 131:1 \xt Ro 12:16; 1Pe 5:5\x* \b \q1 \v 2 Yau naghilaal Maaron. Tauta lolog bubu mako. Lolog iraurau, ve ateg izi, \q2 imin ŋeer marani tau tiina imbaraara le loolo poia. \b \q1 \v 3 O yam Israela, anumeer Yoova, ve aghur matamim pani pa uleeŋ. Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \c 132 \s1 Yes Israela matazi iŋgal saawe tau Maaron isiigh David to imin kinik pazi, ve igham loloz Zion imin niia to lepoogh \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 O Yoova, matam iŋgal David pa pataŋani naol tau i ibadbaad zi na. \q1 \v 2 Muuŋ, David imbu saveeŋ ariaaŋa tomania Yoova tau Maaron saksaki to Yakop na. \q2 Ve ipariaaŋ saveeŋ tawe le iyaryaaŋ kat. \b \q1 \v 3 Ighe: “Yau irau naloŋ nala ruum tsiau, \q2 ve nala niag to ghenooŋ soone. \b \q1 \v 4 Irau namariau, ve nagheen lolog iveegh soone. \b \q1 \v 5 Le irau nandeeŋ nugh eta pa Yoova. \q2 Ŋgar tsiau iyaryaaŋ kat naghe nail nugh eta, leso imin Maaron saksaki to Yakop niia to lepoogh, o ateg izi!” \x * \xo 132:5 \xt Mbaŋ 7:46\x* \q1 \v 6 Saawe tau yei nileep izi taan sirivu to Eprata \f + \fr 132:6 \ft Eprata, ene nugh Betelem eeza ite.\f* \m yei nilooŋ Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ vaaru. \q2 Tauvene nila le nighita igheen igharau nugh Yar. \x * \xo 132:6 \xt 1Sam 7:1-2\x* \b \q1 \v 7 Murei ra, tisakia ila Yerusalem. Tauvene nisaav nighe: “Taburig tala pa Maaron niia to lepoogh ta Yerusalem we. \q2 Tala tagharau niia to ghamuuŋ pooz, ve taput agheen pani, ve tapakuru.” \q1 \v 8 O Yoova, uburig toman Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ, ve ula pa niam to mariaoŋ. \q2 Bokis tawe ta imin ilaal pa tapirim. \f + \fr 132:8 \ft Yes Israela tighita Bokis to Saveeŋ Mbuaaŋ tighe ene Maaron niia to ghamuuŋ pooz. Saawe tau David imin kinik, igham bokis tawe, ve ighuru igheen izi Yerusalem (2Sam 6). Solomon irau Rumei Tiina le isov, ra pai siriv tau yes Yuda tilup zi pa suŋuuŋ, tigham Bokis tawe ivot pa Rumei Tiina, ve tilaagh tomania itaghon nugh Yerusalem loolo, ve timbou mbouŋ tane. Le isov, mako tighuru imuul iloŋ ila rumei loolo.\f* \q1 \v 9 Yei nighe ŋgar duduuŋa igheen ariaaŋ ila to zeran tsio to watooŋrau, imin nonoghiiŋa tau monmon tinonogh zi pani. \q2 Ve yes tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ ve titaghon eez tsio na, nighe tiyoor ezam toman lolozi poia. \q1 \v 10 O Yoova, matam iŋgal besooŋa tsio David. \q2 I ndaamo payei, tauta nighe ulooŋ suŋuuŋ tsiei tane. Paaghu tooni tau yo ughuru imin kinik payei na, ughur murim pani sov. \q1 \v 11 Muuŋ, Yoova imbu saveeŋ ariaaŋa tomania David, ve ipariaaŋa le iyaryaaŋ kat. \q2 Tauvene irau ireua mako. Isaav ighe: \q2 “Yau aat naghur paaghu tsio eta imin kinik, leso igham niam, ve ileep ila niam to ghamuuŋ pooz. \x * \xo 132:11 \xt Mbaŋ 2:30\x* \b \q1 \v 12 Ve isaav ighe paaghu tsio matazi kisin saveeŋ mbuaaŋ tsiau ve titaghon tutuuŋ tsiau, \q2 ene pale naghur paaghu toozi paam timin kinik, ve tileep ila niam to ghamuuŋ pooz ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \q2 Tutuuŋ tana, yau taug pale napaghazoŋai ŋgara pazi.” \q1 \v 13 Yoova isiigh nugh Zion, ve ighamu imin le wa. \q2 Nugh tane, ta i loolo pani ighe ileep ila. \b \q1 \v 14 Tauta i isaav ighe: “Nugh tane pale imin niag to lepoogh irau saawe. \q2 Niag to ghamuuŋ pooz aat igheen ta sene. Pasaa, lolog pa nugh tane kat.” \b \q1 \v 15 Yau aat nagham poghania yes to Zion, ve poia tsiau tiina izaa toozi. Leso tirau kat pa gabua naol. \q2 Ve nagham aniiŋ pa yes mbolaaŋa toozi, ve tighan le apozi isuŋ. \b \q1 \v 16 Ve yes to watooŋrau tau tileep izi Zion na, yau aat napalot zi pa uraat toozi. Leso timin eez pa uleeŋ tsiau ila pa tamtamon. \q2 Tauvene tamtamon to Zion tau lolozi isaghav ghau ariaaŋ ve titaghon eez tsiau na, pale lolozi poia ve tiyoor ezag toman aliŋazi tiina. \q1 \v 17 Paaghu to David tau naghuru imin kinik ve ileep izi nugh tane na, yau aat nagham eeza ve tapiri ivot imin tiina. \q2 Kinik tau yau taug nasiigho ve naghuru pa uraat na, yau aat napalot paaghu tooni, \q2 ve tigham pooz taghon taghon gha ila, imin lam tau iyaryaar irau saawe. \x * \xo 132:17 \xt Mbo 148:14; Lu 1:69\x* \b \q1 \v 18 Yau pale natatan kinik koiŋa, ve monmon tilepleep toman mayazi. \q2 Eemon yes tau tilepleep ila i saamba na, yau aat napalot zi, ve nagham zi tileep poia kat. Leso lepoogh toozi poia tawe imin pabodeeŋ kinik. \c 133 \s1 Talup loloon imin eemon \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Isaav ighe tamtamon to Maaron tilup lolozi imin eemon itaghon ŋgar to toŋvetaz, ene pale paghuuna, \q2 ve igham loloon poia kat. \x * \xo 133:1 \xt Yo 17:23; Ro 12:10\x* \b \q1 \v 2 Ene imin ŋgoreeŋ vaazi poia \f + \fr 133:2 \ft Saveeŋ to ŋgoreeŋ vaazi poia, ene izaa to poia to Maaron. Ve uwam, ene izaa to lepoogh poia tau i igham pait.\f* \m tau tiliŋi izala Aron daaba, \q2 ve ireer izi itaghon aaze ooro, \q2 le itaghon nonoghiiŋa tooni gha izila. \b \q1 \v 3 Ŋgar to loloon eemon, ene imin uwam tiina izi pa loloz tau tigharau nugh Zion, raraate imin uwam tau izizi ila loloz Ermon. \q2 Onoon kat, ighe yes to nugh Zion tilup lolozi imin eemon, ene pale Yoova ighur poia tooni izaa toozi. \q2 Ene lepoogh poia tau iseeŋga taghon taghon gha ila. \c 134 \s1 Suŋuuŋ to mboŋ \d Mbouŋ to yes tau tizala Yerusalem pa suŋuuŋ \q1 \v 1 Yam besooŋa to Yoova tau abesbees pani ila rumei tooni loolo pa mboŋ na, \q2 asov alam ve apaiti pa poia tooni. \b \q1 \v 2 Naghomim iŋarui nugh tau patabuyaaŋ kat na, \q2 ve ait nimamim izaa, ve apait Yoova pa poia tooni! \b \q1 \v 3 Yoova ighur sambam ve taan. \q2 Ve i ilepleep izi nugh Zion. \q2 I tauu aat ighur poia tooni izaa tsiam. Onoon. \c 135 \s1 Maaron to Israel iŋgin gabua naol isov \q1 \v 1-2 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yam besooŋa to Yoova, apait eeza ve apakuru. \q2 Yam tau abesbees pani ila rumei tooni loolo, \q2 ve yam tau aleep muuri igharau rumei ziige na paam. \b \q1 \v 3 Apait Yoova! Pasaa, i poia le poia kat. \q2 I eeza tiina pa ŋgar paghuuna tau ighamghamu na. Tauvene apait eeza ila mbouŋ. \b \q1 \v 4 Muuŋ, Yoova isiigh Yakop, ve ighamu imin le. \q2 Tauta ighita iit Israela ighe iit tamtamon tooni kat. \x * \xo 135:4 \xt Igham 19:5\x* \q1 \v 5 Yau nawatagh: Yoova, i eeza tiina kat. \q2 Maaron toit iliiv zimaronŋa tisov. \b \q1 \v 6 Isaav ighe Yoova loolo pa ghamuuŋ ŋgar eta izi sambam, ma izi taan, \q2 ma ila te paavo, ma izila te loolo, \q2 ene ighamu mon. Pasaa, gabua eta irau ikeeka mako. \b \q1 \v 7 I ta igham taitai indoundou ghi ila yaghur puughu. \q2 Ve igham uman izizi, ve igham nugh ighani milia. \q2 I ikakaak ruum tooni tau yaghur igheen iloŋ ila na atamana, leso ivot ve ilaan irau taan. \q1 \v 8 Muuŋ, i irav yes Isipa natuzŋa aidabazŋa tomania ŋgai toozi tau tipoop zi imin maata na le tisov timataar. \x * \xo 135:8 \xt Igham 12:29\x* \b \q1 \v 9 I igham gabua ŋgeretazi ve uraat tintiina izi Isip, le ivaghamun kinik toozi tomania uraata tooni tisov. \b \q1 \v 10 Saawe tau yes Israela tiloŋ tila taan to yes Kanaana, i irav tamtamon to nugh nugh timatmaat. \q2 Kinik tau tapirizi tiina na paam, i irav zi timatmaat. \b \q1 \v 11 I irav Sihon tau kinik to yes Amora, \q2 Og tau kinik to Basan, \q2 ve kinik tisov to nugh nugh to Kanaan. \b \q1 \v 12 Ve igham taan toozi imin yes Israela lezi motot. \q2 Leso tamtamon tooni tileep pani taghon taghon gha ila. \q1 \v 13 O Yoova, ezam tiina pale ighengheen tauvene irau saawe! \q2 Tamtamon pale matazi iŋgalŋgal uraat tsio, ve tivotia varum taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 14 Pasaa, Yoova iyozyooz pa tamtamon tooni, ve ighurghur atuya pa yes tau tigham saghatin zi na. \q2 I loolo isasaghatin besooŋa tooni, ve iuluul zi. \q1 \v 15 Nugh nugh tigharaat maaron toozi pa silva ma gol. \q2 Maaron karomŋa tawe, tamtamon tigharaat zi pa nimazi. \x * \xo 135:15 \xt Mbo 115:4; Syg 9:20\x* \b \q1 \v 16 Yes lezi avozi. Eemon irau tisavsaav mako. \q2 Ve lezi matazi. Eemon tighita nugh mako. \b \q1 \v 17 Yes lezi taliŋazi. Eemon tilooŋ saveeŋ mako. \q2 Ve yaghur eta ivot pa uzuzi mako. Pasaa, yes gabua matazi yaryaare mako. \b \q1 \v 18 Yes tau tighagharaat maaron karomŋa, ve tinumeer zi na, \q2 tisov timin maaron toozi tawe. Tirau gabua eta mako. \q1 \v 19 Yam eval tiina to Israel, apait Yoova pa poia tooni! \q2 Ve yam zeran to watooŋrau tau avot ila to Aron na, apait Yoova pa poia tooni! \b \q1 \v 20 Ve yam rumei Levi tau auluul uraat to rumei na paam, apait Yoova pa poia tooni! \q2 Tauvene yam tau aroi pa Yoova ve ataghon ŋgar tooni na, asov apaiti pa poia tooni. \q1 \v 21 Yoova niia to lepoogh igheen izi Yerusalem. \q2 Tauvene yam tau aleep izi nugh Zion na, apaiti pa poia tooni! \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 136 \s1 Maaron loolo isaghav tamtamon tooni ve iuluul zi \q1 \v 1 Lolomim poia pa Yoova ve apaiti. Pasaa, i poia le poia kat. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 2 Lolomim poia pa Maaron ve apaiti. Pasaa, i iliiv zimaronŋa tisov. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 3 Lolomim poia pani ve apaiti. Pasaa, i Maaron tiina tau iliiv zimaronŋa tisov. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \q1 \v 4 I mon ta ighamgham gabua ŋgeretazi tau tintiina kat. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 5 Muuŋ, i ighur gabua naol isov tau tighenaar ila sambam saamba. Uraat tooni tawe, ighamu toman ŋgar le ivot kat. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 6 I ighur taan izala te paavo. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 7 Ve ighur gabua tintiina tigheen ila sambam saamba to tigham nugh ighazooŋ. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 8 I ighur aaz, leso ighaaz pa mataaz. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 9 Ve ighur kaiyo ve pitum, leso tisul pa mboŋ. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \q1 \v 10 I ta iravuur yes Isipa natuzŋa aidabazŋa. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 11 Ve igham yes Israela tipul yes Isipa ve tivot. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 12 Saawe tana, i itotoi tapiri tiina ivot ighazooŋ. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 13 I ivalagh te, gha sirivu ila pa ŋas, ve sirivu ila pa tapir, le taan gorgori ivot. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 14 Ve igherev yes Israela, gha tilaagh ila taan mamaasa tau igheen bodbodaaŋ to te na, ve tila tivool ziige ite. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 15 Ve igham Te Siŋsiŋai itav kinik to yes Isipa tomania zaaba tooni, le tisov tighun te gha timataar. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 16 I imuŋmuuŋ pa tamtamon tooni gha yesŋa tilaghlaagh izi nugh ŋginaaŋa. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \q1 \v 17 Ve irav kinik tau tapirizi tiina na timatmaat. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 18 Kinik tau ezazi tintiina na, i irav zi timatmaat. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 19 I irav Amora kinik toozi Sihon imaat. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 20 Ve irav Og tau kinik to Basan na paam. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 21 Ve igham taan toozi imin yes Israela lezi motot. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 22 Igham taan tawe pa yes Israela tau besooŋa tooni na, leso tileep pani taghon taghon gha ila. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \q1 \v 23 Saawe tau koiaanŋa titatan ghiit le tavaghamgham, Maaron loolo iveegh pait mako. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 24 Igham mulin ghiit ila koiaanŋa nimazi. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \q1 \v 25 I ta ipanpan iit tamtamon tomania gabua naol isov. \pmr I loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \b \q1 \v 26 Tauvene lolomim poia pa Maaron to sambam, ve apaiti pa poia tooni! \pmr Pasaa, i loolo isaghav tamtamon tooni, ve iuluul zi irau saawe. \c 137 \s1 Taŋiiz to yes Israela izi Babilon \q1 \v 1 Yei mbolemai izi ila yaa to yes Babilona zigezi, \q2 ve niŋuzuuv ila pa nugh Zion, le lolomai isaghat ve nitaŋ. \b \q1 \v 2 Tauvene nisaron gita tsiei tizala tituuk ila ai bogazi. \q2 Pasaa, lolomai pa ravuuŋ zi muul mako. \b \q1 \v 3 Koiamaiŋa tau tigham ghei nilam nileep nugh toozi na, tighe nimbou mbouŋ siriv, leso tilooŋa ve igham lolozi poia. \q2 Tisaav payei tighe: “Ou, ambou mbouŋ tsiam eta to nugh Zion gha nilooŋa lak!” \b \q1 \v 4 Eemon aazne, yei nileep nimin loom pa taan ite. \q2 Pale nimbou mbouŋ pa Yoova izi nugh tane mindai? \q1 \v 5 O Yerusalem, isaav ighe lolog iveegh payo, \q2 Yoova tauu aat ivaghamunia nimag tapir, leso narav gita muul sov. \b \q1 \v 6 Onoon kat, isaav ighe matag iŋgal Yerusalem muul mako, \q2 ve tintinig pa gabua ite paam iliiv Yerusalem, \q2 Yoova tauu aat ivaghamun avog, leso nambou muul sov. \q1 \v 7 O Yoova, matam iŋgal ŋgar saghati to yes Edoma, ve uyatu. \q2 Pasaa, saawe tau koiamaiŋa tireu Yerusalem, yes Edoma tintinizi ve tisaav tighe: \q2 “Iya, poia kat pa areu Yerusalem. Areu mbirisaini izi!” \b \q1 \v 8 O nugh Babilon, yo uvaghamunia nugh katini, tauvene yo paam pale usaghat. \q2 Tamtamon tau ighe iyat ŋgar tau yo ugham payei na, ene pale tintini pa poia to Maaron tau izaa tooni! \b \q1 \v 9 Ve yes tau tikis natumimŋa geegeu ve tilos zi izala maet paavo na, tauvene paam. Poia to Maaron pale izaa toozi ve tintinizi. \x * \xo 137:9 \xt Syg 18:1–19:4\x* \c 138 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau loolo poia pa uleeŋ to Maaron \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, yau lolog poia payo, ve napait ghom toman lolog. \q2 Isaav ighe nambou mbouŋ to napakur ghom, ve zimaronŋa siriv tighit ghau, ene poia! \b \q1 \v 2 Naghog iŋarui rumei tsio patabuyaaŋ, ve naput agheg payo. \q2 Yau napait ezam pa poia tsio toman lolog poia. \q2 Pasaa, yo lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi, ve utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio irau saawe. \q2 Yo upait ezam tomania saveeŋ tsio iliiv gabua naol isov. \b \q1 \v 3 Saawe tau nataŋ rarai ghom pa uleeŋ, yo ulooŋ suŋuuŋ tsiau, \q2 ve ugham tapirig ivot muul ve nayooz ariaaŋ. \q1 \v 4 O Yoova, saveeŋ tau ivot ila avom na, kinik to taan tilooŋa wa. \q2 Tauvene pale tisov lolozi poia payo, ve tipait ghom. \b \q1 \v 5 Pale timbou ve tipait ghom pa ŋgar tau yo ughamghamu na, \q2 ve tighe: “Yoova eeza tiina kat pa tapiri ve poia tooni.” \b \q1 \v 6 Ene onoon. Yoova eeza tiina, ve ileep saaŋa kat. Eemon yes tau lezi ezazi mako na, i maata pazi ve iuluul zi. \q2 Ve yes tau tiveleghi ve tipapait tauzi ezazi na, irau tiyooŋ pani mako. I iwataghiir zi wa. Pasaa, i maata malaua. \x * \xo 138:6 \xt Mbo 113:7+; Lu 1:52, 14:11\x* \q1 \v 7 Isaav ighe pataŋani naol ilivut ghau, yo aat uul ghau naleep poi. \q2 Isaav ighe koiagŋa atezi yavyav payau kat, ve tighe tivaghamun ghau, \q2 ene nimam tapir pale irav zi, ve ugham mulin ghau ila nimazi. \b \q1 \v 8 O Yoova, saa ŋgar tau lolom ughe ivot payau, ene aat ivot itaghon ŋgar tsio. \q2 Pasaa, yo lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi irau saawe. \q2 Tauvene ughur murim payau sov. Pasaa yau ene, yo nimam muuri. \x * \xo 138:8 \xt Pil 1:6\x* \c 139 \s1 Maaron ileep tomani ghiit irau saawe \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yoova, yo ugabiiz poghania lolog, \q2 ve uwatagh katin ghau. \x * \xo 139:1 \xt Mbo 17:3, 44:21; Hib 4:13\x* \b \q1 \v 2 Isaav ighe mboleg izi pa mariaoŋ, ma naburig nala pa uraat, na yo uwatagh ghau wa. \q2 Ighe yau naleep malau payo, na yo uwatagh ŋgar tsiau isov. Pasaa, yo matam malaua. \x * \xo 139:2 \xt Mbo 94:11\x* \b \q1 \v 3 Saawe tau nalaagh nala pa nugh eta, ma naghe nazi nagheen, na yo ughitghit ghau ve ugagabiiz ghau. \q2 Tauvene ŋgar naol tau naghamgham zi na, yo uwatagh zi tisov. \x * \xo 139:3 \xt Yo 21:17\x* \b \q1 \v 4 Yoova, saveeŋ tau ighengheen ila lolog, ve nasavia ivot soone, \q2 ene paam, yo uwataghi wa. \b \q1 \v 5 Yo umuŋmuuŋ payau, ve ulaghlaagh murei payau. \q2 Ve nimam ikiskis ghau, ve ipapalot ghau. \q1 \v 6 Yau nagham ŋgar pa ŋgar tsio tana, le narao mako. \q2 Pasaa, ŋgar tsio, ene ite. Iliiv ghau kat. \x * \xo 139:6 \xt Ro 11:33\x* \q1 \v 7 Isaav ighe yau naghau payo, pale nala sindei? \q2 Irau nayooŋ pa matam mako. \x * \xo 139:7 \xt Yona 1:3\x* \b \q1 \v 8 Isaav ighe nazala pa sambam, yo ulepleep ta sewe. \q2 Ve ighe nagheen ila nugh to mateegha, yo ulepleep ta sewe paam. \b \q1 \v 9 Isaav ighe naroov nala pa nugh tau aaz izaa pani, \q2 ma naghur niag to lepoogh ila te ziige ite tau aaz izila pani, \b \q1 \v 10 ene paam, yo ulepleep tomani ghau. \q2 Ve nimam tapir aat ikis ghau, ve ipaduduuŋ ghau pa laghooŋ. \b \q1 \v 11 Ve ighe naghason ndoroom to ilam ikau ghau, \q2 ma nasaav pa ghazooŋa tau isul livutin ghau to imin ndoroom, \q2 ene paam irau iŋgooz ghau pa matam mako. \b \q1 \v 12 Pasaa, ndoroom irau ipoon gabua eta pa matam mako. \q2 Mboŋ, yo ughita gabua isov tigheen ghazooŋa raraate imin ughit zi pa mataaz. \q2 Tauvene ndoroom ve ghazooŋa, ene raratezi mon ila yo matam. \q1 \v 13 Yo ta ughur gabuaŋag naol isov, \q2 ve ulup zi timin eemon iloŋ ila tinaŋ aapo loolo. \x * \xo 139:13 \xt Mbo 119:73\x* \b \q1 \v 14 Yau nawatagh kat: Uraat tsio ta naol ne, popoiazi ve ite kat. \q2 Tauta naroi payo, ve napait ghom. \b \q1 \v 15 Saawe tau naleep imin yoŋgaaŋ ila tinaŋ aapo loolo, yo ughita tuag titum ve tivaseŋgai zi. \q2 Gabua tau ivot payau pa saawe tana, eta iyooŋ pa matam mako. \b \q1 \v 16 Tauvene saawe tau tinaŋ inaam ghi payau, yo ughit ghau wa. \q2 Ve saawe to lepoghag izi taan, tomania saa gabua tau pale ivot payau, ene lolom ighur pani, ve tiboode ila rau tsio pataghaaŋ, ra tinaŋ ipoop ghau. \q1 \v 17 Aa Maaron, ŋgar tsio tiina ve paghuuna kat! Yau nazuari ghau naghe le nawatagh katin ŋgar tsio. Eemon narao mako. \q2 Pasaa, yo matam iŋgal gabua katini kat. \b \q1 \v 18 Isaav ighe natoova to nanin zi, ene narao mako. Tiliiv sausau to nari. \q2 Mboŋ, matag iŋgalŋgal ghom tauvene ila le nughizau, ra naburig ve naghilaal naghe yo ulepleep tomani ghau. \q1 \v 19 O Maaron, yau naghe yo urav zeran sasaghati tisov timataar, o poia! \q2 Ve yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon na, upaghau zi tila soghan payau. \b \q1 \v 20 Koiamŋa tawe, tighamgham ŋgar sasaghati naol ila yo ezam. \q2 Tiwatwaat ezam sorok to tipariaaŋ karom toozi. \b \q1 \v 21 O Yoova, yes tau tighurghur koi payo na, yau paam naghurghur koi pazi. \q2 Ve yes tau tizorzoor ghom na, lolog pazi rigta mako. \b \q1 \v 22 Yau naghurghur koi pazi, \q2 ve naghit zi timin koiagŋa kat. \q1 \v 23 O Maaron, ugabiiz lolog ve ŋgar tsiau. \q2 Utoov ghau, leso uwatagh katin ŋgar tau igheen ila lolog ne. \q2 Utiir poghani ghau ve ughita: Ŋgar saghati eta igheen ila lolog, ma mako? \x * \xo 139:23 \xt Mbo 26:2; Syg 2:23\x* \b \q1 \v 24 Isaav ighe yau nasosor pa eez tsio, na upaduduuŋ ghau. Leso nataghon duduŋaini, ve naleep poia taghon taghon gha ila. \q2 Eez tawe, igheen ta muuŋ ve ilam. \x * \xo 139:24 \xt Mbo 17:3+\x* \c 140 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipoona pa koiŋa \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ugham mulin ghau ila zeran sasaghati nimazi. \q2 Upoon ghau pa yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon. Mako pale tivaghamun ghau. \b \q1 \v 2 Monmon lolozi ighurghur pa ghamuuŋ ŋgar saghati, \q2 ve tipapazaagh tamtamon pa ghamuuŋ malmal. \b \q1 \v 3 Avozi poia mako. \q2 Saveeŋ tau tisiksiki na, ene ivavaghamunia tamtamon kat, imin moot saghati ighan tamtamon. \x * \xo 140:3 \xt Ro 3:13; Yems 3:8\x* \q1 \v 4 O Yoova, uvool tsiau, ve uŋgin ghau. Leso zeran sasaghati tikis ghau sov. \q2 Yes tau tiliŋliŋ siŋ pa tamtamon na, tiliil eez to tigham ghau natap. \q2 Umin sigheu payau, leso tivaghamun ghau sov. \b \q1 \v 5 Yes tau tipapait tauzi ve matazi veleghin ghom, tauta tighur liis itaghon eez ziige to tikis ghau. \q2 Yes tiraar puugh toozi ila eez tau nalaghlaagh pani ne tighe tisaghav ghau. \q1 \v 6 Yau nasaav pa Yoova naghe: “Yo Maaron tsiau.” \q2 Ughur taliŋam pa taŋiiz tsiau tane, ve uul ghau. \b \q1 \v 7 O Yoova, Tiina tsiau, yo Uleeŋa tsiau ariaaŋa. \q2 Saawe tau naleep ila malmal loolo, yo ta umin sigheu payau. \q1 \v 8 Yoova, zeran sasaghati tilup zi, ve tiliil eez to tivaghamun ghau. \q2 Upoon eez pazi, leso ŋgar toozi saghati tawe ighur mako. Upul zi tiliiv ghau sov. Pale tipakur tauzi. \b \q1 \v 9 Yes tilivutin ghau, ve tipakur zi tighe tiliiv ghau. \q2 Saveeŋ sasaghati tau ivotvot ila avozi na, ighamgham pataŋani payau. \q2 Upamuul saveeŋ tawe imuul ila pa tauzi, leso ivaghamun zi. \b \q1 \v 10 Ugham yav ŋgilaaŋi itaptap izala pavozi ve ighan zi. \q2 Ve usuruuv zi tizila puura to mateegha tau izila le izila kat na. Leso tizaa muul sov. \x * \xo 140:10 \xt Syg 20:15\x* \b \q1 \v 11 Yes tau tiŋgalŋgal saveeŋ pa tamtamon na, uziir zi tighau pa taan tsiei. \q2 Yau naghe pataŋani igham taghon yes tau tighamgham malmal na, ve ipasov zi rekia mon. \q1 \v 12 Yoova, yau nawatagh: Yes mbolaaŋa ve yes tau tibadbaad pataŋani ve tighur matazi payo na, yo aat uyooz pazi, ve uul zi pa pataŋani toozi. \x * \xo 140:12 \xt Mbo 9:18, 34:6\x* \b \q1 \v 13 Onoon kat, zeran duduŋazi pale lolozi poia payo ve tipait ezam, \q2 ve tileep ila naghom irau saawe. \x * \xo 140:13 \xt Mt 5:8\x* \c 141 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron to ipaghaua pa tovaaŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, yau nataŋ rarai ghom naghe uul ghau rekia! \q2 Ughur taliŋam payau ve ulooŋ aliŋag. \b \q1 \v 2 Yau nait nimag izaa pa suŋuuŋ, ve naghe yo ughita suŋuuŋ tsiau tane imin naunauŋ vaazi poia tau titunu ila naghom, \q2 ve imin watooŋrau tau tighamghamu pa ravrav. \q2 \x * \xo 141:2 \xt 1Tim 2:8; Syg 5:8, 8:3\x* \q2 \v 3 Yoova, uŋgin poghania avog ve yamag. Leso saveeŋ saghati eta ivot ila avog sov. \x * \xo 141:3 \xt Mbo 34:13; Mt 12:36; Ep 4:29; Yems 1:26, 3:8\x* \b \q1 \v 4 Ve upul ghau lolog ighaar pa ŋgar saghati eta sov. \q2 Pa aat napaak zeran sasaghati pa ŋgar toozi ma vene. \q2 Upalot ghau nayooz ariaaŋ. Mako pale nala tomani zi pa ghanghaniiŋ toozi ma vene. \b \q1 \v 5 Isaav ighe ŋeer duduuŋa eta ilos ghau, ma iyaon ghau to ipaduduuŋ ghau, ene itotoi ighe i loolo payau. \q2 Ŋgar tauvene, irau ateg yavyav pani mako. Ene igham ghau lolog poia kat imin tiliŋ ŋgoreeŋ poia izala dabag. \q2 Eemon zeran sasaghati, monmon suŋuuŋ tsiau iŋaŋarui ghom naghe utatan ŋgar toozi tawe. \q1 \v 6 Saawe tau tighur atuya iŋarui zeran sasaghati, ve tisuruuv zi tizila nugh sapsapu, ene pale tighilaal tighe: Saveeŋ tau muuŋ nasasavia pazi to napaduduuŋ zi, ene saveeŋ poia ve saveeŋ onoon. \b \q1 \v 7 Zeran tawe, irau titavi zi mako. Pale tigham tuazi, ve tivasuruvai zi itaghon nugh to mateegha, imin ai tau tipaalo le izi imin ŋgiriis. \q1 \v 8 Maaron tsiau Yoova, yau naghur matag payo pa uleeŋ, ve nayooŋ ilat tsio. \q2 Upul ghau nasaghat sov. \b \q1 \v 9 Upaghau agheg pa liis tau zeran sasaghati tighuru payau, \q2 ve upasali ghau pa puugh tau tiraaro payau na. \b \q1 \v 10 Ugham zeran tawe tighoon ila tauzi puugh toozi. \q2 Ve uul ghau, leso puugh toozi tawe ikis ghau sov, ve naleep poi. \c 142 \s1 Suŋuuŋ to ŋeer tau ighita ighe i zigani mon \d Mbouŋ to David \d Mbouŋ tane iŋarui saawe tau David iyooŋ ila maet puura loolo \q1 \v 1 Yau nataŋ rarai Yoova toman aliŋag tiina. \q2 Taŋiiz tsiau iŋaruini naghe loolo isaghatin ghau ve iuul ghau. Pasaa, yau besooŋa tooni. \b \q1 \v 2 Yau navotia pataŋani tsiau ila pani. \q2 Gabua tau igham ghau lolog isaghat, ene nasavia pani. \q1 \v 3 Isaav ighe lolog ipataŋan kat ve tapirig imbool, ene yo uwatagh lepoghag wa. \q2 Eez tau yau nataghoni, ene koiagŋa tighur liis toozi ila wa. \b \q1 \v 4 Matag izi pa zigeg, eemon naghita eta to iuul ghau mako. \q2 Ve leg nugh eta to yoŋgaaŋ mako. \q2 Ve tamtamon eta maata iŋgal ghau mako paam. \q1 \v 5 Yoova, yau nataŋ rarai ghom pa uleeŋ. \q2 Ve nanumeer ghom naghe yo ta umin niag to yoŋgaaŋ. \q2 Saawe tau naleep izi taan, yau naleep ilat tsio imin taan poia ee tau tipuli payau to naleep ila. \q2 Irau nambool pa gabua eta mako. \b \q1 \v 6 Ughur taliŋam pa taŋiiz tsiau tane. \q2 Pasaa, aazne pataŋani itatan ghau kat. \q2 Koiagŋa tau tighurghur pataŋani payau na, tapirizi iliiv ghau kat. \q2 Tauvene ugham mulin ghau ila nimazi. \b \q1 \v 7 Lepoogh tsiau, ene imin naleep iloŋ ila ruum to yavyavuuŋ, ve leg eez eta to navot mako. \q2 Tauvene upas ghau navot pa pataŋani tane. Leso napait ezam. \q2 Isaav ighe ugham poghani ghau ve uul ghau, \q2 ene pale tamtamon tsio duduŋazi tilam tilivutin ghau ve napait ezam toman lolog poia ila matazi. \c 143 \s1 Ŋeer ee ighason Maaron pa uleeŋ \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Yoova, ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane. \q2 Ughur taliŋam pa taŋiiz tsiau, ve lolom isaghatin ghau. \q2 Yo utataghon saveeŋ mbuaaŋ tsio, ve ughamgham ŋgar duduuŋa mon. \q2 Tauvene ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau. \b \q1 \v 2 Yau besooŋa tsio. Upayooz ghau pa savsaveeŋ sov. \q2 Pasaa, tamtamon eta duduuŋa ila matam mako. Yei nisov zeran to sosor. \x * \xo 143:2 \xt Mbo 14:3; Ro 3:10, 20\x* \q1 \v 3 Ughita. Koiag igham taghon ghau, le ikis ghau ve itatan matin ghau. \q2 I igham ghau naleep ila ndoroom tiina loolo, imin yes tau timaat muuŋ geeg wa. \b \q1 \v 4 Tauvene lolog ipataŋan, ve roiŋ igham ghau, le tapirig isov. \q2 Pasaa, leg eez eta muul mako. \b \q1 \v 5 Tauta matag iŋgal muul pa gabua tau muuŋ tivot na. \q2 Yau naghamgham ŋgar pa uraat tintiina naol tau yo ugham zi pa nimam na. \x * \xo 143:5 \xt Mbo 77:5\x* \b \q1 \v 6 Ve nait nimag izaa ve nasuŋ payo. \q2 Yau lolog payo kat, imin ŋeer tau ilaghlaagh ila nugh tau le yaa mako na, ve murun matini. \x * \xo 143:6 \xt Mbo 42:2, 63:1\x* \q1 \v 7 O Yoova, ulooŋ suŋuuŋ tsiau tane, ve uul ghau rekia. \q2 Pasaa, lolog ipataŋan, ve tapirig isov kat. \q2 Uŋgooz naghom payau sov. Matam ilam payau lak! \q2 Mako pale namaat ve nala naleep ila mateegha nugh toozi. \b \q1 \v 8 Yoova, yau nanumeer ghom. \q2 Yau naghe mboŋoozo nalooŋ ghom usaav payau ughe: “Yau lolog isaghav ghom.” \q2 Ve naghe taum utotoi ghau pa eez tau ughe nataghoni. \q2 Pasaa, yau lolog payo, ve naghur matag payo to uul ghau. \b \q1 \v 9 Yoova, yau nayooŋ ilat tsio, leso naleep poi. \q2 Ugham mulin ghau ila koiagŋa nimazi. \b \q1 \v 10 Yo mon ta Maaron tsiau. \q2 Upaduduuŋ ghau, leso nataghon duduŋai ŋgar tau yo lolom pani. \q2 Avuvum poia pale igham pooz payau. \q2 Leso laghooŋ tsiau itaghon eez duduuŋa. \x * \xo 143:10 \xt Mbo 25:4, 119:12; Yo 16:13\x* \q1 \v 11 Yoova, yo ezam tiina pa poia tsio. Tauvene uul ghau to naleep matag yaryaare. \q2 Utaghon ŋgar tsio duduuŋa, ve upas ghau navot pa pataŋani tane. \b \q1 \v 12 Yo lolom isaghav tamtamon tsio, ve uluul zi irau saawe. Tauvene urav koiagŋa le tisov timataar. \q2 Yes tau tighurghur koi payau na, upasov zi. \q2 Pa yau besooŋa tsio. \c 144 \s1 Kinik to yes Israela ighason Maaron to iuule leso iliiv malmal \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 Yau napait Yoova pa poia tooni. I Uleeŋa tsiau ariaaŋa tau iponpoon ghau imin maet tiina. \q2 I itotoi ghau pa eez to ghamuuŋ malmal, ve igham nimag mamaan pa paravuuz. \x * \xo 144:1 \xt Mbo 18:34\x* \b \q1 \v 2 I loolo isaghav ghau ve iuluul ghau. \q2 I imin ruum ariaaŋa to nayooŋ iloŋ ila loolo, ve iponpoon ghau imin maetaaz tau izala kat. \q2 Ve ighamgham mulin ghau ila koiagŋa nimazi, ve imin sigheu payau, leso nayooŋ ila tooni. \q2 I itatan tamtamon to nugh nugh, tauta tileep ila yau sambag. \q1 \v 3 Yei tamtamon to taan, nimin saa kaut poia, ta matam iŋgalŋgal ghei? \q2 Ve mindai ta ughamgham ŋgar tiina payei? \x * \xo 144:3 \xt Mbo 8:4; Hib 2:6\x* \b \q1 \v 4 Yei tamtamon, lepoogh tsiei to taan, ene imin yaghur. Nileep rig, ve nisov. \q2 Lepoogh tsiei, ene tuuku imin ai yavyaava tau ighe aaz izila, ene irau tighita muul mako. \x * \xo 144:4 \xt Yems 4:14\x* \b \q1 \v 5 O Yoova, ukaak sambam saamba ve uzilam. \q2 Utut loloz, ve ugham yav iburig tomania mbuasa. \b \q1 \v 6 Ugham lalaav iŋgal koiagŋa ve ireu zi. \q2 Uvaneghia paneegh tsio natŋa iŋarui zi, leso tighau tila. \b \q1 \v 7 Pataŋani tau aazne igham ghau ne, ene imin yaa ivot toman tapiri ve ighe izugh ghau gha nalaleg. \q2 Tauvene uzuzuun nimam izi, ve undai ghau nazaa. \q2 Uul ghau, ve ugham mulin ghau ila nugh nugh tau tighur koi payau ne nimazi. \b \q1 \v 8 Zeran tawe, avozi karom. \q2 Yes tiit nimazi tapir izaa, ve tipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ toozi tighe: “Onoon sambam.” \q2 Eemon titaghon saveeŋ toozi mako. \q1 \v 9 O Maaron, yau aat nambou mbouŋ paaghu payo. \q2 Pale narav gita, ve nambou to napait ghom. \b \q1 \v 10 Pasaa, yo uluul yes kinik to yei Israela. Tauta tiliiv pa malmal. \q2 Muuŋ, yo ugham mulin besooŋa tsio David. \b \q1 \v 11 Upaghau mbuzaagh maata payau, ve ugham mulin ghau ila yes nugh nugh tau tighur koi payau ne nimazi. \q2 Zeran tawe, avozi karom. \q2 Yes tiit nimazi tapir izaa ve tipariaaŋ saveeŋ mbuaaŋ toozi tighe: “Onoon sambam.” \q2 Eemon titaghon saveeŋ toozi mako. \q1 \v 12 Maaron, ughur poia tsio izaa tsiei. Leso natmaiŋa paghpaaghu titum poi imin ai tau itum poi izaa izaa le imin tiina kat. \q2 Ve ugham natmailivaŋa paghunazi kat imin rir to kinik ruum tooni tau ŋgeretazi popoia na. \b \q1 \v 13 Ugham aniiŋ katini ivot ila uum tsiei, leso ruum tsiei to ghuruuŋ aniiŋ tivon pa aniiŋ maata maata. \q2 Ve ugham sipsip ve mekmek tsiei timasa timin ndiŋndiŋ ndiŋndiŋ. \b \q1 \v 14 Ve makau tsiei paam. Moroghooŋ eta igham zi sov. \q2 Ugham zi titum poi ve tipoop poia, leso timin naol. \q2 Uŋgin nugh tsiei. \q2 Leso tamtamon tireu sirsiir tsiei, ve tiŋguaaz tamtamon tsiei sov. \q2 Ve nilooŋ taŋiiz eta izi maaran tsiei sov. \b \q1 \v 15 Tamtamon tau ighe ŋgar tauvene ivot pazi, ene pale lolozi poia kat. \q2 Tauvene yes tau Maaron toozi Yoova na, pale lolozi poia. Pasaa, poia tooni tauvene pale izazaa toozi. \x * \xo 144:15 \xt Mbo 33:12\x* \c 145 \s1 Tapait Maaron pa poia tooni \d Mbouŋ to tapait Maaron \d Mbouŋ to David \q1 \v 1 O Maaron, yo kinik tsiau. \q2 Yau aat nayoor ghom, ve napait ezam pa poia tsio. Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 2 Onoon kat, saawe isov, yau aat napakur ghom pa poia tsio. \q2 Pale napait ezam ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \b \q1 \v 3 Yoova eeza tiina kat. Isaav ighe tapaiti, ene iduduuŋ. \q2 Tapiri tomania ŋgar ve poia tooni, ene tiina le tiina kat. \q2 Ighe tagham ŋgar pani, ene aat tarao mako. \x * \xo 145:3 \xt Ro 11:33\x* \q1 \v 4 Uraat ariaŋazi ve ŋgar popoia tau ughamgham zi na, tamtamon pale tisavia vaaru pa natuzŋa, ve natuzŋa pale anazi tisavia pa paaghu toozi, ve iseeŋga tauvene gha ila. \b \q1 \v 5 Pale tipait ezam, ve tisavia mbonarim tiina tau ipabood ghom na. \q2 Ve uraat tsio ŋgeretazi tau maata ite kat na, yau monmon naghamgam ŋgar pani. \b \q1 \v 6 Yo utotoi tapirim ila uraat tsio ariaŋazi tau igham tamtamon tiroi. Tauta pale tisavia vaaru. \q2 Ve uraat tsio tintiina, yau aat nasinaia. \b \q1 \v 7 Poia tsio, ene tiina kat. \q2 Tauvene tamtamon pale matazi iŋgalŋgali ve tivovotia vaaru. \q2 Pale timbou toman lolozi poia, ve tipait ghom pa ŋgar tsio duduuŋa. \q1 \v 8 Yoova ighamgham poghani ghiit, ve loolo isasaghatin ghiit. \q2 I aate yavyav rekrekia mako. \q2 Poia tooni, ene tiina kat. I loolo isaghav ghiit ariaaŋ, ve iuluul ghiit irau saawe. \x * \xo 145:8 \xt Igham 34:6\x* \b \q1 \v 9 Yoova ighamgham ŋgar poia pa tamtamon tisov. \q2 Ve loolo isasaghatin gabua naol isov tau i ighur zi na. \x * \xo 145:9 \xt Mbo 103:13, 136:1\x* \q1 \v 10 O Yoova, gabua naol isov tau yo ughur zi na, pale tisov lolozi poia payo ve tipait ghom. \q2 Ve tamtamon tsio tau lolozi isaghav ghom ariaaŋ na, yes pale tipait ghom pa poia tsio. \b \q1 \v 11 Pale tisavia pooz tsio tighe ene gabua tiina ve poia. \q2 Ve tivotia varum tighe yo tapirim tiina le tiina kat. \b \q1 \v 12 Leso tamtamon tisov tiwatagh uraat tsio tintiina tau itotoi tapirim. \q2 Ve tighilaal tighe pooz tsio, ene gabua tiina ve paghuuna kat. \b \q1 \v 13 Pooz tsio ighengheen tauvene irau saawe. \q2 Gabua naol isov pale tileep ila yo sambam, ve uŋgin zi taghon taghon gha ila. \q2 Yoova itataghon saveeŋ tooni isov. \q2 Ve uraat tooni ta naol ne, titotoi tighe i loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ ve iuluul zi. \x * \xo 145:13 \xt 1Tim 1:17; Hib 10:23; Syg 11:15\x* \b \q1 \v 14 Yes tau aghezi pusukia ve tighe titap, i ikiskis zi tuŋia. \q2 Ve tamtamon tisov tau pataŋani itatan zi na, i iuul zi, ve iit zi tizaa. \x * \xo 145:14 \xt Mbo 37:17\x* \q1 \v 15-16 Gabua isov tau matazi yaryaare na, matazi ilatlat payo. \q2 Saawe tau pitool zi, yo ugham lezi aniiŋ. \q2 Yo ukaak nimam ve upan zi, \q2 ve tisov tighan le apozi isuŋ. \x * \xo 145:15-16 \xt Mbo 104:28; Mt 6:26\x* \q1 \v 17 Ŋgar isov tau Yoova ighamgham zi na, ene iduduuŋ mon, \q2 ve itotoi ighe i loolo isaghav tamtamon tooni ariaaŋ ve iuluul zi. \b \q1 \v 18 Tamtamon tisov tau ighe titaŋ raraini pa uleeŋ toman lolozi, \q2 ene i ileep igharau zi ve iuluul zi. \b \q1 \v 19 Ve yes tau tiroi pani ve titaghon ŋgar tooni na, isaav ighe lolozi pa gabua eta ve tighasoni pani, ene i aat ilooŋ zi ve igham gabua tana pazi. \q2 I iloŋlooŋ taŋiiz toozi, ve iuluul zi. \x * \xo 145:19 \xt Yo 15:7\x* \b \q1 \v 20 Tauvene yes tau lolozi igheen tooni na, i maata pazi ve imin sigheu pazi. \q2 Eemon zeran sasaghati, i aat ivaghamun zi tisov tilalez. \q1 \v 21 Avog pale ipait Yoova. \q2 Ve gabua naol isov tau i ighur zi na paam, aat tisov tipait eeza patabuyaaŋ. Ta aazne, ve taghon taghon gha ila. \c 146 \s1 Tanumeer tamtamon sov. Tanumeer Maaron \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yau naghe napakur Yoova toman lolog! \b \q1 \v 2 Saawe isov tau naleep izi taan, yau aat napait Yoova. \q2 Pale namboumbou pa Maaron tsiau, ve napapakuru tauvene ila ila le irau saawe tsiau isov. \q1 \v 3 Anumeer yes daaba ve pooza sov. Yes tamtamon to taan mon. \q2 Irau tigham mulin gham pa pataŋani tsiam mako. \b \q1 \v 4 Saawe tau avuvuzi isov ve timaat, yes aat timuul tizila taan. \q2 Mako ŋgar tau muuŋ matazi iŋgali tighe tighamu na, imin kaut sorok. Irau ighur anooŋa mako. \q1 \v 5 Eemon tamtamon tau ighe inumeer Maaron to Yakop, ve ighamgham uleeŋ ila tooni, i aat loolo poia. \q2 Pasaa, yes tau tinumeer Maaron toozi Yoova ve tighurghur matazi pani pa uleeŋ, ene aat poia to Maaron izazaa toozi. \b \q1 \v 6 Yoova ighur sambam, taan, ve te, tomania gabua naol isov tau tileep ve tigheen ila na. \x * \xo 146:6 \xt Gnp 1:1+; Mbaŋ 14:15; Syg 4:11\x* \q2 Ve saveeŋ mbuaaŋ tooni isov, i pale maata iŋgali ve itaghoni irau saawe. \b \q1 \v 7 Yes tau koiazŋa titatan zi na, Yoova iyozyooz pazi ve iuluul zi pa pataŋani toozi. \q2 Ve yes tau pitool igham zi na, i ighamgham lezi aniiŋ. \q2 Ve yes tau tileep ila koiazŋa nimazi na, i ighamgham mulin zi. \x * \xo 146:7 \xt Mbo 9:18, 37:17, 103:6, 107:9\x* \b \q1 \v 8 Yes tau matazi kumkuuma na, i igham zi tighita nugh. \q2 Ve yes tau pataŋani itatan zi na, i iuul zi, ve iit zi tizaa. \q2 Yoova loolo ighengheen to zeran duduŋazi. \x * \xo 146:8 \xt Mt 11:5, 11:28\x* \b \q1 \v 9 I maata pa yes to nugh ite, \q2 ve iŋginŋgin yes parooŋa ve zinaara pa lepoogh toozi. \q2 Eemon iponpoon eez pa zeran sasaghati. \x * \xo 146:9 \xt Igham 22:21+; Lo 10:18; Mbo 10:14, 18, 68:5\x* \q1 \v 10 Yoova pale igham pooz irau saawe. \q2 Yam tamtamon to nugh Zion, pooz to Maaron tsiam pale ighengheen tauvene iseeŋga iseeŋga gha ila. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \x * \xo 146:10 \xt Mbo 93:1, 99:1; Syg 11:15\x* \c 147 \s1 Tapait Maaron pa poia tooni \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Onoon kat. Isaav ighe tambou pa Maaron toit ve tapakuru, ene poia kat. \q2 Pa ŋgar tauvene, ene iduduuŋ, ve igham ghiit loloon poia. \q1 \v 2 Yoova ighamgham uraat to igharaat mulin Yerusalem. \q2 Ve yes Israela tau koiazŋa tigham zi tila tileep irau nugh nugh na, i iyauyau zi timuul tilam. \b \q1 \v 3 Tamtamon tau pataŋani ivot pazi le ireu lolozi kat, na i iravrav atezi, \q2 ve igharaat pataŋani toozi leso lolozi poia. \x * \xo 147:3 \xt Mbo 34:18; 2Kor 1:3+\x* \b \q1 \v 4 Muuŋ geeg, loolo ighur pa pitum piiz tau pale ighur zi tivot. \q2 Ve i tauu iwaat pitum eŋaeŋa ezazi le tisov. \b \q1 \v 5 Tiina toit, i saksaki ve eeza tiina. \q2 Ve ŋgar tooni tauvene paam, ene tiina le tiina kat. Ighe tail puughu, ene aat tarao mako. \x * \xo 147:5 \xt Ro 11:33\x* \b \q1 \v 6 Yes tau titatan tauzi ve tibadbaad pataŋani na, Yoova iuluul zi leso tileep poia. \q2 Eemon zeran sasaghati, i itatan zi ve ivaghaaz zi tizila taan. \x * \xo 147:6 \xt Lu 1:52\x* \q1 \v 7 Ambou toman tintinmim, ve apait Yoova pa poia tooni. \q2 Arav gita, ve apakur Maaron toit. \b \q1 \v 8 I igham taitai itav sambam saamba, \q2 ve igham uman izi to ipabees taan, \q2 ve igham kikiliiŋ itum izala loloz. \b \q1 \v 9 I ipanpan gabua maata maata to su. \q2 Isaav ighe man kool natŋa titaŋ pa aniiŋ, ene i ta igham aniiŋ pazi. \x * \xo 147:9 \xt Mt 6:26; Lu 12:24\x* \q1 \v 10 Tamtamon lolozi poia ve tinumeer hos tau bide tapirizi, ve yes zaaba tau tiyooz ariaaŋ pa malmal. \q2 Eemon gabua tauvene irau igham Yoova loolo poia ve tintini ne mako. \b \q1 \v 11 Tamtamon tau tiroi pani ve titaghon ŋgar tooni, tauta tighamu loolo poia. \q2 I tintini pa yes tau tinumeera tighe i loolo isaghav tamtamon tooni ve iuul zi. \q1 \v 12 Yam Yerusalema, apakur Yoova! \q2 Yam tamtamon to Zion, apait Maaron tsiam. \b \q1 \v 13 Pasaa, ataman to didiiŋ tau ilivut nugh tsiam na, i ipariaaŋ zi le tuŋia. \q2 Ve ighurghur poia tooni izazaa tsiam. \b \q1 \v 14 I iŋginŋgin nugh tsiam, tauta aleep poia. \q2 Ve ighamgham lemim aniiŋ wit tau popoia kat. Tauta aghan le isooŋ gham. \q1 \v 15 Isaav ighe i loolo pa gabua eta ivot izi taan, ene aliiŋa izilam ve gabua tana ivot. \q2 Saveeŋ tooni ilaan ve igham uraat rekia mon. \b \q1 \v 16 I igham naghavghavu izi ikau nugh le ipisosooŋ imin sipsip ooro. \q2 Ve igham uwam izi le itav taan imin avav. \b \q1 \v 17 I igham ais paatu paatu titaptap tizi taan. \q2 Isaav ighe i igham nugh iyauŋ kat, sei ta pale ileep muuri? Eta mako. \b \q1 \v 18 Ra isaav, ve ais tawe ireer muul itaghon i aliiŋa. \q2 I igham yaghur tooni tuntunu ilaan, ve yaa tireer muul. \q1 \v 19 Muuŋ, i ivotia saveeŋ tooni ila to Yakop, \q2 ve ipaghazoŋai yes Israela pa tutuuŋ tooni tomania eez tooni to gabizooŋ gabua. \b \q1 \v 20 I igham ŋgar tana pa nugh ite paam mako. \q2 Tauta tikankaan pa tutuuŋ tooni ŋgara. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 148 \s1 Gabua naol isov aat tipait Maaron eeza \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Yam to sambam, apait Yoova! \q2 Yam tau aleep saaŋa kat na, apaiti! \b \q1 \v 2 Yam aŋela tooni asov apaiti! \q2 Ve yam zaaba to sambam paam, asov apaiti! \x * \xo 148:2 \xt Lu 2:13+\x* \b \q1 \v 3 Aaz ve kaiyo, apaiti! \q2 Ve yam pitum tau araŋ ila sambam saamba na paam, apaiti. \b \q1 \v 4 Sambam tau igheen saaŋa le saaŋa kat na, upaiti! \q2 Ve yaa tau igheen izala saaŋa na paam, upaiti! \b \q1 \v 5 Gabua tawe tisov tipait Yoova eeza, o poia. \q2 Pasaa i isaav, ve yes tivot itaghon i tauu aliiŋa. \b \q1 \v 6 I ighur zi tigheen ila niazi niazi, leso tigheen ta sewe taghon taghon gha ila. \q2 Saveeŋ tau i isavia iŋarui zi na, ene igheen pataghaaŋ. Irau tizoora mako. \q1 \v 7 Yam gabua tau aleep izi taan na, apait Yoova! \q2 Ve yam gabua to te loolo tau tapirimim tintiina ve aleep mazavan na paam, apaiti! \b \q1 \v 8 Lalaav waaro, tomania ais, naghavghavu, uwam, \q2 ve yaghur tiini tau avotvot itaghon Yoova aliiŋa na, yam asov apaiti! \b \q1 \v 9 Yam loloz ve nugh mbua, ve yam wal tau anoŋamim popoia, ve ai to su paam, asov apaiti! \b \q1 \v 10 Ve yam ŋgai to nughei, ve gabua sagsagŋa to su, \q2 gabua tau akakarau ila taan, ve man tau arovroov na, apaiti! \q1 \v 11 Yam kinik, pooza, ve daaba, tomania yam tamtamon to nughmariŋ, asov apait Yoova! \b \q1 \v 12 Yam zitamoot ve zilivaa paghpaaghu, tomania zikooŋa ve yam geegeu paam, apaiti! \b \q1 \v 13 Yam asov aat apait Yoova eeza. \q2 Pa i mon ta eeza tiina le tiina kat iliiv gabua naol isov. \q2 Pooz tooni tomania tapiri ve poia tooni iliiv gabua naol isov to sambam ve taan. \q1 \v 14 I ipalot tamtamon tooni, tauta aazne tiyooz ariaaŋ. \q2 Tamtamon tooni tau lolozi isaghavu ariaaŋ ve titaghon eez tooni na, i ipakur zi ve igham varuzi imin tiina. \q2 Pa i loolo igheen kat to yes Israela. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 149 \s1 Tamtamon to Maaron tipait eeza \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Ambou mbouŋ paaghu pa Yoova. \q2 Yam tau lolomim isaghavu ariaaŋ ve ataghon eez tooni na, alup gham pa suŋuuŋ, ve apaiti! \b \q1 \v 2 Yam Israela, lolomim poia pani. Pa i ta ighur gham. \q2 Yam tamtamon to Zion, tintinmim pa kinik tsiam. \b \q1 \v 3 Ator ve apait Yoova eeza. \q2 Atok kakaap, ve arav gita to apakuru. \q1 \v 4 Pa Yoova tintini kat pa tamtamon tooni. \q2 Yes tau titatan tauzi ve tinumeera na, i ipapakur zi, ve ighamgham mulin zi pa pataŋani toozi. \b \q1 \v 5 I igham zi tiliiv koiazŋa. Tauvene yes tau lolozi isaghav Yoova ve titaghon ŋgar tooni na, lolozi poia ve tintinizi. \q2 Saawe tau tigheen ila niazi to ghenooŋ, timboumbou ve tipapaiti. \b \q1 \v 6 Yes tipapait Maaron eeza izala kat. Paitooŋ toozi ighengheen ila avozi irau saawe. \q2 Ve tikis mbuzaagh maata ru ila nimazi. \x * \xo 149:6 \xt Ep 6:17; Hib 4:12; Syg 1:16\x* \b \q1 \v 7 Leso tighur atuya pa nugh nugh tau tighamgham sosor ila Maaron maata na, ve tiyat ŋgar toozi saghati. \b \q1 \v 8 Pale tikis kinik to nugh nugh tomania pooza toozi, \q2 ve tikau zi pa sen ariaŋazi. \b \q1 \v 9 Leso tighur atuya pazi itaghon saveeŋ tau tiboode pataghaaŋ na. \q2 Ene eez tau Yoova ipakur yes tau lolozi isaghavu ve titaghon ŋgar tooni. \q2 Aleluia, tapait Yoova! \c 150 \s1 Gabua naol isov aat tipait Maaron \q1 \v 1 Aleluia, tapait Yoova! \q2 Apait Maaron ila rumei tooni patabuyaaŋ loolo! \q2 Apaiti ila niia ariaaŋa ta sambam we! \b \q1 \v 2 Apaiti pa uraat ariaŋazi tau i ighamgham zi ne. \q2 Apaiti pa i eeza tiina iliiv gabua naol isov. \b \q1 \v 3 Aviv tavuur ve apaiti. \q2 Arav ambam ve gita ve apaiti. \b \q1 \v 4 Atok kakaap ve ator, ve apaiti. \q2 Aviv pirai ve arav kulele, ve apaiti. \b \q1 \v 5 Aŋgal ŋgiraam, ve apaiti. \q2 Ve isaav ighe aŋgali, na aŋgal toman tapirimim, leso luutu tiina! \b \q1 \v 6 Yam gabua tau aleep matamim yaryaare na, asov apait Yoova! \q2 Aleluia, tapait Yoova! \x * \xo 150:6 \xt Syg 5:13\x*